ðMíkwLku þwt òýu ÔÞkfhýe !
- økwýðtík þkn
fkuE Ãký Ãkkrhíkkur»kf fu [tÿf yÃkýo ÚkkÞ yu ½xLkk{kt
Mkqû{ rtntMkk hnu÷e nkuÞ Au. ÃkMktËøke{kt øk{u íkux÷e fk¤S hk¾ðk{kt
ykðu íkku Þ su íku ûkuºk{kt fkuE yuðe nMíke nkuÞ Au, su Ãkkºkíkk
Ähkðíke nkuðk Aíkkt MkL{kLk «kÃík fhðkLkwt [qfe òÞ Au. MksfoLkwt
MkL{kLk fhðk MkkÚku òuzkÞu÷e ykðe «åALLk rtntMkk yÃkrhnkÞo Au
íkuÚke ûkBÞ Au. ftEf ykðk ¼kð MkkÚku økwshkík MkkrníÞ Mk¼k
íkhVÚke «kÃík ÚkÞu÷k hýrsíkhk{ Mkwðýo[tÿfLkku Lk{úíkkÃkqðof Mðefkh
fhwt Awt. yk «Mktøku Úkkuzkf rð[khku ðnU[ðkLkwt {Lk ÚkkÞ Au. rð[khkuLke
MkkÚku MkkÚku Úkkuzwtf ËËo yLku Úkkuzkuf W{¤fku Ãký ¼÷u ðnU[kÞ.
[kÕMko ÷uBçk ÷¾e økÞku Au : ‘I Love to lose my self in
other men’s minds. fkuE Ãký MksofLke yr¼«uhýkLkkt {qr¤Þkt
ÓËÞ «ðuþLke Ít¾Lkk{kt Ãkzu÷kt sýkÞ Au. Mkwhík çkkswLkk ¾uzqíkku
ðkík ðkík{kt fnuíkk nkuÞ Au fu, AkýLkku Ãkkuˤku s{eLk ÃkhÚke
WÃkkzðk{kt ykðu íÞkhu Úkkuzef Äq¤ íkku ÷uíkku s ykðu. {kLkðeÞ
Ít¾Lkk MkkÚku Úkkuzwtf ËËo Lk ð¤øku íkuðwt çkLku ¾htw ? {kLkð RríknkMk
yux÷u Ít¾Lkk MkkÚku ð¤øku÷k ËËoLkku RríknkMk. {kýMkLkk Ëw:¾Lkku
hÚk ßÞkhu ÄhíkeÚke ðUík yØh ÚkELku [k÷u íÞkhu ËËoLke Ÿ[kE Ãkk{u
Au. ËËo{tË þkÞh fËe ÃkkuíkkLkwt Ëw:¾ LkÚke ðnU[íkku, ËËo sYh ðnU[u
Au. frð {nkí{k nkuÞ fu Lk Ãký nkuÞ yu íkku MktðuËLkkLkku ÃkÞøktçkh
nkuÞ Au. MksoLkLkwt Wøk{®çkËw Mk{ðurËíð Au.
{Lkkurð¿kkLke røkÕVzo MksofíkkLku ‘zkÞðÍoLx rÚkt®føk’ MkkÚku
òuzu Au. MksofLkwt r[tíkLk fuLÿkr¼Mkkhe (fkuLðÍoLx) LkÚke nkuíkwt, Ãkhtíkw
Lkðku [e÷ku [kíkhLkkhtw ºkktMkw (zkÞðÍoLx) nkuÞ Au. {kýMk sux÷ku
MksoLkþe÷ nkuÞ íkux÷ku {kir÷f nkuÞ Au. {kir÷fíkkLkku MktçktÄ
yrîíkeÞíkk, yLkLÞíkk yLku yÃkwLkhkðíkoLkeÞíkk MkkÚku hnu÷ku sýkÞ
Au. {nkrfð fkr÷ËkMkLkwt fkÔÞ ‘{u½Ëqík’ {kir÷f Au íkuÚke yLkLÞ
(unique) Au. LÞqxLk Lk ÚkÞku nkuík íkku økwhwíðkf»koýLkku rLkÞ{
{kLkðòíkLku {kuzku {éÞku nkuík, Ãký {éÞku nkuík. {uLzu÷eV ÃkkõÞku
s Lk nkuík íkku Ãk]ÚðeLkkt {q¤ík¥ðku Ëþkoðíkwt rÃkrhÞkurzf xuçk÷ yLÞ
fkuE rð¿kkLke íkhVÚke {kuzwt {kuzwt Ãký {éÞwt nkuík. ykÃkýu yu{ Lk
fne þfeyu fu, fkr÷ËkMk Lk ÚkÞk nkuík íkku çkeò fkuE frðyu
‘rð¢{ðoþeÞ{T’ ykÃÞwt nkuík fu ÃkAe ¼khrð Lk ÚkÞk nkuík íkku çkeò
fkuEyu ‘rfhkíkksworLkÞ{T’ ykÃÞwt nkuík. ykÃkýu yu{ Lk fne þfeyu
fu, ðkLkøkkuøk Lk ÚkÞku nkuík íkku yuLkwt rðï rðÏÞkík ÃkuRrLxtøk ‘Ãkkìxuxku
ExMko’ ËwrLkÞkLku {éÞwt nkuík. Lkh®Mkn {nuíkk Lk ÚkÞk nkuík íkku ykÃkýLku
‘ði»ýðsLk’ Lk s {éÞwt nkuík. f÷kÃke ÚkkÞ Lknª yLku ‘økúk{{kíkk’
suðwt fkÔÞ {¤u Lknª.
su fþwtf ÃkhtÃkhkøkík, [e÷k[k÷w fu MkðoMðefkÞo Lk nkuÞ íkuðwt
r[tíkLk Mk{ks{kt ºkktMkwt, ðktfwt fu fíkhkíkwt (zkÞðÍoLx) økýkðk ÷køku
Au. ykðwt ðkhtðkh çkLku íÞkhu yuf Ëw½oxLkk MkòoÞ Au. ÷kufku {kir÷f
heíku Mknus fíkhkíkwt r[tíkLk fhLkkhLku zkÞðÍoLx rÚktfh økýðkLku
1-1
çkË÷u ‘zuðeyLx’ økýðk ÷køku Au. ¼ÿ ¼k»kk{kt fnuðwt nkuÞ íkku
zuðeyLx yux÷u rðMkk{kLÞ, rðÃkÚkøkk{e fu rðr[ºk ÔÞÂõík. ÷kufkuLke
¾hçk[ze ¼k»kk{kt fnuðwt nkuÞ íkku zuðeyLx yux÷u yð¤[tze fu
ðtX÷ u ÔÞÂõík. frð LnkLkk÷k÷u {nkí{k økktÄeS {kxu ‘ðÄkoLkku ðtX÷ u ku’
suðk þçËku Úkkuzkf yk¢kuþ MkkÚku «Þkusu÷ku.
{kLkðòíku su ftE «økrík fhe Au íkuLkku Mk½¤ku sþ yð¤[tzk
økýkíkk rðËøÄ ÷kufkuLku òÞ Au. fux÷kf frðyku, f÷kfkhku yLku
{Lke»keykuLku «çkwØ yð¤[tzkE (enlightened deviance) Lk {¤e
nkuík íkku yksu ykÃkýu økwVk{kLkð s nkuík. «rMkØ RríknkMkfkh
ykLkkuoÕz xkuÞkLçke yÕÃkMktÏÞ yuðk «çkwØ yð¤[tzkELkk {kr÷fkuLku
‘r¢yurxð {kELkkìrhxe’ íkhefu rçkhËkðu Au. Mk{økú {kLkðòík Úkkuzkf
rðr[ºk Mksofku, rð¿kkLkeyku yLku f÷kfkhkuLke ykurþtøký Au.
WÃkrLk»kËLkk Ér»kyu ykðk rðËøÄ Ëþofku {kxu [kh rðþu»kýku
«ÞkußÞkt Au : ‘frð, {Lke»ke, Ãkrh¼q:, MðÞt¼q:’.
Mksof Ãký yk¾hu {kýMk nkuÞ Au. yuLke rðr[ºkíkk fðkfoLku
{¤íke ykðu Au. yu õÞkhuf fý suðwt Mkk{kLÞ (Lkkì{o÷) ðíkoLk
çkíkkðu Au, Ãkhtíkw ßÞkhu íkhtøk{Þ çkLke hnu íÞkhu rðMkk{kLÞ,
rðÃkÚkøkk{e fu rðr[ºk çkLke hnu Au. yuLke MksoLkþe÷íkkLkku yfçktÄ
íkhtøkíkk (waveness) MkkÚku hnu÷ku sýkÞ Au. MktMfkhe Mk{ks
íkuLku fne þfkÞ, su MksofLke rðr[ºkíkkLku ûk{k¼kðu ò¤ðe ÷u
yLku yuLkk MksoLkLkku ykËh fhu. yuLke ðkík çkeòykuLku Íx LkÚke
Mk{òíke. suLkwt r[ºk rðrþü nkuÞ íku ‘rðr[ºk’ økýkÞ. õÞkhuf
ÃktrzíkkuLku yLku rððu[fkuLku Ãký MksofLke rðr[ºkíkk LkÚke Mk{òíke.
Mksof yLku Ãktrzík ðå[uLkku íkVkðík Mk{S hk¾ðk suðku Au. Mksof
ðkðýe fhu Au, Ãktrzík fkÃkýe yLku ÷ýýe fhu Au. ÃktrzíkkuLkk
þkMºkkÚkoLkwt Ãký {n¥ð Au, Ãkhtíkw MksofLke ðkík s swËe.
Mksof sux÷ku {kir÷f nkuÞ íkux÷ku ¾kLkøke{kt Mkkð yuf÷ku
nkuÞ Au. yu yuf÷ku nkuÞ íkuÚke ÷køkýe - íkhMÞku yLku «u{ ¼qÏÞku
Ãký nkuÞ Au. õÞkhuf íkku yu íkeðú rçkLkMk÷k{íkeLke ÷køkýeÚke Ãkezkíkku
nkuÞ Au. yu ÃkkuíkkLkk ‘Mð’ Lku ðVkËkh nkuÞ Au íkuÚke Mðef]ík {qÕÞku
yLku ÃkhtÃkhkyku ò¤ððk{kt rLk»V¤ Ãký òÞ Au. yuLke MktðuËLkk
íkku ÃkkýeÃkku[k yLku ÃkuxAqxk ðkˤ suðe {w÷kÞ{ nkuÞ Au. õÞkhuf
yu økwLkku fhíkku sýkÞ Au. økwLkku (Crime) yLku ÃkkÃk (sin) ðå[uLkku
íkVkðík ¼q÷e sðkÞ íÞkhu MksofLku ½ýwt ðuXðwt Ãkzíkwt nkuÞ Au. økwLkku
fkÞËkLkku ykurþÞk¤ku nkuÞ Au. fkÞËku íkku ÷Vtøkku Au, fkhý fu yu
Ëuþ yLku fk¤Lkku økw÷k{ nkuÞ Au. ÃkkÃk Ëuþ yLku fk¤Úke Ãkh yuðe
½xLkk Au, fkhý fu yuLkku MktçktÄ rðïrLkŠ{ríkLkku ÷Þ (fkìÂM{f rhÄ{)
íkqxu íkuðk f{o MkkÚku hnu÷ku sýkÞ Au. Mksof {nkí{k LkÚke nkuíkku,
Ãkhtíkw yuLkku Mkns rððuf yuLku ÃkkÃk¼ehw çkLkkðu Au. ßÞkt rððufLke
yký nkuÞ íÞkt økwLkku ÚkE þfu, ÃkkÃk Lk ÚkE þfu. MksofLku Ãkûku Ãký
rððufLke yký sYhe Au.
 Lkh®Mkn {nuíkk ÃkkÃke Lk nkuÞ íkku Þ økwLkuøkkh økýkE þfu
Au. Lk{oË fnu Au íku{, Lkkøkhkýeyku feíkoLk{kt ¼køk ÷uíke níke.
LkhMkIÞku íku s{kLkkLkk çkÄkt LkkìBMko íkkuzeLku fuðk ‘økwLkkyku’ fhíkku
íkuLkwt ðýoLk «u{kLktËu fÞwO Au íku fkLk ËELku Mkkt¼¤eyu :
‘y{khe ðnw-çkuxe Mkhðu, yuLku {trËh òÞ,
÷ks {qfe òíkLke, ÷tÃkx ÚkE Mkki Lkkhe.
ÃkkÞu ½q½hk ðksu htøk hk[u, ËeMktíke ÔÞr¼[khe,
÷tÃkx {nuíkk, ÷tÃkx Lkkhe, ÷tÃkx htøku hk[u;
÷tÃkx ÚkE nkÚk fkuxu {nu÷u, ÷tÃkx ÚkELku Lkk[u.’
LkhMkIÞk ÃkkMku ykðk ¼Þtfh ykûkuÃk Mkk{u fkuE íkfoÞwõík fu
«íkeríksLkf sðkçk LkÚke. yu ÃkkuíkkLke swçkkLke{kt þwt fnu ?
‘yuðk hu y{ku yuðk hu yuðk
ð¤e ík{u fnku Aku íkuðk hu.’
Lkh®Mkn {nuíkku ‘«çkwØ õðkfo’ níkku. yuLkk økk{{kt yLku
yuLkk s{kLkk{kt yu Lknkuíkku Mk{òÞku, yksu Mk{òÞ Au. He
enjoyed the romance of being mis-understood. íku fk¤Lkk
ÃktrzíkkuLku Ãký yu Mk{òÞku Lknkuíkku. íkwfkhk{Lku Ãkezk ÃknkU[kzðk{kt
Ëunq økk{Lkk çkúkñýkuyu fþwtÞ çkkfe hkÏÞwt Lk níkwt. yu{ýu íkwfkhk{Lku
ÃkkuíkkLkk y¼tøk RLÿkÞýe LkËe{kt ÃkÄhkðe ËuðkLke Vhs Ãkkzu÷e.
f]»ý¼õík frð ËÞkhk{u Mkkð Mkk[e ðkík fhe Au :
‘þwt òýu ÔÞkfhýe ðMíkwLku,
þwt òýu ÔÞkfhýe.’
MkËTøkík ©e rð»ýw«MkkË rºkðuËe ßÞkhu W{kþtfh òuþeLku
½hu økÞk íÞkhu frðLkk rLkðkMkMÚkkLk ‘Mkuíkw’Lkk ÍktÃkk ykøk¤ Q¼k
hÌkk yLku çkkuÕÞk : ‘yk Mkuíkw ! yu íkku Ãkqðo yLku Ãkrù{Lkku, yæÞkí{
yLku rð¿kkLkLkku íkÚkk «k[eLk yLku yðko[eLkLkku Mkuíkw !’ yk rðÄkLk{kt
«økx Úkíkk rºkrðÄ Mk{LðÞ{kt MkkrníÞLkku su økwýrðþu»k «økx
ÚkkÞ, íku Au : Mk{ðurËíð.
fBÃÞqxhLkk rðïÔÞkÃke LkuxðfoLkk {q¤{kt RLxh-fLkuÂõxrðxe
yux÷u fu ÃkhMÃkhíkkLkku Mkuíkw hnu÷ku Au. r£xòuV fk«k suðk
yæÞkí{ðkËe ÃkËkÚko rð¿kkLke Mk]rü{kt ÔÞkÃke hnu÷e hnMÞ{Þ yufíkk
{kxu ‘õðkìLx{ RLxh-fLkuõxuzLkuMk’ þçËku «Þkusu Au. ykðe Ãkh{
yufíkkLkwt ËþoLk fhLkkhk Ér»k Ëe½oík{Mk RþkuÃkrLk»kË{kt fnu Au :
‘yufíðt yLkwÃk~Þík:’. MkkrníÞLkwt Wøk{®çkËw Mk{ðurËíð Au yLku
Mk{ðurËíðLkwt ykÄkh®çkËw Ãkh{ yufíð Au. ðirËf Ér»kyu fÌkwt Au :
‘Mk{kLke ð ykf]rík: Mk{kLkk ÓËÞkrLk ð:.’
yuf çkkswyu [ýeçkkuh çkLke økÞu÷e Ãk]Úðe Ãkh MkkÞçkh MÃkuMk,
RLV{uoþLk nkEðu yLku MkkÞçkh ÷kEçkúuheLku fkhýu ykfkh Ãkk{Lkkhe
{kLkðeÞ yufíkkLke þwfLkðtíke þõÞíkkLkku MkqÞkuoËÞ Au, íkku çkeS
çkkswyu yÃk{krLkík {kLkÔÞLkwt yhÛÞ hwËLk Au. ¼økðkLk Ãkríkík-
WæÞkhLk, økheçk rLkðks, Ëw:¾-¼tsLk yLku yã-¾tzLk ¼÷u økýkíkku
nkuÞ, Ãkhtíkw yuf ðkík LkÚke Mk{òíke. yuýu «{ký{kt MkßsLk
yuðk yMktÏÞ {kýMkkuLku ËwsoLkkuLke ËÞk Ãkh Akuze ËeÄk nkuÞ yu{
sýkÞ Au. yksLke ËwrLkÞk{kt Mkw¾e {kýMk íku Au, suLkku Ãkkzkuþe
Ëw:¾e nkuÞ. {wtçkELke xÙuLkku {kýMkkuLku ðne síke {k÷økkze suðe
1-2
Ëu ¾ kÞ Au . {nkLkøkhku { kt Mkíkík Ãksðíke øke[ku ø ke[íkk fu
¾e[ku¾e[íkk yÃk{krLkík {kLkÔÞLkku WÃknkMk fhLkkhe Au. ÞwØ
ykÃkýku RríknkMk Au yLku þktrík ykÃkýwt Mk{ýwt Au. ÞwØLkkt yrLküku
yswoLku økeíkkLkk Ãknu÷k yæÞkÞ{kt økýkðu÷kt Au. yswoLkLku ÞwØLkku
«kht¼ ÚkkÞ íku Ãknu÷kt rð»kkË ÚkÞu÷ku. ßÞkt Ãkku÷ MkkºkoLku çkeswt rðïÞwØ
Ãkqhtw ÚkÞwt ÃkAe rð»kkË ÚkÞku. MkkºkoLkku yrMíkíððkË ÞwØku¥kh rð»kkËLkwt
Ãkrhýk{ Au. yu rð»kkËLku «økx fhíkwt MkkºkoLkwt rðÄkLk níkw : ‘A
man is condemned to be free.’ {kýMk MðíktºkíkkLku ÃkLkkhu
Ãkzu÷ku Au. ÞwØ yÃk{krLkík {kLkÔÞLkku nknkfkh Au. þku»ký,
økheçke, øktËfe yLku y¿kkLk suðk {nkhkuøkku îkhk yÃk{krLkík
{kLkÔÞLkku ‘þktík fku÷kn÷’ «økx Úkíkku hnu Au. LkøLk MkíÞLkku Mðefkh
fhðkLke fkuE {ntíkLke yþÂõíkLku fkhýu økrýfkLkku sL{ ÚkÞku nkuðku
òuEyu. yuf Mkk[f÷ku MktçktÄ Ãkk{e þfkÞ íku {kxu fux÷k íkf÷kËe
MktçktÄku ðuXe ÷uðk Ãkzu ? fkuE ykìrVMk{kt, rLkþk¤{kt, nkìÂMÃkx÷{kt
fu yk©{{kt økheçk ykË{eLkku ykËh LkÚke. fýMkíke {kLkðíkk
Mkw¾Lke ykþk{kt Sðe hnu÷e sýkÞ Au. fBÃkwr[ÞkLkk rLkðkorMkíkkuLke
Akðýe{kt ¼qÏÞkt çkk¤fku hzðkLke þÂõík Ãký økw{kðe çkuXu÷kt.
[eLke frðyu {kýMkLkk ykþkðkËLku Sðíkku hk¾u íkuðe ÃktÂõík
÷¾u÷e : ‘íkkuÃkLkk zk[k{kt yuf økkíkwt Ãkt¾e {k¤ku çkktÄe hÌkwt Au.’
¼ÿíkkLku Lkk{u ykÃkýu yuf yuðku Ët¼«ÄkLk Mk{ks h[e çkuXkt Aeyu,
su{kt fkhu÷wt Ãký ÃkkuíkkLkwt fzðwt MkíÞ ò¤ðe Lk þfu.
Úkkuzkf rËðMkku Ãkh zkìõxhu {khe ykt¾ku íkÃkkMkeLku fÌkwt :
‘ík{khe yuf ykt¾ ËqhLkwt çkhkçkh swyu Au, Ãkhtíkw ÃkkMkuLkwt çkhkçkh
LkÚke òuíke. ík{khe çkeS ykt¾ ÃkkMkuLkwt çkhkçkh swyu Au, Ãkhtíkw
ËqhLkwt çkhkçkh LkÚke òuíke.’ {U zkìõxhLku fÌkwt fu ykðku árü-Mk{LðÞ
{khu {kxu çknw øk{íke çkkçkík Au. {kLkð Mk{ks fuð¤ yæÞkí{rðãk
Ãkh LkÚke Lk¼íkku. yuýu íkku ÃkøkLkk ytøkqXk ykøk¤ Ãkzu÷e Mk{MÞkykuLkku
Mkk{Lkku f{orLkckÚke fhðku Ãkzu Au. WÃkrLk»kËLkk Ér»kyu rðãk yLku
yrðãkLke Mk{ÂLðík WÃkkMkLkkLkku {rn{k fÞkuo Au. íkÚkkøkíku «¿kk
yLku þe÷ ðå[uLkk Mk{LðÞ Ãkh ¼kh {qfu÷ku. MktMf]rík xfe hnu íku
{kxu {kºk WÃkrLk»kËLkwt yæÞÞLk Lk [k÷u, Ãkt[þe÷ yr¼ÞkLk Ãký
òuEyu.
yksLke ËwrLkÞkLkk MkkiÚke {k÷Ëkh {kýMk økýkíkk rçk÷
økuxTMkLkwt ÃkwMíkf ‘The Road Ahead’ ðkt[ðk suðwt Au. MkLk
1967Lkk ð»k{kO ‘The Graduate’ Lkk{Lke rVÕ{{kt MLkkíkf ÚkÞu÷ku
LkðÞwðkLk çkuLòr{Lk (yr¼Lkuíkk zÂMxLk nkìV{uLk) yuf ÄLkÃkríkLku
Ãkkxeo{kt {¤u Au. ÄLkÃkrík yu LkðÞwðkLkLku õÞk ûkuºk{kt f{kýeLke
MkwtËh íkf Ãkzu÷e Au íku ytøku ðý{køke Mk÷kn ykÃkíke ð¾íku yuf s
þçË Wå[khu Au : ‘Ã÷kÂMxõMk’. rçk÷ økuxTMk ÷¾u Au fu, Úkkuzkf
ËkÞfkyku çkkË yksu {Lku ykðku fkuE LkðÞwðkLk {¤u íkku nwt yuf s
þçË Wå[khtw : ‘RLV{uoþLk’
«Míkwík ÃkwMíkf{kt yuf «fhýLkwt {Úkk¤wt Au : ‘Ä fLxuLx
huðkìÕÞwþLk.’ yu «fhý{kt ÷u¾fu Virtual Reality (VR), yux÷u
fu yk¼kMke ðkMíkrðfíkkLke ðkík rðøkíku fhe Au. ykÃkýe ÃkhtÃkhk{kt
yk¼kMke ðkMíkrðfíkkLku {kÞk íkhefu yku¤¾kððk{kt ykðe Au.
VR yux÷u þwt ? ík{u {tøk¤ Ãkh økÞk ðøkh s {tøk¤ Ãkh [k÷e
ykÔÞkLkku yLkw¼ð VR îkhk Ãkk{e þfku. {kÞkðe yLkw¼ð ytøkuLke
«ÞwÂõíkLku ‘rMkBÞw÷uþLk’ fnu Au. ÓËÞhkuøkLkku rLk»ýkík zkìõxh òýu
ËhËeLkk ÓËÞ{kt «ðuþ fheLku ¾qýu¾kt[hu Vhe ð¤íkku nkuÞ yu heíku
íkÃkkMk fheLku rLkËkLk fhe þfþu. MkuõMkLkk ûkuºk{kt Ãký ðåÞwoy÷
rhÞkr÷xeLku fkhýu fÕÃke Lk þfkÞ íkuðe ¢ktrík ykðþu. rçk÷ økuxTMk
÷¾u Au : ‘One day a VR game will let you enter a virtual
bar and make eye contact with “someone special”, who
will note your interest and come over to you in
conversation.’ xqtf{kt ík{u {kÞkðe Zçku ík{khe fÕÃkLkk {qŠíkLku
{¤e þfþku yLku ykt¾ {u¤ðeLku ðkíkku fhe þfþku. yufðeMk{e
MkËe{kt Virtual RealityLke yMkh Mksofíkk Ãkh fuðe Ãkzþu ?
rð[khðwt hÌkwt. fux÷kf Mkw¿k rð[khfkuyu V.R. Mkk{u {q¤¼qík {kLkð
yrÄfkhkuLkk ¼tøkLkku «&™ QXkÔÞku Au. {ÞËkLkðu Ãkktzðku {kxu yuðku
{nu÷ çkLkkÔÞku níkku, su{kt s{eLk nkuÞ íÞkt Ãkkýe Ëu¾kÞ yLku
Ãkkýe nkuÞ íÞkt s{eLk Ëu¾kÞ. {nk¼khíkLkk Mk{ÞLke yu yk¼kMke
ðkMíkrðfíkk (VR)Lkku ¼kuøk ËwÞkuoÄLk çkLku÷ku yLku ÿkuÃkËe îkhk
yÃk{krLkík ÚkÞu÷ku. fkfkMkknuçk fk÷u÷fhu ÷ÏÞwt Au fu, {ÞËkðLk
[eLkLkku níkku.
{krníkeLke ¢ktrík ÃkkuíkkLkk Ãkk÷ð{kt MksofíkkLke çkku÷çkk÷k
÷ELku ykðe ÃknkU[e Au. fkuE {nkLkøkh{kt WãkuøkÃkríkLkku nkuÞ
íkuLkk fhíkkt ËMk økýku ykËh frð, f÷kfkh fu ®[íkfLku {¤u íkuðk
rËðMkku ykðe ÃknkUåÞk Au. ðkLkøkkuøkLkwt yuf ÃkuE®Lxøk ËMk ÷k¾
zkì÷h{kt ðu[kE þfu Au. nwMkuLkLkwt ÃkuR®Lxøk ËMk ÷k¾ YrÃkÞk{kt
¾heËLkkhku {kýMk {Lku yuf «ð[Lk{kt {¤e økÞu÷ku. Mkk[k MksofLku
nðu ykŠÚkf íkf÷eV Lknª ðuXðe Ãkzu. ÷kufkuLkk ¼kuu¤ÃkýLku fkhýu
õÞkhu íkf÷kËe Mksofku Ãký íkhe sþu.
Úkkuzktf ð»kkuo Ãkh ‘Forest Gump’ suðe MkwtËh rVÕ{ òuðkLkwt
çkLku÷wt. rðÞuxLkk{Lkk ÞwØ MkkÚku òuzkÞu÷e «u{fÚkk yu{kt yíÞtík
MkwtËh heíku hsq ÚkE Au. yðfkþLkkt ºký Ãkrh{kýku (X, Y yLku Z
Axis) òýeíkkt Au. ykELMxkELku Mk{Þ yLku yðfkþ ðå[uLkku
Mk{LðÞ «økx fÞkuo yLku Mk{ÞLku [kuÚkwt Ãkrh{ký økýkÔÞwt. {Lku ÷køku
Au fu Mk{Þ yLku yðfkþ MkkÚku «u{ yu SðLkLkwt Ãkkt[{wt Ãkrh{ký
(fifth dimension) Au. ÷ur¾fk f{÷k ËkMk fnu Au : ‘nwt «u{{kt
Ãkze , fkhý fu {khu Mkkrçkík fhðwt níkwt fu nwt Sðíke Awt.’ ‘VkìhuMx
økBÃk’ rVÕ{{kt «u{Lkwt Ãkkt[{wwt Ãkrh{ký ÓËÞLku ¼eLkwt fhLkkhtw Au.
rVÕ{Lku ytíku yk¼kh ËþoLkLke rðøkíkku ÃkzËk ÃkhÚke ÍzÃk¼uh ÃkMkkh
ÚkE hne níke. yu{kt fkuE {kir÷f rðÄkLk, ÃktÂõík fu þçË«Þkuøk
õÞk ÷u¾fLke ÃkhðkLkøkeÚke rVÕ{{kt rðrLkÞkuøk ÃkkBÞkt íkuLke rðøkíkku
hsq ÚkE níke. fËk[ su-íku ÷u¾fLku ¾kMk þçË «Þkuøk {kxu Ãký
íkøkzku ÃkwhMfkh {éÞku nþu. ßÞkt {kir÷fíkkLkwt MkL{kLk Lk nkuÞ íkuðku
Mk{ks økheçk hnuðkLke Mðíktºkíkk ¼kuøkðíkku hnu Au.
{kir÷fíkkLkku ykËh fux÷ku nkuE þfu íku Mk{sðk {kxu {kºk
yuf WËknhý Ãkqhíkwt Au. h{ík-øk{íkLke nheVkE{kt fkuE xe{Lku
yuf Ëkð ÃkAe çkeS ðkh rðsÞ {¤u íÞkhu ‘rhÃkex’ þçË òýeíkku
1-3
Au. yuf y{urhfLku ºkeS ðkh rðsÞ {¤u íku {kxu ‘ÚkúeÃkex’
þçË«Þkuøk fÞkuo. ÃkAe íkku y{urhfk{kt ‘ÚkúeÃkex’ þçË ðkhtðkh
«Þkuòðk ÷køÞku. {Lku fnuðk{kt ykÔÞwt fu yu Lkðku þçË Mkki «Úk{
«ÞkusLkkh ykË{e yu þçË Ãkh ¾kMkwt f{kE økÞku.
MksofLke {LkMkøktøkkuºke õÞkt ykðu÷e nþu ? (òýe hk¾ðk
suðwt Au fu {iMkwh ÞwrLkðŠMkxeLkk fuBÃkMkLkwt Lkk{ {LkMkøktøkkuºke Au.
frð W{kþtfh òuþeLku «kÃík ÚkÞu÷ ¿kkLkÃkeXLkku yuðkuzo su{Lke MkkÚku
ðnU[kÞku íku fLLkz Mksof ©e fu. ðe. ÃkwxÃÃkkyu ÞwrLkðŠMkxe fuBÃkMkLku
ykðwt yÚkoÃkqýo Lkk{ ykÃku÷wt.) MksofLku ytËhÚke su ‘Ĭku ðkøku’ íku
õÞk «Ëuþ{ktÚke ykðu Au ? frðLke ytíkhõÞkhe{kt su Qøku íku
WøkkzLkkh yk¾hu fkuý Au ? øktøkkuºkeLku øktøkkLkwt {q¤ økýðk{kt ykðu
Au. ykÃkýu íkku øktøkkuºkeLkk {q¤Lke, yux÷u fu {q÷MÞ {q÷{TLke ðkík
fhe hÌkk Aeyu. ykðk «&™kuLkk sðkçk Íx szíkk LkÚke. sðkçk
¼÷u Lk szu, Ãkhtíkw ðkðz {¤u íkuðku yuf «Mktøk fneLku {khtw ðõíkÔÞ
Ãkqhtw fhðk RåAwt Awt.
RrsÃíkLkk «ðkMk{kt yçË÷ nkE Lkk{Lkk yuf MkqVe Vfeh
MkkÚku ½ýe ðkíkku ÚkÞu÷e. yu Vfeh fuhku ÞwrLkðŠMkxe{kt yufkWLxLx
Au. {q¤u ÞwhkurÃkÞLk yuðk yu MkkÄfu RM÷k{ Ä{o MðefkÞkuo Au. yuLke
ÃkíLkeLku Ãký {¤ðkLkwt çkLku÷wt. çktLkuLku yuf çkk¤f Ãký Au. fuhku{kt
hnuíkk yu MkqVe MkkÚku {khe {w÷kfkík økwshkíkLkk ¼qíkÃkqðo økðLkoh
MkËTøkík {nuËeLkðkÍ støkLke MkwÃkwºke fw{khe RM{ík {nuËeyu fuhku{kt
fhkðu÷e. RM{íkçknuLk íÞktLkk ¼khíkeÞ ËqíkkðkMk{kt fÕ[h÷
rð¼køk{kt yæÞûk níkkt.
MkqVe Vfehku {kuze hkík MkwÄe MkíMktøk fhu íkuLku Ëhçkkh fnu Au.
yçË÷ nkEyu MkíMktøkLkku {{o yíÞtík MkwtËh heíku Mk{òÔÞku. MkqVe
MkíMktøk{kt yuf sý çkku÷u Au yLku çkeò çkÄk Mkkt¼¤u Au. MkíMktøkLke
¾qçke yu Au fu su çkku÷u Au íku Ãký Mkkt¼¤u Au. çkku÷Lkkhku íkku yuf{kºk
yÕ÷kn Au , íku Ú ke MkíMkt ø k{kt çkku ÷ Lkkhku Ãký Mkkt ¼ ¤u Au .
{LkMkøktøkkuºkeLkwt {q¤ íÞkt nkuÞ, ßÞkt ykÃkýk yÂMíkíðLkwt {q¤ nkuÞ.
WÃkrLk»kËLkk Ér»kyu yu {q¤Lku ‘rnhÛÞøk¼o’ íkhefu yku¤¾kÔÞwt Au.
Auðxu ík{khk MkkiLke ÃkkMku ykþeðkoË {køktw Awt fu, SðLkLke
yk¾he ûkýu ‘{khkt ¿kkLk-økw{kLkLke økktMkze’ {kÚkk ÃkhÚke nuXu {qfeLku
n¤ðku Vq÷ çkLke þfwt. ‘økeíkktsr÷’{kt hðeLÿLkkÚkLke «kÚkoLkk, {khe
«kÚkoLkk çkLke hnku :
‘{U ÷kufku ykøk¤
økðo fÞkuo níkku
fu nwt íkLku òýwt Awt.
yu ÷kufku
{khe f]ríkyku{kt
íkkhku nkÚk òuíkkt níkkt.’
‘xnwfku’, 139. rðLkkÞf MkkuMkkÞxe,
swLkk ÃkkËhk hkuz, ðzkuËhk-39002.
VkuLk : 2340673
(hýrsíkhk{ Mkwðýo[tÿf Mðefkhíke ð¾íku fhu÷wt «ð[Lk, ¼kEfkfk
nkì÷, y{ËkðkË. íkk. 25-04-1998).
1-4
 yÂM{íkk - r[tíkLk
(1)
Ëhuf Þwøk{kt fux÷kf þçËku íkku íkuLkku yÚko yLku yÂMíkíð
¾kuE çkuMku Au Ãký çkeò yuðk ¼køÞðkLk þçËku Ãký ykÃkýe ðå[u
MÚkkrÃkík ÚkE òÞ Au suLku Lkðku yÚko {¤u Au.
Lkðku yÚko «kÃík fhðku fkuE þçËLku {kxu ¼khu y½htw Au.
su{ Mk¥kk fu Mk{ks yLku {qÕÞkuLku Þ ÃkkuíkkLke ykrÄfkrhfíkk yLku
rðïMkLkeÞíkk Mkkrçkík fheLku y-rLkðkÞo çkLkðwt Ãkzu Au. yuðwt s
þçËkuLkwt Au. íkuLku hksfeÞ-ykŠÚkf-Mkk{krsf yLku Mkhðk¤u MkktMf]ríkf
Ãkrhçk¤ku rLkùÞÃkqðof Mksuo Au. yuf ®nËe økeík-ÃktÂõík «ÞkuSyu
íkku -
‘LkðeLk Ãkðo fu r÷Þu LkðeLk «ký [krnÞu!’
yuf yuðku, ‘LkðeLk Ãkðo’ MkkÚku òuzkE økÞu÷ku, ‘LkðeLk «ký’
Äkhe þçË Au - yÂM{íkk...
MktMf]ík ðiÞkfhý «{kýu íku{kt yu’økurxÍ{ (Egotism)Lkku
«¼kð Au, ÔÞÂõík fu Mk{ks ÃkkuíkkLkkt ð¾ký fhu íku yÂM{íkk Au !
Ãký, Mk{Þ çkË÷kíkkt yrM{íkk’ þçË «òSðLk yLku íkuLke
MktMf]ríkLkku «kýYÃk çkLke økÞku. íku{kt Mðkr¼{kLk W{uhkÞwt, Mk¥ð
yLku Mðí𠼤e økÞkt. MðkÄeLk ÚkðkLke yLku ‘Ãkh{ ði¼ð’ MkwÄe
ÃknkU[ðkLke, MkðoMÃkþeo þÂõíkLke RåAkLkwt ykhkuÃký ÚkÞwt, ¼k»kk-
MkkrníÞ-rþÕÃk-r[ºkf¤kyku Ãký ‘yrM{íkk’Lkk ykfkh{kt {n¥ðLkwt
«ËkLk fhu Au. sYhík Ãkzâu «òSðLk íkuLku {kxu Mkt½»ko fhu Au yLku
íku{ Aíkkt ‘yÂM{íkk’ Lkku ÃkkÞku íkku MktðkË, Mk{LðÞ yLku Mð{kLkLkku
s hnu Au, íku ðkík ¼q÷e sðk{kt ykðíke LkÚke.
(2)
yðko[eLk rð[khýk{kt yÂM{íkkLku õÞkhuf Mk{wËkÞ yLku
«ËuþLke ÷køkýe MkkÚku òuze Ëuðk{kt ykðu Au. yMk{Lke yÂM{íkk,
ÿrðz MktMf]rík yLku fÂ~{heyík - yk ºký ykÃkýu íÞktLkk hksfeÞ
WËknhýku Au. yu{ íkku Ãkqðkuo¥kh{kt Lkkøk sLkòríkyu ‘Lkkøkk÷Uz’
{køÞwt, r{Íkuyu ‘økúuxh r{Íkuh{’Lke {køkýe {qfe, y÷øk ‘çkkuzku
÷Uz’Lke [¤ð¤ þY ÚkE fu Ërûký{kt ‘{kuÃk÷kMíkkLk’ {ktøÞwt, y÷øk
rð˼o fu íku÷tøkkýk yLku Mkkihk»xÙ - ykðk ºký «ËuþkuLkkt rLk{koýLke
{køkýe Mk{Þktíkhu Úkíke hne Au Ãký yk{ktLkk {kuxk¼køkLkk
yktËku÷Lkku hksfeÞ-ykŠÚkf yMktíkw÷Lk{ktÚke MkòoÞkt Au. íkuLku
‘yÂM{íkk’ suðk yr¼øk{ yLku Ãkrh«uûÞ{kt {q÷ððkLku çkË÷u
÷kufþkne «r¢Þk{kt «òfeÞ {køkýeLke MkkÚkuLkk MktçktÄLku yð÷kufðku
Ãkzu.
ykÃkýe-økwshkíkLke-yÂM{íkkLkkt ÷ûkýku íkhunðkhLkkt Au.
íku Mkk{krsf, ykŠÚkf, hksfeÞ yLku Mkhðk¤u MkktMf]ríkf Ãký Au,
íku{kt yufçkeòLke MkkÚku yktíkhrðhkuÄku ykuAk Au, yktíkh-MktçktÄku
yrÄf Au.
økwshkíkLku «kÃík Mk{wÿ rfLkkhku yu {kºk ¼kiøkkur÷f WÃk÷ÂçÄ
1-5
- rð»ýw Ãktzâk
LkÚke, Mk{økú MktMf]rík íkuLke MkkÚku òuzkÞu÷e Au. Mk{wÿrfLkkhkyu
økwshkíkLku ©e yLku MkhMðíke çktLkuLkku Mkkûkkífkh fhkÔÞku, Mk{wËkÞ
íkhefu ‘MkknMku ðMkíku ©e ÷û{ª’Lkku {tºk MðefkheLku ËqhMkwËqh
Ëuþkðh{kt økwshkíke Lkkøkrhf ÃknkUåÞku, {kuxk¼køku Mk{hMk ÚkÞku
yLku su íku ËuþLku Ãký íkuLke þÂõíkLkku ÷k¼ {éÞku. çkeS íkhV
økwshkíkLkk Mk{wÿrfLkkhu ÔÞkÃkkh yLku MktMf]ríkLkkt fuLÿku rðfrMkík
ÚkELku søk-ÏÞkík çkLÞkt. yk Mk{]rØyu íkuLkk rLk{koý yLku rðLkkþLkkt
fkhýku íkku Ãkqhkt Ãkkzâkt Ãký íkuÚke økhðku økwshkíke Äehs ¾kuÞk
rðLkk, ÃkwLk: MkknMk yLku rLk{koý fhíkku hÌkku.
(3)
Ëhuf yÂM{íkkLke ÃkkMku íkuLkwt ÃkkuíkkLkwt økkihð nkuÞ Au yLku
íkuðe økrh{k MkËkMkðoËk hnuðe òuEyu. yk økkihð Mðkr¼{kLk
Mksuo Au, r{ÚÞkr¼{kLk Lknª. Ãkwhw»kkÚko yLku Ãkhk¢{ yu yÂM{íkkLkkt
çkeò çku ÷ûkýku Au. yux÷u ykÃkýe «òyu fwtrXík ÚkÞk rðLkk
yíkeíkLkkt økkihðLkwt ðíko{kLk MkkÚku MktÄkLk fhðwt òuEyu.
W{kþtfh òuþeLkk {íku íkku økwshkíke ‘økwsoh ¼khíkðkMke’
níkku, RríknkMkLkkt ÃkkLkkt Ãkh yk økwshkíke ‘ðirïf’ çkLÞku íkuLkk
[kh Ãkrhçk¤ku níkkt yLku Au, MkknMk, Mkt½»ko, MktðkËLk yLku
Mkk{tsMÞ !
yk [kh ‘Mk’{kt økwshkík yLku økwshkíkeLke Ëe½o fnkýe
ÔÞõík ÚkE òÞ Au yLku íkuLkku [e÷ku Auf «køkT RríknkMk ÞwøkÚke
òuzkÞu÷ku Au, yu Xef Au fu íÞkhu ‘økwshkík’ Lkk{u ykÃkýe yku¤¾
Lknkuíke, Ãký rMktÄw, MkhMðíke yLku Lk{oËkLkk rfLkkhu, rn{k÷ÞÚke
Þu sqLkk røkhLkkhLke ík¤uxe{kt, {nkËuð rþðþtfhLkk ¼ÔÞMÚkkÃkLk
MkkÚku Mktf¤kÞu÷k Mkku{LkkÚkLkk ½txkhð ðå[u, ÞkËðku yLku ninðkuLke
hksÄkLke îkrhfkLkk Mk{wÿíkxu «k[eLkík{ MkÇÞíkkLku rðfMkkðe [qf÷ u kt,
rðï ÔÞkÃkkh rðrLk{ÞLkk {nkfuLÿ suðkt ÷kuÚk÷{kt su{ýu MktMf]ríkLkku
rðfkMk fÞkuo íku ¼qr{ íkku ykÃkýwt økwshkík s níkwt Lku ?
yk «òyu ftE ykuAk Mktfxku MknLk fÞkO LkÚke. ¼e»ký
ÍtÍkðkíkku, MkwLkk{e Ãkqh yLku ÄhíkeftÃkku MknLk fÞkO Au, Ëqh ËuþÚke
ykðu÷k yk¢{fkuLkku hõíkÃkkík yLkw¼ÔÞku Au, yktíkrhf Xøk-ÃkeZkhk
þkneLkku yLkw¼ð ÷eÄku Au... ykLke ðå[u yÂMíkíðLke MkV¤ ÷zkE
yux÷u økwshkíkeÃkýwt !
íkuLkkt çku {n¥ðLkkt yLku ÞkËøkkh WËknhýku nwt ðkhtðkh ykÃkwt
Awt, yu{ktLkwt yuf Au ÷kuÚk÷. y{ËkðkË-¼kðLkøkh huÕðu hMíku yuf
¼wh¾e Lkk{Lkwt MxuþLk ykðu Au, íÞktÚke ÷kuÚk÷ ÃknkU[kÞ. yksu íkku
íku ¾trzÞuh Mk{wt ¼kMku Au Ãký íkuLkwt Ãkwhkýw Lkøkh - fuðkt MktÃkqýo ykÞkusLk
MkkÚkuLke Mkw½zíkkðk¤wt nþu - íkuLkku Ãkqhku ytËks ykðe òÞ ! ÷kuÚk÷
ykÃkýk ÃkwhkrðËkuLkwt fkÞ{e ykf»koý fuLÿ Au. íku{Lkkt MktþkuÄLk «{kýu
(yÇÞkMkeykuyu zkì. nMk{w¾ Mkktfr¤Þk, fu. fk. þkMºke, zkì. y{]ík
Ãktzâk, zkì. Mkw{Lk Ãktzâk, nrh«MkkË þkMºke ðøkuhuLkkt yk rð»kÞ
ÃkhLkk ÷u¾ku-ÃkwMíkfku ðkt[ðkLke ¼÷k{ý Au.) RMkðeMkLk Ãkqðou ykÃkýwt MkwtËhþk÷eLk Lk]íÞktøkLkk ËuðkrÄËuð Mk{ûk Mk{Ãkoý - Lk]íÞÚke Ãkh{
÷kuÚk÷ rðïLkwt ÏÞkík çktËhøkkn (Port) níkwt, ynªÚke {qÕÞðkLk ði¼ðLkku {knki÷ Mksoíke nþu.
[esðMíkwyku rLkfkMk Úkíke, çkkhu {rnLkk ËrhÞk rfLkkhu ðnkýkuLkku ÞwðkLk Mðk{eLku Ãk¤ðkh yk ¼qíkfk¤Lkwt M{hý ÚkE ykÔÞwt,
Ä{Ä{kx hnuíkku. ÃkAe ®nË {nkMkkøkh íkhV árü fhe yLku æÞkLkMÚk ÚkE økÞk !
yÂMíkíðLke ÷zkE nðu ykðu Au. ÷kuÚk÷ Ãkh yufðkh Lknª, Ãkkt[ r{rLkx, ËMk r{rLkx, Ãk[kMk r{rLkx... Mk{Þ Mkhe økÞku.
çku ðkh Lknª [khufðkh {nk-LkËeLkkt rðLkkþfkhe Ãkqh Vhe ðéÞkt. çku-ºký f÷kfu Mk{krÄMÚk Mðk{eyu ykt¾ W½kze yLku Lksh Mk{ûk
yuf ÃkAe yuf ð»kkuo yk íkkhksøke Vu÷kíke hne. Lkøkh yLku ÃkkuíkkLkku Ëuþ - ¼khíkËuþ - Ëu¾kÞku ! MknMºk ð»kkuoLkk Míkt¼ Mkh¾ku
LkøkhðkMkeykuLkwt rð÷kuÃkLk ÚkÞwt. Ãký, íkuÚke þwt ? yk Ëuþ, yíÞkhu ËeLk Ëw:¾e-ËkYý Ëþk{kt ! Mðk{e Ãkkufkhe QXâk :
÷kuÚk÷Lkwt ð¤e ÃkkAwt rLk{koý ÚkÞwt ! ðkhtðkh ÃkwLk: rLk{koý {k ! {kíkk ¼khík{kíkk ! íkkhe yk ÓËÞ n[{[kðe Ëu íkuðe Ëþk ?
Úkíkwt hÌkwt ! fwËhíku rðLkkþYÃke fMkkuxe fhe íkku ÷kuÚk÷ðkMkeyu ykx÷wt y¿kkLk, ËkrhÿÞ yLku økw÷k{e ?...’
rLk{koýYÃke Ãkzfkh MkßÞkuo ! yuf MktfÕÃk ykfkh ÃkkBÞku níkku, 1892 RMkðeMkLk{kt,
{U fÌkwt Lku, rðLkkþ yLku rLk{koý- yk Au økwshkíkLke rLkÞrík ! Mkku{LkkÚkLkk Mk{wÿrfLkkhu yLku íku MkkÄw yux÷u ykÃkýk íkusMðe
íkuýu ÃkkuíkkLke økrh{kLku Lkü Úkðk ËeÄe LkÚke ÷kuÚk÷, htøkÃkwh, hkuÍze, ¢ktríkfkhe Mðk{e rððufkLktË ! fLÞkfw{kheLkk ¾zf Ãkh íku{ýu yuf
¾t¼kík, Äku¤kðehk, {ktzðe, fwhý... Lk òýu fuxfux÷e Lkøkheykuyu ð»ko ÃkAe su ¼ÔÞ ¼khíkËþoLk fÞwO, íkuLkk Ãknu÷kt Mkku{LkkÚkLkk
Mk{]rØLkku æðs VhfkÔÞku níkku. MkkrLLkæÞu yk yiríknkrMkf ½xLkk MkhòE níke !
yuðwt s çkeswt - LkðrLk{koýLkwt ykMÚkkfuLÿ Au Mkku{LkkÚk ! (4)
Ãkrù{ rfLkkhu ðu h kð¤Lke ÃkkMku rnt Ë yksu ykÃkýe Mk{ûk yuf hksfeÞ
ðuhkð¤Úke ðkÃke yLku ËknkuËÚke
{nkMkkøkh Lkk ½q½ðíkk Mk{wÿLkk rfLkkhu - ¼kiøkkur÷f økwshkík Au. Mkhuhkþ Lkshu
îkrhfk MkwÄeLkk rðMíkkhLku økwshkík íkhefu
«k[eLkík{ Mkku{LkkÚk Ëuðk÷Þ Q¼wt Au. ðuhkð¤Úke ðkÃke yLku ËknkuËÚke îkrhfk
«kËurþf {kLÞíkk {¤e Au, Ãkhtíkw økwshkík
‘‘Mkkihk»xÙu Mkku{LkkÚk’’ yuðwt yk ßÞkurík‹÷øk MkwÄeLkk rðMíkkhLku økwshkík íkhefu «kËurþf
yLku {nk-økw s hkíkLke Mk{ÞçkØ
Au. [tÿ Mkh¾k ykfkþe Ëuðíkk, Ãkkðoíke {kLÞíkk {¤e Au, Ãkhtíkw økwshkík yLku {nk-
rð¼kðLkk R.Mk. 2005Lkk økwshkík
Mkrh¾kt rþð-økki h e, ðLkðkMke çkLku ÷ k økwshkíkLke Mk{ÞçkØ rð¼kðLkk R.Mk.
fhíkkt y÷øk Au, y÷øk yLku ykøkðe.
Ãkktzðku, îkrhfkÚke ynª ykðeLku ËunkuíMkøko 2005 Lkk økwshkík fhíkkt y÷øk Au, y÷øk
økw s hkíke þkt í k Au , þkýku Au ,
Ãkk{u ÷ k ¼økðkLk ©ef] » ý, MkLkkíkLk yLku ykøkðe. økwshkíke þktík Au, þkýku
MkknrMkf hÌkku Au.
Ä{oæðòLkk ykðknf ykrË þtfhk[kÞo yLku Au, MkknrMkf hÌkku Au - yksu Ãký yk AkÃk
ykÄwrLkf ¼khíkLkk ‘ÞkuØk’ MkLÞkMke Mðk{e rððufkLktË... yk çkhfhkh hne Au. yux÷u MkwÄe fu ykE.yu.yuMk. fuzh {kxu rçknkhe
çkÄktLku Mkku{-¼qr{yu ykf»Þko níkk. çkkçkwyku MkwØkt (Ërûký ¼khíkeÞku íkku ¾hk s !) økwshkíkLke rMkrð÷
yux÷u íkku Mkku{LkkÚkLkk æðtMk {kxu Auf økÍLkeÚke økÍLkðe MkŠðMk{kt Lkkufhe fhðk WíMkwf hnu Au, fkhý ynªLke fkÞËku
ÄMke ykÔÞku, rËÕne-y{ËkðkËLkk çkkËþknkuyu Ãký yk¢{ýku ÔÞðMÚkkLke ÂMÚkrík !
fÞkO : ðkhtðkh Mkku{LkkÚk íkqxâwt, îtMík ÚkÞwt. yk rðLkkþ÷e÷kLke økwshkíke íkuLke ÃkhtÃkhk{kt s yk þkýÃký ÷ELku ðMÞku níkku
íkeðú ÃkezkLkk çku «Mktøkku RríknkMkLkk ÃkkLku yk÷u¾kÞu÷k Au. yux÷u s ykx÷kt çkÄkt «k[eLk-{æÞÞwøkeLk yk¢{ýku; ‘þf, nqý,
RMkðeMkLk 1892{kt MkwËqh çktøkk¤Úke yuf Ãkrhðúksf MktLÞkMke økwßsh, økÍLke, ½kuhe, {w½÷, ÃkkuxwoøkeÍ yLku rçkúrxþ’ yk¢{ýkuLku
økwshkík ykÔÞku Au. ÃkkuíkkLkkt Lkk{Lke yku¤¾ Ãký hk¾e LkÚke. Þ fÞkhuf MknLk fheLku, õÞkhuf Mkk{u ÷zeLku yLku ytíku íku{LkkuÞu
LkrzÞkË, y{ËkðkË, ¼kðLkøkh, ÃkkuhçktËh, îkrhfk, LkkhkÞý rðþk¤ sLkMkkøkh{kt Mk{kðuþ fhe økwshkík çkLÞw Au. ynª
Mkhkuðh, sqLkkøkZ... yu{ Ãkrh¼ú{ý fhíkku yk MkkÄw «¼kMk Ãkkxý fk~{ehÚke WËeåÞku Áÿ{nk÷ÞLkk ÃkqsLk {kxu çkku÷kððk{kt ykðu
ÃknkU[u Au, íÞkt Mk{wÿ ½q½ðu Au, ¼h çkÃkkuhLkk íkkÃk{kt ðuhkLk ¾trzÞuh Au, ynª økúef «òLkk ðkhMkËkhku fkXe íkhefu ¾w{khe¼uh ¼¤e
- Mkku{LkkÚkLkwt íkqxu÷wt {trËh Q¼wt Au. ykMkÃkkMk LkkLkk {kuxk ÃkÚkhkyku òÞ Au, ©ef]»ý ÞkËðku ÷kÔÞk íku yksLkk økkuÃkk÷fku Au, EhkLkÚke
rðhrð¾uh Au. Mk{wÿe nðkLkku VzVzkx Mkkt¼¤Lkkhtw Þu fkuE LkÚke ! ykðu÷k ÃkkhMkeyku yLku {nkhk»xÙLke su{ økwshkík{kt ðMku÷k
yLkk{ MkLÞkMke Mkku{LkkÚkLkkt ¾trzÞuh{kt òÞ Au, çknkh ÞnqËeyku - yk «òLkk Mktr{÷LkLkkt ÞkËøkkh «{kýku Au.
ykðu Au... çku[kh Ãkþwyku yk{íku{ rðMkk{ku ÷uíkkt Ëu¾kÞ Au ... EríknkMk þe¾ðLkkhkykuyu yk {n¥ðLkk {wÆkLku æÞkLk{kt
¾zf suðk ÃkÚÚkhku {kiLk{qrLk suðk ! íku{ktLkk yuf ¾zf Ãkh MktLÞkMke hk¾ðku sYhe Au. íkuLke søÞkyu MkuõÞw÷rhÍ{Lkk Lkk{u fkuLðuLx
Ãk÷ktXeðk¤eLku çkuXk, Mkk{u Mk{wÿ yLku {æÞknTLkLkk MkrðíkkLkkhkÞýLkwt fÕ[hLkk EMkkE rþûkýkrÄÃkríkyku yLku yLÞku, rð¼ksLkLku
M{hý fÞwO : ‘yku{T ¼w¼qoðMð: íkíMkrðíkwðohuÛÞ, ¼økkuoËuðMÞ Äe{ne [íkwhkEÃkqðof ½wMkkzeLku ‘ík{u ykrËðkMke, çkeò ík{khe r¾÷kV
rÄÞkuÞkuLk: «[kuËÞkík !’ fkuEf Mk{Þu ¼qíkfk¤{kt Mkku{LkkÚkLkk ¼ÔÞ Mkðýkuo, ík{u Ër÷ík, çkkfeLkk ¾íkhLkkf Wsr¤Þkíkku, ík{u s rðLk{ú
½txkhð yLku ykhíke MkkÚku «f]rík ðtËLkk Úkíke nþu, [ki÷kËuðe Mkh¾e ÷½w{íke, çkkfeLke ®nMkk¾kuh çknw{íke’ ykðkt ð÷ýkuLku «Mkhkðe

1-6
hÌkkt Au. ¼khíkeÞ yufíkk Ãkh «nkh fhe hnu÷kt yk ík¥ðku ‘¼køk÷k ðuËLkk f]»ý, {nk¼khíkLkk f]»ý yLku ÃkwhkýkuLkk f]»ý : íku{Lke y÷øk
Ãkkzku Lku hks fhku’Lke rçkúrxþþkneLkk ðkhMkËkhku Au. rçkúrxþhkuyu y÷øk AxkÚke yku¤¾kÞ Au. Auf RMkwLkk sL{Úke 3,000 ð»ko Ãkqðuo
¼khík Ãkh ð[oMð Ähkððk {kxu rþûký, çkkEçk÷, sw÷{ íku{s íku{ýu fwhwûkuºkLkk ÞwØ{kt {nkhÚke yswoLkLku, MkkhrÚk çkLkeLku ¼økðËT
¾xÃkxLkkt {kæÞ{kuLkku WÃkÞkuøk fheLku Mk¥kk s{kðe níke. økeíkk{kt hnu÷k sÞ - ÃkhksÞLke Mkðkuo¥k{ rV÷MkqVe «çkkuÄe níke !
ðuËfk÷eLk økwshkík - yLku íku{kt Þu Mkkihk»xÙu - MktMf]ríkLkku Wòþ ©e f]»ýLkk «ýÞLke yLkuf fÚkk WÃkfÚkk{ktLke yuf ykÃkýk
Vu÷ðLkkhkt fux÷kt çkÄkt ͤktn¤kt LkûkºkkuLke ¼ux ËwrLkÞkLku Ähe Au ? økwshkík{kt h[kE níke, íku MkkuhXLkk Mk{wÿrfLkkhu {kÄðÃkwh{kt !
Mkkçkh{íkeLkk W¥kh rfLkkhu ÉøðuËLkku {nkLk økútÚk ‘yiíkhuÞ îkrhfk{kt íku{ýu þkMkLk-ði¼ðLku Ãkhkfkckyu ÃknkU[kzâku Lku rðhk{
çkúkñý’ h[kÞku níkku yLku íkuLkk ÉÂíðs níkk {rnËkMk yiíkhuÞ. {kxu MkkuhXLkku Mk{wÿrfLkkhku ÃkMktË fÞkuo !
{neMkkøkhLkk Mktøk{u íku{Lkku rLkðkMk níkku. ‘þkherhf ¾kuz¾ktÃký (5)
Ähkðíkk yükð¢ {wrLkf]ík søkòýeíke ‘yükð¢ økeíkk’ «¼kMk ykÃkýe yÂM{íkk MkðoÔÞkÃke yLku MkðoMÃkþeo Ãký hne Au.
ÃkkxýLke ËuLk Au. ÞkuøkrðãkLke MkkÄLkk fhLkkh Mkku{ yLku ¼økðkLk RríknkMk{kt íkuLkk su Mktfuíkku Au íku yuf÷e ¼qíkfk÷eLk ½xLkkyku LkÚke,
Mkku{LkkÚkLkk Ëuðk÷ÞLkk «Úk{ MÚkkÃkf ! {iºkuÞe yLku Þk¿kðÕfÞ økw s hkíkLke ík{k{ ÷kûkrýfíkkyku L kku ykøkðku Ãkrh[Þ
ðå[uLkku y{]íkíðLkku MktðkË «¼kMk yLku îkrhfk ðå[u ÚkÞku níkku. ykÃku Au.
MkeíkkÃkwºkku ÷ðfqþLku ynª ÄLkwðuoËLkwt rþûký {éÞwt, þwõ÷íkeÚko yuðe fux÷ef Mkktfuríkf ½xLkkyku yk hne :
yLku «¼kMk{kt {nŠ»k ¼]økw yLku ¼køkoððtþe {wÂLðhku hÌkk. rðïLkk RríknkMk yLku ¼qøkku¤Lkku ßÞkt Mktøk{ ÚkkÞ Au íÞkhÚke
Mkðo«Úk{ r[rfíMkkþkMºke yrïLkefw{khku {kuZuhk{kt sLBÞk níkkt. ykÃkýe Wðohf s{eLkLke ËkMíkkt Ãký þY ÚkE suLku ºke-furBçkúÞLk
yku{T ¼q¼woðMð: íkíMkrðíkwðohuÛÞ{T ¼økkuoËuðMÞ Äe{rn fnu Au íkuðk 400 fhkuz ð»ko ÃkqðuoLke ¼kiøkkur÷f h[LkkÚke AuÕ÷kt
rÄÞkuÞkuLk: «[kuËÞkíkT > 10,000 ð»kkuo Ëhr{ÞkLk ynª {uËkLkku, LkËeyku, hý yLku yhÛÞku,
yk íkusMðe økkÞºke {tºkLkku Mkkûkkífkh Ãkðoíkku yLku ¼q-ík¤Lkk ykùÞosLkf VuhVkhku
Mkki Ãknu÷kt rðïkr{ºkLku ÚkÞku, íku ykÃkýe ykÃkýe yÂM{íkk MkðoÔÞkÃke Úkíkk hÌkk. ykÃkýu yuLkk Ãkz Ãkh yksu Q¼k
økwsoh¼qr{ Ãkh, AkuxkWËuÃkwhLkk ðLk{kt. yLku Mkðo M Ãkþeo Ãký hne Au . Aeyu !
rðïkr{ºke LkËe íkuLkwt ÃkwÛÞM{hý fhkðu Au, RríknkMk{kt íkuLkk su Mktfuíkku Au íku ...yLku, {Lkw»ÞÚke þku¼íkku «Ëuþ ?
Ãkhþwhk{ Ãký ykÃkýk s Ér»kðh ! yuf÷e ¼qíkfk÷eLk ½xLkkyku LkÚke, «køkT RríknkMkLkku «k[eLk y~{Þwøk 14 Úke
ðuËfk÷eLk økwshkíku Ëuþ yLku ËwrLkÞkLku økwshkíkLke ík{k{ ÷kûkrýfíkkykuLkku 20 ÷k¾ ð»ko Ãknu÷ktLkk ¾zfku yLku ¾eýku{kt
½ýwt çkÄwt yŠÃkík fÞwO. rð[kh íkku fhku fu ykøkðku Ãkrh[Þ ykÃku Au. íÞkhu {kLkð Mk{wnLkku ðMkðkx níkku ! íku
Mk{ksSðLkLke Mkwhûkk fksu ËÄer[ sðk Mk{ÞLkkt ÃkíÚkhLkkt ykuòhku {¤e ykÔÞk Au.
{nkÉr»kyu yk Mkkçkh{íkeLkk rfLkkhu, ÃkkuíkkLkkt nkz[k{, ÷kuÚk÷-Äku¤kðehk-Mkwhfkuxzk suðkt {nkLkøkhku rMktÄw, MkhMðíkeLkk
¿kkLkíkusLku MktÃkqýoÃkýu yŠÃkík fÞkO níkkt ! Mk{wu¤Úke nzÃÃkk MktMf]ríkLkwt Lkk{fhý Ãkk{e Au, íkuLku Þ 5000 ð»ko
RMðeMkLk Ãkqðuo 3,500 Úke E.Mk. Ãkqðuo 483Lkk ºkýuf nòh ÚkE økÞkt ! MkhMðíke rfLkkhu 10,000 ð»ko Ãknu÷kt ÉfT-ðuËLkkLkku
ð»koLkkt Þwøkktíkhku{kt økwshkíkLke Ähíke Ãkh ½ýwt çkÄwt sLBÞwt, ½ýwt Lkü øktòhð ÚkÞku yLku MktMf]ríkLku ykfkh {éÞku.
ÚkÞwt. Lkøkh MktMf]ríkyku rðfrMkík ÚkE, ÞwØku yLku {nkÞwØku ÚkÞkt, ðuËfk÷eLk økwshkíkLkwt yuf ¼ÔÞ MÚkkLk Au røkhLkkh. Ãkkt[{k
®MkÄw MktMf]ríkLke ÍkfÍ{k¤ hne, {u¤r{÷kÃk yLku MktðkË, Mkt½»ko {Lðtíkh (Þwøk)Lkku {nkLkkÞf níkku MðÞtt¼w {LkwLkku Ãkwºk hiðíkf.
yLku MÚk¤ktíkh, WÃkÃkkMkLkk yLku ykæÞkÂí{f MkkrníÞLkwt rLk{koý.. ({Lðtíkh yux÷u [kh Þwøk-MkíÞ, ºkuíkk, îkÃkh yLku fr¤Þwøk {¤eLku
yk ¢{ [k÷íkku hÌkku. RLÿ yLku s{ËÂøLk, Ãkhþwhk{ yLku Úkíkku Mk{Þ¾tz yíÞkhu ykÃkýu ðiðMík {Lðtíkh{kt Sðe hÌkk Aeyu.)
Ãkherûkík, rþþwLkkøk yLku f]»ý, økkiík{ çkwØ yLku hksfw{kh rðsÞ røkhLkkhLkwt çkeswt Lkk{ s hiðíkf Au. Éíðkøk {qrLkLku íÞkt
: yk çkÄk íku Mk{ÞLkk {nkLkkÞfku níkk. siV ðÞu Ãkwºk sLBÞku Ãký MktfxLkkt ðkˤ ½uhkÞkt. Ãkwºk íkÆLk {w¾o
yk {nkLkkÞfku ¿kkLk, rðãk, MkkÄLkk, rLkheûký, Ãkheûký, níkku. rçk[khk {qrLk yLku {qrLkÃkíLke nhMk yLku fkuZLkk ¼kuøk çkLÞk.
áZíkk, MkknMk yLku Ãkwhw»kkÚkoLke MkkÚku yr¼LLk òuíkhkÞu÷k níkk. «¼kMk sELku íku{ýu økøkko[kÞoLku ÃkqAâwt fu ykLkwt fkhý çkíkkðku.
Mkk{kLÞ «òsLk {kxu íku {qXe Ÿ[uhk {Lkw»Þku níkk. sðkçk {éÞku fu su MktíkkLkku huðíke, yrïLke, yk&÷u»kk, {½k fu
ðirËf Þwøku su{ {nkLk ðuË MkkrníÞ MkßÞwO, ðirËf fk¤Lkk ßÞuck Lkûkºk{kt sL{u Au íku {kuxu ¼køku Ãkkuíku Mkkhe heíku Sðíkk LkÚke
ytík MkwÄe{kt ð¤e ÃkrhðíkoLkLkku þt¾ VqtfkÞ Au.. Ãknu÷kt ¼]økw yLku yLku çkeòLku Sððk Ëuíkk LkÚke ! Éíðkøk {qrLkyu íkku huðíke Lkûkºk{kt
þkÞkoíkkuyu økwshkíkLku f{oûkuºk çkLkkÔÞwt, ÃkAe çkeS òríkyku ykðe sL{u÷k Ãkwºk {kxu huðíke Lku s þkÃk ykÃÞku fu ò, íkkhuÞ
íku{kt ÞkËðku Ãký níkk, su{ýu {nkLkkÞf fnku fu ¼økðkLk - ©ef]»ý {kýMkòíkLkkt Mkw¾Ëw:¾ fuðkt nkuÞ Au íkuLkk yLkw¼ð {kxu Ãk]Úðe Ãkh
Lkku Mkkûkkífkh fhkÔÞku. yðíkhðwt Ãkzþu !
f]»ýLkkt MðYÃkku Ãký yuf LkÚke, rºkrðÄ Au. MktþkuÄLkku «{kýu [tÿÃkíLke huðíkeLkku yk{ Ãk]Úðe Ãkh sL{ ÚkÞku, «¼k»k

1-7
ÃkkMkuLkkt ‘fw{wË’ ÃkðoíkLke ík¤uxe{kt «{wt[ Ér»kLkk yk©{{kt íkuLkku
WAuh ÚkÞku. yufðkh ËwËo{ hksðe íÞkt {]økÞk h{ðk ykÔÞku. íkuýu
huðíkeLku òuE, ykf»kkoÞku, ÷øLk ÚkÞkt, íkuLkku Ãkhk¢{e Ãkwºk íku hiðíkf !
røkhLkkhu rn{k÷Þ fhíkkt Þ u ðÄw ð»kku o L kku ¾¤¼¤kx
yLkw¼ÔÞku Au. rMkØku, {ntíkku, MkkÄw yLku Mkkæðeyku, ‘¼økðkLk’Lke
ô[kE MkwÄeLkkt Ãkkºkku, hksðeyku yLku «òLkwt yk r«Þ MÚkkLk hÌkwt.
økwshkíkLkwt yk «k[eLkík{ økkihð Au. ynª su{ yþkufLkku yr¼÷u¾
Au, «òr«Þ ÁÿËk{LkLkku yr¼÷u¾ Ãký Au. MkwËþoLk ík¤kð ¼khu
ðhMkkËÚke Vkxâwt íÞkhu yk hksðeyu yÃkkh {nuLkík ÷ELku ík¤kðLkwt
Mk{khfk{ fÞwO níkwt. [kýõÞu [tÿøkwóLku Mkq[ÔÞwt níkwt fu yk røkhLkkh
ÃkkMku ‘Mk{w Ë Þ MÚkkLk’ (hkßÞkrÄfkh MÚkkLk) ðMkkðsu , íku
‘røkhLkøkh’ çkLÞwt. ÞkËðku, {kiÞo, þwtøk, økúef, þf, ûkºkeÞ, økwÃík,
{iºkf, {w½÷, Mkw÷íkkLk, {wÂM÷{ yLku Auðxu ykÍkËe MkwÄeLkkt rðþk¤
Mk{ÞÃkxLkku Mkkûke røkhLkkh ¼Âõík, þÂõík yLku MktðkËLkk økwýðÄoLkLkwt
«íkef Au. íkuLkk Auzk Auf yðko[eLk Þwøk MkwÄe ÃknkU[u Au.RríknkMk¿kku
suLku ËtíkfÚkk {kLku Au Ãký sLk-RríknkMk{kt suLkwt MÚkkLk y[÷ Au íku
íkusÂMðLke hkýfËuðe yk þÂõíkLkwt yuf yiríknkrMkf «íkef Au.
‘Mkk[wt MkkuhrXÞku ¼ýu’ WÂõíkLke íÞkt MkkÚkofíkkLkku yÂøLk «ßð÷u
Au, ÃkkuíkkLkk s r[ífkhÚke ¾¤¼¤u÷k røkhLkkhLku íkuýu fÌkwt :
{k Ãkz {khk ykÄkh, [kuMk÷kt fkuý [Zkðþu,
økÞk yzkðýnkh, Sðíkkt òíkh ykðþu !’
¼kuøkkðk LkËeLkk rfLkkhu yÂøLkßðk÷k{kt fqËe ÃkzLkkh hkýf
rðþu hkMk{k¤k{kt yuf «kf]ík Ëkunhku Au íku hkýfLke ÃkezkLku ÔÞõík
fhu Au.
suMk÷ {kuze ððkn ð÷e ð÷e rðYÃk ¼ðkrðE
LkE rs{ Lkðk «ðkn Lkð½ý rðýw ykE LkE
su{ {khku Ëuþ íkS nwt {khk Ãkrík rðLkk rðV¤ ÚkE Awt, íku{ íkwt
Ãký Lkðk {u½ rðLkk Ëwçko¤ Úkíke òÞ Au. íku íkkhk ÃkðoíkYÃke MÚkkLkLkku
íÞkøk fÞkuo Au yuðwt {u Ãký fÞwO Au. ykÃkýu çkuW yufMkh¾kt Aeyu !
1113 E.Mk.Lke yk ½xLkk. ÃkAe 1892{kt yLkk{ MkkÄw
(ÃkAeÚke Mðk{e rððufkLktË)Lke Þkºkk. suík÷Mkh{kt MxuþLk {kMíkh
©e Ãktzâkyu rðËuþÞkºkkLkwt fhu÷w Mt kq[Lk yLku ¼øLk Mkku{kLkÚkLke Mkk¾u,
{nkMkkøkh íkhV rLknk¤eLku Mk{krÄ ÷økkðe ¼khík ËþoLk fÞkoLke
½xLkk. røkhLkkh MkkuhXLkwt AuÕ÷w tòsh{kLk «fhý íku ykhÍe nfw{ík
îkhk sqLkkøkZ-{wÂõík yLku MkhËkh Ãkxu÷Lkku Mkku{LkkÚkLkk rsýkuoØkhLkku
MktfÕÃk !
(6)
çkeòt fux÷ktf yÂM{íkk-Ãkrh[kÞf MkkuÃkkLk :
(1) Ãkhk¢{e ©ef]»ýLke ðirïf hksÄkLke îkrhfk. {kÄðÃkwh{kt
Éf{ýeLke MkkÚku rððkn fheLku ‘«u { Mkðku o å [ Au ,
çk¤sçkheÚke fhkÞu÷k Mk{ksøkík ÷øLk LknªLkwt «{ký ykÃÞw.t
(2) rðïrðÏÞkík ÞwrLkðŠMkxe su{ Lkk÷tËk yLku íkûkrþ÷k níke
íkuðe s ð÷¼e {nkrðãkÃkeX níke : þMºk yLku þkMºk
çktLku rðãk íÞkt yÃkkíke.
(3) Þw-ykLk-í~ðktøk (ykÃkýu íÞkt «[r÷ík ÌkwyuLkþktøk)Lke
1-8
økwshkíkÞkºkk{kt yLkuf - ð÷¼e, ðzLkøkh yLku fkuxuïh
MkrníkLkkt - rðãkfeÞ ð]¥kktíkku {éÞkt.
(4) økwshkíku su «¾h ÔÞÂõíkíð ykÃÞkt E.Mk. 500 Úke Ãkkt[{e
þíkkçËe Ãkqhe Úkíkkt MkwÄe{kt, íku{kt Lkkøk¼x, r{rnh¼kus,
[ki÷wõÞku, hksþu¾h, {q¤hks, çkeò [kýõÞ økýkÞu÷k
{u½kríkrÚk, ¼e{ËuðLke ykMkÃkkMk {knki÷ MkhòÞku.
(5) {eLk¤ËuðeLkwt {÷kð ík¤kð, rMkØhks yLku Áÿ{nk÷ÞLkku
ði¼ð, MknMºkr÷tøk ík¤kðLke h[Lkk, Ëu÷ðkzktLkk Ënuhkt..
yk ykÃkýku «ò r«Þ f¤k ði¼ð níkku.
(6) {nt{Ë økÍLkðeLke [zkE (ykuõxkuçkh 1925) Mk{Þu
Mkku{LkkÚk MkwÄe su Ä{kMkký ÷zkEyku ÚkE íku yÂMíkíðLkwt
ÞwØ níkwt. Mkku{LkkÚkLke Mk¾kíku n{ehS økkurn÷ yLku ðuøkzku
¼e÷-hkò yLku ðLkðkMke-çktLku çknkËqheÃkqðof ÷zâk yLku
çkr÷ËkLk ÃkkBÞk.
(7) {æÞÞwøk{kt ¼Âõík yLku þÂõíkLke ÃkrhMke{k h[kE. Mkkð
Mkk{kLÞ òrík Mk{wËkÞ{kt SðLkËþoLkLkwt «çkkuÄLk fhíkk Mktík-
{ntík-¼õík-¼srLkfku yLku Mkuðkðúíkeyku ÚkÞk. Lkh®Mkn
{nuíkk, suMk÷-íkkuh÷, øktøkkMkíke, {ehkçkkE, ¼k÷ý,
Lkkfh, y¾ku, «u{kLktË, þk{¤, «eík{, ½ehku, ¼kuò
¼õík, {wõíkkLktË, ËÞkhk{, ËkMke Sðý, s÷khk{...
yk ÞkËe Ãký yÄqhe Au. íku{ýu Mkk{kLÞsLkLke SðLk
[uíkLkkLku {sçkqík çkLkkðe.
(8) ykÃkýkt rþÕÃk MÚkkÃkíÞku : {nu÷, nðu÷e, Ëhðkò, ðkð-
ík¤kð yLku {trËhku{kt W{uhý ÚkÞkt çkkiØ økqVkyku, MíkqÃk
yLku rðnkh (çkkuhËuðe, Rxðk, WÃkhfkux, ËuðLke {kuhe,
ðzLkøkh) þið-ði»ýð-[ki÷wõÞ þi÷eLkkt Ëuðk÷Þku (økkuÃk,
ðeMkkðkzk, MkwºkkÃkkzk, ÚkkLkøkZ) Mkku÷tfe ÞwøkLkkt ðkð-
ík¤kðku ({wLkMkh, hkýefe ðkð, {÷kð ík¤kð, MkwËþoLk
ík¤kð, yzk÷s, {kÄkðkð) {trËhku (Áÿ{k¤, Mkku{LkkÚkLkku
rsýkuoØkh (MkqÞo{trËhku - {kuZuhk, Äw{÷e), rntËw-{wÂM÷{-
ÃkkuåÞwoøkeÍ-rçkúrxþ MÚkkÃkíÞLkku Mkw{u¤ (Ëeð, Mkwhík, ¾t¼kík)
®MkÄw MktMf]ríkÚke þY ÚkÞu÷wt LkíkoLk yLku ÷kufMðYÃku hkMk-
økhçkk, økhçke, ÷kuf Lk]íÞku : yk {qÕÞðkLk MktMf]rík-MktÃkr¥k
økwshkíkLke Au.
(9) rçkúrxþ þkMkLk Mkk{u yðks ðkhtðkh QXâku. ÃkkuåÞwoøkeÍ
þkMkLk{kt ËeðÚke suXeçkkEyu r÷MçkLk sELku Ä{kOíkhý
yxfkððk sýkÔÞwt. 1857{kt økwshkík{kt 10,000 ÷kufku
{Þko, MkUfzkuLku VktMke {¤e, rðÃ÷ðeykuLku yktËk{kLkLke
fk¤fkuxze{kt Äfu÷kÞk, 100 økk{ku ¼M{e¼qík fhkÞkt,
ðrýfku (rLknk÷[t Ë , {økLk÷k÷ ¼q ¾ ý) Xkfku h ku
(Sðk¼kE) çkkhkux (fkLkËkMk) ¼e÷ (YÃkku LkkÞf - fuð¤
LkkÞf) Ãkxu÷ (økhçkzËkMk {w¾e) çkúkñý (f]»ýhk{ Ëðu,
{q¤S òuþe, {kuíke rºkf{ òLke) fku¤e (LkkÚkkS-Þ{kS)
yLku MkkÄw-Mktíkku Mkrník ½ýkLkkt çkr÷ËkLk ‘økwshkíkLke
MðkíktºkTÞr«Þ yÂM{íkk’Lkk Ãkrh[kÞf Au.
(10) MkíkkÄkh{kt ‘{Äh xuhuMkk’ suðwt s MkuðkfkÞo fheLku, suðkt sð÷tík Ëuþ¼õíkku ykÃÞk íkku çkeS íkhV {nkí{k
hõíkrÃkríkÞktLke Mkkhðkh{kt SðLk ¾ÃkkðLkkhk y{hçkkE økktÄe, MkhËkh ðÕ÷¼¼kE Ãký økwshkíku ykÃÞk. íkuLke
ykÞhkýe yLku ËuðeËkMkSLke fnkýe økwshkíkLkku yuf MkkÚku rðrðÄ heíku Mktf¤kÞu÷k Mðk{e ykLktË, $Ëw÷k÷
y÷øk «fkhLkku ynuMkkMk fhkðu Au. Þkr¿kf, {nkËuð¼kE ËuMkkE, {kunLk÷k÷ Ãktzâk, Ëhçkkh
(11) nu { [t ÿ k[kÞo îkhk økw s hkíke ¼k»kkLkk økki h ð {kxu økkuÃkk¤ËkMk, LkkLkk¼kE ¼è, swøkíkhk{ Ëðu, Ãký
‘rMkØnu{’Lke h[Lkk ÚkE. økwshkíkLkk !
(12) yku¾k-îkhfk ðk½uhkuyu ‘hýAkuzhkÞ’Lke Mkkûkeyu 1820Úke (7)
1868 Mkw Ä e rðÃ÷ð òhe hkÏÞku yLku çknkËq h rðËuþku{kt Ãký nðu økwshkík - WíMkð WsðkÞ Au íku yuf
ðk½uhkýeykuyu Ãký MkkÚk ykÃÞku íku sw÷{e þkMkLk Mkk{uLkwt Mkkhk Mk{k[kh Au. ËwrLkÞkLkk 60 Ëuþku{kt ykuAk-ð¥kk «{ký{kt
çknkhðxwt yLku ‘Lkk ArzÞkt nrÚkÞkh’Lkku hýxtfkh níkku. økwshkíkeyku ðMku Au, økwshkík hkßÞLkkt 50 ð»ko ÚkðkLkkt Au íÞkhu
(13) ykrËðkMke rðMíkkhku{kt Ãkk÷ r[íkrhÞk yLku {kLkøkZ{kt E.Mk. 2010{kt yk ík{k{ Ëuþku{kt økwshkíkeyku ÃkkuíkkLke heíku
sr÷Þktðk÷kLkwt ÃkwLkhkðíkoLk yu yòý Ãký {n¥kðLke ‘MkËkfk¤ økwshkík’Lkku WíMkð Wsðu íkku fuðwt MkkYt ?
MðkíktºkTÞ Mkt½»koLke ½xLkkyku Au. $ø÷uLz - y{urhfk suðk Ëuþku{kt s Lknª, Mkðoºk ßÞkt
(14) îkrhfk{kt ÁÿËk{LkLkk Mk{Þu íkusÂMðLke hkýe Äehkðíkeyu Mkøkðzíkk yLku ÔÞðMÚkkLke yLkwfq¤íkk Au íÞkt ykðk WíMkð ÃkkA¤
þkiÞo Ëk¾ÔÞwt yLku þrõíkLkku Ãkrh[Þ ykÃÞku. îkhfk {kxu ‘yÂM{íkkLkku ÂMÃkrhx’ nkuðku òuEyu yLku íku heíku ‘RríknkMkçkkuÄ’
{ehk yLku Äehk yux÷u ¼Âõík yLku þÂõíkLke økkÚkk ! MkkÚkuLke Qsðýe ÚkkÞ íkku íku{kt ¼køk ÷uLkkhku økwshkíke ftEf «uhýk
(15) fux÷ktf, ykÄwrLkf økwshkíkLkkt Ãkkºkku yLku ½xLkkyku{kt ÷ELku ÃkkAku ð¤þu. yuðwt Lk ÚkkÞ íÞkhu ykðk WíMkðku {u¤kðzk
{nkøkwshkík yktËku÷Lk, çkkhzku÷e MkíÞkøkún, Ëktzefq[, yLku XkX{kXÚke ðÄkhu fþwt rLkÃkòðe þfíkk LkÚke.
MkwhíkLkwt yLku nrhÃkwhkLkwt fkUøkúuMk yrÄðuþLk, økkuÄhkLke yksfk÷ ‘zkÞkuMÃkkuhk’ þçË ¾qçk «[r÷ík Au. yu þçË
hksfeÞ Ãkrh»kË, «Úk{ Lkkhe-÷ur¾fk
Mkt M f] r ík Mkt ð Äo L kLkk Lknkuíkku íÞkhu økwshkíkeyku íkku ËuþËuþkðh{kt çkze
s{LkkçkkE Ãktrzík, yðko[eLkku{kt ykã
÷ûkýLku økwshkíkeykuyu íkku nòhku MkknrsfíkkÚke ½q { íkk, økw s hkíkeÃkýkLke
frð Lk{oË, MkwÄkhf hksðe MkÞkShkð,
ð»koÚke ykí{MkkíkT fhe ÷eÄwt Au. Ãknu[kLk fhkðíkk yLku íku Ëuþ{kt su ftE ©uc
¼økðËTøkku{tz÷Lkk «uhf ¼økðíkrMktn,
rð¢{ MktðíkLke þYykík{kts çku nkuÞ íkuLku yÃkLkkðíkk, Mk{ksþkMºkeyku ‘xÙkLMk-
hkýÃkwh{kt ‘Mkkihk»xÙ’ ÃkºkLke ynk÷uf
Ãktrzíkku ©ðýk[kÞo yLku íkuLkk ¼kE LkuþLk÷ fBÞwrLkxe’ {kxu ¼÷u yk ‘zkÞkuMÃkkuhk’
søkðLkkh y{]ík÷k÷ þuX - Íðuh[tË
ÞðLkk[kÞoLke ðkík hMk«Ë Au. yufu þçË «Þkusíkk nkuÞ, økwshkíkeLkk ÷kune{kt
{u½kýe, ¼e÷ Mkuðkðúíke X¬hçkkÃkk,
©ðýk[kÞuo siLk rð[khLku rðfrMkík ¼ú{ý MkkÚku rðïLku ykí{MkkíkT fhðkLkku fMkçk
‘ËuþLkk ËkËk’ ËkËk¼kE LkðhkuS,
fÞku o , çkeòu Ëu þ rðËu þ Lke Au. ykøkk{e Qsðýe{kt yuðk MkktMf]ríkf
Wãku ø kÃkrík s{u þ ËS íkkíkk, {e÷ fkÞo¢{kuLku {n¥ð ykÃkðwt òuEyu suLku rLknk¤eLku
MkVhu rLkféÞku.
Wãku ø kLkk «ýu í kk hýAku z ÷k÷ rðËuþLkku økwshkíke ÃkkuíkkLku {kxu fnuþu : nk, nwt
Akuxk÷k÷, rðãkLkøkhLkk MðÃLkrþÕÃke ¼kEfkfk, rx¤f yk økwshkíke Awt !
{nkhksLkk {wfËT{k{kt íku{Lkk MkkÚkeËkh s{LkkËkMk MktMf]rík MktðÄoLkLkkt ÷ûkýLku økwshkíkeykuyu íkku nòhku ð»koÚke
îkhfkËkMk, ykÍkË rnLË Vkus{kt (çk{ko) ¼køk ÷uLkkh ykí{MkkíkT fhe ÷eÄwt Au. rð¢{ MktðíkLke þYykík{kts çku Ãktrzíkku
«kýSðLkËkMk {nuíkk yLku hýAkuz÷k÷ çkuxkELkku Mk{økú ©ðýk[kÞo yLku íkuLkk ¼kE ÞðLkk[kÞoLke ðkík hMk«Ë Au. yufu
Ãkrhðkh, hksfeÞ Ãkrh»kËLkk ykðknf ðk{Lkhkð {wfkË{, ©ðýk[kÞuo siLk rð[khLku rðfrMkík fÞkuo, çkeòu ËuþrðËuþLke MkVhu
ÃkhËuþu Ãkwhw»kkÚkeo y÷kËeLk rð©k{, LkkLkS fkr÷ËkMk rLkféÞku. Þ{Lkk[kÞuo yuÚkuLMk{kt çkuMkeLku Mk{wÿþkMºkLkwt yæÞÞLk fÞwO,
{nuíkk, ‘økwshkíkLke yÂM{íkk’Lkku Ãkrh[Þ ykÃkðk {ÚkLkkh íku ‘ÞðLkòíkf’ Lkk{u søkòýeíkwt Au. Mk{wÿÞkºkk Ëhr{ÞkLk yksu
fLkiÞk÷k÷ {wLkþe, rð[kh-MðkíktºkTÞLke fxkufxefk¤Lke Þ íku WÃkÞkuøke Au, íku{kt suLku ‘íkw÷’ yLku ‘yhs’ fnuðkÞku íku
÷zkE{kt frð W{kþtfh òuþe, «k. Ãkwhw»kku¥k{ {kð¤tfh yíÞkhLke ¼k»kk{kt ‘÷uxexÞwz’ yLku ‘÷kursxâwz’ çkLke økÞkt !
íku { s ÄkhkþkMºke [t ÿ fkt í k ËYLkw t «ËkLk : yk fku E ÞðLkk[kÞuo Ãk÷¼k-ÃkØríkÚke íkiÞkh fhu÷kt nþu. rð¿kkLkÚke
ÔÞÂõíkrðþu»kLkkt WËknhýku LkÚke, økwshkíkLke yÂM{íkkLkkt {æÞMk{wÿLkku «ðkMk yu s{kLkkÚke Mkw÷¼ çkLÞku níkku.
«íkefku Au. yk çkÄkt{kt ykÃkýku ‘zkÞMÃkkurhf ÂMÃkrhx’ níkku, íku
(16) 1857Úke þY ÚkÞu÷kt MðkíktºÞ yktËku÷Lk{kt økwshkíku Ãkwhkýe økwshkíkLku ÃkhtÃkhk{kt {éÞku yLku ‘ðMkwÄið fwxwtçkf{T’ suðku ykËþo
çkt Ä w y ku , ¼økík®MknLkk MkkÚke ¼økðíke[hý yLku ðkMíkrðfíkk{kt Ãk¤kuxðk {kxu økwshkíkLkku Mk{wÿrfLkkhku fk{{kt
Ëwøkko¼k¼e, ‘økËh’Lkku ¢ktríkÃkºkfkh AøkLk ¾uhks ð{ko, ykÔÞku. yðfkþe ¾uzký{kt yksu MkwrLkíkk rðr÷ÞBMk Au íkku Mk{wÿ-
Ãktrzík ~Þk{S f]»ýð{ko, MkhËkh®Mkn hkýk, {uz{ fk{k ¾uzký{kt Lk òýu, fux÷e çkÄe ÃkuZeyu MkknMk yLku Mkt½»koLkku hku{kt[

1-9
yLkw¼ÔÞku nþu ! yk{kt Mkku{LkkÚk suðwt s LkMkeçk ÷kuÚk÷Lkwt níkwt.
[kh-Ãkkt[ðkh íÞkt íMkwLkk{eyu LkøkhLku Lkü fÞwO yLku ÷kuÚk÷ Vheðkh
rLk{koý Úkíkwt hÌkwt !
zkÞkuMÃkkuhk suðku s çkeòu þçË Au - ‘yÂM{íkk’ ! Úkkuzktf
ð»kkuo{kt yk þçË søkíkV÷f Ãkh MÚkkrÃkík ÚkkÞ íkuðk Mktòuøkku Au,
fu{ fu {kýMkòík ÃkkuíkkLkk Ëuþ-«ËuþLkk ¼qíkfk¤{ktÚke Lkðkt
Mðkr¼{kLke rËþkíkhV ð¤ðk ÷køke Au , yLku íku { kt fþw t
yk½kíksLkf LkÚke. fLkiÞk÷k÷ {wLkþeyu ‘ÞkuøkMkwºk’{ktÚke
‘yÂM{íkk’ þçË WÃkkzeLku íkuLku Lkð÷fÚkk íku{s RríknkMk{kt
«ríkrcík íku{s «r[÷ík fÞkuo níkku. W{kþtfh òuþeyu íkuLku
frðíkkLke ÃktÂõík{kt MkwMÃkü fhe : ‘nwt øksowh ¼khíkðkMke !’
økwsoh ¼khíkðkMke yLku økwsoh rðï«ðkMke-yk çku ð÷ýku
yufçkeòLkkt rðhkuÄe LkÚke. ynª, økwshkíke Äq¤{kt yLkuf íkzfe-
AktzÞe yLkw¼ðeLku, ytÄkhk-ysðk¤ktLkku yLkw¼ð ÷uLkkhk
økwshkíkeyku fu ÃkAe Ërûký ykr£fkÚke {ktzeLku Rø÷uLz-y{urhfk{kt
Ãkwhw»kkÚko yLku Ãkhk¢{ h[Lkkhk økwshkíkeyku... yk Ëe½ofk÷eLk
{Úkk{ý{ktÚke ‘yÂM{íkk yux÷u þwt ?’ Lkku sðkçk {¤e þfu Au.
(8)
yÂM{íkk - ®[íkLk {kxu ykx÷e yÃkuûkk yrLkðkÞo Au.
(1) yk ®[íkLk yÇÞkMkLkku íkkxMÚÞLkk Lkk{u Lkfkhkí{f Lk nkuðku
òuEyu.
(2) yÂM{íkk-®[íkLk{kt Ãkrù{u fu çkesuÚke ÷ËkÞu÷k ÃkqðoøkúnkuLkku
ykÄkh ÷E þfkÞ Lknª.
1-10
(3) ¾qçkeLke MkkÚku ¾k{e Ëhuf Mk{wËkÞLke rLkÞrík nkuÞ Au Ãký su
«òLku rþ¾h ÃkhLkk MðkÄeLk ÷ûÞLku «kó fhðwt nkuÞ íku{ýu
ÃkkuíkkLke Lkçk¤kELke ÷½wíkkøkútrÚk Úkkuze íkkuzeLku ykøk¤ ðÄðwt
òuEyu. ykÃkýku ¼qíkfk¤ íkuðkt økkihðLke ÃkÞkoÃík ¼qr{fk
Ãkqhe Ãkkze þfu Au.
(4) yÂM{íkk yu yíkeíkÚke ðíko{kLk{kt ÚkELku ¼rð»Þu ÃknkU[ðkLkwt
«Þký-Ãkrhçk¤ Au. ¼røkLke rLkðurËíkkLku M{heyu : ‘ykÃkýu
«k[eLk ÃkøkËtze ÃkhÚke, ðíko{kLkLkk {køkuo ¼rð»ÞLkk {nk-
ÃkÚk íkhV økrík fhðkLke Au...’
økwshkíkLke yÂM{íkkLkku yksLkku Mk{Þ, Mkk{wrnf yLku
ðiÞÂõíkf ©uc MktfÕÃkkuLkku Au, RríknkMkLkk fkuE rLkýkoÞf ð¤ktfu
«òLke fMkkuxe ykðe heíku Úkíke hnu Au.
36, Mkkfuík nkWMk, {u{Lkøkh,
y{ËkðkË-380052
{ku. 9824546438
 ÄhíkeLkk Auzk ÃkhLke yLku økwshkíke - ¼khíkeÞ
Mk{kLkYÃkk Ëuþe - rðËuþe ÷kufðkíkkoyku
Ãk]ÚðeLkku Lkfþku òuEþwt íkku W¥kh økku¤kÄoLkk Äúwð «Ëuþ{kt
ÄhíkeLkku Auzku ykðe økÞu÷ku Ëu¾kþu. W¥kh Äúwð íkuLke ytrík{ Mke{k
Au. hrþÞk yLku MkkErçkrhÞkLkk W¥kh Mk{wÿe rfLkkhk ÃkhLkk «Ëuþku
íkuLke Ãkzkuþ{kt - Äúwð ðíkwo¤{kt ykðu÷k Au. yk «Ëuþku fkÞ{e çkhVÚke
AðkÞu÷k, ¼ÞkLkf XtzeÞwõík, «[tz ðkðkÍkuzkÚke yk¢ktík,
{rnLkkyku MkwÄe ÷tçkkíke hkºkeykuÚke økúMík yLku ºkMík nkuÞ Au.
{Lkw»ÞLke íÞkt sqs ðMíke Au. rðrðÄ ykrËðkMke fçke÷kykuLkku -
{kLMke, ykEðuLk, LkLkE, LkuLkuxMk, Þkfwík, yurMf{kuLkku - íÞkt
ðMkðkx Au. íkuyku ytþík: MÚkkÞe yLku rðþu»kík: ¼ú{ýþe÷ SðLk
økwòhu Au. rþfkh, Yðktðk¤k «kýeykuLkkt [k{zktLkku ¢Þ-rð¢Þ,
{åAe{khe íku{Lkk ÔÞðMkkÞ Au.
MkkurðÞux þkMkLk Ëhr{ÞkLk íku{ktLkk ½ýk sý rþrûkík ÚkÞk
Au. MÚkkÞe ðMkðkx ðæÞku Au. íkuyku Mknfkhe Äkuhýu huÂLzÞh WAuhLkkt
Vk{o, ykÄwrLkf nrÚkÞkhkuÚke rþfkh, Ytðk yLku Yðktðk¤kt
«kýeykuLkkt [k{zktLkku ÃkØríkMkhLkku ÔÞkÃkkh fhðk ÷køÞk Au. íku{Lke
ÃkhtÃkrhík ftXMÚk ÷kufrðãkyku økútÚkMÚk Úkðk ÷køke Au. ÷kufMkkrníÞ
- ÷kufðkíkkoykuLkkt ÃkwMíkfku íku{Lke ¼k»kkyku WÃkhktík hrþÞLk yLku
ytøkúuS ¼k»kkyku{kt «fkrþík Úkðk {ktzâk Au. søkík¼hLkk
÷kufrðãkrðËku yLku ÷kufðkíkko rhMkÞkyku íku{Lkk «rík ykf»kkoÞk
Au. íku{Lkwt íkw÷Lkkí{f yæÞÞLk ykht¼kÞwt Au.
íkuLkk V÷MðYÃku yuðwt Ãký òýðk {¤u Au fu hrþÞk-
MkkErçkrhÞkLkk ykrËðkMkeyku{kt «[r÷ík fux÷ef ÷kufðkíkkoyku
økwshkíke / ¼khíkeÞ ÷kufðkíkkoykuLku ðMíkw-rLkYÃký{kt {¤íke ykðu
Au. íkuyku çkuW ftXMÚk ÃkhtÃkhkLke LkeÃks Au. íku{kt fÚkkLke MkeÄe
hsqykík ÚkkÞ Au. ¼k»kk-herík MkkËe-Mkh¤ rðþË nkuÞ Au. y÷tfkh
yLku ðýoLk ykuAkt ÞkuòÞ Au. {Lkw»Þ ÃkkºkkuLke MkkÚku Ãkþw, Ãkt¾e,
Ãkðoík, s¤, yrøLk, ðkÞw, ðkˤ, [tÿ, MkqÞo RríÞkrË {kLkðuíkh
Ãkkºkku Ãký ykðu Au. íku{Lkkt fux÷ktf WËTøkkh - ðkõÞ - ðkík[eík{kt
ÃkwLkhkðíkoLk ÚkÞkt fhu Au. íku{kt ftEf [kíkwhe - fÕÃkLkk - rð[kh -
íkhtøk - ÔÞðnkhwíkkLkwt MktÞkusLk ÚkkÞ Au. ðkíkko {LkkuhtsLk fhu Au
yLku «MktøkkuÃkkík Ãkhkuûk çkkuÄ fu rþ¾k{ý Ãký ykÃku Au. íku{kt
MÚkkrLkf MktMf]rík-«f]ríkLkk ykAk htøk ÃkwhkÞ Au. fux÷ktf {Lkw»Þ
Ãkkºkku ykùÞosLkf yËT¼wík rðãk Ähkðíkkt nkuÞ Au; yLku íku îkhk
yËT¼wík fkÞkuo fhu Au. Mkkhkt fkÞkuoLkku Mkkhku çkË÷ku {¤u Au; fwf{kuo
{kxu Ëtz Þk Mkò {¤u Au.
Ëu þ e-rðËu þ e ÷ku f ðkíkko y ku L kkt ykðkt ÷ûkýku íku { Lkkt
WËknhýku{kt MÃkü òuðk {¤u Au. hrþÞLk-MkkErçkrhÞLk W¥khe
Mk{wÿíkx ÃkhLkk «Ëuþku{kt «[r÷ík fE ÷kufðkíkkoyku fE økwshkíke /
¼khíkeÞ ÷kufðkíkkoykuLku {¤íke ykðu Au íku rðþuLke [[ko-rð[khýk
1-11
- «kì. sþðtík þu¾zeðk¤k
Eü ÷u¾kÞ. hrþÞk{ktÚke ‘LkkìÄoLk ÷kExTMk : Vuhe xuÕMk ykìV Äe
ÃkeÃkÕMk ykìV Äe LkkìÚko’ Lkk{f ÃkwMíkf ytøkúuS{kt E.Mk. 1976{kt,
«kuøkúuMk ÃkÂÕçkþMko - {kuMfku îkhk, «fkrþík ÚkÞwt Au. íkuLke çkeS
ykð]r¥k 1980{kt «fkrþík ÚkE Au. (ynª ÚkÞu÷ [[ko-rð[khýk
yk çkeS ykð]r¥kLku yLkw÷ûke Au.) {q¤ hrþÞLk¼k»ke ÃkwMíkfLkku
yk ytøkúuS yLkwðkË ykErhLkk Íu÷uÍTLkkuðkyu fÞkuo Au. íku{ktLke fE
ðkíkkoyku fE økwshkíke / ¼khíkeÞ ÷kufðkíkkoyku MkkÚku MkkBÞ Ähkðu
Au íku nðu òuEyu :
{kLkMke ÷kufðkíkko ‘r÷x÷ huÂç÷x’ yLku økwshkíke ÷kufðkíkko
‘{khku [ýku ÃkkAku ykÃk’ ðå[u ½ýwt íkkÂ¥ðf MkkBÞ òuðk {¤u Au.
økwshkíke ÷kufðkíkko{kt ÷kfzk Ãkh çkuMke [ýk ¾kíkk AkufhkLke
rðLkkuËkí{f fÚkk yk÷u¾kE Au. íkuLkku yuf [ýku ÷kfzk Ãkh Ãkzâku
yLku íkuLke Vkx{kt økw{ ÚkE økÞku. Akufhkyu ÷kfzk ÃkkMku ÃkkuíkkLkku
[ýku {køÞku, Ãký ÷kfzkyu íku ykÃÞku Lknª. ¾eòÞu÷ku Akufhku
MkwÚkkh ÃkkMku økÞku yLku çkkuÕÞku : MkwÚkkh, ÷kfzkLku [eh MkwÚkkhu fÌkwt :
nwt ÷kfzkLku [ehðk ftE Lkðhku LkÚke. yux÷u Akufhkyu hkò Mk{ûk
VrhÞkË fhe : hkòS, MkwÚkkhLku Ëtzku. hkòS çkkuÕÞk : rðLkk ðktfu
MkwÚkkhLku ËtzkÞ Lknª. Akufhku hkýe ÃkkMku økÞku. íkuýu fÌkwt : hkýe{k,
ík{u hkòÚke rhMkkð. hkýe çkku÷e : nwt þk {kxu hkòÚke rhMkkô ?
Akufhku ôËh ÃkkMku økÞku, ÃkkuíkkLkk füLke çkÄe ðkík fhe yuýu fÌkwt :
hkýeLkkt rft{íke ðMºkku fkíkhe ¾k. ôËhLku AkufhkLke ËÞk ykðe.
íkuýu fÌkwt : nwt hkýeLkkt ðMºkku fkíkhe ¾kEþ. øk¼hkÞu÷e hkýe
çkku÷e : {khk ®f{íke ðMºkku fkuE fkíkhþku Lknª; nwt hkòÚke rhMkkô
Awt. hkòyu fÌkwt : {khkÚke fkuE rhMkkþku Lknª; nwt MkwÚkkhLku Ëtzwt Awt.
MkwÚkkh fnu - {Lku fkuE Ëtzþku Lknª; nwt ÷kzfkLku [ehtw Awt. ÷kfzwt çkkuÕÞwt
: {Lku fkuE [ehþku Lknª; nwt AkufhkLku íkuLkku [ýku ÃkkAku ykÃkwt Awt !
(røkhsw¼kEyu yk ÷kufðkíkkoLku økútÚkMÚk fhe Au.)
{kLkMke ÷kufðkíkko ‘r÷x÷ huÂç÷x’{kt Ãký ík¥ðík: ykðwt s
ðMíkw rLkYÃkkÞwt Au. Mkhkuðh íkxu Qøku÷k Ëk¼Lku ¾kíkk yLku WA¤fqË
fhíkk MkMk÷kLkku nkuX Ëk¼Lkk ÄkhËkh ÃkkLkÚke r[hkE òÞ Au.
íkuÚke økwMMku ÚkÞu÷ku MkMk÷ku Mk¤økíkk Ëuðíkk ÃkkMku òÞ Au yLku íkuLku
rðLktíke fhu Au fu : Ëuðíkk, Ëk¼Lku çkk¤e Lkk¾ ! Ëuðíkkyu fÌkwt : ðktf
íkkhku Au, Ëk¼ ¾kðkLkk ÷ku¼{kt s íkkhku nkuX r[hkÞku Au, nwt Ëk¼Lku
çkk¤eþ Lknª. yux÷u MkMk÷ku Ãkkýe ÃkkMku økÞku yLku íkuLku fÌkwt :
Ãkkýe ËuðíkkLku nku÷ðe Lkk¾. Ãkkýeyu fÌkwt : ðktf íkkhku Au, ËuðíkkLku
nwt nku÷ðeþ Lknª. MkMk÷ku rþfkhe ÃkkMku økÞku. íkuýu rþfkheLku fÌkwt
: rþfkhe, íkkhk íkehÚke ÃkkýeLku ðªÄe Lkk¾. rþfkheyu íku{ fhðkLke
Lkk Ãkkze. íkuÚke MkMk÷ku ôËh ÃkkMku økÞku yLku ÃkkuíkkLkk Ëw:¾Lke ðkík
fhe íkuLku fÌkwt : ôËh, rþfkheLkk ÄLkw»ÞLke Ëkuhe (ÃkýA) fkÃke
Lkk¾. ôËhLku MkMk÷kLke ËÞk ykðe. íku rþfkheLkk ÄLkw»ÞLke Ëkuhe økúkWÍ òuzkÞku. çkuWLku ykøk¤ síkkt òze çkíkf yLku nuÍ÷ økúkWÍ
fkÃke Lkk¾ðk {kxu íkiÞkh ÚkE økÞku. íku òuE øk¼hkÞu÷ku rþfkhe {éÞkt. íku Ãký íku{Lke MkkÚku økhwzLku {¤ðk [kÕÞkt. {køko{kt íku{Lku
çkkuÕÞku : {khk ÄLkw»ÞLke Ëkuhe fkuE fkÃkþku Lknª; nwt ÃkkýeLku íkehÚke ÷wå[e rþÞk¤ {¤e. íkuýu íku{Lku ÃkqAâwt : ík{u Mkki ¼køkt¼køk õÞkt
ðªÄw Awt. Ãkkýe fnu : {Lku ðªÄþku {k; nwt ËuðíkkLku nku÷ðwt Awt. Ëuðíkk sE hÌkkt Aku ? íkuíkhu fÌkw t ykfkþ íkqxe Lke[u Ãkze hÌkwt Au íkuLke
fnu {Lku fkuE nku÷ðþku Lknet; nwt Ëk¼Lku çkk¤wt Awt. ÃkAe Ëuðíkkyu økhwzLku òý fhðk y{u íkuLkk {wfk{u sEyu Aeyu rþÞk¤u fÌkwt ík{u
Ëk¼Lku Mk¤økkÔÞku, Ãkhtíkw íku{kt íkku ¾wË MkMk÷ku ËkÍe økÞku. íkuLkkt ¾kuxu {køkuo òyku Aku. økhwzLkk ½hLkku ¾hku hMíkku nwt òýwt Awt. ík{u
fkLk yLku ÃkqtA Mk¤øke fk¤kt Ãkze økÞkt. íÞkhÚke {ktze MkMk÷kLkku Mkki {khe ÃkkA¤ [kÕÞkt ykðku. nwt ík{Lku økhwz ÃkkMku ÃknkU[kze ËEþ.
nkuX r[hkÞu÷ku hÌkku Au yLku íkuLkkt fkLk-ÃkqA hk¾ suðk htøkLkkt ~Þk{ MkkiLku rþÞk¤ s{eLk ÃkhLke çk¾ku÷ suðe íkuLke çkkìz ÃkkMku ÷E ykðe.
çkLke økÞkt Au... økwshkíke-{kLkMke ÷kufðkíkko{kt íkÚÞku r¼LLk íkuýu fÌkwt : yk økhwzLkwt ½h Au. nwt íku{kt Ãknu÷ku «ðuþwt Awt. ík{u yuf
ðýoðkÞkt Au; Ãký çkuWLkwt nkËo yLku rLkYÃký ík¥ðík: Mk{kLk Au. ÃkAe yuf {khe ÃkkA¤ [k÷e ykðku. rþÞk¤ çkkìz{kt «ðuþe
«kËurþf MktMf]rík-«f]ríkLku yLkwYÃk íku{kt ykðku fux÷kuf ¼uË MkòoÞ ytÄkhk{kt yuf çkksw Ãkh ÷ÃkkELku çkuMke økE. íkuLke ÃkkA¤ Ëe½oftXe
íku Mðk¼krðf Au. ðLk-økúkWÍ çkkìz{kt «ðu~Þku. rþÞk¤u íkuLku zkuf fhze {khe LkkÏÞku
‘Äe çkuh yustw Äe r[Ãk{f’ (hªA yLku r¾Mkfku÷e)Lke ykEðuLk yLku ÃkkuíkkLke ÃkeX ÃkkA¤ VUfe ËeÄku. íkuLke ÃkkA¤ «ðuþu÷e òze
ðkíkko{kt íku{s hk{ yLku r¾Mkfku÷eLke økwshkíke ËtíkfÚkk{kt çkíkfLkk Ãký íkuýu íkuðk s nk÷ nðk÷ fÞko. íku ÃkAe çkkìz{kt ykðu÷e
r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Ãkh fk¤k Ãkèk þe heíku íkeýkMkqhe íkuíkhLku íkuýu Ãkfze, Ãkhtíkw íkuýu yuðe
MkòoÞk íkuLke fÚkk Mk{kLkYÃku fnuðkE Au.
÷tfk sðk {kxu Mk{wÿ Ãkh Mkuíkw fkh{e [eMk Ãkkze fu, íkuLku fþkf ¼Þ{kt nkuðkLkwt
ykEðuLk ÷kufðkíkko{kt hªALkk Ãktò Úkfe
çkktÄíkk hk{Lku r¾Mkfku÷e íkuLkk økò òýe, çknkh çkuXu÷e nuÍ÷ økúkWÍ íkuLke {ËËu
r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Ãkh fk¤k Ãkèk Ãkzâk yuðwt
«{kýu {ËË fhu Au. yk¼khðþ hk{ ytËh Ëkuze. íkeýkMkqhe íkuíkhu yLku nuÍ÷ økúkWÍu
ðýoðkÞwt Au. çkhVAkÞe ÄhíkeLke yuf økwVk{kt
«MkLLkíkkÃkqðf o r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Úkkçkzu yuf Mkk{xku nw{÷ku fhe rþÞk¤Lku yuðe [kU[kxe
rþÞk¤k Ëhr{ÞkLk Ÿ½íkk hnu÷k yLku
Au . íku { Lke ykt ø k¤eyku L ke AkÃk fu íku øk¼hkELku çkkìzLke ytËhLke çkksw{kt ÷ÃkkE
WLkk¤k{kt òøku÷k hªALku õÞktÞ fþwt ¾kðkLkwt
r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Ãkh fk¤k Ãkèk Mksuo økE íku ÃkkA¤ Ãkzu yu Ãknu÷kt íkeýkMkqhe íkuíkh
{¤íkwt LkÚke. íku ¼q¾Úke ¾qçk rÃkzkÞ Au. íku
Au. Ëuþe-rðËuþe çkuW ðkíkkoyku{kt yLku nuÍ÷ økúkWÍ Ëq{ Ëçkkðe íÞktÚke ¼køke
Mk{Þu r¾Mkfku÷e ÃkkuíkkLkk Ëh{kt Mktøkún÷
u kt Mkqfkt
r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Ãkh fk¤k Ãkèk fkuELkk Aqxe. yk ykEðuLk ÷kufðkíkkoLkku ÃkqðkoÄo
V¤ yLku {eXkt {qr¤Þkt íkuLku ¾kðk ykÃku Au.
îkhk íku L ku «u { Ãkq ð o f ÚkkçkzðkLkw t økwshkíke ðkíkko çkefý MkMk÷e MkkÚku MkkBÞ
hªALke ¼q¾ ík]Ãík ÚkkÞ Au. íku «u{ yLku
Ãkrhýk{ Au. Ähkðu Au, ßÞkhu íkuLkku W¥khkÄo økwshkíke /
f]ík¿kíkkÃkqðof ÃkkuíkkLkk ÃktòÚke r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Úkkçkzu Au. íkuLkk MktMf]ík ðkíkko - ËuzfktLku AuíkheLku {khe ¾kíkk yLku ytíku fh[÷k îkhk
ÃktòLku ÷E r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Ãkh fk¤k Ãkèk QÃkMke ykðu Au. {kÞko síkk çkøk÷kLke fÚkkLku {¤íkku ykðu Au. ykEðuLk ðkíkko{kt
økwshkíke ðkíkko{kt ÷tfk sðk {kxu Mk{wÿ Ãkh Mkuíkw çkktÄíkk hk{Lku çkefý íkuíkh yLku ÷wå[e rþÞk¤ Au; økwshkíke MktMf]ík ðkíkko{kt
r¾Mkfku÷e íkuLkk økò «{kýu {ËË fhu Au. yk¼khðþ hk{ çkefý MkMk÷e yLku çkøk÷ku Au, Ãkhtíkw çkuW ðkíkkoykuLkwt nkËo ík¥ðík:
«MkLLkíkkÃkqðof r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Úkkçkzu Au. íku{Lke yktøk¤eykuLke yufMk{kLk Au.
AkÃk r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Ãkh fk¤k Ãkèk Mksuo Au. Ëuþe-rðËuþe çkuW ‘Äe ðqzLk rMxf’ (fkü-Ëtz) LkLkE ÷kufðkíkko Au. Mkkihk»xÙ{kt
ðkíkkoyku{kt r¾Mkfku÷eLke ÃkeX Ãkh fk¤k Ãkèk fkuELkk îkhk íkuLku «[r÷ík ÷kufðkíkko ‘÷kr÷Þku Äkufku’ (yLku ‘íkzíkz íktçkqze íkztíkzk’)
«u{Ãkqðof ÚkkçkzðkLkwt Ãkrhýk{ Au - yuðwt yufMk{kLk fnuðkÞwt Au. çkuW ÃkhMÃkh ½ýe {¤íke ykðu Au. (røksw¼kEyu íku{Lku økútÚkMÚk
çkuW ðkíkkoyku{kt r¾Mkfku÷e yLku íkuLke ÃkeX ÃkhLkk fk¤k Ãkèk fhe Au.) LkLkE ÷kufðkíkko{kt «k[eLk fk¤{kt ÚkE økÞu÷k yuðkt ð]Ø-
fuLÿMÚkkLku Au. ð]ØkLke fÚkk hsq ÚkE Au, su{kt ð]Ø ÃkkMku ºký [{ífkrhf ðMíkwyku
‘~kúe÷ ðkìEMk’ (íkeýkMkqhe íkuíkh) Lkk{f ykEðuLk ÷kufðkíkko níke : yuf ÍkzLke Ak÷Lke [k¤ýe - suLku n÷kðíkkt yý¾qx Äkhk
yLku økwshkíke / MktMf]ík ðkíkko íkhfxe çkøk÷ku{kt Ãký MkkBÞ Ëu¾kÞ ðAqxu; çkeòu YÃkkf¤þ suLku Lk{kððkÚke íku{ktÚke þhkçkLke yý¾qx
Au. íku{kt rLkYrÃkík çkefý íkuíkh økwshkíke ðkíkko{kt rLkYrÃkík çkefý Äkhk ðAqxu yLku ºkeS, fkü-Ëtz suLku n÷kððkÚke íku ÄkhfLku s
MkMk÷eLku {¤íke ykðu Au. íkeýkMkqhe íkuíkh yufðkh Íkz Ãkh çkuXe {khu - xeÃku. Ãkzkuþ{kt hnuíkk - {u÷erðãkLkk MkkÄf yuðk - yuf
níke íÞkhu íkuLkk {kÚkk Ãkh WÃkhÚke fþwtf Ãkzâwt. íkuLku ÷køÞwt fu ykfkþ ¼qðkyu ð]ØLku fkuE yLkwckLk{kt ÃkkuíkkLku ½uh rLk{tºke, s{kze, [kuhe
íkqxe Lke[u Ãkze hÌkw tAu. çkeÄu÷e íku yk ¼ÞkLkf ½xLkkLke økhwzLku AqÃkeÚke [k¤ýe yLku f¤þ íkVzkðe ÷eÄkt. Ãkhtíkw ºkeSðkh ßÞkhu
òý fhðk {kxu íkuLkk rLkðkMkMÚkkLk íkhV Ëkuzu Au. {køko{kt íkuLku íku fkü-Ëtz [kuhe økÞku íÞkhu fkü-Ëtz {khe - xeÃkeLku íkuLku yÄ{qyku
Ëe½oftXe ðLk-økúkWÍ {éÞku. íkuýu íkuíkhLku ÃkqAâwt : yk{ ¼køke ¼køke fhe LkkÏÞku. ßÞkhu íkuýu [k¤ýe yLku f¤þ ð]ØLku Ãkhík fÞkO íÞkhu
õÞkt òÞ Au ? íkuíkhu fÌkw t ykfkþ íkqxe Lke[u Ãkze hÌkwt Au. íkuLke òý s fkü-Ëtz íkuLku {khíkku yxõÞku.
økhwzLku fhðk íkuLkk rLkðkMkMÚkkLku òô Awt. íkuíkh MkkÚku Ëe½oftXe ðLk- Mkkihk»xÙe ‘÷kr÷Þku Äkufku’ yLku ‘íkz íkz íktçkqze íkztíkzk’

1-12
ðkíkkoyku{kt Ãký ykðe s fÚkk yk÷u¾kE Au. íku{kt økheçk-yçkwÄ [{ífkrhf rðãk Ähkðíke yuf ð]Øk yLku íkuLke çknuLk çkkçkkÞkøkk
¼kELke ykðe [{ífkrhf [eòu íkuLke ÷ku¼e çknuLk s íkVzkðe ÷u Ãkkíkk¤{kt ðMke økÞu÷k s¤-fåAÃk ytøku òý fhu Au yLku íkuLke
Au. íkuLku ÷kr÷Þku Äkufku (yLku íktçkqze) {khe {kheLku ¾ku¾he fhu Au ÃkkMku ÃknkU[ðk {kxu MknkÞ fhu Au. íkuÚke hkýe {kÞko Ãkkíkk¤{kt
yLku ßÞkhu íku [eòu ¼kELku ÃkkAe MkwÃkhík fhu Au íÞkhu s íkuLku ÃknkU[u Au. íÞkhu íkuLku òý ÚkkÞ Au fu Ãkwhw»k çkLku÷ku s¤-fåAÃk
{khíkku yxfu Au. LkLkE yLku økwshkíke / Mkkihk»xÙe ÷kufðkíkkoyku Ãkkíkk¤Lkk hkò yÂøLkLke hksfwtðhe MkkÚku Ãkhýe hks{nu÷{kt ðMÞku
ðMíkw yLku rLkYÃký çkuW{kt Mk{kLk Au. yuf-çkeòÚke nòhku {kE÷ Au. hkýe {kÞko çkkçkkLke {ËË yLku rþ¾k{ýÚke s¤-fåAÃkLke
Ëqh Ãkzu÷k «ËuþkuLke ÷kufðkíkkoykuLkwt MkkBÞ ykùÞosLkf Au. çkeS hkýeLku {¤u Au. {kÞko ÃkkMku yËT¼wík MkkIËÞo Ähkðíkkt fktMkfku,
LkLkE ÷kufðkíkko ‘nq RÍ Äe MxÙkUøkuMx ykìV ykì÷’ (MkkiÚke ðªxe yLku Y{k÷ Au. íku òuE s¤-fåAÃkLke çkeS hkýe {kun Ãkk{u
çk¤ðkLk fkuý ?) yLku yuf MktMf]ík íku{s økwshkíke ðkíkko Ãký Au. fktMkfku ¾heËðkLke íku yrík WíMkwfíkk Ëk¾ðu Au. {kÞko íkuLku
ÃkhMÃkh {¤íke ykðu Au. LkLkE ÷kufðkíkko{kt yuf yufÚke [zu yuðkt yuf þhíku fktMkfku ykÃkðk íkiÞkh ÚkkÞ Au : {Lku yuf hkík s¤-
çk¤qfkt ík¥ðku yLku Mk¥ðku çkhV, Mkqhs, ðkˤ, Ãkðoík, ð]ûk ðøkuhuLke fåAÃk (íkkhk Ãkrík) MkkÚku yufktík{kt økwskhðk {kxu Mkøkðz fhe
þÂõík yLku yþÂõík fnuðkÞk ÃkAe ytíku MkkiÚke ðÄw çk¤ðkLk {Lkw»Þ ykÃk. ÷ku¼e yLku ÷wå[e hkýe fktMkfkLkk çkË÷k{kt {kÞkoLku íkuðe
nkuðkLkwt ËþkoðkÞwt Au. fXý-÷eMkku çkhV ¾u÷fqË fhíkk AkufhkLku Mkøkðz fhe ykÃku Au, Ãkhtíkw {kÞko s¤-fåAÃkLkk þÞLk¾tz{kt «ðuþu
Ãkkze Lkk¾u Au yux÷u çkhV çk¤ðkLk, Ãkhtíkw çkhVLku Mkqhs ykuøkk¤e íku Ãknu÷kt çkeS hkýe (yÂøLkfw{khe) s¤-fåAÃkLku, íku Lk òýu
Lkk¾u yux÷u Mkqhs ðÄw çk¤ðkLk, MkqhsLku ðkˤ íku{, Ãkeýk{kt økkZ rLkÿk ÷kðe Ëu íkuðwt ykuMkz
Zktfe Ëu yux÷u ðkˤ rðþu»k çk¤ðkLk, ðkˤLku
s¤-fåAÃkLke fÚkkLku {u¤ðe, Ãkeýwt ÃkkE Ëu Au yLku þÞLk¾tz{kt Ãk÷tøk
ÃkðLk øk{u íÞkt Ĭu÷e Ëu íkuÚke ÃkðLk Mkrðþu»k
økwshkíke Ëuzfk fwtðhLke ÷kufðkíkko Ãkh Mkwðkze Ëu Au. ÃkAe {kÞkoLku þÞLk¾tz{kt
çk¤ðkLk, Ãkhtíkw ÃkðLk ÃkðoíkLku ¾Mkuze þfíkku
ftEf {¤íke ykðu Au. økheçkLkku Ãkwºk {kuf÷u Au. Ãk÷tøk Ãkh çku¼kLk çkLke økkZ rLkÿk{kt
LkÚke íkuÚke Ãkðoík yrík çk¤ðkLk, Ãkhtíkw ÃkðoíkLku
hkòLke fwtðheLku, hkòLke yLkuf Mkqíku÷k s¤-fåAÃkLku søkkzðk - ¼kLk{kt
{kÚku ð]ûk Qøku yLku íkuLke Vkxku{kt ÃkkuíkkLkkt {q¤
yþõÞ þhíkkuLku - rËÔÞ rðãk ÷kððk {kÞko yk¾e hkík Mkkhðkh yLku «ÞkMk
Lkk¾u íkuÚke Ãkðoík fhíkkt ð]ûk ðÄw çk¤ðkLk yLku
Ähkðíkk {Lkw»ÞLke {ËËÚke - Ãkqhk fhe fÞko fhu Au. yu{ fhíkkt Mkðkh ÚkE òÞ Au.
ykðkt ð]ûkLku {Lkw»Þ fkÃke Lkk¾u íkuÚke {Lkw»Þ
Ãkhýu yu fÚkk ½xf íkku yLkuf hkýe yÂøLkfw{khe {kÞkoLku þÞLk¾tzLke çknkh
MkkiÚke çk¤ðkLk ! MktMf]ík yLku økwshkíke
økwshkíke ÷kufðkíkkoyku{kt ÞkuòÞu÷wt fkZu Au. çkeS ðkh ðªxe yLku ºkeS ðkh {kÞko
÷kufðkíkko{kt Mkqhs, ðkˤ, ÃkðLk, Ãkðoík fhíkkt
òuðk {¤u Au. ÃkkMkuÚke Y{k÷ {u¤ðe yÂøLkfw{khe íkuLku, økkZ
Ãkðoík{kt çkkfkuhkt Ãkkze ÃkkuíkkLkkt Ëh çkLkkðíkk ôËhLku MkkiÚke ðÄw rLkÿk ÷kðu íkuðwt ykuMkzÞwõík Ãkeýwt ÃkkÞu÷k, s¤-fåAÃkLkk
çk¤ðkLk ËþkoðkÞku Au ! rðËuþe-Ëuþe çkuW ðkíkkoyku{kt Úkkuzktf íkÚÞku þÞLk¾tz{kt yuf hkík {kxu {kuf÷e Ëu Au. {kÞko çkeS ðkh yLku
r¼LLk nkuðk Aíkkt ðMíkw-rLkYÃký-rð[kh ík¥ðík: yufMk{kLk Au. ºkeS ðkh Ãký s¤-fåAÃkLku søkkzðk yLku ¼kLk{kt ÷kððk {kxu
Ëuþe-rðËuþe ðkíkkoyku{kt ôËh yLku {Lkw»ÞLku Mkqhs, ðkˤ, ÃkðLk, yk¾e hkík «ÞíLk fhíke hnu Au, Ãkhtíkw íku òøkíkku LkÚke - ¼kLk{kt
Ãkðoík fhíkkt - íku{Lke rLkçko¤íkkLkkt yuf Mkh¾kt fkhýMkh - Mkki ykðíkku LkÚke. íkuÚke níkkþ ÚkE {kÞko Ãk÷tøk ÃkkMku çkuMke hwËLk fhu
fhíkkt ðÄw çk¤ðkLk nkuðkLkwt fnuðkÞwt Au. LkLkE yLku økwshkíke / Au. íkuLke ykt¾Lkwt yktMkw Ãk÷tøk Ãkh Mkqíku÷k s¤-fåAÃkLkk økk÷ Ãkh
MktMf]ík ðkíkkoLke Mk{kLkíkk íkwhík Lkshu Ãkzu Au. Ãkzu Au yLku y[kLkf íku òøke òÞ Au - ¼kLk{kt ykðe òÞ Au. íkuLku
‘Äe çkçkkuox yìLz r«LMkuMk {kÞko - rnÍ ðkEV’ (s¤-fåA ÃkkuíkkLke r«Þ Ãknu÷e hkýe {kÞkoLku ÃkkuíkkLkk þÞLk¾tz{kt òuE ykùÞo
yLku íkuLke ÃkíLke hksfw{khe {kÞko) LkLkux ÷kufðkíkko Au. íku{kt çku yLku ykLktË ÚkkÞ Au. íku {kÞkoLku ykðe ½xLkk {kxuLkwt fkhý ÃkqAu Au.
÷kufðkíkkoykuLkwt MktÞkusLk ÚkÞwt Au : yuf, ð]Ø økheçkLkku Ãkwºk (Ãkqðuo {kÞko íkuLke þkuÄ {kxuLke ÃkkuíkkLke Ëe½ofk÷eLk hͤÃkkxLkwt ðýoLk fhu
çk[kðu÷ku s¤-fåAÃk) hksfw{kheLku Ãkhýðk {kxu hkòyu fhu÷e Au yLku fnu Au fu : yËT¼wík fktMkfku, ðªxe yLku Y{k÷Lkk Mkkxk{kt
yþõÞ þhíkku (yuf hkík{kt ¼ÔÞ hks{nu÷, Ëuð¤, íku{Lku òuzíkk hkýe yÂøLkfw{kheyu ík{Lku yuf hkík {kxu {Lku ðuåÞk níkk ! íku
Ãkw÷ku çkktÄe Ëuðk suðe þhíkku), Ëiðe MknkÞÚke Ãkqhe fhu Au, Mkkt¼¤e s¤-fåAÃk økwMMku ÚkkÞ Au. ÷ku¼e-÷k÷[w yÂøLkfw{khe
hksfw{kheLku Ãkhýu Au yLku ¼ÔÞ hks{nu÷{kt hnu Au. rËðMku íku {kxu íkuLkk {Lk{kt LkVhík òøku Au yLku «u{k¤, fk{ýøkkhe, [íkwh
s¤-fåAÃk YÃku hnu Au, hkºku Ãkwhw»k çkLku Au. íku nt{uþ {kxu Ãkwhw»k {kÞko «rík yøkkW níkku íku fhíkkt Ãký yrík ½ýku «u{ «økxu Au. íku
YÃk{kt s hnu íku {kxu hksfw{khe {kÞko s¤-fåAÃkLkkt ðMºkku {kÞkoLku hkýe íkhefu Mðefkhe ÷u Au yLku yÂøLkfw{kheLku íÞS Ëu Au.
Mk¤økkðe Ëu Au. þkrÃkík s¤fåAÃk ºký rËðMk ÃkAe, þkÃk Ãkqhku çkkçkkÞkøkkLke {ËËÚke íku {kÞkoLkkt {kíkk-rÃkíkkLkk Lkøkh yLku {nu÷{kt
Úkíkkt, nt{uþ {kxu Ãkwhw»k ÚkðkLkku s níkku; Ãkhtíkw yÄehe {kÞko íku ykðu Au. Ëqh økk{zkt{kt hnuíkkt ÃkkuíkkLkkt {kíkk-rÃkíkkLku íku íÞkt íkuzkðe
Ãknu÷kt s íkuLkkt ðMºkku Mk¤økkðe Ëu Au; íkuÚke s¤-fåAÃk {nu÷ ÷u Au. Mkki MðsLkkuLkwt r{÷Lk ÚkkÞ Au. ykLktË-{tøk¤ ðhíke hnu Au.
yLku hkýe {kÞkoLku íÞS, yá~Þ Ãkt¾e YÃku çknkh õÞktf Qze òÞ s¤-fåAÃkLke fÚkkLku økwshkíke Ëuzfk fwtðhLke ÷kufðkíkko ftEf
Au. hkýe {kÞko íkuLku þkuÄðk {kxu ð»kkuo MkwÄe hÍéÞk fhu Au. íkuLku {¤íke ykðu Au. økheçkLkku Ãkwºk hkòLke fwtðheLku, hkòLke yLkuf

1-13
yþõÞ þhíkkuLku - rËÔÞ rðãk Ähkðíkkt {Lkw»ÞLke {ËËÚke - Ãkqhk
fhe Ãkhýu yu fÚkk ½xf íkku yLkuf økwshkíke ÷kufðkíkkoyku{kt ÞkuòÞu÷wt
òuðk {¤u Au. {kU½e ðMíkwLkk Mkkxk{kt ÃkríkLku yuf hkík {kxu yLÞ
fkuE MºkeLku MkwÃkhík fhðkLke ½xLkk fåAe ÷kufðkíkko ‘÷e÷kt yLku
[LkuMkh’ (Þk ‘fkuY yLku ÷e÷kt’){kt íktíkkuíktík yk÷u¾kE Au : ò{
[LkuMkh (ÄkMkzku) íkuLku Wífx «u{ fhíke fkuYÚke çku¾çkh ÷e÷ktLku
Ãkhýu Au. fkuY yLkuf ÞwÂõík-«ÞwÂõíkyku fhíke ÷e÷kt ÃkkMku ÃknkU[e
òÞ Au. íkuLke ÃkkMku ͤn¤íkku yuf y{qÕÞ nehku Au. íkuLku òuE
÷e÷kt {wøÄ çkLke, fkuY ÃkkMku íkuLke {køkýe fhu Au. fkuY íkuLku fnu Au -
òu íkwt {Lku íkkhk Ãkrík ò{ [LkuMkh ÃkkMku yuf hkík økk¤ðk Ëu, íkku nwt
íkuLkk Mkkxk{kt íkLku nehku ykÃke ËEþ. ÷e÷kt íku{ fhðk {kxu fçkq÷
ÚkkÞ Au, Ãkhtíkw íku ÞwÂõík fhe [LkuMkhLku økkZ rLkÿk ÷kðu íkuðwt ykuMkz
{u¤ðu÷wt Ãkeýwt ÃkkE þÞLk¾tz{kt Ãk÷tøk Ãkh hkºku Mkwðkze Ëu Au; yLku
ÃkAe fkuYLku íkuLke ÃkkMku hkík økk¤ðk {kxu {kuf÷u Au. økkZ rLkÿk{kt
¼kLk ¼q÷e [LkuMkh ([kMkzku) Ãk÷tøk Ãkh Mkqíkku Au. íkuLku søkkzðk -
¼kLk{kt ÷kððk {kxu fkuY yk¾e hkík «ÞíLk fhu Au íÞkhu Auf
ÃkhkurZÞu [LkuMkh òøku Au - ¼kLk{kt ykðu Au. ÃkkuíkkLkk þÞLk¾tz{kt
fkuE yòýe ÞwðíkeLku òuE íkuLku ykùÞo ÚkkÞ Au. íku fkuYLku ÃkqAu Au :
íkwt fkuý Au yLku ynª {khk þÞLk¾tz{kt þwt fk{ ykðe Au ? fkuY fnu
Au : nwt ík{Lku çkunË «u{ fhtw Awt. ÷e÷ktyu {khk y{qÕÞ nehk {kxu
ík{Lku yuf hkík {kxu {Lku ðuåÞk Au. [LkuMkh ÷k÷[w-MðkÚkeo ÷e÷kt
Ãkh økwMMku ÚkkÞ Au; íkuLkku íÞkøk fhu Au; yLku ÃkkuíkkLku çkunË [kníke,
÷køkýeþe÷, [íkwh fkuYLku ÃkíLke íkhefu yÃkLkkðe ÷u Au. ÷kufðkíkko
- fÚkf ÷e÷ktLku XÃkfku ykÃku Au :
1-14
ðÄEÞU Lk ðuÃkkh {U, fE MkkuÄu Mkè;
ÄkuMík rðÞktyu ÄkMkzku, {qh¾ {rýÞU ðè.
(ðuÃkkh{kt íkwt ftE Ãkk{e Lknª. íkU Wíkkð¤u MkkuËku fhe LkkÏÞku.
ÄkMkzk ([LkuMkh) Lku íkU - nu {q¾o ! {rýLku Mkkxu økw{kðe ËeÄku.)
{rýÞU ¼Ä÷ {rýÞkt, LkkUÄu ¼Ë÷ LkkUÄ;
fzU fU Lk {uxuyk, {rýÞU ¼Ë÷ fktÄ.
({rýLku çkË÷u {rý, ¾òLkkLku çkË÷u ¾òLkku ËE þfkÞ,
Ãkhtíkw {rýLku çkË÷u ftÚk íkku fËe fkuE Ëu Lknª.)
ËwrLkÞkLku Auzu ykðu÷k, yuf-çkeòÚke nòhku {kE÷ Ëqh
Ãkzu÷k, «Ëuþku yLku ÷kufku{kt «r[÷ík ftXMÚk ÷kufðkíkkoyku ðå[uLkwt
ykðwt MkkBÞ ykÃkýLku ykLktË-ykùÞo «uhu Au. ykðwt þe heíku çkLÞwt
nþu ? Mkðoºk {kLkð{kºk{kt Mk{kLk MktðuËLk-fÕÃkLkk-rð[kh MðÞ{uð
òøkíkkt nkuÞ Au íku fkhýu ? fkuE ykfÂM{f ÞkuøkkLkwÞkuøku fheLku ? fu
yuf MÚk¤Lkkt {kLkðe MÚk¤ktíkh fhu íÞkhu ÃkkuíkkLke MkkÚku íku{Lkwt
ÃkhtÃkhkøkík ftXMÚk MkkrníÞ Ãký ÷E síkkt nkuÞ Au íku fkhýu ?
(¼khíkeÞ ykÞkuo nòhku ð»ko Ãkqðuo W¥kh Äúwð «Ëuþ{kt hnuíkk níkk -
íkuðku yuf «çk¤ {ík RríknkMkrðËku{kt «ðíkuo Au.) fu {q÷ yuf s
÷kufðkíkkoLku yuf ÷kufMk{qn{ktÚke Aqxk Ãkkzíkkt çku xku¤kt swËk swËk
«Ëuþku{kt ÃkkuíkkLke MkkÚku ÷E økÞkt nþu ? ÷kufrðãkLkk íks¿kku yk
«&™ku ytøku [[ko-rð[khýk fhu íku Rü Au.
þu¾ze, íkk. Ãkku. Ãkux÷kË-388450,
rs. ykýtË.
 LkqíkLk ð»ko : yæÞkí{ yLku MktMkkhLkku Mk{LðÞ
yuf ð¾ík ¼økðkLk yLku ÷û{eS ðå[u rððkË ÚkÞku.
¼økðkLk fnu fu, “{khk ¼õíkku ðÄkhu «{ký{kt Au”, ßÞkhu
÷û{eS fnu, - “ík{khk fhíkkt {khk ¼õíkku ðÄkhu Au...”
¼økðkLku fÌkwt, “nwt Mðefkh fhtw Awt fu ík{khk ¼õíkku Ãký Ãkw»f¤
«{ký{kt Au, Ãkhtíkw {khk ¼õíkku ðÄkhu Au. fux÷k çkÄk ÷kufku ¿kkLkLke
[[ko fhu Au, Ä{oÃkk÷Lk fhu Au yLku Þ¿k-ÃkwÛÞ ykrË fhu Au.”
÷û{eSyu fÌkwt, “ík{khe ¼q÷ ÚkkÞ Au : su{Lku ík{u ík{khk ¼õíkku
økýku Aku íku ¾hu¾h {khk s ¼õíkku Au. ík{Lku rðïkMk LkÚke çkuMkíkku
íkku Ãkheûkk fhe òuEyu.” yux÷wt fneLku ÷û{eSyu fÌkwt, “[k÷ku
ík{u fkuLku ík{khku Mkkhk{kt Mkkhku ¼õík økýku Aku. íku{Lke s Ãkheûkk
fhe ÷Eyu.”
¼økðkLku yuf fwxwtçkLkwt Lkk{ ykÃÞwt yux÷u çktLku ðuþ çkË÷eLku
íku{Lke Ãkheûkk ÷uðk LkeféÞkt. MkkiÚke Ãknu÷kt ¼økðkLku yuf Ëwçko¤,
fwchkuøkÚke Ãkezkíkk rLkhkÄkh, ð]Ø çkúkñýLkwt YÃk ÄÞwO yLku íku fwxwtçkLkk
îkhu sE ÃknkUåÞk. fwxwtçkLkk {kýMkku ¾qçk s ©ØkðkLk, Ä{oLkwt
yk[hý fLkkhk, ðúík-rLkÞ{kuÚke SðLk SðLkkhk níkk. íku{ýu ð]Ø,
rLkhkÄkh {kýMkLku òuELku íkhík íku{Lkwt MkL{kLk fÞwO. íku{Lku ½uh
ykðfkh ykÃÞku. íku{Lku s{kzâk yLku íku{Lke Mkkhðkh yLku Mkuðk
þw©q»kk fhe yLku ykøkún fÞkuo fu ßÞkt MkwÄe ík{u Mkkhk Lk Úkkyku íÞkt
MkwÄe y{khu íÞkt hnuòu.
yufkË - çku rËðMk ÃkAe ÷û{eS yuf ÄLkðkLk MºkeLkwt YÃk
Äkhý fheLku íku{Lku íÞkt økÞkt Lku fÌkwt fu, {khu ¼kusLk fhðwt Au.
fwxwtçkLkk {kýMkkuyu çknw «MkLLkíkkÚke íku{Lku ykðfkÞkO yLku MLkkLkkrË
fhkðeLku íku{Lku s{kzâkt. íku{Lkk ykùÞoLkku Ãkkh Lk hÌkku. ßÞkhu
÷û{eS (ÄLkðkLk Mºke)Lkk MÃkþoÚke s çkÄkt ðkMkýku MkwðýoLkkt ÚkE
økÞkt. fwxwtçkLkkt {kýMkkuyu ykøkún hkÏÞku fu yuf-çku rËðMk hkufkE
òyku yux÷u ÷û{eS hkufkE økÞkt. ßÞkhu ßÞkhu íku{Lku s{kzðk{kt
ykðíkk íÞkhu íÞkhu çkÄkt ðkMkýku MkwðýoLkkt ÚkE síkkt. fwxwtçkLkk
{kýMkkuLkk {Lk{kt ÷ku¼ WíÃkLLk ÚkÞku. íku{ýu ykøkún fheLku fÌkwt fu
nsw ºký-[kh rËðMk ðÄw hkufkE òyku. ÷û{eSyu fÌkwt fu, nðu
íkku {khu sðwt s Au fkhý fu {khu çkeò Xufkýu Ãký sðkLkwt Au. {khtw
çkkfeLkwt fk{ ¾kuht¼u Ãkzâwt Au... fwxwtçkLkk {kýMkkuyu çknw ykøkún
fÞkuo Lku fÌkwt fu y{khe fkuE ¼q÷ ÚkE nkuÞ íkku {kV fhþku, Ãký
y{khu íÞkt ðÄkhu rËðMk hkufkE òyku. Auðxu ÷û{eSyu fÌkwt fu,
nwt yuf s þhíku hkufkðk íkiÞkh Awt fu ík{u Ãknu÷kt Ãku÷k ð]Ø {kýMkLku
çknkh fkZku, suLkk fkhýu yk¾wt ½h øktÄkÞ Au yLku {khkÚke ½h{kt
hnuðkíkwt LkÚke. fwxwtçkLkk {kýMkkuyu fÌkwt, “çkMk, ykx÷e s ðkík Au
íkku íku{Lku n{ýkt s fkZe {qfeyu Aeyu” yLku ÃkAe íku{ýu ¼økðkLkLku
fÌkwt, “[k÷ku Lkef¤ku nðu ynªÚke, fux÷ku ð¾ík ík{khe Mkuðk-
þw©q»kk fheþwt ?” ¼økðkLku fÌkwt, “nsw {khku íkkð økÞku LkÚke. nwt
fwchkuøkÚke Ãkezkô Awt. {khku fkuE ykÄkh LkÚke. ík{u fkZe {qfþku íkku
1-15
- zkì. yþkuf LkkhkÞý
õÞkt sEþ ?” fwxwtçkesLkkuyu fÌkwt, “yu y{u òýíkkt LkÚke. ík{u
rLkhkÄkh Aku {kxu ftE fkÞ{Lku {kxu y{khk ½h{kt hnuþku ? nðu íkku
çknw ÚkE økÞwt, yíÞkhu s Lkef¤e òyku. ík{khk hnuðkÚke çkkLku
íkf÷eV ÚkkÞ Au.”
yLku rçk[khk ¼økðkLk ½h{ktÚke Lkef¤e økÞk. ÃkkA¤Úke
¼økðkLku MðefkÞwO, “ík{khe ðkík Mkk[e Lkef¤e ÷û{eS, su{Lku
nwt {khku Mkkhk{kt Mkkhku ¼õík {kLkíkku níkku íku ¾hu¾h íkku ík{khk s
¼õík LkeféÞk !”
Rïh-ík¥ð{kt fkuE [{ífkh LkÚke, fkuE ykf»koý LkÚke.
íÞkt Võík MkkËøke yLku Mkqû{íkkÚke ÃknkU[e þfkÞ Au, ßÞkhu rð»kÞ-
hMk MktÃkqýo heíku rLkð]¥k ÚkE òÞ. ÷û{eS{kt ykf»koý Au yLku
[{ífkh Ãký Au. ßÞkhu ¾qçk s fzf Ãkheûkk ÷uðk{kt ykðu íÞkhu
¾çkh Ãkzu Au fu ¾hu¾h Rïhr¼õík {kýMk{kt Au fu Lknª... fu
Rïhr¼õíkLkk çknkLkkÚke MkktMkkrhf yÚkðk Ãkkh÷kirff Mk{]rØLke
fk{Lkk íku{Lkk{kt Ãkku»kkÞ Au. yk¾ku MktMkkh RïhLke s h[Lkk Au
yLku Ëhuf Lkk{ yLku YÃk RïhLke s yr¼ÔÞÂõík Au, Ãkhtíkw yu{ktÚke
fkuE Ãký Lkk{ fu YÃk{kt ykMkÂõík Rïh «krÃík {kxu yðhkuÄYÃk
Au.
yuLkku yÚko yu LkÚke fu, MktMkkh Rïh «krÃík{kt çkkÄf Au.
MktMkkh{kt hneLku fíkoÔÞf{kuoLkwt yk[hý íkku RïhLke yk¿kk Au yLku
íku{ fÞko rMkðkÞ Rïh «krÃík yMkt¼ð Au. {wÆkLke ðkík yu Au fu,
ßÞkhu þheh rLkÞík MkktMkkrhf fkÞkuo{kt òuzkÞu÷ nkuÞ íÞkhu M{hý
Võík RïhLkwt s nkuðwt òuEyu.
ËeÃkkðr÷Lkwt Ãkðo ykæÞkÂí{f yLku MkktMkkrhf SðLk ðå[u
Mk{LðÞ nkuðku òuEyu íkuLke ÞkË yÃkkðu Au. yk Mk{LðÞ Þkuøk
yLku íktºkLkku Au, rðãk yLku yrðãkLkku Au íkÚkk «fkþ yLku ytÄfkhLkku
Au. ËeÃkkðr÷Lke hkrºk y{kMkLke hkrºk nkuÞ Au, su ytÄfkhLke
Mkq[f Au íku{kt Ëeðku «økxkðe ykÃkýu «fkþLkwt M{hý fheyu Aeyu.
÷û{eS «fkþ yLku Mk{]rØLkkt «íkef Au íkku íku{Lkwt ðknLk Wßszíkk
yLku ytÄfkhLkwt «íkef Au. yk Wßszíkk Lkhe ykæÞkÂí{fíkkLkku
Mktfuík fhu Au, ßÞkhu Mk{]rØ MkktMkkrhf ði¼ð çkksw ÷E òÞ Au.
©e{ËT ¼økðËT økeíkk{kt (yæÞkÞ-16{ku, &÷kuf-13Lke «Úk{
ÃktÂõík) fnuðk{kt ykÔÞwt Au fu, íku Ãkh{ík¥ð «fkþLkku Ãký «fkþ
Au yLku ytÄkhk fhíkkt Ãký ðÄkhu «økkZ Au. yuðe s heíku ¼økðkLk
©ef]»ýu WØðSLku WÃkËuþ ykÃkíkkt ©e{ËT ¼økðËT økeíkk{kt fÌkwt Au
fu, rðãk yLku yrðãk {khtw þheh Au, su ykrËfk¤{kt {khe {kÞkÚke
rLkŠ{ík ÚkÞu÷ Au yLku su þheh ykÄkh {kxu {kuûk yLku çktÄLkLkwt
fkhý ÚkkÞ Au. EþkðkMÞkuÃkrLk»kË{kt fnuðk{kt ykÔÞwt Au fu, su
÷kufku yrðãkLke WÃkkMkLkk fhu Au íku ½kuh ytÄfkh{kt Ãkzu Au, Ãkhtíkw
su ÷kufku Võík rðãk{kt «ð]¥k hnu Au íku íkku yuLkkÚke Ãký ðÄkhu
«økkZ ytÄfkh{kt Ãkzu Au. rðãkLkwt Ãkrhýk{ swËwt Au yLku yrðãkLkwt
Ãkrhýk{ swËwt Au. {kxu su rðãk yLku yrðãk çktLkuLku MkkÚku hk¾eLku
[k÷u Au íku rðãk îkhk MktMkkhLku yLku yrðãk îkhk {]íÞwLku Ãkkh fhe
òÞ Au. SðLk{kt Võík yrðãkÚke rðãk íkhV, ytÄfkhÚke «fkþ
íkhV fu MkktMkkrhfíkkÚke ykæÞkÂí{fíkk íkhV [k÷ðkLkwt LkÚke.
Ãkhtíkw Auðxu çkÄkt ÃkkMkktykuLkku MkwtËh Mk{LðÞ MkkÄðkLke sYh
Au. suLku Mkns Mk{krÄ fnuðk{kt ykðu Au.
1-16
LkqíkLk ð»ko{kt Lkðk MktfÕÃk fhðkLkku rhðks Au. ©e{ËT ¼økðËT
økeíkkLke árüyu MkkiÚke Mkkhku MktfÕÃk rðfÕÃk s Lk hnu... (yæÞkÞ-
6, &÷kuf : 24, 25 yLku 26) : WíÃkLLk ÚkLkkh çkÄe RåAkykuLkku
íÞkøk fhe {Lk îkhk RrLÿÞ-Mk{wËkÞLku çkÄe çkkswyuÚke rLkÞtrºkík
fhe ¢{þ: rLkÞr{ík fhkÞu÷e çkwrØÚke {LkLku ykí{ÂMÚkík fhe ftE
Ãký ®[íkLk Lk fhðwt òuEyu. ßÞkhu ßÞkhu [t[¤ yLku ÂMÚkh {Lk
çknkh Lkef¤e òÞ Au íÞkhu íÞkhu íkuLku Vheðkh rLkÞr{ík fhe
ykí{ÂMÚkík fhðwt òuEyu. çkesu Xufkýu ykí{íÞkøkLke ËþkLkwt ðýoLk
fhíkk ¼økðkLk ©ef]»ýu fÌkwt Au (yæÞkÞ-6, &÷kuf : 19) fu suðe
heíku ðkÞw hrník MÚkkLk WÃkh ËeÃkfLke ßÞkurík ÄúqßÞk rMkðkÞ yufË{
ÂMÚkh hnu Au íkuðe s ÂMÚkrík ykí{Þkuøk{kt òuzkÞu÷ ykí{MktÞ{e
ÞkuøkeLke Mk{sðe òuEyu.
Ã÷kux Lkt. 852, Mkuõxh-8,
økktÄeLkøkh.
ðÕ÷¼ ¼è : ¼õík - frð «rík¼k yLku Mkk{krsf Mkt«¿kíkk
çknw {kuxk økòLkk MksofLkk Mk{fk÷eLk nkuðkLkk fux÷kf
òu¾{ku nkuÞ Au. yu rðÃkw÷ «ËkLk ÃkAe Ãký {ush Ãkkuyux Lk çkLke
þfu yLku rðÃkw÷ «ËkLk Mkíðþe÷ nkuÞ Aíkkt yu økkiýÃkËu s hnu.
yk yuf {kuxwt òu¾{ ¼ÞMÚkkLk fkuE Ãký MkkrníÞfkh {kxu fkuE
Ãký Þwøku yÂMíkíð Ähkðíkwt nkuÞ s Au. yu òu¾{Lkku ¼kuøk ðÕ÷¼
¼è Ãký çkLÞk sýkÞ Au. su Mk{Þu y¾ku AÃÃkk îkhk, «u{kLktË
ykÏÞkLkku îkhk yLku þk{¤ Ãkãðkíkkoyku îkhk MkkrnÂíÞf
ðkíkkðhý{kt çknw {kuxku «¼kð ÃkkÚkhíkk íÞkhu ¼è ðÕ÷¼u Ãký
yu Mk{Þu økhçkkLkk {kæÞ{Úke {æÞfk÷eLk MkkrnÂíÞf ÃkhtÃkhk{kt
¼khu «¼kð ÃkkÚkÞkuo nþu. Mk{fk÷eLkkuLke Ëe½o h[LkkykuLke MkkÚku
yu{ýu þÂõík ÃkhtÃkhkLkku íkusMðe Ãkrh[Þ fhkðLkkhk Ëe½oYÃkLkk
økhçkkyku h[eLku ðýoLk yu fÚkkzLkfLkku MknÞkuøk MkkÄeLku h[u÷e
h[Lkkyku «[r÷ík Ãký ¾qçk ÚkÞu÷e yLku yuLke ÃkhtÃkhk Ãký h[kýe.
ðÕ÷¼Lkwt íkusMðe yLkwMktÄkLk sqLkkøkZLkk ËeðkLk hýAkuzS Au.
yu{ýu [tzeÃkkXLkk íkuh yæÞkÞLkk íkuh økhçkk h[u÷k, su yíÞtík
«[r÷ík Au. {rnMkkLkk {eXw {nkhksLkk økhçkk, ðzLkøkhLkk
ËkMk{wrLkLkk çknw[hkSLkk økhçkk Ãký ¼khu «[r÷ík Au. ðÕ÷¼
¼èLke ¿kkríkLkk f]»ýhk{ {nkhksLkk økhçkk yðko[eLk «MktøkkuLku
fkhýu ¾qçk s «[r÷ík ÚkÞu÷k. ðÕ÷¼u Q¼e fhu÷e økhçkk MðYÃkLke
ÃkhtÃkhk ykðk {n¥ðLkk frðykuLke {n¥ðLke økhçkk h[LkkykuLku
fkhýu ÂMÚkh ÚkE yLku MðYÃk íkhefu rðfkMk Ãký Ãkk{e. ËÞkhk{
økhçke frð íkhefu òýeíkk Au, Ãkhtíkw yu{Lkku ynª WØ]ík fhu÷ku
økhçkku ¾qçk «[r÷ík ÚkÞku Au.
‘økhçku h{ðkLku økkuhe rLkMkÞko hu ÷ku÷,
hkrÄfk htøke÷e yr¼hk{, ðúsðkMkýe hu ÷ku÷.
íkk÷e Ëuíkk ðkøku ÍktÍh Íq{¾k hu ÷ku÷...
økhçkku òuðkLku røkhÄh ykrðÞk hu ÷ku÷,
{kuÌkkt Lkeh¾e ~Þk{kLkwt MðYÃk, ðúsðkMkýe hu ÷ku÷.
íkk÷e Ëuíkk ðkøku ÍktÍh Íq{¾k hu ÷ku÷...’
ynª WËkn]ík ËÞkhk{f]ík økhçkk{kt þÂõík yLku f]»ý yÚkkoíkT
þÂõík yLku ði»ýð ÃkhtÃkhk yu{ çktLkuLkwt Mktr{r÷ík Mkk{tsoMÞYÃk òuðk
{¤u Au. rþð MkkÚku, hk{ MkkÚku yLku f]»ý MkkÚku Mktf¤kÞu÷e rðrðÄ
ÃkhtÃkhk{kt þÂõíkLke MkkÚkuLke MktðkrËíkkLkk ykðk yLkuf WËknhýku
{æÞfk÷eLk MkkrníÞ yLku MkkhMðíkkuLke ÃkhMÃkh MktðkrËíkkLke,
MkkinkËoLke yLku Mk{¼kðLke «íkerík fhkðu Au. ykðk WÃkkMkLkk
MkkrníÞ{ktÚke «økxíkk MktðkrËíkkLkk WËknhýkuLku ykÄkhu yu ¼kðLku
yk÷u¾íkwt MktþkuÄLk fkÞo fkuEyu fhðwt òuEyu. yksLkk rðMktðkËe
ðkíkkðhý{kt yu çknw s ykðfkÞo çkLke hnuþu. ynª ðÕ÷¼ ¼èLkk
SðLk yLku fðLkLkku rLkËuoþ fheLku yu{Lke {kE ¼õík frð íkhefu
økhçkk MðYÃkLke h[LkkykuLku yLkw»ktøku ykMðkË fhkððkLkku yLku yuLke
Mkk{krsf Mkt«¿kíkk «Míkwík fhðkLkku WÃk¢{ Au.
1-17
- zkì. çk¤ðtík òLke
ðÕ÷¼ ¼è : SðLk Mkt˼o
ðÕ÷¼ {uðkzk fu ¼õík ¼è ðÕ÷¼ íkhefu {æÞkfk÷eLk
økwshkíke MkkrníÞLkk RríknkMkku{kt su{Lkku WÕ÷u¾ ÚkÞu÷ku òuðk {¤u
Au. yu ðÕ÷¼ ¼è {wÏÞíkÞk økhçkk MðYÃkLke h[LkkykuLkk h[rÞíkk
íkhefu MÚkkLk ÃkkBÞk Au. yZkh{e MkËeLkk ÃkqðkoÄoLkk Mk{Þøkk¤k{kt
yu{Lkwt {kuxk ¼køkLkwt MkkrníÞ h[kÞu÷wt sýkÞ Au. ‘ÄLkw»kÄkheLkku
økhçkku’ h[LkkLke E.Mk. 1736 {¤u Au. yuLkku yÚko yu ÚkÞku fu yu
Mk{Þ íkuyku nÞkík níkk. yu{Lke f]ríkyku{ktÚke «kÃík Mk{ÞLku ykÄkhu
yu{Lkwt sL{ ð»ko E.Mk. 1700 økýkÞwt Au.
ðÕ÷¼ ¼è f]ík h[Lkkyku{ktÚke «kÃík yktíkh «{kýkuLku
ykÄkhu yu{Lkku SðLk fk¤ - fðLk fk¤ rLkrùík ÚkkÞ Au. íku «{kýu
yu{Lkk SðLkLke fux÷ef rðøkíkku Ãký yu{Lke h[Lkkyku{ktÚke s
«kÃík ÚkkÞ Au. yu heíku yu{Lkk rÃkíkk©eLkwt Lkk{ nrh ¼è níkwt.
{kíkw©eLkwt Lkk{ Vq÷fkuhçkkE níkwt. ðÕ÷¼Lkk òurzÞk¼kELkwt Lkk{
Äku¤k níkwt. çktLku òurzÞk ¼kE níkk, «f]rík Ãký Mk{kLk níke.
þÂõík WÃkkMkLkk yLku økhçkk økkLk òuzu s fhíkk. çktLkuLkk MkrnÞkhk
fík]oíðLke Ãký yLkuf h[Lkkyku WÃk÷çÄ Au. ‘ðÕ÷¼-Äku¤k’Lke
rðLktíke yuðe ÃktÂõíkykuLke Lkk{ AkÃkLku fkhýu fux÷k yÇÞkMkeykuyu
Äku¤k yu yðxtf yÚkðk íkku rÃkíkkLkwt Lkk{ {kLke ÷eÄu÷wt Au, Ãkhtíkw
{tsw÷k÷ {s{wËkh yLkuf yktíkh «{kýkuLku ykÄkhu ‘ðÕ÷¼ ¼èLke
ðkýe’ (E.Mk. 1962) Lkk{Lkk yu{Lkk MktþkuÄLk {q÷f MktÃkkËLk{kt
ðÕ÷¼ yLku Äku¤k çktLku òurzÞk ¼kEyku níkk yu rMkØ fÞwO Au.
yu{ýu ûkuºkfkÞoLku ykÄkhu yu Ãký íkkhðe ykÃÞwt Au fu ðÕ÷¼ ¼è
{uðkzk çkúkñý níkk yLku hksLkøkh y{ËkðkËLke Ãkrù{ rËþkyu
ykðu÷k LkðkÃkwhk{kt yu{Lkku sL{ ÚkÞu÷ku. yu s yu{Lkwt ðíkLk. íÞkt
çknw[hk {kíkkSLkwt {trËh MÚkkÃku÷wt. yuLke Mkuðk-Ãkqò{kt s ð¾ík
økk¤íkk, ðkhtðkh LkðhkrºkLkk rËðMkku ËhBÞkLk Ãkt[íkeÚkoLke
ykhkMkwhLkk ytçkkSLke Þkºkk fhíkk. çknw[h {kíkkSLkk Ãkh{ ¼õík
níkk. íÞkt {trËhLkk Ãkxktøký{kt ÃkkuíkkLkwt LkkLkfzwt ½h çkLkkðeLku «íÞuf
ð»kuo yuf Lkðhkrºk íÞkt fhíkk yLku [kíkw{koMk{kt hneLku þÂõík
WÃkkMkLkk, økhçkk h[LkkykuLkwt MksoLk fhíkkt. yksu Ãký yu{Lkwt yu
rLkðkMkMÚkkLk ðÕ÷¼ ¼èLkk {q¤ ykðkMk YÃku s¤ðkÞu÷wt Au. íku{ýu
[ktÃkkLkuhLke Þkºkk Ãký fhe nþu yuðwt yu{Lke økhçkk h[LkkykuLku
ykÄkhu Mk{òÞ Au. WÃkhktík Lkhkuzk{kt ÄLkw»kÄkhe {kíkkSLkwt {trËh
h[kÞwt yLku «ký«ríkck ÚkE íÞkhu {kE¼õík íkhefu MkwÏÞkík ðÕ÷¼
¼èLku ¾kMk rLk{tºku÷k yLku ðÕ÷¼ ¼èu íÞkhu h[u÷k ÄLkw»kÄkhe
økhçkkLkku þíkkrÄf ÃkkX fheLku yu økhçkkLku rMkØ økhçkk íkhefu íÞkhu
«[r÷ík çkLkkðu÷ku. ‘ykLktËLkku økhçkku’ Ãký yu s heíku Ãkkuíku ÃkkX
fheLku rMkØ fheLku ÷kuf Mk{wËkÞ Mk{ûk «Míkwík fhu÷ku. þÂõík WÃkkMkf
ðÕ÷¼ ¼èLke yk rðrþüíkk Au fu íku{ýu h[u÷k þÂõík økhçkk
MkkrníÞLkk MksoLk çkkË íkuyku MkkÄLkk-WÃkkMkLkk yLku ÃkkX fhíkk
ÃkAe ftXMÚk YÃku {kE¼õík ÷kufMk{wËkÞ Mk{ûk «Míkwík fhíkk. yu {æÞfk÷eLk MkkrníÞLkk çkwèe-LkÚk suðk økkiý Ãký r[¥knh
íkuyku [wMík yLku «ríkçkØ {kE¼õík íkhefuLke yku¤¾ ÃkkBÞk y÷tfkhku Au.’ yu{ yk÷uÏÞwt Au. yk{, ðÕ÷¼ ¼è yu çknwÄk
yu Ãkqðuo íkku [wMík ði»ýð níkk. ðkhtðkh ©eLkkÚkSLke Þkºkk fhíkk. økhçkk yLku íku Ãký Ëe½oMðYÃkLkk ðýoLk-fÚkLkkí{f MðYÃkLke
yuf ð¾ík ©eLkkÚkSLke Þkºkk Mk{Þu yMkkðÄkLkeÚke ftE yÃkhkÄ h[LkkykuLkk hr[Þíkk íkhefu íkÚkk ÃkË, feíkoLkkuLkk h[rÞíkk íkhefu
økýkÞ yuðku ÔÞðnkh ÚkE økÞu÷ku. þhËeLku fkhýu fVÚke ½uhkÞu÷k WÕ÷u¾LkeÞ «ËkLk fhe økÞu÷k ¼õíkfrð Au.
ðÕ÷¼ yòýíkkt ÚkqtfkE sðkÞwt yLku yu fkhýu ði»ýðku yu{Lke WÃkh økhçkkLkwt «Míkwríkfhý çku-ºký heíku Úkíkwt nkuÞ Au. Lkkheð]tË
yf¤kÞu÷k. yu{Lkwt yÃk{kLk fhu÷.tw ¼èu íkku yÃkkh ÄiÞÚo ke ûk{k «kÚku÷
o e íkk÷ehkMk îkhk {kíkkSLkk MÚkkÃkLk Mk{ûk, {qŠík Mk{ûk fu [kuf{kt
yLku ¼khu Lk{úíkkÚke {kVe {køkíkk fÌkwt fu, nwt ftE òýe òuELku {trËhLkk økhçkk hsq fhu. økku¤kfkhu ½q{íke yLku íkk÷eykuLkk íkk÷u økhçkkLku
¾qýk{kt ÚkqtõÞku LkÚke Lku íku{ fhíkkÞ {k-çkkÃkLkk ¾ku¤k{kt Akufhkt Íe÷íkwt Lkkheð]tË. økhçkku h{Lkkh Lkkheð]tË yLku økhçkk økðhkðLkkh
fËef Úkqfu Au, íkku íku ftE ykðk heþu ¼hkíkk LkÚke. çku-ºký çknuLkku nkuÞ. yk økhçkk {kuxu ¼køku xqtfk Ãký ÃkËÚke Úkkuzkt
{trËhðk¤k ði»ýðku çkkuÕÞk fu, ‘{k MknLk fhu Ãký çkkÃk ÷ktçkk nkuÞ Au. su{Lkwt øk¤wt Mkkhtw nkuÞ. ðk®sºkku {kuxu ¼køku nkuíkk
MknLk Lk fhu. yk íkku ©eLkkÚkS çkkðkLkwt MÚkkLk Au.’ ðÕ÷¼u íÞkt s LkÚke. nðu nk{kuorLkÞ{ yLku yLÞ ðk®sºkku - ðkãku ¼éÞk Au.
{Lkku{Lk Lk¬e fÞwO fu çkkÃkLkk fhíkk {kLkwt Ônk÷ ðÄkhu Au íkku yksÚke çkeswt {kíkk¿kLke MÚkkÃkLkk Mk{ûk, ykhíke Ãkqðuo yLku ÃkAe Lkkheð]tË
nðu nwt {kºk {kLkku s ¼õík çkLke hneþ
økwshkík{kt þÂõík ÃkhtÃkhk ¼khu økhçkk hsq fhu. Mk{qn{kt çkuXk nkuÞ yLku
yLku ðÕ÷¼ ¼è {kºk {kE¼õík çkLke
«[r÷ík Au. rþü-«k[eLk Ãkwhký «rMkØ çku-[kh çknuLkku økhçkk økðhkðu. yk çkuXk-
hÌkk. ¼Âõík÷eLk hÌkk, ¼ÂõíkLkku ¼kð
yLku MÚkkLkfkuLkwt yÂMíkíð Ãký økwshkík{kt çkuXk çkku÷ðkLkk økhçkk çknwÄk ÷ktçkk nkuÞ
søkðíke h[LkkykuLkwt MksoLk yLku yuLkk
Au. ½ýe þÂõíkÃkeXku Ãký økwshkík{kt Au. Au, su{kt {kíkkSLke ÷e÷k, {rn{k ðøkuhu
ÃkkX «Míkwík fhe ¼ÂõíkLkwt ðkíkkðhý
yu{kt Mkrðþu»k «k[eLk økýkíkk {nkfk¤e- fuLÿ MÚkkLku nkuÞ Au. økhçkk Ãkwhw»kku Ãký
rLk{koý fhLkkhk çkLke hÌkk. yux÷u ðÕ÷¼
[ktÃkLkuh, çknw[hk-þt¾÷Ãkwh yLku ytçkkS «Míkwík fhíkk nkuÞ Au. Lkðhkrºk{kt fu
¼èLku ¼Âõík îkhk ¼õík frðLkwt rçkhwË
Au. ¼krxÞk ÃkkMkuLkwt nhrMkrØ {kíkkSLkwt {kíkkSLkk Ãkkx Mk{Þu rÃkíkktçkh ÃknuheLku
«kÃík ÚkÞu÷wt Au. ¼õík frð Lkh®Mkn Au, Ãkwhw»k ðøko økhçkk hsq fhíkku nkuÞ Au.
MÚkkLkf Ãký ¼khu «ÏÞkík Au.
¼õík frð çkúñkLktË Au. ËÞkhk{ Au yu{ çknw Ä k økku ¤ kfkhu ½q { íkk-[k÷íkk fu
ðÕ÷¼ ¼è Ãký ¼õík-frð Au. {kE¼ÂõíkLkk þÂõík ÃkhtÃkhkLkk Mk{qn{kt Q¼k-Q¼k Ãký hsq Úkíkkt nkuÞ Au. {kuxu ¼køku ðkã -
{tºk, {rn{kLku yu{ýu økhçkk MðYÃkLke frðíkk{kt ZkéÞk. ¼õík ðk®sºkkuLke økuhnkshe, íkk÷e yÚkðk nkÚk òuzeLku, fhçkØ çkLkeLku
ÓËÞLkk WËTøkkhkuLku ykÃkýu MkkrnÂíÞf «fkh íkhefu yku¤¾eyu - økhçkk «Míkwík Úkíkkt nkuÞ Au. ÷ktçkk Zk¤u, ykíkoLkkËu Míkwrík, {kíkkSLkku
{q÷ðeyu Aeyu, Ãký yu íkku MknsYÃku MVqhu÷e, «økxu÷e ðkýe nkuÞ {rn{k, ÷e÷k yLku MðYÃk ðýoLk yu{kt fuLÿMÚkkLku nkuÞ Au. økhçkk
Au. W{kþtfhu yu{Lku Mkk[e heíku ºkeò LkuºkLke «MkkËe íkhefu òuðk fhíkk Mkn¼køkeíkk{kt ÷uðkLkk nkuÞ Au. Mkkt¼¤Lkkh Ãký
yku¤¾kðe Au. ðÕ÷¼ ¼èLke ðkýe økhçkk MðYÃku «økxe, Ãkhtíkw Mkn¼køke ÚkkÞ yuðku yuLkku «¼kð nkuÞ Au. ©ðý ÃkkLkLkku {rn{k
økhçkkyku{kt Ãký yu{ýu MðYÃk ðirðæÞ Ëk¾ÔÞwt. xqtfk økhçkk håÞk Ãký yLkuf økhçkk{kt yr¼ÔÞÂõík ÃkkBÞku Au. ‘økkÞ, þe¾u Lku
yLku Ëe½oYÃkLkk økhçkk Ãký håÞk. yu{ fnuðkÞ Au fu ðÕ÷¼ ¼èLku Mkkt¼¤u’ yu{ økhçkk økkðkLkku, þe¾ðkLkku yLku Mkkt¼¤ðkLkku {rn{k
fkuE Ãkh{ntMk Mðk{eyu çkes {tºk ykÃku÷ku íkuLkku Mkíkík òÃk íkuyku yk÷u¾kÞu÷ku nkuÞ Au.
fhíkkt hnuíkkt. økwshkík{kt þÂõík ÃkhtÃkhk ¼khu «[r÷ík Au. rþü-«k[eLk
økhçkk Mkt˼o yLku ðÕ÷¼ ¼èLkk økhçkk Ãkwhký «rMkØ yLku MÚkkLkfkuLkwt yÂMíkíð Ãký økwshkík{kt Au. ½ýe
ðÕ÷¼ ¼èLkk økhçkk MðYÃkLke h[Lkkyku{kt çknwÄk íku{ýu þÂõíkÃkeXku Ãký økwshkík{kt Au. yu{kt Mkrðþu»k «k[eLk økýkíkk
‘økhçkk AtË’ «ÞkuòÞku Au. ®Ãkøk¤Lkk fkÔÞ yLku hku¤k AtË{ktÚke s {nkfk¤e - [ktÃkLkuh, çknw[hk- þt¾÷Ãkwh yLku ytçkkS Au. nhrMkrØ
½zkÞku sýkÞ Au. AÃÃkkLkk ÃkqðkoÄoLkk su [kh [hý «Þkuòíkk nkuÞ {kíkkSLkwt ¼krxÞk ÃkkMkuLkwt MÚkkLkf Ãký ¼khu «ÏÞkík Au. [k{wtzk
Au íku hku¤k yÚkðk fkÔÞ AtËLkk s nkuÞ Au. íku{kt «íÞuf [hýLkku {kíkkS [kuxe÷k, ¼ðkLke {kíkk {nwðk yu çkÄkt «k[eLk Mkt˼kuo -
ÃkqðkoÄo yu ËwnkLkku yrøkÞkh {kºkkLkku W¥khkÄo s nkuÞ Au yLku WÕ÷u¾ku Ähkðíkk MÚkkLkfku Au. ÃkwhkýLkk «k[eLk ykÄkh Lk nkuÞ
W¥khkÄo{kt íkuh {kºkkLkk [hýLkwt MðYÃk ½zâwt sýkÞ Au. frð Lk{oËLku Ãký ÷kuf{kLÞíkk{kt ÂMÚkh ÷kufËuðe Ãký yÃkkh Au. ¾kurzÞkh {kíkkS
ðÕ÷¼Lke yk LkqíkLk AtË ¾kus ¾qçk s øk{e Au. íku{ýu Mkqhík rð»kÞf yu{kt MkkiÚke ðÄw «[r÷ík Au.
fhwýøk¼o h[Lkk ‘yk íku Mkk íkws nk÷, Mkqhík MkkuLkkLke {qhík’ yu sqLkwt {æÞfk¤Lkwt þÂõíkÃktÚkLkwt MkkrníÞ Ãký rðÃkw÷ {kºkk{kt
hku÷k ð]¥k{kt h[u÷e Au yLku çkeò ðøkoLke Ãknu÷e xqfze{kt {qfðk r÷r¾ík yLku ftXMÚk ÃkhtÃkhk{kt «r[÷ík Au, Ãkhtíkw þið, f]»ý fu
òuøk frð fneLku yu{Lke frðíkkLku, AtËLku ¾kMk rçkhËkÔÞku Au. hk{Lke ÃkhtÃkhkLkk MkkrníÞLkwt sux÷wt rðøkíku yLku rðþËT yæÞÞLk
rðsÞhks ðiã Ãký ðÕ÷¼ ¼èLke økhçkk-frðíkkLku {q÷ðíkk ÚkÞwt Au yux÷wt rðøkíku yæÞÞLk MktþkuÄLk þÂõíkÃktÚk yLku ÃkhtÃkhk fu
{æÞfk÷eLk økwshkíke MkkrníÞLke rðfkMk hu¾k{kt ‘ðÕ÷¼Lkk økhçkk MkkrníÞLkk h[rÞíkkykuLkwt çknw {qÕÞktfLk ÚkÞwt LkÚke.

