Ο Συμβολισμός της Φωτιάς: Οι φλόγες που ανάβουν την

πίστη και εμπνέουν το νου

Posted on 23/11/2015 at 3:02 ΜΜ by The Dark Fae

Από τότε που προτάθηκε για πρώτη φορά από τον

προσωκρατικό φιλόσοφο Εμπεδοκλή τον Ακραγαντίνο, η φωτιά έχει θεωρηθεί στο δυτικό κόσμο ως
ένα από τα τέσσερα πρωταρχικά στοιχεία. Η ιδιότητα της φωτιάς ως στοιχείο της ζωής μπορεί
επίσης να βρεθεί στη φιλοσοφία και άλλων αρχαίων πολιτισμών. Επιπρόσθετα, η φωτιά έχει μια
άκρως συμβολική λειτουργία σε πολλές από τις θρησκείες του κόσμου. Έχει διαφορετικές συμβολικές
σημασίες για διαφορετικέςθρησκευτικές πεποιθήσεις.
Agni, Ο ινδουιστικός θεός της φωτιάς
Στον Ινδουισμό, το στοιχείο της φωτιάς προσωποποιείται από τη θεότητα με το όνομα Agni. Στην
ινδουιστική εικονογραφία, ο Agni απεικονίζεται με φλεγόμενα μαλλιά και καβάλα σε μία κατσίκα,
μια εικόνα που τον καθιστά πολύ εύκολο να αναγνωριστεί. Ο Agni συσχετίζεται με διάφορες

μορφές της φωτιάς, όπως: τελετουργ ικές φωτιές θυσιών, οικιακές

εστίες, νεκρικές πυρές και την πεπτική φωτιά που πιστεύεται οτι βρίσκεται μέσα σε κάθε
ανθρώπινο ον. Από αυτές, ο Agni σχετίζεται πιο πολύ με τις τελετουργικές φωτιές θυσιών, επειδή
πιστεύεται ότι ο Agni ήταν υπεύθυνος για τη μεταφορά των προσφορών από τους ανθρώπους
στους θεούς, άρα το κανάλι ή η σύνδεση του ανθρώπου με το θεϊκό στοιχείο, ένα μοτίβο που
απαντάται σε όλες τις εκφάνσεις του μύθου παγκοσμίως.
O Agni έχει τρεις γιούς, που συμβολίζουν τρεις διαφορετικές εκδηλώσεις του ίδιου, δηλαδή της
φωτιάς: Pāvaka είναι η ηλεκτρική φωτιά, Pāvamanā είναι η φωτιά που προέρχεται από την
τριβή και Śuchi είναι η ηλιακή φωτιά. Κάθε είδος έχει και μια αντίστοιχη σχέση με μια ανθρώπινη
ψυχική ιδιότητα και αντιπροσωπεύουν επίσης την τριάδα σώμα, ψυχή και πνεύμα.
Ο μύθος λέει πως ο Agni έτρεξε και κρύφτηκε όταν του ανατέθηκε αυτό το καθήκον. Όταν οι θεοί
τον βρήκαν, τους ζήτησε αναταλλάγματα για τις υπηρεσίες του: μακροζωία, αναθήματα από τους
πιστούς του και προστασία της οικογένειάς του. Αφού οι θεοί δέχτηκαν τότε μόνο ανέλαβε το ιερό
του καθήκον.

Ahura Mazda του Ζωροαστρισμού

Μια άλλη χρήση του συμβολισμού της φωτιάς βρίσκεται στο Ζωροαστρισμό. Σε αντίθεση
με τη δημοφιλή πεποίθηση στη Δύση, οι Ζωροάστρες δεν λατρεύουν τη φωτιά. Οπαδοί αυτής της
πίστης, όμως, πιστεύουν ότι όλα τα στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης και της φωτιάς, είναι αγνά.

Ανάγλυφο του Ahura Mazda στο ζωροαστρικό ναό της φωτιάς Ataskhadah, στο Yazd του Ιράν