1-18
 ðÕ÷¼ ¼èLke rðÃkw÷ {kºkkLke økhçkk h[LkkykuLku fkhýu
økhçkku MðYÃk - Mkt¿kk ¼khu «r[÷ík ÚkÞk yLku ÃkhtÃkhk çkLÞk Ãký
økhçkku MðYÃk íkku ðÕ÷¼ Ãkqðuo Ãký «ÞkuòÞu÷wt. yuLkku Mk{Úko frð Au
¼kýËkMk. yu çknwÄk økhçke Mkt¿kk «Þkusu Au, Ãký yu{kt ¼kð íkku
økhçkkLkku s Au.
‘økøkLk {tz¤Lke økkøkhze, økwý økhçke hu
ríkrý hr{ ¼ðkLke hkMk, økkW økwý økhçke hu
rËLk-{rý MkqÞo xe¤f fÞwO, økwý økhçke hu
{ktrn [tÿíkýwt ÃkhfkMk, økkW økwý økhçke hu
Ãk]Úðe íÞktý Ãkkºk, økwý økhçke hu
ðkíke Ãkðoík {uh, økkW økwý økhçke hu
Mkkrík Mkkøkh íkur÷ ¼ÞwO, økwý økhçke hu
{ktrn {wøkíkkV¤ [q-Vuh, økkW økwý økhçke hu
ykrË þÂõík yrðøkík íkrý, økwý økhçke hu
hr{ hMkk÷wt hkMk, økkW økwý økhçke hu
[kiË ÷kuf {kun Ãkkr{Þk, økwý økhçke hu
E{ frn rA ¼kýËkMk, økkW økwý økhçke hu’
¼ÔÞ, rðhkxLke yLku WËk¥k ík¥ðLke yLkw¼qríkLkwt yk÷u¾Lk
fhíke ¼kýËkMkÚke yLkw«krýík ðÕ÷¼ ¼èLkk ¾qçk s «r[÷ík
‘økkøkhLkk økhçkk’Lkku yuf ¾tz-ytþ yð÷kufeyu.
økøkLk {tz¤ fhe økkhe hu {k;
MkwtËh Mkf÷ þku¼k ¼he hu {k. 6
ykÃku ¼ðkLke W{tøk-þwt hu {k;
hkMk h{u {æÞ htøk-þwt hu {k. 7
Lkð økún{kt MknwÚke ðzku hu {k;
ykrËíÞ y¾tz fÞkuo Ëeðzku hu {k. 8
ͤn¤ ßÞkurík rçktçk økku¤-þwt hu {k;
QøÞku þþe íku f÷k Mkku¤-þwt hu {k. 9
fkuý f¤k ¼økðíkeLkk ¼uËLke hu {k;
fkurzÞwt fÞwO íku {kÞu {uËLke hu {k. 10
ðkíke1 rðþk¤ {æÞ {uhLke h{u {k;
ÞkusLk Ãkt[kMk ÷ûk VuhLke2 hu {k. 11
Mkkík Mkkøkh ¼Þko ½e-íkýk hu {k;
yuðk çknw ¾u÷ çknw[h íkýk hu {k. 12
òuíkkt swøkík swøkíke {÷e hu {k;
[kunkurËþu [khw3 {wõíkkð÷e hu {k. 13
MÚkkðh støk{ yLkwhkøk-þwt hu {k;
¾ktíku rçkhksu rð¼køk-þwt hu {k. 14
fåAÃkLke økkËe fhe hu {k;
{nk{kÞkyu {kÚku Ähe hu {k. 15
{kLku {¤e íku {Lk ÷økLke4 hu {k;
WÃkh QZkýe5 þu»kLkkøkLke hu {k. 16
yf÷6 ykfkþLke yktfýe hu {k;
økkøkh WÃkh Ähe Zktfýe hu {k. 17
íkuºkeMk fhkuz rðM{u’ ÚkÞk hu {k;
1-19
ykÃku ykÃk ¼q÷e økÞk hu {k. 18
Q[Þko y{h yufXk {Úke7 hu {k;
økkøkhLkkt íkus-íkwÕÞ fku’ LkÚke hu {k. 19
ºký8 ¼q{kt fku’ Lk þfu fÚke hu {k;
økwýðtíke ÚkE íku íku Úkfe hu {k. 20
çktLku økhçkkLkk ¼kð, ¼k»kk yLku yr¼ÔÞÂõík yLkku¾k Au.
çktLkuLku yuf MkkÚku hk¾eLku íkw÷Lkkðíkk ÏÞk÷ ykðu Au fu LkkLkfze
fÕÃkLkkLku MðefkheLku ÃkhtÃkhkLku ðÕ÷¼ ¼è rðþu»k Mk{]Ø fhu Au.
ðÕ÷¼ ¼èLkku ykøkðku rðþu»k yuLke Ãkkuíkefe fkÔÞçkkLke rzfþLk
Au. yLkuf økhçkk h[LkkykuLkk WËknhý{ktÚke yu fkÔÞçkkLke yu{Lkku
rðþu»k Au yuLkku ÏÞk÷ ykðu Au. yu{Lke ykøkðe fkÔÞçkkLkeLkk
Wíf]ü WËknhý Mk{kLk Úkkuzkt WËknhýku ynª WØ]ík fÞko Au yuLku
ykÄkhu økhçkk frðíkkLkk fkÔÞ rðþu»kYÃk fkÔÞçkkLkeLkku ¾hku-Ãkqhku
Ãkrh[Þ {¤e hnuþu.
‘þÂõíkLku ò[w, yðh Lk hk[wt, Ãkk÷ð MkkÌkku ík{khku hu
yðrLk{kt yðíkheLku Lkeh¾e, çknw[h Ãkkh Wíkkhku hu.
ÃkkÃke níkk íkuLku ÃkkðLk feyk, Lkk{ ÷uíkk nkÚk Mkknku hu
MkLk¾÷Ãkwh{kt íkwt Au Mkk[e, ¾kçkkur[Þk{kt fkt Lkkýu hu
fnu ¼è ðÕ÷¼ yýMk{swt, {k Ãk÷f{kt Ãkkh Wíkkhku hu.’
ynª ò[wt, hk[wt suðk yktíkh«kMk «økxkðíke þçËh[LkkLkwt
{kÄwÞo, ík{khku, Wíkkhku, Mkknku-Lkknku suðk yÚkoÃkqýo yLku «kMk
«økxkðLkkhk þçË[ÞLkwt fkiþÕÞ WÃkhktík «Úk{ ÃktÂõík{kt ‘[’, çkeS
ÃktÂõík{kt ‘y’, ºkeS ÃktÂõík{kt ‘Ãk’, [kuÚke ÃktÂõík{kt ‘Mk’ yLku
Ãkkt[{e ÃktÂõík{kt ‘Ãk’ ðýo îkhk Þ{f Mkáþ ÞkusLkk {kxu ÃkMktË
fhu÷k þçËku fuðk ÓËÞMÃkþeo yLku yÚkoÃkqýo Au yuLkku Ãkrh[Þ {¤u
Au. ykðe Ãkkuíkefe fkÔÞçkkLke yuf AuzuÚke ÷½wÃkË MkÆ]þ økhçkku
yLku çkesu AuzuÚke fkÔÞçkkLke îkhk Ãkkuíkefe AkÃk «økxkððkLkwt ðÕ÷¼
¼èLkwt ð÷ý h[LkkLku rLkr{¥ku ðÕ÷¼ ¼èLku ¼õík WÃkhktík frð
ÃkËu MÚkkÃku Au.
ðÕ÷¼ ¼èLkku ‘Lkðhkrºk økhçkku’ Ëe½oMðYÃkLkku Au. yu{ktLke
A-A ÃktÂõíkLke yuf yuðe fw÷ yXkðeþ fze{ktÚke ºkýuf fze
ykMðkËeyu.
yËT¼wík ytçkh ytçkk ytøku ÄÞkO hu,
W¥k{ ytíkhíkh y{ku½u ¼ÞkO hu,
ytíkh øk{íkkt ykÃkkuykÃku ykðÞko hu;
Wßsð÷ Lke÷ Ãkeík Lku ~Þk{,
fkuh fMkwtçk÷ fMkçke fk{,
Lkð÷ Lkðu÷e Lk ÷nwt Lkk{.
Mk÷¾LkÃkwh{kt Mkk[e {kíkk çknw[hk hu. 14
yktøke ykAe ytøku ykE-íkýu hu,
Ãkunuhe ½uhe htøku ½ýu hu,
MkqtÚkýwt htøk MkwtËeh çknw[hLku çkýu hu;
{kLke ykuZýe ÷k÷ økw÷kçk,
¼rhÞkt ¼køÞ ¼ðkLke ¼k÷,
{k {íkðk÷e nk÷nðk÷.
 Mk÷¾LkÃkwh{kt Mkk[e {kíkk çknw[hk hu. 15
{ZÚke {Ë{kíkkt ÚkE Ãkzâkt hu,
[k[h MkL{w¾ ðkíkku fhíkkt ðéÞkt hu,
òuíkkt òuøkýeyku sLk xku¤u {éÞkt hu;
Q¼÷kt çknw[h {æÞ Ëhçkkh,
sLkLke sLk sLk Vhíke nkh,
¾qtËðk ¾ktíku {kík ¾hkh.
Mk÷¾LkÃkwh{kt Mkk[e {kíkk çknw[hk hu. 16
ynª Ãký «kMk ÞkusLkk, ðýo yLku þçË [ÞLkLkwt {kÄwÞo
¼khu ykMðkã Au. Ãkhtíkw yu WÃkhktík ynª çknw[hk {kíkkSLkk
MðYÃk ðýoLk rLkr{¥ku íkífk÷eLk y÷tfkhkuLkwt rLkYÃký frðLke Mk{krsf
Mkt«¿kíkkLkwt ãkuíkf Au. fkÔÞçkkLke yLku íkífk÷eLk Lkkhe y÷tfkhkuLkwt
yÚko à kq ý o rLkYÃký økhçkkLku LkÞku o - ¾hku økw s hkíke
çkLkkðu Au.
‘sÞ sÞ ykhkMkqhLke hkýe’ Lkk{Lkku ¾qçk s «[r÷ík
økhçkk{kt Ãký íkífk÷eLk Lkkhe þýøkkhkuLkwt rLkYÃký økhçkkLku Mkrðþu»k
«kMkkrËf çkLkkðu Au.
‘íkkhu nkÚku [qz÷ku ¾¤fu, {kík ¼ðkLke hu
íkkhu fkLku f¤kVq÷ ÷¤fu, {kík ¼ðkLke hu
{kuíkeLke Ãknuhe ðk¤e, {kík ¼ðkLke hu
MkuðfLku ÕÞku Mkt¼k¤e, {kík ¼ðkLke hu
íkkhu îkhu Lk {¤u íkk¤wt, {kík ¼ðkLke hu
íku ÃknuÞko fMkçke Mkk¤wt, {kík ¼ðkLke hu.’
ynª nkÚkLkku [qz÷ku, fkLkLkwt fýoVq÷ (RÞhªøÍ), LkkfLke
ðk¤e, Mkk¤w «fkhLke Mkkze suðk y÷tfkh yLku ðMºkÃkrhÄkLkLkwt
rLkYÃký økhçkkLku Mkk{krsf Mkt˼oðk¤e ¼Âõíkh[Lkk íkhefu MÚkkÃku
Au. ‘Ãkkxýðkzwt {kLkwt Ãkhøkýwt hu {k’ Lkk{Lkk MkwÏÞkík økhçkk{kt Ãký
íkífk÷eLk ðMºkÃkrhÄkLkLkwt rLkYÃký æÞkLkkno çkLke hnu Au.
‘Vq÷ VøkhLkku ytçku, nku ½k½hku hu {k
{kLku Mkk¤wzu fMkçk fkuh hu, çkk¤e {k çknw[hk hu.
÷e÷k íku øksLkwt ytçku, nku fkÃkzwt hu {k
{kLku øks{kuíkeLkku nkh hu, çkk¤e {k çknw[hk hu.
çkknu çkkswçktÄ nku çkuh¾k hu {k,
{kLku ftfý híkLk szkð hu, çkk¤e {k çknw[hk hu.
{kÚkk økqÚÞkt hu ytçku, nku {erýÞk hu {k,
{kLku MkUÚkk{kt þku¼u rMktËqh hu, çkk¤e {k çknw[hk hu.’
ynª ðMºk, y÷t f kh yLku {MíkfLkk ðk¤ ykrËLkk
þýøkkhLkwt yk÷u¾Lk æÞkLkkno çkLke hnu Au. íkífk÷eLk MºkeLkk ðMºkku
y÷tfkhku, þýøkkhkuLkwt rLkYÃký, {kíkkSLkk MðYÃkLkwt ðýoLk økhçkk{kt
çknwÄk «ÞkuòÞu÷wt árüøkku[h ÚkkÞ Au. Ãký MkkiÚke ðÄw økhçkk íkku
{kíkkSLkk þÂõík WÃkkMkLkkLkk, {kík]þÂõík ÷e÷kLkk yLku ¼õíkLku
MknkÞ¼qík ÚkÞu÷e rðøkíkkuLkk Au. yu{kt Ãký íkífk÷eLk htøkÃkqhýe
íkku ÞÚkkMÚkkLku rLkYÃkkÞ s Au, Ãkhtíkw «ÄkLk¼kð {kík]þÂõík {rn{k
rLkYÃkýLkk Au. ‘ykLktËLkku økhçkku’, ‘©e [¢Lkku økhçkku’,
‘ÄLkw»kÄkheLkku økhçkku’, ‘{nkfk¤eLkku økhçkku’, ‘Ãkt[íkehÚkLkku
1-20
økhçkku’, ‘ytçkk{k ykLkt˼ehLkku økhçkku’, ‘økkøkhLkku økhçkku’,
‘ykã WíÃkr¥kLkku økhçkku’, ‘Ëuðe Ãkhk¢{Lkku økhçkku’ RíÞkrË
Ëe½oYÃkLkk økhçkkyku {kLkk WËknhýku Au.
÷½w yLku Ëe½o økhçkk WÃkhktík ðÕ÷¼ ¼èu þkMºkeÞ hkøk
ykÄkrhík {kíkkSLkk MíkðLkku-feíkoLkku Ãký håÞkt Au, su ¾qçk s
«ÏÞkík Au. rçk÷kMk hkøk, Mkkhtøk hkMk, ðMktík ykrË hkøkLkk MíkðLkku-
feíkoLkku{ktÚke ðÕ÷¼ ¼èLke þkMºkeÞ MktøkeíkLke MkqÍ yLku su íku
hkøkLkk ¼kðLku yLkwYÃk rð»kÞ Mkk{økúe - ¼k»kkLkk MkqÍÃkqðofLkk
rLkYÃkýLku fkhýu yk h[Lkkyku Ãký ykMðkã çkLke hnuíke
nkuÞ Au.
ðMktík hkøkLkk çknw[h {kík]MíkðLkLkku yuf ytþ yð÷kufeyu.
‘çknw[h çkk¤e çknw rçkhËk¤e, nku¤e h{u hMkk¤e
Éíkw htøke÷e ¼ðkLke ¼ku¤e, íku rhrÍÞk YÃkk¤e. çknw[h
çkk¤e. 1
Mk¾e Mkf¤ Mk÷¾LkÃkwh MkkÚku, þhË þþe ðËLkk¤e
Mkðo MkwøktÄ çkÄ MktøkkÚk, íku ÷eËk fh ÷xfk¤e. çknw[h
çkk¤e. 2’
hkøkLku yLkwYÃk - yLkwfq¤ ÷Þ, MíkðLkLke «kMk ÞkusLkk,
þçË[ÞLkLkwt {kÄwÞo yLku fÕÃkLkkLkwt yk÷u¾Lk ¼õíkfrð ðÕ÷¼ ¼èLke
fkÔÞ h[Lkk fkiþÕÞLkwt Ãkrh[kÞf Au.
økhçkk{kt rðrðÄ fkÔÞ «fkhkuLkwt MktÞkusLk
MíkðLk, feíkoLk yLku økhçkk WÃkhktík ðkh fkÔÞ ÃkhtÃkhk,
ríkrÚk fkÔÞ yLku çkkh{kMke fkÔÞ MðYÃk ÃkhtÃkhk{kt Ãký ðÕ÷¼
¼èLkwt ÞkuøkËkLk WÕ÷u¾LkeÞ Au. økhçkk MðYÃk{kt ykðk ríkrÚk,
ðkh yLku çkkh{kMke yu{ yLÞ MkkrníÞ «fkhu Zk¤eLku fhu÷tw MktÞkusLk
økhçkkLkk MkkrnÂíÞf MðYÃkLku rðfMkkðLkkhtw Ãkrhçk¤ sýkÞ Au.
yuLkku yk «Þkuøk rðøkíku yð÷kufðku òuEyu.
(Zk¤ : ‘[k÷ku hu r[¥k, [k[h{kt’ sEyu)
økwý íkku ©e çknw[hkLkk økkEyu yuf r[¥ku ytçkkLku [kneyu.
(xuf)
ykrËíÞu y÷çku÷e QXe, ¼he hu {wõíkkV¤Lke {qXe;
Mk÷¾LkÃkwh Mk{hÚk {k ËeXe. økwý...
Mkku{u íkku Mk÷¾LkÃkwh Mkuðe, [wtðk¤{kt çknw[h {k Ëuðe;
{khtw {Lk {kLÞwt {k nuðe. økwý...
¼ku{u íkku {Lk {kLÞwt {khtw, yrík Mkw¾-ykLktË{kt fnkÔÞwt;
Lkeh¾wt {w¾ çknw[rhÞk {kLkwt. økwý...
çkwÄu íkku çkktÌk økúne {khe, ÷t½h íkkuzk Lku ðk¤e;
Ãknuhý {kS [hýkt Lku Mkkze hu. økwý...
økwhwyu íkku ¿kkLk çknw økýeyu, ytçku{kLkwt æÞkLk ÓËu Äheyu;
rºkÃkwhk Mkuðuíke íkheyu. økwý... 2
þw¢ hu þku¼k çkLke Mkkhe, Ãkkhu ykðu Lk yLku Lkkhe;
ËhþLk ãkuLku {k ËÞk¤e. økwý...
þrLkyu íku ytçkk ©e Mkuðku, fr¤ÞwøkLkku Au yu íkku {uðku;
WøkúÃkeX Ãkkhku Au yuðku. økwý.
Mkkík ðkh {kSLkk økkÞu, Mknusu MkwÄk®MkÄw íkhe òÞu;
 ðÕ÷¼-Äku¤ku {kLku [hýu òÞu. økwý.
Mkkík ðkh «fkhLke yk økhçkk h[Lkk{kt {kík]þÂõíkLkku
{rn{k «íÞuf ðkh Lkk{ MkkÚku yu s ðýoLkÚke yk÷u¾kíkk þçËLku
{qfðkLke ÞkusLkk økkuXððe, Mkkíkðkh, økhçkku {kík]þÂõíkLkku {rn{k
yLku «kMk ÞkusLkk yu{ [íkwŠðÄ heíku ykMðkã çkLke hnu Au. ºký
ÃktÂõík yLku [kuÚke ÃktÂõík xufLke Äúwð ÃktÂõíkLke MkkÚku økkuXðeLku fhu÷e
økhçkk h[Lkk ykðk çkÄk fkhýu yuf MíkðLkYÃk fkÔÞ h[Lkk Ãký
çkLke hnu Au.
økhçkk MðYÃk ytíkøkoík Ãkkt[-A sux÷e çkkh{kMke MðYÃkLke
h[Lkkyku h[eLku yu{Lke frðíð «rík¼kþÂõíkLkku ðÕ÷¼ ¼èu ¾hku
Ãkrh[Þ fhkÔÞku Au. ‘ytçkkSLkk {rnLkk’, ‘fkr÷fk-çkkh{kMkeLke
÷kðýe’, ‘çknwhkSLkk {rnLkk’ yLku ‘f{¤kftÚkLkk {rnLkk’ suðe
çkkh{kMkeyku Ãký {kík]þÂõíkLkk {rn{kLku f÷kí{f yr¼ÔÞÂõík
yÃkoíke h[Lkkyku Au.
økhçkk{kt f]»ý ¼ÂõíkLkwt rLkYÃký
ðÕ÷¼ ¼èu þÂõík WÃkkMkLkkLku yLkwYÃk-yLkwfq¤ yuðe
feíkoLk-MíkðLk h[Lkkyku, ÷½w økhçkkyku yLku Ëe½oMðYÃkLke økhçkk
h[Lkkyku îkhk ytçkkS, çknw[hk, {nkfk¤e, ÄLkw»kÄkhe yu{
þÂõíkyu rðrðÄ YÃku fhu÷e ÷e÷k, ðýoLkku íkÚkk «Mktøk fÚkk{q÷f
rðøkíkku ÓËÞMÃkþeo heíku rLkYÃke Au. ðÕ÷¼ ¼è {q¤u yLku nkzu
Ãkh{ ði»ýð Au. yuýu hkÄkSLkk-f]»ýLkk ÷e÷k MðYÃkLkk ÃkË
h[LkkLku çkË÷u økhçkkyku håÞk Au. ðÕ÷¼Lku nÚkkuxe Au økhçkk
MðYÃk{kt. yu MðYÃk{kt f]»ý ÷e÷kLkk økhçkkyku h[eLku rð»kÞ
ðirðæÞ Ëk¾ÔÞwt Au. 125 fzeLkku hkÄkSLkk yufkËþe ðúíkLkku
Ëe½oYÃkLkku økhçkku ¼khu «ÏÞkík Au 44 fzeLkku ‘MkíÞ¼k{kLkku
økhçkku’, ‘f{¤k ftÚkLkk {rnLkk’, ‘©eLkkÚkSLkk ËþoLkLkku økhçkku’
suðe h[Lkkyku yk «fkhLkk rð»kÞLke økhçkk h[LkkykuLkk W¥k{
WËknhýku Au.
økhçkk{kt íkífk÷eLk Mk{ksLkwt rLkYÃký
ðÕ÷¼ ¼èLkwt økhçkk WÃkhktík økhçkk MðYÃk ytíkøkoík rðrðÄ
fkÔÞ «fkh yLku MðYÃk{kt frðíkk h[ðkLkwt ð÷ý, þÂõíkLkk rðrðÄ
MðYÃkku ÷e÷kykuLkwt ðýoLk yk÷u¾ðkLkwt ð÷ý yLku þÂõík WÃkhktík
f]»ýLke ÷e÷kLku yk÷u¾ðkLkwt ð÷ý s yu{Lke frð «rík¼kLke Mke{k
LkÚke. Mk{fk÷eLk-íkífk÷eLk y÷tfkh-ðMºkk¼q»kýkuLkwt rLkYÃký
yu{Lke Mk{krsf Mkt«¿kíkkLkwt ãkuíkf Au. yuf ¼õíkfrð, yuf
{kík]¼ÂõíkLku ðhu÷k «ríkçkØ frð ßÞkhu E.Mk. 1787Lkk Ëw»fk¤Lku
Ãký yXkðLk fze{kt Ëe½oMðYÃkLkk ‘fr¤fk¤Lkk økhçkk’ Lkk{Lkk
økhçkk{kt Zk¤u, fòuzk Ãký rðrðÄ «fkhLkk, ðÞLkk yLku MktMfkh
¼uËLkk fòuzkLkk çku økhçkkyku h[u yLku {kLkð {LkLke yð¤[tzkELku
rð»kÞ çkLkkðeLku h[u÷ku ‘yð¤[tzeLkku økhçkku’ h[eLku yu{Lke
Mkk{krsf Mkt«¿kíkk yLku «ríkçkØíkk Ãký «økx fhe Au. Ëw»fk¤Lku
fkhýu ykðe Ãkzu÷e ykÃkr¥kykuLkwt yk÷u¾Lk, {kLkð-Mk{ksLke fhwý
yðÂMÚkríkLkku r[íkkh yk÷u¾ðkLkwt ð÷ý íkÚkk Mk{ks{kt «ðíkoíkk
fòuzk yLku yuLku fkhýu Ëkhwý yLku ËwŠLkðkh ðuËLkþe÷ ÃkrhÂMÚkríkLku
MknLk fhíke LkkheLkk {Lkku¼kðkuLku yk÷u¾ðkLkwt ð÷ý, ¼õíkfrð
1-21
ðÕ÷¼ ¼èLku ¾hk yÚko{kt ¼õík yLku frð ÃkËu «MÚkkrÃkík fhu Au.
yu{Lkk îkhk ykøkðe heíku {kík]þÂõíkLkwt yk÷u¾Lk yLku MkkÚku Ëkhwý
Mkk{krsf ðkMíkðLkw,t fXkuh-ðuËLkþe÷ rðøkíkkuLkwt ËMíkkðuS yk÷u¾Lk
fhðkLkwt ð÷ý ykÃkýkt ykMðkË yLku yÇÞkMkLkku rð»kÞ çkLku Au.
økhçkk MðYÃkLke MknMºkkrÄf h[Lkkyku{kt rðrðÄ heíkLkk
yr¼ÔÞÂõík íkrhfkykuLke ÞkusLkk fhðkLke árü, ÔÞkÃkf YÃku
Mk{ksLkwt rLkheûký yLku yuLke ËMíkkðuS rðøkíkkuLku fkÔÞ{kt
yr¼ÔÞÂõík yÃkoðkLke ð]r¥k ¼khu {n¥ðLke Au. {æÞfk÷eLk
¼õíkfrð Ãký fuðk yLku fux÷k Mkk{krsf nkuE þfu yuLkwt çk¤ðkLk
WËknhý ðÕ÷¼ ¼è Au. ykðk çkÄk fkhýu ¼kð, ¼k»kk yLku
yr¼ÔÞÂõík Mkt˼uo yu{Lkk îkhk h[kÞu÷e ðirðæÞÃkqýo økhçkk
h[Lkkyku {æÞfk÷eLk økwshkíke fkÔÞkfkþLke íkusMðe Lkûkºk{k¤k
íkqÕÞ sýkÞ Au. yu{Lkwt ¼õík-frð ÔÞÂõíkíð ykðe Mkk{krsf
Mkt«¿kíkk yLku frð-«rík¼k Ähkðíkwt nkuðkLku fkhýu rðþu»k
ykËhÃkkºk yLku ÷kufr«Þ çkLÞwt sýkÞ Au.
Mkt˼o Mkk{økúe
1. ‘økwshkíke MkkrníÞLke rðfkMkhu¾k’ ({æÞfk¤) - rðsÞhkÞ ðiã, (E.Mk.
1962)
2. ‘økwshkíke MkkrníÞ fkuþ’, ¾tz-1 ({æÞfk¤) - sÞtík fkuXkhe yLku yLÞ,
(E.Mk. 1989)
3. ‘çk]nËT fkÔÞ ËkunLk’ 1, 2, 4, 5, 8-RåAkhk{ ËuMkkE, (E.Mk. 1952)
4. ‘Lk{oøkã’ - Lk{oË, (E.Mk. 1891)
5. ‘Lk¼kurðnkh’ - hk. rð. ÃkkXf, (E.Mk. 1961)
6. ‘ðÕ÷¼ ¼èLke ðkýe’ - {tsw÷k {s{wËkh, (E.Mk. 1962)
7. ‘økwshkík yuLz ExTMk r÷xhu[h’ - fLkiÞk÷k÷ {wLkþe, (E.Mk. 1949)
«kæÞkÃkf yLku yæÞûk,
økwshkíke ¼k»kk-MkkrníÞ ¼ðLk, Mkkihk»xÙ ÞwrLkðŠMkxe, hksfkux-5.
({ku.) 9428207000
økwshkík hkusøkkh
Mk{k[kh
Ëh çkw Ä ðkh «fkrþík ÚkkÞ Au .
ðkŠ»kf ÷ðks{ : Yk. 30/-
{krníke fr{þLkhLke f[uhe,
ç÷kuf Lkt. 7/3, zkì. Sðhks {nuíkk ¼ðLk,
økktÄeLkøkh ¾kíku MðefkhkÞ Au.
yk rMkðkÞ ík{k{ rsÕ÷k {krníke
f[uhe ¾kíku Ãký YçkY yÚkðk {LkeykuzohÚke
÷ðks{ ¼he þfkÞ Au.
íkku yksu s ykÃkLkwt ÷ðks{ ¼hku...
1-22
 Mkku÷tfe ÞwøkLkwt þiðíkeÚko rMkØÃkwh
W¥kh økwshkík{kt {nuMkkýk rsÕ÷k{kt, {nuMkkýk yLku
Ãkk÷LkÃkwh ðå[uLkku hu÷ðu ÷kELk Ãkh rMkØÃkwhLkwt hu÷ðu MxuþLk ykðu
Au. ÃkkxýÚke WÃkhðkMk íkhV 27 rf÷ku{exh Ëqh, MkhMðíke
LkËeLkk fktXu rMkØÃkwh ykðu÷wt Au. y{ËkðkËÚke rMkØÃkwh 115
rf÷ku{exh yLku {nuMkkýkÚke íku 27 rf÷ku{exh Ëqh Au. ykÃkýe
yuf r«MkØ fnuðík Au fu, ‘MkMíkwt ¼kzwt yLku rMkØÃkwhLke òºkk.’
yuLkku yÚko yu Au fu {k økwsoheLkk ÷÷kxu yk÷u¾kÞu÷k rík÷f Mk{w
rMkØÃkwh Mkðo rËþkyuÚke LkSf nkuðkÚke íÞkt sðwt-ykððwt Mkwøk{
Ãkzu Au yLku íku íkeÚkoÄk{ nkuðkÚke ÞkºkkLkwt V¤ Ãký «kÃík ÚkkÞ Au.
rMkØÃkwhLkwt «k[eLk Lkk{ ‘©eMÚk÷’ níkwt. Ãkwhkýku{kt íkuLkku
WÕ÷u¾ yk «{kýu Au. ‘©eMÚk÷ (rMkØÃkwh) Lkk{Lkwt {kuxwt íkeÚko Mkðo
íkeÚkkuo{kt ©uc hnMÞÞwõík ÃkkÃkLkku Lkkþ fhLkkh yLku ËuðkLku Ãký
Ëw÷o¼ Au.’
yuf sqLkk ÷kuføkeík{kt Ãký fÌkwt Au fu -
‘íkehÚk ¼qr{¼kðLk ©eMÚk÷, rMkØûkuºk þw¼ Mkkh,
rLk{o÷ Lkeh ðnu MkhMðíke, MkËk {kuûkLku îkh.’
økwshkíke MkkrníÞLkk {æÞfk÷eLk Þwøk{kt ÚkE økÞu÷k yLku
Mktðík 1541{kt Ãkkuíku h[u÷k ‘nrh÷e÷k »kkuzþf÷k’ Lkk{Lkk Ëe½o
fkÔÞ{kt frð ¼e{u ÃkkuíkkLkk sL{MÚkkLk rMkØÃkwhLkku ‘rMkØûkuºku’ íkhefu
WÕ÷u¾ fÞkuo Au.
økwshkíkLkk hksfeÞ RríknkMk{kt Mkku÷tfeÞwøk MkwðýoÞwøk
økýkÞ Au. yk ðtþLkk hkòykuyu hksÄkLke ÃkkxýLku Mk{]Ø yLku
Mkwþkur¼ík fhðk WÃkhktík rMkØÃkwh, {kuZuhk, Ãkkxý yLku yLÞ
MÚk¤kuyu rþÕÃk-MÚkkÃkíÞLkk W¥k{ Lk{qLkk økwshkíkLku ykÃÞk Au.
økwshkíkLkk MkktMf]ríkf ½zíkh{kt Mkku÷tfe Þwøku yMkkÄkhý Vk¤ku
ykÃÞku Au. yk Þwøk{kt rðãk yLku rðrðÄ f÷kykuLkku rðfkMk
ÚkÞku. {q¤hks Mkku÷tfeyu fkrXÞkðkz, fåA, ykLkíko (W¥kh
økwshkík) yLku ÷kx (Ërûký økwshkík) Ãkh ÃkkuíkkLke yký ðíkkoðe
yLku ðíko{kLk økwshkíkLke MkhnËLkku ÃkkÞku LkkÏÞku. økwshkíke íkhefu
yku¤¾kíke «òLkku Mð¼kð yLku ÔÞÂõíkíð Mkku÷tfe Þwøk{kt ½zkÞkt,
íku{ s ykÃkýk «ËuþLku ‘økwshkík’ yuðwt Lkk{ Ãký yu Þwøk{kt
{éÞwt.frð ÃkÈLkk¼ rðhr[ík
‘fkLnzËu «çktÄ’ (h[Lkkfk¤
rð.Mkt . 1512, E.Mk.
1456){kt ‘økwshkík’Lkku MÃkü
WÕ÷u¾ Au.
{q¤hks þiðÄ{eo níkku.
íku L ke ÃkkA÷e yðMÚkk{kt
ÃkkuíkkLke rþð¼ÂõíkLkk WLLkík
«íkef YÃku íku ý u ©eMÚk¤
(rMkØÃkw h ){kt hw ÿ {nk÷Þ
1-23
- zkì. Lkhku¥k{ ðk¤tË
çktÄkððk {ktzâku, Ãkhtíkw íku Ãkqhku ÚkkÞ íku Ãknu÷kt s íkuLkwt yðMkkLk
ÚkÞwt. ÷øk¼øk çkMkku ð»ko ÃkAe rMkØhks sÞ®Mknu hwÿ{nk÷Þ Ãkqýo
fheLku íkuLkku WØkh fÞkuo. yu heíku rMkØhksu hwÿ{nk÷ÞLku økwshkíkLkwt
MkkiÚke {kuxwt þiðíkeÚko çkLkkÔÞwt. yk MktçktÄ{kt òuzkÞu÷e yuf frðíkk{kt
fÌkwt Au :
‘Mktðík çkkh çke÷kuíkh, Mkku÷tfe Mkwík òý,
hwÿ{k÷Lke MÚkkÃkLkk, {k½ {kMk Ãkh{ký,
f]»ýÃkûk [íkwËoþe, ðkh Mkku{ rLkÄkoh,
þtfh rMkØhksu ÃkqrsÞk, Lkk{ hÌkwt Þwøk [kh.’
©eMÚk¤{kt rMkØhksu hwÿ{nk÷Þ Ãkqýo fÞkuo, íkuLke ÞkËøkehe
YÃku LkøkhLkwt Lkk{ ‘rMkØûkuºk’ fu ‘rMkØÃkwh’ hk¾ðk{kt ykÔÞwt. yk
rMkØÃkwh yLkuf {trËhku, rðãk÷Þku, Þ¿kþk¤kyku, s¤kþÞku,
Mk¼køk]nku yLku rð©k{ MÚkkLkkuÚke Ä{Ä{íkwt MktMfkh fuLÿ çkLÞwt.
yuLkk rLk{koý{kt {q¤hks yLku rMkØhks suðk {n¥ðkfktûke hkòyku,
{nk{tºke {wtò÷, rðsÞÃkk÷, ðMíkwÃkk÷ yLku íkusÃkk÷ suðk
{tºkeyku, {nkí{k ftÚkf Ëuð, fr÷fk÷ Mkðo¿k yk[kÞo nu{[tÿ Mkqrh
yLku hksfrð ÷Õ÷¼è suðk {nkÃkwhw»kkuLkwt yLkLÞ ÞkuøkËkLk Au.
nu{[tÿk[kÞo yLkuf þkMºkku, f÷kyku yLku rðãkykuLkwt ¿kkLk Ähkðíkk
nkuðkLku fkhýu íkuyku ‘fkr÷fk÷ Mkðo¿k’ fnuðkÞk níkk. íku{Lke
Mkh¾k{ýe {kºk þtfhk[kÞo MkkÚku s ÚkE þfu. MktMf]ík MkkrníÞLke
ÃkkuÚkeykuLkk ¿kkLk¼tzkh Ãký nu{[tÿk[kÞoLkk Mk{Þ{kt rLk{koÞk níkk.
{q¤hks Ëuðu hwÿ{nk÷ÞLkwt ¼ÔÞ {trËh çktÄkððkLkwt þY fÞwO,
íku ð¾íku íkuýu {nkYÿ Þ¿k fhkÔÞku níkku yLku íku rLkr{¥ku íkuýu W¥kh
¼khík{ktÚke yuf nòh sux÷k ykirËåÞ (WËe[e yux÷u W¥kh
rËþk{ktÚke ykðu÷k) çkúkñýkuLku rLk{tºÞk níkk yLku Þ¿kfkÞo Ãkqýo
ÚkÞk ÃkAe íku{Lku fkÞ{Lku {kxu ynª ðMkkÔÞk níkk. yu{Lkku rMkØÃkwh,
rMknkuh yLku ykswçkkswLkkt økk{ku{kt Mk{kðuþ fÞkuo níkku. ðÄw{kt
rMkØÃkwh Ãkrðºk íkeÚko nkuðkÚke íÞkt f{ofktze çkúkñýkuLke ðMíke ðÄðk
{ktze. MktMf]íkLkk rþûký {kxu ynª yuf MktMf]ík rðãkÃkeX Au, íku{
s f{ofktzLkwt rþûký ykÃkíke ÃkkXþk¤kyku Ãký Au. yk çkúkñýku
ÃkkuíkkLku ‘rMkØÃkwrhÞk’ çkúkñýku íkhefu yku¤¾kðu Au. rMkØÃkwh{kt
ðnkuhkykuLke ðMíke Ãký rðþu»k Au. íÞktLke ðnkuhðkz{kt yLkuf
ðnkuhk ÃkrhðkhLkkt nðu÷e «fkhLkkt Mkwþkur¼ík {fkLkkuLke nkh{k¤k
òuðk {¤u Au. yu{ktÚke fux÷ktf fwxwtçkku rðËuþ{kt ðMku Au yux÷u íku{Lkkt
{fkLkku çktÄ nk÷ík{kt Au. {fkLkkuLke çkktÄýe yufMkh¾e yLku
LkÞLkhBÞ ÷køku yuðe Au.
økwsoh Lkhuþ fýoËuðLkk {kuxk ¼kE yLku rMkØhksLkk fkfk
ûku{hksËuð ytøkuLke fÚkk yuðe Au fu, ¼e{Ëuð (Ãknu÷k)Lkk çku Ãkwºkku
níkk : ûku{hks yLku fýoËuð. ûku{hks Ãkkxðe fwtðh níkk, Aíkkt
hksøkkËe LkkLkk ¼kE fýoËðu Lku {¤u÷e. ‘«çktÄ r[tíkk{rý’{kt {uYíkwøt ku
ËþkoÔÞk yLkwMkkh ûku{hksLke {kíkk çkfw÷kËuðe hksfw¤Lke Lknkuíke,
Ãkhtíkw yuf økkrÞfk níke. ûku{hks MktÃkqýo hksçkesLkk Ãkwºk Lknkuíkk,
íkuÚke hksøkkËeLkk nfËkh ÚkE þõÞk Lknkuíkk. yk ûku{hksu SðLkLke
ÃkkA÷e yðMÚkk{kt rMkØÃkwh{kt Ãkýofwxe çkLkkðe rLkðkMk fÞkuo níkku.
rMkØhks sÞ®Mkn {kxu yuf &÷kuf «[r÷ík Au :
}¢ã¢H²¢ï }¢ã¢²¢~¢¢ }¢ã¢Sƒ¢Ýæ }¢ã¢„Ú:
²yÜUë¼æ ç„hÚ¢…ïÝ çRU²¼ï ¼‹Ý ÜUïÝ發ì JJ
({nk÷Þ, {nkÞkºkk, {nkMÚkkLk yLku {nkMkh - su
rMkØhksu rLk{koý fÞkO íku fkuEÚke Lk ÚkkÞ.) ynª ‘{nk÷Þ’ yux÷u
hwÿ{nk÷Þ ‘{nkÞkºkk’ yux÷u ÃkkxýÚke Mkku{LkkÚk ÷økeLke ÃkøkÃkk¤k
Þkºkk, ‘{nkMkh’ yux÷u MknMºk®÷øk Mkhkuðh yLku ‘{nkMÚkkLk’
yux÷u rðãk÷Þku yLku økútÚkk÷Þku.
«k[eLk fk¤{kt ynª MkhMðíke LkËeLkk rfLkkhu fËo{ Ér»kLkwt
íkÃkkuðLk níkwt. íku{ýu {LkwhkòLke Ëefhe Ëuðnqrík MkkÚku ÷øLk fÞkO
níkkt. íku{Lku íÞkt frÃk÷ {wrLkyu sL{ ÷eÄku níkku. fËo{ Ér»k
ðkLk«MÚk ÚkÞk yLku frÃk÷ {wrLkyu {kíkk ÃkkMku hneLku 16 ð»koLke
ô{hu »kzTËþoLk{ktLkk yuf yuðk MkktÏÞþkMºkLkku økútÚk håÞku níkku.
íku{ýu {kíkkLku Ãký ¿kkLk ykÃkeLku Ãkh{ ÃkËLke «krÃík fhkðe
níke. {kíkkLkk Éý{ktÚke {wõík Úkðk yLku íku{Lkk ykí{kLku {kuûk
yÃkkððk {kxu frÃk÷ {wrLkyu ynªLkk rçktËw Mkhkuðh ¾kíku ©kØ yLku
rÃkt z ËkLk fÞw O níkw t . ©e{ËT ¼økðík økeíkk{kt 10{ku yæÞkÞ
rð¼qríkÞkuøkLkku Au. íku{kt ¼økðkLk ©ef]»ýu ç„h¢Ý¢æ ÜUçÐH¢ï }¢éçÝ yu{
fneLku frÃk÷ {wrLkLke {n¥kk Ëþkoðe Au. rçktËw MkhkuðhLku fktXu çkúñkÃkwºk,
íku{Lkkt ÃkíLke, frÃk÷ {wrLk íkÚkk íku{Lkkt ÃkíLkeLke {qŠíkyku Au. ynª
MktMkkhÚke rðhõík ÚkÞu÷k íkÃkMðeyku yLku Ér»kyku huníkk níkk.
ÉøðuËLke É[kyku{kt Ãký ©eMÚk¤ (rMkØÃkwh)Lkwt ðýoLk {¤u Au.
rMkØÃkwh MkhMðíke LkËeLkk Ãkrù{ fktXk Ãkh ðMku÷wt Au. ynª
çkúkñýku íkÚkk rþð¼õíkkuyu Q¼k fhu÷k yLkuf {Xku Ëu¾kÞ Au.
ykÞkoðíkoLke ºký{ktLke yuf Ãkrðºk LkËe íku MkhMðíke Au. íku ðirËf
Mk{ÞLke LkËe Au. ÉfT, Mkk{ yLku yÚkðoðuË{kt yuLke Míkwríkyku
økkðk{kt ykðe Au. íku rMkØÃkwhLke Ãkqðo íkÚkk Ërûký çkkswyu ÚkELku
ðnu Au. MkhMðíke ‘fwtðkrhfk’ økýkÞ Au, fkhý fu íku ËrhÞkLku {¤íke
LkÚke. yux÷u Ãkrðºk íkÚkk ÃkkÃk{kur[Lke íkhefu íkuLkwt ½ýwt {n¥ð Au.
yk LkËe ytçkkS ÃkkMku fkuxuïh {nkËuðLkk {trËh ÃkkMkuLkk zwtøkh{ktÚke
1-24
Lkef¤e, ykhkMkwh, rMkØÃkwh, Ãkkxý íkÚkk nkhesLke çkksw{kt ÚkELku
Ãkrù{u fåALkk hý{kt rð÷eLk ÚkE òÞ Au. MkhMðíke LkËeLke ÷tçkkE
ykþhu 160 rf÷ku{exh sux÷e Au. íkuLkwt Ãkkýe AeAhtw Au. LkËeLkk
Ãkx{kt {wÏÞíðu þuhze, çkxkxk, fku¤wt yLku íkzçkq[Lkku Ãkkf ÚkkÞ Au.
su{ rÃkík]©kØ {kxu økÞkSLkku {rn{k Au íku{ {kík]©kØ {kxu
rMkØÃkwhLkku {rn{k Au. yux÷u s rMkØÃkwhLku {kík]økÞk íkeÚko fnuðk{kt
ykðu Au. Ãkkihkrýf Mk{Þ{kt Ãkhþwhk{u rÃkíkk s{ËÂøLkLke yk¿kkLku
ðþ ÚkE {kíkk huýwfkLkku ðÄ fÞkuo níkku yLku íku ÃkAe ynªLkk rçktËw
Mkhkuðh{kt MLkkLk fheLku {kíkkLkwt ©kØ fÞwO níkwt. «k[eLk Mk{ÞLkwt yk
®Ãkzíkkhf íkeÚko Au.
rMkØÃkwh{kt íkeÚko MÚkkLkku{kt rçktËw MkhkuðhLkwt Ãkkihkrýf yLku
ÄkŠ{f {n¥ð Au. MkhMðíke LkËeLkk rfLkkhu, Ãkrù{ çkkswyu 3
rf÷ku{exh Ëqh yk rçktËw Mkhkuðh, yÕÃkk Mkhkuðh yLku ¿kkLkðkrÃkfkLkkt
s¤kþÞku ykðu÷kt Au. ðkMíkð{kt rçktËw Mkhkuhð 40 Vqx ÷tçkkE-
Ãknku¤kE Ähkðíkku fwtz Au.yÕÃkk Mkhkuðh çkMkku Vqx ÷ktçkw yLku yufMkku
Vqx Ãknku¤wt Au. rçktËw Mkhkuðh Ãkh ©kØ fheLku yÕÃkk Mkhkuðh{kt ®Ãkz
rðMksoLk fhðk{kt ykðu Au. yksu Ãký W¥kh økwshkíkLke fux÷ef
¿kkríkyku{kt hnu÷k ÷kufku íÞkt çkuXk çkuXk MðsLkLkk yrøLk MktMfkhLke
rðrÄ òuE þfu íku {kxu ynª 24 f÷kfLke ðuçkMkkExLke Mkøkðz Au,
íku{ RLxhLkux Ãký Au. frÃk÷k©{{kt {kík]Þ¿k fhðk{kt ykðu Au.
®çkËw MkhkuðhLke çkksw{kt fËo{ Ér»k, Ëuðnqrík {kíkk, frÃk÷ {wrLk,
økËkÄh yLku fkŠíkfuÞLkkt {trËhku ykðu÷kt Au. fkŠíkfuÞ {trËh Ä{o{kt
{kºk yuf s rËðMk fhkíkf MkwË ÃkqLk{Lkk rËðMku s ËþoLk {kxu ¾q÷u
Au.
rçktËw Mkhkuðh{kt MLkkLk fhðkÚke rn{k÷ÞLkk {kLk Mkhkuð{kt
MLkkLk fhðk sux÷wt ÃkwÛÞ «kÃík ÚkkÞ Au, yuðe ÷kuf{kLÞíkk Au.
fkhfíkf, [iºk yLku ¼kËhðku - yk ºký {kík]ÃkûkLkk {kMk nkuðkÚke
yk {rnLkkyku{kt yLku íku{ktÞ ¾kMk fheLku ¼kËhðk ðË yuf{Úke
fkhíkf MkwË ÃkqLk{ MkwÄe {kík]©kØ rðrÄLkku {rn{k økýkÞ Au.
y÷çk¥k, Mkk{kLÞ heíku ð»koLkk fkuE Ãký rËðMku ©kØ rðrÄ Úkíke
nkuÞ Au. fkuE Ãký ÔÞÂõík ÃkkuíkkLke þÂõík yLku ¼Âõík yLkwMkkh
rðrÄ fheLku {kík]Éý{ktÚke {wõík ÚkE þfu Au. ynª {kík]©kØ
WÃkhktík rÃkík]Ëku»k {kxu LkkhkÞý çkr÷, «uík çkr÷ yLku çk¼úw ©kØ
Ãký fhðk{kt ykðu Au. çkkð¤ Lke[u çkuMkeLku fhkíke ©kØ rðrÄ
{kºk rMkØÃkwh{kt s ÚkkÞ Au.
©kØ {kxu ykðíke ÔÞÂõík ynªLkk økkuh {tz¤Lkku MktÃkfo
MkkÄeLku ÃkkuíkkLkk íkeÚkoøkkuhLku þkuÄeLku íku{Lke ÃkkMku rðrÄ fhkðe þfu
Au. íkeÚkoøkkuh ÃkkuíkkLkk [kuÃkzk{kt Þs{kLkkuLke sqLke ÃkuZeykuLke
ðtþkð÷e LkkUÄe hk¾u Au, yux÷u ÞkºkeykuLku ÃkkuíkkLkk íkeÚkoøkkuh
þkuÄðkLkwt Mknu÷w Ãkzu Au. fkhíkf MkwË ÃkqLk{u ynª {u¤ku ¼hkÞ Au
yLku ½ýk ©Øk¤wyku LkËeLkk Ãkx{kt íktçkw çkktÄeLku hnu Au.
hwÿ{nk÷Þ yu rMkØÃkwhLkwt økkihð Au. fLko÷ xkuzLku {¤u÷k çku
÷u¾ku{ktLkk yuf{kt {q¤hksu rð.Mkt. 998{kt {trËhLkku ykht¼ fÞkoLke
yLku çkeò{kt rMkØhksu rð.Mkt. 1202Lkk {k½ {kMkLkk f]»ý ÃkûkLke
[kuÚku {trËh Ãkqhtw fÞkoLke LkkUÄ níke. ‘«çktÄ r[tíkk{rý’{kt {uYíkwtøku
÷ÏÞwt Au : ‘‘ÃkAe rMkØÃkwh{kt hwÿ{nkfk÷Lkwt {trËh Ãkqýo fhðkLke RåAk
ÚkðkÚke rMkØhksu MÚkÃkríkLku yu fk{ MkkuÃÞwt íkÚkk {trËh Ãkqhtw ÚkÞwt íÞkhu
rMkØhksu Lk]Ãkrík, yïÃkrík, øksrÃkík ðøkuhuLke «rík{kyku çkuMkkze
yLku íkuLke MkL{w¾ ÃkkuíkkLke çku nkÚk òuzu÷e «ríkf]rík Q¼e hk¾e.’’
økwshkík{kt Mkku÷tfe fk¤{kt rþÕÃk-MÚkkÃkíÞf÷kLkk W¥k{
Lk{qLkk rLk{koÞk íku{kt hwÿ{nk÷ÞLkwt yLkku¾wt MÚkkLk Au. Mkt. 1942-
46{kt fÍeLMk Mkknuçku ÷ÏÞwt Au íku «{kýu 300 Vqx ÷ktçkk yLku
230 Vqx Ãknku¤k yuðk [kufLke ðå[u ºký {k¤™wt yk {trËh níkwt.
íkuLke Mkk{u 50 [kuhMk VqxLkku Mk¼k{tzÃk níkku. {tzÃkLke [khu rËþkyu
[kh îkh níkkt. íku{kt W¥kh, Ãkqðo yLku Ërûkýu fw÷ ºký çkeò {tzÃk
níkk yLku Ãkrù{u Ënuhtw níkwt. ðå[u 11 YÿLkkt 11 Ënuhkt níkkt.
{trËhLke ykMkÃkkMk çkeòt Ãký LkkLkkt Ënuhkt níkkt. [kuf{kt Vhíke
LkkLke ykuhzeyku níke. Ãkqðo çkkswyu {wÏÞ Ëhðkòu níkku yLku íÞktÚke
MkhMðíkeLkkt Ãkkýe MkwÄe sðk {kxu ÃkøkrÚkÞktLkku ½kx níkku. þið
ykøk{ku{kt ðýoðu÷k yLkuf «MktøkkuLku hwÿ{nk÷ÞLkk MÚkkÃkíÞ{kt
fkuíkhu÷k níkk. yLÞ rþð{trËhku, þið økýku yLku økýuþ íkÚkk LktËe
ðøkuhuLkkt {trËhku «MÚkkrÃkík ÚkÞkt níkkt, su{kt rþ¾hku Ãkh ¼økðe
Äòyku Vhfíke níke. {nk÷ÞLkk Mk¼k¾tzku, WÃk¾tzku, {k¤,
{uzeyku, ÍY¾k, 1600 Míkt¼ku yLku {Lkkunh rþÕÃk Ähkðíkkt
íkkuhýku òuíkkt yu{ ÷køku fu yk ¾hu¾h ¼ÔÞ {nk÷Þ níkwt. íkuLke
rþÕÃk Mk{]rØ WÃkhktík nòhku çkúkñýkuLkk {w¾Úke Úkíkk MºkkuíkÃkkX
yLku ÃkqòLkkt ðýoLkku ð[ktíkkt ÷køku fu yk çkeswt Mkku{LkkÚk {trËh níkwt.
{wÂM÷{kuLkk yk¢{ý Ëhr{ÞkLk Mkt. 1354Lkk yhMkk{kt
y÷w¾kLkLke MkhËkhe Lke[u ÷~fhu hwÿ{nk÷Þ Ãkh nw{÷ku fÞkuo. íku
ÃkAe Mkt. 1365{kt yÕ÷kWÆeLk r¾÷Syu yLku íÞkh çkkË Mkt.
1471 (E.Mk. 1415Lkk sw÷kE {kMk){kt yn{Ëþknu økwshkíkLkkt
yMktÏÞ {trËhkuLkku Lkkþ fÞkuo. íku{kt {kuZuhkLkwt MkqÞo {trËh yLku
rMkØÃkwhLkku hwÿ{nk÷Þ íkkuzðkLkk «ÞkMkku ÚkÞk. yk¢{ýfkhkuyu
hwÿ {nk÷ÞLku íkkuzeLku íkuLkk Úkkt¼÷kyku Mkøkðz «{kýu økkuZðeLku
ò{k {ÂMsË çkLkkðe. Úkkt¼÷kyku ÃkhLke fkuíkhýeðk¤e {qŠíkykuLku
½Mke Lkk¾ðk{kt ykðe. Aíkkt çkkhef Lkshu òuLkkhLku yuLkku ÏÞk÷
ykðe òÞ Au. hwÿ{nk÷ÞLkk ytøkYÃk [kh {trËhkuLku ò{k {ÂMsË{kt
1-25
¼u¤ðe Ëuðk{kt ykÔÞk. yk {trËhkuLkk rþ¾hLkk Ÿ[k ¼køkku
{ÂMsËLke çknkh Lkef¤eLku ÃkkuíkkLkwt yÂMíkíð ònuh fhu Au. {trËhLkk
Mk¼k{tzÃkLkku fux÷kuf ¼køk {ÂMsËLkk rnMMkkYÃku økkuXðkÞku Au.
yksu íkku {tzÃkLkk W¥kh íkhVLkk îkhLkk [kh Úkkt¼÷k, ÃkqðoLkk îkhLkk
Ãkkt[ Úkkt¼÷k, íkqxu÷ku feŠíkMíkt¼, ÃkkA¤Lkwt øk¼oøk]n yLku yLÞ
øk¼oøk]nkuLkk fux÷kf Úkkt¼÷k yLku îkh yux÷wt s çkåÞwt Au. yuf
ð¾íkLke f{LkeÞ f÷kf]rík yksu ¾tzuh çkLkeLku Q¼e Au.
Ãknu÷ktLkk Mk{Þ{kt hkòyku fkuE Ä{ofkÞo fhíkk fu ÞwØ{kt
rðsÞ «kÃík fhíkk fu ÃkAe fkuE LkkUÄÃkkºk rMkrØ «kÃík fhíkk íÞkhu
feŠíkMíkt¼ çktÄkðíkk. ¼khíkeÞ rþÕÃk MÚkkÃkíÞ{kt Míkt¼Lkwt Ãký
rðrþü «fkhLkwt MÚkkLk Au. feŠíkMíkt¼kuLke h[Lkk yLku f÷kLkk rðrðÄ
«fkhku rþÕÃkþkMºkku{kt ËþkoðkÞk Au. Míkt¼kuLkk yLkuf «fkh Au.
íku { kt feŠíkMíkt ¼ , rðsÞ Míkt ¼ yLku Ä{o Míkt ¼ {w Ï Þ Au .
feŠíkMíkt¼kuLke MktÏÞk økwshkík{kt Mkkhk «{ký{kt Au. ðzLkøkh,
rMkØÃkwh, Ãke÷wÿk, fÃkzðts, ykçkw yLku Äq{÷eLkk feŠíkMíkt¼ku yksu
nÞkík Au. yk WÃkhktík ÃkkxýLkk MknMºk®÷øk Mkhkuðh Ãkh, ykçkw
LkSf [tÿkðíke{k yLku {nuMkkýk rsÕ÷kLkk yk¾s økk{{kt
Míkt¼kuLkk yðþu»k {kºk hÌkk Au.
rMkØÃkw h {kt MkhMðíke LkËeLkk rfLkkhk Ãkh ykðu ÷ ku
hwÿ{nk÷ÞLkku feŠíkMíkt¼ yksu Sýo yðMÚkk{kt Au. yuLke {æÞ{kt
rþðLke yÄo ÃkÞOfkMkLkðk¤e çkuXe «rík{k {qfu÷e Au. íkuLke çktLku
çkksw økýku yLku Lke[u LktËeLkwt ðknLk Au. Míkt¼Lke Mk{økú Ÿ[kE 23
Vqx 10 $[Lke Au. ‘hkMk{k¤k’Lkk fíkko VkçkoMk Mkknuçk íkÚkk
Ãkwhkík¥ðrðËT fÍeLMk Mkknuçku {trËh íkÚkk feŠíkMíkt¼Lkku Lkfþku
çkLkkððkLkk «ÞkMk fÞko Au. çkkh Vqx Ÿ[k Úkkt¼÷k yLku ðå[u
fhu÷k økku¾{kt çkuMkkzu÷ Ëuð-ËuðeLke {qŠíkykuLkwt fkuíkhfk{ òuíkkt yLku
¼ÔÞíkkLkku ÏÞk÷ ykðu Au.
rMkØÃkwh yux÷u {trËhkuLkwt {kuMkk¤. yLÞ {trËhkuLke ðkík fhíkkt
Ãknu÷k tyuf rðrþü {trËhLkku «Úk{ WÕ÷u¾ fhðku ½xu. økwshkík{kt
½ýkt Ëuð-ËuðeykuLkkt {trËhku{kt MkhMðíke ËuðeLke {qŠík nkuÞ Au ¾he, Ãkkh¾eLku rËÕneLkk Mkw÷íkkLku ‘ðuËktøkhkÞ’Lkku r¾íkkçk ykÃku÷ku, íku
Ãkhtíkw MkhMðíke-ËuðeLkwt Mðíktºk {trËh rMkØÃkwh rMkðkÞ õÞktÞ òuðk ßÞkurík»k þkMºkLkk økútÚkfkh {k÷S ¼è, ‘«u{Mkkøkh’ yLku
{¤íkwt LkÚke. yk {trËh yuf Mkifk fhíkktÞ ðÄw sqLkwt Au. hçkkhe ‘f]»ý[rhºk’ suðk rntËe ¼k»kkLkk økútÚkkuLkk h[rÞíkk «u{ËkMkS yLku
fku{Lkk fux÷kf ÷kufku MkhMðíke ËuðeLku fw¤Ëuðe {kLkeLku íkuLkkt ËþoLk- ÷uze rðãkçknuLk Lke÷ftXLkk «{w¾ÃkËu E.Mk. 1943{kt ðzkuËhk{kt
ÃkqsLk fhu Au. ©kðý {rnLkk{kt, fkhíkf MkwË ÃkqLk{u íkÚkk {køkþh ÞkuòÞu÷e økwshkíke MkkrníÞ Ãkrh»kË{kt Ãkkrhíkkur»kf «kÃík fhLkkh
MkwË Ãkkt[{u yLkuf ËþoLkkÚkeoyku ynª ykðu Au. yXðkrzÞkLkk Ëh {Lkw¼kE Ëðu - yk Mkðo rðîkLkku rMkØÃkwhLkk MkkhMðíkku níkk.
økwhwðkhu rðãkÚkeoyku ËþoLk {kxu ykðu Au. yk {trËh MkwhíkLkk ðíkLke yk Mkðo{kt rMkØÃkwhLkk ykiËeåÞ çkúkñý, frð, fÚkkfkh yLku
Ëk{kuËhËkMk íkkÃkeËkMk þknu Mktðík 1950{kt {køkMkh MkwË Ãkkt[{u Lkkxâfkh yMkkEík hkòhk{ XkfhLkwt MÚkkLk yËfwt Au. yu ð¾íku
çktÄkÔÞwt níkwt. økwshkík Ãkh rËÕneLke MkÕíkLkíkLkk MkqçkkykuLkwt þkMkLk [k÷íkwt níkwt.
rMkØÃkwhLke Ãkrù{u ûkrºkÞkuLke fw¤Ëuðe rntøk¤ks {kíkkLkwt yuf ð¾ík ŸÍkLkk ðíkLke nu{k¤k Ãkxu÷Lke Ëefhe øktøkkLku snkLkhkuÍ
{trËh Au. rMkØuïh {nkËuðLkwt {kuxwt {trËh MkhMðíkeLkk rfLkkhu Lkk{u MkqçkkLkk rMkÃkkEykuyu ÃkfzeLku MkhËkhLku Lkshkýk íkhefu MkkUÃke.
{ÄwÃkkðze ½kx Ãkh ykðu÷wt Au. yk {trËh fkrXÞkðkz{kt {wÕføkehe yMkkEík XkfhLku ¾çkh Ãkzíkkt íku{ýu MkqçkkLke Akðýe{kt sELku ÃkkuíkkLke
fhLkkh ©e{tík økkÞfðkz MkhfkhLkk MkuLkkÃkrík çkkçkkS ykÃkkSyu Mktøkeíkf÷kÚke MkqçkkLku heÍÔÞku. Mkqçkkyu ykVheLk ÚkELku ELkk{
Mkt . 1862{kt çkt Ä kÔÞw t níkw t . çkksw { kt {køkðkLkwt fÌkwt, íÞkhu yMkkEíku ÃkkuíkkLke
nkxfuïh {nkËuðLkwt LkkLkwt {trËh ÃkkxýLkk
yu f ð¾ík ŸÍkLkk ðíkLke ËefheLku {wõík fhðk rðLktrík fhe. Mkqçkkyu
Lkkøkhkuyu çktÄkÔÞwt Au. çkúñktzuïh {nkËuðLke
nu{ k¤k Ãkxu
÷ Lke Ëefhe øktøkkLku snkLkhku Í yu AkufheLku Akuze ËuðkLkwt Vh{kLk fÞwO íÞkt íkku
søkk LkËeLkk Mkk{k rfLkkhk Ãkh Au yLku íÞkt
Lkk{u MkqçkkLkk rMkÃkkEykuyu ÃkfzeLku fkuE rMkÃkkEyu þtfk ÔÞõík fhe fu yu
©kðý {rnLkkLkk Mkku{ðkhu {u¤ku ¼hkÞ Au.
MkhËkhLku Lkshkýk íkhefu MkkUÃke. yMkkEík yMkkEíkLke Ëefhe Au. yuLke ¾k{e þe ?
{tze çkòh{kt ¼qíkLkkÚk {nkËuðLkwt LkkLkwt Ãkhtíkw
XkfhLku ¾çkh Ãkzíkkt íku{ýu MkqçkkLke Mkqçkkyu nwf{ fÞkuo fu yu yMkkEíkLke Ëefhe
f÷kí{f fkuíkhýeðk¤wt {trËh Au. ði»ýð
Akðýe{kt sELku ÃkkuíkkLke Mktøkeíkf÷kÚke nkuÞ íkku çkkÃk çkuxe yuf s ¼kýk{kt s{u. yu
{trËhku{kt økkurðtË - {kÄðLkwt {trËh {wÏÞ
MkqçkkLku heÍÔÞku. Mkqçkkyu ykVheLk ÚkELku s{kLkk{kt çkúkñýku yLÞ fkuE Ãký ¿kkríkLke
Au. Mktðík 1852Lkk {k½ MkwË 13Lkk rËðMku
ELkk{ {køkðkLkwt fÌkwt, íÞkhu yMkkEíku MkkÚku s{íkk Lknª, íku{ íkuLkk ½hLkwt Ãkkýe Ãký
LkøkhLke {æÞu ¼ÔÞ {t r Ëh çkLkkðeLku
ÃkkuíkkLke ËefheLku {wõík fhðk rðLktrík Ãkeíkk Lknª íkku Ãký yMkkEík fwtðkhe fLÞkLkwt
økku®ðËhkÞ yLku {kÄðhkÞLke {qŠíkyku
fhe. Mkq ç kkyu yu Aku f heLku rþÞ¤ Mkk[ððk {kxu íkuLke MkkÚku yuf ¼kýu
ÃkÄhkððk{kt ykðe íku Ú ke íku rËðMk
Akuze ËuðkLkwt Vh{kLk fÞwO sBÞk yLku íkuLku Mk÷k{ík heíku ÃkkAe ÷kÔÞk.
‘økku®ðË-{kÄð’Lke ßÞtíke íkhefu WsðkÞ Au. yMkkEíkLkk yk ÃkwÛÞfkÞoLku rçkhËkððkLku çkË÷u íku{Lke
yk WÃkhkt í k MknMkú f k÷fk {kíkk, økku à keLkkÚkS, ¿kkríkyu íku{Lku Lkkík çknkh {qõÞk. çkeS çkksw, yMkkEíkLkk
MkíÞLkkhkÞý, yçkw o Ë u ï h, ðk÷fu ï h, hksøkku à kk÷k[kÞo , MkífkÞoÚke WÃkfkhðþ çkLku÷k nu{kçkk Ãkxu÷u íku{Lku ŸÍk ykððk
îkhfkÄeþ, ÷û{eLkkhkÞý, çknw[hkS, {t{kËuðe, nLkw{kLkS, yk{tºÞk yLku íku{Lkk fwxwtçkLku ykSrðfk {kxu fux÷ef s{eLk çkrûkMk
h½wLkkÚkS ðøkuhuLkkt {trËhku ykðu÷kt Au. Mðk{e LkkhkÞý Mkt«ËkÞLkwt, ykÃke. yk{, yMkkEíkLkk ºký Ãkwºkku {ktzý, Lkkhý yLku
Ãkwrü Mkt«ËkÞLkwt yLku hk{kLkws Mkt«ËkÞLkwt yufuf {trËh Au. sÞhksLkkt ºký ½h ŸÍk{kt ðMÞkt. yu{Lku fux÷kf R»Þko¤w ÷kuf
hýAkuzhkÞLkk {trËhLke çkktÄýe ËrûkýLkkt {trËhku suðe Au. ÷øk¼øk ‘rºk½hk¤k’ (ºký ½hðk¤k) íkhefu yku¤¾íkk. yk ‘rºk½hk¤k’{ktÚke
çkMkku ð»ko Ãknu÷kt ðzkuËhk hkßÞLkk ÃkkxýLkk ðneðxËkh fhfhuyu ‘íkhøkk¤k’ þçË çkLÞku yLku íku{Lke ¿kkrík y÷øk çkLke.
yk {trËh çktÄkÔÞwt níkwt. íÞktÚke LkSf hkÄkf]»ýLkwt {trËh çkkE {w¤e íÞkh ÃkAe yMkkEíku sLk{LkhtsLkkÚkuo ÷kufLkkxâ YÃku
íku þuX Ëw÷o¼hk{ ¾wþk÷ økktÄeLke rðÄðkyu Mkt. 1963{kt ¼ðkELkk rðrðÄ ðuþ ÷¾ðk yLku ¼sððk {ktzâk. yu heíku íku{ýu
çktÄkÔÞkLkku WÕ÷u¾ Au. çkúkñrýÞk Ãkku¤{kt Lke÷ftXuïh {nkËuðLkwt òík ò¤ðe yLku ËefhkykuLku Ãký Ãkkt¾{kt ÷eÄk. íku ÃkAe yMkkEík
{trËh Au. íkuLke «ríkck rMkØhksLke hkýeLkk nMíku ÚkÞu÷e níke. Xkfh ¼ðkELkk Mksof íkhefu økwshkíke MkkrníÞ{kt y{h ÚkE økÞk
rMkØÃkwhÚke [kh {kE÷ Ëqh Ãkrù{ íkhV MkhMðíkeLkk rfLkkhu ËÄer[ ykðkt y{qÕÞ {kLkðhíLkkuLkku ¼hÃkqh ¾òLkku yu s rMkØÃkwhLke
Ér»kLkku yk©{ ykðu÷ku níkku. íkuLke çkksw{kt ðxuïhLkwt íkeÚko Mkk[e rMkrØ Au.
ykðu÷wt Au. 8, «eík{ MkkuMkkÞxe-1,
rMkØÃkwhu ½ýk rðîkLkku ykÃÞk Au. »kzTËþoLk{ktLkk yuf ¼Y[-392002.
MkktÏÞËþoLkLkk «ýuíkk frÃk÷ {wrLk, hwÿ{nk÷Þ çktÄkðíke ð¾íku VkuLk : 02642-229693
{q¤hksu Þkusu÷k Þ¿k{kt yk[kÞo íkhefu øktøkkÃkwhÚke rMkØÃkwh ÃkÄkhu÷k
çkkuÄÞLk Ér»k, {nkhks ¼e{Ëuð (Ãknu÷k)Lkk økwhw yLku Mkku{LkkÚkLkk
{trËhLkk ðkMíkwrðÄkLk Mk{Þu ÃkÄkhu÷k WÃkuLÿ þ{ko, su{Lke rðîíkk

1-26
 MkËeyku ÃkÞOík ¾kýe-Ãkeýe ykÃkýk ÃkqðoòuLke
fux÷ktf ð»kkuo yøkkW yuf Lkðk Mkt«ËkÞLkk WíMkkne fkÞofhku
fux÷kf ÷u¾f-ÃkºkfkhkuLku MkkçkhfktXkLkk ykrËðkMke rðMíkkhku{kt
ÃkkuíkkLke fk{økehe çkíkkððk ÷E økÞk níkk. íÞkt yu{ýu yuf Ëkðku
fÞkuo fu, y®nÞkLkk ykrËðkMkeykuLku y{u ÃkqýÃo kýu þkfknkhe çkLkkÔÞk
Au ? yu ÃkAe fux÷kf f÷kf çkkË hkík Ãkze. Mkknuçkku fnu Au fu, fkLk
{ktzku ! {k¤k{kt ÃkkAk Vhíkk Ãkt¾eyku fu rþÞk¤, ÷kUfze, ËeÃkzk
suðk fkuE rLkþk[hLkk Mðhku Lknª Mkt¼¤kÞ. yk ÷kufku ík{k{
Ãkt¾eyku - òLkðhkuLku ¾kE økÞk Au ! y{khk {Lk{kt íkhík «&™
QXâku : yÕÞk ¼kEyku, ßÞkhu {ktMkknkhe Mkk{økúe hne s LkÚke
íÞkhu rLkðkMkeyku ÃkqýoÃkýu þkfknkhe s nkuÞ Lku ! ynª ík{u Äkz
{khe nkuðkLkkt rz{rz{ fkt ðøkkzku ? su íku MÚk¤u yLku fk¤u ¾kýe-
Ãkeýe y{wf fwËhíke fkhýku Ãkh rLk¼oh hnu Au.
Ërûký rnLË{ktÚke n{ýkt yuf ÃkwMíkf MkktÃkzâwt Au. ‘RrLzÞLk
Vqz - yu rnMxkurhf÷ fBÃkurLkÞLk’ (rnLËLke ¾kã Mkk{økúe - yuf
yiríknkrMkf nkÚkÃkkuÚke). yuLkk ÷u¾f zkì. fu. xe. y[kÞk ÔÞðMkkÞu
hMkkÞýrðË Au. íku÷ yLku íki÷e fu [hçkeÞwõík ÃkËkÚkkuoLkk hMkkÞý
Ä{kuo rðþu yu{ýu {kir÷f MktþkuÄLk fhu÷kt Au, Ãký MkkÚku MkkÚku ¾kã
Mkk{økúeLkk RríknkMk, ¼qøkku¤, rð¿kkLk yLku Lkerík þkMºk{kt Ãký
yu{ýu çknku¤kt MktþkuÄLk fhu÷kt Au. yu MktþkuÄLkkuLkk ÃkrhÃkkfYÃk Au.
ykþhu 300 ÃkkLkktLkwt yk ÃkwMíkf yåAk, yk ÃkwMíkf Ãkh «{kýLke
{nkuh MkðoÃkÕ÷e økkuÃkk÷ suðk «¾h RríknkMk¿ku ÷økkðe Au.
MkðoÃkÕ÷e økkuÃkk÷ ykÃkýk çknw«þtrMkík rV÷MkqV hk»xÙÃkrík zkì.
MkðoÃkÕ÷e hkÄkf]»ýLkk MkwÃkwºk Au. yu{Lke RríknkMk rLkck yuðe íkku
«¾h Au fu ÃkkuíkkLkk rÃkíkkLke fÚkk ÷¾íkkt. zkì. hkÄkf]»ýLke Mºke-
rð»kÞf fux÷ef Ze÷kþkuLke, fux÷ktf M¾÷LkkuLke ðkík Ãký yu{ýu
çkuÄzf heíku ÷¾e níke.
zkì. y[kÞkLkkt rLkYÃkýkuLku ykðk MkwMkßs RríknkMkrðËLke
çknk÷e {¤e Au.
rnLË{kt økík yLkuf MkËeyku ÃkÞoLík þwt yLku fuðwt ¾ðkíkwt -
Ãkeðkíkwt hÌkwt Au yuLke rMk÷rMk÷k çktÄ {krníke ykÃkíkwt yk ÃkwMíkf
{kºk Lkk{-ðýoLk LkÚke Ähkðíkwt. fÞu fk{u þwt ¾ðkíkwt-Ãkeðkíkwt, yuLkkt
Mkk{krsf-ykŠÚkf yiríknkrMkf ÃkkMkkt Ãký yu{ýu ðýoÔÞkt Au. yux÷u
yuf heíku yk ÃkwMíkf rnLËLkku ykŠÚkf-Mkk{krsf RríknkMk Ãký
çkLke hnu Au. yksLke ÃkuZeLku ÃkkuíkkLkk Ãkqðoòu rð»ku su fux÷kf ¼ú{
yLku ðnu{ nkuÞ íku Ëqh fhðkLkku Ãký yuLkku «ÞíLk Au. zkì. y[kÞkyu
íkku ÃkkuíkkLkk Ëhuf rðÄkLk {kxu sqLkkt MkkÄLkku/MºkkuíkkuLkkt Lkk{, &÷kuf
fu yæÞkÞ yu ËhufLkku WÕ÷u¾ fÞkuo Au. rðMíkkh ¼Þu ynª yu xktfeþwt
Lknª. yu yuf yiríknkrMkf MkíÞ Au fu søkík{kt {wÏÞ hMkkuE ÃkØríkyku
ºký Au : rnLËe, £uL[ yLku [eLke. {kuxe yLku {q¤ ÃkØríkyku yk
ºký Au; ÃkAe ynª-íknª fþwtf ykuAwt-ð¥kwt fheLku Lkðe ÃkØrík
WÃkòððk{kt ykðe nkuÞ Au. nk, yk ºkýuÚke íkÆLk Mðíktºk yuðe
1-27
- Þþðtík {nuíkk
hMkkuE-ÃkØríkyku Ãkhtíkw yu økkiý Au. hku{Lk Mkk{úkßÞ yríkþÞ
¾kWÄhtw níkwt ¾htw, Ãkhtíkw ðkLkøke ðirðæÞ yuýu rðfMkkÔÞwt Lknkuíkwt.
rnLË{kt yuf çkuXk¾kW ðøko fkÞ{ yÂMíkíð{kt hÌkku Au.
fËk[ {kuyutòu Zuhku ({hu÷ktLkku xufhku) Lkk ð¾ík{kt Ãký ykðku yuf
ðøko nÞkík níkku. yk çkuXk¾kW ðøko nt{uþkt ¾kýe-ÃkeýeLkk yLku
{kuÍ{ÍkLkk Lkðk Lkðk LkwMk¾k þkuæÞk fhíkku nkuÞ Au - yLku ÃkhMkuðku
ÃkkzðkLkkt fk{ku{kt «ð]¥k Úkðwt Ãkzíkwt LkÚke Lku yux÷u !
y÷çk¥k, ßÞkhu fuMkh-rÃkMíkk-çkËk{-Mkwðýo yLku yuðkt
÷¾¾qx ¼kðLkkt ÿÔÞkuLke ðkLkøkeykuLke heíkku rðfMkkððkLke níke
íÞkhu Wfhzk VtVkuMkeLku fu Ãkíkhk¤kt [kxeLku Ãkux ¼hðkLkkt VktVk
{khíkk ftøkk¤ku Ãký ynª níkkt s, Ãkhtíkw yksLkk yk ÷u¾Lkku yu
rð»kÞ LkÚke. {wÏÞ rð»kÞ yu Au fu íkÃk, íÞkøk, MkkËkE, yÕÃk
¼kusLk yLku WÃkðkMkLkku Ëuþ økýkíkk rnLËu ð»kkuo ÃkÞOLík ¾kýe-
Ãkeýe {kxu yksLkk suðku îu»k¼kð fËe MkuÔÞku LkÚke. yksu ykuAwt
¾kðkLkku, MkkËw ¾kðkLkku, y{wf ÃkËkÚkkuo Lk s ¾kðk fu Lk s ¾kðk
ËuðkLkku Ëwhkøkún þY ÚkÞku Au. yu rnLËLkku ík¤ÃkËku ÏÞk÷ LkÚke s
LkÚke, yuðwt yiríknkrMkf yÇÞkMkÚke òýe þfkÞ Au.
yks-fk÷ yuðe Mk{sý «ðíkoðkÞ Au fu ík{k{ «k[eLk
¼khíkeÞ h[Lkkyku þkfknkhLke, {ãrLk»kuÄLke, yÕÃkknkhLke,
y{wf òLkðhkuLkkt {ktMk ðøkuhu Lk ¾kðkLke yk¿kk fhu Au, Ãkhtíkw yu
Mkk[wt LkÚke. yu h[Lkkyku{kt íkku «f]rík{kt «kÃík ík{k{ ykLktËku
(su{kt ¼kusLk Ãký ykðe òÞ) ¼kuøkððkLkku yËT¼qík WÕ÷kMk A÷fu
Au. Lkk, «k[eLk ¼khíkeÞ {kLkð Mkkurþyku yLku yk¼zAurxÞku
Lknkuíkku. MkuõMk Mkrník fkuE Ãký çkkçkík{kt Mkwøkk¤ðku Lknkuíkku.
MkwfkELku, ¼q¾ ðuXeLku, íkhVzeLku, rLkMkkMkk Lkk¾eLku fkuEf yòÛÞk
‘{kuûk’Lke yu {kLkðeLku fk{Lkk Lknkuíke yLku su fktE WÃkËuþðk{kt
ykðu Au yu{kt ík¤ ¼khíkeÞ ½ýwt ykuAwt Au.
«k[eLk ¼khíkLkkt ÷¾kýku{kt fÕÃkLkk, rð¿kkLk yLku ði¿kkrLkf
fÕÃkLkk, yu çkÄktLke ¼u¤Mku¤ ÚkE Au. þwt {kLkðwt yLku þwt Lk {kLkðwt yu
«&™ ÚkkÞ Au. yk yMÃküíkkLkku (yuBçkeøÞwExeLkku) ÷k¼, ÷ELku yu
÷¾kýkuLkwt yMkíÞ yÚko½xLk fhkÞ Au. Ëk¾÷k íkhefu, Lk¤-Ë{ÞtíkeLke
fÚkkðk¤k hkò Lk¤Lku yÂøLk fu Ãkkýe, f~ÞÃkLke {ËË ðøkh hMkkuE
fhðkLke rðãk ykðzíke níke yuðwt rLkYÃký Au. íkku ykÃkýu þwt yu{
{kLkðwt fu yu MkqÞþ
o ÂõíkLkk hMkkuE{kt rðrLkÞkuøkLkku yux÷u fu Mkku÷h fqfhLkku
þkuÄf níkku ? fÚkk{kt ykðku rLkËuoþ {kºk yuf fÕÃkLkk nkuÞ yuðwt s
{kLkðwt hÌkwt. çkeS çkksw, ßÞkhu yu{ fnuðk{kt ykðu Au fu, «k[eLk
rnLËLkk ÷kufku MðkMÚÞLkk {q¤¼qík rMkØktíkku òýíkk níkk íÞkhu ðkík
Mkk[e Au. «k[eLk rnLËLkk {kLkðeyu Ãkkýe Wfk¤eLku ÃkeðkLkwt fu MkqÞoLku
íkzfu {qõÞk ÃkAe XkheLku ÃkeðkLkwt fu fku÷Mkk{kt ÚkELku økk¤eLku ÃkeðkLkwt
þkuÄe fkZâwt níkwt yu ðkík Mkk[e Au.
«k[eLk fk¤u ¾kã Mkk{økúeLku ½ýwt {n¥ð yÃkkÞwt níkwt yu{
rMkØ fhíkku yuf rLkËuoþ yu Au fu, yLkuf fkÔÞku{kt, fÚkkyku{kt yLLk- ÃkkuíkkLkku yuf Ãký ðk[f Ãkqýo þkfknkhe LkÚke ! yu{ýu ûkÞ suðk
ÃkuÞLke [[ko Au. WÃk{k-y÷tfkh íkhefu ¾kã Mkk{økúe ðÃkhkE Au. hkuøkLkk WÃk[kh íkhefu fkøkzk, rçk÷kzk, økeÄ, Ÿx yLku nkÚkeLkk
[Lÿ{k õÞkhuf yÄko hkux÷k suðku fu õÞkhuf ¾ehLkk ¼hÃkqh íkktMk¤k {ktMkLke ¼÷k{ý fhe Au. [hfLku {íku Mkðkuo¥k{ {ktMk {økhLkwt Au
suðku ÷køÞku nkuÞ íkku «f]rík [[ko{kt ¼kusLk ¼u¤ððkLke ðkík ÚkE. yLku {økhLkkt $zk{ktÚke çkLkkðu÷k ÃkqzkLku íkuyku Mkðo©uc ðkSfh
çkeS çkksw, [Lÿ Ãkkuíku WÃk{kLk Ãkqhwt Ãkkzu Au. fLLkz MkkrníÞ{kt Rz÷e (fk{þÂõík ðÄkhLkkh ÿÔÞ ) økýkðu Au !
òu W¥k{ nkuÞ íkku yuLku ‘[tÿ suðe’ økýkðk{kt ykðe Au. MkkçkwËkýkLke zkì. y[kÞkyu íkku hk{kÞý yLku {nk¼khík{ktÚke Ãký
¾ehLku ‘íkkhk{Zâk ykfkþe nkh’ MkkÚku Mkh¾kððk{kt ykðe Au. yMktÏÞ WËknhý ykÃÞkt Au.
{nk¼khíkLkku ¼e{MkuLk ¼khu ¼kusLk hrMkÞku Au. ¼kMk yLku fkr÷ËkMk suðwt ¾kuhkfLkwt yuðwt s ÃkuÞLkwt Au. ðuËkuLkku Mkku{hMk þwt níkku,
fu yLÞ fkuE Ãký MktMf]ík frð-LkkxâfkhLkk rðËq»kf yuf Þk ðÄkhu þk{ktÚke çkLkíkku níkku yLku fuðk økwý (fu yðøkwý) Ähkðíkku níkku
ð¾ík ¼kusLkLke ðkík Auzu s Au. yu «ýkr÷fk yZe-ºký nòh ð»ko yu ykÃkýu òýíkk LkÚke, Ãký rMktÄw ¾eýLke ykrË MktMf]rík{kt ËkY
ÃkAe Ãký økúk{eý hk{-÷e÷kyku{kt yksuÞ yfçktÄ Au, ßÞkt rðËq»kf økk¤ðkLke rðãk yÂMíkíð Ähkðíke níke yuðwt sýkðkÞwt Au. Mk{økú
÷nuhÚke økkÞ Au - ‘nkuÞ ÷[Ãk[íkk òu ÷kzw...’ MktMf]ík MkkrníÞ{kt ËkYLke MktÏÞkçktÄ òíkkuLkkt ðýoLk yLku Lkk{ ykðu
ykÃkýk ¼qr{¾tzLkk Mk{økú RríknkMk ÃkÞoLík su fkuE ¾ðkíkwt Au. yu Mk{ÞLkk yuf ËkYLkwt Lkk{ ‘{ihuÞ’ níkwt. Mkkihk»xÙ{kt þfkuhkLkwt
níkwt, su W¥k{ ¾kã fu ÃkuÞ økýkíkwt níkwt yuLkk yiríknkrMkf Mkt˼kuo yuf Lkk{ {uhkÞwt Au íku {ihuÞ Ãkeðk {kxuLkk Ãkkºk íkhefuLkwt Lkk{ nþu ?
yksLkk fux÷kÞ ÷kufkuLkk ykøkúnLku yLkkÞo Xuhðu yuðk Au. yu{kt yu íkku fkuE ¼k»kkLkku RríknkMk òýLkkhLku ÃkqAðwt Ãkzu.
Ãký ðuËkuLkwt Lkk{ ÷ELku fhkíke fux÷ef ðkíkku ËkYLkku yki»krÄ íkhefuLkku WÃkÞkuøk
fLLkz MkkrníÞ{kt Rz÷e
ðuËku Ãkh ÷kËðk{kt ykðu÷e ÷køku Au. zkì. òýeíkku Au . yksu Ãký Ëðk yLku ËkY
òu W¥k{ nkuÞ íkku yuLku ‘[tÿ suðe’
y[kÞk sýkðu Au fu, ÉøðuË{kt çk¤Ëku, Ãkkzk,
økýkðk{kt ykðe Au. MkkçkwËkýkLke økwshkíke{kt íkku yuf þçË ËðkËkY íkhefu s
½uxkt yLku çkfhkLku ¼kusLkkÚkuo çkr÷ fhðkLke ðkík
¾ehLku ‘íkkhk{Zâk ykfkþe nkh’ ðÃkhkÞ Au. ykÞwðuoË{kt ËkYLkku yuf yËT¼qík
Au. yux÷wt s Lknª, yk¾k Lku yk¾k ½kuzkLku
MkkÚku Mkh¾kððk{kt ykðe Au . WÃkÞkuøk LkkUÄkÞku Au. Mkw©wík fu su ykrË
þufðkLkwt yu{kt rðøkíkðkh ðýoLk Au. rðïLkk
{nk¼khíkLkku ¼e{MkuLk ¼kusLkLkku þMºkr¢ÞkrðË økýkÞ Au, íkuyku ËËeoLke
yLÞ fkuE s «Ëuþ{kt yk¾k ½kuzkLku hktÄðkLke þMºkr¢Þk fhíkkt Ãknu ÷ k t ð u Ë Lkkþk{f
¼khu hrMkÞku Au.
ðkík fËe Lknkuíke. Ãkrù{Lkk Ëuþku yk¾k (yuLkuMÚkurxf) íkhefu þhkçk rÃkðzkððkLke
zw¬hÚke ykøk¤ ðæÞk LkÚke. ÉøðuË{kt yk¾ku ½kuzku htÄkE hÌkk Mkq[Lkk ykÃku Au. y÷çk¥k, ykÞwðuoËLkk ykrË økwhwykuyu þhkçk{kt
ÃkAe yuLkk ¼køk fu{ Ãkkzðk yLku õÞku ¼køk fkuLku ðnU[ðku yuLkwt MktÞ{ ò¤ððkLke Mk÷kn sYh ykÃke Au. ðkø¼xu WLkk¤k{kt ËkY
Ãký rðøkíku rLkYÃký Au. Lk Ãkeðk sýkÔÞwt Au.
{ktMk òýu ÃkqýoíkÞk y¾kã nkuÞ yuðku {knku÷ ykÃkýe «k[eLk rnLË{kt ßÞkt ËkYçktÄe Lknkuíke íÞkt þwt ËkYLkwt yrík
ykMkÃkkMk h[ðk{kt ykÔÞku Au, Ãký ðuËfk¤{kt yLku ÃkAeLkk fk¤{kt MkuðLk níkwt ? «k[eLk MkkrníÞLku òu Mkkûke økýeyu yLku Mk{ksLke
Ãký ÷øk¼øk Mk{økú ðMkíke {ktMk¼ûke níke yLku yksu Ãký yu s ykhMkeYÃk økýeyu íkku ËkY ÃkeLku Akfxk ÚkLkkhk rfMMkk{kt ¼køÞu s
çknw{íke Au. yux÷u s ðuËku{kt, ÃkkrýrLkLkk ÔÞkfhý{kt, çk]nËkhÛÞf çkLkíkkt , fkhý fu yu ð k fþk WÕ÷u ¾ {¤íkk LkÚke. nk,
WÃkrLk»kË{kt, þíkÃkÚk çkúkñý{kt, Þk¿kðÕfÞ M{]rík{kt yLku ‘{]åAfrxf’Lkku ¾÷LkkÞf þhkçke Au. õÞktf ËkY ÃkeLku {Mík çkLkeLku
{LkwM{]rík{kt Ãký òíkòíkLkkt {ktMkLkkt ðýoLk Au. yu{kt fkuE s økkýkt økkLkkhkykuLkk WÕ÷u¾ku Au, Ãkhtíkw yuðk WÕ÷u¾ku sqs Au.
òLkðhLkk {ktMkLku çkkfe h¾kÞwt LkÚke. rð»ýwÃkwhký{kt ©kØ fhLkkh ËMk{e MkËe{kt rnLË ykðu÷k y÷ {MkqËe Lkk{Lkk «ðkMkeyu LkkUæÞwt
yLku fhkðLkkhu y{wf {ktMk ¾kðwt, yuðwt rLkYÃký Au. ©kØ ðu¤k Au fu, {w÷fLke ½ýe¾he ðMkíke þhkçkLku MÃkþoíke Lknª. yuLkwt fkhý
økUzkLkwt {ktMk MkkiÚke Ãkrðºk økýkíkwt yuðwtÞ õÞktf rLkYÃký Au. EMkw yu Lknkuíkwt fu «ríkçktÄ níkku. Mk{økú «ò yu òýíke níke fu þhkçkLkwt
Ãkqðou Aêe MkËeLke çk]níkMktrníkk{kt sýkðkÞwt Au fu, økhku¤eyku ¾kðk{kt MkuðLk MkkhkMkkh rððuf ¼w÷kðe Ëu Au.
ykðu Au yLku yu ÃkAe ÷øk¼øk ËkuZ nòh ð»kuo RçLk çkLkqíkk Lkk{Lkku Ërûký rnLË{kt Auf RMkw ÃkqðuoLkk fk¤{kt hku{Úke ËkY ykÞkík
ykhçk «ðkMke LkkUÄu Au fu n¤Ëh ¼hu÷e økhku¤e W¥k{ ðkLkøke{kt Úkíkku ! yu Xtzku, ÷e÷ku yLku MkwðkrMkík ËkY níkku. MÚkkrLkf ÷kufku
økýkíke. {ã{ktÚke çkLkkðu÷k ËkYLku MkkiÚke W¥k{ økýíkk. ËrûkýLkk [ku¤
ykÞwðËou Lkk ykrË økúÚt kkuLkk fíkko Mkw©íw k, [hf, ðkø¼è ðøkuhy
u u hksðtþLkk Mk{ÞLke yuf frðMk¼xLkwt ({wþkÞhkLkwt) ðýoLk {¤u Au,
¼kusLk íkhefu, Ëðk íkhefu, {ktËøke ÃkAeLkk Ãkku»ký {kxu òík- su{kt ‘½uxktLkk çkkVu÷k Ãkøk’ [kððk {kxu frðyku{kt ðnU[ðk{kt
òíkLkk {ktMk íkÚkk {ktMkLke ðkLkøkeykuLkk yLkuf ðkh WÕ÷u¾ fÞko ykÔÞk nkuðkLkku WÕ÷u¾ Au.
Au. yu Mkkiyu ‘MkkÂíðf’ yknkh{kt ½uxkt-çkfhktLkk {ktMkLkku Mk{kðuþ økki¥k{ çkwØ y®nMkkLkk {kuxk{kt {kuxk Mk{Úkofku{kt yuf Au.
fÞkuo Au. Mkw©wíku nhýLkk {ktMkLkk ËirLkf yknkhLke ¼÷k{ý fhe hksøk]n{kt yLku yLÞ hsðkzkt{kt Þ¿kku{kt ðøkh fkhýu nku{kE
Au. Mkw©wíku ÃkkuíkkLke yk¾e Mktrníkk yu{ MðefkheLku s h[e Au fu sLkkh «kýeykuLku çk[kððkLkkt yu{Lkkt yr¼ÞkLk òýeíkkt Au.

1-28
{Lk{kusLku ¾kíkh rþfkh Mkk{u yu{Lku ðktÄku níkku, Ãkhtíkw Ãkþw¾kã LkÚke.
ðøkh ËwrLkÞkLku [k÷u yu{ LkÚke yuLkku Ãký çkhkçkh ÏÞk÷ níkku. yu zkì. y[kÞkyu ÞqhkuÃkeyLkkuLkk ykøk{Lk MkkÚku su yLkufrðÄ
Ãkkuíku Ãký MktÃkqýo þkfknkhe Lknkuíkk. yu{Lkwt yðMkkLk Ãkzíkh {ktMkLkku Lkðe ¾kã Mkk{økúe ykðe yuLkkuÞ rðMík]ík r[íkkh ykÃÞku Au. ytøkúuòu
Mkuhðku (MkqÃk) ÃkeðkÚke ÚkÞwt yuðe ÔÞkÃkf {kLÞíkk Au. (òu fu n{ýkt xk{uxkt ÷kÔÞk. [k yLku fkuVeLkku Ëuþ¼h{kt «Mkkh yu{Lku s «íkkÃku
fux÷kf yuðwt fnuðk ÷køÞk Au fu rçk÷kzeLkk xkuÃkLke fkuE Íuhe òíkLkwt ÚkÞku. ÃkkuxwoøkeÍku (Ërûký y{urhfkÚke) xqtfk{kt xqtfk Mk{Þøkk¤k{kt
MkuðLk fhðkÚke yu yðMkkLk ÃkkBÞk níkk.) Ãký çkwØLkk WÃkËuþ{kt ðÄw{kt ðÄw ¾kã ÃkËkÚkkuo rnLË ÷kÔÞk. çkxkxk, fksw, ÃkÃkiÞk,
õÞktÞ {ktMkknkh rðhwwØ ðkík LkÚke. yhu, çke{kh r¼ûkwykuLku Ãkku»kf ò{V¤, ykÕVkuLÍku fuhe, ík{kfw, {økV¤e yLku {h[kt MkwØkt
Ãkþw-yknkh ykÃkðkLke yu{ýu Mð{w¾u ¼÷k{ý fhu÷e Au. xqtf{kt, ÃkkuxwoøkeÍkuLke ËuLk Au.
ðuË-Ä{uo fu çkkuØ Ä{uo {kºk þkfknkhLke ðkík fhe LkÚke. rnLË{kt zkì. y[kÞk (yLku ykÃkýu Mknus Ãký) þkfknkhLke
«Mkhu÷k yLÞ ½ýk¾hk Ä{kuoyu Ãký yuðe ðkík fhe LkÚke. økwýð¥kkÚke yLkr¼¿k LkÚke. {ktMkknkhLkk n¤kn¤ rðhkuÄe ßÞkuso
yk çkÄwt ÷ÏÞk ÃkAe yuðwt fnuðkLkku y{khku fu y[kÞkLkku çkLkkozoþkuLku xktfðkLkwt Ãký zkì. y[kÞk ¼qÕÞk LkÚke. þkuyu ÃkkuíkkLkk
hs{kºk Ãký ykþÞ LkÚke fu, þkfknkhLkku rðhkuÄ Au. þkfknkh yðMkkLkÚke ºký s {kMk yøkkW ÷¾u÷wt, ‘‘{khe þçk ÃkuxeLku
W¥k{ s Au. yu rËþk{kt Ãký zkì. y[kÞkLkwt MktþkuÄLk ykùÞosLkf yLkwMkhLkkhk fkuE MkkÄkhý zk½wyku Lknª nkuÞ, yu{kt íkku nþu çk¤Ë,
yLku yðLkðeLk Au. yu fnu Au fu fkuE s ðuËku, Ãkwhkýku, {nkfkÔÞku ½uxkt, zw¬hkuLkkt xku¤kt, {h½kt-çkíkfktLkk Í{u÷k, {kuxkt {kuxkt
fu þkMºkkuyu þkfknkhLkku ykËuþ LkÚke ykÃÞku, Ãkhtíkw yuf rMkØkLík {kA÷eykuLkk ½hku, su çkÄkt MkVuË ðMºkku ÃknuheLku [k÷íkkt nþu.
íkheuf þkfknkh yÃkLkkðLkkh yLku yuLke ¼÷k{ý fhLkkh yk ËuþLkk yu{Lkkt niÞkt{kt {khu {kxu fE ¼kðLkk nþu ? - yk{ yuf yuðku
ºký {nkLk Mk{úkxku níkk - yþkuf, yfçkh yLku ykihtøkÍuçk. Mk{úkx {kLkðe níkku suýu ÃkkuíkkLkk çktÄw SðkuLkku ¼ûk fhðkLku çkË÷u {]íÞwLku
yþkufu ËÞk-fYýkLkku çkkiØ {ík yÃkLkkÔÞku nkuðkÚke yu{ýu Ãkkuíku Ãký ykðfkÞwO.’’
ÃkkA÷e yðMÚkk{kt {ktMkknkh íkßÞku níkku yLku «òLku rðLktíke fhe þkfknkhLke íkhVuý{kt ykÚke çkw÷tË fkuE rðÄkLk nkuE Lk
níke fu, fkhý ðøkhLke SðrntMkk yxfkðku. Mk{úkx yfçkhu þfu yLku yk ÷¾Lkkh yuLke MkkÚku Mkku xfk Mkt{ík Au.
þYykíkLke ®sËøke{kt {ktMkknkh fÞkuo nþu, Ãkhtíkw «kiZ ðÞ ÃkAe 47/yu, LkkhkÞýLkøkh,
fËe {ktMk ¾kÄwt Lknkuíkt.w Mk{úkx ykihøt kÍuçk LkkLkÃkýÚke s {ktMkknkhLkku Ãkk÷ze, y{ËkðkË-380007.
rðhkuÄe níkku. Mk{fk÷eLk £uL[ «ðkMke xuðŠLkÞhu LkkUæÞw t Au fu,
{ktMkknkhe fkuE s ðkLkøke fËkrÃk Mk{úkxLkk nkuX MÃkþeo þfíke
LkÚke. ykihtøkÍuçk yLku yfçkh rðþu íkku yu Ãký rLkíkkLík MkíÞ Au fu
yu{ýu fËkrÃk ËkYLkwt xeÃkwtÞ MkqtæÞwt MkwØkt Lknkuíkwt. {wøk÷kuLkku ykrËÃkwhw»k
çkkçkh íkku þhkçkLkku Mk¾ík{kt Mk¾ík rðhkuÄe níkku. yuLkk ½ýk
¾hk ðtþòuyu yuLke yk{LÞk ò¤ðe. {kºk snktøkeh fwMktøkLkku
rþfkh çkLkeLku ËkY Ãkeíkku ÚkE økÞku níkku. yfçkhu ÃkkuíkkLkk yuf
þknòn ËkrLkÞu÷Lku þhkçk¾kuhe çkË÷ su÷{kt ÃkqÞkuo níkku yu Ãký
yiríknkrMkf MkíÞ Au.
òu fu Ãku÷k snktøkehLke Ãký yuf yËT¼qík ðkík yksLkk
WíMkkneykuyu LkkUÄðk suðe Au yu øktøkks¤ rMkðkÞ fkuE s¤ Ãkeíkku
Lknª. øktøkks¤{kt çkLkkðu÷e hMkkuE s s{íkku ! ðkMíkð{kt, {kºk
øktøkks¤ ðkÃkhðkLke «ýkr÷fk økktzk økýkÞu÷k {wnB{Ë íkw½÷fu
þY fhe níke. yu s «ýkr÷fk yfçkhu ò¤ðe hk¾e níke yLku
(nðu ÓËÞ Ãkh nkÚk hk¾eLku ðkt[òu) yu «ýkr÷fkLku [wMíkÃkýu
ykihtøkÍuçku Ãkk¤e níke. nk, S, suLke xefkyku fhíkkt fux÷kf ÷kufku
Úkkfíkk LkÚke yu ykihtøkÍuçkLke yk ðkík Au, zkì. y[kÞk ÷¾u Au fu,
yk{kt fkuEyu fþk ÄkŠ{f yÚkkuo òuðkLke sYh LkÚke. øktøkks¤{kt
nòhku ð»kkuo MkwÄe stíkwÎLk økwý níkk. yux÷u íkku ykÃkýk ðzðk
ËkÞfkyku MkwÄe øktøkks¤ Mkk[ðe hk¾íkk(suÚke Ãkkuíku {hu íÞkhu yuLkwt
yk[{Lk fhkðkÞ.) øktøkks¤{kt Sðkík Ãkzíke Lknª. øktøkks¤Lkku
yk økwý yk íkwfo yLku {w½÷ þnuLkþknkuyu Ãký rÃkAkÛÞku níkku.
y÷çk¥k, yksu øktøkk íkku yuLke yu hne Au, Ãký øktøkks¤ yu hÌkwt

1-29
1-30
 «¼wLkk rðï{kt Ãkþw-ÃkûkeykuLkwt
{nkíBÞ {kLkðeyu Mk{sðk suðwt Au
Ãkþw-Ãkûkeyku {kLkðe ÃkAeLke «¼wLke ©uc h[Lkk Au. íkuyku
Au íkku yk rðï{kt SððkLke {ò Au. rð[khe swyku fu yk Ãkþw-
Ãkt¾e Lkk nkuÞ íkku þwt ÚkkÞ ? {kLkðSðLkLke yLkuf sYrhÞkíkku
Ãkþw-Ãkûkeyku s Ãkqhe Ãkkzu Au. Sðíke økkÞ-¼UMkLkk ËqÄÚke {ktze
{hu÷k ÃkþwLkk [k{zk MkwÄe yu {kLkðLke Mkuðk fhu Au. yux÷u s yk
{nkíBÞ {kLkðe Mk{su - íku{Lkk «íÞu «u{ hk¾u-íku {kxu «¼wyu yk
Ãkþw-Ãkt¾eykuLku ÃkkuíkkLke MkkÚku Ãký yLkuf heíku òuzâkt Au.
hk{kÞý yLku {nk¼khík
hk{kÞý{kt ©e nLkw{kLkS yLku Mkwøkúeð ðkLkh níkk, íkku
sxkÞw, økhwz Ãkûke yLku òtçkðLk hªA níkk. yu{ýu ¼økðkLk hk{Lku
{ËË Lkk fhe nkuík íkku hk{kÞýLkku ytík fktEf swËku s nkuík !
{nk¼khík{kt MkkhÚke çkLku÷k ¼økðkLk ©e f]»ý fwYûkuºkLke
Þwؼqr{{kt yswoLku ©e{ËT ¼økðË økeíkkLkwt ¿kkLk ykÃku Au yu Mk{Þu
hÚkLku òuzu÷k [kh ½kuzk, hÚkLke Äò Ãkh rçkhks{kLk økYz íkÚkk
WÃkh çkuXu÷k nwLkk{S s, yswoLk WÃkhktík yk økeíkk¿kkLk «¼wLkk
Mð{w¾uÚke Mkkt¼¤Lkkh LkMkeçkðtík Sðku níkkt. økeíkkLkk Lkð{k
yæÞkÞLkk 29{k &÷kuf{kt ©ef]»ý fnu Au fu ‘‘Mk{ku ynt Mkðo¼íq ku»kw’’
nwt ík{k{ Sðku{kt Mk{kLk Awt.
¼khíkLkk «kr[Lk MkkrníÞ{kt yLkuf økkÚkkyku{kt Ãkþw-
Ãkûkeyku L kk {nkíBÞ rðþu Mkt í kku - {nkÃkw Y »kku y u ÷ÏÞw t Au .
ðrþcÉr»kLke fk{ÄuLkw økkÞ, hkýe Ë{ÞtíkeLkku ntMk, ¼økðkLk {LkwLku
çk[kðLkkh {íMÞ, hk{Lku {ËË fhLkkh r¾Mkfku÷e, hksMkqÞ Þ¿kLkku
Lkkur¤Þku yu Ãkkihkrýf økkÚkkyku «[r÷ík Au. Ãkt[íktºkLke MkMk÷k-
f[çkkLke fu {økh-ðktËhkLke ðkíkku çkk¤fkuLku økwý þe¾ðkzu Au.
íknuðkhku{kt Ãkþw-Ãkt¾e
rðïLke {kLkð òríkyku{kt Ãkþw-Ãkt¾eykuLkk ykËh{kt yLkuf
íknuðkhku WsðkÞ Au. rþðhkºkeLkku íknuðkh nhýkt -rþfkheLke ðkíkko
ÞkË fhkðu Au, íkku LkkøkÃkt[{eyu íkûkf LkkøkLku ÞkË fhe LkkøkÃkqsLk
ÚkkÞ Au - ÷kufku {kºk ¾kò s ¾kÞ Au. f]»ý sL{kü{e{kt økkÞkuLke
Ãkqò ÚkkÞ Au. íÞkt ÃkktshkÃkku¤{kt ËkLk yÃkkÞ Au. Ér»kykuLku ðtËLk
{kxuLkk íknuðkh Ér»kÃkt[{eLkk rËðMku {kLkðe {kxu {nuLkík fhíkk
Zkuhku «íÞu «u{ ËþkoðkÞ Au. nLkw{kLk ßÞtíke, økýuþ [íkwÚkeo,
{íMÞîkËþe suðk íknuðkhku Äk{Äq{Úke WsðkÞ Au. {wÂM÷{ku{kt
çkr÷ËkLkLkku {rn{k Mk{òðíkku Ãkrðºk íknuðkh çkfhe EË {kLkðeLku
ÃkkuíkkLke yíÞtík r«Þ [esLkk íÞkøkLke ðkík fhu Au.
[{ífkhku
«¼wyu íkÚkk {k søkËtçkkyu Ãkþw-Ãkt¾eLkk {knkíBÞLku
Mk{òððk ÃkkuíkkLkk yk[hý{kt - ÔÞðnkh{kt Ãký yLkuf [{ífkhku
MkßÞko Au. Mktík ¿kkLkuïhu ÃkkzkLkk {w¾u ðuËLkk &÷kufku çkku÷kðu÷k.
1-31
- zkì. ¼hík økheðk÷k
©ef]»ý ðkMkt¤e ðøkkze økkÞkuLkk ÄýLku ÃkkAwt ðk¤íkk níkk íkÚkk
fk¤eLkkøkLku LkkÚke íkuLkk Ãkh Lk]íÞ fÞwO níkwt. MkktEçkkçkkLke f]ÃkkÚke
ðnw WÃkh ºkkMk økwòhíke MkkMkwÚke økkÞ îkhk ðnwLkku çk[kð
fhkðu Au. ¼økðkLk ÃkkïoLkkÚk ÃkkuíkkLkk ÷øLkLkk {tzÃk{kt çkr÷
[Zkððk ¼uøkk fhkÞu÷k ÃkþwykuLkku ykíkoLkkË Mkkt¼¤e ÷øLk
{tzÃk{ktÚke MkeÄk QXeLku Ëeûkk økúný fhu Au. ykðe MkUfzku økkÚkkyku
RríknkMk{kt Au.
«¼wLkk ðknLk íkhefu
«¼wyu Ãkþw-Ãkt¾eykuLku ÃkkuíkkLkk ðknLk íkhefu MÚkkLk ykÃÞwt
Au. ©e rð»ýwLkwt ðknLk økYz íkÚkk çkúñkSLkwt ðknLk ntMk Au.
fkŠíkfuÞLkwt ðknLk {kuh, ¼økðkLk þtfh / {nk{kÞkLkwt ðknLk ÃkkurXÞku
Au. {kíkk ÃkkðoíkeLkwt ðknLk økkÞ Ãký Au. ELÿ yihkðík Ãkh çkuMku
Au. {kíkk ¼ðkLke / Ëwøkko / [k{wtzk / {nkfk÷e rMktn Ãkh, {k ytrçkfk
ðk½ Ãkh yLku çknw[h{k fqfzk Ãkh rçkhks{kLk Au. nkÚkeLkwt {w¾
Ähkðíkk økýÃkríkLkwt ðknLk {q»kf Au. íkku ykÃkýk hýwòLkk hkò
hk{ËuðÃkehLkwt ðknLk ½kuzku Au. {kÚkk{kt {kuhÃkªAðk¤k ¼økðkLk
©e f]»ý þu»kLkkøk Ãkh rçkhkSík Au íkku Lke÷ftX ¼økðkLk þtfhLkk
øk¤k{kt Lkkøkhks ðªx¤kÞu÷kt Au.
¼økðkLk hk{, hkðýLkku rðLkkþ fhðk ðkLkhkuLke {ËË ÷u
Au. íkku hk{ yksu ÷û{ý MðYÃku yLku ©e f]»ý MkkÚku çk÷hk{
MðYÃku ¼økðkLk þu»kLkkøk yðíkkh Äkhý fhu Au.
rð»ýwMknMºk Lkk{
{nk¼khík{kt r¼»{ rÃkíkk{n îkhk ÞwrÄrchLku fnuðkÞu÷k
rð»ýwMknMºkLkk{{kt yLkuf Lkk{ Ãkþw-Ãkt¾eLke Míkwrík{kt Au yLku
¼økðkLk rð»ýw Ãký yk Lkk{kuLku þku¼kðu Au. su{ktLkk fux÷kf yk
«{kýu Au. økkuÃkrík-økkÞkuLkk hkò, økYzæðs-økYzLkk r[LnLke
Äòðk¤k, rð¢{ : - økYz Ãkh Mkðkhe fhLkkh, rMktn : - ËwükuLkku
Lkkþ fhLkkh, {nkðhkn : - ðhknYÃk Äkhý fhLkkh, fÃkeLÿ : -
frÃk MkwøkúeðLku RLÿ çkLkkðLkkh, hkurník : - {íMÞYÃk Äkhý fhLkkh,
¼wsøkku¥k{ : - çkÄk MkkÃkku{kt ©uc þu»kLkkøkYÃk, ntMk : çkúñkSLku
ðuËLkwt ¿kkLk ykÃkðk ntMkYÃk Äkhý fhLkkh, MkwÃkýo : MkwtËh Ãkkt¾kuðk¤k
økYz MðYÃk, ÄhkÄh : þu»kLkkøk YÃku Ãk]ÚðeLku Äkhý fhLkkh,
rþ¾tzeÃkT : {kuhÃkªAðk¤k, fwð÷uþÞ : Ãkkýe{kt þu»kLkkøk Ãkh þÞLk
fhLkkh, ¼qíkkðkMk : Mkðo «ýeykuLkwt rLkðkMkMÚkkLk ðøkuhu {ktøkr÷fLkk
&÷kuf{kt «Úk{ ÃktÂõík{kt s fnu Au, ‘‘{tøk÷{ ¼økðkLk rð»ýw,
{tøk÷{ økYæðs :’’
Ãkþw-ÃkûkeLkk WÃkfkh
¼økðkLku h[u÷k Ãkþw-Ãkûkeyku y˼wík Au, {kLkð SðLkLku
WÃkÞkuøke Au íkÚkk SðLkLkk W¥k{ økwýku Ãký þe¾ðkzu Au. [kuÃkøkkt
MÚk¤[h, s¤[h yLku Ãkuxu [k÷íkk Ãkþwyku yLku çku Ãkøkkt, {kºk {kLkð s Lknª, Ãkhtíkw Mk{Mík SðkuLkk {knkíBÞLke yLku íkuLkk
ÃkªAkðk¤k, Ãkkt¾kuðk¤k, htøkçkuhtøke, ykfkþ{kt Qzíkkt íkÚkk rLkíÞÃkkXLke ðkík fhe Au. Ãkþw-Ãkt¾eykuLkk yLkwÃk{ økwýku {kLkðeLku
ð]ûkku Ãkh ðMkíkkt Ãkt¾eyku{kt ÷køkýe nkuÞ Au íkÚkk {kLkð «u{Lkk ½ýwt þe¾ðkzu Au. ntMk ‘‘Lkehûkeh rððuf’’ yux÷u fu ‘‘ËqÄLkwt ËqÄ
yrÄfkhe Au. yLku ÃkkýeLkwt Ãkkýe’’ þe¾ðu Au. fhkur¤ÞkLkwt ò¤wt yËT¼wík
økkÞ yLku ¼UMk ËqÄ Lkk ykÃku íkku çkk¤fkuLkwt þwt ÚkkÞ ? ½uxkt ykŠfoxuõ[h Au. íkku MkwøkheLkku {k¤ku íkuLkku çkeòu Ëk¾÷ku Au.
XtzeÚke çk[ðk QLk ykÃku Au. nkÚke-½kuzk yLkuf heíku WÃkÞkuøke Au. Ëuð[f÷eLkku {k¤ku ½h{kt þwfrLkÞk¤ {LkkÞ Au íkku ½h{kt [ku{kMkk{kt
{h½kt $zk ykÃku Au. {kA÷e {kuíke ykÃku Au. fqíkhk hûkk fhu Au. AAwtËh yktxk {khu íkku ÃkiMkk ykðu íku{ fnuðkÞ Au. {Ä{k¾eLkku {Ä
Ÿx hý{kt fk{ ykðu Au. huþ{Lkk fezk huþ{ ykÃku Au. fqfzku ykÃkíkku {ÄÃkwzku Ãký yòÞçke Au.
Mkðkhu QXkzu Au. ÃkkuÃkx {kLkðeLke su{ çkku÷e ykLktË ykÃku Au. hksMÚkkLkk suMk÷{uh{kt Ÿx ÃkqòÞ Au íkku økehLkk rMktn òuðk
{Ä{k¾e {Ä ykÃku Au. çk¤Ë n¤ [÷kðu Au. fçkqíkh MktËuþ ðknf ËwrLkÞk ykðu Au. ykuMxÙur÷ÞLk «ò ‘‘fktøkkY’’ íkhefu s yku¤¾kÞ
íkÚkk þktríkLkwt «ríkf økýkÞ Au. yhu ! {Þko ÃkAe Ãký ÃkþwLkk [k{zk Au íkku ykr£fk íkuLke støk÷e «kýeykuLke MkVkhe {kxu «ÏÞkík Au.
sqíkk çkLkkððk, fÃkzk çkLkkððk, ÃkkýeLke {Mkf çkLkkðk fu «¼wLkk ykfoxefLkk çkhVLkk MkVuË hªA yòÞçke Au íkku hrþÞkLkk
{trËhLkk Zku÷ çkLkkððk{kt ðÃkhkÞ Au. {hu÷ku MkkEçkerhÞkLkk Ãkûkeyku nòhku {kE÷ Qze Ëh
økkÞ yLku ¼UMk ËqÄ Lkk
{kLkðe fkuE fk{Lkku Au ? fkuÞ÷ Mktøkeík ykÃku ð»kuo zeMkuBçkh{kt økwshkíkLkk Lk¤Mkhkuðh{kt
ykÃku íkku çkk¤fkuLkwt þwt ÚkkÞ ? ½uxkt
Au. ©kØ{kt ¼kËhðk {kMk{kt rÃkík]©kØ {kxu «sLkLk {kxu ykðu Au yLku yuLxuLkk / nkufkÞtºk
XtzeÚke çk[ðk QLk ykÃku Au. nkÚke-
fkøkðkMk Lkt¾kÞ Au. {kuh ð»kkoLke þkLk Au. ðøkh ÃkkAk MkkEçkeheÞk ÃknkU[u Au. ËrhÞk{kt
½kuzk yLkuf heíku WÃkÞkuøke Au.
Ãkûkeyku ðhMkkËLke fu ykðLkkhe fwËhíke rðþk¤fkÞ Ônu÷, ÄkhËkh Ëktíkðk¤e þkfo fu
{h½kt $zk ykÃku Au. {kA÷e {kuíke
ykVíkLke yøkkWÚke ykøkkne Ãký ÃkkuíkkLkk {kuxk {økh{åA fu ÃkAe støk÷Lkk rMktn, ðk½,
ykÃku Au. fqíkhk hûkk fhu Au. Ÿx
ðíkoLk / yðks îkhk {kLkðeLku ÃknkU[kzu Au. økkuhe÷k, r[ÃkkLÍe, Sçkúk fu ShkV yu «¼wwLke
hý{kt fk{ ykðu Au. huþ{Lkk fezk
Ãkþw-Ãkt¾eLkk {kLkð ÃkhLkk WÃkfkhLkk ykðk htøkçkuhtøke ËwrLkÞk òuðk {kýðk suðe Au. òu fu
huþ{ ykÃku Au. fqfzku Mkðkhu
MkUfzku Ëk¾÷k ykÃke þfkÞ. {kuxk LkkLkkLku øk¤e òÞ íkuðe ÃkþwykuLke yk
QXkzu Au. ÃkkuÃkx {kLkðeLke su{
«¼wMíkwrík{kt ËwrLkÞkLku «¼wyu ykÃkkuykÃk Mk{íkwr÷ík çkLkkðe
çkku ÷ e ykLkt Ë
rðïLke ík{k{ ¼k»kkyku{kt fnuðkÞu÷e Au. {kLkðe-Ãkþw-Ãkûkeyu ºkýuÞ ÞkurLk{kt «sLkLk
ykÃku Au.
Ãkþw - Ãkt¾eLke ðkíkku yMkhfkhf Au. ¾hkçk r¢Þk yufMkh¾e Au, su{kt fwxtçkLkku ðzku hûký
{kLkðeLku Ãkkh¾ðk Mktík fçkeh fnu Au, ‘‘{Lk{u÷k íkLk Ws÷k, Ãkk÷Lk fhu Au íkÚkk {kËk çkk¤fkuLke fk¤S ÷u Au. «¼wyu h[u÷e yk
çkøk÷k fÃkxe ytøk, íkkMku íkku fkiyk ¼÷k, íkLk{Lk yuf ne htøk.’’ {kÞk fux÷e yËT¼wík Au !
{ehk yu økkÞwt Au ‘‘{khku ntMk÷ku LkkLkku Lku Ëuð¤ sqLkwt íkku ÚkÞwt.’’ Mktíkku yLku y®nMkk
Lkh®Mkn {nuíkk íku{Lkk «¼kríkÞk{kt økkÞ Au. ‘‘òøkLku òËðk ðuËkuÚke Ãký «k[eLk ¼økðkLk É»k¼ËuðÚke ÷E 2500
f]»ý økkuðkr¤Þk, íkws rðLkk ÄuLkwt{k fkuý òþu.’’ ‘‘ð¢íkwÛz {nkfkÞ ð»ko Ãknu÷kt ÚkE økÞu÷kt {nkðeh, økku¥k{çkwØ, ÃkAe SMkMk ¢kEMx,
MkqÞofkuxe Mk{«¼’’ yu økýÃkríkSLke Míkwrík Au. ‘þkLíkkfkht íÞkh çkkË {n{Ë ÃkÞøktçkh, økwhw LkkLkf, MknòLktË Mðk{e suðk
¼wsøkþÞLkt {u½ðýO þw¼ktøk{T’ yu ¼økðkLk rð»ýw {kxu þkMºkku ík{k{ Mktíkku {nkÃkwh»w kkuyu y®nMkkLke, SðËÞkLke íkÚkk Ãkþw-Ãkt¾eyku
÷¾u Au. {k søkËtçkk {kxu þkMºkku fnu Au, ‘Þk Ëuðe Mkðo ¼qíku»kw «íÞu «u{ hk¾ðkLke Mk÷kn ykÃke Au. 2300 ð»ko Ãknu÷kt ÚkE
{kík]YÃkuý MktÂMÚkíkk’ yuf frð økkÞ Au. ‘Ãkþw fe nkuík ÃkLkeyk, økÞu÷k [kýõÞu íku{Lkk yÚkoþkMºk{kt sýkÔÞk «{kýu Mk{úkx
Lkhfk fAw Lkk nkuík.’ {hu÷k Ãkþw fk{Lkk-{kLkðe {Þko ÃkAe fkuE [tÿøkwÃíkLkk hkßÞ{kt økki{kíkkLkk hûkýLkku fkÞËku níkku íkÚkk íkuLku
fk{Lkku LkÚke. søkLLkkÚkSLke hÚkÞkºkk{kt økðkÞ Au. ‘‘nkÚke, ½kuzk {khLkkhLku {]íÞwËtzLke Mkò Úkíke níke.
Ãkk÷¾e, sÞ fLkiÞk÷k÷fe’’ íkw÷MkeËkMk hr[ík hk{kÞý{kt siLkkuLke SðËÞk
Ãkt[{MkkuÃkkLk MkwtËhfkÛz{kt nLkw{kLkS «þtþk{kt frð ÷¾u Au fu, siLkku {kxu SðËÞk yu SðLkLkku {nk{tºk Au. siLkkuLkk [kuðeMku
‘Mkf÷ økwý rLkÄkLkt ðkLkhkýk{T yrÄþ{T, h½wÃkrík r«Þ¼õík{T íkeÚkOfhkuLke Ãk÷kXeðk¤u÷e {qŠík{kt çku Ãkøk Lke[u [kuhMk{kt yuf ÃkþwLkwt
ðkíkòík{T Lk{kr{.’ ÃkðLkÃkwºk nLkw{kLkS Ãkh íkw÷MkeËkMku nLkw{kLk r[LnT nkuÞ Au, suLku ÷ktALk fnuðkÞ Au, su îkhk õÞk íkeÚkOfhLke
[k÷eMkk, çkshtøkçkký íkÚkk ykhíkeLke Ãký h[Lkk fhe Au, suLkwt {qŠík Au íku yku¤¾e þfkÞ Au. Ëk.ík. {nkðeh Mðk{eLkwt ÷ktALk
¼õíkku hkus ÃkXLk fhu Au. rMktn Au. íkeÚkOfhLkk sL{ Ãknu÷kt {kíkkLku [kiË Ãkrðºk MðÃLk ykðu
Ãkþw-ÃkûkeykuLkkt økwýku Au. su{kt nkÚke, rMktn, ð]»k¼Lkku Mk{kðuþ Au. siLkku MktÃkqýo þfknkhe
Mkkçkh{rík yk©{ îkhk «fkrþík ‘‘yk©{ ¼sLkkðr÷’’{kt Au. íku{Lkk ykX rËðMkLkk ÃkÞwo»ký Ãkðo{kt Ëuþ¼h{kt - økwshkík{kt
{nkí{k økktÄeS «MíkkðLkk{kt ÷¾u Au, ‘‘EMk søkík {U òu fwA ykXu rËðMk fík÷¾kLkkt çktÄ hnu Au. yk ÃkhtÃkhk {kuøk÷ þnuLkþkn
¼e SðLk ni, ðn Mkçk Eïh fk çkMkkÞk nwyk ni.’’ økktÄeSyu yfçkhLkk Mkku¤{e MkËeLkk Mk{ÞÚke [k÷u Au. ßÞkhu yk[kÞo

1-32
nhe¼«MkwheÚke «¼krðík ÚkE {nkLk yfçkhu ÃkÞwo»ký ÃkðoLku yrntMkk
Ãkðo íkhefu ònuh fÞwO níkwt. yuf nòh ð»ko Ãknu÷kt økwshkíkLkk hkò
rMkØhks sÞ®Mknu siLkk[kÞo nu{[tÿk[kÞo hr[ík ‘‘rMkØnu{
ÔÞkfhý’’Lku nkÚkeLke ytçkkze Ãkh økkuXðe Ãkkxý{kt Vuhðe MkL{kLk
fÞwO níkwt. siLkkuLkk 23{k íkeÚkOfh ©e ÃkkïoLkkÚk íkÚkk íku{Lkk {kíkk
ÃkÈkðíkeSLkk {kÚkk Ãkh Lkkøkhks ÄhýuLÿLkwt Aºk Au. su LkkøkhksLkwt
ÃkqsLk ¼økðkLk Y»k¼ËuðLkk Mk{Þ{kt Ãký Úkíkwt níkwt. siLk ËuhkMkhku,
rnLËw {trËhkuLke «ðuþ îkh çknkh þwfLkYÃku îkhÃkk¤ íkhefu çku rMktn
yÚkðk çku nkÚkeLke {qŠíkÞku Ãký {qfkÞ Au.
ßÞkurík»k{kt Ãkþw-ÃkûkeLkwt {n¥ð
ßÞkurík»kþkMºk Ãký Ãkþw-ÃkûkeykuLkk {nkíBÞLku Mk{su Au.
ßÞkurík»kLkk ykÄkhMk{kLk 27 LkûkºkkuLkk ËhufLkk y÷øk ðknLk
Au, su Ãkþw-Ãkt¾eyku s Au. Ëk.ík. {]økþe»ko LkûkºkLkwt ðknLk {kuh
íkÚkk ykÿkLkwt nkÚke Au. ÃkwLkoðMkwLkwt çkfhku, Ãkw»ÞLkwt ¼UMk, yk&÷u»kkLkwt
rþÞk¤, {½kLkwt ŸËh, Ãkqðo VkÕøkwLkeLkwt ½kuzku ßÞkhu nMíkLkwt øk½uzku
Au. çkkh hkrþyku{kt {u»k hkrþLkwt r[Ln çkfhku Au, ð]»k¼ yux÷u
çk¤Ë, ffo yux÷u fk[çkku, ®Mkn hkrþ, ð]rùf yux÷u ðetAe, ÄLk
yux÷u yÄo{kLkðe - yÄo ½kuzku, {fh yux÷u ½uxku íkÚkk {eLk hkrþ
yux÷u {kA÷e Au. økúnku{kt MkqÞoLkk hÚk{kt ½kuzk Au, [tÿ{kt nhý
Ëu¾kÞ Au, ßÞkhu hknw-fuíkw MkÃkoLkwt {kÚkwt íkÚkk ÃkqtAze Au. {wnqíko{kt
çkÃkkuhLkk 12-39Lkk rðsÞ {wnqíkoLke su{ MkktsLkku økkuÄwr÷f Mk{Þ
©uc {LkkÞ Au. MkqÞkoMíkLke A r{rLkx Ãknu÷kt íkÚkk A r{rLkx ÃkAeLkku
yu{ fw÷ 12 r{rLkxLkku økkuÄwr÷f Mk{Þ ÷øLk {kxu ©uc {LkkÞ Au.
yu{ fnuðkÞ Au fu Mkktsu økk{{kt ÃkkAe ykðíke økkÞkuLke ¾heLke
hsfý ðh-fLÞkLkwt fÕÞký fhu Au. MkqÞ-o [tÿ ykËe LkðøkúnkuLku «MkLLk
fhðk ËkLk-sÃk-íkÃkLkku su rðrÄ Au íku{kt MkkuLkk-[ktËeLkk ËkLk MkkÚku
nkÚke, ½kuzk, økkÞ, çk¤Ë, ¼UMk ðøkuhu ÃkþwykuLkwt ËkLk Ãký ©uc
{LkkÞ Au. su{ ÷øLk{kt fu ½h ÷uðkLkk Mk{Þu ÷kufku {wnqíko òuðu Au
íku{ økúkr{ý ¼khík{kt økkÞ, ¼UMk, çk¤Ë ðøkuhuLke ¾heËe Mk{Þu
Ãký Mkkhtw {wnqíko òuðkÞ Au.
{kLkðe MkkÚku yíkqx çktÄLk
«kýeyku-Ãkt¾eykuLke {n¥kk {kLkðe MkkÚku òýu-yòýu
òuzkE økE Au íkuLkk Ãký yËT¼wík Ëk¾÷k Au. Mkku ð»ko sqLkk ¼khíkLkk
©uc ytøkúuS AkÃkk ‘‘xkEBMk ykuV RÂLzÞk’’Lkk «Úk{ ÃkkLku xkuÃk
Ãkh íkuLkku çku Mkk{Mkk{u Q¼u÷k nkÚkeLkk ÷kuøkku hkus AÃkkÞ Au.
ÃkkuíkkLkk ½h{kt ¾hkçk ík¥ðku «ðuþu Lknª {kx u÷kufku ½hLkk «ktøký{kt
nkÚke fu {kuhLkwt r[Ln hk¾u Au. [eLkLkk yku÷ÂBÃkf{kt ‘‘ÃkkuLzk’’Lkku
÷kuøkku níkku. {kuøk÷kuLkwt ®MknkMkLk {ÞwhkMkLk fnuðkíkwt níkwt. AºkÃkrík
rþðkSyu þºkwLku {khðk ðk½Lk¾Lkku WÃkÞkuøk fÞkuo níkku.
y{urhfkLke rðï «rMkØ rVÕ{ ftÃkLke yu{.S.yu{.Lkk ÷kuøkku{kt
çku øksoLkk fhíkk rMktn Au. ¼khíkLkk Ãkqðo hkò-{nkhkòykuLkk r[Lnku
íkÚkk Äòyku{kt nkÚke-½kuzk-økYz-®Mkn suðk r[Lnku h¾kíkkt níkkt,
su yksu Ãký nsw õÞktf õÞktf òuðk {¤u Au. yï Ãkh rçkhks{kLk
AºkÃkrík rþðkS íkÚkk ðehktøkLkk ÷û{eçkkELkk Ãkqík¤kt Ëuþ¼h{kt
Au. rMkftËhLkku MkVuË yï, {nkhkýk «íkkÃkLkku [uíkf ½kuzku suðk
1-33
yiríknkrMkf Ãkkºkku {kuswË Au. zkÞLkkMkkuhÚke ÷E fªøkfkUøk,
yuLkkfkuLzk íkÚkk ÷kÞLk fªøkLke rVÕ{ku çkk¤fku{kt yíÞtík r«Þ Au.
rðï «rMkØ y{urhfkLkk zeÍLke ÷uLzLke MÚkkÃkLkk Ãký zkuLkkÕz zf
yLku {efe {kWMkLku yk¼khe Au. ©uc ÷kufr«Þ yuLke{uþLk rVÕ{
‘‘xku{ yuLz suhe’’ Au, su yçkk÷-ð]Ø MkkiLku øk{u Au. støk÷Lkk
hkò xkhÍLkLke Ãkþwyku MkkÚkuLke ËkuMíkeLke ðkíkkoyku {þnqh Au.
VkÕfLk yuh÷kELMk LkuÃkk¤Lke økYzk íkÚkk fªøkVeþh
yuh÷kELMk Ãkt¾eykuLkk Lkk{ Ãkh Au. {urzf÷ rhMk[o {kxu Ãkþw-
Ãkt¾eykuLkk çkr÷ËkLk y˼wík Au, fkhý fu çkÄk «Þkuøkku íku{Lkk Ãkh
s ÚkkÞ Au. yLkuf Ëuþkuyu íku{Lkk fhLMke fkuELk - rMk¬k íkÚkk
ÃkkuMx÷ MxuBÃk Ãkh Ãkþw-Ãkt¾eykuLku MÚkkLk ykÃku÷kt Au. ÷~fhLkk
rð{kLkku økYz ykfkhLkkt çkLkkðkÞ Au. rðïLke «rMkrØ Mkuðk MktMÚkk
‘÷kÞLMk’ ÷kÞLk - ®MknLkk Lkk{u Au, fkhý fu ‘‘÷kÞLk nkxo’’ Lkku
yÚko Au ¾qçk þÂõíkþk¤e rnt{íkðkLk QËkh ÓËÞ. økwshkíke çkk¤
MkkrníÞ{kt ‘‘çkfkuh Ãkxu÷’’Lke ðkíkkoykuyu Äq{ {[kðu÷e yk{
{kLkðSðLk{kt Ãkþw-Ãkt¾e y˼wík heíku ðýkE økÞkt Au.
zeûkLkhe{kt ÃkþwÃkt¾e
rðïLkwt MkkrníÞ Ãký Ãkþw-ÃkûkeykuÚke ¼hÃkqh Au. ytøkúuS
fnuðkíkku ‘‘Ãkwx yu nkxo çkeVkuh Äe nkuMko’’ ‘‘Þq fuLk xuEf Äe nkuMko xq
Äe ðkuxh, çkx fkLx {uEf Ex zÙeLf’’, ‘‘yu çkzo ELk nuLz EÍ çkuxh
ÄuLk xq ELk Äe çkwÚk’’ ðøkuhu {kLkðeLku yLkuf økwý þe¾ðkzu Au.
[uBçkMkoLke rðï «rMkØ zeûkLkhe{kt Ãkþw-Ãkt¾e ykÄkrhík nòhku
WÃkÞkuøke þçËku Au. su{ fu fuxðkuf (VuþLk þku {kxu), MðkLk MkkUøk
(AuÕ÷k þçË fu fkÞo {kxu), Íuçkúk¢kuMkªøk (hMíkku yku¤tøkðkLkk Ãkkxk),
nkux zkuøk (MkuLzðe[), nkuMkoMkuLMk (fku{Lk MkuLMk), fktøkkY fkuxo
(xku¤kþkne), zf (rffuox{kt þqLÞ hLk) ðøkuhu.
fk{ÄuLkwt ÞwrLkðŠMkxe
ykrË MktMf]ríkÚke yks MkwÄe Ãkþw-Ãkt¾eyku nt{uþk {kLkðeLku
{ËËYÃk çkLÞkt Au. økwshkíku n{ýkt s ËuþLke «Úk{ ‘‘fk{ÄuLkw
ÃkþwÃkk÷Lk ÞwrLkðŠMkxe’’Lke MÚkkÃkLkk fhðkLke ðkík fhe Au íku
ÃkþwykuLkk hûký, MktðÄoLk íkÚkk rðfkMk {kxu MkhknLkeÞ Au. rðïLke
80 xfk ðMíke ßÞkhu {ktMkknkhe Au íÞkhu ¼khík suðk «kr[Lk
Ëuþ{k tÃkþw-Ãkt¾eLke {kðsík yu «¼wLke Mkuðk çkhkuçkh Au.
Mkðo rð»ýw{Þt søkík
Ãkþw{kt Ãký ¼økðkLk rð»ýwLkku ðkMk Au íkuLke yuf fÚkk Au.
yuf økk{{kt yuf {nk Ãktrzík ¿kkLke hnuíkk níkk. íkuLke òý Úkíkkt
ÃkkuíkkLku çknw {kuxk {kLkíkk yuf MkkÄw íku{Lke MkkÚku [[ko fhðk íÞkt
økÞk. íku{ýu òuÞwt fu yk íkku ÷½hð½h fÃkzkt Ãknuhu÷ku yuf øk{kh
{kLkðe hMíkk{kt h¾zu Au íkÚkk fkuEfLkk ykux÷u MkqE òÞ Au. ykðk
øk{kh MkkÚku ¿kkLkLke þwt [[ko fhðe yu{ MkkÄwLku yr¼{kLk ÚkÞwt.
yux÷k{kt íÞkt yuf øk½uzku ykÔÞku yLku fkuEfu yk øk{kh suðk ¿kkLkeLku
hkux÷ku ¾kðk ykÃÞku.øk½uzku Ãký ¼qÏÞku níkku íku íkuLke ÃkkMku ykÔÞku.
¿kkLke øk½uzk Ãkh çkuMke økÞku íkÚkk íkuLku hkux÷ku ¾ðzkðk ÷køÞku. yk
òuE Ãku÷k çknkhÚke ykðu÷k {kuxk MkkÄw nMke Ãkzâk yLku nMkíkk s
hÌkk. íÞkhu Ãku÷ku økk{zkLkku ¿kkLke, suLku MkkÄw øk{kh Mk{síkk níkk
yLku nðu íkku {q¾o Ãký Mk{síkk níkk, íku ¿kkLke çkku÷e QXâku,
‘‘rð»ýkuÃkhe ÂMÚkíkku rð»ýw, rð»ýwt : ¾kãrík rð»ýðu,
fÚkt nMkrMk nu rð»ýku, Mkðo rð»ýw{Þt søkíkt >>’’
‘‘rð»ýw WÃkh rð»ýw çkuXk Au yLku rð»ýw rð»ýwLku ¾ðzkðe
hÌkk Au íÞkhu nu rð»ýw, ík{u nMkku Aku fu{ ? fkhý fu yk¾wt søkík
rð»ýw{Þ Au, yk y˼wík ¿kkLk Mkkt¼¤e MkkÄw yk økk{zktLkk
¿kkLkeLkk Ãkøk{kt Ãkze økÞku.
¼õík fçkehu Ãký Ãkkt[Mkku ð»ko Ãknu÷kt økkÞwt Au.
‘‘{wÍfku fnkt ZqtZu çktËu, {I íkku íkuhu ÃkkMk {U,
Lkk {I {trËh, Lkk {I {ÂMsË, Lkk fkçkk fi÷kMk{ut,
¾kuS nkuÞ íkku íkwhík r{r÷ nku,
Mkçk MkktMkku fe MkktMk {U’’
‘‘nu çktËk, íkwt {Lku õÞkt þkuÄu Au ? nwt {trËh, {ÂMsË, fkçkk,
fi÷kMk{kt õÞkt LkÚke. nwt íkku íkkhe ÃkkMku s Awt. òu {Lku þkuÄu íkku nwt íkku
Ëhuf SðLkk ïkMk{kt hnu÷ku Awt.’’ fçkeh fnu Au fu, «¼w íkku Ëhuf
Sð {kLkð,Ãkþw, Ãkt¾e yu ík{k{ Sðku{kt ðMku÷ku Au.
ykÃkýu Mkki yk Mk{Syu íkÚkk ‘‘Mkðo rð»ýw{Þ søkíkt’’ {kt
ykÃkýk Ãkh yLknË WÃkfkh fhíkk Ãkþw-Ãkt¾eyku WÃkh «u{
ðhMkkðeyu !
32, sÞþuVk÷e Ãkkfo, Mkuxu÷kEx hkuz,
rþðhtsLke [kh hMíkk, y{ËkðkË-380015.
{ku. 9825506933

1-34
 {æÞfk÷eLk økwshkíke MkkrníÞ yLku ¼køkðík
«u{÷ûkýk ¼ÂõíkLkku ykrË «ðkn Au ¼køkðík. yuLkku
«¼kð {æÞfk÷eLk økwshkíke frðíkk «ðkn{kt rðþu»k YÃku òuðk
{¤u Au. ©e f]»ýLkkt ¼Âõík{q÷f fÚkkLkfkuLkwt yk÷u¾Lk fhíkk fux÷kf
frðyku y u ¼køkðík WÃkhkt í k nrhðt þ Ãkw h ký, rð»ýw à kw h ký,
økøkoMktrníkk, økeíkøkku®ðË suðe f]ríkykuLkk ytþku Ãký ÃkkuíkkLke
h[Lkkyku{kt ÍeÕÞk Au. ykÃkýu òýeyu Aeyu fu ¼Âõík{kt ¼kðLkku
WÕ÷u¾ Mºke yLku Ãkwhw»kLkk MktçktÄ îkhk ÔÞõík ÚkÞu÷ku Au. ðÕ÷¼k[kÞuo
W¥kh yLku Ãkrù{ ¼khík{kt «ðíkkoðu÷e Ãkwrü {køko Úkkuzkf s
Mk{Þ{kt yuf yktËku÷LkLke su{ ÃkMkkh Ãkk{u÷ku Au. ¼ÂõíkLkk «ðkn{kt
f]»ý SðLkLkk «MktøkkuLkwt økkLk fuLÿ{kt hnu Au. f]»ý rðhnu ÔÞkfw¤
økkuÃkktøkLkkykuLke íkL{ÞíkkLke yu{kt Ãkhkfkck yLkw¼ðkÞ Au.
¼õíkLkku «¼w «íÞuLkku «u{ yu «u{÷ûkýk ¼ÂõíkLkk fuLÿ{kt Au.
Lkh®MknÚke ykÃkýu íÞkt «u{÷ûkýk ¼ÂõíkLkk W¥k{ «økx Lk Úkíkwt
Ëu¾kÞ Au.
Lkh®Mkn {nuíkkyu økkuÃke¼kðÚke ¼Âõík ykhkÄe Au.
W{kþtfh òuþeyu LkkUæÞwt Au fu, Lkk{ËuðLke h[LkkykuÚke Lkh®Mkn
Ãkrhr[ík nkuðk Aíkkt yuLkwt ËþoLk swËtw Au. yu yMkh Lke[u yuýu þ]øt kkhLkkt
MÚkq¤ ðýoLkku fhu÷kt Au. íku{ Aíkkt ‘yuLku «u{¼ÂõíkLke Wå[íkh
þwr[íkh ¼qr{fk MkwMkkæÞ Au.’ yuÚke s yuLkk{kt «u{¼ÂõíkLkwt rðþwØ
YÃk «økx Úkíkwt Ëu¾kÞ Au. ‘ÍkheLkkt ÃkË’{kt íku MkwtËhe{kt nrhLkk
{kurnLke MðhÃkLkwt ËþoLk fhu Au. ‘[kíkwheyku{kt’ rðhne f]»ý yLku
rhMkkÞu÷e hkÄkLkwt r{÷Lk-ðýoLk Au yLku ÃkAe f]»ýLke rðrðÄ
r¢zkykuLkkt r[ºkku Au. ‘Ëký÷e÷k’ yk{ íkku f]»ý, hkÄk-økkuÃkeyku
ÃkkMku Ëký {køku Au yu «Mktøk rLkYÃký îkhk hkÄk-f]»ýLkk r{÷LkLkwt
ÓËÞtøk{ r[ºký fhu Au. çkk¤÷e÷k yLku þ]tøkkh÷e÷k yu çktLkuLkk
økkLk{kt f]»ý yðíkkhe Ãkwhw»k Au íku{ yu {kLkðeÞ MktðuËLkkuÚke Mk¼h
hrMkf LkkÞf Ãký Au.
f]»ýLke ‘çkk¤÷e÷k’yku{kt Lkh®MknLkku «rík¼k MÃkþo
yLkw¼ðe þfkÞ Au. ‘[ktËr÷Þku’, ‘sþkuËk íkkhk fkLkwzkLku’,
‘LkkøkË{Lk’ suðkt yLkuf fkÔÞku økwshkíke «òLkk niÞk{kt ðMke økÞu÷kt
Au. ‘«u{hMk ÃkkLku íkwt {kuhLkk rÃkåA½h’ suðk ÃkË{kt frðLke f]»ý «u{
rð»kÞf ðuËLkk Wíf]ü heíku ÔÞfík ÚkE Au. «u{÷ûkýk ¼ÂõíkLkkt yuLkkt
ÃkËku{kt frðLkku f]»ý«u{ Lkeíkhe hnu Au. yu «u{ hkMkMknMºkÃkËe,
þ]tøkkh{k¤k, ðMktík íku{s ®nzku¤kLkkt ÃkËku{kt þ]tøkkhLke swËe swËe
rMÚkríkyku îkhk «økx ÚkkÞ Au, íkku çkk÷f]»ý íkhVLkku ðíMk÷¼kð -
f]»ýLkk sL{Lke ðÄk{ýeLkku n»kkuÕo ÷kMk rðrðÄ heíku ykrð¼koð ÃkkBÞku
Au. yu íktíkw ykøk¤ rðMíkheLku çkk÷f]»ýLkkt íkkuVkLkku yLku Ãkhk¢{ku
ðøkuhuLku yk÷u¾u Au. Lkh®Mkn ykÃkýu íÞkt «u{÷ûkýk ¼ÂõíkLkku W¥k{
WËTøkkíkk Au. MkðoÔÞkÃke rð¼wLku «u{Lkk íktíkw îkhk «kÃík fhðkLkku
{LkkuhÚk yu Mkíkík Mkuðíkku hÌkku Au.
¼køkðík ykÃkýu íÞkt ¼Âõík-©ØkLkk «ðknLkwt «¼ðMÚkkLk
1-35
- r[{Lk÷k÷ rºkðuËe
Au. Ãkh{uïh rðþuLkwt hMkrMkõík Mk{kÄkLk yu{ktÚke {¤u Au. yuýu s
®nËw Mk{ksLke Ä{o¼kðLkkLku MktfkuhðkLkwt yLku ÃkAe «ßðr÷ík
hk¾ðkLkwt fkÞo fÞwO Au. yu îkhk ¼Âõík ykÃkýu íÞkt «ríkck Ãkk{e
Au. ¼køkðíkLkku «[kh-«Mkkh ½ýku ðnu÷ku ykht¼kÞku níkku. Mk{økú
¼køkðíkLku økwshkíke{kt yðíkrhík fhðkLkku «Úk{ «ÞíLk frð
híLkuïhu fÞkuo Au, Ãký yuLkk {kºk Ãkkt[-A MftÄ s «kÃÞ Au. yuLkk
‘hkÄkrðhnLkk çkkh{kMkk’ yíÞtík «rMkØ Au. yu{kt {køkþhÚke
fkhíkf MkwÄeLkk çkkh {rnLkk{kt, hkÄkLkk f]»ý rðhnLkk, «f]ríkLke
Ãkkïo¼q{kt yLku MkwtËh Mðk¼kðkuÂõíkykuÚke Mk¼h r[ºký{ktLkk, yuLke
frð íkhefuLke LkkUÄÃkkºk rMkrØyku Ëu¾kÞ Au yLku yuLkwt ¼õíkÓËÞ
Ãký «økx ÚkkÞ Au. ¼e{u yuLke ‘nrh÷e÷k»kkuzþf÷k’ Lkk{f
YÃkfh[Lkk{kt Mkku¤ (»kkuzþ) f÷kyku{kt ¼køkðíkfÚkkLkku Mkkh ykÃÞku
Au yuLkku rLkËuoþ fhðku òuEyu. ÷û{eËkMku Ãký Ëþ{MftÄLkku 195
fzðkt{kt MktûkuÃk{kt hMk{Þ fÚkk MktûkuÃk fÞkuo Au. f]»ýkðíkkhLke yLku
yu{ktÞ f]»ýLke çkk¤÷e÷kLke fÚkkyku íku{ s ð]tËkðLk{kt økkuÃkeyku
MkkÚkuLke f]»ýLke hkMk÷e÷k - yu çkÄktLkwt økwshkíku «çk¤ ykf»koý
yLkw¼ÔÞwt níkwt. WÃkhktík ¼køkðík{ktLkkt MkwËk{k, yku¾k (W»kk) íku{s
yt ç khe»k, hw  õ{ýe, Äú w ð , ft M k, Lkr[fu í kk, f] » ý, WØð,
økkuÃkktøkLkkyku suðkt Ãkkºkku íku{ s øksuLÿ{kuûk suðkt fÚkkLkfku ÷ELku
{æÞfk¤™k frðykuyu ykÏÞkLkku suðe h[Lkkyku íkÚkk yMktÏÞ
ÃkËku - QŠ{økeíkku ÷¾eLku ÃkkuíkkLke ¼Âõík¼kðLkk «økx fhe Au.
‘¼køkðík’{kt yuLkku ‘Ëþ{MftÄ’ ykÃkýu íÞkt rðþu»k
ÓËÞMÃkþeo hÌkku Au. yLkuf frðykuyu ‘Ëþ{MftÄ’Lku økwshkíke{kt
yðíkkhðk «ÞíLkku fÞko Au yLku yu{ktLkk rðrþü ¼kðMk¼h
«MktøkkuLku {Lkkuh{ ÃkËku{kt yk÷uÏÞk Au. ‘Ëþ{MftÄ’Lku yLkwðkË YÃku
fu yuLkk «Mktøkku{kt Úkkuzwtf ÃkrhðíkoLk fheLku ykÃkýk frðykuyu {wÏÞíðu
ÃkËLkk MðYÃk{kt yuLkkt fÚkkLkfku rLkYÃÞkt Au. frð ¼k÷ý ¼køkðík-
ykÄkrhík ‘Ëþ{MftÄ’Lkk «MktøkkuLku ðkíMkÕÞ, þ]tøkkh yLku fhwýLku
yð÷tçkeLku ðýoðu Au. yu{kt {wÏÞíðu f]»ýLke çkk¤÷e÷k - çkk¤-
[uükykuLku íku{ s {kíkk Ëuðfe íkÚkk sþkuËkLkk {Lkku÷kufLku ðkíMkÕÞLkku
Ãkwx ykÃkeLku hsq fhu Au. ¼k÷ý ðkíMkÕÞ¼kðLkk rLkYÃký{kt yíÞtík
«ðeý Au yLku {{oÞwõík rðLkkuËLku Ãký yu fwþ¤íkkÚke «økx fhe
þfu Au. f]»ý íkÚkk økkuÃkeykuLke hrMkfíkk¼he [íkwhkELku yLku
økkuÃkeykuLkk f]»ý«u{Lke Wíf]xíkkLku Ãký yu ÷e÷Þk þçËMÚk fhe
þfu Au. ‘Ëký÷e÷k’ íkÚkk ‘¼ú{høkeík’{kt Ãký yu MkhMk heíku ¾e÷e
QXâku Au.
¼k÷ýu su{ f]»ý÷e÷kLkwt økkLk fÞwO Au íku{ hk{Lke çkk¤÷e÷k
økkELku hk{¼ÂõíkLkwt Ãký økkLk fÞwO Au. Ãkhtíkw hk{ fhíkkt f]»ý Mkrðþu»k
heíku {æÞfk¤Lkk MkkrníÞ{kt ÔÞkÃke ð¤u÷k Au. yuLkwt yuf {n¥ðLkwt
fkhý yu Au fu hk{ {ÞkoËkÃkwhw»kku¥k{ Au, ßÞkhu f]»ý yu{Lke
{kLkðeÞíkkÚke {kLkðÓËÞLku rðþu»k MÃkþuo Au. ði»ýð Mkt«ËkÞLke
nðu÷eyku{kt ¼økðkLk f]»ý, {Lkw»ÞLke heíku Mkðkhu òøku Au, nª[u ‘Ëþ{MftÄ’Lkku ykÄkh ÷ELku f]»ý rð»kÞf MkwËt h Ëe½oh[Lkkyku ykÃke
Au, ÃkAe s{u Au yLku hkºku þÞLk fhu Au. økwshkíkLkk Mk{ksSðLk{kt, Au. fuþðËkMkLkwt ‘f]»ý¢ezkfkÔÞ’ f]»ý÷e÷kLku hMk{Þ heíku ðýoðíkwt
¾kMk íkku ð]Økyku yLku rðÄðkykuLkk SðLk{kt su þqLÞkðfkþ níkku yLku frð «rík¼kLkku MkhMk MktMÃkþo Ãkk{u÷wt, ‘Ëþ{MftÄ’ - ykÄkrhík
íku f]»ýLke {Lkw»Þ suðe rËLk[ÞkoLku fkhýu, MkðkhÚke Mkkts MkwÄe fkÔÞ Au. yuLkwt ‘hkMk¢ezkðýoLk’ yíkeð MkwtËh Au. [kuÃkkELkk Zk¤{kt
yu{Lkk rðrðÄ «fkhLkkt ËþoLk {kxu síke ð]ØkykuLku f]»ý Ãkwºk YÃku Mk{økú ¼køkðíkLku økwshkíke{kt WíkkhðkLkku LkkUÄÃkkºk «ÞíLk frð
yLku rðÄðkykuLku òýu fu Ãkrík YÃku «kÃík ÚkkÞ Au. yuLku fkhýu híLkuïhu fÞkuo Au. yuLkk Ãkkt[-A MftÄku s WÃk÷çÄ Au. ÃktËh{e
yu{Lkwt LkehMk SðLk hMkLke - WÕ÷kMkLke Ak÷fkuÚke hMkkÿo çkLku Au. MkËeLkk frð hkW÷ fkLnkLkwt h{ýeÞ ‘f]»ý ¢erzík’ fkÔÞ Ãký
ykðk s fkuE fkhýu SðLkLku hMkÚke - MkkIËÞoÚke ¼ÞwO ¼ÞwO çkLkkðLkkh ‘Ëþ{MftÄ’ - ykÄkrhík Au. f]»ýLke çkk¤÷e÷kLku þkËqo÷rð¢erzík
f]»ý, økwshkík{kt MkðosLkMÃkþeo çkLÞk ÷køku Au yLku frðykuLku Ãký ð]¥k{kt yu ðýoðu Au. f]»ýLkku hkÄk íkÚkk [tÿkðíke MkkÚkuLkku þ]tøkkh
yu{Lke ÷e÷kykuLku {Lk¼heLku økkðkLkku «Mktøk MkktÃkzâku Au. íku{s hkMk÷e÷k - ðMºkknhýLkk çku ¾tzku ÃkAe ykðíkku ºkeòu ¾tz
¼k÷ý ÃkAe ykÃkýk {nkLk frð «u{kLktËu ykÃkýLku f]»ýLkk ¼kðMk¼h MíkwríkøkkLkLkku Au. 108 fzeLkwt yk fkÔÞ
‘Ëþ{MftÄ’ ykÃÞku Au. «u{kLktË, frð MkkÚku fÚkkfkh - {ký¼è hkMk¢ezkLkwt íku{s hkMkLk]íÞLke økríkþe÷íkkLkwt ÓËÞtøk{ r[ºk hsq
Ãký níkku yux÷u ‘Ëþ{MftÄ’Lkk f]»ý÷e÷kLkk yufkrÄf «MktøkkuLku, fhu Au.
yr¼LkÞ MkkÚku, çknu÷kðeLku yuýu ðýoÔÞk Au. hMkLkwt «kuûký fhíkkt ‘‘Yzw YrÃk rðLkkurË LkkrË rLkÃkwýw Mkki¼køÞ-¼kuøke ¼÷w,
fhíkkt «u{kLktËu «òLkk ÓËÞLku ykÿo fÞwO Au. yk h[LkkLkk ykht¼{kt ðktAk r[r¥k ½ýe r{÷E {wÍ rfnª økkuÃkk÷ yu yuf÷w.’’
s yuýu fÌkwt Au. : ‘fÚkk«Mktøk yufw Lkð Ãkzu, [kÕÞku òô MkqÄu Mkuhzu.’ suðe þkËqo÷rð¢erzík AtË{kt ÷¾kÞu÷e yLkuf ÃktÂõíkyku{kt
Ëþ{MftÄLkk «MktøkkuLku, ¼køkðíkLke fÚkkLku Ãkøk÷u Ãkøk÷u yu hsq frðLke fkÔÞAxkLkkt ËþoLk ÚkkÞ Au. yuLkk &÷kufku{kt ©ðý {Äwh
fhðk frxçkØ çkLkÞku Au. yu fnu Au : ðýko÷tfkhkuLke Mk{]rØLkku Ãkrh[Þ ÚkkÞ Au.
yk ÃkkMkk ÔÞkMk ðkt[u MktMf]ík, yk ÃkkMkk {nkhtw «kf]ík Mkku¤{e MkËeLkk yuf y¿kkík frðyu ‘nrhrð÷kMkVkøk’{kt
yk ÃkkMk yæÞk &÷kuf MktçktÄ, yk ÃkkMk fzðkt [kuÃkkE çktÄ. f]»ýLke çkk¤÷e÷k íkÚkk hkMk÷e÷kLkk «Mktøkku ‘rð»ýwÃkwhký’Lkku
{q¤Lkk yæÞkÞku - &÷kufkuLku yu ÃkkuíkkLke «kf]ík{kt - ykÄkh ÷ELku MktMf]ík ð]¥kku íku{ s WÃkËkunf AtË{kt ðýoÔÞk Au. òu
økwshkíke{kt, fÃkzðkt yLku [kuÃkkE AtËLkk çktÄ{kt yk÷u¾íkku òÞ fu çkk¤÷e÷k ðýoLkLke íkw÷Lkkyu, hkMk÷e÷k ðýoLk yu{kt rðMíkkhÚke
Au. ‘MkqÄu Mkuhzu’ MkeÄe fuzeyu [k÷ðkLkku MktfÕÃk
¼k÷ý ÃkAe ykÃkýk ÚkÞwt Au. yuLkkt ðýoLkku ¼kðÃkqýo nkuðkÚke
Aíkkt yu {q¤ fÚkkLkfkuÚke VtxkÞ Ãký Au yLku
{nkLk frð «u{kLktËu ykÃkýLku ykMðkã çkLÞkt Au.
yuLkk ÃkkuíkkLkk íkhVÚke W{uhý Ãký fhíkku òÞ frð ðkMkýËkMk (E. 1536)Lke
‘Ëþ{MftÄ’ ykÃÞku Au. «u{kLktË,
Au. ðMkwËuð fu çkúñk suðkt ÃkkºkkuLke Wßsð÷
frð MkkÚku fÚkkfkh - {ký¼è Ãký hLk[kLkwt Lkk{ ‘hk½ðhkMk’ Au. zkì. ¼kÞkýeyu
hu¾kykuLke yuLku Úkkuzef Íkt¾e Ãký fhkðe Au.
níkku yu x ÷u ‘Ëþ{Mft Ä ’Lkk ‘ÞkËðhkÞ’{ktÚke ‘hk½ðhkÞ’ ÚkðkLke MÃküíkk
íku{ Aíkkt f]»ý Þ{wLkk{kt fk¤eLkkøkLku LkkÚkðk
f]»ý÷e÷kLkk yufkrÄf «MktøkkuLku, fhe Au yu Wr[ík Au. hkÄk íku{ s økkuÃkeyku
ÍtÃk÷kðu Au yu «MktøkLkk ‘{khtw {kýfzwt heMkkÔÞwt
yr¼LkÞ MkkÚku, çknu÷kðeLku yuýu MkkÚkuLke f]»ýLke «ýÞ÷e÷k íkÚkk hkMk÷e÷kLkwt
hu þk{r¤Þk’ - yu ÞþkuËkLkk rð÷kÃkøkeík{kt þkËqo÷rð¢erzík AtË{kt yu{kt AxkËkh yk÷u¾Lk
ðýoÔÞk Au.
ðkíMkÕÞ yLku fhwýLkku ðuÄf yLku Mk½Lk ÚkÞwt Au. yu yk{ íkku ‘f]»ý-ðtËkðLk-hkÄkhkMk’
yLkw¼ð fhkðeLku ÞþkuËkLkk ÓËÞLke ykíko[eMk ykÃkýLku Mkt¼¤kðu Au. yk s frðyu ‘nrh[wykûkhk-Ëwnk’{kt økkuÃkktøkLkk yLku f]»ýLke
Au. ykðkt fux÷ktf rðh÷ QŠ{økeíkku «u{kLktËLku {nkLk QŠ{frð ðMktík¢ezk ðýoðe Au.
íkheuf Ãký MÚkkÃku Au. «u{kLktË f]»ý ÷e÷kLkwt rLkYÃký fhíkkt Mk¥kh{e MkËeLkk ði f w t X ËkMk frðyu ¼køkðíkLke
{kLkð¼kðkuLku WXkð ykÃkíkku òÞ Au. LktË-ÞþkuËk-ËuðfeLkkt ‘hkMkÃkt [ kæÞkÞe’Lkk «Mkt ø k ÃkhÚke ðýo ð u ÷ f] » ý-økku à keLke
¼kðMktðuËLkkuLku ÓËÞMÃkþeo heíku yk÷u¾íkku òÞ Au. LkÞko yLkwðkËLku hkMk÷e÷k{ktLkwt «Mktøk rLkYÃký, yu{ktLkk ¼kðrLkYÃkýÚke ykf»kof
çkË÷u yLkwMksoLkLkku yLkw¼ð fhkðíkku «u{kLktËLkku ‘Ëþ{MftÄ’ fwxwtçk çkLÞwt Au. f]»ýLke ðktMk¤e ðkøkíkkt økkuÃkeyku þhËÃkqLk{Lke {Ähkíku
SðLkLkk {Lkkuh{ ¼kðkuLkwt r[ºk fh uAu. ÃkqíkLkkLkk r[ºký{kt yuLkk f]»ý ÃkkMku ðLk{kt ÃknkU[e òÞ Au. økkuÃkeykuLke rðhnÔÞÚkk frðyu
ðýoLk ði¼ðLkku yLku {Lkkunh LkkË÷e÷kLkku Ãkrh[Þ {¤u Au. MkhMk heíku ÔÞõík fhe Au. {æÞfk¤{kt hkMk÷e÷kLkkt yLkuf h{ýeÞ
f]»ý¼ÂõíkLke yk h[Lkk{kt Q¾¤çktÄLk, yMkwhðÄ, ðMºkknhý, r[ºkktfLkku ykÃkýLku «kÃík ÚkÞkt Au.
LkkøkË{ý suðk yLkuf «MktøkkuLkkt Ãkw»Ãkku {k÷kYÃku økqtÚkkELku ykÃkýLku rnLËe MkkrníÞ{kt MkwÏÞkík ‘¼ú{h økeík’Lkku «Mktøk yMktÏÞ
Mkíkík f]»ýLke «u{¼Âõík{kt ÷eLk fhe hnu Au. ¼køkðíku {æÞfk¤Lke frðykuyu ðýoÔÞku Au. økwshkíke{kt Ãký fux÷ktf frðykuyu yk
«òLku ¼Âõík-hMkLke Aku¤kuÚke ykÿo fheLku yuLku {Äwhíkk yLku «MktøkLku Mkw¼øk heíku yk÷uÏÞku Au. frð [íkw¼wos (E. 1520
{]Ëw÷íkkLkku Ãkwx ykÃÞku Au y™u ÷kufSðLkLku nrhÞk¤wt hkÏÞwt Au. ykMkÃkkMk) ‘¼ú{h økeíkk-Vkøk’{kt ‘Ëþ{MftÄ’Lkk ‘WØðMktËuþ’Lke
fu þ ðËkMk, híLku ï h, íkw ÷ òhk{ ykrË frðyku y u fÚkkLku rðøkíku ðýoðu Au. f]»ý {Úkwhk økÞk Au. íÞktLkkt yu{Lkkt

1-36
Ãkhk¢{kuLkkt ðýoLk ÃkAe yLku f]»ýLke rðËkÞ ÃkAe økkuÃkeykuyu MkkIËÞoLkkt yLku {wøÄ «u{¼kðLkkt ÃkËku Ãký yu{Lke {Äwh ÷r÷ík
yLkw¼ðu÷e ðuËLkkLkwt yu{kt rLkYÃký Au. f]»ýLkk MktËuþðknf WØðLkk ¼ÂõíkAxkÚke yk Mðkã çkLÞkt Au. yk Mkt«ËkÞLkk frðykuLkwt ÷ûÞ
MkktrLkæÞ{kt LktË íku{ s ÞþkuËkLke ÔÞÚkkLkwt íku{ s økkuÃkeyku f]»ýLku ðihkøÞçkkuÄ «çkkuÄLkLkwt Au, Ãkhtíkw ði»ýð-ÃkhtÃkhkLke MktÞ{{trzík
su WÃkk÷t¼ ykÃku Au yuLkw, yLku yu Mkðo{kt WØðLku yu{Lke f]»ý«erík yk MkkÄw frðykuLkk fðLkLkku rð»kÞ çkLke Au.
f]»ý«eríkLke su yLkLÞ yLkw¼qrík ÚkkÞ Au yuLkwt yu{kt ¼kðMk¼h yu s heíku fux÷kf fçkeh ÃktÚke Mktík frðyku - ËkMke Sðý,
yk÷u¾Lk ÚkÞwt Au. yu s heíku E. 1553{kt yk s «Mktøk ÃkhÚke hrðËkMk, frð {kuhkh, ¼kýMkknuçk suðk{kt Ãký «u{÷ûkýk
h[kÞu÷k frð çkúnuËuðLke ‘¼ú{h økeíkk’ Ãký økkuÃkeykuLkk f]»ý ¼ÂõíkLkk MktMfkh rÍ÷kÞu÷k Ëu¾kÞ Au. hrð¼ký Mkt«ËkÞLkk yk
rðhnLkwt hMkMk¼h rLkYÃký fhíke WØð-økkuÃke MktðkË YÃku h[kÞu÷e Mktík frðyku yæÞkí{ yLkw¼ðLkk {Míke¼kðLku yk÷u¾u Au.
yk rð»kÞLke {kŠ{f h[Lkk Au. ¾kMk íkku,økkuÃkeykuLkk f]»ýLku ËkMkeSðý økku à ke¼kðLkkt ÃkËku { kt r{÷LkLke {Míke íkÚkk
yÃkkíkk WÃkk÷t¼{kt økkuÃkeykuLkk ÓËÞLke {]Ëwíkk «økx ÚkE hnuu Au rðhn¼kðLke ðuËLkkLku Ãký ðýoðu Au. íkku hrð Mkknuçk ¿kkLk {køko
yLku f]»ýLke økkufw¤{ktLke M{]ríkykuLkk rLkYÃký{kt Ãký økkuÃkeykuLkku MkkÚku f]»ý [rhºkLkwt økkLk fhíkkt çkk¤÷e÷k, WØð MktËuþ, þ]tøkkh
f]»ý«u{ Lkeíkhe hnu Au. frð ¼e{ (ði»ýð) Ãký ‘hrMkf økeíkk’{kt ÷e÷k ðøkuhuLku Xef Xef «{ký{kt rLkYÃku Au. {kuhkh Mkknuçk Ãký
WØð MktËuþLke fÚkk ¼kððkne heíku ðýoðu Au. «u{÷ûkýk ¼ÂõíkLkkt fux÷ktf MkwtËh MkwøkuÞ ÃkËku MkkÚku ‘çkkh {kMke’Lke
¼ú{h økeík «MktøkLkk íktíkwLke yuf W¥k{ f]rík ykÃke Au frð h[Lkk Ãký ykÃku Au. frð Lkehktík WÃkh Ãký ði»ýðe «u{÷ûkýk
rðïLkkÚk òLke (E. 1652 ykMkÃkkMk) yu ¼ÂõíkLkku «¼kð f]»ý «þÂMík yLku f]»ý
{æÞfk÷eLk økw s hkíke
«u{ ÷ûkýk¼ÂõíkLke yk h[Lkk ‘«u{Ãk[eþe’ YÃkðýoLk ðøkuhuLkkt ÃkËku{kt Ãkzu÷ku sýkÞ Au.
¿kkLkk©Þe frðyku{kt Ãký «u{ ¼ÂõíkLkku
Ãk[eMk ÃkËkuLke {k¤k Au. yu{kt Ëþ{MftÄLke {æÞfk÷eLk økwshkíke ¿kkLkk©Þe
¼køkðíkeÞ íkkh Mkíkík økwtsíkku hÌkku Au.
WØð Mkt Ë u þ - fÚkkLkw t {Äw h fku { ¤ frðyku{kt Ãký «u{ ¼ÂõíkLkku ¼køkðíkeÞ
¿kkLke frð y¾ku Ãký f] » ýLke
¼kðMkh¼h rLkYÃký ÚkÞwt Au. yk h[Lkk{kt íkkh Mkíkík økwtsíkku hÌkku Au. ¿kkLke frð y¾ku
fk{¢ezkLkku þ]tøkkh yLku Mk¾e¼kð
frðyu LktË-sþkuËkLkku «u{, WØð îkhk Ãký f] » ýLke fk{¢ezkLkku þ] t ø kkh yLku
fux÷ktf ÃkËku{kt ÔÞfík fhu Au, Ãký
økkuÃkeykuLku ¿kkLkçkkuÄ ykÃkíkkt ÃkËkuLkk W¥kh{kt Mk¾e¼kð fux÷ktf ÃkËku{kt ÔÞfík fhu Au, Ãký
frðLku yu ÃkËku{kt çkúñ MkkÚkuLkku MktçktÄ s
økkuÃkeyku f]»ýLku WÃkk÷t¼ ykÃku Au yLku yu frðLku yu ÃkËku{kt çkúñ MkkÚkuLkku MktçktÄ s Rü
Rü Au yuðwt Mk{òE òÞ Au. ‘nrhLkku
¿kkLkçkkuÄLke Mkk{u økkuÃkeykuLkku (f]»ý «íÞuLkku) Au yuðwt Mk{òE òÞ Au. ‘nrhLkku {khøk Au
{khøk Au þqhkLkku’ suðwt ÃkË ykÃkLkkh
su «u{ çkkuÄ «økx ÚkkÞ Au yuLke yíÞtík þqhkLkku’ suðwt ÃkË ykÃkLkkh «eík{ frðyu
«eík{ frðyu ¿kkLk-ðihkøÞLkkt ÃkËku MkkÚku
{kŠ{f yr¼ÔÞÂõík ÚkE Au. h{ýeÞ áüktíkku ¿kkLk-ði h køÞLkkt ÃkËku MkkÚku «u { ÷ûkýk
«u { ÷ûkýk ¼ÂõíkLkkt ÃkËku
îkhk økkuÃkeykuLke «MkqíkkLke Ãkezk suðe f]»ý ¼ÂõíkLkkt ÃkËku Ãký håÞkt Au yLku yu{kt f]»ý
Ãký håÞkt Au.
rðhnLke Ãkezk ynª r[ºkktrfík ÚkE Au. sL{Úke ykht¼e çkk¤-÷e÷k, Ëký÷e÷k,
ðkíMkÕÞhMkLkk rLkYÃký{kt frð «rík¼kLkk W¥k{ WL{u»kku «økx hkÄkf]»ý rððkn suðk rð»kÞkuLkwt rLkYÃký fÞwO Au. òufu yuýu íkw÷Mke
Úkíkk yLkw¼ðkÞ Au. rððkn yLku {Úkwhk÷e÷k Ãký ÃkËçkØ feh Au. íke¾k ‘[kçk¾k’
ði»ýðLkk Ãkwrü{køkoLkk Vktxk suðk yLku yk[khþwrØ - MktÞ{Lkku ykÃkLkkh frð ¼kuòyu Ãký f]»ý sL{ yLku f]»høkkuÃke þ]tøkkhLkkt
ykøkún hk¾íkk Mðkr{LkkhkÞý Mkt«ËkÞLkk ÷øk¼øk çkÄk s ÃkËku íkÚkk økkuÃkeLke rðhnrðËLkkLkkt ÃkËku håÞkt Au. {wMk÷{kLk frð
frðykuyu ðihkøÞ ¼Âõík MkkÚku þ]tøkkh ¼ÂõíkLkwt økkLk fhíke h[Lkkyku hksu (frð ËÞkhk{Lkku Ãkwhkuøkk{e) f]»ýLke çkk¤ íku{ s Ëký÷e÷k,
ykÃkýLku ykÃke Au. yuLkk «ÄkLk frðyku çkúñkLktË, {wõíkkLktË, økkuÃke-hkÄkLkku f]»ý «íÞuLkku Wífx «u{¼kð f÷kí{f heíku, íkkòt
rLk»fw¤kLktË, «u{Mk¾e «u{kLktË) - yu{ktÚke «u{ Mk¾eyu nòhku fÕÃkLkku yLku ¼k»kkLke fku{¤íkk¼he {kðsík îkhk MkhMk heíku «økx
ÃkËku{kt - ÃkË{k¤kyku yLku yuLkk yLkuf Ãkuxk «fkhku{kt f]»ý ¼Âõík fhu Au. frð hksu MktðkË-f÷k{kt Ãký ¾qçk «ðeý Au yLku f]»ý-
økkE Au. yu{kt ¼kðkuLkwt ðirðæÞ Au. f]»ýLkwt Lkx¾xÃkýwt frðyu hkÄk-økkuÃkeykuLkk ðirðæÞðtíkk MktðkËku{kt yuýu [kíkwÞo yLku
rðLkkuËLkk Atxfkð MkkÚku yu{kt WÃkMkkÔÞwt Au. þ]tøkkh «u{Lkkt ÃkËku Lkkxâkí{fíkkLke yuLke ¾qçkeyku Ãký Ëþkoðe Au.
fhíkkt frðLkkt rðhn¼kðLkkt ÃkËku ykÃkýLku rðþu»k MÃkþeo òÞ Au. {æÞfk¤Lkk ytík¼køk{kt Lksh fhíkkt ‘hrMkf-ðÕ÷¼’,
frð çkún{kLktËLkkt f]»ý¼ÂõíkLkkt ÃkËku{kt f]»ý sL{ WíMkð, ‘Ãkwrü ÃkÚkhnMÞ’ yLku ‘¼ÂõíkÃkku»ký’ suðe Mkt«ËkÞ÷ûke h[Lkkyku
çkk¤÷e÷k, ðkíMkÕÞ,Ëký÷e÷k, hkMk ðøkuhu ðýoðkÞkt Au yLku ykÃkLkkh frð ËÞkhk{{kt «u{¼ÂõíkLke frðíkkLkwt - Ãkwrü{køkeo
rðLkkuË ík¥ðLku fkhýu økkuÃke WÃkk÷t¼Lkkt ÃkËku æÞkLk ¾U[u Au. ‘rþh «ðknLkwt hMk{Þ ËþoLk ÚkkÞ Au. «u{÷ûkýk ¼Âõík ÄkhkLkk yk
Mkkxu LkxðhLku ðheyu’ suðkt yu{Lkkt fxu÷ktf ÃkËku{kt ¼ÂõíkLke rLkck ytrík{ yLku W¥k{ frð Au. yu{Lkk ¼Âõík þ]tøkkh{kt {kLkðeÞ
MkkÚku þkiÞoLke «¼kðfíkk Ãký «økx ÚkkÞ Au. {wõíkkLktË{kt Ãký «u{ ¼kðkuLkwt «¼kðf rLkYÃký ÚkÞwt Au. òufu yu{ýu ‘©e{ËT ¼økðË
÷ûkýk ¼ÂõíkLkkt yLkuf ÃkËku{kt f]»ý - økkuÃkeLkk SðLkLke rðrðÄ økeíkk {nkíBÞ’, ‘Ëþ{MftÄ÷e÷kLkw¢{rýfk’, ‘©ef]»ý «køkxâ ,
yðMÚkkykuLku frðyu Mkh¤ heíku ðýoðe Au. rLk»fw¤kLktËLkkt f]»ý sL{¾t z Lkku økhçkku , ‘yË÷çkË÷Lkku økhçkku ’ , ‘©] t ø kkhLkku

1-37
økhçkku’,‘hkMk÷e÷kLkku økhçkku’ suðe fux÷ef fÚkkí{f h[Lkkyku îkhk
«u{¼Âõík-ÄkhkLkwt «çk¤ yLkwMktÄkLk fÞwO Au. WØð MktËuþLkku «Mktøk
yk÷u¾íke yu{Lke ‘«u{hMk økeíkk’ Ãký yu{Lke {kŠ{f h[Lkk Au.
‘hkÄk rðhnLku ðýoðíke ‘»kzÉíkwðýoLk’ yLku ‘f]»ýhkÄk rðhnLkk
îkËþ{kMk’ Ãký yu{ktLkk r[ºkktfLkkuÚke ykÃkýLku ykf»keo hnu Au,
Ãkhtíkw f]»ý rð»kÞf þ]tøkkhLkwt rLkYÃký fhíke ËÞkhk{Lke økhçkeykuu
íkku yu{Lke frðíkkLke ËeÃkrþ¾kyku Au. ¼køkðíkLke «¼kðf
ÃkhtÃkhk{kt «økx ÚkÞu÷e yu økhçkeyku{kt hrMkfíkk, [kíkwÞo,
Mkt ð kËf÷k, LkkheÓËÞLkkt ði r ðæÞðt í kk Mkt ð u Ë Lkku Ú ke MkÄkíke
¼kðrLk»Ãkr¥k yuðe {Lkkuh{ heíku «økx ÚkkÞ Au fu yu h[Lkkyku
frðíkk f÷kLkkt Wßsð¤ WËknhýku çkLkeLku ykÃkýLku «MkLLk fhe
hnu Au. yk økhçkeyku{kt ykðíkk ¼kð Ãk÷xkykuyu yLku yu{ktÚke
Lkeíkhíke økwshkíke ¼k»kkLke {Äwrh{kyu økwshkíkLku {wøÄ fÞwO Au.
yu{Lkkt ¼Âõík þ]tøkkh-rLkYÃký{kt yirnfíkk Au yLku {kLkð¼kðLke
«çk¤íkk Au, Lkh-LkkheLkk MktçktÄ YÃku «økx Úkíke Sð-rþð MktçktÄLke
yk ¼økðËeÞ ÃkhtÃkhk Lkh®Mkn ÃkAe ËÞkhk{{kt «VwÕ÷e QXu÷e
Ëu¾kÞ Au.

5, yrsíkhkÞ MkkuMkÞxe,
Ãkk÷ze ÃkkuMx ykurVMk ÃkkA¤, Ãkk÷ze,
y{ËkðkË-380007. VkuLk : 26636712

1-38
 økwhwíðkf»koýLkk rMkØktíkLkk Þwøk«ðíkof fkuý ?
fýkË fu LÞqxLk ?
ykÃkýk hk»xÙLkkt RríknkMk yLku MktMf]ríkLkk rLk{koý Mkk{uLkk
Ãkzfkhku yòuz Au : Ëk.ík. ¿kkÃkfkuLke yAík fu ¿kkÃkfkuLkku y¼kð,
yr¼øk{ ÃkhíðuLke yÃkqýoíkk, yLður»kík ÷¾kýku çkkçkíkLke
çkuËhfkhe,Ãkkuíkefkt MkkÄLkkuLkk rðrLkÞkuøk «íÞuLke WÃkuûkkð]r¥k, rðËuþe
÷¾kýkuLkwt yktĤwt yLkwfhý yLku rðhkuÄk¼kMke ðirðæÞÃkqýo
yÚko½xLkkuLku Mk{sðkLke yûk{íkk. yk WÃkhktík MkkrnÂíÞf MkkÄLkku
«íÞuLke WËkMkeLkíkk, Ãkwhkðþu»keÞ Mkk{økúeLke WÃkÞkurøkíkkLke {ÞkoËk,
ËMíkkðuS fu ËVíkheÞ ¿kkÃkfku Ãkhíðu ykt¾{et[k{ýkt yLku MknwÚke
rðþu»k þkuÄ fkÞo fhðkLke hwr[-ð]r¥k-árüLkku y¼kð RríknkMkLke
nfefíkku yLku «r¢ÞkÚke Erík÷¾ký Ëqh hnu Au. ykÚke, yr¼Lkð
yLðu»ký íkhV økrík fhðk çkkçkíkLke WÃkuûkkLku fkhýu RríknkMkLkkt
÷¾ký íkÚkkfrÚkík hne òÞ Au yLku íku{kt Lkðkt yLðu»ký æÞkLkkno
çkLkíkkt LkÚke. ykÃkýu yu yr¼¿k hnuðwt sYhe Au fu Lkðk t¿kkÃkfku-
yLðu»ký-yÚko½xLk nt{uþkt ¼qíkfk¤Lkk yÇÞkMk{kt Lkðkt Ãkrh{ký
çkûku Au yLku Mkhðk¤u Lkðk tÃkrhýk{Úke RríknkMk Mkk{uLkk Ãkzfkhku
n÷ fhe þfkÞ Au. ¿kkíkÔÞ yux÷wt s fu Rríkf]ríkLkk yÇÞkMkwyu-
rs¿kkMkwyu Mkíkík Lkðe ¾kusLkk WÃkÞkuøk - rðrLkÞkuøk ðkMíku MkËkÞ
íkíÃkh hnuðwt òuEyu yLku «MÚkkrÃkík nfefíkkuLkk ÃkwLkrLk{koý fksu
òøk]ík hnuðwt òuEyu yux÷wt s Lknª, fkuE yuf s MkkÄLk-Mkk{økúe
WÃkh ykÄkh hk¾ðkLke õÞkhuÞ ¼q÷ fhðe òuEyu Lknª, fkhý
Rríkf]ríkLkkt ¿kkÃkf Mk{Þktíkhu nkÚkðøkkt Úkíkkt s hnuðkLkkt yLku íkuLkk
WÃkÞkuøk Mkkhw nt{uþkt «kð]r¥kf - «r¢Þk fhíkk hnuðwt òuEyu.
RríknkMk{kt nfefíkkuLkwt s «kÄkLÞ hnu Au. nfefík yu nfefík s
Au, íku Mkk[e fu ¾kuxe nkuíke LkÚke. nk, íku ÔÞÂõíkLke íkk÷e{ yLkwMkkh
øk{íke fu yýøk{íke sYh nkuE þfu Au. nfefík òu Mkk[e Lkk nkuÞ
íkku íku fuð¤ fÕÃkLkk fu yxf¤Lkk [kufXk{kt Mk{kðe þfkÞ,
RríknkMkLkk Ãkrh½{kt Lknª s. yuÚke Míkku RríknkMk fuð¤ Lku fuð¤
nfefíkLke þh{ hk¾u Au. nfefík íÞkhu s çkLku Au ßÞkhu íkuLkk
WÃkh Mk{ÞLke AkÃk ytrfík ÚkÞu÷e nkuÞ Au, íkuLkk WÃkh ¼qíkfk¤Lkkt
Míkh Wífeýo ÚkÞu÷kt nkuÞ Au. Mkkh yux÷ku s fu nfefíkku yu Aks÷eMÚk
zuzMxkuf LkÚke fu nfefíkkuLkku Zøk÷ku ð¾khøkúMík LkÚke.
yr¼¿k nfefík yu Au fu RríknkMk yu ¿kkLkLke yuf þk¾k
Au yLku suLkku WÆuþ ¼qíkfk÷eLk ½xLkkykuLkku ÔÞðÂMÚkík yLku
rðþu»k¿kkLkÚke yÇÞkMk fhðkLkku Au, yuLkwt ËMíkkðuSfhý fhðkLkwt
Au, yuLku Ãk]Úk¬]ík fhðkLkwt Au, ÃkqðkoÃkh MktçktÄÚke yuLkk íkkýkðkýk
Mkw½x heíku økkuXððkLkk Au yLku Mkhðk¤u yk MknwLkk Mkt˼uo yuLkkt
íkfoþwØ yÚko½xLk fhðkLkkt Au. nk, yÚko½xLkLke «r¢Þk Mk{Syu
fu Mðefkheyu yux÷e Mkh¤ LkÚke, yux÷wt s Lknª íku ðkMíku
rLkckÃkqðofLkk «ÞkMk yLku økríkþe÷ rð[khfkÞo fhðkt yu yLkðu»kf
1-39
- zkì. hMkuþ s{eLkËkh
Mkkhtw ÃkzfkhYÃk Au. fkuE Ãký ½xLkk fu «r¢ÞkLke nfefíke rðøkíkku
yk{ íkku Mk{Þkíkeík nkuÞ Au yLku íkuÚke MkeÄu MkeÄe heíku yuLkku ¿kkLk
çkkuÄ ytfu fhðku {w~fu÷ Au. ykÚke, Rríkf]ríkrðË ¼qíkfk÷eLk ½xLkk-
«Mktøk-çkLkkðLku ÃkkuíkkLke çkkirØf þÂõíkÚke árüûk{ çkLkkðu Au.
¢ku[uyu ¼÷u fÌkwt nkuÞ fu RríknkMkLkwt yuf s fkÞo Au yLku íku Au
nfefíkLkkt ðýoLkLkwt, Ãký nfefíkLkkt yÚko½xLk rðLkk RríknkMk h[e
þfkíkku LkÚke. su{ RríknkMk ðkMíku ykÄkhLke sYh Au íku{ s íku
ðkMíku yÚko½xLkLke yuÚke rðþu»k sYh Au. fuð¤ nfefíkkuLkku Zøk÷ku
yu RríknkMk LkÚke. yux÷u RríkrðË ÔÞÂõíkøkík heíku yLku ÃkkuíkkLke
íkk÷e{Lkk Mknkhu íku{ s ÃkkuíkkLke hwr[árü yLkwMkkh su íku rLkýoÞ
fhu Au yLku yuLke ykðe «r¢Þk{kt ykí{÷rûkíkk - yçsurfxrðrx
{wÏÞ ¼qr{fk ¼sðu Au. ¿kkíkÔÞ yux÷wt s fu ykí{÷rûkíkk RríknkMk
÷u¾Lk{kt yrLkðkÞo çkLke hnu Au, òu Rríkfkh øk{u íkux÷ku ÃkËkÚkorLkc
- yçsurfxð hnuðkLkku «ÞkMk fhu íkku Ãký Mkhðk¤u íkku Rríkf]ríkrðË
MðÞtLke MktMfkh¼kíkLku yLkwYÃk, æÞuÞðkË ykEzuþLk÷ ykÄkrhík
yøkúuMkhíkk yLku Mk{ÞLkk íkfkò yLkwMkkh ¼qíkfk¤Lku yð÷kufu Au,
rLk{uo Au. yk{ fhðk{kt yuLku yÚko½xLkLke rðrðÄíkkLkkt Ãkrhçk¤
yðhkuÄYÃk õÞkhuf çkLku Au. Ãkrhýk{u ‘MkqtXLku økktøkzu økktÄe’ ÚkLkkh
fnuðík {wsçk yÚko½xLkLke ¼q÷k{ýe{kt fk[ku-Ãkku[ku RríkÇÞkMkw
yxðkÞ Au. MkuBÞwy÷ çkx÷hu fÚku÷w ‘òu fu Eïh Ãký ¼qíkfk¤Lku
çkË÷e þfíkku LkÚke, Ãký RríknkMk-rs¿kkMkw yð~Þ çkË÷e þfu
Au.’ rðÄkLk MkqtXLku økktøkzu økktÄe ÚkLkkh Rrík÷u¾f ðkMíku ykt¾
¾ku÷Lkkhtw çkLke hnuðwt òuEyu. yksu íkku [kuhu yLku [kixu RríknkMkfkh
ykÃkýLku ¼uxe òÞ Au. yx÷hLkk rðÄkLk Mkt˼uo ykÃkýu MkkBÞðkËe
yLku LknuhwrLkc RríknkMkfkhLku yð~Þ {q÷ðe þfeyu. yuðwt Ãký
çkLku fu ÃkhËk ÃkkA¤ Äfu÷kE økÞu÷e Rrík½xLkk ÃkwLkù VerLkõMk
Ãkt¾eLke su{ hk¾{ktÚke Mkhð¤e QXu Au. Ëk.ík. Þûk«&™ ykÞoLkku,
yux÷u s íkÚkkfrÚkík ÃkËkÚkorLkc - yçsuÂõxð heíku ÷¾kíkku RríknkMk
Ãký yçsuÂõxð hnuíkku LkÚke. nfefík{kt Ãkrù{e yLku ¾kMk fheLku
MkkBÞðkËe ÷k÷htøku fu Ãkqðoøkún Rrík÷u¾Lk nSÞ ÚkkÞ Au yLku íku s
ykÃkýe Mkk{uLkku {kuxku Ãkzfkh Au. yux÷u ykÃkýk hk»xÙLkkt RríknkMk
yLku MktMf]ríkLkkt rLkYÃký ykht¼Úke ykí{÷ûke hÌkkt Au, ÃkqðoøkúnÚke
Ãkz½kÞu÷kt hÌkkt Au yLku ÃkqðoÄkhýkLkk yr¼øk{Úke Þwõík hÌkkt Au.
ykLkwt {wÏÞ fkhý ðíko{kLku yu Au fu LknuhwLkk Mk{ÞÚke Rrík÷u¾Lk{kt
hksfkhý yux÷e nËu Ëk¾÷ ÚkE økÞwt Au fu suÚke RríknkMk÷u¾LkLke
«kð]r¥kf «r¢Þk RríknkMkøkhLkk nkÚk{ktÚke Mkhfe økE Au. ykÚke,
RríkrðËLke sðkçkËkhe yøkkW fhíkkt ðíko{kLku çkuðzkE økE Au.
søkík yksu yuf rðïøkúk{ suðwt çkLÞw tAu. ykÚke RríknkMk
rLkYÃkýLkkt yr¼øk{, ÃkØrík yLku ÷u¾Lk ÍzÃkÚke MÚk¤ktíkrhík ÚkE
òÞ Au yLku ÃkhMÃkhLkk yÚko½xLk yÚkzkíkkt hnu Au. Mkhðk¤u
RríkrðË [kuÃkx WÃkh Q¼u÷ku ÃkkuíkkLku yLkw¼ðu Au, ¿kkÃkkfkuLkk
çkknwÕÞÚke {qtÍkÞ Au yLku Ãkrhýk{u yÚko½xLk fhðkLke {qtÍðý ytfu
fhu Au. Ãký sYhe Au ¿kkÃkf, yr¼øk{, ÃkØrík íkÚkk yÚko½xLkLku
þkýÃkýÚke íkÃkkMkðkLkku, fnku fu yLður»kík fhðkLkku, ykÃkýk
hk»xÙLkk Mkt˼o{kt ¼kíkeøk¤ MktMf]rík, ðirðæÞ-Mk¼h ÃkÞkoðhý,
Mkk{krsf {k¤¾wt, ¼k»kk-çkku÷eLke rðrðÄíkk suðkt Ãkrhçk¤ æÞkLk{kt
÷uðkt çknw sYhe Au. ykÚke s ytfu fhðwt sYhe Au fu, EríknkMkLkkt
yLðu»ký MÚk¤ yLku fk¤Lke {ÞkoËk{kt s rðþu»k yr¼«uík çkLku
Au.
yktĤwt, fnku fu þkýÃký rðLkkLkwt, yLkwfhý yu fkuý òýu
fu{ ykÃkýe hk»xÙeÞ «ð]r¥k çkLke økE Au. su{Lkwt ykÃkýu yktĤwt
yLkwfhý nS ytfu fhe hkÏÞwt Au íkuðk nuhkuzkuxTMk, fku®÷økðwz yLku
xkuÞLçke suðk ÞwhkuÃkeÞ RríknkMkrðËku su{ ÃkkuíkkLke ÃkhtÃkhkLkk {q¤
MkúkuíkLku yLku {q¤økík ¿kkÃkfLku {sçkqík hk¾eLku, yuLke s çkwrLkÞkËLkku
rðrLkÞkuøk fheLku RríkrLkYÃký fÞkO Au yLku sYh sýkÞu çkeòt
fux÷ktf yLÞ ËuþLkkt árü®çkËw MðefkÞkO Au íku{ ykÃkýu þwt Lkk fhe
þfeyu ? yLkwfhý yu{Lke ÃkØrík yLku yr¼øk{Lkkt fheyu íku
Wr[ík Au, Lknª fu yu{Lkkt ÷¾kýLkkt yÚkkoík ykÃkýu ykÃkýkt ËuþMÚk
¿kkÃkfkuLke ÃkhtÃkhkLku MkwáZ hk¾eLku, {sçkqík çkLkkðeLku Rríkf]rík
rLkYÃký fhðkt òuEyu yLku sYh sýkÞ íkku fuð¤ Mk{ÚkoLk Mkt˼uo
yLÞ hk»xÙLkkt árü®çkËw Mðefkheyu íkku ykÃkýe ði[krhf íkkfkík
rðþu»k ÿrZ¼qík ÚkkÞ, fnuðkLkwt Mkhðk¤u yux÷wt s fu Ãkrù{Lkk
rðîkLkkuyu ÃkkuíkkLke ÃkhtÃkhk, ÃkkuíkkLkkt MkkÄLk, ÃkkuíkkLkk yLkw¼ð
yLku ËuþMÚk ÃkÞkoðhý WÃkh æÞkLk furLÿík fÞkO Au íku{ ykÃkýu Ãký
ykÃkýkt MkkÄLkLkku ykÃkýk yr¼øk{Úke rðrLkÞkuøk fhðku òuEyu
yLku íku{ fhíkkt rðï Mk{Mík{kt rðfMku÷e W¥k{ «fkhLke yLðu»ký
ÃkØrík ÞÚkkðfkþu y¾íÞkh fhðe òuEyu.
ykÃkýu ynª Úkkuzktf WËknhýÚke yk ¼qr{fkLku ÃkkhËþof
heíku ytfu fheyu. ykÃkýku yu Mkðoøkúkne yLkw¼ð Au fu Mkwxuð fu
fwxuð õÞkhuÞ Lkkþðtík LkÚke nkuíke. yu{ ¾MkqMk fne þfkÞ fu Mkkhe-
¾kuxe xuð {kLkðSðLk{kt s¤kuLke su{ [kUxu÷e nkuÞ Au. Ëk.ík.
ykÃkýk Rríkf]rík økútÚkku{kt ykÃkýu çku ÔÞÂõíkLke ÃkhMÃkh Mkh¾k{ýe
fhu÷e LkkUÄ yð~Þ òuEyu Aeyu : Mk{wÿøkwÃíkLku (EMðe. 330 Úke
370) ¼khíkLkk LkuÃkkur÷ÞLk (EMðe 1769 Úke 1821) íkhefu
yku¤¾kððk{kt økkihð yLkw¼ðeyu Aeyu. {nkfrð fkr÷ËkMkLku
(EMðeLke [kuÚke MkËe) ykÃkýu ¼khíkLkk þufMkrÃkÞh (EMðe 1564
Úke 1616) íkhefu rçkhËkðíkkt LkkLk{ yLkw¼ðíkk LkÚke. íkuðe s
heíku ÷kunÃkwhw»k MkhËkh Ãkxu÷Lku (EMðe 1875 Úke 1950) ykÃkýu
«òMk¥kkf hk»xÙLkk rçkM{kfoÚke (1815 Úke 1898) Lkðksðk{kt
shkÞu Mktfku[ yLkw¼ðíkk LkÚke.
Ãkhtíkw RríknkMkLkk Mkt˼uo ykðe Mkh¾k{ýe Lk íkku MkíÞÃkûku
Au Lk íkku íkfoþwØ nfefíku yk{kt ðËíkkuÔÞk½kík rMkðkÞ fþwt rðþu»k
LkÚke. Mk{ÞLkk Mkt˼uo Mkk{kLÞík: Ãkqðofk÷Lke ÔÞÂõík MkkÚku
yLkwfk÷Lke ÔÞÂõíkLke Mkh¾k{ýe fheyu íkku RríknkMke LkÚke íkku
1-40
Ãký Mðefkhe þfkÞ. Mk{wÿøkwÃík LkuÃkkur÷ÞLk fhíkkt [kiË MkËe Ãkqðuo
ÚkÞk yux÷u fnuðwt nkuÞ íkku yu{ fne þfkÞ fu LkuÃkkur÷ÞLk çkkuLkkÃkkxo
yu £kLMkLkku Mk{wÿøkwÃík níkku yLku rðr÷Þ{ þuõMkrÃkÞh yu ÞwhkuÃkLkku
fkr÷ËkMk níkku, fu{ fu çktLku ðå[u ykþhu yrøkÞkh MkifkLkwt ytíkh
Au. yk{ íkku RríknkMk ÷u¾Lk{kt ykðkt Mk{efhýLku fkuE MÚkkLk
LkÚke, íkku Ãký Mk{Þ Mkt˼uo rð[kheyu íkku ynª rLkËuoþ fÞko {wsçkLke
LkkUÄ íkkŠff økýkÞ. yk{ íkku ykÃkýu MkhËkh Ãkxu÷ yLku s{oLkeLkk
r÷Þku ÃkkuÕz ðkìLk rçkM{kfoLku Mk{ÞLkk Ãkrh«uûÞ{kt Mk{fk÷eLk økýðk
nkuÞ íkku økýe þfkÞ. ynª ðËíkkuÔÞk½kík LkÚke. Ãký MkhËkh Ãkxu÷Lke
÷ku¾tze íkkfkík yLku rçkM{kfoLke ÷ku¾tze íkkfkík{kt çkwrLkÞkËe íkVkðík
Au s. çktLkuLke hksfeÞ fwþkøkú çkwrØ{kt Ãký ÃkkÞkLkku ¼uË níkku.
s{oLkeLkk rçkM{kfuo AqxkAðkÞk s{oLk hkßÞkuLku yufrºkík fÞkO íku{kt
yLku MkhËkh Ãkxu÷u hksþkne hkßÞkuLkkt rð÷eLkefhý fÞkO íku{kt
{q¤økík íkVkðík Au. yuf s ¼k»kk, yuf s Ä{o, yuf s Mk{ks,
yuf s heík¼kík yLku yuf Mkh¾k MktMfkh «ðknkuÚke ¾trzík s{oLk
rðMíkkhkuLku MktøkrXík fhðk{kt rçkM{kfuo su çknkËwhe Ëþkoðe íkuLke
Mkh¾k{ýeyu MkhËkh ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷u ykÃkýk hk»xÙLkkt rðrðÄ
¼k»kk çkku÷eÚke Mk¼h, ðirðæÞÃkqýo Ä{o, Mkk{krsf rðrðÄíkk,
MktMfkh-MktMf]ríkÚke r¼LLkíðÞwõík 562 sux÷kt hksþkne hkßÞkuLkkt
rð÷eLkefhýLku {kºk ËkuZ ð»koLkk xqtfk Mk{Þ{kt MktÃkLLk fhðkt yu
fkÞo rçkM{kfo fhíkkt rðþu»k rð[ûkýíkk ÃkkhËþof heíku MÃkü ÚkkÞ
Au. õÞkt MkhËkhLke ÷ku¾tze íkkfkík yLku õÞkt rçkM{kfoLke çktLkuLke
Mkh¾k{ýe þõÞ s LkÚke, Ãký Mkh¾k{ýeLke fwxuðLke árüyu fnuðwt
nkuÞ íkku ¾MkqMk yu{ fne þfkÞ fu rçkM{kfo s{oLkeLkk MkhËkh níkk.
yuÚke rðÃkheík Mkh¾k{ýe RríknkMke LkÚke.
ykx÷e Ëe½o ðne ynª nðu ÃkAeLkk Ãk]ÚÚk¬hý ðkMíku
WÃkËuþe nkuðkÚke «Míkwík fhðe sYhe sýkÞ Au.
ynª yuf ðirïf rð¿kkLke {wÆku Ãk]ÚÚk¬]ík fhðku Au yLku íku
Au økwhwíðkf»koýLkku. yk{ íkku Mkh ykEÍuf LÞqxLk økwhwíðkf»koýLkk
Þwøk «ðíkof nkuðkLke «çk¤ {kLÞíkk rðï Mk{Mík{kt «[krhík nkuÞ
íku Mðk¼krðf Au, Ãký ykÃkýk hk»xÙuÞ yk {kLÞíkk rðLkk
rn[rf[kx Mðefkhe ÷eÄe Au, y÷çk¥k, ÃkkuíkkLkkt ¿kkÃkfLku VtVkuMÞk
- íkÃkkMÞk ðøkh. Úkkuzwtf LÞqxLkLke þkuÄ rðþu.
íkuyku ytøkúus økrýík¿k yLku ík¥kð¿k níkk. 4Úke òLÞwykhe,
1643Lkk hkus ÷UfuþkÞh ÃkkMkuLkk ðwÕMkÚkkuÃko{kt ÚkÞku níkku yLku
yðMkkLk 31{e {k[o, 1727Lkk hkus ÷tzLk{kt ÚkÞwt níkwt. ¾uzqík
ÃkrhðkhLke yk ÔÞÂõíkyu sL{Lkk ºký {kMk yøkkW rÃkíkkLke
AºkAkÞk økw{kðe níke. LÞwxLkLkk sL{Lkk ð»koLkk Úkkuzk rËðMk yøkkW
Ex÷eLkk ¾økku¤rðË yLku ¼kiríkfrð¿kkLke økur÷÷eÞku økur÷÷e
(1564 Úke 1642)Lkwt {]íÞw ÚkÞwt níkwt. yk{, LÞwxLkLkk sL{ Ãknu÷kt
rÃkíkkLkwt yLku økur÷÷eLkwt yðMkkLk òýu Mkh ykEÍuf Mkkhw ÃkzfkhYÃk
Lkeðzâwt. 1665{kt íku{ýu økkrýíkef Ãkrh½{kt «kht¼ fÞkuo. rîÃkËe
«{uÞLkk {n¥ðLkk rMkØkLíkLke «MÚkkÃkLkkÚke yLku íku ÃkAeLkkt ÃkkuíkkLkkt
yLÞ yLðu»ký{ktÞ íku{ýu îeÃkËe «{uÞLkku ÔÞkÃkf rðrLkÞkuøk fÞkuo.
Ãkrhýk{u íku{Lke fçkh WÃkh rîÃkËe «{uÞ Wífeýo fhðk{kt ykÔÞwt
Au.
íkuLkkt {n¥ðLkkt yLðu»ký{kt yuf Au økríkLkk ºký rLkÞ{ku
ytøkuLkwt. íkuLkk økríkLkk rMkØktík ÞtºkrðãkLkk ÃkkÞkLkk rLkÞ{ íkhefu
MðefkhkÞk Au. ykfkþe ÃkËkÚkkuoLke økrík Ãkhíðu yuLkkt yLðu»kýÚke
yuðwt rLkýeoík ÚkÞwt fu MkqÞoLkk økwhwíðkf»koýeÞ ¾U[kýLku fkhýu økúnku
ÃkkuíkkLke rLkÞík ¼ú{ýfûkk{kt økkuXðkÞu÷ku hnu Au. ßÞkhu Ãk]ÚðeLkk
økwhwíðkf»koýLkk ¾U[kýLkk fkhýu [tÿ íkuLke ¼ú{ýfûkk{kt økkuXðkÞu÷kt
hnu Au. ykùÞo yu çkkçkíkLkwt Au fu, LÞwxLkLkk çkÄk rMkØktík yuLkkt
yLðu » ký ÃkAeLkk çku ËkÞfk çkkË «rMkrØ ÃkkBÞk Au yLku
¼kiríkfrð¿kkLk{kt íku rMkØkLík çkwrLkÞkËe heíku æÞkLkkno çkLÞk níkk.
ÃkËkÚko MkkÚku Mkt÷ÂøLkík Ãkrhçk¤ku yLku íkuLkkt MÚkkLkktíkh ðå[uLkk MktçktÄ
yk rLkÞ{ {khVíku yr¼ÔÞõík ÚkkÞ Au.
yk Mkt˼uo ð]ûk WÃkhÚke ÃkkuíkkLkk {kÚkk WÃkh Lke[u Ãkzíkk
MkVhsLkLku òuE {wõík heíku ÃkíkLk Ãkk{íkk ÃkËkÚkoLke økríkLkk rLkheûký
WÃkhÚke LÞwxLku økwhwíðkf»koýLkku rLkÞ{ «MÚkkrÃkík fÞkuo íkuLkkÚke Mknw
MkwrðrËík Au. MkVhsLkLkwt ð]ûk yuLkwt Ônk÷wt, ð]ûk níkwt íku ynª LkkUÄðwt
hÌkwt. yuLkk yk rLkÞ{ yLkwMkkh Ãk]ÚðeLkwt ÃkËkÚko WÃkhLkwt ykf»koý
ÃkËkÚko{kt hnu÷k ˤLkk (Thickness or weight) sÚÚkk WÃkh yLku
íku{Lke ðå[uLkk ytíkh WÃkh ykÄkrhík Au. yÚkkoík su{ ytíkh ðÄíkwt
òÞ íku{ økwhwíðkf»koý ðÄíkwt òÞ. Mkhðk¤u, nkÚk{kt hk¾u÷e ðMíkw
fu ÃkËkÚko Akuze Ëuíkkt íku Ãk]Úðe WÃkh Ãkzu Au yu «kÚkr{f yLku çkwrLkÞkËe
rLkheûký-yð÷kufLk økwhwíðkf»koýLkk rMkØkLík{kt rLkneík Au.
økwhwíðLkkt çk¤ yLku íkuLku fkhýu Úkíke LkiMkŠøkf Ãkrh½xLkkyku
rðþuLke {wÏÞ òýfkhe rðïLku nkÚkðøke ÚkE ºký {nkLk
rð¿kkLkeykuLku fkhýu yk ºký rð¿kkLke Au : økur÷÷eyku (Ex÷eLkku
¾økku¤rðË yLku ¼kiríkfrð¿kkLke, (RMðe. 1564 Úke 1642),
Mkh ykEÍuf LÞwxLk (ytøkúus rð¿kkLke yLku økrýík¿k, EMðe
1643Úke 1727) yLku ykÕçkxo ykELMxkELk (sL{u s{oLk Ãký
y{urhfe rð¿kkLke, EMðe. 1879Úke 1955). MkkhLkku Mkkh yux÷ku
s fu Ãk]Úðe Mk½¤k ÃkËkÚkoLku ÃkkuíkkLkk fuLÿ íkhV ykf»kuo Au - ¾U[u Au.
økwhwíðkf»koýLkk rMkØkLíkLke MÚkkÃkLkk{kt LÞwxLku «uhýk «kÃík ÚkE
òunkLkeMk fuÃ÷hLke (s{oLk ¾økku¤rðË yLku økrýík¿k, EMðe
1571 Úke 1630) yk ÃkhíðuLke þkuÄÚke. økúnkuLkkt yð÷kufLkLkkt
rðøkíku Ãk]Úk¬hý WÃkhÚke fuÃ÷hu ºký rMkØkLík «MÚkkrÃkík fhðk{kt
MkV¤íkk nktMk÷ fhe, MkqÞo [kuÃkkMk økúnkuLke økrík rðþu. «&™ ÚkÞku
fu yk{ ÚkðkLkwt fkhý þwt ? LÞwxLku ÃkkuíkkLkk ðíkLk ðwÕMkÚkúkuÃkLkk ðMkðkx
ËhBÞkLk (RMðe 1664 Úke 1666) yk «&™Lkku W¥kh ytfu fÞkuo.
yuýu íkkhÔÞwt fu Ëe½o ðíkwo¤kfkh fûkk{kt (eliptical orbit) økún MkqÞoLke
ykMkÃkkMk Vhu Au, fkhý MkqÞo íkhVLkwt ykf»koý, (yu{Lkk rðþuLke
Úkkuzef ðÄw {krníke ðkMíku yk ÷u¾fLke yuf LkkUÄ ‘Ãkrù{{kt
økwhwíðkf»koýLkk «ýuíkk, Mkh ykEÍuf LÞwxLk (økwshkík Ãkkrûkf)
ytf 7, ð»ko 42, íkk. 1.4.2002 òuðe).’ xkuÞLçke ðøkuhu
RríkrðËLke ÃkhtÃkhk yLku «kf]r¥kf «r¢Þk Ãkhíðu ykÃkýu ¼qr{fk{kt
rð&÷u»ký fÞwo t Au. íkËTLkwMkkh økwhwíðkf»koýLkk {wÆk rðþu ykÃkýe
ÃkhtÃkhk{kt fu yLður»kík «r¢Þk{kt fkuE çkkçkík LkkUÄkE Au fu Lknª íku
1-41
ytøku Wòøkh ÚkEyu.
ykðe íkÃkkMk fhíkkt fu þkuÄfkÞo fhíkkt nfefík yu nkÚkðøke
ÚkkÞ Au fu ±ñà¢ïç¯ÜU Îà¢üÝLkk «ýuíkk {nŠ»k fýkËu VUfu÷wt íkeh Lke[u
fu{ Ãkzâwt íkuLkk W¥kh{kt íku{ýu økwhwíðkf»koýLkku MÃkü rLkËuoþ ykÃÞku
Au. yu{Lkku yk ík¥ðøkútÚk MktMf]ík{kt Au. yu{ktÚke økwhwíðkf»koý Mkt˼uo
yu{ýu fhu÷k WÕ÷u¾ ynª Ãk]Úk¬]ík fheyu ynª «Míkwík &÷kuf
yLktík÷k÷ Xkfwh MktÃkkrËík …臢¢ÜUë¼æ ±ñà¢ïç¯ÜU Îà¢üÝ}¢ì økútÚk (r{rÚk÷k
rðãkÃkeX, Ëh¼tøkk, 1957) {ktÚke WËTÄ]ík fÞkuo Au.
- x¢éLy±Ðí²Õ „æ²¢ïx¢¢Ý¢}¢éyÿ¢ïЇ¢}¢ì (1.1.29)
²Î¢ çã Îï±Îœ¢: Ðí²yÝïÝ ÜUÚ¢çÎÝ¢ x¢éLy±±‹¼æ Т¯¢‡¢¢çÎÜU}¢éçyÿ¢Ðç¼
¼Î¢ïyÿ¢ïЇ¢ï Т¯¢‡¢¢çÎx¢¼æ x¢éLy± ÜU¢Ú‡¢}¢ìJ x¢éLy±Úç㼢ݢæ бݢÎèÝ¢}¢éyÿ¢ïЇ¢
„æ|¢±¢¼ì ¼ƒ¢ Îï±Îœ¢ Ðí²yÝ:J ¼Î|¢¢±ï Ðéyÿ¢ïЇ¢¢„æ|¢±¢¼ì J ¼ƒ¢
x¢éLy±¢{¢ÚТ¯¢‡¢¢çÎ Îï±Îœ¢ ãS¼ „²¢ïx¢: JJ
yÚkkoíkT økwhwíkk (¼khuÃkýwt) «ÞíLk yLku MktÞkuøkLkwt WíûkuÃký
ÚkkÞ Au yux÷u fu Ÿ[u VUfkÞ Au.ßÞkhu ËuðË¥k nkÚk ðøkuhuLkk «ÞíLk
ðzu ¼khu ÃkÚÚkhLku Ÿ[u VUfu Au íÞkhu Ÿ[u VUfðkLke r¢Þk{kt ÃkÚÚkh
ðøkuhu{kt hnu÷wt ¼khuÃkýwt yu fkhý Au.
„²¢ïx¢¢|¢¢±ï x¢éLy±¢¼ì мÝ}¢ì (5.1.6)
²²¢ ¼êyм¼¢ï }¢é„HS² ãS¼„æ²¢ïx¢¢|¢¢±: ¼Î¢ x¢éLy±¢¼ì
}¢é„HS²¢l¢ïx¢}¢Ý}¢ìJ
yÚkkoíkT MktÞkuøkLkk y¼kðu ¼khuÃkýkLku ÷eÄu ÃkíkLk ÚkkÞ Au
yux÷u fu Lke[u Ãkzu Au.
Ý¢ÎïÝç±à¢ï¯¢|¢¢±¢‹Ý¢ïŠ±ü Ý ç¼²üxx¢}¢Ý}¢ì (5.1.7)
Ý¢ï Î Ýç±à¢ï ¯ ©Š±ü x ¢}¢Ýç¼²ü x x¢}¢Ý²¢ï : ÜU¢Ú‡¢}¢ì J
¼²¢ïÚ|¢¢±¢‹Ý¢ïŠ±üç¼²üx¢ì - x¢}¢Ýï |¢±¼: JJ
yÚkkoíkT rðþu»k «uhýkLkk y¼kðÚke Qæðo fu ð¢øk{Lk Úkíkwt
LkÚke. rðþu»k «uhýk yu Qæðo fu ð¢øk{LkLkwt fkhý Au. yu çktLkuLkk
y¼kðÚke Qæðo fu ð¢øk{Lk Úkíkwt LkÚke.
Ðí²yÝ¢|¢¢±ï x¢éÚéy±¢¼ì „é#S² мÝ}¢ìJ (5.1.11)
yÚkkoíkT «ÞíLkLkk y¼kð{kt ¼khuÃkýkLku ÷eÄu Mkqíku÷kLkwt ÃkíkLk
ÚkkÞ Au.
„æSÜU¢Ú¢|¢¢±ï x¢éÚéy±¢¼ì мÝ}¢ì (5.1.16)
¥¢Ð¼Ýæ çm¼è²¢çÎ ÜU}¢¢ü燢 „æSÜU¢Úï…‹²¢çÝ J à¢ïÚS² мÝæ ¼é
„æSÜU¢Ú¢|¢¢±¢¼ x¢éÚéy±¢Îï±ïç¼ JJ
yÚkkoíkT MktMfkhLkk y¼kð{kt ¼khuÃkýkLku ÷eÄu ÃkíkLk ÚkkÞ
Au. çkkýLkwt Ãkzðwt yu (r¢Þk) MktMfkhLkk y¼kðÚke yLku ¼khuÃkýkLku
÷eÄu ÚkkÞ Au.
¥Ð¢æ „æ²¢ïx¢¢|¢¢±ï x¢éÚéy±¢¼ì мÝ}¢ì (5.2.2)
²‹}¢ï{¢ÐÝè¼¢ïÎÜU¢Ý¢æ мÝæ ¼Ðíç¼Ï¢‹{ÜUÐ±Ý „æ²¢ïx¢¢|¢¢±
„‹Ýèçã¼¢¼ì x¢éÚéy±¢¼ì JJ
yÚkkoíkT ÃkkýeLkk MktÞkuøkLkk y¼kð{kt hnu÷k ¼khuÃkýkLku
÷eÄu ÃkíkLk ÚkkÞ Au. íkuLku hkufLkkh ÃkðLkLkk MktÞkuøkLkk y¼kð{kt
hnu÷k økwhwíðÃkýkLku ÷eÄu Lke[u Ãkzu Au.
fýkËLkkt WÃkÞwoõík áüktík{kt x¢éÚéy± yÚkðk x¢éÚéy±¢¼ì þçË
Mkrðþu»k æÞkLkkno Au. yk þçËLkku ðkåÞkÚko Au ¼khuÃkýwt Ãký yuLkku
÷ûÞkÚko Au økwhwíðk»koý, ykÚke, ÃkkhËþof heíku økwhwíðkf»koýLkku
rMkØkLík «MÚkkrÃkík ÚkkÞ Au, fnku fu yr¼ÔÞõík ÚkkÞ Au. yk
÷ûÞkÚkoLku Mk{ÚkoLk çkûku Au. The Sacred Books of the Hindus,
økútÚk 6, Ãk]c 160-162, 1923 EMðe :
Gravity, which is the cause of falling, invariably
flollows (the arros), at every moment. That gravity, being
counterated by resultant energy, could not canse the falling
cot the arrow). Now, in the absence of the counter - active,
the very same gravity causes folling. This is the meaning...
The folling of waters, in the form of shower, is caused by
gravity, which is its non-combinative cause. It takes place
in the absence of conjuction, i.e. conjuction with the cloud.
Therefore, absense of conjuction is the efficient cause.
This is the meaning.
Mkhðk¤u yuÚke yux÷wt ÃkkhËþof heíku MÃkü ÚkkÞ Au fu, {nŠ»k
fýkËu økw h w í ðkf»ko ý Lkk rMkØkLíkLkk rðïMíkhu Mknw «Úk{
Þwøk«ðíkof Au.
nðu fýkËLkk Mk{ÞLke [[ko fheyu.
Mkku{LkkÚk, ÃkkxýLkku «¼kMkíkeÚko íkhefuLkku WÕ÷u¾ {nk¼khík
yLku Ãkwhkýku{kt Au (Ëw.fu. þkMºke, ¥ñç¼ã¢ç„ÜU „æࢢï{Ý Ãk]c 573
Úke 87) íkËTLkwMkkh rþðu Ãkkuíku «¼kMk{kt Mkku{þ{ko YÃku ykðe {trËh
çktÄkÔÞwt (±¢²±è² „æçã¼¢, yæÞkÞ-5). ßÞkhu «¼kMkÃk¥kLkLkk yuf
÷u¾{kt (su EMðe. 1169Lkku Au, swyku : røk.ð. yk[kÞo, x¢é…Ú¢¼Ý¢
»ïç¼ã¢ç„ÜU Hﶢï, økútÚk-2, Ãk]c 61, Lktçkh 155) LkkUæÞk {wsçk
Mkku{u «¼kMk{kt Mkku{LkkÚkLkwt Mkwðýo {trËh çktÄkÔÞwt yLku rþðLke
yk¿kkÚke íÞkt ÃkkuíkkLke ÃkØrík (fnku fu rMkØkLík) «MÚkkÃke yLku yk
MÚkkLk ÃkkþwÃkíkkuLku yÃkoý fÞwO.
yr¼÷u¾{kt WÂÕ÷r¾ík Mkku{Lke yLku Ãkwhkýku rLkŠËü
Mkku{þ{koLke fÚkk yuf s yLkw©wríkLkk çku MðYÃk Au yu{ Mk{òÞ
Au. íkku W¼Þ {krníkeLku Mktfr÷ík fhíkkt yuðwt Mkqr[ík ÚkE þfu Au fu,
Mkku{ yÚkðk Mkku{þ{ko Lkk{Lke fkuE yiríknkrMkf ÔÞÂõík yð~Þ
rðã{kLk nkuE þfu su{ýu «¼kMk{kt þið Mkt«ËkÞ MÚkkÃÞku yLku
„¢ï}¢ç„h¢æ¼Lkku ík¥ð{ík Ãký «ðíkkoÔÞku. ykÚke MÃkü ÚkkÞ Au fu
økwshkík{kt þið Mkt«ËkÞLkk Mknw «Úk{ {wÏÞ yk[kÞo Mkku{þ{ko
nkuE þfu.
Ãkwhkýku Mkku{þ{koLku hwÿ-rþðLkk 27{k yðíkkh íkhefu
„y²ç±à¢ï ²Î¢ ò¢„¢ï …¢¼ÜU‡²¢ïü |¢ç±c²ç¼J Ðí|¢¢„¼èƒü}¢¢çŸ¢y² „¢ï}¢à¢}¢¢ü
¼Î¢Œ²ã}¢ìJJ rþðÃkwhký, hwÿMktrníkk, Mkøko 3, yæÞkÞ 5, &÷kuf 41)
yLku ÷fw÷eþLku 28{k yðíkkh íkhefu yku¤¾kðu Au. (yusLk, &÷kuf
43Úke 49) ykÚke, æÞkLkkno heíku MÃkü ÚkÞk Au fu økwshkík{kt ÃkkþwÃkík
{íkLkk MktMÚkkÃkf ÷fw÷eþLkk íkuyku Mk{fk÷eLk Ãkwhkuøkk{e Au.
yk Mkku{þ{koLku [kh rþ»Þ nkuðkLkwt Ãkwhkýku LkkUÄu Au. yûkÃkkË,
fýkË, W÷qf yLku ðíMk (¼~¢¢ïçÐ }¢}¢ ¼ï çà¢c²¢æ |¢ç±c²ç‹¼ ¼ÐçS±Ý:
¥ÿ¢Ð¢²: ÜU‡¢¢ÎS²¢ïHêÜU¢ï ±y„S¼ƒ±ñ ™ JJ yusLk &÷kuf 41)
‹²¢²„ê~¢¢ïLkk h[rÞíkk yûkÃkkË EMðe 150Lkk yhMkk{kt
1-42
rðã{kLk nkuðkLkku {ík ðÄw MðefkÞo Au. (Mkíkeþ[tÿ rðãk¼q»ký,
rnMxhe ykuV RrLzÞLk ÷kursf, 1921, Ãk]c 50) íkku yu{Lkk økwhw
Mkku{þ{koLkku W¥khfk¤ Ãký yk yhMkk{kt Mkt¼ðe þfu, ÃkhLíkw fýkËu
h[u÷kt ±ñà¢ïç¯ÜU„ê~¢¢ï nfefík{kt ‹²¢²„ê~¢¢ï yLku ™ÚÜU „æçã¼¢ Ãknu÷kt
h[kÞkt nkuðkLkku MÃkü {ík MkwhuLÿLkkÚk ËkMkøkwÃíkkLkku Au. (rnMxhe
ykuV RrLzÞLk rV÷kuMkrV, ÃkwMíkf 1, 1922, Ãk]c 279-80).
[hfLkku Mk{Þ EMðe. 80Lke ykMkÃkkMkLkku íkuyku {qfu Au. ykÚke,
MÃkü ÚkkÞ Au fu [hf yûkÃkkË Ãknu÷kt yLku fýkË [hf Ãkqðuo rðã{kLk
nkuðkLkku Mkt¼ð ðÄw MðefkÞo sýkÞ Au. yux÷u {nŠ»k fýkËLkku
Mk{Þ Mkt¼ðík: EMðeLke Ãknu÷e MkËeLkk çkeò-ºkeò [hý{kt ¾MkqMk
{qfe þfkÞ.
ÃkkþwÃkík {íkLkk «ðíkof Lkfw÷eþ - ÷fw÷eþ {nuïhLkk
yðíkkh økýkÞ Au. yu{Lkku yðíkkh ðzkuËhk LkSfLkk fkÞkðhkuný
(ðíko{kLku fkhðý) {kt ÚkÞku níkku. ÷fw÷eþ çkeS MkËeLkk Ãknu÷k
[hý{kt rðã{kLk nkuðkLkku {ík Mkðo{kLÞ Au. (Ëu.hk. ¼ktzkhfh,
yurÃkøkúkrVfk RrLzfk, ÃkwMíkf 21, Ãk]c-7), ÜU¢Ú±‡¢ }¢ã¢y}²{kt
÷fw÷eþLkk rÃkíkk{n íkhefu Mkku{þ{koLkku rLkËuoþ Au. fýkË ðøkuhuLkk
økwhw Mkku{þ{ko yLku ÷fw÷eþLkk rÃkíkk{n Mkku{þ{ok çktLku yuf s
ÔÞÂõík nkuÞ íkku EMkwLke Ãknu÷e MkËeLkk «Úk{ çku [hý{kt Mkku{þ{ko
rðã{kLk nkuðkLkku {ík MðefkÞo ðÄw sýkÞ Au. ykÃkýu yøkkW
LkkUÄkÞwt fu Mkku{þ{koyu «¼kMk{kt Mkku{LkkÚkLkwt {trËh çktÄkðe íku MÚkkLk
ÃkkþwÃkíkkuLku yÃkoý fÞwO.
økwýhíLkLkk sýkÔÞk {wsçk ðiþur»kf {íkkLðÞeyku ÃkkþwÃkíkku
níkk. ðiþur»kfku yLku ÃkkþwÃkíkku ðå[uLkk MktçktÄLku çkeòykuyu Ãký
LkkUæÞk Au. økkiík{ yLku frÃk÷Lke MkkÚku fýkËLku Ãký Ãkwhkýkuyu
ÃkkþwÃkíkku økÛÞk Au. («MíkkðLkk, Тà¢éм„ê~¢, Ãk]c-3). MkktÏÞ
MkkrníÞ ²éçQUÎèçÐÜU¢Lkk MÃküík: sýkÔÞk {wsçk ðiþur»kf ÃkØrík{kt
Eïh-nÞkíkeLkku WÕ÷u¾ ÃkkþwÃkík yMkh nuX¤ níkku. (swyku
ÜU¢‡¢¢Î¢Ý¢}¢èEÚ¢ïÇS¼èç¼ Ð¢à¢éм¢ïп¢}¢ï¼¼ìJ ²éçQUÎèçÐÜU¢, Ãk]c-88)
(WÃkhktík swyku ©e fýkË {nŠ»kf]íkt ±ñà¢ïç¯ÜUÎà¢üÝ}¢ì MktÃkkËf,
yLkLík÷k÷ Xkfwh, 1879, «MíkkðLkk, Ãk]c-16)
ykÚke, nðu MÃkü ÚkkÞ Au fu, EMðeMkLkLke Ãknu÷e MkËeLkk
ÃkqðkoÄo - W¥khkÄoLkk MktrÄfk¤u rðã{kLk {nŠ»k fýkË, Mkh ykEÍuf
LÞwxLk (17{e-18{e MkËe) fhíkkt ykþhu ËkuZ MknMºkkÂçË Ãkqðuo
ÚkÞk nkuðkLkwt «Míkwík Ãk]Úk¬hýÚke ÃkkhËþof heíku MÃkü ÚkkÞ Au.
nk, fýkËLkku økútÚk MktMf]ík{kt nkuE íku{Lkk rMkØkLíkLkku rðïÔÞkÃke
«[kh ÚkÞku Lknª, Ãký íkuÚke økwhwíðkf»koýLkk rMkØkLíkLkk Þwøk«ðíkof
íkhefu fýkËLku «MÚkkrÃkík fhðk{kt fkuE yðhkuÄ Lkzíkku LkÚke. ¿kkíkÔÞ
yux÷wt s fu LÞwxLkLkk yk ÃkhíðuLkk rMkØkLík Ãknu÷kt fýkËu ykðku
rMkØktík MÚkkÃÞku níkku íku ½xLkk rðïÔÞkÃke Úkíke hne, Úkðe òuEyu.
ykÃkýk íks¿kkuyu yk fkÞoLku ykøk¤ ÄÃkkððwt òuEyu. yMíkw.
çke/10, ðMkw yuÃkkxo{uLxMkT, ©eS Ãku÷uMk Mkk{u,
LkkhýÃkwhk, y{ËkðkË-380013.
VkuLk : 27683365
 ÃkþwÃkt¾e yLku «f]ríkLkk WÃkkMkf
økwshkíke ¼k»kk{kt Ãkþw-Ãkt¾e yLku «f]ríkLke WÃkkMkLkkLkwt
MkkrníÞ «{ký{kt ½ýwt yÕÃk Au. yksu «fkrþík Úkíkk Mkk{rÞfkuLkk
yktfzkyku òuEyu íkku rMkLkuMk]rüLkk Mkku Mkk{rÞfku, MkkrníÞLkk Mk¥kh
yLku «f]ríkLkk Ãkkt[, su{ktÚke ºký {ktËk : yk Au yksLke ykÃkýe
ÂMÚkrík. ykðe ÂMÚkrík{kt nrhLkkhkÞý yk[kÞo, sÞ{Õ÷ Ãkh{kh,
rLkhtsLk ð{ko, Akuxw¼kE MkwÚkkh, «ãw{Lk ËuMkkE ÃkAe ykÃkýku
ytøkqXku yktøk¤eLkk ðuZk WÃkh ykøk¤ ðÄe þfíkku LkÚke. ykðe
ÂMÚkrík{kt [k÷w ð»kuo (2009{kt) suLke sL{ þíkkçËe [k÷e hne Au
íku «f]ríkLkk WÃkkMkf Ãkºkfkh rðsÞøkwÃík {kiÞo ykÃkýLku yufË{
ðnk÷k ÷køku Au. ykLkwt yuf fkhý yu Ãký Au fu rðsÞøkwÃík {kiÞo
ÃkAe LkøkuLÿ rðsÞ yLku n»ko÷ LkøkuLÿ - yu{ ÷køk÷økkx ºkeS ÃkuZe
yksu yk ûkuºkLku Mk{ŠÃkík Au. ynª ykÃkýLku Ä{uoLÿfw{kh ÷ðfw{kh
yLku Mk÷e{y÷e M{hý{kt ykðu Au. yk ºkýu økwshkíke nkuðk Aíkkt
yu{Lkwt yk rðþuLkwt MkkrníÞ ytøkúuS{kt Au. økòLkLk ¼è, LkhuLÿ
çkÄufk, rËLkfhhkÞ ðiã, ËÞk¤S LkkÞf, rðê÷hkÞ yðMkíÚke yLku
Mkw©íw k Ãkxu÷ WÃkhktík Mkkt«ík{kt fkÞohík ÷k÷®Mkn hkyku÷ yLku yu{Lkku
‘rðntøk’ Ãkrhðkh ynª MkkËh WÕ÷u¾rLkÞ Au.
‘rðsÞøkwÃík {kiÞo’ suLkw tWÃkLkk{ Au íku rðsÞþtfh {kuhkhS
ðkMkw ÃkkuhçktËhLkk ðíkLke níkk. ÃkkuhçktËh{kt ftËkuE íkhefu Ãkw»fhÚke
ykðu÷k ‘Ãkw»fhýk’ - ‘Ãkkufhýk’ hksMÚkkLke çkúkñýku yuf fk¤u
yrík {kLk ¼ÞwO MÚkkLk Ähkðíkk níkk. {kuhkhS ftËkuE ynªLke
‘Ãkkufhýk þuhe’{kt hnu. íkuLku íÞkt 26, {k[o-1909Lkk hkus
rðsÞþtfhLkku sL{ ÚkÞku. ÃkkuhçktËh{kt s «kÚkr{f, {kæÞr{f
rþûký ÷ELku {wtçkE sELku ðfe÷kík ÃkkMk fhe yLku {kºk [kuðeMk
ð»koLke ô{hu-1933{kt ÃkkuhçktËh{kt ðfe÷kík þY fhe. yuf
ftËkuELkku Ëefhku ðfe÷ çkLku íku íku s{kLkk{kt {kuxwt økkihð økýkíkwt.
{kºk A ðhMkLke ðfe÷kík{kt rðsÞþtfhu ÃkkuíkkLke íkxMÚk yLku
íkusMðe fkÞoAxkÚke ÃkkuhçktËh MktMÚkkLkLkwt yuðwt rË÷ Síke ÷eÄwt fu
1939Úke yu{Lku hkßÞLkk LÞkÞrÄþ íkhefuLkwt {kLkðtíkw MÚkkLk «kÃík
ÚkÞwt. su rðMíkkh{kt hkßÞLkk ËeðkLk, hksðiã yLku ©uceyku hnuíkk
níkk íÞkt hkßÞ íkhVÚke çktøk÷ku {éÞku yLku rðsÞþtfhu ÃkkuhçktËh
1-43
- Lkhku¥k{ Ãk÷ký
MktMÚkkLkLkk Lkðe çktËh {nk÷{kt LÞkÞrÄþ íkhefu Mkuðk çkòððe
þY fhe.
LkðeçktËh, ¼kËh yLku Mk{wÿLkk Mktøk{ WÃkh ykðu÷wt LkkLkwt
Ãký {n¥ðLkwt {Úkf níkwt. ynª LÞkÞrÄþLke fk{økehe yrík yÕÃk
hnu í ke yu x ÷u ºkeMk-Ãkkt º keMk ð»ko L ke ÚkLkøkLkíke sw ð kLkeLkk
rðsÞþtfhLku Lkðe çktËhLkku ËrhÞk rfLkkhku, yuLkkt þt¾÷k-AeÃk÷kt
Lku s¤[hMk]rü íkÚkk ¼kËhfktXkLkk Ãkþw-Ãkt¾eykuLku Mk{sðkLkku
[Mkfku ÷køÞku ! çkwrØþk¤e rðsÞþtfhu yk Ãkt¾e yk Íkz WÃkh s
fu{ çkuMku Au ? {fkuzk, ykðhzeLkkt {qr¤ÞkLkk Mknkhu Mknkhu s{eLk{kt
WíkheLku ½h fu{ çkLkkðu Au ? fkuxoLke ÷ktçke ykuMkheLkk ¾wÕ÷k íkkf{kt
{kxeÚke {k¤k çkktÄíkk yk Ãkûkeyku fkuý Au ? ðøkuhu ¼kík¼kíkLkk
rLkheûkýku þY fÞko yLku ‘rðsÞþtfh ss’Lkk r[¥k{kt ¼rð»ÞLkku
‘rðsÞøkwÃík {kiÞo’ íkiÞkh Úkðk ÷køÞku !
1942{kt MðkíktºÞ [¤ð¤ [k÷e yLku ÃkkuhçktËh íkÚkk
{wtçkELkk ÃkkuíkkLkk MknÃkkXe, ¾kËeLke MkVuË xkuÃke ÃknuheLku ‘RLf÷kçk
®ÍËkçkkË’ fhíkk Lkef¤e Ãkzâk ! çkLÞwt yuðwt fu {wtçkELkk ¢kÂLíkfkhe
r{ºk zkì. ðMktík yðMkhu WÃkh rçkúrxþ Mkhfkhu ðkuhtx òhe fÞwO.
yðMkhu rðsÞþtfh ÃkkMku ÃkkuhçktËh ¼køke ykÔÞk. LÞkÞkrÄþ
rðsÞþtfhu yðMkhuLku LÞkÞ yÃkkððk {kxu òíku fuMk ÷zðkLke
íkiÞkhe çkíkkðe, Ãký Ãkkuíku hkßÞLkk [kfh yk fk{ fu{ ÚkkÞ ? yk
s Mk{Þ Ëhr{ÞkLk økktÄeLke ðkLkhMkuLkkLkk Þwðk fkÞofh ÃkkuhçktËhLkk
s økw÷kçkËkMk çkúkufh, su ÃkkA¤Úke ykÃkýe ¼k»kkLkk yuf Mk{Úko
MkkrníÞfkh íkhefu Mkw«ríkrcík ÚkÞk, ‘rÃkfu®xøk’Lke fk{økehe{kt
¼køk ÷uíkk ÃkfzkÞk yLku ÃkkuhçktËhLke fkuxo{kt s yu{Lkku fuMk [kÕÞku,
yfM{kíku økw÷kçkËkMk çk[e økÞk yLku n{Mkf÷ íkuLkk ¼kE
fktrík÷k÷Lku íkÚkk {ÚkwhkËkMk ¼wÃíkk ðøkuhuLku Mkò ÚkE yLku Lkðe
çktËhLke su÷{kt s Ãkqhðk{kt ykÔÞk ! ÞkuøkkLkwÞkuøk yk s Mk{Þu
rðsÞþtfhLkk ¾wËLkk {kuxk¼kE ðuýeþtfh ðkMkwLku [¤ð¤{kt ¼køk
÷uðk çkË÷ Zkuh {kh Ãkzâku. ÃkrhÂMÚkríkLkku rð[kh fheLku íkÚkk ÃkkuíkkLke
Vhs Mk{SLku rðsÞþtfhu {kLk{ku¼kðk¤e LÞkÞkrÄþLke LkkufheLkwt
hkSLkk{wt ykÃÞwt yLku {wtçkE sELku zkì. ðMktík yðMkhuLkku fuMk ÷zâk
íkÚkk SíÞk. y÷çk¥k, yk Sík ÃkkA¤ rðsÞþtfh ykŠÚkf heíku
çkunk÷ ÚkE økÞk. LÞkÞrÄþLke Lkkufhe økE. fuMk ÷zðk{kt çk[ík
¾[koE ½E yLku nðu çkufkheLkk rËðMkku þY ÚkÞk. yk fÃkhk Mktòøu kku{kt
r{ºk økw÷kçkËkMk çkúkufh {ËËu ykÔÞk yLku yu{Lke ¼÷k{ýÚke
1944{kt ‘sL{¼qr{’ ËirLkfÃkºk{kt Lkkufhe {¤e.
ynª yuf rðrþü ½xLkk çkLke : ‘sL{¼qr{’Lkk íktºke
{kunLk÷k÷ {nuíkkyu yuf rËðMk rðsÞþtfhLku fÌkw t ‘sL{¼qr{-
«ðkMke’Lkwt AuÕ÷wt ÃkkLkwt ík{u ÷¾ku yLku Lkk{ çkË÷kðeLku ÷¾ku.
rðsÞþtfhLke rÃkík]¼Âõík yuðe níke fu rÃkíkkLkk Lkk{ rðLkk íku{Lku
yzðwt ÷køkíkwt, Ãký íktºke©eLkku ykøkún Lkk{ ‘økwÃík’ hk¾ðkLkku níkku.
 yk økz{Úk÷{kt Ú ke
‘ r ð s Þ þ t f h
{kuhkhS’{ktÚke ‘rðsÞ’
yLku yuLku ‘økwÃík’ hk¾ðkLkwt
yux÷u ‘rðsÞøkwÃík’ íkÚkk
‘{kuhhkS’Lkwt xqfwt ‘{kiÞo’
fheLku rðsÞþt f h
{ku h khS, ‘sL{¼q r {-
«ðkMke’Lkkt Au Õ ÷kt ÃkkLku
‘rðsÞøkwÃík {kiÞo’ çkLÞk !
1944 Úke 1992 çkhkçkh yzíkk÷eMk ð»ko yk{ økýku íkku
÷køk÷økkx yÄeo MkËe rðsÞøkwÃík {kiÞoLke f÷{ yufÄkhe [k÷e Au
yLku yu{ýu fux÷wt ÷ÏÞwt íkÚkk fux÷kt ÃkwMíkfku õÞkt - fkuLkkt îkhk «fkrþík
ÚkÞkt íkuLkku MÃkü RríknkMk yksu Ãký ykÃkýe ÃkkMku LkÚke ! ykx÷e
÷ktçke ÷u¾LkÞkºkk{kt ÷u¾f Úkkfe síkku nkuÞ Au fu Lkçk¤ku - Sð rðLkkLkku
çkLkíkku nkuÞ Au, Ãkhtíkw rðsÞøkwÃík {kiÞo Mkíkík yLku Mkíkík yufÄkhk
hÌkk Au yLku Ãkþw-Ãkt¾e «f]rík ÃkÞkoðhý yLku rð¿kkLkLke íkusMðe
hu¾k WÃkh, Mknus Ãký rþrÚk÷ çkLÞk rðLkk økríkþe÷ hÌkk Au.
yu{Lke Lksh{kt økwshkíke Mk{ksLkk «f]rík «u{Lku Mkíkík MktðÄoLk
fhíkk hnuðkLkwt ÷ûÞ hnu÷wt Au. «f]ríkLku, «f]ríkLkkt ÷kzfðkÞktLku òýku,
yk ík{khk Ãkøk Lke[u [xfe síke fezeLku Ãký yuLkwt ÃkkuíkkLkwt SðLk Au,
Mktøkeík Au. ð]ûkkuLke ÷e÷kþ {kºk MkkIËÞo Lknª, Sð{kºkLkku «ký Au.
ykfkþLkku Mkqhs ¼÷u MðÞt Wøkíkku nkuÞ Ãký ykÃkýku MkqÞo ð]ûkkuLkk
ykÄkhu Wøku Au. ðLk©e Au íkku SðLk Au, yuLkkt YÃk-htøk, MkwðkMk,
MðkË ÃkkA¤ ykÃkýkt «u{, þ]tøkkh, MðkMÚÞ yLku yæÞkí{ hnu÷k
1-44
Au. rðsÞøkwÃík {kiÞoLkwt yuf {kºk æÞuÞ «f]rík Ãkqò yLku yu{ {kLkÔÞLkwt
rþü, Mkwhwr[Ãkqýo ½zíkh hnu÷wt Au.
1973{kt yu{ýu ‘sL{¼qr{’Lke ÄkuhýMkh Mkuðk Akuze yLku
{wõík Ãkºkfkh íkhefu [khu çkksw íkÚkk yLkuf rð»kÞku WÃkh ÷¾ðk
{ktzâwt. þheh{kt Äehu Äehu ‘ykuÚkhrVðh’ þY Úkíkku níkku. Ãkwºk LkøkuLÿ
çke.fku{. ÚkELku nðu ºkeMk ð»koLkku ÚkÞku níkku. íkuýu hrþÞLk ¼k»kk{kt
rzÃ÷ku{kLke rzøkúe {u¤ðe níke íkÚkk yLkwðkË íku{s rð¿kkLk, «f]rík
ykrË rð»kÞku { kt f÷{ WÃkkzeLku rÃkíkkLke Ãkz¾u níkku . íku
y{ËkðkËðkMke çkLÞku, rðsÞøkwÃík Ãký 1980Úke y{ËkðkË
ykÔÞk yLku Ëþ, sw÷kE-1992Lkk íku{ýu Ëun Akuzâku íÞkhu Ãkkiºk
n»ko÷ Ãký Ãkþw-Ãkt¾e «f]rík rðþu ÷¾íkku ÚkE økÞku níkku.
y{ËkðkËLkk çkkh ð»kkuo{kt rÃkíkk-Ãkwºku ‘MkVkhe’ Lkk{Lkwt yuf rðrþü
Mkk{rÞf þY fÞwO, su ðå[u ðå[u yxfíkwt AuÕ÷k ð»kkuoÚke yrðhík
yLku rLkÞr{ík «rMkØ ÚkÞk Au. rðsÞøkwÃíku yMktÏÞ rð»kÞku WÃkh
MktÏÞkçktÄ ÃkwMíkfku ÷ÏÞkt yLku Ãkºkfkh íkhefuLke yuðe ÷kufr«ÞíkkLku
ÃkkBÞk fu ßÞkt òÞ íÞkt yu{Lkk nòhku [knfku yu{Lku {¤ðk, yu{Lkk
ykuxkuøkúkV ÷uðk W{xe Ãkzíkk. yksu yu{Lkk yðMkLkkLkLkk Mk¥kh
ð»ko ÃkAe Ãký yu{Lkkt ÃkwMíkfkuLke Lkðe Lkðe ykð]r¥kyku ÚkE hne
Au yLku Ãkþw-Ãkt¾e «f]rík íkÚkk ¾kMk ÞwØfÚkkLke çkkçkík{kt íku [eLk
MkkÚkuLkwt ÞwØ nkuÞ fu Ãkkf MkkÚkuLkwt, rðsÞøkwÃík {kiÞo MkkËh WÕ÷u¾
Ãkk{íkk hÌkk Au.
‘ËþoLk’ 3,
ðkze Ã÷kux,
ÃkkuhçktËh-360575.
 Mkkihk»xÙLkk sqLkk ÃktÚkfku yLku Ãkhøkýkt
15 ykìøkMx, 1947Lkk Mkwðýo «¼kíku ¼khíkð»koLku
ykÍkËe {¤e. íku Ãknu÷kt Mkkihk»xÙ{kt 222 LkkLkkt-{kuxkt hkßÞku,
rhÞkMkíkku yLku hsðkzkt níkkt. MkhËkh Ãkxu÷Lke hknçkhe Lke[u 15
òLÞwykhe, 1948{kt íkuLkk yufefhýLke þYykík fhðk{kt ykðe
yLku 15-yur«÷, 1948Lkk Mkkihk»xÙLkk yk hkßÞkuLkwt yuf{ ÚkÞwt.
yuLku ‘çk’ ðøkoLkk hkßÞLke fûkk{kt {qfðk{kt ykÔÞwt. yu ð¾íku
Mkkihk»xÙ{kt {æÞ Mkkihk»xÙ, Ík÷kðkz, nk÷kh, MkkuhX yLku økkurn÷ðkz
yu{ Ãkkt[ rsÕ÷kyku îkhk yuLkku ðneðx [k÷íkku. yu Mk{Þu Mkkihk»xÙLkwt
ÃkkxLkøkh hksfkux níkwt. íÞkh ÃkAe Mkkihk»xÙ hkßÞ çk]nË {wtçkE
hkßÞ{kt ¼¤e økÞwt. MkLku 1960{kt yksLkwt økwshkík yÂMíkíð{kt
ykÔÞwt. Ëuþe hsðkzktykuLkk Mk{Þ{kt Mkkihk»xÙLkkt swËkt swËkt rð¼køkku,
«Ëuþku, Ãkhøkýkt fu ÃktÚkfkuLkk Lkk{u yku¤¾kíkkt. yksu íkku yu Ãkhøkýkt
fk¤Lke ftËhk{kt ÷wÃík ÚkE økÞkt Au. Ãký ÷kufftXu yLku RríknkMkLkk
ÃkkLkkt Ãkh yu Mk[ðkÞkt Au. ynª {khu ðkík {ktzðe Au Mkkihk»xÙ yLku
íkuLke MkkÚku òuzkÞu÷kt «k[eLk ÃkhøkýktykuLke. Ãkhøkýwt VkhMke þçË
Au. íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au rsÕ÷k fu hkßÞLkku yuf LkkLkku rð¼køk.
þYykík fheyu Mkkihk»xÙÚke.
Mkkihk»xÙ
Mkkihk»xÙLkku yÚko Mkw (Mkkhku) + hk»xÙ (Ëuþ) Mkwhk»xÙ yux÷u fu
MkwtËh Ëuþ yuðku ÚkkÞ Au. ykÞkoðúíkLkku yk yiríknkrMkf «Ëuþ
ykLkkíko, Mkwhk»xÙ, Mðhkxk, MkwhkuMÚkMk, ykuhuíkwh, Mkwhk»xÙuý, MkwhX,
MkkuhX fu fkrXÞkðkzLkk Lkk{u sqLkk fk¤Úke yku¤¾kÞ Au. ¼økðË
økku{tz÷ yLkwMkkh ÞswðuoËLke {kæÞktrËLke þk¾kLke Mktrníkk{kt {nŠ»k
Þk¿kðÕfÞu Mkkihk»xÙ ËuþLkku rLkËuoþ fÞkuo Au. Ãkwhkýku{ktÚke {¤íke
nfefík «{kýu Mkkík{k {Lkw ðiðMðíkLkk Ãkwºk þÞkoríkLkk Ãkwºk ykLkíkuo
yk hk»xÙLke MÚkkÃkLkk fhe íkuLkwt Lkk{ ykLkíko hkÏÞwt nkuðkLkwt fnuðkÞ
Au. íkuLkwt {wÏÞ Lkøkh fwþkðíke níkwt. nrhðtþLkk WÕ÷u¾ yLkwMkkh
ykLkíko hk»xÙ çku ¼køk{kt ðnU[kÞu÷wt níkwt. (1) Mkkihk»xÙ yLku (2)
yLkqÃk. íkuLkwt {wÏÞ þnuh røkrhÃkwh níkwt. Mkkihk»xÙ{kt Ÿ[k{kt Ÿ[ku
Ãkðoík røkhLkkh Au. íku ÃkhÚke ykÃkýu yLkw{kLk fhe þfeyu fu ykLkíko
hk»xÙLkk {wÏÞ þnuh røkrhLkøkh suðwt fkuE þnuh nk÷Lkk sqLkkøkZLke
LkSf nkuðwt òuEyu.
Mkwhk»xÙ yÚkðk Mkkihk»xÙLkk WÕ÷u¾ ½ýkt sqLkk ÷¾kýku{kt
{¤u Au. {nk¼khík yLku ÃkkrýLkeLkk økýÃkkX{kt Mkwhk»xÙ Lkk{
Au. yu s Lkk{ rð.Mkt. 206Lkk hwÿËk{k íku{s rð.Mkt. 492Lkk
MftËøkwÃíkLkk rþ÷k÷u¾ku{kt íkÚkk ðÕ÷¼eLkk íkk{úÃkºkku{kt {¤u Au.
Mkkihk»xÙ «ËuþLkk ÃkhËuþeyku{kt Ãknu÷ku WÕ÷u¾ Mkt. 6 Úke Mkt. 76{kt
MxÙuçkkuyu ‘MkwhkuMÚkMk’ Lkk{Úke yLku Mkt. 126{kt Ã÷eLkeyu
‘yku h u í kw h k’ Lkk{Úke fÞku o Au . RrsÃíkLkk {nkLk «k[eLk
¼qøkku¤þkMºke xku÷u{eyu yLku økúef ÷u¾f ÃkurhÃ÷Mk Mkt. 296{kt
yk «ËuþLku ‘Mkwhk»xÙuý’ íkhefu yku¤¾kðu Au. røkhLkkh ÃkkMkuLkk
1-45
- òuhkðh®Mkn òËð
yuf Mkw«rMkØ ¾zf WÃkhLkk yþkufLkk rþ÷k÷u¾ MkkÚku {nkûkºkÃkku
hwÆËk{kLkk Mk{ÞLkku yuf ÷u¾ Au. íku{kt ÁÆËk{kyu Ãkkuíku {u¤ðu÷k
ËuþkuLkk Lkk{{kt ykLkíko yLku ‘Mkwhk»xÙ’ çktLku Lkk{ Au. íkuÚke EMkwLkk
«kht¼fk¤{kt fkrXÞkðkzLkk ¼kiøkkur÷f Mke{kzk{kt fux÷kuf VuuhVkh
ÚkÞku nþu. yu{ {kLkðwt Ãkzu Au.
ykÞo MktMf]ríkLkku Mk{Þ su E.Mk.Ãkqðuo 3600Lkku XÞkuo Au íku
ð¾íku rMktÄw {w¾ yux÷u Mkkihk»xÙLke ykswçkksw yLkkÞkuo ðMkíkk yLku
Mkkihk»xÙ{kt ykMkwhe MktMf]rík Vu÷kÞu÷e níke yuðwt yuf {tíkÔÞ Au.
ÉøðuËLkk Ãknu÷k {tz¤Lkk 133{k Mkwõík{kt ‘Mðhkx’ þçË Au. íku
‘Mkkihk»xÙ’ nkuðku òuEyu. yu fk¤u ËiíÞ, Lkkøk, ËkLkð, ËMÞq yuðk
yMkwhkuLkk Ãkuxk «fkhku níkk. íku Mkðuo Mkkihk»xÙ{kt ykðe òÞ Au.
çkeswt Ãký yuf yuðwt rðÄkLk Au fu, çku nòh ð»ko Ãknu÷k Mkkihk»xÙ
rîÃkfÕÃk Lknª Ãký xkÃkw níkku. fåALkk hýLke søkkyu Mk{wÿ níkku.
¼wMíkhþkMºkeyku {kLku Au fu yk¾ku Mkkihk»xÙ Ëuþ yuf fk¤u çkux
níkku. íkuLkku su ¼køk yíÞkhu økwshkík «ktíkLke ¾tzMÚk ¼qr{ MkkÚku
òuzkÞu÷ku Au íÞkt Ãký ËrhÞku níkku, su ¾t¼kíkLkk y¾kíkLku fåALkk
y¾kík MkkÚku MktÞwõík fhíkku yLku ®MkÄw LkËeLkwt {w¾ ¾t¼kíkLkk
y¾kíkLku {¤íkwt níkwt. ðZðký, ¼kðLkøkh ðå[uLke MkzfLkwt ¾kuËfk{
[k÷íkwt níkwt íÞkhu íÞktÚke ðnkýLkku fqðk-MÚkt¼ Lkef¤e ykÔÞku níkku.
íku yu «Ëuþ{kt Ãkqðuo Mk{wÿ nkuðkLkwt Mkq[Lk fhu Au. fåALkwt hý Ãkqðuo
Mk{wÿ íkr¤ÞkLke huíke níke yuðwt yLkw{kLk Au. yu Mk{wÿ LkËeykuLke
huíke yLku fkËð ðøkuhuÚke ¼hkELku fk¤kLíkhu s{eLk WÃkMke ykðe.
©e f]»ýLkwt hkßÞ îkrhfk çkux{kt níkwt yu ¾htw, {kºk îkrhfk LkøkheLkku
s rð¼køk Lknª Ãký íku MÚk¤u yk¾ku ‘Mkkih»xÙ çkux’ nþu yu{ {kLkðwt
y«{ký LkÚke.
Mkkihk»xÙ Mkhfkhu yu Mk{Þu {wtçkE ÞwrLkðŠMkxeLke Mfq÷ ykìV
RfkuLkkur{õMk yLku Mkku~Þku÷kuSLkk íks¿kku ÃkkMku fhkðu÷e Mkkihk»xÙLke
MkðoËuþe ði¿kkrLkf Mk{eûkk{kt sýkðkÞwt Au fu Mkkihk»xÙ yuf rîÃkfÕÃk
Au. íkuLkku ËrhÞkfktXku 750 {kE÷ sux÷ku {kuxku Au. íkuLkwt ûkuºkV¤
÷øk¼øk 23,500 [ku. {kE÷ Au. ynªLkku {kuxku Ãkðoík røkhLkkh
Au. Mkkihk»xÙLkku RríknkMk Ãký røkhLkkh ÃkðoíkLke ykswçkksw çknw s
økwtÚkkÞu÷ku Au. îkhfkLku çkkË fhíkkt Mkkihk»xÙ{kt røkhLkkh MkkiÚke ðÄw
yiríknkrMkf Au. ynªÚke ðnuíke ¼kËh, þuºkwtS, Mkw¾¼kËh,
ykuÍík, ¼kuøkkðku, fk¤w¼kh yLku {åAw yk Mkkík LkËeyku rMkðkÞ
çkeS çkÄe LkËeykuLkk {køko 50 {kE÷Úke Ãký ykuAk Au. røkhLkkh
WÃkhktík þºkwtsÞ, çkhzku yLku [kurx÷k yu Mkkihk»xÙLkk {wÏÞ Ãkðoíkku,
MkwhuLkÿLkøkh, ò{Lkøkh, ¼kðLkøkh, sqLkkøkZ WÃkhktík yLÞ LkkLkk-
{kuxk þnuhku yLku çkuze Lkð÷¾e, yku¾k, ÃkkuhçktËh, ðuhkð¤, {nwðk
íkÚkk ¼kðLkøkh Mkkihk»xÙLkk Mkw«rMkØ çktËhku Au. Mkku{LkkÚk, îkhfk,
ÃkkuhçktËh, sqLkkøkZ, økZzk yLku Ãkkr÷íkkýk yk Mkkihk»xÙLkkt
ÞkºkkÄk{ku Au.
 Mkki h k»xÙ Ëu ð ¼q r { økýkÞ Au íku L kkt áükt í kku ykÃkíkk
‘MðkæÞkÞðÕ÷e’{kt ÞÚkkÚko fÌkwt Au fu, y÷kirff økeíkk ¿kkLk ykÃkLkkh
©e f]»ý ÞkuøkuïhLkwt rLkðkMkMÚkkLk yk yiríknkrMkf Mkkihk»xÙ Au. yk
¼qr{{kt ©e f]»ý ¼økðkLk WÃkhktík ykrËLkkÚk, Lkur{LkkÚk ykrË
[kuðeMk íkeÚkOfhku, MknòLktË Mðk{e yLku MkwËk{k, {ehkt, Lkh®Mkn
Mk{k «¼wr«Þ ¼õíkhkòuLku MkËkLku {kxu Ãkh{ þktrík {¤e Au. ¼økðË
økku{tz÷ LkkUÄu Au fu, yk Ëuð¼qr{{kt Ãkwhkýkfk¤Lkk yðþu»kku nsw
suðk Lku íkuðk Lkshu Ãkzu Au. «Þkøk-økwÃík, «k[e-ûkuºk, ¼kMfh
ûkuºk, íkk÷ËiíÞLke hksÄkLke íkk÷æðsÃkhk fu ík¤kò, rð»ýw«Þkøk
fu WLkk ÃkkMkuLkk MkÃíkfwtz, ËunkuíMkøko, Ãkkíkk¤Lkk ðkMkwrfLke hksÄkLke
íkhýuïh fu nk÷Lkwt ÚkkLkøkZ, nuztçkkMkwhLkwt Ãkkxýðkð, «un-Ãkkxý,
{uhwíkwtøkk[kÞo «þtrMkík ZtfkÃkwhe fu nk÷Lkwt Zktf, çkr÷Lkwt ÃkkxLkøkh fu
nk÷Lkwt rçk÷u¾k, ðk{LkÃkwhe fu ðk{LkMÚk¤e fu nk÷Lkwt ðtÚk¤e,
{Äw{kðíke fu nk÷Lkwt {nwðk, hwrf{ýeLkk rÃkíkk r¼»{fLke fwtrzíkÃkwh
fu fLkfkðíke, ò÷tÄh yLku íkw÷MkeLkk rððknÚke «rMkØ ÚkÞu÷wt
MkÃíkkuËf íkeÚko nk÷Lkw ít kw÷þe~Þk{, MftËÃkwhkýLkwt ®MknÃkwh fu hðíko{kLk
rMknkuh suðk yLkuf ÃkwhkýkíkeÚkkuo ynªLke ¼qr{{kt Ä{oÄò ÷nuhkðe
hÌkkt Au.
rMktnÃkwh yÚkkoíkT rMknkuhLke «k[eLk ònkus÷k÷eLkwt ðýoLk
‘©eMÚkkLkf «fkþ’ økútÚkLkk 33{k yæÞkÞ{kt yk heíku ykÃÞwt Au.
¼hík¾tz{kt Mkkihk»xÙ Ëuþ Au. íÞkt ELÿÃkwhe Mkh¾wt ®MknÃkwh Lkøkh
Au. Mkðo Mk{]rØÞwõík yu Lkøkh{kt rLk÷ftX {nkËuðSLkwt çkký Au.
yêkMke nòh Ér»kyku rLk÷ftX {nkËuðLke ÃkkMku çkuMkeLku æÞkLk fhu
Au. íÞktLkku çkúñfwtz çkúñËuðu rLk{koý fÞkuo Au. ®MknÃkwh{kt økkiík{uïhLke
økwVk ½ýe sqLke Au. {nkËuðS fi÷kMk ÃkðoíkLke XtzfÚke ftxk¤eLku
økh{e ÷uðk {kxu yk søÞkyu ðMÞk Au, yu{ fnuðkÞ Au. yu
økkiík{Ér»kyu MÚkkÃÞk {kxu økkiík{uïh fnuðkÞk. Mkkihk»xÙ Mkifkyku
sqLke ÃkkuíkkLke ¾kMk þiûkrýf «ýkr÷fkyku Ähkðu Au. MftËÃkwhký
yLkwMkkh {nkí{k økkiík{Ér»k «ýkr÷fkyku Ähkðu Au. MftËÃkwhký
yLkwMkkh {nkí{k økkiík{Ér»k ynª nòhku rþ»ÞkuLku ¼ýkðíkk
ÌkwyuLkíMktøk ðýoðu Au fu Mkkík{k MkifkLke ykswçkksw{kt ðÕ÷¼e{kt
6 nòh rðãkÚkeoyku yÇÞkMk fhíkk. ðÕ÷¼eÃkwh ð»kkuo MkwÄe
Lkk÷tËkÚke çkeò Ëhßsu ÏÞkíkfeŠík ¼kuøkðíkwt níkwt. ©e ze. S.
ykÃxuLkk «k[eLk rðãkÃkeXkuLkk yãíkLk yÇÞkMk WÃkhÚke sýkÞ
Au fu ðÕ÷¼e rðãkÃkeX{ktÚke yÇÞkMk fheLku çknkh ykðíkk
rðãkÚkeoykuLku fux÷kf hksðeyku ÃkkuíkkLkk hkßÞ{kt ðneðx
[÷kððk{kt {kxu Lkkufheyu hk¾íkk níkk.
fkrXÞkðkz «Ëuþ
fkrXÞkðkz yux÷u fktX (Mk{wÿ rfLkkhku) + ðkz (îkh) rntËLkk
Ãkrù{ rfLkkhk WÃkh ykðu÷ yk «ktík fkrXðkzkLkk Lkk{u ÃkkA¤Úke
yku¤¾kÞku. íku fåALkk y¾kík yLku ¾t¼kíkLkk y¾kík ðå[u
ykðu÷ku Au. fkXe ÷kufkuLkk ðMkðkxLku ÷ELku yk «ktíkLkwt Lkk{ Ãkzâwt
Au. ©e hk{fw¼kE ¾k[h fnu Au fu fkXeyku su «Ëuþ SíkeLku ÃkkuíkkLkk
íkkçkk Lke[u ÷kÔÞk íku fkrXÞkðkz fnuðkÞku. ¼økðËøkku{tz÷ yLkwMkkh
[eLkkE {wMkkVh ÌkwyuLkíMktøk ðÕ÷¼e hkßÞLku yLku Mkwhk»xÙLku swËk
1-46
hkßÞku íkhefu ðýoðu Au. fux÷kf ¼køkLku sqLkk ð¾ík{kt Mkwhk»xÙ
fnuíkk nþu íku fnuðwt {w~fu÷ Au. yk¾ku rîÃkfÕÃk fkrXðkÞkz fnuðkíkku
íÞkhu {kºk rîÃkfÕÃkLkku Ërûký ¼køk MkkuhXLkk sqLkk Lkk{u yku¤¾kÞ
Au. fkrXÞkðkz Lkk{ íkku {hkXkykuyu Ãkkzâwt Au. Ãknu÷k {wMk÷{kLkku
íkku yk¾k rîÃkLku MkkuhX fnuíkk. «k[eLk Mkkihk»xÙ su fkrXðkÞkzLkk
Lkk{u yku¤¾kÞ Au íku ÃkkA¤Úke MkkuhX, nk÷kh, økkurn÷ðkz yLku
Ík÷kðkz yu{ [kh rð¼køkku{kt ðnU[kÞwt yu{ yk÷k¾k[h Mkk.Lkwt
SðLk[rhºk ÷¾Lkkh suX{÷S {nkhks LkkUÄu Au. MkkuhXLkwt
ÃkkxLkøkh sqLkkøkZ, nk÷khLkwt ÃkkxLkøkh LkðkLkøkh (ò{Lkøkh)
økkurn÷ðkzLkwt ÃkkxLkøkh ¼kðLkøkh yLku Ík÷kðkzLkwt ÃkkxLkøkh Äúkøt kÄúk
yu [kh Ãkife sqLkkøkZLkku «Ëuþ yksu Ãký MkkuhX íkhefu yku¤¾kÞ
Au, su «Ëuþ{kt fkZe ÷kufku ðMÞk níkk íku «Ëuþ fkrXðkÞkzLkk Lkk{u
yku¤¾kíkku. íkuLkwt ûkuºkV¤ 4000 [ku. {kE÷ økýkíkwt. LkiÉíÞ
¼køk{kt ðk¤k fkXeLkwt suíkÃkwh MktMÚkkLk yLku çkkfeLkk ¼køk{kt
¾khkuÃkkx, fwtz÷k yLku ËuMkkEykuLkk ðMkkðz Ãkhøkýkt níkkt. MkLku
1882{kt Ëw»fk¤ Ãkzâku íÞkhu sqLkkøkZLkk Lkðkçku íkÚkk fkXe
økhkrMkÞkykuyu yk {w÷f økkÞfðkzLku ykÃkíkkt «k[eLk fkrXÞkðkz
MkkihX MkkÚku ¼u¤ðe ËuðkÞwt níkwt. yk fkrXÞkðkzLke fkr{Lke, {kusze,
Ãkk½ze yLku {nu{kLkøkrík ¾qçk ð¾ýkíke. yk hÌkk yuLke Mkkûke
Ãkwhíkk Ëwnk :
Ãkkík¤e Ãknuhu {kusze, [k÷u yxfíke [k÷,
ðktfe çkktÄu Ãkk½ze, ¼÷ku E fkrXÞkðkz.
¼kËhfktXkLke ¼UMk ¼÷e, ðuýw ð¾kýwt økkÞ,
fkrXÞkðkzLke fk{rLk, çkhzkytøkku swðkLk.
MkkuhX rð¼køk
Mkki h k»xÙ L kk Mkku h X yLku Ík÷kðkz «Ëu þ ku L kk Lkk{ku
Mkku÷tfefk¤Úke yux÷u fu 900 ð»koÚke «rMkØ Au. yu Lkk{ku yMktÏÞ
{wÂM÷{ íkðkrh¾ku yLku ytøkúuS RríknkMkku{ktÚke {¤e ykðu Au. ©e
yu{. ykh. {¾ðkLk LkkUÄu Au fu, ‘økkurn÷ðkz Lkk{ 14{e MkËe{kt
yLku nk÷h Lkk{ Mkku¤{e MkËe{kt òýeíkkt ÚkÞkt Au.’
Mkkihk»xÙLkk yuf rð¼køk íkhefu MkkuhX «Ëuþ yku¤¾kíkku
nkuðkLkwt yLkw{kLk RríknkMkfkhku fhu Au. fkrXÞkðkz MkðoMktøkún{kt
frð Lk{oËkþtfhu LkkUæÞwt Au fu ‘MkkuhX Ërûký{kt Au. yuLkwt ûkuºkV¤
5220 [ku. {kE÷ níkwt. íku{kt sqLkkøkZLkwt {wMk÷{kLke hkßÞ,
çkktxðkLkwt MktMÚkkLk økkÞfðkze fkuzeLkkh «ktík, rVhtøkeLkku rËðLkku xkÃkw
suðk ¼qíkÃkqðo hkßÞkuLkku Mk{kðuþ Úkíkku níkku. yk WÃkhktík ¼kËh
LkËe WÃkh ykðu÷ku ¼kËhfktXku, ËrhÞkrfLkkhk Ãkh Lkðe çktËh yLku
{kÄðÃkwh yu çkuLke ðå[u ykðu÷ku ½uz Lkk{Lkku Lke[kýLkku {w÷f,
yuLke Ërûkýu ykðu÷ Lkku¤e LkËeLkk fktXk ÃkhLkku Lkku¤efktXku, rfLkkhk
Ãkh [kuhðkz yLku òVhkçkkËLke ðå[uLkku LkkÄuh (÷e÷e LkkÄuh) Lkk{Lkku
r[[hðxku yLku røkhLkku hkLke yLku Ãknkze {w÷f MkkuhX{kt økýkíkku’.
sqLkkøkZ yLku çkktxðk WÃkhktík ÃkkuhçktËh, {kýkðËh, suíkÃkwh Ëuð¤e,
suíkÃkwh ðrzÞk, suðk LkkLkkt-{kuxkt hkßÞku yLku {nk÷kuLkku Mk{kðuþ
MkkuhX{kt Úkíkku. MkkuhX þçË õÞktÚke ykÔÞku yu ytøku RríknkMkrðË
zkì. nrh«MkkË þkMºke LkkUÄu Au fu yLkw{iºkffk¤{kt Mkkihk»xÙ YÃk
ÔÞkÃkf Úkíkwt síkwt níkwt. Mkwhk»xÙ su{ Mkwhk»xÙk þçË Mkkihk»xÙLkk Mk{økú
îeÃkfÕÃk {kxu ðÃkhkíkwt nkuÞ yLku íku{ktÚke MkkuhX þçË ykÔÞku nkuÞ
íkuðe Mkt¼kðLkk ¾he. yk MkkuhX ÃktÚkfLkk MktÏÞkçktÄ Ëwnk MkktÃkzu
Au :
MkkuhX Ëuþ Mkkunk{ýku, [tøkk Lkh Lku Lkkh,
òýu MðøkoÚke QíkÞkO, ËuðËuðe yýMkkh.
MkkuhX Ëuþ Mkkunk{ýku, {wsLku òuÞkLkk fkuz,
híLkkfh Mkkøkh ½q½ðu, íÞkt hks fhu hýAkuz.
MkkuhX Ëuþ Lk Mkt[Þkuo, Lk [zâku økZ røkhLkkh,
Lk LkkÌkku Ëk{ku-huðíke yV¤ røkÞku yðíkkh.
nk÷kh ÃktÚkf
nk÷kh yu Mkkihk»xÙLkku «k[eLk «Ëuþ Au. yku¾k {tz¤Lke Ãkqðuo
õåALkk y¾kíkLku fktXu fktXu ðktfkLkuh ÃkkMku Ëu¾kíke Ãkðoík{k¤k MkwÄe
íkÚkk çkhzkLkk zwtøkhku MkwÄe Ërûký{kt ÃkÚkhkÞu÷ku Ëuþ nk÷kh fnuðkÞ
Au. ÃkkuíkkLkk ðzðk fåALkk ò{ nk÷kSLkwt (E.Mk. 1050) Lkk{
fkÞ{ hk¾ðk ò{Lkøkh (LkðkLkøkh) ðMkkðLkkh ò{ hkð÷u (E.Mk.
1519-62) yk «ËuþLkwt Lkk{ ‘nk÷kðkz’ Ãkkzâwt, su ÃkkA¤Úke
nk÷khLku Lkk{u «[r÷ík ÚkÞwt yu{ ÞËwðtþ«fkþLkk fíkko ©e {kðËkLkS
híLkw LkkUÄu Au. ò{Lkøkh, ¾t¼kr¤Þk, òurzÞk, hksfkux, økkUz¤
ðøkuhu nk÷kh Ãkhøkýk{kt økýkíkk. ò{Lkøkh, {kuhçke, økkUz¤, Äúku÷,
ðehÃkwh, {kr¤Þk, fkuxzk ðøkuhu rhÞkMkíkku nk÷kh ÃktÚkf{kt økýkíke.
÷kufMkkrníÞ{kt nk÷kh ÃktÚkfLkk Ëwnk MkktÃkzu Au.
LkËe ¾¤w fu Lkeh ðnu, {kuh fhu {÷kh,
ßÞkt MkkíkuÞ hMk LkeÃksu, ¼kUÞ Ähk nk÷kh.
srzÞku støk÷{kt ðMku, ½kuzkLkku Ëkíkkh,
ºkqXâku hkð¤ ò{Lku, nktfe ËeÄku nk÷kh.
yk ÃktÚkf{kt ykðeLku Ëw¼kÞu÷k fkuE {khðkze frðyu Ëwnk
îkhk {nuýkLkku ½k Ãký fÞkuo Au.
1-47
sqLke òh hku Zuçkhku, {kÚku f¤Úke hku ð½kh,
Q¼ku Q¼ku Äkh ãu, nwzu Ëuþ nk÷kh.
økkurn÷ðkz ÃktÚkf
fkrXÞkðkzLkku yuf ¼køk ßÞkt økkurn÷ hksÃkwíkkuLke ðMkíke
Au. MkusfS økkurn÷Lkk Lkk{ ÃkhÚke økkurn÷ðkz Lkk{ ÃkzâkLkwt Mðk{e
suX{÷S {nkhks LkkUÄu Au. økkurn÷ðkz{kt sqLkk ¼kðLkøkh,
Ãkkr÷íkkýk, ð¤k, sMkËý, ÷kXe yLku LkkLkkt-{kuxkt hsðkzktykuLkku
Mk{kðuþ Úkíkku. økwshkík hkßÞ MkðoMktøkún : ¼kðøkLkh yLkwMkkh
swËe swËe òíkLkku ÷kufMk{qn ¼kðLkøkh rsÕ÷k{kt ßÞkt ßÞkt ðMkeLku
XheXk{ ÚkÞku íku {w÷f - søÞkLkk Lkk{ Ãký su íku òríkLkk Lkk{
ÃkhÚke Ãkzâkt Au. yk ÃktÚkf{kt Ãký fuxfux÷k Ãkhøkýkt ? ½ku½kLke
ykMkÃkkMkLkku {w÷f íku ‘½ku½kçkkhtw’ ík¤kòÚke økkuÃkLkkÚk, ÍktÍh{uh
ðøkuh ¼køk ‘ðk¤kf’, þuºkwS Ãkkr÷íkkýkLke ykMkÃkkMkLkku zwtøkrhÞk¤
rðMíkkh ‘þuºkwtòu’, rþnkuhÚke Ãkkr÷íkkýk, [kuf, nkÚkMkýe yLku
½kt½¤eLkku ykMkÃkkMkLkku ‘Ÿz MkhðiÞkðkz’, ðÕ÷¼eÃkwhLke Mkk{Lkku
{w÷f ‘¼k÷«Ëuþ’, ¼kðLkøkh, MkkuLkhkE ¾kze Mkk{uLkku ÃktÚkf
‘¼k÷ Mkk{ku fktXku’, fwz÷kLkk ðk¤ktf ykMkÃkkMkLkk ÃkhøkýkLku
‘¾w{ký ÃktÚkf’, ¼kðLkøkh rsÕ÷kLku økkurn÷ðkz, fu ÷kufðkýe{kt
‘ÄkuÕÞðkz’ fu ‘ðk÷kføkeyku’ Ãký fnu Au. yksu íkku nðu yk sqLkk
ÃktÚkf Lkk{kuÞ rðMkhkðk {ktzâkt Au.
Ík÷kðkz - Ãkhøkýwt
Ík÷kðkz Ãkhøkýwt nhÃkk¤ËuðSLkk ðtþòu Ík÷kyku ÃkhÚke
Ík÷kðkz íkhefu yku¤¾kÞ Au. ÷kufðkýe{kt yuLku Íh{heÞku
Ík÷kðkz Ãký fnu Au. sqLkk hkßÞku ÄúktøkÄúk, ÷ªçkze, ðZðký,
ÚkkLk-÷¾íkh, MkkÞ÷k, [wzk, {q¤e,çkòýk, Ãkkxze yLku yLÞ
LkkLke rhÞkMkíkku, Ík÷kðkz{kt níke. fkrXÞkðkz MkðoMktøkún{kt
Ík÷kðkz ÃkhøkýkLkwt ûkuºkV¤ 4392 [ku. {kE÷ ËþkoÔÞwt Au. yuLkkt
½ýkt ¾hkt MktMÚkkLkkuLkk hksðe Ík÷k hsÃkqíkku níkk, íkuÚke s íkuLkwt
Lkk{ Ík÷kðkz Ãkzâwt Au. Ík÷kðkz hýLkk fktXu çkòýk MkwÄe Vu÷kÞu÷wt
níkwt. yuLkk Ãkqðo ¼køkLke ftXkéÞ Ãkèe ‘síkðkz’Lkk Lkk{u òýeíke
níke. Ík÷kðkzLkk {kLkðeykuLke ðkýe yLku ÃkkýeLke fnuðíkku ÷kufftXu
h{u Au:
ftfwðhýkt ÷qtøkzkt, Äkuðk ÷E òÞ Ãkkýku,
Ãkðk÷k suðzk [qz÷k, E Ík÷kðkze òýku.
÷kux{kt fktfhe Lku ¼kt¼¤kt Ãkkýe,
yk¾kçkku÷k {kLkðe, E Ík÷kðkze òýku.
yku¾k {tz¤ Ãkhøkýwt
‘yku ¾ k{t z ¤’ Ãkt Ú kfLkku Mkki «Úk{ WÕ÷u ¾
‘ðýofMk{wå[Þ’{ktÚke MkktÃkzu Au. zkì. ¼kuøke÷k÷ MkktzuMkhk LkkUÄu Au
fu W¾k{tz¤ yÚkðk W{k{tz¤ yu Mkkihk»xÙLkk ðkÞÔÞ ¾qýk ÃkhLkwt
yku¾k {tz¤ Au. fkrXÞkðkz Mkðo Mktøkún yLkwMkkh yku¾k {tz¤ yu
rîÃkfÕÃkLkk Auf Ãkrù{ Auzk WÃkh Au. yuLkwt ûkuºkV¤ 300 [ku.
{kE÷ Au. ík¤ fkrXÞkðkz yLku yku¾k {tz¤ ðå[u Lke[e
¾khkþðk¤e s{eLk Au. íkuLku Ãký hý fnu Au. yku¾k {tz¤ yu
sqLkk ð¾ík{kt økkÞfðkzLkk íkkçkkLkku «Ëuþ økýkíkku.
 Mkkihk»xÙTLke Ãkrù{u ykðu÷ ‘yku¾k {tz÷’ su yøkkW çkux
níkwt. îkhfk yku¾k{tz÷{kt ykðu÷wt Au. yk Lkk{ õÞkhu Ãkzâw tnþu íku
òýe þfkíkwt LkÚke. Ãkwhkýku{kt yk Lkk{ szíkwt LkÚke. yku¾k {tz¤{kt
fåAe çkku÷e Ãký çkku÷kÞ Au. yuf WÂõík{kt fnuðkÞwt Au fu :
yktf yrhXk yktçk÷e yku¾k {u¤ku yun,
yuf Lk nkuík ©eLkkÚkS, íkku ËeXk suðku Ëun
yu{ Aíkkt çkeS WÂõík{kt fnuðkÞwt Au fu :
Ÿxfzku Lku yktçk÷e, yku¾ku {u¤ku yun,
nzfku Lk¤u îkhfkLkkÚk, LkÞu szâku Ëun.
¾zfk¤ yLku ÃkÚkhk¤ fkÞkðk¤ku, ÷k÷-Ãke¤e Ãkk{he
ykuZu÷, fxkhk, çkkðr¤Þk, yhýe, fh{Ëku, yktçk÷e yLku
QxfzkuLkk Ãkw»Ãk y÷tfkhLke {k¤k øk¤u Äkhý fhe ftE ftE fk¤Úke
Ãkwhkýku yLku yLkuf íkðkrh¾kuLku sL{ Ëuíkku yku¾ku {Lk¾kðíkkh{kt
òuðk suðku íkku ¾hku s.
Ãkkt[k¤ «Ëuþ
Ík÷kðkzLkwt yuf Ãkhøkýwt Ãkkt[k¤Lkk Lkk{u sqLkk fk¤Úke òýeíkwt
Au. MkwhuLÿLkøkh rsÕ÷k{kt ykðu÷ ÚkkLk, [kuxe÷k, {q¤e yu rðMíkkh
Ãkkt[k¤ økýkÞ Au. MftËÃkwhký yLku ÃkÈÃkwhký{kt Ãkkt[k¤Lkku WÕ÷u¾
{¤u Au. MkqÞoËuð¤Lku {æÞ {kLkeLku íkuLke Ãkqðuo {q¤e -{ktzðhkÞ
({kíkozËuð-MkqÞo) Ãkrù{u {nefw, W¥khu Mkhk{kÚkf yLku Ërûký{kt
[kuxe÷k yLku ykýtËÃkh yu{ 196 {kE÷Lkk ûkuºk{kt yk ÃkhøkýkLkku
rðMíkkh níkku. yk ÃktÚkfLku ynªLke «ò ‘Ëuðfku Ãkt[k¤k Ëuþ’ Ãký
fnu Au.
yk ÃktÚkfLkwt Lkk{ Ãkt[k¤ þkÚke Ãkzâwt nþu íkuLkwt yLkw{kLk
fhíkkt ©e {kÞkþtfh Ãktzâk LkkUÄu Au fu yk ¼qr{Lkwt Lkk{ fÛðÉr»kLkk
ð¾ík{kt ‘Ãkkt[k¤’ çkku÷kíkwt níkwt íku{ sýkÞ Au. ‘ÚkkLk{nkíBÞ’ Lkk
12{k yæÞkÞ{kt ykÃku÷ nfefík {wsçk hk{[tÿSyu økwhw ðrþüLku
ÃkqAâwt : ‘nu {wrLkðh ! {U hkðýkrËf hkûkMkkuLku {kÞko yu ð¾ík
yøkMíÞ Ér»kyu fÌkwt fu hkðý íkku rð« níkku, yux÷u ík{Lku
çkúñníÞkLkwt ÃkkÃk ÷køku. yu ÃkkÃkLkk rLkðkhý yÚkuo Ëuð¼qr{ Ãkkt[k¤{kt
òyku. íÞkt fÛð, økk÷ð, ykuríkÚÞ, ytøkehk yLku ¼úuMkÃkrík ykrË
Ãkkt[ Ér»kykuLkk íkÃkÚke ÃkkðLk ÚkÞu÷e ¼qr{ Au.’ Ãkkt[ Ér»kykuÚke
yk «Ëuþ Ãkkt[k¤ËuþLkk Lkk{u òýeíkku Au, yu{ fnuðkÞ Au.
Ãkt[k¤ þçËLke ÔÞwíÃkr¥k ytøku yLkw{kLk fheyu íkku Ãkt[Ér»k
ßÞkt ðMkíkk nkuÞ yu ‘Ãkt[k¤Þ’. yk{kt ‘Þ’Lkku ½MkkELku ÷uÃk ÚkÞku.
Ãkt[Ér»kLkwt rLkðkMkMÚkkLk - yk©{ yux÷u Ãkt[k¤, fux÷kf {kLku Au fu
Ãkt[k¤ Lkk{ Ãkkt[k÷ Ëuþ ÃkhÚke ykÔÞwt Au. {q¤ Ãkkt[k÷ W¥kh ¼khík{kt
nk÷ çkhu÷e y÷eøkZ Au íÞkt níkwt. ÿkiÃkËeLkku rÃkíkk íkuLkku hkò níkku.
©e y{]ík Ãktzâk LkkUÄu Au fu, Ãkkt[k÷ Lkk{ Mkkihk»xÙ{kt þe heíku ykÔÞwt íku
Mk{òíkwt LkÚke. Ãkkt[k÷e (ÿkiÃkËe) ÃkktzðkuLkk ð¾ík{kt ÚkE økÞkt.
ßÞkhu hk{[tÿS yuLkk Ãknu÷k ½ýkt ðhMku ÚkÞk yux÷u Ãkt[k÷ ÃkhÚke
Ãkkt[k÷Ëuþ ÚkÞkLke nfefík{kt ÍkÍwt ðswË sýkíkwt LkÚke. rfðËtíke
yLkwMkkh Ãkktzðku yk ¼qr{ Ãkh ykðu÷k. yswLo ku {íMÞðuÄ ynª fhu÷ku.
ÿkiÃkËe yÚkkoíkT Ãkkt[k÷eLkk Lkk{ ÃkhÚke yk «Ëuþ Ãkt[k¤ fnuðkÞku
nkuðkLkwt yLkw{kLk fhðk{kt ykðu Au. yk ftfwðhýe ÄhíkeLkk ÃkxkÄh
1-48
Ãkwhw»kku, Lk{ýe Lkkheyku, Lkðhtøk íkkuhtøk, rfÕ÷ku÷íkkt {]øk yLku MkkhMk
ð¾ýkÞ Au. yuLkwt «{ký yk Ëwnk Ëu Au :
ftfwðhýe ¼ku{fk, Mkhðku Mkk÷u{k¤,
Lkh ÃkxkÄh LkeÃksu, ¼kUÞ Ëuðfku Ãkkt[k¤.
økqZu ðMíkh økkurhÞkt, Ãkøk ÃkªzeLkku íkk÷,
ÃkLk½x WÃkh Ãkhðhu, Ãkz swyku Ãkkt[k¤.
íkkíkk íkku®høk {]økfqËýkt, ÷e÷k Ãke¤k ÷k÷,
¼÷ ðAuhkt WAhu, Ãkz swyku Ãkkt[k¤.
ykAk Ãkkýe ðehzu, Ähíke ÷ktÃkrzÞk¤,
Mkh ¼Þko MkkhMk ÷ðu, Ãkz swyku Ãkkt[k¤.
{åAw fktXku
nk÷khLke Ãkqðo{kt ðktfLkuh yLku {kuhçkeðk¤e {åAw LkËeLkku
«Ëuþ {åAw fktXku fnuðkÞ Au. yuLkwt ûkuºkV¤ 780 [kuhMk {kE÷Lkwt
økýkíkwt. íku{kt {kuhçke Lku {kr¤Þk òzuò hksÃkqíkkuLkk MktMÚkkLkku níkkt.
yk «ËuþLku ÃkkA¤Úke nk÷khLke MkkÚku òuze Ëuðk{kt ykÔÞku. yuLkku
yuf MkhMk Ëwnku QŠ{-Lkðh[Lkk LkLkk Ëwnk ytf (sqLk 1975){ktÚke
{¤u Au.
{åAw fktXku Lku {kuhçke, ð[{kt ðktfkLkuh,
[tøkk {kzw LkeÃksu, Ãkkýe nwtËku Vuh.
{ktzðÄkh (zwøt kh)Lke økk¤eyku{ktíke øk¤íkwt Ãkkýe ¼khu økýkÞ
Au. yuLku ÃkeLkkh {kLkðeLkk Ëun ðßsh suðk, Ãký niÞkt Ãkkýe
suðkt {w÷kÞ{ Au. Mkkihk»xÙ{kt suLkku òuxku Lk szu yuðk ¾z ðzu {k÷Zkuh
Lku y{eLke þuzâwt ykÃkíke {åAw LkËe {k÷ÄkheykuLke {kíkk økýkÞ
Au. {åAwfktXkLkk yZkhuÞ ðhýLkk ðMkðkxeyku ÃkxkÄh Ãkkfu Au,
yuðwt yuLkk ÃkkýeLkwt {nkíBÞ Au. {kLkðeLkku y{wf «fkhLkku Mð¼kð
yu ÃktÚkfLkkt Ãkkýe, ÃkrhÂMÚkrík yLku «kËurþfíkkLku fkhýu ½zkÞ Au.
½uz ÃktÚkf
su{ fåALkwt hý çkeò hýkuÚke rLkhk¤wt Au íku{ ½uzLkku «Ëuþ
Mkkihk»xÙLkk çkkfeLkk «ËuþÚke rLkhk¤ku Au. yk ÃktÚkf LkiMkŠøkf
÷kûkrýfíkk íkÚkk ðMíke «òLke «f]rík yLku «ð]r¥kÚke Mkkihk»xÙLkk
yLÞ «ËuþkuÚke swËku Ãkzu Au. ½uz «òLke «f]rík yLku «ð]r¥kÚke
Mkkihk»xÙLkk yLÞ «ËuþkuÚke swËku Ãkzu Au. ½uz «ËuþLkku WÕ÷u¾
RríknkMk{kt 13{e MkËe{kt ÚkÞku nkuðkLkwt þt¼w«MkkË ËuMkkE LkkUÄu
Au. V¤ÿwÃk ÄhíkeLkk fkhýu ½uz Mk{]Ø ÃktÚkf økýkÞ Au.
fwríkÞkýkÚke ÃkkuhçktËh síkkt hk»xÙeÞ Äkuhe{køkoLke W¥kh
íkhVLkku «Ëuþ MkkuhX fnuðkÞ Au. ßÞkhu ËrûkýÚke ½uz «ËuþLkku «kht¼
ÚkkÞ Au. {kÄðÃkwh ½uz{kt ðnuíke Au÷ LkËe {rnÞkheÚke ykøk¤
ðÄeLku çkktxðkLkk Mke{kzu ÚkELku çkøkMkhk MkwÄe ÃknkU[u Au. íÞkt çkeS
LkËeyku {¤u Au. yu rðMíkkh ‘{kuxku ½uz’Lkk Lkk{u yku¤¾kÞ Au.
Au÷ ykøk¤ síkkt ¾{eËkýk, Mkws, ¾ehMkhk ÃkkMku fktÃk Xk÷ðu Au
íkuÚke íÞktLke Ähíke{kt {çk÷¾ Ãkkf ÚkkÞ Au. yk rðMíkkh ‘Lkð÷¾ku
½uz’ fnuðkÞ Au. ½uz{kt ¼kËh, Au÷, ykuÍkík, {Äwðtíke, {u½÷,
Wçkuý, fk÷wLÿe yLku ÍktsuMkhe suðe LkËeyku ykðu÷e Au. [ku{kMkk{kt
yk «Ëuþ{kt ©kðý {kMk yÄkuo Wíkhu Lk Wíkhu íÞkt MkwÄe Ãkkýe
¼hkÞu÷k nkuÞ Au. Lkðe çktËh ÃkkMku ¼kËh Mk{wÿLku {¤u Au. íÞktLkwt
çkkhwt òu Lk ¾w÷u íkku sL{kü{e MkwÄe ½uzLkk ¾uzqíkku ½uh s hnu Au.
Ãkkýe Wíkhu Lku ðhkÃk ÚkkÞ ÃkAe ðý (fÃkkMk) økwtĤe swðkh fu
[ýk ðkðu Au. íku Ãkkfu íÞkt MkwÄe {kºk æÞkLk s hk¾ðkLkwt. ¾z
LkªËý fktE fhðwt Ãkzu Lknª yux÷u ÷kuffrðyu fÌkwt Au Lku fu :
Lkk¾ku yux÷wt LkeÃksu Lku fheyu yux÷e ¾uz,
Lknª LkªËðwt Lknª ¾kuËðwt Ä{fu økkuht¼ íkku ½uz.
[ku{kMkkLke {kuMk{{kt ¾uzqíkLku ¾uíkhu sðwt nkuÞ íkku økkuXý
Mkk{ku økkhku ¾wtËðku Ãkzu. Mke{ þuZu sðkLkwt ºkkMkËkÞf ÚkE Ãkzu Ãký
Mkk{u hMkk¤ Ähíke{ktÚke yZ¤f WÃks ykðu yux÷u yuLkwt ð¤íkh
{¤e òÞ íkuÚke yu ÃktÚkfLkk ÷kufku fnu Au Lku fu:
Au÷ (LkËe) Vhu Lku Auíkhu, fkËð ¼ktøku fuz,
ðý (fÃkkMk) [ýk Lku økwtĤe ½h ¼he ãu ½uz.
½uz ÃktÚkf{kt 107 sux÷kt økk{zkt ykðu÷k tAu. yu Ÿ[k
¾zfk¤ xªçkk WÃkh ðMÞk nkuðkÚke LkËeyku{kt Ãkwh ykðu íÞkhu økk{zkt
çkux çkLke òÞ Au. yk{ Mkkihk»xÙLkku ½uz «Ëuþ yku¤¾ðk yLku
yÇÞkMk fhðk suðku Au. WLkk¤k{kt ½uzLkwt MðYÃk swËwt nkuÞ Au.
økh{ ÃkðLk ðkÞ Au. Äw¤Lke z{heyku [zu Au. rþÞk¤k{kt Xtzku
ÃkðLk ðkÞ Au yLku Lksh ÃknkU[u íÞkt MkwÄe ðuhkLk hý Lkshu Ãkzu Au.
ÃkeðkLkk ÃkkýeLke yAíkLkk fkhýu WLkk¤k{kt ËqhËqhÚke Ãkkýe ¼he
÷kððwt Ãkzu Au. yuLku {kxu yuf WÂõík òýeíke Au :
‘çkhzku, çkkhkze Lku ½uz
R ºkýuÞLku {kuMk{Lkku Lk# {u¤.’
÷e÷e Lkk½uh
nk÷kh{kt yku¾k ÃkkMkuLkwt yuf Ãkhøkýwt ‘çkkhkze’Lkk Lkk{u
òýeíkwt Au. yk çkkhkze ÃktÚkfLke ËrûkýÃkqðuo {kÄðÃkwhÚke fkuzeLkkh
íkÚkk [kuhðkz yLku òVhkçkkËLkk ËrhÞkfktXkLkku rðMíkkh ‘Lkk½uh’
íkhefu yku¤¾kÞ Au. Lkk½uh yMk÷ Lkk½uh hsÃkqíkLkk íkkçkk{kt níkwt
íku WÃkhíke yuLkwt Lkk{ ÃkzâkLkwt fuÃxLk {uf{zkuo LkkUÄu Au. Mkkihk»xÙLkku
yk MkkiÚke ðÄw V¤ÿwÃk «Ëuþ økýkÞ Au. íÞktLke ½ýe [eòu
ð¾ýkÞ Au :
‘ðkò Xkfkuh ytçkðLk, Lkkh ÃkË{rý ½uh,
hUx ¾xwfu ðkrzÞu, ¼kUÞ ÷e÷e Lkk½uh.’
yÚkkoíkT : ßÞkt ðkò hksÃkqík, XkfkuhkuLke ðMkíke Au. suLkk
yktçkk-ðkrzÞkt fuheykuÚke ÷[e Ãkzu Au. ½uh ½uh ÃkËT{rý Lkkheyku
Au. ðkzeÞu ðkzeÞu hUx ¾xwfu Au. yuðe nrhÞk¤e Lkk½uhLke ¼qr{
fkrXÞkðkzLkwt fk~{eh økýkÞ Au. yksu íku hUxLke søkkyu ðes¤eLke
{kuxhku ykðe økE Au.
çkhzku çkkhkze ÃktÚkf
nk÷khLke Ërûkýu çkhzk zwtøkhLkku rðMíkkh çkhzku fu çkkhkze
ÃktÚkfLku Lkk{u yku¤¾ðk{kt ykðu Au. yku¾kLke ykMkÃkkMk ykðu÷k
yk rðMíkkh{kt ÃkkuhçktËh yLku yuLkku ËrhÞkfktXku ykðe òÞ Au.
sqLkk ð¾ík{kt yuLkwt ûkuºkV¤ 500 [ku. {kE÷ nkuðkLkwt fkrXÞkðkz
MkðoMktøkún{kt LkkUÄkÞwt Au. yu «Ëuþ sqLkk fk¤{kt suXðk hksÃkqíkkuLkk
íkkçkk{kt níkku. íÞkh çkkË yuLku MkkuhX{kt ¼u¤ðe ËuðkÞku. çkhzk
ÃktÚkfLkk swðkLk LkhLkkheyku, økkÞku ¼UMkku, ½e yLku ÃkÚÚkh ð¾ýkÞ
1-49
Au yuLke ðkík yk Ëwnkyku fnu Au :
ðMkíke ßÞkt çknw {uhLke, Lkkhe Ãkkík¤ Ãkux,
½e ÃkÚÚkh ð¾ký{kt, ¼kUÞ çkhzku çkux.
fkrXÞkýe fzâ Ãkkík¤e, n÷fu {kÚku nuÕÞ,
çkhzkntËe çkòh{kt, ykðu Z÷fíke ZuÕÞ.
rþÞk¤u ¼÷ku {k¤ðku, WLkk¤u økwshkík,
[ku{kMku MkkuhX ¼÷ku, çkhzku çkkhu {kMk.
çkkçkrhÞkðkz ÃktÚkf
çkkçkrhÞkðkz ËrhÞkfktXk WÃkh økkurn÷ðkz yLku MkkuhX yu
çkuLke ðå[u ykðu÷ku ÃktÚkf Au. íkuLkwt ûkuºkV¤ 500 [ku. {kE÷Lkwt
økýkÞ Au. çkkçkrhÞk hsÃkqíkku WÃkhÚke yk ÃkhøkýkLkwt Lkk{ ÃkzâkLkwt
fkrXÞkðkz MkðoMktøkún{kt LkkUÄkÞwt Au. yu{kt ½ýkt LkkLkk MktMÚkkLkku
íkÚkk stShkLkk nçkMkeLkwt òVhkçkkË Au. çkkçkrhÞkðkz nk÷ MkkuhX{kt
¼¤e økÞu÷wt Au.
ôËMkhðiÞk Ãkhøkýwt
økkurn÷ðkzLku yzeLku ôËMkhðiÞk Ãkhøkýwt ykðu÷wt Au. yk
MkkiÚke LkkLkku «ktík Au. íkuLkwt ûkuºkV¤ 160 [ku. {kE÷ Au. yuLke Ãkqðo
yLku Ërûký Mke{kyu ¾t¼kíkLkku y¾kík íkÚkk þuºkwS LkËe Au.
ôËMkhðiÞk ÃkkA¤Úke økkurn÷ðkz{kt ¼¤e økÞwt nkuðkLkwt LkkuÄkÞwt Au.
¼kËh fktXku yLku Lkku¤e fktXku
¼kËh Mkkihk»xÙLke ½ýe «k[eLk yLku MkkiÚke {kuxe LkËe Au.
¼kËh yLku ¼kËh{kt ¼¤e síke LkkLke {kuxe LkËeyku ½uz «ËuþLkk
ÄkuðkýLkku fktÃk Mk{wÿ{kt Xk÷ðu Au Ãkrhýk{u ½uzLkk AeAhk Mk{wÿLku
¼kËh yLku íkuLke WÃkhLke LkËeykuyu Ãkwhe ËeÄku Au. yk ¼kËh LkËe
ÃkhLkku «Ëuþ ‘¼kËh fktXk’Lkk Lkk{u yku¤¾kÞ Au. ËrhÞk rfLkkhk
Ãkh Lkðe çktËh yLku {kÄðÃkwh yu çkuLke ðå[u ykðu÷k ½uzLke çkhkuçkh
Ërûkýu Lkku¤e LkËeLkk fktXk WÃkhLkku rðMíkkh ‘Lkku¤e fktXk’ íkhefu
òýeíkku Au.
¼k÷çkkhwt ¼k÷ Ãkhøkýwt
¾t¼kíkLkk ftXkÔÞ ¼køkLku ‘¼k÷çkkhwt’ fnu Au. ¼k÷,
Lk¤fktXku, fLkuh yLku fkrXÞkðkzLkk Mke{kzk yuf-çkeòLku yktrxÞwt
Lkk¾eLku Q¼k Au. çkkð¤k, çkøkkuËhk, Äku÷uhkÚke ÷ELku çkhðk¤k
ðÕ÷¼eÃkwh MkwÄeLkku ËrhÞkrfLkkhkLkku ÃktÚkf ¼k÷ fnuðkÞ Au.
¼kðLkøkh nkEðuLke Mk{ktíkh ð[÷ku Ãkèku ‘fLkuh’Lkk Lkk{u yku¤¾kÞ
Au. çkkð¤kÚke Ãkrù{u MkkýtË Úke ÷ELku hkýkøkZ MkwÄeLkku rðMíkkh
‘Lk¤ fktXku’ fnuðkÞ Au.
Mkkihk»xÙLkku ½uz «Ëuþ, Ík÷kðkz yLku ¼k÷ Mk{wÿ{ktÚke çknkh
ykðu÷ku «Ëuþ Au. suLke WÃkh {eXku fktÃk ò{e sðkÚke ¾uíke ÚkE
þfu Au. Ãkhtíkw yu ÄhíkeLkk ík¤Lkkt Ãkkýe ¾khkt Au. ¼k÷{kt ÷e{zk,
¾eszk rMkðkÞ Íkz fu ðLkhkS ykuAe òuðk {¤u Au. WLkk¤u
{]øks¤ yLku Äq¤Lke z{heykuÚke ykfkþ AðkE òÞ Au.
ð]ûkrðnkuýk ÃktÚkf {kxu yuf fnuðík òýeíke Au : ‘fÃkk¤{kt Qøku
ðk¤ íkku ¼k÷{kt Qøku Íkz’. {w÷f LkÃkkrýÞku Ãký {Lku¾ yuLkk
ÃkkýeËkh, nu{[tÿk[kÞoLke sL{¼qr{ Ãký ÄtÄwfk-¼k÷ Au.
¼k÷ «ËuþLke ¼kiøkkur÷f ÂMÚkrík yLku ¼wÃk]ü h[Lkk Ãkh
«fkþ Ãkkzíkk ¼økðËTøkku{tz÷{kt LkkUÄkÞwt Au fu : ‘çku nòh ð»ko
Ãknu÷kt Mkkihk»xÙ rîÃkfÕÃk Lknª Ãký xkÃkw níkku. fåALkk hýLke søkkyu
Ãký Mk{wÿ níkku. ®MkÄw{w¾ Mkkhk»xÙLkku Ãkqðo¼køk níkku. fk¤¢{u ®MkÄw
LkËeyu ÃkkuíkkLkwt ðnuý çkËÕÞwt yux÷u Ík÷kðkzLke s{eLk fkËððk¤wt
ík¤kð çkLke økE. Äehu Äehu yk ík¤kð ÃkwhkELku hý suðku «Ëuþ
ÚkE økÞku. yk «Ëuþ ¾khkþÚke ¼hÃkwh Au. çkeS çkksw ¾t¼kíkLkku
y¾kík sÕËe ÃkkAku nXðk ÷køÞku, yLku yÂøLkfkuý íkhVLkwt hý
nxe sðkÚke íÞkt ‘¼k÷ Ãkhøkýwt’ çkLke økÞwt. yk {w÷f LkÃkkrýÞku
çkLkðkLkwt yk Ãký yuf fkhý Au. ¼k÷Lku ¼økðkLku ¼÷u LkÃkkrýÞku
{w÷f çkLkkÔÞku Ãký yZ¤f [krMkÞk fkXk ½ô LkeÃksu Au, yuLkku
òuxku søkík¼h{kt szíkku LkÚke, yuLk. rðø{kuh Lkk{Lke yuf
y{urhfLk çkkE fuLMkhøkúMík ÚkE, WÃk[kh yÚkuo {wtçkE ykðe ½ôLkk
sðkhkLkk hMkÚke yuýu MðkMÚÞ ÃkwLk: «kÃík fÞwO. yuýu søkík yk¾kLke
½ôLke 15 òíkku{kt ¼k÷Lkk ½ôLku Mkðo©uc økýkÔÞk Au. ¼k÷Lke
Ähíke{kt sL{u÷k yk ÷u¾f yksuÞ fkXk ½ôLke hkux÷e, Mkuð yLku
÷kzwLkku xuMkzku fhu Au. {kºk ðhMkkËLkk Ãkkýe yLku Ëuþe ¾kíkhÚke
Ãkkfíkk [krMkÞk ½ô Úkkuzkf {kU½k Ãkzu Ãký yuLkk ÷kzw, Úkq÷e, ÷kÃkMke
¾qçk s MðkrËü çkLku Au. yufðkh s{ku íkku S¼u MðkË hne òÞ. hr¤Þk{ýku çkLke òÞ Au. LkkLkk nkuzfkyku{kt çkuMkeLku Mkhkuðh{kt
yuLkk Ëwnk yLku WÂõíkyku yu ÄhíkeLke íkkMkehLke ðkík fhu Au.’ Mknu÷økkn fhe þfkÞ Au.
¼÷ ½kuzk ¼÷ {kLkðe, ¼÷ økwshkíku ¼k÷, WLkk¤u Lk¤ MkhkuðhLkwt Ãkkýe MkwfkE òÞ Au. fk¤ Ëwfk¤u
fkXe Ähk fkrXÞkðkzLke, ¼k÷ Ähk hMkk¤. ÃkZkhku MkhkuðhLke s{eLk{ktÚke çkez fkZe Mkqfðe Lku yuLkk hkux÷k
Lknª Akþ A{fku Lku AktÞzku, yuðk fuíkkf yðøkwý fnwt ? çkLkkðeLku ¾kÞ Au. [khku÷ktLke íkký Ãkzu íÞkhu ¾uzqíkku Lk¤Lkwt çkez
Ãký ¼qtzk{kt ¼÷wt yux÷wt, ¼k÷ LkeÃksu ½ô. ÷kðe Äkufkðe, çkkVeLku ZkuhLku ¾ðhkðu Au. xuð Lk nkuÞ íku çkezLkk
¼k÷ ÃktÚkf{kt ðMkðkx fhLkkhk, [ku{kMkkLkku økkhnku hkux÷k ¾kÞ íkku Íkzk Lku {hzku ÚkE òÞ Au.
¾wtËLkkhk, ¾khk Ãkkýe rÃkLkkhk {kLkðeykuLku íkkuÞ ÃkkuíkkLkwt yk ðíkLk ykÍkËe ykðe. Mkkihk»xÙLkwt y÷øk hkßÞ yÂMíkíð{kt ykÔÞwt
ðnk÷wt ðnk÷wt ÷køku Au yux÷u íkku fnu Au : íÞkt MkwÄe ¼kiøkkur÷f ÃkrhÂMÚkrík yLkwMkkh yÂMíkíð{kt ykðu÷k yk
Äq¤ økk{ Äku÷uhkLku çktËh økk{ Äkhk, çkÄk ÃktÚkfku yLku Ãkhøkýkt òýeíkkt níkkt. yu{kt rðrðÄ òríkykuLkk
fkXk ½ôLke hkux÷e Lku Ãkkýe Ãkeðk ¾khk ðMkðkx níkk. yu{Lke LkeS MktMf]rík níke. LkeS MktMfkh níkk.
íkkuÞ Äku÷uhk Mkkhk ¼i Mkkhk. ÷kufòríkLke Ãkk½zeyku Ãký ÃktÚkfðkh rðrðÄ ½kx, ð¤kuxÚke
Lk¤ fktXku yku¤¾kíke. Mkkihk»xÙLke ÷kufMktMf]ríkLku Mk{sðk {kxu yk ÃktÚkfku,
¼k÷, Mkkihk»xÙ yLku ðrZÞkhLkk Mke{kzkLku òuzíkku ð[÷ku Ãkhøkýkt yLku yuLkk sLkSðLkLkku yÇÞkMk yíÞtík WÃkÞkuøke çkLke
rðMíkkh Lk¤fktXku fnuðkÞ Au. çkkð¤k, MkkýtË, rðh{økk{ yLku hnu Au. {khk, Mkkihk»xÙLkk hͤÃkkx ËhBÞkLk sqLkk, yLkw¼ðe yLku
÷ª{ze íkk÷wfkLkk hkýkøkZLke ð[{kt ykðu÷ku yk rLk[kýðk¤ku ÃktÚkf LkeS fkuXkMkqÍ Ähkðíkk ðze÷kuyu ÃkkuíkkLkk niÞktfÃkkx W½kzk {qfeLku
Au. Lk¤Lkk fktXu ÃkZkhkuLke ðMkíke òuðk {¤u Au. fnuðkÞ Au fu rMktÄw Ãkhøkýktyku ytøku ykðe yLkuf hMk«Ë ðkíkku yLku ÷kufMkkrníÞ
LkËeyu ðnuý çkËÕÞwt, ¼k÷{ktÚke ËrhÞku ¾Mke økÞku Lku s{eLk çkLke MktÃkzkÔÞwt Au. Mkkihk»xÙLke su{s W¥kh økwshkík, {æÞ økwshkík, Ërûký
yu yhMkk{kt Lk¤ Mkhkuðh yÂMíkíð{kt ykÔÞwt. yk ÃkZkhku {q¤u økwshkík yLku fåA{kt Ãký LkkLkkt-{kuxkt yLkuf Ãkhøkýktyku ykðu÷kt
Mkkøkh¾uzq níkk. Mkkøkh MktMf]ríkLke Í÷f ÃkZkhkuLkk {trshkhkMk{kt Au, yu Ãký ynª LkkUÄðwt òuEyu. økwshkík hkßÞLke h[Lkk ÚkÞk
yksuÞ òuðk {¤u Au. ÃkAe yÂMíkíð{kt ykðu÷k Mkkihk»xÙLkk ¼kðLkøkh, y{hu÷e,
Lk¤ Mkhkuðh ykÃkýk {kuxk Mkhkuðhku{ktLkwt yuf Au. økwshkík ò{Lkøkh, sqLkkøkZ, MkwhuLÿLkøkh, hksfkux ðøkuhu rsÕ÷kyku{kt yk
MkðoMktøkún yLkwMkkh yu 50 [kuhMk {kE÷{kt ÃkÚkhkÞu÷tw Au. [ku{kMkk{kt ÃktÚkfkuLku Ãkhøkýkt Mk{kELku ÷wÃík ÚkE økÞkt Au.
[kh Ãkkt[ Vqx Ãkkýe ¼hkÞ Au. íku{kt çkhw Lkk{Lkwt ½kMk Wøku Au. yu{kt
‘MkßsLk M{]rík’ 2, «kuVuMkMko fku÷kuLke,
çkez Lkk{Lkwt fk¤w ftË yLku Úkuf ÚkkÞ Au. yksu íkku Lk¤ Mkhkuðh
LkðhtøkÃkwhk, y{ËkðkË-380009.
«ðkMk Äk{ íkhefu rðfkMk ÃkkBÞwt Au. [ku{kMkk{kt Lk¤ Mkhkuðh ¼hkE
{ku. 9824028326
òÞ ÃkAe rþÞk¤ku ykðíkk Auf hrþÞkLkk MkkErçkrhÞkÚke yMktÏÞ
Ãkûkeyku yLku MkkhMk ynª Qíkhe ykðu Au. yLku yk «Ëuþ yíÞtík

1-50
 Zku÷k-{khw : «u{økkÚkk fu ÷kuf{nkfkÔÞ ?
MkËuðtík - Mkkðr¤tøkk yLku Zku÷k - {khw - yk çktLku økwshkík -
hksMÚkkLkLke yíÞtík ÷kufr«Þ çkLku÷e ÷kuffÚkkyku Au. yk çktLku
fÚkkyku ftX yLku r÷r¾ík yuðe çktLku ÃkhtÃkhk{kt {¤u Au yLku íku çktLku
{wÏÞíðu Ëwnkyku{kt {¤u Au. yk çktLku fÚkkykuLkwt çkeswt ÷kûkrýf ík¥ð
yu Au fu íkuLkkt «u{fÚkk yLku ðehøkkÚkk yuðkt çku MðYÃkLkkt r÷r¾ík
YÃk {¤u Au. MkËuðtík-Mkkð®¤økk ËwnkçkØ «u{ fÚkk Au, Ãkhtíkw
‘MkËÞðíMk-[rhík’ frð ¼e{ r÷r¾ík ðehøkkÚkk Au, rnhkuEf
Lkuhurxð ÃkkuyuxÙeLkku «fkh Au. çktLku{kt LkkÞf-LkkrÞfk yuf s Au yLku
{wÏÞ fÚkkLkwt {k¤¾wt Mk{kLk Au. Ãkhtíkw [rhík fu «çktÄLkk YÃk{kt
{¤íke fÚkk Úkkuze sqËe Ãkzu Au. ykðwt s Zku÷k-{khwLke «u{fÚkkLkwt Au.
ftX yLku r÷r¾ík çktLku «ðkn{kt yk fÚkk {wÏÞíðu Ëkunk{kt {¤u Au,
Ãkhtíkw ‘Zku÷k-økkLk’ íkhefu yu™wt su çkeswt YÃkkLíkh ftX ÃkhtÃkhk{kt Au
íku {wÏÞ ºký ¾tz{kt Au yLku íkuLkk ykøk¤Lkk çku ¾tz{kt hkò «Úk{
yLku Lk¤Lke fÚkk {¤u Au. yk ÷kuf{nkfkÔÞ «{kýu Zku÷k Lk¤Lkku
Ãkwºk Au. ynª {¤íke hkò Lk¤-Ë{ÞtíkeLke fÚkk MktMf]ík{kt,
{nk¼khíkLkk WÃkkÏÞkLkYÃku {¤íkk Lk÷kuÃkkÏÞkLkLke fÚkk fhíkkt ¾qçk
s sqËe Au. rðþu»k ykùÞoLke çkkçkík yu Au fu økwshkík -
hksMÚkkLk{kt Zku÷k-{khwLke su Mkw«rMkØ hku[f «u{fÚkk {¤u Au,
íku{kt õÞktÞ, Zku÷k hkò Lk¤Lkku Ãkwºk Au, yuðku MkeÄku rLkËuoþ {¤íkku
LkÚke. ykÚke «&™ yu ÚkkÞ fu Zku÷k-{khwLke su «u{fÚkk Au íku Zku÷k-
økkLkLkk ÷kuf{nkfkÔÞLkk yuf W¥khkÄLkk ytþ íkhefu «[kh{kt ykðe
fu ÃkAe yk «u{fÚkk yux÷e íkku ÷kufr«Þ çkLke fu ÷kuføkkÞfkuyu,
‘Zku÷k-økkLk’Lkk økkÞfkuyu yk fÚkkLkk ÃkqðkoÄo{kt Lk÷Lke ftX ÃkhtÃkhkLke
fÚkkLku Mkktf¤e ? yÚkkoíkT Zku÷k-{khwLke «u{fÚkk yu {q¤YÃkLku Zku÷k-
økkLk yu{kt W{uhkÞu÷wt yLkwøkk{e YÃkkLíkh fu ÃkAe ‘Zku÷k-økkLk’
÷kuf{nkfkÔÞ s yu™wt {q¤ YÃkLku yuLkku W¥khkÄo rðþu»k hku[f nkuðkÚke
ftX «ðkn{kt hÌkku ?
ynª {wÏÞ WÃk¢{ yk rËþk{kt rð[kh fhðkLkku Au. ykÚke
ykht¼{kt r÷r¾ík Mºkkuík{kt su Mkk{økúe {¤u Au íkuLku MktûkuÃk{kt òuEyu.
{khw-Zku÷kLke «u{fÚkk {æÞfk÷eLk Mk{Þu h[kÞu÷e f]ríkLkk YÃk{kt
{¤u Au, íku{ íkuLkwt ÷kûkrýf YÃkkLíkh zkì. ¼økðkLkËkMk Ãkxu÷u
MktÃkkrËík fhu÷e ¼e÷e ftX«ðknLke MktÃkËk{kt Ãký {¤u Au. ykht¼{kt
íkuLke rðøkík MktûkuÃk{kt òuELku, W¥khkÄo{kt ‘Zku÷k-økkLk’Lkk
÷kuf{nkfkÔÞLke rðøkíkku íkÃkkMkeþwt.
Zku÷k-{khwLke «u{fÚkkLkwt {n¥ðLkwt MktÃkkËLk Lkkøkhe «[krhýe
Mk¼k îkhk ‘Zku÷k-{khw-hk-Ëwnk’ Lkk{u ÚkÞwt Au. yu{kt {¤íke fÚkk
«{kýu Ãkqøk¤{kt Ëwfk¤ Ãkzíkkt hkò ®Ãkøk¤ Ãkrhðkh MkkÚku Lkhðh
Ëuþ{kt ykÔÞku yLku LkhðhLkk hkò Lk¤Lkk Ãkwºk MkkÚku ÃkkuíkkLke Ãkwºke
{khwLkkt ÷øLk fÞkO. ðh-ðÄq çkk¤ðÞLkkt níkkt. Mkwfk¤ Úkíkkt ®Ãkøk¤
ÃkkuíkkLkk Ëuþ{kt ykÔÞku. Zku÷k {kuxku Úkíkkt hkò Lk¤u {k¤ðkLke
hksfw{khe {k÷ðýe MkkÚku ÃkhýkÔÞku. Zku÷kLku {khw MkkÚkuLkkt ÷øLkLke
1-51
- zkì. nMkw Þkr¿kf
òý Lk níke. {khw {kuxe Úkíkkt ®Ãkøk¤Úke ËqíkLku Lkhðh {kufÕÞku,
Ãkhtíkw [íkwh yLku Mktfwr[ík {k÷ðýeyu {khwLkku MktËuþku Zku÷k MkwÄe
ÃknkU[ðk Lk ËeÄku Lku ËqíkLkku ðÄ fhkÔÞku. {khwyu ½kuzkLkk MkkuËkøkh
îkhk òÛÞwt fu Zku÷kLkkt {k÷ðýe MkkÚku ÷øLk ÚkÞkt Au. ykÚke {khwyu
ZkZe îkhk MktËuþku {kuf÷kÔÞku, su ZkZeykuyu {ktz hkøk{kt Zku÷kLku
Mkt¼¤kÔÞku. Zku÷kLku çkÄwt ÞkË ykÔÞwt yLku íku {khwLku {¤ðk LkeféÞku.
{k÷ðýeyu ÃkkuÃkx îkhk Zku÷kLku ¾kuxk Mk{k[kh fnuðzkÔÞk : ‘{khw
{he økE Au.’ Ãký Zku÷kyu yu ðkík Mkk[e Lk {kLke. ô{h - Mkq{hkLkk
[khýu Zku÷kLku fÌkwt : ‘{khw íkku ð]Ø ÚkE økE Au.’ Ãkhtíkw ðeMkw Lkk{Lkk
[khýu fÌkwt : ‘yu ðkík ¾kuxe Au.’ ytíku Zku÷k Ãkqtøk¤ ÃknkUåÞku yLku
{khwLku ÷E ÃkkAku VÞkuo íÞkhu Ÿ{h Mkq{hkyu fMkwtçkkLkk çknkLku hkufe
Ëøkku fÞkuo, Ãkhtíkw {khw [uíke økE yLku ŸxLku Vxfku {khe ËkuzkÔÞku
yLku ytíku Zku÷k-{khw Lkhðh ÃknkUåÞkt.
yk fÚkk yíÞtík hrMkf yLku ÓËÞtøk{ çkLke Au {{ko¤k
ËwnkykuLku fkhýu. MðÃLkËþoLk, rðhnËþkðýoLk, rðÎLk{wÂõík ðøkuhLu ku
fkhýu fÚkk yLku fkÔÞLkk Mk{LðÞu yk fÚkk ¾qçk s ÷kufr«Þ çkLke.
LkkøkheLkk «fkþLk{kt fw÷ 678 Ëwnkyku Au, su{kt fÚkk {kºk 218{kt
Au. þu»k 456{kt «u{Lkwt {{oMÃkþeo yk÷u¾Lk Au. fk¤¢{u yk{kt
yLkuf Ëwnkyku W{uhkÞk. «ku. zkì. ðkuËrð÷Lkk{Lkk £uL[ rðËw»keyu
yk h[Lkk{kt {q¤¼qík Ëwnkyku fux÷k Au, íku MktþkuÄLk fheLku íkkhðe
ykÃÞk Au. ‘yfÚk fnkýe «u{ fe, rfýMkwt fne Lk òÞ, økwtøkk fku
MkÃkLkku ¼Þku, Mkw{h-Mkw{h ÃkAíkkÞ’ yu {{oMÃkþeo Ëwnku yk fÚkkLkku
Au. ykðk yLkuf {{ko¤kt Ëwnkyku{kt ynª r{÷Lk yLku rðhnLkwt
yk÷u¾Lk Au. r{÷LkLkk {kÄwÞoLku ðýoðíkkt fnuðkÞwt Au : ‘Äý fMíkqhe
nwE hne, rÃkÞ [tÃkkhku Vq÷ !’ yk fÚkk rðþu ‘{khw-Zku÷k [kuÃkkE’
suðe {æÞfk÷eLk rðrðÄ h[Lkkyku {¤u Au, íku{ nMík«íkLkk YÃk{kt
Ãký økwshkík - hksMÚkkLk{kt rðrðÄ h[Lkkyku {¤u Au. fux÷ef
nMík«íkku íkku htøkeLk r[ºkku MkkÚku Ãký Au.
økwshkíkLkk ¾uzçkúñk rðMíkkh{kt zwtøkhe ¼e÷kuLkku ¼kiøkkur÷f
íku{ s ykLkwðtrþf fux÷kuf MktçktÄ hksMÚkkLk MkkÚku Au. ykÚke
hksMÚkkLke ÷kufÃkhtÃkhkLke ‘çkøkzkðík fÚkk’ ynª ‘økwshkíkLkku
yhu÷ku’ YÃku yLku hksMÚkkLke ÃkkçkqSLke fÚkk ¼e÷e ‘hkXkuh ðkhíkk’
YÃku {¤u Au. íku{ Zku÷k-{khwLke fÚkk Ãký yk rðMíkkh{kt økeík fÚkkYÃku
«rMkØ Au. yk ûkuºkLkk rðîkLk-MkrLLkc MktÃkkËf zkì. ¼økðkLkËkMk
Ãkxu÷u E. 2001{kt ‘¼e÷ økeík ðkhíkk : Zku÷k {khwýe’ MktÃkkrËík
fheLku ykÃke Au, íku{kt Ãký Zku÷k-{khwLke fÚkkLkk fux÷kf {níðÃkqýo
hku[f ytþku Au. ¼e÷ku{kt ÷øLkkuíMkð-rLkr{¥ku yk fÚkkLkk QŠ{Mk¼h
©]ríkhBÞ økeíkku økðkÞ Au. ykøk¤ Zku÷k-økkLkLkk Mkt˼uo òuEþwt fu
yk fÚkkLkk økkÞfku{kt, yuLke ÃkhtÃkhkLku ykøk¤ ðÄkhðk{kt,
hksMÚkkLk - ¼híkÃkwhLkk økqsoh òríkLkk Zku÷k-økkLkLkk økkÞfkuLkwt
{n¥ðLkwt «ËkLk Au. yk økqsoh òríkLku íkÚkk hksMÚkkLkLke Mke{kLku
MÃkþoíkk økwshkíkLkk rðMíkkh{kt ðMkíkk zwtøkhe ¼e÷ ykrËðkMkeykuLku, yux÷k íkku yu ÷kufr«Þ çkLku÷kt. zkì. MkíÞuLÿu Ãký LkkUæÞwt Au fu, íku{ýu
fkuE rðrþü yuðku MktçktÄ Au. økqsoh òríkLkk s ðeh ËuðLkkhkÞý Ëuþhks Lkk{Lkk ÷kuføkkÞfLku r[fkhk yLku Zku÷f Ãkh ‘Zku÷køkkLk’
yk ¼e÷kuLkk ÷kufËuð Au. ykÚke, ¼e÷e ykrËðkMke Mºkkuík{ktÚke «Míkwík fhíkk Mkkt¼¤u÷k. hkíkLkk 9-10 ðkøku fÚkkøkkLk þY Úkíkwt íku
Zku÷k-{khwýeLke su fÚkk yLku økeíkku Au, íku yíÞtík {n¥ðLkkt Au, Mkðkhku-Mkðkh [k÷íkwt. fÚkkfkh [khÃkkE fu ¾kx Ãkh çkuMku, çku-ºký
fu{ fu yu{kt s yk fÚkkLkk {q¤ ytþku s¤ðkÞk Au. LkkE {þk÷Lkwt ysðk¤wt ÃkkÚkhu, nòhkuLke {uËLke yk økkLk Mkkt¼¤u
{khw-Zku÷kLke fÚkk yLku íkuLkk Ëwnk økwshkík{kt sux÷kt òýeíkk ! yu{Lku {Lk íkku ‘Zku÷køkkLk’ Ãký ftX ÃkhtÃkhkLkk {nk¼khíkLke s,
Au, íkux÷kt ‘Zku÷k-økkLk’ yLku økkÞf òýeíkk LkÚke. yuÚke W¥khkÄo{kt Lk¤ yLku {kuríkLke, Ë{ÞLíkeLke fÚkk níke. Lku yu{kt s ÃkkAe ÃkkAku
yu rðþu»k rðøkíku ðkík fhe Au. ‘Zku÷k-økkLk’ yu {khw-Zku÷kLke Zku÷k yLku {khwLke «uf{ÚkkLkku htøk ½qtxkíkku.
«[r÷ík «u{fÚkkÚke fux÷uf ytþu r¼LLk Au. yuLke rðþu»k {krníke ‘Zku÷k-økkLk’ {wÏÞ ºký ¾tz{kt Au. «Úk{ ¾tz{kt hkò «Úk{
zkì. MkíÞuLÿLkk ‘÷kufMkkrníÞ rð¿kkLk’ yLku ‘{æÞÞwøkeLk rnLËe yLku hkýe {tÍkLke íkÚkk Lk¤Lkk sL{ íkÚkk çkk¤ÃkýLke fíkk Au.
MkkrníÞ fk ÷kufíkkÂíðf yæÞÞLk’ suðk Mkt˼o økútÚkku{ktÚke {¤u Au, çkeò ¾tz{kt Lk¤Lkkt {kuríkLke yLku Ë{ÞLíke MkkÚkuLkkt ÷øLkLke yLku
íku WÃkhktík zkì. fLniÞk÷k÷ Mkn÷ MktÃkkrËík ÷kuf{nkfkÔÞ ‘rLknk÷Ëu Lk¤Lkkt Ãkhk¢{kuLke fÚkk Au. ºkeò ¾tz{kt Lk¤Lkk Ãkwºk Zku÷k yLku
Mkw÷íkkLk’{kt zkì. MkíÞuLÿLke su «MíkkðLkk Au, íku{ktÚke Ãký {¤u Au. {khwLkk «u{Lke fÚkk Au. yk ºkeòu ¾tz s, Zku÷k-{khwLke «u{fÚkkLkku,
‘Zku÷k-økkLk’ rðþu {krníke ykÃkLkkh ßÞkuso røkúÞMkoLk økýkÞ. yu{ýu hksMÚkkLk-økwshkík{kt rðþu»k økðkÞ Au. çkk¤Ãký{kt su{Lkkt ÷øLk
E. 1890{kt ‘sLko÷ ykuð Ä yurMkÞkrxf ÚkÞkt Au yLku ¼kiøkkur÷f árüyu Ëqh ËqhLkkt
MkkuMkkÞxe ykuð çkUøkk÷’{kt A¥keMkøkZLke
Zku÷ k-{khwL ke «u{ fÚkkyku , MÚkkLkku{kt hnu÷kt LkkÞf Zku÷k yLku LkkrÞfk
çkku÷eLkwt ÔÞkfhý ykÃÞwt íÞkhu íku{kt, yk fÚkkLke
hksMÚkkLk-økwshkík{kt rðþu»k økðkÞ {khwLkkt ÃkhMÃkhLku Ãkk{ðkLkkt «ÞíLkku{kt Zku÷kLke
fux÷ef rðøkík ykÃke. yu ÃkAe rh[zo yu.
Au. çkk¤Ãký{kt su{Lkkt ÷øLk ÚkÞkt çkeS Ãkrhrýíkk {k÷ðýe rðrðÄ rðÎLkku ÃkuËkt
rðr÷Þ{u E. 1976{kt Zku÷k-{khw-hk Ëwnk Ãkh
Au yLku ¼kiøkkur÷f árüyu Ëqh ËqhLkkt fhu Au Ãkhtíkw ytíku LkkÞf-LkkrÞfkLkwt r{÷Lk íkku
zkìõxhux fhe. E. 1983{kt MkwMkkLk yuMk.
MÚkkLkku{kt hnu÷k LkkÞf Zku÷k yLku ÚkkÞ Au Ãkhtíkw Ãkeðýkt MkÃkoLkk Ëtþ yLku çkeS
ðkz÷uyu ‘yurMkÞLk Vkuf÷kuh MxrzÍ’ 42{kt
LkkrÞfk {khwLkk ÃkhMÃkhLku Ãkk{ðkLkk ½kíkf rðÎLkLke ÃkhtÃkhkLku ytíku Zku÷k-{khwLkkt
‘Zku÷k : yu LkkuÚko RrLzÞLk Vkuf SLkh’{kt
«ÞíLkku{kt Zku÷kLke çkeS Ãkrhrýíkk {]íÞw ÚkkÞ Au. yLkuf «ÞíLkku ÃkAeLkwt r{÷Lk
‘Zku÷køkkLk’Lke rðþu»k rðøkík ykÃke yLku {khw-
{k÷ðýe rðrðÄ rðÎLkku yLku ÃkkhMÃkrhf «u{ yLku íkuLke Wífxíkk Aíkkt
Zku÷kLke fÚkkÚke ‘Zku÷k-økkLk’ «fkhu, MðYÃku
ÃkuËk fhu Au r«Þk-r«Þík{Lku yrðÎLk MktÞkuøkLkwt, Ëe½o
yLku hswykíku fux÷wt sqËwt Au, íkuLke MktÃkqýo {krníke WÃk÷çÄ fhe r{÷Lk-ËkBÃkíÞLkwt Mkw¾ {¤íkwt LkÚke yu fYý yLík yk fÚkkLku r[¥k
ykÃke yLku ÷kuhe nkuLfku, sðkn÷k÷ nktzq, ßnkuLk {kEÕMk Vku÷u Ãkh y{ex AkÃk AkuzLkkhe çkLkkðu Au. ‘Zku÷k-økkLk’{kt íkku rðþu»kík:
MktÃkkrËík ‘Ä yurÃkf, ykuh÷ yuLz ÔnexLko’ (E. 1998){kt ‘Zku÷k- «Úk{ hkòLke fÚkk, {tÍkhkýeLkku Ëuþðxku, Lk¤ {kuríkLkeLkkt ÷øLk
økkLk’Lke ftX yLku r÷r¾ík ÃkhtÃkhk Ãkh þkuÄÃkºk ykÃÞku. yu{ýu E. yLku rðÞkuøk, Lk¤-Ë{ÞtríkLkkt ÷øLk yLku rðÞkuøk, Lk¤Lkkt ðeMk
1968{kt ‘Zku÷k-økkLk’ Ãkh MktþkuÄLk fÞwO íÞkhu ykøkúkÚke Ãkqðo{kt {uËkLke ÞwØ Ãkhk¢{ku ðøkuhu s økðkÞ Au yLku íkuLkk ÷kuføkkÞfku
80 yLku Ërûký{kt rËÕneÚke 150 {kE÷ ËqhLkk «Ëuþ{kt økðkíkkt økqsoh òríkLkk Au, ßÞkhu ºkeò ¾tzLke {khw- Zku÷kLke fÚkk
Zku÷k-økkLkLku Mkkt¼éÞwt. W¥kh «ËuþLkk Ãkrù{ ¼køk{kt yLku hksMÚkkLkLkk {ktøkrýÞkh f÷kfkhku økkÞ Au.
hksMÚkkLkLke Ãkqðo Mke{kLkku ¼køk ðús çkku÷eLkku «Ëuþ {LkkÞ Au. ynª ‘Zku÷køkkLkLkk’, ÷kuf{nkfkÔÞLkk su {wÏÞ ºký ¾tzku Au
yu{kt ÷kuff÷kfkh îkhk ‘Zku÷k-økkLk’Lke «Míkwrík fhðk{kt ykðíke íkuLke fÚkk MktûkuÃk{kt òuEyu. «Úk{ ¾tz{kt LkhðhLkk hkò «Úk{Lke
níke. yk rðMíkkh{kt yk ÷kuf{nkfkÔÞLkwt økkLk yux÷wt íkku ÷kufr«Þ fÚkk Au. hkòLku MktíkkLk LkÚke. yuf Mktík hkòLku [ku¾k ykÃku Au. su
níkwt fu yuLke íkso yux÷u fu økkLkZk¤, fÚkk yLku økqsoh íkÚkk yLÞ ¾kíkkt {tÍkhkýe Mkøk¼ko çkLku Au. Ãkhtíkw yLÞ hkýeyku hkò «Úk{Lkk
÷kuff÷kfkh îkhk Úkíkwt r[fkhk Lkk{f íktíkwðkã ÃkhLkwt økkLk æðrLk fkLk ¼t¼uhu Au yLku {tÍk Ãkh yk¤ {qfu Au. ykÚke hkò hkýeLku
{wrÿík fuMkuxTMk yLku ÃkwMíkfLkkt YÃk{kt Ãký ðU[kíkwt níkwt. yk ÃkhtÃkhkLkk ËuþrLkfk÷Lke Mkò fhu Au. Mkøk¼ko {tÍk ðLk{kt òÞ Au yLku yuf
{wÏÞ çku ÷kuff÷kfkhku níkk - yuf øksÄhrMkt½ yLku çkeò {kíkku÷®Mk½ ðuÃkkhe ðýÍkhLkku ¼uxku Úkíkkt ËÞk¤wt ðuÃkkhe {tÍkLku ÃkkuíkkLke Ä{oLke
! yu{ýu ykÃku÷k ÃkkXLkwt ËeÃk[tË çkwfMku÷h îkhk ÃkwMíkfLkk YÃk{kt çknuLk çkLkkðe ÃkkuíkkLkk Lkøkh{kt ÷E òÞ Au. ynª Lk¤Lkku sL{ ÚkkÞ
nkÚkhMkÚke «fkþLk ÚkÞwt níkwt. yk çkÄe s Mkk{økúeLku ykÄkhu ‘Zku÷k- Au, Ãkhtíkw yuLkwt Lkk{ çkLkðkhe hk¾ðk{kt ykðu Au. yu {kuxku Úkíkkt þuXu
økkLk’Lkk ºkýu ¼køkLkk ÃkkX {wrÿíkYÃk{kt ykÔÞk. ykÚke s MÃkü sLkkuE ykÃkðkLkku rðrÄ-WíMkð ÞkußÞku yLku yu{kt hkò «Úk{Lku
ÚkÞwt fu «[r÷ík yuðe {khw-Zku÷kLke «u{fÚkk suLke hswykík rLk{tºký ykÃÞwt. hkòyu Mkkt¼éÞwt Au fu þuXLkku Ëkirnºk yíÞtík MkwtËh
hksMÚkkLk{kt {ktøkrýÞkh îkhk {Äwh ftXu {ktz ðøkuhu hkøk{kt íktíkwðkã Au íkuÚke WíMkð{kt ¼køk ÷uðk ykðu Au. {tÍkyu ÃkkuíkkLke Mkk[e yku¤¾
MkkÚku økðkÞ Au, íkuLkkÚke yk ‘Zku÷k-økkLk’ {kuxwt yLku sqËwt Au. ‘Zku÷k- ynª AwÃkkðe Au, yuLkk Ãkh Ä{o-Mktfx ykðe Ãkzu Au. yuLku ¼Þ Au fu
økkLk’Lkkt ÃkwMíkfku yLku fuMkux Lkð{k ËkÞfk{kt çkuMx Mku÷h økýkíkkt, hkò yLku çkeò Ëhçkkhe yuLku òuíkkt yku¤¾e sþu Lku hkò {kíkk-

1-52
ÃkwºkLkku ½kík fhþu. WíMkð{kt rðrÄ{kt ð¾ík sþu Lku s{ðkLkwt {kuzwt s fÚkk{k¤¾wt ßÞkhu fkuE rLkrùík yuðku ¼kiøkkur÷f ¼qr{ ¼køk MkkÚku
Úkþu yuðwt ÷køkíkkt þuXkýe {tÍkLku s{e ÷uðk fnu Au. Ãkhtíkw «Úk{ MktçktÄ Ähkðíkwt nkuÞ, yuLkku LkkÞf yiríknkrMkf {Lkkíkku nkuÞ, ËtíkfÚkk
hkòyu ¼kusLk fÞwO LkÚke, yuÚke «ríkðúíkk Ä{oLku Ãkk¤íke {tÍk, çkÃkkuh LygendLkkt ÷ûkýku nkuÞ íÞkhu yuLku ðehøkkÚkk - Hero tale fnuðk{kt
ÚkÞk Ãknu÷kt Lk s{ðwt yuðwt ðúík nkuðkLkwt çknkLkwt fkZu Au. ykðu Au. ÷kufftX ÃkhtÃkhkLkkt {nkfkÔÞku{kt yk çktLkuLkk ÷ûkýku {¤þu
hkò «Úk{ íkku þuXLkk MkwtËh ËkirnºkLku òuðk ykíkwh Au. ykÚke Lku Lygend YÃk ykðe ½xLkkykuLke, ðehøkkÚkk, feŠíkøkkÚkkLke Ëe½o
þuX çkLkðkhe (™¤)Lku çkku÷kðu Au. yuLku òuíkkt s «Úk{Lkk niÞk{kt ÃkhtÃkhk [k÷u yu ÃkAe fÚkkLkwt, {wÏÞíðu ðtþ fÚkkLkwt, yuðwt {k¤¾wt
ðkíMkÕÞ Q¼hkÞ Au. ykt¾{ktÚke yktMkw ¾hu Au. yu rð÷kÃk fhu Au çktÄkÞ su{ktÚke ytíku ftXÃkhtÃkhkLkwt ÷kuf{nkfkÔÞ - yÄo MkkrnÂíÞf
íÞkhu Ëwøkko nksh ÚkkÞ Au yLku hkòLku sýkðu Au fu çkLkðkhe nfefíku {nkfkÔÞ - r÷r¾ík ÃkhtÃkhkLkwt «rþü {nkfkÔÞ rMkØ ÚkkÞ Au. yk
íkuLkku s Ãkwºk Lk¤ Au yLku ÷kufkuyu {tÍk Ãkh ¾kuxwt yk¤ [zkÔÞwt níkwt. «r¢ÞkLke Mkrðøkík [[ko {U ‘÷kuf{nkfkÔÞ’ ÃkhLkk {khk Ëe½o yÇÞkMk
hkòLku ÃkùkíkkÃk ÚkkÞ Au yLku {tÍk íkÚkk Lk¤Lku ÃkkuíkkLkk Lkøkh rLkçktÄ{kt fhe Au. ynª ‘Zku÷køkkLk’{kt yuf rðrþü «r¢Þk òuðk
Lkhðh{kt ÷E òÞ Au. {¤u Au. rðþu»k Mkt¼ð íkku ynª yu ÷køku Au fu Zku÷k-{khwLke fÚkk s
çkeò ¾tz{kt Lk¤Lkk WAuhLke, ÷øLk yLku Ãkhk¢{Lke fÚkk ÷kufÃkhtÃkhk{kt yux÷e íkku ÷kufr«Þ çkLke, yu fÚkk «MktøkLku rð»kÞ
Au. {kuríkLke RLÿLke Mk¼kLke yÃMkhk níke. yuLku þkÃkLku fkhýu fhíkkt Ëwnkyku-[kuÃkkEyku-økeíkku yÂMíkíð{kt ykðíkkt økÞkt yLku
hkûkMkLke Ãkwºke íkhefu hnuðwt Ãkzu Au. {kuríkLke yLku Lk¤ «u{{kt Ãkzu fÚkLk-økkLkLkk yk©Þu yuLke hswykík Úkíke økE yu{ktÚke s fk¤¢{u
Au. {kuríkLke sýkðu Au fu hkûkMkLkku Sð íkhíke çkíkf{kt Au. Lk¤ yu {khw-Zku÷kLke «u{økkÚkkLkku rðfkMk ‘Zku÷køkkLk’ YÃku ÚkÞku yLku Zku÷køkkLk
çkíkfLku {khu Au yLku hkûkMkLkwt {]íÞw ÚkkÞ Au. Lk¤ MkkÚku ÷øLk Úkíkkt økkÞfkuLkk rðrþü ÷kuff÷kLkk ÔÞðMkkrÞfkuLkk ðøkuo yk ÷kuf{nkfkÔÞLkwt
{kuríkLke þhík fhu Au, ‘òu íkwt çkeS ð¾ík ÷øLk fhþu, {kÚkk Ãkh YÃk çkktæÞwt yLku íkuLke ÃkhtÃkhk [k÷e.
÷øLkLkku {wøkx Äkhý fhþu íkku nwt íkLku íkSLku Mðøko{kt [k÷e sEþ.’ fkuE Ãký ÷kuf{nkfkÔÞ õÞkhu çkLÞwt, fu{ çkLÞwt, yuLkku {q¤
Lk¤ ÷øLkþhík Mðefkhu Au. Ãkhtíkw {kuríkLke yÃMkhk h[rÞíkk fkuý, {q¤f]rík fuðe yLku fux÷e,
nkuðkÚke MktíkkLk ÃkuËk fhe þfu íku{ LkÚke, ykÚke {ku r íkLke sýkðu Au fu õÞk-fux÷k Mksof «rík¼k Ähkðíkk ÷kuf-
Lk¤Lku Ëw:¾ ÚkkÞ Au. çkeS çkksw ðkMkwrf LkkøkLke hkûkMkLkku Sð íkhíke çkíkf{kt Au . frðykuyu yu{kt Lkðkt-Lkðkt W{uhýku fÞkO,
Ãkwºke Lk¤Lkk «u{{kt Ãkzu Au. yu Ë{Þtíke íkhefu Lk¤ yu çkíkfLku {khu Au yLku fux÷kt yu{kt xfe hÌkkt Lku yuf s fÚkkLkk
yðíkhe. yuLkk rÃkíkk RLÿ hkòLku ÃkkuíkkLkku s{kE hkûkMkLkw t {]í Þw ÚkkÞ Au. Lk¤ MkkÚku økkÞfu-økkÞfu fu yuLkkt ð]tËu-ð]tËu rðrðÄ
çkLkkððk RåAu Au. RLÿ Ãký Ë{Þtíke Ãkh {wøÄ Au. ÷øLk Úkíkkt {ku ríkLke þhík fhu Au , «Ëuþku yLku çkku÷eyku{kt YÃkkLíkh ÚkÞkt :
Ãkhtíkw Ë{Þtíke Lk¤Lku ÃkMktË fhu Au yLku Lk¤ ‘òu íkwt çkeS ð¾ík ÷øLk fhþu , yk çkÄwt MÃkü fhðkLke ÂMÚkrík{kt ykÃkýu
Ë{ÞtíkeLkkt ÷øLk Úkíkkt RLÿ fkuÃku Au. Lk¤Lkk hksÃkkx {kÚkk Ãkh ÷øLkLkku {wøkx Äkhý LkÚke. fÚkLk «ðknLkw t r÷r¾ík
òÞ Au yLku íku fkurxÞku çkLkeLku hkòLkku íki÷kÇÞtøk fhþu íkku nwt íkLku íkSLku Mðøko{kt ËMíkkðuSfhý «{ký{kt ¾qçk ykuAwt ÚkÞwt
fhLkkhku {ËorLkÞku çkLku Au. yk ¾tz{kt ftX ÃkhtÃkhkLkk [k÷e sEþ.’ Au Lku yu{kt Ãký r÷r¾ík YÃk çkktÄLkkh fkuE
{nk¼khíkLkk Lk÷kuÃkkÏÞkLkLke fÚkk Au. ynª yLÞ ½xLkkyku {q¤ ÷u¾f {q¤Mºkkuík sýkðíkk LkÚke. ykÚke ÷kufMkkrníÞ yux÷u y¿kkík
{nk¼khíkLke fÚkkLku {¤íke Au. Ãkhíktw ynª Zku÷k Lk¤Lkku Ãkwºk Au. fík]of, yr÷r¾ík, ftX«ðknLke ÃkhtÃkhkøkík h[Lkkyku : ykx÷wt
ºkeò ¾tz{kt Zku÷k-{khwLke fÚkk Au. yu s «u{fÚkkLkk Mðíktºk MðefkheLku [kÕÞk Aeyu. Ãkhtíkw AuÕ÷k Ãkkt[-Mkkík ËkÞfkÚke rðïûkuºku
YÃk{{kt rðþu»k «[r÷ík - «ðkrník hne Au. ‘Zku÷k-økkLk’ yuf ÷kuf{nkfkÔÞ Ãkh yuðkt-yux÷kt Mk½Lk yLku þkMºkeÞ yÇÞkMk ÚkÞkt
ftX«ðknLke f]rík íkhefu rnhkuEf Lkuhurxð ÃkkuyuxÙe yLku ftX ÃkhtÃkhkLkk fu, nðuLkku ÷kufMkkrníÞLkku yÇÞkMk yk çkÄwt fkuýu håÞwt, õÞkhu håÞwt,
yÄo-MkkrnÂíÞf ÷kuf{nkfkÔÞ - Mkur{ - ÷uxhhe Vkuf yurÃkf ykuð fu{ yLku fuðe heíku håÞwt yuLkkt Ãkøk÷kt þkuÄíkku ÚkÞku Au. «ku. zkì.
ykuh÷ xÙurzþLk - Lkkt ÷ûkýku Ähkðu Au. ynª ºký ¾tz{kt ðtþ fÚkk Au ~Þk{{Lkkunh ÃkktzuÞu ‘÷kirhfe’ Ãkh, «ku. zkì. su. ze. ÂM{Úku ‘ÃkkçkqS
- «Úk{, Lk¤ yLku Zku÷k yu{ ºký ÃkuZeLke. yu{kt ðtþLkk {wÏÞ fÚkk Ãkh,’ zkì. MkwMkkLk ðkz÷uyu yk yÇÞkMk ÷u¾{kt òuÞwt íku{
hksðeykuLkk SðLkLke [zíke ÃkzíkeLke, yu{Lkkt rðsÞ-ÃkhksÞLke, ‘Zku÷køkkLk’ Ãkh yLku zkì. ¼økðkLkËkMk Ãkxu÷u ‘økwshkíkLkku yhu÷ku’
Mkw¾-Ëw:¾Lke økkÚkk Au. ykÚke ÷½wÃkhtÃkhk - r÷x÷ xÙurzþLkLkwt yk yLku ‘hkXkuh ðkhíkk’ Ãkh (íku{s Ãkkihkrýf «fkhLkk hk{fÚkk Ãkktzð
Ãký Vkuf yurÃkf Au. ÷kuf{nkfkÔÞ{kt {k[uo - Marchen - xuE÷ yLku fÚkk Ãkh) su fk{ fÞwO yLku yu{ýu yk Mkk{økúe ykÃkLkkh {krníke
ðehøkkÚkk - Hero tale çktLkuLkwt Mktr{© - MktÞkursík YÃk òuðk {¤u Au. ËkíkkykuLke su rðøkíkku ykÃke, yuLkk fkhýu yksu nðu ÷kufÃkhtÃkhkLke
{k¾u{kt fkÕÃkrLkf ¼qr{ yLku [{ífkh Ãkqýo f]íÞku nkuÞ Au. yu{kt h[LkkykuLkk Ãký f]ríkfkhku fu Mksof f÷kfkhkuLke fux÷ef {krníke
fÕÃkLkk÷kufLkku [{ífkhe LkkÞf {kLkðeÞ - yrík{kLkðeÞ - òËwE {¤u Au. zkì. ¼økðkLkËkMk MktÃkkrËík {nkfkÔÞku ÃkhLkk {khk
rík÷M{kíke þÂõíkykuÚke rðrðÄ «Ëuþku Síku Au yLku «íÞuf MkknMku yÇÞkMk{kt MÃkü fÞwO s Au fu, yk çkÄe s h[Lkkyku {q¤ MºkkuíkLke
LkhðknLkË¥k (fÚkkMkrhíMkkøkhLkku LkkÞf) fu ðMkwËuð («kf]ík árüyu Bardic LiteratureLke Au, çkkhkuxe ÃkhtÃkhkLke Au.
ðMkwËurðntzeLkku LkkÞf)Lke su{ MkwËtheykuLku «kÃík fhu Au. Ãkhtíkw ykðwt ‘Zku÷køkkLk’ ÃkhLkku zkì. MkwMkkLkLkku yÇÞkMk íkÚkk zkì. ~Þk{{Lkkunh

1-53
ÃkktzuÞLkku ÷kurhf ÃkhLkku yÇÞkMk MÃkü fhu Au fu ÷kuff÷kfkhkuLke
yuf MkwËe½o Mkûk{ ÃkhtÃkhk Ãkrù{ ¼khík{kt hne, Auf ðeMk{eLkk
ytík MkwÄe yLku ¼kuÃkk, ¼kuÃke, MkkÄw, òuøke, ¼hÚkhe, {eh, ÷t½k,
íkqhe suðk f÷kðtíkkuyu ftX «ðknLke yk MkktMf]ríkf MktÃkËk h[e yLku
íkuLku «ðkrník hk¾e.
yk rËþk{kt, zkì.MkwMkkLk ðkz÷uyu yuf {qÕÞðkLk rðøkík
ykÃke fu ðú s ¼k»kkLkk rðîkLk ©e hk{LkkhkÞý yøkú ð k÷u
‘Zku÷køkkLk’Lke ÃkhtÃkhkLkk MºkkuíkLke ðkík fhíkkt {krníke ykÃke fu
ykuøkýeMk{e MkËe{kt {Úkwhk ÃkkMkuLkk ÷kunðkLk økk{Lkk {Ëkheyu
LkøkhfkuxLke Ëuðe ÃkkMku, ÃkkuíkkLkwt Lkk{ y{h ÚkkÞ yuðwt ðhËkLk
{køÞwt. ykÚke Ëuðeyu f]Ãkk fheLku yuðe þÂõík ykÃke fu, yu {Ëkheyu
hksMÚkkLke {khw Zku÷kLke fÚkk Mkkt¼¤e Lku Ëuðef]Ãkkyu «kÃík ÚkÞu÷e
MksofíkkÚke íku fÚkkLke 360 fzeLke Lkðe h[Lkk fhe yLku íku r[fkhk
yLku Zku÷f MkkÚku hsw fhe. yu ÃkAe økZÃkrík yLku Ãkx¼÷ Lkk{Lkk
yLkwÞkÞeykuyu yk fÚkkLku ðús{kt rðþu»k «[r÷ík fhe. ynª òuE
þfkÞ Au fu fkuE Ãký ÷kufk©Þe f÷kfkhLku fkuE çk]níkT fÚkkLkk fÚkLk
yLku økkLk MkkÚku Lk¼ðkLkwt nkuÞ Au, ykSrðfk {u¤ðíkk hnuðkLkwt
nkuÞ Au, íÞkhu íku Ãkkuíku yøkkW su ftE rþÏÞku nkuÞ, òýíkku nkuÞ
yu{kt Ãkkuíkefkt yðLkðkt W{uhýku Ãký fhíkku hnu Au. {khw-Zku÷k
ík¥ðík: íkku {æÞ{ fËLke «u{fÚkk s níke, Ãkhtíkw f÷kfkh yLku
ð]tËLkkt økkLkuøkkLku yu{kt yðLkðe fÚkkyku W{uhkíke økE. Zku÷k
LkhðhøkZLkk hkò Lk¤Lkku Ãkwºk - yu íktíkwLkk ykÄkh us ftX «ðknLke
Lk¤fÚkkLkwt MktÞkusLk yk «u{fÚkk{kt ÚkÞwt nkuÞ, yu Mkt¼ð Mðefkhðk
suðku Au. yuLkwt fkhý yu fu r÷r¾ík «ðkn{kt Ãký Zku÷kLke MkkÚku
1-54
çkeS fÚkkyku Mktf¤kE Au. rnLËe{kt Mkt. 1623Úke 1777 Lkk
økk¤k{kt fLkf {tshe yLku Zku÷kLke fÚkk h[kE Au. yLku frðíkkÚke,
íkk÷ yLku íksoÚke, AtËÚke yk Zku÷k fÚkkLku fuðe heíku hsq fhðe íku
Ãkh frðíkk h[kE Au, suLke rðøkík zkì. MkíÞuLÿ ‘rLknk÷Ëu Mkw÷íkkLk’
ÃkhLke ¼qr{fk{kt ykÃku Au. yk{, Mkku¤-Mk¥kh{e MkËeLkk økk¤k{kt
‘Zku÷køkkLk’Lkwt MðYÃk çktÄkíkwt økÞwt nkuÞ yu{ ÷køku Au. fÚkkfkhu ÃkAe
yk{kt W{uhý ÚkkÞ yuLke rðøkík íkku zkì. MkwMkkLk Ãký ykÃku Au.
øksÄh yLku {kíkku÷®Mk½ - Zku÷køkkLkLkk {wÏÞ økkÞfku yLku
{krníkeËkíkk ðeMk{e MkËeLkk AuÕ÷k Ëþfk MkwÄe Srðík níkk. yu{kt
{kíkku÷®Mk½ ¼híkÃkwh ÃkkMkuLkk ½{kxe økk{Lkku økqsoh níkku, suýu
yk ÃkhtÃkhk ÃkkuíkkLkk ¼srLkf ÷kuføkkÞf rÃkíkk ÃkkMku ÷eÄe yLku
yuýu Ãkkuíku Ãký fux÷wtf W{uhý yk fÚkk{k tfÞwO. yk òøk]ík fÚkkfkhu
{æÞ«Ëuþ{kt ykðu÷k LkhðhøkZLke Ãký {w÷kfkík ÷E yiríknkrMkf
rðøkík «kÃík fhðkLkku «ÞíLk fhu÷ku. hksMÚkkLkLkwt ®Ãkøk¤ Lku
{æÞ«ËuþLkwt LkhðhøkZ. {tÍkhkýeLkk Ëuþðxk yLku {kuríkLkeLkkt ÷øLk
rðþu Ãký {kíkku÷®Mk½u h[Lkk fhe.
yk{, ykÃkýe ÃkhtÃkhkøkík fÚkkyku-÷kuff÷kfkhku Ãký W¥k{
MktÃkËk Au, ðnuíke hnu÷e MktMf]ríkLke Mkheíkk Au, su ykÃkýe hMkð]r¥kLku
Mktíkku»ku Au Lku MktMfkhLku Äçkfíkk hk¾u Au.
1, ÃkÈkðíke çktøk÷kuÍ, ¼krðLk Mfq÷ Mkk{u,
Úk÷íkus, y{ËkðkË-380059.
VkuLk : 079-26853624
 Lkh®MknLke frðíkk{kt MktíkMkkÄLkkLkk rLkËuoþku
Lkh®MknLke frðíkk{kt Mktík MkkÄLkkLkk rLkËuoþku þkuÄðkLke ðkík
ßÞkhu nwt fÚkðk òô Awt íÞkhu «Úk{ {khu fnuðwt òuEyu fu,
MktíkMkkÄLkkLkku {køko þkMºkøkútÚkku, ðuË, WÃkrLk»kË, Þkuøk, ¿kkLk,
¼Âõík yLku íktºkÚke LÞkhku Au. ¼khíkeÞ ykæÞkÂí{f ûkuºku çku {wÏÞ
Äkhkyku [k÷e Au. MktíkÃkhtÃkhk yLku yk[kÞo ÃkhtÃkhk. yk[kÞo
ÃkhtÃkhk ðuË, WÃkrLk»kË yLku þkMºkøkútÚkku MkkÚku òuzkÞu÷e rðîkLkkuLke
Äkhk Au su{kt þtfhk[kÞo, hk{kLkwò[kÞo ykrË yk[kÞkuo ykðu Au.
ßÞkhu MktíkÄkhk{kt yuðk ykæÞkÂí{f Ãkwhw»kku fu su økwhwøk{ þçkË,
¿kkLkÚke, MkkÄLkk r¢ÞkÚke yøk{¼uË, Ãkh{Lkk hnMÞLku yLkw¼ðe
þõÞk Au íku{kt fçkeh, LkkLkf, hiËkMk suðk Mktíkku ykðu Au. yk
Mktíkkuyu þkMºkøkútÚkku håÞk LkÚke, Mktíkðkýe ¼sLk îkhk Mkk{kLÞ
÷kufMk{wËkÞLku y÷¾ Ãkh{kí{kLke yLkkníkLkkËLku Mkt¼¤kðe
ßÞkuík«fkþ fhkÔÞku Au.
fçkeh Mkknuçk Mktík ÃkhtÃkhkLkk rþhku{rý Mktík Au. Mk{økú
¼khík{kt íku{Lkwt ykæÞkÂí{f MktíkËþoLk yLku hnMÞ ík¥ð ËþeoykuLku,
¿kkLkeykuLku, æÞkLkeykuLku, Ä{ko[kÞkuoLku yksu Ãký rËþkMkq[f çkLke
hÌkk Au. W¥kh ¼khík fkþeLkøkhe{kt sL{u÷k fçkeh MkknuçkLkku SðLk
Mk{Þ E.Mk. 1324 Úke 1449Lkku Mðefkhðk{kt ykÔÞku Au.
¼õíkfrð Lkh®Mkn {nuíkk økwhk økhðk økZrøkhLkkhLke AkÞk
sqLkkøkZ{kt sLBÞk níkk. íku{Lkku SðLk Mk{Þ E.Mk. 1414 Úke
1480Lkku økýe þfkÞ. ykÚke fçkeh, Lkh®MknLkk Ãkqðfo kr÷Lk íkusMðe
Mktík níkk. fçkeh økwshkík{kt ykÔÞkLkk «{kýku {¤u Au. økwshkík{kt
fçkeh ËþoLkLkku «[kh-«Mkkh ÚkÞku Au. yk fçkehðkýe Lku
MktíkMkkÄLkkÚke Lkh®Mkn yòý nkuÞ íku{ {kLkðkLku fkuE fkhý LkÚke.
ykðe ÃkqðoÄkhýkyu Lkh®MknLke frðíkk{kt MktíkMkkÄLkkLkk rLkËuoþku
nkuðkLkwt {Lku yr¼«uík sýkÞwt Au.
økw s hkíke ykrËfrð Lkh®Mkn {nu í kkLku ¼õíkfrðÚke
ÃkkU¾ðk{kt ykÔÞk Au. ‘¼qík¤ ¼Âõík ÃkËkhÚk {kuxwt, çkúñ÷kuf{kt
Lkkne hu’Lkku økkÞf ¼õík s nkuE þfu. yk Lkh®MknLke frðíkkLkwt
Mk¥ð ¼ÂõíkLkwt Au. Ãkhtíkw yu ßÞkt ðuËLkk Mkqºkku fkÔÞh[Lkk{kt þç˼uËu
YÃkktíkheík fhe {qfu Au íÞkt LkrhMktn ¿kkLke, ík¥ðËþeo frð yLkw¼ðkÞku
Au. yk Lkh®MknLke Mkk{u sÞËuðLkwt ‘økeíkøkku®ðË’ níkwt, Ãkrhýk{u
Lkh®MknLkk frðíkk «ýÞ-þ]tøkkhÚke Mk¼h çkLke. Lkh®Mknu Lkk{ËuðLkk
y¼tøkku yLku Íq÷ýkAtËLkku MknÞkuøk ÷eÄkLkwt MkwrðrËík Au. yk
Lkh®Mkn ðnu÷e Mkðkhu ÃkhkuZ Úkíkkt Ãknu÷k hk{økhe Lku íku ÃkAe «¼kíke
økkíkk nkuÞ, hkºkeyu hkøk fuËkhkLkwt {ÄwhøkkLk fhíkk nkuÞ íÞkt íku
hkøk-hkøkeýeLkku íkku òýfkh Au s Ãký íku {kLkðr[¥kLke MktðuËLkkLkku
Ãkqhku {h{e Ãký Au. yux÷wt s íkuLke ÃkkMku yÃkqðo þçË Mkk{ÚÞo nkuðkÚke
íku{Lke frðíkk hMkrMkrØLku ðhe Au.
Lkh®MknLke frðíkkLkwt WÃkÞwoõík árüfkuýÚke yks MkwÄe
{qÕÞktfLk Úkíkwt hÌkwt Au. yk yktfu÷k ðíkwo¤Lke Ãkhe½{kt Mkki fkuE
1-55
- zkì. LkkÚkk÷k÷ økkurn÷
yÇÞkMkeyku Ëkuzíkk hÌkk Au. yu ðíkwo¤Lke çknkh A÷ktøk {kheLku
ËkuzLkkhk çknw ykuAk LkeféÞk Au. ¾hwt íkku yk çkktÄu÷e Mke{khu¾kLke
çknkh Lkh®Mkn Mktík {u¤k{kt çkuXu÷k sýkÞk Au. ykðk Lkh®MknLku
{¤ðkLkku WÃk¢{ {khku hÌkku Au.
Lkh®MknLke «Úk{ yku¤¾ ¼õíkfrðLke, ¼hík¾tz ¼qík¤{kt
sLk{e suýu økku®ðËLkk økwý økkÞk, íkuLkku yðíkkh MkV¤ ÚkÞkLkwt
{kLkLkkhk Lkh®MknLkk ykhkæÞËuð ©e f]»ý Mkkfkh YÃkÄkhe Au.
íku{Lke {kuxk¼køkLke ÃkË h[Lkkyku f]»ý «eríkLke hne Au. íku{kt
f]»ý sL{ ðÄk{ýe, çkk¤÷e÷k, {ne ð÷kuýwt, s{LkkLkkt s¤,
ðktMk¤e, ÍktÍh, [ktË÷ku, nªzku¤ku, Ëký÷e÷k, hkMk, ðMktík, økkuÃke-
f]»ý rðhn-r{÷Lk {wÏÞ òuðk {¤u Au. yk ÃkËku{kt Mkøkwý Mkkfkh
«u{÷ûkýk ¼ÂõíkLkk WÃkkMkf nkuðkLkwt «íkeík ÚkkÞ Au. Lkh®MknLke
¼Âõík{kt {kík]-ðkíMkÕÞ¼kð, r«Þí{kLkku {Äwh þ]tøkkh ¼kð MkV¤
hÌkku Au. nðu yk Ëkuhu÷k ðíkwo¤{ktÚke ykÃkýu Úkkuzk çknkh Lkef¤eyu,
þõÞ Au íÞkt Lkh®MknLke yku¤¾ íkuLkk {q¤ MkkÚkuLke ÚkE òÞ.
MktíkMkkÄLkk{kt su yLkw¼qríkLkwt ËþoLk ÚkkÞ Au íku yŠLkð[rLkÞ
Au - þçËkíkeík Au íkuLke {h{eðkýe Ãký øk{u íkuLku fne þfkÞ
Lknª. ËkËk ¾uíkhý fnu Au íku{ ‘økqZkhÚkS økkr÷Þwt’ ytíkhík{,
økqZ yLkw¼ðLke nkuÞ íÞkhu niÞwt õÞkt sE ¾ku÷ðwt ? {kÞ÷k {¤u íkku,
ytíkhtøkLkk nkuÞ íkku Ë÷zkLke ðkíkw fheyu. ykðe ðkík Mktíkkuyu
ðkýe{kt nu Mk¾e !, nu Mkknu÷e !, Mkkt¼¤ MkrnÞh {kuhe yu{
fneLku fhe Au. ¼ký, hrð, ¾e{, ËkMke Sðý{kt íkuLkk yLkuf
«{kýku Au. ynª Lkh®Mkn yuðe s ftEf ðkík fhu Au :
‘Mkkt¼¤ MkrnÞh, Mkwhík ÄheLku yks yLkkuÃk{ ËeXku hu,
su ËeXku íku òuðk Mkh¾ku y{]íkÃku yrík {eXku hu.’
nu MkrnÞh ! {khe ðkík {kºk fkLk {ktzeLku Mkkt¼¤ yux÷wt s
Lknª Ãký ‘MkwhíkkÄheLku’ Ãkqhe íkÕ÷eLkíkkÚke ÓËÞ{kt Íe÷ðk suðe yk
ðkík Au. Lkh®MknLkku yk ‘Mkwhíkk’ þçË MktíkMkkÄLkk fçkehLkk ‘Mkwhík
þçË Þkuøk’ MkwÄe ¾U[e òÞ Au. ßÞkhu þçË-Lkk{Lkku Mkwhíkk MkkÚku
Þkuøk ÷køke síkkt yLkwÃk{-y÷¾ Ãkwh»w kLkk ËþoLk ÚkkÞ Au. ynª Mkkfkh
YÃkÄkhe f]»ý LkÚke fkhý fu íku òuÞku LkÚke, ykMðkãku Au su y{]íkÚke
Ãký {eXku Au. yk árü{kt Lk ykðu, fkLkÚke Lk Mkkt¼¤e þfkÞ, ðkýeÚke
Lk Wå[khe þfkÞ íkuðku Au yux÷u s Lkh®Mknu økkÞwt.
‘Lkuºk rðý Lkeh¾ðku, YÃkrðý Ãkh¾ðku, ðý rsnTðkyu hMk
MkhMk Ãkeðku.’
yk MkíÞ yLktík, yøk{, yøkku[h Au. òu ík{khe Mkwhíkk
íkuLkk{kt ÷køke òÞ íkku yu Mkwhík{kt {khku ðnk÷ku MktÄkE sþu. Mktík
fçkeh fnu Au :
‘ykÄe Mkk¾e fçkeh fe, fkuxe økútÚk frh òLk,
MkíkLkk{ søk ÍqX nu, Mkwhrík þçkË Ãkrn[kLk.’
þçkË - Lkk{ yLku MkwhríkLke yku¤¾ yLku yu™wt yufYÃk Úkðwt
íku fkuxe økútÚkkuLke òýfkhe fhíkkt rðþu»k Au. yk þçkË yLku MkwhríkLke
yufíkk{ktÚke ¼sLk sL{u Au. yk þçkË yLku Mkwhrík ðå[u ytíkh
nþu íkku ¼sLk Wøkþu Lknª.
Lkh®Mkn LkðÄk¼Âõík, Mkkfkh f]»ý ¼Âõík{ktÚke WÃkh QXeLku
rLkøkwoý Ãkh{MkíÞ Ãkh{kí{kLkk ËþoLk íkhV ð¤u Au fnu Au fu yk
LkðÄkÚke LÞkhku Au.
‘LkðÄk{kt íkku Lknª hu Lkeðuzku, ËþÄk{kt Ëu¾kþu hu’
Mkkfkh LkðÄk¼Âõík rðrÄ - rðÄkLkÚke ¼hu÷e Au. ¼õík
íku{kt yxðkE òÞ Au. Sð Sð {xeLku rþð{kt yufkfkh ÚkðkLkwt
çkksw{k thne òÞ Au. Ãkh{Lke yLkw¼qrík, yîiík Úkðwt, nwt íkwt Lkwt
ykuøk¤e sðwt, yk {kxu ËþÄk{kt sðwt Ãkzþu. hrð-¼ký Mkt«ËkÞLkk
¼kýMkknuçk «{ký ykÃkíkkt fnu Au :
‘ÃktÚk níkk Mkku ÚkkÞ ÃkrhÃkqhý, LkðÄk Lkk{ r{xkÞku,
Ëþ{ Ëþk ykðe rË÷ ¼eíkh, yuf {U yLkuf Mk{kÞku.’
yk ËþÄk fu Ëþ{Ëþk {kxu þhehLkk çkkÌk Ëu¾kíkk Lkð
îkh{ktÚke çknkh Lkef¤eLku, çkŠn{w¾e árüLku ytík{wo¾e fheLku
¼eíkh{kt zkufeÞwt fhðkLkwt Au. yux÷u s Mktíkkuyu økkÞwt : ‘ytíkh fu Ãkx
¾ku÷ hu íkwsu rÃkÞk r{÷uøkU’ ËþÄk - Ëþ{îkh yux÷u çkúñhLÄ.
MktíkMkkÄLkk{kt ßÞkhu MkkÄf yk MknMºkkh MkwÄe ÃknkU[u Au íÞkthu
íkuLkk {kxu zwtøkhÃkwhe Mktíkðkýe{kt fnu Au :
‘Lkð îkh Ëþ{e ¾zfe, ¾zfe {U yuf ¾zfe yu S,
yu ¾zfe fkuE Mkíkøkwhw ¾ku÷u fqt[e WLkhk ½hfe hu.’
çknkhLke RrLÿÞkuÚke su fktE ¿kkLk ÚkkÞ Au íku ¾tzËþoLk Au.
íkuLkkÚke Ãkh QXâk rðLkk y¾tz ËþoLk Úkíkwt LkÚke. rËÔÞ árü òuEyu.
Lkh®MknLku rþðS «MkLLk ÚkÞk Lku y¾tz÷e÷kLkk ËþoLk fhðkLke
RåAk «økx fhe íÞkhu rþðSyu «Úk{ Lkh®MknLku rËÔÞárü ykÃke
Au. yk MÚkq¤ ykt¾kuÚke íku rËÔÞ«fkþ Íe÷e þfkÞ íkuðku LkÚke.
{kxu ËþÄk{kt sðwt Ãkzþu Lkh®Mkn ßÞkhu yu{ fnuíkk nkuÞ fu -
‘nu yks Mk¾e hu ð]LËkðLk{kt, {Ähkíku {kuh÷e ðkøke,
Mkwýíkk hu r[¥k nÞko {khe MksLke, ¼h rLkÿk{ktÚke nwt òøke.
nu òøkúík MðÃLk, Mkw»kwÃkrík íkwrhÞk, WLkr{Þu íkk÷e ÷køke,
rºkøkwý hneík ÚkÞwt {Lk {khtw, fk{ðkMkLkk íknkt ¼køke.’
WÃkÞwoõík ÃktÂõíkyku{kt Lkh®Mkn çknw s MÃkü nkuðkLkwt sýkÞ
Au. íkuLkk ËþoLk{kt õÞktÞ f[kMk LkÚke. Mkðk÷ ykÃkýe Mk{s Lku
yÚko½xLkLkku Au. ykÃkýu MÚkq¤{ktÚke Mkqû{{kt sE þfíkk LkÚke. nðu
ynª {kuh÷e {Ähkíku ðkøke, Mk{Þ hkºkeLkk çkkh ÃkAeLkku Au. yk
Mk{Þ s {n¥ðLkku Au. Ãk÷xkðkLke Ãk÷ íÞkt Ãkze Au. íkuÚke íkku
MkkÄw-MktíkkuLkku yu òøkðkLkku Mk{Þ Au Lku yLÞ Mkwíku÷k SðkuLku
søkkðzkLkku Mk{Þ Au. ‘{kuh÷eðkøke’ MkËTøkwhwLkk þçËu - Mkqhu, yu
Mkqh s yuðku {eXku Au fu r[¥kLku nhe ÷u Au. Mkwíku÷kLku ¼h rLkÿk{ktÚke,
y¿kkLk ytÄfkh{ktÚke søkkzu Au. òøkúík, MðÃLk, Mkw»kwrÃík, íkwrhÞk
yk [khu [kh yðMÚkkLku ¼uËe Lkk¾u Au. òøkúík, MðÃLk yLku Mkw»kwrÃík
yu ºký yðMÚkkyku {kLkðe fûkk MkwÄeLke Au. [kuÚke íkwrhÞkÃkË{kt
òuøke-síke rðnhu Au. íku ºký ÷kuf{kt Lku ºkýu fk¤{kt rðnhe þfu
Au. Lku Aíkkt Ãkkuíku y[÷, yzøk Ãkh ÃknkUåÞkLkwt sýkðu Au. WL{rLk{kt
1-56
íkk÷e ÷køke økÞkLkwt sýkðu Au.
‘WL{rLk’ - «kýLku ðþ fhe árü LkkMkkøkúu ÂMÚkh Úkíkkt WL{rLk
yðMÚkk rMkØ ÚkkÞ Au. yk MktíkMkkÄLkk {kxu fçkeh fnu Au :
WL{rLk [Zk økøkLk-hMk Ãkeði
rºk¼wðLk ¼Þk WrsÞkhk.
ynª MktíkMkkÄLkkLkwt ytrík{÷ûk þqLÞ rþ¾h - çkúñhLÄú{kt
Ãknkut[ðkLkwt Au. íkuLku Lkh®Mknu ËþÄk fne yku¤¾kðe Au.
{kuh÷eðkøke íku f]»ýLke çktMkhe Mkkt¼¤ðkLke ðkík LkÚke.
yk {kuh÷e íku yLkkník LkkË Au, yk LkkË Lkh®Mknu Mkkt¼éÞku Au.
yk LkkË Mkkt¼¤íkkt økkuÃke suðwt çkkðhkÃkýwt ykðe òÞ Au. {þk÷
MkkÚku nkÚk çk¤e òÞ Lku ¼kLk Lk hnu yu ÂMÚkrík y™kník LkkËLke
Ãký Au. «u{÷ûkýk ¼ÂõíkLkku, f]»ýLkku ¼õík, hkÄk-ËkMkeSðýu
økkÞwt Au :
‘íkktík íkktík rðý íkwtçku, rðLkk {w¾u {kuh÷e hu çkòÞ,
rðLkk ËktrzÞu Lkkuçkík ðkøku, yuMkk nu fkuE ðk ½h òÞ.’
íkkh Lku íktçkwzk rðLkk ðeýkt - stíkh ðkøku Au. rðLkk {w¾u
{kuh÷e ðkøku Au, rðLkk Ëktzeyu Lkkuçkík ðkøku Au yk yLkkník LkkË
MkkÄfLku íkuLke MkkÄLkk «{kýu Mkt¼¤kÞ Au. Ík÷he, çktMkhe, {kuh÷e,
þt¾, Mkªøke, z{hw ðøkuhu.
Lkh®MknLkk Mkøkwý f]»ý ¼ÂõíkLkk ðíkwo¤{ktÚke çknkh
Lkef¤eyu íkku Lkh®Mkn rLkøkwoý hk{ Mk¼k{kt h{eLku ykÔÞku Au.
‘hk{Mk¼k{kt y{u h{ðkLku øÞkíkkt, ÃkMk÷e ¼heLku hMk ÃkeÄku hu’
yk nrhhMk ÃkMk÷e ¼heLku - nÚku¤e{kt Mk{kÞ yux÷ku s ÃkeÄku
Aíkkt Ãkqhý ÃkeÄkLkwt sýkðu Au. yk hk{Mk¼k ËþhÚkÃkwºk hk{Lke
yÞkuæÞkLkøkheLke LkÚke. yk hk{ ½xku½x ðkMke Au, yk Mk¼k
½x¼eíkh ¼hkÞu÷e Au suLkwt MktíkkuLku ËþoLk Au. f]»ý¼õík {ehktçkkE
fnu ‘{uhu íkku røkhÄh økkuÃkk÷’ su Mkðo Mðef]ík rðÄkLk ÚkÞwt yu {ehkt
nðu fnu Au : ‘ÃkkÞku S {ULku hk{ híkLk ÄLk ÃkkÞku’. yuðwt s ynª
Lkh®MknLkwt ÚkÞwt Au. íku{Lkku Mkøkwý f]»ý nðu rLkøkwoýhk{ ÚkE økÞku
Au. yu MktíkËþoLk Au. Lkh®MknLkku ðuÃkkh çkË÷kE økÞku ‘Mktíkku ! y{u
hu ðnuðkrhÞk hk{Lkk{Lkk’
Lkh®Mknu su hk{hMk ÃÞk÷ku ÃkeÄku íku MkËTøkwhwyu ÃkkÞku Au, yk
Mk{økú «r¢Þk MktíkMkkÄLkkLke Au. MkËTøkwhw yr¼{tºkeík ÃÞk÷ku rþ»ÞLku
Ãkeðzkðu Au íkuLke MkkÚku s økwhw{w¾e þçkË ¿kkLk ykÃku Au. yk hk{hMk
ÃÞk÷kLkku yLkw¼ð Lkh®Mkn sýkðu Au :
‘Ãknu÷ku rÃkÞk÷ku {khk MkËøkwhwyu ÃkkÞku, çkesu rÃkÞk÷u htøkLke hu÷e,
ºkeòu rÃkÞk÷ku {khk hku{uhku{u ÔÞkÃkku, [kuÚku rÃkÞk÷u ÚkE Awt ½u÷e.’
«Úk{ ÃÞk÷ku Lkk{ M{hýLkku ÃkeÄku, çkesu ÃÞk÷u íkuLkku htøk
÷køke økÞku, ºkesu ÃÞk÷u íku hku{u hku{u ÔÞkÃke økÞku Lku [kuÚku ÃÞk÷u íkku
íku{kt ½u÷eíkqh çkLke økE. sqyku ynª Ãkwhw»k nkuðkLkku ynT{T Ãký
ykuøk¤e økÞku Au. hMkçkMk yuf YÃk yîiík ÚkE sðkÞ Au. su {kuxk
òuøkuïhLku MðÃLkk{kt Ãký Lk ykðu íku Ãkh{kí{k hk{Lku, nrhhMk
ÃÞk÷u {kýe ÷eÄk Au. Ãkqðuo Mktík fçkehu økkÞwt níkwt :
‘hk{ hMk ÃÞk÷k nu ¼hÃkqh,
Ãkeðku fkuE ½xf ½xf ½xf’
 Lkh®MknLkku yk hk{hMk ÃÞk÷ku LkðhMkÚke swËku Au. yk
hMk¼õík, rMkØ, MkkÄf Lku «kÃík ÚkÞu÷ku yLkw¼ðsLÞ rMkØhMk
Au. Lkh®Mkn rMkØhMkLkku WÃkkMkf Au. yk hMkLkku MðkË [kÏÞk ÃkAe
ytíku XuhkÞk økkÞwt :
‘«u{ hMk ÃkkLku íkwt {kuhLkk rÃkåAÄh,
ík¥ðLkwt xqtÃkýwt íkwåA ÷køku.’
yk «u{hMk øk{u íkuLke ÃkkMkuÚke ÃkeðkLkku LkÚke. su {kuhrÃkåA
Äkhý fhu Au íkuðk f]»ý Ãkh{kí{kLkk nkÚku yk hMk ÃkeðkLkku Au.
økkuÃke-¼õík yrÄfkhÃkqðof fnu Au fu yk hMk íkkhu Ãkeðzkððku Ãkzþu
s. yk yrÄfkh Lkh®Mknu {u¤ÔÞku níkku. nrhLkk nkÚku yu hMk ykftX
ÃkeÄku Au.
Lkh®Mkn økøkLk{kt rLkh¾ðkLkwt fnu Au íku yÚko Ãký MktíkËþoLk
MkwÄe ÷E òÞ Au.
‘Lkeh¾Lku økøkLk{kt fkuý ½q{e hÌkku,
íku s nwt íku s nwt þçË çkku÷u.’
WLLkík {Míkfu økøkLk{tz¤{kt Lkeh¾ðkLkwt Au íku yk çkkÌkfkþ
LkÚke. r[Ëkfkþ - ½x¼eíkhLkk økøkLk{tz¤Lku Lkeh¾ðkLkwt Au. su{kt
çkkÌkkfkþ Au íkuðwt s h{ýeÞ r[Ëkfkþ þqLÞ rþ¾h{kt ykðu÷wt Au.
ykÃkLku LkðkE ÷køkþu fu, ði¿kkrLkfkuyu yuf yýwLku Ãký íkuLkwt økøkLk{tz¤
nkuðkLkwt þkuæÞwt Au. ykÃkýk yk ÃkªzLkwt økøkLk{tz¤ íkku ¼khu yËT¼qík
Au. Ãkhtíkw íkuLkwt ËþoLk MÚkq¤ ykt¾kuÚke þõÞ LkÚke. ykÃkýe ykt¾kuLke
ykzu y¿kkLkLkku ÃkzËku ÷køku÷ku Au. MðkÚko, E»kko, yntfkhLkku ytÄfkh
AðkÞu÷ku Au. «Úk{ òu íkuLku Ëqh fhðk{kt ykðu íkku økøkLk{tz¤{kt
WSÞkhk ÚkkÞ. økøkLk{tz¤{kt {nkßÞkuík «fkþe hne Au íkuLku {kxu
Lkh®Mkn fnu Au :
‘çk¥ke rðý, íku÷ rðý, Mkqºk rðý òu ð¤e,
y[¤ ͤfu MkËk rð{¤ Ëeðku.’
yk ßÞkuík «fkþ ÚkE hÌkku Au íÞkt íku s nwt, íku s nwt Lkku LkkË
økwS
t hÌkku Au. yk Mkkun{ çkún{ - ‘~Þk{Lkkt [hý{kt RåAwt Awt {hý’
Mktíkku {]íÞwLku ykðfkhu Au.
ynª {]íÞwLke ðkík ykðíkkt MktíkkuLke {]íÞwLku y{]ík fhðkLke
«r¢Þk Mk{sðe Ãkzþu. {hðwt yux÷u yk MÚkq¤ ËunÚke Aqxðwt yu yÚko
LkÚke. Sðíkk nkuEyu Lku {hðwt yux÷u fu Ëun¼kðÚke Aqxðwt, sLkf
rðËune Úkðwt. Mktíkku fnu Au - ‘{hku nu òuøke {hku {hLk ni {eXk’ íkku
yu{ Ãký fnuðkÞwt Au. ‘{I õÞwt {hwt ? {hu {uhe çk÷k’ Mktík fçkeh
Mkknuçk {hýLkku yÚko Mk{òðu Au fu -
‘n{ Lk {hi {rh ni MktMkkhk, n{ fku r{÷k SÞkðLk nkhk,
yçk Lk {htw {hLku {Lk {kLkk, {hi MkkuE Lkk{ Lk òLkk.’
yk r[Ëkfkþ{kt ~Þk{-y÷¾ Ãkh{kí{kLke þku¼k yux÷e
íkku MkwtËh Lku h{ýeÞ Au fu íkuLkku Ãkkh Ãkk{e þfkÞ íku{ LkÚke.
fkhý fu -
‘ykã íkwt, {æÞ íkwt, ytíÞ íkwt, ©enrh ! yuf íkwt yuf íkwt yuf Ãkkuíku,
yr¾÷[ku çkún{ çkúñkrËf Lkð ÷nu, ¼qh[kt {kLkðe yLÞ økkuíku.’
yk yËT¼qík Mk]rüLke h[Lkk Ãkh{kí{kLke ÷e÷kLkku rðMíkkh
Au. ßÞkhu yk Mk]rüLkwt MksoLk Lknkuíkwt ÚkÞwt, [tËk çke Lkku’íkk, MkqÞo ¼e
1-57
Lkku’íkk, Lkku’íkk Lkð÷¾ íkkhk, çkúñk, rð»ýwLku {nuþ ¼e Lkku’íkk.
íÞkhu þqLÞ níkwt íÞkhu. rLkhk÷tçk, rLkhkfkh y÷¾ níkk. íkuLke
RåAkyu yk h[Lkk h[kýe yux÷u ykæÞ ík¥ð yu s Au. yk ÷e÷k
rðMíkkh íkuLkwt s Mkkfkh YÃk Au Lku yítÞYÃk Ãký íkkhtw s nkuðkLkwt. yk
MkíÞLku Mk{sðwt, yLkw¼ððwt yu Ãk]Úðe ÷kufLkk {kLkðeLku frXLk Au
fkhý fu -
‘fkurx çkúñktLkk Eþ Ähýe Ähk, fkurx çkúñktz yu hku{ suLkwt,
{{o Mk{ßÞk rðLkk ¼{o ¼køku Lknª, Mkøkqý MðYÃk rLkøkqoý yuLkwt.’
yr¾÷ çkúñktzLkk LkkÚkLkw y t k rðhkx YÃk f]»ýyu fkihðMk¼k{kt
ËþkoÔÞwt níkwt su çknw ykuAk òuE þõÞk níkk. {kux¼køkLkk ¼Þ
Ãkk{e Ähýeyu Z¤e Ãkzâk níkk. yu rðhkx YÃk{kt fhkuzku MkqÞo yLku
[tÿ «¼wLke Lk¾[rLÿfk{kt Mk{kÞkt níkkt. Lkh®Mkn yu s ËþoLk ðýoðu
Au. yk fkurx çkúñktz yu yuLke yuf hku{kðr÷ Au. yk ËþoLk {kýMkLke
Ãkrhr{ík árüÚke òuE þfkÞ Lknª MktíkkuLke rËÔÞ árü, MkËTøkwhw f]Ãkkyu
yu {{o Mk{S þfkÞ íÞkhu yk ÿkMkøkwý MðYÃk yu rLkøkwoýLkwt s
YÃkLke yku¤¾ ÚkkÞ. yk yuðku íkku yxÃkxku ¾u÷ Au fu su ÍxÃkx
Lknª Mk{òÞ.
‘yr¾÷ çkúñktz{kt yuf íkwt ©enrh, sqsðu YÃku yLktík ¼kMku,
Ëun{kt Ëuð íkwt, íkus{kt ík¥ð íkwt, þqLÞ{kt þçË ÚkE ðuË ðkMku.’
EþkðkMÞ{T EË{T Mkðo{T yÚkkoíkT çkÄwt s EïhÚke ÔÞkÃík
Au. ‘ßÞkt ßÞkt Lksh {khe Xhu, ÞkËe ¼he íÞkt ykÃkLke. Eïh
rMkðkÞLkwt fkuE MÚk¤ ¾k÷e LkÚke. yk yr¾÷ çkúñktz{kt yuf íkwt
©enrh rð÷Mke hÌkku Au su íkuLkk sqsðk XkXLku fkhýu swËk swËk
Lkk{u yku¤¾kÞku Au. ¾hwt íkku ‘ÃkðLk íkwt, Ãkkýe íkwt, ¼qr{ íkwt ¼qÄhk’
yk Ãkkt[u Ãkkt[ ík¥ð{kt Mkqû{ [uíkLk íkíð ©enrh s Au. yk ð]ûk,
zk¤e, Vq÷, V¤ íkwt s Au. yk YÃk ðirðæÞ yu {kºk íkuLkku yk¼kMk
Au. ¼eíkhe [iíkLÞ yuf s Au. ynª Mkðk÷ ÚkkÞ fu íkku ÃkAe yk
rðrðÄ h[Lkk þwt fk{ fhe ? yk rðrðÄ h[LkkLkwt fkhý yLktík hMk
{kýðk {kxu fhu÷ku ÷e÷k rðMíkkh Au. {q¤ ík¥ð-Mkíð íkku yuf Au.
‘½kx ½rzÞk ÃkAe Lkk{ YÃk sqððk ytíku íkku nu{Lkwt nu{ nkuÞu’
ð]ûk{kt çkes íkwt Au, çkes{kt ð]ûk YÃku íkwt s Mk{kÞku Au. yk
Mk{ks çkwrØLkku rð»kÞ LkÚke, yLkw¼qríkLkku «Ëuþ Au. çkwrØ íkku íÞkt
rçk[khe çkkÃkze Au. ~Þk{Lke yk yËT¼qík þku¼k yLku íkuLkk yLktík
WíMkð{kt Sð íkuLke {kun {kÞk{kt yxðkÞku Au. yk yLktík ði¼ðLke
¼q÷-¼q÷ðýe{ktÚke Mktík-¼õík çk[e þõÞk Au. yk çk[ðkLkwt fkhý
Ãký Mk{ŠÃkík ¼kð Mktíkku «u{ MkSðLk {qze ÃkfzeLku ~Þk{Lkk [hý{kt
Mk{ŠÃkík ÚkÞk Au.
Mktík MkkÄLkkLkwt LkkUÄÃkkºk ËþoLk Ãkh{ík¥ð Ãkh{kí{k ½x
¼eíkh Mk{kÞkLkwt sýkðu Au. ‘íkuhk MkktE íkw s {U ßÞkU ÃknwÃkLk {u
çkkMk’ Ãkw»Ãk{kt hnu÷e MkwøktÄLke su{ Ãkh{kí{k ½x{kt rçkhkS hÌkk
Au. fMíkwhe {]økLke Lkk¼e{kt nkuÞ Aíkkt íku ðLk{kt þkuÄu íku{ Ãkh{kí{k
®Ãkz{kt Mk{kÞku Aíkkt íkuLke þkuÄ çknkh fhe hÌkk Aeyu. ËkMk zwtøkhÃkwhe
Mktíkðkýe{kt fnu Au : ‘Ë÷ ËrhÞk {U zqçkfe Ëuýk, {kuíke ÷uýk økkuíke.’
yk Mktík MkkÄLkk {kxu MkËTøkwhwLkk yýMkkhu [k÷ðwt Ãkzþu. Lkh®Mkn
yk {kxu su æÞkLk ÄhðkLkwt fnu Au íku Ãký ½x ¼eíkhLkwt Au.
‘æÞkLk ½h, æÞkLk ½h, Lkuºk{kt LkkÚk Au, ytíkh ¼k¤Lke yuf Mkwhrík,
Ëune{kt ËhMkþu, «u{Úke ÃkhMkþu, ysçk yLkkuÃk{ yÄh {whrík.’
æÞkLk Äh, æÞkLk Äh yuðwt ÃkwLkhkðíkoLk fhe Lkh®Mkn yufr[¥k
ÚkðkLkwt, Mkwhíkk ÂMÚkh fhðkLkwt rLkËuoþu Au. æÞkLk rºkLkuºk{kt ÄhðkLkwt
fne yu MÚkkLk òøk]ík Úkðk {kxuLkw sýkðu Au. yk ytíko{w¾e MkkÄLkk
Au. MkËTøkwhwLkk {køkoËþoLk rðLkk ykøk¤ ðÄe þfkÞ Lknª. Mkwhíkk
ÂMÚkh Úkíkkt - yuf íkkh Úkíkkt Ëun{kt ysçk yLkkuÃk{ yÄh h{e
hnu÷e {qhrík Ëþkoþu.
Mktík ËþoLku yuf Mkqºk ykÃÞwt Au ‘çkúñktzu Mkku ®Ãkzu, ®Ãkzu Mkku
çkúñktzu’ yk {kxu s Lkh®Mkn {nuíkkyu ÃkË{kt økkÞwt fu -
‘þheh þkuæÞk rðLkk Mkkh Lknª MkktÃkzu,
Ãktrzíkk Ãkkh Lknª Ãkk{u ÃkkuÚku.’
yk þheh h[Lkk {urzf÷ MkkÞLMkLke heíku Mk{sðe yu swËe
ðkík Au. Lku yu ®Ãkz h[Lkk ykí{ík¥ðLku òýðk {kxu Mk{sðkLke
heík y÷øk Au. yk á~Þ{kLk Mk]rü Ãkkt[ ík¥ð{ktÚke s çkLku÷e Au Lku
yu Ãkkt[u Ãkkt[ ík¥ðÚke yk Ëun-®Ãkz h[kÞku Au. çkkÌk su «f]rík
rð÷Mke hne Au íku yk ½x{kt Ãký Au MkqÞo, [tÿ, íkkhk, øktøkk,
s{Lkk, MkhMðíke Lku íkuLkku rºkðuýe ½kx, «Þkøk, {kLkMkhkuðh. yk
{kLkMkhkuðh{kt ntMkk fu÷e fhe hÌkk Au. ËþÄk- MknMºkË÷ ÃkÈ{kt
ßÞkurík MðYÃke y÷¾ rçkhkS hÌkk Au íkuLke f[uheLkwt ðýoLk ÚkE
þfu íku{ LkÚke. íÞkt AºkeMku hkøk-hkøkýeykuLkku yLkkníkLkkË økwtS
hÌkku Au. íÞkt Íh{h Íh{h {Ähku {un ð»keo hÌkku Au. {kuíkeLke
ð»kko ÚkE hne Au. økkuh¾LkkÚk sýkðu Au íku{ :
‘fkÞk fu ¼eíkh {rý {krýf rLkÃksi,
íknkt ÄwrLk ÄwrLk çkh»ki {kuíke.’
Mktík ËþoLkLkk MkqºkLku Lkh®Mkn {nuíkk yLkw¼ðeLku fnu Au -
‘rÃktz{kt «¼w Ãký «økx Ãku¾u Lknª,
Vkuøkx ¼{u íku Ëqh ¼k¤u.’
Lkh®Mknu frðíkk{kt ½ýwt çkÄwt fne LkkÏÞwt Lku AuÕ÷u Mkkh fnuíkk
nkuÞ íku{ fÌkwt : ‘ykí{ ík¥ð [eLÞk rðLkk çkeS çkÄe MkkÄLkk sqXe’
yk y{w÷¾ {Lk¾kËun {éÞku Au su økÞku íku ûkýu Ãkze sþu íku Ãknu÷kt
ykí{ ®[íkLk fhe ®Ãkz{kt «¼wLku «økx òuðkLkk Au.
Lkh®MknLke frðíkk MkøkwýðkËe nkuðk Aíkkt íku{Lkwt ytrík{
ËþoLk MktÃkqýo rLkøkwoý ykí{MkkÄLkkyu ðéÞwt Au. íÞkt fkuE Ãký òíkLkk
çkkÌkk[khLku MÚkkLk LkÚke. ði»ýðÃktÚke MLkkLk, MktæÞk, Ãkqò, ËkLk,
ðúík, feíkoLk fÞuo fþwt s ð¤ðkLkwt LkÚke. þiðÃktÚke sxk, ¼M{÷uÃkLk,
Ãkt[kÂøLkíkÃk, ykMkLk, «kýkÞk{, rLkÞ{, MktÞ{Lkku fkuE yÚko LkÚke.
sÃk, íkÃkMk, íkehÚk feÄk Úkfe fktE ÚkðkLkwt LkÚke. {k¤k økúne
yxÃkkhk - ÃkxÃkkhk ÃkkzðkÚke nrh {¤þu Lknª. çkkÌkk[kh rík÷f,
íkw÷MkeLke {k¤k ¼økðkuðuþ, øktøkkMLkkLk, øktøkkÃkkLk fhðkÚke
ykí{ËþoLk Úkþu Lknª. siLkkuyu ðk¤ ÷ku[Lk fhe fkÞkLku çknw fü
ykÃÞwt, Ãkwhkýe Ãktrzíkkuyu ðuË, ÔÞkfhý Lku ðkýeLkku ðkË rððkË
fÞku,o yk[kÞkuo îiík, yîiík, þwØkîiík, îiíkkîiík suðk ðkË{kt yxðkÞk,
Ä{oLkk Lkk{u Ÿ[-Lke[Lkk ÏÞk÷ku ykÃke ðhðe yk¼zAux ykÃke.
yk çkÄk s «Ãkt[ Ãkux ¼hðk {kxuLkk økýkðe Lkh®Mkn {kºk
1-58
ykí{ËþoLkLkku {køko Ëþokðu Au íku çknw s MÃkü Au fu Mktík{køkoLku
yLkwMkhu Au.
MktíkËþoLk ÃkkuÚke{kt Mk{kÞwt LkÚke. MðkLkw¼qrík{ktÚke «økxíkwt
yk økwhw{w¾e ¿kkLk Au. su Mktíkkuyu ðkýe-¼sLk{kt økkÞwt Au.
‘çkkðLk yûkhÚke çkkhku çkku÷u, Lknª ÃkkuÚke fu Ãkwhký,
ykuntøk Mkkuntøk Ãkh y÷¾ rçkhksu, ¼eíkh «økxâk hrð ¼ký’
- rºkf{Mkknuçk.
Lkh®Mknu MktíkkuLke yk ðkík Mðefkhe Au yux÷u s økkÞwt fu -
‘Ãktrzíkk ! Ãkkh Lk®n Ãkk{u ÃkkuÚku’ ÃkkuÚkeÃktrzíkku þkMºkLku Lkk{u ÃkkuíkkLku
Mk{òÞk íkuðk ¾kuxk yÚko½xLkku fhe nwt {kuxku Mkkrçkík fhðk{kt
yxðkÞk fÞko Lku Ãkh{MkíÞ íkuLku {éÞwt Lknª. yk økútÚkkuyu økzçk¤
fhe Lku ðkík Lkð fhe ¾he. MkíkTð[Lk MkËTøkwhw ÃkkMkuÚke {¤u Au.
Lkk{, ð[Lk, þçkËLke r¢Þk íku òýu Au. MktíkMkkÄLkkLke økwhw{Þ
økwÃík [kðe íku{Lke ÃkkMku Au íkuLke MkkLk{kt ½xLkk îkhku ¾w÷e òÞ Au.
yk ykí{¿kkLkLku þkMºkLkk ykÄkhLke sYh LkÚke.
MktíkMkkÄLkk{kt økwhwLkwt {nkíBÞ MkkiÚke rðþu»k hÌkwt Au. økwhwLke
f]Ãkkyu çkúñ¿kkLkLke «krÃík ÚkkÞ Au. {LkLkk MktþÞku, RåAkyku,
Mkqû{ yn{T hnuíkku LkÚke. ykí{-Ãkh{kí{k ðå[uLkwt y¿kkLk ytÄkhwt
økwhwf]Ãkkyu Ëqh ÚkkÞ Au. þçË¿kkLk ykÃkLkkh çkkÌkøkwhw Au íku{ ¼eíkh
MkËTøkwhw - Ãkh{ík¥ð Au íku «uhýk©kuík çkLke hnu Au. yu yÚko{kt
Lkh®Mkn ‘søkíkøkwhw Ëuð søkËeþ’ fnu Au.
‘Sð, Rïh yLku çkúñLkk ¼uË{kt, MkíÞ ðMíkw Lknª MkÄ szþu,
nwt yLku íkwt Ãkýwt íkSþ LkhMkitÞkLkku, økwhw íkLku n»koÚke Ãkkh Ãkzþu.’
Sð, Eïh yLku çkú ñ Lkk hnMÞLku Mk{sðk {kxu ,
Ãkh{MkíÞLke «íkeíke {kxu MkËTøkwhwLkwt [hý Mkuððwt Ãkzþu. nwt yLku íkwt
Lkku ¼uË xkéÞk rðLkk Sð yLku rþðLke yufíkk Mkt¼ðe þfu Lknª.
yk {kxu MkËT ø kw h w {¤u íkku n»ko Ú ke Ãkkh Ãkkzþu . Mkt í kf] Ã kkyu
ykí{kLkw¼qrík Mkns Úkþu.
Mktíkku MktMkkhe MkkÄfku hÌkk Au. MktMkkh ðå[u hneLku, fwxwtçkLke
sðkçkËkheyku MðefkhLku, fkuE Lku fkuE ykŠÚkf WÃkksoLk fhíkk
Lkk{M{hý MkkÚku MkwhíkkLkku Ëkuh MkktÄe Ãkh{ík¥ðLke yLkw¼qrík
fhe Au.
MktíkfçkehLku ÷kuE Lkk{Lke ÃkíLke, Ãkwºk f{k÷ Lku Ãkwºke f{k÷e
níke. íkku Lkh®Mkn {nuíkkLku {kýuf Lkk{Lke ÃkíLke, Ãkwºk þk{¤ËkMkLku
Ãkwºke fwtðhçkkE níke. yk çktLku MktMkkh{kt hÌkk Lku MktMkkhLke {kÞk{kt
÷ÃkuxkÞk Lknª. fçkehu su fçkeh ð[Lkkð÷e{kt MktíkkuLkkt ÷ûkýku ËþkoÔÞk
íku Lkh®Mkn {nuíkkyu ði»ýðsLk{kt ÷ûkýku fÌkk Au. ‘ði»ýðsLk’Lku
MÚkkLku ‘MktíksLk’ þçË {qfeLku yÚko½xLk fhðk síkkt Mksof Lkh®Mkn
yLku ¼kðf - yk[hýfíkko økktÄeLku fkuE VrhÞkË Úkþu Lknª. Mkk[ku
ði»ýð Mktík s nkuÞ þfu Lku Mktík yu ði»ýðLkk økwýkuÚke Mk¼h nkuÞ.
ði»ýðsLk - MktíksLk íkuLku fneyu su Ãkez ÃkhkE òýu hu,
Ãkh Ëw:¾u WÃkfkh fhu Aíkkt {Lk{kt yr¼{kLk Lk ykýu yuðk ÃkhçkLkk
MktíkËuðeËkMk ÚkÞk. hõíkrÃkr¥kÞkykuLke Mkuðk Lku ¼qÏÞkLku hkux÷kLkku
xqfzku ¾ðzkððk{kt ®sËøke Ãkqhe fhe Lkk¾e, ÷kufku øk{u íkuðe rLktËk
fhu Aíkkt fxwðkýe Lk Wå[khu, ¢kuÄLku MÚkkLku ûk{k, ËÞk, fhwýk
ðhMkkðu ykðk Mktík ¿kkLkuïh ÚkÞk. ¢kuÄ{kt ÃkíLkeyu økk¤ku ËeÄe, VkuLk : 9429217185
þuhzeLkk MkktXkÚke {kÞko Aíkkt Mktík ÃkíLkeLku fnu fu ¼køÞðkLk ík{u
½ýwt Mkkhtw fÞwO þuhzeLkk ykÃkýk {kxu Mkh¾k çku ¼køk fhe ykÃÞk.
ði»ýð - Mktík ‘ðk[’ - ðkýe, ‘fkA’ - ÷tøkkux, fk{uLÿeLku
fkçkw{kt hk¾e þfu Au. økkuh¾ íkuLkwt {kuxwt WËknhý Au. ði»ýð -
MktíkLku {kun{kÞk ÔÞkÃku Lknª, áZ ðihkøÞ íkuLkk {Lk{kt nkuÞ Au.
{LkLke ÂMÚkhíkk nkuÞ Au. øktøkkMkíkeyu økkÞwt Au : ‘{uhw zøku Ãký suLkkt
{Lkzkt Lk zøku, ¼÷uLku ¼ktøke Ãkzu çkúñktz’ íku Mk{árü, ík]»ýk íÞkøke
Lku yLkkMfík nkuÞ Au Mktíkhk{f]»ý Ãkh{ntMk. ði»ýð-MktíkLke Mkwhíkk
©enrh MkkÚku ykXu Ãknkuh ÷køke hnu Au. íkuLku hk{Lkk{Lke íkk¤e
÷køke òÞ Au ykðk Ãkh{ ði»ýð-Mktík{kt ËþoLku sL{-{hýLkk
Vuhk{ktÚke {qÂõík {¤u Au.
ynª yuf ðkík yu Ãký fnuðkLke ÚkkÞ fu su ÔÞÂõík yk
ði»ýð - MktíkLkk ÷ûkýku rMkØ fhu Au íkuLkk {kxu fkuE MkkÄLkk, r¢Þk,
WÃkkMkLkk fhðkLke sYh LkÚke. MðÞt Ãkh{ík¥ðyu «økx Úkðwt Ãkzu
Au. yk Mktíkku ÃkkMku «u{Lke MktSðLk {qze nkuÞ Au.
fçkeh fnu Au : ‘ZkR yåAh «u{fk ÃkZu Mkku Ãktrzík nkuÞ’
Lkh®Mkn ‘«u{Lkk íktík{kt Mktík Ík÷u’ íku{ fnu Au. ¿kkLke, ík¥ðËþeo
¼õíkfrð Lkh®Mkn {nuíkkLku {h{e Mktíkfrð fçkeh Mkknuçk ytíku íkku
Ãkh{kí{kLkk «u{Lkk Mkkøkh{kt ÃknkU[u Au ÃkAe íÞkt ¼Âõík fu MktíkLkk
¼uË hnuíkk LkÚke. nwt LkÚke, íkwt LkÚke Lku íku Ãký LkÚke yk çkÄe
¼uËhu¾kyku Aqxe òÞ Au Lku ytíku ËþoLk ÚkkÞ Au :
‘çkúñ ÷xfkt fhu çkúñ ÃkkMku.’
søkËeþ Ãkkfo, yuhkuzÙk{ hkuz,
fuþkuË-362220, rs. sqLkkøkZ.