Εκτός του ότι είναι ένα σύμβολο της αγνότητας, η φωτιά θεωρείται επίσης από τους Ζωροάστρες ότι
αντιπροσωπεύει το φως ή τη σοφία του Ahura Mazda (του υπέρτατου θεού του
Ζωροαστρισμού). Αν και γενικά λέγεται πως ο Ahura Mazda δεν έχει φυσική
μορφή, αλλά αντίθετα υπάρχει ως ένα ον καθαρά πνευματικής ενέργειας, οι απεικονίσεις του είναι
μάλλον συνυφασμένες με τη φωτιά. Για παράδειγμα, ο Ahura Mazdaέχει κατά
καιρούς συσχετιστεί με τον ήλιο και τις ζωογόνες δυνάμεις του και θεωρείται το φως της σοφίας που
διώχνει τα σκοτάδια του χάους και της άγνοιας.
Η φωτιά στο χριστιανισμό
Η εκδήλωση του θεϊκού με τη μορφή φωτιάς βρίσκεται και στις αβρααμικές θρησκείες. Στο
χριστιανισμό για παράδειγμα, το άγιο πνεύμα λέγεται ότι ήρθε στους αποστόλους σαν γλώσσες
φωτιάς την ημέρα της πεντηκοστής. Η έκφραση του ίδιου του θεού ως φωτιά υπάρχει επίσης στην
Παλαιά Διαθήκη, στην ιστορία του Μωυσή και της καιόμενης βάτου.
 Η Καιόμενη Βάτος, 17ος αιώνας, του Sébastien Bourdon

Παρ’ όλα αυτά, και ο χριστιανισμός και ο ιουδαϊσμός αναγνωρίζουν επίσης την καταστρεπτική
δύναμη της φωτιάς. Η καταστροφική διάσταση αυτού του στοιχείου σχετίζεται κατα περιπτώσεις με
την οργή του θεού, όπως τονίζεται σε πολλά εδάφια της Βίβλου. Ένας άλλος τρόπος ερμηνείας της
καταστρεπτική δύναμης της φωτιάςείναι ως μέσο κάθαρσης καθώς η φωτιά θα μπορούσε να
θεωρηθεί συμβολικά ως ένα μέσο να «καούν» οι πονηρέςορμές του ανθρώπου.
Οι βουδιστικές πεποιθήσεις για τη φωτιά ως μαρτύριο
Σε ορισμένες παραδόσεις, όπως ο Βουδισμός, η φωτιά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να
εκπροσωπήσει συμβολικά κάτι αρνητικό. Στο Pali Canon του Theravada, υπάρχει μία
ομιλία γνωστή ως Adittapariyaya Sutta, ή «Κήρυγμα της Φωτιάς». Σε αυτό, ο Βούδας είπε:
 Μια ερμηνεία του βουδιστικού Naraka (παρόμοιο αλλά όχι ίδιο με την κόλαση/καθαρτήριο). Οι

νεκροί που έρχονται ενώπιον του Yama για να κριθούν ως αμαρτωλοί, καίγονται σε ένα
μεγάλο καζάνι με λάδι για τιμωρία. Τοιχογραφία σε βουδιστικό ναό στην Ταϋλάνδη.

«Το μυαλό καίει, οι ιδέες καίνε, η νοητική συνείδηση καίει, η επαφή του μυαλού καίει, επίσης, ό,τι
γίνεται αισθητό ως ευχάριστο ή επώδυνο ή όχι- επώδυνο-ούτε-ευχάριστο που προκύπτει με την
επαφή του μυαλού, κι αυτό επίσης καίει πάρα πολύ. Καίει με τι; Καίει με τη φωτιά του πόθου, με
τη φωτιά του μίσους, με τη φωτιά της αυταπάτης. Λέω ότι καίει με τη γέννηση, τη γήρανση και τον
θάνατο, με θλίψεις, με θρήνους, με πόνους, με στεναχώριες, με απόγνωση. »

Ως εκ τούτου, η φωτιά σε αυτό το πλαίσιο θεωρείται συμβολικά όχι ως «διαφωτιστικό» στοιχείο,

αλλά μάλλον ως μια από τις ρίζες του ανθρώπινου πόνου. Μόνο μέσα από την αναγνώριση και την
κατάσβεση των συμβολικών αυτών πυρκαγιών, μπορεί κανείς να βρει την απελευθέρωση από τη
δυστυχία.
Surt ο Εξολοθρευτής και η ηφαιστειακή φωτιά
Στη σκανδιναβική κοσμογονία, όλη η ζωή προέρχεται από ένα δίπολο δύο κόσμων, του κόσμου της
φωτιάς (Muspellsheim) και του κόσμου των πάγων (Niflheim). Σπίθες φωτιάς από το
Muspellsheim έπεσαν επάνω στους αιώνιους πάγους του Niflheim και οι ατμοί έδωσαν ζωή
στο πρώτο ον, το γίγαντα Ymir. Στην κυκλικότητα που διακατέχει τη νορβηγική μυθολογία,
βλέπουμε στο τέλος του κόσμου, ένα γίγαντα της Φωτιάς, το Surt, να οδηγεί τις στρατιές του
ενάντια στους θεούς, κραδαίνοντας ένα φλεγόμενο σπαθί, με το οποίο θα καταστρέψει τον κόσμο
πριν αυτός καταποντιστεί στα ταραγμένα νερά της κυκλωτικής θάλασσας. Ο Surt είναι η
εμψυχωμένη δύναμη της φωτιάς του Κάτω Κόσμου.