1-59
1-60
 ðnu{ - {kLÞíkk {e{ktMkk
‘Man is a rational animal’ - Aristotle
{nkLk økúef rV÷MkqV yurhMxkux÷ fËk[ rðïLkku yuðku Mkðo
«Úk{ Ãkwhw»k níkku fu, suýu {kLkðeLke yuðe ÔÞkÏÞk ykÃke fu, ‘{Lkw»Þ
yuf rððufçkwrØ MktÃkLLk «kýe Au.’ Ãký Lkk, yurhMxkux÷Lkk r[¥k{kt
ykðe ÔÞkÏÞk Mksoðk ÃkkA¤ su Ãkrhçk¤ níkwt yu íkku {kLkðeLke
çkwrØ yÚkkoíkT íkuLke ÔÞkÏÞkLkku Mkk[ku {{o yuðku níkku fu {kýMk yuf
çkwrØþk¤e (intelligent) «kýe Au yLku Lknª fu, {Lkw»Þ yuf
rððufçkwrØ MktÃkLLk (rational) «kýe Au. ðkMíkð{kt ‘çkwrØþk¤e’
yLku ‘rððufçkwØ MktÃkLLk’ yu çku þçËkuLke rð¼kðLkk ðå[u ½ýku
ÃkkÞkLkku ¼uË Au. yksu íkku ykÃkýe Mk{s{kt yu nfefík MÃkü s
Au fu, {Lkw»Þ rLk:þtf çkwrØþk¤e «kýe Au, Ãkhtíkw íkuLkk{kt yux÷u fu
Mkðo {kLkðsLk{kt rððufçkwrØ LkÚke.fkhý fu ‘rððufçkwrØ’ yux÷u
íkku MkíÞ yLku yMkíÞ, Mkkhtw yLku ¾hkçk yÚkkoíkT rníkfíkko yLku
nkrLkfíkko ík¥ðLku ÞÚkkÚko Ãkkh¾e, y÷øky÷øk Ãkqýoík: Ãkk{ðkLke
çkkirØf þÂõík-íkforððuf : (reason) Ëk.ík. ‘Lkeh-ûkeh rððuf’
yux÷u fu ËqÄ yLku ÃkkýeLku çkhkçkh y÷øk y÷øk íkkhðkLke {kLkrMkf
þÂõík. {Lkw»Þ nS yksuÞ þwt MkíÞ Au yLku þwt yMkíÞ Au, yu s
heíku þwt rníkfkhe Au yLku þwt nkrLkfíkko Au - yu çku ðå[uLkku ¼uË
ÞÚkkÚko íkkhðe þfíkku LkÚke. {kxu s MkíÞ nfefíkku yuðe s Au fu,
{kýMk çkwrØþk¤e (intelligent) Au, Ãkhtíkw rððuf çkwrØ MktÃkLLk
(rational) LkÚke.
òu fu yurhMxkux÷u íkku {kLkð «kýeLke ykðe ÔÞkÏÞk Ãký
yuf íkwåA yÚkkoík ftEf ytþu Mkk{kLÞ fu rðr[ºk ÄkuhýLku ykÄkhu
fhu÷e yu fkhý níkwt. {Lkw»Þ økrýíkLkk Ëk¾÷k økýe þfu Au, su
çkeswt fkuE «kýe fËkrÃk økýe þfu Lknª ! økrýík økýðkLke {kLkðeÞ
þÂõíkLku ykx÷wt {kuxwt rðþu»ký ykÃke Ëuðk ÃkkA¤ ð¤e yuf yLÞ
ÃkrhÂMÚkrík fkhý¼qík níke : íku fk¤u økúeMkLke yktfzk ÃkØrík yux÷e
íkku yxÃkxe níke fu, ¼køÞu s Mkk{kLÞ sý Mkhðk¤k - çkkËçkkfe
fu økwýkfkh - ¼køkkËkh fhe þfíkku, su ðíko{kLk ytf ÔÞðMÚkk{kt
ykÃkýu Mknu÷kEÚke fhe þfeyu Aeyu. yÚkkoík økrýíkLkku ¿kkíkk
«¾h çkwrØþk¤e ÷u¾kíkku yLku yuðkLke MktÏÞk íÞkhu ½ýe {ÞkorËík
hnuíke. yksu íkku fuÕfÞw÷uxh suðkt Þtºkku ûkýðkh{kt srx÷{kt srx÷
Ëk¾÷k økýe fkZuu Au yLku íkuÞ ð¤e, {kýMk fhíkkt yLkuføkýe ðÄw
[kufMkkEÚke íkÚkk ÍzÃkÚke ! Ãkrhýk{u yksu çkwrØþe÷íkkLkku {kÃkËtz
økkrýríkf þÂõíkYÃk hÌkku s LkÚke, íkku ÃkAe økrýík rLk»ýkíkLku
‘huþLk÷’ íkku fnuðkÞ s fuðe heíku ?
{Lkw»Þ çkwrØþk¤e sYh Au, Ãkhtíkw huþLk÷ - rððuf MktÃkLLk
«kýe LkÚke, yuLkwt yuf {kuxwt Ëw»Ãkrhýk{ yuðwt ykÔÞwt Au fu,
«kýesøkík{kt {Lkw»Þ s yuf {kºk yuðwt «kýe Au fu, su ðnu{ku
íkÚkk ytÄ©Økyku Mkuðu Au, Lk¬h ðkMíkrðf MkíÞLku yðøkýu Au,
yLkuf yMkíÞku, ¼ú{ýkyku íkÚkk r{ÚÞk {kLÞíkkykuLku MkíÞ {kLku
1-61
- h{ý ÃkkXf ‘ðk[MÃkrík’
Au, yuLkkÚke øk¼hkÞ Au, yMðMÚk çkLku Au yLku yu{ktÚke çk[ðk
fkÞo fkhýLkk fkuE Ãký ði¿kkrLkf rLkÞ{Úke Mkkð yMÃk]ü yuðk
R÷kòu ys{kðu Au. yuf Mkk{kLÞ Ëk¾÷ku s òuEyu íkku, fkuE
MkßsLk ftEf yøkíÞLkk fu fðr[íkT íkku Mkkð MkkÄkhý fk{u çknkh
økk{ síkku nkuÞ yLku hMíkk{kt rçk÷kze ykze ykðu íkku yuLku
{nky™Úkofkhe yþw¼ ½xLkk {kLku Au. Ãkrhýk{u çknwÄk íku ½hu
ÃkkAku Vhu Au, Úkkuze ðkh hkufkÞ Au, Ãkkýe Ãkeyu Au yLku ÃkAe ÃkwLk:
«Þký ykËhu Au. ykÃkýu «íkeríkÃkqðof «{kýe þfeyu Aeyu fu yk
yÃkþwfLkLkwt fkhý Ãký ðkrnÞkík Au yLku yuLkwt {khý (íku hËçkkík÷
fhðkLkku WÃkkÞ) Ãký yux÷wt s ðkrnÞkík, fÃkku¤ fÂÕÃkík Au.
{Lkw»ÞLkk ykðk rðr[ºk ÔÞðnkhLkwt fkhý ¾hu¾h íkku íkuLke
çkwrØ s Au, su ykðe ÃkkÞkhrník fkÞo-fkhýLke Mkktf¤ økkuXðe fkZu
Au yLku ÃkAe íku{kt áZÃkýu {kLku Au. þõÞ Au fu, çku-Ãkkt[ ÔÞÂõíkLku
yøkkW ykðku yLkw¼ð ÚkÞku Ãký nkuÞ fu, rçk÷kze ykze QíkhðkLku
Ãkrhýk{u íku ÷kufLkwt rLkÄkorhík fk{ fÚkéÞwt nkuÞ, LkwfþkLk ÚkÞwt nkuÞ !
yu{ktÚke ykðe {kLÞíkk «[r÷ík çkLke nkuE þfu, suLkk {q¤{kt
{kýMkLke çkwrØ s Au. fkhý fu çkwrØhrník yuðkt «kýeyku fËkrÃk
fkuE ðnu{ fu ytÄ©Øk{kt hk[íkkt LkÚke fu yu{kt {kLkíkkt LkÚke. Ëk.ík.
Ãku÷e [kh-Ãkkt[ rçk÷kzeyku{ktÚke yufkË çkuLku fËk[ ykøk¤ síkkt
fqíkhkyu Vkze ¾kÄe nkuÞ íkku Ãký rçk÷kze òrík{kt fËkrÃk yuðku
ðnu{ «økxíkku LkÚke Þk «[r÷ík çkLkíkku LkÚke fu, ‘{kýMk ykzku
Qíkhu íkku fþwtf yþw¼ çkLku’ ! yuLkwt fkhý yu s fu, {Lkw»Þuíkh
«kýeyku{kt yuðe çkwrØ s LkÚke.
nðu fux÷ef økt¼eh yLku {kuxe ½xLkkykuLkk Ëk¾÷k òuEyu :
y{urhfk{kt çkuLòr{Lk £uLf÷eLk Lkk{Lkk rð¿kkLkeyu ðes¤e-
«ríkhkuÄf Mkr¤ÞkLke þkuÄ fhe. yu Ãkqðuo ykfkþe ðes¤e ºkkxfðkÚke
yLkuf LkkLke-{kuxe, ¾kMk íkku {kuxe R{khíkku s{eLkËkuMík ÚkE síke
yÚkðk íkku yuLku økt¼eh LkwfþkLk Úkíkwt, Ãkhtíkw WÃkÞwoõík ðes¤e -
«ríkhkuÄf Mkr¤Þku þkuÄkíkkt, yuðku Mkr¤Þku {fkLk{kt çkuMkkzðkÚke
ðes¤e MkeÄe s s{eLk{kt Qíkhe síke yLku E{khíkku Mk÷k{ík
çk[e síke, Ãkhtíkw ykðe ykþeðkoËYÃk þkuÄLkku $ø÷uz-y{urhfkLkk
ÃkkËheyku - Ä{oÄwhtÄhkuyu Wøkú rðhkuÄ fÞkuo : íkuyku ykðk Mkthûkf
Mkr¤ÞkLke þkuÄLku MkÏík þçËku{kt ð¾kuze fkZíkkt ½ku»kýk fhe fu,
EïhLke RåAk íkÚkk RïheÞ ½xLkkLkku rðhkuÄ fhðkLke, yuLku
yxfkððkLke ykðe fhk{íkku ÃkkÃk Au ! fkhý fu ÷kufku {kLkíkk fu
ðes «Ãkkík fu yuðe Ríkh fwËhíke ykÃkr¥kyku yu Rïhu Vh{kðu÷e
{Lkw»ÞLkk fkuE økt¼eh ÃkkÃkLke Mkò Au. ÃkwÛÞþk¤e øk]nMÚkLkk ½h
Ãkh ðes¤e ºkkxfu s Lknª ! Ä{oøkwhwykuLkk ykðk rLkýoÞÚke su
ÔÞÂõíkLkk ½h Ãkh ðes¤e ºkkxfíke, íku {kýMk ðøkh ðktfu s çkkÃkzku
¼Þtfh ÃkkÃke sý økýkíkku nþu ! ÃkAe ð¤e, ÞkuøkkLkwÞkuøk yuðwt
çkLÞwt fu, y{urhfkLkk s yuf hkßÞ {uMkuåÞwMkuxMk{kt rðLkkþf
ÄhíkeftÃk ÚkÞku yLku ¼khu ¾kLkk¾hkçke ÚkE yux÷u zkì. «kEMk Lkk{Lkk fkuE Ëuþ{kt yÚkðk Mkkð økÛÞkøkktXâk Ëuþku{kt s ËÞk{]íÞw - ËkLk
çkkuMxLkLkk Ä{oøkwhwyu ònuh fÞwO fu, ‘‘yk ¼qftÃk yu ðes «ríkhkuÄf fkÞËuMkh XhkðkÞwt Au.{ík÷çk fu, Võík yuf ðnu{ fu ytÄ©ØkLkk
Mkr¤ÞkLkk ÃkkÃk Mkk{u Rïhu Ëþkoðu÷ku MkòYÃk «fkuÃk Au ! ík{u Ëw»Ãkrhýk{u s yksu fuLMkh suðe rçk{kheykuLkk ÷k¾ku-fhkuzku ËËeoyku
RïheÞ ÞkusLkkLkku rðhkuÄ fhku íkku yu Ãkh{ þÂõík ík{Lku Mkò fhu íkeðú ðuËLkk ÷k[khe ðuXe hÌkk Au !’’
s, yu{ktÚke fËe Axfe þfku s Lknª !’’... òu fu ykðe [uíkðýeyu ykÃkýku ¼khíkð»ko íkku ð¤e, ðnu{ku íkÚkk ytÄ©ØkykuLkku
ÍkÍe MkkÚkofíkk rMkØ fhe s Lknª, ÷kufku ðÄw Lku ðÄw MktÏÞk{kt Mkwhrûkík yLkk{ík ¼tzkh s Au : yÚkkoíkT ykÃkýe «ò r{ÚÞk yLku
R{khíkLkk hûký {kxu ðes-«ríkhkuÄf Mkr¤Þk {wfkðíkk s økÞk, yMkíÞ yuðk yMktÏÞ ðnu{kuÚke økúMík Au. yux÷wt s Lknª yuLku ò¤ðe
Aíkkt {uMkuåÞwMkuxMk{kt fu yLÞºk õÞktÞ Vheðkh ykðku ¼ÞkLkf ¼qftÃk hk¾ðk{kt, ð¤øke hnuðk{kt òýu fu ÷k[kheÚke Ä{koËuþ {kLku Au.
ÚkÞku Ãký Lknª ! yk ÷¾kÞ Au íÞkhu yuðe çku íkkS s ½xLkkyku yºku rLkËuoþðe
òu fu yu{ {kLke ÷uðkLkeÞ sYh LkÚke fu, fuð¤ y¿kkLk íkÚkk Mkw÷¼ Au : yu{kt «Úk{ íku þeík¤k Mkkík{, yiríknkrMkf nfefík
ÄkŠ{f YrZÚke økúMík ÷kufku s ykðkt ðnu{ku fu ytÄ©Økyku Ëþkoðu Au fu ¾hu¾h íkku yuðe Au fu, {æÞkfk÷eLk Þwøk{kt þeík¤k (çkr¤Þkfkfk)Lkk
Mkuðu Au. Lkk, ½ýeÞðkh Mkwrþrûkík, ¿kkLke fu {nkÃkwhw»kku Ãký ykðk hkuøkLke fkuE Ëðk s þkuÄkE Lknkuíke. ðÄw{kt yu ¾qçk ÍzÃku ÔÞkÃke
ðnu{ku «íkeríkÃkqðof Mkuðíkk nkuÞ Au. Ëk.ík. ËkÞfkyku Ãkqðuo, Mkt¼ðík: síkku ðkÞhMk - srLkík [uÃke hkuøk Au. Ãkrhýk{u ÷kufku y¿kkLkðþ
økE MkËeLke ºkeMke Ëhr{ÞkLk, rçknkh{kt
‘ËÞk{]íÞw’ yux÷u yMkkæÞ hkuøkÚke yuLkwt yði¿kkrLkf íkkhý þkuæÞwt yLku
¼qftÃkLkku {nkrðLkkþf ykt[fku ykÔÞku
Ãkezkíkk ËËeoLku, y÷çk¥k íkuLke Mkt{ríkÚke s {]íÞw ÃkAkík-y¼ý ðøkkuo{kt íkku ykðkt fkhýku
yLku ¼khu LkwfMkkLk ÚkÞwt. íÞkhu {nkí{k
îkhk Aqxfkhku ykÃkðku íku. yÚkkoíkT - su hkuøke - íkkhýku Mk{ks{kt ÍzÃk¼uh MðefkhkE
økktÄeSyu ònuh fÞwO fu, ‘‘ËuþLkk
fËeÞ Mkkòu ÚkðkLkku Lk nkuÞ yLku yuÚke yfkhý òÞ Au. yux÷u çk]nË sLkíkkyu {kLke
yMÃk]~ÞíkkLkk ÃkkÃkLke MkòYÃku ¼økðkLku
s yMkÌk Ãkezk ¼kuøkðe hÌkku nkuÞ íkku íkuLku íkuLke s ÷eÄwt fu, ‘yk fkuE hkuøk LkÚke, ®fíkw
¼khíkðkMkeykuLku ykðe fXkuh Mkò
hkS¾wþeÚke, ÞkuøÞ íkçkeçke íkhefkÚke þktríkÚke Ëiðe fkuÃk Au. yuLke Ëðk fhkÞ s Lknª,
Vh{kðe Au !’’ frððh xkøkku h Lku
{]íÞw ykÃkeLku Ëw:¾ {wõík fhe Ëuðku - ykðwt Ëðk fheyu íkku Ëuðe fu Ëuð ðÄw fwrÃkík
økktÄeSLke ykðe yði¿kkrLkf ½ku»kýk
Ãkøk÷w t ÷u L kkhLku fku E Ãký ÚkkÞ yLku hkuøk Wøkú çkLku !’ ðÄw{kt,
yLkwr[ík íkÚkk nkrLkfíkko «íkeík ÚkE y{wf rLkÞ{ku Ãkk¤ðkLkk, su{ fu ½h{kt
heíku økwLkuøkkh økýðku Lknª !
yux÷u íkuykuyu ònuh rðLktrík fhe fu, yuðe çke{khe nkuÞ íÞkhu Ãkwhw»kkuyu ËkZe
‘‘çkkÃkw, yMÃk]~Þku {kxuLke ík{khe ÷køkýe çkhkçkh Au, Ãkhtíkw yuÚke Lknª fhðkLke fu hMkkuzk{kt ík¤u÷e ðkLkøke Lkk çkLkkðkÞ ! ({q¤{kt
f]Ãkk fheLku hk»xÙ{kt ykðk ðnu{ku yLku ytÄ©Økyku Lk Vu÷kðku !’’ íkku, [uÃk ðÄw Lk Vu÷kÞ yuLku {kxu suðe MkqÍe íkuðe yu çkÄe Mkkð[uíkeyku
yði¿kkrLkf {kLÞíkkyku, ytÄ©Økyku yLku ðnu{ku Mk{ksLku nþu.) ðÄw{kt, «Míkwík hkuøkLkk çkççku íkku ËuðeËuðíkk: þeík¤k{kíkkLku
{kuxk ÃkkÞk Ãkh nkrLk ÃknkU[kzu Au yLku ÷kufku {kxu Úkíkkt þw¼ fkÞkuoLku çkr¤Þkfkf ! yu{Lke çkkÄkyku hk¾e, nkÚk òuzeLku s çkuMke hnuðkLkwt !
yxfkðu Ãký Au. Ëk.ík. fux÷kf ËkÞfkyku ÃkqðuoLke yk ½xLkk Au fu, yksu nðu ðÄw rðr[ºk yÚkkoíkT nSÞ ðnu{økúMík yr¼øk{
$ø÷uLzLke Ãkk÷ko{uLxLke W{hkð Mk¼k{kt ÞwÚkuLkurþÞk (ËÞk{]íÞw)Lku íkku yuðku Au fu, rðï MktMÚkkLkk MkkÄLk ði¿kkrLkf «ÞíLk-Ãkwhw»kkÚkoÚke
fkÞËuMkh çkLkkðíkku ¾hzku ÷kððk{kt ykÔÞku. ‘ËÞk{]íÞw’ yux÷u rðï¼h{ktÚke þeík¤kLkku hkuøk ÷øk¼øk MkËtíkh LkkçkqË ÚkE økÞku
yMkkæÞ hkuøkÚke Ãkezkíkk ËËeoLku, y÷çk¥k íkuLke Mkt{ríkÚke s {]íÞw Au. íku{ Aíkkt {kíkkSLkkt {trËhku ¼õíkkuÚke Ä{Ä{u Au. çkkÄkyku -
îkhk Aqxfkhku ykÃkðku íku. yÚkkoíkT - su hkuøke fËeÞ Mkkòu ÚkðkLkku Lk «ríkçktÄku nSÞ Ãk¤kÞ Au. þeík¤k{kíkkLke Ãkqò ÚkkÞ Au ! yLku
nkuÞ yLku yuÚke yfkhý s yMkÌk Ãkezk ¼kuøkðe hÌkku nkuÞ íkku MkkiÚke ðÄw ykùÞosLkf nfefík íkku yu Au fu, yksuÞ ÷kufku þeík¤k
íkuLku íkuLke hkS¾wþeÚke, ÞkuøÞ íkçkeçke íkhefkÚke þktríkÚke {]íÞw Mkkík{u ðkMke ¼kusLk ykhkuøku Au (ykøk÷k rËðMku çkLkkðe hk¾u÷wt !)
ykÃkeLku Ëw:¾ {wõík fhe Ëuðku - ykðwt Ãkøk÷wt ÷uLkkhLku fkuE Ãký heíku nðu yk{uÞ yuf rËðMk ðkMke fu xkZwt ¾kðkÚke þeík¤kLkk [uÃk Mkk{u
økwLkuøkkh økýðku Lknª ! ykðk ¾hzkLku øk]nLke çknw{íkeLkku xufku Ãký fkuE «ríkfkhf þÂõík Ëun{kt WËT¼ðíke s LkÚke, yux÷u yu
níkku s, Ãkhtíkw rçkúxLkLkk ÄkŠ{f ðzk ykforçkþÃk ykuV fuLxhçkheyu ðnu{srLkík íknuðkh s rMkØ ÚkkÞ. WÃkhktík, ðkMke ¾kðkÚke íkku
ykðk ¾hzkLkku sçkhsMík rðhkuÄ fhíkkt ½ku»kýk fhe fu, ‘‘òu yLÞ {ktËøkeyku Vu÷kðkLke þõÞíkkyku WËT¼ðu nk, çknuLkkuLku -
ËÞk{]íÞw{kt ËËeoLke Mkt{rík nkuÞ, íkku yu ykí{níÞkLkwt ÃkkÃk çkLku, øk]rnýeykuLku yu rLkr{¥ku ½hfk{{ktÚke yuf rËðMkLke Awèe {¤e
yu s heíku òu hkuøkeLke Mkt{rík rðLkk s íkuLku yk{ Ãkezk {wõík fhe òÞ-yu ÷k¼ ¾hku ! fkhý fu ½hfk{{kt ‘fußÞwy÷ ÷eð’ çknuLkkuLku
ËuðkÞ, íkku yu ¾qLkLkku yÃkhkÄ çkLku, yk{ çktLku heíku ËÞk{]íÞw ½kuh çkeS ¼køÞu s {¤u Au !
ÃkkÃk rMkØ ÚkkÞ Au, su RïheÞ LÞkÞLke rðhwØ Au !” çkMk, ¾hzku [tÿøkúnýÚke yLku yuÚkeÞ ½ýk ðÄw íkku MkqÞoøkúný{ktÚke ÷kufku
ÃkkAku ¾U[e ÷uðkÞku... yksu ËwrLkÞk¼h{kt fuLMkhLkk ËËeoyku yMkÌk ¼khu øk¼hkÞ Au. òu fu yu Ëhr{ÞkLk, ÃkwÛÞ «krÃíkLke rðþu»k íkfku
Ãkezk ¼kuøkðíkk rhçkkE rhçkkELku {hu Au íÞkhu ¾hu¾h íkku Ãkh{ WËT¼ðu Au, yu{ {kLkeLku òík¼kíkLkk ÃkwÛÞËkÞe rðrÄrðÄkLkkuÞ
f]Ãkk¤w Ãkh{kí{kLku ËÞk s ykðíke nkuðe òuEyu ! Ãkhtíkw ¼køÞu s fhu Au. ¾kMk íkku økúný Ëhr{ÞkLk ËkLk-ÃkwÛÞ fhðwt yLku økúný

1-62
{kuûk ÃkAe MLkkLk fhðwt. ðÄw{kt, ykðkt økúný ½h{kt, hMkkuzk MkwÄeÞ Au ‘MkwÄhu÷ku, yufðeMk{e MkËeLkku Mkòøk Ëuþ’ yLku ‘çkeswt ¼khík’
½qMke sELku ¾kã-ÃkuÞ Mkk{økúeLku y¼zkðe Lkk¾u Au, yuðe ÆTZ fu íku yu s sheÃkwhkýe {kLÞíkkyku, ©Økyku íkÚkk ðun{kuÚke økúMíkºkMík
sz {kLÞíkkykuLku Ãkrhýk{u ÷kufku ÃkeðkLkwt Ãkkýe íkku þwt, ËqÄ Ãký yuðku yuLkku yu s yZkh{e MkËeLkku y¿kkLk, ðnu{Äu÷ku fu Ëiðøk¼hw
Zku¤e Ëu ! ¾kãMkk{økúe Vøkkðe Ëu, yk¾k ½hLkk ðMºkku ÄkuE Lkk¾u, xku¤kt - Mk{ks ! ðkMíkð{kt, MktMf]rík sux÷e ðÄw «k[eLk, yux÷u
økúný Ëhr{ÞkLk, ½hLke [esðMíkwykuLku MÃkþuo Lknª, çknwÄk çknkh ytþu yuLkkt y{wf W¥k{ ík¥ðku s¤ðkE hnu yu ÷k¼ Au íkku yuÚke
ykux÷u «kÚkoLkkyku fhíkkt çkuMke hnu ! (òu fu nðu yk çkÄw ¾kMk Q÷xwt, yuLke yu Ëe½oÞkºkk Ëhr{ÞkLk, yMktÏÞ yrLküku yu{kt
òuðk LkÚke {¤íkwt, yux÷k ykÃkýu MkwÄÞko!) «ðuþíkkt òÞ, yuðwt økt¼eh òu¾{ Ãký þõÞ Au. yðko[eLk Þwøk{kt,
økúný rð»kÞf çkeòu yuf økt¼eh ðnu{ fu rhðks yuðku ykÃkýu íÞkt yLkuf Mk{ksMkwÄkhfku Ãkkfíkk s hÌkk Au yLku MkwÄkhkLkwt
Ãký Au fu, {kuûk ð¾íku, Ãkrðºk íkeÚkos¤{kt MLkkLk fhðkÚke yLkuføkýwt Mkkhtw fk{ ÚkÞwt Ãký Au íku{ Aíkkt, íku Auf Lke[÷k, ÃkAkík ðøko MkwÄe
ÃkwÛÞ ÷køku. yux÷u øktøkk, Þ{wLkk, rºkðuýeMktøk{ suðkt Ãkrðºk «{ký{kt ¾qçk ykuAwt Ãknkut[u Au. nSÞ yuðe xku¤eyku{kt MºkeLku
íkeÚkoÄk{ku ¾kíku íku rËLku {u¤k ò{u ! Úkkuzkt ð»ko Ãkqðuo, ÞkuøkkLkwÞkuøk zkfý XhkðeLku Ãkezðk{kt fu {khe Lkk¾ðk{kt ykðu Au !
rðÏÞkík ytøkúus ÷u¾ ykÕzwMk nfÍ÷e íÞkhu ¼khík «ðkMku ykðu÷ku ðÄw Ãkezkfkhe ½xLkk íkku ð¤e yu Au fu, sqLkk ðnu{ku, ¾kMk
yLku MkqÞoøkúnýLku rËðMku s ÃkwÛÞÄk{ fkþe{kt níkku. íku ÷¾u Au fu, fheLku Lkðku rþrûkík ðøko sux÷k Akuzu Au, yuÚkeÞ ðÄw Lkðk Lkðk ðnu{ku
MkqÞoLkku {kuûk Úkíkkt s nòhku ÷kufku Mkk{xk s øktøkkMLkkLk yÚkuo LkËe{kt ÃkkAku íku ÃkwLk: ÃkwLk: Mðefkhíkku hnu Au ! WÃkhktík yuLku ði¿kkrLkfíkkLkku
¾kçkõÞk. Ãkkur÷Mkku Ëtzk Vxfkhe VxfkheLku ÷kufLku sÕËe sÕËe MLkkLk yk¼kMke ykuÃk ykÃkðkLke yuf òu¾{e VuþLk Ãký íku ðøko{kt
ÃkíkkðeLku çknkh Lkef¤e sðkLke Vhs Ãkkzíkk níkk... ð¤e hkuøkk[k¤kLke su{ Vu÷kE Au. Ëk.ík. ßÞkurík»k yuf MktÃkqýo rð¿kkLk Au
Ä{k[fze{kt fux÷kÞ yþõíkku-ð]ØsLkku - yu{ {kLkðwt yLku yuLkk Mk{ÚkoLk{kt
fkËðfe[z{kt økçkze Ãkzíkkt yLku fux÷ktfLkku
ykÃkýk Ëu þ {kt yu f MkkÚku ‘çku økwhwíðkf»koý fu Mk{wÿLkkt ¼híke-ykuxLkku
íkku ÃkkuíkkLkku s MkËkLku {kxu {kuûk ÚkE síkku-
¼khík’ ðMku Au : yu f Au ‘Mkw Ä hu÷ ku, Ëk¾÷ku ykÃkðku. yÚkðk íkku Ãkehkr{z-
÷kufku yuðkLku ‘ÃkwÛÞþk¤e Sð’ ÷u¾kðíkk...
yu f ðeMk{e MkËeLkku Mkòøk Ëuþ ’ yLku ÚkuhkÃke, htøkr[rfíMkk, {uøLkux-ÚkuhkÃke,
çkkfe {wzËkt hͤíkkt Þk LkËeLkk «ðkn{kt VUfe
‘çkesw t ¼khík’ íku yu s sheÃkw h kýe rþðkBçkw , Þku ø k-«kýkÞk{Lkk
Ëuðk{kt ykðíkkt.
{kLÞíkkyku , ©Økyku íkÚkk ðnu { ku Ú ke yríkþÞkuõík ÷k¼ku, Äkuíke-çkMíke-Lkku÷e,
yu s ½zeyu , yk hu þ Lkkr÷Mx
økú MíkºkMík yu ð ku yu Lkku yu s yZkh{e ºkkxf, ¾u[he ¼úk{he {wÿkyku fu ð@ki÷e
rð[khf - ÷u¾fu LkkUæÞwt fu {kýMkku ßÞkhu
MkËeLkku y¿kkLk, ðnu { Äu÷ ku fu Ëið øk¼hw su ð k y½ku h e AkÃk «Þku ø kku { kt Ú ke
økúnýÚke yk{ ½kt½kt ÚkÞkt níkkt, íÞkhu yuf
xku¤ kt - Mk{ks ! ðkMíkð{kt , MktMf] rík sux ÷e ði¿kkrLkfíkk þkuÄðe ðøkuhu yksfk÷Lke
y÷{Mík yk¾÷ku yuf ytÄ ¼e¾kheLkk
ðÄw «k[eLk, yux÷u ytþu yuLkkt y{wf MkwÄhu÷k ðøkoLke {kLkeíke VuþLkku Au. ykðk
r¼ûkkÃkkºk{kt Ãkzu÷wt yLkks ÷nuhÚke yLku
W¥k{ ík¥ðku s¤ðkE hnu yu ÷k¼ Au íkku ykzuÄz yr¼øk{Lku MÞqzku - MkkÞLMk
[uLkÚke ÍkÃkxe hÌkku níkku, yuLku Lk íkku yuðe
yu Ú ke Q÷xw t , yu L ke yu Ëe½o Þ kºkk fnuðkÞ, su ykhkuøÞ {kxu nkrLkfíkko Au.
fkuR rVfh-®[íkk níke fu, Mkqhs fu{ fxkýu
Ëhr{ÞkLk, yMktÏÞ yrLküku yu{kt Ãkhtíkw ykÚke yu{ {kLke, ÷½wíkkøkútrÚk
yMík ÚkE økÞku fu yu ÃkkAku õÞkhu Aqxþu Lku
«ðuþíkkt òÞ, yuðwt økt¼eh òu¾{ Ãký yLkw¼ððkLkwt fkuE Mkçk¤ fkhý s LkÚke
«fkþþu ? çkuÃkøkwt çkwrØþk¤e «kýe ({kýMk)
þõÞ Au. fu, ykÃkýu ÃkAkík Aeyu, yLku yuLke
ßÞkhu Ãkkýe ÃkeíkktÞ øk¼hkíkwt níkwt, íÞkhu yk [kuÃkøkwt «kýe ÷nuhÚke yÃkhtÃkkh íkÚkk ðkrnÞkík ðnu{kuLkk ¼kuøk çkLke hÌkk Aeyu yLku
{Lk¼kðLk ¼kusLk {kýðk{kt {Mík níkwt. ÷u¾f ÷¾u Au fu, MkkzkykX Ãkrù{Lkk MkwÄhu÷k fnuðkíkk Ëuþku{kt Ãký yksuÞ Mkkð yÚkoneLk
fhkuz {kE÷Lku ytíkhu ykðu÷ku fkuE Mkk{kLÞ íkkhku (MkqÞo) Úkkuze s yLku r{ÚÞk {kLÞíkkyku «[r÷ík Au yLku íÞktLkku Mk{ks Ãký yuðku
ðkh {kxu [tÿLkk ÃkzAkÞkLku fkhýu yá~Þ çkLÞku Au yu{kt ykðe s (fËk[ «{ký Úkkuzwt ykuAwt nkuE þfu) ðnu{øk¼hw íkÚkk [wMík yLku
çkÄe ÄktÄ÷ þeËLku “ yLku íkuýu yk¾÷kLkk Mkt˼uo xfkuh fhe fu, økúMík Au. Ëk.ík. íkuhLkku yktfzku íÞkt yÃkþwfrLkÞk¤ økýkÞ Au yLku
‘Sometimes animals behave more rationally than MkkhkMkkhk ¼ÿ fu yøkú økýkíkk WÃk÷k ðøkoLkk ÄwhtÄhku Ãký [wMíkÃkýu
man !...’ òu fu yu nfefíkLke LkkUÄ Ãký yºku ÷uðe hne fu ykÄwrLkf yu{ {kLku Au yLku Mkkð[uíke fu {khýLkk rLkÞ{ku-E÷kòu ys{kðu
Þwøk{kt økúný çkkçkíku ÷kufkuuLku ði¿kkrLkf MkíÞ Mk{òððk Mkhfkhe Au. ykðk R÷kòuÞ ð¤e yux÷k nkMÞkMÃkË nkuÞ Au fu, «&™ ÚkkÞ
hknu íkÚkk MðiÂåAf MkuðkMktMÚkkyku îkhk Mkkhku - «þMÞ «ÞkMk fu, ykx÷ku Mkwrþûkík Mk{ks, rð¿kkLkLkku òýfkh, yLkufrðÄ
fhðk{kt ykðu Au Ãký, ÷kufkuLkk {Lk{ktÚke ðun{ku íkÚkk r{ÚÞk ði¿kkrLkf MkkÄLkku AqxÚke ðkÃkhLkkhe «ò ykðe ÃkkÞk hrník {kLÞíkk
{kLÞíkkyku MktÃkqýo Ëqh fhðe, yu fuLMkh {xkzðk suðwt fÃkhtw fk{ çkkçkíku ykx÷e çkÄe zhÃkkuf ? íkuhLkk yktfzkLkk yÃkþwfLkLkk {khý
Au. çkkfe MkqÞoøkúný Lkhe ykt¾u òuðkÚke ykt¾Lku nkrLk Úkðk Mkt¼ð {kxu, VkEðMxkh fu MkuðLkMxkh suðe nkuxu÷ku{kt Ãký, Y{Lkku íkuh{ku
- yux÷e s nfefík yu{kt Mkk[e. Lktçkh s Wzkðe Ëuðk{kt ykðu Au, çkkh ÃkAe MkeÄku s [kiË Lktçkh !
ð¤e, ykÃkýk Ëuþ{kt yuf MkkÚku ‘çku ¼khík’ ðMku Au : yuf çkku÷ku, ðnu{LkeÞ ykx÷e f{y¬÷ {kLÞíkk y™u Mkkð çkwrØneLk

1-63
yuðwt yuLkwt ÃkkAwt {khý ! íkuhLkku yktfzku ÷¾ðkLkwt fu¤ð Wzkðe ËuðkÚke {uM{urhÍ{Lkk ¾u÷ku íkÚkk Ëiðe ©ØkÚke hkuøkku {xkzðkLke þÂõík (faith
þwt yu Y{Lkku ðkMíkrðf íkuh{ku Lktçkh ¾hu¾h Qze sðkLkku Au ? healing) ðøkuhu Ãký çknwÄk ykðe s çkLkkðx nkuÞ Auu, su Ãkrù{-
ÞwhkuÃk-y{urhfkLkk fnuðkíkk ði¿kkrLkf yr¼øk{ðk¤k yuðk Ãkqðo íkku þwt ? ÷øk¼øk Mk{økú {kLkðòík {kLku Au.
MkwÄhu÷k Ëuþku{kt Ãký ðun{kuLke MktÏÞk íkÚkk rðrðÄíkkÞ yÃkhtÃkkh Ãkrù{Lkk Ëu þ ku { kt «[r÷ík yu ð k Ríkh ðnu { ku Au :
Au, su Ëu¾eíke s LkkÃkkÞkËkh íkÚkk õðr[íkT nkMÞkMÃkË ÷køku yuðe {qŠíkyku{ktÚke ÷kune ðnuðwt (su{ ykÃkýk Ëuþ{kt y{eÍhýkt Vqxu Au
nkuðk AíkktÞ ÷kufku {kLku Au, øk¼hkÞ Au yLku Ãkk¤u Au ! yºku yu yu{ s) yLku yuLku fþef ¼ÞkLkf ykÃkr¥kLke ykøkkne {kLkðe,
ík{k{ ðun{kuLke [[ko ÚkE þfu, Ãkhtíkw MÚk¤ Mktfku[ðþ yÕÃk r¾MMkk{kt MkMk÷kLkk fÃkkÞu÷k ÃkøkLkku xwfzku MkkÚku hk¾eLku sðkÚke
rxÃkÃÃkýe MkkÚku yuLke ÞkËe s ynª ykÃkðe hne, su Ãký ÃkqhuÃkqhe ÷k¼ ÚkkÞ, fk{ku MkV¤ ÚkkÞ, òËwE Ëtzqfku yLku yu ðzu ¾kuðkÞu÷e
íkku LkÚke su : íÞktLke «òLke rðhkx çknw{íke nS yksuuÞ y{wf fu õÞktf ËxkE økÞu÷e [esðMíkw fu yuðku {]íkËun þkuÄe fkZðku
ÔÞÂõíkykuLke Ëiðe-y÷kirff þÂõíkyku{kt rðïkMk (©Øk) Ähkðu (dowsing), rÃkhkr{z ykfkhLkkt fçkkxku fu ¾kLkk{kt hk¾u÷e huÍh-
Au : ykðe þÂõíkykuLku ESP yÚkkoík extra sensory perception ç÷uz fu yuðe çkeS ðMíkwyku ðÄw ÷ktçkku ð¾ík fk{ ykÃku
fnu Au, suðe fu, xur÷ÃkÚke ËqhMkwËqh hnuíke ÔÞÂõíkLkk rð[khku fu (rÃkhkr{zku ÷ ku S ), {] í k MðsLkku L kk xu r ÷Vku L k Mkt ¼ ¤kðk,
EåAkyku fuð¤ {kLkrMkf heíku Ãkk{e ÷uðkLke þÂõík, ¼rð»Þ{kt LkkuMxÙuzu{MkLke ykøkkne ©uýe, ÃkqLk{Lku rËðMku Ãkkøk÷ {kýMkku ðÄw
½xLkkhe fkuE {n¥ðLke ½xLkkLku ykøk¤Úke òýe ÷uðe, Ëqh MkwËqhLke økktzk ÚkkÞ yLku íku rËLku yÃkhkÄkuLkwt «{ký Ãký ðÄe òÞ, Äq{fuíkw
«ËuþLkk çkLkkðku fu ÃkËkÚkkuo yktíkrhf ykt¾ ðzu Mkkûkkíkðík òuE Ëu¾kðkÚke Ãk]Úðe Ãkh {kuxe WÚk÷-ÃkkÚk÷ku ÚkkÞ yu s heíku ‘hkûkMke’
þfðk, Ëqh ÂMÚkík fkuE [esLku fkuE Ãký heíku MÃk~Þko rðLkk s (monstorous) çkk¤fLkk sL{Úke fwxwtçk Ãkh fkuE ¼kÞLkf ykVík
n÷kððe fu nXkððe - ¾Mkuzðe, {nkÃkwhw»kkuLkk {MíkfLku Vhíku ºkkxfu , ykt f zkLke þw ¼ -yþw ¼ yMkhku (numberology) ,
«fkþLkwt, õÞkhuf íkku htøkçkuhtøke ðíkwo¤ «økxu, ¼qíkfk¤{kt çkLke [qf÷ u e ½xLkkykuLke (Ëk.ík.
ykÕðkhu Í Lkk{Lkk yu f
¼qík«uík, {]íkkí{k MkkÚku MktÃkfo, ðíko{kLk ¢kuMk Ãkh [Zkðkíkk RMkwLke) íkMkðehku
Þw ð kLkLku fku E yf¤-rðr[ºk
ÔÞÂõíkLkk Ëu n {kt , {] í Þ yÚkðk Ëq h Lkk Ãkzðe, y[kLkf õÞktf ykøk ¼zfíke
Mktòøu kku{kt (ðknLk yfM{kíkÚke) yuðe
¼qíkfk¤{kt ÚkE økÞu÷e ÔÞÂõíkLkk ykí{kLkku Ëu¾kðe, õÞktf yÂøLk [ktÃÞk rðLkk s
þÂõík «kÃík ÚkE økE fu, íku ÃkkuíkkLkk
«ðuþ RíÞkrË yk AuÕ÷e y÷kirff þÂõík fu {kýMk yk¾ku Lku yk¾ku y[kLkf s Mk¤øke
Ëun{ktÚke ÃkkuíkkLkk ykí{kLku sYhe Mk{Þ
½xLkkLkku íkku yuf íkkòu s yuðku rðÏÞkík òÞ (auto-cremation) , Ëu n kíkeík
Ãkqhíkku rðËkÞ fhe Ëuíkku, yÚkkoík íku
Ëk¾÷ku ¾qçk ÔÞkÃkf «{ký{kt çkLke økÞku Lku (ykæÞkÂí{f «fkhLkk yLkw ¼ ðku ) ,
{he síkku. íkçkeçkku ònuh {t[ WÃkh
Vu÷kÞku - MðefkhkÞku, su òýðku hMk«Ë hnuþu Mkk{wrÿfrðãk, rËÔÞ þÂõíkÄkhe y{wf ík{wf
íkuLke Lkkze ðøkuhu íkÃkkMkíkk íkku íku rçk÷fw÷
: ykÕðkhuÍ Lkk{Lkk yuf ÞwðkLkLku fkuE yf¤- ÔÞÂõíkykuyu fhu÷e ykøkkneyku Mkk[e {kLke
çktÄ ! ÃkAe òýu ÄehuÄehu òøkíkku
rðr[ºk Mktòuøkku{kt (ðknLk yfM{kíkÚke) yuðe ÷uðe ðøkuhu... ðøkuhu ! yºku MÃkü òuE
nku Þ íku { , íku L kk{kt
þÂõík «kÃík ÚkE økE fu, íku ÃkkuíkkLkk Ëun{ktÚke þfkÞ Au fu, yk{ktLkk ½ýk ðnu{ku ykÃkýu
[uíkLk ykðíkwt Ëu¾kíkwt,
ÃkkuíkkLkk ykí{kLku sYhe Mk{Þ Ãkqhíkku rðËkÞ íÞkt Ãký, yLku y{w f íkku Mk{økú
fhe Ëuíkku, yÚkkoík íku {he síkku. íkçkeçkku ònuh {t[ WÃkh íkuLke {kLkðòík{ktÞ yux÷k s ÔÞkÃkf Au yLku yu{kt ©Øk MkuðLkkhkykuLke
Lkkze ðøkuhu íkÃkkMkíkk íkku íku rçk÷fw÷ çktÄ ! ÃkAe òýu ÄehuÄehu MktÏÞk Ãký yríkrðhkx Au, suðk fu ÃkhfkÞk «ðuþ fkuLkk þheh{kt
òøkíkku nkuÞ íku{, íkuLkk{kt [uíkLk ykðíkwt Ëu¾kíkwt, Ãkhtíkw ÃkwLk: «ðuþ ¼qík«uík fu {kíkk ykððkt, zkfýrðãk fu {qX[kux suðe òËwE fu
íkuLkk ÃkkuíkkLkk ykí{kLkku Lknkuíkku! Ãkhtíkw MkËeyku Ãkqðuo ÚkE økÞu÷k {u÷e rðãkyku, ¼qík¼zfk Ëu¾kðk, Äq{fuíkwLke yrLkü yMkhku,
fkuE fk÷kuoMk Lkk{Lkk {nkí{kLkku íku Ãkwhkýku Lku y÷kirff ykí{k Mkk{wrÿf rðãk, Ä{oÃkwhw»kkuLke Ëiðe þÂõíkyku ðøkuhu.
níkku. yk{ fk÷kuoMkLkk ykí{k yLku ykÕðkhuÍLkk ËunÄkhe yuðku yu ***
rËÔÞ Ãkwhw»k ÃkAe øksçkLkkf ¼rð»Þku ¼k¾e þfíkku íkÚkk ÷kufkuLkk nðu ykÃkýk ¼khíkð»koLke s ðkík fheyu íkku, {khe Lksh
«&™kuLkk ‘Mk[kux’ W¥khku ykÃkíkku ! Ëk.ík. yu s {nkí{k fk÷kuoMku Mkk{u s ykøkk{e ð»koLkwt Ãkt[ktøk ¾wÕ÷wt Ãkzâwt Au, yu{kt shk òýðkLke
ykøkkne fhu÷e fu 1988{kt yk Ãk]ÚðeÃkxu fux÷ef økt¼eh ¼ÞkLkf {ò Ãkzu yuðe yËT¼qík (h{qS) çkkçkíkku sýkðe Au.
½xLkkyku çkLkþu : çku {nkLk rðïLkuíkkykuLkwt {]íÞw Úkþu, ykuMxÙur÷Þk{kt * fk¤e [kiËþ - ÞtºkÃkqòLkk {wnqíkkuo : Mkðkhu 6-47 Úke 8-11
fkuE {kuxku støke íkkhku «økxíkku Ëu¾kþu. yk íkkhfLkk «[tz «¼kðÚke MkwÄe, ÃkAe çkÃkkuhu, Mkktsu yuðwt çkÄwt yuðkt s {wnqíkkuo þkhËkÃkqsLk
søkík{kt fux÷eÞ yðLkðeLk ½xLkkyku çkLkþu ðøkuhu.. yLkuf Ëuþku{kt ([kuÃkzkLke Ãkqò)Lkkt, ÷k¼Ãkkt[Lkk !
ykÕðkhuÍLke ykðe rËÔÞ þÂõíkykuLkk «Þkuøkku ònuh MÚk¤kuyu * sLkkuELkkt þw¼ {wnqíkkuo : yu{kt Ëhuf íkkhe¾Lke ð¤e [tÿhkrþ -
ÞkuòÞk, ÷kufkuyu {kLke ÷eÄk yLku ykÕðkhuÍ Ëku{Ëku{ Mk{]rØ- ffo, fLÞk, íkw÷k, r{ÚkwLk, {fh ðøkuhu.. ðøkuhu !
MkkÌkçke{kt {nk÷ðk ÷køÞku. yk¾hu yu s ykuMxÙur÷Þk{kt * ÷øLkLkk {wnqíkkuo : yu s «fkhu, hkrþ, ðkh Mkrník !
ykÕðkhuÍLke yu y÷kirff þÂõíkLkwt Ãkkuf¤ ÃkfzkE økÞwt !.. * ¾kík{qnwíkkuo : yu s «fkhu, hkrþ, ðkh Mkrník !

1-64
* ðkMíkwf¤þLkkt {wnqíkkuo : yu s «{kýu íkkhe¾ yLku íkuLke [tÿhkrþ
Mkrník.
* Ëuð«ríkckLkk {wnqíkkuo : yusLk.
* Mktfx [íkwÚkeoyku, yufkËþeyku, «Ëku»kku, Ãkw»Þk{]íkÞkuøk, Ãkt[f,
ðªAwzku, Ëkuhkyku ðøkuhu !
* [ku½rzÞkt : hkrºkLkkt, rËðMkLkkt su fwÕ÷u Mkkík Au. y{]ík, fk¤,
þw¼, hkuøk, Wîuøk, [÷, ÷k¼. su{ktLkkt y{]ík, [÷, ÷k¼
yLku þw¼ Mkkhkt [ku½rzÞkt økýkÞ, ßÞkhu Þkºkk-«ðkMk íku{ s
Mkkhkt fkÞkuo fhe þfkÞ.
* økúnýLkkt hkrþðkh V¤ (yMkhku)
* hkrþyku «{kýu økúnkuLkkt Lktøk íkÚkk [h, ÂMÚkh yLku rîMð¼kLkwt
[¢ (?)
* hkrþðkh ¼rð»Þ, ÃkLkkuíke ðøkuhu !
WÃkhktík, Þ{½txÞkuøk, fk÷MkÃkoÞkuøk RíÞkrË ðÄkhk{kt
y÷çk¥k, ykÃkýk Ãkqðos rðîkLkkuyu ykðe çkÄe þkuÄku,
ykðkt çkÄkt íkkhýku Ãkkfk ¾økku¤þkMºkLku ykÄkh s fhu÷kt Au yLku
çknwÄk fuð¤ yuf÷e Lkhe ykt¾Lke {ËËÚke ykxykx÷kt [kufMkkE
¼ÞkO ði¿kkrLkf yðfkþe MktþkuÄLkku fhðk çkË÷u ykÃkýu íkuykuLku
sux÷k rðLk{ú «ýk{ fheyu, sux÷kt ÄLÞðkË ykÃkeyu íkux÷k ykuAk
s ! yk çkÄe íkku yËT¼qík rMkrØyku s ÷u¾kÞ. Ãkhtíkw ykðe çkÄe
¾økkur¤Þ økríkrðrÄyku {kLkðSðLk WÃkh þw¼kþw¼ «¼kð Ãkkzu,
yuðe {kLÞíkk fu íkkhý rLkhkÄkh Au, ÃkqhuÃkqhtw yði¿kkrLkf Au. ðÄw{kt
{kýMkLku íku ðnu{ku, ytÄ©ØkykuLkkt ¼Þtfh çktÄLkkuÚke sfze ÷ELku
÷k[kh íkÚkk ¼Þ¼eík suðku çkLkkðe {qfu Au. {kxu s {nkhÚke fýo
Ãkzfkhu Au fu, ‘‘ËiðkÞ¥k{T fw÷u sL{, {ËkÞ¥k{T íkw Ãkkihw»k{T >’’
ykÃkýu Ãký ykðk çkÄk ðnu{ku MkËtíkh íÞkøke, nðu ði¿kkrLkf
Ãkwhw»kkÚko ðzu s ®n{ík¼uh SðLkÔÞðnkh «Þkusðku ½xu. yðfkþe
ÃkËkÚkkuoLke {kLkðeLkk Mkk{kLÞ SðLk fu fkÞo WÃkh ¼køÞu s fþe
yMkh Ãkzu Au, yuðe rð¿kkLkLke þkuÄ MkkÄkh íkÚkk Lk¬h Au.
Ãkhtíkw yk íkku ÚkE ðkík fuð¤ ßÞkurík»kLke çkkfe yu rMkðkÞLkk
yÃkhtÃkkh ðnu{kuÚke ykÃkýku Mk{ks íkku yux÷ku ÔÞkÃkfÃkýu økúMík -
ºkMík Au fu, yºku fuð¤ yuLke ÞkËe «Míkw fhwt, íkkuÞ yk ÷u¾{ktÚke
ÃkwMíkf çkLke òÞ ! ykðk ÷øk¼øk ík{k{ ðnu{ku ykÄkhneLk íkÚkk
r{ÚÞk Au, Ãkhtíkw ®[íkkLke fu ðuËLkkLke nfefíkku yu fu, y{wf ðnu{ku
¼÷u Mkkð n¤ðk, h{qS fu rLkËkuo»k suðk Au, su{ fu «Þký fhíke
ðu¤k ËqÄ Lk ÷uðkÞ, Ãkhtíkw Ënª fu økku¤ ¾kELku Lkef¤ku íku þw¼ !
yÚkðk yuf Aªf ykðu íkku yrLkü ÚkkÞ, Ãký çku AªfLkku ðktÄku
Lknª ! (Þk íkku Úkkuzwt hkufkELku Lkef¤ðwt Ãkzu.) fkøkzku fu ½qðz çkku÷u íku
yÃkþwfLk, òu fu ½qðz íkku ¼Þtfh, {]íÞwLke s ykøkkne fhu, ßÞkhu
fkøkzku íkku {nu{kLkLke ykøkkne Ãký fhu.. ðøkuhu ! ®fíkw çkeS çkksw,
su ðnu{ku økt¼eh heíku òu¾{e, y{wf ík{wf ÔÞÂõíkLku yMkÌk Ãkezk-
ÞkíkLkk ykÃkLkkhk Ãký Au, suLkk rðþu økt¼ehíkkÚke, Mk®[ík rð[khðwt
½xu yLku íku LkkçkqË fhðk Mk½Lk íkÚkk Ãkqhk «ÞkMkku{kt {kuxu ÃkkÞu
÷køke sðwt òuEyu. Ëk.ík. yuðku yuf ðnu{ íku, y{wf Mºke zkfý
Au yu{ {kLke ÷uðwt yLku ÃkAe yuLku çkuhn{ {kh {khðku Þk íkku yuLke
1-65
níÞk fhe Lkk¾ðe! yu s heíku, ½h{kt ykðu÷e ÃkwºkðÄw fu ðnw
AÃÃkhÃkøke Au, yÃkþwfrLkÞk¤ Au, ð¤e íkuLkk ykøk{Lk MkkÚku s
òu ÞkuøkkLkwÞkuøk ½hLke fkuE {n¥ðLke ÔÞÂõíkLkwt {]íÞw ÚkÞwt nkuÞ íkku,
‘íkuýe ykðíkkt s y{wf ík{wfLku ¾kE økE’ - yuðku ðnu{ ½k÷e yu
çkkÃkze, rLkËkuo»k, {sçkqh çkkELku SðLk¼h yÃk{krLkík fhðe,
Ãkezðe, rðrðÄ «fkhu Ëw:¾ Ëuðkt fu fkZe {qfðe ! fkuE Mºke ðtæÞk
hnuíke nkuÞ íkku, y{wf ík{wf Ãkzkuþe fu Ëw~{Lk çkkEyu íkuLke fq¾
çkktÄe ËeÄe Au - yuðk ðnu{Úke ðuh çkktÄðwt fu ¾hkçk heíku yuLkwt ðuh
ðk¤ðwt ðøkuhu ... yuftËhu ykðkt ðnu{ku - {kLÞíkkykuLku Ãkrhýk{u
ykÃkýk Mk{ksLkwt, rðþu»kík: {æÞ{ ðøko, Lke[÷k {æÞ{ ðøko íkÚkk
y¿kkLk-økheçk yuðk ÃkAkík ðøkkuoLkwt SðLk yþktík, yMðMÚk,
WîuøkÃkqýo, Ëwr¾Þkhtw, fzðkþ ¼hu÷wt íkÚkk ykf¤rðf¤ çkLke hnu
Au, yu nfefík ¾hu¾h økt¼eh heíku ®[íkksLkf íkÚkk ®[íÞ økýðe
s ½xu.
nðu ytík{kt, xqtf{kt s sýkðe Ëô fu, ykðk íkuðk yÚkoneLk
«íkeíku Úkíkk ðnu{kuLkwt Wøk{MÚkkLk õÞwt ? ð¤e íku «økxu ÃkAe fu{
ÔÞkÃkf çkLku yLku þk {kxu Mkk{kLÞ {kýMkku yuLku ykx÷e [wMíke-
szíkkÚke ð¤øke hnu Au ? yuðkt fux÷ktf fkhýku yºku LkkUÄeyu :
* fkuE Ãký yLkw¼ð, yfM{kík Aíkkt çku-ºký ðkh yuf Mkh¾ku
s Úkðku, yu{ktÚke ÃkAe íku yLkw¼ðfkhu fþktf yði¿kkrLkf,
yíkkŠff íkkhýku fkZðkt, fkhý fu Mkk[ku fkÞo-fkhý LÞkÞ
þkuÄðku yrík{w~fu÷ nkuÞ. ÃkAe ÃkkuíkkLkk yuðk þw¼-yþw¼
yLkw¼ðLke ðkíkku ÔÞkÃkfÃkýu ÷kufkuLku sýkÔÞk fhðe.
* {kuxk {kýMkLku - Mkk{krsf, ÄkŠ{f yøkúýeykuLku ÚkÞu÷k ykðk
fkuE yLkw¼ðLkku «[kh ð¤e WÃkËuþ YÃku fu ÄkŠ{f - Lkiríkf
ykËuþ YÃku yk{sLkíkk Ãkh ÚkkuÃkðku.
* õÞkhuf ÷kufku Ãkh Äkf çkuMkkze, íkuykuLku y{wf yrLkü fu
Ëw»«ð]r¥kÚke Ëqh hk¾ðk fkuE íkw¬kYÃku y{wf fkÞo-fkhý
LÞkÞLku òuze. «[khðku (Ëk.ík. ¼qftÃk fu Ëw»fk¤ suðe fwËhíke
ykVíkkuLkk fkhýYÃku ÃkkÃk).
* «f]ríkLkwt íktºk, yuLke økríkrðrÄyku íkÚkk Mkt[k÷Lk yLku
$rÿÞøkku[h ½xLkkykuLkkt fkhýu yux÷kt íkku yxÃkxkt, Mkqû{
rðhkx, Mknu÷kEÚke Lk Ãkfze - Mk{S þfkÞ yuðkt Ÿzkt -
øknLk íkÚkk yf¤ nkuÞ Au fu, ßÞkhu Mkk{kLÞ sLk yuLkk rðþu
«&™ fhu íÞkhu Mk{ksLke yøkúýe ÔÞÂõíkyku îkhk WxÃkxktøk
Mk{sqíkeyku «Míkwík fhðe, su fk¤¢{u ðnu{ çkLke hnu.
* õÞkhuf y{wf MÚkkrÃkík rníkku îkhk ðnu{ku [k÷w hk¾ðkLkk yLku
Lkðk Lkðk Q¼k fhðkLkk Mk¼kLk «ÞíLkku ÚkkÞ. (Ëk.ík. ¼qðk,
çkzðk, {ktrºkfku-íkktrºkfku, ßÞkurík»keyku íkÚkk ÷u¼køkw Ä{oøkwhy
w ku
ðøkuhu)
yu-4, Lkxhks yuÃkkxo{uLx, Ãke.S. fkuBÃ÷ufMk,
çkkhzku÷e-394601, rs. Mkwhík.
{ku. 9925862606
1-66
 ‘¼e÷kuLkwt ¼khÚk’Lkkt Lkkhe Ãkkºkku
‘hku{ Mkeíkk{kLke ðkhíkk’{kt ðŠýík Mk{ks Mkh¤ yLku
f]r»k MktMf]rík MkkÚku ½rLkc MktçktÄ Ähkðu Au ßÞkhu ‘¼e÷kuLkwt ¼khÚk’Lkku
Mk{ks «{ký{kt Mktfw÷ yLku hksðtþ MkkÚku MktçktÄ Ähkðu Au. ykÚke
¼khÚk{kt hkò, hkýe, ËkMke, MkirLkfku yLku ÞwØkuLkwt ðýoLk Au. yk{
Aíkkt ynª Ãký Mºke Ãkh szçkuMk÷kf Mkk{krsf rLkÞtºkýku LkÚke.
Mºkeyku Ãkwhw»kLkk Mkthûký rðLkk yuf÷e ðLkrðnkh fhðk sE þfu
Au yLku yLkkð]¥k ÚkE s¤¢ezk fhe þfu Au. ynª hkýeyku
yr¼÷k»kk òøkíkkt Mkku¤iÞku þýøkkh MkS çkkøk{kt fu ðLk{kt rðnkh
fhðk hkòLku rLk{tºke þfu Au.
øktøkk
¼e÷kuLkwt ¼khÚk yu Mºke økkihðLkwt økkLk fhíkwt {nkfkÔÞ Au.
íkuLkku ykht¼ s MºkeLku Ãkrhðkh-Mk{ks{kt økkihð yÃkkððk øktøkk
íkeÚkoÞkºkkyu síkk ËuzfkLkku ykí{k rLk:MktíkkLk ðkrýÞýLkk Ëun{kt
«ðuþu Au íÞktÚke ÚkkÞ Au. ðkrýÞk™ku Ãkwºk {kuxku Úkíkkt RLÿÃkwhe{kt
RLÿLke [kfhe Mðefkhe çkòh ðk¤ðk ykðu÷e ðkÕ{efe MºkeLku
MkkuLkkLkkt ð†ku ykuZkzeLku, Ä{oLke çknuLk çkLkkðe íkuLkwt økkihð fhu
Au.1
yk ½xLkk-«Mktøk{kt {nk{køkeo Mk{íkkðkËe SðLkËþoLk
ÔÞtrsík ÚkÞwt Au. yk MkkÄLkk{køko{kt Ÿ[-Lke[Lkk ¼uË ¼q÷ðkLkk
nkuÞ Au. {kLkð {kºkLkwt MkL{kLk yLku økkihð fhðkLkwt nkuÞ Au.
MkqÞoËuðLkku þkÃk Ãkk{u÷ku ðkrýÞkLkku Ãkwºk çkeò yðíkkh{kt
rþÞk¤ çkLku Au. øktøkkrfLkkhu ½kMkLkk Íwtz{kt AwÃkkELku rþÞk¤ íkuh{k
Ãkkíkk¤{ktÚke «økxeLku MLkkLk fhíke nku¤eLke ßðk¤k suðe øktøkkLkkt
ytøkMkkIËÞoLkwt hMkÃkkLk fhu Au. øktøkkLkwt þe÷ Vwífkhe QXu Au yLku
ÃkÚÚkh {khe rþÞk¤Lke yuf ykt¾ Vkuze Lkk¾u Au. {uhwt-Mkw{uhw Ãkðoík
Ãkh økwhw MkhMkkt¾hLke Äqýeyu økÞu÷e øktøkkLkku ÃkeAku Lk Akuzíkk
rþÞk¤Lku øktøkk ¼M{fktfý Mkk{u Ähe ¼M{e¼qík fhu Au yLku íkuLke
hk¾Lku øktøkk LkËe{kt ÃkÄhkðu Au. ynª Mºke ytøkkuÚke ÷k÷krÞík
ÚkÞu÷k Ãkwhw»k Mkk{u þe÷Lke hûkk {kxuLkku MºkeLkku rðÿkun Au.
hk¾{ktÚke Mkk÷ ð]ûk Qøku Au yLku Mkk÷ ð]ûk{ktÚke ÃkwLk:
þkLíkLkwt hkò (Mkíkfwtðh) sL{ Äkhý fhu Au. yk yðíkkh{kt Ãký
øktøkkLkku fuzku Lk {qfíkku þkLíkw øktøkkLke økuhnkshe{kt økwhw MkhMkkt¾h
ÃkkMku íkuLke rþ»Þk øktøkkLkku nkÚk {køku Au. økwhwLkwt ð[Lk Lk WÚkkÃke
þfíke øktøkk þkLíkLkwt hkò ÃkkuíkkLkk nkÚku s MktíkkLkku LkËe{kt
ÃkÄhkððkLke ykfhe þhík {qfe hkò MkkÚku Ãkhýu Au.
{nk{køkeo SðLkËþoLk{kt økwhwLkwt yLkLÞ MÚkkLk Au. nt{uþkt
íkuLkku ykËuþ rþhkuÄkLÞ nkuÞ Au. ykÚke øktøkk íkuLke økuhnkshe{kt
økwhw MkhMkkt¾hu þkLíkLkwLku ykÃku÷wt ð[Lk ÷kuÃke þfíke LkÚke, yLku
økwhwLkk ykËuþLku yLkwMkhu Au.
÷øLk fÞko ÃkAe øktøkk þkLíkLkwt hkòLke ËkMke Lknª Ãký Mkn[he
çkLku Au yLku ytíku íkuLkwt ÔÞÂõíkíð hkò Ãkh þkMkLk fhíke Mk{úk¿ke
1-67
- zkì. ¼økðkLkËkMk Ãkxu÷
MkwÄe rðfMku Au.
íkuLku yr¼÷k»kk òøku Au íÞkhu fkuELke Ãký yLkw{rík ÷eÄk
rðLkk, Mkku¤iÞku þýøkkh MkS ËkMkeyku MkkÚku ðLkrðnkh fhðk òÞ
Au. ‘y{r÷Þkt fuMkh’ yLkkð]ík Ëunu [ku¤e ËkMkeyku MkkÚku {wõík {Lku
s¤¢ezk fhu Au. Mkus{kt Vq÷ ÃkkÚkhe, fuMkh-fMíkqheLkwt íku÷ Aktxe
hkò MkkÚku hMk¼kuøk {kýu Au yLku hkò MkkÚku [kuÃkkx h{u Au. Mkku¤iÞku
þýøkkh MkS {æÞkLnu yktçkkðkze{kt rðnkh fhðk hkòLku yk{tºku
Au yLku Ëun Ãkh fuMkh-fMíkqhe Aktxe [tÃkkLke AkÞk{kt þkLíkLkwt MkkÚku
íkLk-{LkLke økkuXze fhu Au.
ÔÞkMkf]ík {nk¼khík{kt yr¼þÃík ðMkwykuLku øktøkk MðÞt
LkËe{kt ÃkÄhkðu Au. ¼khÚk{kt þhík «{kýu Lkðòík rþþwykuLku
rþ÷k Ãkh ÃkAkzeLku ¢qh heíku {khðkLkku ykËuþ þkLíkLkwLku ykÃku Au
yLku ¢qh f{o ÃkAe Ãkkt[ ÃkfðkLk ¼kusLk s{ðkLkku ykËuþ
Ãký hkòLku ykÃku Au. þhík ¼tøk Úkíkkt øktøkk hkòLku MkËk {kxu Akuze
Ëu Au.
ynª øktøkkLkwt [rhºk ðMíkw LkÚke Ãký Ãkwhw»k Ãkh þkMkLk fhíkwt
ÔÞÂõíkíð Au. íkuLkwt [rhºk ÃkkuíkkLke yr¼÷k»kk-ykfktûkk yLku
¼kðLkkyku «{kýu Mkns heíku rðfMÞwt Au. yuf ðkh fhu÷e økwhwLke
yk¿kk rMkðkÞ rÃkík]«ÄkLk Mk{ksLkku fkuE Ãký «¼kð íkuLkk Mðíktºk
[rhºk Ãkh ðhíkkíkku LkÚke.
fwtíke
MkÃíkŠ»kLku {khe ¾kðk Mk{zeLkk ðuþu ykðu÷e MkðþÂõík
rºkþq¤Lke yýeÚke ®ðÄkELku {]íÞw Ãkk{u Au. MkÃíkŠ»k íkÃkLkk çk¤u
nkz®Ãksh{ktÚke økktÄkhe (økíkhÃkk) yLku ÷kune-{ktMk{ktÚke fwtíkeLku
ykrð¼qoík fhu Au. Ér»kLkk yk©{u hnuíke fwtíke ¾ktzk Mkhkuðhu Ãkkýe
¼hðk òÞ Au. Mkhkuðh{kt MLkkLk fhíke fwtíkeLkk YÃkÚke {kun Ãkk{eLku
MkqÞo rfhýkuLkkt çkký {khu Au yLku fýo Lkku sL{ ÚkkÞ Au. økwhwLku f÷tf
÷køkðkLkk ¼Þu fwtíke fýoLku økkuf¤økZLkk Wfhzk{kt {qfe ykðu Au.
yk©{{kt hnuíke nkuðkÚke økwhwLku rLk»ft÷f hk¾ðk fwtðkhe fwtíke ÃkwºkLkku
íÞkøk fhu Au. hksðtþ yÚkðk Mk{ksLkk ¼ÞÚke fýoLkku íÞkøk fhíke
LkÚke. {nk¼khík{kt ÃkktzðkuLkk Ãkûk{kt ÷uðk {kxu fwtíke fýoLku sL{Lkwt
hnMÞ fnu Au. ¼khÚk{kt yswoLkLkk WÃkk÷¼Úke ykník ÚkÞu÷ku fýo
rÃkíkkLke þkuÄ yknhu Au íÞkhu íkuLku MknkÞf Úkðk fwtíke sL{Lkwt hnMÞ
fnu Au. {nk¼khíkLke su{ fwtíke fýo ÃkkMkuÚke ÃkkuíkkLkk ÔÞÂõíkøkík
MðkÚko {kxu fkuE ð[Lk {køkíke LkÚke. Q÷xwt, fýoLku rÃkíkkLke þkuÄ
{kxu ykð~Þf nkuðkÚke yøkLkÃkAuzku yLku {eýLkku økku¤ku ykÃku Au.
{nk¼khík{kt fwtíke rLk:MktíkkLk yLku çke{kh Ãkktzw hkòLke
yk¿kkÚke {tºkku îkhk ËuðkuLku yk{tºkeLku rLkÞkuøk ÃkØríkÚke Ãkkt[ ÃkktzðkuLkku
sL{ ykÃku Au. ynª ËkMkeyku MkkÚku s¤¢ezk fhðk økÞu÷e fwtíkeLkkt
yLkkð]ík ytøkkuLkk YÃkÚke {kun Ãkk{u÷k ËuðkuLkkt çkký ðkøku Au. ykÚke
Þ{ËuðÚke ÞwrÄrch, yÂøLkÚke yswoLk, ÃkðLkÚke ¼e{ yLku
{nkËuðÚke MknËuð yLku RLÿÚke Lkfw¤ sL{u Au. ynª {kÿe LkÚke. nuíkÚke s{kzu Au.
fwtíkeyu Ãkwhw»k ÃkkMkuÚke Lknª Ãký LkesLke RåAkÚke Ëuðku ÃkkMkuÚke {kík]íð ¼khÚk (ÞwØ){kt rðsÞ «kÃík fhðk yøkLkÃkAuzku yLku
«kÃík fÞwO Au. ÄLkw»Þçkký A¤ fheLku fwtíke s fýo ÃkkMkuuÚke nhe ÷kðu Au. ynª
Ãkktzð Ãkrhðkh{kt ÿkiÃkËe yLku fwtíkeLke Mk¥kkLkwt Mkk{úkßÞ {nk¼khíkLkk ELÿLkk A÷-fÃkxLkkt ËþoLk ÚkkÞ Au.
ÔÞkÃku÷wt Au. {æÞhkrºkyu Ãkhkøk ðz Lke[u ¼hkÞu÷e Ëuðe-ËuðíkkLke ÞwØ Síkðk ykð~Þf íkeÚkoMíkt¼ ÷uðk síkkt Ãknu÷kt {køko{kt
Mk¼k{kt ¼e{Lku ÿkiÃkËe yLku fwtíkeLkkt ËuðeMðYÃkLkkt ËþoLk ÚkkÞ Au ykðíke {w~fu÷eykuLkku Mkk{Lkku fhðk fwtíkeLke Mk÷knÚke s Lkfw¤
yLku íku ¼Þ Ãkk{u Au. ynª Mºkeyku Ãkwhw»k Mk¥kk fu íku{Lkk yn{e yLku MknËuð {køkoËþoLk ÷uðk ¼rð»Þ Ëu¾ðkðk¤e ¼økðkLkLke çknuLk
ÔÞÂõíkíðÚke ykíktrfík LkÚke. Q÷xwt, Ãkwhw»kku MºkeykuLkk ÔÞÂõíkíðÚke Mkw¼ÿk ÃkkMku òÞ Au. yLku ÃkkuíkkLkku nuíkw rMkØ fhu Au.
«¼krðík Au. nÂMíkLkkÃkwhLkwt hkßÞ Mkk[k yÚko{kt {kíkk fwtíke yLk uMkíke
fçkehk (Ëw:þkMkLk) fkihð MkkÚku îtîÞwØ fhíkku ¼e{ Ãkktzð ÿkiÃkËe s [÷kðu Au. íkuyku fíkko MÚkkLku Au ßÞkhu Ãkktzðku f{oLkk
¼qÏÞku ÚkkÞ Au. íÞkhu nkhðkLke yýeLkk Mk{Þu Äq¤Lke Zøk÷e Ãkh MÚkkLku Au.
fwtíke MíkLkÚke ËqÄLke Äkhk ðnuðzkðe {þY ¾ktzLkk ÷kzw WíÃkLLk fhu îkiÃkËe
Au. ÷kzw ¾kELku ¼e{{kt þÂõíkLkku Mkt[kh ÚkkÞ Au yLku fçkehk fkihðLku ‘¼e÷kuLkwt ¼khÚk’yu MºkeykuLkwt {nkfkÔÞ Au. ynª rÃkík]ðtþ
ÃkhkMík fhu Au. fwtíke{kt «¼kðe {kík]íðLkkt ËþoLk ÚkkÞ Au. fu rÃkík]Mk¥kkf Mk{ksLkwt fkuE {kLkMkL{kLk LkÚke Ãký {kík]Mk¥kkf Mºke
ynª ¼khÚk{kt òíkeÞ MktçktÄku {kxu Mºkeyku ðÄw {wõík Au. Mk{ksLkwt {kLk-MkL{kLk yLku økkihð Au. ¼khÚk{kt îkiÃkËe, fwtíke,
¼e÷ku { kt yÃkhrýík íkhw ý - Mkw¼ÿk, RLÿkýe, nehkÃkÚk ðøkuhu Mºke[rhºkku
íkhwýeyku òíkeÞ MktçktÄ çkktÄe þfu Au. fˤeðLk{kt {w õ ík rðnkh fíkko MÚkkLku Au yLku Ãkktzðku, ELÿ, rðhkxhkò
¼e÷ku{kt fwðt khe yðMÚkk{kt økkurZÞk-økkuZý fhíke îki à kËe Ãkku í kkLke RåAkÚke s suðkt Ãkwhw»k Ãkkºkku f{o MÚkkLku Au. ¼khÚk{kt
(«u{e-«ur{fk) fhðkLkku Mk{ks Mðef]ík ÃkíLkeíð «kÃík fhu Au. íkuL ku Ãkktz ðkuL kku îkiÃkËe yLku fwtíke s hksfeÞ, ÄkŠ{f yLku
rhðks Au. Ãkrhýk{u fLÞk øk¼oðíke fu «Míkkð ÃkMkt Ë Ãkzu Au yLku íku { Lke MkkÚku Mkk{krsf Mk¥kk MÚkkLku Au. Mk{økú {nkfkÔÞ{kt
fwtðkhe {kíkk çkLku íkku Ãký fLÞkþwÕf ykuAwt nÂMíkLkkÃkw h ykðu Au . Mk{ksu Lk¬e fhu ÷ e íku{Lke s «¼wíkk «Mkhu÷e Au. ÔÞkMkLkk
ykÃkeLku Ãký fLÞkLku Mðefkhe ÷u Au. ÷øLkLke fku E rðrÄyku fu Mkk{krsf {nk¼khíkLke su{ ¼khÚk{kt îkiÃkËeLku ÃkríkLke
¼e÷kuLke yk ðíko{kLk SðLkheríkLkkt ËþoLk çkt Ä Lkku { kt Ú ke ÃkMkkh ÚkÞk rðLkk s MktÃkr¥k {kLkeLku ãqíkLkk Ëkð{kt {qfe þfkíke
¼khÚk{kt Ãký ÚkkÞ Au. f]»ý ÃkkuíkkLke nÂMíkLkkÃkw h Lkk Mkkík {kr¤Þk {nu ÷ {kt LkÚke. ynª îkiÃkËeLkwt yÃk{kLk fhðk fu
øk¼oðíke çknuLk Mkw¼ÿkLku rðLkk rððknu yLku hnu ð k ÷køku Au . íku
L kw
t yk Mðíkt º k ÔÞÂõíkíð ykrÄÃkíÞ s{kððk Ãkktzðku fu fkihðku{ktÚke
rðLkk ðksu-økksu hkíku {qfe sðkLke ðkík ¼khÚkLke {n¥ðLke Ãkkt¾zeyku-½xLkkyku- yuf Ãký Ãkwhw»k Mkûk{ LkÚke. ¼khÚk{kt ãqík
fhu Au íÞkhu fwít ke ÃkktzðkuLu ku fnu Au, ‘‘ykÃkýu «Mkt ø kku L kw t rðÄkÞf fu ðMºkknhýLkku «Mktøk LkÚke. Q÷xwt,
íkku fLÞk suðe nkuÞ íkuðe MkkuLkk Mkh¾e Au çkLku Au. MkkÄLkkÃkÚk{kt LkesLkku ynt ykuøkk¤e Lknª
! ¼økðkLkLke çknuLk ykÃkýk ½h{kt õÞktÚke ?’’ 2
þfíkk Ãkktzðku ¼he Mk¼k{kt îkiÃkËeÚke yÃk{krLkík ÚkkÞ Au. ynª
ÿkiÃkËeLke {kVf fwtíke Ãký ¼khÚkLke {n¥ðLke Ãkkt¾zeyku Ãkwhw»kku ÃkkuíkkLkwt þkiÞo, ðeÞo yLku Ãkkihw»k Ãkwhðkh fhðk y™u MºkeLkku
(«Mktøk-½xLkkyku)Lke rðÄkÞf Au. íku hksfeÞ, ÄkŠ{f yLku WØkh fhðk ÞwØ fhíkk LkÚke Ãký îkiÃkËe yLku fwtíke s MkuLkkuíkhku Þ¿k
Mkk{krsf «Mktøku Mk÷kn Mkq[Lkku fhu Au yLku ykðk «Mktøku Mkn¼køke fhkðe {]ík Ãkktzw yLku ÃkktzðkuLkku ÄkŠ{f WØkh fhu Au. ynª Ãkktzðku-
Ãký ÚkkÞ Au. Ãkktzðku {kíkkLkk ykËuþLku WÚkkÃke þfíkk LkÚke. Mkw¼ÿk fkihðkuLkk ÞwØ {kxu Mºke fuLÿ MÚkkLku LkÚke Ãký yMk{kLk ¾tz ðnU[ýe
øk¼oðíke níke Aíkkt {kíkkLkk ykËuþLku ÷eÄu íkuLke MkkÚku MkøkkE Lkfkhe Au. îkiÃkËe yLku fwtíkeLkk ykusMðe ÔÞÂõíkíðLkk MðþÂõíkfhýLke
þfíkk LkÚke. fwtíke yswoLkLku ykËuþ ykÃku Au, ‘‘ðkòt ðøkkzðkLke yk¼k{kt ÃkktzðkuLkkt Ãkwhw»k ÔÞÂõíkíð Ít¾ðkíkkt ÷køku Au.
Lkk fnu íkku ykÃkýe Ãký ! yswoLk, Lkkr¤Þuh Mðefkhe ÷u.’’3 fˤeðLk{kt {wõík rðnkh fhíke îkiÃkËe ÃkkuíkkLke RåAkÚke
rðhkxLkøkhe{kt yr¼{LÞw (çkk¤k ®n{ík)Lku Ãkhýkððk síke s ÃkíLkeíð «kÃík fhu Au. íkuLku ÃkktzðkuLkku «Míkkð ÃkMktË Ãkzu Au yLku
ðu¤kyu òLk{kt {nk÷ðkLkk þku¾eLk yLku ¼kusLkr«Þ ¼e{Lku íku{Lke MkkÚku nÂMíkLkkÃkwh ykðu Au. Mk{ksu Lk¬e fhu÷e ÷øLkLke
nÂMíkLkkÃkwh{kt hneLku hksøkkËe, ðkˤ{nu÷ yLku Ãkk¤u÷kt fkuE rðrÄyku fu Mkk{krsf çktÄLkku{ktÚke ÃkMkkh ÚkÞk rðLkk s
ÃkþwykuLke Mkt¼k¤ hk¾ðkLkku ykËuþ Ãký {kíkk fwtíke s ykÃku Au. nÂMíkLkkÃkwhLkk Mkkík {kr¤Þk {nu÷{kt hnuðk ÷køku Au. íkuLkwt yk
fwtíkeLkk [rhºk{kt Ëe½oárü yLku yøk{[uíkeLkkt ËþoLk ÚkkÞ Mðíktºk ÔÞÂõíkíð ¼khÚkLke {n¥ðLke Ãkkt¾zeyku-½xLkkyku-
Au. fkihð MkkÚku ¾tz ðnU[ýe Mk{Þu yLku yLkkøkík ÞwØ{kt ¼økðkLk «MktøkkuLkwt rðÄkÞf çkLku Au.
MkkÚku hnu yux÷k {kxu ÃkktzðkuLku n»ko½u÷k ÚkELku LkkhË yLku Ãkktzð Ãkrhðkh{kt îkiÃkËe yLku fwtíkeLkwt Mkk{úkßÞ ÔÞkÃku÷w Au.
¼økðkLkLkwt Mðkøkík fhðk fwtíke ÃkktzðkuLku ykËuþ ykÃku Au yLku «kík:fk¤u îkiÃkËeLke ykhíke Wíkkhíkk yLku íkuLkk [hýku{kt Ãkzíkk
fwtíke MðÞt çkºkeMk «fkhLkkt ¼kusLk çkLkkðeLku ¼økðkLk yLku LkkhËLku ÞwrÄrchLkk ËþoLkÚke Ãkwhw»k Mkns yntÚke Vwífkhe QXu÷ku ¼e{

1-68
{æÞhkrºkyu Ãkhkøk ðzLke Lke[u Ëuðe-ËuðíkkLke Mk¼k{kt îkiÃkËe yLku MkøkkE Lk¬e fheLku ¼e{ ÃkkAku ykðu Au íÞkhu íkuLkk Mkk{krsf
fwtíkeLkku s÷Mkku yLku «¼kð òuELku ¼Þ¼eík çkLku Au yLku yk Mðefkh {kxu yLku ÷øLk {kxu rðhkx hkòyu {qfu÷e þhík
zkfýËuðeykuÚke çk[ðk {æÞhkrºkyu Ãkkuf {qfu Au. yk Mk{Þu îkiÃkËe (Mk{MÞk)Lkk Wfu÷ {kxu {kíkk fwtíke yLku Mkíke îkiÃkËeLku hksf[uhe{kt
¼e{Lku fnu Au, ‘‘y{u fneyu yux÷kt zøk÷kt ¼hku íkku s ík{Lku yk{tºku Au yLku Ãkhk{þo fhu Au. yr¼{LÞwLke òLk{kt Ëuð-ËuðeykuLku
y{khe ËuðkuLke Mk¼k{kt çkuMkðkLkwt {¤þu... Lknªíkh ík{u íkku WÍkuhLku yk{tºký ykÃkðkLke rðrÄ íku{Lkk MkktrLkæÞ{kt s ©ef]»ý fhu Au.
WÍkuh {he sðkLkk Aku. ík{khwt Lkk{-rLkþkLk Lknª hnu.’’4 Ãkktzðku ‘¼khÚk’{kt fkuE Ãký «fkhLkk ÄkŠ{f fu Mkk{krsf «Mktøk
Ãký rð[khu Au, ‘‘çktLku fnu yux÷kt s zøk÷kt ¼heþw.t ykÃkýu MºkeykuLkwt WsððkLkku, íkuLke ÔÞðMÚkk fu rðrÄ fhðkLkku rLkýoÞ Mºkeyku s ÷u
fÌkwt {kLkeþwt yLku fnu íku «{kýu fheþwt. ykÃkýu ¼køke sEþwt íkku Au. rðhkxLkøkhe{kt hkýe ðu÷hkýe s yr¼{LÞwLke òLkLkk Wíkkhk
Ãký ykÃkýe økýíkhe ¾kuxe Ãkzþu.’’5 yLku ¼kusLkLke ÔÞðMÚkk fhu Au.
‘¼khÚk’ ÃkktzðkuLkku Ãkrhðkh {kík]Mk¥kkf Au. Mºkeyku yíÞtík ¼khÚk{kt †eLkkt ºký MðYÃk-Ãkwºke, ÃkíLke fu {kíkk Mk{kLk
«¼kðe çkLkeLku ðhíku Au. Mºkeyku ynª fíkko-níkko Au. Ãkwhw»kku ynª yrÄfkh ¼kuøkðu Au. yux÷wt s Lknª ËkMke suðkt Mkk{kLÞ Ãkkºkku Ãký
MºkeykuLkk ykËuþ «{kýu f{o fhLkkhk Au. yntfkh ykuøkk¤eLku hkò fu hkýeLkk ÔÞÂõíkíðÚke «¼krðík LkÚke. íkuyku {wõík heíku nheVhe
Mºkeyku Ãkwhw»kkuLku MkL{køko Ãkh ÷kðu Au. þfu Au yLku hkýeyku MkkÚku s¤¢ezk Ãký fhe þfu Au. íkuyku fkuE Ãký
îkiÃkËeLkk økwhw çkk¤k nhøkwhwLkwt ¼e{ îkhk yÃk{kLk yLku MÚkkLku Ãkwhw»k Mk¥kk, «¼wíkk, fu yn{TÚke ykíktrfík LkÚke.
yntfkhLku ÷eÄu ÃkktzðkuLkku Mkkík{ku Þ¿k rLk»V¤ sðkÚke Ãkktzw hkòLku Mkw¼ÿk
fqíkhkLkku yðíkkh «kÃík ÚkÞku Au. MknËuð, Lkfw¤ yLku ¼e{Lke ÃkíLke ‘¼khÚk’{kt Ãkwhw»kku fhíkkt Mºkeyku ÞkiLkð]r¥k yLku òíkeÞ
yktøkýu ykðu÷k fqíkhkLku nzÄqík fhe òfkhku ykÃku Au. îkiÃkËe çkºkeMk MktçktÄku{kt ðÄw {wõík Au. fwtðkhe {kíkk çkLku÷e yswoLk ÃkíLke Mkw¼ÿk
«fkhLkkt ¼kusLk Ëuðøkhk Úkk¤{kt {qfeLku Wfhzk hksf[uhe{kt WÃkÂMÚkík ÚkE ònuh{kt Mºke
Ãkh çkuXu÷k fqíkhk (MkMkhk Ãkktzw)Lku s{kzu Au. îki à kËeLkku yk Mkk[ku rð÷kMke yswoLkLke ÷tÃkxíkk ¾wÕ÷e Ãkkzu Au,
yk á~Þ òuE økwMMku ÚkÞu÷ku ¼e{ îkiÃkËeLku ÃkqAu ykí{Ãkrh[Þ Au . íku ý eyu Lkes ‘‘rËÞh suX, {khe ðkík Mkkt¼¤ku. yswoLkLku
Au. ‘‘fk¤ku fqíkhku íkkhu þku Mkøkku ÚkkÞ ?’’ îkiÃkËe ÔÞÂõíkíð Ãkku íkkLke ¼kðLkkyku «{kýu Ãkkíkk¤{kt {kuf÷þku íkku òu¾{ Q¼wt Úkþu.
¼e{Lku hkufzwt Ãkh¾kðu Au, ‘‘¼e{, fk¤ku MðÞt rLkŠ{ík fÞw O Au . {nk{køkeo yk Ãkwhw»k íkku Mºke rð÷kMke (nðkrËÞku) Au.
fqíkhku {khku MkMkhku ÚkkÞ ! {khk MkMkhkLku ½ýwt Mk{kLkíkk-Mk{íkkðkËe SðLkËþo L k «{kýu Ãkkíkk¤{kt ðkMkwrfLke ÞwðkLk fLÞkyku Au.
Ëw:¾ ykÔÞwt Au. ík{khwt LkϾkuË sòu !’’ çktLku íkuLkwt [rhºk rLk{ko ý ÃkkBÞw t Au. ykÚke Mkøkk-MktçktÄeyku{kt s MktçktÄku òuzþu yLku
÷zíkkt ÷zíkkt hksf[uhe{kt ykðu Au íÞkhu f]»ý ¼e{ suð k {nkçk¤ðkLk Þku Ø kLkk ¾ku xk ykÃkýk Þ¿k{kt VheLku ¼q÷ Ãkzþu.’’7
þkLík Ãkkzu Au, ‘‘çknuLk, íkwt MºkeLkku yðíkkh ykËuþ fu Ãkwh»w k Mkns yn{TLku íku økýíke Ãkkíkk¤{kt sðkLke íkiÞkhe fhíkk
Au. íkkhu íkku ¼khu Úkðwt òuEyu.’’ îkiÃkËe [kuϾw LkÚke fu Ãkku» kíke LkÚke. Q÷xw t, íkuLkk yswoLkLku òuELku Mkw¼ÿkLke fk{ð]r¥k ðÄw
Mkt¼¤kðu Au, ‘‘¼kE, økk¤ {køku íkuLku økk¤ yn{Lku yku ø kk¤eLku «çk¤ çkLku Au. íku ðnu÷ þýøkkhíkk yswoLku
s {¤u ! økku¤ {køku íkuLku økku¤ ykÃkeyu ! yk MkkÄLkkÃkÚk Ãkh ÷kðu Au. fnu Au, ‘‘{khk ¼hÚkkh, sðk Ëu Ãkkíkk¤Lke
íkku økku¤ LkÚke {køkíkk, økk¤ {køku Au. ÃkAe yÃkþçË s {¤u Lku ?’’ 6
ðkíkku. {khe MkkMkwLkk Ëefhk ! [k÷, ÷E òô ðkˤ{nu÷{kt Mkwðk¤e
îkiÃkËeLkku yk Mkk[ku ykí{Ãkrh[Þ Au. íkuýeyu Lkes Mkuòu{kt ÃkkuZeyu. íkkhk {kÚkk Lke[uÚke nwt {khku nkÚk fkZeþ Lknª..
ÔÞÂõíkíð ÃkkuíkkLke ¼kðLkkyku «{kýu MðÞt rLkŠ{ík fÞwO Au. çkkh {kMk MkwÄe íkkhtw ykuþefwt ÚkEþ. íkkhk rðLkk íkku Zkur÷Þk MkqLkk
{nk{køkeo Mk{kLkíkk-Mk{íkkðkËe SðLkËþoLk «{kýu íkuLkwt [rhºk Ãkzu. MkqLkk ÷køku ðkˤ{nu÷.’’8
rLk{koý ÃkkBÞwt Au. ykÚke ¼e{ suðk {nkçk¤ðkLk ÞkuØkLkk ¾kuxk nehkÃkÚk
ykËuþ fu Ãkwhw»k Mkns yn{TLku íku økýíke LkÚke fu Ãkku»kíke LkÚke. Ãkkíkk¤{kt ðkMkwrf LkkøkhkòLke fwtðkhe nehkÃkÚk {]ík yswoLkLkwt
Q÷xwt, íkuLkk yn{Lku ykuøkk¤eLku MkkÄLkkÃkÚk Ãkh ÷kðu Au. YÃk òuELku {kun Ãkk{u Au yLku ‘‘Ëuð¤Lkk Míkt¼ suðk Ãkøk, ðzLke
Ãkktzðku Ãký îkiÃkËeLku hksfeÞ, ÄkŠ{f yLku Mkk{krsf rLkýoÞ ðzðkE suðk hkíkk nkÚk, Vqxzwt ze÷, ðktfze {qAku, fk¤e ¼{h
÷uíke ð¾íku îkiÃkËe (yLku fwtíke)Lku Mkn¼køke çkLkkðu Au. çkeò yÚko{kt ÃkktÃkýku, ftfw suðk nkuX yLku ykçkwLkk rþ¾h suðk þku¼íkk ‘nkuh{kt’
íkuyku rLkýoÞ ÷u íku ÃkktzðkuLku Mðefkhðku Ãkzu Au. yr¼{LÞwLkk YÃkðk¤k {]ík yswoLk MkkÚku Mk¾eykuLke nkshe{kt {tøk¤ Vuhk Vhe
rððknLkku rLkýoÞ ÷uíke ðu¤kyu îkiÃkËeLku Mkn¼køke çkLkkðu Au. îkiÃkËe økktÄðo ÷øLk fhu Au.’’9 íku Ãkwhw»kLkk MðkÚkeo Mð¼kðÚke Ãkrhr[ík
Ãký ÃkkuíkkLkku {ík ÔÞfík fhu Au, ‘‘rËÞh-suX, nðu rð÷tçk yrLkü nkuðkÚke ÷øLkÃkqýo ÚkÞk ÃkAe s y{hfqtÃkku AktxeLku MkSð fhu Au.
Mksuo. ykÃkýk fw¤Lku Aksu yuðwt Mkøkwt þkuÄeLku çkk¤kLkku MktçkÄ òuzkì.’’ yswoLk MkSðLk Úkíkkt s çktLkuLkku ‘ykt¾ {u¤kðku’ ÚkkÞ Au. çktLku
MkøkkE õÞkt òuzðe íku Ãký íku s Lk¬e fhe ykÃku Au, ‘‘çkk¤kLke fk{rðb¤ çkLku Au. LkuºkçkkýÚke nehkÃkÚk øk¼oðíke çkLku Au.
MkøkkE íkku rðhkxLkøkhe{k tfhku. rðhkx hkòLku ½uh W¥khk (yutíkhkt) Ãkkíkk¤{kt fwtðkhtw MkkuLkwt ÷uðk ykðu÷k ysqoLk nehkÃkÚk fwtðhe rÃkíkkLkk
½ýe s hwÃkk¤e fLÞk Au. íkuLkkt Ãkøk÷ktÚke ykÃkýwt yktøkýwt þku¼þu !’’6 AkLkwt fwtðkhwt MkkuLkwt ykÃku Au. Ãkwhw»kLke MðkÚkeo «f]ríkÚke Ãkrhr[ík

1-69
nehkÃkÚk MkkuLkwt yswoLkLkk nkÚk{kt {qfíkkt fnu Au, ‘‘yk MkkuLkwt Ãk]Úðe
Ãkh sELku rÃkíkk ÃkkA¤Lkku ytrík{ Þ¿k Ãkqhku fhku. {Lku rðMkhe sþku
Lknª.’’10
nehkÃkÚkLkku MktþÞ Mkk[ku Ãkzu Au. yk ÃkAe yswoLk SðLkLkk
W¥khkÄo{kt Ä{oLke çknuLk Äh{ktLke Ãkwºke íku¤MkeLkk {k{uhk{kt ykð~Þf
MkkÃk÷e Mkkze ÷uðk Ãkkíkk¤{kt ykðu Au. ½ýk ð»kuo ykÔÞku nkuðk
Aíkkt WËkh{Lkk nehkÃkÚk fkuE Ãký «fkhLkku WÃkk÷t¼ ykÃÞk rðLkk
ÃkktzðkuLke ykçkY Mkk[ðk yswoLkLku MkkÃk÷e Mkkze ykÃku Au.
ynª Lkkøk Mk{ks Au Ãký íku {kLkðMk{ks suðku s Au. íku
{kLkð suðk s r¢Þkf÷kÃk fhu Au, íkuðk s n»ko, þkuf, ðuËLkk yLku
ÞkiLk ¼kðku yLkw¼ðu Au. Lkkøk suðk «f]rík ík¥ðkuLkwt ynª {kLkðefhý
ÚkÞu÷wt Au.
rn®zçkk
ynª hkûkMk Mk{ksLkku MÃkü WÕ÷u¾ {¤íkku LkÚke. rn®zçkk
Au Ãký íku {kLkðYÃku s ÔÞõík ÚkkÞ Au. îkiÃkËeLke {kVf íkuLkk Ãký
fkuE Ãkrhðkh, økkuºk fu ðtþLkku WÕ÷u¾ ÚkÞku LkÚke. îkiÃkËeLke su{ s
íku ðLk{kt {wõík nhe-Vhe þfu Au, ðLkLkk yufktík{kt Íq÷u Íq÷e þfu
Au yLku Ãkwhw»k MkkÚku økktÄðo ÷øLk fhe þfu Au.
rn®zçkk ðLkLkk yufktík{kt Ãkwhw»kkuLku ykf»koðk ½q½rhÞkuðk¤ku
Íq÷ku çkktÄu Au yLku nª[u Au. ½q½rhÞkuLkk yðksÚke ykf»kkoÞu÷ku
¼e{ yuf s ½q{heyu ÃkðLk MkkÚku rn®zçkkLku MkqhsLkk hÚk{kt ÃknkU[kzu
Au. ¼e{Lkk Ãkkihw»kÚke ðþe¼qík ÚkÞu÷e rn®zçkk fk{rðb¤ çkLku
Au. íkuLku ¼e{Lke LkshLkkt çkký ðkøku Au yLku øk¼oðíke çkLke ½xkuíf[
(ÄheLkku ½xwfhku)Lku sL{ ykÃku Au.
$ÿkýe
‘RLÿ yLku yr¼{LÞw’Lke Ãkkt¾ze{kt Þwøk÷Ä{o rLk¼kððkLkk
çknkLku {nk{køko{kt «ðuþu÷k ÔÞr¼[khLkku rLkËuoþ Au. RLÿ, RLÿkýe
yLku Ér»kykuLkk «Mktøk{kt MºkeLku ¼kuøk rð÷kMkLke ðMíkw Mk{síkk
Ãkwhw»kku Mkk{uLkku MºkeLkku ¾wÕ÷ku «fkuÃk Au. MkkÚku MkkÚku ÃkíLkeLkk þe÷Lkwt
yLÞ Ãkwhw»kkuÚke hûký Lk fhe þfíkk fkÞh Ãkrík Mkk{u Wøkú rðÿkun Au.
ELÿÃkwhe{kt ykðu÷k Ér»k yríkrÚkykuLkwt ½ýk nuíkÚke Mðkøkík
fhíke ELÿkýe Mkk{u yuf MkkÄw ykt¾ r{[fkðu Au íkku çkeòu Ér»k
RLÿkýeLkk Ãkøk WÃkh Ãkøk {qfu Au. ð¤e ºkeòu MkríkÞku Ãkkík¤e
f{h{kt MÃkþeoLku [qxfe ¼hu Au. ¢kuÄÚke fk¤e{Uþ Úkíke ELÿkýe
«íÞw¥kh ÃkkXðu Au, ‘‘ík{u ynª þwt fk{ ykÔÞk Aku ? {khkÚke Ëqh
hnuòu. Lknªíkh ynªÚke fE rËþk{kt sþku ?’’11 RLÿkýe MkríkÞktLku
ykøk¤ WÆuþu Au, ‘‘ík{u yk Lkkhe Ëun Ãkh þkLke f¤k fhku Aku ?
nðu ykøk¤ ðÄþku íkku íktçkqhu íktçkqhu {kÚkkt Vqxe sþu.’’12
íku ÃkkuíkkLkk Ãkrík RLÿ Mkk{u Ãký rðÿkun fhu Au. RLÿkýe
æðkhu Q¼e ¢kuÄÚke Äúqsu Au yLku Ëktík f[f[kðeLku {nuýkt {khu,
‘‘íkU ykðk MkULkk¤ðk (÷tÃkx) MkkÄw õÞktÚke ¾heãk ? çkeò çknkËwh
Ãkwhw»kLkwt ½h çkktÄeþ Ãký nðu íkLku íkku Lknª hnwt. ¾ksu, Ãkesu yLku
¼sLk fhsu.’’13
fkihðkuLku ðeh Ãkwhw»kku økýeLku RLÿkýe Äð¤køkZ fkihðLke
hksf[uhe{kt ykðe ònuh{kt íkuLku Mðefkhe ÷uðkLkku «Míkkð {qfu Au.
1-70
Ãký RLÿLkk ¼ÞÚke fkihðku yuLkku «Míkkð Mðefkhíkk LkÚke íÞkhu
RLÿkýe ¼he Mk¼k{kt {nuýkt {khu Au, ‘‘nwt íkku ík{khe f[uhe{kt
½ýe yr¼÷k»kk ÷ELku ykðe níke Ãký ík{u íkku rLkðeÞo rLkféÞko.
{khe ykþk yÄqhe hne. ík{khtw {q¤ sòu !’’14
ÃkktzðkuLku Ãkhk¢{e Ãkwhw»kku {kLkeLku RLÿkýe nÂMíkLkkÃkwhLke
hksf[uhe{kt ykðu Au. íku{Lke Mkk{u «Míkkð {qfu Au, ‘‘ík{u ½ýk s
ðeh yLku ½ýk s MðkrËÞk (rð÷kMk {kx uÞkuøÞ) Ãkwhw»kku Aku. ík{khk
[qzkLke ykþkyu ykðe Awt. {Lku [qzku Ãknuhkðku yLku yuf sý hk¾e
ÕÞku... ðkˤ {nu÷{kt rð÷kMk fheyu.’’ RLÿÚke ¼Þ Ãkk{u÷k
Ãkktzðku Ä{oLku ykøk¤ Ähe ELÿkýeLkku «Míkkð yMðefkhu Au. ÃkktzðkuLku
fkÞh økýe ¢kuÄÚke fk¤Ík¤ Úkíke ELÿkýe f[uhe{ktÚke çknkh Lkef¤u
Au yLku nÂMíkLkkÃkwhLkk yuf {kLkðeLku {khðkLkk rLkÄkoh MkkÚku {køko{kt
çkk¤f suðk ÷køkíkk yr¼{LÞwLku òuhÚke Ĭku {khu Au. yr¼{LÞw
yzøk hnu Au yLku íkuýe nzMku÷kELku Ëqh Ãkzu Au. yr¼{LÞw Ãk]åAk
fhu Au, ‘‘{Lku Ĭku {khðkLkwt íkkhtw «ÞkusLk ?’’ Mðøko{ktÚke Mkçk¤
Mðk{eLke þkuÄ{kt Lkef¤u÷e ELÿkýeLku Ãk]Úðe Ãkh çkÄk rLk{koÕÞ Ãkwhw»kku
s {éÞk íkuLke Ëw:¾ËkÞf ðkík yr¼{LÞwLku fhu Au. yr¼{LÞw
yÃk{krLkík RLÿkýeLku Mkk{krsf økkihð ykÃkðk Lkøkkhtw ðøkkzeLku
ÃkktzðkuLku òý fhu Au. yr¼{LÞwLku Ãkktzðku RLÿLkku ¼Þ çkíkkðu Au.
íkuLkk «íÞw¥kh{kt yr¼{LÞw RLÿu {kuf÷u÷k {nk çk¤ðkLk ÞkuØk
ÃkðLkËuðLku ÃkhkMík fhe RLÿkýeLku hksfeÞ økkihð yÃkkðu Au.
* îki à kËeLkk [rhºkLkw t Mkku Ë knhý rððu [ Lk ‘{nk{køkeo
SðLkËþoLk’{kt fhðk{kt ykÔÞwt Au.
Þ¿k{kt ykð~Þf fwtðkhwt s¤ Mkhò ðkðu ÷uðk økÞu÷k Ãkktzðku
Mkk{u s¤òuøkýe ÷øLkLkku MkeÄku s «Míkkð {qfu Au, ‘‘s¤ ÷E
sðkðk¤k íkw fkuý Au ? {Lku Ãkhýíkku ò.’’15
‘¼e÷kuLkwt ¼khÚk’{kt MºkeykuLke RåAk-ykfktûkk, {nuåAk
Lku ¼kðLkk «{kýuLkwt søkík Au. íku{kt rÃkík]Mk¥kkf Ãkwhw»kMk{ksLke
¼kðLkkykuLkku Lknªðík «ðuþ Au. fk{Y ËuþLke LkkÚke VqÞUh {kxu
Ãkwhw»k ðMíkw Au. íku Ãkwhw»kkuLkku ðuÃkkh fhu Au.MkuLkíkhkÞ¿k{kt LkkheLkk
ðu[u÷k LkhLke ykð~Þfíkk nkuðkÚke ¼e{ fk{Y Ëuþ{kt LkkÚke VqðUhLkk
½hu òÞ Au. íku LkkÚke VqðUhLku fnu Au, ‘‘{køku yux÷k YrÃkÞk ykÃkwt,
nÂMík ykÃkwt, ½kuzk ykÃkwt, MkkuLkwt ykÃkwt, YÃkw ykÃkwt Ãký {Lku fkuE
ðu[kíkku Lkh ykÃkku.’’ Lkkíke VqðUh fnu Au, ‘‘ÃkhËuþe {nu{kLk, íkkhu
fux÷k Lkh òuEyu Au ? òuEyu yux÷k ykÃkwt. {khu ½hu LkhLkku xkuxku
LkÚke.’’16 ¼e{ Ãkktzð íktËwhMík Lkh swyu Au. LkkÚke VqðUh LkhLke
®f{ík Lk¬e fhu Au yLku Ãkktzð íkuLke çkkhkuçkkh ®f{ík [qfðe Lkh
¾heËu Au.
Ãkwhw»kLku ðMíkw økýe íkuLkku ÔÞðMkkÞ fhðku fu íkuLku MktÃkr¥k økýe
íkuLkk Ãkh ykrÄÃkíÞ MÚkkÃkðkLkk MºkeykuLkk «Mktøkku ¼khÚk{ktÚke
«kÃík ÚkkÞ Au su {kík]Mk¥kkf «¼wíkkLkku rLkËuoþ ykÃku Au. rðïLkkt
{nkfkÔÞku{kt ykðk «MktøkkuLkku y¼kð ðhíkkÞ Au.
LkðeíkkËuð MkuLk (yLkwðkË : W{k hktËurhÞk) ‘‘LkkheLkkt
hk{kÞýe økeíkku MkeíkkLkkt s økeíkku Au ’ ’ ÷u ¾ {kt LkkU Ä u Au ,
‘‘{nk¼khíkÚke {ktze ‘{kuçke rzf’ MkwÄeLke çkÄe s fÚkkyku{kt Ëuþðxku
ykÃkðku yux÷u íku ÔÞÂõíkLke çkÄe s þÂõík nýe ÷uðkLke ðkík ykðu
Au - yrÄfkh Íqtxðe ÷uðkLke, «ríkckLkku Lkkþ fhðku yu{ s yk
fnkLkeyku{kt Au - ÃkAe íku ðLk{kt nkuÞ, {hw¼qr{{kt nkuÞ fu xkÃkw WÃkh
nkuÞ rð»kÞ íkku yuf s Au. rLkðkoMkLk ykÃkðwt yux÷u s íku ÔÞÂõík MkkÚku
çkÄkt s Mkk{krsf çktÄLkku íkkuze Lkkt¾ðkt - {Lkw»ÞLku yufkfe çkLkkðe
Ëuðku. íkuLku òýu zk¤ WÃkhÚke íkkuze Lkkt¾ðku, yMknkÞ, þÂõíkneLk
çkLkkðe Ëuðku. ykuÕz huMxk{uLx{kt þeçkkLku hý«Ëuþ{kt {kuf÷ðe fu
hk{kÞýLke MkeíkkLku ðLk{kt {kuf÷e Ëuðe - çktLkuLkku WÆuþ yuf s Au.
ÔÞÂõíkLke Mkk{krsf «ríkck yLku Ãkrh[Þ Íqtxðe ÷uðkt. LkkheLke
çkkçkík{kt rLkðkoMkLk yux÷u íkuLkwt SðLk hË fhðwt.’’17
ykLkkÚke rðhwØ rËþkLkk ykÄkh ‘¼e÷kuLkwt ¼khÚk’ ykÃku
Au. ynª nÂMíkLkkÃkwh{ktÚke rLkðkoMkLk Ãkk{e fwtíke fu îkiÃkËeLku ðLk{kt
Ëw:¾ku ¼kuøkððk{kt Ãkzíkkt LkÚke. LkÚke íkku fwtíke Mk{uík ÃkktzðkuLkwt fkuE
hkûký nhý fhíkku, LkÚke íkku ÷kûkkøk]n ËnLkLkku «Mktøk. fwtíkeLku
SðLkLkk fkuE Ãký «Mktøku fu MÚkkLku ðiÄÔÞLkwt Ëw:¾ Mkk÷íkwt LkÚke.
LkÚke íkku ÃkkuíkkLke MktÃkr¥k økýeLku ÞwrÄrch ãqík{kt îkiÃkËeLku Ëkð Ãkh
{qfíkk. LkÚke íkku ¼he fkihð Mk¼k{kt Ëw:þkMkLk îkiÃkËeLkkt ðMºkkuLkwt
nhý fhíkku. LkÚke íkku fkuE Ãkwhw»k MºkeLkku WØkh fhðk ynª þkiÞo,
ðeÞo fu Ãkkihw»k Mkkrçkík fhíkku. LkÚke íkku Ãkwhw»kÚke yÃk{krLkík ÚkÞu÷e
fkuE Mºke yktMkw Mkkhíke fu LkÚke íkku þkÃk ykÃkíke fu LkÚke íkku ÓËÞ{kt
ðihkÂøLk s÷íke hk¾íke.
ynª ÞwØLkk fuLÿ{kt Mºke LkÚke Ãký ºkkrník yuðk ©ef]»ýu
RhkËkÃkqðof Ãkktzðku-fkihðku ðå[u fhu÷e yMk{kLk ¾tz ðnU[ýe Au.
Ãkktzðku yLku fkihðkuLkwt ÃkkuíkkLkwt y÷øk-y÷øk hkßÞ nÂMíkLkkÃkwh
1-71
yLku Äð¤køkZ Au. Mºke ynª SðLkLkk fkuE Ãký «Mktøku fu MÚkkLku
yMknkÞ, ÷k[kh fu yÃk{krLkík LkÚke. Mk{økú hksfeÞ, ÄkŠ{f
yLku Mkk{krsf Mk¥kk fwtíke-îkiÃkËe suðe ðneðxfwþ¤ MºkeykuLkk
nkÚk{kt Au. Mºkeyku ynª ÃkkuíkkLkk Mðíktºk yLku hksfeÞ, ÄkŠ{f
yLku Mkk{krsf ÔÞÂõíkíð MkkÚku MkþÂõíkfhý MkkÚku «økxu Au. íkuyku
Ãkwhw»kkuLku ykíktrfík fhíke LkÚke Ãký ßÞkhu ¼q÷ fhu Au íÞkhu hksfeÞ,
Mkk{krsf yLku ÄkŠ{f SðLkLke {køkoËþof çkLku Au. yk yÚko{kt
‘¼khÚk’ MºkeLkk Mk{økú SðLkLku «økxkðíkwt yLku økkihð fhíkwt rðïLkwt
rðh÷ ÷kuf{nkfkÔÞ Au.
Mkt˼o : 1. ¼e÷kuLkwt ¼khÚk, MktÃkkËf : zkì.¼økðkLkËkMk Ãkxu÷ («fkþf : þuX
fu. xe. nkEMfq÷, ¾uzçkúñk, «Úk{ ykð]r¥k, 1997), Ãk]. 18 2. yusLk, Ãk].
76 3. yusLk, Ãk]. 76 4. yusLk, Ãk]. 45 5. yusLk, Ãk]. 49-50 6.
yusLk, Ãk]. 84 7. yusLk, Ãk]. 51 8. yusLk, Ãk]. 51-52 9. yusLk, Ãk].
53 10. yusLk, Ãk]. 53 11. yusLk, Ãk]. 79 12. yusLk, Ãk]. 80 13.
yusLk, Ãk]. 80 14. yusLk, Ãk]. 81 15. yusLk, Ãk]. 56 16. yusLk, Ãk].
56 17. ÷kuf økwsohe - 16, MktÃkkËf : zkì.çk¤ðtík òLke («fkþf-økwshkík
MkkrníÞ yfkË{e, «Úk{ ykð]r¥k-2002), Ãk]. 242
304, r{rÚk÷k, rðsÞk çkUf hku nkWMk,
sSMk çktøk÷k [kh hMíkk, çkkuzfËuð, y{ËkðkË-380015.
({ku.) 9428109579
1-72
 ©e{ËT hks[tÿ : ytøkík Ãkºkku{kt «fkrþík
{w{wûkw MkkÄfLkwt ÃkkhËþeo ÔÞÂõíkíð
‘‘su{ ÃkqhuÃkqhku Mk¤øku÷ku yÂøLk ÷kzfkLku çkk¤e Lkk¾u Au,
íku{ ¿kkLk YÃke yÂøLk çkÄkt s f{kuoLku çkk¤e Lkk¾u Au.’’ -
¼økðíkøkeíkk : 4/37
yuf MkkrníÞ MðYÃk íkhefu Ãkºk MkkrníÞ{kt hnu÷e yLkuf
{n¥ðLke Mkt¼kðLkkykuLkk ÷u¾kt-òu¾kt ykuAkt s ÚkÞkt Au. ykí{fÚkk
yLku hkusLkeþe yu çktLkuLkk fux÷kf ytþku ÃkºkMkkrníÞ{kt Ãký òuE
þfkÞ. Ëhuf Ãkºk{kt íkkhe¾ yLku su MÚk¤uÚke ÷¾kÞk nkuÞ yuLkku
WÕ÷u¾ ¼rð»ÞLkk RríknkMk {kxu yuf ykÄkh¼qík Mkk{økúe Ãký çkLke
þfu, ð¤e Ãkºkku ßÞkhu ÷¾kÞkt nkuÞ íÞkhu yu ÷¾LkkhLkk {Lk{kt yu
Ãkºkku ¼rð»Þ{kt «fkrþík Úkþu yuðe Äkhýk fu þõÞíkk ¼køÞu
s nkuÞ Au, Ãkrhýk{u ykí{fÚkk yLku hkusLkeþe fhíkkt
Ãký yu{kt ÃkkhËŠþíkkLkwt ík¥ð rðþu»kÃkýu nkuÞ.
Ëu¾eíke heíku s ÃkkuíkÃkkuíkkLkk ûkuºku rðþu»k
yuðwt su{Lkwt fkÞo fu «ð]r¥k nkuÞ, yuðe
«rík¼kðk¤e ÔÞÂõíkyku L kkt Ãkºkku
ykÃkýLku {wrÿík MðYÃku-ÃkwMíkfkfkhu
òuðk ðkt[ðk {¤u. «fkrþík Ãkºkku{kt
yuðk «rMkØ Lkk{ku{kt Úkkuzkf Lkk{ku
Mknusu ÞkË ykðu - Ëk.ík. økktÄeS,
sðknh÷k÷ Lknu h w , Íðu h [t Ë
{u½kýe, su. f]»ý{qŠík, ½Lk~Þk{ËkMk
çkeh÷k, hðeLÿLkkÚk xkøkkuh, ¾r÷÷
rsçkúkLk, Lkkuçku÷ Ãkkrhíkkur»kfLkku yMðefkh
fhLkkh ßÞkt Ãkku÷ MkkºkoLkk Mºker{ºk Mke{kuLk Ë
çkkuWykhLkwt Lkk{ Ãký LkkUÄLkeÞ. yk Mkt˼uo ©e{ËT
hks[tÿLkk Ãkºkku yLkuf heíku Lkku¾kt Ãkzu Au. yk{ Ãký ¼khík{kt
ykæÞkÂí{f ûkuºku su{Lke ykí{Mkkûkkífkhe - ¿kkLke íkhefu økýLkk
nkuÞ yu{Lkk «fkrþík Ãkºkku ykuAkt s òuðk {¤u.
ÞkuøÞ Ãkrh«uûÞ{kt yk çkkçkíkLku Mk{sðk yLku {q÷ððk Mkki
«Úk{ ykÃkýu ynª ©e{ËT hks[tÿLkk ÔÞÂõíkíðLkk Úkkuzkf {n¥ðLkk
ÃkkMkktyku Ãkh Lksh fheyu :
økwshkík{kt {kuhçke LkSf ðkðrýÞk økk{u rð¢{ Mktðík
1924Lkk fkhíkf MkwË ÃkwLk{u sL{u÷k ©e{Ë hks[tÿLkwt ßÞkhu
[kuºkeMk ð»koLke ¼hÞwðkLk ðÞu yðMkkLk ( rð¢{ Mktðík 1957
[iºk MkwË-5 - 9 yur«÷, 1901) ÚkÞwt íÞkhu y÷knkçkkËÚke «økx
Úkíkk «rMkØ ytøkúuS y¾çkkhu ÷øk¼øk ÃktËhMkku þçËkuLkku Ëe½o
©Øktsr÷ ÷u¾ ÷ÏÞku níkku. yu ÷u¾{ktÚke ynª Úkkuzktf ytþku :
‘‘ßÞkhu ©e{ËT 21 ð»koLkk níkk íÞkhu íkuykuyu ÄtÄk{kt «Þký
fÞwO yLku ½ýk xqtfk ð¾ík{kt yuf Mkkhk Íðuhe íkhefuLke Lkk{Lkk
1-73
- {kðS fu. Mkkð÷k
{u¤ðe. ðÄíkk síkk ÔÞkÃkkhLke WÃkkrÄyku ðå[u Ãký Ä{o yLku
ík¥ð¿kkLkLkk ÃkkuíkkLkk r«Þ yÇÞkMk{kt íkuykuyu ¾÷u÷ ykððk ËeÄe
Lknª. ð»ko{kt fux÷kf {rnLkkyku Ãkkuíku {wtçkE Akuze [kÕÞk síkk
yLku ÃkkuíkkLke ÃkuZeyu fne síkk fu ßÞkt MkwÄe Ãkkuíku ÷¾u Lknª íÞkt
MkwÄe fkuEyu yu{Lke MkkÚku ÃkºkÔÞðnkh Ãký fhðku Lknª. økwshkíkLkk
ðLkku{kt íkuyku yufkLíkðkMk økk¤íkk yLku íÞkt hne Þkuøk yLku ®[íkLk{kt
Mk{Þ ÔÞíkeík fhíkk.’’
yk Ëþk ©e{k¤e ðrýf Ãkrhðkh{kt {kíkk ËuðçkkE siLk
MktMfkhku ÷kÔÞk níkk. ßÞkhu yu{Lkk ËkËk Ãk[ký¼kE f]»ý¼õík
níkk. yu{Lkwt nw÷k{ýwt Lkk{ ÷û{eLktËLk níkwt. ÃkkA¤Úke Mktðík
1928{kt yu{Lkwt Lkk{ hkÞ[tË Ãkkzðk{kt ykÔÞwt.
fnuðkÞ Au fu Mkkík ð»koLke ðÞu ððkrýÞk
økk{{kt y{e[t Ë Lkk{Lkk øk] n MÚkLkw t
MkÃkoËtþÚke yðMkkLk ÚkÞwt. y{e[tË,
çkk¤f hkÞ[tË Ãkh ¾qçk ðnk÷ hk¾íkk
níkk. yk yðMkkLkLke ½xLkkyu
©e{ËTLku ¼khu {Úkk{ý{ktÚke ÃkMkkh
fÞko. yk íkeðú {Úkk{ý îkhk s
y[kLkf yu{Lkk r[¥k ÃkhÚke òýu fu
fkuE ÃkhËku nxe økÞku yLku yu{Lku
sL{sL{ktíkhLkwt ËþoLk ÚkE økÞwt yu{
fnuðkÞ Au. Mktðík 1942{kt fåALkk
ðrýf ÃkË{þe XkfhMkeyu {w t ç kE{kt
¼q÷ï u h þkf{kfuxo ÃkkMkuLkk rËøktçkh ËuhkMkh{kt
©e{ËTLku «&™ fÞkuo níkku - ‘ykÃkLku ÃkqðoLkk
sL{ktíkhLktw ¿kkLk Au yu{ {U Mkkt¼éÞwt Au, íku Mkk[wt Au ?’ ©e{ËTu
‘nk, Au’ fneLku Mkkík ð»koLke ô{hu çkLku÷e yu ½xLkk ðýoðe níke.
Mktðík 1044Lkk {nk MkwË çkkhMkLkk hkusu ©e{ËTLkk ÷øLk Íðuhe
huðkþtfh søkSðLkËkMk {nuíkkLkk {kuxk¼kE ÃkkuÃkx÷k÷¼kELkk
MkwÃkwºke ÍçkfçkkE MkkÚku ÚkÞk. yufðeMk ð»koLke ô{hu íkuyku {wtçkE{kt
nehk{kuíkeLkk ðuÃkkh{kt ©e huðkþtfh søkSðLk Íðuhe MkkÚku
¼køkeËkhe{kt òuzkÞk níkk.
MkLku 1891Lkk sw÷kE {kMk{kt økktÄeS ßÞkhu rð÷kÞíkÚke
çkurhMxh ÚkELku ®nË ÃkkAk VÞko íÞkhu {wçt kE{kt íku{Lkku Wíkkhku ©e{ËTLkk
fkfk MkMkhk zkì . «kýSðLkËkMk {nu í kkLku íÞkt níkku . zkì .
«kýSðLkËkMku ©e{ËTLke MkkÚku økktÄeSLke yku¤¾ký «Úk{ðkh
fhkðe yLku fÌkwt - ‘frð AíkktÞu y{khe MkkÚku ðuÃkkh{kt Au, íkuyku
¿kkLke Au, þíkkðÄkLke Au. økktÄeSyu yk rðþu LkkUæÞwt Au - ‘{khe
WÃkh ºký Ãkwhw»kkuyu Ÿze AkÃk Ãkkze Au - xku÷MxkuÞ, hÂMfLk yLku
hkÞ[t˼kE. {nkí{k xku÷MxkuÞ íkÚkk hÂMfLk fhíkkt Ãký ©e{ËTu
{khk WÃkh Ÿze yMkh fhe Au!’’
{kºk Úkkuzef ÔÞÂõíkykuLku yk Ãkºkku ÷¾kÞk Aíkkt «fkrþík
ÃkºkkuLke ykx÷e {kuxe MktÏÞk (ykþhu 1500) yuf MkkrníÞ MðYÃk
íkhefu ©e{ËTLkk ÃkºkkuLkwt yuf ykøkðwt {n¥ð Au. nðu ykÃkýu yuf
ÃkAe yuf yu{ ©e{ËTLkk Ãkºkku ynª «Míkwík fhíkk sEyu. ©e{ËTLkk
ykæÞkÂí{f ®[íkLkLkwt nkËo yLku yuf MkkÄf íkhefu yu{Lkk ÃkkhËþeo
ÔÞÂõíkíðLke yuf AçkeLkwt yu heíku ykÃkýLku y÷ÃkÍ÷Ãk ËþoLk Úkþu :
(MÚk¤ {ÞkoËkLku æÞkLk{kt ÷ELku ynª «Míkwík Ãkºkku{ktLkk yrík
{n¥ðLkk ytþku s ÷eÄk Au, y÷çk¥k fux÷kf Ãkºkku yk¾uyk¾k
Ãký ÷eÄk Au. ©e{ËTLke ô{hLkk ¢{{kt ynª Ãkºkku {qfkÞk Au.
yux÷u ÃkºkLkk {Úkk¤u fkiMk{kt {q¤ økútÚk{ktLkku ¢{ktf yLku ©e{ËTLke
ô{h Ëþkoðe Au :
(1) ({q¤ ¢{ktf 28 ©e{ËTLke W.ð. 20)
{wtçkE çktËh, Mkku{ðkh, 1943
r«Þ {nkþÞ,
nS {khk ËþoLkLku søkík{kt «ðíkoLk fhðkLku fux÷kuf ð¾ík
Au. M{]rík{kt hk¾òu fu fkuELku rLkhkþ Lknª fhtw. Ä{o MktçktÄe ík{khk
rð[kh Ëþkoððk Ãkrh©{ ÷eÄku íku W¥k{ fÞwO Au. fkuE «fkhLke
yz[ý Lknª ykðu. n{ýkt yu Mk½¤k rð[khku fuð¤ ÃkðLkÚke Ãký
økwÃík hk¾òu. ËþoLkMkkÄLkk, Ä{o RíÞkrË MktçktÄe rð[khku Mk{køk{u
Ëþkoðeþ. nwt Úkkuzk ð¾ík{kt MktMkkhe Úkðk íÞkt ykððkLkku Awt. ík{Lku
ykøk¤Úke {khk ¼ýeLkwt yk{tºký Au.
rð. hkÞ[tÿ
(2) ({q¤ ¢{ktf 42 W. ð»ko 22)
¼Y[, {køkþh MkwË, 12, 1945.
r[. sqXk¼kE,
ßÞkt Ãkºk ykÃkðk òyku Aku íÞkt rLkhtíkh fwþ¤íkk ÃkqAíkk
hnuþku. «¼w¼Âõík{kt íkíÃkh hnuþku. rLkÞ{Lku yLkwMkhþku yLku Mkðo
ðze÷kuLke yk¿kk{kt yLkwf¤ q hnuþku yu{ {khe ¼÷k{ý Au. søkík{kt
Lkehkøkeíð, rðLkÞíkk yLku MkíÃkwhw»kLke yk¿kk yu Lknª [¤ðkÚke
yk ykí{k yLkkrË fk¤Úke h¾zâku, Ãký rLkhwÃkkÞíkk ÚkE íku ÚkE.
nðu ykÃkýu Ãkwhw»kkÚko fhðku Wr[ík Au. sÞ Úkkyku !
ynª [khuf rËðMk hkufkðkLkwt Úkþu.
rð. hkÞ[tË
(3) ({q¤ ¢{ktf 153 ô. ð»ko 23)
ððkrýÞk, ykMkku MkwrË 12, þrLkðkh, 1946
Ä{uoåAf ¼kEyku,
yksu yuf ík{khtw Ãk¥kw {éÞwt (ytçkk÷k÷Lkwt) WËkMkeLkíkk yu
yæÞkí{Lke sLkLke Au. MktMkkh{kt hnuðwt yLku {kuûk Úkðk fnuðwt yu
çkLkðwt yMkw÷¼ Au.
rð. hk[ÞtËLkk Þ.
(4) ({q¤ ¢{ktf 177 W. ð»ko 24)
{wtçkE, fkhíkf ðË 14, økwhw, 1947
Mkw¿k ¼kE©e rºk¼kuðLk,
1-74
ík{khtw Ãkºk 1 {ÕÞwt. {LkLk fÞwO. ytíkhLke Ãkh{kÚkoð]r¥kyku
Úkkuzk fk¤ MkwÄe «økx fhðk RåAk Úkíke LkÚke. Ä{oLku RåAðkðk¤kt
«kýeykuLkkt Ãkºk«&™krËf íkku yíÞkhu çktÄLkYÃk {kLÞkt Au. fkhý,
su RåAkyku n{ýkt «økx fhðk RåAk LkÚke. íkuLkk ytþku (Lknª
[k÷íkkt) íku fkhýÚke «økx fhðk Ãkzu Au. rLkíÞ rLkÞ{{kt ík{Lku
yLku çkÄk ¼kEykuLku n{ýkt íkku yux÷wt s sýkðwt Awt fu su su
ðkxuÚke yLktíkfk¤Úke økúnkÞu÷k ykøkúnLkku, ÃkkuíkkÃkýkLkku yLku
yMíkMktøkLkku Lkkþ ÚkkÞ íku íku ðkxu ð]r¥k ÷kððe, yu s ®[íkLk
hk¾ðkÚke yLku Ãkh¼ðLkku áZ rðïkMk hk¾ðkÚke fux÷uf ytþu
íku{kt sÞ Ãk{kþu.
rð. hk[ÞtËLkk Þ.
(5) ({q¤ ¢{ktf 303 W. ð»ko 25)
ððkrýÞk, fkhíkf MkwË 13, þrLk 1948
þw¼kuÃk{kÞkuøÞ ©e ytçkk÷k÷,
yºkÚke ðrË 3Lkk Lkef¤ðkLkku rð[kh Au. {kuhçke Ãkkt[ Mkkík
rËðMk ¼ktøkðk Mkt¼ð Au, íkÚkkrÃkík ÔÞðnkrhf «Mktøk Au yux÷u
ík{Lku ykððwt ÞkuøÞ LkÚke. ykýtË Mk{køk{Lke RåAk hk¾òu.
{kuhçkeLke rLkð]¥k fhþku. ð¤e yuf ðkík M{]rík{kt hnuðk sýkðeyu
Aeyu fu Ãkh{kÚko «Mktøk{kt nk÷ y{u «økx heíku fkuELkku Ãký Mk{køk{
fhðkLkwt hkÏÞwt LkÚke. RïhuåAk íkuðe sýkÞ Au. Mkðo ¼kEykuLku
ÞÚkkÞkuøÞ. rËøktçkh økútÚk {¤u íkku ¼÷u, Lknª íkku ÚkÞwt.
- y«økx MkíkT
(6) ({q¤ ¢{ktf 363 W. ð»ko 25)
ÓËÞYÃk ©e Mkw¼køÞ,
Lk{Mfkh ÃknkU[u Au. yºk ykíÞíkk nkuðkÚke Mk{krÄ Au.
y{u Ãkqýofk{Ãkýk rðþu ÷ÏÞwt níkwt, íku yuðk ykþÞÚke ÷ÏÞwt Au fu
su «{kýu ¿kkLkLkwt «fkþðwt Au, íku «{kýu þçËkrË ÔÞðnkrhf ÃkËkÚkoLku
rðþuÚke rLk:MÃk]nÃkýwt ðíkuo Au, ykí{Mkw¾u fhe Ãkrhík]ÃíkÃkýwt ðíkuo
Au. yLÞ Mkw¾Lke su RåAk Lknª Úkðe, íku Ãkqýo ¿kkLkLkwt ÷ûký Au.
¿kkLke yrLkíÞ SðLk{kt rLkíÞÃkýwt «kÃík fhu Au, yu{ su ÷ÏÞwt Au,
íku yuðk ykþÞÚke ÷ÏÞwt Au fu íkuLku {]íÞwLku {kxu rLk¼oÞÃkýwt ðíkuo Au.
suLku yu{ nkuÞ íkuLku ÃkAe yrLkíÞÃkýk rðþu hÌkk Au, yu{ fneyu
Lknª, íkku íku ðkík MkíÞ Au. ¾htw ykí{¼kLk ÚkkÞ Au íkuLku, nwt yLÞ
¼kðLkku yfíkko Awt yuðku çkkuÄ WíÃkLLk ÚkE, ynt «íÞÞeçkwrØ, íku
rð÷Þ Ãkk{u Au. yuðwt su ykí{¼kLk íku ðkhtðkh Wßsð¤Ãkýu ðíÞko
fhu Au, íkÚkkrÃkík su{ RåAeyu íku{ íkku Lknª. yºk Mk{krÄ Au.
- Mk{krÄYÃk
(7) ({q¤ ¢{ktf 424 W. ð»ko 26)
{wtçkE,fkhíkf ðË 12, 1949
Mk{køk{ RåAðk ÞkuøÞ {w{wûkw¼kE f]»ýËkMkkrË «íÞu,
‘ÃkwLksoL{ Au - sYh Au yu {kxu ‘nwt’ yLkw¼ðÚke nk fnuðk{kt
y[¤ Awt. ’ yu ðkõÞ Ãkqðo¼ðLkk fkuE òuøkLkwt M{hý Úkíke ð¾íku
rMkØ ÚkÞu÷wt ÷ÏÞwt Au. suLku, ÃkwLksoL{krË ¼kð fÞko Au. íku ‘ÃkËkÚko’Lku
fkuE «fkhu òýeLku íku ðkõÞ ÷¾kÞwt Au.
{w{wûkw SðLkk ËþoLkLke íkÚkk Mk{køk{Lke rLkhtíkh RåAk
hk¾eyu Aeyu. íkkÃk{kt rð©ktríkLkwt MÚkkLk íkuLku òýeyu Aeyu. íkÚkkrÃk
nk÷ íkku WæÞkÄeLk òuøk ðíkuo Au. yíÞkhu ykx÷wt s ÷¾e þfeyu
Aeyu. ©e Mkw¼køÞ yºk Mkw¾ð]r¥k{kt Au.
- «ýk{ «kÃík ÚkkÞ.
(8) ({q¤ ¢{ktf 534 W. ð»ko 28)
{wtçkE, fkŠíkf MkwË 3, çkwÄ, 1951
©e MkqÞoÃkwhÂMÚkík, ðihkøÞr[¥k, MkíMktøkÞkuøÞ ©e ÷Õ÷wS
«íÞu, yk Sð yíÞtík {kÞkLkk ykðhýu rËþk{qZ ÚkÞku Au yLku íku
Þkuøku fhe íkuLke Ãkh{kÚko árü WËÞ «fkþíke LkÚke.
‘ÞkuøkðrMkc’Lke ðkt[Lkk Ãkqhe ÚkE nkuÞ íkku Úkkuzku ð¾ík íkuLkku
yðfkþ hk¾e yux÷u n{ýkt Vhe ðkt[ðkLkwt çktÄ hk¾e ‘W¥khkæÞÞLk
Mkqºk’ rð[khþku, Ãký íku fw¤ Mkt«ËkÞLkk ykøkúnkÚko rLkð]¥k fhðkLku
rð[khþku, fu{ fu SðLku fw¤Þkuøku Mkt«ËkÞ «kÃík ÚkÞku nkuÞ Au íku
Ãkh{kÚko YÃk Au fu fu{ ? yu{ rð[khíkkt Ë]rü [k÷íke LkÚke yLku
Mknusu íku s Ãkh{kÚko {kLke hk¾e SðLk Ãkh{kÚkoÚke [qfu Au, {kxu
{w{wûkw SðLku íkku yu{ s fíkoÔÞ Au fu SðLku MkËTøkwhwÞkuøku fÕÞkýLke
«krÃík yÕÃkfk¤{kt ÚkkÞ íkuLkkt MkkÄLk, ðihkøÞ yLku WÃkþ{kÚkuo
‘ÞkuøkðrMkc’, ‘W¥khkæÞLkkrË’ rð[khðk ÞkuøÞ Au. íku{s «íÞûk
Ãkwhw»kLkk ð[LkLkwt rLkhkçkkÄÃkýwt, ÃkqðkoÃkh yrðhkuÄÃkýwt òýðkLku
yÚkuo rð[khðk ÞkuøÞ Au.
- yk. Mð. «ýk{
(9) ({q¤ ¢{ktf 717 W. ð»ko 29)
©e ykýtË, ykMkku MkwË 3, þw¢, 1952
ykí{kÚkeo ¼kE ©e {kunLk÷k÷ (økktÄeS) «íÞu, zhçkLk
ík{khku ÷¾u÷ku fkøk¤ {éÞku níkku. su{ ík{Lku Lkkíkk÷ûkuºk{kt
«Ãkt[Lkku rðþu»k Þkuøk Lknª nkuðkÚke ík{khe MkËTð]r¥kyku rðþu»kíkk
Ãkk{e, íku{ hksfkux suðk{kt fXý Ãkzu yu ÞÚkkÚko Au, Ãký fkuE
Mkkhk ykÞoûkuºk{kt MkíMktøkkrË Þkuøk{kt ík{khe ð]r¥kyku Lkkíkk÷ fhíkkt
Ãký rðþu»kíkk Ãkk{ík yu{ Mkt¼ðu Au. ík{khe ð]r¥kyku òuíkkt ík{Lku
Lkkíkk÷ yLkkÞoûkuºkYÃku yMkh fhu yuðwt {khe {kLÞíkk ½ýwt fheLku
LkÚke. ¿kkLkárüyu òuíkkt ¿kkíÞkrË ¼uËLkwt rðþu»kkrËÃkýwt sýkíkwt
LkÚke, Ãký ¼ûÞk¼ûÞ¼uËLkku íkku íÞkt Ãký rð[kh fíkoÔÞ Au yLku
íku yÚkuo {wÏÞ fheLku yk ð]r¥k hk¾ðe W¥k{ Au. ík{khe MkËTð]r¥kLke
ftEf «íkerík Au yux÷u yk rðþu ðÄkhu ÷¾ðwt ÞkuøÞ Ëu¾kíkwt LkÚke.
su{ MkËk[kh yLku rMkrØ[khLkwt ykhkÄLk ÚkkÞ íku{ «ðíkoðwt ÞkuøÞ
Au.
(10) ({q¤ ¢{ktf 795 W. ð»ko 30)
{wtçkE, ©kðý ðË 8, þw¢, 1953
þw¼uåAk MktÃkLLk ©e {LkMkw¾, Ãkwhw»kku¥k{ ykrË, ©e ¾uzk.
fkøk¤ {éÞku Au.ík{khe íkhV rð[híkk {wrLk ©e{ËT ÷Õ÷wS
ykrËLku Lk{Mfkh «kÃík ÚkkÞ. {wLke©e ËuðfhýSLkk «&™ku {éÞkt
níkkt. íku{Lku rðLkÞMkrník rðrËík fhþku fu ‘‘{kuûk{køko«fkþ’’
ðkt[ðkÚke fux÷wtf Mk{kÄkLk íku «&™kuLkwt Úkþu yLku rðþu»k MÃküíkk
Mk{køk{ yðMkhu Úkðk ÞkuøÞ Au. Ãkkh{kŠÚkf fhwýkçkwrØÚke
rLk»ÃkûkÃkkíkÃkýu fÕÞkýLkkt MkkÄLkk WÃkáük Ãkwhw»kLkku Mk{køk{,
1-75
WÃkkMkLkk yLku yk¿kkLkwt ykhkÄLk fíkoÔÞ Au. íkuðk Mk{køk{Lkk
rðÞkuøk{kt MkíþkMºkLkku ÞÚkk{rík Ãkrh[Þ hk¾e MkËk[khÚke «ðíkoðwt
ÞkuøÞ Au. yu s rðLktíke
(11) ({q¤ ¢{ktf 891 W. ð»ko 32)
{wtçkE, ¼kÿÃkË MkwrË 5, hrððkh, 1955
ík{khk íkÚkk ¼kE ðýkhMkeËkMk ðøkuhuLkk ÷¾u÷k fkøk¤ku
{éÞk níkk. RrLÿÞkuLkk rLkøkúnÃkqðof MkíMk{køkk{ yLku MkíþkMºkÚke
Ãkrhr[ík Úkòu. ík{khk Mk{eÃkðkMke {w{wûkwykuLkku Wr[ík rðLkÞ RåAeu
Aeyu. ûkeý{kun ÃkÞOík ¿kkLkeLke yk¿kkLkwt yð÷tçkLk Ãkh{
rníkfkhe Au.
- þ{{T
(12) ({q¤ ¢{ktf 924 W. ð»ko 33)
ððkrýÞk, ðiþk¾ ðË 13, þrLk, 1956
ykÞo {wrLkðhkuLkk [hýf{¤{kt ÞÚkkrðrÄ Lk{Mfkh «kÃík
ÚkkÞ. ðiþk¾ ðrË 7 Mkku{ðkhLkwt ÷¾u÷wt Ãkºk Mkt«kÃík ÚkÞwt.
ykí{kÚkeoLku rðûkuÃkLku nuíkw þwt nkuÞ ? íkuLku çkÄwt Mk{kLk s Au. ykí{kyu
rð[híkk yuðk ykÞo Ãkwhw»kkuLku ÄLÞ Au ! H þktrík
(13) ({q¤ ¢{ktf 949 W. ð»ko 34)
H ríkÚÚk÷ - ð÷Mkkz Ãkku»k, ðË 10, ¼ku{, 1957
¼kE {LkMkw¾Lkkt ÃkíLke MðøkoðkMk ÚkðkLkk ¾çkh òýe ykÃku
rË÷kMkk-¼rhík fkøk¤ ÷ÏÞku íku {éÞku. ÷kufMkt¿kk suLke rstËøkeLkku
Äúwðfktxku Au íku ®sËøke øk{u íkuðe ©e{tíkíkk, Mk¥kk fu fwxwtçk -
ÃkrhðkhkrË Þkuøkðk¤e nkuÞ íkku Ãký íku Ëw:¾Lkku s nuíkw Au.
ykí{þktrík, su ®sËøkeLkku Äúwðfktxku Au, íku ®sËøke øk{u íku yufkfe
yLku rLkÄoLk, rLkðoMºk nkuÞ íkku Ãký Ãkh{ Mk{krÄLkwt MÚkkLk Au.
©e{Ëu ykðk MkUfzku Ãkºkku WÃkhktík yæÞkí{ - MkkÄLkk rðþu
nkÚkLkkUÄku - Ãkã h[Lkkyku Ãký rðÃkw÷ «{ký{kt ykÃke Au. yu{Lkk
rLkfx ðíkwo¤{kt ‘frð’ íkhefu Ãký yu{Lke ¾kMk yku¤¾ níke.
y÷çk¥k yu{Lke Ãkãf]ríkyku{kt Ãký rð»kÞLkwt fuLÿ ík¥ð¿kkLk s
nkuÞ, yux÷u frðíkkLkk nkËo Mk{kLk hMkík¥ðLke QýÃk ¼kMku íku
Mðk¼krðf Au. {kºk Mkku¤uf ð»koLke ô{hu yu{ýu nrhøkeík AtË{kt
fhu÷e ðeMk ÃktÂõíkykuLke yuf h[LkkLke ykht¼Lke [kh ÃktÂõík ynª
WËTÄ]ík Au :
y{qÕÞ ík¥ðrð[kh
‘‘çknw ÃkwÛÞ fuhk ÃkwtsÚke þw¼Ëun {kLkðLkku {éÞku,
íkku Þu yhu ! ¼ð[¢Lkku yktxku Lknª yufu xéÞku,
Mkw¾ «kÃík fhíkkt Mkw¾ x¤u Au ÷uþ yu ÷ûku hnku,
ûký ûký ¼Þtfh ¼kð{hýu fkt ynku hk[e hnku ?’’
økktÄeSLke yk©{ ¼sLkkðr÷{kt ©e{ËT hks[tÿLke 15
økkÚkkykuLke yuf h[LkkLkku Mk{kðuþ Au, su{ktÚke ynª Lk{qLkk íkhefu
{kºk «Úk{økkÚkk :
(Zk¤ : ykuÄðSLkku MktËuþku)
‘‘yÃkqðo yðMkh yuðku õÞkhu ykðþu,
õÞkhu ÚkEþwt çkkÌkktíkh rLkøkOÚk òu ?
Mkðo MktçktÄLkwt çktÄLk íkeûý AuËeLku,
 rð[heþwt fð {níÃkwhw»kLku ÃktÚk òu?’’ íÞkøk rðhkøk Lk r[¥k{kt, ÚkkÞ Lk íkuLku ¿kkLk,
©e{ËTLke fkÔÞrMkrØ yu{ýu h[u÷e 142 økkÚkkLkk Ëe½ofkÔÞ yxfu íÞkøk -rðhkøk{kt, íkku ¼q÷u rLks ¼kLk.
‘ykí{rMkrØ þkMºk’{kt ÃkqýoÃkýu ÔÞfík ÚkkÞ Au. 142 økkÚkkLke snkt fÕÃkLkk sÕÃkLkk, íknkt {kLkwt Ëw:¾ AktE,
yk h[Lkk yu{ýu 29 ð»koLke ô{hu Mktðík 1952Lkk ykMkku ðË 1, r{xu fÕÃkLkk sÕÃkLkk, íkçk ðMíkw ríkLk ÃkkE.
økwhwðkhu (íkk. 22-10-1896) LkrzÞkË{kt fhe níke. MktæÞkfk¤ ÃkkuíkkLkk rLkfxðíkeo {w{wûkwykuLku íkuyku ðkhtðkh fnuíkk - ‘yuf
ÃkAe yufe çkuXfu yu{ýu yk 142 økkÚkk ÷¾e Au, su{kt ykí{ík¥ðLkwt {kºk MkíÃkwhw»kLkwt þhý þkuÄku’ ‘y{khtw SðLk yu s y{khku WÃkËuþ’
yíÞtík Mkh¤ økwshkíke ¼k»kk{kt rLkYÃký Au. ynª Lk{qLkk íkhefu yuðwt Mkqºk yu{Lkk SðLk{kt MkktøkkuÃkktøk [rhíkkÚko ÚkÞu÷wt òuðk {¤u
yu{ktLke Úkkuzef økkÚkkyku : Au. yæÞkí{ - MkkÄLkkûkuºku ykðk MkíÃkwwhw»kLke þkuÄ yLktíkfk¤Úke
‘‘ykí{krË yÂMíkíðLkk, sun rLkYÃkf þkMºk, [k÷íke hne Au - [k÷íke s hnuþu.
«íÞûk MkËTøkwhw Þkuøk Lkrn, íÞkt ykÄkh MkwÃkkºk’’ økkÚkk-13 Mkt˼o Mkqr[ : (1) ©e{ËT hks[tÿ («fkþLk ©e{ËT hks[tÿ yk©{ -
‘‘ykí{¿kkLk íÞkt {wrLkÃkýwt íku Mkk[k økwhw nkuÞ, yøkkMk E.Mk. 1983) [kuÚke ykð]r¥k (2) ©e{ËT hks[tÿ SðLk MkkÄLkk,
÷u¾f : {wfw÷ f÷kÚkeo, «fkþf : ©e hks[tÿ ÃkkXþk¤k, y{ËkðkË (Mktðík
çkkfe fw¤økwhw fÕÃkLkk, ykí{kÚkeo Lkne òuÞ.’’ økkÚkk-34
2022) (3) ðeMk{e MkËeLke {nkLk rð¼qrík ©e{ËT hks[tÿ (xqtfe SðLk
þtfk - rþ»Þ Wðk[ Íh{h) ÷u¾f : {wfw÷ f÷kÚkeo, «fkþf : ©e{ËT hks[tÿ ¿kkLk«Mkkhf xÙMx,
‘‘LkÚke árü{kt ykðíkku, LkÚke sýkíkwt YÃk, y{ËkðkË (Mktðík 2011) (4) {nkí{kSLke AkÞk{kt, ÷u¾f : ½Lk~Þk{ËkMk
çkeòu Ãký yLkw¼ð Lknª íkuÚke Lk Sð MðYÃk’’ økkÚkk-45 çkeh÷k, yLkw. {rý¼kE ËuMkkE, «fkþf : LkðSðLk «fkþ {trËh, y{ËkðkË
Mk{kÄkLk - MkËTøkwhw Wðk[ (E.Mk. 1956) (5) ©e{ËT hks[tÿ - MktþkuÄf - {LkMkw¾÷k÷ hðS¼kE
‘‘¼kMÞku Ëunk æÞkMkÚke, ykí{k Ëun Mk{kLk, {nuíkk, «fkþf : Ãkkuíku, Íðuhe çkòh, {wtçkE çkeS ykð]r¥k E.Mk. 1970)
Ãký íku çktLku r¼LLk Au, su{ yrMk Lku BÞkLk’’ økkÚkk-49
yuLk-45, økktÄeÄk{,
MktMkkhLkwt Mkk{kLÞ Ëu¾kíkwt MðYÃk yLku yuLke ykhÃkkhLkwt
fåA-370201.
ûký¼tøkwh Lkkþðtík MðYÃk yu{ýu Mk{S ÷eÄwt níkwt. yux÷wt s Lknª
VkuLk : 02836-221526
Ãkhtíkw yu Lk¬h Mk{sýLkk ÃkkÞk Ãkh s yu{Lkwt hku®sËw ÔÞðnkh
SðLk níkwt. ¼økðËT økeíkkLkku yLkkMkÂõík Þkuøk òýu fu yu{Lke
Mkns «f]rík. íkeðú ðihkøÞ Aíkkt Ãký ËunË{Lk yLku fXkuh íkÃkùÞkoLkku
yu{ýu yk©Þ LkÚke ÷eÄku. Ãkkt[-Mkkík sið {wrLkyku Ãký yu{Lkk
{køkoËþoLk {kxu Mkíkík yu{Lkk MktÃkfo{kt hnuíkk. ÷Õ÷wS {nkhksLkk
yuf rþ»Þ ËuðfhýSyu yufðkh ftEf ykûkuÃkLkk ¼kðÚke {Lku fÌkwt
- ‘ík{u økkËe íkrfÞu çkuMkku Aku yLku nehk - {kýuf ík{khe ÃkkMku
Ãkzu÷kt nkuÞ Au, íÞkhu ík{khe ð]r¥k znku¤kíke Lknª nkuÞ ?’
sðkçk{kt ©e{Ëu fÌkwt : ‘‘{wrLk, y{u íkku fk¤fqx rð»k Ëu¾eyu
Aeyu’’
yæÞkí{-MkkÄLkkûkuºku yuf «¼kðf {køkoËþof íkhefuLkwt íku{Lkwt
fíkoÔÞ òýu fu yuf rLkÞrík íkhefu íkuyku MÃkü Mk{síkk níkk. yk{
Aíkkt ÃkkuíkkLke òíkLku økwÃík hk¾ðk {kxu íkuyku MkËk Mkòøk níkk.
yu{Lkk yLkuf Ãkºkku ÃkhÚke yk çkkçkík MÃkü Mk{òÞ Au. ÃkkuíkkLkk
rðþu yLÞ fkuELku ðkík Lk fhðk ÃkkuíkkLkk ytíkhtøk MkkÄfkuLku yðkh-
Lkðkh Ãkºkku{kt íkuyku Mkq[Lk fhíkk hÌkk.
yLkwÞkÞeykuLkk xku¤ktyku ¼uøkk fhðk{ktÚke çk[e þfLkkh
ykðk ¿kkLke Ëw÷o¼ s nkuÞ Au.
yu{Lkku ÃkkÞku siLk ÃkhtÃkhkLkku níkku, Aíkkt swËk swËk Ä{o-
yæÞkí{Lkk økútÚkku íkuyku {kºk ðkt[íkk hÌkk yux÷wt s Lknª Ãkhtíkw
ÃkkuíkkLkk rLkfxðíkeo MkkÄfkuLku Ãký íkuyku yu økútÚkkuLke ¼÷k{ý fhíkk.
©e{Ëu siLkÄ{o rMkðkÞLkk ¾kMk økútÚkku íkhefu Þkuøk ðrMkc, Ãkt[efhý»k
ËkMk çkkuÄ yLku rð[kh MkkøkhLkk yæÞÞLkLke ¼÷k{ý fhe Au.
©e{ËTLkk íÞkøk-ðihkøÞ - ®[íkLkLkku rLk[kuz Ãkºk ¢{ktf
567{kt ykÃku÷e [kh ÃktÂõíkLke yk h[Lkk{kt {¤u Au :

1-76
 Mðk{e rððufkLktËLkwt MðÃLk : ¼khík çkLku rðïøkwhw
Mk{økú rðïLku ¼khíkeÞ MktMf]rík yLku ykæÞkÂí{f ÃkhtÃkhkÚke
[{íf]ík fhLkkh Mðk{e rððufkLktËLkwt ËþoLk rðïËþoLk níkwt. íkuLkk
®[íkLk - ykfkþLku fkuE Ãký ËuþLkk Mke{kzkyku{kt çkktÄe þfu íku{ Lk
níkk.
íku{ýu Mk{økú rðïLkk {kLkðMk{ksLku rnLËw Ä{oLkku {nkLk
MktËuþ ykÃÞku : ‘»ÜUæ „¼ì ç±Ðí¢ Ï¢ãé{¢ ±Î狼’ MkíkT yuf Au, Ér»kyku
íkuLku rðrðÄ Lkk{Úke çkku÷kðu Au. Mðk{eS ÄkŠ{f Mktfwr[íkíkkÚke
òusLkku Ëqh níkk. íkuyku EåAíkk níkk fu søkíkLkk çkÄk ÷kufku
yLÞkuLÞLkk Ä{kuoLku Mk{su yLku íku{Lkwt MkL{kLk fhu. {kLkðeÞ {qÕÞkuLku
ò¤ðe hk¾ðk yLku søkík{kt hõíkÃkkíkLku LkkçkqË fhðk {kxu ykLkk
rMkðkÞ çkeòu fkuE s hMíkku LkÚke.
íkuyku fnu Au : ‘su su Ëuþ{kt nwt økÞku Awt íÞkt Ëhuf Ëuþ{kt nS
¼Þtfh ÄkŠ{f yíÞk[khku [k÷ðe hÌkk Au. ¼e»ký Mkkt«ËkrÞfíkk,
{LkLke ûkwÿ Mktfwr[íkíkk çkÄu yuðe Lku yuðe s Au. yux÷k {kxu s
søkíku nS ¼khík ÃkkMkuÚke su þe¾ðkLkwt Au, søkíkLku suLke ðÄw{kt
ðÄw ykð~Þfíkk Au, íku yufík{kºk çkkuÄÃkkX fuð¤ Mkrn»ýwíkkLke
¼kðLkkLkku Lknª, Ãkhtíkw MknkLkw¼qríkLke ¼kðLkkLkku Ãký Au. {rnBLk
Míkkuºk{kt fÌkwt Au :
Lç™Ý¢æ ±ñç™~¢¢²Îë…ìÜUéçÅHݢݢЃ…¯¢æ J
Ý뇢¢}¢ïÜU¢ï x¢}²Sy±}¢ç„ в„¢}¢‡¢ü± §± JJ
‘suðe heíku swËe swËe LkËeyku swËk swËk Ãkðoíkku{ktÚke Lkef¤eLku
MkeÄe fu ð¢økríkyu ðnuíke ðnuíke ytíku MkkøkhLku sELku {¤u Au,
íku{ nu þt¼ku ! swËe swËe {Lkkuð]r¥kykuÚke «uhkELku {Lkw»Þ su swËk
swËk {køkkuo økúný fhu Au íku çkÄk MkeÄk fu ðktfk[qfk fu swËk swËk
Ëu¾kÞ íkku Ãký ytíku ík{khk íkhV s ÷E òÞ Au.’ yuf{kºk ¼khík
s yuðku Ëuþ Au fu ßÞkt {kLkðe ÃkkuíkkLkk fw¤Ëuðíkk {kxu ‘{khku Ëuð
s ¾hku Au, íkkhku Lknª, Lk {kLkíkku nkuÞ íkku ykðe ò ÷zðk Mkkhw’
yu{ fneLku ÞwØu [zíkku LkÚke... ¼khíku rðïLku su ykÃkðkLkwt Au íku
MkkiÚke rðþu»k íkku yk Au.’
hk»xÙSðLkLkku {uhw Ëtz
Mðk{eSLkwt Mk{økú ®[íkLk rnLËw SðLkËþoLk Ãkh ykÄkrhík
níkwt. íkuyku {kLkíkk níkk fu Võík ¼khík{kt s íku þÂõík rðã{kLk
Au, su søkíkLku ½]ýkLkk ytÄkhk fqðk{kt çknkh fkZeLku ÃkhMÃkh «u{Lkk
WÃkðLk{kt ÷E sE þfu Au. íkuÚke íkuyku EåAíkk níkk fu ¼khík
{]íÞwtsÞ çkLke hnu yLku yuf rðïÔÞkÃík ykæÞkÂí{f rþûkf íkhefu
ÃkwLk: «ríkrcík ÚkE rðïLkwt {køkoËþoLk fhu. rðïøkwhwLkk íkuLkk
MktçkkuÄLkLku ¼khík MkkÚkof fhu.
hk{uïh{T {kt Mðk{eSyu fÌkwt níkwt :
‘{Lku ÷køku Au fu «íÞuf hk»xÙLku ÃkkuíkkLkku yuf ykËþo nkuÞ
Au, íku ykËþo s òýu fu íkuLkk hk»xÙeÞ SðLkLkku {uhËw s t z Au. ¼khíkLkku
{uhwËtz hksLkerík, ÞwØ, ÔÞkÃkkh fu ÞtºkþÂõík LkÚke, Ä{o Au. fuð¤
1-77
- rfþkuh {fðkýk
Ä{o s ¼khíkLkku {uhwËtz Au. yksu yk¾e ËwrLkÞk ykæÞkÂí{f Ãkku»ký
{kxu ¼khík¼qr{Lke Mkk{u rLknk¤e hne Au yLku Ãk]Úðe ÃkhLkkt çkÄkt
hk»xÙku {kxu ¼khíku ykLkwt Lkuík]íð fhðkLkwt hnuþu.’
¼khík Vhe yufðkh rðïLkk ykæÞkÂí{f økwhwLkwt ÃkË «kÃík
fhu, þktríkLke þkuÄ{kt ¼xfíkk rðïLkwt ykæÞkÂí{f Lkuík]íð fhu, yu
s Mðk{eSLkk SðLkLkwt MðÃLk níkwt. yu s yu{Lkk SðLkLkku MktËuþ
níkku. hk{uïh{T {kt ykÃku÷k MktËuþLku íku{ýu XufXufkýu áZíkkÃkqðof
ËkunhkÔÞku. íku{ýu fÌkwt fu ®nËw Ä{o{kt rðïÄ{o çkLkðk {kxuLkk çkÄk
s økwý rðã{kLk Au. ykøkk{e ÞwøkLkku yk s rðïÄ{o Au.
íku{Lku yu òuELku Ëw:¾ yLku ykùÞo Úkíkwt níkwt fu søkíkLkk
çkeò Ä{kuo ‘MkðoÄ{o Mk{¼kð’Lke WËkh yðÄkhýkLk Ãký rðhkuÄ
fhu Au. íku yux÷k sz, Mktfwr[ík yLku yktĤk Au fu fuð¤ ÃkkuíkkLkk
Ä{oLku s Mkðo©uc {kLku Au.’ yuLke Mkk{u rnLËw Ä{oLke Mkrn»ýwíkkLke
ðkík fhíkkt Mðk{eS fnu Au :
‘ßÞkt rnLËwykuLku r¾úMíkeykuLku {kxu [[kuo yLku {wMk÷{kLkku
{kxu {ÂMsËku çkktÄe nkuÞ yLku nS çkktÄíkk nkuÞ yuðwt ynª ¼khík{kt
s çkLku Au. yk[hý{kt {wfðkLke çkkçkík yu s Au. yu{Lkk rĬkh
Aíkkt, yu{Lke Ãkþwíkk Aíkkt, yu{Lke ¢qhíkk Aíkkt yu{Lkk ºkkMk Aíkkt
¼qtze ðkÃkhðkLke yu{Lke heík Aíkkt yk çkÄwt çktÄkÞ Au.’
ÃkkuíkkLke ðkíkLku ykøkúnÃkqðof MÃkü fhíkkt fku÷tçkkuLke
sLkMk¼kLku MktçkkuÄíkk Mðk{e rððufkLktËu fÌkwt :
‘søkík{kt çkeòLkk Ä{o «íÞu Mkrn»ýwíkkLkku Úkkuzku ½ýkuu ¼kð
yksu Ãký õÞktÞ xfe hÌkku nkuÞ, Ä{o¼kð «íÞu Úkkuzef Ãký
MknkLkw¼qrík õÞktf nkuÞ íkku íku ykÃkýe ykÞo¼qr{{kt Au.
‘yk søkíkLku nS Ãký yk {nkLk rþûkýLke sYh Au. søkíku
¼khíkð»ko ÃkkMkuÚke çkeòykuLkk Ä{o «íÞu Mkrn»ýwíkkLkwt Lknª,
çkeòykuLkk Ä{kuo MkkÚku MknkLkw¼qrík hk¾ðkLkwt rþûký Ãký økúný
fhðkLkwt hnuþu.’
yøkrýík rðËuþe yk¢ktíkkykuLkk Ãkkþðe nw{÷kyku ÃkAe
Ãký ¼khík yze¾{ Q¼wt hÌkwt. yk ËuþLke MktMf]rík, íkuLke
ykæÞkÂí{f ÃkhtÃkkh yLku íkuLkku «kýYÃk rnLËw Mk{ks {]íÞwtsÞe
çkLke hÌkku íkuLkwt fkhý Mk{òðíkk Mðk{eS fnu Au :
¼khíkLkwt Lkkr¼ fuLÿ
‘yuf yuðwt ®çkËw nkuÞ Au fu ßÞkt «òLkwt SðLk fuLÿeík ÚkÞu÷wt
nkuÞ Au, ßÞkt hk»xÙLke hk»xÙeÞíkk hnu÷e nkuÞ Au yLku ßÞkt MkwÄe
¾Mkuzku Lknª íÞkt MkwÄe yu «ò {híke LkÚke. yk árüyu rðïLkk
RríknkMku ¼køÞu s òýe nkuÞ yuðe yu yËT¼wík{kt yËT¼wík ½xLkk
ykÃkýu Mk{S þfeyu. støk÷e ÷kufkuLkkt Äkzkt Wh Äkzkt ykÃkýe yk
¼kðLkkþk¤e «ò WÃkh rðsÞfq[ fhíkkt Vhe ðéÞkt Au. fkuE Ãký
®nËwLku ¾kíkhe Lknkuíke fu fE ½ze íkuLkk yk¾he ytò{Lke ½ze
çkLkþu. yk «ò RríknkMk{kt WÕ÷u¾kÞu÷e rðïLke ík{k{ «òyku{kt
ðÄw{kt ðÄw Ãkerzík, ðÄw{kt ðÄw íkkçkuËkhe ¼kuøkðíke hne yLku Aíkkt rððufkLktËu fÌkwt :
÷øk¼øk yuLke yu s «ò íkhefu, sYh Ãkzâu yLkufðkh {w~fu÷eykuLkku hk»xÙ yLku Mk{ksLke MkV¤íkkLkwt hnMÞ
Mkk{Lkku fhðk íkiÞkh yuðe «ò íkhefu ykÃkýu Q¼k Aeyu. ‘hk»xÙ{kt yksu «økrík þk {kxu LkÚke ? íku þk {kxu sz
...yk Au ykÃkýe hk»xÙeÞ rðrþüíkk, ík÷ðkh y™u ykøk ¼kðÚke ytrfík Au ? ík{khe ºkeMk fhkuzLke EåAkþÂõík nkuðk Aíkkt
÷ELku ykðu÷k støk÷eykuLkkt Äkzktyku, Ä{oMkt«ËkÞku MkkÚku Ëkuze ykðu÷ yu{ktLke «íÞuf ÔÞÂõík y÷øk y÷øk Au. yuf {nkLk ¼krð ¼khík
MktMfkhneLk, yMkÇÞ støk÷eyku Ãkife fkuE Ãký «òLkk yk MksoðkLkwt Mk½¤wt hnMÞ MktøkXLk{kt, MkkiLke EåAkþÂõíkLku yufºk
{{o¼køkLku Eò fhe þõÞwt LkÚke. ßÞkt MkwÄe ykÃkýu ykÃkýk yk fhðk{kt Mk{kyu÷wt Au. ÉøðuËLke yuf yËT¼wík É[k Mkkt¼he ykðu
¼ÔÞ ðkhMkk - ykæÞkÂí{fíkkLku ð¤øke hneþwt íkÞkt MkwÄe ËwrLkÞkLkkt Au : ‘ík{khkt MkðuoLkkt {Lk yuf Úkkyku, MkðuoLkk rð[kh yuf Úkkyku.’
füku yLku Ëw:¾ku ykÃkýLku Eò ÃknkU[kzâk rðLkk WÃkhÚke ÃkMkkh yuf {Lkðk¤k Úkðwt íku Mk{ksLke MkV¤íkkLkwt hnMÞ Au. ...¼khík
ÚkE sþu yLku ykÃkýu «nT÷kËLke ÃkuXu Mk½¤e ykøk{ktÚke yýeþwØ {kxu hk»xÙeÞ MktøkXLk sYhe Au. ¼khík {kxu hk»xÙeÞ MktøkXLk yux÷u
çknkh Lkef¤e ykðeþwt.’ suLkkt ÓËÞku yufMk{kLk ykæÞkÂí{f Mkqh MkkÚku íkk÷ r{÷kðeLku
fuðwt ¼khík søkíkLkwt ykæÞkÂí{f økwhw çkLke þfu ? fuðwt ¼khík Äçkfíkkt nkuÞ íkuðkykuLkwt MktøkXLk.’ yu{ýu ÷tzLkÚke ÷¾u÷k yuf Ãkºk{kt
rðïLku ÄkŠ{f MkËT¼kðLkwt rþûký ykÃkðkLke ûk{íkk Ähkðu Au ? Ãký yk ðkíkLkku WÕ÷u¾ fhíkkt fÌkwt Au : ‘MktøkXLk yuf þÂõík Au.
ÃkhkÄeLk ¼khík ? Mðkr¼{kLk þqLÞ ¼khík ? ÃkËËr÷ík ykÃkýu MktøkXLkLke sYh Au.’
¼khík ? ytËhÚke íkqxu÷wt ¼khík ? Mkk{krsf heíku {ktË÷wt-Ëqçk¤wt yk ¼k»kk fkuE {nkLk MðÃLkáük ¢ktríkfkheLke ¼k»kk LkÚke ?
¼khík ? yuf yuðku MðÃLkáük, su ¼khík yLku Mk{ksLku LkqíkLk {køkuo ÷E
ykðk Mkutfzku «&™ku ðkhtðkh Mð÷k{e sðk {kxu ÷÷fkhe hÌkku nkuÞ?
rððufkLktËLku rð[r÷ík fhe {qfíkk. íkuyku yk¾e fku E yu f yt ø kúus ykÃkýk Mðk{eS fnu Au : ‘nwt AkÃkk{kt ðkt[wt
hkík Ÿ½e Lknku í kk þfíkk. ¼khík rðþu yu f kË {kýMkLku {khe Lkk¾u Au fu Awt fu ßÞkhu fkuE yuf ytøkúus ykÃkýk yufkË
rð[khíkkt rð[khíkkt íkuyku øknLk ®[íkLk{kt zqçke íkuL kk «íÞu ¾hkçk ðíko Lk Ëk¾ðu Au {kýMkLku {khe Lkk¾u Au fu íkuLkk «íÞu ¾hkçk
síkk. íku { Lke yk Ãkezk s íku { Lkk íÞkhu yk¾k Ëu þ {kt nku n k {[e òÞ ðíkoLk Ëk¾ðu Au íÞkhu yk¾k Ëuþ{kt nkunk
¼khík®[íkLkLkwt {wÏÞ fkhý níke. ykðe Au . yu nwt ðkt [ wt Awt yLku {Lku hzðw t {[e òÞ Au. yu nwt ðkt[wt Awt yLku {Lku hzðwt
{Lkku Ë þk s yu f MkLÞkMkeLku ðkhu ðkhu ykðu Au, Ãkhtí kw çkeS s ûkýu {khk ykðu Au, Ãkhtíkw çkeS s ûkýu {khk {Lk{kt
¼khík®[íkLk {kxu rðrðþ çkLkkðíke. {Lk{kt «&™ QXu Au fu yuLkk {kxu «&™ QXu Au fu yuLkk {kxu sðkçkËkh fkuý ?
Mðk{e rððufkLktËLkkt ÔÞkÏÞkLkku{kt, sðkçkËkh fkuý ? rnLËw íkhefu nwt rnLËw íkhefu nwt {khe òíkLku yu Mkkð÷ ÃkqAâk
íku { Lkk Ãkºkku { kt , íku { Lke MkkÚku ÚkÞu ÷ k {khe òíkLku yu Mkðk÷ ÃkqAâk ðøkh ðøkh hne þfíkku LkÚke. rnLËw ytík{wo¾
ðkíkko÷kÃk{kt yr¼Lkð ¼khíkLke yuf MÃkü hne þfíkku LkÚke. Mð¼kðLkku {kýMk Au , ½xLkkyku L ku yu
Açke WÃkMkeLku Mkk{u ykðu Au. ÃkkuíkkLke ytËh yLku ÃkkuíkkLkk îkhk ytík{wo¾ árüÚke òuðk EåAu
ykÄwrLkf ¼khíkLke ÷kufþÂõík Au. yux÷k {kxu, nwt {khe òíkLku ÃkqAwt Awt fu ykLkk {kxu sðkçkËkh
Mðk{eSLke ykfktûkk níke... yuf MðÃLk níkwt fu ¼khíkeÞku fkuý Au ? Ëhuf ð¾íku sðkçk ykðu Au fu ytøkúuòu Lknª, sðkçkËkh
{k ¼khíkeLku ÓËÞkMkLku MÚkkÃkeLku yk ËuþLku ytøkúò
u Lu ke økw÷k{eÚke{ktÚke íkuyku LkÚke. ykÃkýkt çkÄkt Ëw:¾ku y™u ykÃkýe çkÄe yÄkuøkrík
{wõík fhu. íku{ýu ËuþLke «òLku økw÷k{eLke stShku íkkuze Lkk¾e {kxu sðkçkËkh ykÃkýu, MðÞt ykÃkýu s Aeyu... yk ÂMÚkrík{ktÚke
¼khík{kíkkLku {wõík fhðk yknTðkLk fhkíkt fÌkwt : ‘økw÷k{kuyu nðu çknkhykððkLkku {køko fÞku Au ? ¼khíkLke yk yÄkuøkrík, yk
þuX çkLkðwt s òuEyu ! økw÷k{ ÚkðkLkwt Akuze Ëku. ykðíkkt Ãk[kMk Ëw:¾kuLkwt rLkðkhý fuðe heíku ÚkR þfu ?’ ykðk Mkðk÷kuLkk sðkçk
ðhMk MkwÄe ykÃkýku yk yuf s Mkqh çkLkðku òuEyu : ykÃkýe {nkLk ykÃkeLku Mðk{eS {køko [ªÄíkkt fnu Au :
{kík]¼qr{ ¼khík ! yux÷k Mk{ÞLku {kxu çkeò ºkeò ËuðkuLku ykÃkýk ‘òu ðtþÃkhtÃkhkLke Ë÷e÷ðk¤e ¼qr{fk WÃkhÚke ík{u fnuðk
{Lk{ktÚke hò ykÃke ËEyu.’ {køkíkk nku fu çkúkñý{kt rðãk {kxuLkwt ð÷ý Ër÷ík fhíkkt ðÄw
íkuyku MÃkü þçËku{kt fnuíkk níkk fu «kÚkoLkkyku fhðkÚke fu «{ký{kt Au, íkku ÃkAe çkúkñýLkk rþûký {kxu ðÄw ÃkiMkk ¾h[ðkLkwt
«Míkkð ÃkMkkh fhðkÚke MðkÄeLkíkk Lknª {¤u. MðkÄeLkíkk {kxu çktÄ fhe ËE çkÄku ÃkiMkku AuðkzLkk {kLkðeLkk rþûký Mkkhw ¾[kuo.
«íÞuf {kýMkLku søkkzðk Ãkzþu. íkuLku Mðkð÷tçke, Mðkr¼{kLke yLku Lkçk¤kLku MknkÞ ykÃkku, ¾he {ËËLke sYh s íÞkt Au.’
þÂõíkþk¤e çkLkkððku Ãkzþu, íku rMkðkÞ çkeòu fkuE s hMíkku LkÚke. ¼khíkLke ykÃkr¥kLkwt fkhý
íku { ýu ykÄw r Lkf ¼khík rLk{ko ý {kt Mkki Ú ke Ãknu ÷ kt rþfkøkkuÚke ÃkkuíkkLkk økwhw¼kE hk¾k÷Lku Mðk{eSyu 19
‘÷kufþÂõík’Lkk rð[khLkwt«ríkÃkkËLk fÞwO. íku{ýu fÌkwt fu yr¼Lkð {k[o, 1894Lkk hkus yuf Ãkºk ÷ÏÞku níkku, íku{kt Ãký íku{ýu ÷ÏÞwt
¼khíkw t rLk{ko ý , MðkÄeLk ¼khíkLkw t rLk{ko ý ÷ku f þÂõíkLkk níkwt :
òøkhýÚkes Úkþu. [uLLkkE{kt ¼krð ¼khíkLkwt r[ºk hsq fhíkkt Mðk{e ‘fLÞkfw { khe{kt {kíkk fw { kheLkk {t r Ëh{kt çku M keLku ,

1-78
¼khíkð»koLkk AuÕ÷k ¾zf Ãkh çkuMkeLku {U rð[kÞwO fu y{u ykx÷k hk»xÙ{tºk níkku. íku{Lkku hk»xÙ{tºk ÷kufòøkhýLkwt yknTðkLk fhíkku
MktLÞkMkeyku VÞko fheyu Aeyu y™u ÷kufkuLku ËþoLkþkMºkLkwt rþûký níkku. íkuyku fnuíkk níkk fu ËuþLku òøk]ík fhðk yLku þÂõíkþk¤e
ykÃÞk fheyu Aeyu íku çkÄwt s LkÞwO økktzÃký Au. ykÃkýk økwhwËuð çkLkkððk {kxu ¼khíkLke økheçk{kt økheçk ÔÞÂõíkLku òøk]ík fhðe
Lknkuíkk fnuíkk fu ¾k÷e Ãkuxu Ä{o Lk ÚkkÞ... ykÃkýe òrík ÃkkuíkkLke òuEþu, íku{Lke økhçke Ëqh fhðe òuEþu yLku yu íkku s Ëuþ Mkk[k
Mðíktºkíkk ¾kuE çkuXe Au yLku yu s ¼khíkLke çkÄe ykÃkr¥kLkwt yÚko{kt MðkÄeLk çkLkþu. çkÄkLke Mkk{qrnf þÂõíkÚke Ëuþ MktÃkqýo
fkhý Au.’ MðkÄeLkíkk «kÃík fhþu.
ík{u Ãký Ér»k çkLkþku þÂõíkLkk Ãkqòhe çkLkku
Mkk{krsf Mk{hMkíkk, Mk{íkk - {{íkkLke ðkíkLke MkkÚkku - Mðk{e rððu f kLkt Ë þÂõíkLkk Ãkq ò he níkk. íku { ýu
MkkÚk Mðk{eSyu ¼khíkLke {nkLk MkktMf]ríkf ÃkhtÃkÃkhkLke Ãký ¼khíkðkMkykuLku ðkhtðkh fÌkwt : Ëwçko¤íkk yLku fkÞhíkk ÃkkÃk Au,
ðkhtðkh ½ku»kýk fhe, rnLËwykuLku yu {nkLk ÃkhtÃkhkLkwt økkihð ÷E þÂõík s ÃkwÛÞ Au. þÂõík îkhk s ykÃkýu ykÃkýk ÷ûÞLku «kÃík
yuÚke Ãký ðÄkhu {nkLk ÃkhtÃkhk MksoðkLkwt yknTðkLk rnLËwykuLku fhe þfeyu. íku{ýu fÌkwt níkwt : ‘suLkk ykÄkhu {Lkw»Þ çkuXku ÚkkÞ Au
íku{ýu fÞwO. yLku fk{ fhu Au íku þwt Au ? íku Au þÂõík. þÂõík s ÃkwÛÞ Au,
íkuyku fnuíkk : ‘«k[eLk Ãkwhw»kku {nkLk níkk, Ãký ykÃkýu Ëwçko¤íkk s ÃkkÃk Au.’
yuÚkeÞu ðÄw {nkLk ÚkðLkwt Au. ¼qíkfk¤{kt íku{ýu {nkLk fkÞo fÞwO íkuyku {kLkíkk níkk fu fkuE Ãký {Lkw»Þ, fkuE Ãký Mk{ks
níkwt, ykÃkýu yuÚkeÞu ðÄw {nkLk fkÞo fhe Võík ÃkkuíkkLke þÂõík y™u çk¤ WÃkh s íkusMðe
çkíkkððkLkw t Au . «k[eLk ¼khík{kt MkU f zku
MktLÞkMke nkuðk Aíkkt Ãký yLku ÞþMðe çkLke þfu Au. MktLÞkMke nkuðk Aíkkt
Ér»kyku níkk, ykÃkýu ÷kϾku ÚkEþwt y™u
MktLÞkMk ÃkhtÃkhkLkku yk hk»xÙÃkwhw»k Ãký íkuyku rLk¼oÞíkkLkku MktËuþ ykÃkíkk níkk y™u
ík{khk{ktLkku Ëhuf yk çkkçkík{kt sux÷ku ðnu÷ku
rþfkøkku{kt çkuMkeLku hk»xÙ {kxu þÂõík yŠsík fhðkLkku ykøkún fhíkk níkk.
©Øk hk¾u íkux÷wt ¼khíkLku {kxu yLku Mk{økú
¾kuðkÞu÷e ‘Mðíktºk Mk¥kk’ ÃkkAe íku{Lke yk ðkðík ÞwðfkuLku ½ýe øk{íke níke.
ËwrLkÞkLku {kxu ¼÷wt Au. suðe ík{hke ©Øk, íkuðk
{u¤ððkLke ðkík fhe hÌkku níkku. økw÷k{eLkk íku Mk{Þ{kt ¼khíkLke yrÄfktþ
ík{u Úkþku. òu ík{u ík{Lku ÃkkuíkkLku Ér»k {kLkþku
yk ykÃkýk Mkki {kxu Mkw¾Ë ykùÞo sLkíkk ßÞkhu ¼ehw çkLke økE níke, íÞkhu
íkku ¼rð»Þ{kt ík{u Ér»k Úkþku. ík{khe ykzu
yLku økkihðLke ðkík LkÚke ? yk hk»xÙ Mðk{e rððufkLktË MÚk¤u MÚk¤u ½q{eLku fnuíkk níkk
ykðu yuðwt fþwt s LkÚke.’
Au õÞkt ? yu L kw t MkhLkk{w t :
íku{ýu fÌkwt Au : ‘ßÞkhu ¼khíkLkku Mkk[ku
fÞwt Au ? ‘...{khu {kxu íkku ÃkkLku ÃkkLku WÃkrLk»kËku
RríknkMk «økx Úkþu íÞkhu yu Ãkwhðkh Úkþu fu Ä{oLke çkkçkík{kt Ãkkufkhe hÌkk Au : þÂõík, þÂõík ! yk yuf {kuxe çkkçkík ÞkË
íku{s Mkqû{f¤kLkk rð»kÞ{kt Ãký ¼khík Mk{Mík rðïLkku ykrË hk¾ðkLke Au. íku fnu Au fu þÂõík{kLk çkLkku. yku {kLkðku ! Ëwçko¤
økwhw Au.’ çkLkku Lknª. {kýMk ÃkqAu Au fu þwt {Lkw»ÞMkns Lkçk¤kEyku Lk nkuÞ ?
‘íÞkøk yu s ¼khíkLkwt rLkþkLk Au, yu s rðï WÃkh Vhfe WÃkrLk»kËku W¥kh ykÃku Au fu nkuÞ, Ãký ðÄw Lkçk¤kEÚke þwt yu
hnu÷ku ¼khíkLkku æðs Au. {híke «òykuLku [uíkðýeYÃku, Ëhuf {xðkLkeAu ? fkËðÚke fkËð MkkV ÚkE þfðkLkku Au ? ÃkkÃkÚke ÃkkÃk
«fkhLkk sw÷{Lku [uíkðýeYÃku, søkík{ktLke ËwüíkkLku [uðýeYÃku, yu ÄkuðkðkLkwt Au ? Ëwçko¤íkk Ëwçko¤íkkLku ËçkkððkLkeAu ? WÃkrLk»kËku
s yrðLkkþe ¼kðLkk ¼khík ðkhtðkh {kuf÷e hÌkwt Au. yku ®nËwyku ! Ãkkufkh fhu Au, þÂõík{kLk çkLkku, yku {Lkw»Þku ! Mkk{ÚÞoðkLk çkLkku !
yu æðs ÃkhLke ík{khe Ãkfz Ze÷e Ãkzðk Ëuþku Lknª. yuLku Ÿ[ku Q¼k Úkkyku yLku íkkfkíkðkLk çkLkku ! yhu, yk¾e ËwrLkÞk{kt yu
hk¾òu. ík{u Lkçk¤k nku yLku íÞkøk Lk fhe þfku íkku Ãký ykËþoLku yuf s MkkrníÞ yuðwt Au fu ßÞkt ík{Lku ‘¥|¢è:’ (‘rLk¼oÞ’) þçË
Lke[ku Ãkkzþku Lknª.’ ðkhtðkh ðÃkhkÞu÷ku Lkshu [zþu. søkíkLkkt çkeòt yufuÞ Ä{oþkMºkku{kt
MktLÞkMke nkuðk Aíkkt Ãký MktLÞkMk ÃkhtÃkhkLkku yk hk»xÙÃkwhw»k EïhLku - {kýMkLku yk rððuþ»kýÚke Lkðksðk{kt ykÔÞku LkÚke.
rþfkøkku{kt çkuMkeLku hk»xÙ {kxu ¾kuðkÞu÷e ‘Mðíktºk Mk¥kk’ ÃkkAe swyku íkku ¾hk ! ‘¥|¢è:’ (rLk¼oÞ !) yu MkkÚku s {khkt {kLkMk[ûkw
{u¤ððkLke ðkík fhe hÌkku níkku. yk ykÃkýk Mkki {kxu Mkw¾Ë ykùÞo Mkk{u ¼qíkfk¤{ktÚke Ãkrù{Lkk rðsÞe Mk{úkx {nkLk rMkftËhLkwt á~Þ
yLku økkihðLke ðkík LkÚke ? yk hk»xÙ Au õÞkt ? yuLkwt MkhLkk{wt fÞwt ¾zwt ÚkkÞ Au. r[ºkÃkxLke ÃkuXu nwt òýu fu «íÞûk òuE hÌkku Awt fu yu
Au ? rþfkøkkuÚke 24 òLÞwykhe, 1894Lkk hkus ÃkkuíkkLkk {ÿkMke {nkLk þnuLkþkn ®MkÄwLku rfLkkhu Q¼ku Q¼ku, yhÛÞ{kt ykÃkýk
rþ»ÞkuLku ÷¾u÷ Ãkºk{kt Mðk{e rððufkLktËu fÌkw : yuf MktLÞkMkeLke MkkÚku [[ko [÷kðe hÌkku Au. suLke MkkÚku rMkftËh
‘ÞkË hk¾ku fu hk»xÙ ÍqtÃkzeyku{kt ðMku÷wt Au, Ãkhtíkw yVMkkuMk ðkík fhe hÌkku Au, yu ð]Ø MktLÞkMke fËk[ Mkkð ðMºkneLk, Mkkð
fu yu ÷kufkuyu, fkuEyu Ãký õÞkhuÞ fktE Lkk fÞwO... þwt ík{u «òLke LkøLk ÂMÚkrík{kt yuf rþ÷k Ãkh çkuXu÷ Au yLku þnuLkþkn rMkftËh
WLLkrík fhe þfku Aku ? þwt íku{Lkwt ¾kuðkÞu÷wt ÔÞÂõíkíð íku{Lke íkuLkk ¿kkLkÚke {wøÄ ÚkELku íkuLku Mkwðýo yLku MkL{kLkÚke ÷÷[kðeLku
ykæÞkÂí{f ð]r¥kLku Lkü fÞko ðøkh ÃkkAwt ÷kðe þfku Aku ?’ økúeMk yk¤ðk fne hÌkku Au yLku yk MktLÞkMke íkuLkk MkkuLkk Mkk{u,
Mðk{e rððufkLktËLkku hk»xÙ{tºk ykæÞkÂí{f - MkktMf]ríkf íkuLke ÷k÷[ku Mkk{u nMkeLku {w¾ {hfkðe hÌkku Au y™u íkuLke {køkýeLkku

1-79
yMðefkh fhu Au. ykÚke rMkftËh ÃkkuíkkLke þnuLkþknLke Mk¥kk Ãkh Ãke sEþ. {khe RåAk ÚkíkktðUík Ãkðoíkku fzz¼qMk ÚkE íkqxe Ãkzþu.
{wMíkkf çkLkeLku çkku÷e QXu Au : ‘òu ík{u Lknª ykðku íkku nwt ík{khku ykðk «fkhLke þÂõík «kÃík fhku.’
ðÄ fheþ.’ yu þçËku Mkkt¼¤íkktLke MkkÚku s Ãku÷ku MktLÞkMke ¾z¾zkx Mðk{e rððufkLktË «íÞuf ¼khíkeÞLku þÂõíkþk¤e YÃk{kt òuðk
nMke Ãkzu Au Lku fnu Au : ‘íkwt n{ýkt su yk çkkuÕÞku yuðwt sqXkýwt íkkhe {køkíkk níkk. íkuyku òýíkk níkk fu þÂõíkðkLk ÷kufkuLkwt hk»xÙ s
yk¾e ®sËøke{kt fËe Ãký çkkuÕÞku Lknª nkuÞ. {Lku fkuý {khe þfu ? þÂõíkþk¤e hk»xÙ çkLke þfu Au. íku{Lkk MðÃLkLkwt ¼khík yuf
sz søkíkLkku çkkËþkn íkwt {Lku {khðkLkku ? fËe Lk çkLku ! nwt íkku þÂõíkþk¤e ¼khík níkwt.
sL{hrník yLku rðfkhhrník ykí{k Awt; nwt fËe sLBÞku LkÚke yLku ¼khík þÂõíkþk¤e çkLkþu fuðe heíku ? ßÞkt Mk{ksLkk ½ýk
fËe {]íÞw Ãkk{ðkLkku LkÚke, nwt íkku yLktík, MkðoÔÞkÃke, MkðoþÂõík{kLk {kuxk¼køkLku yMÃk]~Þ {kLkeLku íku{Lke MkkÚku Ãkþwyku suðku ÔÞðnkh
[iíkLÞ Awt yLku íkkhk suðku yuf çkk¤f {Lku {khðkLkku ?’ ykLkwt Lkk{ fhðk{kt ykðíkku nkuÞ íÞkt Mk{ks fuðe heíku þÂõíkþk¤e çkLke
Au þÂõík, ykLkwt Lkk{ Au Mkk{ÚÞo ! þfu ? yMktøkrXík Mk{ks fuðe heíku ykVíkkuLkku {wfkçk÷ku fhe þfu ?
økeíkkLkk ®MknLkkËfkhe f]»ýLke sYh Mðk{e rððufkLktËu fÌkwt fu Mk{ksLkk fkuE Ãký ytøkLke
Mðk{eS fnuíkk níkk, ‘nðu ð]tËkðLkLkk çktMkeÄh f]»ýLkwt yðøkýLkkLku nwt yÄ{{kt yÄ{ hk»xÙeÞ ÃkkÃk Mk{swt Awt yLku yu s
æÞkLk ÄhðkÚke fktE Lknª ð¤u, nðu sYh Au økeíkkLkk ®MknLkkËfkhe ykÃkýk yÄ:ÃkíkLkLkwt fkhý Au. ykÃkýu òu ¼khíkLkwt ÃkwLk:rLk{koý
©ef]»ýLke, ÄLkw»ÞÄkhe ©ehk{[tÿSLke, {nkðehLke, {nkfk÷eLke fhðwt nþu íkku ykÃkýu ykÃkýk Ãkerzík çktÄwyku {kxu fk{ fhðwt Ãkzþu.
ÃkqòLke.’ Mðk{eS òýíkk níkk fu ¼khík{kt ½ýe YrZ[wMíkíkk Au.
ykLkk rðþu Mðk{e rððufkLktËu ½ýe s hMk«Ë ðíkk fhe. òíkòíkLke fw«Úkkyku yLku fwrhðkòuLke çkuzeyku íkuLkk Ãkøk{kt Ãkzu÷e
fqt¼fkuý{T{kt Mðk{e rððufkLktËu yr¼LktËLkÃkºkLkk «íÞw¥kh{kt fÌkwt Au, íkuyku fnuíkk níkk, yk çkuzeykuLku íkkuze Lkk¾ðe Ãkzþu. {Lkw»ÞLku
‘ßÞkhu nwt y{urhfk{kt níkku íÞkhu fux÷eÞ s ¼økðkLk {kLkeLku íkuLke Mkuðk fhðe
ðkh ÷kufkuyu {khk WÃkh ykhkuÃk ÷økkÔÞku níkku
‘½tx zkçke çkksw ðøkkzðku òuEþu. ÃkkuíkkLkk yuf økwhw¼kELku íku{ýu yuf
fu nwt îiíkðkË WÃkh ÍkÍwt òuh LkÚke ykÃkíkku,
òu Eyu fu s{ýe çkksw , [t
Ë Lk fÃkk¤u Ãkºk{kt ÷ÏÞwt níkwt :
Ãký Võík yîiíkðkËLkku s «[kh fhwt Awt.
÷økkððw t òu Eyu fu çkesu õÞkt f , ‘½tx zkçke çkksw ðøkkzðku òuEyu fu
îiíkðkËLkk «u{, ¼Âõík yLku WÃkkMkLkk{kt fuðku
ykhíke çku ðkh Wíkkhðe òuE yu fu s{ýe çkksw, [tËLk fÃkk¤u ÷økkððwt òuEyu
yÃkqðo ykLktË «kÃík ÚkkÞ Au íku nwt òýwt Awt, íkuLkk
[kh ðkh ? yk «&™ku WÃkh su y ku fu çkesu õÞktf, ykhíke çku ðkh Wíkkhðe
yÃkqðo {rn{kLku Mkkhe ÃkuXu Mk{swt Awt, ¼kEyku,
hkíkrËðMk ÷{ýkVq x fÞko fhu Au òuEyu fu [kh ðkh ? yk «&™ku WÃkh suyku
ykÃkýk {kxu ykLktËÃkw÷rfík ÚkELku «u{k©w
íku{ Lkwt s Lkk{ ¼køÞneLk Au yLku hkíkrËðMk ÷{ýkVqx fÞko fhu Au íku{Lkwt s
ðhMkkððkLkku nðu Mk{Þ LkÚke. fku{¤íkkLke
íkuÚke ykÃkýu ÷kufku Ërhÿ ÚkE økÞk Lkk{ ¼køÞneLk Au yLku íkuÚke ykÃkýu ÷kufku
MkkÄLkk fhíkkt fhíkkt ykÃkýu YLkk Zøk÷k suðk
Aeyu, çkeòykuLkk òuzkLke Xkufh Ërhÿ ÚkE økÞk Aeyu, çkeòykuLkk òuzkLke
fku{¤ yLku {]ík«kÞ ÚkE økÞk Aeyu. ykÃkýk
¾kLkkhk ÚkE økÞk Aeyu yLku Xku f h ¾kLkkhk ÚkE økÞk Aeyu yLku
hk»xÙ {kxu yk Mk{Þu sYh Au, ÷kuZk suðe Lk¬h
Ãkrù{Lkk ÷ku f ku Ãkrù{Lkk ÷kufku rðïrðsÞe...’
{ktMkÃkuþeykuLke yLku Ãkku÷kË suðkt {sçkqík
rðïrðsÞe...’ íku{ýu fÌkwt, ‘òu ¼÷wt [kníkk nku
MLkkÞwçkØ þhehkuLke... íkku ½tx ðøkuhuLku øktøkkS{kt ÃkÄkhðe MkkûkkíkT ¼økðkLk LkkhkÞý
Mðk{eSyu þÂõík - {rn{kLkkt ðkhtðkh ð¾ký fÞkO. íku{ýu rðhkxLke yLku Mðhk»xÙLke - {kLkð ËunÄkhe «íÞuf {Lkw»ÞLke Ãkqò{kt
MÚk¤u sELku fÌkwt, «{kË íÞkøkku, fkÞhíkk íÞkøkku, þÂõíkþk¤e íkíÃkh hnku. yk søkík ¼økðLkLkwt rðhkx MðYÃk Au yLku íku{Lke
çkLkku, Ãkwhw»k çkLkku. [uLLkkE{kt ‘{khe ¢ktíkfkhe ÞkusLkk’ rð»kÞ WÃkh ÃkqòLkku yÚko Au íku{Lke Mkuðk. ðkMíkð{kt yuLkwt s Lkk{ f{o Au,
ÔÞkÏÞkLk ykÃkíkkt Mðk{eSyu fÌkwt : rLkhÚkof rðrÄ WÃkkMkLkkLkwt «Ãkt[Lkwt Lknª.’
‘ykÃkýu þÂõíkneLk ÚkE økÞk nkuðkÚke økwÃík rðãk yLku Mðk{e rððufkLktËu YrZ[wMíkíkk yLku fw«Úkkyku íÞkøkeLku
hnMÞ rðãkyu Äe{u Äe{u ykÃkýe ¼eíkh ½h fÞwO Au. ¼÷u íku{kt ¼khík{kíkkLku Ëuðe MðYÃku òýeLku Võík íkuLke s ykhkÄLkk fhðkLkku
yLkuf MkíÞku nkuÞ, Ãký íku{ýu ykÃkýLku ÷øk¼øk {]ík«kÞ fhe ykøkún fÞkuo. íku{ýu fÌkwt :
ËeÄk Au. ÃkkuíkkLkk MLkkÞwyku çkLk¤ðkLk çkLkkðku, yksu ykÃkýLku ‘ykøkk{e Ãk[kMk ð»ko {kxu yk sLkLke sL{¼q r {
suLke sYh Au, íku Au ÷ku¾tzLke frx yLku Ãkku÷kËLkk MLkkÞw. ykÃkýu ¼khík{kíkkLku s ykhkæÞËuðe {kLkku. ÃkkuíkkLkwt çkÄwt s æÞkLk yk yuf
½ýk rËðMkku MkwÄe hzíkk hÌkk, nðu hzðkLke sYh LkÚke. çkMk, s Ëuðe WÃkh ÷økkzku. ykÃkýku Ëuþ s ykÃkýk òøk]ík Ëuðíkk Au.
ÃkkuíkkLkk Ãkøk WÃkh Q¼k ÚkE òyku yLku {hË çkLkku...sYh Au Mk{òu fu çkeò Ëuðe Ëuðíkk MkqE økÞk Au. su rðhkx ËuðíkkLku ykÃkýe
{ËkuoLke, Mkk[k {ËkuoLke. çkeswt çkÄwt íkku ÚkE hnuþu, Ãký ¾hu¾h íkku [khuçkksw òuE hÌkk Aeyu, íku{Lke s Ãkqò ykÃkýu Lkk fhe !’
çk¤ðkLk, «kýðkLk, ©ØkðkLk yLku rLkckÚke Q¼hkíkk Mðk{eS Ëuþ{kt hnuLkkhk fhkuzku ËeLkneLk {Lkw»ÞkuLku
LkðÞwðkLkkuLke yksu sYh Au. ¾tíke÷ku Ãkwhw»k fnu Au fu nwt MkkøkhLku ËrhÿLkkhkÞý fnu Au. yu ÷kufku s ¼økðkLkLkkt Mkkfkh YÃk Au. çkÄe

1-80
fw«Úkkyku, fwrhðkòu íÞSLku yk sLkíkk sLkkËoLkLke Ãkqò fhku. yk «kht¼ yuf fLÞk þk¤kLke MÚkkÃkLkkÚke fÞkuo.
ËuþLke sLkíkk s hk»xÙ Au. yk s hk»xÙ ðËtLkeÞ Au. Ëuþ¼õík s íku{ýu y{urhfk Þkºkk ð¾íku ÃkkuíkkLkk rþ»Þ yk÷krMktnkLku
Ãkh{kí{kLke Mkðoo©uc ykhkÄLkk Au. yuf Ãkºk îkhk yk ÔÞÚkk fne Au. íku{ýu Ãkºk{kt ÷ÏÞwt Au : ‘ynªLke
yu{ýu íkku íÞkt MkwÄe fÌkwt fu ËrhÿLkkhkÞýku, ytÄLkkhkÞyku «íÞuf y{urhfe Mºke {kuxk¼køkLke rnLËw Mºkeyku fÕÃkLkk fhe þfu
yLku ûkwÄkíkoLkkhkÞýkuLku Ëhhkus Ëhufu ½uh çkku÷kððk yLku suðe heíku yu fhíkkt Ãký yLkuføkýe ðÄw ¼ýu÷e nkuÞ Au. yuðwt s rþûký
¼økðkLkLke r«ík{kLke Ãkqò fheyu Aeyu íku{ yu{Lku yLLkðMºkkrËÚke ykÃkýu fu{ «kÃík Lk fhe þfeyu ?’
ík]Ãík fheu, Ãkqò fheyu. rþðMðYÃk Mk{SLku fhu÷e SðkuLke Mkuðk ÞwðkLkku-¿kkLk rð¿kkLk{kt Mk{Úko çkLku
yu ÃkqòLkku Mkðkuoå[ «fkh Au yLku yíÞkhu ¼khík{kt MkkiÚke ðÄw íkuyku Mðefkhíkk níkk fu Ãkrù{e Ëuþku rð¿kkLk yLku WãkuøkLkkt
ykð~Þf nkuÞ íkku yu «fkhLke LkkhkÞý Ãkqò Au. ûkuºkku{kt ykÃkýkÚke ½ýk ykøk¤ Au. ykÃkýu íku{Lke ÃkkMkuÚke íku
yk rð[khku ÄkŠ{f sYh níkk, Ãký yu MkðoÚkk yr¼Lkð ¿kkLk {u¤ððk {kxu fkuE Mktfku[ Lkk hk¾ðku òuEyu. ykÃkýkt
rð[khku níkk. Mðk{e rððufkLktËLkk ykæÞkÂí{f rð[khku{kt þkMºkku{kt ÷ÏÞwt Au fu ¿kkLk ßÞktÚke Ãký {¤u, suLkk îkhk Ãký {¤u íku
hk»xÙ{tºkLkku æðrLk rLkhtíkh Mkt¼¤kE hÌkku níkku. íkuyku {kLkíkk níkk «kÃík fhðwt òuEyu. íku{ýu ÉøðuË Mkqºk : ¥¢ Ý¢ï |¢Îí¢ RU¼±¢ï ²‹¼é
fu MktÃkqýo sLkíkkLkk òøkhýÚke s Lkðk hk»xÙLkku yÇÞwËÞ Úkþu. ç±E¼: (Wíf]ü rð[khkuLku ykÃkýu [khuçkkswÚke økúný fheyu): Lku
¼khík ÃkkMku «[tz þÂõík, fwËhíke MktþkÄLk íkÚkk rðÃkw÷ ÔÞðnkh{kt {qfðk ÷kufkuLku yLkwhkuÄ fÞkuo.
{kLkð «rík¼k nkuðk Aíkkt íku yuf nòh ð»ko rðËuþeykuLkk nkÚku íku{ýu fÌkw : ‘Mk{wÿ Ãkkh Lknª sðkLkku rð[kh íkku ykÃkýu
økw÷k{ fu{ hÌkwt ? yk ÃkíkLkLkk {q¤{kt yMktøkrXík rnLËw Mk{ks, swLkðkýe Au. ykÃkýu ðÄkhu Lku ðLkÄkhu MktÏÞk{kt Þwðf-ÞwðíkeykuLku
yMÃk] ~ Þíkk, ÔÞÂõíkøkík MðkÚko íkÚkk Lkðwt ¿kkLk {u¤ððk {kxu rðËuþku{kt {kuf÷ðkt
yufçkeò «íÞuLke E»kkoð]r¥k sðkçkËkh hÌkkt. Mðk{eSyu fÌkwt fu ßÞkt MkwÄe òuEyu, yLku yu ¿kkLk-rð¿kkLkLkk ykÄkh
yk ðkíkLkku WÕ÷u¾ Mðk{eSyu yðkhLkðkh Akufheyku rþrûkík Lknª ÚkkÞ íÞkt MkwÄe Ãkh Mk{Úko ¼khíkLkwt rLk{koý fhðwt òuEyu.’
fÞkuo. íku{ýu y{urhfkÚke ÷¾u÷k yuf Ãkºk{kt yk¾ku Ãkrhðkh yLku Mk{ks Ãký rþrûkík Lkkhe rðþu Ãký Mðk{e rððufkLktËLkk
fÌkwt Au. Lknª ÚkkÞ. {køkkohxu Lkkuçk÷ ßÞkhu íku{Lkkt rð[khku ¢ktríkfkhe níkk. íkuyku {rn÷kykuLku
‘ÃkkuíkkLke ÃkkMku yËT¼wík çkwrØ íkÚkk rþ»Þk çkLkeLku ¼khík ykÔÞkt íÞkhu søkËtçkk yLku þÂõíkLkk YÃk{kt òuíkk níkk.
økwýku nkuðk Aíkkt õÞk fkhýu rnLËw hk»xÙ Mðk{eSyu íku{Lkwt Lkk{ rLkðurËíkk hkÏÞwt íku y ku {kLkíkk níkk fu su Mk{ks{kt
ðuhrð¾uh ÚkE økÞwt ? nwt fnwt Awt - E»kko. yk yLku ¼khík{kt çkk¤kykuLkwt rþûký fkÞo {rn÷kykuLku rþrûkík fhðk{kt ykðíke LkÚke
y¼køke rnLËw òrík suðe neLk¼kðÚke þY fhðkLke sðkçkËkhe íku{Lku MkkUÃke. yLku íku{Lku MkL{kLk ykÃkðk{kt ykðíkwt LkÚke,
E»kkoøkúMík íkÚkk yufçkeòLkk ÞþÚke îu»k rLkðurËíkk ÃkkuíkkLkk Ëuþ $ø÷uLz{kt Ãký íku Mk{ks nt{uþkt ÃkAkík hnu Au. íku õÞkhuÞ
Ãkk{Lkkhe çkeS fkuE òrík {U òuE LkÚke.’ rðBçkÕzLk{kt yuf þk¤k [÷kðíkkt níkkt Ãký «økrík fhe þfíkku LkÚke.
Mðk{e rððufkLktË {kLkíkk níkk fu yLku íku{ýu fku÷f¥kk{kt Ãký ÃkkuíkkLkk íku{ýu LkkheLkku {rn{k fhíkkt fÌkwt :
¼khíkLke {ku x k ¼køkLke Mk{MÞkyku L kw t yr¼ÞkLkLkku «kht¼ yuf fLÞk ‘yku ¼khíkðkMke ! yksu íkwt rðËuþeykuLkwt
Mk{kÄkLk Mkwrþûký Au. ¼khík{kt ÔÞkÃík þk¤kLke MÚkkÃkLkkÚke fÞkuo. yLkwfhý fheLku, íkuLkk Zkt[k{kt ykÃkýe
Ërhÿíkk yLku ¼Þtfh økheçkeLkwt rLkðkhý Ãký fw¤÷û{eykuLkwt SðLk Zk¤ðkLkk fk{{kt
fuð¤ Mkwrþûký îkhk s Mkt¼ð Au. ËrhÿíkkLkwt {q¤ fkhý yrþûký «ð]¥k ÚkÞku Au. yku {qZ ! shk rð[kh íkku fh, ¼khíkLke su {kxe{ktÚke
yLku y¿kkLk s Au. su{ su{ ÷kufku rþrûkík yLku ¿kkLke Úkíkk sþu, íkkhkt yLku íkkhe fw¤÷û{eykuLkkt íkLk{Lk ½zkÞkt Au, ¼khíkLke su
íku{ íku{ íku{Lke økheçke Ëqh Úkíke sþu. Äq¤ íkkhkt yLku íku{Lkk ytøkku Ãkh çk[ÃkýÚke s ÷køku÷e nkuELku íkuýu
ËefheLku rþûký ykÃkku þhehLku Ãkku»Þwt Au - çk¤ðkLk çkLkkÔÞwt Au íku {kxe, íku Äq¤ Mkeíkk,
Mðk{e rððufkLktËLke MÃkü {kLÞíkk níke fu Võík Ãkwhw»kkuyu s Mkkrðºke, ÿkiÃkËe, çkwØ Mk{ŠÃkíkk ÞþkuÄhk, [iíkLÞøk]rnýe
rþrûkík ÚkðkLkwt LkÚke, Ãkhtíkw {rn÷kykuyu Ãký rþrûkík ÚkðkLkwt Au. yu rð»ýw r «Þk, Ä{o « kýk y÷ÌkkçkkE yLku r[íkku z økZLke
s{kLkk{kt ¼÷¼÷kt ¼ýu÷kt økýu÷kt {k-çkkÃk ÃkkuíkkLke ËefeheykuLku ðehktøkLkkykuLkkt ËuðkhkæÞ [hýkuLkk MÃkþoÚke Ãkrðºk ÚkÞu÷e Au. Lkkhe
þk¤kyu {kuf÷ðkLke rðhwæÄ{kt níkkt. Mðk{eSyu fÌkwt fu ßÞkt MkwÄe çkwrØ{íke Au, þÂõík MðYrÃkýe Au, søksLkLke yLku Ãkk÷f
Akufheyku rþrûkík Lknª ÚkkÞ íÞkt MkwÄe yk¾ku Ãkrhðkh yLku Mk{ks þÂõíkykuLke Sðtík «rík{k Au.
Ãký rþrûkík Lknª ÚkkÞ. {køkkohux Lkkuçk÷ ßÞkhu íku{Lkkt rþ»Þk çkLkeLku íku{ýu fÌkwt fu Mºke yLku Ãkwhw»kLke ¼eíkh yuf s Sðkí{kLkk
¼khík ykÔÞkt íÞkhu Mðk{eSyu íku{Lkwt Lkk{ rLkðurËíkk hkÏÞwt yLku ytþ Au. íku{kt ®÷øk¼uË fuðku ? rþfkøkkuÚke ÃkkuíkkLkk økwhw¼kE ©e
¼khík{kt çkk¤kykuLkwt rþûký fkÞo þY fhðkLke sðkçkËkhe íku{Lku nrhÃkË r{ºkLku Ãkºk{kt íku{ýu ÷ÏÞwt níkwt : ‘ykÃkýkt þkMºkku{kt ÷ÏÞwt
MkkUÃke. rLkðurËíkk ÃkkuíkkLkk Ëuþ $ø÷uLz{kt Ãký rðBçkÕzLk{kt yuf þk¤k Au, ÃkwºkeykuLkwt ÃkwºkkuLke su{ s fk¤SÃkqðof yLku æÞkLkÚke rþûký
[÷kðíkkt níkkt yLku íku{ýu fku÷f¥kk{kt Ãký ÃkkuíkkLkk yr¼ÞkLkLkku yLku Ãkk÷Lk Úkðwt òuEyu.’

1-81
 Mðk{e rððufkLktËu fÌkwt fu rþûkýLkku nuíkw ykËþo {Lkw»ÞkuLkwt
rLk{koý fhðkLkku nkuðku òuEyu. Võík ÃkwMíkrfÞk ¿kkLkLkwt Lkk{ rþûký
LkÚke. rþûký îkhk ykÃkýu økku¾rýÞk ÃkkuÃkx íkiÞkh LkÚke fhðkLkk.
ykÃkýu òuEyu ykËþo {Lkw»Þ, «k{krýf {Lkw»Þ, Mk{ks Mkuðk {kxu
íkíÃkh {Lkw»Þ. rþûkýLkku nuíkw ykðk {Lkw»ÞkuLkwt rLk{koý fhðkLkku Au.
Mðk{e rððufkLktË fnuíkk níkk fu rþûký yuðwt nkuðwt òuEyu fu
su Þwðf fu ÞwðíkeykuLku [rhºkðkLk yLku íkusMðe çkLkkðu, suÚke íkuyku
Mðkð÷tçke yLku Mðkr¼{kLke çkLku.
yk{ rþûký MktçktÄu Mðk{e rððufkLktËLkku {ík yufË{
¢kÂLíkfkhe níkku. íkuyku {kLkíkk níkk fu ¼khíkLkk rðãkÚkeoykuLku
«kÚkr{f rþûký íkku ykÃkðwt s òuEyu, Ãký MkkiÚke ðÄw sYhe Au,
íku{Lku ði¿kkrLkf rþûký íkku ykÃkðwt s òuEyu, Ãký MkkiÚke ðÄw sYhe
Au, íku{Lku ði¿kkrLkf yLku xurfTLkf÷ rþûký ykÃkðwt íku... y{urhfk
yLku ÞwhkuÃk ÃknkUåÞk Ãknu÷kt Mðk{eSLke MÃkü {kLÞíkk níke fu
rð¿kkLk yLku WãkuøkLke «økrík ðøkh ¼khíkLke ÃkwLkòoøk]rík þõÞ
LkÚke. rþûký{kt rð¿kkLk yLku WãkuøkLkk yæÞÞLk WÃkh íku{ýu ðÄw
¼kh {qõÞku. ¼khíkLkk Mkw«rMkØ WãkuøkÃkrík ©e s{þuËS xkxkLku
íku{ýu MÃkü þçËku{kt fÌkwt fu òu ¼khíku yuf þÂõíkþk¤e hk»xÙLkk
MðYÃku rðïLkk Lkfþk WÃkh MÚkkLk {u¤ððwt nkuÞ íkku íku{ýu òÃkkLkLke
su{ yLkwþkMkLk r«Þ yLku rð¿kkLkr«Þ Ãký çkLkðwt Ãkzþu. s{þuËS
xkxk Mðk{eSLkk ykðk rð[khkuÚke ½ýk s «¼krðík ÚkÞk níkk.
s{þuËSyu 23 LkðuBçkh, 1898yu yuf Ãkºk Mðk{e rððufkLktËLku
÷ÏÞku níkku, su{kt ÷¾u÷wt :
‘r«Þ Mðk{e rððufkLktË,
ykþk Au, ykÃkLku òÃkkLkÚke rþfkøkku MkwÄeLkku ík{khku yk
MknÞkºke ÞkË nþu s. ykÃkLkk íku rð[khku nðu {Lku rðþu»kYÃku ÞkË
ykðe hÌkk Au fu ¼khíkð»ko{kt íÞkøk, íkÃkMÞkLkku su ¼kð Vhe
òøk]ík ÚkE hÌkku Au, ykÃkýku nuíkw íkuLku h[Lkkí{f fkÞkuo îkhk ðÄkhu
Mkt[kr÷ík fhðkLkku Au. ÃkkuíkkLkk ði¿kkrLkf MktþkuÄLk MktMÚkkLkLkk Mkt˼uo
s nwt ykÃkLkk íku rð[khkuLku ÞkË fhe hÌkku Awt, suLkk rð»kÞ{kt ykÃku
sYh Mkkt¼éÞwt nþu yÚkðk ðktåÞwt nþu. {khe Äkhýk «{k{u òu
yuðk yk©{ku yÚkðk ykðkMkøk]nkuLke MÚkkÃkLkk fhðk{kt ykðu fu
ßÞkt íÞkøkLkwt ðúík Äkhý fhLkkhk ÷kufku MkkËwt SðLk rðíkkðeLku ¼kiríkf
íku{s {kLkðeÞ rð¿kkLkkuLke [[ko{kt ÃkkuíkkLkw tSðLk ÔÞíkeík fhu íkku
íÞkøk¼kðLkkLke ykLkkÚke ðÄkhu WÃkÞkurøkíkk çkeS fE nkuE þfu ?
{khku rð[kh Au fu yk Ä{oÞwØLke sðkçkËkhe òu fkuE ÞkuøÞ
Lkuíkk WÃkkze ÷u íkku íku{kt Ä{o yLku rð¿kkLk, çktLkuLke WLLkrík Úkþu yLku
ykÃkýk ËuþLke ÏÞkrík Ãký Vu÷kþu. yu yr¼ÞkLkLku rððufkLktË
rMkðkÞ çkeswt fkuý Lkuík]íð ykÃke þfu ? yk hMíkuÚke ykÃkýe hk»xÙeÞ
ÃkhtÃkhkykuLku LkðSðLk «ËkLk fhðk ykV ykí{rLkÞkuøk fhþku ?
yk rËþk{kt sLkòøkhý WíÃkLLk fhðk {kxu Mkki«Úk{ ykÃk ÃkkuíkkLke
ykusMðe ðkýe{kt yuf ÃkwMíkf ÷¾ku, íkuLkk «fkþLkLkk ¾[oLkku ík{k{
¼kh nwt Mkn»ko WÃkkze ÷Eþu.
MkMkL{kLk,
ykÃkLkku s{þuË yuLk. xkxk
1-82
Mðk{e rððufkLktË rðï Ä{o Ãkrh»kË{kt Mkn¼køke Úkðk
¼khíkÚke y{urhfk sðk LkeféÞk íÞkhu yu s ðnký{kt ¼khíkLkk
WãkuøkÃkrík s{þuËS xkxk Ãký níkk. s{þuËS òÃkkLk sE hÌkk
níkk. yu «ðkMk{kt Mðk{eS yLku s{þuËS ðå[u ¼khík{kt
Wãkuøk - rð¿kkLkLke ÂMÚkrík rðþu rðMík]ík [[ko - rð[khýk ÚkE
nþu yu yk ÃkºkÚke MÃkü Ëu¾kE ykðu Au. Mðk{eSLkk ÔÞÂõíkíð
yLku rð[khkuÚke s{þuËS xkxk ½ýk s «¼krðík ÚkÞk nþu. íku{ýu
yLkw¼ÔÞwt nþu fu ykusMðe ðkýe ÄhkðLkkh yk íkusMðe ÔÞÂõík
ykÃkýk ËuþLke Lkðòøk]rík {kxu Ä{oLke MkkÚku MkkÚku rð¿kkLkLku Ãký
yux÷wt s {n¥ð ykÃku Au, íÞkhu s íkku Ãkkt[ ð»ko ÃkAe ÃkkuíkkLkwt
ði¿kkrLkf MktþkuÄLk Au :
¼khíkLke ¼eíkh íkusMðe Qòo
Mðk{e rððufkLktË {kLkíkk níkk fu MkËeykuÚke ¼khíkLke
¼eíkh{kt yuf íkusMðe Qòo rðã{kLk hne Au. íku{Lkku ykøkún
níkku fu yk QòoLku yku¤¾ku. íkuLku nS ðÄkhu «ßsðr÷ík fhku
yLku ykÃkýe ykæÞkÂí{f ÃkhtÃkhk yLku Mk{ksLkk hûký {kxu çkÄwt
s fhe Aqxku...
[uLLkkE{kt ÃkkuíkkLke yiríknkrMkf WËT½ku»kýk{kt íku{ýu fÌkwt
níkwt : òu ík{u yuLku Akuze Ëuþku íkku ík{u íkqxeLku xwfzk x[wfk ÚkE sðkLkk.
Ä{o ykÃkýe «òLkwt SðLk Au yLku íkuLku ykÃkýu {sçkqík fhðku s
òuEyu. ík{u MkifkykuLkk yk½kíkku Mkk{u xfe hÌkk íkuLkwt fkhý fuð¤
ík{u yuLke Mkt¼k¤ ÷eÄe yu Au, yuLke ¾kíkh çkeò çkÄkLkku ík{u
¼kuøk ykÃÞku yu Au. ík{khk Ãkqðoòuyu Mkðo ftE çknkËwheÚke ðuXe
÷eÄwt. {]íÞw MkwØktLku ¼uxâk, Ãkhtíkw ÃkkuíkkLkk Ä{oLku íku{ýu ò¤ðe
hkÏÞku. ÃkhËuþe rðsuíkkyu yLkuf {trËhku íkkuze LkkÏÞkt, Ãkhtíkw suðwt
yu rðLkkþLkwt {kuswt ÃkMkkh ÚkE økÞwt fu íkhík s {trËhLkwt rþ¾h ÃkkAwt
Ÿ[wt ÚkE økÞwt. Ërûký ¼khíkLkkt fux÷ktf «k[eLk {trËhku yLku
økwshkík{kt Mkku{LkkÚk suðkt {trËhku ík{Lku ¿kkLkLkk yLkuf økútÚkku
þe¾ðþu, Zøk÷k çktÄ økútÚkku fhíkkt «òLkk RríknkMk{kt ík{Lku yu
ðÄw Ÿze árü ykÃkþu. swyku íkku ¾hk fu rLkhtíkh íkkuzeVkuzeLku Mkkð
¾trzÞuh suðkt fhe Lkk¾ðk{kt ykðíkkt yLku rLkhtíkLk ¾trzÞuhku{ktÚke
ÃkkAkt çktÄkELku Q¼kt Úkíkkt, ÃkwLkSoðLk Ãkk{u÷kt yLku ÃkqðoLkk suðk
MkËk {sçkqík yk {trËhku fuðkt MkUfzku nw{÷kykuLkk yLku MkUfzku
ÃkwLkhwíÚkkLkLkkt r[nTLkku Äkhý fhe hnu÷kt Au !
yu Au hk»xÙeÞ {kLkMk, yu Au hk»xÙeÞ SðLk «ðkn. yuLkwt
yLkwfhý fhku íkku yu ík{Lku feŠíkLku ÃktÚku ÷E sþu, yuLkku íÞkøk
fhþku íkku ík{khku rðLkkþ Au. su ½zeyu ík{u yu SðLk«ðknLku
Wðu¾eLku zøk÷wt ¼Þwo tíku s ûkýu yuf{kºk Ãkrhýk{ {]íÞw ykðkLkwt,
yuf{kºk V¤YÃk MkðoLkkÚk s {¤ðkLkku.’
søkíkLku y{]ík ÃkkLk fhkðku
íkuyku fnu Au fu «k[eLk Mk{Þ{kt yLkuf {nkLk MktMf]ríkyku
rðfkMk Ãkk{e. ÞqLkkLk, r{Mkh, yMkerhÞk, hku{ suðe yk çkÄe
MktMf]ríkyku ¼kuøkðkË WÃkh h[kÞu÷e níke, ¼kiríkfðkËe níke, íku{ýu
rntMkk yLku hõíkÃkkík îkhk rðï rðsÞ {u¤ðkLke [uük fhe, Ãký
íku Lkkþ Ãkk{e. RríknkMk{kt Võík íku{Lkwt Lkk{ {kºk s hne økÞwt Au.
yk MktMf]ríkyku çk[e þfe LkÚke, Ãkhtíkw ¼khík MkËeykuÚke ÃkkuíkkLkk
MkktMf]ríkf ykËþkuo MkkÚku rLkhtíkh xfe þõÞwt Au íkuLkkt {q¤¼qík SðLk
{qÕÞku nòhku ð»kkuoÚke yu s YÃk{kt ¼khíkLku Srðík hk¾e hÌkkt Au.
yk Ëuþ r[hÃkwhkíkLk nkuðk Aíkkt Ãký r[hLkqíkLk Au, fu{ fu íkuLke
¼eíkh{kt yuf Qòo Au, yæÞkí{Lke yuf y{h SðLkÄkhk Au.
íkuLku Mk{òu, íkuLku yÃkLkkðku, íkuLku nS ðÄkhu økríkþe÷ çkLkkðku
yLku Mk{Mík søkíkLku íkuLkwt y{]íkÃkkLk fhkðku.
Mðk{e rððufkLktËLkku ykËþo níkku, ‘rðïrðsÞe ¼khík’.
MðÃLk níkwt : ¼khík ÃkwLk: rðïøkwhw çkLku... íku{ýu ÃkkuíkkLke ykusMðe
ðkýe{kt fÌkwt níkwt, ‘nðu $ø÷uLz, ÞwhkuÃk yLku y{urhfk WÃkh rðsÞ
{u¤ððku yu s ykÃkýwt {nkðúík nkuðwt òuEyu. yuLkkÚke s ËuþLkwt
¼÷wt Úkþu. rðMíkkh s SðLkwt fuLÿ Au. ykÃkýu yk¾e ËwrLkÞk{kt
ykÃkýk ykæÞkÂí{f rð[khkuLku «[kh fhðku s òuEyu.’ íkuyku
ðkhtðkh fnuíkk níkk : fkÞhíkk Akuzku, rLkÿk íÞkøkku, yk ðeh¼kuøÞk
ðMkwtÄhk Au, ðeh çkLkku. ÞkË hk¾ku, ykÃkýu yk¾e ËwrLkÞk SíkðkLke
Au. nk, ykÃkýu íku fhðwt s Ãkzþu. ¼khíku sYh søkík WÃkh rðsÞ
«kÃík fhðku s hÌkku. íkuLkk {wfkçk÷u fkuE LkkLkfzk ykËþoÚke {Lku
õÞkhuÞ Ãký Mktíkku»k Lknª ÚkkÞ.. íku rMkðkÞ fkuE rðfÕÃk LkÚke.’
rðsÞ fuðe heíku {u¤ððku íkuLkku {tºk ykÃkíkk Mðk{eSyu
fÌkwt fu, ykÃkýk fqðkyku{kt hneLku ykÃkýu {nkLk Lknª çkLke þfeyu.
ykÃkýk rfÕ÷kyku{kt çkuXk hneLku ÷zðwt yux÷u ÃkhksÞLku rLk{tºký
ykÃkðk çkhkçkh Au. íkuyku fnuíkk níkk.
‘LkðÞwðfku, nwt ¾kMk fheLku ík{Lku s ÞkË fhðkLkwt fnwt Awt,
ykÃkýu çknkh sðwt s Ãkzþu, çkeòu fkuE hMíkku LkÚke. yð~Þ{uð
yk fhku yÚkðk {khku. Mkíkus yLku «çkwØ hk»xÙeÞ SðLk {kxu çkMk
yuf s þhík Au fu ¼khíkeÞ rð[kh rðï WÃkh rðsÞ «kÃík fhu.’
rðïrðsÞe {køko
Mðk{e rððufkLktË òýíkk níkk fu ¼khíkLkk rðïrðsÞe
çkLkðkLkk {køko{kt MkkiÚke {kuxku yðhkuÄ ykÃkýe ytËhku ytËhLke
Vqx Au. yk Mk{ks rðr¼LLk òíkeÞ, Mkkt«ËkrÞf yLku ¼k»kkfeÞ
ûkwÿíkkyku{kt ðnut[kE økÞku Au. hk»xÙeÞ økkihð yLku {nkLkíkkLkku
{nk{tºk Au MkktMf]ríkf yufkí{íkk.. ¼khíkeÞ nkuðkLkwt økkihð.
Mktfwr[ík MðkÚkkuoLke WÃkh QXeLku, çkÄe òríkykuLku Mk{kLk {kLkeLku,
çkÄk ÃktÚk - Mkt«ËkÞku Ãkqhe rLkck MkkÚku ykËh fheLku ykÃkýu Mkki
økkihðÃkqðof fneyu fu y{u ¼khíkeÞ Aeyu.
Mðk{e rððufkLktËLkku sÞ½ku»k níkku : ¼khíkðkMke !
{kºk yk{ çkeòykuLkk Ãkz½k ÃkkzeLku, çkeòykuLkwt ykðwt yÄ{
yLkwfhý fheLku, çkeòyku WÃkh ykÄkh hk¾ELku økw÷k{Lku Aksíke
yk rLkçko¤íkkLkwt, yk yÄ{ yLku ríkhMfkhÃkkºk ¢qhíkkLkwt ÃkkÚkuÞ
÷ELku þwt íkwt MktMf]rík yLku {n¥kkLkk Mkðkuoå[ rþ¾hu ÃknkU[ðkLkku
Au ? íkkhe ykðe þh{¼he fkÞhíkkÚke çknkËwhkuLku yLku þqhðehkuLku
s ÷kÞf yuðwt MðkíktºÞ þwt íkwt {u¤ðe þfeþ ? yku ¼khíkðkMke ! íkwt
¼q÷íkku Lknª fu MºkeíðLkku íkkhku ykËþo Mkeíkk, Mkkrðºke yLku Ë{Þtíke
Au. íkwt ¼q÷íkku Lknª fu íkkhku WÃkkMÞ Ëuð {nkLk, íkÃkMðeykuLkku
íkÃkMðe, MkðoMðíÞkøke W{kÃkrík þtfh Au. íkwt ¼q÷íkku Lknª fu íkkhku
1-83
sL{ søkËtçkkLke ðuËe Ãkh çkr÷ËkLk Úkðk {kxu ÚkÞku Au. íkwt ¼q÷íkku
Lknª fu íkkhe Mk{ks ÔÞðMÚkk yLktík rðïÔÞkÃke {kík]íðLkwt «rík®çkçk
{kºk Au. íkwt ¼q÷íkku Lknª fu ¼khíkLkku Lke[÷ku ðøko, y¿kkLke
¼khíkðkMke, økheçk ¼khíkðkMke, y¼ý ¼khíkðkMke, ¼khíkLkku
Ër÷ík, ¼khíkLkku Íkzw {khLkkhku Ër÷ík MkwØkt íkkhkt hõík{ktMkLkkt
Mkøkktyku Au, íkkhk ¼kEyku Au. nu ðeh ! íkwt çknkËwh çkLk, rnt{íkðkLk
Úkk yLku yr¼{kLk ÷u fu íkwt ¼khíkðkMke Au yLku økðoÃkqðof øksoLkk
fh, ‘nwt ¼khíkðkMke Awt. «íÞuf ¼khíkðkMke {khku¼kE Au.’ íkwt
Ãkkufkhe QX, ‘y¿kkLke ¼khíkðkMke, økheçk ¼khíkðkMke, ftøkk÷
¼khíkðkMke, çkúkñý ¼khíkðkMke, ytíÞs ¼khíkðkMke, Ëhuf
¼khíkðkMke {khku ¼kE Au !’ íkkhe f{h Ãkh Ãknuhðk ¼÷u {kºk
yuf ÷tøkkuxe s hne nkuÞ íkku Ãký økðoÃkqðof Wå[ Mðhu íkwt ½ku»kýk
fh, ‘¼khíkðkMke {khku ¼kE Au, ¼khíkðkMke {khwt SðLk Au,
¼khíkLkkt ËuðËuðeyku {khku Rïh Au, ¼khíkLkku Mk{ks {khe
çkkÕÞkðMÚkkLkwt Ãkkhýwt Au, {khk ÞkiðLkLkwt ykLktËðLk Au, {khe
ð]]ØkðMÚkkLke {wÂõíkËkrÞLke fkþe Au.’ ¼kE ! Ãkkufkhe QX fu
‘¼khíkLke Ähíke yu {khwt Mkðkuoå[ Mðøko Au. ¼khíkLkwt fÕÞký yu
{khwt fÕÞký Au.’
rðïrðsÞLkku yk s {køko Au fu ¼khík MktøkrXík ÚkkÞ, íku{kt
yufkí{íkkLke ¼kðLkk nkuÞ yLku íku ÃkkuíkkLkk ykæÞkÂí{f hMíku ykøk¤
ðÄíkwt hnu.
Mðk{eS fnu Au : ‘yksu rðï yuf MkðkOøkMktÃkqýo MktMf]rík
{kxu hkn òuE hÌkw Au, ¼khík{ktÚke yuLkk ¼tzkhku çknkh ykðu íkuLke
hkn òuE hÌktw Au. ykÃkýk ÃkqðoòuLkk yk yËT¼wík ¼tzkhkuLku {kxu
¼khíkLke çknkh fux÷e ûkwÄk yLku fuðe ík]»kk òøke Au íkuLke ík{Lku
çknw ykuAe òý Au.
‘¼khíkðkMkeLke yk ¼qr{{kt ykÃkýk Ãkqðoòuyu Mkk[ðe
hk¾u÷k y{]íkLkk yuf LkkLkfzk ½qtxzk {kxu nkÚk ÷tçkkðeLku ykÃkýe
Ëeðk÷kuLke çknkh Q¼u÷k ÷k¾ku ÷kufkuLkk ÓËÞLke ðuËLkk ykÃkýu
çknw ykuAe Mk{Syu Aeyu. yu {kxu ykÃkýu çknkh sðwt òuEyu.
yu{Lke ÃkkMkuÚke su ftE ÷uðk suðwt nkuÞ íkuLke MkkÚku ykÃkýe
ykæÞkÂí{fíkkLke ykÃkýu ykÃk-÷u fhðe òuEyu. ykÃkýu {kºk
MkËkLku {kxu þe¾Lkkh Lknª, Ãký rþûkf Ãký çkLkþwt. ËwrLkÞkLku
ykðíke yLkuf þíkkçËeyku MkwÄe þe¾ðe þfku yuðwt ík{khe ÃkkMku
nS ½ýwt Ãkzu÷wt Au. yk fkÞo ykÃkýu fhðkLkwt Au. yk ykæÞkÂí{fíkk
s ¼khíkLke þÂõík Au. yu s ¼khíkLkku ykí{k Au, Ãkhtíkw fuð¤
ynª s ykðeLku yxfe sðwt ÞkuøÞ Lknª økýkÞ.
[khu rËþk{kt WLLkrík fhku
‘yuf Ërhÿ ¼khík, Mkk{krsf heíku rð¼õík ¼khík, ykŠÚkf
heíku þkur»kík ¼khík, MkuLkk yLku hksfeÞ YÃku Ëwçko¤ ¼khík søkíkLkku
ykæÞkÂí{f økwhw Lk çkLke þfu. rðïLku ÃkkuíkkLkku rLkÄkorhík ÃkkX
¼ýkððk yLku Lkü Úkðk{ktÚke çk[kððk {kxu ¼khíku [khu rËMkk{ktÚke
WLLkrík fhðe òuEyu. ykiãkurøkf WLLkríkLku yÃkLkkðeLku ÍzÃke
ykŠÚkf rðfkMk fhðkLkku hnuþu. ¼khík{kt ykŠÚkf árüyu Ãký rðï
þÂõík çkLkðkLke çkÄe s ûk{íkkyku Au, íkuLkku WÃkÞkuøk fheLku ¼khíku
ykŠÚkf YÃku Ãký yuf rðïþÂõík çkLkðkLkwt Au. Mðk{e rððufkLktË
fnuíkk níkk : ‘rðMíkkh yu s SðLk Au, yu æÞkLk{kt hk¾ku. ykÃkýu
ykŠÚkf YÃku Ãký rðï rðsÞe çkLkðkLkwt Au. Ãkqðo{kt òu òÃkkLk yLku
[eLk ykðwt fhe þfu Au íkku ¼khík fu{ Lkk fhe þfu ? ¼khíku þk {kxu
Lkk fhðwt òuEyu ?’
Mðk{eSyu fÌkw tníkwt : ‘Ëwçko¤ {ÂMík»f fktE LkÚke fhe þfíkwt.
ykÃkýu ykÃkýk {ÂMík»fLku çk¤ðkLk çkLkkððwt Ãkzþu. «Úk{ íkku
ykÃkýk Þwðfkuyu çk¤ðkLk çkLkðwt Ãkzþu. Ä{o íkku yu ÃkAe ykðu Au.
Mðk{eSyu fÌkwt Au ík{u ík{khkt çkkðzkt yLku MLkkÞwyku shk ðÄw
{sçkqík nþu íkku ík{u f]»ýLke þÂõíkþk¤e «rík¼k yLku {nkLk
Mkk{ÚÞoLku ðÄw Mkkhe heíku Mk{S þfþku.
¼khík ykæÞkÂí{f ûkuºku rðïrðsuíkk íkku çkLku s, íku ykŠÚkf
YÃku, hksfeÞYÃku yLku MkirLkf þÂõíkLke árüyu Ãký rðïþÂõík
çkLku, yu s yk ËuþLkku ykËþo nkuðku òuEyu.
¼khík yuf rðïþÂõík, rðïrðsuíkk çkLku yu s Mðk{e
rððufkLktËLkk yr¼Lkð ¼khíkLkwt MðÃLk níkwt. íkuLku Mkkfh fhðkLkku
MktfÕÃk ¼khíkLkk ðíko{kLk y{]ík Ãkwºkkuyu fhðkLkku Au. yk MktfÕÃkLke
ÃkqŠík s ¼khík {kíkkLku Ãkhtði¼ðLkk rþ¾h Ãkh ykYZ fhþu :
©çœ¢D¼, …¢x¢í¼, Ðí¢Œ²±Ú¢çÃík¢Ï¢¢ï{¼J

‘Lk{Mfkh’, 9-ykE, ðhËkLk xkðh, rð{÷ nkWMkLke çkksw{kt,

MxurzÞ{ hkuz, LkðhtøkÃkwhk, y{ËkðkË-380014.
VkuLk : 079-40045054

1-84
 ¼khíkLke fkcf¤k{kt rþh{kuh økwshkík
«k[eLk økúÚt kku{kt f÷kykuLke ÞkËe ½ýe ÷ktçke yLku LkkLke LkkLke
f÷kykuLke Ãký økýLkk fhðk{kt ykðe Au. fk{Mkqºk{kt MºkeykuLke
[kuMkX f÷kykuLke ÞkËe ykÃkðk{kt ykðe Au íkÚkk Ãkwhw»kkuLke çkkuíkuh
f¤kykuLke ÞkËe òuðk {¤u Au. íku{kt 36{e f÷k ‘íkûký{T’ - yux÷u
fkuíkhðkLke f¤k, ÷kfzkt{ktÚke ½h WÃkÞkuøke [eòu çkLkkððe fu {trËh
{kxuLke {qŠíkyku çkLkkððe yu yuf rð[ûký f÷k{kt økýkE. f÷kfkhkuLkk
{køkoËþof ‘þw¢Lkerík Mkkh’{kt 26{e f÷k fküfkuíkhýe íkhefuLke
LkkUÄkÞu÷e òuðk {¤u Au. çk]ník Mktrníkk suðk økútÚk{kt ®MknkMkLkLkku
WÕ÷u¾ LkkUÄÃkkºk Au. fkhý fu íku fkcLkku çkLkkðu÷ku níkku.
fkcLke ðMíkwykuLkwt ykÞw»Þ ½ýwt xqtfwt nkuðkÚke yrík«k[eLk
[es-ðMíkwyku fu {nk÷Þku òuðkt nkuÞ íkku ÃkÚÚkhkuLkk çkktÄfk{ íkhV
Lksh {ktzðe Ãkzu. yu árüyu çkkiØ [iíÞku yLku rðnkhku ykÃkýLku
nSÞu «k[eLk MÚkkÃkíÞku yLku {qŠíkykuLkku Ãkrh[Þ fhkðu Au. ykÃkýu
¼khíkLke Úkkuze «kËurþf fküf÷kLkku Ãkrh[Þ fhe økwshkík íkhV
ÃkkAk ð¤þwt. EMk. Ãkq. 300 ð»ko sqLkkt {kiÞo hksÄkLkeLkk yðþu»kku
Ãkxýk{kt Au.
W¥kh«Ëuþ{kt fkþe fu ðkhkýMke fküf÷kLkwt yuf Mk{Þu
LkkUÄÃkkºk fuLÿ níkwt. su{Lkk nkÚkLke fhk{ík çkòh{kt òuðk {¤u
Au. íku{kt ®MkËqhËkLke, ftfkðxe, ðu÷ý [f÷ku, ½txe, çkUzðkòðk¤k
ðøkuhu çkk¤fku yLku MºkeykuLku ÷kÞf yLkuf [eòu rðïLkkÚk øk÷e
ÃkMkkh fhíkkt ËwfkLkku{kt òuðk {¤u Au. yk{ íkku ÷kfzkLkwt fk{ fhLkkh
MkwÚkkhku yk¾k fkþeLkøkh{kt Au. ðÄw Ãkzíkk fkheøkhku fk~{ehe økts
{nkuÕ÷k{kt ðhMku Au. íku{Lkkt ½h yku¤¾ðk Mknu÷kt Au. ½h ykøk¤
÷kfzktLkkt AkurzÞkt, htøkkuLkk xwfzk, yÄo fu Ãkqýo çkLku÷k ÷kfzkLkkt
Þtºkku ÷økkzu÷kt Lkshu Ãkzþu. Ãknu÷kLkk s{kLkk{kt ÷kfzkLku økku¤
Vuuhððk Mkk{u yuf {kýMk çkuMkíkku. nðu ðes¤eLke Mkøkðz ÚkE Au.
yux÷u yuf {kýMk Mkt½uzkLku Vuhðu yLku Ãkkuíku s ÷kfzkLku ½kx ykÃkíkku
òÞ. ÷k¾Lke htøkeLk ÷kfzeykuÚke [eòuLku htøkeLk çkLkkððk{kt ykðu
Au. ÃkrhðkhLkk çkÄkLkku MknÞkuøk yk fk{{kt {¤e hnu Au. ynªLke
¼k»kk{kt ‘{khfw÷’ fu ‘fkihiÞk’ ÷kfzwt ðÄw ðÃkhkÞ Au. íku {w÷kÞ{
yLku Ãkku[wt nkuÞ Au. Lke÷røkhe ð]ûkLkkt ÷kfzkt {ku½kt Ãkzu Au, sYh Ãkzu
íÞkhu íkuLkku Ãký WÃkÞkuøk fhe ÷uðkÞ Au.
fkþe{kt Ëuþe Þkºkk¤wyku WÃkhktík rðËuþe «ðkMkeyku Ãký
ykðu Au. íku{Lkk Ëuþ{kt Þktrºkf yLku R÷uõxÙkurLkf hf{zktLkwt çkknwÕÞ
Au . nMíkf÷kLke yLku
øk] n Wãku ø kLke [eòu { kt
íku{Lku LkkrðLÞ ÷køku Au.
¼khíkeÞ ÷ku f f÷kLke
«íkerík YÃku ÷kufkuLku ¼ux
ykÃkðk ynªÚke ¾heËkÞ
Au. ynªLkk fkheøkhkuLku nðu
1-85
- fLkw LkkÞf
rLkfkMk{kt hMk òøÞku Au.
yux÷u yk ÷kuff÷k
Sðe sþu íkuðe ykþk
çktÄkÞ Au.
Ërûký Ã÷uxku{kt
÷kfzkLkkt fk{Lkwt MktþkuÄLk
©e {Äw f h Lkk{Lkk
Ãkwhkík¥ð rLk»ýkíku fheLku
‘zuffLk ðwzðfo’ Lkk{Lkwt ÃkwMíkf
çknkh Ãkkzâwt Au. íku{ýu íkkÃke
LkËeLkk Lke[uLkk rðMíkkh{kt yLku
f]»ýk LkËeLkk W¥kh rðMíkkhLkku
yÇÞkMk fheLku fkcfk{Lke rðøkíku
LkkUÄ fhe Au. íku{Lkk íkkhíkBÞ {wsçk
yk rðMíkkh{kt fkcfk{ fkuíkhýe {kºk çkkÄfk{{kt WÃkÞkuøke Úkðk
Ãkqhíke s hne Au. ‘f÷k ¾kíkh f÷k’Lkk «Þkuøkku ¼køÞu s ÚkÞk Au.
çkeswt fkcfk{{kt ŸzkýLkku y¼kð Au. Ÿzwt fhðk síkkt çkktÄfk{{kt
Lkçk¤kE ykðe sðkLkku Mkt¼ð ÷køkíkku nþu. Mkk{kLÞ heíku ÷kfzkLke
MkÃkkxeÚke QÃkMku÷wt fk{ òuðk {¤íkwt LkÚke. ynªLkk fküfk{{kt
Ãkkxzk (çke{), ËhðkòLke [kufXe £u{ku, çkkhe-çkkhýktLke WÃkhLkk
¼khkuxeÞk, AíkLkk ykøk¤ Ãkzíkk ¼køkLku yÃkkíkk xufkyku, yÚkðk
Íq÷íkkt ÷xfrýÞkt ÷kfzk fk{{kt òuðk {¤u Au. ½ýeðkh MkeÄk
Ãkèk-Ãkèeyku Ãký fkuíkhýeðk¤k òuðk {¤u Au. rzÍkELkku{kt {kuxe
{kuxe þku¼Lkk f]ríkyku s nkuÞ Au. ÍeýðxLkku ¼køk Lknªðík òuðk
{¤u. ytíkhÃkx (ÃkkxeoþLk) ÍLkkLkk {nu÷ku {kxu çkLkíkk, su{kt Mk¤tøk
ò¤e suðe h[Lkkyku Úkíke, Ãký íku{ýu fçkq÷ fÞwO Au fu økwshkíkLke
‘MkeËe MkiÞËLke ò¤e’ suðe Wå[fûkkLke fkheøkhe ynª òuðk {¤íke
LkÚke. Mkqºk½kh yux÷u MkwÚkkhku çkeò «ËuþÚke økwshkík fu ykurhMMkkLkk
ynª ykðeLku ðMÞk nþu. su{ýu ÷kfzk{kt ÃkkuíkkLke fkheøkhe fhe
çkíkkðe Au. ftEf òuðk suðwt nkuÞ íkku íku WM{kLkk çkkË rsÕ÷kLkwt
W¥khuïh {trËh Au. çkktÄfk{Lke MkkÚku íku{ýu çkkhýktLkwt [kufXwt sze
ËeÄwt Au, su f÷kfkheøkeheLke árüyu òuðk suðwt ¾htw!
nðu ykÃkýu hksMÚkkLk íkhV ð¤eyu y{h®Mkn hkXkuzLke
fÚkk-ðkíkko fXÃkqík¤eLkkt á~Þku rðLkk {ku¤e Ãkzu. yux÷u fXÃkqík¤eyku
çkLkkððkLkku ynª øk]nWãkuøk [k÷u Au. r[íkkuzøkZÚke Ëqh 12 {kE÷
Ãkh çkkMke økk{ ðMku÷wt Au. ynª yk¾k økk{Lkku øk]nWãkuøk ÷kfzktLke
[eòu çkLkkððkLkku Au. økLkøkkih WíMkðLke þku¼kÞkºkk{kt Eþ yLku
økkihe ÷kfzktLkk çkLkkðkÞ Au. çkkMkeLke {qŠíkyku WËÞÃkwhÚke swËe
Ãkzu Au. ynª ÷k÷ htøkLkwt ykrÄõÞ Au. Ãkwhw»kLku {kÚku fk¤e Ãkk½ze
htøkðk{kt ykðu Au. þu¾kðíke{kt ©uceykuLkkt {fkLkku{kt çkkhýkt
÷kfzktLke fkheøkheðk¤kt òuðk {¤u. íku{kt Ãký Wå[fûkkLke fkheøkhe
íkku Lknª s. WËÞÃkwh yLku MkðkE {kÄkuÃkwh{kt ÷k¾Lkk ykðhýðk¤e «Úk{Úke fhðwt Ãkzu.
½ýe ðMíkwyku økwshkíkLkk Mkt¾uzkLke su{ ÷kfzktLke çkLku Au. ®nzku¤k, E.Mk. 14{e yLku 19{e MkËe{kt økwshkíkLkkt yLkuf þnuhku
çkkòuX, ÷kfzkLkk þýøkkhu÷k ÃkkÞkyku çkòh{kt {qfkÞ Au. ÃkeÃkh siLk {trËhkuÚke þkur¼íkkt níkkt. ykùÞoLke ðkík Au fu, çkÄkt ÷kfzktLkk
Mkexe-¼khe MkwòLkÃkwh{kt siLk {wLkeyku {kxuLkkt ÷kfzkLkkt Ãkkºkku níkkt. Mkku{LkkÚkLkwt {trËh Ãký Ãkkxý íkÚkk rMkØÃkwh{ktÚke {¤e ykðu÷
çkLkkðkÞ Au, su Ãkkík¤kt yLku n÷fkt nkuÞ Au. yk {kxu hkunezk fkcfkuíkhýeLkwt ðýo ‘çksuoMku’ íkÚkk Mkkhk¼kE Lkðkçku ‘siLk
Lkk{Lkwt ÷kfzwt ðÃkhkÞ Au. su {w~fu÷eÚke «kÃÞ Au. hksMÚkkLk{kt fÕÃkÿw{’{kt ykÃÞwt Au. Mk{Mík økwshkík{kt Mkku{LkkÚkLkwt «k[eLk {trËh
÷kfzwt y«kÃÞ nkuðkLku fkhýu [qLkkLkk ÃkÚÚkhku{ktÚke ½ýe {qŠíkyku «Úk{ fkcLkwt s çkLkkðu÷wt níkwt. suLkku WÕ÷u¾ ‘yiríknkrMkf
yLku fkheøkheyku çkLkíke nkuÞ Au. fkc{kt økwshkíkLke ð¥ke - ykuAe rþ÷k÷u¾ku’ Lkk{Lkkt ÃkwMíkfku{kt {¤u Au. Ãkkxý yuf yuðwt þnuh Au fu
yMkh òuðk {¤u. íÞkt fk»Xf¤k Mkkhe heíku ¾e÷u÷e níke. ÃkkxýLkkt {trËhku,
rçknkh «Ëuþ{kt ÷kfzkLkwt fk{ çknw «kÃÞ LkÚke. rn{k÷Þ {nk÷ÞkuÚke {ktze LkkLkkt-{kuxkt ½h-Ënuhkt Ãký ÚkÞkt níkkt. yksu
rðMíkkh{kt su sqLkkt {trËhku Au íku{kt {kºk fkcfk{ òuðk {¤u. W¥k{ Lk{qLkkyku òuðk {¤u íku{ LkÚke. fkhý íkku ÷kfzktLke [eòu
MÚkkÃkíÞLke MkkÚku çkktÄfk{ MkkÚku ÷kfzktLkwt fk{ fkuíkhýeðk¤wt òuzkÞu÷wt fk¤økúMík Úkíkk ðkh LkÚke ÷køkíke !
òuðk {¤u ði¼ðe {fkLkku{kt, økÞk, Ãkxýk, Ëh¼tøkk rsÕ÷k{kt Ãkkxý{kt ð¾khLkk ðkzk{kt yuf þuXLkwt fküf÷kÞwõík W¥k{
fkcLkku WÃkÞkuøk ÚkÞku Au. su{kt MÚkt¼, V÷fku (ÃkuLk÷), ykÄkh MkwtËh {fkLk níkwt. zkì.suBMk çksuoMku íkuLkku WÕ÷u¾ ÃkkuíkkLkk økútÚk{kt
Míkt¼kuLkku WÃkÞkuøk MkhMk heíku MÚkkÃkíÞ MkkÚku ðýkÞu÷k Au. økÞk fÞkuo Au. yk WÃkhktík ¾khkufkuxze ðkzk{kt çkkhkux fkLkS¼kELkwt
þnuhLkk yuf ½h{kt ‘hk{kÞý’Lke fkc fkuíkhýðk¤wt yuf yÄorþÕÃk {fkLk W¥k{ økýLkkÃkkºk níkwt. yuf W¥k{ {trËh Íðuheðkzk
V÷f Au. hk{kÞýLkk yuf MkwtËh á~ÞLkwt íku{kt ¼kMfÞo Au. rð[kh {nkuÕ÷k{kt ‘ðkze ÃkkïoLkkÚkLkwt’ {trËh níkwt. Mktðík 1652{kt çkeò
íkku yuðku ykðu fu yk á~Þ Ãkqhwt fhðk{kt f÷kfkhu fux÷e Äehs yLku {tºkeLkk fwtðhSyu çktÄkÔÞw tníkwt. rþ÷k÷u¾{kt ykLke rðøkík Au.
¾tík fu¤ÔÞkt Au! Ëuðe-ËuðíkkykuLke {qŠíkyku ÷kfzktLke nkÚk ‘zkì.çksuMo ku íku{Lkk økúÚt k ykfeoyku÷kuSf÷ Mkðuo ykuV LkkuÄLo k økwshkík’{kt
fkheøkhe{Þ Ëu¾kÞ Au. rðþu»k fheLku økúkBÞ «Ëuþ{kt ËirLkf yk «{kýu sýkÔÞwt Au, ‘‘ðkze ÃkkïoLkkÚkLkwt {trËh fküf÷kLkku W¥k{
WÃkÞkuøkLke ðMíkwyku ÷kfzktLke òuðk {¤u. {eXkE çkLkkðLkkhkyku Lk{qLkku Au. yuLkk ¼ÔÞ SLkk÷Þ{kt ‘htøk{tzÃk’ fkcLkku WÃkhktík
{kxu ÷kfzktLke fkuíkhýeðk¤kt çkeçkkt çkLkkðLkkhk fkheøkhku Ãký Au. rþæÞ-þkMºkLkk rMkØkíkku «{kýu yËT¼qík f÷kfkheøkheÚke ftzkhðk{kt
ykrËðkMke {wtzk òrík{kt Mktøkeík-ðkãLkkt MkkÄLkku «kýe fu {kLkð ykÔÞku níkku. htøk {tzÃkLkku ½uhkðku 11 Vex Lku 12 Míkt¼ku níkkt.
ykf]ríkyku ÷kfzk{kt fkuíkhe Mkwþkur¼ík fhðkLke «Úkk Ëu¾kÞ Au. Míkt¼ku{kt fwt¼e, Míkt¼ yLku íkuLkk {kÚkk Ãkh rþhkðxe, fe[fku ðøkuhu
íku{Lkk ðzkLke ¾whþe ¾kMk Mkwþkur¼ík fhe çkLkkðu Au yLku yu heíku fkuíkhðk{kt ykÔÞkt níkkt.
su{Lkwt økkihð fhu Au. ð¤e yuf Lkðe «Úkk òuðk {¤u íku yu Au fu,
yÃkrhrýíkLkk ½uh {wtzk òrík yuf ÷ktçkw ÷kfzkLkwt «kýe fhe {qfu Au.
çkeS ÄkŠ{f [eòu LkkLke-{kuxe íkiÞkh Úkíke nkuÞ Au, íkuLke LkkUÄ
÷uðk suðe LkÚke. MktÚkk÷ òríkLkk ÷kufku fktMkfe çkLkkððk{kt ÃkkuíkkLke
nkÚk fkheøkhe ðkÃkhu Au. fkuE Ãký Ãkku[wt ÷kfzwt ÷E fkuE fkuíkhðkLkwt
MkkÄLk ÷E Ëktíkk fkuíkhe fkZu Au. ykðe fktMkfeyku MkkËe Aíkkt fku{¤
Ëktíkkðk¤e nkuÞ Au.
fk~{eh LkkLke-{kuxe ÷kfzktLke fkuíkhýeðk¤e [esðMíkwyku
{kxu «ÏÞkík Au. «ðkMkeyku ¼ux ykÃkðk ¾heËeLku MkkÚku ÷E òÞ
Au. ¼kir{ríkf ¼kíkkuLke ynª ykrÄõÞ Au. ½hLke Aíkku íkÚkk LkËeLkkt
íkhíkkt nkuze ½hku{kt Aíkku þýøkkhðkLkku rhðks Au. ½ýeðkh
¼¼fËkh htøkkuÚke htøke Lkkrðf Mktíkku»k {kLku Au. MkeMk{Lke ðMíkwyku
y{]íkMkh yLku ¼uÞ (Ãktòçk){kt çkLku Au. su{kt ¾whþeyku-xuçk÷
MÚkkÃkíÞLke MkkÚku çkktÄfk{ MkkÚku ÷kfzkLkwt fk{ fkuíkhýeðk¤wt òuzkÞu÷wt
òuðk {¤u. íkÚkk ytíkhÃkx (ÃkkxeoMkLk)Lkk ÃkzËkykuLku fkuíkhe fkZðk{kt
ykðu Au. {niMkwh Mkw¾zLke [esðMíkwyku {kxu «ÏÞkík Au. ÄkŠ{f
{trËhku, VkuxkuykuLke £u{ku yLku LkkLke-{kuxe ði¼ðe Ãkuxeyku òuðk
{¤u. {niMkwhLkwt rþ{kuøkk rsÕ÷ku ykLku {kxu «ÏÞkík Au. Ërûký
¼khík{kt ÷kfzkLkk hÚk çkLkkððkLke «Úkk nSÞu [k÷u Au. òu fu
íku{ktÞu fkheøkheLke {kºkk ykuAe LkÚke nkuíke íkuLkwt ÞkuøÞ yk ÞkusLkk

1-86
 yk {trËh{kt Ãkk»kký{kt íkkuhýkuLke su{ fkc{kt ‘rntËku÷f’
«fkhLkwt yLkwfhý níkwt. {tzÃkLke ¼ªíkku{kt ðkãMkn øktÄðkuoLke MkwtËh
{qŠíkyku níke. rðíkkLk rðMíkkh{kt íkeÚkOfhkuLkkt SðLk [rhºkku
ft z khðk{kt ykÔÞkt níkkt . Ãkkïo L kkÚk {t r ËhLke [khu çkksw
ò¤eykuðk¤e çkkheyku ËþoLk {kxu h¾kE níke. Ãkkxý{kt fÃkqh
{nuíkkLkku ðkzku Au. yk ðkzk{kt ¼økðkLk ykËeïhLkwt {trËh
fkcf÷kLkku yLkwÃk{ Lk{qLkku Ähkðu Au. ðkã ðøkkzíke Lkíkofeyku íkku
Au s WÃkhktík Míkt¼, rþðkhxeyku, ¼hýkt Ãkh f÷kf]ríkykuLke
Mkòðx Au. fË{kt LkkLkfztw {trËh fwt¼krhÞk ðkzk{kt Éw»k¼ËuðLkk
{trËh{kt òuðk {¤u. fküLkkt rþÕÃk V÷fku{kt Lkur{LkkÚkLkku ½kuzku
÷øLkkuíMkð, hksw÷ËuðeLkku hks{nu÷, røkh yLku þºkwtsÞLkkt ÃkðoíkeÞ
á~Þr[ºkku {køkoËþofLkwt fk{ fhu íkuðkt Au. fkü rþÕÃkeykuLke
ÞkusLkkçkØ fk{ fhðkLke heík yLku ¼kðLkkí{f árü ynª fk{
fhe økE Au. fküf÷kLkk W¥k{ Lk{qLkk ðMkkðkzk yLku VkuVr÷Þk
ðkzk{kt Ãký Au. {rýÞkíke ðkzk{kt yuf siLk ©ucýLkk ½h{kt
nkÚkeËktíkLkwt {trËh Ãký níkwt.
yksLkk Þwøk{kt MkkËk {fkLkku Mkøkðzíkkðk¤kt fhðk{kt f÷kLke
yr¼ÔÞÂõík fwtrXík ÚkE økE Au. òýu yòýu sqLke ðMíkwyku ÃkkýeLkk
{qÕÞu fkZe Lkkt¾u Au.
økwshkík{kt çkktÄfk{{kt ÃkkxýLke ÃkhtÃkhk s¤ðkE hne Au.
{trËhku ÃkAe íku øk{u íku Ä{oLkkt nkuÞ çkkÌk ¼ªíkku ftËkuhk ðzu þýøkkhkE
Au. y{ËkðkË, Ãkkxý yLku MkqhíkLkkt {fkLkku{kt su fkü fkheøkhe ÚkE
Au íku yòuz Au. y{ËkðkËLkk yuf ½hLkku ËþoLkeÞ ¼køk ÷tzLkLkk
BÞwrÍÞ{ku{kt MktøkúnkÞu÷ku òuðk {¤u. økwshkíkLkk fkcfkheøkhkuyu
19{e MkËeLkk ytík¼køk MkwÄe yk fkÔÞLku Sðtík hk¾e Au.
y{ËkðkËLkkt {fkLkkuLke LkkUÄ ÷Eyu íkku zkuþeðkzkLke Ãkku¤,
ÃkkËþknLke Ãkku¤{kt ËkuZMkku -çkMkku ð»ko sqLkkt {fkLkku òuðk {¤u.
fkcf÷kLke fkuíkhýe fux÷e ©uc níke íku íkku nhfkuE þuXkýeLke
nðu÷eLkwt fkuíkhfk{ swyku íkku ík{khe ykt¾ Xhu. y{ËkðkËLke yLkuf
Ãkku¤ku sqLkkt {fkLkku {kxu òýeíke Au. ÚkkuzkfLke LkkUÄ ÷Eyu íkku
ÃkÞkoÃík Au. Íðuheðkz þu¾Lkk Ãkkzk{kt ykðu÷ þktríkLkkÚkLkkt ËuhkMkhLkwt
fkcrþÕÃk swyku. nkò Ãkxu÷Lke Ãkku¤{kt ykðu÷e þktríkLkkÚkLke
Ãkku¤{kt þktríkLkkÚkLkkt ËuhkMkhLkku htøk{tzÃk swyku. Ãkku¤{kt þktríkLkkÚkLkkt
ËuhkMkhLkku htøk{tzÃk swyku. ½qB{x yLku Úkkt¼÷kLke fwt¼eyku òuðk
suðe Au.
{ktzðeLke Ãkku¤{kt ytËh ykðu÷ Mk{uík rþ¾hSLke Ãkku¤{kt
Mk{uíkrþ¾hSLkku Ãknkz ÃkkïoLkkÚk ËuhkMkh{kt òuE þfkþu. fkc
fkuíkhýeLkku ‘Lkkhe fwtsh’ siLk {trËh{k t¼køÞu s nkuÞ, Ãký
ÍðuheðkzLke ðk½ýÃkku¤Lkk yrsíkLkkÚk ËuhkMkh{kt òuðk {¤þu.
rLkþkÃkku¤Lkk ÃkkïoLkkÚk {trËhLkku htøk{tzÃk yLku íkuLkk ½qB{x{kt ykðu÷
fkcLke f÷kÃkqýo Ãkqík¤eyku yksu Ãký ÞÚkkðík Au. y{ËkðkËLkkt
siLk {trËhkuLkkt fkcrþÕÃkku{kt yk çkÄkLke ©uc h[Lkkyku økýkE Au.
økwshkík{kt sqLkkt {fkLkku ½ýkt þnuhku{kt Au, su {fkLkku{kt
fkuíkhýeðk¤kt ÍY¾k, xufrýÞkt, xkuz÷k, çkkhMkk¾, çkkhýkt yLku
½h-ËuhkMkhkuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. þnuhku{kt y{ËkðkË, Ãkkxý,
1-87
rMkØÃkwh, ¾uzk, ¾t¼kík, Mkwhík, {nwðk, hksfkux, ¼kðLkøkh,
¼qs ðøkuhuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.
Mkqhík þnuh{kt MkiÞËÃkwhkLke ©kðf þuhe{kt ©e [Lÿ«¼w
Mðk{eLkwt ¼ÔÞ rsLk {trËh Au. rð.Mk. 1660{kt Mkktf¤[tË Lkk{Lkk
©ucu çktÄkÔÞkLkwt fnuðkÞ Au. íku{kt ‘LktËeïh’ îeÃkLke ÷kfzktLke h[Lkk
nkuðkÚke yu ‘LktËeïh’ îeÃkLkwt ËnuhkMkh íkhefu «ÏÞkík Au. yk rsLk
{trËhLkk htøk{tzÃk{kt [kh [kh Úkkt¼÷k Au. Ëhuf Úkkt¼÷kLke [khu
çkksw A A r[ºkku Au.yu{kt òíkòíkLkkt ðkãkrË Ëuð yLku Ëuðe Lkshu
Ãkzu Au. Mkqhík{kt yuf [tËLkLke Ãkuxe Ãkh hk{kÞý yLku Mk{wÿ {tÚkLkLkkt
á~Þku òuðk {¤u Au. siLk {trËhku WÃkhktík ði»ýð yLku Mðk{eLkkhkÞý
{trËhku{kt îkhÃkk÷ yLku ðkã Mk{uík Ãkqík¤eyku ÷kfzktLke fkuíkhýeÚke
çkLkkðu÷e nSÞu òuðk {¤u Au. Mðk{eLkkhkÞý {trËhku{kt fkurhÞLk
«fkhLkk MÚkt¼ku Ãkh {k¤kLkk çkuh¾k, MðÂMíkf, Ãkûkeyku yLku
[kufzeðk¤e ¼kíkku òuE þfkÞ Au. su ÷kfzk{ktÚke fkuíkhíkkt {q¤e
yLku ðZðkýLkk Mðk{eLkkhkÞýLkkt {trËhku{kt fÚkk{tzÃkLkwt fkuíkhfk{
yuf ð¾ík òuðk suðwt Au. ¾uzk yLku ðMkku{kt ËðuLke nðu÷e íkÚkk
Ëhçkkh økkuÃkk¤ËkMkLke nðu÷e fkuíkhýe Þwõík òuðk {¤u.
yZeMkkuÚke Mkkzk ºkýMkku ð»ko sux÷k sqLkk Lk{qLkkyku{kt
fkuíkhfk{ Ÿzwt, MðåA, Íeýwt yLku MkwtËhíkkÞwõík òuðk {¤u Au.
Mkkihk»xÙ íkhVLkwt fk{ [e÷k[k÷w òuE þfkÞ. økwshkíkLkk fkheøkhku
Ëuðe-Ëuðíkkyku, yÃMkhkyku {kuh, ÃkkuÃkx suðkt Ãkûkeyku yLku
«kýeykuLkkt {w¾ku MkwtËh fkuíkhe þfðk þÂõík{kLk níkk íku íku{Lkkt
fk{ ÃkhÚke íkkhðe þfkÞ. ðu÷Ãkºkku yLku Vq÷-ÃkkLkLke ¼kíkku yLku
¼kir{ríkf ¼kíkku íkku Mkns heíku çkLkkðe þfíkk. yksu ßÞkhu Þtºk
Þwøk [k÷e hÌkku Au íÞkhu {nuLkík fhLkkh ©{Sðe MkwÚkkhku ÞtºkkuÚke
fkuíkhýe fhðk{kt fwþ¤ ÚkÞk Au. ÷kfzktLkwt ðu[ký fhLkkh ËwfkLkku{kt
fkuíkhu÷e Ãkèeyku Ãk÷tøk, fçkkxkuLkk swËk swËk ÞtºkkuÚke fkuíkhu÷k ¼køkku
íkiÞkh {¤u Au. MkwÚkkhkuyu {kºk çkwrØ ÷zkðe íkuLku õÞkt òuzðwt yux÷wt
s fhðkLkwt hnu Au.
sqLke fkuíkhu÷e {qŠíkyku{kt Mkðoºk økýÃkrík suðe {qŠíkyku
yðkh Lkðkh Ëu¾kÞ. fkuE ðkh søkLLkkÚkS sðkLkwt ÚkkÞ íkku
©ef]»ý, çk÷hk{ yLku Mkw¼ÿkSLke {qŠíkykuLkkt ËþoLk fhòu. íkuLkk
rðþu òýðk {¤u Au fu íku ÷e{zkLkkt ÷kfzkt{ktÚke çkLkkðu÷e Au.
Ãkkxý{ktÚke «kÃík ÚkÞu÷e ‘yÄoLkkheïh’Lke yLkwÃk{ fkc{qŠík
{wtçkELkk ‘AºkÃkrík rþðkS {nkhksðkMíkw Mktøkúnk÷Þ’{kt yksu
Mkwhrûkík Au. ÃkkxýLke {w÷kfkík ÷ku íÞkhu {nk÷û{e {kíkkLkk {trËh{kt
MkqÞo íkÚkk hLLkkËuðeLke Mkòuzu {qŠíkykuLkkt ËþoLk Úkþu. yk {qŠíkyku
[tÃkkLkkt ð]ûk{ktÚke çkLkkðu÷e Au íku{ fnuðkÞ Au. yksu ßÞkhu sqLkkt
{fkLkkuLkk fkheøkheÞwõík ¼køkku ÷kufku ðu[ðk fkZu Au íÞkhu, {qŠíkykuLkkt
ËþoLk fheLku íkku Mktíkku»k {kLkeyu. sqLke fkc{Þ fkuíkhýeLke sýMkku
ÃkhËuþeyku r÷÷ktW{ktÚke {kut½k ¼kðu ¾heËeLku Ãký Mkk[ðe hÌkk
Au, su ykÃkýu fhe þõÞk !
10, ©erLkfuíkLk, MktLÞkMk yk©{ {køko,
rð÷uÃkk÷ko (Ãkrù{), {wtçkE-400056
VkuLk : 022-26708782
1-88
 WËqo - økwshkíke htøk¼qr{Lkk MktøkeíkhíLk hk{÷k÷ ðÕ÷¼
WËqo økwshkíke ÔÞðMkkÞe htøk¼qr{Lke hkuLkf sux÷e W¥k{
LkxLkxeLkk yr¼ÞLkLku yk¼khe níke yu x ÷e s ©u c
MktøkeíkþkMºkeykuu çkktÄu÷e økkÞLkkuLke íkhs yLku yuLku yLkwYÃk
nk{kuorLkÞ{, íkçk÷kt, Mkkhtøke RíÞkrË ðkãkuÚke hu÷kíke økkÞfeLku
yk¼khe níke. Mktøkeík yLku LkkxfLku íÞkhu ykí{k yLku ËunLkku MktçktÄ
níkku. Mktøkeík ðøkhLke ÔÞðMkkÞe htøk¼qr{Lku fÕÃke s Lk þfkÞ.
‘Mktøkeík f÷kÄh’Lkk h[rÞíkk zkÌkk÷k÷ rþðhk{, Ë÷Mkw¾hk{
Xkfkuh, Ãktrzík ðkze÷k÷ rþðhk{ ðøkuhu Lkk{ku òýeíkkt níkkt. yk{kt
W{uhðwt Ãkzu yuðwt yuf Lkk{ yux÷u fzeLkk hk{÷k÷ ðÕ÷¼ LkkÞf,
çku hk{÷k÷ ÚkE økÞk : yuf fzeLkk ‘yükð¢’Lke ¼qr{fk ¼sðLkkh
hk{÷k÷ ðÕ÷¼ yLku çkeò íku f÷ku÷Lkk ‘yr½fkhe’Lke ¼qr{fkÚke
{kuhkhS¼kELku Ãký Ëtøk fhe ËuLkkh hk{÷k÷ ÷û{ehk{ ÔÞkMk.
sÞþtfh ‘MkwtËhe’ yu zkÞhe ÷¾e Au. yu{kt Lke[uLkwt xkt[ý Au :
‘‘y{]ík fuþðLkk Mkøkk. yu{Lkk nkÚku s íkiÞkh ÚkÞk.
ykÕ£uz ftÃkLkeLkk ©e ¾xkWLkk ‘{wheËu þf’Lke hk{÷k÷ ðÕ÷¼Lke
¼qr{fk ð¾ýkE. fkr÷fk rçkLÿkLkk yu rþ»Þ. fÚkf Lk]íÞkuLke yu{Lke
òýfkhe ½ýe Mkkhe. íkk÷çkØ Lku Mkw{u¤ {kºkkÞwõík MktøkeíkLkwt yu{Lkwt
Ÿzwt ¿kkLk. ykAe-Ãkkík¤e frðíkk Ãký fhu. Mð¼kðu {Mík. Mkk[k
f÷kfkhLke {Míke{kt s yu Sðe økÞk. ‘ykÞoLkiríkf Lkkxf Mk{ks’Lkk
‘MktMkkh÷e÷k’ LkkxfLkwt yLku ‘÷û{efkLík Lkkxf Mk{ks’Lkk ‘hkò
1-89
- hrík÷k÷ Mkkt. LkkÞf
sþðtík ®Mkn’Lkwt rËøËþoLk ¾qçk Mkkhwt Mkt¼k¤u÷wt. ykðk {þnqh
MktøkeíkþkMºke y«rMkØ s hne økÞk.’’
Mkt ø keíkþkMºke, Lkx-rËøËþo f yLku økeíkfkh yu ð k
hk{÷k÷Lkku sL{ MkLku 1880{kt fze Lkøkh{kt ðÕ÷¼ËkMk
Ãkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. {nkLk Lkx y{]ík fuþð LkkÞfLkwt MkkMkhtw.
yk Ãkrhðkh{kt íkuÚke y{]ík yLku hk{÷k÷Lkku MktçktÄ Vwyk-¼ºkeòLkku
níkku. y{]ík¼kE ÃkkhMke ykÕ£uz Lkkxf ftÃkLke{kt òuzkÞk níkk
yLku yu ftÃkLkeLkk çku ¼køk Úkíkkt ‘Lkðe ykÕ£uz’{kt yu{Lku ÃktËh
ð»koLke fw{¤e ðÞu rðï htøk{t[Lkk RríknkMk{kt yÃkqðo yuðwt
rËøËþofLkwt ÃkË yuLkkÞík Úkíkkt íkuLke ¾wþ¾çkh fnuðk íkuyku fze
ykðu÷k. rþþwftXÚke ½hLkkt Ëuð÷kt ÃkkMku çkuMke þwØ Wå[khÚke fk÷e,
{Äwhe çkku÷e{kt MíkðLk økkíkk hk{÷k÷Lku òuíkkts Vwyk y{]ík¼kE
{wøÄ ÚkE økÞk. nsw yu «þtMkkLkk çku çkku÷ Wå[khu íÞkt ðÕ÷¼ËkMku
çkku÷ LkkÏÞku : ‘ík{u rËøËþof ÚkÞk yuLkku nh¾ ÚkÞku. nðu yk
hk{÷k÷Lkku WØkh fhku.’ y{]ík Wðk[ : ‘{wtçkE sELku fnuðhkðeþ.
hk{÷k÷Lku Mktøkeík yLku Lk]íÞ íkhV ðk¤ðk íkiÞkhe hk¾òu.’
hk{÷k÷Lku yk{ y{]ík fuþðLke ¼÷k{ýÚke ‘ykÕ£uz Lkkxf
ftÃkLke’{kt Mkkík ð»koLke fw{¤e ðÞu MÚkkLk {éÞwt. y{]ík fuþðLkk
LkkLkk ¼kE ðÕ÷¼kE yk ftÃkLke{kt níkk. hk{÷k÷Lku yu{Lke MkkÚku
Mkkhtw çkLÞwt. ftÃkLkeLkk Mktøkeík-{kMíkh ÃkkMkuÚke hk{÷k÷ Mktøkeík þeÏÞk
Lku ð÷k¼kE MkkÚku òuzeYÃk yr¼LkÞ fhíkk hÌkk. ‘{wheËu þn’
Lkk{Lkwt fkðMkS ¾xkW r÷r¾ík Lkkxf íkiÞkh Úkðk ÷køÞwt. y{]ík
fuþð MkkÚkuLkk rËøkËþof MkkuhkçkS ykuøkhkyu Mkq[Lk fÞwO. ‘yk Lkðk
Lkkxf{kt hk{÷k÷ Mkkhwt økswt fkZþu. ykÃkýu yuLku fkr÷fk rçkútÿk
ÃkkMku Lk]íÞLke íkk÷e{ yÃkkðeyu.’ y{]ík fuþð Mkt{ík ÚkÞk Lku
hk{÷k÷Lku ÷¾Lkki {kuf÷e fÚkf Lk]íÞLkk rðþkhË Ãktrzík fkr÷fk«MkkË
yLku økwhw ®çkúÿkËeLk ÃkkMku íkk÷e{ yÃkkðe.
‘{wheËu þn’ LkkxfLke hsqykíkLkk Ãknu÷k rËðMku s ð÷k¼kE
(ðÕ÷¼ fuþð) yLku hk{÷k÷Lke òuze Lk]íÞkr¼LkÞÚke {uËkLk {khe
økE. ‘yhkheykuÃku røkhk hu fçkqíkh ykÄe hkíkfku’ yu økeík yk
òuzeLkk ftXÚke QzeLku «uûkfkuLkkt rË÷{kt yuðwt íkku {k¤ku fhe økÞwt fu
Mkkík Mkkík ðLMk{kuhku Ãký ykuAe Ãkze.
‘ykÕ£uz’{kt ‘¾qLku Lkknf’, ‘çks{u VkLke’, ‘yMkehu neMko’
suðkt WËqo Lkkxfku{kt ¼køk ÷eÄku Lku Lkx íkhefu Lkk{Lkk ðÄíke økE.
yuðk{kt ¾xkW þuX MkkÚku y{]ík¼kELku {ík¼uË Ãkzíkkt y{]ík¼kEyu
‘ykÕ£uz’ Akuze Vhk{S yÃkwLke ‘ÃkkhMke Lkkxf {tz¤e’{kt rËøËþof
ÃkË MðefkÞwO. y{]ík¼kELke MkkÚku sðk hk{÷k÷u ftÃkLke Akuzðk
rð[kÞwO Ãký y{]ík¼kEu fÌkw,t ‘suLkw Lt k{f ¾kÄw yuLke ftÃkLke çkøkkzðe
LkÚke. {ík¼uË {khu níkku íkku {U ftÃkLke Akuze Ãký ík{khu Lku ð÷k
íkÚkk {khk MkkÚkeykuyu ¾xkWþuX MkkÚku s hnuðkLkwt Au.’ ykÚke fux÷kuf
Mk{Þ ‘ykÕ£uz’{kt økkéÞku.
 ÃkAe ð÷k¼kE WVuo ðÕ÷¼ fuþðu ÃkkuíkkLke ‘þuõMkrÃkÞh
Lkkxf ftÃkLke’ þY fhe íku{kt hk{÷k÷ òuzkÞk yk ftÃkLke{kt ‘ÍLkqLku
ðVk’, ‘LkE hkuþLke’, ‘snkLkykhk’ ðøkuhu WËqo Lkkxfku{kt yr¼LkÞ
ûkuºku fk{ fÞwO.
íku ÃkAe ð÷k¼kEÚke Ãký Aqxk ÚkðkLkwt Úkíkkt swËe swËe
ftÃkLkeyku{kt økkuXðkíkk økÞk. {uhX{kt ÷k÷k {Lkkunh÷k÷Lke ftÃkLke{k
tíkuyku rËøËþof ÚkÞk. yu ÃkAe {wtçkE{kt Ãkqík¤eçkkELke ftÃkLke{kt
rËøËþof ÚkÞk Lku Úkkuzku ð¾ík ÃkkuíkkLke {kr÷feLke WËqo Lkkxf ftÃkLke
fhe òuE Ãký yu{kt Lk VkÔÞk.
WËqo ík¾íkkLke yu{Lke fk{økehe Ãkqhe ÚkE Lku íkuyku økwshkíke
Lkkxf ftÃkLke íkhV ðéÞk. WËqo ík¾íkkLke fk{økehe ËhBÞkLkLkku yuf
«Mktøk LkkUÄðk suðku Au. ÄLkS¼kE Vfeh LkkUÄu Au : ‘‘LkkxfûkuºkLkk
LkxLkwt Lku yu{ktÞ yu {Míke{kt ykðe ÃkkuíkkLke Lkkxf ftÃkLke fkZðk
òÞ íÞkhLkwt SðLk Ëw:¾ Lku Ëuðk¤kðk¤wt nkuÞ Au. hk{÷k÷ yuðk{kt
{Úkwhk níkk Lku ÃkiMkkLke ¼ªMk{kt ykðe økÞk. Lkkxf ftÃkLke íkku
nkÚk{ktÚke økE Lku ðíkLk fze ÃkkAk VhðkLke ðu¤k ykðe. Ãký ÚkkÞ
þwt ? xÙuLkLke ðkx¾[eo sux÷kÞ ÃkiMkk Lknkuíkk. hk{÷k÷ ÃkkMku ÄLk
Lknkuíkwt Ãký økkÞfe Lku fÚkf Lk]íÞLke f¤k níke. íkuyku nðu÷eLkk
ði»ýðk[kÞo ÃkkMku ÃknkU[e økÞk Lku feíkoLkLke RåAk ÔÞõík fhe.
‘‘Ëu¾ku he Lk {kLku ~Þk{’’ økkðk {ktzâwt Lku Q¼k ÚkE sE Lk]íÞLkku
yr¼LkÞ fÞku,o yux÷u {nkhksu «MkLLk ÚkE yu{Lku YrÃkÞk Ãkkt[MkkuLkku
ÃkwhMfkh yLku Ãkkuþkf ¼ux ykÃÞkt, su{ktÚke rxrfx ¾heËe htøk¼uh
ðíkLk ÃkkAk ykÔÞk.’’
ðíkLk{kt ykÔÞk Lku rð[kh ykÔÞku : ‘fkuE økwshkíke ftÃkLkeLkwt
íkuzwt ykðu yu yøkkW ynª s Úkkuze fÚkf Lk]íÞ Lku MktøkeíkLke íkk÷e{Lke
yÇÞkMk þk¤k [÷kðe òuô.’ yu{ýu yu{ s fÞwO. ‘ík¾íkku çkku÷u
Au’Lkk ÷u¾f «køkS zkuMkk LkkUÄu Au :-
‘økwshkíke htøk¼qr{ Ãkh çku LkxkuLkkt MºkeÃkkºkku yÔð÷ hÌkkt
Au : yuf sÞþtfh ‘MkwtËhe’Lkwt Lku çkeswt ‘{k÷ðÃkrík {wts’{kt
yþhV¾kLk MkkÚku Wíf]ü yr¼LkÞ ykÃkLkkh {kMxh rºkf{
‘Mkw h r¼’Lkw t . {kMxh rºkf{ LkkrÞfk¼u Ë , hMkþkMºk yLku
hkøkhkrøkýeLke íkk÷e{ ÷uðk fze{kt hk{÷k÷ ðÕ÷¼Lke yÇÞkMk
þk¤k{kt økkÞu÷k. {kMxh rºkf{ hk{÷k÷ ÃkkMku su LkkrÞfk¼uË
þe¾íkk íkuLkwt á~Þ Au : hk{÷k÷ çkku÷íkk níkk. {kMxh rºkf{
yk[híkk níkk.
¾tsLk ni {LkhtsLk fuþð, htsLk LkiLk feÄki {ríkrsfe,
{eXe MkwÄkMkhfe MkwÄkfe, ãwrík ËtíkLkfe Ëkrz{ nefe.
Mk¾e LkkrÞfkLku fnu Au fu, òu Mk¾e ! WÃkðLk{kt Ãkûkeyku
f÷hð fhu Au. LkkrÞfk W¥kh ykÃku Au fu Mk¾e ! {khwt r[ºk íkku yu
r[¥k[kuh{kt ÷køÞwt Au suLkkt LkÞLkku{kt Ãkt¾e {LkkuhtsLk fhu Au. Vhe
Mk¾e çkku÷u Au fu, òu ! òu ! MkwÄkfh MkwÄk ðhMkkðu Au.
LkkrÞfk çkku÷u Au fu, MkwÄk íku {khk r«Þík{Lkk yÄh Ãkh
rð÷Mku Au Lku ðes yuLke Ëkrz{þe Ëtíkf¤e{kt Íçkfkh {khu Au.
{kMxh rºkf{ hk{÷k÷ ðÕ÷¼ îkhk LkkrÞfk¼uË þeÏÞk íku
íku{Lke rðrðÄ ¼qr{fkyku{kt ¾qçk V¤ËkÞe hÌkku.
1-90
hk{÷k÷ ðÕ÷¼ fne Úkkuzku Mk{Þ hkufkE {wtçkE ykÔÞk.
Ëuþe Lkkxf Mk{ks îkhk yuLke çkeS þY Úkíke MkwhíkLke þk¾k{kt
íkuyku òuzkÞk. íku{Lku rËøËþoLk MkkUÃkkÞwt. ‘ðeh ½xkuíf[’ (÷u¾f
«¼w÷k÷ rºkðuËe)Lkwt rËøËþoLk fÞwO. yk Lkkxf òuðk {kuhçke ftÃkLkeLkk
{q¤S¼kE ykðu÷k Ãký íku{Lku Lkkxf ÃkMktË Ãkzâwt Lk níkwt.
hk{÷k÷ Mkq h íkÚke {w t ç kE økÞk. «¼w ÷ k÷ rºkðu Ë eyu
‘÷û{efkLík’ {kxu ‘ðeh f]ýk÷’ Lkkxf ÷¾ðk {ktz÷ u tw íku{kt hk{÷k÷Lke
{ËË ÷eÄe. «¼w÷k÷ á~Þ fu økeík ÷¾íkk òÞ yLku hk{÷k÷ ÃkkMku
ðkt[íkk òÞ. çkLLku ðå[u yr¼LkÞ f÷kLkk {{o ytøku f÷kfku MkwÄe
[[ko ÚkkÞ. Lkkxf 1918 {kt Ãknu÷k «Þkuøk íkhefu Mkwhík{kt ¼sðkÞwt.
Ãknu÷kt ºký á~Þku Lkçk¤kt økÞkt, «uûkfku íkhVÚke ftE ËkË Lk {¤e.
[kuÚkk á~Þ ð¾íku ðes¤eLke çk¥keykuyu Ëøkku ËeÄku. yu ð¾íku
zkÞLkk{k WÃkh çk¥keyku [k÷íke. zkÞLkk{kLkku Ãkèku íkqxâku níkku.
«uûkfkuyu nkunk fhe {qfe. rËøËþof hk{÷k÷ ¼khu rLkhkþk{kt {wfkÞk.
Ãkèku MkktÄe Vhe [kuÚkwt á~Þ þY fhkÞwt. Lkx [e{Lk÷k÷ çkkËþknLke
yuLxÙe ÚkE Lku htøk çkË÷kÞku. «uûkfku Íq{e QXâk.
‘Ëuþe’{kt hk{÷k÷Lkwt rËøËþoLkLku Mktøkeík þkMºkLkwt ¿kkLk ÷u¾u
÷køkíkkt økÞkt «¼w÷k÷ ºkðuËe Ãký hk{÷k÷Lke LkkxfLke Mkðo «fkhLke
MkqÍÚke nh¾kíkk økÞk. yuðk{kt yu{Lku søkLLkkÚkÃkwheLkk þtfhk[kÞoLkk
ykøkúnÚke ‘þtfhk[kÞo’ (ykã) WÃkh Lkkxf ÷¾ðwt þY fÞwO. yu{ýu
hk{÷k÷Lkku MkkÚk {køÞku. hk{÷k÷u Ãkqhk rË÷Úke MkkÚk ykÃÞku. íÞkt
MkwÄe fu fux÷ef økeíkh[Lkkyku Ãký fhe ykÃke. su{ fu,
ÃkrLknkheykuLkk yuf á~ÞLkwt økkÞLk íku{ýu ÷ÏÞwt :-
MksLke, sEyu Ãkkýe,
÷¤e÷¤e ÷xfu [k÷e,
Ãknu÷e Mk¾e :
nwt íkku fw{khe, fku{ð fkÞk,
íkku Ãký s¤ ¼hðkLke {kÞk,
þh{kíke Mkrhíkk íkx ykðe
h¾u Au÷ fkuE fhe ÷u AkLke !
økk÷u [zþu ÷k÷e !
çkeS Mk¾e :
Mkkøkh Ãkkýe, Mkrhíkk Ãkkýe,
«u{ s Ãkkýe, r«Þík{ Ãkkýe,
nwt Ãký ÚkE Awt Ãkkýe Ãkkýe.
ðnk÷kLke nwt ðnk÷e !
(þtfhk[kÞo yLku ÃkrLknkheykuLkku rððkË)
MktMkkh Mkw¾ fhLkkhku y{]ík{Þ {LknhLkkhku,
Mkwr¾Þk Au Mkki MktMkkhe, MktLÞkMk Ëw:¾ fhLkkhku !
Ãknu÷e ÃkrLknkhe :
r«Þk fnu, ykðku Ãkrík ÃÞkhk !
ÚkkÞ ÃkwºkLku fnu rçk[khk !
yu ÷nkðku ftE LÞkhku,
¼økðkt ík{u Wíkkhku !
þtfhk[kÞo :
 y{u «u{ íku íÞS rð»kÞLkku, økwshkík híLkLke ¾ký Au fnwt Awt nwt ¾hwt ZqtZe,
fÞkuo «u{ Ãkrhçkúñ y¼ÞLkku ! Ãký rðLkk Íðuhe òýðku LkÚke yu çkkÃkLke {qze.
{kunfqÃk yk ¾khku, ‘ËeðkLk’{kt Ãký hk{÷k÷u MkkÚk ykÃÞku Lku Lkkxf QÃkzâwt.
yk ¼økðkt ík{u Wíkkhku ! {ktËk hÌkk ÃkAe AuÕ÷u yþÂõíkLku fkhýu rLkð]r¥k ÷E ðíkLk
íkku Ãký ßÞkhu fkÞk Ãkzþu, íkhV ðéÞk. «¼w÷k÷ rîðuËe, {rý÷k÷ Ãkkøk÷, S.yu. ðihkøke,
r«Þk Ãkwºk ÃkrhsLk Mkki hzþu, LkkLkk÷k÷ çkúñ¼è ðøkuhu Lkkxâ ÷u¾fkuLku hk{÷k÷u ÷u¾Lk{kt yLku
yk¾h fnu «ò¤ku ! økeíkku{kt {ËË fhe níke.
nrh ¼S Sð WØkhku ! íku{ýu ½ýkt Lkkxfku{kt Mktøkeík rLkËþoLk fÞwO níkwt. íku{kt
‘Ëuþe Lkkxf’ ÃkAe hk{÷k÷Lku y{ËkðkËÚke ‘ykÞoLkiríkf ‘sÞ{íke’ (1916) ‘«ðeý Mkkøkh’ (1916), ‘Mðk{e¼õík
Lkkxf’Lkwt íkuzwt ykÔÞwt. ynª íku{ýu ‘çkkuzkýku’ LkkxfLkwt rËøËþoLk fÞwO. Mkk{tík ÞkLku ðeh ËwøkkoËkMk’ (1917), ‘{nkhkò þktíkLkwt ÞkLku
‘MktMkkh ÷e÷k’ Lkðwt Lkkxf íkiÞkh fÞwO. íku{kt íku{ýu økkÞLkku{kt ÃkkuíkkLke ÞkusLkøktÄk’ (1916), ‘y{h÷û{e’ (1919) ‘{eLk¤ {wtò÷’,
h[Lkk Ãký ÷¾e. ‘ËeðkLk’, ‘þtfhk[kÞo’ (1918), ‘hks MktMkkh’ (1923), ‘Mkíke
fkur{f rð¼køkLkwt økeík :- Mkw÷ku[Lkk’, ‘ðeh ½xkuíf[’, ‘ðeh fwýk÷’, ‘fw{khÃkk¤’, ‘ðeh
nkÞ {Lku Äýe {éÞku Au ðktfku; h{ýe’ {wÏÞ økýkÞ.
ðktfwt çkku÷u, ðktfwt [k÷u, ðktfu {kuZu nMkíkku, íku{Lkk nkÚku íkiÞkh ÚkÞu÷k yr¼Lkuíkkyku{kt {q¤[tË {k{k,
yZkh ðktfkt Ÿx økýkÞu, {k. rºkõ{, {k. Mkw¾÷k÷, {k. yþhV¾kLk yLku r{Mk økkinh
yk ðktf íkýku Lkrn yktfku, økýkðe þfkÞ. {nkhkò MkÞkShkð yu{Lkkt økeíkkuÚke ¾qçk ¾qþ
Mkw¾eÃkýkLkk íkkuh {nª [ne [ne hzkðu hktnku, ÚkÞu÷k Lku íku{Lku ðzkuËhk ÃkkuíkkLkk {nu÷u íkuze íku{Lkwt MkL{kLk fÞwO
çkúñkLku Ãký nwt s ½zwt þwt níkwt. ÃkkA÷e ðÞ{kt sL{MÚk¤ fze{kt feíkoLk yLku ¼Âõík{kt økk¤e
yu s {øks{kt Vktfku. níke. íku{Lkwt 1924{kt fze{kt {]íÞw ÚkÞwt níkwt.
yu{ktLke økÍ÷ Ãký yu{ýu s ÷¾e :
23, h[Lkk MkkuMkkÞxe,
nkf çkku÷kðe, rËþkyku ¾qçk zku÷kðe,
Mkuxu÷kEx hkuz, y{ËkðkË-15
nðu íkku nwt hÌkku zku÷e, «¼w ykÄkh íkkhku Au.
VkuLk : 079-26746274
ÃkkAwt yu{Lku [qLke÷k÷ ‘ËwøkkoËkMk’Lkwt ¾kMk yk{tºký {éÞwt
fu “Ëuþe Lkkxf Mk{ks”{kt ykðku, {khu ‘ËeðkLk’ yLku ‘{eLk¤
{wtò÷’ Lkkxfku fhðkt Au Lku yu{kt økeíkkuLke íkhs {kxu ík{u s
WÃkÞkuøke Úkþku.
‘{eLk¤-{wtò÷’ ÷ÏÞwt níkwt LkkLkk÷k÷ çkúñ¼èu, rËøËþoLk
fÞwO [qLke÷k÷ ‘ËwøkkoËkMku’ Lku Mktøkeík{kt MkkÚk ykÃÞku íku{Lkk ¼kE
rºkf{÷k÷ ÷û{e[tËu yLku hk{÷k÷¼kE hk{÷k÷u íkhòu Ãký
çkuMkkzeLku Lkkxf{kt WËk {nuíkkLke ÞkËøkkh ¼qr{fk Ãký ¼sðe.
su økeíkh[Lkk ¾qçk WÃkze íku yk{ níke :
y{h hnku y{ y{hÃkwhe Mk{
LktËLkðLk ðkze yk økwshkíkLke
f]»ý[LÿLkk çktMkeLkkË{kt røkhk økwsohe zku÷u,
suLkkt MktíkkLkku Wå[khku ðuË{tºkLkk çkku÷u
Ëuðíkhw økwshkík søkíkLkwt ¼kLk fhkðu çkúñf{oLkwt,
yuLkk ÃkkLkuÃkkLku ÷¾kÞk f{oÞkuøkLkk ÷u¾.
y®nMkk Ãkh{ku Ä{o ykÃkýwt SðLkMkqºk Au yuf,
yu ÃkAe {eLk¤ (yr¼Lkuíkk LkkLkS)
{wtò÷ (yr¼Lkuíkk [qLke÷k÷)Lku ÃkqAu Au fu, ‘yuðwt íku ík{khwt
økwshkík fuðwt Au ?’ íÞkhu sðkçk {¤u Au :
fÕÃkíkhw ËwrLkÞk íkýwt Lku fk{Ëwøkko ËuþLke,
økwshkík çkeS òýòu y{hkÃkwhe Au ËuþLke
WËk {nuíkk (yr¼Lkuíkk hk{÷k÷) çkku÷u Au fu,

1-91
1-92
 økúkBÞ ÃkrhðíkoLk yLku rðfkMk{kt {kæÞ{kuLke ¼qr{fk
¼khík{kt ßÞkhu rðfkMkLke ðkík ÚkkÞ Au íÞkhu ykÃkýwt æÞkLk
økk{zkyku íkhV òÞ Au. økúkBÞ rðfkMk {kxu ¾uíkeLkku rðfkMk sYhe
Au yLku ¾uíkeLkku rðfkMk íÞkt MkwÄe þõÞ LkÚke ßÞkt MkwÄe ¾uzqík
rðfkMk yLku rðfkMkLkk «íÞuf ytøk íkhV òøk]ík Lk ÚkkÞ. ykÃkýk
ËuþLke yu fzðe ðkMíkrðfíkk Au. AuÕ÷k çku ºký ËkÞfkÚke sux÷wt
æÞkLk f]r»kLkk MktþkuÄLk fkÞo{kt yÃkkÞwt Au íkuLkwt ËMk xfk ÔÞðnkrhf
¿kkLk ¾uzíq kkuLku yÃkkÞwt LkÚke. ¾uzíq kku {kxuLke ÞkusLkkyku ÃkkA¤ ¾[koíkk
fhkuzku YrÃkÞk ykLkk ÷eÄu ðuzVkÞ Au.
¾uzqík yLku rð¿kkLk fkt íkku swËe swËe rËþk{kt [k÷u Au yÚkðk
íkku MkkÚku MkkÚku [k÷íkk nkuðk Aíkkt Mk{ktíkh [k÷u Au. «íÞkÞLkLkk yk
ytíkhLku økúk{eý «íÞkÞLk ðÄw «¼kðþk¤e çkLkkðeLku s Ëqh fhe
þfkÞ. f]r»k ði¿kkrLkfku yLku ¾uzqíkku ðå[u çktLku íkhVe «íÞkÞLk ÚkkÞ íku
sYhe Au. íkku s Ëhuf rðfkMkfeÞ ÞkusLkk yLku ¾uíkeLku ÷økíkk ykÄwrLkf
Þtºkku íkÚkk rðfkMk fkÞo¢{kuLke Mkk[e òýfkhe LkkLkk{kt LkkLkk ¾uzqíku
MkwÄe ÃknkU[e þfu. ykðk MktËuþkyku ÃknkU[kzðk{kt ÃkkuMxh fu ¼etíkÃkºkku
Ãký {níðÃkqýo ¼qr{fk ¼sðe þfu Au. ykÃkýk Ëuþ{kt hk»xÙeÞ
rð¿kkLk íkÚkk «ykiãkurøkf Mkt[kh Ãkrh»kË, Lkðe rËÕne îkhk ÃkwhwMf]ík
LkkøkÃkwh ÃkkMkuÚke «fkrþík Úkíkkt “økúk{ WÃkÞkuøke rð¿kkLk” Lkk{Lkk
Ãkºkyu ËMíkÃkwh (ðÄkoLkk) ykMkÃkkMkLkk økúkBÞ rðMíkkh{kt ½ýe
yMkhfkhf ¼qr{fk ¼sðe níke. [eLk{kt Ãký r[ºkðk¤k ¼ªíkÃkºkku
½ýk òýeíkk Au. ykÃkýk Ëuþ{kt Ãký f]r»k, Ãkþw Mkkhðkh, ÃkþwÃkk÷Lk,
huþ{ yLku ÷k¾ WíÃkkËLk {kxu, zuhe, økúk{Wãkuøk, Ãkt[kÞíkku, økúkBÞ
ÔÞðMkkÞku ðøkuhu çkkçkíkkuLku òu LkkLkk LkkLkk MktËuþkyku yLku ykf»kof
r[ºk{Þ ðkíkko, MÚkkrLkf ¼k»kk{kt ¼ªíkÃkºkku îkhk «Mkkrhík fhðk{kt
ykðu íkku Mkk{kLÞ ¿kkLk Ähkðíkk fu ykuAwt ¼ýu÷k ¾uzqíkku {kxu {ËËYÃk
ÚkE Ãkzu Au.
yksu ¼khík Mkrník Mk{økú yurþÞkLkk çkÄk Ëuþku{kt
E÷uõxÙkurLkf {kæÞ{kuyu Mk{ksLke Mkk{u Lkðk s «fkhLkku Ãkzfkh
VUõÞku Au. yk Ãkzfkh Mkrn»ýwíkkLkku yLku yufçkeòLku Mk{sðkLkku
Au. yux÷k {kxu s yksu “«íÞkÞLk” søkík{kt yufYÃkíkk Ähkðíkk
{kLkðeÞ MktçktÄkuLkk Mk{qnku rðfMkíkk òÞ Au. {kþo÷ {uf÷wnkLku
fÌkwt níkwt fu, yk¾e ËwrLkÞk ¼rð»Þ{kt «íÞkÞLk {kæÞ{kuÚke yuðe
heíku òuzkE sþu fu rðï yuf rð÷us suðwt ÚkE sþu yLku yksu
ykÃkýu íðrhík ÍzÃku yu íkhV «Þký fhe hÌkk Aeyu.
yksLkku {Lkw»Þ su ÍzÃkÚke ‘‘fkuBÞwrLkfuþLk Þwøk’’Lkk ½kuzk
Ãkh Mkðkh ÚkELku ‘‘ø÷kuçk÷ rð÷us’’{kt «ðuþ fhu Au íkuLku òuELku
Ëuþ, hkßÞ, rsÕ÷k ðøkuhuLke MkhnËkuLku Ãkkze Lkkt¾ðe òuEyu, fkhý
fu Mkt[kh {kæÞ{kuLkk ðÄíkk síkk «¼kð yLku Lkðe ykŠÚkf
WËkhefhýLke LkeríkLkk ÷eÄu Lkðk Ãkkzu÷Lkk “ø÷kuçk÷ {kfuxo ”Lkku sL{
ÚkE [qõÞku Au. Mkq[Lkkyku yLku “SLMkku”Lkk WÃk¼kuøk yLku WíÃkkËLk
ðÄíkkt hÌkkt Au. yk heíku Lkðk ø÷kuçk÷ {kfuoxLke MkkÚku Mkw{u¤ MkkÄðk
1-93
- ÞkMkeLk Ë÷k÷
{kxu ¼khíkLkk økk{zkLkk Lke[÷k MíkhLkk Wãkuøk-ÄtÄk{kt Ãký {q¤¼qík
ÃkrhðíkoLk fhðwt òuEyu yLku Mk{k[kh yLku «íÞkÞLkLke þÂõíkLku
MðefkheLku íkuLku økúkBÞ ÃkrhðíkoLk{kt yuf nrÚkÞkhLkk YÃk{kt yÃkLkkððwt
òuEyu íkku s Mkk[ku rðfkMk Mkt¼ð Au.
fkuE Ãký {kæÞ{ îkhk rðfkMk yr¼ÞkLk [÷kðíkkt Ãknu÷k
ík{k{ ÃkkMkktykuLkku rð[kh fhðku òuEyu. rðfkMkLkku yÚko {kºk
ykŠÚkf rðfkMk s LkÚke, Ãkhtíkw {Lkw»ÞLkku MktÃkqýo rðfkMk Au. ¼khík
suðk Ëuþ{kt rðfkMkLke Ãkrù{e rð[khMkhýeLke søÞkyu økktÄeðkËe
rð[khMkhýeLku yÃkLkkðkÞ íkku s {kLkðLkku MktÃkqýo rðfkMk ÚkkÞ.
rðfkMk suðk {níðÃkqýo rð»kÞLku {kºk yÚkoþkMºkeyku Ãkh s Akuze
Lk þfkÞ. ºkeò rðïLkk {Lkkiði¿kkrLkfku, Mk{ksþkMºkeyku,
ÃkÞkoðhýðkËeyku íkÚkk «íÞkÞLk rLk»ýkíkkuLke rð[khøkkuceÚke
«kÚkr{f çkkçkíkkuLku æÞkLk{kt ÷ELku rðfkMkLke «r¢Þk ½zðe òuEyu
íkku s íkuLkku ÷k¼ Mk{ksLke LkkLkk{kt LkkLke ÔÞÂõíkLku {¤e þfu.
ykÃkýku Ëuþ yLkuf økk{zkykuLkku çkLku÷ku Au. {kuxk ¼køkLke
ðMíke økk{zkyku{kt hnu Au. ykðe ÃkrhÂMÚkrík{kt {nkLkøkhku{kt hnuíkk
ÃkºkfkhkuLke sðkçkËkhe ðÄe òÞ Au. fkhý fu “ø÷kuçk÷ rð÷us”Lke
Lkðe rð[khÄkhk yk Mkt[kh¢ktríkLkk Þwøk{kt rðfkMkLke ½ýe
sðkçkËkhe {kæÞ{ MkkÚku òuzkÞu÷k ÷kufkuLke Au yLku ¼khíkLkwt ðíko{kLk
ykŠÚkf, Mkk{krsf, MkktMf]ríkf, ¼kiøkkur÷f, hksLkiríkf íkÚkk
þiûkrýf Zkt[ku yuðk «fkhLkku Au fu økk{zkLkku rðfkMk Lk ÚkkÞ íÞkt
MkwÄe Mk{økú ËuþLkku rðfkMk Lk ÚkkÞ.
òýfkhe fu{ ÃknkU[u ?
MkkiÚke yøkíÞLke ðkík yu Au fu, Mkhfkh sux÷k ykŠÚkf
LkeríkykuLkk fkÞo¢{ku þY fhu Au íkuLkk rðþu ÷kufku{kt òýfkhe nkuíke
LkÚke yÚkðk íkku nkuÞ Au íkku yÄqhe nkuÞ Au. yuLkkÚke yu MÃkü LkÚke
Úkíkwt fu fÞku fkÞo¢{ fÞk ðøkoLkk ÷kufkuLkk ÷k¼kÚkuo Au. økk{zk{kt
«ðíkoíkk «íÞkÞLkLkk ytíkhLku Ãkºkfkhku s Ëqh fhe þfu Au. òu fu
«íÞkÞLkLkk yk ytíkhLku Ëqh fhðk{kt ½ýe {w~fu÷eykuLkku Mkk{Lkku
{kæÞ{kuLkk rðþu»k¿kkuyu fhðku Ãkzu Au. suðe fu yÃkqhíkk MkkÄLkkuÚke
Mkk[k ynuðk÷ ykÃkðk, ykŠÚkf íku{s Mkk{krsf rðztçkLkk,
hksLkiríkf Ëçkkð íkÚkk yMkk{kSf íkíðkuLkk Ëçkký nuX¤ ynuðk÷
ykÃkðk ðøkuhu.
økúk{eý Ãkºkfkhkuyu ÞkuøÞ rðfkMk MkkÄðk {kxu økk{zkLkwt
yÚkoíktºk, f]r»k rð»kÞf yÚkoþkMºk, økúkBÞ {Lkkurð¿kkLk ðøkuuhuLke
Mk{s fu¤ððe òuEyu. økúk{eý ÃkºkfkhkuLku Mk{Þ-Mk{Þu íkk÷e{
ykÃkðe òuEyu. íÞkhu çkÄe Mk{MÞkykuLkku Mkk[e heíku {wfkçk÷ku
ÚkE þfu.
ykŠÚkf rðfkMk {kxu sLkMkt[kh MkkiÚke ðÄw yu çkkçkík {kxu
{ËËYÃk ÚkE þfu Au fu íku, MkhfkhLke rðfkMkLke økríkrðrÄ fu
rðfkMkfeÞ fkÞkuoLke òý ÷kufku MkwÄe ÃknkU[kzu yLku sLkíkkLke
ðkMíkrðf ykŠÚkf ÂMÚkríkLke òý MkhfkhLku fhu. økúk{eý Ãkºkfkhkuyu hk»xÙLkk ykÄwrLkfhý{kt rð¿kkLkLkk «[kh fu «MkkhLkwt ½ýwt {n¥ð
÷kufku{kt nf yLku yrÄfkhLke ¼kðLkk Ãký òøk]ík fhðe òuEyu. nkuÞ Au yLku yk rËþk{kt Mkk{kLÞ {kýMkku {kxu çkku÷[k÷Lke ¼k»kk{kt
«íÞkÞLk Mkhfkh yLku sLkíkk ðå[u Mkuíkw Au. Mkhfkh sLkíkk rð¿kkLkLkk ÷u¾ku {n¥ðLkku ¼køk ¼sðu Au. rð¿kkLk «íÞkÞLkLkwt
{kxu su fkÞkuo fhu Au íku fux÷ef ð¾ík ÷kufku MkwÄe ÃknkU[e þfíkk {wÏÞ fkÞo yu Au fu rð¿kkLk þwt Au yLku íkuLkwt {n¥ð þwt Au íkuLke ÷kufkuLku
LkÚke. yks fkhýu ykÃkýk Ëuþ{kt rðfkMkLke økrík økkuf¤økkÞ suðe òý fhu.
Au. ykðe ÃkrhÂMÚkrík{kt rðfkMkLke økríkLku ÍzÃke çkLkkððk {kxu ¼khíkLkk {kuxk¼køkLkk «kËurþf Ãkºkku{kt rð¿kkLkLku yuf
ykŠÚkf Ãkºkfkhíð íkÚkk rðfkMkLkk ÃkºkfkhíðLkwt ½ýwt {níð Au. y÷øk rð¼køk ykÃkðk{kt ykðíkku LkÚke. rð¿kkLk rðþu çknw
÷kufkuLku ykŠÚkf rðfkMk MktçktrÄík swËe swËe ½xLkkyku, rðfkMkLke òýfkhe Lk Ähkðíkk ÃkºkfkhLku Ãký yk rð¼køk ÷¾ðk yÃkkÞ
ðMíkw ÂMÚkrík íkÚkk ¼rð»ÞLke Mkt¼kðLkkyku ðøkuhu çkkçkík{kt ðÄw Au. nk÷ ¼khík{kt yuðk ÃkºkfkhkuLke f{e Au su rðfkMk MkkÚku òuzkÞu÷k
fk{ ykŠÚkf Ãkºkfkhíð íkÚkk rðfkMkLkk Ãkºkfkhíð îkhk ÚkE þfu. rð¿kkLk ÃkºkfkhíðLke ¾kMk sYrhÞkík Mk{S þfu.
Mkkûkhíkk rð¿kkLk Ãkºkfkhíðyu ¼khík{kt Mk{Þu Mk{Þu íkuLkwt {n¥ð
rðfkMk yLku Mkkûkhíkk ðå[u Ãký Ÿzku MktçktÄ Au. Mkkûkhíkk MÚkkrÃkík fÞwO Au. MkktEX yLku MkeíkuhLkk Ëþfk{kt ykðu÷e nrhÞk¤e
{kºk yûkh¿kkLk Ãkqhíke s {ÞkorËík LkÚke Ãkhíkwt íkuLkku MktçktÄ [uíkLkk ¢ktrík rð¿kkLk ÃkºkfkhíðLku yk¼khe Au. suLku yLkksLkk WíÃkkËLk{kt
rðfkMk íkÚkk fkiþ÷ rðfkMkLke MkkÚku Ãký Au. [uíkLkk yLku fkiþ÷Lkk Mðkð÷tçke çkLkkððk{kt MknÞkuøk ykÃÞku.
rðfkMkLkwt rþûký «MkkhÚke s þõÞ Au yLku yk «Mkkh fkÞo yksu yuf çkeS nrhÞk¤e ¢ktríkLke sYrhÞkík Au, su{kt
E÷uõxÙkurLkf {kæÞ{ yLku «kËurþf ÃkºkfkhíðLkk {kæÞ{Úke s Mkt¼ð «Þkuøkþk¤kÚke ¾uíkh MkwÄe çkeS rËþk{kt Mkt[kh «r¢Þk îkhk ÷E
Au. rðfkMkLkku yktf {]íÞwËhÚke Ãký {ÃkkÞ Au. sðkLke sYrhÞkík Au . rð¿kkLk Ãkºkfkh
ykÄwrLkf Mkkhðkh ÃkØríkyu çkk÷ {]íÞwËh Ãkh «íÞkÞLk Mkhfkh yLku ¾uíkhku{kt ¾uzqíkkuLke ðå[u òÞ yLku íkuLke ¾uíke
rLkÞtºký {u¤ðe ÷eÄwt Au yLku ¼khíkLkk Mkhuhkþ sLkíkk ðå[u Mku íkw Au . Mkhfkh sLkíkk MktçktÄe sYrhÞkíkkuLku yLku Mk{MÞkLku Mkkt¼¤u
ykÞw»Þ{kt ð]rØ ÚkE Au, Ãkhtíkw ðÄíke síke {kxu su fkÞku o fhu Au íku fu x÷ef yLku Mk{su ÃkAe «Þkuøk þk¤k{kt ði¿kkrLkfku
ðMkíkeÚke rðfkMk{kt yðhkuÄ Q¼ku ÚkÞku Au. ð¾ík ÷ku f ku Mkw Ä e ÃknkU[ e þfíkkt MkwÄe ÃknkU[kzu.
yk ðÄíke síke sLkMktÏÞk Ãkh fkçkq hk¾ðk LkÚke. yk s fkhýu ykÃkýk Ëuþ {kt «¼kðþk¤e «íÞÞLk îkhk sheÃkwhkýe
{kxu ykÄwrLkf Mkt[kh {kæÞ{ku yLku «kËurþf rðfkMkLke økrík økku f ¤økkÞ yLku LkwfþkLkfkhf fwxuðkuLku çkË÷kðe þfkÞ Au
Ãkºkfkhíð s {ËËYÃk Lkeðze þfu. Mkk{kLÞ su ð e Au . yLku MðåAíkk MktçktÄe Lkðe yLku MðMÚk ykËíkku
sLkíkk íkuLkk Mknkhu s Mk{MÞk, íkuLkwt rLkËkLk íkÚkk íkuLkku WÃk[kh fhe îkhk rðfkMk fhe þfkÞ Au. hk»xÙeÞ MðkMÚÞ Lkerík (1942) {kt
þfu. yk fkÞo MÚkkrLkf ¼k»kk, çkku÷e ðøkh þõÞ s LkÚke. yk{, fnuðk{kt ykÔÞwt Au. “MðkMÚÞ MktçktÄe Mkq[Lkk îkhk MðMÚk SðLk
rðfkMkLku LkkLkk{kt LkkLke ÔÞÂõík MkwÄe ÃknkU[kzðk {kxu «kËurþf MktçktÄe ykËíkku fu rðfkMk MkkÄðkLke hýLkerík Ãkh ykÔÞwt Au.’’
ÃkºkkuLke ¼qr{fk ½ýe {n¥ðÃkqýo Au. R÷ufxÙkru Lkf {kæÞ{ku, ËqhËþoLk, MðkMÚÞ MktçktÄe Mkq[Lkk îkhk MðMÚk SðLk MktçktÄe ykËíkku fu rðfkMk
ykfkþðkýe ðøkuhu ‘‘fkuBÞwrLkfuþLk økuÃk’’Lku Ëqh fhðk {kxu {n¥ðÃkqýo MkkÄðkLke hýLkerík Ãkh ykÄkrhík hk»xÙÔÞkÃke MðkMÚkÞLku ÷økíkk
¼qr{fk ¼sðu Au Ãkhtíkw, nS MkwÄe íku Auf ÷kufku MkwÄe ÃknkU[e fkÞo¢{kuLkku «kht¼ fhðk{kt ykÔÞku níkku. MðkMÚkÞ «íÞkÞLkLkku
þõÞk LkÚke, íku{ íkuLke rðïMkLkeÞíkk yux÷e nË MkwÄe ÃknkU[e þfe {wÏÞ WÆuþ ÷kufkuLku MðkMÚkÞ çkkçkíku òøk]ík fhðkLkku Au.
LkÚke sux÷e AkÃkk{kt ykðíkk Mk{k[khkuLke nkuÞ Au. fu{ fu {wtçkE{kt MkuõMk ðõMko ðå[u yuEzTMkLkk ¾íkhk çkkçkíku Mkkð[uík
R÷uõxÙkurLkf {kæÞ{ økk{zkLkk fu rðfkMkLkk fkÞo¢{kuLku yux÷wt fðhus fhðk {kxu, òøk]rík ÃkuËk fhðk {kxu MðÞtMkuðfku, MðkMÚÞ
ykÃkíkwt LkÚke sux÷wt «kËurþf Ãkºkfkhíð ykÃku Au. yux÷k {kxu s f{o[kheyku îkhk rðrzÞkuLkku MkV¤ «Þkuøk fhðk{kt ykÔÞku níkku.
rðfkMkLku ík{k{ Míkhu ÃknkU[kzðk {kxu «kËurþf ÃkºkkuLke WÃkÞkuøkeíkk rðfkMk ÃkºkfkhíðLkk Mkt˼o{kt {nkí{k økktÄeLkwt ‘‘Mkqºk’’
½ýe Au, AíkktÞu su «¼kðþk¤e ¼qr{fk - «kËurþf Ãkºkfkhíðyu ðÄw «kMktrøkf Au, ‘‘ßÞkhu ík{Lku MktËun ÚkkÞ... íkku økheçk yLku
rLk¼kðe òuEyu íku rLk¼kðe þõÞk LkÚke. yk fkhýkuMkh s Mkhfkhe f{òuh {kýMk swyku íkku yuLkku [nuhku ÞkË fhku yLku ík{khk rË÷Lku
íktºkku ykðk Mk{k[khÃkºku çku Ãkqhíkku MknÞkuøk ykÃkíkk LkÚke. ykðk ÃkqAku fu su Ãkøk÷kt WXkððkLkku ík{u rð[kh fhku Au, íku yu {kýMk
«kËurþf MknÞkuøk ykÃkíkk LkÚke. ykðk «kËurþf Ãkºkfkhíð ÃkkMku {kxu fux÷ku WÃkÞkuøke Au. þwt íkuLkkÚke fktE ÷k¼ Úkþu ?” çkÄk s
yuðk yrÄfkhe fu íktºk WÃk÷çÄ LkÚke fu su {kLkðhMkLku yLkwfq¤ rðfkMk «íÞkÞLku yk fÚkLk ÷køkw Ãkzu Au.
ÃkºkfkhíðLku çkLkkðe þfu. ykðe ÃkrhÂMÚkrík{kt Mkhfkhu ykðk ÃkºkkuLku (2) hk»xÙeÞ ykËuþku, hk»xÙeÞ WËTøk{ku, MÚkkLkeÞ, ûkuºkeÞ, hk»xÙeÞ
«kuíMkknLk ykÃkðwt òuEyu. yLku yktíkhhk»xÙeÞ ½xLkkyku ytøku {krníke ykÃkðe.
rð¿kkLk - «íÞkÞLk yLku rðfkMk (3) rËðMk¼hLkku Úkkf ¼q÷e òÞ íkuðwt {LkkuhtsLk ÃkehMkðkLkku.
¼khík{kt rð¿kkLk - «íÞkÞLk hk»xÙeÞ rðfkMk{kt ÃkkuíkkLkwt (4) f]r»k íku{s økúkBÞ ûkuºku WÃkÞkuøke ÚkE Ãkzu íkuðwt ¿kkLk ykÃkðkLkwt
ÞkuøkËkLk MÚkkrÃkík fhðk{kt nS MkwÄe yMkV¤ hÌkwt Au. fkuE Ãký íkÚkk fuLÿ yLku hkßÞ MkhfkhkuLke rðrðÄ ÞkusLkkyku rðþu

1-94
 rðøkíkðkh Mk{òðx.
(5) «Mkkhý îkhk økúkBÞ rðMíkkh{kt hnuíkk ÷kufkuLkku ykÄwrLkf íkÚkk
¾wþnk÷ ¼khíkLkk rLk{koý{kt MknÞkuøk {u¤ððkLkku Au.
yk WÆuþku fkÞo¢{ çkLkkðíke ðu¤kyu æÞkLk{kt ÷uðkÞ Au.
fuLÿ yLku hkßÞ Mkhfkhku fu f]r»k Wãkuøk rð¼køkLkk yrÄfkheyku
yLku f{o[kheykuLkk rð[khku MkkÚku ykËkLk«ËkLk fhe fkÞo¢{Lkk
rLk{koý ytøkuLke ÞkusLkkLke rð[khýk ÚkkÞ Au.
økúkBÞ rðMíkkh{kt hnuíkk ÷kufku {kuxk¼køku økheçk yLku ÃkAkík
nkuÞ Au. íkuLke ykðfLkk MkkÄLkku xkt[k nkuÞ Au yLku ðMíkeLke fw÷ MktÏÞkÚke
yzÄe ðMíke økheçke hu¾k nuX¤ Sðíke nkuÞ Au. ykðe ÃkrhÂMÚkrík{kt
¾kuhkf, fÃkzkt yLku hnuXký økúkBÞ rðMíkkhLkk ÷kufku {kxu yuf økt¼eh
Mk{MÞk Au. íÞkhu yu{Lkk {kxu yksÚke [kh Ãkkt[ Ëþfk Ãknu÷k hurzÞku
¾heËðkLkwt yMkt¼ð níkwt. yk {kxu Mkhfkhu 1948{kt 2000 hurzÞku
Mkux 2000 ©kuíkkykuLke õ÷çkku{kt ðnUåÞk níkk. yk ©kuíkk f÷çk økúkBÞ
rLkheûkfkuLke Ëu¾hu¾{kt {ËË fhíke níke. 1957Lkk ytík MkwÄe{kt
hurzÞku MkuxLke MktÏÞk ðÄeLku 30,000 ÚkE økE suLkku ÷k¼ Ãk[kMk
÷k¾ ©kuíkkyku MkwÄe ÃknkUåÞku, suLkk ÷eÄu økk{zkLkkt fkÞo¢{ku
ÔÞÂõík÷ûke Lk hnuíkk Mk{økú Mk{wËkÞLkk çkLke økÞk. {kuxk¼køku økúkBÞ
rðMíkkhLkkt ÷kufku yuf søÞkyu yufXk ÚkELku ykLktË «{kuËLkk
fkÞo¢{kuLkku ÷k¼ WXkðu Au. yux÷k {kxu sqÚk ©ðýLku {n¥ð ykÃkeLku
fkuBÞwrLkxe MkuxMku yuf rðrþü ¼qr{fk ¼sðe Au.
1953{kt ¼khík Mkhfkhu økk{zkyku{kt ÃkwLk:rLk{koýLkwt fkÞo
«kht¼ fÞwO. yk WÆuþLku rMkØ fhðk {kxu Ãkkt[ ÷k¾ MkkEX nòh
økúkBÞðkMkeykuLku ykÃÞk. Ëuþ{kt LkkutÄýe fhe níke. yk heíku, økúkBÞ
÷kufkuLku rþûký yLku {LkkuhtsLkLku ÷økíkk fkÞo¢{ku Mkkt¼¤ðk {éÞk.
1966Lkk swLk {rnLkk{kt f]r»k íkÚkk øk]n yuf{kuLke MÚkkÃkLkk
fhðk{kt ykðe. íkuLkku Ãknu÷ku WÆuþ ¾uzqíkkuLku ÃkkfLke MkwÄkhýk yLku
WíÃkkËLk ðÄkhðk {kxu ykÄwrLkf xufLkef yLku ði¿kkrLkf yr¼øk{
fu¤ððk {kxu {kLkMk ÃkrhðíkoLkLkku Au. çkeòu WÆuþ økúk{eý
{rn÷kykuLku yu Mk{òððkLkku Au fu ÃkhtÃkhkøkík Mk{ksLke søÞkyu
ykÄwrLkf Mk{ksLku ÷E ykððk{kt íku fuðe ¼qr{fk ¼sðe þfu.
Ãknu÷k yk ÞkusLkk ytíkøkoík {kºk s÷tÄh, rËÕne, ÃkxLkk,
rðsÞðkzk, ÃkqLkk, rºk[qhkÃkÕ÷e níkk. yk ÞkusLkkLkku rðMíkkh
fhkÞku yLku 1987Lkk ytík MkwÄe{kt ykfkþðkýeLkk 73 «Mkkhý
fuLÿku Ãkh f]r»k yLku øk]n yufktûkkLke MÚkkÃkLkk fhðk{kt ykðe. ykðe
heíku xÙkLÍeMxh hurzÞkuyu økúk{eý fkÞo¢{ «Mkkhý{kt yuf Lkðku
yæÞkÞ òuzâku yLku yk fkÞo¢{ku Mkk{kLÞ - sLk MkwÄe ÃknkUåÞk.
f]r»k yLku øk]n yuf{kuLkwt Mkt[k÷Lk ½ýwt «¼kðþk¤e çkLkkðkÞw.t
MknkÞf MktÃkkËf ©kuíkkykuLke Mk{MÞk Ãkh ykÄkrhík yk÷u¾ íkiÞkh
fhíkk yuðku yLkw¼ð ÚkÞku Au fu, sux÷wt ðÄkhu {kE¢kuVkuLk rðrðÄ
ðøkoLkk ©kuíkkykuLke LkSf yux÷ku fkÞo¢{ ðÄkhu hku[f yLku
«MkkhýLku ÞkuøÞ çkLku Au. ©kuíkkyku ÃkkMku sðkÚke «Mkkrhík ÚkLkkh
fkÞo¢{ ytøkuLke «ríkr¢ÞkykuLke òýfkhe {¤u Au. fkÞo¢{ku{kt f]r»k
rðþu»k¿kku, f]r»k ði¿kkrLkfku, {kuMk{ MktçkÄe ðkíkku, {w÷kfkíkku íkÚkk
rðrðÄ Ãkkfku rðþuLke òýfkhe, ¾kíkhkuLkwt ¿kkLk ðøkuhuLkku Mk{kðuþ
1-95
ÚkkÞ Au. f]r»k Mk{k[kh, çkòh ¼kðLkk Mk{k[kh yu ykðk fkÞo¢{kuLkwt
{n¥ðÃkqýo ytøk Au. Mk{Þu Mk{Þu ykðk fkÞo¢{ku{kt ÷kuffÚkkyku,
Mkk{krsf fwrhðkòu íkÚkk íknuðkh Ãkh YÃkfkuLkwt Ãký «Mkkhý fhðk{kt
ykðu Au. ©kuíkkykuLke ÃkMktËøke yLkwMkkh ÷kufMktøkeík, økeík, økÍ÷,
rVÕ{eøkeík ðøkuhuLkwt Ãký «Mkkhý fhðk{kt ykðu Au. yk{, økúk{eý
©kuíkkykuLke sYrhÞkík yLku ÃkMktËøkeLku Ëhuf fkÞo¢{Lkk ykÞkusLk
ð¾íku æÞkLk{k th¾kÞ Au. ©kuíkkykuLku Lkkxf íkÚkk íkuLkk suðe þi÷eLkk
çkeò fkÞo¢{ku îkhk MktËuþk Ãký {Lkkuhtsf heíku ÃknkU[kzkÞ Au.
fkÞo¢{ «Mkkhý fhíke ðu¤kyu ¼k»kk ytøku ¾kMk fk¤S ÷uðkÞ
Au. ¼k»kk økúkBÞ ÷kufku Mk{S þfu íkuðe h¾kÞ Au. MkðkhLke Mk¼k{kt
Mkðkhu 6.15 fu 6.30Lkk Mk{Þu ¾uíkeLku ÷økíke Mkq[Lkk ykÃkðk{kt
ykðu Au. yk Mk{Þu ¾uzqíkku íkuLkk hku®sËk fkÞo{kt òuzkÞ Au íÞkhu
{kuMk{ MktçktÄe òýfkhe íkÚkk yLÞ çkkçkíkkuLke íkuLku òýfkhe ykÃke
fkÞo¢{Lku WÃkÞkuøke çkLkkððkLkku «ÞíLk fhðk{kt ykðu Au. çkÃkkuhLke
Mk¼k{kt ÷øk¼øk çkÄk s fuLÿku Ãkh 1.50 Ãknu÷k yÚkðk 2.10
r{rLkx Ãkh ËMk r{rLkx «økríkþe÷ ¾uzqíkku {kxu fkÞo¢{kuLkwt «Mkkhý
fhðk{kt ykðu Au. su{kt «økríkþe÷ ¾uzqíkkuLkk yLkw¼ðku íkÚkk
{w÷kfkíkkuLkwt «Mkkhý fhðk{kt ykðu Au.
f]r»k «MkkhýLke MkktsLke Mk¼k {níðÃkqýo nkuÞ Au. yk
Mk¼k{kt ¾uzqík¼kEykuLku yLkw÷ûkeLku {Lkkuhtsf fkÞo¢{ku «Mkkheík
fhkÞ Au. ÷kufÄqLkku, çktMkhe fu Mkkhtøke, hkðý nÚÚkku fu fkuE
÷kufðkãLkku fkÞo¢{ þYykík{kt «Mkkheík fheLku ¾uzíq kkuLku ykf»koðk{kt
ykðu Au. yuLkk ÃkAe fkuE ÷kufr«Þ ÷kufMktøkeík Mkt¼¤kðeLku çkeò
fkÞo¢{kuLke þYykík fhkÞ Au. çkeò fkÞo¢{ku îkhk íkuLku MðkMÚÞ
ytøkuLke òýfkhe, rþûkýLku ÷økíke ðkíkkoyku, Ãkrhðkh rLkÞkusLk
yLku Ãkrhðkh fÕÞký Ãkh {n¥ðÃkqýo òýfkhe ykÃku Au. «kiZrþûký
MktçktrÄík «MkkhýLkku Ãký yk{kt Mk{kðuþ fhkÞ Au. fkÞo¢{Lkk ytíku
çkòh¼kð yLku {kuMk{Lke òýfkhe yÃkkÞ Au. MkÃíkkn{kt çku ð¾ík
©kuíkk r{ºkkuLkk Ãkºkku Ãkh ykÄkrhík fkÞo¢{kuLkwt «Mkkhý fhðk{kt
ykðu Au.
yXðkrzÞk{kt çku-[kh ð¾ík økúk{eý {rn÷kykuLku yLkw÷ûkeLku
fkÞo¢{ hsq fhkÞ Au. yk fkÞo¢{kuLkwt «Mkkhý çkÃkkuhLke Mk¼k{kt
ÚkkÞ Au. yk fkÞo¢{ku 30 Úke 45 r{rLkx MkwÄe «Mkkrhík ÚkkÞ Au. yk
fkÞo¢{ku{kt MðkMÚÞ, MkVkE, Ãkku»kf yknkh, øk¼oðíke {rn÷kyku
{kxu fkÞo¢{, rþûký, ½hLke Ëu¾¼k¤, çkk¤fkuLkwt Ãkk÷Lk-Ãkku»ký
ðøkuhuLke {krníke ykÃkðk{kt ykðu Au. yk WÃkhktík yk fkÞo¢{ku{kt
÷kufMktøkeík, r[ºkÃkx Mktøkeík, frðíkk Ãký ykðu Au.
ËqhËþoLku ¾hu¾h ¼khík{kt ½ýe ÍzÃkÚke ÃkøkÃkuMkkhku fÞkuo
Au yLku íkuLkk ¾u÷ MktçktÄe fkÞo¢{kuyu, rVÕ{e økeíkku Ãkh ykÄkrhík
r[ºknkh yLku MkkuÃk ykuÃkuhk ðøkuhuyu Ëþofku{kt yr«ík{ ÷kufr«Þíkk
{u¤ðe Au.
5, Mkkihk»xÙ f÷kfuLÿ MkkuMkkÞxe,
hksfkux-360007.
VkuLk : 0281-2575327
1-96
 ‘zøk÷wt ¼ÞwO fu Lkk nXðwt’Lkku økkLkkh
ðkík Au yksÚke yufMkku ÃkktºkeMk ð»ko ÃkqðuoLke. íku ð¾íku
rðÄðk rððkn rn{kÞíkeykuyu ÃkwLk÷oøLkLke «ÚkkLku «MÚkkrÃkík fhðk
ònuh ¼k»kýku îkhk, ònuh [[ko îkhk yLku y¾çkkhku îkhk {wÆkLku
[fzku¤u [ZkÔÞku níkku. Mkk{krsf çktÄLkku íkkuze MkwÄkhkðkËeykuyu
Ãknu÷ fhðe òuEyu, Mk{ksu ykøk¤ ykððwt òuEyu. Mkwhík yLku
y{ËkðkË {wÏÞ fuLÿku níkkt. yk «fkhLke rn÷[k÷{kt frð Lk{oËLkk
xqtfk Lkk{u yku¤¾kÞu÷k Lk{oËkþtfh ÷k÷þtfh Ëðu Ãký {wÏÞ níkk.
YrZLku ð¤øke hnuLkkhkyku yk Mk{ks MkwÄkhfkuLku Mkk{ku Ãkzfkh VUfeLku
fnuíkk níkk, ‘‘ík{u s Ãknu÷ fhku Lku ?’’ Mk{Þ Mkhíkku níkku, [[koyku
Úkíke níke, ðkíkkðhý{kt çktLku ðøko ðå[u rðøkún [k÷íkku hnuíkku
níkku.
yu s yhMkk{kt Lk{oËkøkkihe Lkk{Lke Lkkøkh Þwðrík ÞwðkLke{kt
Ãkøk {qfu Lk {qfu íÞkt s rðÄðk ÚkE. rð[khf yLku rððufe Lk{oËkøkkihe
Úkkuzku ð¾ík ykðu÷k Ëw:¾Úke ûkwçÄ ÚkE hne. ÃkAe ð¾íkLkk ðnuðk
MkkÚku MðMÚk ÚkE. íku{Lke Lksh Mð¿kkríkLkk MkwÄkhf frð Lk{oËkþtfh
Ãkh Xhe. íkuýeyu frðLkku Ãkrh[Þ fu¤ÔÞku Lku «Míkkð {qõÞku, ‘‘frð,
{khku Mðefkh fhku.’’
frð Ãký fneLku yxõÞk yux÷u Lk{oËkøkkiheyu fÌkwt, ‘‘zøk÷wt
¼ÞwO fu Lkk nXðwt’’Lkku økkLkkh Ãký çkku÷eLku çkuMke hnuþu.’’
yux÷wt çkku÷eLku Lk{oËkøkkihe økÞkt. frð rð[khu [Zâk. yuLku
yuf s «&™ {qtÍðíkku níkku. rðÄðk MkkÚku rððkn fhtw íkku yuf Ãkh
çkeS fÞkoLkku Ëku»k ÷køku yLku rðÄðkLkku Mðefkh Lk fhtw íkku MkwÄkhkðkËe
íkhefu ¾kuxku Xhtw. þwt Wfu÷ ÷kððku íku ytøku íku{ýu ÃkkuíkkLkk çkeS
ð¾íkLkk ÃkíLke zkneøkkihe MkkÚku MktðkË fÞkuo. zkneøkkiheLkku sðkçk
{éÞku ‘‘ík{u Ãkwhw»k Aku. {kxu {hS{kt ykðu íku{ ðíkoðkLku {w¾íÞkh
Aku. {khk íkhVÚke ík{khk rð[khLku y{÷{kt {qfðk fkuE ytíkhkÞ
Lknª ykðu.’’
frðLke {qtÍðý çkuðze níke : yuf WÃkh çkeS fhðe
íku Ãký MkwÄkhf íkhefu ÞkuøÞ Lknkuíkwt yLku rðÄðkLkku
yMðefkh fhðku íku Ãký MkwÄkhf íkhefu ÞkuøÞ
Lknkuíkwt.
zkneøkkiheLku ¼hýÃkku»ký ykÃkeLku
Aqxe ÃkkzðkLkku Ãký {LkMkqçkku fhu÷ku, íku
sýkðu÷ku Ãký zkneøkkihe frðÚke fkuE Ãký
Mktòuøkku{kt Aqxe Ãkzðk fçkq÷ Lkk ÚkE.
frðLku su{ øk{þu íku{ ðíkoðk, ËkMkeÃkË
Mðefkhðk Ãký íkíÃkhíkk çkíkkðu÷e.
ÃkwLko÷øLk Ãkqðuo frð Lk{oË yLku
zkneøkkihe ðå[u ÚkÞu÷ku MktðkË frðyu LkkUÄu÷ku
íku yk «{kýu Au :
frð - ík{khu ºký ðkíkLkk rð[kh fhe {qfðk.
1-97
- Ëku÷ík ¼è
1. Mðíktºk hnuðwt, ykÃkýkt ½h{kt Lknª. swËk ¼kzkLkk ½h{kt
fkuxzeyku hk¾eLku {wtçkE, Mkwhík fu RåAk{kt ykðu íÞkt Lku nk÷{kt
{khe ÂMÚkrík Mkkhe ÚkkÞ íÞkt MkwÄe nwt {neLku 5 fu 7 YrÃkÞk {kufÕÞk
fheþ ÃkAe ðÄkhu. 2. fkuELkk yk©Þu sE hnuðwt Lku Yk. 5 fu 7
{kufÕÞk fheþ. 3. {khk ¾wtæÞk ¾{ðk Lku Ëw:¾ Ãkk{íkkt Ãký {khe
s MkkÚku hnuðwt.
zkneøkkihe - nt{uþLku {kxu ÃkqAku Aku fu {wËíkLku ðkMíku ?
frð - nt{uþLku {kxu, {wËík Lknª.
zkneçknuLk - ykx÷kt ð»ko yk{, ykx÷kt ð»ko yk{, yuðe
heíku {wËíkMkh nwt hnuðkLku RåAwt Awt.
frð - ðkhw, çkku÷ íkku ¾he.
zkneçknuLk - nS {U Ãkkfku rð[kh feÄku LkÚke.
frð - íÞkhu fu{ ?
zkneçknuLk - yufuf ð»koLke {wËík {køkwt Awt.
frð - yu{ nwt RåAíkku LkÚke, fu{ fu ðkhuðkhu ÔÞðMÚkk fhðe
yu Xef Lknª Lku íkkhkÚke XheLku yuf Ãký ÂMÚkrík{kt ðíkkoÞ Lknª.
zkneçknuLk - òu yuf ÂMÚkrík yLkwfq¤ Lknª ykðu íÞkhu çkeS
çkË÷ðkLke RåAk Úkþu Lku su ÷eÄe íku yLkwfq¤ ykðe íkku çkeSLkwt þwt
fk{ Au ?
frð - íÞkhu Ãknu÷e fuðe ÷uðe Au ?
zkneçknuLk - ¾qtãk ¾{ðkLke.
frð - yu íkLku ¼khu Ãkzþu. nwt RåAwt Awt fu «Úk{ çkeS fkuE ÷u
Lku AuÕ÷e íku ÷usu.
zkneçknuLk - çkeS fkuE ÷uðkLku nk÷ {Lku yLkwfq¤íkk LkÚke.
frð - ðkhw, ½h W½kze íÞkt Mðíktºk hnuðkLku fnwt íkku ?
zkneçknuLk - {khu ½h MkkÚku ftE MktçktÄ LkÚke. ßÞkt Mkøkðz
nkuÞ íÞkt hnuðwt.
frð - íÞkhu nðu yuðe íksðes fhe ykÃkwt fu íkkhu
{kxu fkuE ½h ¼kzu hk¾wt Lku íkwt yuf÷e hnu íkku fu{ ?
zkneçknuLk - Auf yuf÷kt íkku fu{ hne
þfkÞ ?
frð - Mkkhku Ãkkzkuþ ykÃkwt.
zkneçkuLk - nk÷ {U su WÃk÷e f÷{
fçkq ÷ ÷eÄu ÷ e Au yu x ÷u yu çkeò
Mkðk÷kuLke sYh LkÚke.
frð - Xef, ykðe Xufkýu.
zkneçknuLk - Lkk, ykx÷k {kxu fu
yuf ðkíkLkku Ãkkfku yLkw¼ð fhe ÷E ÃkAe
íku{kt Lkk Ãkk÷ÔÞwt Lku çkeswt ÷ELku íkku Ãkùk¥kkÃkLkwt
fkhý Lk hnu.
frð - çknwt Mkkhwt.
 zkneçknuLk - nwt {khk {Lk MkkÚku fkuE heíkLkku ðuhkøk hk¾ðk
RåAwt íkku íkuLkk WÃkh {khe Mk¥kk ¾he fu Lknª ?
frð - ðuhkøkLkku «fkh òýe ÷eÄu fnuðkÞ Lku ßÞkhu ¾wtãkt
¾{ðkLke fçkq÷kík Au íkku íkkhu fkuE Ãký ðkíku íkkhe ÃkkuíkkLke Mk¥kk
hk¾ðkLke RåAk fhðe yu ð¤e þwt ?
zkneçknuLk - {khk {Lk Úkfe nwt fkuE Ãký «fkhLkk rLkÞ{Úke
hnuðk {køkwt íkku nwt LkÚke Äkhíke fu íku{kt ík{Lku yz[ý suðwt nkuÞ.
frð - íkwt su rLkÞ{ Ãkk¤ðkLku RåAu íku fne sýkððkLku íkwtLku
hò Au, Ãký y{÷{kt ykýðkLku íkku {khe «MkLLkíkk Lku yk¿kk nkuÞ
íkku s íkkhkÚke íku rLkÞ{ Ãk¤kÞ. íkwt fne þfu ¾he fu V÷kýwt ðúík
fhwt, Ãký nwt hkS nkuô Lku yk¿kk ykÃkwt íkku s íkkhu íku ðúík Ãkk¤ðwt,
çkkfe Lknª. nS íkkhu ¾wtãkt ¾{ðkLkwt Lkk fçkq÷ fhðwt nkuÞ íkku Mkw¾u
íku{ fh. {khe RåAk íkku yuðe ¾he fu çkeò yLkw¼ð fheLku AuÕ÷u
¾wãkt ¾{ðkt Ãkh ykððwt. nS rð[kh fh, Ãknu÷e fuE ÂMÚkríkLkku
¼kuøk fhðku íku. ¾wtãk ¾{ðkLke fu Mðíktºk hnuðkLke ? çkesu ð»kuo
Mðíktºkíkk ÷uE ÃkAe ÃkkAe ¾wtÄkt ¾{ðk Ãkh ykðu íku íkku nwt Lk s
ytøkefkh fhtw, fu{ fu íÞkhu íkwt yríkrLkük nkuÞ.
zkneçknuLk - Mðíktºk hneLku Ãký þwt nwt ík{Lku Ëq»ký
÷økkzðkLke Awt ? Lku Ëq»ký ÷køku íkuðwt ík{u Lk swyku íkku Vhe hk¾ðk{kt
þku ðktÄku ?
frð - yu ðkík{kt nðu íkku nwt WËkh Lknª Úkkô. Ãknu÷e fuE
ÂMÚkrík íku fne Ëu.
zkneçknuLk - ÚkðkLkwt nþu íku{ Úkþu, Ãký {U íkku su Ãknu÷wt
fçkq÷ feÄwt Au íku s fçkq÷ Au.
zkneçknuLk-½ýk rð[kh feÄkÚke {khu {kxu òu¾{ hnu Au.
yk íkku RüLku MkkUÃkwt Awt fu íku suðe çkwrØ MkwÍkzu íku ¾he. {U òÛÞwt Au
fu ¼køÞ s frXLk Au, Ãký RüLkwt M{hý íkuLku Mkh÷ fhu Au.
frð - íkkhku Rü fkuý Au ?
zkneçknuLk - {kLkeyu íkku çkÄk Ëuð Lku ykÃkýk çkúkñýLku íkku
rþð Lku {kíkk çku s íkku !
frð - Lkkr¼Úke fkuLkwt M{hý fhðu {kxu yu çktLku Mkh¾kt Au,
íkku Ãký fux÷ef Aqx MLkun{kt rðþu»k Au.
frð - Ä{o rðLkkLkk MLkun{kt Aqx nkuÞ, Ãký MLkunLkku Ä{o fu,
{khku Wøkkhku, yu{ Mk{S ðíkoðwt yLku «ðzu Lk «ðzu ðíkoðwt, yu
çku{kt Aqx MktçktÄe þwt ykÔÞwt ?
zkneçknuLk - þwØ Ä{o{kt ykÄeLkíkk Au Lku MLkunLkk Ä{o{kt
Ãký ykrÄLkíkk Au yu ¾hwt, Ãký MLkun rð»kÞ{kt {LkLkwt fkhý Au Lku
Ä{o rð»kÞ{kt çktÄLk fkhý Au.
frð - Ä{o{kt {LkLku {khðkLkwt Au. ÃkAe yÚko, MLkun fu þwØ
Ä{o rð»kÞ{kt MLkunLkk {khku Wøkkhku yu Ä{oçkwrØLkwt {q¤ fkhý W¥k{
MLkun çkwrØ Au yLku «ðzku Lk «ðzku yu Ä{oçkwrØLkwt {q¤ fkhý
fíkoÔÞçkwrØ WÃkh s «u{çkwrØ Au. Mð¼kðu MLkunçkwrØ Lku Mð¼kðu
Ä{o çkwrØ yu swËe swËe, Ãký {khku Wøkkhku yu Ä{o çkwrØ MLkunu ÚkÞk
ÃkAe, fu «ðzu Lk «ðzu yu Ä{oçkwrØ {q¤ Mð¼kðu fu çkesu fkuE
fkhýu ÚkÞk ÃkAe su fkÞoYÃk Ä{oçkwrØ íku{kt Vuh LkÚke.
1-98
zkneçknuLk - ‘ykÃkLke nkh íkwt. Ãkwºk ðMkwËuðLkk. yãrÃk
íkwsLku ÷ks Úkkuze’ yu Lkh®Mkn {nuíkkyu fÌkwt Au íku{ MLkunLke Lkeríkyu
fne þfkÞ, Ä{oLke Lkeríkyu Lknª.
frð - Lkh®Mknyu MLkun¼kðu Aqx ÷uE fÌkw t yLku yuýu yu{
Lk fÌkwt nkuÞ Lku Ä{o¼kðu s fÌkwt nkuÞ fu íkkhe RåAk{k tykðu íku{ fh
- nwt ykrÄLk Awt, íkku çku{kt W¥k{ fÞwt ?
zkneçknuLk - nwt íkku yu{ Mk{swt Awt fu MLkunLke Lkerík{kt
Mk{kLkíkkLkku ¼kð fktEf ¾hku Lku Ä{o{kt íku{ Lknª. W¥k{ {æÞ{ íkku
suýu su{ {kLÞwt íku.
frð - Lkh®MknLke yu fnuðkLke þi÷e MLkunçkwrØLke Aqxðk¤e,
Ãký yu çkwrØLkku Ä{o íkku yk fu, ykÃk fu Lk ykÃk, nwt íkku íkkhk s
WÃkh çkuXku Awt, ÷ks sþu íkku íkkhe, {khe Lknª. yuLku yÃkoýçkwrØ íku
Ä{o Au yu{kt yLku þwØ Ä{uo yÃkoýçkwrØ íku{kt íkku ftEs Vuh LkÚke.
zkneçknuLk - MLkunLke Lkerík{kt nX Ãký nkuÞ.
frð - nX Ãký nkuÞ íku ykrÄLkíkk{kt nku fu ykx÷wt ík{khu fhðwt
s òuEyu, yu{ Ãký nkuÞ Lku fhku ðk Lk fhku su{ ykÃkLke RåAk yu{
Ãký nkuÞ. ºkkøkwt fhðwt Lku ËeLkíkk Ëk¾ððe yu çku{kt W¥k{ þwt ?
zkneçknuLk - MLkun íÞkt Aqx Au, yu{ nwt Mk{swt Awt.
frð - Ãký íÞkhu MLkun W¥k{ feÞku ? yuf sý r{ºkLke ÃkkMkuÚke
ÃkkuíkkLkwt ÄkÞwO Lk ÚkÞu fu íkuLkk Ëku»k òuE íkuLku Akuzu, yuf sý r{ºkÚke
Ëw:¾e ÚkkÞ Ãký íkuLku Lk Akuzu, yuðk MLkunLkk «Mktøk{kt W¥k{ feyku?
zkneçknuLk - W¥k{ herík íkku yk fu {Lk{kt Mk{sðwt Ãký
Akuzðku Lknª.
frð - su ÃkkuíkkLkku yÚko Lk ò¤ðíkkt çkeòLkwt Mkkhtw fhu, su
ÃkkuíkkLkku yÚko hk¾e çkeòLkw Mkkhtw fhu yLku ÃkkuíkkLkku s yÚko ò¤ðu
yu{kt W¥k{ {æÞ{ frLkc þwt ?
zkneçknuLk - yLkwfq¤íkk «{kýu W¥k{ {æÞ{ frLkc. òu fu
ÔÞðnkh Lkerík {æÞ{ Lku W¥k{Lku {kxu Au.
frð - yuf sý þwØ Ä{o¼kðu íÞkøk fhu Lku çkeòu «kýu Ãký
Ä{o çkwrØ Au yu{ íÞkøk fhu, íku{kt W¥k{ þwt ?
zkneçknuLk - þwؼkðu íku s W¥k{ Au.
frð - yÚko, MLkun fu Ä{o yu ºkýu{kt yuf s Mkk{kLÞ Lkerík
ykðu Au fu, su rðþu»k ÃkkuíkkLkku ¼kuøk ykÃku íku W¥k{, yu ík{u {kLkku
Aku fu Lknª ?
zkneçknuLk - nk yu{ s.
yk{ zkneøkkiheyu frðLku Akuzâk Lknª. frðyu ÃkwLk÷oøLk fÞko.
frð Lk{oËLkwt ºkeS ÃkíLke MkkÚkuLkwt MktMkkhe SðLk þY ÚkÞw.t Lk{oËkøkkiheyu
ÃkwºkLku sL{ ykÃÞku. zkneøkkiheyu Ãkqhk «u{¼kðÚke íkuLkku WAuh fhu÷ku.
ßÞkhu zkneøkkiheLkwt yðMkkLk ÚkÞu÷tw íÞkhu sLkuíkkLkk yðMkkLk fhíkkt Ãkwºk
sÞþtfhu ðÄw yk½kík yLkw¼ÔÞku níkku. Lk{oËkøkkihe MkkÚkuLkk ÃkwLk÷oøLk
ÃkAe íku{Lkwt Lkk{ Mkw¼ÿk hk¾u÷.tw çktLku ÃkíLkeykuyu frðLkk ytíkfk¤ MkwÄe
MktÃkqýo MknÞkuøke Mkw¾-þktríkÃkqýo SðLk ÔÞíkeík fÞwO níkw.t
25/4, ‘½’ xkEÃk,
Mkuõxh-22, økktÄeLkøkh
{ku. 9825526255
 ytøkúuS {kæÞ{Lkk ÄMk{Mkíkk «ðkn Mkk{u
økwshkíke ¼k»kk fE heíku çk[e þfu ?
fux÷kf Mk{ÞÚke ‘{kík]¼k»kk økwshkíke çk[kðku’Lke Íwtçkuþku
[k÷e hne Au. Úkkuzk {rnLkk Ãknu÷k t‘økwshkíke çk[kðku’ yr¼ÞkLkLkk
¼køk YÃku økwshkíke ¼k»kk-Ãkrh»kËLkk Lkuík]íð{kt y{ËkðkËLkk ònuh
{køko Ãkh ‘økwshkíke çk[kðku’ hu÷e Lkef¤e níke, su{kt çkeS [kiË
MktMÚkkyku Mkrník Lkk{ktrfík fu¤ðýefkhku, ¼k»kkrðËku yLku
MkkrníÞfkhku òuzkÞk níkk. hu÷eLkk ytíku økwshkíke MkkrníÞ
Ãkrh»kËLkk «ktøký{kt Þkuò u Þu÷ Mk¼k{kt su «ð[Lkku ÚkÞkt íku{kt nk÷Lkk
Mk{Þ{kt þk¤kyku{kt ytøkúS u {kæÞ{Lkk ðÄe hnu÷k yk¢{ýLku fkhýu
økwshkíke ¼k»kkLkwt yÂMíkíð òu¾{{kt {wfkðkLke þõÞíkk ytøku ®[íkk
ÔÞõík fhðk{kt ykðe níke. íku MkkÚku rþûkýLkk {kæÞ{ íkhefu
{kík]¼k»kk økwshkíkeLke ¼khÃkqðof rn{kÞík fhðk{kt ykðe níke.
yk fkuE Lkðe ðkík Lk økýkÞ fu{ fu Mkðo fu¤ðýefkhku ð»kkuoÚke
yk ðkík fnuíkk ykÔÞk Au. yøkkW yuf Mkk{rÞfLkk WÃk¢{u
‘rþûkýLkwt {kæÞ{ {kík]¼k»kk fu ytøkúuS ?’ yu rð»kÞ Ãkh ÞkuòÞu÷
Mkur{Lkkh{kt økwshkíkLkk Mkku WÃkhktík yøkúúýe rþûkýrðËkuyu ¼køk
÷eÄku níkku. yu çkÄktLkk ðõíkÔÞkuLkku yuf s Mkqh níkku fu rþûkýLkwt
{kæÞ{ íkku {kík]¼k»kk s nkuÞ. WÃkhktík yu{kt ytøkúSu {kæÞ{ íkhVLke
økwshkíkLkk ðk÷eykuLke ËkuxLku yuf «fkhLke ½u÷Ak økýkðeLku íkuLkk
«íÞu yk¢kuþ ÔÞõík fhðk{kt ykÔÞku níkku.
yu Mkk[wt fu ËwrLkÞk¼hLkk fu¤ðýefkhku, ¼k»kkþkMºkeyku
yLku {Lkkurð¿kkLkeyku ¼khÃkqðfo fnu Au fu, nh fkuE çkk¤fLku «kÚkr{f
rþûký íkuLke {kík]¼k»kk{kt s yÃkkðwt òuEyu. íkuLkwt fkhý yu Au fu
çkk¤fLku LkkLkÃký{kt su íku rð»kÞku {kík]¼k»kk îkhk Mk{sðkLkwt yLku
Mk{òððkLkwt Mkns heíku yLku W¥k{ heíku ÚkE þfu Au yLku ðkíkuÞ
Mkk[e Au. ík{u s fnku, fkuE çkk¤fLku þk¤k{kt økrýík, rð¿kkLk fu
yLÞ rð»kÞ íkuLke {kík]¼k»kk{kt þe¾ðkÞ íkku íku Mkkhe heíku økúný
fhe þfu fu ytøkúuS{kt ? LkkUÄÃkkºk nfefík íkku yu Au fu ËwrLkÞkLkku
yuðku fkuE Ëuþ LkÚke, su{kt çkk¤fkuLku «kÚkr{f rþûký ÃkkuíkkLke
{kík]¼k»kk{kt Lk yÃkkíkwt nkuÞ. $ø÷uLz MkkÚku ½rLkc MktçktÄku Ähkðíkk
yLku {wÏÞíðu yuf s Ä{o yLku MktMf]rík Ähkðíkk £kLMk, s{oLke,
MÃkuLk, MðexTÍ÷uoLz, MðezLk ðøkuhu Ëuþku{ktLkk fkuE Ãký Ëuþ{kt yksu
«kÚkr{f rþûký ytøkúuS ¼k»kk îkhk yÃkkíkwt LkÚke. þwt yk çkÄk
Ëuþku rðï¼k»kk íkhefu ytøkúuSLkwt {n¥ð Lknª Mk{síkk nkuÞ ?
yLku Aíkkt yksu økwshkík{kt yuðe ÂMÚkrík òuðk {¤u Au fu,
ÃkkuíkkLkkt çkk¤fkuLku ytøkúuS {kæÞ{Lke þk¤k{kt Ëk¾÷ fhðk {kxuLkku
ðk÷eykuLkku ÄMkkhku rËLk«ríkrËLk ðÄe hÌkku Au. yk {kxu nòhku
YrÃkÞkLke Ve yLku {kU {køÞk ‘zkuLkuþLk’ ykÃkeLku Ãký íku{kt «ðuþ
{u¤ððk ÷kELkku ÷køku Au. {kºk þnuhkuLkk s Lknª, økk{zktLkk
ðk÷eyku Ãký ÃkkuíkkLkkt MktíkkLkkuLku ytøkúuS {kæÞ{{kt ¼ýkððk {kxu
1-99
- Mkku{k¼kE ðe. Ãkxu÷
WíMkwf çkLÞk Au. ½ýk rþûkýfkhku yuðwt fnu Au fu, yk økwshkíkLkk
ðk÷eykuLke yuf «fkhLke ‘½u÷Ak’ Au, ‘¢uÍ’ Au, Ãkhtíkw ßÞkhu yu
AuÕ÷k ËkuZ-çku ËkÞfkÚke ykx÷e {kuxe MktÏÞk{kt økwshkíkLkk ðk÷eyku
ÃkkuíkkLkkt MktíkkLkkuLku ytøkúuS {kæÞ{{kt ¼ýkððk ÄMkkhku fhe hÌkkt
nkuÞ íÞkhu íku{Lkk yk ð÷ýLku ‘½u÷Ak’, ‘¢uÍ’ fu ‘{kºk Mkk{krsf
MxuxMk’ økýeLku yk ðkMíkrðf ÃkrhÂMÚkríkLke yðøkýLkk fhðkÚke
{q¤¼qík Mk{MÞk n÷ ÚkE þfu ¾he ?
«Úk{ {q¤¼qík Mk{MÞk ytøkúuS {kæÞ{{kt ¼ýLkkh økwshkíke
çkk¤f {kík]¼k»kkLkk ¿kkLkÚke ðtr[ík hne sþu íku Au. fu{ fu ½ýe
ytøkúuS {kæÞ{Lke þk¤kyku{kt økwshkíke ¼k»kk økkiý rð»kÞ íkhefu
Ãký þe¾ðkíke LkÚke. ykÚke yk çkk¤f økwshkíke çkku÷e íkku þfþu,
Ãkthíkw ðkt[e-÷¾e Lknª þfu íkku íku{kt Ãkzu÷k ¿kkLk ¼tzkhÚke íku fkÞ{
{kxu ðtr[ík hne sþu. {kík]¼k»kk {kºk ðkýe ÔÞðnkhLkwt {kæÞ{
s LkÚke. yu fkixwtrçkf-Mkk{krsf-¼qr{økík MktMfkhkuLkwt yLku su íku
«òLke MktMf]ríkLkwt ðknLk Ãký Au. {kík]¼k»kkLkk ¿kkLkÚke ðtr[ík
çkk¤f ytøkúuS ¼k»kkLkwt ¿kkLk {u¤ðkLke MkkÚku çkeswt ½ýwt çkÄwt økw{kðu
Au. (yuÚke íkku ËwrLkÞk¼hLkk Ëuþku{kt «kÚkr{f rþûký {kík]¼k»kk{kt
ykÃkðkLkku ykøkún h¾kÞ Au.)
Ãký ðkík ykx÷e s LkÚke. çkeS {q¤¼qík Mk{MÞk ykLkkÚke
rðþu»k økt¼eh Au, íku yk Au : yksu çkk¤fkuLku ytøkúuS {kæÞ{{kt
Ëk¾÷ fhðkLkku ÃkðLk økwshkík{kt òuhþkuhÚke VqtfkE hÌkku Au, íkuLkk
Ãkrhýk{u y{ËkðkË, ðzkuËhk, hksfkux, Mkwhík suðkt þnuhku{kt
økwshkíke {kæÞ{Lke fux÷ef þk¤kyku çktÄ ÚkE Au. nðu økk{zkt{kt
Ãký ytøkúuS {kæÞ{Lke þk¤kyku rçk÷kzeLkk xkuÃkLke su{ ¾q÷ðk
÷køke Au. òu ytøkúuS {kæÞ{ íkhVLkk ðk÷eykuLkk ½MkkhkLkku VqtfkE
hnu÷ku ÃkðLk yk ÍzÃku [k÷w hnuþu íkku yu Mk{Þ Ëqh LkÚke fu ½ýkt
økk{zktyku{kt Ãký nk÷Lke økwshkíke {kæÞ{Lke þk¤kyku{kt MktÏÞk
½xe sðkLku fkhýu íkk¤kt ÷køke sþu. Ãkrhýk{u ¾wË økwshkíke ¼k»kkLkwt
yÂMíkíð s òu¾{{kt {wfkE sþu. yk r{ÚÞk fÕÃkLkk LkÚke.
òýeíkk rþûkýrðËT yLku ®[íkf zkì. økwýðtík þkn fnu Au : “MkLk
2100 MkwÄe{kt su ¼k»kk çkk¤fku ¼ýíkkt nþu íku ¼k»kk Sðíke
hnuþu. òu fk÷u WXeLku çkÄe þk¤kyku yLku fkì÷uòu ytøkúuS {kæÞ{{kt
¼ýkðíke ÚkE òÞ íkku økwshkíke ¼k»kk Ãk[kMk ðhMk{kt Ëuð÷kuf
Ãkk{u.” ÃkAe Mkq[f xfkuh fhíkkt fnu Au” {kík]¼k»kkLkwt {]íÞw yu
«òLke yÂM{íkkLkwt {]íÞw Au yu ðkík [k÷kf økýkíkk ¼kux
økwshkíkeykuLku fkuý Mk{òðu ?”
yk Lkðe ÃkrhÂMÚkrík{kt økwshkíke ¼k»kkLku çk[kððe nkuÞ
íkku þwt fhðwt òuEyu ?
«Úk{ íkku ykÃkýu ytøkúuS {kæÞ{Lke þk¤kyku îkhk økwshkíke
¼k»kk Ãkh Úkíkk yk¢{ýLku ¾k¤ðwt Ãkzu; yLku yu {kxu økwshkíkLkk rðfÕÃk Au; yLku íku íkuLku ytøkúuS {kæÞ{Lke þk¤k{kt Ëk¾÷ fhðwt.
ðk÷eykuLkku ÃkkuíkkLkkt çkk¤fkuLku ytøkúuS {kæÞ{{kt Ëk¾÷ fhðk y{khe ÃkkMku çkeòu rðfÕÃk s LkÚke. y{khk çkk¤fLku ytøkúuS
íkhVLkku ½Mkkhku ykuAku ÚkkÞ yu{ fhðwt Ãkzu. yk íÞkhu s þõÞ {kæÞ{{kt Ëk¾÷ fhðwt Ãkzu Au íku y{khe ½u÷Ak LkÚke, Ãkhtíkw y{khe
çkLku, ßÞkhu økwshkíkLkk ðk÷eykuLke ytøkúuSLkk rþûký ytøkuLke {sçkqhe¼he yrLkðkÞoíkk Au.
yÃkuûkkykuLku Mk{SLku íkuLkwt ÞÚkkþõÞ rLkhkfhý fhðk{kt ykðu. yk ÃkrhÂMÚkrík{kt òu ytøkúuS {kæÞ{ íkhVLkk økwshkíkLkk
økwshkíkLkk ðk÷eykuLke yÃkuûkkyku þe Au ? yksLkk ðk÷eykuLkk ½MkkhkLku ¾k¤ðku nkuÞ íkku nk÷Lke ykÃkýe çkÄe
ø÷kuçk÷kEÍuþLk, fBÃÞqxh yLku ELxhLkuxLkk s{kLkk{kt rðï¼k»kk þk¤kyku{kt yuf rð»kÞ íkhefu W¥k{ ytøkúuS ¼ýkððkLke òuøkðkE
íkhefu ytøkúSu Lkwt {n¥ð Mkki fkuE Mðefkhu Au. yk Mktòøu kku{kt økwshkíkLkk fhðe òuEyu yLku yu {kxu nk÷Lkk ytøkúuS rþûkýLkk ðíko{kLk
òøk]ík çkLku÷k ðk÷eyku ÃkkuíkkLkkt MktíkkLkkuLku {k¤¾k{kt Mkíðhu ykð~Þf VuhVkh fhðk
ytøkúuS ¼k»kkLkwt W¥k{ rþûký {¤u yuðwt EåAu nk÷{kt þk¤kyku { kt yt ø kúu S òuEyu. òu yuf rð»kÞ íkhefu ytøkúuS W¥k{
Au yLku yu{kt ¾kuxwt Ãký þwt Au ? íkuyku fnu rð»kÞ þe¾ððkLkku ykht ¼ Ãkkt [ {kt heíku nk÷Lke þk¤kyku{kt s ¼ýkðkÞ íkku
Au : yíÞkh MkwÄe, ¼qíkfk¤{kt økwshkíkeLke Äku h ýÚke ÚkkÞ Au ; Ãkhtí kw yksu ðk÷eyku økwshkíkLkku rðãkÚkeo íkuLkk Lkçk¤k ytøkúuSLku
ÞwðkÃkuZeyu ytøkúuS Mkkhwt Lk nkuðkLku fkhýu ½ýwt Ãkku í kkLkk çkk¤fLku sÕËe yt ø kú u S Lkw t fkhýu ÃkkA¤ hne òÞ Au yu «&™Lku yðfkþ
økw { kÔÞw t Au yLku yksu Ãký økw s hkíke rþûký ykÃkðk yu x ÷k çkÄk ykíkw h Lknª hnu . yk{u Þ òu ykÃkýu ‘{kæÞ{
rðãkÚkeoykuLkwt ytøkúuS Lkçk¤wt nkuðkLku ÷eÄu yLku Wíkkð¤k çkLÞk Au fu íku y ku økwshkíke, W¥k{ ytøkúuS’Lkk ykËþoLke ðkík
÷øk¼øk yuðe s ÂMÚkrík Au, Ãkhtíkw nðu y{u Ãkkt[{kt Äkuhý{kt çkk¤f ykðu íÞkt MkwÄe fhíkk nkuEyu íkku nk÷Lke þk¤kyku{kt yuf
y{khkt çkk¤fku {kxu yk ÂMÚkrík [÷kðe ÷uðk hkn òuðk íkiÞkh LkÚke. ð¤e íkuyku yu rð»kÞ íkhefu W¥k{ ytøkúuS ¼ýkðkÞ yu{kt
íkiÞkh LkÚke. y{khe yuf s yÃkuûkk Au fu, Ãký òýu Au fu Ãkkt[{kt ÄkuhýÚke rðhkuÄ õÞkt Au ? Ãký ykÃkýu yu fhe þõÞk
y{khk çkk¤fLku íkuLke þk¤k s yksLkk rðãkÚkeo L ku yt ø kú u S Lkw t su rþûký LkÚke yu nfefíkLkku Mðefkh fhðku hÌkku.
s{kLkkLke sYrhÞkíkkuLku yLkwYÃk ytøkúuS ykÃkðk{kt ykðu Au íku{kt íkuLkwt ytøkúuS nðu ðíko{kLk ÃkrhÂMÚkrík{kt çkk¤fkuLku
¼k»kkLkwt W¥k{ ¿kkLk {¤u, òu yuðwt ¿kkLk yuLku Lkçk¤w t s hnu Au . ykÚke òu nk÷Lke ytøkúuS ¼k»kkLkwt W¥k{ rþûký ykÃkðwt nkuÞ
nk÷Lke (økwshkíke {kæÞ{Lke) þk¤k{kt þk¤kyku { kt Ãknu÷ k Äku h ýÚke yt ø kú uS yLku ytøkúuS {kæÞ{Lkk yk¢{ýLku ¾k¤ðwt
{¤íkwt nkuÞ íkku y{Lku íkuLkku þku ðktÄku nkuÞ ? rð»kÞ þe¾ððkLkw t þY fhðk{kt ykðu nkuÞ íkku þwt fhðwt òuEyu ? {khe árüyu yuf
Ãkhtíkw ytøkúuSLkwt ÃkÞkoÃík fkiþ÷ íkuLku nk÷Lke íkku ½ýk ðk÷eyku Ãkkuí kkLkk çkk¤fLku s Mkûk{ WÃkkÞ Au; yLku íku nk÷Lke çkÄe
ÃkkuíkkLke þk¤k{kt «kÃík Lk Úkíkwt nkuÞ (yLku yt ø kú u S {kæÞ{Lkku {ku n Aku z e yk þk¤kyku{kt Ãknu÷k ÄkuhýÚke yuf rð»kÞ
nfefík{kt yuðwt s Au), íkku ÃkAe y{u íkuLku þk¤kyku { kt ¼ýkððk íkhefu ytøkúuS ¼ýkððkLkwt þY fhðwt.
ytøkúSu {kæÞ{Lke þk¤k{kt Lk {qfeyu íkku çkeswt «uhkþu. Ãknu ÷ k Äku h ýÚke yt ø kú u S rð»kÞ
þwt fheyu ? y{khe ÃkkMku çkeòu rðfÕÃk s õÞkt Au ? ¼ýkððkLkku rLkýoÞ ÚkkÞ íkku íkuLkkÚke yuf MkkÚku yLkuf ÷k¼ Au:
nðu nk÷Lke ykÃkýe økwshkíke {kæÞ{Lke þk¤kyku{kt «Úk{ íkku nk÷{kt ykÃkýe þk¤kyku{kt Äkuhý 5Úke Äkuhý 12
ytøkúSLkk rþûkýLke þe ÂMÚkrík Au íkuLkku rð[kh fheyu. yksu ykÃkýe Ëhr{ÞkLk rðãkÚkeo ytøkúuS ¼k»kkLkwt ÃkÞkoÃík fkiþ÷ «kÃík fhe þfíkku
yk çkÄe þk¤kyku{kt Ãkk[t{kt ÄkuhýÚke ytøkúuS ¼k»kkLkwt rþûký LkÚke yLku íkuLkwt ytøkúuS Lkçk¤wt hnu Au. íkuLku Äkuhý 1 Úke Äkuhý 12
yÃkkÞ Au; Ãkhtíkw ykÃkýu Mkkiyu yu nfefíkLkku Mðefkh fhðku hÌkku MkwÄeLkk ÷ktçkk Mk{Þøkk¤k Ëhr{ÞkLk ytøkúuSLkwt Mkkhwt yLku Mk½Lk
fu yksu yk çkÄe þk¤kyku{kt Äku. 5 Úke Äku. 12 MkwÄe{kt ytøkúuSLkwt rþûký ykÃke þfkþu; íku{s íku MkkÚku çkku÷[k÷Lke ytøkúuSLkwt fkiþ÷
su rþûký yÃkkÞ Au íku{kt íkusMðe rðãkÚkeoyku Ãký Mkk[wt, Mkkhwt Ãký «kÃík fhe þfkþu.
ytøkúuS ÷¾e fu çkku÷e þfu yuðwt fkiþ÷ «kÃík fhe þfíkku LkÚke. òu çkeswt, nk÷{kt þk¤kyku{kt ytøkúuS rð»kÞ þe¾ððkLkku
nk÷Lke yk þk¤kyku{kt íkusMðe rðãkÚkeoLkwt ytøkúuS Ãký fk[wt hnuíkwt ykht¼ Ãkkt[{kt ÄkuhýÚke ÚkkÞ Au; Ãkhtíkw yksu ðk÷eyku ÃkkuíkkLkk
nkuÞ íkku ÃkAe Mkk{kLÞ rðãkÚkeoLkk ytøkúuSLke íkku ðkík s þe fhðe ? çkk¤fLku sÕËe ytøkúuSLkwt rþûký ykÃkðk yux÷k çkÄk ykíkwh yLku
½ýkt ð»kkuoÚke Au yLku yksu Ãký íku{kt fþku Vhf Ãkzâku LkÚke. Wíkkð¤k çkLÞk Au fu íkuyku Ãkkt[{kt Äkuhý{kt çkk¤f ykðu íÞkt MkwÄe
økwshkíkLkk ðk÷eykuLkk ytøkúuS {kæÞ{ íkhVLkk ½MkkhkLkwt yk yuf hkn òuðk íkiÞkh LkÚke. ð¤e íkuyku yu Ãký òýu Au fu Ãkkt[{kt
{wÏÞ fkhý Au, suLke ykÃkýu yks MkwÄe WÃkuûkk fhíkk hÌkk Aeyu. ÄkuhýÚke rðãkÚkeoLku ytøkúuSLkwt su rþûký ykÃkðk{kt ykðu Au íku{kt
ykÃkýu ytøkúuS {kæÞ{Lkk rþûký Mkk{u çk¤kÃkku ÔÞõík fhðkLku çkË÷u íkuLkwt ytøkúuS Lkçk¤wt s hnu Au. ykÚke òu nk÷Lke þk¤kyku{kt Ãknu÷k
ykÃkýe nk÷Lke økwshkíke {kæÞ{Lke þk¤kyku{kt yuf rð»kÞ íkhefu ÄkuhýÚke ytøkúuS rð»kÞ þe¾ððkLkwt þY fhðk{kt ykðu íkku ½ýk
W¥k{ ytøkúuS ¼ýkððk {kxu sYhe çkË÷kð ÷kððkLke ykð~Þfíkk ðk÷eyku ÃkkuíkkLkk çkk¤fLku ytøkúuS {kæÞ{Lkku {kun Akuze yk
Au. økwshkíkLkk ðk÷eyku fnu Au fu yksLke ÃkrhÂMÚkrík{kt y{khk þk¤kyku{kt ¼ýkððk «uhkþu.
çkk¤fLku ytøkúuSLkwt W¥k{ rþûký {¤u yu {kxu y{khe ÃkkMku yuf s ºkeswt, ytøkúuS {kæÞ{Lke Ve ÄrLkf ðøkoLku s Ãkku»kkÞ yuðe

1-100
nkuÞ Au. òu Ãknu÷k ÄkuhýÚke ytøkúuS ¼ýkððkLkwt þY ÚkkÞ íkku ®[íkk fhLkkhkykuyu òu rðhkuÄ fhðku s nkuÞ íkku «Úk{ ytøkúuS
økk{zktLkkt çkk¤fkuLku ½hyktøkýkLke þk¤kyku{kt s ytøkúuSLkwt rþûký {kæÞ{Lke þk¤kykuLkku fhðku òuEyu, ßÞkt Ãknu÷k ÄkuhýÚke s Lkrn,
{u¤ððkLkwt Mkw÷¼ Úkíkkt økk{zktLkk s Lknª Mkðo {æÞ{ ðøkoLkk çk÷fu çkk÷{trËhÚke økwshkíke ¼k»kk çkk¤fkuLku {kík]¼k»kkLkk ¼kuøku
ðk÷eykuLku ½ýe {kuxe hkník Úkþu. ytøkúuS {wÏÞ ¼k»kk íkhefu þe¾ððk{kt ykðu Au íku{s çkkfeLkk
[kuÚkwt, Ãknu÷k ÄkuhýÚke ytøkúuS ¼ýkððkLkwt þY ÚkkÞ yLku çkÄk rð»kÞku Ãký ytøkúuS ¼k»kk îkhk þe¾ðkÞ Au !
yu{kt s W¥k{ ytøkúuSLkwt rþûký yÃkkÞ íkku økwshkíkLkk ðk÷eykuLkku nk÷Lke ÃkrhMÚkrík òuíkkt Ãknu÷k ÄkuhýÚke ytøkúuS þe¾ððkLkk
ytøkúuS {kæÞ{ íkhVLkku Íkuf ykuAku Úkíkkt ytøkúuSLkwt økwshkíke ¼k»kk Mkt¼rðík LkwfMkkLkLke ðkík MðefkheLku Ãký Ãknu÷k ÄkuhýÚke ytøkúuSLkku
WÃkhLkwt yk¢{ý ½xþu. Ãkrhýk{u økwshkíke ¼k»kkLkk yÂMíkíð rðfÕÃk ykÃkðku yu ÔÞðnkhw yr¼øk{ økýkÞ. zkì. økwýðtík þknu
Mkk{uLkku ¼Þ Ëqh Úkþu. yk Mkt˼o{kt Ãku÷kt òýeíkkt MktMf]ík ðkõÞ xktõÞwt Au : “„±üÝ¢à¢ï
ynª yu Ãký LkkUÄe ÷Eyu fu nk÷Lke þk¤kyku{kt Ãknu÷k „}¢éyЋÝï ¥{Z y²…ç¼ ÐæçǼ: J” yÚkkoík ßÞkhu MkðoLkkþ Úkíkku sýkíkku
ÄkuhýÚke ytøkúuS Ëk¾÷ fhðk{kt ykðu íÞkhu {kík]¼k»kk økwshkíkeLkwt nkuÞ íÞkhu yÄwO síkwt fheLku Ãký çkkfeLkwt çk[kðe ÷uðwt òuEyu. ßÞkhu
MÚkkLk ÞÚkkðík s hnuðkLkwt Au yLku ¼ýíkhLkwt {kæÞ{ Ãký økwshkíke ytøkúuS {kæÞ{Lkk yk¢{ýLku Ãkrhýk{u økwshkíkLke Lkðe ÃkuZe
s hnuðkLkwt Au. yu{kt ytøkúSu ¼k»kk yuf rð»kÞ íkhefu Ãknu÷k ÄkuhýÚke {kík]¼k»kk økwshkíkeÚke ðtr[ík Úkíke nkuÞ yLku Mk{Þ síkkt ¾wË
þe¾ðkþu yux÷u yk{kt økwshkíkeLkk ¼kuøku ytøkúuS ÷kËðkLkku Mkðk÷ økwshkíke ¼k»kkLkk yÂMíkíð Mkk{u ¾íkhku íkku¤kE hÌkku nkuÞ íÞkhu
s WÃkÂMÚkík Úkíkku LkÚke. nk÷Lke økwshkíke {kæÞ{Lke þk¤kyku{kt
½ýk {nkLkw¼kðku yuðe
økwshkíkLkkt çkk¤fkuLku økwshkíke {kæÞ{Lke Ãknu ÷ k Äku h ýÚke yt ø kú u S rð»kÞ
Ë÷e÷ fhu Au fu , økw s hkíkLkkt
þk¤kyku{kt Ãknu÷k ÄkuhýÚke ytøkúuS rð»kÞ ¼ýkððk{kt Úkkuzwtf síkwt fhðwt Ãkzu íkku Ãký
çkk¤fkuLku {kík]¼k»kkLke MkkÚku ytøkúS
u
þe¾ððkLkwt þY fhðk{kt ykðu yLku yk þk¤kyku íku{kt fþwt yLkkir[íÞ LkÚke; çk÷fu yu
suðe çkeS ¼k»kk þe¾ððkÚke íku{Lkk
yuðe «íkerík fhkðu fu {kæÞ{ økwshkíke nkuÞ íkku økwshkíke ¼k»kkLkk rník{kt s nþu.
r[¥k Ãkh çkku ò u Ãkzu ; Au Õ ÷kt
Ãký W¥k{ yt ø kú u S þõÞ Au íkku økw s hkíkLkk Ãknu÷k ÄkuhýÚke ytøkúuSLke íkhVuý
MktþkuÄLkkuyu yu Ãkwhðkh fÞwO Au fu
ðk÷eykuLku ytøkúuS {kæÞ{ Ãkh ykÄkh hk¾ðkLke yu økw s hkíkeLkku rðhku Ä LkÚke, Ãkht í kw
çkk¤f LkkLkÃký{kt ÍzÃkÚke ¼k»kk
sYh Lk s hnu. økwshkíkeLkk rník{kt Au yu ðkík Ãknu÷k
þe¾e þfu Au, yux÷wt s Lkrn, yuf
½ýk {nkLkw¼kðku yuðe Ë÷e÷ fhu Au fu, Äku h ýÚke yt ø kú u S Lkku rðhku u Ä fhLkkhk
MkkÚku [kh ¼k»kkyku Ãký þe¾e
økwshkíkLkkt çkk¤fkuLku {kík]¼k»kkLke MkkÚku ytøkúuS {nkLkw¼kðkuLku sux÷e sÕËe Mk{òÞ yux÷wt
þfu Au.
suðe çkeS ¼k»kk þe¾ððkÚke íku{Lkk r[¥k Ãkh Mkkhw t . yk {nkLkw ¼ kðku økw s hkík{kt
çkkuòu Ãkzu; AuÕ÷k MktþkuÄLkkuyu yu Ãkwhðkh fÞwO Au fu çkk¤f LkkLkÃký{kt çkk¤fkuLke ðnkhu [ZðkLkk ¼úk{f ykðuþÚke «uhkELku økwshkíkLkkt
ÍzÃkÚke ¼k»kk þe¾e þfu Au, yux÷wt s Lkrn, yuf MkkÚku [kh çkk¤fkuLku {kxu Ãknu÷k ÄkuhýÚke ytøkúuS ¼ýkððkLkk Ëhðkò çktÄ
¼k»kkyku Ãký þe¾e þfu Au. íkku fhkðe þfþu (yLku çktÄ fhkðe þõÞk Ãký Au), Ãkhtíkw íkuLkkÚke
©e {LkMkw¾ MkÕ÷kyu yuf søÞkyu LkkUæÞk {wsçk nk÷{kt økwshkíkLkk ðk÷eyku ÃkkMku çkeòu fkuE rðfÕÃk Lk hnuíkkt íku{Lkku ytøkúuS
©e yh®ðË yk©{, ÃkkUze[uhe yLku su f]»ý{qŠíkLke þk¤kyku{kt {kæÞ{ íkhVLkku ÄMkkhku ðÄíkku sðkLkku Au suLku íkuyku yxfkðe
çkk¤fku «kÚkr{f fûkkyu [kh ¼k»kkyku Mknu÷kEÚke þe¾e þfu Au. þfðkLkk LkÚke. Ãkrhýk{u økwshkíkLkk çkk¤fkuLkwt yLku ¾wË økwshkíke
yux÷u çkeS ¼k»kk þe¾ðkÚke çkk¤{kLkMk Ãkh çkkus Ãkzu yu ¼k»kkLkwt yrník ÚkðkLkwt Au yu ¼q÷ðk suðwt LkÚke.
{kLÞíkk{kt ykir[íÞ LkÚke. (ð¤e yk {nkLkw¼kðku ytøkúS u {kæÞ{Lkk Ãkrù{ çktøkk¤{kt ½ýkt ð»kkuoÚke Ãknu÷k ÄkuhýÚke ytøkúuS
rþþwðøkoÚke ¾wÕ÷k {wfu÷k Ëhðkò çktÄ fhðkLkwt õÞkhuÞ fnuíkk rð»kÞ Ëk¾÷ fhðk{kt ykÔÞku Au. {nkhk»xÙ{kt ËMk-ÃktËh ð»ko Ãknu÷kt
LkÚke !) økwshkík suðe s ÃkrhÂMÚkrík MkòoE níke. íÞkt ytøkúuS {kæÞ{Lke
MkiØktríkf árüyu ytøkúuS suðe çkeS ¼k»kk çkk¤fLku Ãkkt[{k þk¤kyku ¾q÷ðkLkku òuhËkh ÃkðLk þY Úkíkkt {kík]¼k»kk ({hkXe)Lke
ÄkuhýÚke rþ¾ðkÞ yu Eü yr¼øk{ økýkÞ, Ãkhtíkw yksLkk þk¤kyku çktÄ ÚkðkLke Lkkuçkík ykðe níke. ykÚke {nkhk»xÙ Mkhfkhu
çkË÷kÞu÷k Mk{Þ{kt yk {wÆkLku rþûký{kt {kík]¼k»kk økwshkíke yLku [uíke sELku ÃkkuíkkLke ¼k»kkrþûkýLkerík{kt VuhVkh fheLku E.Mk.
Ãkrh¼k»kk ytøkúuSLkk Mker{ík Mkt˼o{kt rð[khðkLku çkË÷u Mk{økú 2000Úke hkßÞLke çkÄe þk¤kyku{kt Ãknu÷k ÄkuhýÚke ytøkúS u rð»kÞ
Ëuþ{kt yLku rðï{kt ytøkúuSLkk ðÄe hnu÷k árüyu ËwrLkÞk¼hLkk Ëk¾÷ fÞkuo Au yLku {æÞ «Ëuþ Ãký Mkt¼ðík: íkuLku yLkwMkÞwO Au.
rþûkýrðËku, ¼k»kkþkMºkeyku fnu Au fu, nh fkuE çkk¤fLku «kÚkr{f
rþûký íkuLke {kík]¼k»kkLkk {kæÞ{ îkhk s {¤ðwt òuEyu; yLku 1, h[Lkk MkkuMkkÞxe, òuÄÃkwh [kh hMíkk ÃkkMku,
Aíkkt ykÃkýu yk¾k Ëuþ{kt yLku økwshkík{kt Ãký çkk¤fkuLku Mkuxu÷kEx hkuz, y{ËkðkË-380015
LkkLkÃkýÚke s ytøkúuS {kæÞ{Lke þk¤kyku{kt Ëk¾÷ Úkðk {kxuLkk VkuLk : (079) 26743963
Ëhðkò ¾wÕ÷k {wfu÷k s Au ! yuux÷u çkk¤{kLkMk Ãkh Ãkzíkk çkkusLke

1-101
 «tÞtus™t ðrnðxŒthe™e f[uhe,
hts…e…÷t, rs. ™{oŒt
™q‚™ ð»tto®¼Œ™
✥ f]r»t Es™uhe …tu÷exuf™ef ftu÷us™e zuzeÞt…tzt ¾t‚u Yt.586.00 ÷t¾™tk ¾[uo f]r»t Þwr™ðŠËxe ™ðËthe îtht ft{„ehe
ntÚt Ähu÷ Au. nt÷{tk ¾uzq‚tu™u ‚t÷e{ yt…e hnu÷ Au.
✥ hts…e…÷t {wft{u ytrŒòr‚ ƒuhtus„th ƒnu™tu {txu ™‹Ë„ Mfw÷™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðu÷ Au. su{tk ytrŒòr‚ fLÞtytu
‚t÷e{ {u¤ðe hnu÷ Au.
✥ rsÕ÷t™tk ƒuhtus„th ytrŒòr‚™tk Þwðf-Þwð‚eytu™u Wå[ „wýð¥tt™e ‚t÷e{ {¤e hnu y™u ƒ{ýe htus„the {u¤ðe þfu
‚u ytþÞÚte rðrðÄ ‚t÷e{tu yt…ðt{tk ytðe hnu÷ Au. su{tk 409 ‚t÷e{tÚteoytuyu ‚t÷e{ {u¤ðu÷ Au. nt÷{tk 100
sux÷t ‚t÷e{tÚteoytu ‚t÷e{ {u¤ðe hnu÷ Au.
✥ ™{oŒt rsÕ÷t{tk 0 Úte 16 ™tk ƒe.…e.yu÷. ytrŒòr‚ ÷tuftu™e ytðf ƒ{ýe fhðt ðtze Þtus™t {txu zuzeÞt…tzt,
Ët„ƒtht y™u ™tkŒtuŒ ‚t÷wftytu{tk ELxe„úuxuz ðtze yuLz yu„úefÕ[h ztÞËeoVefuþ™ «tusufx (IWADP) nuX¤ …hh-yufh
rðM‚th{tk ytkƒtðtze™wk ft{ fhðt{tk ytðu÷ Au.
✥ ÷tEð÷e nwz «tusufx : fuLÿ Ëhfth™e Þtus™t - ytE.ze.ze. «tusufx yk‚„o‚ hts…e…÷t «tÞtus™t rðM‚th{tk yt„t¾t™
Yh÷ Ë…tuxo «tusufx yusLËe îtht Ët„ƒtht ‚t÷wft™tk ytrŒ{swÚt òr‚™tk ÷tuftu™e ytðf ƒ{ýe fhðt ‚Útt {tE„úuþ™
yxftðe ½hƒuXt htus„the {¤u ‚u nu‚wËh Y. 1 fhtuz™t ¾[uo ÷tEð÷e nwz zuð÷…{uLx «tusufx y{÷{tk Au.
÷tu ÷exhËe r™ðtËe fLÞt þt¤t :
✥ ™{oŒt rsÕ÷t{tk hts…e…÷t ¾t‚u ÷tu ÷exhËe fLÞt r™ðtËe þt¤t þY fhðt{tk ytðu÷ Au. su{tk zuzeÞt…tzt ‚t÷wft™e
ôztý™t „t{tu™e 70 sux÷e fLÞtytu yÇÞtË fhe hne Au. zuzeÞt…tzt ‚t÷wft{tk ÷tu ÷exhËe fLÞt þt¤t™wk {ft™ ‚Útt
Atºtt÷Þ ƒ™tððt ytÞtus™ fhðt{tk ytðu÷ Au.
ztì. ƒtƒtËtnuƒ ytkƒuzfh Ëhfthe fLÞt Atºtt÷Þ :
✥ ztì. ƒtƒtËtnuƒ ytkƒuzfh Ëhfthe fLÞt Atºtt÷Þ hts…e…÷t, rs. ™{oŒt {txu 150 sux÷e fLÞtytu {txu hnuðt-
s{ðt™e Ë„ðz ËtÚtu Yt. 330.00 ÷t¾™t ¾[uo ƒ™tððt{tk ytð™th Au.
ŒwÄ ËkSð™e Þtus™t :
✥ ŒwÄ ËkSð™e Þtus™t yk‚„o‚ ykŒtsu Yt.2.10 fhtuz™t ¾[uo zuzeÞt…tzt ‚t÷wft™e «tÚtr{f þt¤tytu™tk ƒt¤ftu™u V÷uðzo
ŒwÄ™tk …tW[ …wht …tzðt™e Þtus™t Ë™u 2009-2010 {tk ytufxtuƒh 2009 Úte þY fhðt{tk ytð™th Au.
f÷ufþ™ yuLz „úuzª„ ËuLxh :
✥ ytrŒòr‚ ÷tuftu™u fu¤t™t Wí…tŒ™™t …tu»týût{ ¼tð {¤u ‚u {txu "f÷ufþ™ y™u „úuzª„" ËuLxh W¼w fhðt™wk ytÞtus™
fhðt{tk ytðu÷ Au. Yt. 65.00 ÷t¾™t ¾[uo „wsht‚ yu„útu {thV‚u ft{„ehe þY fhðt{tk ytðþu.
✥ yt ft{„ehe „wsht‚ yu„útu {thV‚u þY fhðt{tk ytðu÷ Au.
Ëkfr÷‚ zuhe Þtus™t nuX¤ zuzeÞt…tzt-Ët„ƒtht ‚t÷wftytu™u ŒwÄÄtht zuhe ¼Y[ îtht Ëtkf¤e ÷uðt Yt. 6.69 fhtuz™e
Þtus™t y{÷{tk Au.
✥ ™{oŒt rsÕ÷t™tk Ët„ƒtht ‚Útt zuzeÞt…tzt ‚t÷wftytu™tk ytrŒòr‚™t yuf nòh ÷t¼tÚteoytu {txu Yt. 2.00 fhtuz™t ¾[uo
ŒwÄt¤t …þw™e ¾heŒe ¼Y[ zuhe {thV‚u fhe y™u ƒhtuzt zuhe …ux™o {wsƒ ËntÞ‚t yt…ðt {txu™e Þtus™t™wk y{÷efhý
fhðt{tk ytðþu.
✥ ™{oŒt rsÕ÷t™t r‚÷fðtzt ‚t÷wft{tk Ëkfr÷‚ zuhe rðftË Þtus™t{tk 302-ŒwÄt¤t …þwytu 50% ËntÞÚte ƒe.…e.yu÷.
÷t¼tÚteoytu™u ƒhtuzt zuhe, ðztuŒht îtht yt…ðt{tk ytðu÷ Au.
ytrŒòr‚™tk rðãtÚteoytu™u Wå[ yÇÞtË yÚtuo rðŒuþ sðt {txu Yt. 20.00 ÷t¾ ËwÄe™e ÷tu™ „wsht‚ htßÞ ytrŒòr‚ rðftË
r™„{ îtht Þtus™t y{÷{tk Au.
✥ rsÕ÷t{tk ytsrŒ™ ËwÄe 4 ÷t¼tÚteoytu™u Yt. 30.00 ÷t¾™e ÷tu™ yt…ðt{tk ytðu÷ Au.
™k. 284

«tÞtus™t ðneðxŒth
hts…e…÷t-rs. ™{oŒt

1-102
 ðkíkkoLkk ðkrhrÄ - hksfrð økøkw¼kE ÷e÷k
¼÷u Qøkk¼ký, ¼ký ríknkhkt ¼k{ýkt,
{hý SÞý ÷øk {ký, hk¾ku f~ÞÃkhkWík
Qøkíkk ¼ký {nkhkòLkkt Ëwnk îkhk ykuðkhýkt ÷ELku ytøk
{kÚku òzk fkÃkzLkku Mkwhðk÷, Ãknuhý yLku {kÚku LkkLkfze Ãkk½ze Äkhý
fhu÷k ÃktËh Mkku¤ ðhMkLkk ÷çkh {qrAÞk swðkLku íku Mk{ÞLkk çke÷¾k
hksLkk fkXe Ëhçkkh hkðíkðk¤kLke zu÷eLku ÃkzAtËk Ãkkzíkk Ãknkze
ftXuÚke ðnuíke. ðehhMkLke ðkýe îkhk øksðe ËeÄe. nsw n{ýkt s
fMkwçt kk Ãkkýe ÷ELku fkXezkÞhku ykze yð¤e ðkíkku{kt {kusLkk rn÷ku¤k
÷uíkku níkku. íkuðk{kt s Ëhçkkh hkðíkðk¤kyu yk Qøkíkk, swðkLk
Mkk{e Lksh LkkUÄeLku ðuý Wå[kÞkO, ‘swðkLk, {U Mkkt¼éÞwt Au fu ík{khe
ðkíkkuLkk ÃkzAtËkÚke ÃknkzkuÞ Mkk{k nkUfkhk Ëu Au.’!
‘çkkÃkw, yu çkÄw íkku ÷kufkuLkwt fnuðwt Au, Mkk[e ðkík íkku yuðe Au
fu, {k ¼økðíkeLke yLku {khk økwYLke {khk WÃkh f]Ãkk ÚkE Au íku{s
{khk ðzðk fþeyk¼kELkkt hõík {khe LkMkku{kt ðnu Au yu{Lkku yk
çkÄku ÃkwÛÞ «íkkÃk Au.’ yu fþeyk¼kELkk rÃkíkk ðhMkk¼kE, {q¤
¾q{ký ÃktÚkfLkk yLku suíkÃkwh Ëhçkkh ftÚkzðk¤kLku íÞkt ykðeLku
ðMku÷k. íku{ýu yuf rËðMk ðkík {ktzu÷e íÞkhu Ëhçkkh ftÚkzðk¤kLku
íÞkt ykðu÷k LkkÚkS Lkk{Lkk Mktík {kuh÷eLkk LkkËu Lkkøk zku÷u íku{
zku÷e QXu÷k. yu MkkÄwLkk ykþeðkoË ðhMkk¼kELkk ºkýu
Ëefhkyku WÃkh ðhMku÷k. yu ºkýu Ãkife y{khku ðu÷ku
fþeyk¼kELkku. fþeyk¼kELkwt Lkk{ íkku ykÃku
Mkkt¼éÞwt s nþu Lku ? swðkLku Ëhçkkh Mkk{u árü
fhíkkt «&™ fÞkuo.
‘fþeyk¼kELku fkuý Lk yku¤¾u ? yÍkÍqz
[khý frð ! ¼kÚkk{ktÚke Aqxíkkt íkehLke su{ yu{Lkkt
ðuý ðAqxíkkt. ÷ªçkzeLkk hksðe nrhMktøkLke ½xLkk
íkku ÃktÚkfLkk ÷kufku{kt òýeíke Au. íku{ýu çkhðk¤kLkk
ðrýf ½u÷kþkLku fuË fhu÷k íÞkhu Mk{økú Ãkhøkýk{kt
nknkfkh {[e økÞu÷ku ! fþeyk¼kELkk fkLku yk ðkík
ykðíkkt íkuyku ½zeLkkuÞ rð÷tçk fÞko ðøkh ÷ªçkzeLkk Ëhçkkh økZ{kt
ÃknkU[e økÞk. ËhçkkhLku {uze ÃkhÚke Lke[u ykððk fnuý {kufÕÞwt.
Ëhçkkh ßÞkhu {uze WÃkhÚke Lke[u ykÔÞk íÞkhu fþeyk¼kEyu
ÃkkuíkkLkk {kU ykzu {kÚku çkktÄu÷wt Vkr¤Þwt Zktfe ËeÄw Lku hksðeLkwt {kU
òuÞk rðLkk XÃkfkLkk Ëwnk Mkt¼¤kðeLku íÞktÚke nk÷íkk ÚkÞk !, hksðe
çku ½ze íkku [kUfe QXâk Ãkhtíkw, ÃkkuíkkLke ykçkhwLkk Äòøkhk Wzþu íku
¼ÞÚke, ½u÷kþkLku Ëtz fheLku Akuze {qf÷ u k, fþeyk¼kE ykðk rLk¼oÞ
íku { s MkíÞ ðfíkk frð níkk ! hkðíkðk¤kyu {w õ íkft X u
fþeyk¼kELke «þtMkkLkkt íkkuhý çkktæÞkt. Vheðkh yu{ýu swðkLk
Mkk{u árü fheLku íkuLku ðkíkko fnuðk ÷÷fkÞko.
‘frðhks’, yuðe ðkýe Mkt¼¤kðku fu, yk zu÷eÞ Mkk{u
¾{fkhk fhðk {ktzu’ Qøkíkk swðkLkLku Ëhçkkhu Ãkkuhn [zkÔÞku.
1-103
- rþðËkLk økZðe
hkðíkðk¤kLke {ktøkýeLku {kÚku [zkðeLku Ãk÷ktXe ðk¤eLku çkuX÷
u k
swðkLku ðkíkkoLkk {tzký fÞko. yuLke Lksh òýu Ähk {kÚku yufkfkh
çkLku Au. yuf ÃkAe yuf hMkLkk ðnuý{kt swðkLk ykuík«kuík çkLku Au.
íkux÷wt s Lkrn Ãký zkÞhku Mkk{u nkUfkhk Ëuðk {ktzâku. ðkíkkoLkk yuf
yuf Ãkkºk{kt yk ðkíkko fhLkkhu «ký ÃkqÞko. òýu yu ½xLkk Lksh
Mkk{u s çkLkíke nkuÞ yuðkt ðýoLkku, nkð¼kð yLku ðkýeÚke þY
fÞko. hMkkuLkkt ðnuý yuðkt íkku ðunðk ÷køÞkt fu õÞkhu yuLkkt ðnuýkt
çkË÷kÞkt yuLkku Ãký ÏÞk÷ Lk hÌkku. ðehhMkLke nu÷e {tzkýe íkuðk{kt
íÞkt çkuXu÷k Ãkife fux÷kf {kýMkkuyu hkðíkðk¤k Mkk{u ÄMke ykðíkk
yuf sýLku ÃkfzâkuLku çknkh ÷E økÞk. ÃkqAÃkhA fhíkkt òýðk
{éÞwt fu, ßÞkhu ðkíkLkku «kht¼ ÚkÞu÷ku íÞkhu yk fkXe swðkLk íÞktÚke
ÃkMkkh Úkíkku níkku, yuýu ðkíkkoLkk ÃkzAtËk Mkkt¼éÞk, íku Mkkt¼¤íkkt
yk çkksw VtxkÞku. ½ze çku ½ze{kt íkku W½kze hnu÷e yu zu÷e{kt nfzuXX
{kLkð {uËLke W¼hkýe. ðehhMkLkkt ðýoLkku Mkkt¼¤íkkt Mkkt¼¤íkkt
ykuÕÞk fkXe swðkLku íkuLke ¼ux{kt hk¾u÷e fxkhe fkZeLku hkðíkðk¤k
íkhV ÄMkðk «ÞkMk fÞkuo íÞkhu ÃkfzkE økÞku. hkðíkðk¤k MkkÚkuLkk
yøkkWLkk fkuE yýçkLkkðu yksu yk ðkíkkofkhLke ðkýe Mkkt¼¤íkk
yuLkwt ÷kune ľe WXu÷wt. {ktz {ktz yuLku çknkh ÷E økÞk ÃkAe ðkíkkoLkkt
ðnuýLku n¤ðkt fheLku ðkíkko Ãkqhe fhu÷e. ðkíkko fnuLkkh yk
swðkLk yux÷u fþeyk¼kELkk «Ãkkiºk økøkw¼kE.
hksðe frð f÷kÃkeyu “økkurn÷ ðeh n{ehS”
fkÔÞ{kt suLkk WhÚke “økZðe”Lkwt Ãkkºk yk÷uÏÞwt Au
íku ÷kXe hksLkk frð Mkk{ík¼kE økZðeLkk íku Mkøkk
¼ºkeò ÚkkÞ. [khýkuLke “÷e÷k” þk¾kLkk nk÷Lkk
y{hu÷e rsÕ÷k{kt ykðu÷k ðrzÞk - fwtfkðkðÚke
Ãkkt[økkW WÃkh çkuXu÷k íku ð¾íku MkkíkMkku ykXMkku
{kýMkkuLke ðMkíke Ähkðíkk MkLkk¤e økk{Lkk. rÃkíkk
hk{¼kE, {kíkk MkkuLkçkkELkk fw¾u E.Mk. 1875{kt
sL{u÷wt yk økúk{ÄhkLkwt {nufíkwt Vq÷, ykE þýe fu su{Lkwt
Lkk{ rðòýtË MkkÚku òuzkÞu÷wt Au íku økkuhrðÞk¤e økk{Lkk yu ¼kýus
ÚkkÞ. ËMk ðhMkLke ô{hu nsw íkku yu{ýu Ähíke Ãkh fË{ {ktzâk
níkkt yLku Mkkík ðhMkLke yufLke yuf çknuLk Ëurðfk MkkÚku ½hLku
øksðíkk níkk. íkuðu xkýu s {kíkk rÃkíkkyu MkhøkkÃkhLke ðkxÞ
Ãkfze ÷eÄe ! Qøkíkk rfþkuh økøkw¼kE {kÚku ykVíkLkku ËrhÞku
WA¤ðk {ktzâku.
fkfk {wtò¼kEyu rfþkuh økøkw¼kELkku yLku çknuLkLkku nkÚk
ÃkfzeLku síkLk fhðkLkwt þY fÞwO. yu{ýu ðkíMkÕÞLkkt Íhýkt
ðnuðzkÔÞk. MkLkk¤e økk{Lke økk{Xe þk¤k{kt çkuMkkzâk ¾hk Ãkhtíkw,
¼ýíkhLke Mk÷ux{kt r[¥k [kuxâwt Lkrn. yuf Ëe’, ðk¤w Ãkkýe fhíke
ð¾íku fkfkLkk {w¾uÚke Mkkt¼éÞwt fu, ‘LkSf{kt ykðu÷k Ëuðfe økkýku÷
økk{u hk{¼økík Lkk{Lkk MkkÄwLkk fkuXuÚke hk{kÞýLke MkrhíkkLkkt Lkeh
¾¤ ¾¤ LkkË fhu Au, íku{Lke ÃkkMkuÚke yu Mkkt¼¤ðk suðwt Au,’ çkMk, suíkÃkwh, çkøkMkhk, çke÷¾k, çkkçkhkLkk fkXe ËhçkkhkuLkku
íÞkhÚke yu{Lkk {LkLkk {kuh÷k íku{Lkk MkkrLkæÞ{kt sðk xnwfe hÌkk zkÞhku økøkw¼kELke ðkíkkoyu zku÷ðk {ktzâku. fuð¤ yûkh¿kkLk Ähkðíkk
Lku hk{¼økíkLku sELku Ëtzðík «ýk{ fÞko. Ëuðfe økk÷ku¤ økk{ yk {u½kðe [khý{kt hnu÷e þÂõík íku{s «¼kðe ðkøkÄkhkLku ÷ûk{kt
suíkÃkwhÚke ðeMk fe.{e.Lkk ytíkhu ykðu÷wt Au. ÷E çkhðk¤k, çkøkMkhk, ðrzÞkLkk hksðeykuyu íku{Lkk hkßÞ{kt
yk hk{¼økík hk{kÞý íku{s [khýe økútÚkkuLkk ¼khu hksfrðLkwt ÃkË ykÃÞwt. fkXe Ëhçkkhku ykøkún fheLku fheLku yu{Lku
yÇÞkMke. økøkw¼kEyu íku{Lkk {køkoËþoLk ík¤u ‘yðíkkh [rhºk’, hkufíkk Lku rËðMkkuLkk rËðMkku MkwÄe Mkkt¼¤íkk.
‘¼õík{k¤k’ yLku ‘hk{kÞý’Lkku yÇÞkMk fÞkuo. yu{Lkk {w¾uÚke ðkíkkofkh íkhefuLke þÂõík íku{s Lkufxuf
[kuÃkkEyku, [khýe MkkrníÞLkk AtËku Mkt¼¤kððk {ktzíkkt hk{ ¼økíku økøkw¼kE ðkíkko {ktzu íkku Mkqíku÷ku ®Mkn zýfw Ëuðk {ktzu,
¼khu «MkLLkíkk ÔÞõík fhe íku{Lku rþ»Þ íkhefu MÚkkÃÞk. økwhwLkk ykrþ»k ©kuíkkykuLku hMkLkk ¼kðku{kt ¾U[u. yuf rËLk [ktÃkhksÃkwhLkk
{éÞkLku VéÞk. hk{¼økíkLkwt ËqÄ hçkkheLkwt Ãký f{uo Mktík níkkt. [ktÃkhksðk¤k íkkð{kt ¼khu ľľíkk níkk. íkuðk{kt økøkw¼kELkkt
hk{¼økíkLkk yk©{{kt hneLku yÇÞkMk{kt yufÄkhkt ºkýuf íÞkt çkuMkýkt ÚkÞkt Lku ðkíkkoLkku þktík hMkLkku «ðkn ðnuíkku fÞkuo. çkLÞwt
ðhMk ðeíkíkkt ÃkkuíkkLke ¼ku{fk, çknuLk, fkfkLke ÞkËe Wífx çkLkíkkt øk{u íku nkuÞ Ãký Úkkuzeðkh{kt s [ktÃkhksðk¤kLkku íkkð Wíkhe økÞku
¼økík ÃkkMku hò ÷uðk økÞk íÞkhu ¼økíku sýkðu÷wt fu, ‘ºkýuf {rnLkk Lku þheh Xtzw Ãkzâwt !
hÌkku nkuík íkku íkkhwt fkÞo Ãkwhw Úkkík Lkrníkh yÄqhwt hne sþu.’ LkkLkfzk çkhðk¤kLkk Äýe ¼kýçkkÃkwLkk yk økøkw¼k WÃkh
‘çkkÃkw, yu fk{ nwt ÃkkAku ykðeLku Ãkwhwt fheþ. Ãkhtíkw {Lku [khu nkÚk níkk. økøkw¼kLke fnuýe WÃkh íkuyku yku¤½ku¤ níkk,
yíÞkhu hò ykÃkku.’ økøkw¼kE ykøkún yuf rËLk Qøkíkk MkqhsLkk xkýu íkuÚke íkku yuf ð¾ík økkUz÷Lkk hksðe Mkh
fheLku Vheðkh {ktøkýe fhíkkt hk{¼økíku Ëuðfe økk÷ku¤ økk{Lke ðkxÞ Ãkfze, ¼økðík®MknLkk íÞkt fkuE þw¼ «Mktøku íku{ýu
hò ykÃke. su{ su{ íkuyku yk©{Lke LkSf ykøk¤ ¼kÞkíkku y™u [khýkuLku LkkUíkhu÷k. s{ðkLkwt
yufkË {rnLkku ðeíkkðeLku Vheðkh ðæÞu síkk níkk íku{ íku{ íku{Lkk fkLku xkýwt Úkíkkt ¼kÞkíkku {kxu s{ðkLke nkf÷
íku{ýu yuf rËLk Qøkíkk MkqhsLkk xkýu Ëuðfe ¼sLkku MkkÚku ÍktÍ Ãk¾ksLkk yðkòu ÚkE. ¼kýkt ÃkehMkðk Úkk¤eyku {qfðk{kt
økk÷ku¤ økk{Lke ðkxÞ Ãkfze, su{ su{ Mkt¼¤kýk. ËqhÚke {kLkð {uËLke rLkh¾eLku ykðe íÞkhu ¼kýçkkÃkwLke Lksh íku{Lkk
íkuyku yk©{Lke LkSf ykøk¤ ðæÞu síkk økøkw¼kELkk {Lk{kt rð[khkuLkku ðtxku¤ «eríkÃkkºk frðLku þkuÄðk {ktze. økøkw¼kE
níkk íku{ íku{ íku{Lkk fkLku ¼sLkku MkkÚku [zÞku. LkSf síkkt ÃkqAÃkhA fhe íkku íÞkt Ëu¾kÞk Lkrn íkuÚke fkuELku çkku÷kððk {kxu
ÍktÍ Ãk¾ksLkk yðkòu Mkt¼¤kýk. ËqhÚke òýðk {éÞwt fu, hk{¼økík íku rËðMku s {kufÕÞk. økøkw¼kELku íku{Lke ÃkkMku s{ðk
{kLkð {uËLke rLkh¾eLku økøkw¼kELkk {Lk{kt Mk{krÄ ÷uðkLkk níkk. íku{ýu ÍzÃke Ãkøk çkuMkðkLkku çkhðk¤kLkkyu ÷køkýeþe÷
rð[khkuLkku ðtxku¤ [zÞku. LkSf síkkt WÃkkzâkLku hk{ ¼økíkLkk Ëhçkkhu ¼khu ykøkún fÞkuo íÞkhu økøkw¼kEyu
Ãkq A ÃkhA fhe íkku òýðk {éÞw t fu , [hýku{kt {Míkf Lk{kÔÞwt. sýkÔÞwt fu, ‘çkkÃkw, yíÞkhu íkku ¼kÞkíkkuLku
hk{¼økík íku rËðMku s Mk{krÄ ÷uðkLkk s{ðkLku MkkË Ãkzâku Au íku ÃkAeLke Ãktøkík{kt
níkk. íku{ýu ÍzÃke Ãkøk WÃkkzâkLku hk{ ¼økíkLkk [hýku{kt ÃkkuíkkLkwt y{khu s{ðkLkwt Au.’ økhðk ÓËÞLkk yu hksðe ¼kýçkkÃkw, ÃkehMku÷k
{Míkf Lk{kÔÞwt. ¼økíkLkku ðkíMkÕÞ Mk¼h nkÚk økøkw¼kELkk ðktMkk ¼kýk WÃkhÚke QXe økÞkLku fÌkwt, ‘nwt íkku økøkw¼kELke MkkÚku s{eþ’,
WÃkh Vhe hÌkku íku çkkuÕÞk, ‘ík{u ykðe økÞk íku Mkkhw ÚkÞwt, ík{khk ½ze¼h{kt íÞkt MkLLkkxku AðkE økÞku ! økkUz÷ LkhuþLku ykLkku ÏÞk÷
ÃkkX Úkkuzk yÄqhk hne økÞk Au. Ãký {khuÞ MktMkkhLkwt fkÞo Ãkwhw ÚkE ykðíkkt [khýkuLku «Úk{ s{ðk çkuMkkzâk. yk{ fkXe Ëhçkkhku{kt
økÞwt nkuðkÚke yksu Mk{krÄLke íkiÞkheyku [k÷u Au. økøkw¼kELkwt niÞwt økøkw¼kE ÃkqßÞ níkk y™u íku{Lku ¼khu ykËhLke ÷køkýÚke Lkðksíkk.
n[{[e økÞwt ! ¼økíku íku{Lkk çkeò rþ»Þ {kýMkwh hçkkheLku Ãký Lkuf, xuf yLku [khýe MktMfkhkuyu yu{Lku WLLkík {Míkfu
økøkw¼kELke nkshe{kt çkku÷kÔÞku Lku fÌkwt, “yk søÞkLke ík{k{ hk¾u÷k, hõík{kt ðnuíkk MktMfkhkuLkk fkhýu íkku çke÷¾kLkk Äýe
{k÷ r{÷fík ík{khu çktLkuyu Mkh¾u ¼køku ðnU[e ÷uðe’ ¼økíkLkkt ¼kýçkkÃkwLke yu{Lkk «íÞu yZ¤f {{íkk Z¤u÷e nkuðk Aíkkt yuf
ðuý Mkkt¼¤íkkt økøkw¼kEyu fÌkwt, ‘çkkÃkw, nwt íkku MkLkk¤e økk{Lkku Ëe’ yu{Lkkt Vh{kLkLkku yk heíku yLkkËh Ãký fhu÷ku.
røkhkMkËkh Awt. økwhwËrûkýk íkhefu nwt ftEf ykÃkðk {ktøkw Awt, ÷uðk çkhðk¤k{kt nehs yLku fuþðS ¼ðiÞkLke xku¤e ðuþ
Lkrn,’ hk{¼økík «MkLLk ðËLku íkuLkk yk «¼kðe rþ»Þ Mkk{u Lkeh¾e ¼sððk ykðe. ¼kýçkkÃkw ¼khu ¾wþ ÚkÞkLku íku{Lku ½kuzkLkkt ËkLk fÞko.
hÌkkLku fÌkwt, ‘{khu nðu þwt ÷uðkLkwt nkuÞ ? ík{khk ÓËÞ{kt ðuníkkt ¼ðiÞk {qtÍkÞk, hksLkkt yk ½kuzkLkku ¾[o íku{LkkÚke fE heíku ÃkkuMkkÞ ?
hk{Lkkt Íhýktyu {khu {Lk ykLktË Au, {khe çkÄe r{÷fík ¼÷u ËkLk íkku ÷eÄwt Ãký ¼rð»ÞLkk ¾[oLkk rð[khu yu n÷çk÷e QXâk,
{kýMkwh ÷u yLku {khk{kt su Au íku çkÄwt íkLku ykÃkwt Awt.’ yuðk ykþeðkoË ¼kýçkkÃkw ÃkkMku nkÚk òuzeLku Q¼k hÌkk, ‘çkkÃkw, ykÃku íkku y{khe
MkkÚku økøkw¼kELkku ðktMkku Úkkçkzâku. f¤k òuELku ¼khu fËh fhe Ãký y{u {qtÍðý{kt {qfkE økÞk Aeyu !’
çkMk, íÞkhÚke økøkw¼kELkk niÞkLkkt fçkkx ¾qÕÞkt yLku yu{Lkk ‘fkt, ykðk ËkLkÚke ík{Lku nh¾ ykððku òuEyu yuLkk çkË÷u
ftXuÚke ðkíkkoykuLkku ÄkuÄ ½q½ðkxk fhðk {ktzâku. {qtÍkðAku þk {kxu ?’