Surt, Η Φωτιά του Ράγκαροκ

Πολλές κουλτούρες που αναπτύχθηκαν γύρω από ηφαιστειογενείς ζώνες, έχουν εντάξει στη
μυθολογία τους την ηφαιστειακή φωτιά ως αναπόσπαστο κομμάτι του κόσμου τους και της ερμηνείας
του (φυλές από διάφορα μέρη του κόσμου όπως Χαβάη (Pele, η θεότητα των ηφαιστείων), Νέα
Ζηλανδία και Ινδονησία έχουν αμέτρητες ιστορίες). Οι διάφορες εκδηλώσεις του θεϊκού στοιχείου
έχουν συνυφαστεί με τη λάβα και τη φωτιά, ακριβώς όπως και στον παραπάνω μύθο από την
Ισλανδία, όπου βλέπουμε τη δυαδικότητα του συμβολισμού και ως ζωογόνο στοιχείο αλλά και ως
καταστρεπτική δύναμη.

Ελληνική και Ρωμαϊκή μυθολογία

Στις παράλληλες αυτές μυθολογίες βλέπουμε ένα διαχωρισμό όσον αφορά στη θεϊκή έκφραση της
φωτιάς. Ο Ήφαιστος (και ο αντίστοιχος ρωμαϊκός Vulcan) είναι ο θεός της δημιουργικής φωτιάς,
αλλά σε επίπεδο γήινο, υλικό όχι της ζωογόνου δύναμης που βλέπουμε σε άλλες μυθολογίες.
Συμβολίζει τον έλεγχο και την αξιοποίηση του στοιχείου της φωτιάς προς όφελος του ανθρώπου.

Ταυτόχρονα, έχει ενσαρκωθεί ως ξεχωριστή θεότητα, η οικιακή φωτιά, η Εστία (Vesta για τους
ρωμαίους), που έχει πολλαπλές σημασίες. Εκτός από τη μαγειρική εστία και τις λοιπές οικοκυρικές
εργασίες, αυτή η φωτιά λειτουργεί ως σημείο συγκέντρωσης της οικογένειας και ενσαρκώνει το
πνεύμα της συντροφικότητας και της προστασίας. Εξάλλου, αν πάμε βαθιά πίσω στο χρόνο, θα
δούμε πως η φωτιά ήταν ταυτόσημη με την ασφάλεια και τη σωτηρία για τον πρωτόγονο άνθρωπο.

Prometheus Brings Fire του Heinrich Friedrich Füger

Η πιο σημαντική ίσως όμως σύνδεση με το στοιχείο της φωτιάς, είναι αυτή που γίνεται στο μύθο του
Προμηθέα. Ως φέρων τη φωτιά, τη φώτιση στην ανθρωπότητα, ο Προμηθέας ανάγεται στο αρχέτυπο
του σοφού που κατέκτησε τη θεϊκή γνώση («έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς») και τη χάρισε στην
ανθρωπότητα. Η φωτιά εδώ φτάνει στον ανώτατο συμβολισμό της, ως σοφία, πνεύμα, αναζήτηση,
ελπίδα, θεϊκή Ουσία.

Για κάποιους, η φωτιά σχετίζεται με την κάθαρση ενώ γιαάλλους, θεωρείται ως κάτι που πρέπει
να σβήσει. Για κάποιους, είναι ζωογόνα, ενώ για άλλους συνδέεται με την καταστροφή. Ελέγχεται και
αξιοποιείται από τον άνθρωπο αλλά καίει και ανεξέλεγκτη. Τιμωρεί αλλά και εξαγνίζει. Υπάρχει σαν
πρωταρχικό στοιχείο αλλά εξαρτάται απόλυτα και από την ύλη για την εκδήλωσή της. Η δυαδική
σημειολογία και ο συμβολισμός της φωτιάς εκτείνεται πολύπέρα από τη σφαίρα της
θρησκείας και έχει εμπνεύσει καιάλλους τομείς ανάπτυξης του ανθρώπινου πνεύματος, όπως τον
αποκρυφισμό, τη λογοτεχνία και την τέχνη.

Σ.Σ. Έχω αφήσει συνειδητά έξω από αυτό το άρθρο το Φοίνικα, καθώς μια απλή αναφορά δεν αρκεί
για να καλύψει τις προεκτάσεις του συμβολισμού του μυθικού πλάσματος.
Πηγή: http://inmythunite.gr/2015/11/fire-symbolism/