1-104
 ‘çkkÃkw, ykÃku íkku yk ½kuzkLkku ¼khu fk¤SÚke WAuh fÞkuo Au.
Ãkhtíkw, y{khk suðk Vhíkkt {kýMkkuÚke yuLkk ¾ký ËkýLkwt ftE çkLke
Lk þfu, y{u yux÷ku çkÄku ¾[o Ãký ðuXe Lk þfeyu íkuÚke ykÃk yk
½kuzk ÃkkAkt ÷E ÷uðk f]Ãkk fhku Lku y{kuLku òu ftE Ëuðwt nkuÞ íkku íku
hkufz{kt ykÃkku. ykÃku y{khe fËh fhe Au íku y{khu {Lk ykLktË
Au, íkuÚke ftE Lkrn ykÃkku íkku Ãký ðktÄku LkÚke.’ [kuhýku, Ãknuhý
y™u {kÚku Ãktr[Þwt ðªxu÷k ¼ðiÞk nhSyu çku nkÚk òuze, {Míkf
Lk{kðeLku ðkík fhe.
‘ËeÄkt ËkLk íkku {khkÚke ÃkkAkt fE heíku ÷uðkÞ ! ½ze¼h
Ëhçkkh rð[khkuLkk ð{¤{kt Ãkzâk. íku ÃkAe ¼ðkÞktLku hkufz ËkLk
ykÃke rðËkÞ fÞko. íku{ýu çkeòu nwf{ fÞkuo, ‘yk ½kuzk økøkw¼kLku
ËkLk{kt ykÃke Ëku.’
økøkw¼kLkk ½hu ½kuzk MkkÚku hksLkk {kýMku zøk ËeÄkt Lku
¼kýçkkÃkwLke ÷køkýeLke ðkík fhe.
‘¼kýçkkÃkw íkku {khk {kxu ykËhLkk MÚkt¼ Au. Ãkhtíkw, çkkÃkwLku
{khk ðíke yhs fhòu fu nwt íkku [khý frð Awt. fkuELku ËeÄu÷kt ËkLk
{khkÚke MðefkhkÞ Lkrn. íku{ fhwt íkku {khe MkkíkuÞ ÃkuZeLku ¼kuXÃk
÷køku.’
¼kýçkkÃkwLku ßÞkhu yk Mk{k[kh {éÞk íÞkhu økøkw¼kELke
¾w{kheLku íku{ýu «þtMkkLkkt Ãkw»Ãkku [zkÔÞk.
MkLkk¤e{kt fk[k {fkLkku Ãkkfkt fhðk {kxu çkøkMkhkLkk Ëhçkkh
{kuxk hk{ðk¤kyu {kuf÷u÷k çkkh økkzkt Mkk{kLk yk¼kh {kLkeLku
ÃkkAku {kuf÷u÷ku.
¼ýu ÷ k økýu ÷ k {nkLkw ¼ kðku íku { s ðfe÷ku { kt Ãký
økøkw¼kELke ¼khu Lkk{Lkk níke. çkuheMxh òu»ke, þwõ÷, økkuMkr÷Þk
ðøkuhu yLkuf ð¾ík økøkw¼kELke ðkíkkoyku Mkkt¼¤ðk{kt íkÕ÷eLk
Úkíkk.
íku ð¾íkLkk ðkÞMkhkìÞ, ¼k»kk{kt ftE Mk{su Lkrn Ãký
økøkw¼kELke çkq÷tËe íku{s Ãkkºk, ½xLkk ðýoLkku Lkk nkð¼kðÚke
hku{ktr[ík çkLke økÞu÷k.
çkuheMxh òu»keyu íkku yufhkh fhíkkt sýkðu÷tw fu, ‘økøkw¼kELke
ðkíkkoLke «uhýkÚke íkuykuLku yuf fuMk{kt ¼khu MkV¤íkk {¤u÷e.’
E. Mk. 1907Lke Mkk÷{kt ðzkuËhk hksðe MkÞkShkð
økkÞfðkzu Mkwðýo ßÞwçke÷e ð¾íku økøkw¼kELku «þtMkk fhíkwt
«{kýÃkºk ¼he Mk¼k{kt ykÃkeLku ykËh fhu÷ku.
Íðuh[tË {u½kýeLku ðkíkkoLkku Ãkxkhku ¾ku÷e ykÃÞku.
nzk¤kLkk Ëhçkkh ðksMkwhðk¤k E.Mk. 1924Lkk yuf
rËðMku íku{Lkk íÞkt ÃkÄkhu÷k. Íðuh[tË {u½kýeLku fkLku ðkík Lkkt¾e
‘{khu íÞkt ðkíkkoykuLkk y¾qx ÄLk¼tzkh Mk{k yuf [khýr{ºk Au.
hnuðkMke íkku yu MkLkk¤e økk{Lkk Au Ãký y{khk fkXe ËhçkkhkuLkwt yu
ftfý Au. {kuxku {kýMk Au, {w÷kfkík fhkðwt’ ykx÷e xqtfe ðkík fheLku
ðrzÞk {wfk{uu çkkðkðk¤kLkk çktøk÷k{kt Ëhçkkh ðksMkwhðk¤kyu
{u½kýe MkkÚku økøkw¼kELke {w÷kfkík fhkðe. {u½kýe yXðkrzÞwt
yXðkrzÞwt MkLkk¤e økk{u hkufkíkk yLku økøkw¼kELkk niÞk ÃkxkhkLku
yu{ýu ¾ku÷kÔÞku. {u½kýeyu “[khýku yLku [khýe MkkrníÞ” {kt
1-105
Mkk[u s LkkUæÞwt Au fu, ‘Lk ¼w÷kyku fu MkwðýoLke þkuÄu [kÕÞk Aeyu,
híke¼kh Mkkhk {kxu ZøkuZøk Äq¤ ÃkkuÃkzk Äkuðk, ykuøkk¤ðk Ãkzþu.
[khýku ÃkkMku òyku íkku yu{Lkkt WhfÃkkx n¤ðu nkÚku ÞwÂõíkÃkqðof
W½zkðòu. yu íkku Sðíkk {kýMkku Au ÃkkýeLkk Lk¤Lke [f÷eyku
LkÚke. f¤ Vuhðíkkt s Ëhuzk Lkrn Ãkzu. yu íkku fu¤Lkkt Íkzðkt Au.
{kuxhkuLke Äq¤ WzkzÞu [khý ÓËÞku W½ze Lkrn Ãkzu. yu{Lke íkku
ytíkhLke {kus çknu÷kððe Ãkzu Au. yu{Lkk r{ºkku çkLkðwt Ãkzu Au.
yu{Lkk Úkkuzk r{ÚÞkr¼{kLkLkuÞ ÃktÃkk¤ðwt Ãkzu Au. (Lku ykÃkýktÞ
r{ÚÞkr¼{kLk õÞkt ykuAkt Au !) yu MkqÞo{w¾eyku ¾e÷u Au - òu Mkk{u
ykÃkýu MkqÞorfhýku çkLkeyu íkku s”
{u½kýeSyu yk {{oLku Ãkkh¾eLku s økøkwçkkE ÃkkMkuÚke ÓËÞ
fçkkxLkkt îkhk ¾ku÷kðe ðkíkkoykuLkku ¾zf÷ku {u¤ÔÞku. suýu
økwshkíkLke «òLku ½u÷wt ÷økkzu÷wt.
{u½kýeyu íku{Lkk «ðkMk Mk{ÞLke xkt[ý ÃkkuÚkeLke rðøkíkku
“ÃkhfB{k” {kt LkkUÄe Au. íku{kt íku{ýu ÷ÏÞwt Au fu, “nzk¤kLkk
Ëhçkkh økZ{kt økøkw¼kELku {U Mkk[k yku¤ÏÞk. yuf rËðMk{kt íkku
rË÷ ËE ËeÄw.t çkuMkíkkt, Mkqíkkt, ¾kíkkt-Ãkeíkk, nhíkkt Vhíkkt økøkw¼kELke
hMkLkk hu÷kíke s hne. ðkíkku fnuíkkt fnuíkk, rðhk{u rðhk{u, “ÃkAe
íkku Íðuh¼kE !” yu yu{Lkku r«Þ xnwfku.
øk¤w òzw økkðk òuøk Lkrn, òíku fËe h[íkk Lk nkuíkk, ðkíkwt
fÌkk s fhíkk, {u½Lke Äkhkyku Aqxu íku{ ðkøÄkhk Aqxu, þkiÞoLke,
ËkíkkhðxeLke, «u{Lke, ðuhLke, ¾kLkËkLkeLke, {khðkzÚke {ktze
MkkuhXLkk fwçkk Lku Lkunzk ÷økeLke ðkíkku fnuíkk. fnuíkkt fnuíkkt Ãkkuíku
hku{ktr[¥k çkLkíkk.
nzk¤k Ëhçkkh ðksMkqhðk¤k fnuíkk fu, ‘økøkw¼kE ÃkkuíkkLke
fÚkLkeLke ðeh fYý WŠ{yku{kt Ãkkuíku Ãký ½MkzkE síkk. yu{ýu yk
{wsçkLke f÷kfkhLke LÞqLkíkk çkíkkðe Au. {khe árüyu íkuyku
ÉswÓËÞLkk QŠ{«ÄkLk ðkíkkofkh níkk. ½xLkkLkkt Ãkkºkku WÃkh
ðkøkíkk yk½kík «íÞk½kík{kt yk ðkíkkofkh Íçkku¤kELku ykuík«kuík
çkLkíkk. yu{Lkwt ÉswniÞwt yuLkkÚke y÷øk hne þfíkwt Lkrn. yk
«{kýuLke yu{Lke ykøkðe ¾krMkÞík níke, ©kuíkkykuyu þi÷eÚke íkku
¼ªòíkk. fÚkkfkh zktøkhuS {nkhksLku fÚkk{ktLkk «MktøkLkk ¼kð
«ðkn{kt íkýkE økÞu÷k ½ýkyu òuÞk nþu.
ykøk¤ síkkt {u½kýe LkkUÄu Au fu, ‘økøkw¼kE Lku {khku MktÃkfo
Ãkkt[ Mkkík ð»ko xõÞku. hkºke yLku rËðMk y{u ¼uøkk hÌkk. Íðuh[tË
{u½kýe, økøkw¼kELkk ÉýLkku yufhkh fhíkkt fnu Au fu, ‘hMkÄkhLke
fif ðkíkku, fif xw[fk, fif rfMMkkyu økøkw¼kELke «MkkËe Au. rztøk¤
ðkýeLkk WÃkkMkf [khýku{kt Mkwfw{kh Mºkeøkeíkku, ÷kuføkeíkku «íÞu su
nktMke¼Þkuo yýøk{ku Au íku økøkw¼kE{kt Lk {¤u. fkuE Mºkeøkeík
íku{Lku ykðzu Lkrn íkku Ëefhk fkLkSLku fnu, ‘fkLkS, yk{ òu,
Íðuh¼kELku V÷kýwt økeík òuðu Au íkuÚke {¤u íkuLke ÃkkMkuÚke ÷¾e
÷uðwt. Lku Íðuh¼kELku ykÃkðkLke yk¿kk ÃkkuíkkLkk ÃkwºkLku ykÃku÷e.
[khýe fÚkkyku { kt ykðíkk ykE þýeLkk økk{
økkuheykð¤e{kt {u½kýe økøkw¼kELke MkkÚku økÞu÷k íÞkhu ‘½kuze yLku
½kuzuïkh (hMkÄkh ¼køk-3)Lke ðkíkko økøkw¼kEyu fnu÷e,
økøkw¼kELke fÚkLkeLku {u½kýe Ÿ[k ykMkLku çkuMkkzu Au, íkuyku sýkðu
Au fu, ‘økøkw¼kEyu r[ºkkí{f ðkýe{kt yuLkku rðøkíkðkh r[íkkh
¾zku fheLku ytíkh WÃkh MkËkLku {kxu AkÃke Lkkt¾u íkuðe þi÷e{kt yu
ðkíkko fne, {u½kýe WÃkh Ãkzu÷eyu øknLk AkÃkLku ðýoðíkkt ÷¾u Au
fu, ‘yu ðkíkko {khe ÞkËËkMík{kt MkktøkkuÃkktøk Mk{kE çkuXu÷e Au. {U
òýu LkshkuLksh, Mkøke ykt¾u rLknk¤e nkuÞ íkuðwt Au yu þuºkwtSLkk
ykhk ÃkhLkwt á~Þ ! økøkw¼kEyu ðkíkko fnuíkk fnuíkkt yuf yuf ÃkkºkLku
òýu çkku÷íkkt fÞko níkkt. yuðk fkhýu s {u½kýeLku ðkíkkoLkkt ÃkkºkkuLkkt
nq çknw á~Þku Ëu¾kýkt Au.
þkiÞoLku MkkÚku ðýeLku økøkw¼kELke çkLkkðku ðýoððkLke þÂõík
yËT¼qík níke. ®Mkn MkkÚkuLke ½xLkkLkwt økøkw¼kELkwt yk ðýoLk swyku,
“¼qnhe ÷xk¤ku” Ãkkuýk Ãkkuýk nkÚkLke Íkzwt, Úkk¤e Úkk¤e
suðzk Ãktò, Mkkzk yrøkÞkh nkÚk ÷ktçkku, økku¤k suðzwt {kÚkwt, økUzkLke
Zk÷ suðze Akíke, fku¤e{kt ykðu yuðze fz, ËkuZ ðk¼Lkwt ÃkqtAzwqt,
yuLkku Ítzku {kÚku ÷ELku ykðu íÞkhu ðeþuf ¼UMkwLke Akþ Vhíke nkuÞ
íkuðe Akíke Ãkkuýk økkW {kÚkuÚke ðøkzíke ykðu Au, øk¤wt ½w{ðxk
¾kíkwt ykðu Au. Ãkkuýk Ãkkuýk þuhLkku Ãkkýku {kuZk ykøk¤ ºký Lkkzkðk
[ýuýkx fhíkku ykðu Au, Lku suLke ½zeyu ÃkøkLke ¾zíkk÷ {khu Au
íkuLke ½zeyu ºkýf økkzk Äqz Wzu Au. ½u ! ½u ! ½u ! fhíkku ľeLku
ykÔÞku. yuf ÷k Lkk¾e, çkeS ÷k, Lku ºkeS ÷kyu íkku ¼w¬k !
{u½kýeyu økøkw¼kELkk ÃkkºkLkku òýu Lk¾þe¾ yÇÞkMk fÞkuo
Au yuðwt çkLkðwt Mðk¼krðf Au. ðhMkkuLkku yu{Lku Lkkíkku çktÄkÞu÷ku.
íku{ýu økøkw¼kELku Mð¼kðu “Mkkhøkúne” fÌkkt Au. fif íkw¬k
rfMMkkyku ¼uøkk fhu.
økøkw¼kE ðýoLkku fhu íkuLke Axk {u½kýeyu yÃkLkkðe íku{kt
MkktrZÞkLkk ðýoLk{kt íku{ýu çknkhðrxÞkLkk Ãkkºk ¼uøkw Mk{kÔÞwt Lku
÷ÏÞwt fu “MkktrZÞku ºkýuf økkW {kÚku òýu fýfu” Ëhçkkh ðksMkqh
ðk¤kyu {u½kýeLke yu ¼q÷ MkwÄhkðe fu çknkhðrxÞkLkku MkktrZÞku
“fýfu Lkrn” (yðks fhu Lkrn) íku{ ÚkkÞ íkku {kuík s ykðu !
økøkw¼kE ðýoLkku fhðk{kt ©kuíkkyku Mkk{u nk÷íkwt [k÷íkwt Ãkkºk ¾zw
fhíkk Ãkhtíkw, íku ðýoLkku ÞÚkkÞkuøÞ søÞkyu {qfíkk. íku Lkf÷ fhLkkh
ðkíkkofkh Lk níkk. yLkw¼ðkuLke ¾h÷{kt ½qtxkELku íku{Lkk {w¾uÚke
{kir÷f ðkíkko «ðknLkku ÄkuÄ Ãkzíkku íku{ Aíkkt õÞktÞ ykzw yð¤wt Lk
sýkÞ. yu ÄkuÄ{ktÚke íkku hkuþLke Íçkqfíke níke. yksuÞ yuLkku «fkþ
[khý ðkíkkofkhkuLku ysðk¤u Au.
íku{Lke ðkík[eík{kt ÚkkufçktÄ ¼kð «ríkfkuðk¤kt ðkõÞku
ykðíkkt, {u½kýeSyu yufhkh fÞkuo Au fu, ‘íkuLkwt nwt ¼ýíkh ¼ýíkku’
økøkw¼kE yLkwr[ík fhLkkhLku Azu[kuf fne Ëuíkk fu, ‘yhu ¼kE,
fçkkx{kt fktxk þwt fk{ Lkk¾þ !’
ðehhMkLke íku{ýu sux÷e Mkhðkýe ðnkðe Au. yux÷e fYý
y™u ¼ÂõíkhMkLke Mkhðkýe Ãký ðnuðzkðe Au. ‘yufr÷Þk
çknkhðrxÞk’ {kxu økøkw¼kELkwt yuf ðkõÞ fuxfux÷wt fne òÞ Au íku
swyku, ‘yufr÷Þkuíkku fkZu÷e ík÷ðkh níkku.’ ‘yktne íkku ¼kE hkELkk
fý Mkh¾k Au’ yux÷u fu Mknw Mk{kLk Au.
{u½kýeLku MkkrníÞ ykÃkðk{kt fif [khýku rn[rf[kx
1-106
yLkw¼ðíkk Lku funíkk fu, ‘yk íkku ykÃkýe ðkíkwt ÷E sE ÄtÄku
¼tøkkðþu’ íkuðu ð¾íku økøkw¼kEyu fnu÷wt fu, ‘yk{ýu íkku M{þkLkku
MkSðLk fÞko Au. su{Lkku Ãk¥kku szíkku Lk níkku íkuðk LkhðehkuLku
ÃkwLkoSðLk ykÃÞwt Au. ykÃkýLkuÞ ¾çkh Lk nkuÞ íkuðe ðkíkkuLke ¼k¤
{u¤ðe Au,’ ykðk þçËku MkkÚku Íðuh[tË Lkk{Lkk yu nehkÃkkh¾w
ÍðuheLku økøkw¼kEyu ½ýwt ykÃÞwt. økøkw¼kELke fÚkLkþi÷eyu {u½kýe
ytòÞu÷k.
MkkuhXe çknkhðrxÞk ¼køk-2 {ktLke ‘n{ Lkrn nxuøkk, Lkðu
Lkkfu rËðk¤e, ½kuze yLku ½kuzuïkh’Lke fÚkkLkk íkuyku rþÕÃke níkk,
MkqtÚkku ðk¤tË, yufr÷Þku çknkhðrxÞku, ðøkuhu økøkw¼kELkk fkuXkLke
LkeÃks Au. ¼k»kkLkk íkuyku ¼tzkhk níkk.
yu{ýu fkøk¤Lku f÷{ ¼uøkkt fÞko Lk níkkt. òýeíkk
MkkrníÞfkh ÃkÈ©e zkì. fw{khÃkk¤ ËuMkkEyu íkk. 26-1-2008Lkk
hkus {khk økútÚk “frðhks fnu” Lkk rð{ku[Lk «Mktøku Mkk[u s fÌkwt
níkwt fu, ‘[khýe MkkrníÞ{kt ÷kufkuLkwt ÓËÞ Au, íku ÷kufçkkLkeLkwt MkkrníÞ
Au. [khýe MkkrníÞ íkku [khýkuLkk ftX{kt hnu÷ku «ò SðLkLkku
ËMíkkðus Au. {kLkðMÃkþoðk¤k yk MkkrníÞ{kt õÞktÞ Lkçk¤e ðkík
íkku ykðíke s LkÚke.’ çkkÃku çkuxkLku ykÃku÷ku yu ðkhMkku Au. frð
Ëw÷k ¼kÞk fkøku {uY¼k {kxu fnu÷wt Au fu, “{uY¼kyu ¼÷u MkkrníÞ
÷ÏÞwt LkÚke Ãkhtíkw yu çkku÷u íku MkkrníÞ ÚkE síkwt’ íkuðwt s økøkw¼k{kt
çkLku÷wt Au. yu çkkuÕÞk íku {u½kýeLke f÷{u MkkrníÞ YÃku Lke¾he QXâwt.
MkkrníÞ yu Au fu, su ÓËÞ íktºkeLkk íkkh ÍýÍýkðu’. ÷¾u÷wt
nkuÞ íku s {kºk MkkrníÞ LkÚke.[khý frðykuLkk ftXMÚk ðkýeLkku
«ðkn ðnuíkku Úkíkku íÞkhu fux÷kÞLkkt {kÚkkt zkuÕÞk Au. yu MkkrníÞ
LkÚke íkku çkeswt þwt økýkÞ ? økwshkík hkßÞLkk MÚkkÃkLkkrËLku ÃkÈ©e
Ëw÷k ¼kÞk fkøk, {uY¼k, Ãkªøk¤þe¼kE ÷e÷kyu íku{Lke ðkýeÚke
÷k¾kuLke {uËLke zku÷kðu÷e yu MkkrníÞ s níkwt.
økøkw¼kE ÍkÍwt ¼ÛÞk s Lk níkk. íkuÚke ÷¾ðkLke Vkðx
õÞktÚke nkuÞ ? Ãkhtíkw, yu{Lkk ftXuÚke Lkef¤u÷e MkkrníÞLke Mkhðkýeyu
{u½kýeS suðk «¾h MkkrníÞfkhLkkt ík¤kðzkt íkku ¼he ËeÄkt níkkt.
yuLke fkuE Lkk fne þfu íku{ LkÚke.
{kLkðe íkhefu íkuyku Ãkhøksw níkk. ßÞkhu Mð¼kðu rLk¾k÷Mk.
{kir÷f yLku ðkMíkrðf r[ºkku yu{Lke ðkíkko þi÷eLkkt ytøkku níkkt.
ykðk Mk{Úko ðkíkkofkhu Mktðík 1889Lkk çk¤uðLkk rËLku ßÞkhu
ðrzÞkLke Ähíke WÃkhÚke ÃkkuíkkLkku LkïhËun Akuzâku íÞkhu ðrzÞk
Ëhçkkh Mkwhøkðk÷k yLku nòhku [knfkuLke ykt¾ku y©w¼eLke çkLku÷e.
‘xkEBMk ykuV EÂLzÞk’ íku{s yLÞ ËirLkfkuyu Ãký íku{Lku yÃkkÞu÷e
‘rËÔÞ ©æÄkts÷e’{kt Mkqh Ãkqhkðu÷ku.
Mkt˼o økútÚkku :
©e rðsÞËkLk fkLkS¼kE ÷e÷k yLku íku{Lkk Ãkwºk MkkÚku íkk. 29-5-09Lke
{w÷kfkík ykÄkhu ÃkhfB{k - Íðuh[tË {u½kýe [khýku Lku [khýe MkkrníÞ -
Íðuh[tË {u½kýe QŠ{ Lkðh[Lkk - sÞ{Õ÷¼kE Ãkh{kh þkhËk {krMkfLkk
sqLkk ytfku
37, þkfwtík÷ çktø÷kuÍ, Mkku÷khkuz,
½kx÷kurzÞk, y{ËkðkË-61
VkuLk : 27480182
 çkMk, nðu ½ýwt ÚkÞwt !
yuf ðkh LÞqÞkufLo kk çkòh{kt yuf h{fzwt yuðtw ykÔÞwt fu ÄkíkwLke
yu Ãkuxe ÃkhLkwt çkxLk Ëçkkðku fu íkhík yuLke WÃkhLkwt Zktfýwt ¾q÷e òÞ.
Ãkuxe{kt ½ýe [eòu Ãkzu÷e nkuÞ, yu{ktÚke fþwtf ÷uðkLkwt {Lk ÚkkÞ, [eòu
Ãkzu÷e nkuÞ yLku suðku ík{khku nkÚk yu ðMíkw ÷uðk Ãkuxe{kt sðk òÞ
íÞkt Äççk ËELku ÃkuxeLkwt Zktfýwt çktÄ ÚkE òÞ. Ãkrhýk{u ÃkuxeLke ytËhLke
ðMíkw {u¤ððkLke ÷k÷Mkk ðÄwLku ðÄw òøkíke hnu.
yk ÃkuxeLke ðkík Mkkt¼¤e, økúefLke ÷kuffÚkk{kt ykðíke
‘ÃkUzkuhk’Lke Ãkuxe Mkkt¼he ykðu. ÃkUzkuhkLke Ãkuxe{kt íkku çkÄe f[hk
suðe [eòu s ¼hu÷e nkuÞ. suðwt ÃkuxeLkwt Zktfýwt ¾ku÷ku f[hk suðe
[eòu fu, ytËhÚke Lkfk{e [eòu çknkh Lkef¤ðk {ktzu. fu𤠑ykþk’
Lkk{Lke [es çknkh Lkef¤ðkLkwt Lkk{ Lk ÷u. ík{u ‘ykþk’ Lku
ÃkfzðkLke Úkkuze Ãký [uük fhku, íÞkt Zktfýwt ykÃkkuykÃk çktÄ ÚkE
òÞ, Ãkhtíkw {kýMk ÚkkõÞk ðøkh rLkhtíkh «ÞíLk fhíkku hnu, íkku
õÞkhuf yuLke ‘ykþk’ sYh V¤e¼qík ÚkkÞ, yuðe yk Ãkuxe.
yk çkuW ÃkuxeLkk Mkt˼uo ykÃkýu ykÃkýk søkíkLke ðíko{kLk
ÃkrhÂMÚkríkLku Mkkhe heíku {q÷ðe þfeyu íku{ Aeyu. {kºk {q÷ðýe
s Lknª, íkkhíkBÞ fkZeLku Mkk[e hkn Ãkfzeyu íkku ykÃkýu
MkðoLkkþ{ktÚke Ãký çk[e þfeyu. WÃkhkuõík çktLku Ãkuxeyku {kýMkLkk
ytíkhLkwt s «íkef Au. {kýMkLkk ÓËÞ{kt yLktík yÃkuûkkyku EåAkyku
Ãkze Au, yLku yÃkkh ykþkyku Ãký AqÃkkÞu÷e Au. ‘yÃkuûkk’ yLku
‘ykþk’ ðå[uLke Mkqû{ ¼uËhu¾kLku Mk{Syu.
{kýMkLkk {Lk{kt ‘yÃkuûkk’ skøku Au, yux÷u þwt òøku Au ?
{kýMk fþwtf EåAu, yuLku ykÃkýu ‘yÃkuûkk òøke’ yu{ fneyu Aeyu.
ÃkAe {kýMk ÃkkuíkkLke RåAkLku Ãkqhe Ãkkzðk ykfkþ-Ãkkíkk¤ yuf
fhu Au. ð¤e yk EåAk yuðe [es Au, suLkku fkuE ytík LkÚke. Ãkqhe
fhku fu çkeS nksh ÚkE òÞ Au. yÂøLkLku $Äý Ãkqhwt Ãkkzku yLku
ykøk Vu÷kíke s hnu, yuðwt yk ðkMkLkkykuLkwt Au. ykÃkýku ðíko{kLk
Mk{ks ykðku ðkMkLkk ¼qÏÞku Mk{ks Au, yuLkk fkhýu Ãku÷wtÃknu÷wt
h{fzwt Vkðe òÞ Au. su{ su{ EåAkyku ðÄíke òÞ Au, íku{ íku{
rLkíkLkðe [eòu rLk{koý Úkíke hnu Au, Ãkhtíkw {kýMkLke ‘yÃkuûkk’ íkku
yík]Ãík s hnu Au. s{kLkku Have more’ Lkku Au, Ãkhtíkw {kýMk
‘çkMk, nðu Lknª’ yu{ fneLku ‘No more’ Lke ¼qr{fk yÃkLkkðíkku
LkÚke, Ãkrhýk{u h{ík [k÷w hnu Au.
{kýMkLke yk yík]Ãík yÃkuûkkyu Äehu Äehu yuLkwt {kLkMk Ãký
yuðwt çkLkkðe ËeÄwt fu yk¾k søkíkLku yu ÃkkuíkkLke Mk¥kk{kt ÷uðkLkwt
Ít¾íkku ÚkE økÞku Au. fkuE yðh Mk¥kk, ÃkhfeÞ Ãkh{ Mk¥kk yuLku
Ëkuhu yu íkuLku {tsqh LkÚke. ík{k{ Mk¥kkLkku Ëkuh ÃkkuíkkLkk nkÚk{kt ÷uðk
{ktøku Au yuLku çkÄw ‘ykuxku{kuçkkE÷’ òuEyu. Ãkrhýk{u MðÞt Mkt[kr÷ík
{kýMk Ãký çkLkkðe LkktÏÞku, Ãkhtíkw Ãku÷e f{çkÏík Ãkuxe yuðe Au fu
{kLkðÞtºk{kt ‘Sð’ Ëk¾÷ fhðkLke yuLke yÃkuûkk yÄqhe s
hne òÞ Au.
1-107
- {ehk ¼è
Äehu Äehu yÃkuûkkykuLkwt yk ð{¤[¢ yuðwt MkòoE økÞwt Au fu
{kýMk Ãkkuíku yu{kt Ÿzku Lku Ÿzku økhfíkku òÞ Au yLku Ãkrhýk{u
økwtøk¤kÞ Au. yksLkku {kýMk økqtøk¤kíkku {kýMk Au. yu yæÄhïkMku
Sðu Au. [kðe ËeÄu÷ hf{zkLke su{ EåAkykuLkk Eþkhu yu Lkk[íkku
hnu Au, Ãkhtíkw yu su fktE fhðk Äkhu Au, íkuÚke Q÷xwt s Úkíkwt òÞ Au.
yuýu Mkthûký {kxu þMºkkMºkku ðÄkÞkO, íkku MkkÚkkuMkkÚk ÞwØku Ãký
ðæÞkt, yuýu sux÷e Lkðe Ëðkyku þkuÄe, íkux÷k s Lkðk hkuøkku ÃkuËk
ÚkÞk. yu økÞku økheçkkE {xkzðk, Ãkhtíkw òuÞwt íkku y{eh ðÄw y{eh
ÚkÞk yLku økheçk ðÄw økheçk {kýMkLku yu ‘f-¾-øk’ ¼ýkðíkku
ÚkÞku, íkku yuðku ¼ýu÷ku {kýMk Mkkð ‘niÞkMkqLkku’ s çkLke økÞku.
çkkS çkÄe yð¤e s Ãkzu Au !
íkËwÃkhktík, yk yÃkuûkkÃkqŠíkLke MktMf]rík {kýMkòíkLku
çkeçkkZk¤ [kufXk{kt Ãkqhðk íkíÃkh Au. yksLkwt rð¿kkÃkLk-søkík
{kýMkLke ÃkkuíkkLke ykøkðe ÃkMktËøke Ãkh fwXkhk½kík fhu Au. suðe
heíku ík{k{ òLkðh yuf-Mkh¾kt ÷køku, yu s heíku suðe heíku ík{k{
òLkðhu yuf-Mkh¾kt ÷køku, yu s heíku {kýMk Ãký çkÄu Mkh¾ku !
yuf Mk{kLk hnuýe-fhýe, çkku÷[k÷, ðuþ-Ãkrhðuþ ! fwËhíku íkku
{kýMku-{kýMku Lkku¾wt Ëiðík ykÃku÷wt Au, Ãkhtíkw {kýMku çkLkkðu÷wt
fkh¾kLkwt yuLkk yk ËiðíkLku nhe ÷E, Mðíktºk [uíkLkkLku çkwêe fhe
ËE yuf Mkh¾wt çkeçkwt çkLkkðe Ëu Au. Eïhu íkku yk søkíkLku
Lkes÷e÷kyu rðfMku÷k yhÛÞ Mk{wt ðirðæÞÃkqýo çkLkkÔÞwt níkwt, Ãkhtíkw
yksLkk {kýMkLku LkÚke yhÛÞ ¾Ãkíkwt LkÚke çkkøk-çkøke[k ¾Ãkíkk fu
LkÚke ¾Ãkíkwt Vq÷ õÞkheÚke ykuÃkíkwt yktøkýwt ! yuLku íkku ¾Ãku Au, fk¤Lku
¾kE sLkkhwt {kºk fkh¾kLkwt su{ktÚke çkeçkktZk¤ {kýMkku ÃkuËk ÚkÞk
fhu.
ErsÃíkLke ÃkUzkuhkÃkuxe {kýMkLku yk {]økík]»ýk{ktÚke çk[kðe
÷uðk {ktøku Au. yu {kýMkLku [iíkLÞMk¼h hk¾ðk {køku Au. MktòuøkkuLku
ykÄeLk ÚkE, Ãkhðþ Ãkhkrsík ÚkÞu÷ku {kLkðçkk¤ yuLku {tsqh LkÚke.
yu Ãku÷k EåAkykuLkk ¼B{rhÞk fqðk{ktÚke {kýMkLku çknkh fkZðk
EåAu Au yLku Ãkkufkhe-ÃkkufkheLku fnu Au fu - økqtøk¤kEþ Lknª,
{qtÍkEþ Lknª, nsw Ãký ‘ykþk’ Au ! ykþkLkku õÞkhuÞ ytík ykðíkku
LkÚke. fnuðkÞwt Au Lku fu ÷k¾ku rLkhkþk{kt Ãký yuf ykþk AqÃkkÞu÷e
nkuÞ Au !
yk ykþk-ík¥ðLku ðÄw Mk{sðkLke shwh Au. ‘ykþk’ yux÷u
þwt ? ík{u fþkfLke y{Úke-y{Úke, fþk ÃkkÞk ðøkhLke yÃkuûkk
hk¾ku yuLku ‘ykþk’ Lk fnuðkÞ. ‘ykþk’ ík¥ð íkku rðïkMkÚke
ðªx¤kÞu÷wt yuf y{hfð[ Au. ík{u fkuE ÔÞÂõík ÃkkMku fþef Mkkhe
yÃkuûkk hk¾ku Aku íÞkhu ík{Lku yuLkk{kt hnu÷e ‘¼÷kE’{kt rðïkMk
Au. {kýMk {q÷ík: Mkkhku Au, ¼÷ku Au, ykðku rðïkMk Lk nkuÞ íkku
{kýMk ykþk Mkuðe s Lk þfu. suðe heíku {h½e #zw Mkuðu Au íÞkhu
yuLku rðïkMk Au fu fku[÷kLke ¼eíkh yuðku «kýhMk Au, suLku nwt
©ØkÃkqðof Mkuðeþ íkku Ãkt¾e çkLkeLku yu çknkh Ãkzþu. {kýMk{kt hnu÷e Mk{tËh nuXu AqÃkkÞu÷k fkuE y¿kkík ík¥ðLku Ãkk{ðk yu yux÷ku çkÄku
ykþkLku ykðk fkuE økwÃík, y¿kkík ík¥ðLku Mkuððwt Ãkzu Au. fkuEf yÄehku çkLke QXu Au fu MÚkq¤ SðLk{kt yuLku fþkuu hMk s Ãkzíkku LkÚke.
yøkku[h Mk¥kk, fkuEf yòýe þÂõík, fkuEf Ãkh{ ík¥ð yuLke yk nfefík {kýMkLke f{çkÏíke LkÚke, Mkki¼køÞ Au. «íÞuf {kýMku
EåAk Ãkqhe fhþu, ykðe ©ØkLku ykðk rðïkMkLku‘ykþk’ fnu Au. ykðk Mkki¼køÞðtíkk çkLkðkLke ykfktûkk hk¾ðe òuEyu.
ykþkLku fkuE yËeX-yxwÃk-y©qík ík¥ð MkkÚku MktçktÄ Au. fwËhíkLke ¼÷kE{kt rðïkMk nkuðku yuLkwt s Lkk{ ykþk Au.
{kýMk Ãký ÃkkuíkkLkku Mkqû{ søkík MkkÚkuLkku yk MktçktÄ xfkðe hk¾þu, y¿kkík þÂõík ÃkkMku f]ÃkkËkLk, ðhËkLk {u¤ððkLke ¼kðLkk MkkÚku
íkku íÞktÚke yuLku y¾qx þÂõíkLkku ÃkqhðXku {¤þu. ykÃkýu ¾uzqíkLkwt Sððwt íkuLkwt Lkk{ ‘ykþk’ Au. ßÞkhu yÃkuûkk, EåAk, ðkMkLkk{kt
SðLk òuEyu íkku íku ¾uíkeLke ík{k{ «r¢Þkyku ÃkkuíkkLkk Ãkwhw»kkÚkoLku ynt{Lku Ãkku»kLkkhe yrÄfkh ¼kðLkk Au. yk yÃkuûkk Ãku÷k yf¤
òuhu fhu Au, Ãkhtíkw ðhMkkË {kxu íkku yuLku fwËhík Ãkh ¼hkuMkku hk¾ðku ík¥ðLkk ûkuºkLkk yrÄfkhLku Ãký ÃkkuíkkLkk nkÚk{kt AeLkðe ÷uðk {ktøku
s Ãkzu Au. y¿kkík ík¥ð MkkÚku yuLku Mkíkík MktÃkfo{kt hnuðkLkwt ÚkkÞ Au. yksu {kýMk ÃkkMku þwt LkÚke ! ¼qr{ ÃkhLke ík{k{ ¼kiríkf MktÃkËkLkku
Au. Ãkrhýk{u, ¾uzqíkLkwt su ÓËÞ Au, ¾uuzqíkLkku su r{òs Au, Mð¼kð yu Mðk{e çkLke [qõÞku Au. Ãk]ÚðeLkk ík{k{ hMk-fMkLku [qMke [qMkeLku
Au íku ‘søkíkLkk íkkík’ çkLkðk Mk{ku ËrhÞkðrË÷ Au. Eïh fnuíkkt yuýu ÄhíkeLku Äehu Äehu ðtæÞkðMÚkk{kt ÃknkU[íke fhe ËeÄe Au.
fkuE Ãkh{þÂõík MkkÚkuLkwt yLkwMktÄkLk yuLkk{kt f]ík¿kíkk ÃkuËk fhu Au. nðu yuýu ykfkþLku Ãký y¼zkððkLkwt þY fhe ËeÄwt Au.
òu ¾uzqík{kt yk yf¤ rðï {kxuLkwt ©Økçkes ððkÞwt s Lk nkuÞ íkku ‘yÃku û kk’Lkk {q ¤ {kt Äýe ÚkE çku M kðkLke su ÷k÷Mkk Au ,
¾uíkeLkk fk{{kt yu xfe Lk þfu. {kr÷feÃkýkLke su ¼q¾ Au, Mðk{eíðLke su ðkMkLkk Au íku {kýMkLke
{kýMkLku yk fkuE yøkBÞ, y¿kkík ík¥ð Ãkh ykÄkh hk¾ðku ‘{kýMkkE’ Ãkh fwXkhk½kík fhu Au. {kýMku fwËhíkLku, Ãkh{ík¥ðLku
Ãkzu Au fu yu Ãkh{íkíkíð MkkÚku yu Mktf¤kÞu÷ku ÃkkuíkkLku ðþ fhe ÷uðkLke EåAkLku, yÃkuûkkLku
Au, yk nfefík {kýMkLkwt Ëw¼koøÞ LkÚke, SðLk{kt ykðe fku E Akuzðe Ãkzþu, yux÷wt s Lknª, yu Ãkh{ík¥ð
Mkki¼køÞ Au. {kLke ÷ku fu ykÃkýe yk økku¤ hnMÞ{Þíkk Lk nkuÞ , økuç keÃkýw t Lk nku Þ MkkÚku íkkËkíBÞ MkkÄe yu L kk{kt hnu ÷ k
Ãk]Úðe yðfkþ{kt íkhíke nkuík yLku WÃkh yLku çkÄw t Ãkku í kkLkk s nkÚk{kt Au . ykðku yiïÞoLku, «¼wíkkLku ykí{Mkkík fhðk {Úkðwt
rðþk¤ ykfkþ ÔÞkÃku÷wt nkuík, Ãkhtíkw õÞktf {Ë{kíkku ynt f kh s nku Þ íÞkhu SðLk{kt Ãkzþu.
Ëqh ËqhLkk ykuðkhu ykfkþ-ÄhíkeLkk Auzk hku{ kt[ hnu í kku LkÚke. òýðkLkw t ½ýw t çkÄw t {kLkð{Lk{kt òøkíke ík{k{
{u¤ðíke rûkríks Lk Ëu¾kíke nkuík íkku çkkfe Au - yk ¿kkLk {kýMk{kt rs¿kk»kk, ðkMkLkkyku , EåAkyku , ykfkt û kk -
ykÃkýu fuðwt LkkuÄkhkÃkýwt yLkw¼ðík ? Ãkhk¢{, Ãkwh w»kkÚko yLku rsrsrð»kk Mkw Ø kt yÃkuûkkyku {kýMkLku Ähíke Ãkh s økku¤økku¤
ykfkþ yu Ãk]ÚðeLkwt Aºk Au. yuLku ykÃkýu «uh u Au . yøk{ ík¥ð MkkÚku L kwt yLkw M kt Ä kLk [¬h VuuhÔÞk fhu Au. nðkE {Úkf ÃkhLkwt
Ãkk{e þfeyu Aeyu yk ©Øk, yk {kýMkLku LkÞko MÚkq¤ søkík{kt hnuðk Ëuíkwt rð{kLk òu Ähíke Ãkh s økku¤økku¤ VÞko fhu
rðïkMk, yk ykþk ykÃkýe ¼eíkh Ãký LkÚke. SðLk{kt õÞkhuf íkku yuðe ûký íkku yu õÞkhuÞ ykfkþ{kt Qze þfu ¾hwt ?
ykfkþíð rLk{koý fhu Au. ykfkþ yux÷u yð~Þ ykðu Au , ßÞkhu {kýMkLku ykfkþ{kt Qzðk yuýu fkuf Auzu íkku ÄhíkeLku
þwt ? ykfkþ yux÷u rLk:MÃk]níkk, yMktøkíkk, MÚkq¤{ktÚke Mkqû{{kt sðkLke «uhýk òøku Akuzðe s Ãkzu. ykÃkýu ytøkúS u {kt yuLku Take
rðþk¤íkk, ÔÞkÃkfíkk, MkðoMk{kðuþfíkk Au . á~Þ søkíkLku Ãku÷ u ÃkkhLkk yá~Þ off fneyu Aeyu. yk s heíku, yf¤ Mk]rü
yLku ð¤e rLk÷uoÃkíkk Ãký ¾he ! søkíkLku ¾u z ðkLke yu L kk{kt ík{LLkk òøku MkkÚkuLkwt yLkwMktÄkLk MkkÄðk ykÃkýu MÚkq¤
SðLk{kt ykðe fkuE hnMÞ{Þíkk Au . ykx÷k {kxu íkku ykÃkýk Ä{o økút
Ú kku
y u EåAkykuLku fkuEf Auzu íkku Akuzðe s Ãkzu,
Lk nkuÞ, økuçkeÃkýwt Lk nkuÞ yLku çkÄwt ÃkkuíkkLkk yk¿kk ykÃke fu Sƒê H ¢¼ì „ê ÿ }¢}¢ì ÐíÐ lï J íkku s ykfkþ{kt QzðkLkku ykÃkýLku ‘xuf
s nkÚk{kt Au. ykðku {Ë{kíkku yntfkh s MÚkq ¤ {ktÚke Mkq û {Lkk þhýu ò ykìV’ {¤u.
nkuÞ íÞkhu SðLk{kt hku{kt[ hnuíkku LkÚke. òýðkLkwt ½ýwt çkÄwt çkkfe Au ðíko{kLk ÞwøkLkk yrík¼kiríkfíkkðkËLkku nðu yk ‘xuf ykìV’
- yk ¿kkLk {kýMk{kt rs¿kk»kk, Ãkhk¢{, Ãkwhw»kkÚko yLku rsrsrð»kk ÷uðkLkku Mk{Þ Ãkkfe [qõÞku Au. nðu ‘No Have More, but now
MkwØkt «uhu Au. yøk{ ík¥ð MkkÚkuLkwt yLkwMktÄkLk {kýMkLku LkÞko MÚkq¤ enough !’ - ‘½ýwt ÚkÞwt, nðu çkMk !’ yLku ÃkAe yýËeXk {÷f
søkík{kt hnuðk Ëuíkwt LkÚke. SðLk{kt õÞkhuf íkku yuðe ûký yð~Þ ¼ýe ÷E síkk fkuE xuf ‘ykìV’ Lke íkkíke sYh Au.
ykðu Au, ßÞkhu {kýMkLku MÚkq¤{ktÚke Mkqû{{kt sðkLke «uhýk òøku
Au. á~Þ søkíkLku Ãku÷u ÃkkhLkk yá~Þ søkíkLku ¾uzðkLke yuLkk{kt 73, hksMÚkt¼ MkkuMkkÞxe,
ík{LLkk òøku Au. ykx÷k {kxu íkku ykÃkýk Ä{o økútÚkkuyu yk¿kk ykÃke Ãkku÷ku økúkWLz Mkk{u, ðzkuËhk-1
fu SƒêH¢¼ì „êÿ}¢}¢ì ÐíÐlï J MÚkq¤{ktÚke Mkqû{Lkk þhýu ò. MÚkq¤íkkLkwt VkuLk : 0265-2432497
yð÷tçkLk, ¼kiríkf ÃkËkÚkkuoLkwt søkík {kýMkLku y{wf {ÞkoËk MkwÄe s
Mktíkwü fhe þfu Au. Ãkhtíkw SðLk{kt yuðe fkuE ûký sYh ykðu Au,
ßÞkhu yuLku yk çkÄe ¼kiríkfíkk ykuAe-yÄqhe ÷køku Au. ¼eíkh Mkkík

1-108
 økktÄeSLkwt Ãkºkfkhíð
¼khík{kt ÃkºkfkhíðLke Wßsð¤ ÃkhtÃkhk Au. økktÄeSLke
yu ÃkhtÃkhkLkku MÃkþo yLkuf heíku LkkUÄÃkkºk Au. ykÃkýu íÞkt
ðíko{kLkÃkºkku [÷kððk ÃkkA¤ ÷kufrþûkýLke yÚkðk ÷kuf{ík
½zðkLke árü {wÏÞ hnu÷e Au. ðíko{kLkÃkºkku þY ÚkÞkt íÞkhu ykÃkýu
økw÷k{ níkk yLku yu{ktÚke ykÍkË Úkðwt yu ykÃkýk {kuxk ¼køkLkk
ykøkuðkLkkuLkwt æÞuÞ níkwt. ykÚke ykÃkýkt ðíko{kLkÃkºkkuyu Auf
þYykíkÚke s ÷kufku{kt hksfeÞ yLku økkiý¼kðu Mkk{krsf, ÄkŠ{f,
ykŠÚkf yLku rþûkýrð»kÞf òøk]rík ÷kððkLkku yLku yu MktçktÄe ¿kkLk
yLku {íkLkku «[kh fhðkLkku {wÏÞ «ÞíLk fÞkuo níkku.
ykÃkýu íÞkt su hk»xÙeÞ ykøkuðkLkku ÃkkõÞk íku çkÄkLku ÃkkuíkkLkk
fkÞo {kxu ðíko{kLkÃkºkLke sYh Mk{òE yLku íku{ýu Ãkºkku [÷kððkLke
sðkçkËkhe Ãký ÃkkuíkkLkk {wÏÞ fkÞoLkk ¼køkYÃku WXkðe. hkò
hk{{kunLkhkÞu ÃkkuíkkLkk rð[khku Vu÷kððk {kxu VkhMke{kt, çktøkk¤e{kt
yLku ÃkkA¤Úke ytøkúuS{kt Ãký AkÃkkt [÷kÔÞkt níkkt. “rntËLkk ËkËk”
ËkËk¼kE LkðhkuS rð÷kÞík{kt RrLzÞk Lkk{Lkwtw LkkLkwt Mkh¾wt MkkÃíkkrnf
[÷kðíkk níkk yLku økktÄeS íkuLkk yuf ¾çkhÃkºke níkk yu ½ýk Lk
Ãký òýíkk nkuÞ. yu AkÃkwt yMknfkh þY ÚkÞku íÞkt MkwÄe [k÷íkwt
níkwt yLku ÃkkA¤Úke økktÄeSLke Mkq[LkkÚke s yu çktÄ fhðk{kt ykÔÞwt
níkw.t ÷kuf{kLÞ rík÷f {hkXe{kt ‘fuMkhe’ yLku ytøkúuS{kt ‘{hkXk’
yu{ çku AkÃkkt [÷kðíkk níkkt. Mkh Vehkusþkn {nuíkk ‘çkkìBçku
¢kurLkf÷’ [÷kðíkk níkk. r{rMkMk yuLke çkuMkLx ‘fku{Lk ðe÷’
[÷kðíkkt . yu Ãknu ÷ kt MðËu þ eLkk s{kLkk{kt yh®ðË ½ku » k
‘ðtËu{kíkh{T’ [÷kðíkk níkk. çktøkk¤Lkk çkuíkks çkkËþkn MkwhuLÿLkkÚk
çkuLkhS ‘çktøkk¤e’ [÷kðíkk níkk. rþrþhfw{kh yLku {kuíke÷k÷
½ku»k ‘y{]íkçkkòh Ãkrºkfk’ fkZíkk níkk, ÷ksÃkíkhkÞ QËqo{kt
ðtËu{kíkh{T [÷kðíkk, ÃkkA¤Úke Ãktrzík {kuíke÷k÷u ‘RÂLzÃkuLzLx’
yLku ËuþçktÄwËkMku ‘r÷çkxeo’ þY fhu÷kt. ~Þk{MkwtËh [¢ðíkeo ‘Mðhks’
(suLke ®f{ík níke yuf ÃkiMkku) [÷kðíkk.
Ãkèk¼e Mkeíkkhk{i Þ k ‘sL{¼q r {’
[÷kðíkk. yuðe s heíku ®[íkk{rý ‘÷ezh’
yLku fk÷eLkkÚk hkÞ ‘rxÙ ç Þw L k’ íkÚkk
LkxhksLkT ‘MkkurþÞ÷ rhVku{oh’ [÷kðíkk.
fMíkqhe htøkk ykÞtøkh ‘rnLËw’ [÷kðíkk
‘{kuzoLk rhÔÞq’Lkkt íktºke çkkçkw hk{kLktË
[uxhS Ãký yk ÞkËe{kt ykðe òÞ. yk
heíku ykÃkýk ËuþLkk ÷øk¼øk çkÄk s
LkkÞfkuLku ðíko{kLkÃkºkLkwt {n¥ð Mk{òÞwt
níkwt. yLku íku{ýu Mkkiyu ÃkkuíkkLkk fkÞo{kt
yuLkku WÃkÞkuøk fÞkuo níkku, yk nfefíkÚke
çku ðMíkw MÃkü ÚkkÞ Au . yu f íkku
ðíko{kLkÃkºkLke þÂõík «[tz Au yLku çkeS
1-109
- h{uþ íkÒkk
ðkík yu fu ykÃkýe ÃkºkfkhíðLke þYykík{kt AkÃkkt ÷kufrþûký
{kxu yÚkðk Mkuðk¼kðÚke s [kÕÞkt Au. yu{kt LkVkLke árü níke s
Lknª. AkÃkkLkwt Mkt[k÷Lk yu Ãký ykÃkýe hk»xÙeÞ ÷zíkLkwt s yuf
ytøk çkLke økÞwt níkwt.
økktÄeSyu SðLkLkk yuf yuf ytøkLku MÃkþuo yuðwt rðrðÄ
«fkhLkwt MkkrníÞ MkßÞwo Au, yu{kt rLkçktÄku, ykí{fÚkk, yLkwðkË
yLku ÃkºkMkkrníÞLkku Mk{kðuþ fhe þfkÞ. økktÄeSyu ykÃkýk
Ãkºkfkhíð{kt Ãký yuf ¢ktrík fhu÷e. økktÄeSyu su su rð»kÞLku MÃkþo
fÞkuo Au íku íku rð»kÞ{kt ykËþo økýe þfkÞ íkuðk {kÃkËtzku Mkns
heíku h[kE økÞk Au. Ãkºkfkhíð ûkuºku Ãký íku{ýu ¼khíkLku s Lknª,
Mk{økú rðïLku Þwøkku MkwÄe fk{ ykðu íkuðkt {qÕÞku «MÚkkrÃkík fÞkO Au.
økktÄeSLkk Ãkºkfkhíð MkkÚkuLkk MktçktÄLku ykÃkýu ºký
rð¼køk{kt ðnU[e þfeyu. Ãknu÷k rð¼køk{kt ykðu økktÄeSLke
rçkúxLk{ktLke [[ko-Ãkºkku ÷¾Lkkh íkhefuLke ¼qr{fk, çkeò rð¼køk{kt
ykÃkýu ¾hu¾h økktÄeS Ãkºkfkh íkhefu çknkh ykÔÞk íku{ fneyu
þfeyu íku Ërûký ykr£fkLke ÷zík yLku RrLzÞLk ykuÃkerLkÞLkLku
{qfe þfeyu. ßÞkhu ºkeòu yLku ¾qçk {n¥ðLkku íkçk¬ku íku ¼khíkLke
ykÍkËe{ktLke [¤ð¤{kt íku{ýu ‘LkðSðLk’, ‘ÞtøkRrLzÞk’,
‘nrhsLk’, ‘nrhsLkçktÄw’ ðøkuhu rð[khÃkºkku MkV¤íkk¼uh rðrðÄ
¼k»kk{kt [÷kÔÞkt íku ykðu.
«Úk{ íkçk¬ku
økktÄeS LkkUÄu Au íku{ rçkúxLk økÞk Ãknu÷kt ¼khík{kt íkku íkuyku
AkÃkkt ðkt[íkk s Lknkuíkk. rçkúxLk{kt AkÃkkt{kt ÷¾ðkLkwt Ãký ykfÂM{f
heíku ÚkÞwt. íÞkt þkfknkhe ðeþeLke þkuÄ{kt økktÄeSLku Xuh Xuh Vhðwt
Ãkzíkwt níkwt. yu{ktÚke þkfknkhe {tz¤eLke yku¤¾ký ÚkE, yknkh
yLku ykhkuøÞLku ÷økíkkt ÃkwMíkfkuLkwt ðk[Lk ÚkÞwt yLku yu rðþu yu{ýu
fux÷kf rð[khku fÞkou. ‘ykhkuøÞ rðþu Mkk{kLÞ ¿kkLk yLku ykhkuøÞLke
[kðe’ yk çku ÃkwMíkfku Ãký yu{ýu ÷ÏÞkt.
yk çku ÃkwMíkfku WÃkhktík yu{ýu Mk{Þktíkhu
yk rðþu íÞktLkk Ãkºkku{kt Ãký ÷ÏÞwt níkwt.
yLku yk{ økktÄeSLke Ãkºk{kt ÃkkuíkkLkk
rð[khku ÔÞõík fhðkLke þYykík [[koÃkºk
÷¾Lkkh íkhefu ÚkE níke yu{ fne þfkÞ.
økktÄeSyu ÷øk¼øk 22 ð»koLke ô{hu
‘ðursxurhÞLk’{kt ytøkúuS{kt ®nËLkk ÷kufku
yu rðþu 7-2-1891Lkk hkus ÃkkuíkkLke
rsLËøkeLkku Mkki «Úk{ ÷u¾ ÷ÏÞku. ÃkAe íkku
swËe swËe LÞkíkkuLkk yLku swËk swËk Ä{kuoLkk
çkMkku Ãk[kMk ÷k¾ ÷kufku ®nËwMíkkLk{kt ðMku
Au.’ yk ðkõÞÚke þY ÚkÞu÷e íkuykuLke
ÃkºkfkhíðLke Þkºkk {]íÞw«ÞOík [k÷w hne.
rçkúxLk{kt íku{ýu þkfknkh yLku ykhkuøÞ
WÃkhktík rntËLkk ÷kufku, ®nËLkk íknuðkhku,
rntËLkk rhíkrhðkòu yu{ ½ýk rð»kÞku WÃkh
‘rÄ rðrsxurhÞLk’ WÃkhktík ‘Äe Lkkíkk÷
yuzðxkoEÍh’ ‘Äe Lkkíkk÷ {hõÞwhe’ yLku
‘Äe xkEBMk ykuV Lkkíkk÷’ suðk swËk swËk
Ãkºkku{kt ÷ÏÞwt. yu{Lkkt «kht¼Lkkt ÷¾kýku
rðMíkkhðk¤kt Au. þk¤kLkkt ÃkwMíkfku rMkðkÞ
çkeswt ðkt[ðkLkku ¾kMk hMk Ãký yu{Lku
Lknkuíkku. yux÷u ¼k»kkLkwt ¾uzký Ãký ykuAwt yLku MÃküÃkýu rð[khku
hsq fhðkLke xuð yk çkÄkt fkhýkuLku ÷ELku yu{Lkkt «kht¼Lkkt ÷¾kýku
½ýkt ÷ktçkk ÚkÞkt Au. y÷çk¥k, rð»kÞkuLke Mkh¤ hsqykík yu{Lkk
ÔÞÂõíkíðLku çkhkçkh ytrfík fhu Au.
çkeòu íkçk¬ku
Ërûký ykr£fk{kt íku{ýu [÷kðu÷e ÷zíkLkk yuf ¼køkYÃku
1903Lkk sqLkLke 4Úke íkkhe¾Úke íku{ýu ‘RrLzÞLk ykuÃkerLkÞLk’
þY fÞwO.
‘RrLzÞLk ykuÃkerLkÞLk’ þY fhðkLkk yu{ýu ykx÷k nuíkw
sýkÔÞk níkk
1. rntËeykuLke ÷køkýe Ëþkoððe.
2. yu{Lkk rníkLkwt hûký fhðwt.
3. yu{Lku rðþuLke økuhMk{s Ëqh fhðe.
4. rntËeykuLke ¾k{eyku nkuÞ íkku íku çkuÄzf çkíkkððe.
5. yux÷uÚke s Lk yxfíkkt íku Ëqh fhðk yLku MkwÄkhðkLkk {køkkuo
çkíkkððk.
6. rntËeykuLku ÃkkuíkkLkk WÆkík MktMfkhkuÚke {krníkøkkh fhðk.
7. yu {kxu Mkkhk ÷u¾fkuLkk ÷u¾ku {u¤ððk.
8. yuf s hkßÞLke swËe swËe «ò ðå[u MktÃk yLku ¼kEçktÄe
Q¼e fhðe.
÷kufrþûkýLkku nuíkw çkh ÷kððk {kxu yu{ýu ‘RÂLzÞLk
ykuÃkerLkÞLk{kt xkuÕMxkuÞ, r÷tfLk, {urÍLke, Rr÷ÍkçkuÚk £kÞ, ^÷kuhLu Mk
LkkE®xøk÷ Rïh[t ÿ rðãkMkkøkh ðøku h u L kkt [rhºkku ykÃÞkt
níkkt.{nt{Ë ÃkÞtøkçkhLkwt [rhºk Ãký þY fÞwO níkwt, Ãký {wMk÷{kLkkuLkk
rðhkuÄLku fkhýu çktÄ fhðwt Ãkzâwt níkwt. ÔÞkÃkf ÷kufrþûkýLkk ytøk
íkhefu yu{ýu ‘RÂLzÞLk ykuÃkerLkÞLk’{kt MkkÕxLkk ÃkwMíkf yurÚkf÷
rh÷ersÞLkLkku MkkhkLkwðkË LkeríkÄ{o Lkk{u ÃkkuíkkLke «MíkkðLkk MkkÚku
ykÃÞku níkku. Mkku¢urxMkLkku ‘çk[kð yÚkko÷S’Lkku Ãký MkkhkLkwðkË
‘yuf MkíÞðeh’Lke fÚkk Lkk{u yLku hÂMfLkLkk ‘yLk xw rÄMk ÷kMx’Lkwt
ËkunLk ‘MkðkuoËÞ’ Lkk{u ykÃÞwt níkwt.
ðíko{kLkÃkºkLkk fkÞo rðþu økktÄeSyu fÌkwt Au : AkÃkkLkwt fk{
÷kufkuLke ÷køkýe òýðe yLku «økx fhðe yu yuf Au, çkeswt fk{
÷kufku{kt y{wf ÷køkýeyku sYhLke nkuÞ íku ÃkuËk fhðe yu Au, Lku
ºkeswt fk{ ÷kufku{kt yuçk nkuÞ íkku íku øk{u íkux÷e {wMkeçkíkku Ãkzu íkku
Ãký çkuÄzf ÚkE çkíkkððe.’’ (rn.Mð.Ãk].2)
økktÄeSyu ÃkºkfkhíðLkk ¾uzký ytøku MÃkü þçËku{kt fnu÷wt
1-110
Au : ÃkºkfkhíðLku ¾kíkh {U Ãkºkfkhíð
Mðefkhu ÷ w t LkÚke. Ãký nw t su L ku {khw t
SðLkfkÞo Mk{swt Awt íkuLku {ËË ÚkkÞ yu
árüyu s {U yuLku Mðefkhu÷wt Au.’’ (Þ.
E. 2-7-25)
RÂLzÞLk ykuÃkerLkÞLk Ãkºk fkZðk
ÃkkA¤Lkwt æÞuÞ s MkuðkLkwt níkwt. yux÷u yu
Ãkºku íÞktLke fku{Lke Mkkhe Mkuðk çkòðe.
økktÄeS Ãký yuLke ÃkkA¤ Ãkqhk MðkÃkoý
yLku rLk:MðkÚko ¼kðu {tzu÷k. íku{ýu ykí{fÚkk{kt ÷ÏÞwt Au : ‘‘{khu
nMíkf níkwt íÞkt MkwÄe{kt yu{kt ÚkÞu÷k VuhVkhku {khe ®sËøkeLkk VuhVkh
Mkq[ðLkkh níkk... íku{kt (E.yku.{kt) nwt «rík MkÃíkkn {khku ykí{k
huzíkku Lku nwt suLku MkíÞkøkúnYÃku yku¤¾íkku íku Mk{òððk «ÞíLk fhíkku.
su÷Lkku Mk{Þ çkkË fhíkkt Ëþ ð»ko MkwÄeLkk yux÷u 1914 MkwÄeLkk
‘RrLzÞLk ykuÃkerLkÞLk’Lkk yuðk ytfku ¼køÞu s nþu, su{kt {U ftE
Lknª ÷ÏÞwt nkuÞ. yu{kt yuf Ãký þçË {u ðøkh rð[kÞuo, ðøkh íkku÷u
÷ÏÞku nkuÞ, fu òýe òuELku yrík~Þkurõík fhe nkuÞ yuðwt {Lku ÞkË
LkÚke. {khu Mkkhwt yu AkÃkwt MktÞ{Lke íkk÷e{ ÚkE Ãkzâw tníkwt, r{ºkkuLku
Mkkhwt {khk rð[khku òýðkLkwt ðknLk ÚkE Ãkzâw tníkwt, ÃkºkfkhkuLku
íku{ktÚke xefk fhðkLkwt çknwt ykuAwt {¤e þfíkwt. nwt òýwt Awt yuLkkt
÷¾kýku ÃkºkfkhLku ÃkkuíkkLke f÷{ WÃkh ytfwþ {u÷ðk Vhs Ãkkzíkkt.
yu AkÃkk rðLkk MkíÞkøkúnLke ÷zík Lk [k÷e þfík.’’ (ykí{fÚkk,
1962 Ãk]. 260)
RÂLzÞLk ykuÃkerLkÞLkLkkt ÷¾kýku rðþu ©e W{kþtfh òu»ke
÷¾u Au : ‘‘þYykík{kt þçË yu{Lku ðþ LkÚke suðwt $ø÷uLz{kt ¼k»ký
ykÃkðk Q¼k ÚkÞk yLku yuf s ðkõÞ çku-ºký-ðkh çkku÷eLku ykøk¤
ðÄe Lk þõÞk yLku çkuMke sðwt Ãkzâwt yu òíkLkk Ëk¾÷k ÃkhÚke {kLkðk{kt
ykðu Au. Ërûký ykr£fk{kt ‘RrLzÞLk ykuÃkerLkÞLkLkwt økwshkíke
òuELku Ãký fkuELku yuðwt ÷køku. Aíkkt she çkkhefkEÚke íkÃkkMkíkkt
økktÄeS{kt ¼÷u ðkÂø{íkk òuðk Lk {¤íke nkuÞ Ãký yu{Lkk{kt
fÚkLkLke Mkwhu¾íkk yLku Mkh¤íkkLkkt íkku ÷øk¼øk Mkðoºk ËþoLk Úkþu.
‘RrLzÞLk ykuÃkerLkÞLk’{kt çkÄkt ÷¾kýku yuðkt LkÚke, Ãký su
økktÄeSLkkt ¾kíkheÃkqðof Au íkuLke ¼k»kk ÓËÞ MkkUMkhe Qíkhe òÞ
yuðe òuðk {¤u Au.’’
økktÄeS yLku yu{ýu [÷kðu÷wt Ãkºk çktLkuyu yufçkeòLku ½zâk.
rððufe, òøk]ík yLku MktÞ{e Ãkºkfkh ð]¥kÃkºk îkhk þwt þwt {u¤ðe þfu
Au yuLkku Ëk¾÷ku ynªÚke {¤e hnu Au.
ºkeòu íkçk¬ku
økktÄeSLkk ÃkºkfkhíðLkku ºkeòu yLku ¾qçk {n¥ðLkku íkçk¬ku
yu x ÷u Ërûký ykr£fkÚke rt n Ë{kt ykÔÞk ÃkAe ‘Þt ø k
RrLzÞk’,‘LkðSðLk’, ‘nrhsLk’ yLku ‘nrhsLkçktÄw’ Ãkºkku íku{ýu
[÷kÔÞkt íku íkçk¬ku . 1919Úke þY ÚkÞu ÷ e íku y ku L ke yk
ÃkºkfkhíðÞkºkk yLkuf heíku LkkUÄÃkkºk ½xkðe þfkÞ íku{ Au.
økktÄeSyu y{ËkðkË{ktÚke ‘LkðSðLk’ þY fÞwO íku Ãknu÷kt
{wtçkE{kt s{LkkËkMk îkhfkËkMku MÚkkÃku÷k ytøkúuS Mkkókrnf ‘Þtøk
 RrLzÞk’ íku{ýu {u-7, 1919Úke
(yÄoMkkÃíkkrnf) Mkt¼kéÞwt níkwt su
yku õ xku ç kh 8, 1919Úke
økkt Ä eSLkk íkt º keÃkýk Lke[u
y{ËkðkËÚke MkkÃíkkrnf íkhefu
«rMkØ Úkðk {ktzâw tníkwt. Ãký yu
Ëhr{ÞkLk økktÄeSyu RLËw÷k÷
Þkr¿kf ÃkkMkuÚke ‘LkðSðLk yLku
MkíÞ’ ÷ELku íkuLku ‘LkðSðLk’Lkk
Lkk{u [k÷w fÞwo tníkwt. MkÃxuBçkh 7,
1919Lkku LkðSðLk «Úk{ ytfLkku
økktÄeSLkku ‘y{khku WÆuþ’ - íktºke ÷u¾ ÃkºkfkhíðLkk íkuykuLkk
¾uzkýLke «uhfíkk yLku íkuLkk {kÃkËtzku MkwÃkuhu rÍ÷u Au. íku{ýu ÷ÏÞwt Au
: {khk ytøkúuS ¿kkLkLkku WÃkÞkuøk «òLku Mkkhwt nwt fhe þfwt yu {Lku
¾çkh Au. Ãký {khu økwshkíke ðíko{kLkÃkºk Ãký MkkÚku [÷kððwt òuEyu
yu{ fux÷kf r{ºkkuLku yLku {Lku sýkÞwt... íktºke íkhefu ònuh{kt
yku¤¾kðkLkku yk Ãknu÷ku «Mktøk ykÔÞku Au. íkuLku {U ðÄkðe ÷eÄku
Au. Ãký nwt ÄúqS hÌkku Awt. {khe sðkçkËkheLkwt {Lku Ãkqhwt ¼kLk Au...
yÃkqýoíkk Aíkkt {khu ®nËLku ftE ykÃkðkLkwt Au. íku Ãkqhwt ¼kLk Au...
yÃkqýoíkk Aíkkt {khu rtnËLku ftE ykÃkðkLkw Au. íku çkeòykuLke ÃkkMku
íkux÷k «{ký{kt LkÚke yu{ nwt «íÞûk òuE hÌkku Awt. ½ýk «ÞíLku {U
fux÷kf rMkØktíkkuLku {khk SðLk{kt økkuXÔÞk Au Lku íkuLku y{÷{kt {qõÞk
Au... {khk Mkw¾Lkku yLkw¼ð rntËLku fhkððkLke {Lku ¼khu yr¼÷k»kk
Au. yuLkwt yuf MkkÄLk ðíko{kLkÃkºk Au.’’
íkuyku íktºke÷u¾{kt ÷¾u Au. ‘‘MkíÞkøkún yu {khu {Lk ÃkkuÚke
{ktnu÷wt øký LkÚke. {khwt íkku yu SðLk Au.’’ ykøk¤ ÷¾u Au MkíÞLke
þkuÄ fhíkkt {Lku yLkuf híLkku {éÞkt Au. íku {khu rntËLke ÃkkMku {qfðkt
Au. yuLke ònuh¾çkh-YÃk yk LkðSLk Au.’’ AuÕ÷u Mkkh YÃku ¼kðLkk
ÔÞõík fhíkkt íkuykuyu ÷ÏÞwt níkwt.
MkkhYÃk nwt yux÷wt s fnuðk RåAwt Awt fu ‘LkðSðLk’Lke «ð]r¥k
yuðe [k÷þu fu suÚke hkò-«ò ðå[u ðuh¼kð {xe, r{ºkíkk ÚkkÞ,
yrðïkMk {xe rðïkMk ÚkkÞ. ®nËw-{wMk÷{kLk ðå[u ytík:fhýLke
yufíkk ÚkkÞ. rntËwMíkkLk ykŠÚkf Mðíktºkíkk {u¤ðu..’ ðøkuhu
økktÄeSyu ‘LkðSðLk’ yLku ‘nrhsLk’ Ãkºkku{kt ËuþLkk yufu
{n¥ðLkk «&™Lke [[ko Akuze Lknkuíke. þYykík{kt íkku íku{ýu Mkkhk
Mkkhk ÷u¾fkuLku ÷¾ðkLkwt yk{tºký Ãký ykÃku÷wt yLku Lkh®Mknhkð,
LkkLkk÷k÷, ykLktËþtfh fu çk÷ðtíkhkÞ Xkfkuh Ãký «MktøkkuÃkkík
ÃkkuíkkLkk ÷u¾ku {kuf÷íkk. ðk[fðøkoLku Ãký yu{ýu Mkq[Lkk fhu÷e fu
«ò WÃkh fkuE Ãký «fkhLkwt Ëw:¾ òuðk{kt ykðu íkku íkuLkwt ðýoLk
ÃkkuíkkLku ykðzu íkuðe ¼k»kk{kt, Ãký shk Ãký yríkþÞkuÂõík ðøkh
Lkk{ yLku Xufkýk MkkÚku ÷¾e {kuf÷ðwt. suÚke íkuyku ðíko{kLkÃkºk
{khVík sux÷e ËkË ËE yux÷e Ëu (7-9-1919) yk{, sLkíkkLkk
«&™kuLku «kÄkLÞ ykÃkíkwt yXðkrzf Mðk¼krðf heíku íkhík s
÷kufr«Þ ÚkE Ãkzâwt yLku çku yXðkrzÞk{kt s íkuLke 12,900 Lkf÷ku
AÃkkððk Aíkkt ykuAe Ãkze.
1-111
økktÄeSyu Ãkºkku [÷kÔÞkt, yLku yk¾k ËuþLku [uíkLkðtíkku fhe
{qõÞku. yu{ fhðk{kt yu{ýu sLkíkkLkkt økuhðíkoLk Mkk{u fu MkhfkhLkk
yLÞkÞ Mkk{u Ãký yðks WXkÔÞku yLku yLÞkÞ Mkk{u nt{uþkt {kÚkwt
Ÿ[wt hk¾e çkuÄzf yk Ãkwhw»ku ßÞkhu MkhfkhLke ykfhe xefk fhe, fu
ËuþLke Mðíktºkíkk {kxu fkuE árü¼qík Ãkøk÷wt ÷eÄwt fu íkhík s Mkhfkh
íku{Lkk Ãkºkku Ãkh «ríkçktÄku {qfíke. Ãký ykðk «ríkçktÄku {kLÞ fhðk
fhíkkt, yu{ýu ÃkkuíkkLkwt «fkþLk s çktÄ fhu÷wt. yk{, 1930Lkk
MkíÞkøkún ð¾íku ‘LkðSðLk’ yLku ‘Þtøk RrLzÞk’ çktÄ ÚkÞu÷k. íÞkh
ÃkAe çktLku Ãkºkku Lkðu Lkk{u þY ÚkÞkt. ‘LkðSðLk’, ‘nrhsLkçktÄw’
Lkk{u yLku ‘Þtøk RrLzÞk’ ‘nrhsLk’Lku Lkk{u. fkhý fu íku ðu¤k
økktÄeSyu yMÃk]~Þíkk rLkðkhýLke Íqtçkuþ WÃkkze níke.
y{ËkðkËÚke Lkef¤íkk ‘LkðSðLk’ MkkÃíkkrnfLkku ykX
nòhÚke ðeMk nòh WÃkhktík Lkf÷kuLkku Vu÷kðku hÌkku. íku Vq÷MfuÃk
MkkEÍ fkøk¤{kt AÃkkíkwt. ðkŠ»kf ÷ðks{ Mkkzkºký YrÃkÞk níkwt
yLku Aqxf Lkf÷Lke ®f{ík yuf ykLkku níke. ÃkkA¤Úke rnLËe,
‘LkðSðLk’ Ãký þY fhðk{kt ykðu÷wt. MðhksLke ÷zíkkuLku ytøku
yLkuf yÂøLk Ãkheûkkyku{ktÚke ÃkMkkh Úkíkkt yu íkk. 10-1-1932
MkwÄe yux÷u fu 12-13 ð»ko MkwÄe [kÕÞwt níkwt. fk¤Lkk ðkhkVuhkLku
yLkw¼ðíkkt {kuxu ¼køku AkÃkeLku, Ãký ¼qøk¼o «ð]r¥kLkk Mk{Þu
MkkEõ÷kuMxkE÷ fheLku yÚkðk nÂMíkr÷r¾íkYÃku Ãký íku [k÷w hnu÷w.t
yk ÃkºkkuLke MkkÚku økktÄeSyu ‘LkðSðLk {wÿýk÷Þ’ yLku ‘LkðSðLk
«fkþLk {trËh’ Ãký þY fÞko níkkt. suÚke çktLku MkkÃíkkrnfkuLkk çknku¤k
Vu÷kðkLku ÃknkU[e ð¤ðk{kt ¼khu MkV¤íkk {¤e níke. ÷zíkkuLku fkhýu
«ò{kt WíMkknLkku yux÷ku ¼khu swðk¤ ykðu÷ku fu ‘LkðSðLk’Lkku
Vu÷kðkLkku yktfzku 30 nòhLke «ríkMktÏÞk MkwÄe ÃknkU[e økÞku níkku.
økktÄeSLkk ÃkºkfkhíðLke rðþu»kíkkyku
(1) økktÄeSyu ðíko{kLkÃkºkku [÷kððk {kxu þYykíkÚke s
[ku¬Mk rð[khMkhýe fu¤ðe níke. íkuyku fnuíkk níkk, AkÃkkLkwt
(Ãknu÷wt) fk{ ÷kufkuLke ÷køkýe òýðe yLku íkuLku «fx fhðe yu Au.
çkeswt, ÷kufku{kt y{wf ÷køkýeyku sYhe nkuÞ íku ÃkuËk fhðe yu Au,
Lku ºkeswt fk{ ÷kufku{kt yuçk nkuÞ íkku íku øk{u íkux÷e {wMkeçkíkku Ãkzu íkku
Ãký çkuÄzf fne çkíkkðíke. (ykí{fÚkk 1962, 286-287)
ð¤e, íkuyku ÷¾u Au. ‘‘ðíko{kLkÃkºkku Mkuðk¼kðÚke s [k÷ðkt
òu E yu . yu nw t ‘RrLzÞLk yku à kerLkÞLk’Lkk Ãknu ÷ k {kMkLke
fkhrfËeo{ktÚke òuE økÞku. ðíko{kLkÃkºkku yu ¼khu þÂõík Au. Ãký
su{ rLkhtfwþ ÃkkýeLkku ÄkuÄ økk{Lkkt
økk{ zwçkkðu Au Lku ÃkkfLkku Lkkþ fhu
Au íku{ rLkhtfwþ f÷{Lkku ÄkuÄ Lkkþ
fhu Au. yu ytfwþ çknkhÚke ykðu
íkku íku rLkhtfwþíkk fhíkkt ðÄkhu Íuhe
Lkeðzu Au. ytËhLkku ytfwþ s
÷k¼ËkÞe nku E þfu . yk
rð[khMkhýe nkuÞ íkku ËwrLkÞk{kt
fux÷kt ðíko{kLkÃkºkku Lk¼e þfu? yk
Ãký Lkfk{kt çktÄ fkuý fhu ? fkuý
fkuLku Lkfk{wt økýu ? fk{Lkwt yLku Lkfk{wt MkkÚku [kÕÞkt s fhðkLkkt.
íku{ktÚke {Lkw»Þu ÃkkuíkkLke ÃkMktËøke fhðkLke hne.’’ (ykí{fÚkk 1962
Ãk]. 261)
(2) økktÄeSyu [÷kðu÷kt Ãkºkku ‘rð[khÃkºkku’ níkkt. íkuyku
‘Mk{k[khÃkºkku’ fËe [÷kÔÞkt Lknkuíkkt. y÷çk¥k Ërûký ykr£fk{kt
økktÄeS ‘RÂLzÞLk ykuÃkerLkÞLk’ [÷kðíkk, íku{kt íkuyku ðíko{kLk
Mk{k[kh Ãký ykÃkíkk. ‘LkðSðLk’{kt yu çkÄwt fhðkLkku yu{Lku
¾kMk ð¾ík Lk {¤íkku.
RÂLzÞLk ykuÃkerLkÞLk{kt íkuyku òíku ykuAk{kt ykuAe søÞk
hkufeLku ðÄkhu Mk{k[kh ykÃkíkk yLku MkkÚkeykuLku Ãký íku{ýu yu
heíku fu¤ÔÞk níkk. íÞkt yu{Lku yu ðMíkwLke ykð~Þfíkk sýkE
níke. Ãký yu{Lku ‘LkðSðLk’Lke þYykík{kt yu ð¾íku íkkuxku
Lknkuíkku. ‘LkðSðLk’ îkhk økktÄeSLku MkíÞ, y®nMkk ðøkuhu
rMkØktíkkuLkku «[kh fhðku níkku. AíkktÞ ßÞkhu 1929Lkk sqLk{kt
yuf LkðSðLk «u{eyu yk çkkçkík fkøk¤ ÷¾e Mkq[Lk fÞwO fu
‘LksðSðLk’{kt Ãký ðíko{kLk Mk{k[khLkkt yuf-çku ÃkkLkkt ykÃkðkt
òuEyu. yux÷u økktÄeSyu yu Mkq[LkLku {n¥ð ykÃke ‘LkðSðLk’Lkk
çkeò ðk[fkuLkk yr¼«kÞ {kxu Lke[u {wsçk «&™ku ykÃÞk.
1. ‘LkðSðLk’ «u{eLke Mkq[LkkLku ík{u ÃkMktË fhku Aku ?
2. òu ÃkMktË fhíkk nku íkku fË ðÄkhðkLke sYh {kLkku fu yux÷k
fËÚke rLk¼kðe ÷ku ?
3. ík{u ‘LkðSðLk’ WÃkhktík çkeòt AkÃkkt ðkt[eLku òuEíke ¾çkh
LkÚke {u¤ðíkkt ? (LkðSðLk 23-6-29)
íÞkh ÃkAe yk «&™ku L kk W¥kh{kt ykðu ÷ k rðrðÄ
yr¼«kÞkuLku ÷ûk{kt ÷ELku, íkuyku yuðku rLkýoÞ Ãkh ykÔÞk níkk fu,
‘LkðSðLk’{kt Mk{k[khLku MÚkkLk LkÚke. íku{ýu ÷ÏÞw t ‘økúk{ðkMkeyku’
ðíko{kLk Mk{k[kh{ktÚke þwt {u¤ðu ? rMkLku{kLke «økrík, rð{kLkkuLke
økrík, ¾qLkkuLkk Mk{k[kh, søkík{kt [k÷íkkt rðÃ÷ðku, nfefík,
yËk÷íkku{kt [k÷íkk øktËk fuMkkuLkk øktËk ynuðk÷,
½kuzkËkuzLkk Mk{k[kh, MkèkLkk Mk{k[kh, {kuxhkurËLkk
yfM{kíkku ? ½ýu ¼køku íkku ðíko{kLk Mk{k[kh yux÷u
yk ðMíkw y ku s nku Þ Au . Aíkkt Þ økkt Ä eSyu
‘LkðSðLk’ yLku ‘nrhsLk’ Ãkºkku{kt ËuþLkk yufu
{n¥ðLkk «&™Lke [[ko Akuze Lknkuíke.
rð[khÃkºkku yLku Mk{k[khÃkºkkuLkkt YÃk yLku
Y¾ Lkku¾kt Lkku¾kt nkuÞ Au. Mk{k[khÃkºku ðk[fkuLku
Mk{k[kh rÃkhMkðkLkk nku Þ Au . ykðk Mk{Þu
MkkhkLkMkhkLkku ¼uË fhðkLkwt ‘‘ðíko{kLkÃkºkLkwt’’ fkÞo
÷kufrþûkýLkwt Au. ðíko{kLkÃkºkku{ktÚke ÷kufkuLku ykÄwrLkf
RríknkMk {¤e hnu Au. yk fk{ ykuAe sðkçkËkheLkwt
LkÚke. yuðwt Mk{su íkku nfefíkku Ëk¾÷ fhíkkt Ãknu÷kt
Ãkºkfkh y[fkÞk rðLkk Lk hnu, xqtfe {wËík{kt íkuykuLku
(ÃkºkfkhkuLku) MkkhkLkhMkk rLkýoÞ fhðku Ãkzu Au, Lku
Mkk[e nfefíkLkwt yLkw{kLk s fhðwt Ãkzu Au. yu{ Aíkkt
nwt {kLkwt Awt fu, Mkk[e nfefíkLkku rLkùÞ Lk ÚkE þõÞku
1-112
nkuÞ íkku {wÆ÷ íku nfefík Lk s ykÃkðe íku ðÄkhu Mkkhwt Au.’’ (¾he
fu¤ðýe, økktÄeS 1938 Ãkk.205-206) yksLkk yãíkLk
{krníkeÞwøkLkk ÃkºkfkhíðLku fux÷u ÞÚkkÚko ÷køkw Ãkkze þfkÞ íku [[koLkku
rð»kÞ Au. íku{ Aíkkt þwt AkÃkðwt yLku fux÷wt AkÃkðwt íku ðifÂÕÃkf ÃkMktËøke
Ãkºkfkhu MkíÞLke yLku «òfÕÞkýLke ¼kðLkkLku ykøk¤ ÄheLku fhðe
íku {íkLkk økktÄeS níkk. Ãkºkfkhíð nt{uþkt MkíÞLku s yLkwMkhu íkuðku
íku{Lkku ykøkún nkuÞ íku Mðk¼krðf Au. íkuyku fnuíkk fu swXkýkt
{nk¼ÞkLkf yLku yLkÚkofkhe Au. (nrhsLkçktÄw Ãkk. 35 Ãkk. 192)
(3) økktÄeSyu ÃkkuíkkLkk ð]íkÃkºkku{kt ¼k»kk ¼khu¾{ MktMf]ík
«[wh Lknª Ãký Mkh¤ ¾uzqík ðýfhLku Ãký Mk{òÞ yuðe «ÞkuS
íkuyku ÷¾u Au : ‘rntËwMíkkLk ¾uzqíkkuLke ÍqtÃkzeyku{kt ðMku Au. ðýfhkuLke
f¤k rntËwMíkkLkLke ¼ÔÞíkkLkkt M{hýku fhkðu Au. íkuÚke {Lku ÃkkuíkkLku
¾uzqík yLku ðfýh fnuðzkððk{kt nwt yr¼{kLk {kLkwt Awt. LkðSðLk
{khu íkku ¾uzqíkkuLke ÍqtÃkze{kt yLku ðýfhkuLkkt ½hku{kt ÃknkU[kzðwt Au.
{khu íkuykuLke ¼k»kk{kt íku ÷¾ðwt Au. íkuÚke ¾uzqíkku RíÞkËeLkkt Mkw¾-
Ëw:¾Lke ðkíkku LkðSðLk nt{uþkt íkuLke ¼k»kk{kt íku ÷¾ðwt Au íkuÚke
¾uzqíkku RíÞkËeLkkt Mkw¾ Ëw:¾wLke ðkíkku LkðSðLk nt{uþkt íkuykuLke
¼k»kk{kt fhþu.’’ (LkðSðLk 7-9-19) ºkeS økwshkíke MkkrníÞ
Ãkrh»kË{kt Ãký økktÄeSyu MkkrníÞfkhkuLku fkuþeÞkLke ¼k»kk{kt
MkkrníÞ Mksoðk rðLktíke fhu÷e.
økktÄeSLkkt ÷¾kýku MkkrnÂíÞf Lknª, Aíkkt rð[kh hsq
fhLkkhkt, {kºk rðî¼kuøÞ Lknª, Ãký «ò fu¤ðýeLku ÷ûk{kt hk¾eLku
yk{ sLkíkkLku WÃkÞkuøke ÚkkÞ yuðkt, Ãkºkfkh íkhefu yu{ýu yÇÞkMk
fheLku fkuE rLkrùík þi÷e Lknkuíke ¾e÷ðe. ÃkkuíkkLkk ytíkh{ktÚke su
¼kðku «økx Úkíkk yuLku þçËËun ykÃkðk ¼k»kkLkk f÷uðh íkhV
æÞkLk Lknkuíkwt hkÏÞw.t ÃkkuíkkLkk «ktíkLkku rntËw, {wMk÷{kLk, ÃkkhMke
ðøkuhu fku{ku økwshkíke ¼k»kk{kt yk rð[khLku Mk{S þfu yuLke
ykð~Þfíkk yu{Lku ÷køkíke yux÷u yuLku ÷ûk{kt ÷ELku suðe ¼k»kk
ÃkkuíkkLkk ¼kðkuLku ÔÞõík fhe þfu yLku yk{sLkíkk
yu ¼k»kkLku Íe÷e þfu íkuðe ¼k»kk{kt s ÃkkuíkkLkk
rð[khku hsq fÞko Ãký íku ¼k»kk ÓËÞLke níke.
‘y{khku WÆuþ’{kt íkuyku ÷¾u Au {khwt
¼k»kk¿kkLk ½ýwt ykuAwt Au... LkðSðLk{kt õÞktÞu
ðøkh rð[kÞwO ðkõÞ Lknª nkuÞ, Lkfk{wt rðþu»ký
Lknª nku Þ . ¾ht w òu í kkt MkíÞLku rðþu » kýLkk
þýøkkhLke sYh nkuíke LkÚke. þwØ nfefík{kt su
f¤k Au íku Lkfk{kt rðþu»kýkuÚke ¾hzkÞu÷e nfefíkku{kt
LkÚke s nkuíke.’’ yk{, økktÄeSLke ¼k»kk{kt ¾kMk
þýøkkh fu ykuÃk Lk nkuðk Aíkkt, yu{kt ykí{kLke
Mk{]rØ níke. ©e ykLktËþtfh Äúwð yu{Lke þi÷eLke
{w÷ðýe fhíkkt ÞÚkkÚko s fnu Au,’’ Ãkºkfkh íkhefu
yu{ýu økwshkíke ¼k»kk{kt MkkËe, MkeÄe yLku Mk[kux
Aíkkt ík¤ÃkËe Lknª, rfLíkw ykí{MktMfkhLke MkkËe
þku¼k Ähkðíke yuðe fkuEf yðýoLkeÞ þi÷e Ëk¾÷
fhe Au su rðîkLk yLku yrðîkLk MkðoLku Mkh¾e heíku
{wøÄ fhe {qfu Au.’’ (MkkrníÞ rð[kh
Ãk]. 52)
økkt Ä eSyu ¼k»kkËku » k
çkíkkðLkkhk yuf ðk[fLku ÷ÏÞwt níkwt
ðíko{kLkÃkºkLkku íktºke ¼k»kk rðþu
çkuËhfkh hnu íkku íku økwLkuøkkh çkLku Au.
‘{wŠþË’ yLku ‘y{kLkw»k’ þçËku {kV Lk ÚkkÞ íkuðk
Au...
¾hku Ëku»k íkku {khku s økýkÞ.‘‘yux÷wt s
Lknª íku{ýu LkðSðLk{kt rn{k÷Þ suÚke ¼k»kk
¼q÷ku ykðu íkku ‘‘LkðSðLk çkrn»fkh {tz¤’’ þY
fhðkLkwt Ãký ðk[fkuLku Mkq[Lk fhu÷wt. økktÄeS
MkkËe, Mkh¤ yLku ÷kuf¼kuøÞ ¼k»kkLkku «Þkuøk fhíkk íku{ Aíkkt
¼k»kkLke økrh{kLku Ãký ÃkqhuÃkqhwt {kLk ykÃkíkk. ‘yMÃk]~Þíkk’ yLku
‘{nkhk»xÙ Þkºkk’ suðk þçËkuLke VrhÞkË fhíkk ðk[fLku íku{ýu
¼k»kkLkwt ¿kkLk ðÄkhðkLke Ãký rðLktíke fhu÷e.
(4) økktÄeS òuzýe yLku {wÿý rðþu Ãký [ku¬Mk {íkLkk
níkk. ºkeS økwshkíke MkkrníÞ Ãkrh»kËLku xufku ykÃkðk {kxu ÷tzLk{kt
(íkk. 5-10-1909 Lkk hkus {¤u÷e) økwshkíkeykuLke Mk¼k{kt,
¼k»kk yLku òuzýeLke yhksfíkk òuELku, yf¤k{ý yLkw¼ðíkk,
ÃkkhMkeykuLku Mkíkus fhíkkt íku{ýu fÌkw tníkwt.’’ su nðu ík{khe {kËhe
sçkkLk ÚkE Au su ¼k»kk ík{u nðu Akuze þfíkk LkÚke, íkuLkwt ¾qLk Lk
fhku. ÃkkhMke ÷u¾fku MkhMk rð[kh, Mkh¤ økwshkíke{kt {qfu Au, Ãký
¼k»kkLkk Wå[khLku òuzýeLke Mkk{u òýu òýe òuELku ðuh çkktæÞwt
nkuÞ yu{ fhu Au. yk ðkík çknw ¾uËfkhf Au.’’ (E.yku. 20-11-
2909)
òuzýe yLku ¼k»kk þwrØ rðþu yu{Lkk rË÷{kt fux÷e Wífxíkk
nþu. íku {kxu ºkeS økwshkíke MkkrníÞ Ãkrh»kËLku økktÄeSyu fhu÷e
rðLktíke{kt «økx ÚkkÞ Au :
‘‘íkuLkk (Ãkrh»kËLkk) ykøkuðkLkkuyu ¼k»kkLkk òýfkh rnLËw,
{wMk÷{kLk yLku ÃkkhMkeLke yuf sqÚk fr{xe Lke{ðe yLku íku fr{xeLkwt
fk{ økwshkíke ¼k»kkLke WÃkh, ºkýu fku{Lkkt ÷¾kýku WÃkh Ëu¾hu¾
hk¾ðkLkwt íkÚkk ÷u¾fkuLku Mk÷kn ykÃkðkLkwt hk¾ðw.t rð[khþe÷ ÷u¾fku
ÃkkuíkkLkk ÷u¾ku yk fr{xeLke ykøk¤ ðøkh ÃkiMku MkwÄhkðe þfu yu{
çkLkðwt òuEyu.’’ (E.yku. 20-11-1909)
økktÄeS {kLkíkk níkk fu {wÿý MðåA, þwØ yLku Mkw½z nkuðwt
òuEyu. ¼k»kk, ÔÞkfhý, ðkõÞh[Lkk fu òuzýeLke ¼q÷ku íku{kt Lk
nkuðe òuEyu. yuLku {kxu «qV-hertzøk {kxu su íku MktMÚkkyu ykøkún
hk¾ðku òuEyu. økwshkíke ¼k»kkLkwt økkihð ðÄkhðk {kxu òuzýe
yLku ¼k»kkLke þwrØ rðþu «òLku òøk]ík fhíkkt íku{ýu fnu÷wt.
‘‘ytøkúuS ¼k»kkLkk þçËkuLke òuzýe ¾kuxe fhíkkt ykÃkýLku
þh{ ÷køku Au. íkuLkk fhíkkt {kík]¼k»kkLke òuzýeLkku ðÄ fhíkkt
ykÃkýLku þh{ ÷køkðe òuEyu. nðu ÃkAe fkuELku MðuåAkyu òuzýe
fhðkLkku yrÄfkh LkÚke.’’ (MkkÚko økwshkíke òuzýefkuþ, økqshkík
rðãkÃkeX {w¾Ãk]c WÃkhLkk økktÄeSLkk þçËku) yk rðþu íku{ýu rðþu»k
1-113
¼khÃkq ð o f fÌkw t níkw t . ’’ su ð e
yhksfíkk økw s hkíke þçËku L ke
òuzýe rðþu ðíkuo Au yuðe ¼køÞu
s çkeS fkuE ¼k»kk{kt nþu. su
¼k»kkLkk þçËkuLke òuzýe çktÄkE Lk
nkuÞ íku ¼k»kkLkk çkku÷Lkkhk støk÷e
Lk fnu ð kÞ íkku þw t fnu ð kÞ ?
(nrhsLk çkLÄw 4-2-1940)
yk yhksf ÃkrhÂMÚkrík MkwÄkhðk íkÚkk þwØ
òuzýe, ÔÞðÂMÚkík þçËfkuþ yLku Mkw½z {wÿý {kxu
LkðSðLk «fkþLk {trËh, økqshkík rðãkÃkeX yLku
LkðSðLk {wÿýk÷Þ îkhk íku{ýu Mk¾ík Ãkwhw»kkÚko fÞkuo
níkku. òuzýe yLku ¼k»kk rðþu økktÄeS Ãkkuíku [ku¬Mk níkk íku fnuðkLke
¼køÞu s sYh Au. íkuyku fk¤SÃkqðof þçËkuLkku WÃkÞkuøk fhíkk.
MkkËkt ðkõÞku, xqtfk þçËku yLku [ku¬Mk òuzýe. yk{ Aíkkt ÃkkuíkkLke
¼q÷ ÚkkÞ íkku {kVe Ãký {køkíkk. yLkwðkË fhíke ð¾íku fu yLÞ
Mk{Þu íkuyku fkuE þçË rðþu [ku¬Mk Lk nkuÞ íkku íku þçËLke ÃkqhuÃkqhe
òýfkhe {u¤ðíkk, yLÞ ÔÞÂõíkyku MkkÚku YçkY{kt fu Ãkºkku{kt íku
rðþu [[ko fhíkk yLku Ãkkuíku MktÃkqýo Mktíkwc ÚkkÞ ÃkAe s íku þçËLkku
WÃkÞkuøk fhíkk.
(5) økktÄeSyu ònuh¾çkh rðLkk ÃkkuíkkLkkt Ãkºkku [÷kðu÷kt.
y÷çk¥k, RÂLzÞLk ykuÃkerLkÞLk{kt þYykík{kt íkuykuyu ònuh¾çkh
÷eÄe níke. Ãký íkuykuyu Ërûký ykr£fkLkk MkíÞkøkúnLkku RríknkMk
(Ãk]. 164-5){kt LkkUæÞwt Au íku{ ònuh¾çkh {u¤ððk fhíkkt økúknfku
{u¤ððk ÃkkA¤ {nuLkík fhðe ðÄkhu V¤ËkÞe Au, yuðku yu{Lkku
{ík níkku.
14{e MkÃxuBçkh, 1919Lkk LkðSðLk{kt hkt. ¾ktzðk¤kLke
yk rðþuLke xefkLkku sðkçk ykÃkíkkt økktÄeS ÷¾u Au : ÿÔÞ ÷ELku
ßÞkhu ònuh¾çkh ÷uðk{kt ykðu Au, íÞkhu ònuh¾çkhLke ¼k»kkLke
yÚkðk íkku ðMíkwLke ÃkMktËøke fhðe ÷øk¼øk yþõÞ Au. su
ònuh¾çkhku y{khk òuðk{kt ykðe Au íku{ktÚke 99 xfk fuð¤
rLkhÚkof Au. ykÃkýu ¼q÷Úke {kLkeyu Aeyu fu ònuh¾çkhkuLku ykÄkhu
ykÃkýLku ykuAu ÃkiMku ðíko{kLkÃkºkku {¤e þfu Au. Ãký su ðMíkwLku
rðþu ònuh¾çkhku ykÃkðk{kt ykðu Au íku ðMíkwLkk ¾heËLkkhk ykÃkýu
s nkuEyu Aeyu yLku íku{kt ykÃkýu ònuh¾çkhkuLkwt ¾[o Ãký ðk¤e
Ëuðwt Ãkzu Au. yki»kÄkuLke rft{ík yki»kÄku{kt LkÚke, Ãký çkkx÷e, çkq[,
ònuh¾çkh yLku ÃkAe yki»kÄ ðu[LkkhLkk LkVk{kt Au. yuf ÃkiMkkLke
ËðkLkku ykÃkýu yuf YrÃkÞku ykÃkeyu Aeyu, ònuh¾çkhku Lk yÃkkíke
nkuÞ íkku íku {xeLku yhÄku YrÃkÞku íkku sYh ÚkkÞ.’’ ‘yu{ýu ònuh¾çkhku
yLku çkeS Lkfk{e ðMíkwÚke sux÷ku ¼køk ¼hkíkku níkku íku fkZeLku
yuLkkt ÃkkLkkt ½xkzâkt yLku yrÄÃkrík íkhefu sLkíkkLku MktçkkuÄeLku ÷ÏÞwt
fu, yk AkÃkwt ònuhMkuðk fhðkLku yux÷u fu rntËeykuLke ðíko{kLk
ÃkrhÂMÚkríkLke ¾he çkkík{e Ëuðk {kxu [k÷w hk¾ðk Äkhu Au. ð¤e,
íku ðu¤k økúknkufLke MktÏÞk Ãký LkðMkkuLke níke, yux÷u yu{ýu sýkÔÞwt
fu ykÚke ykuAe MktÏÞk Úkþu íkku AkÃkwt Lknª [÷kðe þfkÞ. yLku
ònuh¾çkh fkZe Lkk¾e yux÷u su çkkçkík çkkfe hnuþu íku Ãkku÷wt Ãkku÷wt RrLzÞk’, ‘nrhsLkçktÄ’w , Ãký rð[khÃkºkku níkk. fËe Ãký «[khÃkºkku
Lknª nkuÞ. (swðLkLkwt ÃkhkuZ Ãkk. 326) Lk níkkt. Ëktzefq[ fu ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkúnLke ÷zík WÃkkzu yLku økktÄeS
òu ònuh¾çkhku ÷uðe s Ãkzu íku{ nkuÞ íkku íku{ýu ÷ÏÞwt Au, {kMkr{rzÞkLkku rð[kh fhu yu ðkík s nkMÞkMÃkË Au. (Vq÷Akçk :
‘‘nwt sYh {kLkwt Awt fu yLkerík ¼hu÷e ònuh¾çkhkuÚke ðíko{kLkÃkºkku 15-8-92)
[÷kððkt yu ¾kuxwt Au.. ònuh¾çkh ÷uðe s nkuÞ íkku íkuLke WÃkh rhÃkkuxªøk çkkçkíku Ãký íkuyku ¾qçk MkkðÄ hnuíkk. rtnË{kt
ðíko{kLkÃkºkkuLkk {kr÷fku yLku yrÄÃkríkykuyu Lke{u÷e fzf [kufeËkhe ykÔÞk ÃkAe [tÃkkhýLkk MkíÞkøkún{kt hksuLÿçkkçkw íkÚkk MÚkkrLkf
nkuðe òuEyu. yLku {kºk MðåA ònuh¾çkhku s ÷uðkðe òuEyu.’’ ÷kufku îkhk {kuf÷kðkÞu÷k rhÃkkuxo{kt íku{Lku ½ýwt yÃkqhíkwt ÷køku÷wt.
(6) økktÄeS MkwMkßs yLku ykËþo Ãkºkfkh níkk. MkíÞ, ÃkAe òíku íkÃkkMk fheLku ¾qçk xqtfký{kt íku{ýu Lkðku rhÃkkuxo íkiÞkh
rLk¼oÞíkk, MkkËkE, MkËT¼kð yLku Mkrn»ýwíkk WÃkhktík Lkiríkfíkk fhu÷ku yLku MkkÚkeykuLku ynuðk÷ yríkþÞkuÂõík ¼Þkuo Lknª ÷¾ðk
yLku ykæÞkÂí{fíkk Ãký yu{Lkk ÃkºkfkhíðLku ðÄkhu íkusMðe çkLkkðu Mkq[ðu÷wt. ÃkºkfkhLke MkkÄLk MktÃkr¥k WÃkh ŸzkýÚke [[ko fhíkku yuf
Au. íkuyku ÃkkuíkkLkkt ÷¾kýku ÃkkA¤ ¾tík, Ãkrh©{ yLku íkxMÚkíkk Ãkºk íku{ýu yuf MkkÚkeLku ÷¾u÷ku. yu{kt yu{ýu sýkðu÷wt fu Þtøk
{kxu su Ëe½o Wãkuøk fhíkk íkuLkkÚke yu{Lke ¼k»kk{kt MÃküíkk yLku RrLzÞk{kt rð»kÞLke rðrðÄíkk Lknª ykðu íkku íkuÚke íku Qíkhíkwt LkÚke
yÚkoçkkuÄíkk ykÔÞkt yLku yu{ýu «kMkkrËf heíku {nkLk MkíÞku hsq Ëu¾kðkLkwt Ãký, rð»kÞkuLke ÃkMktËøke{kt {kir÷fíkk Lknª nkuÞ,
fÞkO Lku Mk{òÔÞkt. yuLkkÚke «òLke {kLkrMkf ¼q¾ Mktíkku»kkE yLku nfefíkLke [kufMkkE Lknª nkuÞ yLku rððu[Lk{kt çk¤ Lknª nkuÞ íkku
yu{Lkk SðLk{kt Lkðku «kýMkt[kh ÚkÞku. þwØ Mkh¤ ¼k»kk{kt Ãký yu sYh ûkwÿ ÷u¾kþu.
yf]rºk{ heíku økqZ ¿kkLk hsq ÚkE þfu Au yu yu{ýu økwshkíke sLkíkkLku økkÄeS ÃkkMku íkku MkUfzku Ãkºkku îkhk Ãkw»f¤ {krníke ykðíke.
ÃkkuíkkLkk «íÞûk áüktík îkhk çkíkkðe ykÃÞwt.
íkuyku su ftE ÷¾íkk íku Ãkqhe Ãký yu çkÄe{ktÚke fE õÞkhu «økx fhðe yuLkku
íku y ku su ft E ÷¾íkk íku Ãkq h e
MkkðÄkLkeÚke ÷¾íkk. ÃkqhÃu kqhe íkÃkkMk fÞko rLkýoÞ ¾qçk rððufÃkqðof fhíkk. fkhý, Mkíkík
MkkðÄkLkeÚke ÷¾íkk. ÃkqhuÃkqhe íkÃkkMk fÞko
ðøkh yLku {krníke {u¤ÔÞk ðøkh Ãkkuíku ðkxk½kxku [k÷íke nkuÞ íÞkhu Mkk{k ÃkûkLku ¾kuxtw
ðøkh yLku {krníke {u¤ÔÞk ðøkh Ãkkuíku fËe
fËe fktE Ãký ÷¾íkk Lknª. þçËuþçË Lk ÷køku yu Mkt¼k¤ðkLkwt nkuÞ Au. fþwt fk[wt Lk
fktE Ãký ÷¾íkk Lknª. þçËuþçËíkku¤eLku
íkku¤eLku ÷¾íkk. yu{Lkk ÷¾ký{kt õÞktÞ fÃkkE òÞ yu rðþu nt{uþk òøk]ík hnuðwt Ãkzu.
÷¾íkk. yu{Lkk ÷¾ký{kt õÞktÞ økqt[ fu
t fu yríkþÞkuÂõík, fxwíkk fu [k÷kfe yu{kt yu{ýu ÷ktçkk yLkw¼ðu ¾qçk MktÞ{
økq[
yríkþÞkuÂõík, fxwíkk fu [k÷kfe Lkshu
Lkshu Lknkuíkkt Ãkzíkkt. ÃkkuíkkLkwt Mk{økú fu¤ÔÞku níkku. íku{ Aíkkt «Mktøk ykÔÞu,
Lknkuíkkt Ãkzíkkt. ÃkkuíkkLkwt Mk{økú ÔÞÂõíkíkð
ÔÞÂõíkíð hsq fhe yuðe áZíkkÚke AkÃkktðk¤k suLku MfwÃk fnu Au íku Ãký fkuE ðkh
hsq fhe yuðe áZíkkÚke ÃkkuíkkLkk rð[khku
ÃkkuíkkLkk rð[khku hsq fhíkk fu yu{Lke íkuyku Lknkuíkk fhíkk yu{ Lknª. 1942{kt
hsq fhíkk fu yu{Lke f÷{ ík÷ðkh fhíkkt
f÷{ ík÷ðkh fhíkkt ðÄw þÂõíkþk¤e yu{ýu MkhfkhLkku yuf MkhõÞw÷h ÃkkuíkkLke
ðÄw þÂõíkþk¤e çkLke níke. yu{Lkk íku
çkLke níke. yu{Lkk íku fk¤Lkk ÷u¾ku rxÃÃkýe MkkÚku çknkh Ãkkzâku níkku yLku
fk¤Lkk ÷u¾ku yLkuf Ãkºkku yLku Mkk{rÞfku{kt
yLkuf Ãkºkku yLku Mkk{rÞfku{kt yufe ð¾íku Mkhfkhe íktºkLku Ëtøk fhe ËeÄwt níkwt. Ãký ykðwt
yufe ð¾íku ÃkwLk{worÿík Úkíkk yLku yk¾k
ÃkwLk{worÿík Úkíkk yLku yk¾k ËuþLkk íkuyku õðr[ík s yLku fuð¤ ÷kufrníkLke
ËuþLkk ¾qýu¾qýu ðt[kíkk. fLkiÞk÷k÷ {wLþe árüyu s fhíkk. fuð¤ MfwÃk fhðk ¾kíkh
¾qýu¾qýu ðt[kíkk.
fnu Au íku{ økktÄeSLkkt Ãkºkku ðk[fku{kt fËe Lknª. rðhkuÄeykuLkkt ÷¾kýku Ãký Ãkkuíku
ÄkŠ{f ÃkwMíkfku sux÷kt rðïMkLkeÞ yLku AkÃkíkk yLku íkuLkku rðøkíku MðMÚkíkkÚke sðkçk
÷kufr«Þ çkLÞkt níkkt. ÷kufku fkøkzku¤u yu{Lkk ÃkºkkuLke hkn òuíkkt. ykÃkíkk. yk ðMíkw yu{Lku ÷kuf{ík ½zðk{kt ¾qçk WÃkÞkuøke Úkíke.
Ãkºkfkh íkhefu su ykËþo íku{ýu hsq fÞkuo íku ÃkkuíkkLkk ÔÞðnkh y{wf Lkerík rðþu ÷kufkuLkk {Lk{kt su «&™ QXíkk íkuLkwt yk heíku
îkhk rMkØ fhe çkíkkÔÞku. yLku Ãkºkfkh søkík{kt Lkðku s [e÷ku rLkhMkLk Úkíkwt.
Ãkkze ÃkºkfkhíðLku Ãkrðºk çkLkkÔÞwt. økwshkíke yLku ytøkúuS çktLku íktºke íkhefu rðïLkk fu hk»xÙLkk «ðíko{kLk çkLkkðkuÚke Mkíkík
¼k»kk{kt yu{ýu ÃkkuíkkLkk ykËþoLku ð¤øke hneLku MkV¤ Ãkºk Mkt[k÷Lk ðkfuV hnuðkLkku Ãký íkuyku ykøkún hk¾íkk. Ërûký ykr£fk{kt
fÞwO. ©e h{ý÷k÷ ËuMkkE ÷¾u Au íku{ økktÄeSLkwt Ãkºkfkhíð yux÷u RÂLzÞLk ykuÃkerLkÞLk [÷kðíkk íÞkhu íkuyku ÷øk¼øk 200 sux÷kt
MkwtËh{kt MkwtËh, MÃkü{kt MÃkü, Mkqºk Mkh¾k yÚko¼khÚke ¼hu÷wt yLku Mkk{rÞfku òuE síkk yLku ÞkuøÞ ÷køku íku ¾çkhkuLke íkkhðýe fheLku
yíÞtík Þwõík þçË rðÄkLkðk¤wt økwshkíke yLku ytøkúuS MkkrníÞ.’’ ÃkkuíkkLkk Ãkºk{kt ykÃkíkk. yk{, Mkkhk Ãkºkfkh Úkðk íku{ýu Mk¼kLk
©e sðkn÷k÷ Lknuhwyu økktÄeSLku ¾qçk s yMkk{kLÞ yLku «ÞíLk fhu÷ku. ¼khík{kt Ãký íkuyku ‘çkkìBçku ¢kurLkf÷ xkEBMk’,
yMkhfkhf Ãkºkfkh íkhefu ðýoÔÞk níkk. ‘LkkøkÃkwh xkEBMk’, ‘RÂLzÞLk MkkurþÞ÷ rhVku{oh’ fu ‘{kuzoLk’ suðk
ðkMkwËuð {nuíkk ÷¾u Au : økktÄeS ÷kufLkkÞf íkhefu Ãkºkku{kt {n¥ðLkkt ÷¾kýku ðkt[íkkt. ÃkMktË fhu÷k ykðk ÷¾kýkuLke
y{urhfkLkk «{w¾ fu rçkúxLkLkkt ðzk«ÄkLk fhíkkt {nkLk níkk. íku{ýu fkÃk÷eyku ðkt[íkk.
{kMkr{zeÞkLkku rð[kh fËe fÞkuo Lknkuíkku. yu{Lkkt ‘LkðSðLk’, ‘Þtøk økktÄeSLkwt árü®çkËw {nkLk ykþkðkËeLkwt níkwt. yux÷u íkuyku

1-114
{kLkðeLkk ykí{MktMfkhLku áZkððkLke yLku fu¤ððkLke árüyu fkÞoðknf Mkr{ríkyu hk»xÙðkËe ðíko{kLkÃkºkkuLku yu ðxnwf{Lku íkkçku
ÃkkuíkkLkk Ãkºkku{kt ÷¾íkk. økktÄeSLkku ÃkkuíkkLkku rðfkMk su heíku þõÞ Lk Úkðk yLku «rMkrØ yxfkðe ËuðkLke nkf÷ fhu÷e.
çkLÞku íku s heíku çkÄkLkku ÚkE þfu yu {kLÞíkk íkuyku Ähkðíkk. økktÄeS {kLkíkk fu «òLku ÃkkuíkkLkku yðks hsq fhðk
RÂLzÞLk ykuÃkerLkÞLk îkhk íÞktLke sLkíkkLku fu¤ðíkk. ÃkkuíkkLkk ðíko{kLkÃkºkLke ykð~Þfíkk Au s. Mkhfkh yuLkk Ãkh fkÞËkÚke
rð[khku{kt fkuE Ãký økuhMk{s ÚkE nkuÞ íkku íkuLku Ëqh fhðk MÃkü ytfwþ Lk Ähkðe þfu. MkhfkhLkkt ¾kuxkt fk{kuLke yk÷ku[Lkk fhðkLkku
yLku ÷ktçkkt ÷¾kýku ÷¾íkkt. hiÞíkLkku yrÄfkh yçkkrÄík hnuðku òuEyu. yux÷u s 7-4-1919Lku
þYykík{kt íkuyku yrÄÃkríkLke Yyu «r[÷ík «ýk÷e rËðMku RrLzÞLk «uMk yuõxLkku ¼tøk fhðk yu{ýu Mkhfkh{kt LkkUÄkÔÞk
yLkwMkkh ‘y{u’ ÃkkuíkkLku {kxu «Þkuøk ÷¾íkk. fkhý íkuyku {kLkíkk rðLkkLkwt ‘MkíÞkøkún’ Lkk{Lkwt ðíko{kLkÃkºk «økx fhu÷wt yLku ÷¾u÷wt :
fu yrÄÃkrík su ÷u¾ ÷¾u íku{kt yuLkk yuf÷kLkk s rð[khku Lk nkuÞ, ‘‘yk Ãkºk ðkt[ku, íkuLke Lkf÷ fhku yLku r{ºkku{kt íkuðku «[kh
yuLkk MkkÚkeykuLkk rð[khku Ãký yu{kt Mk{kÞu÷k nkuÞ (SðLkLkwt ÃkhkuZ fhku fu íkuyku Ãký íkuLke Lkf÷ fheLku «[kh fhu’’. ({nkËuð¼kELke
ÃkkLk Lkt. 326) rnLË{kt ð]¥k Ãkºk þY fÞko ÃkAe yu{Lke yk zkÞhe ¼køk 4 Ãkk. 54) yLku yuLkwt æÞuÞ hsq fhíkkt fnu÷wt, ‘‘hku÷ux
rð[khMkhýe çkË÷kE níke yLku ÃkkuíkkLku {kxu yufð[Lk ðkÃkhíkk. fkÞËku hË fhðkLkk WÆuþÚke s MkíÞkøkúneyu sL{ Äkhý fÞkuo Au.
ykLke yMkh çkeòt Ãkºkku WÃkh Ãký Ãkzu÷e. yux÷u yuLkwt fk{ yu nþu fu MkíÞkøkúnLkk rMkØktíkLku yLkwMkheLku þe
íku{ýu ®nËw-{wMk÷{kLkLkkt ytík:fhýku yuf fhðkt níkkt. heíku yu fkÞËk hË fhkððk.’’
‘LkðSðLk’ îkhk †eykuLku òøk]ík fhðkLke yLku Ãkwhw»kðøkoLku †eyku «uMk yuõx fu MkhfkhLkk zhÚke MkiLÞLke çkefÚke AkÃkíkkt
«íÞuLke ÃkkuíkkLke VhòuLkwt ¼kLk fhkððkLke yr¼÷k»kk Ãký yu{ýu y[fkLkkhk ðíko{kLk ÃkºkfkhkuLku {kxu ‘ònuhkíkLke çkef’ yu {Úkk¤k
Mkuð÷u e. MkkËe Mkh¤ ¼k»kk{kt yk çkÄwt hsq fhe yu{ýu «òLku fu¤ððe nuX¤ íkk. 26-12-20Lku rËðMku yuf ÷u¾{kt íku{ýu ÷ÏÞwt níkw.t : ‘‘AqÃke
níke. yuLku ¾kíkh ykðe Ãkzíke øk{u íku ykVík WXkððk íkuyku Ãkku÷eMk ¾kíkkLke LkeÃks ykÃkýe økkuÃkLkr«Þíkk{ktÚke ÚkÞu÷e Au. yu
íkiÞkh níkk. AqÃkkÃkýkLkku ðk¤e[ku¤eLku íÞkøk fhe ËuðkÚke òMkqMk ¾kíkwt yuLke {u¤u
(7) økktÄeSyu ÃkkuíkkLkkt Ãkºkku{kt s çktÄ Ãkzþu. AkÃkkLkku fkÞËku ykÃkýk{ktLke
hksfeÞ-ÄkŠ{f-ykŠÚkf Mkk{krsf ykrË økkt
Ä eSyu Ãkºkku [÷kÔÞkt Ãký yk Lkk{ËkoELkk hkuøkLke s yuf rLkþkLke Au.
yLkuf rð»kÞkuLke [[ko fhe níke. ÷kufkuLku {kºk íkuy ku õÞkt Þ Mkhfkhe yt f wþ Lku ðþ òu ykÃkýu ykÃkýk EhkËkyku ònuhÃkýu
økw÷k{e Mkk{u s òøk]rík ÷kððkLkku íkuykuyu Lknku í kk ÚkÞk. ßÞkhu ßÞkhu MkhfkhLkk çkuÄzf çkku÷e çkíkkðíkk sEþwt íkku AkÃkkLkku
fËe EhkËku MkuÔÞku Lknkuíkku. y¿kkLkíkk, øku h ðksçke nw f {ku L ku íkkçku ÚkðkLkk fkÞËku yu{Lkku yu{ MkwfkE sþu. Ãknu÷
ytÄ©Øk, rLkhûkhíkk, †eykuLke ÂMÚkrík yk «Mkt ø kku Q¼k ÚkÞk íÞkhu íÞkhu yu { ýu fhLkkhkykuyu y÷çk¥k MkknMk ¾uzâwt ÷u¾kþu
çkÄkLkk Mkt˼uo íkuykuyu ÃkkuíkkLkkt Ãkºkku{kt íkkçku Úkðk fhkíkkt Ãkku í kkLkk ÃkºkLku çktÄ yLku MknLk fhðwt Ãkzþu. nwt íkku òu fkuE ÃkºkLkku
ðkhtðkh ÷ÏÞw tníkwt. †eykuLke ÂMÚkrík rðþu fhðw t s ðÄkhu Wr[ík íktºke Ãkkuíku s rð[khku ÃkMktË fhíkku nkuÞ yøkh
íkuyku rðþu»k ®[ríkík níkk. LkðSðLkLkk «Úk{ {kLku÷wt yLku çktÄ Ãký fhu÷wt «økx fhðk RåAíkku nkuÞ íku AqxÚke Ãkrhýk{Lke
ytf{k ts íku{ýu ÷ÏÞwt Au. ‘½uh ½uh †eyku LkðSðLk ðkt[u yu{ nwt fþe çkef hkÏÞk ðøkh AkÃke Lk þfíkku nkuÞ íkku yuðk ðíko{kLkÃkºkLku
nt{uþkt «¼w «íÞu {køkeþ. †eykuLkk rðLkk Ä{oLke hûkk fkuý fhu ? MkkV çktÄ fhe Ëuðwt s nòh Ëhßsu ðÄw ÃkMktË fhwt... ðíko{kLkÃkºkLkk
†eyku y¿kkLk yLku {qZ Ëþk{kt hnu, †eykuLku ®nËwMíkkLkLke ËþkLke MktÃkkËfu ÃkkuíkkLkk Mkkhk{kt Mkkhk rð[khku WÃkh yuðku Ëkçk fçkq÷ hk¾ðku
¾çkh Lk nkuÞ íkku ¼rð»ÞLke þe ð÷u ÚkkÞ ? íkuÚke LkðSðLk †eykuLku yu MktÃkkËfLkk ÄtÄk WÃkh Ãkkýe Vuhððk Mk{kLk Au.’’
òøk]ík fhþu yLku Ãkwhw»k ðøkoLku †eyku «íÞuLke íku{Lke VhsLkwt ¼kLk (9) økktÄeSyu Mkíkík ðk[fkuLku ÃkkuíkkLke Lksh Mkk{u hkÏÞk
fhkððk «ÞíLk fhþu.’’ yk WÃkhktík Mk{Þu Mk{Þu íku{ýu h[Lkkí{f níkk. RÂLzÞLk ykuÃkerLkÞLk Úke ÚkÞu÷k yLkw¼ðku ykí{fÚkk{kt xktfíkk
fkÞo¢{ku, MðËuþe {sqhkuLkk «&™ku, ËkYçktÄe ðøkuhu «&™ku, WÃkh íkuyku ÷¾u Au. ‘‘yk AkÃkk ðkxu htøkçkuhøt ke {Lkw»Þ Mð¼kðLku òýðkLkwt
÷¾u÷wt. íku{Lkwt fkÞoûkuºk íkku yk¾wt rnLËwMíkkLk níkwt. íkuyku ßÞkt ßÞkt çknw {éÞwt. íktºke yLku økúknfLke ðå[u rLkfx MðåA MktçktÄ çkktÄðkLke
síkk íÞktLkk «&™ku Mk{síkk, íku rðþu {LkLk fhíkk yLku ÃkkuíkkLku s Äkhýk nkuðkÚke {khe ÃkkMku ÓËÞ Xk÷ðLkkhk fkøk¤kuLkk Zøk÷k
ÞkuøÞ ÷køku íkuðku Wfu÷ Ãkºkku{kt ÷kufkuLku Mkq[ðíkk. Úkíkk. íku{kt íkuyku, fzðkt-{eXkt yu{ òíkòíkLkkt ÷¾kýku {khe ÃkkMku
(8) økktÄeSyu Ãkºkku [÷kÔÞkt Ãký íkuyku õÞktÞ Mkhfkhe ykðu. íku ðkt[e, rð[khe, íku{ktÚke íkkhý fhe sðkçk ykÃkðk yu
ytfwþLku ðþ Lknkuíkk ÚkÞk. ßÞkhu ßÞkhu MkhfkhLkk økuhðksçke {khu Mkkhwt W¥k{ rþûký ÚkE Ãkzâwt. íktºkeLke sðkçkËkhe nwt Mkkhe ÃkuXu
nwf{kuLku íkkçku ÚkðkLkk «Mktøkku Q¼k ÚkÞk íÞkhu íÞkhu yu{ýu íkkçku Mk{síkku ÚkÞku. {Lku fku{Lkk {kýMkku WÃkh su fkçkq {éÞku íkuÚke ¼rð»Þ{kt
Úkðk fhkíkkt ÃkkuíkkLkk ÃkºkLku çktÄ fhðwt s ðÄkhu Wr[ík {kLku÷wt yLku ÚkLkkhe ÷zík þõÞ ÚkE þku¼e Lku íkuLku òuh {éÞwt.’’
çktÄ Ãký fhu÷wt. ‘30Lke ÷zík ð¾íku Mkhfkhu ðxnwf{ çknkh ÃkkzeLku økktÄeSyu ÃkkuíkkLkk SðLkLku íkÆLk ònuh çkLkkðe ËELku
ðíko { kLkÃkºkku Ãkh ðÄkhu yt f w þ {q õ Þku yLku yu { Lke ÃkkMku ðk[fkuLke MkkÚku yu{ýu Sðtík MktÃkfo MkkæÞku níkku. yu{ýu yu{kt
ò{eLkøkeheyku {køke íÞkhu økktÄeSLke yMkh ík¤u s {nkMk¼kLke «&™ku¥kheLke þYykík fhu÷e. íku{kt fkuE Ãký ðk[f øk{u íku «&™

1-115
ÃkqAe þfu. yk{, «&™kuLke [[ko {kxu y÷øk hk¾u÷e søÞk{kt Ëuþ
yk¾k{ktÚke ytøkík, rçkLk ytøkík, hksîkhe, Mkk{krsf ðøkuhu yLkuf
«&™kuLke [[ko Úkíke. ðk[fLke LkkLke {kuxe fkuE Ãký xefkLku íkuyku
yðøkýíkk Lknª, yuLkku Wr[ík sðkçk ykÃkíkk. ð¤e, sðkçk
ykÃkðk{kt su rLk¼oÞíkk, íkxMÚkíkk yLku áZíkk Ëk¾ðíkk íkuLkkÚke
yu{Lkk ykí{MktÞ{Lkku ËhufLku Ãkrh[Þ Úkíkku.
‘LkðSðLk’, ‘ÔÞtøk RrLzÞk’, ‘nrhsLk’ fu ‘nrhsLk çktÄ’w Lke
VkE÷ku òuíkkt Ãknu÷e ðMíkw yu æÞkLk{kt ykðu Au fu yu{Lkkt ½ýkt çkÄkt
÷¾kýku Ãkºk ÷u¾fkuuLku W¥kh YÃku ÷¾kÞu÷kt Au. «&™kuLkku Ãkrh[Þ
yu{Lku yk{ktÚke Úkíkku níkku yLku íkuLkk sðkçkku îkhk íkuyku «òLkk
rð[khkuLku íktËwhMík h[Lkkí{f {køkuo ðk¤íkk níkk. yu{ýu fËe fkuE
Ãký Ãkºk ÷u¾fLke WÃkuûkk, {~fhe fu yð¿kk fhe LkÚke. yLku MkkiLku
Mkk[k rË÷Úke Mk{sðkLkku «ÞíLk fhe ÃkkuíkkLku Mkk[ku ÷køkíkku WÃkkÞ
rLk¾k÷Mk ¼kðu Mkq[ÔÞku Au.
(10) Ãkºkfkhíð{kt Mk{ÞLkwt ½ýwt {n¥ð Au, økktÄeS
rLkÞr{íkíkkLkku ½ýku ykøkún hk¾íkkt. yu{ýu ®sËøkeLkkt [k÷eMk
ð»ko AkÃkkt [÷kððk{kt økkéÞkt. yLku yu AkÃkkt AÃkkELku «økx Úkíkkt
nkuÞíÞkt s yu Ãkkuíku hnuíkk nkuÞ yuðwt ykuAwt çkLÞwt Au. ¼khík{kt
÷øk¼øk çkÄku s Mk{Þ Ãkkuíku çknkh Vhíkk s nkuÞ Aíkkt yuf Ãký
ð¾ík yu{Lkwt AkÃkwt Lke{u÷u rËðMku «økx Lk ÚkÞwt. nkuÞ yu{ çkLÞwt
LkÚke. AkÃkk {kxuLkwt ÷¾ký íkuyku ðu¤kMkh y[qf {kuf÷íkk.
çknkhøkk{ nkuíkk íÞkhu ÃkkuMxLkku Mk{Þ òýe ÷uíkk. yLku Mk{ÞMkh
ÃkkuíkkLkk ÷u¾ku ÃknkU[e òÞ íkuðe ÔÞðMÚkk fhíkk.
(11) økktÄeSLkku {ÞkoËk Ãkk÷LkLkku Ãký ykøkún níkku.
AkÃkkLkk ûkuºk{kt ykðíkwt nkuÞ íku s ÷uðw.t ßÞkhu ‘nrhsLk Ãkºkku’ þY
fÞkO íÞkhu ûkuºk {ÞkorËík fhðkLke sYh ÚkÞu÷e. ykðk Mk{Þu íkuyku
Akíke fXý fheLku rLkýoÞ ÷uíkk. ‘nrhsLk’ Ãkºk þY fÞko íÞkhu íku{kt
MÃkü sýkððk{kt ykÔÞw tníkwt fu :
It will still be solely devoted to the Harijan cause
and will scrupulously exclude poliitics.
ðÄko økÞk ÃkAe yu{ýu Ãkkuíku ‘nrhsLk’ ÃkºkkuLkwt MktÃkkËLk
MðefkÞwO íÞkhu Ãký yu s ðkík Ëkunhkððk{kt ykðe níke fu AkÃkkLkwt
MðYÃk þYÚke níkwt íku s hnuþu yLku yu hksfkhýÚke Ëqh hnuþu.
‘Harijan’ will remain what it has been ever since
it’s inception. It will rigorously eschew Politics.”
yLku ykÚke yu{kt fkUøkúuMkLkk yrÄðuþLkLkku WÕ÷u¾ Lknkuíkku
ykÔÞku. Ãkkuíku hksfkhý{ktÚke Aqxk ÚkÞk íkuLkku Ãký WÕ÷u¾ Lknkuíkku
ykÔÞku. 1935Lkk hksfeÞ Äkhk rðþu Ãký íku{kt fþwt ÷¾kÞwt Lknkuíkw.t
(12) yu{Lkk SðLkLkku ykËþo yu{ýu Ãkºkfkhíð{kt
[rhíkkÚko fÞkuo níkku. sux÷wt Ÿ[wt, ¼ÔÞ yLku Ãkrðºk yu{Lkwt SðLk
níkwt, íkux÷wt {nkLk yu{Lkwt Ãkºkfkhíð níkwt. yu{kt Mkå[kE yLku MkkËkE
níkkt. Mk{ks fÕÞkýLke ¼kðLkk níke. MkLkMkLkkxeLku íku{kt MÚkkLk
Lknkuíkwt. íkuyku {kLkíkk fu AkÃkkLkwt ÷ðks{ yux÷wt nkuðwt òuEyu fu íku
Mðkð÷tçke ÚkE þfu. yuLku Mðkð÷tçke çkLkkððk {kxu fkuE Ãký «fkhLkk
f]rºk{ WÃkkÞku yu{ýu rLktã {kLÞk níkk.
1-116
÷kzo hkuÍçkheyu ðíko{kLkÃkºkkuLku LkkÞøkúkLkk ÄkuÄLke WÃk{k
ykÃke níke. økktÄeSyu Ãký rLkhtfwþ f÷{Lkk ÄkuÄLku ykí{MktÞ{Úke
çkktÄe ÷E yuLkku Wr[ík WÃkÞkuøk fhðkLkwt ÃkkuíkkLkk «ÞíLk «Þkuøkku
îkhk çkíkkÔÞwt. Ãkºkfkh Mkki «Úk{ ÷kufMkuðf nkuðku òuEyu yu Ãký
økktÄeSyu ÃkkuíkkLkk WËknhý îkhk Ãký níkk. yux÷u ÷kuf{íkLkwt
«rík®çkçk Íe÷e ËuþLke Ãkhíktºk ÂMÚkrík{kt ÷kuf{íkLku ½zðkLkwt fk{
yu{ýu nkÚk{kt ÷eÄwt. yu{ýu «òLku ykí{MktMfkhLke Ëeûkk ykÃke.
¼kiríkf Mk{]rØ ÃkkA¤Lke ½u÷AkLku ðßÞo økýe ykí{Mk]rØ
ðÄkhðkLke ÃkkuíkkLkk SðLk yLku fkÞo îkhk «uhýk ykÃke.
(13) økktÄeSLkk ÃkºkfkhíðLke yMkhku økwshkíkLkkt fux÷ktf
AkÃkkt yLku Mkk{rÞfkuyu ÞÚkkþÂõík Íe÷e Au.
ËirLkfku{kt ©e y{]ík÷k÷ þuX yLku Íðuh[tË {u½kýe suðk
íktºkðknfkuLkwt suLku {køkoËþoLk {¤u÷wt íku ‘Mkkihk»xÙ’ Ãkºk{kt økktÄe -
árüLkku MÃkþo Ëu¾kíkku yLÞ Ãkºkku{kt rðïðkíMkÕÞ, «çkwØ SðLk,
¼qr{Ãkwºk, MkíÞkøkún, MðhksÄ{o, rþûký yLku MkkrníÞ, fkurzÞwt,
Akºkk÷Þ, rþûký Ãkrºkfk, ðxð]ûk, YÃkkhu÷, rðãkÃkeX, «MÚkkLk,
ÞwøkÄ{o, MktMf]rík, Lkðkt {kLkðe SðLk{kÄwhe, r{÷kÃk, rðï
{kLkð, rûkríks, rLkheûkf, ßÞkuŠíkÄh, MktMkkh, Mkwrð[kh, fÕÞký
Þkºkk, «kÞrùík, ¾kËe øk]n Wãkuøk, rLkfuíkLk, økúk{ MðhkßÞ,
Ãkrhðkh - ðøkuhu Ãkºkkuyu ÞÚkkþÂõík økktÄe rð[khLke yMkhLku Íe÷e
níke yLku ðk[fku MkwÄe ÃknkU[kzðk{kt Mkuíkwt çkLÞkt níkkt. yk{ktÚke
½ýkt Ãkºkku yíÞkhu çktÄ Ãkze økÞkt Au. økktÄeSLke Ãkºkfkh íkhefuLke
çkeS yMkhku íku{Lkk Mk{fk÷eLk MkkÚkeyku WÃkh Ãký Ãkze níke.
økktÄeSyu Ërûký ykr£fk{kt RrLzÞLk ykuÃkerLkÞLk 10-
11 ð»ko, Þtøk RrLzÞk, LkðSðLk 13 ð»ko yLku nrhsLk Ãkºkku
ÃktËh ð»ko yu{ {¤eLku yuftËhu 40 ð»ko MkwÄe MkkÃíkkrnf YÃku AkÃkkt
[÷kÔÞkt níkkt. nrhsLk ÃkºkLkku Ãknu÷ku ytf 11-2-1933Lkk hkus
©e ykh. ðe. þk†eLkk MktÃkkËf ík¤u «økx ÚkÞu÷ku. økktÄeSLkk
yðMkkLk çkkË. Mk. 1948Lkk {k[oLke 13-14-15 íkkhe¾u
Mkuðkøkúk{{kt h[Lkkí{f fkÞofíkkoykuLkwt Mkt{u÷Lk {éÞwt. su{kt økktÄe -
{]íÞwÚke çktÄ Ãkzu÷kt nrhsLk Ãkºkku ÃkwLk: [k÷w fhðkLkku ®n{ík¼Þkuo
rLkýoÞ ÷uðkÞku. ©e rfþkuh÷k÷ {þYðk¤kLkk íktºke ÃkËu nrhsLk
çktÄw [k÷wt ÚkÞwt. íkuykuLkwt 9-9-1952Lkk hkus {]íÞw Úkíkkt {økLk¼kE
ËuMkkELku íkuLke sðkçkËkhe MkkUÃkkE, ½xíke síke økúknf MktÏÞk yLku
ðÄíke síke ¾kuxLku ÷eÄu 25-2-1956Lkk AuÕ÷k ytf MkkÚku 1-3-
1956Úke nrhsLkÃkºkkuLku çktÄ fhðkLkku rLkýoÞ ÷uðkÞku yLku yu
heíku økktÄeSLkkt Ãkºkku ÞwøkfkÞo fheLku ÃkºkfkhíðLkk yrîríkÞ {qÕÞku
«MÚkkrÃkík fheLku r[htSðe çkLke økÞkt !
303, ¾kþeÃkkhe¾ fkuBÃk÷uûk, 29, ykËþo MkkuMkkÞxe,
¼økðíke [uBçkMko ÃkkA¤, Mke. S. hkuz, y{ËkðkË-380 009.
VkuLk : 26446947
 økwshkíkLke ðkMíkwf÷k
‘ðkMíkw’ yu ½h çkktÄðkLke søÞk, ½h ðøkuhu {kxu ðÃkhkíkku
þçË Au. ßÞkhu ‘ðkMíkw rðãk’ yu {fkLk çkktÄðkLke rðãk, MÚkkÃkíÞ
ðøkuhu {kxu ðÃkhkÞ Au. yk{ ðkMíkwf÷k yu rþÕÃk yLku MÚkkÃkíÞ
{kxu ðÃkhkíkku þçË Au. íku{kt rðrðÄ yÚkoLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.
Mkk{kLÞík: rþÕÃk yu ‘f÷k, fkheøkhe, EsLkuhe, nkÚk fu Þtºk îkhk
fhkÞu÷ fkuE h[Lkk fu yuðe h[Lkk fu ðMíkw çkLkkððk {kxuLke f÷k
yuðku yÚko Ähkðu Au.
‘MÚkkÃkíÞ’ Ãký rþÕÃkLke su{ rðrðÄ yÚkkuo Ähkðu Au, Ãkhtíkw
ynª íkuLku çkktÄfk{ fu hnuXký fu rLkðkMkMÚkkLkLkk yÚko{kt Mkk{kLÞ
heíku ðÃkhkÞ Au. íku{s Ãkqò fu yuðk fkuE fkÞo {kxu Ãknkzku{kt
ftzkhu÷e økwVkyku ík{s s¤kþÞku (ðkð, fqðk, ík¤kð, Mkhkuðh
ðøkuhu) íku{s E{khíkku ðøkuhu suðe ðMkðkx {kxuLke søÞkyku WÃkhktík
Lkøkh fu økk{{kt rðrðÄ «fkhLkkt çkktÄfk{ {kxu ðÃkhkÞ Au. yk
çkÄe f÷kykuLkwt þkMºk íku ðkMíkwMkkMºk.
ðkMíkwþkMºkLku yÚkðoðuËLkku WÃkðuË fÌkku Au. yuLke Ãký ÷ktçke
ÃkhtÃkhk Au. yuLkk çku rð¼køk Au. rþÕÃk yLku MÚkkÃkíÞ. ¼ðLk
{nk÷Þ, «kMkkË, Lkøkh, Ëwøko, þ÷kþÞ ðøkuhu ytøkkuLkku Mk{kðuþ
‘MÚkkÃkíÞ’{kt fhðk{kt ykðu Au. ßÞkhu Míkt¼ku, økðkûkku, Ëwøkoÿkh
ðøkuhu WÃkhLke rðrðÄ «fkhLke fkuíkhýe íku{s {qŠík ðøkuhu Mkwþku¼Lkku
fu Mðíktºk ÃkËkÚkkuo ‘rþÕÃk’Lke ytíkøkoík ykðu Au.
ðkMíkwþkMºkLkk ík÷MÃkþeo yÇÞkMk {kxu Ãkqðko[kÞkuoyu h[u÷k
økútÚkku MkkÄLkYÃk Au. Ãkwhkýkfk¤Lkk økútÚkku WÃk÷çÄ LkÚke. “yÂøLk-
Ãkwhký”{kt yuðk íkuh økúÚt kkuLke Mkqr[ ykÃku÷e Au. {íMÞÃkwhký, ¼rð»Þ
Ãkwhký, rð»ýw Ãkwhký ðøkuhuLkkt fux÷kf yæÞkÞku rþÕÃk rð»kÞLkk Au.
íkktrºkf økútÚkku{kt íku{s LkeríkþkMºk yLku ßÞkurík»kLkk rðrÄrðÄkLk
økútÚkku{kt Ãký Úkkuzwtf rþÕÃkMkkrníÞ {¤u Au.
Ãkkt[{e MkËeLkk ‘çk]nË Mktrníkk’ yLku ‘þw¢Lkerík’ suðk økútÚkku
Ëuðk÷Þ rLk{koýLkkt rMkØktíkku ykÃku Au, suLkwt yLkwMkhý íÞkh ÃkAeLkk
Mk{Þ{kt ÚkÞu÷wt òuðk {¤u Au. ‘÷ûký Mk{wå[Þ’ yu Mkkík{e MkËeLkku
W¥kh ¼khíkLkk rþÕÃkLku ÷økíkku økútÚk Au. ßÞkhu yu s Mk{Þøkk¤kLkku
fuþðËuð hr[ík ‘ðkMíkwrík÷f’ økútÚk yu Ãkrù{ ¼khíkLke rþÕÃkf÷kLku
÷økíkku Au.
©e «¼kþtfh Mkku{Ãkwhk LkkUÄu Au fu Lkð{e-ËMk{e MkËe{kt
rþÕÃkLkk {nkøkútÚkku W¥k{ «fkhLkk {nk«MkkËkuLkk rMkØktíkku WÃkh
MktMf]ík ¼k»kk{kt h[kÞk níkk. rþÂÕÃkykuLkku fux÷kuf ðøko MktMf]ík
¼k»kkÚke y¿kkík nþu, Ãkhtíkw r¢Þkí{f ¿kkLk{kt fwþ¤ níkk. økútÚkMÚk
¿kkLkLkk y¼kðu íku{s ÞkuøÞ W¥kusLkkLkk y¼kðu rþÕÃkLkk {nkøkútÚkku
‘ð]ûkkýoð’, ‘ûkehkýoð’, ‘sÞÃk]åAk’, ‘ðkMíkwþkMºk’, ‘ðkMíkwrðãk’
suðk y{qÕÞ {nkøkútÚkkuLke yøkíÞ ykuAe sýkíkkt íku økútÚkkuLkkt «fhýku
ðuhrð¾uh Úkíkk økÞk. økútÚk¼tzkhku{kt fux÷wtf Mk[ðkE hÌkwt fu fkuE
yÇÞkMke rþÕÃke ÃkkMku Mk[ðkE hÌkwt íkux÷wt s çkåÞwt.
1-117
- ¼qÃkuLÿ Ëðu
Mkku÷tfe fk¤{kt økwshkík-{k¤ðkLkk «Ëuþ{kt çku {n¥ðLkk
rMkØktík økútÚk h[kÞk. yuf {k¤ðkLkk Ãkh{kh hkò ¼kusËuð (E.Mk.
1018-1060)Lkk Lkk{u [zu÷ku ‘Mk{hktøký MkqºkÄkh’ yLku çkeòu
‘yÃkhkrsík Ãk]åAk’ yk{ktLkku çkeòu økútÚk «Úk{ fhíkkt çku Mkifk ÃkAeLke
f]rík Au.
ÃktËh{e MkËe{kt yýne÷Ãkwh ÃkkxýLkk «rMkØ rþÕÃke
MkqºkÄkh {tzLku {uðkzLkk fwt¼k hkýkLkk «kuíMkknLkÚke ‘«kMkkË{tzLk’,
‘ðkMíkw{tzLk’ ‘YÃk{tzLk’, ‘hksðÕ÷¼’, ‘ðkMíkwMkkh’, ‘Ëuðíkk
{qŠík«fhý’ ðøkuhu økútÚkkuLke h[Lkk fhe ðkMíkwf÷k{kt rþÕÃkMkkrníÞLkku
WØkh fÞkuo.
ËeÃkkýoð, ûkehkýoð, sÞÃk]åAk, ðkMíkwþkMºk, ðkMíkwrðãk
yu økútÚkkuLku fux÷kf ËMk{e MkËe ykMkÃkkMkLke h[Lkk {kLku Au, ßÞkhu
íku økútÚkku{kt ykðíkk «kMkkËku ðøkuhuLkkt Lkk{ku WÃkhÚke fux÷kf íku økútÚkkuLku
ÃktËh{e MkËeLkk nkuðkLkwt fnu Au.
ykÄwrLkf Mk{Þ{kt ©e økßshu ‘«kMkkË {tzLk’ økúÚt kLkku fux÷kuf
¼køk «fkþrík fhu÷ku. LkrzÞkËLkk fkuE MkßsLku ‘yÃkhkrsík’ økúÚt kLkk
yufkË-çku yæÞkÞku «fkrþík fhu÷k. ðZðkýÚke ‘«kMkkË {tzLk’Lkku
«Úk{ yæÞkÞ yLku ‘fuþhks’ «fkrþík ÚkÞu÷. søkLLkkÚk¼kEyu
‘çk]nË-rþÕÃkMkkMºk’Lku ºký rð¼køk{kt «fkrþík fÞkuo. ÄúktøkÄúkLkk
©e Lk{oËkþtfh {q¤S¼kEyu ‘rþÕÃkhíLk’ Lkk{u {kir÷f økúÚt kLke h[Lkk
fhe. ©e «¼kþtfh ykuÄz¼kEyu ‘ðkMíkwMkkh’ íku{s ‘ËeÃkkýoð’
(W¥khkÄo) økútÚkku «økx fÞko.
MÚkkÃkíÞLkk «fkh íkhefu òuEyu íkku MÚkkÃkíÞLku Lkkøkrhf yLku
Mkkt«ËkrÞf yu{ çku rð¼køk{kt ðnU[ðk{kt ykðu Au. LkkøkrhfkuLke
«kÚkr{f sYhíkku Ãkqhe Ãkkzíke E{khíkku suðe fu økúk{ fu Lkøkh, Lkøkh
fu økúk{sLkkuLku hnuðk {kxuLkkt rLkðkMkMÚkkLkku, økk{ fu LkøkhLkwt hûký
íku{s LkkøkrhfkuLkk hûký {kxuLkk fkux-rfÕ÷k fu Ëwøkkuo yLku LkkøkrhfkuLke
Mkki «Úk{ sYrhÞkík íku s¤kþÞku íku { s yLÞ ykð~Þf
ðMíkwrLk{koýLkku ‘Lkkøkrhf MÚkkÃkíÞ’{kt Mk{kðuþ fhðk{kt ykðuAu.
ßÞkhu ÷kufkuLke {kLkrMkf sYhíkku ÄkŠ{f yLkwckLkku fu ËuðMÚkkLkÚke
Mktíkku»kkÞ Au. Ä{o yu {kLkðSðLkLkwt yuf yøkíÞLkwt ytøk Au. yu Ä{o
yLkuf Mkt«ËkÞku{kt rð¼krsík ÚkÞu÷ku Au.
ykÚke ÄkŠ{f sYhíkku Ãkqhe Ãkkzíkkt Ëuðk÷Þku, {qŠíkyku,
Mkwþku¼Lkku ðøkuhuLku ‘Mkkt«ËkrÞf MÚkkÃkíÞ’Lkku ¼køk økÛÞku Au.
Lkkøkrhf MÚkkÃkíÞLku Mkøkðzíkk ¾kíkh, økúk{ yLku Lkøkh
ykÞkusLk, ËwøkkorðÄkLk, ík¤kð, fwtz, ðkÃke, fqÃk yLku, yLÞ -
yu{ [kh rð¼køk{kt ðnU[e Lkk¾ðk{kt ykÔÞku Au. «k[eLk fk¤{kt
þkMºkMkt{ík ÃkØríkyku îkhk Lkøkh ykÞkusLk Úkíkwt nþu yu{ {kunU-
òu-Ëzku fu økwshkíkLkk ÷kuÚk÷ suðk LkøkhkuLkk Wí¾LkLk WÃkhÚke
yLkw{kLke þfkÞ. {æÞfk÷eLk Mk{Þ{kt fËk[ yu rðM{]ík ÚkÞwt nþu.
‘{kLkMkkh’ LkøkhLkk ykX ¼uË ykÃku Au. (1) hksÄkLkeÞ
Lkøkh (2) fuð÷ Lkøkh (3) Ãkwh (4) Lkøkhe (5) ¾ux, (6) ¾ðox ºÞtøke, [íkwhtøke, Ãkt[ktøke, »kztøke rð¼køkku{kt ðnU[ðk{kt ykðu
(7) fwçs yLku (8) ÃkèLk. yk ¼uËku Mkk{kLÞ nþu yu{ yksLkk Au. su{kt siLkkuLkk çkkðLk rsLkk÷Þ, fåALkk ytòhLkwt ¼zuïhLkwt
¾uzk, Ãkkxý, fkLÞfwçs ðøkhu Lkk{ku ÃkhÚke yLkw{kLk fhe þfkÞ. {trËh, ðZðkýLkwt hkýfËuðeLkwt {trËh, ftçkkuELkwt [tÿ{kur÷, ÚkkLkLkwt
‘Ãkwh’ yLku ‘Lkøkh’ íkku ½ýk Mkk{kLÞ þçËku çkLke økÞk Au. {wrLkçkkðk, MkusfÃkhLkku Lkð÷¾ku, fkuxkÞLkwt MkqÞo{trËh, røkhLkkhLkwt
ðkMíkwMkkMºkLke árüyu LkkUÄÃkkºk Lkøkhh[Lkk (1) Ëtzf, (2) Lkur{LkkÚk {trËh, ykMkkuzkLkwt sMk{÷LkkÚkLkwt {trËh, økçkkzkLkwt
Mkðoíkku¼ÿ (3) LkLÄkðíko, (4 ÃkÈf, (5) MðÂMíkf, (6) «Míkh, Ãkt[kÞíkLk {trËh yu{ yLkuf {trËhku økýkðe þfkÞ. yk WÃkhktík
(6) fk{wof yLku (8) [íkw{wo¾ suðk LkøkhLke çkktÄýeLkk ykfkhku íÞkhÃkAeLkk Mk{ÞLkk yLkuf {trËhku yu{kt W{uhe þfkÞ.
WÃkhÚke sýkÞ Au fu ykÃkýu íÞkt Lkøkh-ykÞkusLk yk çkÄk ÷ûkýkuLku rþÕÃkf÷kLke árüyu Mkkihk»xÙ-fåA yLku økwshkíkLkkt økk{u
÷ûk{kt hk¾eLku Úkíkwt nþu. økk{ Q¼uu÷kt {trËhku{ktLke yLkuf {qŠíkyku r¼LLk r¼LLk Mkt«ËkÞLkk
«k[eLk Mk{Þ{kt Ëwøko rðÄkLk Ãký yk þMºkkLkwMkkhe Úkíkwt ðk½k ÃknuheLku Q¼uu÷e fu çkuXu÷e òuðk {¤u Au. yk {qŠíkf÷k Ãký
nþu. ‘{kUnu-òu-Ëzku’ fu nzÃÃkLk Mk{ÞLke ½ýe Lkøkheyku rfÕ÷k fu «k[eLk Mk{ÞÚke yÂMíkíð{kt ykðu÷e Au. «k[eLk LkøkhkuLkk
ËwøkoLkwt ykðhý Ähkðíke níke. ykðe Lkøkheyku{kt htøkÃkwh (íkk. Wí¾LkLk{ktÚke «kÃík f÷k{Þ {qŠíkyku, h{fzkt ðøkuhu WÃkhÚke yuLke
÷ªçkze), ÷kuÚk÷ (rs. y{ËkðkË), fåALke LkðeLkk¤, Mk{køkkuøkk, «íkerík ÚkkÞ Au. Auf {kiÞo fu økwÃíkfk¤Lke çkkiØ økwVkyku{kt LkkLke-
ËuMk÷Ãkh - økwtík÷e, fxuMkh, ÷qýk, Mkwh fkuxzk, Ãkçkw{z ðøkuhu. {kuxe «rík{kyku yksu Ãký íku fk¤Lke {qŠíkf÷kLkku Ãkrh[Þ ykÃku
Mkkihk»xÙLkk yk{hk, ÷k¾kçkk𤠫¼kMk, ®fËh¾uzk, fýsuíkh, Au. ûkºkÃk yLku fwþkLkfk÷, Mkku÷tfe yLku MkÕíkLkfk¤Úke {ktzeLku
økwshkík{kt ¼køkk ík¤kð, {nuøkk{, íku÷kuË ðøkuhu økýkðe þfkÞ. yksÃkÞoLík yk f÷k fktEf Lku fktEf LkðeLk VuhVkh MkkÚku «[r÷ík
yk{ktLke fux÷ef Lkøkheyku økk{økZ Lku ËhçkkhøkZ Ähkðíke níke. hne Au. økwshkíkLke {qŠíkf÷kLkku ¼ÔÞ ðkhMkku økwshkíkLkk økkt{zu
yu WÃkhÚke økZ fu ËwøkoLke sYhík ½ýk ÷ktçkk Mk{ÞÚke MðefkhkÞu÷e økk{zu ðuhkÞu÷ku Ãkzâku Au. yk{kLkwt ½ýwt ÃkhËuþ ¾U[kE økÞwt Au, íku{
sýkÞ Au. ykðk WÃkhÚke Ëwøkoh[LkkLkwt þkMºk rðfrMkík ÚkÞwt nþu. Aíkkt økwshkíkLke rðrþüíkk yuLke ðkMíkwf÷k{kt sýkE ykÔÞk rðLkk
yk rfÕ÷kyku{kt ytËhLkk Ëhðksu MkirLkfku hk¾ðkLke hnuíke LkÚke.
ÔÞðMÚkk, ËhðkòLkk hûký {kxu {sçkqík çkkhýkt, íkkuhýku, ‘Ãkqðko÷Þ’, 8, Ãkrh{÷ MkkuMkkÞxe,
{qŠíkrþÕÃkku ðøkuhu íkífk÷eLk Ëwøko ÔÞðMÚkkLkku ÏÞk÷ ykÃku Au. yu{kt Ëk¤e{e÷ hkuz, MkwhuLÿLkøkh-363001
Ãkwhîkh fu «íkku÷eLke h[Lkk LkøkhLke ÞwØLkk Mk{Þu hûký ûk{íkk VkuLk : 02752-283632
yLku þktríkLkk Mk{Þu þku¼k«Ëíkk «þtMkLkeÞ nkuðkLkwt ¼khíkeÞ
ðkÊT{Þu íkÚkk ðkMíkw økútÚkkuyu yLkufðkh LkkUæÞwt Au. ͪÍwðkzk, ftÚkfkux,
z¼kuE, ðzLkøkh ðøkuhu MÚk¤ku fkux {kxu òýeíkk Au.
ðkMíkwøkútÚkku{kt s¤kþÞku{ktÚke ÔÞðMÚkk íkÚkk Ãkwh fu LkøkhLke
h[k{kt íkuLkwt MÚkkLk {n¥ðÃkqýo hnu÷ nþu. s¤kþÞku{kt {wÏÞíðu
[khu çkkswyu çkktÄu÷k Mkhkuðh, ÃkÚÚkhLkk ½kx, ÃkøkrÚkÞktLke
h[Lkkðk¤k fwtz yLku rðrþü «fkhLke h[Lkk Ähkðíke ðkð {n¥ðLkwt
MÚkkLk Ähkðu Au . ÃkkxýLkw t Ëw ÷ o ¼ Mkhku ð h fu MknMºk®÷øk,
ðeh{økk{Lkwt {wLkMkh fu {kLkMkh, Äku¤fkLkwt {÷kð, {kuZhu kLkku hk{fwzt ,
÷kuxuïhLkku (rs. {nuMkkýk) fwtz, ËuËkËhkLkku (rs. MkwhuLÿLkøkh)
fwtz, ðZðkýLke {kÄkðkð, ÃkkxýLke hkýe WËÞ{ríkLke ðkð,
çkkÞz, LkrzÞkË íku{s yLÞ MÚk¤kuLke ðkðku yk çkÄk s¤kþÞku{kt
økýkðe þfkÞ.
ðkMíkwrðãk{kt Ëuðk÷ÞkuLkk MÚkkÃkíÞ{kt Mkkhwt yuðwt ÃkrhðíkoLk
òuðk {¤u Au. «kht¼{kt rþ¾hLke h[Lkk WÃkhÚke Lkkøkh, ðuMkh
yLku ÿkrðz yu{ ºký ¼uËku çkíkkðkÞk Au. íku{kt Ãkrù{ ¼khík{kt
Lkkøkh þi÷eLkku ½ýku «Mkkh ÚkÞu÷ku Au. Mkku÷tfe Mk{Þ{kt yk þi÷e
yuLkkt ÔÞkÃkf ÷ûkýku {kxu økwshkík-hksMÚkkLkLkk «ËuþkuLkkt {trËhku{kt
òuðk {¤u Au. yk ÃkhtÃkhkLkk {trËh íkuLke yøkkWLke ÃkhtÃkhkLkk
Akã «kMkkËkuÚke swËe Ãkze ykðu Au. [kiË{e MkËeLkk ykht¼ MkwÄe{kt
h[kÞu÷kt yk þi÷eLkk {trËhkuLkku ¢r{f rðfkMk íku Mk{ÞLkk {trËhku{kt
òuE þfkÞ Au. yk {trËhku{kt Ãký yufkÞíkLk fu yufktøke, îÞtºke,

1-118
 nrh«MkkË ÔÞkMk, çkfkuh Ãkxu÷ yLku.....
©e nrh«MkkË ÔÞkMkLkku sL{ 16{e, sqLk-1909Lkk hkus
¾uzk rsÕ÷kLkk {kíkh økk{u ÚkÞku níkku. íku{Lkwt çkk¤Ãký çkkuzfk økk{
(rs. r{Þkøkk{- fhsý) {kt ðeíÞwt níkwt. {ÿkMk{ktÚke yu{ýu
{ìrxÙfLke Ãkheûkk ÃkkMk fhe níke Lku økwshkík fkì÷us, y{ËkðkË{ktÚke
íkuyku çke.yu.Lke Ãkheûkk{kt W¥keýo ÚkÞk níkk. íkuyku ÍurLkÚk ÷kRV
yìLz sLkh÷ RLMÞwhLMk ftÃkLkeLke yìsLMke ykìrVMk{kt {ìLkush íkhefu
òuzkÞk. Mð¼kðu Lk{ú, þktík yLku {¤íkkðzk níkk.
©e nrh«MkkËu {kuxu ¼køku nkMÞMkkrníÞ ÷ÏÞwt - çkk¤fku
{kxu Ãký yLku {kuxuhktyku {kxu Ãký ðirðæÞMk¼h, MkwYr[Ãkqýo,
«uhýkËkÞf çkk¤MkkrníÞ ykÃkeLku økwshkíkLkkt çkk¤fkuLku nMkkððk{kt
íkuyku {ku¾hu hÌkk. yu{ýu ‘«MkkË’ yLku ‘nrhLkðuË’ WÃkLkk{Úke
Ãký ÷u¾Lk fÞwO níkwt.
nrh«Mkk˼kE y{ËkðkË hnuðk ykÔÞk níkk íÞkhu íkuyku
ÃkkhMke fku{Lkkt çkk¤fkuLku ytøkúuS yLku økrýíkLkk xâwþLk ykÃkíkk
níkk. ÃkkhMke fku{Lkkt çkk¤fkuLkk MktÃkfoÚke ÃkkhMkeykuLke ¼k»kkLkku
yÇÞkMk fÞkuo yLku fux÷ef f]ríkyku{kt yu{ýu íkuLkku WÃkÞkuøk Ãký
fÞkuo.
yu{ýu fux÷ktf ðíko{kLkÃkºkku yLku Mkk{rÞfku{kt swËe swËe
fxkhku Ãký ÷¾e níke. ‘økwshkík r{ºk’ ËirLkf (Mkwhík){kt
‘Ãkrh¼ú{ý’ Lkk{Lke fxkh ÷¾e ‘«íkkÃk’ (Mkwhík){kt ‘rðLkkuËðkrxfk’
fxkh ÷¾e. çkk¤ Mkk{rÞf ‘h{fzwt’ ({wtçkE){kt ‘ðiËhks LkkhËS’
yLku ‘ÄhíkeLkku Auzku ½h’ ytíkøkoík ðkíkkoyku ÷¾e.
©e nrh«Mkk˼kELku íku{Lkk ÷u¾Lk {kxu ½ýk ÃkwhMfkhku
«kÃík ÚkÞk níkk. rðþu»k Au - økwshkíke MkkrníÞ Ãkrh»kË íkhVÚke
‘ðeMk{e MkËe’ Lkkxf {kxu Ãkkrhíkkur»kf ÷tzLk ðe{uLMk fkWÂLMk÷
íkhVÚke ‘íkkuÞ ¼qÏÞku Lku ¼qÏÞku’ f]rík {kxu Ãkkrhíkkur»kf, økwshkík
Mkhfkh íkhVÚke ‘MkkuLkkLkk Mkqhs’ ¼ðkE ÷u¾Lk {kxu Ãkkrhíkkur»kf
ðøkuhu. ©e nrh«Mkk˼kE 60 ð»koLkk ÚkÞk íÞkhu ©e Akux{u {wtçkEÚke
yu{Lkk rðþu ‘nMkknMk’Lkku ©e nrh«MkkË ÔÞkMk rðþu»kktf çknkh
Ãkkzâku níkku.
økw s hkíke çkk¤MkkrníÞ yLku nkMÞMkkrníÞ{kt ©e
nrh«Mkk˼kEyu ykÃku÷wt ÞkuøkËkLk LkkUÄÃkkºk yLku çknw{qÕÞ çkLke
hÌkwt Au. íku{ktÞ ‘çkfkuh Ãkxu÷’Lke ðkíkkoykuíkkuu yËT¼wík Au.
økw s hkíke{kt ½ýe «kýefÚkkyku ÷¾kE Au . yk
«kýefÚkkyku{kt MkkiÚke ðÄw {kLk¼ÞwO MÚkkLk çkfkuh Ãkxu÷Lke ðkíkkoykuLku
{éÞwt Au. çkfkuh Ãkxu÷ Ãkkºk yux÷wt òýeíkwt yLku ÷kufr«Þ çkLÞwt Au fu
íkuLkk Mksof ©e nrh«MkkË ÔÞkMkLkk Lkk{Lke ½ýktLku ¾çkh LkÚke.
MkkrníÞøksík{kt yk ½xLkk Ãknu÷e LkÚke. fux÷ef f]ríkykuLkkt
Ãkkºkku yux÷kt çkÄkt ÷kufr«Þ ÚkE síkkt nkuÞ Au fu íku ÃkkºkkuLkk MksofLkkt
Lkk{, ÃkkºkkuLke ÷kufr«Þíkk ÃkkA¤ ZtfkE síkkt nkuÞ Au. çkfkuh
Ãkxu÷Lkk rfMMkk{kt Ãký ftEf yuðwt çkLÞwt Au. MksofLkk Lkk{ fhíkkt
1-119
- zkì. nwtËhks çk÷ðkýe
íku{Lkk îkhk h[ðk{kt ykðu÷ Ãkkºk ÷kufkuLkkt {Lk{kt AðkE òÞ, yu
fkuE Ãký ÷u¾f {kxu økkihðLke ðkík nkuÞ Au. ÷u¾f ©e nrh«MkkË
ÔÞkMk yk rnMkkçku ¼køÞþk¤e økýkÞ. çkfkuh Ãkxu÷Lke ðkíkkoyku
nrh«MkkË ÔÞkMkLke ½ýe {kuxe rMkrØ økýkÞ Au. yk ðkíkkoyku yu{Lku
rðï çkk¤MkkrníÞ{kt {kLk¼ÞwO MÚkkLk yÃkkðu yuðe {kíkçkh Au.
çkfkuh Ãkxu÷Lke ðkíkkoyku ‘økktzeð’ Ãkkrûkf {kxu ÷¾kE níke.
‘økktzeð’ økwshkíkLkwt çkk¤fku {kxuLkwt «Úk{ Ãkkrûkf níkwt yLku MkwhíkÚke
«rMkØ Úkíkwt níkwt. yk ðkíkkoyku ÃkkA¤Úke ÃkwMíkf MðYÃku Ãký «rMkØ
ÚkE. yk ÃkwMíkfku ‘økktzeð MkkrníÞ {trËhu’ «fkrþík fÞkO níkkt.
yks MkwÄe yk ÃkwMíkfkuLkkt ÃkwLk:{wÿýku Úkíkkt hÌkkt Au.
çkfkuh Ãkxu÷Lke ðkíkkoyku fuðe heíku ÷¾kE ? çkk¤MkkrníÞ
rðþu rð[khíkkt nrh«MkkË ÔÞkMkLku ÷køÞwt fu økwshkíke{kt «kýeykuLku
Ãkkºk çkLkkðeLku ÷¾kÞu÷ ðkíkkoykuLke ¾qçk s yAík níke. yux÷u
yuðwt MkkrníÞ òu økwshkíke{kt ÷¾kÞ íkku çkk¤fkuLku íkuLku yð~Þ
ÃkMktË fhþu. yk çkkçkíku ŸzkýÚke rð[khíkkt yu{Lku ÃkkuíkkLkk {kuMkk¤
çkksw hnuíkk çkfkuh¼kE {w¾e ÞkË ykÔÞk. çkfkuh¼kELkk Lkk{
ÃkhÚke çkfkuh Ãkxu÷Lkwt Ãkkºk MksoÞw. çkfkuh Ãkxu÷Lke ÃkíLke çkfheLkwt
Lkk{ þfhe hkÏÞwt. ðkíkko{kt çkeòt Ãkkºkku Ãký òuEyu yux÷u yu{ýu
nkÚkeþtfh ŸxrzÞk zkìõxh, ðk½S¼kE ðfe÷, zkr½Þk s{kËkh
ðøkuhu Lkk{Lkkt Ãkkºkku W{ÞkO. yk çkÄkt ÃkkºkkuLkk [nuhk íkuyku su Lkk{
Ähkðíkk nkuÞ íkuðk «kýeyku suðk hkÏÞkt. çkfkuh Ãkxu÷ yLku þfheLkk
[nuhk çkfhk yLku çkfhe suðk, nkÚkeþtfhLkku [nuhku nkÚke suðku,
ŸxrzÞk zkìõxhLkku [nuhku Ÿx suðku, ðk½S ðfe÷ ðk½ suðk,
zkr½Þk s{kËkh zkr½Þk fqíkhk suðk hkÏÞk. íkËwÃkhktík çkktfw¼kE
{wLke{, rx{w Ãktrzík, MkMk{÷ þuX, xkì{e Mkknuçk, økkuÄwS, ½kuzkhk{,
økkiheþtfh ðøkuhu suðk ÃkkºkkuLku Ãký íku{kt Mkk{u÷ fÞkO. yk çkÄkt
ÃkkºkkuLkku Ãkku»kkf Ãký Lk¬e. nkÚkeþtfh Äkuíke, fwíkko yLku {kusze
Ãknuhu, MkMk{÷ þuX y{eh Au yux÷u þuX suðku Ãkku»kkf Ãknuhu,
ðk½S¼kE ðfe÷u fk¤ku fkux s ÃknuÞkuo nkuÞ.
yk çkÄkt Ãkkºkku «kýeykuLkk [nuhk Ähkðíkkt nkuðk Aíkkt
ðkík[eík, ÔÞðnkh, ðíkoLk ðøkuhu {kýMkkuLke su{ fhu Au. yk
ðkíkkoykuLke ÃkwMíkfYÃku Ãknu÷e ykð]r¥k 1938{kt «rMkØ ÚkE níke.
íku ÃkAe íkku yu ðkíkkoyku økwshkík{kt ½uh½uh ÃknkU[e økE yLku ÷øk¼øk
ËkuZ ËkÞfk MkwÄe LkðeLkðe ðkíkkoyku «fkrþík Úkíke hne. yksu
Ãký íkuLkk ÃkwLk:{wÿýku Úkíkkt hnu Au. çkfkuh Ãkxu÷Lke ðkíkkoykuLkkt fw÷
37 ÃkwMíkfku yksu Ãký WÃk÷çÄ Au, su yk «{kýu Au.
(1) çkfkuh Ãkxu÷Lke ðkíkku (2) çkfkuh Ãkxu÷Lke fÚkkyku (3)
çkfkuh Ãkxu÷Lke økB{íkku (4) çkfkuh Ãkxu÷Lkk økkuxk¤k (5) çkfkuh
Ãkxu÷Lkk Vsuíkk (6) çkfkuh Ãkxu÷Lke h{qòu (7) çkfkuh Ãkxu÷Lkkt
Ãkhk¢{ku (8) çkfkuh Ãkxu÷Lke fnkýeyku (9) çkfkuh Ãkxu÷ Wòýeyu
(10) çkfkuh Ãkxu÷ x[rfÞwt ! (11) çkfkuh Ãkxu÷ ykMk{kLk{kt (12)
çkfkuh Ãkxu÷ {kLkku Þk Lk {kLkku (13) çkfkuh Ãkxu÷ : nþu íkuLkkt ðMku
(14) çkfkuh Ãkxu÷ : Äku¤fwt ÄkuéÞwt ! (15) çkfkuh Ãkxu÷Lke økhçkzku
(16) çkfkuh Ãkxu÷Lkk Açkhzk (17) çkfkuh Ãkxu÷ : hsLkwt øks
(18) çkfkuh Ãkxu÷ : ÕÞku ÷uíkk òyku ! (19) çkfkuh Ãkxu÷ : ÃkkÃkrzÞku
støk ! (20) çkfkuh Ãkxu÷ : [¬h ¼B{h (21) çkfkuh Ãkxu÷ :
òøkòu hu ! (22) çkfkuh Ãkxu÷ : hý {uËkLku ! (23) çkfkuh Ãkxu÷ :
ykuzLkwt [kuz ! (24) çkfkuh Ãkxu÷ : ÚkkÞ íkuðk ÚkEyu ! (25) çkfkuh
Ãkxu÷ : økkux{T ®Ãkz{ (26) çkfkuh Ãkxu÷ : íkuhe çke [qÃk...! (27)
çkfkuh Ãkxu÷ : ËkõíkhLkk Þ Ëkõíkh ! (28) çkfkuh Ãkxu÷ : su òÞ
Ëhçkkh... (29) çkfkuh Ãkxu÷ : nh¾kLku çkË÷u (30) çkfkuh Ãkxu÷ :
suðk MkkÚku íkuðk (31) çkfkuh Ãkxu÷ ¼q÷fýkt (32) çkfkuh Ãkxu÷ :
økB{ík ÃkhøkB{ík (33) çkfkuh Ãkxu÷ : [kuh ! [kuh ! (34) çkfkuh
Ãkxu÷ : MktÃkuíkhkt ! (35) çkfkuh Ãkxu÷ : ykzu ÷kfzu ! (36) çkfkuh
Ãkxu÷ : yktĤu çknuhwt ! (37) çkfkuh Ãkxu÷ : ºký ºku¾z
çkfkuh Ãkxu÷ yuf yuðwt h{wS Ãkkºk Au, su hku®sËk SðLk{kt
ÔÞðnkhçkwØeLkk y¼kðu yLku ¼ku¤ÃkýLkk fkhýu Açkhzk ðk¤u
Au. íkuÚke çkk¤fkuLku {ò Ãkze òÞ Au. íku Wíkkðr¤Þk y™u ¼w÷fýk
Au. fkuE Ãký Mkkhe ðkík ðkt[u Au fu òýu Au yux÷u íkhík s yuLkku
y{÷ fhðk íkiÞkh ÚkE òÞ Au. yk fkhýu õÞkhuf íku WÃkkrÄ{kt
{wfkÞ Au. íku{ Aíkkt íkuLku yMktíkku»k fu Ëw:¾ LkÚke Úkíkwt. íku çkMk ykLktË{kt
SÔÞk fhu Au. íkuLkk ÔÞðnkh yLku ðíkoLk îkhk íku çkk¤fkuLku Ãkux
ÃkfzeLku nMkkðíkk hnu Au.
ykÃkýk ðkMíkrðf SðLk{kt su rð»k{íkkyku íkÚkk Mk{MÞkyku
Au yLku òíkòíkLkk ÷kufku Au. ÷kufkuLke rðr[ºk xuðku Au, rðr[ºk
ðíkoLk Au íkuLku fuLÿ{kt hk¾eLku ½xLkkyku Q¼e fhðk{kt ykðe Au
yLku ykðe ½xLkkyku{ktÚke su nkMÞ LkeÃksu Au íku MkwtËh heíku
ðkíkkoyku{kt hsq fhðk{t ykÔÞwt Au. çkfkuh Ãkxu÷ ykðe ½xLkkyku{ktÚke
ÃkMkkh ÚkkÞ Au. õÞkhuf Ãkkuíku Ãký ftEf økhçkz fhe çkuMku Au íkuÚke
ÃkkuíkkLku ¼kuøku Ãký íkuyku ykÃkýLku nMkkðu Au. SðLk{kt yu yý{ku÷
fne þfkÞ íkuðku økwý íku Ähkðu Au Lku íku Au ykLktË. çkfkuh Ãkxu÷ fkuE
Ãký ÃkrhÂMÚkrík{kt nMkíkk hnu Au. VheVheLku ðkt[ðe øk{u yuðe yk
ðkíkkoyku Au. økwshkíkLkk ykçkk÷-ð]ØLku yk ðkíkkoyku yuf Mkh¾ku
ykLktË ykÃku Au yu íkuLke rðþu»kíkk Au. yk Ãkkºk îkhk ykÃkýLku
yuLkku ykzíkfíkhku, Ãkhkuûk MktËuþku {¤u Au fu ykÃkýu ðøkh rð[khu
çkfkuh Ãkxu÷ suðe ¼q÷ku Lk fheyu.
çkfkuh Ãkxu÷ økwshkíke çkk¤-rfþkuh MkkrníÞLkwt s Lkrn
rðïLkk rfþkuh MkkrníÞLkwt Ãký ÞkËøkkh Ãkkºk økýe þfkÞ.
økwshkíkeLkk òýeíkk çkk¤MkkrníÞfkh ©e nheþ LkkÞfu ykÃku÷e
{krníke {wsçk ÃkurhMk{kt ‘÷qðú’ (Luvre) «ËþoLk{kt ËwrLkÞk¼hLkkt
fkxqoLk íkÚkk ðkíkkoykuLkkt ¾qçk s òýeíkkt nkuÞ yuðkt ÃkkºkkuLkkt MxuåÞq
{wfðk{kt ykðu Au íÞkt çkfkuh Ãkxu÷Lkwt Ãký MxuåÞq {wfðk{kt ykÔÞwt Au.
yk òýeLku Mðk¼krðf s ykÃkýLku ykLktË ÚkkÞ. ykùÞo ÚkkÞ Au
fu ¼khíkLke ¼k»kkyku{kt çkfkuh Ãkxu÷Lke ðkíkkoykuLkk yLkwðkËku fu{
LkÚke ÚkÞk ? {kºk yuf ÃkwMíkf ytøkúuS{kt ÚkÞwt Au. LkuþLk÷ çkwf xÙMxu
MkLku 2001{kt ‘Stories of Bakor Patel’ Lkk{Úke yuf ÃkwMíkf
1-120
«rMkØ fÞwO níkwt, suLkku yLkwðkË ©e rÃkÞw»k¼kE òuþeyu fÞkuo Au.
íkuLke ºký ykð]r¥kyku ÚkE Au. yu rMkðkÞ çkeS fkuE ¼k»kk{kt íkuLkk
yLkwðkËku ÚkÞk nkuÞ yuðwt òýðk {éÞwt LkÚke. ðkìÕx rzÍLke suðe
fkuE ÔÞÂõík MkwÄe yk ðkíkkoyku ÃknkU[e þfe nkuík íkku íkuLkk Ãkh
Mkkhe yìrLk{uþLk rVÕ{ku çkLke þfe nkuík.
ykðe ðkíkkoyku õÞkhuÞ sqLke Úkíke LkÚke. yksu Ãký {kuxuhkt
nkuÞ fu çkk¤fku, MkkiLku ðkt[ðe øk{u yuðe MkwËt h yLku rþü yk ðkíkkoyku
Au. ¼ýíkhLkk ¼kh nuX¤ ËçkkÞu÷k yufðeMk{e MkËeLkkt økwshkíke
çkk¤fku MkwÄe yk ðkíkkoyku ÃknkU[kzðk {kxu MktrLkc «ÞkMkku Úkðk
òuEyu.
©e nrh«MkkË ÔÞkMku, çkfkuh Ãkxu÷Lke su{ çkeòt Ãký Ãkkºkku
MksoÞkt níkkt, su Ãkife ‘¼kuxðkþtfh’ yLku ‘Ãkþkfkfk’ Ãký ÞkË
hne òÞ yuðkt Ãkkºkku Au. ‘©e{kLk ¼kuxðkþtfh’ þe»kofÚke
¼kuxðkþtfhLke ðkíkkoyku Mkki «Úk{ ‘çkk÷MktËuþ’ MkkÃíkkrnf{kt «økx
ÚkE níke. Ãkþkfkfk ÃkkºkLke ðkíkkoyku{kt íkuLku ‘ÃkhËw:¾¼tsLk
Ãkþkfkfk’ Lkk{ ykÃkðk{kt ykÔÞwt níkwt. yk ðkíkkoyku ‘çkk÷MkkÚke
økútÚk{k¤k’ ytíkøkoík «rMkØ ÚkE níke.
yk çktLku ÃkkºkkuLke ðkíkkoyku Ãký nkMÞ«ÄkLk Au. ¼kuxðkþtfh
yuf heíku çkfkuh Ãkxu÷Lkk Ãkkºk suðwt Ãkkºk Au. çktLku Ãkkºkku ÃkkuíkkLkk
Wíkkðr¤Þk yLku ¼w÷fýk Mð¼kðLkk fkhýu fkuE Lku fkuE {w~fu÷e{kt
{wfkE òÞ Au yLku AuÕ÷u [{ífkrhf heíku {ËË {¤e síkkt Qøkhe
Ãký òÞ Au. yk çktLku Ãkkºkku fhíkkt Ãkþkfkfk Mknus swËk Au. Ãkþkfkfk
n{uþkt çkeòLku {ËË fhðkLke EåAk hk¾u Au. õÞkhuf {ËË fhðk
Ëkuze Ãký òÞ Au. økktXLkk ÃkiMkk ¾[eoLku Ãký çkeòLkwt ¼÷wt fhðk
«ÞíLk fhu Au, Ãkhtíkw ykðk ÃkhkuÃkfkhLkkt fkÞkuo fhðk síkkt íkuyku
Ãký ¼kuxðkþtfh yLku çkfkuh Ãkxu÷Lke su{ fkuE Lku fkuE {w~fu÷e{kt
{wfkE òÞ Au.
©e nrh«MkkË ÔÞkMku ‘¼uòçkks ¼økk¼kE’, ‘nkÚkeþtfh
Ä{Är{Þk’, økwËt h yLku MkwËt h’, ‘rçk÷w¼kE çkktf’u , ‘÷tçkkuËh þ{ko’Lkk
Ãkkºkku Ãký ykÔÞkt. yk çkÄkt Ãkkºkku îkhk økwshkíke çkk¤MkkrníÞLku
ÍkÍk «{ký{kt nkMÞfÚkkyku «kÃík ÚkE. yk ÃkkºkkuLku ðýeuLku
÷¾kÞu÷e ðkíkkoykuLkk ÃkwMíkfku{kt ‘÷tçkkuËh þ{ko’ (1944),
‘©e{kLk ¼ku x ðkþt f h nðkVu h {kt Ú ke fkýu ’ (1953),
‘ÃkhËw:¾¼tsLk Ãkþkfkfk’ (1954), ‘¼kuxðkþtfhLkk Ãkhk¢{ku’
(1959), ‘¼uòçkks ¼økk¼kE’ (1972- A ÃkwMíkfku), ‘økwtËh
yLku MkwtËh’ (1972 - A ÃkwMíkfku), ‘nkÚke¼kE Ä{Är{Þk’
(1972 - A ÃkwMíkfku), ‘rçk÷w¼kE çkktfu’ (1984 - A ÃkwMíkfku)
WÃkhktík yu{ýu çkk¤fku {kxu çkeswt Ãký ½ýwt MkkrníÞ ÷ÏÞwt. ‘[k÷ku
¼sðeyu’ (1964 - ËMk ÃkwMíkfku){kt yu{ýu çkk¤Lkkxfku Ãký
ykÃÞkt Au.
‘fLkwLkku ytÄkh-rÃkAkuzku’ (1955) Ãký çkk¤fkuLku øk{u yuðe
ðkíkko Au. fLkw Lkk{Lkk AkufhkLku yuf rËðMk yuf Ãkhe hkS ÚkELku
ytÄkh rÃkAkuzku ykðu Au. íkuLku ÷eÄu fLkwLku fkuE òuE þfíkwt LkÚke.
fLkwLku òýu {ò Ãkze òÞ Au yLku íku íkkuVkLkku fÞko s fhu Au.
yk WÃkhktík ‘htøkhtøk ðkËr¤Þkt’ (1972), ‘nMkknMk
fÚkk{k÷k’ (1978 - ºkeMk ÃkwMíkfku), ‘ykLktËrðLkkuË fÚkk{k¤k’
(1982) ðøkuhu çkk¤fÚkk MkkrníÞLkkt òýeíkkt ÃkwMíkfku Au. çkÄe
ðkíkkoykuLkk «Mktøkku ykÃkýk hkusçkhkusLkk SðLk{ktÚke ÷uðk{kt
ykÔÞk Au yLku íku{ktÚke nkMÞ rLkÃkòððk{kt ykÔÞwt Au.
nrh«MkkË ÔÞkMku Võík çkk¤fku {kxu s nkMÞMkkrníÞ ÷ÏÞwt
níkwt yuðwt LkÚke. yu{ýu {kuxuhktykuLku Ãký nMkkððk {kxu ½ýkt ÃkwMíkfku
÷ÏÞkt níkkt . Ëk¾÷k íkhefu ‘nkMÞÍhýkt ’ (1933),
‘nkMÞrfÕ÷ku÷’ (1933), ‘[kuÞkoMkeLkwt [¬h’ (1940), ‘ÃkíLkeLke
þkuÄ{kt’ (1940), ‘VwhMkËLkkt Vxkfkt’ (1940), ‘yktĤu çknuhwt’
(1940), ‘økkux{ ®Ãkz{’, (1940), ‘fÚkknkMÞ’ (1942),
‘ÃkkuÚke{kLkkt hªøkýk’ (1958) ‘nkMÞVwðkhku’, ‘nkMÞf÷kÃk’,
‘h{wS ðkíkku’, ‘nkMÞk{]ík’, ‘nkMÞktfwh’, ‘ðkíkLkwt ðíkuMkh’ suðe
nkMÞf]ríkykuLkk Mktøkúnku ðøkuhu. yu{ýu ‘yhurçkÞLk LkkRxTMk’Lke
ðkíkkoykuLkk Ãkkt[ ÃkwMíkfku Ãký ykÃÞkt Au.
íku{Lkwt yðMkkLk 13, sw÷kE, 1980Lkk hkus MkkLknkuÍu,
fìr÷VkìŠLkÞk{kt ÚkÞwt níkwt.

172, {nkhÚke MkkuMkkÞxe

MkhËkhLkøkh, y{ËkðkË-382475
VkuLk : 22862765 {ku. 9998172854

1-121
1-122
 ðeMk{e MkËeLkku íkMkðehe ði¼ð
(E.Mk. 1916 Úke E.Mk. 1920)
E.Mk. 1850 Úke 1900 MkwÄeLkku Mk{Þøkk¤ku íkMkðehf÷k
{kxuLkku «Úk{ íkçk¬ku níkku. yk Ãk[kMk ð»koLke økkÚkk{kt íkMkðehLkku
rðfkMk ¾wçk s Äe{ku Aíkkt {¬{ hÌkku Au. Ãkkt[ ËþfkLke Açkef÷k
yux÷u hkò-{nkhkò, hksfw{kh-hksfw{kheyku fu ytøkúus
y{÷ËkhkuLkk íki÷r[ºkkuLku çkÄu VkuMVhMkLkk ysðk¤u yuf s Âõ÷f{kt
ÃkkuxÙuRx ftzkhðkLkku Mk{Þøkk¤ku çkLke hÌkku níkku, Aíkkt íkMkðeh
¾qçk s sxe÷ «r¢Þk, yíke ¾[ko¤ ÃkØrík íkÚkk ytÄ©ØkLke «kuMkuMk
Ãkkh fhíke fhíke Mkk{kLÞ sLkíkk MkwÄe ÃknkU[u íku rËðMkku ¾wçk s
Ëqh níkk. rðï¼hLkk økÛÞkt økktXâkt Ëuþku{kt ‘fu{hu k’ õÞktf çk¤Ëøkkzk
Ãkh fu ½kuzkøkkze{kt Vex ÚkÞku níkku, suLke søÞk çkË÷ðkLke {w~fu÷eyku
ðå[u nsw íkuLku y¾çkkh MkwÄe ÃknkU[kzðk{kt ½ýku Mk{Þ ÷køkðkLkku
níkku. yhu ! yk íkMkðeh íkku nsq AkÃk¾kLkk MkwÄe Þu ÃknkU[e LkÚke.
1901 Úke 1950 MkwÄeLkk çkeò Ãk[kMk ð»koLkku íkçk¬ku
íkMkðehLkku rðfkMkÞwøk Au. Mk{ks{kt íkMkðeh «íÞuLke òøk]rík ðÄe.
AkÃk¾kLkkyku{kt ½hu ½hu Açkef÷k íkÚkk þçËkuLke sqøk÷çktÄeLkk
«ÞkMkku þY ÚkÞk. {kíkçkh y¾çkkhku fu y¾çkkhLkðuþku íkMkðehLkwt
{n¥ð Mk{síkk ÚkÞk. {wtçkELkk Mk{k[kh íku{s yuf ð¾íkLkwt
f÷f¥kk - sLko÷ (nðu xkEBMk ykuV EÂLzÞk) VUËíkk õÞktf õÞktf
íkMkðeh y÷Ãk-Í÷Ãk Ëu¾k Ëu Au. sÞÃkwhLkk hkò {kLk®Mknu
rnLËwMíkkLk{kt íkMkðeh ÃkzkððkLke søÞkLku “Vkuxku fk fkh¾kLkk”
suðwt ¼khu¾{ Lkk{ ykÃÞwt Au. {wtçkE, rËÕne, ¼kuÃkk÷ sÞÃkwhLke
MkkÚku MkkÚku y{ËkðkË suðk Lkøkhku{kt yuf ÃkAe yuf “MxwrzÞku”
þçË y{÷{kt ykðíkku ÚkÞku Au. y{ËkðkËLkku Mk÷kÃkMk hkuz ¼kE
sLkkËoLk rËÄuLkk MxwrzÞkuÚke òýeíkku ÚkÞku Au. {wtçkE íkMkðeh f÷kLkk
rðfkMkLkwt ¼khík íkÚkk yurþÞkLkwt {wÏÞ {Úkf çkLkkðk sE hÌkwt Au,
yk {wtçkE økwshkíkLke ÃkkxLkøkhe Au yLku íkuÚke s Açkef÷kLke
rðfkMkÞkºkk{kt økwshkíkLkwt {kuxw ÞkuøkËkLk hÌkwt Au. rËÕne íkÚkk {wçt kE{kt
þY ÚkÞu÷ku {n¥kku MxwrzÞku {q¤ økwshkíke {nuíkk çktÄwykuLke WÃks
Au. {wtçkELkk íku s{kLkkLkk «ÏÞkík Açkefkhku{kt ¼uËðkhLkwt Lkk{
yøkú nhku¤{kt ¾qçks ykËh MkkÚku ÷uðkíkwt níkwt. yk WÃkhktík snktøkeh
íkkhkÃkkuh, Ëuðnkhu, økwhwËkMk, Ëuð÷efh, hk{[tÿ LkkÞf, {e.
Ëkuhkçk, f{÷efh, {n{tË MkVe, rfíkeofh, sLkkËoLk ËeÄu, yuLk.
ðe. ðehfh suðk yLkuf Açkefkhku ¼khíkeÞ Açkef¤kLkk ÃkkÞkLkk
MkkuÃkkLk çkLke hÌkk Au.
íkMkðehf¤kLkwt y¾çkkhe ûkuºku MktÄkLk Úkíkk íkMkðeh ÍzÃkÚke
÷kufr«Þ çkLke Au. yk{ykË{e MkwÄe ÃknkU[ðk{kt íkMkðehLku
y¾çkkhLkwt ðÄkhkLkwt çk¤ {éÞwt. økwshkík{kt økwshkíke y¾çkkhku
íkÚkk Mkk{rÞfku íkMkðehf¤kLku ÷kuf¼kuøÞ çkLkkððk Mk{Úko rLkðzâk.
1916 Úke 1920 Lkku Ãkkt[ ð»koLkku [ku¬Mk Mk{Þøkk¤ku Açkef¤kLkku
ÞkËøkkh Mk{Þ çkLke hÌkku, su{kt y¾çkkhe søkíkLkk rLkzh yrÄÃkrík
1-123
- þi÷uþ hkð÷
(íktºke) nkS{n{Ë yÕ÷kh¾k rþðS íkÚkk f÷køkwhw hrðþtfh
hkð¤Lkwt «{w¾ Mk{Ãkoý hÌkwt Au. “ðeMk{e MkËe” Lkk{Lkwt {krMkf
þY fhLkkh nkS{n{Ë rþðS {q¤ fåA-¼qsLkk ðíkLke níkk.
íku{Lkk ËkËkS ÄtÄkÚkuo {wtçkE MÚkkÞe ÚkÞk. A [kuÃkze ytøkúuS
{kæÞ{{kt yÇÞkMk fhLkkh nkS{n{Ë rþðSLku LkkLkÃkýÚke s
y¾çkkhku MkkÚku ÷økkð ÚkÞku níkku. ¾qçk s yÇÞkMkw, çkk¤ÃkýÚke
s ðkt[LkLkku þku¾ õÞkhu ÷u¾Lk{kt ÃkrhýBÞku Lku õÞkhu Ãkºkfkhíð{kt
y¾çkkh fu Mkk{rÞf þY fhðkLkwt çkes {Lk{kt hkuÃkkÞwt íku íkku nkS
òýu. E.Mk. 1901{kt økwÕþLk Lkk{Lkwt Mkr[ºk {krMkf þY fÞwO . íku
íku{Lkku íkMkðeh «íÞuLkku «u{ Ëþkoðu Au. 1903 {kt ÷kuzo fÍoLkLkk
Ëhçkkh{kt Mkku sux÷k Mkr[ºk ÷u¾kuLkwt Mktf÷Lk fÞwO, 1904{kt Lkkxf
yLku 1908{kt Lkð÷fÚkk ÷¾e. 1914{kt {wtçkELkk {kuxk ðuÃkkhe
þuX Mkh VÍ÷¼kELke {w÷kfkík ÚkE, íku{Lke MkkÚku [[ko{kt økwshkíke
¼k»kk{kt Mkr[ºk Wå[ økwýð¥kkðk¤wt “{krMkf” þY fhðk «Míkkð
{wõÞku. ykŠÚkf Mk{MÞkLke [[ko fhe. þuXLku yk ÞwðfLke ykt¾ku{kt
Ëu¾kíkk MkÃkLkkLkku ðuÃkkh fhðkLke ¾uðLkk òøke, økwshkíkLkk MkkrníÞ
{kxu, htøk¼q{e {kxu, Lkkxâfkhku {kxu, r[ºkfkhku {kxu, Açkefkhku
{kxu ðeMk{e MkËeLkk W½zíkk «¼kíku “ðeMk{e MkËe” Lkk{Lkwt Ã÷uxVku{o
h[kÞwt. nkS rþðSLkk yk íkÏíkk Ãkh yLkuf ûkuºkLkk híLk rþhku{ýe
WAÞko. Ãkkt[ ð»koLkk xqtfkøkk¤k{kt Mkki økwshkíke f÷kfkhkuLku Wzðk
{kxu ¾wÕ÷wt ykfkþ {éÞwt. nkSLkk Ëhçkkhe híLkku yfçkhLkk Ëhçkkhe
híLkku fhíkkt Mknusu Þ ÃkkAk Ãkzu íkuðk Lk níkk. fuþðfw{kh Äúwð,
{MíkVfeh, nhøkku®ðË fktxkðk¤k, frð LkkLnk÷k÷, frð ¾çkhËkh,
f]»ý÷k÷ Íðuhe, çk¤ðtíkhkÞ Xkfkuh, fLkiÞk÷k÷ {wLkþe, frð fkLík,
ykLkt Ë þt f h Äú w ð , Lkh®Mkn rËðu x eÞk, h{ý¼kE rLk÷ft X ,
r[ºkfkhku{kt ÄwhtÄh, Ãkwh»kku¥k{, hrðþtfh hkð÷, Ëuð÷k÷efh
WÃkhktík yLkuf ÷u¾fku-f÷kfkhku W¥k{ Ëhçkkhe MÚkkrÃkík ÚkÞk. yLkuf
frðyku, ÷u¾fku, rð¿kkLk íkÚkk yLÞ økt¼eh rð»kÞLkk yæÞÞLk
fhe yÇÞkMk ÷u¾ku ÷¾Lkkh rð»kÞ rLk»ýktíkkuLku nkSLke ðeMk{e
MkËeyu f÷k{t[ Ãkqhku Ãkkzâku Au.
r[ºk søkíkLkk f÷køkwhw çkLkLkkh hrðþtfh hkð¤u íkÚkk íkMkðeh
ûkuºku snktøkeh íkkhkÃkkuhu nkS MkkÚku rð[kh rð{þo fhe r[ºkf¤k,
Açkef¤k íkÚkk íktºkef¤kLkk yLkLÞ rºkfkuýÚke Mkk{rÞfLkk {kæÞ{
îkhk ©uc¥k{ ËMíkkðuSfhý fhe y¾çkkhe søkík{kt yLkuf Lkðk
[e÷k [kíkÞko Au. Açkef¤k yu f¤eÞwøkLkwt y{híðLkwt ðhËkLk çkLÞwt
Au íÞkhu ðeMk{e MkËeLkwt Wßs𤠼khík fuðwt níkwt íkuLke Açke íkÚkk
r[ºký nkS {n{Ë rþðSLke {ËËÚke ÚkÞwt Au.
yuf {kºk snktøkeh íkkhkÃkkuhLkku Ëk¾÷ku ÷Eyu íkku Ãkkt[ ð»koLkk
{krMkf ytfkuLkkt ÃkkLkktyku WÃkh økwshkíkLkk «Úk{ ss f]»ý÷k÷
{kunLk÷k÷ Íðuhe, fLkiÞk÷k÷ {wLkþe, ykLktËþtfh Äúwð, rËðuxeÞk,
htøk{t[Lkk çkkËþkn sÞþtfh íkÚkk çkkÃkk÷k÷, sMxeþ þkn, sMxeþ MkkÄLkMktÃkLLk økýkíkk íkkhkÃkkuh MxwrzÞkuLkk {kr÷f snktøkeh
Mkh Ëkðh, Mkh s{þuËS, rnÍ nkELkuMk Ä ykøkk¾kLk suðk yLkuf íkkhkÃkkuhLke {w÷kfík ÷uíkk ÷u¾f íku{Lku ¼kðkuLku ðirðæÞMk¼h
MkV¤ÃkkºkkuLku Açkef¤kÚke y{híð çkûÞw Au. ftzkhLkkh fMkçke økýkðu Au. yLÞ íkMkðehfkhku fhíkk íkkhkuÃkkuhLke
1918Lkk fkUøkúuMk yrÄðuþLkLku Açkefkh fu. ykh. rfíkeofhu AçkeLkku ¼uË Ëþkoððk swËe swËe íkMkðehLke MkwtËh Aýkðx fhe Au.
f[fzu {Zâwt Au. rnLË LkuþLk÷ fkUøkúuMkLkk MÚkkÃkfkuLku íkMkðeh{kt ykuAkçkku÷k, Mkwrþ÷, rðLkÞe f¤krðÄkLk suðk rðþu»kýkuÚke
WíkkhðkLkwt çknw{kLk rfíkeofhu s {u¤ÔÞwt Au. Mkh søkËeþ[tÿ çkkuÍLke «ÞkußÞk Au. MxwrzÞkuLku nwLkh{tËeLkwt Äk{ ÷u¾kÔÞku Au. íkkhkÃkkuh
ðirðæÞMk¼h íkMkðehku ËuÔnkhuLke rLkÃks Au. ò{ hýS íkÚkk ò{ ÍurðÞh fkì÷us{kt çke.yu. MkwÄe yÇÞkMk fhe Mkkur÷MkexhLkk
rð¼kSLkku ði¼ðe ò{Lkøkhe XkX ©e{kLk ËuÔnkhuyu s rÍÕÞku Au. yÇÞkMk yÚkuo rðËuþ òÞ Au. ÞwhkuÃk-#ø÷uLzLkk «ðkMk Ëhr{ÞkLk
hrðLÿLkkÚk xkøkkuh y{ËkðkËLku yktøkýu {nu{kLk çkLÞk íku ð¾íku VkuxkuøkúkVe{kt hMk fu¤ðu Au íkÚkk Vkuxkuf¤kLkk Wå[ yÇÞkMkkÚkuo s{oLke
nkhíkku h kLke ðå[u Ú ke íku ò u { Þ {w ¾ khðªËðk¤w t ÔÞÂõíkíð òÞ Au. íkkhkÃkkuh fnu Au fu, yk Lkðe f¤k rð¿kkLk ykÄkrhík Au.
y{ËkðkËLkk Açkefkh sLkkËoLk ËeÄuyu Âõ÷f fÞwO Au. çkkuBçku ¢kurLkf÷ íku{ktÞ ¾kMk fheLku fu{uMxÙeLkwt ¿kkLk sYhe Au. yøkBÞ fkhýkuMkh
y¾çkkhLkk íktºke çke.S. nku.rLk{uLkLke ÞkËøkkh íkMkðeh yuLk.ðe. ¼uËðkh MxwrzÞku ðu[ðkLke ðkík [k÷íkk íkkhkÃkkuh íku ¾heËðkLkwt
ðehfhu Íe÷e Au. Lkkxâsøkík{kt MkwÄk[tÿLk MLkun Mkrhíkk suðk yLkuf MkknMk fhu Au. íku{Lke Lkðe Mk{s «{kýu Lkðk MkkÄLkku MkkÚku
MkV¤ økwshkíke LkkxfkuLkk Lkx-LkxeLkk Vkuxku íkÚkk ÃkkuMxhku ßÞkt ßÞkt MxwrzÞkuLkwt LkðeLkefhý fhe Äkuçke½kx ÃkkMku çkkEçk÷ MkkuMkkÞxe{kt
÷køkíkk íÞkt Ëþofku íku òuðk {kxu xku¤u ð¤íkk, rËÕneLkk Ïðkò Q¼ku fhu÷ku MxwrzÞku {kºk ¼khík Lknª yurþÞk{kt «Úk{ nhku¤Lke
nwMkLk rLkÍk{eLkku f]»ý«u{ rðÏÞkík ÏÞkíke {u¤ðe þfu Au. íku{Lke íkMkðehkuLku
çkLÞku níkku íÞkhu íku fk¤u rËÕneLkk
hrðþt f h hkð¤Lkku ÷r÷íkf¤k hk»xÙeÞ íkÚkk yktíkhhk»xÙeÞ ÃkwhMfkhku
{n{tË MkVeLkk{Lkk íkMkðehfkhu Ïðkò
«íÞu Lkku ykËh, íkMkðehf¤k «íÞu L ke [knLkk {éÞk Au. MkL{kLk, [tÿfkuÚke ÃkwhMf]ík
nMkLkLke rnLËw Ãknuhðuþðk¤e íkMkðeh
íkÚkk ÷u ¾ Lk fkÞo Lke MkwtË h nÚkkux eLkku rºkðuý e ÚkÞk Au. íku{Lke [{íf]ríkf íkMkðehLke
ÞkËøkkh çkLkkðe, si L kk[kÞo
Mkt øk{ yk¾hu íku
{ Lku f÷køkw h L
w kk MÚkkLku «MÚkkrÃkík su{ s {Úkk¤w ðÄkhu [{íf]rík WÃkMkkðu
rðsÞÄ{oMkwrh yLku zkì. yu÷. Ãke.
fhu Au. ykøkk{e ‘fw { kh’Lkk MkV¤ Mkt[ k÷fLkk Au. “Mkw-rð[kh, Mkw-ðkýe, Mkw-fkÞo”Lkwt
xuMkxkuhLke økkurcLkwt á~Þ, EríknkMkfkh
Ãkqð o íkiÞ khe ÃkkX yk Mk{Þu ynªÞk rþ¾ðkLkw t {Úkk¤w t Ähkðíke yku A k «fkþ{kt
sËwLkkÚk MkhfkhLke Açke, {kunLk÷k÷
Lk¬e fÞw O nþu . su íku Mk{ÞLkk íkMkðehfkhku ÷uðkÞu÷e yuf íkMkðeh, ÓËÞ sðk¤k,
íkÚkk fMíkwhçknuLk økktÄe, ykuheyuLx÷
Mk{ks {kxu fu ð wt W{Ëk fkÞo fhe hÌkk Au íku Ãkqðo ÂM{ík, zøk{økíke ykþk, rðhn
fkuLVhLMkLkk zu÷eøkux {wLkþe nkrVÍ,
hrðþt f hu íku{ Lkk yLku f f÷k rððu [ Lkku{ kt ßðk¤k, «MkLLkðËLk ðøkuhu íkMkðehku
MkhkuSLke LkkÞzw, «ku. E. S. çkúkWLk,
þçËkfkhu ftzkÞwO Au. ¼uËðkhu íkÚkk íkkhkÃkkuhLke «fkþ MkkÚku L ke yLkLÞ heík¼kíkku
÷kpz ßÞkuso, íku s{kLkkLke {kuxe fkÃkz
fËh fhíkk íkuyku ÷¾u Au fu, ‘Açkef¤k WÃkMkkðíke ríkðú AkÞk yLku Wíf]ü
nzíkk¤, frð f÷kÃke, ykðk yLkuf
{kLkðÞwøk{kt {Lkw»ÞLke Mkuðkð]r¥k òøk]ík «fkþLkku Mk{LðÞ çkLkeLku MkV¤ f]rík
økwshkíke økkihð ðÄkhíke «rík¼kLke
fhðk{kt íkÚkk Mk{ks MkwÄkhýkLkku hMíkku íkhefuLkwt çknw{kLk {u¤ðe þfe Au.
íkMkðehkuLku Sðtík hk¾ðkLkwt fk{ 1916
Ëu ¾ kzðkLkw t yð~Þ W¥k{ íkkhkÃkkuh økwshkíke çkkLkwykuLku
Úke 1921Lkk yhMkk{kt Açkef¤k îkhk
MkkÄLk çkLkþu . ðÄkhu þh{k¤ økýkðu Au íkuLkk «{ký{kt
Úkðk ÃkkBÞwt Au. ÃkkhMke íkÚkk ytøkúuS Mºkeyku íkMkðeh{kt ðÄkhu ÍzÃkÚke økkuXðkÞ
hrðþtfh hkð¤Lkku ÷r÷íkf¤k «íÞuLkku ykËh, íkMkðehf¤k Au íkuðwt sýkðu Au. ðÄkhu ¼ýu÷k Mk{sw {nkLkw¼kðku íkMkðeh {kxu
«íÞuLke [knLkk íkÚkk ÷u¾Lk fkÞoLke MkwtËh nÚkkuxeLkku rºkðuýe Mktøk{ fkuE rðþu»k ykøkún hk¾íkk LkÚke íkkhkÃkkuhLke nkUrþÞkhe «{kýu
yk¾hu íku{Lku f÷køkwhwLkk MÚkkLku «MÚkkrÃkík fhu Au. ykøkk{e su{ fnu íku{ fhðk íkiÞkhe Ëþkoðu Au. fux÷kf ¼q÷fýkt økúknfku
‘fw{kh’Lkk MkV¤ Mkt[k÷fLkk Ãkqðo íkiÞkhe ÃkkX yk Mk{Þu ynªÞk íku{Lke ®f{íke ðMíkwyku ¼w÷e òÞ Au íkku fkuEf økúknfku MxwrzÞku{ktÚke
rþ¾ðkLkwt Lk¬e fÞwO nþu. su íku Mk{ÞLkk íkMkðehfkhku Mk{ks {kxu Mkk{kLk ½hu ÷E òÞ Au íku çkkçkíkLku {Lkkuhs t Lk MkkÚku òuze íkMkðehfkh
fuðwt W{Ëk fkÞo fhe hÌkk Au íku hrðþtfhu íku{Lkk yLkuf f÷k ¾u÷Ëe÷eLke ¼kðLkk «økx fhu Au. (Ãkkt[ ð»koLkk ík{k{ ytfku Ãkh
rððu[Lkku{kt þçËkfkhu ftzkÞwO Au. ¼uËðkhu íkÚkk íkkhkÃkkuhLke fËh Íeýe Lksh fhe Au Ãký õÞktÞ fu{hu kLke ftÃkLkeLkwt Lkk{ fkuE íkMkðehfkhu
fhíkk íkuyku ÷¾u Au fu, ‘Açkef¤k {kLkðÞwøk{kt {Lkw»ÞLke Mkuðkð]r¥k sýkÔÞwt LkÚke fu íku çkkçkíku {w÷kfkík Ëhr{ÞkLk fkuE ÷u¾fu ÃkqAâkLkku
òøk]ík fhðk{kt íkÚkk Mk{ks MkwÄkhýkLkku hMíkku Ëu¾kzðkLkwt yð~Þ WÕ÷u¾ LkÚke) ykðk «rMkØ íkMkðehfkhkuLke MkkÚku MkkÚku yk
W¥k{ MkkÄLk çkLkþu. ¼uËðkhuLke «fkþLke Mk{s rçkhËkðíkk sýkðu {krMkf{kt rð¿kkLk ÷u¾, rMkLku{k MktçktÄe ÷u¾, «ðkMk ÷u¾,
Au fu, íku{Lke «fkþLkku ¼uË Ãkkh¾ðkLke íkkfkík yLÞ fkuE frðíkkyku, ðkíkkoyku MkkÚku fux÷ef íkMkðehku yLkk{e íkMkðehfkhkuLke
íkMkðehfkh{kt Wíkhe LkÚke. ¼kðkí{f á~Þku{kt «u{-rðhnLke Wíf]c Au. yk íkMkðehku ¼kðe ÃkuZeLkk f÷kfkhku {kxu ÃkÚkËþof çkLke hne
f]ríkykuLkk Mksof ¼uËðkh Mk[kux íkÚkk MkV¤ íkMkðehfkh Au.’ Au. òtçkkÍ nkS {n{Ë rþðS õÞkhuf ðeMk{eMkËeLkk ¾kMk ÷u¾ku

1-124
{kxu “¾kMk íkMkðehfkhkuLku hkufíkk’’Lkwt WÕ÷u¾kÞwt Au. rMkLkuíkkhefk
Ãk÷o {kxu rðËuþ{kt ¾kMk íkMkðeh {w÷kfkík, økkuðk÷ýLke ðkíkko
{kxu rðrðÄ Mk{Þu økkuðk÷ý ÃkhLkku íkMkðehMktÃkwx, MÃkurþÞ÷ «ðkMk
{kxuLke íkMkðehf¤k, $ø÷uLzLke hkýeLke íkMkðehku suðk Açkef¤kLkk
ðirðæÞ Mk¼h MktÃkwxku nkSLke íkMkðehe ËqhtËuþe Ëþkoðu Au. yksLkk
Ãkºkfkhíð Þwøk{kt rðrðÄ VktxkykuLke ÃkhtÃkhkLkwt {q¤ nkSLke ðeMk{e
MkËe økýkðe þfkÞ, yuf Wíf]ü fðh íkMkðeh {kxu su íku Mk{Þu
íkMkðehLkku ç÷kuf çkLkkððk s{oLke fu $ø÷uLz MkwÄe Açkeyku fu r[ºkku
{kuf÷ðkLkku ¾[o yÄÄ... çkku÷e sðkÞ íkux÷ku Úkíkku nkuðk Aíkkt
{wÿý çkkçkíkLke [kuõMkkE {kxuLkku ykøkún nkSLke fíkoÔÞrLkckLkku
Lk{wLkku Au. {kºk Ãkkt[ ð»koLkk xqtfkøkk¤k{kt Ãkkt[Mkku ð»ko sux÷e rMkrØ
{u¤ðLkkh {krMkfLkk rËðk¤e ytfku, rð»kÞLke ðirðæÞíkkLku ÷ELku
yksu yLkuf f÷krð»kÞf Mk{s ÄhkðLkkh MktøkúknfkuLkk Ãkxkhk{kt
½huýkLke su{ Mk[ðkÞk Au. rðËuþe ykxo ÃkuÃkh, {wÿý, MkwtËh
AkÃkfk{ su íku Mk{Þu htøkeLk fðh, íkMkðehkuLkku zçk÷ xkuLk WíÃkkËLk
«r¢Þk{kt sxe÷íkk Q¼e fhíkkt nkuðk Aíkkt íkuLke r[ðx¼he Mkt¼k¤
nkSLkku f÷k«u{ Ëþkoðu Au.
su íku Mk{Þu yk f÷k-{krMkfLkku Vu÷kðku rÃkMíkk¤eMk nòh
MkwÄe ÃknkUåÞku níkku, nkSyu íkuLku õÞkhuÞ LkVku h¤ðkLkwt MkkÄLk fÞwO
Lk níkwt. AkÃkfk{Lkku ¾[o Ÿ[ku nkuðk Aíkkt LÞwLk¥k{ ¼kðu ðk[fkuLke
¼q¾ Mktíkku»kðk nkS MkËk íkíÃkh hnuíkk níkk. ðk[fkuLke ¼q¾
1-125
yuðe níke fu, su íku Mk{Þu yuf YrÃkÞu ðu[kíkk yk {krMkf {kxu Ëþ
ÃktËhLke xqfze MkrnÞkhku ¾[o fheLku ðkhkVhíke ðkt[Lk¼q¾ Mktíkku»ke
÷uíkk.
nkS ðeMk{e MkËeLkku ytÄfkh{kt íkus÷eMkkuxk Ãkkzíkk yrík
íkusMðe íkkhkLkk ÍçkfkhLke su{ {kºk Ãkkt[ s ð»ko ͤn¤íkwt hÌkwt.
ðeMk{e MkËeLke SðLk÷e÷k nkS{n{Ë yÕ÷kh¾k rþðSLke
SðLkhu¾k xqtfe Úkíkk s Mktfu÷kE økE. {kºk íkUíkk¤eþ ð»ko{kt SðLk
hu¾k Mktfu÷Lkkh nkSLku f÷ksøkík MkËeyku ÃkÞOík ÞkË hk¾e y{h¥ð
ykÃkþu. {kºk økwshkík Lknª yurþÞk¾tzLkku yuf yuf yËLkku ykË{e
yuf yuf f÷khrMkf, r[ºkfkh, AkÞkfkh, ÷u¾kfkh-òu¾kfkh,
Mkki fkuE ðeMk{e MkËeLkk MksofLku ÞkË fhþu s - fwíkwn÷ fu yÇÞkMkkÚkuo
¾kt¾k¾ku¤k fhíkk nkS rþðSLkwt Lkk{ Íçkfu íkku ðeMk{e MkËeLkk
Ãkkt[ ð»ko ÞkË fhòu nk, {kºk 1916Úke 1920Lkk Mkwðýoszeík
Ãkkt[ ð»ko yux÷u {kºk ðeMk{e MkËe Lkne MkËeyku ÃkÞOík Íçkfíkku
nkSLkku íkus Íçkfkh....
çke/6, rþð{T yuÃkkxo{uLx, Mkuxu÷kEx çkúes ÃkkMku,
SðhksÃkkfo, y{ËkðkË - 380 015.
{ku. 98250 72718
1-126
 hðeLÿLkkÚkLke ‘økeíkktsr÷’
hðeLÿLkkÚk xkøkkuh (7 {u 1861 - 7 ykìøkMx 1941)
rðïLkk Mkðofk÷eLk ©uc MkkrníÞfkhku ÃkifeLkk yuf Au. íku{Lke
«rík¼k çknw{w¾e Au. yu{Lke Mksofíkk yu{Lkk f{oSðLkLkk ÷øk¼øk
çkÄkt ûkuºkku{kt WËT¼krMkík Au. {kºk MkkrníÞ, Mktøkeík yLku r[ºkf÷kLke
s ðkík fheyu íÞkhu Ãký fne þfeyu fu søkíkLkkt çknw ykuAk Mksofku
íku{Lke òuz{kt çkuMke þfu. {kºk MkkrníÞLkk Mkt˼o{kt Ãký yk{ fne
þfkÞ. íku{Lkk MksoLk{kt ðirðæÞ yLku ðiÃkwÕÞ Au. çku nòh sux÷k
økeíkku, nòh sux÷kt fkÔÞku, ykX Lkð÷fÚkkyku, [kh ÷½wLkð÷ku,
84 ðkíkkoyku, 39 Lkkxfku, MktÏÞkçktÄ rLkçktÄku, rððu[Lk,
«ðkMkð]¥k, Ãkºk, zkÞhe, {nkfkÔÞ rMkðkÞ yufu MkkrníÞMðYÃk
yuðwt LkÚke su{kt hðeLÿLkkÚku WÕ÷u¾LkeÞ «ËkLk Lk fÞwO nkuÞ.
økã-ÃkãLkkt yLkuf MðYÃkku{kt rðÃkw÷ yLku Mk¥ððtíkwt MksoLk
fhLkkh hðeLÿLkkÚku yufðkh ykí{Ãkrh[Þ ykÃkíkkt fÌkwt níkw.t ‘ykr{
frð {kºk’. ynª ‘frð’ Mkt¿kk ÔÞkÃkf yÚko{kt nkuðk Aíkkt ‘frðíkk
÷¾Lkkh’ yuðk yÚko{kt Ãký «ÞkuS þfkÞ. yu{Lkkt Lkkxfku,
Lkð÷fÚkkyku, Lkðr÷fkyku, rLkçktÄku fu ®[íkLkkí{f økã fu rððu[Lk
MkwæÄkt ðkt[íkkt yk fkuE frðLkwt ÷u¾Lk Au yuðku yLkw¼ð ÚkkÞ Au.
çknw LkkLke ðÞÚke hðeLÿLkkÚk{kt frðíkkLkku Mk¤ð¤kx þY
ÚkÞku níkku. íkuyku nsw çkk¤ÃkkuÚkeLkk yûkhku yku¤¾u Wfu÷u íÞkt s
‘s÷ Ãkzu, Ãkkíkk Lkzu’ (Ãkkýe Ãkzu Au, ÃkktËzwt n÷u Au.) suðe ÷Þ«kMk
Mk{]Ø MkkËe ÃktÂõíkyu íku{Lkk Ãkh ¼qhfe Lkk¾e. þçËLkk LkkË÷ÞLkk
òËwLke yu yMkh yu{Lkk SðLkLkk ytíkfk¤ MkwÄe hne. yux÷wt s
Lknª yu Ãkkuíku s þçËLkk òËwøkh çkLke økÞk.
E.Mk. 1882{kt «økx Úkíkk «Úk{ fkÔÞMkt ø kú n
‘MktæÞkMktøkeík’Úke þY fhe 1942{kt {hýku¥kh «fkþLk ‘þu»k÷u¾k’
MkwÄe{kt 49 sux÷k fkÔÞMktøkúnku «økx ÚkÞk Au. frðyu fÌkwt Au íku{
frðíkk íku{Lke ‘Ëe½o fk¤Lke «uÞMke’ çkLkeLku hne Au. ‘MktæÞkMktøkeík’
Ãkqðuo s frðLkwt fkÔÞ÷u¾Lk þY ÚkE [qõÞwt níkwt. {æÞfk¤Lkk ði»ýð
frðykuLkk yLkwhýLk{kt íku{ýu ‘¼kLkw®Mknuh ÃkËkðr÷’ h[e níke.
Ãkhtíkw ‘MktæÞkMktøkeík’{kt frðLkku frðíkk MkkÚku Ãkrh[Þ ÚkÞku. ðÞ:
MktrÄfk¤Lke yu frðíkkyku{kt frðLkk ¼øLkÓËÞLke rLkhkþk yLku
ûkku¼ òuðk {¤u Au.
E.Mk. 1883{kt «økx Úkíkk ‘«¼kíkMktøkeík’Úke hðeLÿLkkÚk
frð íkhefu æÞkLk ykf»kuo Au. yk MktøkúnLke h[Lkk ‘rLkÍohhu MðÃLk¼tøk’
yu{Lke fkÔÞ«rík¼kLkku «Úk{ WL{u»k Au. «f]rík, Ähíke yLku {Lkw»Þ
{kxuLkku íku{Lkku «u{ ‘Arçk yku økkLk’ yLku ‘frz yku fku{÷’ Mktøkúnku{kt
árüøkku[h ÚkkÞ Au. ‘{kLkMke’{kt «u{Lke W¥k{ f]ríkyku MkktÃkzu Au.
‘{kLkMke’ ÃkAeLkk økk¤k{kt frð ÃkÈk LkËeLku rfLkkhu E.Mk. 1891{kt
rþ÷kEËn{kt rÃkíkkLke s{eLkËkheLku ðneðx Mkt¼k¤ðk òÞ Au.
yk Mk{Þu íkuyku økúk{ «f]ríkLkk økkZ Ãkrh[Þ{kt ykðu Au. íku{Lke
(‘MkkuLkkhíkhe’ MktøkúnLke) ‘{kLkMk MkwtËhe’ frðíkk{kt r«Þík{k yLku
1-127
- «MkkË çkúñ¼è
fkÔÞËuðLkk ðå[uLkku ¼uË ¼qtMkkE òÞ Au. yk fkÔÞËuðíkk ÃkAe
frðLkk ‘SðLkËuðíkk’Lkwt YÃk ÷u Au. SðLkËuðíkk õÞkhuf h{ýeYÃku
nkuÞ Au, õÞkhuf Ãkwhw»k YÃku. yuf heíku yk SðLkËuðLkk ‘ytíkÞko{e’
Ãký Au. hðeLÿLkkÚkLke frðíkk nðu yæÞkí{Lkk htøkÚke htøkkíke sýkÞ
Au.
ykuøkýeMk{e MkËeLkk ytík ¼køku frð ÃkkMkuÚke ‘r[ºkk’,
‘fÚkk’, ‘fÕÃkLkk’, ‘ûkrýfk’ suðk Mk{]Ø fkÔÞMktøkúnku «kÃík ÚkkÞ
Au. «k[eLk ¼khíkeÞ MktMf]rík «íÞu yr¼{w¾ çkLku÷k frð íku{Lke
frðíkk{kt Ãkwhký fÚkkyku yLku ¼khíkLkk RríknkMkLke økkihð{Þ
½xLkkykuLku yk÷u¾u Au. ÔÞkMk, ðkÕ{erf yLku fkr÷ËkMkLkk yufË{
Mkøkkuºk frðYÃku íkuyku WÃkMke ykðu Au.
hðeLÿLkkÚkLke (çktøkk¤e) ‘økeíkkts÷e’ E.Mk. 1910{kt
«økx ÚkkÞ Au Ãký yu{kt «økxíke ¼kð¼qr{Lke Íkt¾e ‘MkkuLkkh
íkhe’Lke fux÷ef f]ríkyku fhkðu Au. 1901{kt «økx Úkíkk ‘Lkiðuã’{kt
Ä{oMktðuËLkLke MÃkü h[Lkkyku «kÃík ÚkkÞ Au. íku{kt yæÞkí{çkkuÄLke
MkkÚku MðËuþ «erík Ãký òuðk {¤u Au.
ðeMk{e MkËeLkku «Úk{ Ëþf frðLkk SðLkLkku fMkkuxefk¤
Au. 1901{kt frð þktríkrLkfuíkLk{kt LkðMÚkkÃkrík çkúñ[Þko©{{kt
MÚkkÞe ÚkkÞ Au íkÚkk íkuLkk ðneðx {kxu LkkýkfeÞ ¼ez yLkw¼ðu
Au. íkuLku fkhýu ÃkíLkeLkkt yk¼q»kýku yLku Ãkwhe{kt ykðu÷wt íku{Lkwt ½h
Ãký íku{ýu ðu[ðk Ãkzu÷k. 1902{kt íku{Lkk ÃkíLke {]ýkr÷Lke ËuðeLkwt,
1903{kt íku{Lke íkuh ð»koLke Ëefhe huýfw kLkw,t 1905{kt rÃkíkk {nŠ»k
ËuðuLÿLkkÚkLkwt yLku 1907{kt íku{Lkk LkkLkk yLku ykþkMÃkË Ëefhk
þ{eLÿLkwt yðMkkLk ÚkkÞ Au. Ãkkt[ ð»ko{kt [kh ykí{eÞ MðsLkkuLku
íkuyku økw{kðu Au. ykÃíksLkkuLkk yðMkkLkLke ÃkhtÃkhkyu «kht¼{kt
íku{Lku rð[r÷ík fhe {qõÞk, Ãký ÃkAe íku{Lke «¿kkyu íku{Lke ÃkkMku
SðLk-{]íÞwLkku {{o Aíkku fÞkuo. íku{Lkk ykþkðkËe yLku Qæðoøkk{e
yr¼øk{Lku fkhýu íku{Lkk Mð¼kð{kt fxwíkkLku çkË÷u yuf ytík{wo¾e
Ãkhk{þoLkku «kht¼ ÚkÞku íkÚkk íkuLkku ykrð»fkh ÚkÞku ykæÞkÂí{f
frðíkk{kt. ‘Lkiðuã’Lkkt fkÔÞkuLkku MktðkËe Mkqh níkku ykæÞkÂí{f
ykhkÄLkkLkku. íkuLke Ãkhkfkck çktøkk¤e ‘økeíkktsr÷’{kt òuðk {¤u
Au.
‘økeíkktsr÷’Lkwt ¼kðsøkík Mk{sðk {kxu íkuLke MkkÚku ‘MkkuLkkh
íkhe’ ‘Lkiðãu ’, ‘¾uÞk’, ‘økerík{kÕÞ’ yLku ‘økeíkktsr÷’Lke frðíkkyku
Ãký ÷uðe Ãkzu, ‘zkf-½h’ íkÚkk ‘hkò’ suðkt Lkkxf Ãký {kLkðSðLk,
Lkkhe, MðËuþ, Ëw:¾, {]íÞw, «f]rík yLku Ãkh{uïh - yk çkÄwt ynª
Au, Ãký Mk{økúÃkýu íkuLkk fuLÿ{kt Au Ä{o-MktðuËLk, yæÞkí{. ynª
frðLkku {Lkw»Þ«u{, «f]rík«u{, hk»xÙ«u{ fu fkÔÞ«u{ «¼w-«u{{kt
ÃkÞoðrMkík ÚkkÞ Au. «¼w r«Þík{ Au, rÃkíkk Au yLku Mk¾k Ãký Au.
yu SðLkMðk{e Au yLku SðLkMktøke Ãký ¼ku¤k¼kE Ãkxu÷ fnu Au
íku{ “hðeLÿLkkÚkLke ‘økeíkktsr÷’Lkkt fkÔÞku yuf rðrþü yÚko{kt
«u{fkÔÞku Au. yu{Lkk Eïh òýu {kLkðeÞ Eïh Au, suLku òuE íku{Lke y÷ÃkÍ÷Ãk {w÷kfkík ÚkÞu÷e. {k[o 1912{kt hðeLÿLkkÚku
þfkÞ, MÃkþeo þfkÞ, suLke MkkÚku ðkík fhe þfkÞ, «u{ fhe rðËuþÞkºkkLkku fkÞo¢{ çkLkkðu÷ku Ãký Auf AuÕ÷e ½zeyu íku{Lke
þfkÞ !” (‘hðeLÿMkt[Þ’ Ãk]. 26) íkrçkÞík çkøkzðkÚke íku hË ÚkÞku níkku. íÞkhu zkìõxhLke MktÃkqýo ykhk{
Mkk{kLÞ heíku ykÃkýu ‘økeíkktsr÷’ fneyu Aeyu íÞkhu ytøkúS u fhðkLke Mkq[LkkLku ÷eÄu íkuyku þktríkrLkfuíkLkLku çkË÷u rþ÷kEËn økÞk.
‘økeíkktsr÷’ (Song Offerings) Mk{Syu Aeyu. Ãkhtíkw ytøkúuS íku Mk{Þøkk¤kLkwt ðýoLk fhíkkt yLku ytøkúuS økeíkktsr÷Lke sL{fÚkk
‘økeíkktsr÷’ (1912){kt 103 h[Lkkyku Au ßÞkhu çktøkk¤e fnuíkkt frð íkk. 6-5-1913Lkk Ãkºk{kt íku{Lkk ¼ºkeS EÂLËhk
‘økeíkktsr÷’ (1910){kt 157 økeíkku Au. íku ÃkifeLkk {kºk 53 ËuðeLku ÷¾u Au :
økeíkkuLkk s yLkwðkË ytøkúuS ‘økeíkktsr÷’ {kt {¤u Au. yk MktøkúnLke “{øksLku þktík hk¾ðk {kxu nwt fkuE yLkkð~Þf fk{ fhðk
çkkfeLke 50 h[Lkkyku frðyu ÃkkuíkkLkk yLÞ ËMkuf fkÔÞMktøkúnku - {ktøkíkku níkku. [iºk {rnLkku níkku yLku yktçkkLkk {kuhLke MkwøktÄÚke
‘økeíkktsr÷’ ‘økerík{kÕÞ’, ‘[iíkk÷e,’ ‘Lkiðuã’, ‘rþþw’, ‘¾uÞk’ ykfkþ Mk¼h níkwt y™u Ãkt¾eykuLkk f÷hðÚke yk¾ku rËðMk yuf
ðøkuhu{ktÚke ÃkMktË fhe Au. frðyu MðÞt fhu÷k yk ytøkúuS yLkwðkËkuLku «nhLke su{ Ãkqhku ÚkE síkku níkku... nwt ytík:fhýÃkqðof [iºkLkku
¼kðkLkwðkË fnuðk ðÄw Wr[ík Au fu{ fu frðyu {q¤ fkÔÞ MkkÚku Xef «fkþ, ÃkðLk, MkwøktÄ-çkÄwt s {kýíkku. ykðe yðMÚkk{kt [qÃk fu{
Xef Aqx ÷eÄe Au. çktøkk¤e økeíkktsr÷Lkk 89 yLku 90{kt fkÔÞLkku hnuðkÞ ?... Ãký fktE Lkðwt MksoLk fhðkLke {khk{kt þÂõík LkÚke
yLkwðkË ytøkúuS økeíkktsr÷Lkkt 95{kt fkÔÞ{kt ÚkÞu÷ku Au ! yu{ {Lku ÷køkíkwt, økeíkktsr÷Lkkt fkÔÞku ÷ELku çkuXku yLku yuf ÃkAe
ytøkúuS ‘økeíkktsr÷’ hðeLÿLkkÚkLkwt ©ucík{ MksoLk Au fu Lknª yuf íkuLkku ytøkúus{kt yLkwðkË fhíkku økÞku. Úkkuzk s Mk{Þ{kt yuf
yu fnuðwt fÃkhwt Au, Ãký frðLkk ðirïf LkkLkfze Lkkux ¼hkíke økE. íkuLku {U {wMkkVhe
ÔÞÂõíkíð yLku «rMkrØ{kt íkuLkku {n¥ðLkku
Lkku ç ku ÷ Ãkw h Mfkh Lk¬e fhíke Ëhr{ÞkLk {khk r¾MMkk{kt hk¾e níke...
Vk¤ku Au. ytøkúuS økeíkktsr÷Lku {¤u÷k
Mðerzþ yfkË{eLku 1913{kt MkkrníÞLkk ËrhÞkLke MkVh{kt ßÞkhu Ãký nwt yÄehku
Lkkuçku÷ ÃkwhMfkhLku fkhýu s hðeLÿLkkÚk
Ãkwh Mfkh {kxu fw÷ 28 W{u Ë kðkhku Lke Mkqr [ Úkíkku íÞkhu zuf ÃkhLke ykhk{¾whþe{kt
{kºk rðïMkkrníÞ Ãkh s Lknª Ãký Mk{økú
MkktÃkze níke. yu ð»ku o Lkkuç ku÷ Mkr{rík{kt Ãkkt [ ÷tçkkðeLku Úkkuzkt ðÄw fkÔÞkuLkku yLkwðkË
rðï Ãkh AðkE økÞk yu{ fne þfkÞ.
MkÇÞku níkk. RríknkMkrðËT nuh Õz ÌkkLku o íku Lkk fhíkku.”
yt ø kú u S økeíkkt s r÷ yLku Lkku ç ku ÷
yæÞûk níkk. ÷t z LkLke hkuÞ ÷ MkkuMkkÞxe yku V yk¾hu 1912Lkk {u {kMkLkk
ÃkwhMfkhLkku hMk«Ë RríknkMk Au. Ãknu÷kt
r÷xhu [ hLkk 97 MkÇÞku y u xku { Mk nkzeo L kw t Lkk{ ytík{kt hðeLÿLkkÚk Úkkuzktf MðsLk MkkÚku
íku òuEþw yLku MkkÚku MkkÚku fkÔÞku íku{ s
Mkq [ ÔÞwt níkwt yLku yk s Mkku MkkÞxeLkk yu f ytøkúuS økeíkktsr÷Lke LkkLkfze Lkkuxçkwf
íkuLkwt {q÷ÞktfLk òuEþwt.
MkÇÞ Mxso {q h u r¾MMkk{kt {wfeLku $ø÷Uz sðk LkeféÞk.
E.Mk. 1910{kt çkt ø kk¤e
hrðLÿLkkÚkLkwt Lkk{ Mkq[ÔÞwt níkwt sqLkLkk {æÞ{kt íkuyku ÷tzLk ÃknkUåÞk.
‘økeíkktsr÷’ «økx ÚkÞku íÞkt MkwÄe hðeLÿLkkÚkLku çktøkk¤Lke çknkh RÂLzÞk MkkuMkkÞxeLkk yæÞûk hkuÄuLMxkRLkLku {¤e íku{Lku ytøkúuS
¾kMk «rMkrØ {¤e Lk níke. çktøkk¤{kt Ãký íkuyku yuf yøkíÞLkk økeíkktsr÷Lke nMík«ík òuðk ykÃke. nMík«ík òuE hkuÄuLMxkLk ¾qçk
frð íkhefu òýeíkk ÚkÞk níkk Ãký íku{Lkwt MkkrníÞ Mkðo{kLÞ ÚkÞwt Lk «¼krðík ÚkÞk níkk. ÃkkuíkkLke ykí{fÚkk{kt íku{ýu LkkUæÞwt Au : ‘íku
níkwt. yk yhMkk{kt rMkMxh rLkðurËíkk, søkËeþ[tÿ çkMkw, yrsík Mkktsu {U fkÔÞku ðktåÞk yu frðíkk yuf Lkðk s «fkhLke níke su
[¢ðíkeo, hk{kLktË [uxhS, sËwLkkÚk Mkhfkh, ykLktË fw{khMðk{e {khk {íku {nkLk hnMÞðkËe MktíkkuLkk MíkhLke níke.’ íku{ýu íkuLke
ðøkuhu r{ºkku yLku þw¼®[íkfku frðLku íku{Lkk MkkrníÞLkku ytøkúuS ºký Lkf÷ku xkEÃk fhkðeLku rðÏÞkík ytøkúus frð rðr÷Þ{ çkx÷h
yLkwðkË fhðk yLkwhkuÄ fhíkk níkk, Ãkhtíkw hðeLÿLkkÚkLku ÃkkuíkkLkk ÃkuxTMk, yufuïhðkËe ÷u¾f MxkuÃVkuzo çkúwf yLku ykuõMkVzoLkk
ytøkúuS ÃkhLkk «¼wíð rðþu ½ýku çkÄku ûkku¼ níkku. íkuÚke íku{ýu fkÔÞþkMºkLkk «kuVuMkh çkuúz÷eLku {kuf÷kðe. çkúuz÷eyu ÷ÏÞwt : ‘{Lku
íku{Lkk r{ºkkuLku yLkwðkË fhðk fÌkwt. MkkiÚke Ãknu÷kt ¼røkLke ÷køku Au fu yk¾hu ykÃkýe ðå[u fkuE yuf {nkLk frð VheÚke
rLkðurËíkkyu íku{Lke ðkíkko ‘fkçkw÷eðk÷k’Lkku yLkwðkË E.Mk. ykÔÞku Au.’
1900{kt fhu÷ku, Ãký íku Auf E.Mk. 1910 MkwÄe y«økx hnu÷ku. çkúwfu ÷ÏÞwt : ‘ykËh MkL{kLkÚke Ãký ðÄkhu yk¼khLke
íku{Lke çkeS ðkíkko ‘ûkwrÄík Ãkk»kký’Lkku ÃkLLkk÷k÷ çkkuÍu fhu÷ku ÷køkýeÚke {U íku ðktåÞkt Au. nwt ðýoðe þfw íkuLkkÚke ðÄkhu ykæÞkÂí{f
yLkwðkË ‘ntøkúe MxkuLMk’ 1910{kt ‘{kuzoLk rhÔÞq’{kt «fx ÚkÞku. MknkÞ, ykLktË yLku MkkIËÞoLkku «u{ nwt íku{ktÚke ÃkkBÞku Awt.
íÞkhçkkË 1911{kt íku{Lkk 6 rLkçktÄku, 4 ðkíkkoyku yLku 5 fkÔÞkuLkk ÞuxTMkLkku yr¼«kÞ ytøkúuS økeíkktsr÷Lke «MíkkðLkk{kt MÃkü
yLkwðkË yk Mkk{krÞf{kt «fx ÚkÞk níkkt. þçËku{kt «økx ÚkÞku Au : ‘yk yLkwðkËLke nMík«ík ÷ELku nwt fux÷kÞ
E.Mk. 1910{kt ÷tzLk{kt ¼khíkeÞ MktMf]rík yLku Mk{ks{kt rËðMkku MkwÄe xÙuLk, çkMk fu huMxkuhk{kt ðkt[íkku VÞkuo Awt yLku fux÷eÞðkh
hMk Ähkðíkk MkßsLkkuLke MktMÚkk ‘EÂLzÞk MkkuMkkÞxe’Lkk Lkk{u {khu ðkt[ðkLkwt çktÄ fhe Ëuðwt Ãkzâwt Au, fkhý {Lku ûkku¼ Úkíkku fu
yÂMík¥ð{kt ykðe. íkuLkk «{w¾ «rMkØ rþÕÃke rð÷Þ{ hkuÄuLMxkRLk ykswçkksw fkuE òuE òÞ fu íkuLkku {khk Ãkh fux÷ku Ÿzku «¼kð
LkðuBçkh 1910{kt ¼khíkLkk «ðkMku ykÔÞk níkk. hðeLÿLkkÚk MkkÚku Ãkzíkku níkku.’

1-128
 yk{ ÃkkùkíÞ MkkrníÞLkk ºký ºký MkL{kLkeÞ
MkkrníÞfkhkuLke «þtMkk Mkkt¼éÞk ÃkAe hðeLÿLkkÚkLku Ãký ÃkkuíkkLkk
yLkwðkË Ãkh rðïkMk çkuXku. íÞkhçkkË 7{e sw÷kELke Mkktsu
hkuÄLu MxkRLkLkk ½hu hðeLÿLkkÚkLkkt fkÔÞkuLkk ÃkXLkLkku fkÞo¢{ ÞkuòÞku.
íku{kt ÃkkùkíÞ MkkrníÞLkk {nkLkw¼kðku yLkuoMx neMk, yur÷Mk {uLku÷,
nuLkúe LkurðLMkLk, {u rMkLõ÷uh, {køkohux huzVzo, yuÍhk ÃkkWLz ðøkuhu
nksh níkk. hðeLÿLkkÚku fkÔÞÃkXLkLkk «rík¼kðLku MktûkuÃk{kt
‘yk½kíksLkf {kiLk’ íkhefu ðýoÔÞwt níkwt. Ãký íku{Lkk s þçËku{kt
çkeò s rËðMku ‘ð¾kýLkk ÃkºkkuLkku ðhMkkË ðhMÞku.’ {køkohux huzVzuo
÷ÏÞwt. ‘økEfk÷u hkºku ík{khkt fkÔÞku Mkkt¼¤ðkLkku yuf yËT¼qík
yLkw¼ð níkku. íkuLkkÚke {khe [uíkLkk Mk¼h ÚkE Au.’
10{e sw÷kELkk rËðMku EÂLzÞk MkkuMkkÞxeLkk WÃk¢{u xÙkfu kËuhku
huMxkuhk{kt hðeLÿLkkÚkLkwt yr¼ðkËLk fhðk {kxu yuf MkktæÞ ¼kusLkLkwt
ykÞkusLk fhðk{kt ykÔÞwt. ÷øk¼øk rMk¥kuhuf ÔÞÂõík íÞkt yufrºkík
ÚkE níke. yk Mk{kht¼{kt ÞuxTMku økeíkktsr÷Lkk ºký fkÔÞkuLkwt ÃkXLk
fÞwO níkwt. yu ºký fkÔÞku ‘økeíkktsr÷’{kt 95, 22 yLku 64{kt ¢{u
«fx ÚkÞkt Au ykuõxkuçkh{kt hðeLÿLkkÚku y{urhfk «rík «Þký fÞwO
yLku LkðuBçkh 1912{kt EÂLzÞk MkkuMkkÞxeyu ytøkúuS økeíkktsr÷Lke
yuf {ÞkorËík ykð]r¥k «økx fhe. íkuLke 750{ktÚke 500 Lkf÷
íku{Lkk MkÇÞku {kxu níke. yk «fkþLkLku yËT¼qík ykðfkh {éÞku.
$ø÷uLzLkkt {kuxk¼køkLkkt ðíko{kLkÃkºkkuyu íkuLku rçkhËkðe. 7{e
LkðuBçkhLkk xkEBMk r÷xhhe MkÂÃ÷{uxu LkkUæÞwt : ‘yk ¼khíkeÞ frð,
fkuE Ãký swLkðkýe rð[khkuLke ¼ehwíkk Ëk¾ÔÞk rðLkk Ä{o íkÚkk
ík¥ð¿kkLkLku yufkfkh fhu Au. fkuEÃký «k[eLk frðLke su{ íku Ãký
çku «u{eyku{kt çkúñktzLkwt {LkLk fhu Au yLku íku{kt Mkns, Mðk¼krðf
yLku MkkËøkeÃkqýo fkÔÞLkwt rLkYÃký fhu Au. yu{Lkk fkÔÞku ðkt[íkkt
ykÃkýLku yu{ ÷køku Au fu ykÃkýu yuf ykÄwrLkf zurðzLkkt ¼ÂõíkÃkqýo
fkÔÞku ðkt[e hÌkk Aeyu.’
{k[o 1913{kt {ufr{÷Lk yuLz ftÃkLkeyu ‘økeíkktsr÷’Lke
«Úk{ Mkk{kLÞ ykð]r¥k «økx fhe níke yLku ÃkAeLkk ykX {kMk{kt,
Lkkuçku÷ ÃkwhMfkhLke ònuhkík Ãknu÷kt s íkuLkwt ËMkufðkh ÃkwLk:{wÿý ÚkÞwt
níkwt !
Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh Lk¬e fhíke Mðerzþ yfkË{eLku 1913{kt
MkkrníÞLkk ÃkwhMfkh {kxu fw÷ 28 W{uËkðkhkuLke Mkqr[ MkktÃkze níke.
yu ð»kuo Lkkuçku÷ Mkr{rík{kt Ãkkt[ MkÇÞku níkk. RríknkMkrðËT nuhÕz
ÌkkLkuo íkuLkk yæÞûk níkk. ÷tzLkLke hkuÞ÷ MkkuMkkÞxe ykuV r÷xhu[hLkk
97 MkÇÞkuyu xku{Mk nkzeoLkwt Lkk{ Mkq[ÔÞwt níkwt yLku yk s MkkuMkkÞxeLkk
yuf MkÇÞ Mxso {qhu hrðLÿLkkÚkLkwt Lkk{ Mkq[ÔÞwt níkwt. Mkr{ríkLku
ykÃku÷k ÃkkuíkkLkk rhÃkkuxo{kt nkÕMxÙku{u ÷ÏÞwt níkwt : “fkÔÞkuLkku yk
LkkLkku økútÚk, suLkku ÷u¾fu Ãkkuíku ytøkúuS{kt yLkwðkË fÞkuo Au, yuðe
yýÄkhe, Mk{]Ø yLku fkÔÞkí{f AkÃk {qfe òÞ Au fu {khk {íku
íkuLku yk ÃkwhMfkh suðwt çknw{kLk ykÃkðk{kt fktE s ðÄw Ãkzíkwt LkÚke
Úkíkwt... ÷øk¼øk Ëhuf fkÔÞ yuf «kÚkoLkk Au yLku yiõÞ íkÚkk
MktðkrËíkkLkku yk ftX ykMðkË fhkðu Au.” ‘Ä økkzoLkh,’ Mktøkún{kt
fkÔÞkuLke «þtMkk fÞko ÃkAe ytík{kt ÷¾u Au :
1-129
“fkuE Ãký Mktòuøkku{kt yuf ðkík rLkrùík Au fu hðeLÿLkkÚkLkkt
fkÔÞkuLke W{Ëk {kLkðíkk, Mkns ¼ÔÞíkk yLku «rþü «þktrík økuxu
ÃkAeLkk fkuE Ãký ÞwhkurÃkÞLk frð{kt Ëu¾kíke LkÚke.”
Mkr{ríkLke ÃkMktËøke yu ð»kuo £uL[ fðrÞºke yur{÷e VøÞw
Ãkh Qíkhe níke, Ãký Mðerzþ yfkË{eLkk MkÇÞ yLku yu s ð»koLkk
W{uËðkh íku{s çkeò ð»kuo (1916{kt) Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh «kÃík
fhLkkh ðLkoh ðkìLk nkRzLMxk{ (suyku yfkË{eLkk MkÇÞ íkhefu
Ãknu÷e s ðkh ÃkwhMfkh ytøkuLke [[ko{kt ¼køk ÷E hÌkk níkk)Lkk
ykøkúnLku fkhýu Lkkuçku÷ ÃkwhMfkhLkk RríknkMk{kt Ãknu÷e s ðkh
yfkË{eyu Mkr{ríkLkk W{uËðkhLku yðøkýeLku hðeLÿLkkÚkLku ÃkwhMfkh
ykÃkðkLkwt XhkÔÞwt. nkEzLMxk{u ÷ÏÞwt níkwt : “yk ð»koLke Mkqr[{kt
{Lku yuf frð çkeò çkÄk fhíkk {qXe Ÿ[uhk nkuÞ yuðk ÷køku Au.
økuxu Lkk ÃktMkË fhu÷kt fkÔÞku ykÃkýLku økuxuLke {nkLkíkkLke ¾kíkhe
fhkðu Au. íkuðwt s ykÃkýu xkøkkuhLkkt yk fkÔÞku rðþu fne þfeyu.
yk fkÔÞkuÚke ykÃkýLku ykÃkýk ÞwøkLkk ©uc frðLkku Ãkrh[Þ ÚkÞku
Au. {U yk fkÔÞku Ÿze ÷køkýe MkkÚku ðktåÞkt Au yLku nwt fne þfwt Awt
fu AuÕ÷k fux÷kf ËMkfkÚke {U fkÔÞ MkkrníÞ{kt íkuLke MkkÚku Mkh¾kðe
þfkÞ íkuðwt fktE s ðktåÞwt LkÚke. íku{Lke MkkÚku økk¤u÷ku Mk{Þ yLkLÞ
níkku. òýu nwt fkuE íkkò íkÚkk rLk{o¤ ÍhýLkwt ÃkkLk fhe hÌkku níkku.
íku{Lkk çkÄk s rð[kh yLku ÷køkýe{ktÚke ðne hnu÷ku «u{k¤ yLku
½uhku ÄkŠ{f ¼kð, ÓËÞe rLk{o¤íkk, Mkns yLku Qæðoøkk{e þi÷e-
çkÄwt s yuf øknLk yLku Ëw÷o¼ ykæÞkÂí{f MkkUËÞoLke AkÃk {qfe òÞ
Au.”
LkðuBçkh 1913{kt hðeLÿLkkÚkLku Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh ykÃkðkLke
ònuhkík ÚkE. íkuLkku íkkh 13{e LkðuBçkhu íku{Lku þktríkrLkfuíkLk{kt
{éÞku. íku{Lkk Ãkh yr¼LktËLkkuLkku ðhMkkË ðhMÞku. çktøkk¤ íku{s
çktøkk¤Lke çknkh Ãký íku{Lke «ríkck yLku «rMkrØ y¼qíkÃkqðo Mkehu
ÃknkU[e økE. 10{e rzMkuBçkhu Mxkufnkì{{kt Lkkuçku÷ ÃkwhMfkh yÃkoý
fhðkLkku Mk{kht¼ ÞkuòÞku níkku. íku{kt hðeLÿLkkÚk nksh Lk níkk
Ãký ÃkkuíkkLkku «rík¼kð ÔÞõík fhíkku yuf xqtfku MktËuþku íku{ýu ÃkkXÔÞku
níkku. íku{kt íku{ýu fÌkwt níkwt : ‘nwt Mðerzþ yfkË{eLke Ÿze Mk{sLke
f]ík¿kíkkÃkqðof fËh fhwt Awt suLkkÚke Ãkkhkfkt ÃkkuíkkLkkt y™u ykøktíkwf
ykÃíksLk ÚkÞkt.’
yk ¼kð ‘økeíkktsr÷’Lkk 63{kt fkÔÞLkku Au. frð fnu Au -
fík yòLkkhu òLkkE÷u íkwr{, fík ½hu rË÷u XkE -
Ëqhfu frh÷u rLkfx, çktÄw, Ãkhfu frh ÷u ¼kE.
(fux÷ktÞ yòÛÞktLku íkU yku¤¾kÔÞkt, fux÷ktÞ ½h{kt ykÃÞwt
{Lku MÚkkLk, ËqhLku fÞwO íku rLkfx, r{ºk, Ãkh Lku fÞko ¼kE.)
yk fkÔÞ Mkt˼uo yuÍhk ÃkkWLzu ÷ÏÞwt Au : “ykÃkýu yk
ÃkkuíkkLkkt fkÔÞku {kxu fÌkwt nkuÞ fu ÃkAe çkÄe f÷k {kxu Ãký fuð¤
f÷k s yòÛÞk {kýMkkuLku {iºkeLkk çktÄLk{kt çkktÄe þfu, ykðe
yr¼ÔÞÂõíkÚke ÃkhMÃkh MkL{kLk y™u MkËT¼kðLke ÷køkýeLkku WËT¼ð
ÚkkÞ yLku ykŠÚkf þktríkLkk «[kh fhíkkt ykðe yr¼ÔÞÂõík{kt ðÄw
þÂõík Au.”
‘økeíkktsr÷’Lke frðíkk{kt ¼õík-¼økðkLkLkku W¼Þøkk{e
Wífx «ýÞ òuðk {¤u Au. Eïh Ãkh MðÞt ðkðtxku¤e hkíku ¼õíkLkk
yr¼Mkkhu Lkef¤u Au :
yktrs Ízuh hkíku íkku{kh yr¼Mkkh ÃkhkLkMk¾k çktÄw nu yk{kh
[yksu yktÄeLke hkíku íkkhku yr¼Mkkh, nu «kýMk¾k, çktÄw
nu {khk.]
yu MkwtËh r«Þík{ ‘yhwýðhý Ãkkrhòík’ ÷E «u{eLku {¤ðk
ykðu Au. «u{e ¼õík r«Þík{ «¼wLku fne þfu Au : ‘yk{kh LkE÷u
rºk¼wðLkuïh íkku{kh «u{ ník Þu r{Au.’ (nu rºk¼wðLkuïh nwt Lkk
nkuík íkku íkkhku «u{ Lkfk{ku òík.)
‘økeíkktsr÷’Lkkt fux÷ktf økeíkku{kt «ýÞeLkkt {kLk, yr¼{kLk,
r{÷Lk, rðhnLkk ¼kð WífxÃkýu yLkwðkÞ Au. 17{k økeíkLke
LkkrÞfk fnu Au :
«u{ íkýu nkÚku Ãkfzkðk çkuXe Awt ynª nkUMku,
{kuzwt ½ýwt ÚkÞwt Au, nwt Awt Ëku»ke yLkuf Ëku»ku.
rðrÄ-rðÄkLk-çktÄLk ÷E fh{kt.
ykðu Ähðk, Axfwt Ãk¤{kt,
íkuLke su ftE Mkò nþu íku ¾{ðe {Lk Mktíkku»ku,
«u{ íkýu nkÚku Ãkfzðk çkuXe Awt ynª nkUMku. (yLkw. Lk. Ãkkhu¾)
ynª Au yu{ fux÷ktf økeíkkuLkwt MkðoLkk{ ‘nwt’ Lkkhe nkuðkLkwt Vr÷ík
ÚkkÞ Au, fux÷ktf økeíkku{kt yu MktrËøÄ hnu Au íkku fux÷ktf{kt yu frð
nkuÞ yu{ ¼kMku Au. rðhnLkkt økeíkku{kt fðr[ík «ýÞeLkku rðhn
÷køku Au íkku õÞkhuf y[kLkf yu ykæÞkÂí{f MktðuËLk rðrþü Au.
ynª rðïuïhLku rðïLke ¼eíkh s Ãkk{ðkLkku «ÞkMk ÚkÞku Au.
yux÷u íkku Ãkýo Ãkh Lkk[íkk MkðkhLkk íkzfk{kt Ãký frðLku ÓËÞnhý
nrhLkku «u{ Ëu¾kÞ Au :
yuE íkku íkku{kh «u{, ykuøkku ÓËÞnhý
yuE Þu ÃkkíkkÞ yk÷ku Lkk[u MkkuLkkh çkhý...
‘økeíkktsr÷’Lkkt ykæÞkÂí{f yr¼øk{ðk¤kt økeíkku{kt
hðeLÿLkkÚk yr¼Lkð çkkW÷ YÃku - yuf {{eo MkkÄf YÃku òuðk {¤u
Au. yk økeíkku{kt SðLkMkkÄLkkLkku «fkþ Au. òu fu frð ði»ýð, çkkW÷
yLku MkqVe fu nMÞðkËe MktíkkuLke su{ SðLkLke Mkns yLkw¼qrík{kt s
Ãkh{ík¥ðLke Í÷f Ãkk{u Au. 100{kt økeík{kt frð fnu Au :
YÃkMkkøkhu zwçk rËÞu rA yYÃkhíkLk ykþk frh,
½kxu ½kxu ½whçk Lkk ykh ¼krMkÞu yk{kh Sýo íkhe.
[YÃkMkkøkh{kt {U {khe Au zqçkfe, yYÃk híkLkLke ykþ Ähe,
½kxu ½kxu hͤðwt Lkk {khu nðu ntVkðe yk Sýo íkhe (nkuze))
frð YÃkLke {æÞu yYÃkLke MkkÄLkk fhu Au. íku{Lke MkkÄLkk
MktMkkhÚke rð{w¾ Úkðk{kt LkÚke. íkuyku MktMkkhLkkt çktÄLkku{kt hneLku
{wÂõíkLkku MðkË yLku RrLÿÞkuLkku ykLktË Ãkk{ðk EåAu Au. 73{k
økeík{kt íkuyku fnu Au : ‘ðihkøÞ MkkÄLku {wÂõík, Mku yk{kh LkÞ.’
(ðihkøÞLke MkkÄLkk îkhk {¤íke {wÂõík {Lku ¾Ãkíke LkÚke.) ykøk¤
íkuyku fnu Au : ‘yMktÏÞ çktÄLk {kÍu {nkLkLË{Þ ÷r¼çk {wÂõíkh
MðkË.’ (yMktÏÞ çktÄLkku{kt nwt íkku {nkLktË {Þ {wÂõíkLkku MðkË
Ãkk{eþ.)
‘økeíkktsr÷’Lkk 11{k økeík{kt frð MÃküÃkýu fnu Au :
1-130
{wÂõík ? yku hu, {wÂõík fkuÚkkÞ Ãkkrçk, {wÂõík fkuÚkkÞ ykAu ?
ykÃkrLk «¼w Mk]rüçkkìtÄLk Ãk’hu çkkUÄk Mkçkkh fk Au.
({wÂõík ? yhu, {wÂõík õÞkt {¤ðkLke níke, {wÂõík Au s
õÞkt ? «¼w Ãkkuíku s Mk]rüLkkt çktÄLkÚke ykÃkýk MknwLke MkkÚku
çktÄkÞu÷k Au.)
òuE þfkÞ Au fu xkøkkuhLke {wÂõíkLke rð¼kðLkk swËe Au.
íku{Lkk {íku {wÂõík yux÷u MktMkkhLkkt f{kuoLkku íÞkøk Lknª. òu yu{ nkuík
íkku MksoLknkhu Mk]rüLke h[Lkk þk {kxu fhe nkuík ? ðkMíkð{kt
MksoLknkh MkkiLke MkkÚku s MktMkkhLkkt f{kuo{kt çktÄkÞu÷ku Au. ykÚke
hðeLÿLkkÚk økeíkkLkk f{o Þkuøk Ãkh s ¼kh {qfu Au yLku æÞkLk fu
ÃkqsLky[oLk suðkt rðrÄrðÄkLkkuLkku íÞkøk fhðk fnu Au. f{o fhíkkt
fhíkkt {kÚkkLkku ÃkhMkuðku Ãkøk MkwÄe ðnuðzkðe þhehLkkt ytøkkuLku Äq¤
÷køku, ðMºkku Vkxu íkku Þu f{o fÞuo hk¾ðk Ãkh frð ¼kh {qfu Au. yk
heíku frð {Lkw»Þ SðLkLkku yLku yu SðLk{kt f{oÞkuøkLkku {rn{k fhu
Au. íku{Lku {Lk LkhrLkhÃkuûk LkkhkÞý fhíkkt Lkh {k hnuíkk LkkhkÞýLkku
{rn{k rðþu»k Au. íkuyku sLk¼ÂõíkLku s «¼w¼Âõík {kLku Au.
Ëuðk÷Þ{kt ËuðLke Ãkqòy[oLkk fhíkk ¼õíkLku frð fnu Au, shk ykt¾
¾ku÷eLku òu, Ëuðk÷Þ{kt Ëuðíkk LkÚke. õÞkt Au «¼w ? frð fnu Au :
ríkrLk økìAuLk ÞuÚkkÞ {krx ¼uÊuøk fhAu [k»kk[k»k -
ÃkkÚkkh ¼uzuøk fkxAu ÞuÚkkÞ ÃkÚk, ¾kx Au çkkhku {kMk.
(íkuyku ¾uzqíkku ßÞkt {kxe ¼ktøkeLku [kMku[kMk ¾uzu Au yLku
©r{fku ÃkÚÚkh VkuzeLku çkkhu {kMk hMíkku çkLkkðe hÌkk Au íÞkt
økÞk Au.) frðLkk {íku Mk]rü fíkko ©{SðeykuLkk ©{{kt ðMku÷ku
Au. ßÞkt fþwt s ©{fkÞo Úkíkwt LkÚke íkuðk Ëuð{trËh{kt Ëuð õÞktÚke
nkuÞ ? ynª frðyu fhu÷ku {kLkð©{Lkku {rn{k hÂMfLkLkk fÚkLk -
‘ðfo RÍ ðŠþÃk’ (©{ yu s Mkuðk)Lke ÞkË yÃkkðu Au.
hðeLÿLkkÚkLke frðíkk fuð¤ fÕÃkLkk÷kuf{kt hk[íke LkÚke.
yu{Lkku yLkwçktÄ Ãkerzík {kLkðòík «íÞu Ãký Au. íku{Lku {Lk {Lkw»ÞLke
ykÍkËeLkwt yËfuhwt {qÕÞ Au. òu ÃkkuíkkLke {kík]¼qr{yu ÃkkuíkkLkkt
MktíkkLkkuLku yÃk{krLkík fÞko nkuÞ íkku yuðe {kík]¼qr{Lku Ãký ‘Ëw¼koøke
Ëuþ’ íkhefu MktçkkuÄíkk frð ¾[fkx yLkw¼ðíkk LkÚke. frðLkku Ëuþ«u{
Mktfwr[ík fu fwrXík LkÚke. ÃkkuíkkLkk Ëuþ {kxu Ãkh{uïh «rík frðLke
«kÚkoLkk ðeÞoðtíke Au :
r[¥k ßÞkt Au ¼ÞþqLÞ, Wå[ ßÞkt Au rþh,
¿kkLk Au ßÞkt {wõík, ½hLkk ðkzkykuyu ßÞkt rËðMkhkík
ðMkwÄkLkk fhe LkktÏÞk LkÚke xwfzk LkkLkk-LkkLkk,
ßÞkt ðkýe MkeÄe ÓËÞrLkÍoh{ktÚke ðnu,
f{oÄkhk ßÞkt ÄMku Ëuþu Ëuþu yLku rËþkyu rËþkyu
ysMkúÃkýu MknMkúrðÄ MkV¤íkk «rík,
íkwåA yk[khLke {hwLke huíke ßÞkt økúMke ÷uíke LkÚke
rð[khLkkt ÍhýktLku, Ãkkihw»kLku fhe Lkk¾íke LkÚke þíkÄk rALLkr¼LLk
MkËið ßÞkt Mkf÷ f{o, rð[kh yLku ykLktËLkku Au íkwt Lkuíkk,
íku MðkíktºÞMðøko{kt, íkkhu ÃkkuíkkLku nkÚku rLkËoÞ yk½kík fheLku
nu rÃkíkk, ¼khíkLku søkkz.
su frð fku{¤, {Äwh, {]Ëw, Ésw ðýkuoLkku WÃkÞkuøk fhu Au íku
s frð ykð~ÞfíkkLkwMkkh ykðe çkr÷c çkkLke, ðeÞoðtíke ðkýe
Ãký «ÞkuS þfu Au yu òuE þfkþu. MkðoþÂõík{kLk ÃkkMku ÃkkuíkkLkk
Ëuþ {kxu ykðe ðeÞoðtíke «kÚkoLkk fhLkkh frð ÃkkuíkkLku {kxu þwt «kÚkuo
Au yu Ãký òuEyu :
íkð fkAu yuE {kuh þu»k rLkðuËLk -
Mkf÷ ûkeýLkk {{ fhn AuËLk
áZçk÷u, yLíkhuh yLíkh nEíku,
«¼w{kuh.
(Au AuÕ÷e yk «kÚkoLkk {ws íkws Mk{eÃku, {khk «¼w, AuËe
Lkk¾ku {ws Mkf÷ Ëwçko¤íkk ytíkhLkk Ÿzký {nªÚke.)
hðeLÿLkkÚkLke ykðe çk÷«Ë, þÂõík«Ë «kÚkoLkk Mkkt¼¤e
WÃkrLk»kËLkk {tºkÿük Ér»kLke ðkýe - Ý¢²æ ¥¢y}¢¢ Ï¢HãèÝïÝ H|²
Lkwt M{hý ÚkE ykðu Au.
‘ykr{ Ãk]rÚkðeh frð’ yu{ fnuLkkh hðeLÿLkkÚkLku Mk{økú
Mk]rüLke «f]rík ykf»kuo Au. «f]ríkLkwt íku{Lku yËBÞ ykf»koý níkwt.
íku{Lke frðíkk{kt «f]ríkLkku yk÷tçkLk yLku WÆeÃkLk çktLku rð¼kð
íkhefu fkÔÞkí{f WÃkÞkuøk ÚkÞku Au. «f]rík MkkÚkuLkwt frðLkwt íkkËkíBÞ
‘økeíkktsr÷’Lkk 18{k økeíkLkk ykht¼u yLkw¼ðe þfkÞ Au :
{u½uh Ãkhu {u½ s{u Au, ykPÄkh fhu ykMku,
yk{kÞ fuLk çkrMkÞu hk¾ yufk îkhuh Ãkkþu.
({u½ WÃkh ¾zfkÞk {u½ku, ytÄkhwt Úkíkwt ykðu,
þk {kxu {Lku çkuMkkze hk¾u yuf÷ku yk îkhu ?)
rðhnÔÞÚkk ðýoðíkk yk fkÔÞ{kt «f]ríkLkku WÆeÃkLk rð¼kð
íkhefu rðrLkÞkuøk ÚkÞku Au. frð õÞkhuf «f]ríkLkk hnMÞLku Ãký ½qtxu
Au. 22{k økeíkLkku ykht¼ s ykðe hnMÞ{ÞíkkÚke ÚkkÞ Au :
ykrs ©kðý½Lk-øknLk {kunu økkuÃkLk íkð [hý Vu÷u
rLkþkh {íkku Lkehð ykunu, Mkçkkh rËrX yuzkÞu yu÷u.
(yksu ©kðýLkkt ðkˤkuLke øknLk AkÞk{kt íkkhkt økkurÃkík
Ãkøk÷u rLkþkLke ÃkuXu Lkehð heíku íkwt ykÔÞku MknwLke Lksh [wfkðe.)
ynª WÕ÷ur¾ík «f]rík ík¥ðku{kt fkuE yËeXLkk ykøk{LkLkku
hnMÞ{Þ yýMkkh yLkw¼ðkÞ Au. «f]rík ðýoLkku{kt ErLÿÞøkBÞíkk
frðLkku rðþu»k Au. íku MkkÚku íku{Lkwt ðkýeçk¤ yLku ÷Þçk¤ «f]ríkr[ºkkuLku
r[¥khtsf çkLkkðu Au. yu{Lkkt «f]rík ðýoLkku{kt ð»kko yLku ðMktíkLkwt
«¼wíð òuðk {¤u Au. «f]ríkLkk MkkLæÞ{kt frðLke hnMÞ{Þe [uíkLkk
yLku yktíkh [uíkLkk «VwÂÕ÷ík ÚkE Au. yu{Lku {kxu «f]rík Ãkh{ [iíkLÞLke
yLkw¼qríkLkku yLkwfq¤ rðMíkkh ÷køku Au.
hðeLÿLkkÚkLkku Ãkh{uïh Ãkh{ fkhwrýf yLku SðLk«Ëkíkk
Au. SðLkhMk ßÞkhu MkwfkE òÞ íÞkhu íkuLke fhwýkLke Þk[Lkk fhíkkt
frð «kÚkuo Au :
SðLk ÞkíkLk þwfkÞu ÞkÞ fhwýkÄkhkÞ yuMkku,
Mkf÷ {kÄwhe ÷wfkÞu ÞkÞ, økeíkMkwÄkhMku yuMkku.
Eïh íkku ¼õík ÃkkMku ykððk WíMkwf Au s. ¼õíkLke «kÚkoLkk
Mkkt¼¤íkkt s íku ¼õíkLkk SðLk{kt ykðu Au yLku þwt òËw ÚkkÞ Au ?
‘økeíkktsr÷’Lkk «Úk{ økeík{kt s frð yu Ëþkoðu Au :
yk{khu íkwr{ yþu»k fhu A, yu{Lke ÷e÷k íkð -
1-131
VwhkÞu Vu÷u ykçkkh ¼hu A SðLk LkðLkð
(íkU íkku {Lku yþu»k çkLkkÔÞku yuðe Au íkð ÷e÷k, ¾k÷e fhe
yk Ãkkºku Zk¤u Lkð Lkð SðLk hMke÷kt.) (yLkw. Lk. Ãkkhu¾)
Mk]rü{ktLkwt SðLk yu MksoLknkhLke yLktík ÷e÷k Au yuðku
¼kð ynª yr¼ÔÞõík ÚkÞku Au. ÃkkuíkkLke ðkýe yu Ãkh{ [uíkLkkLkku
f]Ãkk«MkkË s Au yuðku ¼kð «økx fhíkkt frð fnu Au :
íkku{krh yi y{]íkÃkhþu yk{kh rnÞk¾krLk
nkhk÷ku Mke{k rðÃkw÷ nh»ku WÚkr÷ WXu ðkýe.
(íku íkð y{úík MÃkþo Úkíkkt {ws Wh ¼hÃkqh ¼hkÞwt, n»ko
{nª Mke{kyku ¼qÕÞwt, ðkýe-Íhý W¼hkÞwt (yLkw. Lk. Ãkkhu¾)
‘økeíkktsr÷’Lkk çkeò økeík{kt frð «¼wLku WÆuþe sýkðu Au
fu, íkwt ßÞkhu {Lku økkLk økkðkLkwt fnu Au íÞkhu {khwt ÓËÞ Ãkw÷fe QXu
Au. {khk «ký{kt su ftE fxw, fXkuh Au íku y{]ík{Þ økkLku Ãkeøk¤e
òÞ Au. «¼wLku frðLkkt økeík ðnk÷kt ÷køku Au, íku Mkkt¼¤e íku ík]Ãík
ÚkkÞ Au. yk økkLkLkk çk¤u s frð Ãkh{uïh ÃkkMku çkuMkðkLke ûk{íkk
«kÃík fhu Au.
{kºk ‘økeíkktsr÷’Lke s Lknª, yu{Lke Mkf÷ fðLk «ð]r¥kLku
òuíkkt fne þfkÞ fu hðeLÿLkkÚkLke frð «rík¼k QŠ{frðLke Au.
yu{Lke QŠ{«ÄkLk yLku ®[íkLkkuŠ{«ÄkLk frðíkk yÄÍkÍuhe økeíkLkk
«fkh{kt rð÷Mke Au. frð þçËf÷kLkk «k¿k WÃkkMkf níkk. íkuÚke
íku{Lkkt {kuxk¼køkLkkt økeíkku MkkrnÂíÞf f÷kLkkt yý{ku÷ rþÕÃkku çkLke
þõÞkt Au. yu{Lkkt økeíkku rð[khkuŠ{ fkÔÞku çkLÞkt Au. yu{kt ¼kðkÿoíkk
Au yLku rð[khMVkux Ãký Au.
íku{Lkkt økeíkku{kt fÚkrÞíkÔÞLku yLkwYÃk {Äwh yLku fku{÷
ÃkËkð÷e òuðk {¤u Au. yLku fux÷ktf økeíkku{kt yYZ þui÷eyu
¼ÔÞkuŠsík ¼kðLku «fxkðíke ykusMkðíke ÃkËkð÷e Ãký «kÃík ÚkkÞ
Au. yu{Lke [uíkLkk yLku ®[íkLk ðirïf nkuðkLku ÷eÄu íkuyku Mk{fk÷eLk
Lkkifk{kt rðnhíkk nkuðk Aíkkt Mkðofk÷eLk «ðkMke çkLke hÌkk Au.
SðLk yLku f÷k yu{Lku {kxu ÃkhMÃkh Ãkqhf Au. yu{Lkwt
fkÔÞkí{f MkíÞ SðLk MkíÞÚke y¤økwt LkÚke. yu{Lke MkkÄLkk SðLkLkku
MktÃkqýoÃkýu Mðefkh fhe yuLku f]íkkÚko fhðk {køku Au íkuÚke s íku{Lke
MkkÄLkkLku SðLkÞkuøkLkwt Lkk{ ykÃkðwt ÞkuøÞ ÷køku Au. ‘økeíkktsr÷’Lkk
ºkeò økeík{kt frð fkÔÞËuðíkkLku, fnku fu SðLkËuðíkkLku WÆuþe su
WËTøkkh fkZu Au yu rðM{ÞÃkqðof frðLku fnuðkLkwt {Lk ÚkkÞ Au :
íkwr{ fu{Lk fhu økkLk fhku nu økwýe,
ykr{ yðkfT nÞu þwrLk, fuð÷ þwrLk.
(íkwt fE rðÄ økkÞLk økkÞ Au nu økwýe,
nwt íkku yðkfT çkLkeLku hnwt Mkwýe !)
1, zkÞhuõxh çktø÷kuÍ, fw÷Ãkrík rLkðkMkLke çkksw{kt,
økwshkík ÞwrLk. fuBÃkMk, y{ËkðkË-380 009
{ku. 9925159751
1-132
 {kLkð-SðLkLkk Qæðoøk{LkLkku hkn [ªÄíkku
¼økðËT økeíkkLkku Mkh¤ ¼Âõík Þkuøk
¼økðËTøkeíkk yu {nk¼khíkLkk {nk¼tzkh{kt hnu÷wt yuf
y{qÕÞ híLk Au. søkíkLkk ÄkŠ{f MkkrníÞ{kt yuLke çkhkçkhe fhe
1
þfu íkuðku yuf Ãký økútÚk LkÚke. ©e{ËT ¼økðËTøkeíkk Ãkh yMktÏÞ
÷kufkuyu ÃkkuíkkLke f÷{ [÷kðe Au. yk[kÞo Þwøk{kt íku «MÚkkLkºkÞe
2
{kt yuf ½xf hne Au. ÃkkuíkÃkkuíkkLkk rMkØktíkkuLku «{krýík fhðk
{kxu ÷øk¼øk çkÄk s yk[kÞkuoyu økeíkkLku «{krýík økútÚk íkhefu
Mðefkhu÷ Au. økeíkkLkk Ä{oLku - íkuLkk nkËoLku xqtf{kt yk÷u¾ðkLkwt
yþõÞ Lknª íkku ½ýwt {w~fu÷ íkku ¾hwt s. ®nËwykuLkk yk yrík
Ãkrðºk økútÚk{kt SðLkLkwt rðrðÄ «fkhLkwt yøkkÄ íkíð¿kkLk ¼ÞwO Au.
WÃkrLk»kËku YÃke økkÞkuLkwt ËkunLk fheLku ¼økðkLk ©e f]»ýu MðÞt ðíMk
yswoLk îkhk økeíkk{]íkLkwt {w{wûkwykuLku ÃkkLk fhkÔÞwt Au. ¼÷u yuf heíku
yk Mkk[wt nkuÞ, Ãkhtíkw ¼økðËTøkeíkk íkku WÃkrLk»kËku fhíkkt Ãký Ä{oLkk
íkíð®[íkLkLke çkkçkík{kt yuf zøk÷wt ykøk¤ ðÄe Au. yk árüyu
økeíkkLkwt SðLkËþoLk yLkku¾wt rðrþü íkÚkk Mk{LðÞfkhe økýe
þfkÞ. fu{fu íku{kt f{o, ¿kkLk yLku ¼ÂõíkLkku Mkw÷¼ Mk{LðÞ òuðk
{¤u Au. çktrf{ çkkçkwyu økeíkk ytøku fÌkwt Au fu : “økeíkkLku Ä{oLkku
Mkðkuo¥k{ økútÚk {kLkðkLkwt fkhý yu s Au fu íku{kt ¿kkLk, f{o yLku
¼Âõík yu ºkýu çkkçkíkkuLku ÞkuøÞ LÞkÞ ykÃkðk{kt ykÔÞku Au, su
3
çkeò fkuE økútÚk{kt LkÚke.”
÷kuf{kLÞ rík÷fu Ãký økeíkk ytøku sýkÔÞwt Au fu, “Mk{Mík
MktMkkhLkk MkkrníÞ{kt økeíkk suðku fkuE Ãký økútÚk LkÚke. ®nËw Ä{o
yLku LkeríkþkMºk{kt {q¤íkíðku suýu òýðkt nkuÞ íkuýu yk yÃkqðo
økútÚkLkwt yð~Þ yæÞÞLk fhðwt òuEyu. “økeíkk yu WÃkrLk»kËku YÃke
çkøke[kyku{ktÚke ðeýe fkZu÷kt Ãkw»ÃkkuLkku ykæÞkÂí{f MkíÞku YÃke MkwtËh
4
Ãkw»ÃkøkwåA Au.”
økeíkk íkku MkkðosrLkf økútÚk Au, fu{ fu ÃktrzíkkuÚke {ktze Mk{ksLkk
Mkk{kLÞsLk MkwÄeLkk AuðkzkLkk {kLkðeLkk ÓËÞ{kt Ãký økeíkkLkwt yLkuhtw
MÚkkLk hÌkwt Au yLku yk økútÚk ykçkk÷-ð]Ø MkkiLku Mktfx Mk{Þu niÞk
Äkhý ykÃku Au fu ®f{íke {køkoËþoLk Ãkqhwt Ãkkzu Au. økeíkk Mkðo Mkk{kLÞ
MktMkkhe sLkku {kxu fnuðk{kt ykðe Au, íku{ Aíkkt fux÷kf ÷kufku{kt
yuðku ¼úk{f ÏÞk÷ «ðíkuo Au fu ‘økeíkk íkku MkLÞkMkeyku {kxu Au.’
Ãký økeíkk {kºk MktLÞkMkeyku {kxu s fuðe heíku nkuÞ ? fu{ fu yuLkk
fnuLkkh yLku Mkkt¼¤Lkkh çkLLku íkku Ãkqhk MktMkkhe Au.
ykðe ¼økðËTøkeíkk{kt ¿kkLkÞkuøk yLku f{oÞkuøkLke MkkÚku MkkÚku
‘¼ÂõíkÞkuøk’Lke [[ko çkkh{kt yæÞkÞ{kt fhðk{kt ykðe Au. yk
yæÞkÞ økeíkkLkku yrík MktrûkÃík yæÞkÞ Au, Ãkhtíkw LkkLkfzk yk
yæÞkÞ{kt ‘¼ÂõíkÞkuøk’Lkkt íkíðku íku{s ¼økðkLkLku r«Þ yuðk ykËþo
¼õíkLkkt ÷ûkýku íkuLkk økwýkuLke rðþË [[ko fhðk{kt ykðe Au. yk
yæÞkÞLkwt ðirþ»xâ s swËwt Au. yk yæÞkÞ ykÃkýk ½hLkku yæÞkÞ
1-133
- yu{. Mke. LkkÞf
- ykÃkýku s yæÞkÞ nkuÞ íku{ ÷køku Au. ‘rðïYÃk ËþoLk’ ÃkAeLkku
yæÞkÞ - yk yæÞkÞ nkuðkÚke Ãký íkuLkwt {n¥ð Au. ykÃkýu òýeyu
Aeyu fu ¼khíkeÞ «k[eLk MktMf]rík{kt Þwøkku ÞwøkkuÚke ¼ÂõíkLkwt yLkuhwt
{n¥ð yLku {rn{k hnu÷ Au.
¼õík yLku ¼økðkLk ðå[u L kk yíkq x , {kÄw Þ o ¼ Þko ,
rLk¾k÷Mk, rLk:MðkÚko fu MLkun¼Þko MktçktÄkuLke ÃkwhkíkLk fÚkkykuÚke
ykÃkýu Mkki MkwrðrËík Aeyu. yk yæÞkÞLke ytËh ¼ÂõíkLkwt {n¥ð,
¼økðkLkLke rËÔÞíkk yLku ¼õíkkuLke y÷kirffíkk fMkkufMk ¼heLku
[eíkhe Au, íkuðe Mkki Mkw¿k yÇÞkMkeykuLku «íkerík ÚkkÞ Au.
çkkh{k yæÞkÞLke ¼qr{fk Mk{sðk {kxu yrøkÞkh{k
yæÞkÞLkk ytík¼køk{kt sýkðkÞu÷ çkkçkíkkuLkku ykAku rLkËuþ o fhðkLkwt
ÞkuøÞ økýkþu. ¼økðkLku ynª - rðïYÃk ËþoLkÞkuøk{kt - ysowLkLku
sýkÔÞwt Au fu, “íkwt rËÔÞ árüÚke {khk su YÃk{kt ËþoLk fhe hÌkku Au
íku {kºk ðuËkæÞÞLkÚke fu fXkuh íkÃk fhðkÚke fu ËkLkÚke yÚkðk íkku
Ãkqò îkhk Ãký Ãkk{e þfkíkwt LkÚke, yux÷u fu yk çkÄk WÃkÞkuøkÚke
{Lkw»Þ {Lku {khk {q¤ YÃk{kt òuE þfíkku LkÚke.”
Ý¢ãæ ±ïÎñÝü ¼Ð„¢ Ý Î¢ÝïÝ ™ïÁ²²¢ J
à¢v² »±æç±{¢ï¼ï ÎëCéæ ÎëC±¢Ýç„ }¢¢æ ²ƒ¢ JJ XI - 53
“Ãkhtíkw nu yswoLk {kºk yLkLÞ ¼Âõík îkhk s {Lku {q¤
YÃk{kt òýe þfkÞ Au, fu su YÃk{kt íkwt {khe Mk{ûk Q¼ku Au yLku yu
s «{kýu {khwt «íÞûk ËþoLk Ãký fhe þfkÞ Au. {kºk yk s heíku,
íkwt {khk rð»kuLkk ¿kkLkLkk hnMÞkuLku Ãkk{e þfeþ.”
}¢ÜUy²¢ y±Ý‹²²¢ à¢v² ¥ã}¢ï±æç±{¢ïù…éüÝ J
¿¢¢¼éæ ÎëCéæ ™ ¼y±ïÝ Œ±ïCéæ ™ ÐÚ‹¼Ð JJ XI - 54
yk ÃkAeLkk &÷kuf{kt Ãký ¼økðkLk sýkðu Au : “nu r«Þ
yswoLk ! Mkfk{ f{o íkÚkk {kLkrMkf íkfo rðíkfoLkk MktøkËku»kÚke hrník
ÚkELku suyku {khe þwØ ¼Âõík{kt s ÃkhkÞý hnu Au, suyku {khu
{kxu s f{o fhu Au, suyku {Lku s SðLkLkwt Ãkh{ æÞuÞ {kLku Au yLku
suyku Sð{kºk «íÞu {iºke ¼kð hk¾u Au íkuyku Lk¬e {Lku Ãkk{u
Au.” (yæÞkÞ 11 - 55{ku &÷kuf)
}¢yÜU}¢üÜUë‹}¢yÐÚ}¢¢ï }¢eQU: „Ñì x¢±<…¼: J
çݱñüÚ: „±ü|¢ê¼ï±é ²: „ }¢¢}¢ïç¼ Ð¢‡Ç± JJ XI - 55
su {Lkw»Þ Ãkwhw»kku¥k{ ¼økðkLk ©e f]»ý MkkÚku ykí{eÞ MktçktÄ
«MÚkkrÃkík fhðk {ktøku Au íkuýu MðÞt ¼økkðLk îkhk fnu÷k WÃkhLkk
MkqºkLku økúný fhðwt òuEyu. íkuÚke yk &÷kufLku ¼økðËTøkeíkkLkk
MkkhYÃk {kLkðk{kt ykðu Au. ¼økðËTøkeíkkLkwt ÷ûÞ søkík{kt «f]rík
Ãkh «¼wíð MÚkkÃkðk{kt MkËk íkíÃkh yuðk íkÚkk ðkMíkrðf rËÔÞ
SðLk rðþu MkËt í kh yòý yu ð k çkØ Sðku «íÞu Au .
¼økðËTøkeíkkLkku WÆuþ {Lkw»Þ fuðe heíku íkuLkk ykæÞkÂí{f SðLkLku
íkÚkk ¼økðkLk MkkÚkuLkk ÃkkuíkkLkk MktçktÄLku òýe þfu íku ËþkoððkLkku
Au. ð¤e {Lkw»Þ fuðe heíku ¼økðkLkLkk MkkrLLkæÞLku «kÃík fhe þfu
Au íku þe¾ððkLkku Ãký íkuLkku nuíkw Au.
yk Mkt˼o{kt s ¼økðkLk ©e f]»ýu ‘¼ÂõíkÞkuøk’Lke [[ko
ykht¼e Au. íkuLkku «kht¼ yswLo kLkk «&™Úke ÚkkÞ Au. yswLo k ©ef]»ýLku
ÃkqAu Au : ‘su ¼õíkku ík{khwt rLkhtíkh æÞkLk Ähe ík{Lku WÃkkMku Au yLku
suyku ík{khk yrðLkkþe yÔÞõík MðYÃkLkwt æÞkLk Ähu Au íku{ktÚke
fÞk ¼õíkLku-WÃkkMkfLku ©uc økýkÞ ? yk yæÞkÞLkk «kht¼{kt s
yswoLk îkhk ¼økðkLk ©e f]»ýLku ÃkqAkíkku yk «&™ yuf {ktøkr÷f
«&™ Au. ynª yswoLkLkku ¼økðkLk «íÞuLkku íku{s Mkk{kLÞ
M¾÷Lkþe÷ {kLkðe «íÞuLkku ykíÞtríkf «u{ «fx ÚkkÞ Au. yswoLkLkk
yk ðuÄf «&™Lkk W¥kh{kt ¼økðkLk sýkðu Au : “su {Lkw»Þku {khk
Mkkfkh YÃk{kt ÃkkuíkkLkk {LkLku ÂMÚkh fhu Au yLku yíÞtík ©ØkÃkqðof
{khe Ãkqò fhðk{kt ÃkhkÞý hnu Au íkuyku {khe árüyu Ãkh{ rMkØ
Au.”
}¢Ä²¢±ïβ }¢Ý¢ï ²ï }¢¢æ çÝy²²éQU¢ ©Ð¢„¼ï J
Ÿ¢h²¢ ÐÚ²¢ïÐï¼¢S¼ï }¢ï ²éQU¼}¢¢ }¢¼¢: JJ XII - 2
yk yæÞkÞLkk «kht¼{kt ÚkÞu÷ yk MktðkË{ktÚke MÃkü òuðk
{¤u Au fu Ãkh{ MkíÞLkk MkkûkkífkhLke swËe swËe ÃkØríkyku{kt
‘¼ÂõíkÞkuøk’ yu s Mkðkuoíf]ü Au. òu fkuELku Ãký Ãkqýo Ãkwhw»kku¥k{
Ãkh{uïhLkwt MkkrLLkæÞ «kÃík fhðwt nkuÞ, íkku íkuýu ¼Âõík{Þ Mkuðk
yÃkLkkððkLkwt sYhe Au. yk heíku su ÷kufku ¼Âõík îkhk Ãkh{uïhLke
«íÞûk Mkuðk fhu Au íkuyku ‘MkøkwýðkËe’ fnuðkÞ Au. ßÞkhu su ÷kufku
rLkŠðþu»k çkúñLkwt æÞkLk Ähu Au íkuyku ‘rLkŠðþu»kðkËe’ fnuðkÞ Au.
yswoLkLku íkku yk çkLLku ÂMÚkrík òÛÞk çkkË íku{ktÚke fE ÂMÚkrík ©uc
Au íkuðku «&™ WËT¼ðu Au. Ãkh{ çkúñLkk MkkûkkífkhLke yLkuf
ÃkØríkyku Au, Ãkhtíkw ynª ¼økðkLk ©e f]»ý Mkq[ðu Au fu, ¼ÂõíkLkk
çkÄk s «fkhku{kt ‘¼ÂõíkÞkuøk’ yux÷u fu ‘Ãkh{kí{kLke ¼ÂõíkÃkqðof
Mkuðk fhðe’ íku ©uc Au. íku MkkiÚke ðÄw ÷kufr«Þ ÃkØrík Au yLku
¼økðkLkLkwt MkkrLLkæÞ «kÃík fhðkLkwt MkkiÚke Mkwøk{ MkkÄLk Au, Ãkhtíkw
yswoLkLku íkku yk çkkçkkík{kt ÃkkuíkkLke ÂMÚkrík nsw ðÄw MÃkü fhðkLke
EåAk Au, fu{ fu íku íkku f]»ýLkk Mkøkwý YÃkLku s ¼su Au. íkuLku rLkŠðþu»k
çkúñ{kt íkku shk Ãký ykMkÂõík LkÚke. ykÚke íku ÃkkuíkkLke ÂMÚkrík
Mkwhrûkík Au fu fu{ íku òýðk {ktøku Au.
‘rLkhkfkh ÃkkMkwt’ ÃkAe íku yk ÷kuf{kt nkuÞ, fu ¼økðkLkLkk
Ãkh{ Äk{{kt nkuÞ íkku Ãký æÞkLk {kxu íkku íku Mk{MÞkYÃk s çkLku Au.
{Lkw»Þ Ãkh{ çkúñLkk rLkŠðþu»k ÃkkMkkLke ÃkqýoÃkýu fÕÃkLkk fhe þfíkku
LkÚke. ykÚke íkuLku Lkfk{ku Mk{Þ økw{kððk{kt hMk nkuíkku LkÚke. ðMíkwík:
yswoLkLku íkku yk çkkçkík{kt yLkw{rík õÞkhLkeÞ {¤e s økE Au,
fu{ fu ©e f]»ýLkk Mkkfkh YÃk «íÞu yLkwhõík Úkðwt íku s Mkðkuo¥k{ Au
yLku íku s xqtfku fu Mkk[ku yLku Mkh¤ {køko Au, fu{ fu yk {køko îkhk
¼økðkLkLkkt rðrðÄ YÃkkuLku Mk{S fu òýe þfkÞ Au yLku f]»ý
«íÞuLkk «u{¼kð{kt Ãký fkuE «fkhLkku çkkÄ ykðíkku LkÚke.
yk «{kýu su {Lkw»Þ ¼økðkLkLkk Mkkfkh YÃk{kt æÞkLk yufkøkú
fhu Au íkÚkk ©Øk, ¼ÂõíkÃkqðof íku{Lke Ãkqò fhu Au íkuLku Þkuøk{kt MkkiÚke
1-134
yrÄf rMkØ økýðku òuEyu, fu{ fu ykðku {Lkw»Þ f]»ý¼Âõík{kt ÷eLk
çkLkíkkt íkuLku {kxu fkuE ¼kiríkf fkÞkuo fhðkLkkt hnuíkkt LkÚke, fu{fu nðu
íkuLkwt «íÞuf fkÞo «¼w «eíÞÚkuo s fhðk{kt ykðu Au. rðþu»k{kt íkuyku
Mk{òðu Au : “çkÄe ErLÿÞkuLkk Mk{qnLku rLkÞtºký{kt hk¾eLku Mkðoºk
Mk{¼kð ò¤ðeLku suyku y®[íÞ, ÿZ, y[¤, Äeh, MkðoÔÞkÃke,
yÔÞõík, yðýeoÞ yLku yrðLkkþe MðYÃkLke WÃkkMkLkk fhu Au íkuyku
Mkðo «kýeykuLkk fÕÞký{kt ÃkhkuðkÞu÷k hneLku {Lku s Ãkk{u Au. yux÷u
¼økðkLku ynª MÃkü fÞwO Au fu, su ÷kufku ¼økðkLk ©e f]»ýLke «íÞûk
Ãkqò fÞko rðLkk, Ãkhkuûk ÃkØríkÚke íku{Lku Ãkk{ðkLkku «ÞíLk fhu Au íkuyku
Ãký ytíku íkku íku{Lku s «kÃík fhu Au. ynª ¼økðkLku su sýkÔÞwt Au, íku
s Mkkík{k yæÞkÞLkk 19{k &÷kuf{kt Ãký yøkkW MÃkü heíku sýkðkÞwt
Au : “yLkufkLkuf sL{ku ÃkAe çkwrØþk¤e {Lkw»Þ ‘ðkMkwËuð s Mkðo ftE
Au’ yu{ òýe {khk þhýu ykðu Au. yLkuf sL{ku çkkË ßÞkhu {Lkw»Þ
Ãkqýo ¿kkLk «kÃík fhu Au íÞkhu ¼økðkLk f]»ýLku s þhýu òÞ Au.”
±ãÝ¢æ …‹}¢Ý¢}¢‹¼ï ¿¢¢‹±¢‹}¢¢æ ÐíÐl¼ï J
±¢„éÎï±: „±üç}¢ç¼ „ }¢ã¢y}¢¢ „éÎéHü}¢: JJ VII - 19
yk «{kýu òu {Lkw»Þ ¼økðkLkLkk MkkrLLkæÞ{kt ÃknkU[u Au
íkku íkuýu ErLÿÞ rLkøkún íkku fhðku s Ãkzu. MkkiLke Mkuðk fhðe Ãkzu yLku
«kýe{kºkLkk fÕÞký{kt Mk{ŠÃkík íkku Úkðwt s Ãkzu. yux÷u fu {Lkw»Þu
¼økðkLkLku þhýu íkku sðwt s Ãkzu Au.... sðwt s Ãkzu Au, Lknª íkku
íkuLku õÞkhuÞ Ãký Ãkqýo Mkkûkkífkh Úkíkku LkÚke yLku {Lkw»ÞLku ßÞkhu
Ãkqýo Mkkûkkífkh ÚkkÞ Au íÞkhu íkuLku MÃküÃkýu Mk{òÞ Au fu, Ãkh{kí{k
íkku Mkðoºk rðã{kLk Au. yk «{kýuLkku Mkkûkkífkh Úkíkkt õÞkhuÞ Ãký
íku yLÞ fkuE SðLke R»Þko fhíkku LkÚke yLku íkuLku {Lk íkku {Lkw»Þ
yLku Ãkþw{kt fkuE s ¼uË hnuíkku LkÚke. fu{ fu nðu íkku íku {kºk ykí{kLkwt
s ËþoLk fhu Au yLku çkkÌk ykðhýLku íku òuíkku LkÚke. Ãkhtíkw Mkk{kLÞ
{Lkw»Þ {kxu íkku ykðk rLkŠðþu»k MkkûkkífkhLke ÃkØrík yÃkLkkððkLkwt
yíÞtík {w~fu÷ nkuÞ Au. Ãkhtíkw nu ÃkkÚko ! suyku {khk{kt ÃkhkÞý
hneLku íku{s çkÄkt f{o {Lku Mk{Ãkoý fheLku yuf rLkckÚke {khwt æÞkLk
Ähe {Lku s WÃkkMku Au yLku {khk{kt su{Lkwt r[¥k ÃkhkuðkÞu÷wt Au íkuðk
{khk ¼õíkkuLku sL{-{hý YÃke MktMkkh-Mkkøkh{ktÚke nwt íkwíko s Wøkkhe
÷ô Awt. yux÷u s íkwt íkkhwt {Lk {khk{kt ÂMÚkh fh. íkkhe Mk{økú
çkwrØLku {khk{kt s Ãkhkuð. yux÷u íkwt MkËk {khk{kt s rLkðkMk fheþ,
yu{kt MktËun LkÚke.”
²ï ¼é „±¢ü燢 RU}¢¢ü燢 }¢ç² „拲S² }¢yÐÚ¢: J
¥Ý‹²ïÝñ± ²¢ïx¢ïÝ }¢¢æ Š²¢²‹¼ ©Ð¢„¼ï JJ VII - 6
¼ï¯¢}¢ãæ „}¢éh¼¢ü }¢ëy²é„æ„¢Ú„¢x¢Ú¢¼ì J
|¢±¢ç}¢ Ý ç™Ú¢¼ Тƒü }¢Ó²¢±ïç¿¢¼ï™ï¼„¢}¢ì JJ XII - 7
yk «{kýu - ¼ÂõíkhMk òøk]ík ÚkkÞ ÃkAeÚke yuf r{rLkx
{kxu Ãký ykÃkýu r[¥kLku yufkøkú fhe þfeþwt íkku íku ykÃkýe ¼Âõík
Au - íkuLke MkkÄLkk Au yu{ økeíkkfkh fnu Au. ykLkku yÚko yu ÚkÞku fu
¼Âõíkwt Mkk[wt hnMÞ yÚkðk yÚko r[¥kLku yufkøkú fhðk{kt - r[¥k
rLkhkuÄ{kt - Au.
ynª ¼økðkLk îkhk ðÄw{kt yuðwt Ãký MÃkü heíku sýkððk{kt
ykÔÞwt Au fu íku{Lkk ¼õíkku yíÞtík ¼køÞþk¤e Au fu MðÞt ¼økðkLk
íku{Lkku yk heíku ¼ðMkkøkh{ktÚke íkhík s WØkh fhu Au. þwØ ¼Âõík
îkhk s {Lkw»ÞkuLku Mkkûkkífkh Úkðk ÷køku Au fu Ãkh{rÃkíkk Ãkh{kí{k
{nkLk Au yLku ÔÞÂõíkøkík ykí{k íkku íku{Lku s yÄeLk Au. ykÚke
Ãkh{kí{kLkk yuf yËLkk Mkuðf íkhefu íkuLkwt fíkoÔÞ çkLku Au fu íku
Ãkh{kí{kLke Mkuðk fhu, íku{ Aíkkt òu íku «¼w Mkuðk Lk fhu yLku
MðfíkoÔÞ ÃkkðLk{kt ûkrík fhu, íkku íku {kÞk{kt Lku {kÞk{kt rLk{øLk
hnuþu yLku {kÞkLke s uMkuðk íkuýu fhðe Ãkzþu. yk{ sýkÔÞk çkkË
¼økðkLk yswoLkLku nsw Ãký ¼ÂõíkLkku ÃkÚk fuðe heíku ðÄw Mkh¤
çkLke þfu íku ytøku íkuLku Mk{òðíkkt fnu Au : “nu ! ÄLktsÞ ! òu íkwt
íkkhk r[¥kLku yrð[¤ ¼kðu {khk{kt ÂMÚkh Lk fhe þfu, íkku íkwt
‘yÇÞkMk Þkuøk’ ðzu {Lku Ãkk{ðkLke EåAk hk¾ yLku ykðku yÇÞkMk
[k÷w hk¾ðk{kt Ãký òu íkwt yMk{Úko nkuÞ, íkku ÃkAe {khk {kxu s
f{o fhðkLkku «ÞíLk fh, fu{ fu íku «{kýu {khk rLkr{¥ku f{o fhíkkt
fhíkkt Ãký íkwt Ãkqýo yðMÚkk ({kuûk) Lku Ãkk{eþ.”
ðíko{kLk Mk{Þ{kt ¼kiríkf SðLk{kt ErLÿÞku MkËk [t[¤ yLku
yþwØ nkuÞ Au íku nfefík ykÃkýu Mkki Mkkhe heíku òýeyu Aeyu,
fu{ fu nt{uþkt yk ErLÿÞku EåAkík]rÃík{kt Lku ík]rÃík{kt rLk{øLk hnu
Au, Ãkhtíkw ‘¼ÂõíkÞkuøk’Lkk Mkíkík yÇÞkMk îkhk yk ErLÿÞkuLku Ãký
þwØ fhe þfkÞ Au yLku rðþwØkðMÚkk{kt s íkuyku Ãkh{kí{kLkk «íÞûk
MktÃkfo{kt ykðe þfu Au. yux÷u ‘¼Âõík Þkuøk’ yu yuf heíku íkku
ErLÿÞkuLkk þwØefhýLke rðrþü «fkhLke «r¢Þk Au. yÇÞkMk yLku
æÞkLkLke çkkçkík{kt {nkí{k økktÄeSyu ‘yLkkMkÂõík Þkuøk’{kt
‘¼ÂõíkÞkuøk’Lkk «fhýLke [[ko{kt sýkÔÞwt Au : ‘yÇÞkMk’ yux÷u
‘r[¥kð]r¥k rLkhkuÄ’Lke MkkÄLkk, ¿kkLk yux÷u ©ðý-{LkLkkrË, æÞkLk
yux÷u WÃkkMkLkk. ykx÷kLku Ãkrhýk{u òu f{oV¤ íÞkøk Lk òuðk{kt
ykðu íkku yÇÞkMk yu yÇÞkMk LkÚke, ¿kkLk íku ¿kkLk LkÚke yLku æÞkLk
íku æÞkLk LkÚke... r[¥k yþktík nkuÞ íkku æÞkLk Mkt¼ðu Lk®n yLku
yþktríkLkwt fkhý íkku òíkòíkLke V¤ ðkMkLkk s Au. {kxu V¤ íÞkøk
«Úk{ fhðku òuEyu.
yk{ fnuðkLkwt íkkíÃkÞo yuðwt ÷køku Au fu õÞkhuf yuðwt Ãký
çkLke þfu Au fu fkuE {Lkw»Þ Mkk{krsf, fkixwÂBçkf fu ÄkŠ{f çkkçkíkkuLkk
fkhýu fu ÃkAe çkeò fkuE rðrþü yðhkuÄkuLku fkhýu òu ¼økðkLk
©ef]»ýLku Mk{ŠÃkík yuðkt fkÞkuo «íÞu MknkLkw¼qrík Lk Ëk¾ðe þfu íkku
íku ÃkkuíkkLkkt yøkkW fhu÷kt fkÞkuoLkkt Mktr[ík ÚkÞu÷kt V¤ku Mkíf{o yÚkuo
íÞkøk íkku fhe s þfu. ðirËf rLkÞ{ku{kt Ãký ykðe «r¢Þkyku
ðýoðkÞu÷e Au. yLkuf Þ¿kku, ÃkwÛf{kuo yÚkðk rðrþü fkÞkuoLkkt íku{kt
ðýoLkku Au. su{kt ¼qíkfk¤{kt fhu÷k f{kuoLkku rðrLkÞkuøk fhe þfkÞ
Au. yLku yk heíku {Lkw»Þ ¢{þ: ¿kkLke yðMÚkk{k WLLkík çkLke þfu
Au. yk heíku økeíkk ykÃkýLku Mkíkík WLLkÞLk - Wæðeofhý yux÷u fu
WØkhLkku Mkk[ku {køko [ªÄu Au.
ykðk ‘¼ÂõíkÞkuøk’Lkk ¼Âõík {køko{kt Ãký ¼õíku zøk÷u Lku
Ãkøk÷u ykðíkk yðhkuÄkuLkku Mkk{Lkku íkku fhðku s Ãkzu Au. ykðk
yðhkuÄkuLku fE heíku Ëqh fhe þfkÞ ðøkuhu çkkçkíkku ytøku yswoLkLku
ÞÚkkÚko ÏÞk÷ ykÃÞk çkkË ¼økðkLk íkuLku Mk{òðíke ð¾íku sýkðu
Au fu, “òu íkwt ykðe «r¢Þk yÃkLkkðe Lk þfu, íkku ÃkAe íkwt ¿kkLk
1-135
«krÃíkLkku {køko yÃkLkkðe ÷u.” y÷çk¥k íkwt yu Ãký òýe ÷u fu
yÇÞkMk fhíkkt ¿kkLk ©uc Au, ¿kkLk fhíkkt æÞkLk ©uc Au yLku æÞkLk
fhíkkt Ãký f{oV¤Lkku íÞkøk ©uc Au, fkhý fu ykðk íÞkøk îkhk s
{Lkw»Þ {LkLke Ãkh{ þktríku «kÃík fhe þfu Au.”
Ÿ¢ï²¢ï çã ¿¢¢Ý}¢|²¢„¢Á¿¢¢Ý¢ h²¢Ýæ ç±çà¢c²¼ï J
Š²¢Ý¢ÜU}¢üÈUH y²x¢¢Ú y²¢x¢èÓÀ¢ç‹¼ ÚÝ‹¼Ú}¢ì JJ XII - 12
yu íkku MkwrðrËík Au fu r[¥k ßÞkhu yþktík nkuÞ Au íÞkhu
æÞkLk Mkt¼ðíkwt s LkÚke yLku yþktríkLkwt {q¤ fkhý íkku r¼LLk r¼LLk
«fkhLke V¤ ðkMkLkk s nkuÞ Au. {kxu f{oV¤ íÞkøk «Úk{ fhðku
òuEyu, suÚke yu íÞkøk ÃkAeÚke æÞkLkLku {kxu sYhe yuðe þktrík
íkwíko s «kÃík ÚkE þfu.
yk «{kýu þwØ fu MkkÂíðf ¼ÂõíkLkkt rðrðÄ ÃkkMkktLke [[ko
çkkË økeíkkfkh yk yæÞkÞLkk ykøk¤Lkk &÷kufku{kt “þwØ ¼õík” fu
¼økðkLkLku r«Þ yuðk ykËþo¼õíkLkk rËÔÞ økwýkuLkwt ðýoLk fhu Au.
yk yæÞkÞLkk 13, 14, 15 yLku 16 yu [kh &÷kufku{kt ykËþo
¼õíkLkkt MkwtËh ÷ûkýkuLkwt rLkYÃký òuðk {¤u Au. ¼økðkLk ykðk
¼õíkLkk økwýkuLkku rLkËuoþ fhíkkt sýkðu Au : “su {Lkw»Þ fkuELkku îu»k
fhíkku LkÚke, Ãkhtíkw Sð {kºkLkku ËÞk¤w r{ºk nkuÞ Au. (¥mïC¢ „±ü|¢ê¼¢Ý¢æ
}¢ñ~¢: ÜUL‡¢ »± ™) su ÃkkuíkkLku Mðk{e - {kr÷f {kLkíkku LkÚke yux÷u
fu su Mðkr{íðLkk ¼kðÚke hrník Au (çÝ}¢ü}¢:), su r{ÚÞk yntfkhÚke
hrník Au, (çÝÚãæÜU¢Ú:), su Mkw¾ íkÚkk Ëw:¾{kt Mk{kLk ÂMÚkrík{kt hnu
Au. („}¢ Îé:¶-„é¶:), su ûk{kðkLk Au - Mkrn»ýw Au(ÿ¢}¢è), su
MkËk Mktíkwü hnu Au („‹¼éC: „¼¼), su ykí{ MktÞ{e nkuÞ Au (²¼¢y}¢¢)
íkÚkk su áZ rLkùÃkqðof {khk{kt {Lk íkÚkk çkwrØ ÂMÚkh fheLku
(}¢Ä²<м}¢Ý¢ïÏ¢éôh) ¼Âõík ÃkhkÞý hnu Au - íkuðku {khku ¼õík {Lku
çknw r«Þ nkuÞ Au. (XII-13-14)
ð¤e suLkkÚke ÷kufku Wîuøk Ãkk{íkk LkÚke (²S}¢¢‹Ý¢ï çm…¼ï H¢ïÜU¢ï),
su ÷kufkuÚke Wîuøk Ãkk{íkku LkÚke. (H¢ïÜU¢‹Ý¢çm…Ýï ²:), su n»ko, ¢kuÄ,
yËu¾kE, ¼Þ yLku WîuøkÚke {wõík Au íkuðku ¼õík {Lku r«Þ Au.
(XII-15)
su RåAk hrník Au (¥ÝÐïÿ¢:), su Ãkrðºk (à¢éç™:) Au, su
Ëûk yux÷u MkkðÄkLk (Îÿ¢:) Au, su V÷ «krÃík rðþu íkxMÚk Au, ¼Þ
fu ®[íkk hrník Au, MktfÕÃk{kºkLkku suýu íÞkøk fÞkuo Au íkuðku {khku
¼õík {Lku r«Þ Au. (XII-16)
¼økðkLkLkk r«Þ ¼õíkLkk økwýkuLke ÞkËe Mker{ík Lk nkuÞ....
¼økðkLkLkk r«Þ ¼õík Úkðwt yux÷u íku ‘yrMkÄkhkðúík’ Mk{wt Au.
¼økðkLk sýkðu Au : “su fËe n»ko Ãkk{íkku LkÚke fu fËe þkuf fhíkku
LkÚke, su ÃkùkíkkÃk fhíkku LkÚke fu ftE Ãký EåAíkku LkÚke yLku su
þw¼ íkÚkk yþw¼ yu çkLLku ðMíkwykuLkku ÃkrhíÞkøk fhLkkhku Au, su
þºkw íkÚkk r{ºkku «íÞu Mk{kLk heíku ðíkoLkkhku Au, su {kLk íkÚkk
yÃk{kLk, Xtze íkÚkk økh{e{kt, Mkw¾ íkÚkk Ëw:¾{kt, feŠík íkÚkk
yÃkfeŠík{kt Mk{¼kðÞwõík hnu Au, su Ëw:MktøkÚke MkËk Ëqh hnu Au,
su MkËk {kiLk Äkhý fhu Au íkÚkk su {¤u íku ðMíkwÚke Mktíkwü hnu Au, su
rLkðkMk {kxu ½hLke Ãkhðk fhíkku LkÚke, su ¿kkLk{kt áZ hnu Au yLku
¼Âõík{kt Mkt÷øLk hnu Au - ykðku {Lkw»Þ {Lku yíÞtík r«Þ Au.
 Eïh ¼õíkLkk yk çkÄk økwýkuLkk rLkYÃký ÃkhÚke sýkÞ Au
fu þwØ ¼õík øk{u íkuðk Mktòuøkku{kt Ãký rð[r÷ík ÚkÞk rðLkk «¼w
¼Âõík{kt MkËk ÷eLk hne þfu Au. {Lkw»Þ {kºk «íÞu rLk{o¤ «u{
íkuLkk ytíkh{kt hnu Au. ykÚke øk{u íkuðk rðÃkheík Mktòuøkku{kt Ãký
íkuLku fkuELkk «íÞu îu»k¼kð nkuíkku LkÚke, yhu ÃkkuíkkLkk þºkw «íÞu Ãký
õÞkhuÞ íku þºkwíkkLkku ¼kð hk¾íkku LkÚke. Q÷xwt íku íkku ÃkkuíkkLkk
{Lk{kt yu{ s rð[khu Au : “yk {Lkw»Þ {khkt ÃkqðosL{Lkkt Ëw»f]íÞkuLku
fkhýu nk÷{kt {khk «íÞu þºkw Mk{kLk fu þºkw íkhefuLkwt ðíkoLk fhe
hÌkku Au ... Ãkhtíkw {khk {kxu íkku íkuLkku rðhkuÄ fhðkLku çkË÷u ‘MknLk
fhðwt’ íku s ðÄkhu Wr[ík Au. ð¤e ßÞkhu Ãký «¼wLkku ykðku ÃÞkhku
¼õík Ëw:¾{kt fu {w~fu÷e{kt ykðe Ãkzu Au íÞkhu íkuLkku Mkns ¼kðu
yLku nMkíku {w¾u íkuLkku Mðefkh fhu Au yLku yuðku s {Lk{kt rð[kh
fhu Au fu : “yk íkku {khk ¼økðkLkLke yÃkkh f]Ãkk ÚkE Au yLku {khkt
Ãkqðuo fhu÷kt Ëw»f]íÞkuLkk «{ký{kt íkku ykLkkÚke Ãký ½ýwt ðÄkhu Ëw:¾
{khu MknLk fhðwt òuEyu... yk íkku Ãk{huïhLke f]Ãkk fu «MkkËe Au,
su Ú ke {Lku ½ýe n¤ðe Mkò {¤e hnu Au . ” ykðe W{Ëk
rð[khMkhýe yLku Mk{rü «íÞuLkk fÕÞkýLke {tøk÷ ¼kðLkk MkËk
suLkk niÞ{kt ðMku÷e Au íkuðku íku ½ýk «ríkfq¤ Mktòuøkku íku{s füËkÞf
ÃkrhÂMÚkrík{kt Ãký þktík yLku Äeh-økt¼eh hnu Au. ykðku «¼wLkku
r«Þ ¼õík Mkki «íÞu yLku íku{ktÞ Ãký ÃkkuíkkLkk þºkw «íÞu Ãký ËÞk¼kð
yLku yLkwftÃkk Mk¼h «u{ ¼he ÷køkýe Ähkðu Au. ykðk ykËþo
økwýku Lku Ãkrhýk{u íku ÃkkuíkkLkkt {Lk íkÚkk ÷køkýe Ähkðu Au... ykðk
ykËþo økwýkuLku Ãkrhýk{u íku ÃkkuíkkLkkt {Lk íkÚkk çkwrØLku MktÃkqýoÃkýu
Ãkh{uïh{kt yufkøkú fhðk{kt Mk{Úko çkLku Au... «¼wLkk çkwrØLku
MktÃkqýoÃkýu Ãkh{uïh{kt yufkøkú fhðk{kt Mk{Úko çkLku Au... «¼wLkk
ÃÞkhk ¼õík{kt òuðk {¤íkku ykðku ¼Âõík, ¿kkLk, «u{, ËÞk,
r[¥kLke Mk{íkk suðk MkËTøkwýkuLkku yLkuhku Mktøk{ yLÞºk sðÕ÷u s
òuðk {¤u Au. ¼ÂõíkÞkuøkLkkt rðrÄ rðÄkLkkuLkwt yûkhþ: Ãkk÷Lk
fhðkLku fkhýu íku MkËk Ãkh{kí{k{Þ çkLke síkku nkuÞ Au... yLku
íkuÚke s ¼økðkLk ykðk ¼õík {kxu fnu Au : ‘ykðku ¼õík {Lku
yíÞtík r«Þ Au.’ fu{ fu ¼økðkLk íkuLkkt f]»ý ¼kðLkkMk¼h Mk½¤kt
fkÞkuoÚke MkËk «MkLLk s hnu Au.
WÃkh sýkðu÷ yk &÷kufku{kt ¼õíkkuLkk su fux÷kf økwýkuLkwt
ðýoLk òuÞwt íku ÃkhÚke MÃkü ÚkkÞ Au fu ykðk ¼õíkÚke fkuE Ãký
ÔÞÂõík fü ®[íkk, ¼Þ fu yMktíkku»k Ãkk{íke LkÚke. yLÞ ÔÞÂõíkykuLku
Wîuøk ÚkkÞ íkuðwt fkuE f]íÞ íkuyku õÞkhuÞ fhíkk LkÚke... çkeS çkksw
yLÞ ÷kufku íku{Lku ÔÞøkú fhðk «ÞíLk fhu íkku Ãký íkuyku shk Ãký
rð[r÷ík Úkíkk LkÚke fu ÃkkuíkkLkk ¼ÂõíkLkk MkL{køko{ktÚke ÃkeAu nX
fhíkk LkÚke, fu{ fu ykðk ¼õíkku MkËk f]»ý ¼Âõík{kt s ÷eLk
huníkk nkuðkÚke ËwLÞðe Ãkrhçk¤ku íku{Lku yMkh fhe þfíkkt LkÚke fu
zøkkðe þfíkk LkÚke. ËwLÞðe ÷k¼kuÚke íku{Lku n»ko Úkíkku LkÚke fu LkwfþkLk
ÚkðkÚke íku{Lku Ëw:¾Lkku yLkw¼ðku Úkíkku LkÚke. MktòuøkkuðþkíkT íku{Lke
fkuE ðMíkw Lkü Ãký ÚkE òÞ íkku íku {kxu íkuyku þkuf fhíkk LkÚke yLku
fkuE ðMíkw «kÃík Lk ÚkkÞ íkku Ëw:¾e Úkíkk LkÚke. yk «{kýu Mkðo
«fkhLkkt þw¼-yþw¼ íkÚkk ÃkkÃk f{kuo ðøkuhuÚke íkuyku Ãkh hnu Au....
1-136
fu{ fu íkuyku íkku Ãk{huïhLke «erík yÚkuo çkÄk s «fkhLkkt òu¾{ku
¾uzkð íkíÃkh nkuÞ Au. yk çkkçkíkLku WÃkh sýkðu÷ &÷kuf 17 yLku
18{kt MkwtËh heíku MÃkü fhðk{kt ykðe Au.
yk «{kýu ¼økðkLkLkku ¼õík Mkw¾, Ëw:¾, Xtze, økh{e,
feŠík, yÃkfeŠík suðkt ík{k{ «fkhLkkt îtËku yLku ík{k{ «fkhLkk
fwMktøkkuÚke Ãký {wõík nkuÞ Au {kLkð Mk{ks{kt ykÃkýLku yLkw¼ð
rMkØ nfefík òuðk {¤u Au fu fkuE «Mktøku fkuE {Lkw»ÞLke «þtMkk
ÚkkÞ íkku çkeò fkuE «Mktøku íkuLkk íku {Lkw»ÞLke ®LkËk Ãký ÚkkÞ, Ãký
«¼wLkku ¼õík íkku ykðe f]rºk{ feŠík fu yÃkfeŠíkLke nkuÞ fu Mkw¾ fu
Ëw:¾ suðkt îtîLke çkkçkík nkuÞ íku rLkhÃkuûk ¼kðu s hnu Au. ¼õíkLkk
rËÔÞ økwýkuLkwt ðýoLk Ãkqhwt Úkíkkt ¼økðkLk AuÕ÷u sýkðu Au :
‘suyku yk ¼ÂõíkÞkuøkLkk yrðLkkþe ÃktÚkLkwt yLkwMkhý fhu
Au yLku {Lku s ÃkkuíkkLkwt MkðkuoÃkhe æÞuÞ {kLke ©ØkÃkqðof {khk{kt
{øLk hnu Au íkuðk ¼õíkku {Lku yríkþÞ r«Þ nkuÞ Au.” yk heíku
yk yæÞkÞ{kt çkeò &÷kufÚke ykht¼e Auf AuÕ÷k &÷kuf MkwÄe{kt
¼økðkLku íku{Lkk MkwÄe ÃknkU[ðk {kxuLke rËÔÞ MkuðkLke ÃkØríkykuLke
Mk{sqíke ykÃke Au.
¼økðkLk ©ef]»ýu - økeíkk{kt ¼økðkLkLku r«Þ yuðk ¼õíkLkwt
ykËþo r[ºk hsq fÞwO Au. ¼õík Mkøkwý nkuÞ fu rLkøkwoý, ¼økðkLkLku
su íku MðYÃku yLkLÞ ¼kðu íku ¼su Au. ‘Mkøkwý ¼ÂõíkÞkuøk’ yu
økeíkkLke ¼Âõík Au. rLkøkwoý ¼Âõík ¿kkLk ÞkuøkLke WÃkkMkLkk Au.
¼õík f{oÞkuøke nkuÞ Au. ¼Âõík Þkuøk Lku ¿kkLk ¼ÂõíkÞkuøk çkLLku
yk¾hu íkku EïhLku Ãkk{ðkLkk {køkkuo s Au...
¼økðkLkLkku ¼õík íkku þwØ çkwØLku yLkkMkõík s nkuÞ. yu
MktMkkhLke {kÞk{kt fËe håÞkuÃkåÞku Lk hnu. yu íkku MktMkkh{kt hnu yLku
yuLkk Ä{kuo çkòðu Ãký, yuLkwt r[¥k íkku nt{uþkt «¼w{kt s nkuÞ Au.
ykðk ¼õík {kxu ¼økðkLku Ãký ð[Lk ykÃÞwt Au : “{khku ¼õík
fËe rðLkkþ Lknª Ãkk{u yLku fÕÞký fhLkkhLke fËkrÃk Ëwøkorík Úkíke
LkÚke. (Ý çã ÜU˲¢‡¢ÜUëÜUçpÎÎéx¢üô¼ ¼¢¼ x¢ÓÀç¼ J) VI-40 su fkuE
{Lku yLkLÞ¼kðu ¼su Au íkuLkk ‘Þkuøk ûku{’Lkwt nwt ðnLk fhwt Awt. IX-
22 (¼ï¯¢æ çÝy²¢ç}¢²éQU¢Ý¢æ ²¢ïx¢ÿ¢ï~¢æ ±ã¢}²ã}¢ì)
Ãkh{ «u{ YÃkk yLku y{]ík MðYÃkk ¼Âõík ykÃkýLku «u{{Þ
yLku y{]ík{Þ çkLkkðe Ëu Au. ykðe yLkLÞrLkc ¼õíkLkk ¼økðkLk
Au ©e f]»ý. ¼økðkLk ©e f]»ý íkku ¼khíkeÞ Ä{o MktMf]ríkLkk {nkLk
ßÞkuríkÄoh Au. MkðoÄ{kuoLkwt Mkðkuoå[ æÞuÞ Ãký ©e{ËT ¼køkðík{kt
sýkÔÞk «{kýu °‘¼Âõík’ Au. ¼ÂõíkLke «krÃík yu s Ä{oLke Mkðkuoå[
rMkrØ Au. ¼Âõík Þkuøk yrík Mkw¾ËkÞf nkuÞ Au. ¼Âõík{kt
¼økðkLkLkkt ©ðý, feíkoLk y™u ¼sLkLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.
¼Âõík{kt {Lkw»Þ ¼økðkLkLkk {rn{kLkk økwýøkkLkLkwt ©ðý fhe þfu
yÚkðk íkku rËÔÞ ¿kkLk rð»kÞf «ð[Lkku Ãký Mkkt¼¤e þfu Au. íku
«¼wLku Ähkðu÷ «MkkËLkwt ¼kusLk Ãký fhe þfu Au. yk heíku ¼Âõík
Ëhuf yðMÚkk{kt Mkw¾ËkÞf s nkuÞ Au. {Lkw»Þ yíÞtík økheçk
yðMÚkk{kt Ãký ¼Âõík íkku fhe s þfu Au.
¼økðkLk íkku fnu Au : íkuyku ¼õík ÃkkMkuÚke Ëhuf «fkhLke ¼ux
Mðefkhðk íkíÃkh nkuÞ Au. {kºk yuf Ãkýo, Ãkw»Ãk, V¤ fu Úkkuzwt s¤ -
su Mkðoºk {¤u Au - íku ¼økðkLkLku fkuE Ãký ÔÞÂõík îkhk yÃkoý fhe
þfkÞ Au. ÃkAe íku ÔÞÂõíkLke Mkk{krsf ÂMÚkrík øk{u íku nkuÞ, Ãký òu
íku «u{Úke yÃkoý fhðk {kxu ykðu÷ nþu íkku íkuLkku Mðefkh Úkþu.
¼ÂõíkLke WÃkkMkLkk fhLkkhu yu ¼q÷ðwt Lk òuEyu fu ‘¼Âõík
fËkrÃk fk{[÷kW nkuíke LkÚke. ¼ÂõíkLkwt yÂMíkíð yLku íkuLke «r¢Þk
MkLkkíkLk Au. yMÚkkÞe fu yÕÃkfk÷eLk ¼ÂõíkLku ‘þwØ ¼Âõík’ Lk
økýkÞ. Mkk[e ¼Âõík íkku ‘{wÂõík’ {éÞk çkkË Ãký [k÷w hnuíke nkuÞ
Au. ¼økðËTøkeíkk{kt òuðk {¤u Au íku «{kýu ðkMíkrðf ¼ÂõíkLkku
þw¼kht¼ íkku ‘{wÂõík’ ÃkAe s Úkíkku nkuÞ Au. fkuE Ãký {Lkw»Þ
f{oÞkuuøk, ¿kkLkÞkuøk fu yLÞ Þkuøk MðíktºkÃkýu fhe Lku Ãkqýo Ãkwhw»kku¥k{
Ãkh{uïhLku Ãkk{e Lk þfu. yk çkÄe ÃkØríkyku îkhk {Lkw»Þ
¼ÂõíkÞkuøkLkk {køko{kt Úkkuzef íkku «økrík MkkÄe þfu Au, Ãkhtíkw
¼ÂõíkLke yðMÚkk{kt «ðuþ fÞko rðLkk {Lkw»ÞLku Ãkh{uïh rðþuLkwt
ftE s ¿kkLk «kÃík Úkíkwt LkÚke yux÷u fu {Lkw»Þ ßÞkhu ¼ÂõíkÞkuøkLkwt
yk[hý fhe þwØ ÚkkÞ Au íÞkhu s íku EïhLkk rð¿kkLkLku òýe þfu
Au. yk heíku ‘¼ÂõíkÞkuøk’Lku ‘MkðorðãkykuLkku hkò’ fu ‘Mkðo
økwÌk¿kkLkLkku Ãký hkò’ fne þfkÞ.
økeíkk{kt ¼økðkLku yswoLkLkk {kæÞ{ îkhk rðïLkk {kLkð
{kºkLku økeíkk¿kkLk îkhk SðLkkr¼{w¾ fhðkLkku r[htíkLk «ÞkMk
fÞkuo Au. økeíkk íkku Mkíkík þe¾ðu Au : ‘SðLk hzðk {kxu LkÚke...
¼køke sðk {kxu (For escapism) Ãký LkÚke, Ãkhtíkw SðLk íkku
MkËk nMkðk {kxu Au, h{ðk {kxu Au, {wMkeçkíkku fu ÍtÍkðkíkku Mkk{u
®n{íkÚke ÍÍq{ðk {kxu Au, íku{s y¾tz ykþk yLku yíkqx ©ØkLkk
çk¤u rðfkMk fhðk {kxu Au. økeíkk íkku {kLkð {kºkLku SðLk{kt
«ríkûkýu ykðíkk LkkLkk-{kuxk Mktøkúk{kuLke Mkk{u Q¼k hnuðkLke þÂõík
1-137
çkûku Au. ykÚke s ÃkqßÞ çkkÃkw yu yLkkMkÂõík Þkuøk{kt fÌkwt Au :
“{Lku íkku fkuE Ä{o Mktõx ykðu yux÷u nwt økeíkk {kíkkLkwt þhý ÷ô Awt
yLku yk þhýkøkríkyu {Lku MkËkÞ ÃkÚkËþoLk fÞwO Au.” økeíkk íkku
ykÃkýe Mk{ûk ÂMÚkík«¿k, ¼õík, ¿kkLke Þkuøke, SðLk{wõík íku{s
çkúñrðËT ðøkuhuLkkt ykËþo økwýr[ºkku ykÃku Au yLku íku{Lku yLkwMkhðk
yLkwhkuÄ fhu Au... yLku SðLkLke WæðoøkríkLkku Mkk[ku {køko [ªÄu
Au... MkkÚku MkkÚku íku MktMkkhð]ûkLkwt MðYÃk ËþkoðeLku íku{ktÚke {wõík
ÚkðkLkku {køko Ãký Ëþkoðu Au.
Þwøk Ãkwhw»k ¼økkðLk ©e f]»ýLkk {w¾u økðkÞu÷ yk {nkLk
Ä{ofkÔÞ yu Mkk[u s yuf “ykæÞkÂí{f rLkËkLk økútÚk” Au. ykÃkýu
Mkki íku{ktÚke «uhýk {u¤ðeLku Mk{økú rðïLkk fÕÞký yÚkuo {kLkðMkuðkLkk
Ãkrðºk {nkÞ¿k{kt òuzkðk MktfÕÃkçkØ çkLke þwØ SðLkLke
ykí{þwrØLke Þkºkk {kxu yËBÞ Ãkwhw»kkÚko fhe ¼økðkLk ©e f]»ýu
Mk{Mík {kLkðòík {kxu «fxkðu÷ økeíkk¿kkLk YÃke «fkþLke rËÔÞ
yLku {tøk÷k ËeÃkßÞkuíkLku MkËk ͤn¤íke hk¾eyu.
xeÃk : 1. rnLËw ðuË Ä{o : yk[kÞo ykLktËþth Äúwð 2. «MÚkkLkºkÞe : WÃkrLk»Ë,
çkúñMkqºk yLku ¼økðËTøkeíkk 3. Mðk{e rððufkLktË 4. ÷kuf{kLÞ rík÷f
‘Þkuøkûku{’ “Þkuøk” Lk {¤u÷e ðMíkw {u¤ððe ‘ûku{’ {¤u÷e ðMíkw Mkk[ððe.
Mkt˼o økútÚk : (1) ®nËw SðLk ËþoLk (2) yLkkMkÂõík Þkuøk : {nkí{k
økktÄeS (3) ¼økðËTøkeíkk íkuLkk {q¤YÃku : f]»ý f]Ãkk {qŠík yu.Mke. ¼Âõík ðuËktík
Mðk{e «¼wÃkkË (4) økeíkk{]ík{T : íkeÚkoYÃku Ãk.Ãkq. ËkËk ©e Ãkktzwhtøk þkMºkeSLkkt
«ð[Lkku (5) økeíkk{]ík : ÷u¾f zkp. çknu[h¼kE Ãkxu÷
Ã÷kux Lktçkh 176, ykLktË ðkrxfk MkkuMkkÞxe
Mkuõxh 22, økktÄeLkøkh.
VkuLk : 232 35153
1-138
 WÃkrLk»kËku{kt SðLkLkwt ðkMíkrðf ËþoLk
WÃkrLk»kËku yux÷u çkúñrðãk, çkúñ ÃkkMku ÷E sLkkhe rðãk,
çkúñLkwt ík¥ð¿kkLk Mk{òðLkkhe rðãk. íkuÚke ½ýk rðîkLkkuLke {kLÞíkk
Au fu WÃkrLk»kËLkwt ík¥ð¿kkLk MktMkkh{ktÚke rLkð]r¥k ÷uLkkhk ÷kufku {kxu
Au, Ãkhtíkw yk Mk{sý ¼q÷ ¼hu÷e Au. fkhý fu WÃkrLk»kËku{kt MktMkkh
AkuzeLku sðkLkku õÞktÞ WÕ÷u¾ LkÚke. çk÷fu, MktMkkh{kt hne,
MktMkkhMkw¾ {kýeLku SðLk{kt Ãkh{kuå[ ykLktËLke «krÃík fu{ ÚkE
þfu íkuLkwt Mk[kux {køkoËþoLk Au.
{kLkðeLkk Mk{økú SðLkÔÞðnkhLke yk÷ku[Lkk fheþwt íkku
sýkþu fu íkuLke çkÄe «ð]r¥kyku rð»kÞku¼kuøk{kt íku {kxuLkk
yÚkkuoÃkksoLk{kt, øk]nMÚke íkhefu MktíkkLk«krÃík{kt íkÚkk Ãkkrhðkrhf
yLku Mkk{krsf SðLk{kt ÃkrhÃkqýo ÚkkÞ Au yLku WÃkrLk»kËkuyu SðLkLkk
yk «íÞuf ÔÞðnkh{kt hkn [ªæÞku Au íkuLku ¢{þ: ynª ÷uðkLkku Lk{ú
«ÞkMk fÞkuo Au.
MktMkkhLkk Mkw¾kuÃk¼kuøke {kxu «kÚkoLkk fhíkkt øk]nMÚke yÂøLkËuð
ÃkkMku rð»kÞku L ke {køkýe fhu Au , ‘¥¢±ã‹¼è ç±¼‹±¢Ý¢
ÜUé±ç‡¢Ó¢èÚ}¢¢y}¢Ý: J ±¢„¢æç„ }¢}¢ x¢¢±p (íkirík. WÃk. 1/4/3) «¼ku !
{Lku íkífk¤ yuðwt ÄLk {¤u fu nt{uþk {khk ¾kLkÃkkLk ¾LLkkrnLke
ÔÞðMÚkk fhe þfu, íkÚkk íku ÄLk økkÞku, ½uxkt, çkfhkt RíÞkrË Ãkþwyku
íkÚkk Ãknuhðk-ykuZðkLkkt ðMºkku ÷kðíkwt hnu.’
yu s WÃkrLk»kË{kt rËûkktík Mk{khkun{kt fw÷Ãkrík MLkkíkfkuLku
ykËuþ ykÃkíkkt fnu Au, |¢êy²ñ Ý Ðí„çμò}¢ì J ‘WLLkrík fhðk{kt,
ÄLk «krÃík fhðk{kt íkwt «{kË Lk fhíkku, WËkMkeLk Lk hnuíkku.’ {ík÷çk
íkuýu øk]nMÚkk©{{kt «ðuþeLku yÚkkuoÃkksoLk fhðwt òuEyu fu suÚke
rð»kÞkuÃk¼kuøk «kÃík fhe þfu.
Mkt¼ð Au fu ðÄw rð»kÞku «kÃík fhðk{kt {kýMkLke ÄLk-«krÃíkLke
÷k÷Mkk ðÄe òÞ. íkuÚke EþkðkMÞ WÃkrLk»kË{kt ¼ïÝ y²ÜU¼ïÝ }¢éÁ…胢 J
(Rþw WÃk. 1) íÞkøkeLku ¼kuøkð. çkeòLku ykÃkeLku ¼kuøkð. yuf÷
Ãkuxu ÚkELku Lk ¼kuøkð’ ©e hk{LkkhkÞý ÃkkXfu yk ¼kðLku fkÔÞ ÃktÂõík{kt
ðýe ÷uíkkt ÷ÏÞwt Au. ‘yuf÷ ¾kðwt, yuf÷ òuðwt, yuf÷ h[ðwt Eþ;
yuf÷ ðkxu rð[hðwt yuðwt fh{ fËe Lk ÷¾eþ.’
ykÃkeLku-íÞkøkeLku ¼kuøkððkÚke {kLkðeLke y{ÞkorËík
¼kuøkð]r¥k WÃkh rLkÞtºký ykðu Au, Lknª íkku {kLkðeLke yk ð]r¥k
íkuLkk{kt ÄLk÷k÷Mkk søkkzþu íkuÚke yu s Þtºk{kt WÃkrLk»kË ykøk¤
fnu Au }¢¢ x¢ë{: ‘ÄLkLke ÷k÷Mkk Lk hk¾.’ ÜUS² çS±hÝ}¢ì J yLku ykÃk
Ãký ÄLk fkuLkwt Au ? yk¾hu {kýMk íku {qfeLku s {xe òÞ Au Lku ?
òu íÞkøkLke ¼kðLkk Lknª nkuÞ yLku y{ÞkorËík ¼kuøkð]r¥kLkk
fkhýu {kýMk fu𤠑Mð’Lkku rð[kh fhþu íkku íku hkûkMk çkLke sþu.
nsw ðÄwLkwt ¼q¾kðzkÃkýwt íkuLku ¼h¾e sþu.
yk ðkíkLku Úkkuzef íkkÂ¥ðf árüÚke rð[kheþwt íkku sýkþu fu,
{kýMk su ÄLk «kÃík fhu Au íku íkuLke {kr÷feLkwt LkÚke. íku ÄLk Mk{ksLkwt,
hk»xÙLkwt Au. {kýMk íkku fuð¤ íkuLkku ðneðx fíkko Au, xÙMxe Au. su
1-139
- Ãkh{kLktË Ãke. økktÄe
s{eLk WÃkh íku íkuLkwt {fkLk çkktÄu Au íku s{eLk íkuLke {kr÷feLke LkÚke.
íku hk»xÙLke MktÃkËk Au. íkuÚke ykðe ÄLk÷k÷Mkk Lk òøku {kxu ¼khíkeÞ
MktMf]ríkyu ËkLkLkku {rn{k økkÞku Au. Þ¿kLkwt {n¥ð Mk{òÔÞwt Au.
ÄLkLkku y{wf ¼køk ykÃÞk ÃkAe s çkkfeLkwt ÄLk ÃkkuíkkLkk {kxu
ðkÃkhðkLkku þkMºkkuLkku yLkwhkuÄ Au. íkuðwt Lk fhLkkhLku íkku ¼økðkLk
©ef]»ýu ²¢ï }¢éæÜU¼ï S¼ïÝ »± „: (økeíkk y.3/12) ‘su yuf÷ku
ykÃÞk ðøkh ¾kÞ Au íku [kuh Au.’ yu{ fÌkwt Au.
íÞkøk fhðkLke ðkík WÃkrLk»kËu fne Au íkuðe heíku fkuE yu{
Mk{su fu çkÄkt f{kuo íÞkøkeLku MktMkkh{ktÚke {kýMku rðhõík ÚkðkLkwt Au.
WÃkrLk»kË íkku ÜUé±ü‹¿¢ï±ã ÜU}¢¢ü燢 ç……è籯ïÓÀ¼æ „}¢¢: (Eþk. WÃk.
2) {kýMku f{o fhíkkt fhíkkt, MðÄ{o çkòðíkkt Mkku ðhMkLkwt Ãkqhwt
ykÞw»Þ ¼kuøkððkLke EåAk hk¾ðe òuEyu, Ãkhtíkw íku ÃkkuíkkLkk Ãkqhíkwt
Mker{ík Lk hk¾íkkt Mk{ksLkk {kxu, MkífkÞo {kxu, Þ¿kfkÞo {kxu Ãký
f{o fhðwt òuEyu fu suÚke íkuLkwt f{o íkuLku çktÄLkfíkko Lk Lkeðzu. yux÷k
{kxu ¼khíkeÞ MktMf]ríkyu «íÞuf øk]nMÚkeyu ËuðÞ¿k, Ér»kÞ¿k,
rÃkík]Þ¿k, {Lkw»ÞÞ¿k íkÚkk ¼qíkÞ¿k yu{ Ãkkt[ {nkÞ¿kku fhðkLkku
ykøkún hkÏÞku Au.
MktMkkh {kýíkkt {kýíkkt {kLkðe MktíkkLkkuíÃkr¥kLke fk{Lkk
hk¾ðkLkku yLku {kLkðeLke yu ð]r¥kyu Mk{SLku s Ëeûkktík Mk{khkun{kt
fw÷Ãkrík rðËkÞ ÷uíkk MLkkíkfkuLku WÃkËuþ ykÃkíkkt fnu Au, ‘Ðí…¢¼‹¼é}¢
}¢¢ ò±ÓÀïy„è JU (íkirík. WÃk. 1/11/1), MktíkkLk ÃkhtÃkhkLkku WåAuË
Lk fhíkkt íkuLku [k÷w hk¾su. yÚkkoíkT þkMºkrðrÄ yLkwMkkh rððkrník
SðLk{kt yLkwfq¤ Éíkwfk¤{kt MktíkkLk «krÃíkLkwt Mkw¾ {kýsu.
MktíkkLkkÚkuo yufkøkúíkkÚke íkÚkk Mk{¼kðÚke Ãkrík-ÃkíLkeyu
øk¼o«krÃík fhðe òuEyu. ²¢ç}¢²Š±¿¢è x¢|¢Z Îê{è¼ïç¼ (çk]n. WÃk.
6/4/10) yuðwt çk]nËkhÛÞf WÃkrLk»kË{kt Ãkrík-ÃkíLkeLku {køkoËþoLk
Au. yu s WÃkrLk»kË{kt Aêk ¾tzLkk Mk{økú [kuÚkk yæÞkÞ{kt Ãkrík-
ÃkíLkeLkk MktçktÄku, {LkkuðktÂåAík Ãkwºk«krÃíkLkk WÃkkÞku íkÚkk
øk]nMÚkk©{Lke rðøkíkkuLke rðMík]ík rð[khýk Au.
íkir¥kheÞ WÃkrLk»kË{kt Ãký ¥ƒ¢ç{Ðí…¢² J }¢¢¼¢Ðê±ü² J
çм¢Ðê±ü}¢ì J Ðí…¢ „æç{: J Ðí…ÝÝ}¢ì J „æ{¢Ý}¢ì J (íki. WÃk. 1/3/6)
yk ytøk{kt øk]nMÚkk©{{kt «ðuþ fÞko ÃkAe MktíkkLkkuíÃkr¥k{kt
fkhý¼qík {kíkk-rÃkíkk Au yLku íku{kt W¥k{ MktíkkLkLke «krÃíkLkku
WÕ÷u¾ Au.
yk çkÄk s ytøkku{kt fkuE Ãký Xufkýu MktMkkh íÞkøkLkku WÕ÷u¾
LkÚke, Ãkhtíkw {kLkðe SðLk ÔÞðnkhLkwt ðkMíkrðf ËþoLk Au.
MktMkkhMkw¾ {kýðk{kt SðLkLkk MktMfkhkuLkwt rðM{hý Lk ÚkkÞ
{kxu íkiríkheÞ WÃkrLk»kËLke rþûkkðÕ÷eÞkt{kt MLkkíkfkuLku rLkr{¥k
çkLkkðe yçkk÷-ð]Øku {kxu fw÷Ãkríkyu }¢¢¼ëÎï±¢ï |¢± J çмë Îï±¢ï |¢± J
¥¢™¢²ü Îï±¢ï |¢± J „y²æ ±Î J {}¢ü™üÚ J RíÞkrË çkkuÄ ð[Lkku fÌkkt Au
yLku yk çkkuÄð[Lkku íkku ¼khíkeÞ MktMf]ríkLkwt Äçkfíkwt nkËo Au.
 Ãkkrhðkrhf SðLk{kt }¢¢¼ëÎ±ï ¢ï |¢± J çмëÎ±ï ¢ï |¢± J yu ykËuþLkwt
ykøkðwt {n¥ð Au yLku {kíkk-rÃkíkk «íÞu f]ík¿kíkkLkk y¼kðu {kuxk
¼køku yksu Ãkkrhðkrhf ¼kðLkk f÷wr»kík ÚkE Au.
ðkík Mkk[e Au. Ãkhtíkw {k-çkkÃk yk¾hu íkku Mkk{kLÞ {Lkw»Þ
s Au Lku ? íkuÚke íku{Lkk{kt ËuðíðLkwt ykhkuÃký fhe íku{Lkwt ÃkqsLk
fhðkLkwt. íku{Lkk «íÞu f]ík¿kíkk ¼kð ÔÞõík fhðkLkku.
Ãkhtíkw yu ykËuþLku ykÃkýu yðøkÛÞku Au. nk, fkhý «Mktøku
{k-çkkÃkLku YrZøkík Ãkøku ÷køkðkLkku ykAku-Ãkkík¤ku ÔÞðnkh «[r÷ík
Au ¾hku, Ãkhtíkw íku{Lkk «íÞuLke ÃkqßÞ¼kðLke ¼kðLkk yksu ÷øk¼øk
¼qtMkkíke òÞ Au. Ãkrhýk{u, yksu ®[íkksLkf heíku ½hzk ½hku
(ð]Øk©Þku)Lke MktÏÞk ðÄíke hne Au.
ÃkkùkíÞkuLku ykÃkýku yk MktMfkh Mkkhku ÷køÞku íkuÚke íku{Lkk
Mk{ks{kt yk MktMkkhLke Mk¼kLkíkk fu¤ðýe {kxu íku ÷kufku ‘{ÄMko
zu’, ‘VkÄMko zu’ - RíÞkrËLke ðkŠ»kf Wsðýe fhu Au yLku çkkMkX
ð»koLke ykÍkËe ÃkAe Ãký {kLkrMkf økw÷k{e ÄhkðLkkhk ykÃkýu
Ãký íku{Lkwt yktĤwt yLkwfhý fhe yk rËðMkku Wsðeyu Aeyu !
þh{Lke ðkík íkku yu Au fu, ykÃkýe MktMf]ríkLkku yk rËÔÞ MktMfkh
ykÃkýu ¼q÷e økÞk Aeyu. ÃkkùkíÞkuyu yk ‘zu’Lke Wsðýe rLkr{¥ku
yk MktMfkhLke ÞkË Ëuðzkðe íku çkË÷ íku{Lku Thanks fneyu yLku
nðu íkku yk MktMfkhLkwt {n¥ð Mk{S ykÃkýu íkuLku ykí{MkkíkT fheyu
íkku Mkkhwt.
WÃkrLk»kËu ykÃku÷ku ¥¢™¢²ü Îï±¢ï |¢± J ‘økwhwLku Ëuð Mk{s’ yu
ykËuþ økwhwÃkqŠý{kLkk WíMkðÚke íkkòu Úkíkku níkku, Ãkhtíkw nðu íkku
¼qíkÃkqðo hk»xÙÃkrík hkÄkf]»ýLke M{]rík{kt 5{e, MkÃxuBçkhu þk¤k-
{nkþk¤kyku Ãkqhíkku Teachers’ Day rþûkf rËLk WsðkÞ Au.
Ãkhtíkw þk¤k, fkì÷usLkk Akºkku{kt íku{Lkk yæÞkÃkfku «íÞu ÃkqßÞ¼kð
rLk{koý ÚkkÞ íkuLkku òøkYf «ÞkMk ¼køÞu s Úkíkku nþu ! yLku yk
fux÷wt økkihðkMÃkË (!) Au íku íkku Mkw¿k ðk[f s Lk¬e fhu.
{Lkw»Þ yuf÷ku hne þfíkku LkÚke. Mk{ks{kt íkuLku hnuðkLkwt Au
íkuÚke WÃkrLk»kËu ÔÞÂõíkLku Mkk[wt çkku÷ðkLkku ykøkún hkÏÞku Au. „y²æ
±Î J fkhý fu Mkk[wt çkku÷ðk {kxu fkuE fkhý þkuÄðwt Ãkzíkwt LkÚke,
Ãký fkuE ¾kuxwt fkÞo ÚkE økÞwt nkuÞ íkku íku{ktÚke çk[ðk {kxu {kýMk
ÍqXLkku Mknkhku ÷u Au yLku {kuzk-ðnu÷k íku sqX ¾wÕ÷wt Ãkze òÞ Au.
íkuÚke Mkk[wt çkku÷ðkLke ð]r¥k, {kýMkLku ¾kuxwt fk{ fhíkkt çk[kðu Au.
yu s Þtºk{kt fw÷Ãkrík „‹²¢S¼ Ðí„çμò}¢ì J (íkirík. WÃk. 1/11/
1) MkíÞLkwt yk[hý fhðk{kt «{kË Lk fhíkku. fkhý fu „y²}¢ï±
…²ç¼ Ý¢Ýë¼}¢ì ({wz. WÃk. 3/1/6) ‘MkíÞLkku s sÞ Au, yMkíÞLkku
Lknª’ yu{ {wtzfkuÃkrLk»kËu fÌkwt Au. fkhý fu MkíÞ fuð¤ Rþík¥ð s
Au, fu suLkku fËkrÃk Lkkþ LkÚke, Ãkhtíkw yMkíÞ Lkkþðtík Au íkuÚke íkuLkku
ykþhku ÷uLkkhLkku Lkkþ ÚkkÞ. ÃkhksÞ ÚkkÞ yu Mkns Au.
WÃkrLk»kËLkku yk ykËuþ {kLÞ nþu íkuÚke s íkku ykÃkýe
÷kufMk¼kLkku {wÆk÷u¾ „y²}¢ï± …²¼ï J Au. ÃkAe ¼÷uLku {kuxk ¼køku
sLkíkk yu [qtxu÷k «ríkrLkrÄykuyu LkeS MðkÚkoLkk ÷eÄu yMkíÞLkwt
yk[hý fhíkk nkuÞ yLku íkuLkwt Ãkrhýk{ çknw s MÃkü Au. çkkMkX ð»koLke
ykÍkËe ÃkAe Ãký hk»xÙLke yk yðËþk ! yu ÃkhksÞ Au Lku !
1-140
ykÃkýk LÞkÞk÷Þku{kt Ãký Ä{oøkútÚkku WÃkh nkÚk {wfkðe ‘nwt
MkíÞ s çkku÷eþ’ yuðk ykøkúnÃkqðof MkkuøktË ÷uðkzðu Au yLku íku
fux÷k MkíÞ nkuÞ Au íku MkkiLku ¿kkík Au ! yrík Ëw:¾Ë Au fu {kuxk ¼køku
„y²}¢ï± …²¼ï J yu Mkqºk ¼q÷kE økÞwt Au yLku çkÄu s yMkíÞLkku
ykþhku ÷uðkÞ Au.
Mkk{krsf ÔÞðnkh fhðkLkku Au íkku íkkhu Ä{oLkwt yk[hý
fhðkLkwt Au. {}¢ü ™Ú J yLku {}¢¢Z Ðí²çμò}¢ì J (íkirík. WÃk. 1/12/
1) Ä{oLkk yk[hý{kt «{kË Lk fhðku. Ä{o Au íkuðe íkku Mk{ksLke
Äkhýk Au. (ynª Ä{o þçË Au íku Mkkt«ËkrÞf yÚko{kt LkÚke íku fk¤u
Mkt«ËkÞ Ãký Lk níkk)
Ä{o[hý yLku fíkoÔÞLke «uhýk ykÃku Au; yuf-çkeò {kxu
«u{ ðÄkhe Mkn[kh yLku Mk{kLkíkkLke ¼kðLkk fu¤ðu Au. Ä{o,
SðLk{kt yÇÞwËÞ yux÷u fu yirnf WLLkrík yLku rLk:ïuÞMk yux÷u
Ãkh{kÚkoLkk fÕÞkýLkku hkn [ªÄu Au. ¼khíkeÞ MktMf]ríkyu [kh
Ãkwhw»kkÚko{kt Ä{oLku «Úk{ MÚkkLk ykÃÞwt Au. yux÷k {kxu fu Ä{o ÃkkÞk{kt
nþu yÚkkuoÃkksLk WÃkh íkÚkk fk{-ðkMkLkk WÃkh rLkÞtºký ykðþu.
íkuÚke íkku ¼økðkLk ©ef]»ýu økeíkk{kt {}¢¢üç±Lh¢ï ²ê¼ï¯é ÜU¢²¢ïùçS}¢
²Å¼¯ü}¢ì J (økeíkk 7/11) Ä{oÚke yrðhwwØ fk{ yu {khwt s YÃk Au
yLku yk{ Ãký Ä{o ðøkh {kLkðe {qÕÞkuLkku ykÄkh fÞku ? Ä{o
ðøkh Lkiríkf {qÕÞku ÂMÚkh ÚkE þfu ? íkuLkk ðøkh [krhºÞ rLk{koý
ÚkkÞ ¾hwwt ? {kxu íkku fnuðkÞwt Au {}¢¢ïü Úÿ¢ç¼ Úçÿ¢¼: J Ä{oLkwt hûký
fhku, Ä{o ík{khwt hûký fhþu. {nk¼khík{kt Ãký ²¿¢¢ï {Ú}¢S¼¼¢ï
…²: J ßÞkt Ä{o Au íÞkt sÞ Au fnª Ä{oLkwt {n¥ð Mk{òÔÞwt Au.
{òLke ðkík íkku yu Au fu Ä{o rLkhÃkuûkíkkLke zwøkzwøke ðøkkzLkkhk
yk¾hu íkku ðkíkku Ä{uo fnu÷k rMkØktíkkuLke fhu Au ! Ä{o ðøkh Mk{ksLke
Äkhýk þõÞ LkÚke.
Mkk{krsf ÔÞðnkh{kt su{ MkíÞk[hý íkÚkk Ä{ko[hýLkwt
{n¥ð Au íku{ yuf-çkeò MkkÚku {eXkþ¼Þko «u{ MktçktÄkuLkwt Au, Ãkhtíkw
ykí{ rLkheûký fheþwt íkku sýkþu fu, ykÃkýu su «u{ fheyu Aeyu
íkuLke ÃkkA¤ ykÃkýku MðkÚko AqÃkkÞku Au. ykÃkýLku Mkw¾ {¤u yu
nuíkwÚke s ykÃkýu «u{Lke yr¼ÔÞÂõík fheyu Aeyu yLku çk]nËkhÛÞ
WÃkrLk»kË SðLkÔÞ[ðnkhLkwt yk fxw MkíÞ ÔÞõík fhíkkt fnu Au,
‘‘Ý ±¢ ¥Úï Ðy²é ÜU¢}¢¢² Ðç¼: çÐí²¢ï |¢±ç¼... ¥¢y}¢ÝS¼é ÜU¢}¢¢² „±Z
çÐí²æ |¢±ç‹¼ J (çk]n. WÃk. 2/4/5)
Ãkrík, ÃkíLke WÃkh «u{ fhu Au Þk íkku ÃkíLke Ãkrík Ãkh «u{
fíkhu Au íku ÃkkuíkkLku Mkw¾ {¤u {kxu Au. ykðwt s yLÞ «íÞuLkk «u{Lkwt
Au. ð¾íku íkuÚke s MðkÚkoLkk Mknw Mkøkkt-MktçktÄe’ yu WÂõík «[r÷ík
ÚkE nþu.
Mkk{krsf WLLkríkLkwt MkhMk ËþoLk fXkuÃkrLk»kËLkk ú „ã Ý¢±±¼é
J „ã Ý¢ñ }¢éÝÜU¼é „ã ±è²Z ÜUÚ±± ãñ... yu þkÂLík-ÃkkX{kt Au. nfefík{kt
íkku yk {tºk{kt økwhw-rþ»Þ yu çku s sýLke «kÚkoLkk Au. ‘«kÃík fhu÷wt
¿kkLk y{khk çktLkuLkwt hûký fhu, y{Lku çktLkuLku ¼kusLk ykÃku-y{khwt
Ãkku»ký fhu, y{u çktLku MkkÚku Ãkhk¢{ fheyu yLku fËkrÃk yuf-çkeòLkku
îu»k Lk fheyu. (MLkuníktíkwÚke çktÄkÞu÷k hneyu.) Ãkhtíkw yk {tºk þk¤k-
fkì ÷ u ò u { kt íkÚkk fu x ÷ef Mkt M Úkkyku { kt Mk{q n {kt økðkÞ Au .
Mkkíkð¤ufhSyu íkuLkwt nkËo Mk{òðíkkt ÷ÏÞwt Au fu, ‘«íÞuf Mk{qn{kt
©e{tík-økheçk, rþrûkík-yrþrûkík, LkkLkk-{kuxk RíÞkrË îLËku
hnuðk{kt yLku Mk{ks{kt ykðkt yLkuf «fkhLkk îLËku{kt rð¼krsík
ÚkÞu÷ku Au. íku yk «kÚkoLkk ytøkÚke yufrºkík ykðþu yLku ¿kkLkLkku «¼kð
yuðku òuEyu fu îLËku{kt rð¼krsík Mk{ksLkwt hûký fhu.’
«kÚkoLkk ÃkAe ú ࢢ狼 yu{kt Ãký ¼kð yu s Au fu, ¿kkLk
«kÃík ÚkÞk ÃkAe ðiÞÂõíkf SðLk{kt, Mk{ks{kt íkÚkk hk»xÙ{kt þktrík
ðÄðe òuEyu.
ºký ð¾ík çkku÷kíkk þktrík Þtºk{kt, SðLk{kt ykrļkiríkf
ykrÄðirËf yLku ykæÞkÂí{f þktrík {¤u, WLLkrík ÚkkÞ yu ¼kð
Ãký Au.
yk çkÄk s {tºkku òuíkkt WÃkrLk»kËku{kt SðLk ÔÞðnkhLkwt
MÃkü rLkËþoLk LkÚke ?
{kLkðeLkk ðiÞÂõíkf SðLkLkku rð[kh fheþwt íkku sýkþu fu
{kLkðSðLkLke Mk{økú «ð]r¥k, Mkw¾Lke «krÃík yLku Ëw:¾Lke rLkð]r¥k
{kxuLke Au, Ãkhtíkw yk «Úk{ «ð]r¥k fÞko ÃkAe Ãký íkuLku Mkw¾ «kÃík
Úkíkwt LkÚke. yLku ðÄw Mkw¾Lke ¼q¾ íkuLku Ëkuzkðu Au. yux÷wt s Lknª,
Ãkhtíkw íkuLku «kÃík ÚkÞu÷wt Mkw¾ nhÃk¤ hnu íkuLkku ytík Lk ykðu yuðk
yLku Mkw¾Lke ¾kus{kt íku fkÞohík hnu Au. Ãkhtíkw Mkw¾íkku fuð¤ çkúñ{kt
s Au, íkku Mkns «&™ ÚkkÞ fu íku çkúñLke «krÃík õÞkt Úkþu ?
íkuLkku W¥kh ykÃkLkkt WÃkrLk»kË fnu Au fu íkuLku «kÃík fhðkLkwt fu
çkesu þkuÄðkLkwt s LkÚke. íku íkkhk{kt s Au yLku {wtzfkuÃkrLk»kË,
çk]nËkhÛÞf WÃkrLk»kË, AktËkuºÞ WÃkrLk»kË íkÚkk EþkðkMÞ WÃkrLk»kË
yuf Þk çkS heíku yk s ¼kð ÔÞõík fhíkku fnu Au, ¥ã}¢¢y}¢¢ Ï¢ír¢ J
‘yk ykí{k s çkúñ Au. ¥ãæ Ïr¢¢çS}¢ J nwt s çkúñ Awt.’ ¼œ±}¢ç„ J
‘íkus íkwt Au.’ „¢ïùãæ J ‘íkus nwt Awt.’ yk {nkðkõÞku îkhk WÃkrLk»kËkuyu
«ríkÃkkrËík fÞwO Au fu íku çkúñík¥ð - íku ykí{ík¥ð ‘íkwt s Au.’ íkkhu
çkesu õÞktÞ þkuÄðk sðkLke sYh LkÚke.
òu yu çkúñ {khk{kt s nkuÞ íkku íkuLkku Ãkh{kLktË {Lku «kÃík
fu{ LkÚke Úkíkku ? íkuLke MÃküíkk fhíkkt WÃkrLk»kË fnu Au, çãÚ‡}¢²ïÝ
Т~¢ï‡¢ „y²S²¢ç±çã¼æ }¢é¶}¢ì J (Eþ. WÃk. 115) yu MkíÞ -
ykí{ík¥ðLkwt {w¾ rnhÛ{Þ Ãkkºk ðzu ZtfkÞu÷wt Au.
nfefík{kt íkku søkíkLkk rð»kÞku ¼kuøkðu Au MkðoMð ??? {kýMk
Sðu Au. íkuÚke søkík - yu rð»kÞku s rnhÛÞ{Þ Zktfý çkLke òÞ Au.
yk íkku íkhýkykuÚku zwtøkh suðku ½kx ÚkkÞ Au. íkhýk suðzwt søkík, zwtøkh
suðk «¼wLku òuðkLke árü Ãkh Ãkz¤ ÷kðe Ëu Au. íkuÚke MkqÞo ¼økðkLkLku
«kÚkoLkk Au fu ¼œææ Ðê¯Ð¢±ë‡¢ „y²{}¢¢ü² ÎëC²ï JJ ‘nu MkqÞo ¼økðkLk, søkíkLkk
fk{ íÞkøk ykrË YÃkk¤k, r«Þ ÷køkíkk rnhÛ{Þ ZktfýLku nxkðe Ëu
yLku {Lku MkíÞ òuðkLke árü «kÃík fh.’
Ãkhtíkw fu𤠫kÚkoLkkÚke íku Mkt¼rðík Úkíkwt LkÚke. íku {kxu
fXkuÃkrLk»kË{kt sýkÔÞk {wsçk SðLkÔÞðnkhLke Mk{sý fu¤ððe
Ãkzu Au.
¥¢y}¢¢Ýæ Úç±Ýæ ç±çh à¢ÚGèÚæ Úƒ}¢ï± ¼é J
Ï¢éôh ¼é „¢Úôƒ ç±ç{ }¢Ý: Ðí}¢ã}¢ï± ™ JJ (fXku-WÃk 1/3/3)
§ç‹Îí²¢ç‡¢ 㲢ݢãé<±¯²¢æ S¼ï¯é x¢¢ï™Ú¢Ý J
1-141
¥¢y}¢ïç‹Îí²}¢Ý¢ï²éÜU¼æ }¢¢ïÜU¼ïy²¢ãé²üÝè篇¢: JJ (4) JJ
yk çktLku {tºkku{kt SðLk hÚkLke YÃkkí{f ÷ûkýk Mk{òðíkkt
WÃkrLk»kË fnu Au, ‘{kýMku ÃkkuíkkLkk Sðkí{kLku hÚk{kt çkuMkLkkhku
íkÚkk ÃkkuíkkLkk þhehLku hÚk Mk{su. çkwrØLku MkkhrÚk yLku {LkLku ÷økk{
Mk{su. $rÿÞku yk hÚkLku òuzu÷k ½kuzk Au yLku þheh, RrLÿÞ {Lk -
yuLkk MkkÚku hnuLkkhku Sðkí{k íku rð»kÞkuLkku ¼kuõíkk Au. Ãkhtíkw,
²S¼é 籿¢¢Ý±¢‹²™ç¼ ²éÜU¼ïÝ }¢Ý„¢ „΢ J
¼S²ïç‹Îí²¢ç‡¢ ±à²¢ç¼ „ÎE¢ §± „¢Úƒï: JJ6JJ
suLke rððuf çkwrØ íkiÞkh ÚkE Au, su òøkúík Au íku {LkLke
÷økk{Lku fçò{kt hk¾e íkuLkk {khVíku ErLÿÞku YÃke ½kuzkykuLku fkçkq{kt
hk¾e hÚkLku ÷ûÞ íkhV, yux÷u fu ykí{ík¥ð íkhV ËkuheLku ÷E òÞ
Au’ yLku suLke rððufþe÷ çkwrØ íkiÞkh ÚkE Au, {LkYÃke ÷økk{ suLkk
ðþ{kt Au íku MktMkkhLkk {køkoLku Ãkkh fheLku Ãkh{ ík¥ðLku Ãkk{u Au.’
yk heíku WÃkrLk»kË SðLk{kt ytrík{ ÷ûÞ MkwÄe ÃknkU[ðkLkku hkn
Ëu¾kzu Au.
½ýe ðkh {kLkðeLkk {Lk{kt Mkns «&™ QXu Au fu, yk
Mk]rüLkk MksoLknkh fkuý Au ? íku õÞkt ðMku Au ? íkku yk «&™kuLkku
W¥kh ykÃkíkkt yiíkhuÞkuÃkrLk»kË sýkðu Au, „ §}¢¢Z HH¢ïÜU¢Ýì „ë…¼ì
J (yiík. WÃk. 1/1/2) ‘Ãkh{kí{kyu Mk]rü rLk{koý fhe Au yLku íku
rLk{koý fheLku Mk]rüÚke yk½ku Lk hnuíkkt Mk]rü{kt ÔÞkÃík ÚkELku hÌkku
Au. §üࢢ±¢S²ç}¢Îæ „±Z.... (Eþ. WÃk. 1) AktËkuøÞ WÃkrLk»kË Ãký
íku s ðkík fnu Au. „±Z ¶çH±Îæ Ï¢ír¢ J (Akt. WÃk. 3/14/1)
òu yk Mk{sý fu¤ðkÞ yLku «íÞuf Eþík¥ð Au yu Mk{SLku
ÔÞðnkh fhðk{kt ykðu íkku Mk{ks îu»kÞwõík hnu, yuf-çkeò {kxu
MkL{kLk yLku MkËT¼kð fu¤ðkÞ.
Ãkhtíkw ¾hkçk ÔÞÂõík{kt ¼økðkLk õÞktÚke Ëu¾kð ? ðkík Mkk[e
Au, Ãkhtíkw íku ÔÞÂõík yLku íkwt yuf s ¼økðkLkLkwt MksoLk Aku Lku ? çktLku
yuf s rÃkíkkLkk MktíkkLk Aku. íkuÚke ¼kE ¼kELkku MktçktÄ fu¤ðe þfkÞ.
Ãkq. Ãkktzwhtøk þkMºkeS fnuíkk níkk fu ‘ík{khku yuf-çkeòLkku ÷kuneLkku
MktçktÄ LkÚke, Ãký ÷kune çkLkkðLkkhLkku íkku MktçktÄ Au Lku ? íkku yuf-çkeòLku
MkkÚku ¼kE Mk{S íku{Lke MkkÚku ykí{eÞíkkLkku MktçktÄ fu¤ðe þfkÞ.
WÃkrLk»kËku{kt yk yLku ykðe íkku SðLkLke ðkMíkrðfíkkLkwt
rLkhwÃký Au, Ãkhtíkw yu çkÄkLke rð[khýk, LkkLkk ÷u¾{kt þõÞ LkÚke.
Ãkhtíkw íkuLkwt ‘MkuBÃk÷’ (Lk{qLkku) [¾kze íkuLkku hMkkMðkË {kýe ÷uðkLkku
þõÞ íkux÷ku Lk{ú «ÞkMk fhu÷ Au.
ytík{kt, yksu ¼kuøk MktÃkr¥kLkk MkkÄLkkuLkku Ëw»fk¤ LkÚke,
Ãký SðLkLku ½zLkkhk, SðLkLku ¼kðÃkwü çkLkkðLkkhk rð[khkuLkku
Ëw»fk¤ Au. yLku íku rð[khku WÃkrLk»kË{kt Au. íkuÚke WÃkrLk»kËkuLku
fkuhkýu Lk {qfíkkt íkuLkwt ÔÞðnkrhf ðkMíkððkËe ¿kkLk Ãký ykí{Mkkík
fheþwt íkku ÔÞÂõíkLke WLLkrík íkku Au s Ãký íku{kt Mk{ks yLku hk»xÙLkwt
WíÚkkLk Au.
1006 çke f÷kMkkøkh, híLk{rý fkuBÃk÷uûk ÃkkA¤,
òuÄÃkwh [kh hMíkk, y{ËkðkË-380015
xu. Lkt. 26743586
1-142
 y{ËkðkËLke yku¤¾ : fkux yLku Ëhðkò
ykþkð÷, fýkoðíke yn{ËkçkkË yu{ y÷øk y÷øk
Lkk{Úke òýeíkwt yk y{ËkðkË økwshkíkLkk Mkðoøkúkne «ríkÃkqýo
rðfkMk{kt Mkk[us æÞkLkÞkuøÞ hÌkwt Au. Mkkçkh{íke LkËeLku fktXu ðMku÷wt
økwshkíkLkwt íku yuf {kuxwt þnuh Au. yk y{ËkðkËLke Mkk[e yku¤¾
íkuLkk fkux, Ëhðkò, Ãkku¤ku, rMkËe MkEËLke ò¤e y™u Íq÷íkk
r{Lkkhk Au. yk çkÄe yiríknkrMkf yku¤¾ku ¾qçk sqLke nkuðk Aíkkt
yksu Ãký Mkkhe ÂMÚkrík{kt s¤ðkE hne Au yLku yk{ sLkíkk{kt
Ãký «[r÷ík Au. þnuhLkk fkux yLku Ëhkðkò yksu Ãký ¾qçk
æÞkLkkf»kof hÌkk Au. Ëhðkò þnuhLku økkihð çkûkíkk {kU½k ½huýkt
Mk{kLk Au. þnuhLkku fkux LkøkhfLÞkLkk øk¤k{kt MkwtËh heíku økkuXðkÞu÷
{wÕÞðkLk nehkLkku Lkuf÷uþ suðku Ëu¾kÞ Au. «íÞuf Ëhðkòu íku
Lkuf÷uþ{kt økkuXðkÞu÷ [{fíkk nehk suðku Au.
¼ÿLkku rfÕ÷ku
Mkw÷íkkLk yn{Ëþknu y{ËkðkË þnuhe MÚkkÃkLkkLkku «kht¼
hksøkZLkk çkktÄfk{Úke fÞkuo, su{kt «Úk{ {kýuf çkwhs çkktÄðk{kt
ykÔÞku. yur÷MkrçkúsLkk rðMík]ríkfhý ð¾íku yk yiríknkrMkf {kýuf
çkwhsLku yzÄku íkkuze Lkkt¾ðk{kt ykðu÷. yksu Ëu¾kíkku {kýuf çkwhs
{hk{ík fhu÷e ÃkrhÂMÚkrík{kt òuðk {¤u Au.
nk÷{kt ¼ÿLkk rfÕ÷kLke ÃkqðoLkk ËhðkòLke s{ýe çkksw
¼ÿfk¤e {kíkkLkwt {trËh nkuðkÚke ÷kufku yu{ {kLku Au fu yk {trËhLkk
÷eÄu rfÕ÷kLkwt Lkk{ ¼ÿ Ãkzâwt nþu ! ðkMíkð{kt yu {kLÞíkk ¾kuxe
Au, fkhý fu ¼ÿfk¤e {kíkkLkwt {trËh {hkXk hkßÞfk¤ ð¾íku ÚkÞwt
níkwt. {trËhLkku ¼køk ÃkkA¤Úke çkLku÷k ykÍ{¾kLkLkk {nu÷Lkku yuf
ykuhzku Au. ¼ÿLkku yÚko ‘Mkkhku’ ÚkkÞ Au. Mkw÷íkkLku ßÞkuh y{ËkðkË
ðMkkÔÞwt íÞkhu yuLke Lksh Mkk{u yýrn÷Ãkwh Ãkkxý níkwt. ÃkkxýLkk
rfÕ÷kLku ‘¼ÿ’ fnuðk{kt ykðíkku níkku. íkuÚke yn{Ëþknu Ãký
ÃkkuíkkLkk Lkðk rfÕ÷kLkwt Lkk{ ‘¼ÿ’ Ãkkzâwt nþu !
yksu ykÃkýu su rfÕ÷ku òuE hÌkk Aeyu íku yMk÷ MðYÃk{kt
LkÚke. þnuhLkk rðfkMk MkkÚku yu{kt ½ýe íkkuzVkuz ÚkE nþu ! íku rð»ku
íkku Võík fÕÃkLkk fhðe hne. nk÷{kt çku {kuxk çkwhs ðå[uLke Ÿ[e
Ëeðk÷{kt ½rzÞk¤ szu÷e Au yLku Lke[u ¼ÿLkku Ëhðkòu Au yu yuLkk
«k[eLk MðYÃkLkku ÏÞk÷ ykÃku Au.
1-143
- zkì. {kýuf¼kE Ãkxu÷ ‘Mkuíkw’
‘r{hkíku yn{Ëe’ {wsçk yk rfÕ÷kLku ‘yhf’Lkku rfÕ÷ku
fnuðk{kt ykÔÞku Au, suLke Ãkqðo-Ãkrù{ ÷tçkkE 487 E÷kne øks
yLku W¥kh-Ërûký Ãknku¤kE 400 E÷kne øks níke. rfÕ÷kLkwt fw÷
ûkuºkV¤ 43 yufh sux÷wt níkwt, su{kt 14 çkwhs níkk. nk÷{kt Ëu¾kíkku
{kýuf çkwhs íku çkwhòu Ãkife{ktLkku Au. EMkkLk çkksw, rfÕ÷kLkku fkux
íkkuzeLku rMkËe MkEËLke {ÂMsË ÚkÞu÷e. yuLke ò¤eyku ËwrLkÞk¼h{kt
{þnwh Au. Ãkqðo çkksw ykÍ{¾ktLkku {nu÷ Ãký {w½÷ Mk{Þ{kt fkux
íkkuzeLku çkktÄðk{kt ykðu÷ku.
¼ÿLkk rfÕ÷kLku A {kuxk yLku çku LkkLkk çkkhe Ëhðkò níkk.
Ãkqðo{kt yuLkku {wÏÞ Ëhðkòu ‘ÃkehkLk ÃkehLkku Ëhðkòu’ íkhefu WÕ÷u¾
fhðk{kt ykÔÞku Au, suLku ykÃkýu ¼ÿLkk Ëhðkò íkhefu yku¤¾eyu
Aeyu. çkeòu {wÏÞ Ëhðkòu ¼ÿLkk ËhðkòÚke W¥khu ykøk¤ síkkt
‘÷k÷ Ëhðkò’ níkku. nk÷{kt Võík ÷k÷ ËhðkòLke Ëeðk÷ s
hnuðk Ãkk{e Au. su rMkËe MkEËLke {ÂMsËLke Ërûkýu Ãkzíkk {køkoLke
Mkk{uLke çkkswyu ykðu÷e Au. ðes¤e½hLkk Mkk{uLkku rðMíkkh nk÷{kt
÷k÷ Ëhðkò íkhefu òýeíkku Au. ºkeòu Ëhð÷kòu LkiÉíÞ rËþk{kt
níkku, yuLku økýuþçkkhe fnuðk{kt ykðíke. Ërûký{ktLkku Ëhðkòu
yn{ËþknLke {ÂMsË íkhV níkku. nk÷{kt ßÞkt xur÷økúkVLke ykurVMk
Au, íÞkt çku MkkÄkhý fËLkk Ëhðkò níkk. Ãkrù{{kt ‘çkkhkËhe’
yLku ‘hk{ Ëhðkò’ níkk. çkkhkËhe Ëhðkò ÃkkMku fqðku níkku,
su{ktÚke çkøke[kLku Ãkkýe Ãkkðk{kt ykðíkwt níkwt. rfÕ÷k{kt çkkËþkne
çkøke[ku níkku, su ‘LkøkeLkk çkkøk’ íkhefu òýeíkku níkku.
hksøkZ{kt 1824{kt 618 ½h níkkt. 1878{kt 162
ÚkÞkt níkkt. ¼ÿLkk çkkËþkne {nu÷ku snktøkeh çkkËþkn ykÔÞk
Ãknu÷kt ¾tzuh ÚkE økÞk níkk. {wMkkVh {uLz÷ M÷kuyu yk rfÕ÷kLku
{nk hkßÞku{kt MkkiÚke {kuxk rfÕ÷k íkhefu økýkðu÷ Au. LkkuðuLkku {wsçk
yk rfÕ÷ku yuf Lkøkh suðzku níkku. yu{ fnuðk{kt ykðu Au fu
þknsnktyu ¾kLkÃkwh ÃkkMku {nu÷ çktÄkÔÞku níkku, yu {nu÷Lkk
yðþu»kku Ãký yksu òuðk {¤íkk LkÚke. yMk÷ çkkËþkne {nu÷
Mkkçkh{íke LkËeLku rfLkkhu nkuðkÚke Mk{Þfk¤{kt hu÷Úke Lkkþ ÃkkBÞku
nþu yÚkðk ¾tzuhkuLku þnuhLkk rðfkMk MkkÚku íkk÷ r{÷kððk Ëqh
fhðk{kt ykÔÞk nþu yuðwt {kLkðwt hÌkwt !
nk÷{kt ¼ÿLke ykswçkksw ¼ÿfk¤e {kíkkLkk {trËhLku rnMkkçku
÷kufku{kt yuLkku {rn{k yksu yux÷ku s hÌkku Au. ¼ÿLkk rfÕ÷kLke
ytËhLke çkkswyu nk÷{kt fkUøkúuMk nkWMk, y{ËkðkË rsÕ÷k ÷kuf÷
çkkuzo yLku ÷k÷Ëhðkò çkMk MxuþLk ykðu÷wt Au.
fkux yLku Ëhðkò
y{ËkðkË þnuhLku Mk÷k{ík hk¾ðkLkk nuíkwÚke E{khíkkuLkk
þku¾eLk søk{þnqh {n{qË çkuøkzkyu 1486{kt þnuhLku fkux
çktÄkÔÞku. nk÷{kt Ãkze økuÞ÷k fkuxLku fkhýu, yksLke ÃkuZeLku yu
rðþu s÷Ëe ÏÞk÷ Lknª ykðu. yk fkuxLku sqLkk {q¤ 12 Ëhðkò
níkk, íku økýu þ çkkhe, hkÞ¾z, ykMxku r zÞk, s{k÷Ãkw h ,
¾kLksnkLk, hkÞÃkwh, MkkhtøkÃkwh, fk¤wÃkwh, ËrhÞkÃkwh, rËÕne,
þknÃkwh yLku ¾kLkÃkwh íkÚkk íku WÃkhktík þnuh {æÞu fkhts ÃkkMkuLkk
ºký Ëhðkò ðøkuhuLkku WÕ÷u¾ fhe þfkÞ. þnuhLke «økrík{kt
yz[ýYÃk þknÃkwh Ëhkðkòu íkkuze Ãkkzðk{kt ykÔÞku Au. íku òuðk
{¤íkku LkÚke.
fkuxLku {kuxk WÃkhktík LkkLkk çkkhe Ëhðkò Ãký níkk. nk÷{kt
Ãký rËÕne ËhðkòLke çktLku çkksw çkkhe Ëhðkò òuðk {¤u Au !
þknÃkwh yLku rËÕne Ëhðkò ðå[u ‘n÷e{Lke ¾zfe’ Lkk{Úke çkkhe
Ëhðkòu níkku. nk÷Lke n÷e{Lke ¾zfe íku çkkhe Ëhðkò ÞkË YÃku
Au. ykMxkurzÞk yLku s{k÷Ãkwh Ëhðkò ðå[u ‘{nwÄk’ fheLku LkkLkku
Ëhðkòu níkku. 1775{kt hu÷{kt fkux íkqxâku. 1780{kt hkÞ¾z
Ëhðkò ykøk¤ rçkúrxþ ÷~fhu fkuxLku íkkuzâku níkku. 1832{kt
f÷uõxh çkkuhzu÷u fkuxLku Mk{hkÔÞku níkku. íku ÃkAe þnuhLke Mkw¾kfkhe
yLku Mkøkðz ¾kíkh fkuxLku ½ýe søÞkyuÚke íkkuzðk{kt ykðu÷, yu
fk{Lkwt ÃkrhðíkoLk fnuðkÞ. su{kt {kuxu ¼køku BÞwrLkrMkÃkkr÷xeLke ËwfkLkku
çkLke Au. fk÷wÃkwh ËhðkòÚke ËrhÞkÃkwh ËhðkòÚke rËÕne Ëhðkò
íkhV síkkt MktÏÞkçktÄ ËwfkLkku fkuxLke søÞkyu òuðk {¤u Au. MkkhtøkÃkwh
ËhðkòÚke hkÞÃkwh Ëhðkò íkhV síkkt ‘fkuxLke hktøk’ Lkk{Úke
ËwfkLkkuLke nkh{k¤k Au. þnuh{kt hu÷ðu ykððkÚke, fkux rðMíkkh{kt
«ðuþ {køko fhðk {kxu «u{ Ëhðkò 1864{kt yLku Ãkkt[ fqðk
Ëhðkò 1868{kt yu{ ÃkkA¤Úke çku Ëhðkò ðæÞk.
nk÷{kt ykÍ{¾ktLkk {nu÷Lkku «ðuþîkh òuðk {¤u Au. yk
heíku òuíkkt þnuh{kt òuðk {¤íkk Ëhðkò MktÏÞk 16 sux÷e Au.
þnuhLku Vhíkku fkux ykþhu Ãkkt[ {kE÷ ÷ktçkku nþu ! su{kt 169
sux÷k çkwhs níkk. íku çkwhs ykþhu 15 Vqx Ÿ[k yLku Ãkkt[ Vqx
Ãknku¤k níkk. çkwhs{kt çktËqf {wfðkLkkt fkýkt níkkt yLku fkuxLku fktøkhk
níkk. rðþu»k LkkUÄ{kt MkhMkÃkwh Lku Vhíku fkux çkktÄðk{kt ykÔÞku níkku,
su nk÷{kt MkhMkÃkwh{kt ½ýe søÞkyu òuðk {¤u Au. þnuhLke òýeíke
fk{k nkux÷Lke Mkk{uLke çkkswyu þnuhLkku fkux nk÷{kt s¤ðkE hÌkku
Au. ¼ÿ rðMíkkh{kt Ãký fkux s¤ðkE hnu÷ku òuðk {¤u Au. þnuhLkk
Ëhðkò{kt ¾kMk fheLku ºký Ëhðkò ‘rMkBçkkur÷f’ Au íku rðþu Úkkuzwt
òýe ÷Eyu.
1-144
ºký Ëhðkò
ºký Ëhðkò y{ËkðkËLke hkuLkf Au. yu þnuhLke ytËhLkwt
çkkËþkne «ðuþîkh Au. ð[÷e f{kLk 17.5 Vqx Ãknku¤e Au,
su{ktÚke ykÃkýe ÷k÷ çkMk Mknu÷kEÚke ÃkMkkh ÚkE þfu Au. çktLku
çkkswLke f{kLk 13 Vqx Ãknkuu¤e Au. ÷kufku ðLk-ðuLke su{ yuLkku
WÃkÞkuøk fhu Au. ËhðkòLke Ÿ[kE 25 Vqx Au. ºký f{kLkkuLke
ytËh yufçkeò{kt sE þfkÞ yuðe LkkLke f{kLkku Au. Ãkqðo-Ãkrù{
çkksw ð[÷k ËhðkòLke ykMkÃkkMk {ÂMsËLkk r{Lkkhk suðk økku¾
yLku fkuíkhýeðk¤k LkkLkk çkwhòu Au. WÃkh yøkkþe fhu÷e Au. çktLku
çkksw ºký ÍY¾k Au. Ëhðkò WÃkh Ãknu÷kt AkÃkhwt níkwt, su 1877{kt
fZkðe Lkkt¾ðk{kt ykÔÞwt níkwt. yksu yøkkþe ¾wÕ÷e Au.
Vkuxku-zÙku$øk zkìõÞw{uLx
R.Mk. 1672{kt rVr÷ÃMk çkk÷zkuykuMku yk þnuhLkku
rMkxeM¢u[ ftzkhu÷ku. su{kt fkuxLke Ëeðk÷ yLku íkuLkk çkwhòu MÃkü
heíku Ëu¾kÞ Au. EMx EÂLzÞk ftÃkLkeLkk {wtçkE E÷kfkLkk ÷~fhe
yrÄfkhe fLko÷ xe. rçkøMko ykh. yu. 1853{kt y{ËkðkË
ykðu÷k. íkuyku VkuxkuøkúkVeLkk þku¾eLk níkk. yux÷u ytøkúus Mkhfkhu
yu{Lku þnuhLkk ÃkwhkíkíðkuLke VkuxkuøkúkVe fhðkLke ðÄkhkLke
sðkçkËkhe MkkUÃke níke. fLko÷ xe. rçkøMku Ãkkzu÷k 120 VkuxkuøkúkVMkLkwt
ykÕçk{ 1866{kt «økx ÚkÞwt níkwt. ytøkúus þkMkLkÚke yiríknkrMkf
E{khíkkuLke ò¤ðýe þY ÚkE níke. E.Mk. 1900 ð»ko fk¤
MkwÄeLkk r[ºkku fu Vkuxk{kt òuðk {¤íkk ÷kufkuLkku Ãknuhðuþ, Ÿxøkkze,
çk¤Ëøkkze, rðõxkurhÞk økkze, {k÷ðnLk fhíkkt øk½uzkt ðøkuhu Lkshu
Ãkzu Au. þnuhLkk 100 ð»ko{kt «ðuþu÷ku VkuxkuøkúkVh «ký÷k÷ Ãkxu÷
1935 ð»koLke ykMkÃkkMk{kt þnuhLkk ËhðkòLke VkuxkuøkúkVe fhu÷e
níke.
økwshkíkLkk òýeíkk fkxqorLkMx yLku ðrhc r[ºkfkh Lkxw
r{Mºke ‘[uíkfu’ þnuhLkk ËhðkòykuLku ç÷uf-ÔnkRx RLfÚke yu
s{kLkkLku ÞkË fhkðu yuðkt MkwtËh r[ºkku ËkuÞko Au. yk ÷u¾ {kxu
Lkxw¼kE r{Mºke ÃkkMku ¾kMk r[ºkku íkiÞkh fhkÔÞkt Au. yu{Lkkt r[ºkku
{kýðkLke [kufõMk {ò ykðþu. yuÚke yºku hsq fhðk{kt
ykÔÞkt Au.
84, þtfh MkkuMkkÞxe, rð¼køk-2
ytfwh hkuz, LkkhýÃkwhk, y{ËkðkË-13
VkuLk : 27474627, 27495357
 fåALkk ðkíkkofkhku yLku zkì. sÞtík ¾ºke
fkuE Ãký ûkuºk{kt ßÞkhu «rík¼kðkLk ÔÞÂõíkíðLkku WËÞ
ÚkkÞ Au íÞkhu yuLkku «¼kð Lk {kºk Mk{fk÷eLkku Ãkh, fux÷ef ð¾ík
÷ktçkk Mk{Þ MkwÄe yLkwøkk{eyku MkwÄe yuðe yMkh rðMíkhu Au. f÷kLkk
ûkuºkku{kt ykðwt çkLkíkwt nkuÞ Au. økwshkíke MkkrníÞ Ãkh fkuEf Mk{Þu
økktÄeSLkku yuf «¼kð hÌkku níkku. zkì. Mkwhuþ òu»keLke ¾kMMke
yMkh økwshkíke ðkíkkofkhku WÃkh hne Au. fux÷kf ÷kufku ykLku «¼kð
fnu Au íkku fkuE Lkf÷ Ãký fnu. nwt {kLkwt Awt fu «rík¼kðkLk MksofLke
árü yLÞ MksofLku swËwt rð[khíkku fhe Ëu Au. {khu yksu zkì. sÞtík
¾ºkeLke Mksof «rík¼kLkku fåALkk íkífkr÷Lk yLku íku ÃkAeLkk
ðkíkkofkhku Ãkh fuðku «¼kð Ãkzâku, yu ðkíkkofkhku yu{Lke þi÷e-
rð»kÞ ðMíkwÚke fuðk yLku fux÷k ykf»kkoÞk íkÚkk íku Úkfe ðkíkko ûkuºku
fþwt Lkðwt LkeÃkS þõÞwt fu fu{ yuLke ðkík fhðe Au. nk, ynª yu
MÃküíkk fhðe ½xu fu nwt su ðkík fhðk sE hÌkku Au yu Võík fåAe
÷u¾fku yux÷u fu hksfeÞ heíku fåA fnuðkíkk «Ëuþ{kt sL{u÷k
÷u¾fkuLke Au.
zkì. sÞtík ¾ºkLkku SðLkfk¤ 1909 Úke 1968Lkku yux÷u
fu A ËkÞfkLkku hÌkku Au. Ãký íku{Lkku MksoLkfk¤ {ktz ºký ËkÞfkLkku
Au. yk xqtfkøkk¤k{kt zkì. ¾ºkeyu su ðkíkkoyku ykÃke íkuLkkÚke Lk
{kºk ðkíkko, fåALkku ðkíkkofkh Ãký swËe heíku {w÷ðkíkku ÚkÞku. yux÷wt
s Lknª hý yLku ËrhÞkLkwt yuf Lkðwt Ãkrh{ký «økxâwt. yuf ykz
ðkík ÷u¾u fnwt íkku Mk{økú økwshkíkLku 1663 rf÷ku{exh sux÷ku
MkkøkhfktXku Au. íku{kt ºkuðeMk xfk yux÷u fu 352 rf÷ku{exh sux÷ku
Mkkøkh fktXku fåALku MÃkþuo Au. Aíkkt yuf ykùsoLkf nfefík Au
ËrhÞkE Ãkrhðuþðk¤e ðkíkkoyku, Lkð÷fÚkkyku sux÷e fåA{ktÚke
{¤e Au yux÷e Lk íkku Mkkihk»xÙ{ktÚke ykðe fu Lk Ërûký økwshkíkLkk
MkkøkhfktXkÚke.
ykðwt þk {kxu çkLÞwt yu yuf swËku rð»kÞ Au. Ãký fåA{ktÚke
fåALkk ÷u¾fku ÃkkMkuÚke ËrhÞkLke, ðnkýðxkLke, Mkkøkh¾uzqykuLke
su ðkíkkoyku {¤e þfe yuLkku Þþ zkì. ¾ºkeLku òÞ Au yu{kt fkuE
þtfk LkÚke. nk, {khu yu Ãký fnuðwt òuEyu zkì. ¾ºkeLke «økx
ðkíkkoyku{ktÚke ËrhÞkLkk Ãkrhðuþðk¤e ðkíkkoyku nkuÞ íkku {kºk çku.
‘nwt øktøke yLku y{u çkÄk’ íkÚkk ‘fk¤ku {k÷{’. zkì. sÞtík ¾ºkeLkk
Mk{Þ{kt ðkíkko ÷¾kýLkku yuf «ðkn s [kÕÞku níkku yuðwt ÷køku Au.
ð¤e hý yLku ËrhÞku yu çku rð»kÞ nkÚkðøkk níkk. sÞtík ¾ºkeLkk
«¼kð{kt su ÷u¾fku ðkíkkoûkuºku Mkr¢Þ ÚkÞk íku{ýu rðþu»kík: ËrhÞkE
ÃkrhðuþLke ðkíkkoyku ÷¾ðk {ktze íku{ Aíkkt MðfeÞ {wÿk WÃkMkkðe
þõÞk Au.
zkì. sÞtík ¾ºkeLkk Mk{Þ{kt fåALkk ½ýk çkÄk ÷u¾fku swËe
swËe heíku ðkíkko÷u¾Lk{kt «ð]¥k níkk. su{kt zkì. ¾ºke su{Lku ÃkkuíkkLkk
økwhw {kLkíkk yuðk çkfw÷uþ WÃkhktík zkì. {Lkw¼kE ÃkktÄe, ðLkw ÃkktÄe,
LkkLkk÷k÷ òu»ke, sxw¼kE ÃkrLkÞk, Lkkhý Ëk{S ¾khðk, økkiík{
1-145
- {kðS {nuïhe
þ{ko, r{Þkþtfh yòýe suðk Lkk{ku økýkðe þfkÞ. nk, zkì.
ÄehuLÿ {nuíkk, ðeLkuþ ytíkkýe íkÚkk hksuþ ytíkkýe íkÚkk yk ÷u¾f
Ãkkuíku zkì. ¾ºke ÃkAeLke ÃkuZeLkk ðkíkkofkhku Au.
zkì. ¾ºke ¼÷u fåA{kt ykÔÞk ÃkAe ðkíkkofkh íkhefu «rMkØ
ÚkÞk. Ãkhtíkw yu{Lke ðkíkko{kt ytfwhku íkku {wtçkE{kt Vqxe [qõÞk níkk.
{wtçkE{kt íkuyku yuðk ÔÞðMkkÞ yLku rðMíkkh{kt níkk ßÞkt LkkýkLke
hu÷{Au÷ níke. Äefíkk íkçkeçke ÔÞðMkkÞ ðå[u s ‘økkuhÄLkLkwt {Lk’
yLku Vkuhkt zuz yuLz suðe ðkíkkoyku ÷¾kE Au. fËk[ fåALke ðkíkkoyu
{wtçkELkk MkkøkhfktXu ykfkh ÷E ÷eÄku níkku. 1940 ÃkAe zkì.
¾ºke {ktzðe ykðeLku MÚkkÞe ÚkÞk íku ð¾íku yu{Lke ðkíkkofkhLke
yku¤¾ W¼e ÚkE [qfe níke yLku ynª yuf ð¤ktf ykÔÞku. zkì.
¾ºkeLkk MksoLk{kt íkÚkk fåA{kt ðkíkko ÷¾Lkkh ÷u¾fku{kt Ãký ¾hku.
zkì. ¾ºke {ktzðe ykÔÞk íÞkhu ðkíkkofkhku MÚk¤Lke heíku çku swÚk{kt
ðnU[kÞu÷k níkk. {ktzðLkk ðkíkkofkhku yLku ¼wsLkk ðkíkkofkhku. zkì.
¾ºkeÚke ðÄw «¼krðík ÚkÞk nkuÞ íkku {ktzðe sqÚkLkk ðkíkkofkhku.
su{kt zkì. {Lkww¼kE ÃkktÄe, ðLkw¼kE ÃkktÄe, sxww¼kE ÃkrLkÞk yLku
Lkkhý Ëk{S ¾khðk {wÏÞ níkk. yk ÷u¾fku ¾ºkeLkk rLkfxðíko
r{ºkku níkk. yu{Lke ðå[u ðkíkkoLke MkeÄe yLku ¾wÕ÷e [[koyku Úkíke.
yux÷u {ktzðeLkk ÷u¾fku Ãkh yk «¼kðþk¤e MksofLke MkeÄe yMkh
Ãkze. yu ÷u¾fku ÃkkuíkkLke ðkíkkoLkku rðfkMk fhe þõÞk yu{kt zkì.
¾ºkeLkku «íÞûk Vk¤ku níkku yu{ fne þfkÞ. {ktzðe sqÚk ðkíkko
÷u¾fku ÃkkMkuÚke su LkkUÄÃkkºk ðkíkkoyku {¤e Au yu{kt {wÏÞíðu ËrhÞkE
Ãkrhðuþ ðk¤e ðkíkkoyku Au. zkì. ¾ºkeLku fkhýu yu ÷u¾fkuLku ÷¾ðkLke
rËþk {¤e, {køkoËþoLk {éÞwt AíkktÞ rð[khMkhýeLkku Vhf ðkíkkoykuLku
swËe rËþk{kt ÷E økÞku. zkì. ¾ºkeLku çku «Ëuþ íku{s ðÄw ¼k»kkykuLkku
yLkw¼ð níkku. ð¤e íkuyku yuf [ku¬Mk hksfeÞ Äkhk{kt {kLkLkkhk
níkk. yu{Lke Mk{ksðkËe rð[khMkhýeyu ðkíkkoLkk ÃkkºkkuLke Mkwû{
ðuËLkkLku f÷kfeÞ MðYÃk ykÃÞwt. yu{Lkku Íkuf þkur»kíkku yLku ðtr[íkku
níkk. su{kt LkÞkuo ðkMíkð níkku ¼kðwfíkk Lnkuíke. ßÞkhu yu{Lkk
r{ºk ðkíkkofkhkuLke ðkíkkoárü{kt Ãkrhðuþ yLku fÚkk {wÏÞ ðMíkw hne
Au yuðwt sýkÞ Au. {khwt yuðwt {kLkðwt Au fu yu{Lkk Lkefxðíkeo
ðkíkkofkhkuyu yu{Lke ðkíkkoþ÷ i eLku Mk{sðk «ÞíLk fÞkuo yÚkðk Mk{S
þõÞk Ãký zkì. sÞtík ¾ºkeLku Mk{S þõÞk Lnkuíkk. nk, yuLkku yÚko
yuðku Úkíkku LkÚke fu yu ÷u¾fkuLke ðkíkkoyku MkÃkkxe Ãkh s hne økE
Au. yu ÷u¾fku ÃkkMkÚke yuðe ½ýe ðkíkkoyku {¤e þfe Au su LkkUÄLkeÞ
Au. su{kt zkì. {Lkw¼kE ÃkktÄeLke ¼rhÞwt rVýkuxk, ðLkw ÃkktÄeLke
Mkwh¾kçk, nrhLke nkuze, ÃkkÃkLkku ¼uuhw, ¼êe, Lkkhký Ëk{S
¾khðkLke ÞkËLkwt {]íÞw. sxw¼kE ÃkrLkÞkLke çku çk¤Ë ðkíkkoyku{kt
Sðkíkwt SðLk MkwÃkuhu W¼ÞwO Au. {Lkw¼kE ÃkktÄeLke ðkíkko rVýkuxk{kt
ÚkÞu÷wt ËrhÞkLkwt ðýoLk ËrhÞkLke ðnkýðxkLke yíÞtík LkSfLkk Lkkíkku
Ãkwhðkh fhu Au. zkì. {Lkww¼kE ÃkktÄeLke ®VýkuxkLkwt ðýoLk - {U fk{Lke
hVíkkh{kt ÃkkhÏÞwt. ‘økwòu’ nsw {khk nkÚk{kt níkku. MkeÄk fkøkzeyu ¾kMMkku òrík¼uË níkku. yuf yLÞ LkkUÄLkeÞ Vfo Ëu¾kÞ Au. zkì.
Äk{ýLkk hMMkkLku ¾U[e ÃkkAku Mkhe Lk òÞ íku {kxu ÷kfzkLkk økeÞk{Lku ¾ºkeyu yðks ysðk¤kt, zuz yuLz, økkuhÄLkLkwt {Lk, ykLktËLkwt
fu{ økk¤eyku Lkk¾ðku yu çkíkkÔÞwt. - ynª økwòu, Äk{ý økeÞk{ {kuík suðe LkøkhSðLkLku MÃkþoíke ðkíkkoyku ykÃke. {ktzðe sqÚkLkk
suðk Ãkkhe¼kr»kf þçËku yuf [ku¬Mk ðkíkkðhý h[u Au. yu s ÷u¾fku yuðwt fhe þõÞk LkÚke yuLkwt fkhý yu Au íkuykuLku {nkLkøkhLke
ðkíkko{kt “yuf Ãkh{kh Ãkûke MkVuË Ãkkt¾ku VVzkðíkwt hze WXâwt.” ®sËøkeLkk ŸzkýLkku yLkw¼ð Lknkuíkku.
ykðwt s ðýoLk Wr{Þk þtfh yòýeLke ðkíkko{kt Ãký ykðu Au. zkì. sxw¼kE ÃkrLkÞk {ktzðe sqÚk{kt ¼k»kk yLku ÃkrhðuþLke heíku
{Lkw¼kE ÃkktÄeLke ‘¼qrhÞwt’{kt hýLkwt ðýoLk fu{uhkLke õ÷efLke su{ Úkkuzk y÷øk Ãkzíkk ÷u¾f Au. yuLke ðkíkkoLkku Ãkrhðuþ {kuxk ¼køku
ytrfík ÚkÞu÷wt Au. fux÷kf ËMíkkðuS Ãkwhkðk Ãký yk ðkíkko{kt Au. Mkhfkhe - ðneðxe Ëu¾kÞ Au. yu{Lke ¼k»kk{kt çkku÷[k÷Lkku hýfku
yk ðkíkko{kt Ëký[kuhkuLku Ãkfzðk Lkef¤u÷k n{ehLku rLk»V¤íkk {¤u íku{s Sðkíkkt SðLkLkwt «rík®çkçk Au. yu ¼kðLkkþe÷ ÷u¾f Au,
Au íÞkhu yuLke ÃkíLkeyu Ãkk¤u÷k rçk÷kzeLkk ç[[ktLku yÃkþwfrLkÞk¤ yuðwtÞ çkLku Au fu yuLke ðkíkkoyku{kt rVÕ{{kt ykðíkk ð¤ktfku suðk
{ktze W~fuhkÞ Au. ðkíkko Auf MkwÄe yufÄkhe [k÷u Au. su rçk÷kzeLkk ð¤ktfku ykÔÞk fhu Au. çku çk¤Ë ðkíkko{kt {wtçkEÚke ykðu÷k Ãkºkfkhku
çkå[kt ¼qrhÞk Ãkh n{ehS økwMMku ÚkkÞ Au yu çkå[wt n{ehLkk çkk¤fLku {wzËk÷ çk¤ËkuLke ÃkkMku ¾uzqíkLkk ðuþ{kt Vkuxk Ãkzkðe AkÃkk{kt AÃkkðu
MkkÃkÚke çk[kðu Au. n{ehS yuLku ÃktÃkk¤u Au. rçkLksYhe ÷tçkkýku Au yLku çkË÷k{kt ËMk YrÃkÞk ykÃku Au. yk heíku çk¤ËLkk {kr÷fLku
yLku ðkíkkoLku ¾Ãk Lk ÷køkíke nkuÞ íkuðe {krníke íkífkr÷Lk ÷u¾fkuLke {¤íkk YrÃkÞk yLÞ {kýMkkuLku ÷÷[kðu Au. ykÃkkíkfk÷eLk ÂMÚkrík{kt
ðkíkko{kt òuðk {¤u Au. xfe sðk {kýMk SðLk{wÕÞLku fkuhkýu {qfe Ëu Au yu ðkík Mkq[f heíku
nrhLke nkuze yLku ÃkkÃkLkku ¼uhw ðLkw ÃkktÄeLke LkkUÄLkeÞ ðkíkko fnuðkE Au.
Au. yk çktLku ðkíkkoyku òu fu ËrhÞkE ÃkrhðuþLke nkuðk Aíkkt nrhLke Lkkhký Ëk{S ¾khðk ÔÞÂõíkøkík heíku zkì. ¾ºkeÚke yu nËu
nkuze{kt rLkÞíke Mkk{u fþwt Lk fhe þfðkLke ytòÞu÷k Au fu yksu Ãký zkì. ¾ºkeLkwt Lkk{
rððþíkk {kxu ÷u¾fu su á~Þ WÃkMkkÔÞwt Au íku
nrh yu f Mkk{kLÞ Mkkt¼¤e Mk¤ð¤e QXu Au. ‘ÞkËLkwt {]íÞw’
yËT¼qík Au. nrh yuf Mkk{kLÞ nkuzeðk¤ku Au.
nku z eðk¤ku Au
. yu yLÞ nkuz eðk¤k Lkk{Lke yu{Lke ðkíkko{kt ËrhÞkE íkkuVkLkLkwt ¢qh
yu yLÞ nkuzeðk¤k MkkÚku {wMkkVhkuLkk Vuhk fhu
MkkÚku {wM kkVhku Lkk Vu hk fhu Au yLku r[ºký íku{s MkVhLkk MkkÚkeykuLkk {]íÞwLke ÞkË
Au yLku ÃkkuíkkLke hkuS {u¤ðu Au. ßÞkt MkwÄe
Ãkkuí kkLke hkuS {u¤ ðu Au . ßÞkt MkwÄ e MkkÚku ðkíkkoLkkÞfLke {]íÞw íkhVLke Äe{e økríkLkwt
ËrhÞku Au íÞkt MkwÄe ÃkkuíkkLke hkuS Mk÷k{ík Au
ËrhÞku Au íÞkt Mkw Äe ÃkkuíkkLke hku S yíÞtík fYý r[ºk ÷u¾fu WÃkMkkÔÞwt Au.
yuðwt {kLkíkku nrh ßÞkhu Ãknu÷eðkh ËrhÞk{kt
Mk÷k{ík Au yu ð w
t {kLkíkku nrh ßÞkhu Mk{økúíkÞk yu{ fne þfkÞ fu {ktzðe
{þeLk çkkux (÷u¾fu ynª ÷kuL[ þçË ðkÃkÞkuo
Ãknu ÷ eðkh ËrhÞk{kt {þeLk çkkux sqÚkLkk ÷u¾fkuyu ¾kMMke MktÏÞk{kt yLku
Au) swyu Au íÞkhu íkuLkk {Lk{kt ¾¤¼¤kx {[e
sw y u Au íÞkhu íku L kk {Lk{kt LkkUÄÃkkºk ËrhÞkE ðkíkkoyku ykÃke Aíkkt ‘nwt
òÞ Au. nrhLkk {Lk{kt QXíkk swËk swËk ¼kð
¾¤¼¤kx {[e òÞ Au. øktøke yLku y{u çkÄk’{kt ¾ºkeyu «íÞûk Lk
÷u¾fu WÃkMkkÔÞk Au íku LkkUÄLkeÞ Au. nrhLku fuð¤ ¼Þ LkÚke ÷køkíkku. Ëu¾kzu÷ku ËrhÞku su heíku Mk{økú ðkíkko{kt AðkÞu÷ku hÌkku Au íkuðwt fhe
íkuLku yuf E»Þko ÚkkÞ Au. ÷kU[Lkk fÃíkkLk íkhV Wøkú ¼kðuÞ òøku Au. þõÞk LkÚke. nk, íku{ Aíkkt ðLkw ÃkktÄe yLku yLÞ ÷u¾fku MkkøkhfktXk
WÃkhktík MkkiÚke {kuxwt {kLkð {LkLkwt ÃkkMkwt ÷u¾fu WÃkMkkÔÞwt Au nrhLku yLku hýLkwt ÷kufSðLk, rðÃkrhík ÃkrhÂMÚkríkyku ðå[u Mk[ðkíkk
fwíkwn÷ òøku Au. íku ÷kuL[ fuðe heíku [k÷u, yu fux÷k YrÃkÞkLke ÚkkÞ SðLk{qÕÞku, ¾ºke fhíkk swËe heíku WÃkMkkððk{kt MkV¤ hÌkk Au.
íku òýðk {Úku Au. Ãký yk¾hu çkÄwt níkkþk{kt VuhðkE òÞ Au. õÞktf hýLkk ÃkrhðíkoLkfkhe YÃkku Ãký Ëþkoðe þõÞk Au su{ fu ðLkw
nrhLke yMknkÞíkk yLku ÃkrhÂMÚkríkLkku Mðefkh ÷u¾fu yk heíku ÃkktÄeLke ‘÷q Íhýk’{kt ÷íkeV yLku r{rXÞk hý{kt WAÞko nkuðk
çkíkkÔÞku Au - htøkçkuhtøke r{òsÚke Mkkts ËrhÞk Ãkh ÷uxíke níke Aíkkt hý{kt hMíkku ¼q÷e sE {]íÞwLku ¼uxu Au. {ktzðe sqÚkLkk ÷u¾fku{kt
íÞkhu nrh {k÷{ yLku MkkuLkk ¾khðýu (MkkuLkk nrhLke ÃkíLke) ÃkkuíkkLke ðLkw ÃkktÄeLke ðkíkkoyku MkkiÚke ðÄw Mkþõík Ëu¾kÞ Au.
nkuze ZMkze rfLkkhk Ãkh ykzk Ãkzu÷k Ãku÷k ðnkýLke ykz{kt {qfe {ktzðeLkk ÷u¾fkuLke su{ ¼qs{kt hnuíkk ÷u¾fku Ãký ¾ºkeLkk
ytËhLkk ¼køk{kt huíke ¼he ËeÄe. yíÞtík «íkefkí{f ðýoLk nrhLkk «¼kðÚke çk[e þõÞk LkÚke Aíkkt íkuyku Mðíktºk {wÿk WÃkMkkðe þõÞk
LkþeçkLkwt «íkef çkLke hnu Au. ykÃkýk Ëuþ{kt hkusøkkhe Mkt˼uo Au. ¼qsLkk ÷u¾fkuLke ðkík fheyu íkku økkiík{ þ{ko, LkkLkk÷k÷ òuþe,
ykðk yLkuf ÃkÕxk Ëhuf ûkuºk{kt ykÔÞk Au. yuf òøk]ík ÷u¾fLke Qr{Þkþtfh yòýeLkk Lkk{ku økýkðe þfeyu.
Lksh{ktÚke yk çkÄwt Axfðwt Lk òuEyu. ynª yu LkkUÄLkeÞ Au fu ðLkwt økkiík{ þ{koLkwt Lkk{ xqtfe ðkíkkoLkk ÷u¾f íkhefu yux÷wt òýeíkwt
ÃkktÄe, sxw¼kE ÃkrLkÞk fu Lkkhký Ëk{S ¾khðkyu þMkõík LkÚke sux÷wt òMkqMke Lkð÷fÚkkLkk ÷u¾f íkhefu òýeíkwt Au. yuLkk
ËrhÞkE ðkíkkoyku sYh ykÃke. yu{Lke ðkíkkoyku Ãkh zkì. ¾ºkeLke MÃkü fkhýkuÞ Au. økkiík{ þ{koyu MkkiÚke ðÄkhu ÃkwMíkfku ÷ÏÞk Au.
þi÷eLke yMkh ftEf ytþu Ãkze. Ãký zkì. ¾ºkeLke rð[khMkhýeLkk su{kt {kuxk ¼køkLke òMkqMke Lkð÷fÚkkyku Au. ‘huík Vw÷’ Lkk{u yuf
íkuyku yLkwÞkÞe Lknkuíkk. yux÷u s ¾ºke fk÷eLk fåALkk ÷u¾fku s ðkíkko Mktøkún økkiík{ þ{koyu ykÃÞku Au. ‘huík Vw÷’ íkÚkk ‘Ëw»fk¤
yMÃk]~Þ økýkíke òríkykuÚke Ëqh s hÌkk Au. ßÞkhu fu Mk{ks{kt øk¼o’{kt økkiík{ þ{koLke òýeíke yLku LkkUÄLkeÞ ðkíkkoyku Au. økkiík{

1-146
þ{koLke huíkVw÷ yuf ÷ktçke ðkíkko nkuðk Aíkkt yuLkwt ÷tçkký fXíkwt ôr{Þkþtfh yòýe {q¤ RríknkMkLkk {kýMk nkuðkÚke ykËþo yLku
LkÚke. íku{s fåALkk hýLkwt {kŠ{f r[ºk Ãký íku WÃkMkkðe þõÞk ËMíkkðuSfhý íku{Lke ðkíkkoLku Lkzâk Au.
Au. yk ðkíkkoLkk Mºke Ãkkºk híkLkLkk ðkõÞku su yuLkk {tøkuíkh fåALke ðkíkkoLkk Mkt˼o{kt yuf {wÆku yíÞtík æÞkLk ¾U[u íkuðku
hk{MktøkLkk {kuZu fnuðkÞk Au - ¼qtzk ! hýLke huíkeLkkt YÃkLke ík{Lku Au. zkì. ¾ºkeLkk Mk{Þ{kt õåA «{ký{kt ðíko{kLk økwshkíkÚke rð¾qxku
þwt ¾çkh Ãkzu ! ík{u íkku hý ¾qtËe òýku, ðøkzku ðxkðe òýku Ãký níkku. çknkhLke ËwrLkÞkLkku {wÏÞ {køko {ktzðe níkwt. íku{ Aíkkt íku
yuLke økkuË{kt h{ðkLkwt fkuE Ëe {Lk ÚkÞwt Au ? ð¾íku fux÷kÞ ÷u¾fku ðkíkko ÷u¾Lk ûkuºku Mkr¢Þ níkk. suLke LkkUÄ
ynª MºkeLkkt ‘MkufLzhe Mkku~Þ÷ MxuxMk’Lke Ãkezk Mkns heíku nrhLÿ Ëðu, ßÞkuríkLÿ Ëðu, sþðtík þu¾zeðk÷k yrLkYæÄ çkúñ¼è
fnuðkE Au. økkiík{ þ{koLke ‘Ëw»fk¤Lkk øk¼o{kt’ ½xLkk «ÄkLk ðkíkko suðk Mksofkuyu LkkUÄ ÷eÄe Au. íku ð¾íku fåA{kt yLÞ fux÷kf ÷u¾fku
Au. ÃkkýeLke yAík yLku Ëw»fk¤Lkwt ËkYý r[ºk, {kLkðeÞ {wÕÞkuLku suðk fu r«ík{÷k÷ frð, nehk÷k÷ VkuVr÷Þk, ¼økðkLk ¾ºke,
Wòøkh fhíke yk ðkíkkoyku{kt ÃkkLkw zkuþeLke XkðfkE, hk{SLkku ðeLkw fuþðkýe, þtfh Lk. X¬h, çkeÃkeLk Äku¤feÞk, {økLk÷k÷
ÓËÞ ÃkÕxku yLku YÃkkLkku Ãkkýe Mkkhwt ÃkkuíkkLkwt þheh MkkUÃkðkLkku rLkýoÞ ¼è íkÚkk {rn{ ÃkktÄeyu ðkíkkoyku ÷¾e Au. ßÞkhu fåA{kt {ktz çku
yíÞtík ðuÄf Au. yk ðkíkkoLkk íkkh õÞktf õÞktf zkì. ¾ºkeLke ðkíkko fkì÷us níke. rþûkýLkwt «{ký ykuAwt níkwt Aíkkt ðkíkkofkhkuLke MktÏÞk
Äkz MkkÚku òuzkíkk nkuÞ íkuðwt {Lku ÷køÞwt Au. ÄkzLkku ½u÷ku þuXLke ¾kMMke níke. yksu ŸÄw Au. yíÞkhLkwt fåA Ëwøko{ LkÚke. Mðíktºk
ËefheLkwt WÃkMku÷wt Ãkux òuE Xhe òÞ Au. yuLke ÃkkA¤ yuLke ÃkkuíkkLke ÞwrLkðŠMkxe Au. Ãký ðkíkkofkhku ½xâk Au. yLÞ yuf {wÆku Mºke
ÃkkiY»k yMk{Úkoíkk Au ßÞkhu Ëw»fk¤Lkk øk¼o{kt hk{SLku YÃkk fnu ÷u¾fkuLkku Au. fåA{ktÚke yíÞkh MkwÄe Mkçk¤ Mºke ðkíkkofkh {¤e
Au - æÞkLk hk¾su {Lku ºkeòu {rnLkku òÞ Au. yLku hk{S Xhe òÞ LkÚke. nk, Mkhkus ÃkkXf fåA{kt sL{u÷ ¾hk. Ãký yu{Lkk SðLk
Au yuLke ÃkkA¤ Ãký hk{SLke øk¼oðíke MºkeLkk {]íÞwLkwt fkhý Au. yLku ÷u¾Lk{kt fåA yuf sL{ MÚk¤ Ãkwhíkwts hÌkwt Au. nk, h{e÷k
íku{ Aíkkt çkuÞ ðkíkkoyku yk{ yufçkeòÚke {nuíkk yLku rðhks {nuíkk Lkk{Lke çku
swËe Au. nk, økkiík{ þ{koLku ðkík {ktzíkk
ßÞkhu Ëw » fk¤Lkk øk¼o { kt ÷ur¾fkyku ÃkkMkuÚke ðkíkko Mkt[Þku {éÞk Au.
Mkkhe heíku ykðzu Au íku{s htøkËþeo ðýoLkku
hk{SLku YÃkk fnu Au - æÞkLk hk¾su Ãký yksLke íkkhe¾u fåA ÃkkMku Mkþõík Mºke
Ãký «ríkfkí{f hÌkk Au . yLÞ yu f
{Lku ºkeòu {rnLkku òÞ Au . yLku hk{S ðkíkkofkh LkÚke. yu Lk yðøkýe þfkÞ íkuðwt
¾ºkefk÷eLk ÷u¾fLke ðkík fhwt íku Ãknu÷kt
Xhe òÞ Au yu L ke ÃkkA¤ Ãký hk{SLke MkíÞ Au.
yux÷wt sYh fne þfwt fu íku{ýu òu ðkíkko
øk¼o ð íke MºkeLkk {]í ÞwL kw
t fkhý Au. íku
{ {khe ðkík nðu çkeò Ëkuh{kt «ðuþu
÷u¾Lk [k÷w hkÏÞwt nkuík íkku fåALku yuf Mkçk¤
Aíkkt çkuÞ ðkíkko y ku yk{ yu f çkeòÚke Au. çkeòu Ëkuh yux÷u fåALke ðkíkko{kt
ðkíkkofkh {éÞk nkuík. yu ðkíkkofkh yux÷u
swË e Au . nk, økki
í k{ þ{ko L ku ðkík {ktz íkkt ykðu÷ku çkË÷kð. yu çkË÷kð{kt ÷¾Lkkh
LkkLkk÷k÷ òu»ke. y[kLkf MkkrníÞ søkíkÚke
Mkkhe heíku ykðzu Au íku{s htøkËþeo ÷u ¾ fku Au zkì . Äehu L ÿ {nu í kk, rðLku þ
yr÷Ãík ÚkE sLkkhk LkkLkk÷k÷ òu»keyu
ðýoLkku Ãký «ríkfkí{f hÌkkt Au. yLÞ ytíkkýe, hksuþ ytíkkýe yLku {kðS
yLkwhkøk, yLku Äe{u r«Þu, Lkk{Lkk çku
yuf ¾ºkefk÷eLk ÷u¾fLke ðkík fhwt íku {nuïhe, zkì. ¾ºkeLkk Mk{Þ{kt rðrðÄ
ðkíkkoMktøkúnku ykÃÞk Au. hrðLÿ xkøkkuhÚke
Ãknu÷kt yux÷wt sYh fne þfwt fu íku{ýu ÷u¾fkuyu ÷¾u÷e ðkíkkoykuÚke íku ÃkAeLkk yk
«¼krðík yk ÷u¾fLke ðkíkkoykuLkk Ãkkºkku
òu ðkíkko ÷u¾Lk [k÷w hkÏÞwt nkuík íkku [kh ÷u¾fkuLke ðkíkkoyku Úkkuze swËe Ãkzu Au.
¼kðLkkþe÷ Au Aíkk ðkMíkðÚke rð{w¾
fåALku yuf Mkçk¤ ðkíkkofkh {éÞk zkì. ÄehuLÿ {nuíkk, ðeLkuþ ytíkkýe y™u
LkÚke. zkì. ¾ºkeLkk Mk{Þ{kt yu{Lke ðkíkko
nkuík. hksuþ ytíkkýe yuf s ËkÞfk{kt sLBÞk Au
¾ºkeLke þi÷eÚke «¼krðík ÚkE LkÚke. hý yu{ýu zkì. ¾ºkeLku yuf Mkh¾k ytíkhuÚke òuÞk
yLku ËrhÞkLke Mk]rü håÞk ðøkh LkkLkk÷k÷ òu»ke fåALkku ÷kufk÷ Au. ßÞkhu {kðS {nuïhe ½ýk ÃkkA¤, zkì. ¾ºkeÚke ¾kMMkk
¾zku fhe þfu Au yu yu{Lke ðkíkkoMkqÍLkwt Ãkrhýk{ Au. ¼wsLkk yLÞ ÃkkA¤ ! yk [khuÞ ÷u¾fkuLke ðkíkkoyku swËk swËk fkhýkuMkh æÞkLk
yuf ÷u¾f Ãký íku Mk{Þu ðkíkko ÷u¾Lk{kt Mkr¢Þ níkk yLku yu{Lke ¾U[íke hne Au. zkì. {nuíkk, ðeLkuþ íkÚkk hksuþ ºkýuÞ ¼wsLkk
ðkíkkoykuyu æÞkLk ¾UåÞwt níkwt. yíÞkhu RríknkMkfkh íkhefu yku¤¾kíkk ¾hk, Ãký zkì. {nuíkkÚke ðeLkuþ ytíkkýe yLku hksuþ ytíkkýeLke
Wr{Þkþtfh yòýeyu ‘ÄhíkeLkk ð¾’ Lkk{u ðkíkko Mktøkún ykÃÞku ðkíkkoyku yuLke h[Lkk heík, Ãkrhðuþ Úkfe swËe Ãkzu Au. zkì. {nuíkkLke
Au. yk ÷u¾f Ãký fåALkk ðkíkko ûkuºk{kt ykðu÷k ËrhÞkE {kuòÚke ðkíkkoyku Ãkh õÞkt fåALkwt ÷uçk÷ òuðk {¤íkwt LkÚke. yuf rðrþü
¼ªòÞk Au. Wr{Þkþtfh yòýe ‘ÄhíkeLkk ð¾’{kt Mkkøkh¾uzq Ãkrhðuþ yLku rLkhk¤wt ÷kufSðLk Ähkðíkk «ËuþLkk yuf Mk{Úko
fku{Lkk yuf Lkfkhkí{f ÃkkMkkLku ÔÞõík fhu Au. yk ðkíkko{kt ¾kMMkwt ðkíkkofkh yuðk zkì. {nuíkkLke ðkíkko{kt fåA þk {kxu Ëu¾kíkwt LkÚke
LkkxÞíkíð Au. ÷u¾fLke fåAe ¼k»kk íkhVLkku «u{ Ãký Ëu¾kÞ Au. yuðku «&™ yÇÞkMkwLku ÚkkÞ. fåA{ktÚke økwshkíke MkkrníÞLku zkì.
òýu fkuE ðnký çkLkkðLkkh fkheøkhu yk ðkíkko ÷¾e nkuÞ yux÷e ¾ºke ÃkAe zkì. {nuíkk «Úk{ ÃktÂõíkLkk ðkíkkofkh {éÞk Aíkkt çkuÞ
nËu ðnký yLku íkuLke h[LkkLke ðkík yk ðkíkko{kt ykðe Au íku ðkíkkofkhkuLke ðkíkko{kt «kËurþfíkk Mkk{Mkk{u Auzu Au. zkì. {nuíkk
ÃkhÚke ÷u¾fLku yk rð»kÞLkwt ¾kMMkwt ¿kkLk nkuÞ yuðwt sýkÞ Au. zkì. ¾ºke «Mktþf hnÞk Au Ãký yu{Lkk [e÷u [kÕÞk LkÚke. nwt {kLkwt

1-147
Awt fu zkì. {nuíkkLkku sL{ - WAuh yuf rþrûkík yLku MktÃkLLk Ãkrhðkh{kt
ÚkÞu÷ku Au. zkì. ¾ºkeLke ykMkkÃkkMkLkk Ãkrhðuþ fhíkk zkì. {nuíkkLkk
yktíkh Mð¼kðLku ½zíkku Ãkrhðuþ swËku hÌkku Au. yuf {wÆku nwt yu Ãký
LkkUÄeþ fu zkì. {nuíkk fåA{kt hnu Au Ãký yu{Lkk ÔÞðnkhLke ¼k»kk
økwshkíke Au. íkuÚke fËk[ yu{Lku fåALkk ÷kufkuLke yLkw¼qrík{ktÚke
ÃkMkkh ÚkðkLkwt ykuAwt çkLÞwt nþu. fkuE yf¤ fkhýkuMkh zkì. {nuíkkLku
ðkíkko{kt çkkÌk Ãkrhðuþ fhíkk {Lkkurð&÷u»ký yLku {Lkkusøkík{kt
h[kíkk á~Þkuu{kt rðþu»k hMk hÌkku Au. zkì. {nuíkkLke ðkíkko yíÞtík
Mkwû{ Míkhu [k÷u Au íÞkt MkwÄe fu fux÷ef ðkh «íÞkÞLkLke {w~fu÷e
yLkw¼ðkÞ Au. yu{Lke ðkíkko søkíkLkk ÃkkºkkuLke Mktfw÷íkk yf¤
Au. Mktfw÷íkkLkwt fkuE fkhý {¤íkwt LkÚke. zkì. {nuíkk {kMkLkk Lknª
f÷kMkLkk ÷u¾f Au. yu ÷u¾fku {kxuLkk ÷u¾f Au. ‘MkB{w¾’ ‘yux÷wt
çkÄwt Mkw¾’ yLku ‘nwt yuLku òuô íku Ãknu÷kt’ yuðk ºký ðkíkko Mktøkúnku
ykÃkLkkh yk MksofLke ðkíkkoyku{kt MktðkËku fhíkkt ÃkkºkLkk r¢Þk
á~Þku ðkíkkoLku Mk{sðk{kt ðÄw {ËË fhu Au. ßÞkhu zkì. ¾ºkeLke
ðkíkko{kt yk ðkík MktðkËku ðkíkkoLku ÄkhËkh çkLkkðu Au. zkì. ¾ºkeLke
ðkíkkoLkk Ãkkºkku{kt W~fuhkx, swMMkku, rðÿkun Ëu¾kÞ Au. Mkk{krsf
«&™ku Au. ynª zkì. ¾ºke y™u zkì. {nuíkkLke rð[khMkhýe{kt ¼uË
Ëu¾kÞ Au. zkì. ¾ºke yktËku÷LkLkk Míkh çkË÷kð EåAu Au ßÞkhu zkì.
{nuíkk ÔÞÂõíkøkík Mk{sýLku ykÄkh çkLkkððk {køku Au. ‘Mkkík
ÃkktºkeMkLke xÙuLk [qfe økÞk ÃkAe’ Lkk{Lke yu{Lke ðkíkko rðþu sÞtík
fkuXkhe ÷¾u Au fu - {kLkð MktçktÄLkk yuf yf¤ fkuÞzkLku yuf rðrþü
h[Lkk heríkÚke {qíko fÞkuo Au. íkku ‘yuðe fkuE ðMíkw’ ðkíkko rðþu zkì.
rË÷kðh®Mkn òzuò LkkUÄu Au fu - xqtfe ðkíkko MkhMk heíku, {kŠ{f
økríkÚke õÞktÞ ÷kWz çkLÞk rðLkk rðfMke Au. zkì. ÄehuLÿ {nuíkkyu
fux÷ef ðkíkkoyku{kt yËT¼qík Lkkhe Ãkkºkku ykÃÞkt Au. ‘yfkhý’Lke
LkkLke ðnw, ‘MkwÄk yLku Mkwòíkk’Lke MkwÄe ‘heLkkuðuþLk’ ðkíkkoLke Mkw÷u¾k
fu ‘nwt yuLku òuô íku Ãknuk÷t’Lke {eLkk.
zkì. {nuíkkLkk yk LkkheÃkkºkku ÃkkhtÃkrhf Mk{ks ÔÞðMÚkkLkkuu
yktíkh-çkkÌk heíku ¼kuøk çkLÞk Aíkkt ÃkkuíkkLkk çk¤fx MðLku fkhýu Lkku¾kt
Ãkzu Au. zkì. {nuíkkLke xqtfe ðkíkkoyku{kt «íÞûkÃkýu fåA LkÚke ykÔÞwt
Ãký yu { Lke Lkð÷fÚkkyku { kt õÞkt f Ëu ¾ kE økÞw t Au . ‘r[Ln’
Lkð÷fÚkk{kt {ktzðe íkk÷wfkLkk zkuý økk{Lke ykMkkÃkkMkLkwt yk÷u¾Lk
ÚkÞu÷wt Au. nwt zkì. {nuíkkLku fåALkk s Lknª Mk{økú økwshkíkLkk yuf
rðrþü Mksof økýwt Awt. íkuyku ¾ºkeÚke ÷uþ{kºk «¼krðík ÚkÞk LkÚke.
nk, ðeLkuþ ytíkkýeLkk MksoLk{kt ¾ºkeLke þi÷eLkku fkuELku
ðnu{ òÞ ¾hku. Ãký ðeLkuþ MktÃkqýoÃkýu ÃkkuíkkLke ÷kûkrýfíkk yLku
yLkku¾k {eòsÚke «økxâk Au. ðeLkuþ ytíkkýe fåALkk yuf{kºk
yuðk Mksof Au su{ýu hý, ËrhÞku, Ëw»fk¤, fåALkk ÷kuf {kLkMk{kt
Ãkzu÷e økútÚkeyku, «òLkwt ¾{eh, rLkr»¢Þíkk yLku fåALke rð÷ûký
¼qøkku¤Lku f÷kí{f heíku ðkíkko{kt økwtÚkeLku Mkçk¤ ðkíkkoyku ykÃke Au.
ðeLkuþLke ðkíkkoykuLkk ÃkkºkkuLkwt fåAe Aktxðk¤wt økwshkíke økã yu{Lkk
Ÿzk rLkheûkýLkwt Ãkrhýk{ Au. zkì. ¾ºke yLku ðeLkuþLke Ãkkºk Mk]rü,
òuíkkt yuðwt ÷køku Au fu çkuWLkku MÚkkÞe ¼kð WËkMkeLkku Au. çkuWLkk
ÃkkºkkuLkk {Lkkusøkík{kt ½uhe WËkMk Au. ð¤e zkì. ¾ºkeLke su{ ðeLkuþLku
1-148
Ãký r[ºk yLku Mktøkeík MkkÚku Lkkíkku hÌkku Au.
ðeLkuþ ytíkkýe yu{Lke ykøk¤Lkk ðkíkkofkhkuÚke yu heíku
swËk Ãkzu Au fu yu{Lke ðkíkkoyku{kt {kºk hý yLku ËrhÞku s Lknª.
ytíkrhÞk¤ økk{zkLke çkuhkusøkkhe, fk{ÄtÄk ðøkh çkuMke hnuíkk ÷kufku
{kuxe nðu÷e suðk {fkLkku{kt hnuíkk yufkfe ð]Øku, çkLLke íku{s
Vfehkýe síkkuLke ðktZku{kt Ëu¾kíke Ëw»fk¤Lke ¼Ufkhíkk, rËðMk{kt
yuf-çku ðkh xÙuLk ÃkMkkh ÚkE økÞk ÃkAe MkqLkk ÃkzTÞk hnuíkk hu÷ðu
MxuþLkku, LkËeLkk ¼kXk{kt Mk¤økíkk {]íkËunku, yðkðhw fqðk, yLku
yÃkqs {trËhku{ktÚke ykðíke nðzðkMk, ¾kýuºku ðhMkkËLke ykþk{kt
íkkÃk ¾{íkk ¾uzqíkku fu ÃkAe rðþk¤ rfÕ÷kykuLke ¼ªíkku ÃkkMku s{k
ÚkÞu÷e Äq¤{kt fkuELke ÞkËLkk Ãkøk÷kt suðk á~Þku ðeLkuþ Ãknu÷k fåALkk
fkuE ÷u¾fu xwtfe ðkíkko{kt f÷kí{f heíku WÃkMkkÔÞkt LkÚke. ðeLkuþ
ytíkkýeyu ‘MkktZýe’, ‘íkhMkLkk fqðkLkwt «rík®çkçk’, ‘fkuhku Mkkhtøk’
suðe ðkíkkoyku{kt fåA{kt ÃkeðkLkk ÃkkýeLke Mk{MÞkykuLku íkkh Mðhu
fne Au. zkì. ¾ºkeLke ‘¾hk çkÃkkuh’ yLku ðeLkuþ ytíkkýeLke ‘fkuhku
Mkkhtøk’Lkwt fÚkkðMíkw sYh y÷øk Au Ãký çkuÞLkk ytík{kt MkkBÞ Au.
rLkÞrík Mkk{uLke rððþíkk. swyku ¾hk çkÃkkuhLkku ytík: {kuze hkíku
½Lk½kuh ytÄfkh ðå[u ÍwtÃkzk{ktÚke çknkh ykðíkwt hwËLk ÃkðLkLkk
yuf ÍkÃkxk Ãkh Mkðkh çkLke Qzðk ÷køÞwt. çkuVk{ ÚkE Ëkuzíkku yu
ÃkðLkLkku MkwMkkðkxku xufheLku Ãkz¾u yÚkzkÞku yLku yuLkk Zku¤kð Ãkh
Ãku÷wt hwËLk ðuhkE økÞwt. íkku ðeLkuþ ytíkkýeLke ‘fkuhku Mkkhtøk’Lkku ytík
- Mkk{u òtçkwLkwt Íkz Lknkuíkwt. {Lk{kt MkkhtøkLkk Mkqh QXíkk níkk.
Ãkkðk {kU{k ¾kuMkeLku Vqtf {khe Ãký Mkkhtøk MkqhLku çkË÷u fkuhe ½kMk
suðku Mkqh Mkt¼¤kÞku. ðeLkþ ytíkkýe Ãkkuíku ‘LkøkhðkMke’ s hÌkk
Au. Ãký íku{ýu çkË÷kíkk fåALke Mkqhík yLku ðíkLkLkku ÍwhkÃkku
yLkw¼ÔÞku Au. su yu{Lke ÃkkMkuÚke nku÷khð ‘nðz ðkðLkku «u{’,
ÃkÚÚkhLkw t Lkøkh su ð e ðkíkko y ku ÷¾kðe þõÞw t Au . fåALke
÷kuffÚkkykuLku ðkíkko{kt «ÞkusLkkhk ðeLkuþ ytíkkýe «Úk{ ÷u¾f
Au.
‘ðkðzku’ yLku ‘Ãkzkð’ Lkk{Lkk çku ðkíkko Mktøkúnku ykÃkLkkh
hksuþ ytíkkýeLke ðkíkkoyku{kt fux÷wtf yuðwt «økxâwt Au su ðeLkuþLke
ðkíkko{kt Au. hksuþ ytíkkýe ÃkkuíkkLke ðkíkko{kt fåAe þçËkuLkku AqxÚke
WÃkÞkuøk fhu Au. yu{Lke yuf ‘yfi’ Lkk{Lke ðkíkko Au. yfi fåAe
þçË Au suLkku yÚko ‘yýÄkhe ykVík’ yuðku ÚkkÞ Au. hksuþ
ytíkkýeLke ðkíkko{kt çkË÷kíkwt økk{zwt Mkkhe Ãkuxu Íe÷kÞwt Au. ð¤e
hkusçkhkusLkk ÔÞÂõíkøkík «&™kuLku Mkk{qrnf çkLkkðe ðkíkko h[ðkLke
fwþ¤íkk Ãký íku{Lkk{kt Au. ‘ðkðzku’, ‘Ÿx ÃkeX Ãkh Lk Qøke þfu÷e
íkhMk’ íkÚkk ‘ykxk’ suðe ðkíkkoyku{kt hksuþ ytíkkýeyu õåALke
Ëw»fk¤økúMík ÂMÚkrík yLku ÃkkýeLke Mk{MÞkLke MkkÚku {kLkðeÞ
MktçktÄkuLke çkkhefe yk÷u¾e Au. nk, hksuþ ßÞkhu rþü Mk{ksLkk
Ãkkºkku h[u Au íÞkhu Mkwhu¾ ðkíkko çkLku Au.
ffoþk yLku [kheºÞ M¾r÷ík ÃkíLkeÚke rð¾qxk Ãkzâk ÃkAe
ÃkkA÷e ô{hu, þktríkLke Ãk¤u SðLk s¤{kt ð{¤ku ÃkuËk fhíke ÃkíLke
[qÃk[kÃk ½h{kt ykðe òÞ Au íÞkhLke Ãkwhw»kLke yMknkÞíkk ÔÞõík
fhíke hksuþ ytíkkýeLke ‘fe[z’ ðkíkko yuf Mkkãtík ykMðkã f]rík
Au. ¾ºke Þwøk ÃkAeLkk zkì. ÄehuLÿ {nuíkk, ðeLkuþ ytíkkýe, hksuþ
ytíkkýe ÃkAe ykðu÷k yk ÷¾Lkkh MkkiÚke LkkLke ðÞLkk ðkíkkofkh Au.
íku fåALkk ytíkrhÞk¤ økúkBÞ «Ëuþ yLku Ër÷ík Mk{wËkÞ{ktÚke ykðíkku
Ãknu÷ku ÷u¾f Au. økúkBÞ «ËuþLkk ík¤ SðLkLke Mk{MÞk yLku
÷ku f íkkMkehLku hsw fhíke yu L ke ðkíkko y ku y u Mkso f ku L kw t æÞkLk
¾uåÞwt Au.
zkì. ¾ºke y™u fåALkk ðkíkkofkhku rðþu ykx÷e ðkík fÞko
ÃkAe fux÷ef æÞkLk ¾U[Lkkhe çkkçkíkkuÞ Au. zkì. ¾ºkeLkwt ðíkLk {ktzðe.
yuf ÞkuøkkLkwÞkuøk hÌkku Au fu fåALkk {kuxk¼køkLkk økãfkhku {ktzðe
yÚkðk íkku {ktzðeLke ykMkkÃkkMkLkk rðMíkkh{ktÚke ykÔÞk Au. yksu
fåAe{kt ÷¾íkk ÷u¾fku{kt Ãký yk Ëu¾kÞ Au. yu heíku {ktzðe òýu
økãfkhku ykÃkíkku íkk÷wfku Au.
zkì. ¾ºkeLkk Mk{ÞLkwt fåA swËwt níkwt. SðLk ÔÞðnkhkuLkk
{wÕÞku swËkt níkkt. yksLkwt fåA MkkðuÞ swËwt Au. Mk{ÞLkk çkË÷kíkk
ðnuýu {wÕÞkuLke ÔÞkÏÞkLku çkË÷e Lkk¾e Au. íÞkhu íku{Lkk Mk{Þ{kt
ÚkÞu÷wt MksoLk ÃkkA÷e ÃkuZeyku {kxu ÃkqðoòuLkk Ãkøk÷kt íkÃkkMkðkLkwt
fkhý çkLke hnuþu. zkì. ¾ºke ÃkAeLkk Mk{Þ{kt fåA{ktÚke Mkþõík
ðkíkkoyku {¤e Au Ãký zkì. ¾ºkeLke ðkíkkof÷kLku yktçke þfu yuðe
ðkíkku fu yuðku ÷u¾f nS fåALku {éÞku LkÚke. fåALkk Mkt˼uo zkì.
¾ºkeLke ðkíkkoyku {kR÷ MxkuLk Au. Ãký nwt yuðwt RåAwt fu hý yLku
{nuhk{ý ðå[u Äçkfíke yk ÄhkLku «ríkûkk Au yuðk MksofLke su
¾ºkeLke ðkíkkoykuLke ykøk¤ sE ÃknkU[u !

‘Mkkhtøk’, 199/6, {nkËuðLkøkh,

ytòh (fåA) 370110
{kuçkkR÷ : 9825725596

1-149
1-150
 “{]íÞw yu {nk{]íÞw y{]íkLkwt V¤”
- fkfzeÞk {LkMkw¾ ðe.
{kLkðeLku Ãkt[¼qíkLkwt ËuðLku Ãký Ëw÷o¼ yuðwt yk þheh Eïh ykÃkðkLkk þY ÚkkÞ Au. Äe{u Äe{u çkk¤Ãký, swðkLke, ÃkrhÃkõð
f]ÃkkÚke {éÞwt Au. Eïhu ykÃku÷wt yk þheh Auðxu íkku ûký¼tøkwh s yðMÚkkLku AuÕ÷u ð]ØkðMÚkk õÞkhu ykðe òÞ Au íku ¾çkh hnuíke
Au, su yuf rËðMku Lkkþ Ãkk{ðkLkwt, fkÞ{ hnuðkLkwt LkÚke. {kxe LkÚke. ¼kiríkf Mkw¾ku {u¤ððk{kt yu MktMkkhLkk çktÄLk{kt çktÄkÞLku
MkkÚku {kxe ÚkELku ¼¤e sðkLkwt. yuLku øk{u yux÷wt þýøkkhku, Mkk[ðku, ¾kuðkÞ òÞ Au. ÃkkuíkkLku {]íÞw ykðþu íku ¾çkh hnuíke LkÚke íkku þku
ÓüÃkwü hk¾ðkLkku «ÞíLk fhku íkku Ãký Auðxu Lkkþ Ãkk{ðkLkwt Au. íkVkðík Au {]íÞwLku {nk{]íÞw{kt ? {]íÞw ËhufLku ykðu Au íkku ÃkAe yk
ykðk þhehLkku {kun hkÏÞk ðøkh {]íÞwLku Mkn»ko MðefkheLku MkkÂíðf çkÄe {kÚkqfx þkLke Au ? Ëhuf Sð«kýe {kºkLku {]íÞw ykðíkwt s
SðLk Sðe þfkÞ yuðku «ÞíLk Ëhufu fhðku òuEyu. nhÃk¤Lku nkuÞ Au, Aíkkt y{wf {kLkðkuLku {]íÞw yu yuf WíMkð nkuÞ Au. Lkðk
y¾tzkLktË{kt Vuuhðe Ãkh{ þktrík{Þ SðLk çkLkkðe {]íÞwLku Mkn»ko ð»koLkk ðÄk{ýkLkk «Mktøk Mk{kLk nkuÞ Au. Lkðk fÃkzkt ÃknuhðkLkku
ðÄkðe rLkòLktË {kýðku òuEyu. yk þhehLku su Ëw:¾ Au íku shkLkwt su ykLktË nkuÞ Au íkuðku yhu ! yuÚke Ãký yrÄf ykLktË þheh
Au, çkk¤ÃkýÚke ÷ELku yk þheh õÞkhu ð]ØkðMÚkk{kt «ðuþe òÞ AkuzðkLkku nkuÞ Au, çkesu sL{ Äkhý fhðkLkku nkuÞ Au. su {]íÞwLku
Au íku ykÃkýLku ¾çkh hnuíke LkÚke. yk þheh yLkuf hkuøkkuÚke ½uhkÞu÷wt òýe økÞk Au íkuLku {Lk {q¤ ½hu sðkLkku y¾tzkLktË nkuÞ Au. “{kLkðLku
hnu Au, øk{u yux÷e fk¤S hk¾ðk Aíkkt hkurøkc ÚkðkLkwt. {]íÞw {]íÞw s Au ßÞkhu {nkÃkwhw»kLku {]íÞw yu {nk{]íÞw suLku y{]íkLkwt
ykhkuøÞðkLk hnuðk {kxu Þkuøk, «kýkÞk{, ÔÞkÞk{, ¾kuhkf íkÚkk V¤ nkuÞ Au.”
hkusLkk LkeríkrLkÞ{ku Ãkk¤ðk Aíkkt þhehLku hkuøk ÷køkw Ãkzu Au, hkuøkLku {]íÞw íkku {]íÞw s Au, Ãký {Lku fu{ ykÔÞwt ? {]íÞw rð»ku
Ãký ykÃkýu Mkn»ko ðÄkðíkkt þe¾ðwt Ãkzþu. {]íÞw ÃkqAeLku ykðíkwt ykÃkýe yíÞtík y¿kkLkíkk Au. ykÃkýu yuLku MknsíkkÚke ðÄkðe
LkÚke, yuLku fkuE Ãký çknkLkwt ÷kufku ykÃkþu, rLkr{¥k øk{u íku søÞk ÷uíkkt LkÚke. ¾hkçk hMíkkLke f{kýe, Mknus{kt {¤u÷ ði¼ð, ðøkh
yu ÷ELku yu søÞkyu s {]íÞw fhkðþu. ykðk {]íÞwLku MkkÄwykuyu, {nuLkíkLkwt ÄLk ykÃkýu Mðefkhe ÷Eyu Aeyu yu{kt ÃkkÃkÃkwÛÞ fu
Mktíkkuyu, SðLk{wõík Ãkwhw»kkuyu Lku Ãkh{ntMkkuyu Mku’su ðÄkÔÞwt Au. ykLkkfkLke fhíkkt LkÚke. ykÃkýu Mkkhk-LkhMkk f{kuoLkwt økrýík økýíkkt
{]íÞwLku íkku ykøk¤ fheLku SðLk ÃktÚkÃkh [k÷u Au. Mkk{kLÞ heíku LkÚke. Mknus{kt {éÞwt Au yu{kt þwt ? ÃkAe su ÚkðkLkwt nMku íku ¼÷u
yçkwÄ, y¿kkLkeLku yuyku fnu Au fu : “y{u {]íÞwLku ykøk¤ hk¾eyu ÚkkÞ, ¼kuøkðe ÷Eþwt yuðwt {Lk{kt rð[khe Mk{kÄkLk {Lk{kt fhe
Aeyu Lku ík{u ÃkkA¤ hk¾ku Aku, çkMk ykx÷ku s Vfo Au. nhÃk¤ ÷Eyu Aeyu.
{]íÞwLku y{u ÞkË fhe SðLk Mkw¾{Þ Sðeyu Aeyu. {]íÞLku ykøk¤ {]íÞwLkku {{o {nkLk Mktíkku, ¼õíkkuyu òÛÞku, {kÛÞku Lku
hk¾eLku Eïh ¼sLk{kt fkÞ{ òuzkÞu÷k hnuíkk nkuÞ Au. MktMkkrhf yLkw¼ÔÞku yLku sLkMk{ks{kt ¾wÕ÷k Ãkze MkkiLke ¼ú{ýkykuLku Ëqh
fkÞkuo fhíkkt fhíkkt ykLktËÚke Mkk{u ykðu÷k fkÞo fhe ¼q÷e sðkLkwt, fhe fÌkwt fu : {]íÞwLku øk¤u ð¤økkze {nk{]íÞw {kLke y{]íkLkwt V¤
nt{uþk ðíko{kLk{kt s SðLk SððkLkwt, MktÃkqýo þhýkøkríkÚke Eïh {kLkku, ©e{ËT ¼økðËT økeíkk{kt yæÞkÞ çkeòu-&÷kuf Mk¥kkðeMk{kt
EåAkLkku Mðefkh fhe, {]íÞwLku øk¤u ÷økkðe Ãkt[¼qíkLkkt ¾ku¤eÞkLku fÌkwt Au fu :
Mk{Þ ykðu Akuze Ëu Au. {]íÞwLku {]íÞw{kt (yux÷u fu MkkÄkhý) “òíkMÞ rn Äúwðku {]íÞwÄwoíkt sL{ {]íkMÞ [ >
Lk Vuhðíkk {]íÞwLku {nk{]íÞw{kt Vuhðe Ëu Au y™u søkíkLku íkM{kËÃkrhnkÞuozÚkuo Lk íðt þkur[¥kw {norMk >>”
{]íÞwLkku yuf W{Ëk Lku ykËþo Ëk¾÷ku ykÃkíkkt òÞ Au. suýu sL{ Äkhý fÞkuo Au íkuLkwt {]íÞw rLkrùík Au yLku
{]íÞwLku {nk{]íÞw{kt VuhððkLke [kðe Ãký ytrík Mk{Þu fu su {hu÷k Au íkuLkku sL{ Ãký rLkrùík s Au. {kýMk f{kuo
yrÄfkheLku çkíkkðíkkt òÞ Au, MkËk ykLktË{kt, {kus{kt yLkwMkkh sL{ Äkhý fhu Au yLku f{kuoLke yðrÄ Ãkqhe
nMkíkkt nMkíkkt SðLk Sðe òÞ Au. fÞko ÃkAe çkeS yðrÄ {kxu sL{ ÷uðk íkuLku {hðwt Ãkzu
ykÃkýk ¼ÂõíkÞkuøk{kt ykÞw»Þ, hkuøkhrník Au. yk{ sL{-{hýLke ½x{k¤ [k÷u Au. fíkoÔÞ
þheh, {]íÞwLku ÃkkAwt Xu÷ððkLkwt, {]íÞw Lk ykðu yLku Ãkk÷Lk{ktÚke {kýMk ¼køkeLku ÃkkuíkkLkk MkøkkMktçktÄeykuLkk
Mkþhehu s y{h fkÞk ÚkkÞ. Ãkå[eMkÚke ÃkktºkeMk ð»koLke {hý yxfkðe fu xk¤e þfíkku LkÚke, su Lk¬e Au íku
ô{h yuðeLku yuðe ÷køku. ð»kkuoLkk ð»kkuo ðÌkk òÞ íkku rð½Lk rðLkk MkíÞ çkLkeLku s hnu Au.
Ãký þheh{kt fkuEs VuhVkh ÷køku Lknª íku{s ð]Ø¥ð SðLkLke {kuxk{kt {kuxe ûký òu nkuÞ íkku íku
ykðu Lknª yLku þheh{kt Ëu¾kÞ Lkrn yuðe økkuXðýe {]íÞw Au, ®÷øk Ëun þheh{ktÚke Aqxíke ð¾íku {Lkw»ÞLkk
Au. yk Þkuøk økwYf]ÃkkÚke nòhku{kt fkuEf yuf fhe {Lk{kt su ðkMkLkk fu rð[kh MkðkuoÃkhe nkuÞ íkuLkkÚke
þfu Au yLku nðu íkku fÕÃkLkk s fhðe hne. sL{íkkLke íkuLkwt ÃkAeLkwt ¼rð»Þ çkLku Au. ÃkAeLkk sL{Lkwt rLk{koý
MkkÚku s su íku òrík{kt çkk¤fLku òríkÃkýkLke MktMfkh {nk{]íÞw Mk{krÄ {]íÞw ð¾íkLke ytrík{ ûký WÃkh rLkùÞ nkuÞ Au,

1-151
{kýMkLkwt {Lk ytÄfkhLke yMkhÚke ¾qçk ½uhkÞu÷wt ytík Mk{Þu nkuÞ
Au, fux÷kf ®÷øk þhehku (Mkqû{ þheh) «ký{Þ{kt fku»k{kt
yòýíkkt s y[kLkf «ðuþe òÞ Au. MkkÄkhý Sð {kxu
[ku¬Mk Au fu «Úk{ «ký{kt ÃkqhkÞ Lku ÃkAe þheh{ktÚke Lkef¤e
òÞ Au. MkkÄw-Mktíkku fu Þkuøkeyku íkÃk ðzu {Lkku{Þ Lku yLLk{Þ
fku»kku swËkLkwt ykí{¿kkLk MkËk hk¾u Au. ykí{¿kkLk òu áZ
nku Þ íkku MÚkq ¤ Ëw : ¾ku , ËËku o yLku SðLk{kt ykðu ÷ e
ykÃkr¥kyku{ktÚke Mku’su {wõík ÚkkÞ Au. ð]Øk yðMÚkkyu yufË{ y¾t z ßÞku
ûkeý ÚkÞu÷ fu hkuøkÚke ½uhkÞu÷k þhehLku Akuzíke ð¾íku íkuLku {]íÞwLke
Ãkezk Úkíke LkÚke, íkuLku Mku’s Ãký yLkw¼ð Úkíkku LkÚke, fkhý fu íku
íkuLkkÚke íkÆLk ¼eLLk Au {kxu ßÞkhu Mkk{kLÞ {kýMk y¿kkLkíkkLku
÷eÄu MÚkq¤ þheh yu Ãkkuíku s Au yuðwt {kLke ÷u Au Lku íkuLkk{kt Ÿze
Mk{sþÂõík nkuíke LkÚke íkuÚke MÚkq¤ Ëw:¾ku fu ËËo{kt þhehLkk ytøkku
yÔÞðÂMÚkík çkLku Au Lku ErLÿÞku fk{ Lk fhðkÚke {kýMk ¾qçk
Ëw:¾e ÚkkÞ Au yLku íkuLkwt {Lk øk¼hkÞ Au. yk øk¼hkx Lku
¼Þ{kt íku ÃkkuíkkLkwt Mk{íkku÷Ãkýwt økw{kðe Ëu Au. ¾kðk,
ÃkeðkLke, Mkkt¼¤ðkLke, MÃkþo fhðkLke, MðkË ÷uðkLke
íkuLku ¾qçk «çk¤ EåAk ÚkkÞ Au ssorhík ÚkÞu÷, hkurøkc
ÚkÞu÷ ËunÚke íku fkÞo fhe þfíkku LkÚke. ytík:fhý{kt Ãkze
hnu÷k ÃkqðoLkk MktMfkhku òøke òÞ Au, suÚke yrík
rðnð¤íkkt ykðu Au. ûký¼tøkwh þheh{kt ÔÞkrÄyu ½ýwt
s Wøkú YÃk Äkhý fhu÷wt nkuðkÚke {Lk ðÄkhu ÔÞøkú çkLku Au
yLku hkurøkc þhehÚke ftxk¤e Ãkkuíku íkuLkkÚke WçkkÞ òÞ
Au. Ãkkuíku yuðwt EåAu Au fu yk fhíkkt {hý ÚkkÞ íkku Mkkhwt,
ÃkAe Lkðwt þheh {¤u íkku Vhe ykþk, ík]»ýk Ãkqhe fhe
þfkÞ. yMkÌk ykðe Ãkzu÷e ÃkezkLku ÷eÄu Aqxfkhku Mk{krÄ Aºke
þhehÚke {u¤ððk øk¼hkx yLkw¼ðíkku nkuÞ Au yu MkkÚku ®÷økËun
þheh{kt ÔÞkÃke hnu ÷ k «ký{kt «ðu þ fhe òÞ Au .
®÷økËun(òríkËun) «ký fhíkkt yrík Mkqû{ Lku Íeýku nkuÞ Au íku
«ký{kt «ðuþ fhu Au yLku íkhík þheh{kt «kýçktÄ ÚkE {w¾îkhk fu
su suLke økrík {wsçk «ký Lkef¤e òÞ Au yLku MÚkq¤ Ëun Ãkze hnu
Au.
®÷økËun ðzu òrík MktMfkh ðzu ykÃkýu yk ÷kufMktçktÄe
SðLkLke EåAk fhíkkt nkuEyu Aeyu. MktMkkhe SðLk{kt ykMkõík
nkuðkÚke Vhe ÃkkAk MktMkkh{kt Vheyu Aeyu. MktMkkh{kt ykLktËLku
Mkw¾ {u¤ððk ÃkqðosL{Lkk Mkkhk f{o yLku ðihkøÞ WÃkh ykÄkh
hk¾u Au yLku Ëwüf{o fu y½rxík f{o fhðkÚke þkuf
yLku MktíkkÃkðk¤e StËøke MktMkkh{kt «kÃík ÚkkÞ Au.
{kíkkLkk øk¼o{kt ßÞkhu sL{ Äkhý fhu Au íÞkhu
øk¼oMÚkkLk{kt økkUÄkE hnuðwt Ãkzu Au yLku yu Ãký ŸÄu
{kÚku, MkkÄkhý ykí{kLku rðfkMk Úkíkkt (øk¼o ËunLku)
½ýwt çkÄwt MknLk fhðwt Ãkzu Au. A {rnLkk ÃkAe
ÃkqðosL{Lke ÞkËLkku (M{]rík) ÃkzËku W½ze òÞ Au.
ÃkqðosL{Lkk nòhku çkLkkðku íkuLku Lkshu ÚkkÞ Au.
Mkw»kwBýk MkeÄe s [k÷w nkuÞ Au suÚke yuLku çkÄes [hý
M{]rík ÃkqðoLke nkuÞ Au. «¼wLke ykÃku÷ ð[Lk yuLku ÞkË ykðu Au fu
: nwt sL{ Äkhý fÞko ÃkAe ík{Lku ¼q÷eþ Lkrn. W¥kkuh¥kh
ykæÞkÂí{f SðLkLkwt ¼kÚkwt çkktÄíkku hneþ. ÃkAe ßÞkhu sL{
ÚkkÞ Au íÞkhu (ÃkkŠÚkð) Ãk]ÚðeLkwt ðkíkkðhýLkk MÃkþo MkkÚku s
Mkðuo ÞkËøkehe síke hnu Au. VheÚke íku þqLÞíkk{kt Mkhe òÞ Au
Lku [khufkuh ytÄfkh s ytÄfkh ÔÞkÃke òÞ Au.
Mkkhk, LkhMkk f{o Úkfe {kýMk (Sð) MðøkoLkk ¼kuøkku
í k ¼kuøkððkLkku yrÄfkhe Ãký çkLku Au. íkuLkwt ykÞw»Þ Ãký ðÄkhu
ðÄkhe þfu Au. ErLÿÞ Mkw¾ ¼kuøkðe Lku Äe{uÄe{u Lke[u ykðíkku
òÞ Au. Mkkhk f{oLkwt V¤ ¼kuøkðíkku òÞ Au, Lkðk Mkkhk f{kuo fhe
þfíkku LkÚke, ykÞw»Þ yLku ¼kuøk{kt çkÄw ¼w÷e sE çkÄks «fkhLkk
Mkw¾ Mkøkðzku ¼kuøkððk ÷køku Au yLku ytíku ÃkwÛÞ ¾qxe síkkt íkuLku
ÃkkAk {]íÞw÷kuf{kt ykððwt Ãkzu Au. MðøkoLku Ãk]Úðe ÃkhLkk Mkw¾ Ãkqýo
Úkíkkt sL{-{hýLke ½x{k¤{kt VÞko fhu Au íku ykæÞkÂí{f søkíkLku
Ãkk{íkku LkÚke, fkhý fu ÷ktçkk ykÞw»Þ{kt Mkkhk f{o fÞko LkÚke
nkuíkk yu ¼ú{{kt íku ykæÞkÂí{f søkíkÚke ðtr[ík hnu Au.
¾hwt òuíkkt íkuLku ykæÞkÂí{f ÷økLke ÷køku÷e nkuíke LkÚke íkuÚke
Mkhðk¤u ÃkkýeLkk huxLke su{ sL{ {hýLkk Vuhk{kt ([¬h{kt)
Vhðkt ÷køku Au yLku {]íÞwLkwt yLkw¼ð fhðkt ÷køku Au.
ÃkhtÃkhkøkík{kt ykðe òÞ Au. {nk{]íÞwLkk {{oÚke MkËk
{kxu yòý hnu Au.
yk Sð «f]ríkÚke WíÃkLLk Úkíkkt ºký økwýkuLkku
¼kuøkðxku ¼kuøkðu Au. yu økwýkuLku ¼kuøkððkÚke íkuLkk MktøkÚke
Mkkhe-LkhMke ÞkurLk{kt sL{ðwt Ãkzu Au. ¼kiríkf SðLkLke
ykMkÂõíkLku fkhýu íku þheh çkË÷u Au swêk þhehÚke íku
ytík:fhýÚke ÃkfzkÞu÷ku nkuÞ Au. yux÷u Ëunkt¥kh r¢Þk [k÷w
hnu Au. ¼kiríkf EåAk íkuLke ðÄkhu «çk¤ Úkíkkt yLku íkuLkk «¼kðLku
rnMkkçku Sð Vhe sL{ Äkhý fhu Au. suðk f{o fhu yuLkk V¤ YÃku
íkuLku Ëuðíkk (ËuðÞkurLk) {Lkw»Þ, Ãkþw fu Ãkt¾e, s¤[h, stíkw ðøkuhu
ÞkurLk{kt sL{ Äkhý fhðku Ãkzu Au. ykæÞkÂí{f{kt òu ðÄkhu hnu íkku
Ãkwhw»k (Sð) Mktík YÃku yðíkhu Au yk{ [kuÞkoMke ÷k¾ ÞkurLkLkk
[¬hku{kt ykðu Lku òÞ Au. su Sð ykæÞkÂí{f íkhV ð¤u Au íku
«Úk{Úke ¼kiríkf «f]rík íkhV zøk ¼híkku LkÚke. rºkøkwýkí{f «f]rík,
Sð, Ãkh{kí{kLkk yMkhÃkhMkLkk MktçktÄÚke íkuLku òý ÚkkÞ Au suÚke
íku Sð {wÂõík Ãkk{u Au. íkuLku yuLkwt MktÃkqýo ¿kkLk nkuÞ Au íkuÚke íku{kt íku
ykMkõík Úkíkku LkÚke. ÍkÍw íkku {nkí{kykuLkku Mktøk, MktíksLkkuLke
MknðkMk, MkËTøkwYLkwt MkkrLkæÞÚke íku {q¤ ÂMÚkríkLku Mk{su
Au, yu Mk{sýLkk rnMkkçku ykæÞkÂí{f [uíkLkk{kt ÷eLk
hnu Au. ytík Mk{Þu «¼wLkk Ãkh{ÃkËLku Ãkk{u Au. íku
Vhe sL{ Ãkk{íkku LkÚke. ykæÞkÂí{f ÷kuf{kt ¿kkLkÃkqýo
ykLktË{Þ yLku rLkòLktËLku Ãkk{u Au.
MkkÂ¥ðf rð[khku ºký økwý ÃkhÚke suLke ð]r¥k
nkuÞ Au su ykæÞkÂí{f{kt MktÃkqýo zqçku÷ku nkuÞ Au, MktíkLkwt
þhýwt ÷eÄw nkuÞ Au íkuðk Sð, Sð {xeLku rþð¥ðLku
Ãkq ò Ãkk{u Au. {LkLku ytfwþ{kt hk¾e su MkËk æÞkLk ÃkhkÞý
1-152
hnu Au, ErLÿÞkuLkk Mkw¾{kt shkÞ ykMkÂõík nkuíke LkÚke yk þhehLku s¤{kt, yÂøLkLkku ¼køk yÂøLk{kt, ðkÞwLkku ¼køk ðkÞw{kt yLku
xfkððk sYh Ãkqhíkku ¾kuhkf ÷u Au yLku íku Ãký MkkÂ¥ðf, ykfkþLkku ¼køk ykfkþ{kt ¼u¤ðe Ëu Au. ½ýk {nkÃkwhw»kkuyu yuðk
ÃkkuíkkLkk{ktÚke r{ÚÞk yntfkh¼kð Lkkþ ÃkkBÞku nkuÞ Au íku þhehLku ¾kMk fkhýu fÞwO Au. ÃkAe yuLku {]íÞw fu{ fnuðwt ? þheh suðwt fktÞ s
ykí{k økýíkku LkÚke. su{ ½h{kt hnuðkðk¤ku ÃkkuíkkLke òíkLku fu çk[íkw LkÚke, yu y÷kirff r¢ÞkLkwt ðýoLk ykÃkýu SðËþkLkk {kýMk
ÃkkuíkkLku ½h nwt Awt yu{ fnuíkku LkÚke nwt ½h{kt çkuXku Awt íku{ fnu Au þwt fhe þfeÞu ? Võík «MktøkkuLku ÞkË fhe rðïkMk hk¾ðk suðku Au,
(þheh{kt [uíkLk YÃku hu’ðkðk¤kLku þheh fu’íkku LkÚke) ykí{k þhehÚke yuf ½xLkk yuðe ½xe økE níke su Võík rðïkMk hk¾e MkíÞ Au íku{
r¼LLk ÚkE òÞ Au. þheh ¼kð Aqxe òÞ Au suÚke íkuLku ¾kuxku økðo áZ {kLke ÷uðk{kt þkýÃký Au. MktþÞ hk¾ðkÚke fkuE Ãký «fkhLkwt
Úkíkku LkÚke, áü ÃkËkÚko{kt íkuLku ykMkÂõík hu’íke LkÚke íkuÚke çkÄe çkkçkíku Mk{kÄkLk Úkíkwt LkÚke.
íku Mktíkwü hnu Au. ErLÿÞ Mkw¾ yLku yntfkhÚke ÃkqhÃu kqhku Aqx÷ u ku nkuðkÚke ykLktË{Þe {kíkkÚke ¼÷k fkuý Ãkrhr[ík LkÚke ? íku{Lkku
íku {q¤ çkúñÃkËLku Ãkk{u Au, su çkúñ MkkûkkífkhLke yðMÚkk nkuÞ Au. yuf «Mktøk yËT¼qík Lku y÷kirff Au. ykLktË{Þe {kPLkku yk©{ su
yk{ rºkøkwýkí{f WÃkh økwýkríkík yðMÚkkLku Ãkk{u Au suÚke sL{- rðMíkkh{kt níkku íkuLkk Ãke.yuMk.ykELku VkusËkhe fuMk {kxu Ãk¬z
{hýLkk [¬h{kt ykðíkku LkÚke. EåAk {]íÞwLku EåAk {wsçk sL{ ðkìhtx yrÄfkheLkk ykìzoh {wsçk {k ykLktË{Þe {kxu çkòððkLkwt
Äkhý fhðkLke ûk{íkk Ähkðu Au. EïheÞ ÷e÷kÚke ([rhºkkuÚke) níkwt. y{wf fkhýkuMkh fkuEyu íku{Lkk WÃkh fuMk fhu÷ku suLkk
yòý nkuíkku LkÚke, suÚke {wõík ykí{k íkhefu hnu Au (SðLk{wõík) yLkwMktÄkLk{kt íkuLku ÃkkuíkkLke Vhs çkòððkLke níke Ãkkuíku {kP Lku
EåAk {]íÞwLku ðhu÷ nkuðkÚke ÃkkuíkkLkk MktfÕÃk îkhk yu{ Lk¬e fhu Au yku¤¾íkku níkku yLku íkuLkku ykr©ík níkku, Ãký Vhs ykøk¤ íku
fu çku-[kh fu yuÚke ðÄkhu ykí{kLku søkkzðk Au, [uíkððkt Au, {wÂõík ¾qçk rððþ níkku. yu ßÞkhu {kP ÃkkMku økÞku íÞkhu íkuyku íkiÞkh ÚkELku
yÃkkððe Au, ¼Âõík{kt ÷uðk Au, {q¤ ykí{k MðYÃku yu SðLku çkuXk níkkt. Ãke.yuMk.ykELku ykððkLke íku{Lku Þkuøk îkhk yøkkW
çkLkkðu Au. ÃkAe íku Mðíktºk YÃku sL{ Äkhý òý ÚkE økE níke, {kPLku çkÄe ðkík fhe,
ÃkkuíkkLke heíku fhþu, ykæÞkÂí{f økwýku
ykLkt Ë {Þe {kíkkÚke ¼÷k {kP yu fÌkwt fu íkwt íkkhe Vhs çkòð nwt n{ýkt
Ähkðíkkt MkwÃkkºkkuLku íÞkt sL{ Äkhý fhþu
fkuý Ãkrhr[ík LkÚke ? íku
{ Lkku yu f «Mkt ø k íkkhk Ãkku÷eMk MxuþLk{kt ([kufe{kt) nksh
ÃkAe ¼ÂõíkÞkuøkLkku yk©Þ ÷ELku rLkhtíkh
yËT ¼ qí k Lku y÷ki rff Au. ykLkt Ë {Þe Úkkô Awt yLku ¾hu¾h ßÞkhu Ãke.yuMk.ykE.
EïheÞ ¼kððk¤ku çkLkeLku hnuþu. su{
{kP L kku yk©{ su rðMíkkh{kt níkku íkuLkk Ãkku÷eMk MxuþLk{kt ÃknkU[e ÃkkuíkkLke {kÚkkLke
òËwøkhLke çkÄe s f¤k íkuLkku stçkqrhÞku òýu
Ãke.yu M k.ykELku Vkus Ëkhe fu Mk {kxu nu x Wíkkhe xu ç k÷ WÃkh {w f u Au íÞkt s
Au, íku «uûkfkuLke su{ ÷ku¼kíkku LkÚke, íkuLke
Ãk¬z ðkìh x
t yrÄfkheLkk ykìz h
o {w
s çk Ëhðkò{kt yufË{ ðtxku¤ ÄMke ykÔÞku yLku
{kunò¤{kt VMkkíkku LkÚke, òËwøkhLke çkÄe
{k ykLkt Ë {Þe {kxu çkòððkLkw t níkw t. çkksw{kt Ãkzu÷k ÷kfzkLkk çkktfzk WÃkh ðtxku¤
s f¤k nkÚk [k÷kfe íku òýíkku nkuÞ Au,
y{wf fkhýkuMkh fkuEyu íku{Lkk WÃkh ½w{he ¾kðk ÷køÞku Úkkuzeðkh ÚkE yux÷u
Ãkkuíku çkÄk ¾u÷Lke økkuXðýe{kt {ËË fhíkku
fuMk fhu÷ku suLkk yLkwMktÄkLk{kt íkuLku ðtxku¤ þktík ÚkÞku, ÂMÚkh ÚkÞku yLku {kP
nkuÞ Au, yu yu{kt ykþõík Úkíkku LkÚke. yu{
Ãkku í kkLke Vhs ykLktË{ÞeLkwt {q¤ MÚkq¤ (Ëun) MðYÃk{kt
s EïhLkku çkk¤f(¼õík) EïheÞ ÷e÷k{kt
çkòððkLke níke Ëu¾kÞk. Ãke.yuMk.ykE. Ëtøk ÚkE økÞku,
MkÃkzkíkku LkÚke, {kun Ãkk{íkku LkÚke, su{ stçkqrhÞku òËwøkh Ãkh MktÃkqýo SðLk{kt ykðwt õÞkhuÞ òuÞwt Lk níkwt. {kPLkk [hýku{kt Ãkze Ãkt[¼qík
ykÄkh hk¾u Au íku{ ¼õík ¼økðkLk Ãkh ykÄkh hk¾u Au. ÃkkuíkkLkwt yux÷u fu ík¥ðkuLke rð»kuLkwt hnMÞ òÛÞwt ÃkAe çkÄwt s fk{ ÃkkuíkkLkk
SðLk Mk{Ãkoý fhe ËeÄwt nkuÞ Au, yk{ íkku yk þheh Ãkt[¼qíkÚke nkÚk WÃkh ÷E ÷eÄwt. {kPLku «u{Úke rðËkÞ ykÃke Ãkkuíku çkÄwt s fkÞo
çkLku÷wt Au. Ãk]Úðe, s¤, yÂøLk, ðkÞw yLku ykfkþ. yk Ãkt[¼qíkÚke Mkt¼k¤e ÷eÄwt Lku íkuLkwt Ãkrhýk{ Mkw¾Ë ykÔÞtw. ykLktË{Þe {kPyu fÌkwt
çkLku÷ þhehLke ¼õíkLku MktÃkqýo ¾çkh nkuÞ Au yux÷u yu rLk¼oÞíkkÚke fu : Ãkt[¼qíkLkk þhehLku ßÞkhu sYh Ãkzu íÞkhu ¼uøkk fhe Ëun «kÃík
Sðíkku nkuÞ Au. EïheÞ økwýkLkwðkË{kt su fkÞ{ hík hnuíkku nkuÞ fhwt Awt Lku ßÞkhu sYh Lk nkuÞ íÞkhu rðMksoLk fhwt Awt. ykÃkýe
Au ytík Mk{Þu yuLku þheh Akuzðk{kt çkeòLke su{ {w~fu÷e Ãkzíke ¼khíkLke MktMf]rík{kt Þkuøk¼ÂõíkLku «u{¼Âõík{kt yËT¼qík rMkrØyku
LkÚke. çkÄks ík¥ðkuLku íku çkhkçkh òýíkku nkuÞ Au, yuLke heík çkhkçkh Ãkzu÷e Au.
òýíkku nkuðkÚke íku ÃkkuíkkLke EåAkÚke {]íÞwLku ðhu Au. þqhðeh hý{kt ¼økðËT økeíkk{kt yæÞkÞ-8, &÷kuf Ãkkt[{kt fÌkwt Au fu,
{]íÞwLku (hýMktøkúk{{kt) Mkn»ko Mðefkhe ÷u Au. yu{ s ¼õík “yLíkfk÷u [ {k{uð M{hL{wfíðk f÷uðh{T >
MknsíkkÚke {]íÞwLku Mðefkhe Ãkh{ÃkËLku Ãkk{u Au. ½ýe ð¾íku yk Þ:«Þkrík Mk {ËT¼kðt Þkrík LkkMíÞºk MktþÞ: >>”
Lkïh ËunLku çkÄk s ík¥ðkuLku Aqxk Ãkkze Vhe ÃkkAk ¼u¤ðe Ëu Au. su {kLkð ytíkðu¤k {khwt M{hý fhíkkt fhíkkt yk Ãkt[¼qíkLkk
su{Lku þheh(Ëun) suðwt fktÞ ÃkkA¤ çk[íkwt LkÚke. çkÄk s ík¥ðkuLku ËunLku Akuzu Au íku ytíku {khk MðYÃkLku Ãkk{u Au yuLke økrík {khk{kt
yuLkk {q¤ ík¥ðku{kt (¼køkLku) ykuøkk¤e Lkk¾u Au, su{ Ãkt[ÄkíkwLku ÚkkÞ Au, yu{kt ÷uþ{kºk MktþÞ LkÚke. ©e økeíkk{kt fÌkkt «{kýu òu
ykuøkk¤e Ëhuf ÄkíkwLku {q¤ økwýku{kt Aqxk Ãkkze Ëu Au, íku{ yk þhehLkk {kLkð «¼wLkku Ãkh{ ¼õík nkuÞ íkku s çkLku Au çkkfe {]íÞwLke fÃkhe
Ãkkt[ ík¥ðLku Aqxk Ãkkzu Au. Ãk]ÚðeLkku ¼køk Ãk]Úðe{kt, s¤Lkku ¼køk ½ze ð¾íku {q¤ Mð¼kð{kt ykþõík ÚkðkÞ Au, {kík-rÃkíkkLkk

1-153
çkwtËLkkíkkLkkt økwýku ykðeLku Ëçkký fhíkkt nkuÞ Au yLku yu ð¾íku «ðuþ fhe Ãkkuíku Eïh{Þ çkLke økE, Ãkh{ÃkËLku Ãkk{e økE.
Mð¼kð çkË÷ðku {w~fu÷ Au. SðLkk rð[khku SðLk suðwt SÔÞk yu s heíku rf»fLÄkfktz{kt «¼w hk{S ðk÷eLke ÃkíLkeLku
nkuÞ íkuðk ykðu Au yLku ytíku yu ðuze òÞ Au, f{kuoLke Mk{økú yMkh {]íÞw rðþu ¿kkLk ykÃku Au.
ytík:fk¤u yík:fhý WÃkh òuh Ãkfzu Au. yu rð[khku ÃkAeLkk sL{Lku “íkkhk rçkfu÷ Ëur¾ h½whkÞk, ËeLn øÞkLk nrh ÷eLne {kÞk;
Lk¬e fhu Au. òu MkËk íku ykæÞkÂí{f{kt hnu íkku íku çkeò sL{u rArík s÷ Ãkkðf økøkLk Mk{ehk, Ãkt[ hr[ík yrík yÄ{ «økx Mkku
¼kiríkf Lkrn, Ãký ykæÞkÂí{f þheh {u¤ðu Au. su Ãkh{Ãkwhw»kLkwt íkLkw íkð ykøku Mkkuðk, SðLk rLkíÞ furn ÷røkLk íkwBn hkuðk.”
®[íkLk fhe rËÔÞ yuðk {Lku (EïhLku) Ãkk{u Au yuðwt ©e f]»ý ðk÷e «¼wLkk íkehÚke ½ðkÞ Au íÞkhu ðk÷eLke ÃkíLke yrík
Ãkh{kí{kyu fÌkwt Au. rð÷kÃk fhu Au. ÔÞkfw¤ Ëþk òuE ©e hk{[tÿS íkuLke y¿kkLkíkk
ykÃkýe ¼khík ¼qr{ WÃkh su su nhe ÷ELku fnu Au Ãk]Úðe, s¤, yÂøLk, ðkÞw
{nkLk Ãkwhw»k ÚkÞk íku{Lkk SðLk íkÃkkMkíkk ykÃkýe ¼khík ¼qr{ WÃkh su yLku ykfkþ yk Ãkkt[ ík¥ðkuÚke yrík yÄ{
¾çkh Ãkzu fu {]íÞwLku íkuyku fuðe heíku ðhu÷k su {nkLk Ãkwhw»k ÚkÞk íku{Lkk SðLk þheh çkLÞw Au, su øk{u íÞkhu Lkkþðtík Au su
níkkt su{Lku {]íÞw Mkns níkwt, su{ ykÃkýu íkÃkkMkíkk ¾çkh Ãkzu fu {]íÞwLku íkuyku ík{khe Mkk{u «íÞûk Ãkzu÷wt Ëu¾kÞ Au, Sð
Lkðk fÃkzkt Ãknuhíkkt ¾qçk s ¾wþ ÚkEyu fuðe heíku ðhu÷k níkkt su{Lku {]íÞw Mkns rLkíÞ Au. þhehLkku rðLkkþ ÚkkÞ Au. yk{k
Aeyu, sqLkk fÃkzkt fkZe Lkk¾íkkt Ëw:¾ Úkíkwt níkwt, su{ ykÃkýu Lkðk fÃkzkt Ãknuhíkkt ík{u fkuLku hzku Aku ?ykí{k íkku y{h Au suLkku
LkÚke. yuLkku íÞkøkðkLkku fu yÃkLkkððkLkku ¾qçk s ¾wþ ÚkEyu Aeyu, sqLkk fÃkzkt õÞkhuÞ Lkkþ, Úkíkku LkÚke su {khk Úkfe {khk{kt
ykÃkýLku hts Úkíkku LkÚke íku{ sqLkwt ssorhík fkZe Lkk¾íkkt Ëw:¾ Úkíkwt LkÚke. yuLkku rð÷eLk ÃkkBÞku Au, {]íÞw rðþuLke Mkk[e
fu hkurøkü þheh Akuzíkk ¼õíkLku shkÃký íÞkøkðkLkku fu yÃkLkkððkLkku ykÃkýLku Mk{sýLkwt ¿kkLk ßÞkhu íkkhkLku ÷køÞw yux÷u
Ëw:¾ Úkíkwt LkÚke. yuðk su Sð{ktÚke rþðíðLku hts Úkíkku LkÚke íku{ sqLkwt ssorhík fu íku ©e hk{[tÿSLkk [hý{kt Ãkøku ÷køke
ÃkkBÞk Au su{Lkk SðLk ykËþoYÃk Au. su hkurøkü þheh Akuzíkk ¼õíkLku shkÃký ¼ÂõíkLkwt ðhËkLk {ktøke ÷eÄw, ðk÷eLkwt
«¼wLkk ÃkËLku Ãkk{u÷kt Au yuðk MktíkkuLkk {]íÞwLku Ëw:¾ Úkíkwt LkÚke. Ãkt[¼qíkLkwt ¾kur¤Þwt Ãkze hÌkwt ßÞkhu ykí{k
rLknk¤íkkt ykÃkýLku ¾qçk s y[hs ÚkkÞ, «¼w{kt Mk{kÞ økÞku yLku íkkhkLku Mku’su «¼w
LkðkE ÚkkÞ, hk{kÞýLkk Ãkkºkku{kt «Úk{ yhÛÞfktz{kt þçkheLkku ¼Âõík {¤e.
«Mktøk yËT¼qík Au, su MðÞt {]íÞw «¼wLkk MkkrLkæÞ{kt s Mðefkhe ÷u W¥khfktz{kt fkf¼wþwtrzLku ÷ku{þ{wrLkyu ©kÃk ykÃkeLku [ktzk÷
Au. Ãkûke (fkøkzku) Úkk yuðwt fÌkwt fu íkwhík íku ©kÃkLku Mkn»ko Mðefkhe fkuE
“frn fÚkk Mkf÷ rçk÷kurf, nrh {w¾ ÓËÞO ÃkË Ãktfs Ähu; Ãký heíku ¢kurÄík fu ¾eLLk ÚkÞk ðøkh þktíkr[¥ku íku{ýu {kÚku [zkðe
íkrs òuøk Ãkkðf Ëun nrhÃkË, ËeLk ¼E sn Lkrn rVhu; MðefkÞkuo, {wLke ¾qçk ¾wþ ÚkÞk Lku íku{ýu fÌkwt fu : íkwt ©e hk{SLku
Lkh rçkrçkÄ f{o yÄ{o çknw{ík, Mkkuf«Ë Mkçk íÞkøk nwt. ðnk÷ku Úkk yLku EåAk {wsçk {]íÞwLku ðheþ, ¿kkLk yLku ðihkøÞLkku
rðMðkMk frh fn ËkMk íkw÷Mke, hk{ ÃkË yLkwhkøk nwt.” y¾qx ¼tzkh Úkk, ¼økðkLk hk{Lkwt su søÞkyu M{hý fheþ íÞktÚke
fuð¤ MkËTøkwhw ð[Lk WÃkh rðïkMk hk¾e «¼wLke «ríkûkk yuf ÞkusLk ([khfkuþ) MkwÄe yrðãk yux÷u fu {kÞk, {kun Auxk
SðLkLke AuÕ÷e ½ze MkwÄe hk¾e yLku fuð¤ áZ yLkwhkøkÚke íku{Lku hnuþu, su íkLku Lkrn ÔÞkÃku íku{s «¼wLke fÚkk Mkkt¼¤ðk ykðLkkhLku
Ãkk{e, þçkhe ðkhtðkh «¼wLkk [hýf{¤{kt ÃkkuíkkLkwt {Míkf Lk{kðe Ãký Lkrn ÔÞkÃku yk {khku ykþeðkoË Au. økwYËuðu ykþeðkoË yuðk
¼kð«u{ Mkrník Mkðo ðkík ðkík Mk{SLku fne «¼wLkk {w¾Lkk ËþoLk ykÃÞk fu su nòhku ð»ko y¾tz sÃk-íkÃk Þkuøk fhu, ¼Âõík fhu Aíkkt
fhe íkuýu ÓËÞ{kt çktLku [hýkuLkwt æÞkLk Ähe ÞkuøkkÂøLk «økxkðe íku{kt Lk {¤u íku ûký {kºk{kt, Ãk÷¼h{kt ykÃke ËeÄwt, EåAk {]íÞwLkwt
s Ëun íÞS Ëw÷o¼ «¼wÃkË{kt ÷eLk Ãkk{e, ßÞktÚke ÃkkAk ykððkLkwt ðhËkLk, {]íÞw ¾hwt Ãký ßÞkhu Ãkkuíku EåAu íÞkhu, yu Ãknu÷k Lkrn,
nkuíkwt LkÚke. yLkuf «fkhLkk f{o, yf{o fu yÄ{o ðøkuhu Mkðo þkufËkÞ yLku nk÷ nsw y¾tz fÚkk hMkÃkkLk fhkðu Au. yu{ þkMºkkuLku MktíkkuLkwt
Au. çkÄw s íkS rðïkMk Úkfe ©ehk{Lkk [hýku{kt «u{ fhku, «¼wLkwt MkíÞ fnuðwt Au.
fkÞ{ hxý fhíkkt fhíkkt íku{Lkk ÃkËLku Ãkk{e økE fuð¤ rðïkMkLkk îkËþ MftÄ yæÞkÞ Ãkkt[{kt fÌkwt Au fu : Ëeðk suðku yk Ëunu
ykÄkhu Auf AuÕ÷e yðMÚkkyu «¼wLkk ËþoLk ÚkÞkt. MktÃkqýo Ãkkfx fhu÷ku MktMkkh SðLku økýu Au. hòuøkwý, Mk¥ðøkwý, ík{kuøkwý ð]r¥k
yðMÚkk{kt ErLÿÞku íkÚkk þheh ssorhík ÚkÞk yu ð¾íku vZ ðzu íku MktMkkh WíÃkLLk ÚkkÞ Au yLku Lkkþ Ãkk{u Au. ËeðkLke ÃkuXu
yLkwhkøkÚke ¼ÂõíkLkk Lkðu Lkð ¼kð{kt ykYZ ÚkE MkeÄk s MktMkkh s Lkkþ Ãkk{u Au Ãký íku{kt sýkíkku ykí{k Lkkþ Ãkk{íkku
Ëþ{¼Âõík{kt «ðuþ fhe «¼w hk{SLke nkshe{kt yk Ãkt[¼qíkLkwt LkÚke. ykí{k MÚkq¤ Ëun Úkíkk Mkqû{ËunÚke swËku Au. MðÞt ßÞkurík,
þheh ÞkuøkkÂøLkÚke íÞkøke ËeÄw, shkÃký {]íÞwLke çkef Lkrn, yuLkku ykfkþLke su{ ËunkrË «Ãkt[Lkku ykÄkh, rLkŠðfkh, yLktík yLku
þkuf Lkrn, MktÃkqýo MðMÚkkÚke, ykLktËÚke ËunLkku íÞkøk fÞkuo. ©ðý, WÃk{kt hrník Au. ÿük á~ÞLkk yLðÞ ÔÞríkhufðk¤e «¼wLkk
rfíkoLk, M{hý, ÃkkËMkuðLk, y[oLk, ðtËLk, MkÏÞ, ËkMÞ yLku ®[íkLkðk¤e çkwrØÚke ík{u ËunkrËYÃk WÃkkrÄ{kt hnu÷k ykí{kLkku
ykí{rLkðuËLk yk{ Lkðu-Lkð{kt ykYZ ÚkE AuÕ÷u «u{¼Âõík Ëþ{{kt rð[kh fhku. yk Ãkt[¼qíkLkwt ¾kur¤Þwt çk¤eLku hk¾ Úkþu. Ãký íku{kt

1-154
hnu÷ku Ãkh{ ßÞkuríkYÃku rð[kh fhþu. yk Ãkt[¼qíkLkwt ¾kur¤Þwt çk¤eLku fÞkuo níkku. íkuyku ©e çkMkku yutMke ð»koLkwt ykÞw»Þ ¼kuøkðeLku EåAk
hk¾ Úkþu Ãký íku{kt hnu÷ku Ãkh{ ßÞkuríkYÃku {q¤¼qík ykí{kLku {]íÞwLku Mkn»ko MðefkÞwO níkwt. Ãkh{kÚko fkÞo ÚkkÞ íku s yu{Lkwt {wÏÞ
çkk¤e þfkíkku LkÚke, Ãkk¤e þfkíkku LkÚke. Ãk÷k¤e þfkíkku LkÚke, ÷ûk ®çkËw nkuÞ Au.
AuËe þfkíkku LkÚke, Mkqfðe þfkíkku LkÚke, Ëkxe þfkíkku LkÚke. xqtf{kt {nkí{k ÃkWnkheçkkçkk suyku òiLkÃkwhe rsÕ÷k{kt «u{kÃkwh
íkuLkku rðLkkþ fkuE fk¤u LkÚke yux÷u yu yrðLkkþe Au, Ãkh{kí{k Lkk{Lkk økk{{kt MkËk[khe ði»ýðLku íÞkt sLBÞkt níkkt. MktMkkh ÃkhÚke
Au. Eïh Au. [khÞwøk{kt yLkuf çk¤ðkLk, Mk{Úko yLku Þkuøkçk¤Úke íku{Lkku {kun Wíkhe økÞku níkku. MktMkkhe Ãkkrhðkhef Ëw:¾kuÚke yu{Lku
nòhku ð»ko íkÃk fhLkkh, Võík ÃkktËzktLkku yknkh, Võík s¤ WÃkh {Lk{kt ¾qçk ÷køke ykÔÞwt níkwt. økwshkík{kt sqLkkøkZLkk røkhLkkh
ïkMkku xfkðíkkt, Võík nðk ÷ELku suýu suýu íkÃk fÞko yuðkt Ãkðoík Ãkh yuf rMkØ Ãkwhw»kLkku ¼uxku ÚkÞku yLku íku{ýu ÞkuøkkÇÞkMk
Ér»k{wLkeyku, íkÃkMðeyku, yMkqhku, ðhËkLkeykuLku yk¾hu {]íÞw íku{Lke ÃkkMkuÚke rþÏÞku. Ãkh{kÚko fkÞo{kt íÞkh ÃkAe ÷køke økÞk.
yktçke økÞwt, ðuze økÞwt. íkuyku ytíkðu¤k rLkðkoý swËe heíku ÃkkBÞk níkkt, Þkuøkr¢Þk{kt íkuyku
hkò {kLkÄkíkkLku Ãk]Úðe ðhu÷e, yu{Lku Ãký fk¤Lkk {w¾{kt MktÃkqýoÃkýu rLkÃkqý níkkt, yuf ðkh øktøkk MLkkLk fhe LkËeLkk íkx
nku{kÞ sðwt Ãkzâwt, rnÛÞfMÞÃkw, hkðý, ftMk, fwt¼fhý, fk¤ÞðLk, WÃkh Þkuøkr¢Þk fhíkkt níkkt, çkhkçkh yk s ð¾íku íku{Lku ftEf
½ýk çkÄk ðhkËLke hkûkþku, òuøke síkeLku Ãký fk¤ ¼h¾e økÞku. Mktfuík ÚkÞku íkuyku ÃkkuíkkLkk yk©{{kt ykÔÞk, ÃkkuíkkLke fwrxh{kt íkuyku
½ýk yuðk þÂõíkþk¤e {kLkðku níkk fu, su {wêeLkku «nkh fhe «kík:fk¤u ÞkuøkkMkLk{kt çkuXk. íÞkhu suX {rnLkku níkku. íku{Lkk {kÚkkLkk
ÃkðoíkkuLku Vkze Lkk¾íkkt, Mk{wÿLkwt s¤ yuf s ytsr÷{kt ¼he Ãke ðk¤ rð¾hkELku ÃkeX WÃkh ÃkÚkhkÞu÷k níkkt, íkÃkkðu÷k ft[Lk suðk
økÞk, yuf Vqtfu Mk{wÿLku Mkqfðe Lkk¾íkkt, {kuxk ytøk Ãkh ½eLkku ÷uÃk fÞkuo níkku. fwþLke ËkuheLkwt
íkkuíkªøk ð]ûkkuLku {q¤kLke su{ {wêe{kt Ãkfze
{ÿkMk{kt ykðu ÷ rðsÞkLkøkh çkLkkðu÷wt yuf fkiÃkeLk Äkhý fÞwO níkwt, nku{
¾U[e Lkk¾íkkt, Þkuøk þÂõík ðzu Ãkkíkk¤{kt
Lkk{Lkk økk{{kt ©e íki ÷ ø
t k Mðk{e {nkLk fwtzLke MkLk{w¾ fk{¤eLkk ykMkLk WÃkh
síkkt, Mk{wÿ{kt {nu÷ çkLkkðe hnuíkkt,
Mkt ík ÚkE økÞk. íku
{ Lkw
t {q ¤ Lkk{ rþðhk{ ÃkÈkMkLk ðk¤eLku Þkuøk {øLk ÂMÚkrík{kt íkuyku
ykfkþ{kt rð[híkkt, {nu÷ku çkktÄíkkt, ykX
níkw t. LkkLkÃkýÚke ¾q ç k s yÇÞkMk{kt çkuXk níkk, íku{Lkwt þheh yÂøLkLke ßðk¤kÚke
rMkrØ, Lkð rLkØ su{Lku ðhu÷e yuðk rMkØku,
íku
s Mðe, þkMºkku{ kt Ãkkht ø kík níkk. Mkt M kkhe çk¤e hÌkwt níkwt. nku{Lke Mkk{økúe yÂøLkfwtz
ykX rMkrØ yrý{k - øk{u íkux÷wt LkkLkwt YÃk
SðLkLkku íÞkøk fhe M{þkLk{kt fw x eh ykswçkksw Ãkzu÷e níke. òuíkòuík{kt íku{Lkwt
Äkhý fhðwt, {rn{k - øk{u íkux÷wt {kuxwt YÃk
çkkt Ä e «¼w ¼sLk fhíkk. LkøLk Ëþk{kt þheh Ãkt[ {nk¼qík{kt ¼¤e økÞwt, yk
Äkhý fhðwt, økrh{k øk{u íkux÷k ¼khu Úkðwt,
øk{u íku søÞkyu Vhíkk ßÞkhu íku{ Lku {nkÞkuøkeLkku «ký çkúñhtÄLú ku ¼uËeLku yLktík{kt
÷r½{k - øk{u íkux÷k n÷fk Úkðwt, Erþíð -
þhehLkku íÞkøk fhðkLkku níkku íÞkhu ykuøk¤e síkkt íku{Lkk LkSfLkk rþ»Þkuyu òuÞwt
Mkðku o à khe Ãkýw t , ðrþíð ðþ fhðkLke
íku{ýu yuf rËðMk yøkkW òý fhe yLku yu {nkÃkwh»w kLkk {nk«ÞkýLkk ËþoLk fhe
þÂõík, «k¢kBÞ - EåAk {wsçk øk{u íku
níke, MkkÞtfk¤u yu{ýu ËuníÞkøk fÞkuo ÃkkuíkkLku ÄLÞ {kLÞk.
çkLkðwt, «krÃík - ÷k¼, Lkð rMkrØ = ÃkÈ,
níkku. MktæÞkfk¤u ÞkuøÞ MÚkkLk WÃkh {ufhýËkËkLkwt Lkk{ ÞkË fhíkkt ÓËÞ{kt
{nkÃkÈ, þt¾, [¢, fåAÃk, {wfwtË, fwtË,
Þku ø kkMkLkðk¤e yu f køkú r[¥k fheLku Mkuðk¼kðLke ykËþo «rík{k ¾ze ÚkE òÞ.
Lke÷ yLku ¾ðo, su fwçkuhLkk Lkð ¼tzkh Au.
íku { ýu Lkïh Ëu n Lkku íÞkøk fÞku o níkku . fåA{kt su{Lke rfíkeo økkÚkk ½hu ½hu økðkÞ
ykðe y÷kirff rhrØ-rMkrØ nkuðk Aíkkt
íku y ku© eyu çkMkku yu tM ke ð»ko Lkwt ykÞw »Þ Au. hý{kt ¼q÷u÷k ¼xfu÷k {wMkkVhkuLku Ãkkýe
su{Lku Ãký fk¤ økúne økÞku ({]íÞw ykÔÞwt)
¼ku ø kðeLku EåAk {] í Þw L ku Mkn»ko MðefkÞw O yLku hkux÷kLke ÔÞðMÚkk {kxu ÷k÷eÞku yLku
su{Lke fkuE rLkþkLke hne Lknª, yMktÏÞ
níkw .
t {kuíkeÞkLku hý{kt {kuf÷íkkt (øk½uzku yLku
ÞkuØkyku suLke þÂõík y{kÃke níke, nòhku fqíkhku) ¼ÂõíkLke MkwðkMk Vu÷kðe íku{ýu ËMk
nkÚkeLkwt su{Lkk{kt çk¤ níkwt yuðkLku Ãký {]íÞw ykÔÞwt níkwt. ßÞkhu sýk MkkÚku Sðíkkt Mk{krÄ ÷eÄe. Mkuðf Mk{wËkÞLke nkshe{kt Lkïh
¼økðkLkLkk ¼õíkku fk¤Lkk Ãký fk¤ nkuðk Aíkkt EïheÞ rLkÞ{ ËunLkku Mkw¾kMkLk ðk¤e íÞkøk fÞkuo, íku{Lke MkkÚku Lkð sýkyu íkus
íkkuzíkkt LkÚke yu{Lke EåAkLku ðþ ÚkE {]íÞw Mðefkhe ÷u Au. heíku Sðíkkt Mk{krÄ ÷eÄe. (çku Mk{krÄ ÃkkA¤Úke ÷k÷eÞku yLku
{ÿkMk{kt ykðu÷ rðsÞkLkøkh Lkk{Lkk økk{{kt ©e íki÷tøk {kuíkeÞku) çktLku Ãkþwyu Mk{krÄ ÷eÄe, yk{ çkkh Mk{krÄ yufe MkkÚku
Mðk{e {nkLk Mktík ÚkE økÞk. íku{Lkwt {q¤Lkk{ rþðhk{ níkwt. ÷uðkýe.
LkkLkÃkýÚke ¾qçk s yÇÞkMk{kt íkusMðe, þkMºkku{kt Ãkkhtøkík níkkt. {kuhçke{kt {kuíkehk{ fkÃkze ÚkE økÞk. {eÞkýkLku MkíkT{køkuo
MktMkkhe SðLkLkku íÞkøk fhe M{þkLk{kt fwxeh çkktÄe «¼w ¼sLk ðk¤Lkkh, «ò{kt MkíkTLke MkwðkMk Vu÷kðLkkh, ykE ykþkÃkwhkLkk
fhíkkt. LkøLk Ëþk{kt øk{u íku søÞkyu Vhíkkt ßÞkhu íku{Lku þhehLkku rºkþw÷ MkkÚku Äqýe s{kðe ykSðLk ËneMkhk økk{Lkk ÃkkËh ík¤kð
íÞkøk fhðkLkku níkku íÞkhu íku{ýu yuf rËðMk yøkkW òý fhe rfLkkhu LkkLkeþe xufhe WÃkh hÌkkt níkkt, MkËkðúík [÷kðíkkt níkkt.
níke, MkkÞtfk¤u yu{ýu ËuníÞkøk fÞkuo níkku. MktæÞkfk¤u ÞkuøÞ MÚkkLk íku{ýu {kuhçke Xkfkuh yLku økúk{sLkkuLke nkshe{kt Sðíkkt Mk{krÄ
WÃkh ÞkuøkkMkLkðk¤e yufkøkú r[¥k fheLku íku{ýu Lkïh ËunLkku íÞkøk ÷eÄe níke. {]íÞw rðþu íku{ýu WÃkËuþ YÃku fÌkwt fu : nu hksLk ! rMkØ

1-155
Ãkwhw»kkuLku fu MktíkkuLku {hý fuðwt ? íkuyku y{h nkuÞ Au {híkk LkÚke.
y{kuLku fk¤ MÃkþeo þfíkku LkÚke. suLku yrý{k, økrh{k, {rn{k,
÷rÄ{kt ðøkuhu yü rMkrØyku MkkæÞ nkuÞ íku øk{u íÞkt Mk{kE yLku
øk{u íÞkt sE þfu Au.
çkwØ ¼økðkLkLkk ytrík{ Mk{Þ íkhV Lksh fheyu.
yufðkh r¼ûkk{kt íku{Lku yÞkuøÞ yLLk {éÞwt. suLkkÚke íku{Lkk
þheh{kt yríkMkkhLkku hkuøk ÷køkw Ãkzâku yLku íku rçk{khe{ktÚke WXe
þõÞk Lkrn, økkuh¾Ãkwh rsÕ÷k{kt fMkkÞk økk{Úke Úkkuzk ytíkhu
{kÚkkfwtðhfk fkux Lkk{Lkk MÚkkLku fwrMkLkkhk økk{{kt íku{Lkwt
ÃkkrhrLkðkoý ÚkÞwt ytík Mk{Þu íku{Lkkt MkuðfkuLku rËÔÞ MktËuþku yLku
yLk{ku÷ MkíMktøk ykÃÞku “EåAk {kºkLkku íÞkøk fhku” {khk
ÃkrhrLkðkoý ÃkAe {khk ËunLke Ãkqò Lk fhíkkt {U ykÃku÷ MkËTWÃkËuþ
{wsçk [k÷ðk «ÞíLk fhòu. søkík¼h{kt su{Lkwt Mkqºk «rMkØ ÃkkBÞwt
íku Au. çkwØ{t þhý{T økåAkr{, Mkt½{T þhý{T økåAkr{, Ä{{T
þhý{T økåAkr{.
©e hk{[rhíkT {kLkMk (hk{kÞý) økútÚkLkk hr[ÞíkkÚke fkuý
yòý Au ? su{Lke MkwðkMk ½hu ½hu Au. LkkLkk{kt LkkLkwt çkk¤ íku{Lku
ÞkË fhu Au. ¼khíkLke ÷øk¼øk çkÄe ¼k»kk{kt su{Lkwt yLkwðkË ÚkÞu÷
Au. ÃkhËuþLke ¼k»kk{kt Ãký y™wðkË ÚkÞu÷ Au. hk{kÞýLkk çkÄk
s Ãkkºkku r[htSðe Au. fÞwt Ãkkºk íku{ktÚke çkkË fhðwt ? nLkw{kLkS
{nkhks íkku sLkSðLk{kt WÃkkMkLkk{kt ðýkÞ økÞk Au. ¼hík,
÷û{ý, þºkwÎLk, rðr¼»ký, þçkhe, Mkwøkúeð, òtçkwðtík, fuðx yLku
yLÞ ÃkkºkkuLku fkuE òýíkwt LkÚke yuðwt fu{ fnuðwt ? íku Mktík yux÷u
ykÃkýk íkw÷MkeËkMk, su hk{ YÃk{kt {Mík çkLku÷k níkkt, suýu søkíkLku
rnLËw Ä{oLku {nkLkøkútÚkLke ¼ux ykÃke. íku{Lkku ytík Mk{Þ hkuøkLke
Ãkezk{kt ðeíÞku níkku. ÷øk¼øk E.Mk. 1616{kt ¼khík{kt ¼Þtfh
{hfeLkku hkuøk Vkxe LkeféÞku níkku, yu hkuøk{kt íkuyku MkÃkzkÞk yLku
ytíku fkþeûkuºku íku{Lkwt yðMkkLk ÚkÞwt.
økktøkhkuzøkZLkk hkò ÃkeÃkkS su{Lkk Lkk{Úke ÃkeÃkkS ÃktÚk
[kÕÞku, suyku ÃkeÃkkðkð{kt hne hks [÷kðíkkt níkkt íkuyku
hk{kLktËMðk{eLkk Ãkh{rþ»Þ níkkt, íku{Lkk hkux÷kLke MkwðkMk
(hk{hkuxe) Auf fkþe MkwÄe Vu÷kÞu÷e níke. hksfks AkuzeLku
«¼w¼Âõík{kt ÷eLk hnuíkkt íku{ýu ÃkkuíkkLkk {]íÞw ð¾íku swËe swËe
søÞkyu MkuðfkuLku ËþoLk ykÃÞk níkkt. ÃkeÃkk¼økíkLkk ËþoLku Lkef¤u÷k
íku{Lkk MkuðfkuLku hMíkk{kt {]íÞw ÃkkBÞkLke nk÷ík{kt LkLkk{e(þçkLkk)
ËþoLk ÚkÞk, ykøk¤Lkk økk{u síkkt Vhe ÃkkAk yus heíku LkLkk{eLkk
ËþoLk ÚkÞk y™u ßÞkhu xkuzk økk{u ÃknkUåÞk íÞkhu íku{ýu ÃkeÃkkSLku
Sðíkkt çkuXu÷k òuÞk yLku íkuykuyu íku{Lkk [hý{kt ðtËLk fhe íku{Lkk
{]íÞw rðþuLkwt hnMÞ ÃkqAâwt, y{u ykÃkLkk ËþoLku ¾qçk rðïkMkÚke
ykÔÞk Aeyu Lku y{Lku ykÃkLkk {]íÞw ÃkkBÞkLkk ËþoLk ÚkÞkt, íÞkhu
íku{ýu ¾w÷kMkku fhíkkt fÌkwt fu : ykÃkLke ËþoLkLke íkeðú EåAkÚke yu{
çkLÞw Au. yk{íkku ¾hu¾h íkuyku {]íÞw ÃkkBÞk níkkt. íku MkuðfkuLkwt
MktþÞðk¤w {kLkMkLkwt Mk{kÄkLk fhe (MktþÞ hrník) ytrík{ WÃkËuþ
MkkÚku {]íÞwLkk hnMÞ Mk{òðe MkíkTÄ{o{kt hnuðkLkwt fÌkwt.
Mðk{e hk{íkeÚkoLku ¼÷k fkuý yku¤¾íkwt LkÚke ? íkuyku Ãký
1-156
Mk{Úko Mk¥kkÄeþ {nkÃkwhw»k níkkt. íkuyku fnuíkkt fu “nwt «¼wLkku Awt”,
íkkhku Awt, íku nwt s Awt, nwt Ãkh{uïh YÃku s Awt, íkwt Lku nwt yuf Aeyu,
yk ºkýu ÂMÚkrík íku{ýu y™w¼ðu÷e, ðuËktík{kt íkuyku rLkÃkqý níkkt.
y{Lku øktøkkLkËe{kt íkhðkLkku ¾qçk s þku¾ níkku. Mkku Mkku VqxLke
Ÿ[kEyuÚke s¤{kt Ãkzíkkt ÍhýktLkkt ÄkuÄ Lke[u MLkkLkLke {ò ÷qtxíkkt,
íkuyku yu{ fnuíkkt fu hk{ çkkËþkn ÍhýktLkkt ÃkkýeÚke MLkkLk fhu Au.
ÃkAe çkhVe÷wt Ãkkýe nkuÞ, ðkðkÍkuzkLke yktÄe nkuÞ, ÃkkýeLkwt Ãkqh
nkuÞ ¼ÞsLkf Ãkkýe ðnuíkkt nkuÞ fu Mkkçku÷kLke Äkhu {wþ¤Äkh
ðhMkkË nkuÞ íku{kt rLk¼oÞíkkÚke økeíkku økkíkkt økkíkkt {ÂMíkÚke MLkkLk
fhíkkt, ðkðkÍkuzkLku fu ðhMkkËe íkqVkLkLku ykí{ økkihðLke øksoLkkÚke
þktík Ãkkze yxfkðe Ëuíkkt, ÷øk¼øk ÞkuøkLke r¢Þkyku, æÞkLk, Mk{krÄ
ðøkuhu s¤{kt MLkkLk fhíkkt fhíkkt Ãkqýo þçkkþLkLkk ykMkLkÚke øktøkkLkk
¼Þtfh s¤ WÃkh íkhíkkt. yufðkh rLkÞ{ {wsçk Þkuøk fhe s¤{kt
þhehLku ¾qçk [kuéÞwt yLku Ãkkýe{kt zqçkfe ÷økkðe, s¤Lkk Ÿzk
ð{¤{kt VMkkE økÞk, «ÞíLk fhðkt Aíkkt Lkef¤e þõÞk Lkrn.
íku{ýu òÛÞwt fu Eïh EåAk ftEf swËe Au, s¤{kt ÃkÈkMkLk ðk¤e
H H HLke ºký øksoLkk fheLku þhehLku Akuze ËeÄwt.Mkkík rËðMk
ÃkAe {kA÷kt ÃkfzðkLke ò¤Úke yu{Lkwt þheh {éÞwt. s¤[h
«kýeyu íku{Lkk þhehLku ûkíke ÃknkU[kze Lk níke, ÃkÈkMkLkðk¤eLku
Mk{krÄMÚk{kt çkuXu÷wt þheh {¤e ykÔÞwt níkwt yuf ÞkuøkeLku, MktíkLku
Aksu rçkhËkðu íkuðwt íku{Lkwt y˼qík {]íÞw s¤{kt ÚkÞwt níkwt (s¤
Mk{krÄ) Eïh EåAk òýe MðEåAkyu þhehLkku íÞkøk fÞkuo níkku.
yÄo {ª[u÷e ykt¾ku. «¼w Lkk{ Wå[kh fhíkkt nkuÞ íku{ yÄo¾wÕ÷k
nkuX yuðe Þkuøk{wÿk{kt Mkki fkuEyu íku{Lkk þhehLkk ËþoLk fÞko níkkt.
©e yh®ðË ½ku»k ¼khík íku{s ÃkhËuþ{kt Mkki yu{LkkÚke
Ãkrh[eík Au. #ø÷Uz{kt MktÃkqýo yÇÞkMk Ãkqýo fÞkuo níkku. [kiË ¼k»kk
WÃkh yu{Lkwt yMkkÄkhý «¼wíð níkwt. [tÿLkøkhÚke ÃkkUrz[uhe økÞk
íÞkt {n¥kðLke MkkÄLkk þY ÚkE. Ãkwhký fk¤{kt ÃkkUrz[uhe ðuËÃkwhe
íkhefu ¾qçk «ÏÞkík níke. yøkíMÞ {wrLkLkk MkkÄLkkLkwt yrík «k[eLk
MÚk¤ íku økýkíkwt. íku{Lke MkkÄLkk yu níke fu szík¥ð{kt «fkþLkwt
yðíkhý fhðwt, yrík{LkMk [uíkLkkLku MkeÄuMkeÄe Íe÷ðk ÃkkuíkkLkk
ËunLkku WÃkÞkuøk fhðkLkwt hkÏÞwt, AuÕ÷u íku{ýu {kíkkS ({ehkt)Lku fÌkwt
fu : yk Ëun{ktÚke ¾Mke sðkLkku {U rLkýoÞ fÞkuo Au íku{ýu hkuøk yLku
{]íÞw Ãkh rðsÞ {u¤ÔÞku níkku, Þkuøk þÂõíkÚke íku{ýu fux÷eÞu ðkh
yfM{kík, hkuøk yLku {]íÞwLku nktfe fkZâkt níkkt. íku{Lku «kuMxux ø÷uLzLkwt
fuLMkh níkwt yus yhMkk{kt {nkfkÔÞ MkkrðºkeLkwt fkÞo Ãkqýo fÞwO,
þk¤kLkk ðkŠ»kfkuíMkð Ãkwhku Úkíkkt íku{ýu þheh WÃkhÚke rLkÞtºký
WXkðe ÷eÄwt yLku þhehLku íkuLke Mðk¼krðf r¢Þk Ãkh Akuze ËeÄwt,
ÃkAe yðkhLkðkh Mk{krÄ{kt Mkhe Ãkzíkkt. íkuyku MktÃkqýo òøk]ík yLku
Mk¼kLkíkkt Ãkqðof Mkwíkkt níkkt, íku{Lkkt Ëun{kt yuf ykAku ftÃk ÚkÞku,
©e yh®ðË Ãkkuíku yuf Ae yuf nkÚkLku ÃkkuíkkLkk ÓËÞ WÃkh {wõÞk
yLku Úkkuze ðkh{kt s yk Lkïh ËunLku Akuze ËeÄku. yu ytrík{ ûký
yËT¼qík níke. íku{Lkk íkuòu{Þ þheh Vhíku [kh Ãkkt[ s rþ»Þku
nksh níkkt. zkì. MkLÞk÷ yLku [tÃkf÷k÷Lkk {Míkf Ãkh {kíkkSyu
ÃkkuíkkLkku nkÚk {wfe «fkþLkk yðíkhýLkwt ËþoLk fhkÔÞwt, yrík{LkMk
«fkþ™u ykÄkh ykÃkðk Ãkkuíku Ëun{ktÚke ¾Mke økÞk níkk Mkíkík ykÃke [qõÞku Awt çkÄw s íkkhwt Au. yu ytrík{ rËðMk ykðe ÃknkUåÞku
Ãkkt[ rËðMk MkwÄe yk{ [kÕÞwt. íku{Lkk Ëun{kt {]íÞwLkk fkuE s ÷ûkýku su Mk{Þu íku{Lku {nkMk{krÄMÚk ÚkðkLkwt níkwt. íku{ýu ºkýðkh fk÷eLkwt
Ëu¾kíkkt Lk níkkt. zkì. MkLÞk÷ íku{Lkk þhehLku íkÃkkMkíkkt níkkt, yuf Lkk{ ÷E Äe{u hneLku Mkqíkkt, økwYËuðLkwt þheh yufkyuf hku{ktr[ík
{]ík þhehLku su ÂMÚkrík nkuÞ, {]íÞwLkk ÷ûkýku þheh{kt ði¿kkrLkf ÚkÞwt. ykt¾ku yÄo{wÿk{kt LkkMkkøkúu XnhkÞ, {w¾ WÃkh ÂM{ík AðkE
heíku su òuðk{kt ykðíkkt íku Lk níkkt. Ãkkt[ rËðMkLkk fkÞo ÚkÞk ÃkAe økÞw, íkuyku {nkMk{krÄ{kt «Þký fhe økÞk, íku{Lkk þhehLku M{þkLk
{]íÞwLkk ÷ûkýku Ëu¾kÞk. yLku ÃkAe ònuh fÞwO. yk{ nòhkuLkk ¼qr{ Ãkh ÷E sðkÞku, íÞkt íku{Lku yÂøLk MktMfkh ykÃkðk{kt ykÔÞku.
ÓËÞ{kt yLkku¾wt MÚkkLk {u¤ðe íkuyku {nkMk{krÄ{kt ÷eLk ÚkÞk. yk çkÄwt íku{ýu yøkkW ¼÷k{ýÚke fÌkwt níkwt yLku íku íku{s ÚkELku
økwshkíkLkk ÃkqßÞ “{kuxk”Lkk nw÷k{ýkt Lkk{Úke òýeíkkt hÌkwt.
MktíkLku fkuý Lkrn yku¤¾íkwt nkuÞ ? ¾qçk økheçkkE{kt WAhu÷k, áZ Ërûký ¼khík{kt {ËwhkEÚke Ërûký íkhV ríkhwh[w¤e Lkk{Lkk
{Lkkuçk¤ðk¤k økwY¼Âõík{kt MktÃkqýo rðïkMkwt, økwYËuðLkk ykËuþLku økk{{kt rþð WíMkðLkk Mk{Þu hkºku yuf ðkøku ©e h{ý {nŠ»kLkku
fkuE Ãký ¼kuøku Ãkk¤íkkt, ÃkkuíkkLkkt «ký Mkkxu økwY yk¿kk Ãkk¤íkkt, sL{ ÚkÞku níkku. LkkLkÃkýÚke Ä{oðkLk íÞkh ÃkAe þçkkþLkÚke {q¤
yk¾e hkík òøkúík yðMÚkk{kt «¼w M{hý [k÷íkwt. ytíkðu¤kyu [iíkLÞLkku yLkw¼ð, þhehLku ykí{k rçkLLk Au yuLkku yLkw¼ð, yk{
íku{ýu fÌkwt fu ËunLkk Ä{o ËunLku çkòððk Ëku, yu{kt rçkLk sYhe íku{ýu «Úk{s {]íÞwLkku yLkw¼ð fÞkuo, ytík Mk{Þu íku{ýu fÌkwt fu : nwt
˾÷ Lk fhðe, Ãkkuíku {nkËËoLke Ãkezk{kt ÄiÞo Äkhý fheLku hnuíkk, ykÃk MkðkuoLke ðå[u s Awt. nwt õÞktÞ LkÚke síkku yLku Mkki ¼õíkkuyu
«kÚkr{f Mkkhðkh{kt Úkkuzk MðMÚk ÚkÞk ÃkAe Ône÷[uh{kt çkuMke rfíkoLk økkðkLkwt [k÷w fÞwO, yus ÂMÚkrík{kt íku{ýu ykt¾ku ¾ku÷e yLku
yk©{Lkk ¾qýu ¾qýu Vhe Vw÷kuLku, ð]ûkkuLku, «fkrþík ÚkE, fku{¤íkkt ¼ÞwO ÂM{ík fÞwO,
yk©{Lke søÞkLku çktÄLku nkÚk òuze «u{Ãkqðfo
Ërûký ¼khík{kt {Ëw h kEÚke yu{Lke ykt¾ku{kt ykLktËLkk y©w ðnuðk
«ýk{ fÞko. íku{ýu SðLk ÷e÷k Mk{kÃík
Ërûký íkhV ríkhwh [w ¤ e Lkk{Lkk økk{{kt ÷køÞk yuf çkeòu Ÿzku ïkMk ðÄkhu fktE
fhe ËuðkLkku Ãkkfku rLkýoÞ fhe ËeÄku, íkkhe¾,
rþð WíMkðLkk Mk{Þu hkºku yu f ðkøku Lkrn, fkuE íkf÷eV Lkrn, ykt[fe Lkrn,
Mk{Þ çkÄw s Lkt˼ w kELku sýkÔÞw.t [kh ðkøÞu
©e h{ý {nŠ»kLkku sL{ ÚkÞku níkku. {]íÞwLke fkuE rLkþkLke Lkrn yLku ÃkAeLkku çkeòu
nwt {khk ËunLku Akuze ËEþ, {khk ËunLku
LkkLkÃkýÚke Ä{o ð kLk íÞkh ÃkAe ïkMk ÃkkAku Lk ykÔÞku yLku yuÍ Mk{Þu
yzfþku Lkrn yLku yu {nk«Þký ð¾íku
þçkkþLkÚke {q ¤ [i íkLÞLkku yLkw ¼ ð, ykfkþ{kt Äe{u Äe{u «fkþ Vu÷kíkku ðÄðk
{Lku çkku÷kðþku Lkrn. LkSfLkk [khÚke Ãkkt[
þhehLku ykí{k r¼LLk Au yu L kku ÷køÞku yLku Ãkrðºk yhwýk[÷Lkk rþ¾h
sýkLku ytrík{ MktMfkh fhðkLke Mkq[Lkk
yLkw ¼ ð, yk{ íku
{ ýu «Úk{s {]í Þw
L kku ÃkkA¤ rð÷eLk ÚkE økÞku. yu{ fnuðkÞ Au fu
ykÃke, AuÕ÷u “ nrh HLkku” ºký ðkh
yLkw ¼ ð fÞku o
, yt ík Mk{Þu íku
{ ýu fÌkw t Auf {ÿkMk MkwÄe yu «fkþLkk ½ýk ÷kufuyu
Wå[kh fhíkkt fhíkkt ykt¾ku MkËkLku {kxu {ª[e
fu : nwt ykÃk MkðkuoLke ðå[u s Awt. nwt ËþoLk fÞko níkkt. íÞkh çkkË íku{Lkk þhehLku
ËeÄe.
õÞktÞ LkÚke síkku yLku Mkki ¼õíkkuyu Ÿzku ¾kzku ¾kuËe Mk{krÄ ykÃkðk{kt ykðe,
©e hk{f] » ý Ãkh{nt M kÚke fku ý
rfíkoLk økkðkLkwt [k÷w fÞwO íku{Lke Mk{krÄ WÃkh fk¤w rþð÷ªøk MÚkkrÃkík
yòý nþu ? yLkuf Mkt«ËkÞ, Ä{oLke WÃkkMkLkk{kt Ãkqýoíkk {u¤ðe, fhðk{kt ykÔÞwt.
{nkfk÷eLkku Mkkûkkífkh, søkíkLku rððufkLktË Mðk{e suðk «¾h [iíkLÞ {nk«¼w suyku «u{kyðíkkh íkhefu Mkkhk ykuheMMkk{kt
MktíkLke ¼khíkËuþLku ¼ux,¼ihðe çkúñkýeÚke íkktrºkf MkkÄLkk, Mk{krÄ çktøkk¤{kt f]»ýLke (f]»ýLkk{Lke) ÄqLk ½hu½hu {[kðe níke. íku{Lke
yðMÚkk, íkku í kkÃkw h e MkkÚku rLkøkw o ý Mkøkw ý MkkÄLkk, {kP MkkÚkuLkk çkÄks rËÔÞÃkkºkkuyu ÃkkuíkkLkk þhehLku swËe swËe heíku Akuzâwt
þkhËk{rýËuðeLkwt MkkrLkæÞ, yufyufÚke [rzÞkíkk MkkÄfku, MkkiLke níkwt. {nk«¼wyu yLkuf SðkuLkku WØkh fhe «u{¼ÂõíkLkwt ËkLk ykÃÞwt
MkkÚku íkuyku rËÔÞ«u{ Ëk¾ðíkkt, çkÄk MkkÄfkuLku {kíkk suðku «u{ níkwt. íku{Lke y÷kirff ÷e÷kLkwt ðýo fhðk ðkýe ykuAe Ãkzu, su{Lkk
ykÃkíkkt, íku{Lke Ëhuf «fkhLke Ëu¾hu¾ hk¾íkkt, íku{Lke {w~fu÷eykuLku y˼qík [rhºkkuLku «u{¼ÂõíkLkwt ðýoLk fhðwt yþõÞ Au. ytrík{
Ãkkuíku Äkhý fhe Ãkkuíku ¼kuøkðe ÷uíkkt íkuykuLke þkherhf Ãkezk Ãký Mk{Þu íkuyku rËÔÞ [rhºk fhe søkLLkkÚk«¼wLkk MðYÃk{kt MktËunu
Ãkkuíku ¼kuøkðíkkt. Mkki MkkÄfLku Ônk÷ fhe hk¾u÷ yLku LkhuLÿLkkt {kuZu Mk{kÞ økÞk. íku{Lkk ÃkíLke suyku ÃkkA¤Úke (rð»ýwr«Þk) íku{Lkk
nkÚk Vuhðe íkuyku {kPLku «kÚkoLkk fhe fnuíkkt fu nðu {Lku WÃkkze ÷u. ½h Mkk{uLkk f]»ý {trËhLkk fkü MðYÃk{kt MkËunu Mk{kÞ økÞk.
øk¤kLkk fuLMkhLke yrík Ãkezk ÃkkuíkkLku Lk níke Ãký MkkÄfku çknw {uðkzLke {ehkÚke Mkki Ãkrh[eík Au. íkuyku f]»ý¼Âõík{kt {Mík
Ëw:¾e hnuíkk suÚke {kPLku «kÚkoLkk fhe. yk yhMkk{kt LkhuLÿLku hnuíkkt, f]»ý íku{Lke MkkÚku Mkøkwý Mkkfkh MðYÃku h{ý fhíkkt AuÕ÷u
rLkŠðfÕÃk Mk{krÄ «kÃík ÚkE níke. ÃkkuíkkLkk {]íÞwLke yøkkW òý íkuyku îkrhfkLkk f]»ý{trËh{kt MkËunu íku{Lkk MðYÃk{kt Mk{kÞ økÞk.
Úkíkkt íku{ýu ykX fu Lkð rËðMk Ãknu÷k Ãkt[køk{ktÚke ©kðýLke {nkhk»xÙLkk íkwfkhk{ MkkiLke ðå[u rfíkoLk fhíkkt fhíkkt Ãkt[{nk¼qík{kt
Ãk[eMk{e (9{e ykuøkü) ÃkAeLke ríkrÚkyku ðkt[ðkLkwt òuøkeLkLku fÌkwt. yá~Þ ÚkE økÞk níkkt. fçkeh Mkknuçku ytrík{ Mk{Þu þeh Akuzâwt
yk yhMkk{kt LkhuLÿLku ÃkkMku çkuMkkzâku yLku íku{Lkk íkhV òuíkkt s íÞkhu rnLËw, {wMk÷{kLkLkk rððkËÚke íku{Lkwt þçk Vq÷ku{kt VuhðkÞ
íkuykuLku Mk{krÄ ykðe økE. íÞkh ÃkAe økwYËuð çkkuÕÞk nwt íkLku MkðoMð økÞwt. çktLku fku{Lkk {kýþkuyu yÄkoyÄko Vq÷ku ðnU[e ÷ELku yÂøLk

1-157
MktMfkh ykÃke íÞkt Mk{krÄ {trËh çkLkkÔÞwt ßÞkhu {wMk÷{kLkkuyu
fçkh{kt Ëkxe ytrík{ rðÄe Ãkqýo fhe. yuf MkqVe Mktík Ÿx ÷ELku sE
hÌkkt níkkt. huíke Ãkh [k÷íkkt [k÷íkkt ¾wËkLke çktËøke{kt {Mík níkk
y[kLkf ð]Øk †e MkkÚku yÚkzkÞk yuLkk nkÚk{kt hnu÷e íkÃku÷eLkwt íku÷
Zku¤kÞ økÞwt, yu Mºkeyu ¾qçk yk¢tË fÞwO. MktíkLku ËÞk ykðe {kxeLku
Lke[kuðe íku÷Lkwt Ãkkºk ¼he ËeÄwt. yk ð¾íku {kxeyu fÌkwt fu íku {Lku
Lke[kuðe Au yk¾hu íkwt {khk{kt s ykðeLku Mk{kðkLkku Aku Lku ? íÞkhu
nwt íkLku òuE ÷Eþ. íÞkhu Mktíku fÌkwt fu : íkkhk{kt ykðw íkkuLku. yk{
íkuyku ytík Mk{Þu Ÿx MkkÚku ykfkþ{kt QzeLku Ãkt[¼qík{kt þhehLku
rð÷eLk fhe ËeÄwt. yk{ ¼khík¼hLkk MktíkkuLkk {nk«Þký òuðkLku
òýðk òuEyu íkku {kuxku ˤËkh økúÚt k h[kÞ. yu{Lke y{kÃk þÂõíkLkku
íkkøk ¼÷k ykÃkýu fu{ fkZe þfeÞu ?
yu{ fnuðkÞ Au fu nk÷{kt røkhLkkh, rn{k÷Þ yLku ykçkwLkk
ÃkðoíkkuLke økwVk{kt, çkeò ËrûkýLkk økwÃík MÚk¤ku{kt nòhku ð»koÚke
æÞkLk{kt çkuXu÷k {nkÃkwhw»kkuLku Þkuøkeyku çkehks{kLk Au. ríkçkux rhrØ
rMkrØLke MkkÄLkk {kxu ykøk¤ Au. fhkxu-fqøkVq ÞkuøkLke, yufkøkúíkkLke
MkkÄLkk s Au. ykðe yËT¼qík MkkÄLkk, ykÃkýk yËT¼qík økútÚkku,
MkkrníÞ, f÷k yLku Mktøkeík ÃkkA¤ Ãkrù{Lkk ÷kufku økktzk Au. ßÞkhu
ykÃkýu íku{Lke rçk¼íMkLku øktËe MktMf]ríkLku yufË{ yÃkLkkððk ÷køÞk
Aeyu. yk ¼qr{ s yuðe Au fu ßÞkt MkkiÚke ðÄkhu Mktíkku, Þkuøkeyku,
{nkÃkwhw»kku, íkíð®[íkfku ÚkÞk Au. [kuðeMk yðíkkh Ãký ¼khík
¼qr{{kt «økxâk níkkt. yk Ëuð¼qr{ ÞkuøkeLke ¼qr{, Ãkrðºk
{wLkeykuLke ¼qr{, Mkíke-þqhkLke ¼qr{ fnuðkÞ Au. ßÞkt y®nMkk,
1-158
þktrík, Mktíkku»k, MkËTøkwýku Ãkk{e þfkÞ Au, EåAk {]íÞwLku Ãkk{e þfkÞ
Au. økktÄeS, Mkw¼k»k, LknuY, þkMºkeS, MkhËkh ðÕ÷¼¼kE yLku
yuðk fux÷kÞ {nkLkw¼kðku yk Ähk{kt «økxâk Au.
ykÃkýu {kLkðLku søkíkLke {kÞkLkk ¼uËLku òýe, Mkw¾ fu
Ëw:¾YÃk MktMkkhLku yÕÃk{kLke, EïheÞ þÂõík{kt rðïkMk hk¾e
{kun, {kÞkLku {{íkkÚke ÃkkuíkkLkk {LkLku ðk¤eLku áZ {Lkkuçk¤ fhe
Eïh «krÃík yus Mkðo©uc {]íÞw÷kuf{kt fkÞo Au. {]íÞwLku MkíkíkT ÞkË
fhe Eïh¼Âõík{kt r[¥kLku MktÃkqýo ÷økkðe Ëuðwt òuEyu. {kLkð Ëun
ðzu çkÄe s MkkÂ¥ðf ðMíkw {u¤ðe þfkÞ Au. {]íÞwyu MkLkkíkLk MkíÞ
Au. yu Mkkiyu Lk¬e òýe ÷uðkLkwt Au. Ët¼ fu ynt, ¼kiríkf þÂõíkÚke
{]íÞwLku Síke þfkíkwt LkÚke suýu {]íÞwLku SíÞwt Au íku Võík Mktíkkuyu,
Ãkh{ntMkkuyu s SíÞwt Au. yuðk Mkðuo RríknkMkLkk ÃkkLku y{h ÚkÞk
Au, su{Lke y{høkkÚkk sLk Mk{ks{kt fkÔÞ, ¼Âõík fkÔÞku, rfíkoLkku,
Lku ÞþøkkÚkk MðYÃku ÓËÞ{kt økwtsu Au, suýu {]íÞwLkwt hnMÞ òÛÞw íkuýu
Mkðo òÛÞwt Au. SðÚke rþð¥ð, rþð¥ðÚke Mk{krÄ, Mk{krÄÚke
{nkMk{krÄLke Þkºkk{kt ÷køke økÞk Au. {nkMk{krÄ fu {nkrLkðkoý
yus yu{Lke rLkòLktË, y¾tzkLktË, ykí{kLktËLke y{høkkÚkk Au.
Mkt˼o :
- ©e{ËT ¼økðËT økeíkk - íkw÷Mkef]ík hk{kÞý - ©e{ËT ¼køkðík -
MktíkkuLkk SðLk [rhºk - MkíkTMktøk Mk¼k
yu-14, nrhyku{ MkkuMkkÞxe, h{uþLkøkh ÃkkMku, ELzeÞk fku÷kuLke,
X¬hçkkÃkkLkøkh hkuz, y{ËkðkË-382 350.
{ku : 9979903014
 ÞwðkLk ©e yhrðLËLke rðãk«erík
ÞwðkLk ©eyhrðLËLke rðãk-WÃkkMkLkk {wÏÞ çku MÃkü
Äkhk{kt ðnuíke sýkÞ Au. (1) 7 ð»koLke ðÞu íku{Lkk rÃkíkkLke
EåAkÚke, íkuyku ykE.Mke.yuMk. Úkðk #ø÷uLz økÞk yLku [kiË ð»ko
íku{ýu íÞkt rðãk yÇÞkMk{kt ðeíkkÔÞkt íkuLku ykÃkýu ‘yÃkhk’ rðãk
fneþwt. (2) yÇÞkMk Ãkwhku fhe íkuyku 1893{kt ðzkuËhk ykÔÞk
yLku ynª ÷øk¼øk Mkkzkíkuh ð»ko {nkhkò MkÞkShkð økkÞfðkzLke
{wÕfe Mkuðk{kt yLku ÃkAe íku ð¾íkLke ‘çkhkuzk’ fku÷us {kt «Úk{
£uL[ ¼k»kkLkk yLku ÃkAe ytøkúuS ¼k»kkLkk «kæÞkÃkf yLku fk{[÷kW
r«ÂLMkÃkk÷ íkhefuLke Mkuðk{kt ðeíkkÔÞkt. yk Mk{ÞLke rðãk WÃkkMkLkk
Lku ykÃkýu ‘Ãkhk’ rðãkLke WÃkkMkLkk íkhefu òuE þfeyu.
(1) rÃkíkk zkì. f]»ýÄLk ½ku»k, íku{Lku ÃkqhuÃkqhk ytøkúus suðk
rMkrðr÷ÞLk çkLkkððk {køkíkk níkk. íkuÚke íkuyku #ø÷uLz{kt su
fwxwtçk{kt hÌkkt, íkuLku íku{ýu fzf Mkq[Lkk ykÃku÷e fu ©eyhrðLËLku
fkuE ¼khíkeÞ ÃkwMíkf fu ÔÞÂõíkLkku MktÃkfo Úkðk Lk Ëuðku. íkuyku 1889
Úke Ãkkt[ ð»ko ÷tzLkLke MkuLx Ãkkì÷ Mfw÷{kt ¼ÛÞk. íku{Lke fwþkøkú
çkwrØLku fkhýu Ëh ðhMku íkuyku «Úk{ ykðíkk yLku ELkk{ku íkÚkk
Mfku÷hþeÃkku Síke ÷uíkk. yk ð»kkuo Ëhr{ÞkLk rþûkfkuLke {ËËÚke
íkuyku £uL[, ÷urxLk, økúef, MÃkuLkeMk yLku Exk÷eÞLk ¼k»kkyku
þeÏÞk. ÃkAe íkku ÞwhkuÃkLkk MkkrníÞLke yuf yk¾e ËwrLkÞk íku{Lke
Mkk{u ¾w÷e økE. fku÷us{kt ÃknkU[íkkt MkwÄe{kt íku{ýu nku{h, ðSo÷,
r{ÕxLk, Ëk’Lkuík, fexMk, þu÷e yLku MkuõMkÃkeyhLke y{h f]ríkyku
ðkt[e Lkk¾e. ÞwhkuÃkLkk hk»xÙðkËe ¢kÂLíkfkheyku {uÍeLke, økuheçkkÕze
íkÚkk ykÞ÷uoLzLkk ðehkuLkkt SðLk [rhºkku{ktÚke íku{Lku ¼khíkLku ¢kÂLík
îkhk Mðíktºk fhðkLke «uhýk {¤e. ynª íku{Lke {kir÷f fkÔÞ
MksoLkLke þÂõík «Úk{ ð¾ík ¾e÷e. íkuyku ytøkúS u {kt MkkuLkuxku ÷¾íkk.
íku{ktLkkt fux÷ktf ÷tzLkLkk yuf Mkk{rÞf{kt «økx Úkíkkt. ykx÷e ÞwðkLk
ðÞu íku{Lku ytøkúuS fkÔÞþkMºkLkk ‘nuõÍk{exh’ suðk fXeLk økýkíkk
AtË Ãkh «¼wíð «kÃík ÚkÞwt. 1890{kt 18 ð»koLke ðÞu íkuyku
Mfku÷hþeÃk {u¤ðe furBçkús rðïrðãk÷Þ{kt Ëk¾÷ ÚkÞkt yLku
çke.yu. {kt ‘ykuLkMko’ ÚkðkLkk rð»kÞku hk¾e íkuyku çke.yu. (ykuLkMko)
ÚkÞk. MkkÚku MkkÚku íku{ýu, ÃkkuíkkLkk rÃkíkkLke EåAk
«{kýu, ykE.Mke.yuMk. {kxu íkiÞkhe fhe yLku
÷ur¾ík Ãkheûkk{kt MkkiÚke ðÄw økwý {u¤ÔÞk. yk çkÄk
yÇÞkMkLku ÷eÄu íku{Lkkt {Lk-çkwrØ, rðþk¤,
ÃkrhÃkõð, Mk{íkku÷ yLku ði¿kkrLkf yr¼øk{ðk¤kt
çkLÞkt. íku{ýu Ãkkuzt[uhe{kt su økútÚkku ÷ÏÞk íku {kxu
yk sYhe níkwt.
Ëhr{ÞkLk{kt rÃkíkkLku ¼khíkLkk ytøkúòu ytøku
½ýk fzðk yLkw¼ðku ÚkÞk níkk. íkuyku ¼khíkeÞ
ðíko{kLkÃkºkku{ktÚke ytøkúòuLke, ¼khíkLkwt þku»ký,
íku{Lke ¢qhíkk yLku òunwf{e ytøkuLke fkÃk÷eyku
1-159
- «rðý yu{. ði»ýð
©eyhrðLËLku ÷tzLk {kuf÷íkk. íku ðkt[e ÃkkuíkkLke {kík]¼qr{ yLku
ËuþðkMkeyku Ãkh swÕ{ økwòhLkkh rçkúxeþhkuLke Lkkufhe Ãkh íku{Lku
LkVhík ÚkE. íkuÚke íkuyku ½kuzuMkðkheLke Ãkheûkk{kt çku çku ðkh økuhnksh
hne ykE.Mke.yuMk.{kt LkkÃkMktË ÚkÞk. íku{ýu fuBçkúesLke çke.yu.
ykuLkMkoLke rçkúxeþhkuLke WÃkkrÄ ÷uðkLkku Ãký ELfkh fÞkuo.
nðu íku{Lku ¼khík ÃkkAk VhðkLkwt níkwt. Ãkhtíkw íku{Lke ÃkkMku Lk
níke fkuE WÃkkrÄ fu «{kýÃkºk. Ãký ¿kkLk íkku níkwt s Lku ? ¿kkLkLku
÷eÄe s ‘rðîkLkku Mkðoºk ÃkwòÞ’ Au. ¼khík{kt Lkkufhe õÞkt fhðe ?
òuøkkLkwòuøk, yÚkðk fnku fu «¼wf]ÃkkÚke s, íku Mk{Þu ðzkuËhkLkk
{nkhkò MkÞkShkð økkÞfðkz #ø÷uLz ykðu÷k. íkuyku ¾qçk
«økríkþe÷ rð[khLkk níkk yLku fkuE ykE.Mke.yuMk. yrÄfkheLku
ÃkkuíkkLkk hksðneðx{kt ÷kððk EåAíkk níkk. ©eyhrðLËLku íku{Lkk
yuf «þtMkf îkhk yk çkkçkíkLke ¾çkh Ãkze. íkuyku yhS MkkÚku
{nkhkòLku {éÞk. çkÄe MkíÞ nfefík sýkðe. ©e yhrðLË
ykE.Mke.yuMk. íkku níkk s, ¼÷u íku{ýu íkuLkwt «{kýÃkºk {u¤ÔÞwt
Lkrn. íku{Lke {w÷kfkíkÚke Mktíkku»k Ãkk{e {nkhksu íku{Lku ðzkuËhk
hkßÞLkk {wÕfe yrÄfkhe íkhefu rLk{ýwf ykÃke. Ãkøkkh Lk¬e ÚkÞku
{krMkf Yk. 200. íku{Lku íkwhík ðzkuËhk sE fk{ þY fhðkLkwt
níkwt. íkuÚke ©e yhrðLËu {wtçkE síke Mxe{hLke xefex ÷eÄe yLku
íkk. 6 Vuçkúwykhe 1893Lke hkus íku{ýu {kík]¼qr{ ¼khíkLke ¼qr{
Ãkh {wtçkE{kt Ãkøk {qõÞku ½uh f÷f¥kk sðkLkku Ãký Mk{Þ Lk níkku
íkuÚke íkuyku xÙuLk îkhk {wtçkEÚke ðzkuËhk ykÔÞk. íkk. 8 Vuçkúwykhe
1893Lke Mkðkhu yk ¼krð {nkÃkwhw»kLke [hýÄq¤Úke økwshkíkLke
Ähíke ÃkkðLk ÚkE.
©e yhrðLË økwshkík{kt (¾kMk íkku ðzkuËhk{kt) Mkkzkíkuh
ð»ko hÌkkt. íkuyku ¼khíkLkk fkuE Ãký hkßÞ{kt, sL{¼qr{ çktøkk¤
Mkrník, ykx÷kt çkÄkt ð»kkuo hÌkkt LkÚke. nk, ÃkkUrz[uhe{kt íkuyku 40
ð»ko hÌkk, Ãký íku íkku £uL[ MktMÚkkLk níkwt, yk{ økwshkíkLkw yu Ãkh{
Mkki¼køÞ fnuðkÞ fu SðLkLkkt ©uc ð»kkuo - 21 Úke 35 ð»ko -
økwshkík yk {nkÃkwhw»kLke rðãk WÃkkMkLkkLke íkÚkk f{oLke ¼qr{
hÌkwt. íkuÚke ©e yhrðLË íkku ykÃkýk s Au.
$ø÷u L z {ku f ÷íkkt L ke MkkÚku s íku { Lku
¼khíkeÞíkkLkku MÃkþo Ãký Lk ÷køku íkuðe fzf Mkq[Lkk
níke. nðu, su fkÞo {kxu íkuyku Ãk]Úðe Ãkh ykÔÞk
níkk, íkuLkku Ãkkfku ÃkkÞku Lkk¾ðkLkku þw¼kht¼
ðzku Ë hk{kt ÚkÞku . sL{Úke ¼khíkLke
ykæÞkÂí{fíkkLkk MktMfkhku íku{Lkk ÷kune{kt íkku níkk
s. íkuyku $ø÷uLzLkkt Íkf-Í{k¤ ¼Þko þnuhe
SðLk{kt 14 ð»ko hÌkkt, Ãkhtíkw íÞktLkk ¼kiríkf
SðLkLkku íku{Lkk ÓËÞLku MÃkþo Ãký ÚkÞku Lk níkku.
íkuyku Mð¼kðu, MktMfkhu, ðkýe, rððuf, ðíkoLk{kt
Lk¾þe¾ ¼khíkeÞ s hÌkk.
ðzkuËhk{kt ½ýkLku LkðkE ÷køke níke
fu íku{Lkku Ãknuhðuþ, ¼kusLk, xuðku
rðøkuhu, #ø÷uLz hÌkk Aíkkt, yuf
¼khíkeÞLkkt s hÌkkt níkkt. íkuyku
Mð¼kðu Lk{ú, þkLík, ykuAk çkku÷k
yLku yufktíkr«Þ níkk. ÞwðkLk ðÞu
Ãký ÃkiMkk çkLkkððkLke fu ÃkË«krÃíkLke
fkuE yu»kýk íku{Lkk{kt níke s Lknª. ðzkuËhk rLkðkMk ËhBÞkLk
íkuyku, þYykík{kt swËkt swËkt LkkLkkt ¼kzktLkkt {fkLk{kt hÌkk níkk.
nk÷ ËktzeÞk çkòh{kt íku{Lkwt hk»xÙeÞ M{khf ‘©e yhrðLË rLkðkMk’
Au, íku {nkhkò MkÞkShkðu ÷øk¼øk 1900{kt çktÄkÔÞwt níkwt. íku
¾kMkehkð òËðLkk çktøk÷k íkhefu òýeíkwt níkwt. íkuLkk WÃkhLkk
ykuhzkyku ©e yhrðLË, yÇÞkMk {kxu, íkÚkk ¼kusLk yLku rLkðkMk
{kxu ðkÃkhíkkt. íkuykuyu hMkkuE çkLkkððk yuf {nkhk»xÙeÞLk hMkkuÞku
hkÏÞku níkku. íku íke¾e hMkkuE çkLkkðu. Ãkhtíkw ©e yhrðLË íkku ¾kLk-
ÃkkLkLke çkkçkíkku{kt íkÆLk rLk:MÃk]n níkk. íkuyku ÷ku¾tzLkk Ãk÷tøk Ãkh
yuf [xkE ÃkkÚkheLku MkqE síkk. íku{Lkk yuf rðãkÚkeoyu, yk rðþu
ÃkqAíkkt, íku{ýu sýkÔÞwt níkwt, “ykÃkýkt þkMºkku fnu Au fu çkúñ[kheyu
fXý ÃkÚkkhe{kt Mkwðwt. nwt nsw çkúñ[khe s Awt Lku ?” íku{Lku ðzkuËhkLkk
økkÞfðkze [÷ýLkk rMk¬kLkk YÃk{kt ºký {kMkLkku Ãkøkkh yuf MkkÚku
{¤íkku. íkuyku yuf {kuxe íkkþf{kt çkÄk rMk¬k hk¾u yLku su{ sYh
Ãkzu íku{ ðkÃkhu. fkuEyu íku{Lku ÃkqAâwt fu “ík{u ÃkiMkkLkku rnMkkçk fu{
hk¾íkk LkÚke ?” íku{ýu fnu÷wt fu “{khku rnMkkçk ¼økðkLk hk¾u
Au.”
ÃkiMkk ytøkuLke íku{Lke ¼kðLkk yu níke fu ÔÞÂõíkyu ÃkkuíkkLkk
rLk¼kð sux÷k ÃkiMkk hk¾e, çkkfeLkk Ëuþ Mkuðk {kxu ykÃke Ëuðk
òuEyu. íku{Lkk ¼khík ÃknkU[íkkt Ãknu÷kt s rÃkíkkLkwt yðMkkLk ÚkÞu÷wt.
½hLke ykŠÚkf ÂMÚkrík yíÞtík ¾hkçk níke. íkuÚke çktøkk¤{kt hnuíkkt
íku{Lkkt rçk{kh {kíkk yLku çknuLk {kxu íkuyku rLkÞr{ík ÃkiMkk {kuf÷íkk.
ÃkøkkhLkku ÷øk¼øk yzÄku ¼køk íkuyku Ëuþ Mkuðk {kxu y÷øk hk¾e
÷uíkk yLku çkkfeLkk ÃkiMkk, Ëh {kMku {wtçkEÚke ÚkkufçktÄ Lkðkt ÃkwMíkfku
{tøkkððk{kt ðkÃkhíkk. yk níke íku{Lke ÃkiMkkLke ÔÞðMÚkk. yk{
íkuyku hkuStËk SðLk{kt ykæÞkÂí{f Ãkwhw»k çkLkíkk síkk níkk.
$ø÷uLzÚke s íku{Lku økktzku ðkt[Lk þku¾ níkku, íku ðzkuËhk{kt rðfMÞku.
nðu íku{Lkku ‘Ãkhk’ rðãk {u¤ððkLkku íkçk¬ku þY ÚkkÞ Au.
fËk[ íkuÚke s, fËk[ Ãkh{ «¼wyu íku{Lku, fku÷f¥kk{kt Ãkrhðkh,
Mkøkktyku, r{ºkku, Lkkufhe ykrËLkk rðûkuÃk rðLkk ðzkuËhkLkk þktík
ðkíkkðhý{kt {wfe ykÃÞk nþu. ynª íkuyku «kÞ : yuf÷k s hnuíkk.
íku{ýu Mkki «Úk{ MktMf]ík ¼k»kkLkku òíku s yÇÞkMk þY fÞkuo. -
ðirËf MktMf]ík yLku rþü MktMf]ík çkLLku. íku{kt íku{ýu ytøkúus rðîkLkkuLkkt
ÃkwMíkfkuLke {ËË Ãký Lk ÷eÄe. þYykík{kt íku{ýu ÉøðuË,
WÃkrLk»kËku, ðkÂÕ{fe hk{kÞý, {nk¼khík íkÚkk {nkfrð
fkr÷ËkMkLkkt ‘rð¢{kuðoþeÞ{’, ‘h½wðtþ’ yLku ‘{u½Ëqík’Lkku yÇÞkMk
fÞkuo. íku{ýu ‘{nk¼khík’, ‘h½wðtþ’ yLku ‘{u½Ëqík’Lkk fux÷kf
1-160
&÷kufkuLkku ÃkkuíkkLke heíku ytøkúuS{kt
y™wðkË fÞkuo.
Ëuð-røkhk MktMf]ík yLku íku{k
tÔÞõík ÚkÞu÷k ¼khíkeÞ MktMf]ríkLkk
yËT ¼ w í k ykæÞkÂí{f rð[khku L kk
yÇÞkMkÚke Ëu þ Lkk «k[eLk {nkLk
ðkhMkkLkwt Ãknu÷e ðkh ík{Lku «íÞûk ËþoLk
ÚkÞwt. MkkÚku MkkÚku íku{Lkwt ytøkúuS{kt fkÔÞ-
÷u¾Lk [k÷w hÌkwt. Ãkhtíkw íku{kt ¼khíkeÞ Ãkkºkku yLku WL{u»kku «ðu~Þkt.
íku{Lkkt MkkuLkuxkuLkku «Úk{ Mktøkún ‘Songs to Martilla’ 1895{kt
yLku ytøkúuS ðýoLkkí{f fkÔÞ ‘Urvashi’ 1898{kt «fkrþík
ÚkÞkt. íku{ýu yuf ‘Love and Death’ Lkk{Úke ytøkúuS{kt
‘nuõÍk{exh’{kt yuf ÷ktçkw fkÔÞ 1899{kt «økx fÞwO. ‘Love
and Dath’ Lkwt ðMíkw, MkkrníÞfkhkuLkku su nt{uþLkku r«Þ rð»kÞ
hÌkku Au íku - “{]íÞw Ãkh «u{Lkku rðsÞ” - níkwt. íku{Lkkt «ÏÞkík
ytøkúuS {nkfkÔÞ ‘Savitri’Lkwt rð»kÞ-ðMíkw, shk y÷øk heíku Ãký,
yks Au, Ãkhtíkw ‘Savitri’ ÷u¾LkLkku «kht¼ ÃkkUrz[uhe{kt ÚkÞku níkku.
yk{ ykÃkýu òuEyu Aeyu fu, íkuyku fkuE YûkÞkuøke Lk níkk, íkuykuLku
SðLk{kt hMk níkku, íkuÚke s íkuyku Auðx MkwÄe frð s hÌkkt. íku{Lku
ÉøðuËLkku ÞwhkuÃkeÞ rðîkLkku fhíkkt swËku s ykæÞkÂí{f yÚko «kÃík
ÚkÞku. yk{, ¼krð{kt íku{ýu su, ‘ÃkqýoÞkuøk’ ykÃkðkLkku níkku íkuLkku
Ãkkfku ÃkkÞku íku{Lku ðuË-WÃkrLk»kËku{ktLke Ér»kykuLke MkkÄLkk{ktÚke
{¤e ykÔÞku. ¼khíkLkkt ©]rík, M{]ríkykuLkk yÇÞkMk ÃkAe,
ðzkuËhk{ktÚke s íku{Lkwt SðLk Þkuøk íkhV ð¤ðkLke þYykík ÚkE.
íkuLkku íkkífkr÷f nuíkw, íku{Lku ytøkúuòu Mkk{u økwÃík ¢kÂLíkfkhe «ð]r¥k
{kxu çk¤Lke, þÂõíkLke sYh níke - íku níkku. ËuþLke ykÍkËe yu
yuf{kºk, íku ð¾íku, íku{Lkku SðLk{tºk níkku. «¼w-«krÃík {kxu, íku
ð¾íku, íku{Lkku Þkuøk Lk níkku.
yuðk{kt 1905{kt çktøk¼tøk ÚkÞwt. íkuÚke ytøkúuòu Mkk{u Mk{økú
çktøkk¤{kt sLkyktËku÷Lk þY ÚkÞwt. yk Mk{ÞLku ÞkuøÞ yðMkh økýe
©e yhrðLËu 1906{kt {nkhkòLke Lkkufhe{ktÚke hkSLkk{wt ykÃke,
fku÷f¥kk{kt hne yktËku÷LkLku Ãkqýo MðkíktºÞLke ÷zík çkLkkððk, ¾wÕ÷e
heíku hksfkhý{kt ÍtÃk÷kÔÞwt. ðzkuËhkLku AuÕ÷kt ðtËLk fhe íkk. 17
swLk 1906Lkk hkus ðzkuËhk Akuzâwt. ynª íku{Lke ‘Ãkhk’ rðãkLke
WÃkkMkLkk Ãkwhe ÚkE.
økwshkíkLkwt yLku ðzkuËhkLkwt yu Ãkh{ Mkki¼køÞ Au fu íkuLkk Ãkh
©e yhrðLËLkk y{ku÷ ykí{kLke {wÿk ytrfík ÚkE Au.
Mkt˼o :
1. Shri Aurobindo in Baroda. ©e yÃkqðo r÷r¾ík ytøkúuS ÃkwMíkf 2.
India’s Rebirth : ©e yhrðLËLkkt ÷¾kýku{ktÚke. 3. {nkÞkuøke ©e
yhrðLË : ßÞkuríkçknuLk ÚkkLkfeLkwt ÃkwMíkf. 4. Açkeyku : ©e yhrðLË yk©{,
ÃkkUrz[uheLkk MkkisLÞÚke.
yu-1/18, Ãkt[híLk yuÃkkxo{uLxMk,
‘MktËuþ’ «uMk hkuz, çkkuzfËuð,
y{ËkðkË - 380054
 Ër÷ík MkkrníÞ{kt Mkkihk»xÙLkwt «ËkLk
ytÄkhkLku ík{u ytsr÷{kt Ãke ÷eÄkt,
Lkðk MkqÞoLku WøkðkLkkt ykðknLk ËeÄkt !
‘A yûkhLkwt Lkk{’ frððh h{uþ Ãkkhu¾Lke yk MkËkçknkh
fkÔÞ ÃktÂõíkyku Au, su Ër÷íkkuLkk {Mkenk, ðtr[íkku - þkur»kíkku -
rLkçko¤kuLkk íkkhýnkh, ¼khíkhíLk zkì. çkkçkkMkknuçk yktçkuzfhLku
©Øktsr÷ YÃku rLkYÃkkE níke.
fkuE yuf økk{{kt (LkËeLkk Ãkx{kt Ër÷íkkuyu yzËLkk Ãkqík¤kt
Ëkxâkt nkuðkLke ytÄ©Øk «urhík þtfkLkk fkhýu) fku÷uhk-{hfe Vkxe
LkeféÞku nkuðkÚke, çkË÷ku ÷uðk økk{ yk¾wt yufXwt ÚkE ykX-ËMk
Ër÷íkkuLke ÷kþku Zk¤e Ëu Au, íÞkhu yu ÷kþkuyu su «&™ fÞkuo níkku íku
Ãký frð h{uþ Ãkkhu¾Lku çknw s ztÏÞku níkku yLku íkuyku frðíkk fhe
çkuXk níkk :
‘y{uÞ fku÷uhk{kt {Þko.
yzËLkk Ãkqík¤kt fkuýu Ëkxâk Au LkËe{kt ?’
yu ðkíkLku AºkeMk ð»ko ðeíÞk Au.
yu «&™ -
÷kþkuyu ÃkqAu÷ku «&™
nsw Akíkeyu [tÃkkÞu÷ku Au,
çknw zt¾u Au yu
çknw zt¾u Au.
Mkkihk»xÙLke ðkík Úkíke nkuÞ íÞkt ‘{u½kýe’ yLku ‘fkøk’Lku íkku
¼q÷kÞ s fu{ ? ‘hk»xÙeÞ þkÞh’Lkwt rçkhwË Ãkk{u÷k {u½kýe,
Mkk{tíkþkne - hsðkze íkuðhðk¤e ¼qr{ Mkkihk»xÙ{kt sLBÞk-WAÞko
nkuðk Aíkkt, {q¤¼qík heíku yuf Mkk[k MktðuËLkþe÷ {kLkðe nkuðkLkk
fkhýu, Ër÷íkku-ÃkerzíkkuLkkt Ëw:¾-ËËo, ÞkíkLkkyku yu{Lkkt MksoLk{ktÚke
çknkh fu yAqík hne þõÞkt LkÚke.
yksu ßÞkhu ‘Ër÷ík MkkrníÞ’Lkku yLku yu{ ‘Ër÷ík’ Mkt¿kkLkku
fux÷kf ÷kufku rðhkuÄ fhíkkt òuðk {¤u Au íÞkhu {u½kýeLke Auf
1935Lke ‘ÞwøkðtËLkk’ fkÔÞ MktøkúnLke yk ÃktÂõíkyku yuðkykuLku
yuf Mkçkf yLku «íÞw¥kh Mk{e sýkÞ Au :
y{u ftxfLkku ÃkwrLkík íkks Ãknuhe rþh Ãkhu,
yks Ãkerzík Ër÷íkkuLkwt hks h[ðkLku ykÔÞkt.
y{u swøk swøk fuhkt ftøkk÷, ¼ktøke LkhfkuLkk îkh,
Ëuíkkt ztøk yufíkk÷, Ähíke Ãkh ykÔÞkt.
hkýÃkwh (Mkkihk»xÙ)Lkk Ër÷ík ½wzku yLku LkÚkw íkqheLkkt
yk¾uyk¾kt hu¾kr[ºkku {u½kýeLkk MkkrníÞ{kt òuðk {¤u Au, íkku
MkkÚku MkkÚku nrhsLkku-Ër÷íkku «íÞu Mk{¼kð-Mk{hMkíkk-Mk˼kðLku
«uhíkk yLku Ãkku»kíkkt nkuÞ yuðk yLkuf fÚkkLkfku Ãký íku{kt òuðk {¤u
Au. su{kt ¾kt¼k (y{hu÷e rsÕ÷ku)Lke ykÞhkýe yLku r{íkÞk¤k
(y{hu÷e rsÕ÷ku)Lkk òuøkzk ðýfhLke fÚkk ÷kufMkkrníÞLke yuf
y{hfÚkk Au. fkXeykuLkk ˤu òuøkzk Lkk{u Ër÷íkLku nýe LkktÏÞku
1-161
- Lkxw¼kE Ãkh{kh
íÞkhu íkuLkk rð÷kÃk{kt ykÞhkýeyu økkÞu÷ku {hrþÞku - su hͤÃkkx
fheLku {u½kýeyu {u¤ÔÞku níkku - íku yk :
ðýfh yLku ðýkh, Lkkíku Ãký Lkuzku Lknª,
øký (økwý)Lku hkuW øks{kh, íkkhe òík Lk ÃkqAwt òuøkzk.
yu s heíku Mkkihk»xÙLkk MkwËk{zk økk{Lkk sðkt{Ëo Ër÷ík
fkrLkÞk ÍktÃkzkLke þnkËík-¼÷u fkrLkÞkLke ¾kt¼e fu Ãkkr¤ÞkLkuÞ
õÞktÞ Lk Q¼kt hnuðk ËuðkÞkt nkuÞ íkku Þ - {u½kýeyu Ãkkuf {qfeLku
økkE Au.
÷kufðkýeLke ‘fkuÞ÷’Lku íkkuÞ ík¾Õ÷wMk ‘fkøk’!
ÃkÈ©e Ëw÷k¼kÞk fkøk WVuo frð ‘fkøk’Lke ‘fkøkðkýe’ sux÷e
ÃkkU¾kE yux÷e yu{kt s Mk{kÞu÷e ‘fkøk’Lke Ër÷íkðkýe Lk íkku
ðt[kE Lk íkku LkkUÄkE. nfefíku frð ‘fkøk’ {kLkðíkkLkk Ãkqòhe níkkt,
íkuÚke hsðkzk yLku yu{Lkk ÄrLkf ðkhMkku ðå[u yu{Lkk çkuMkýkt
nkuðk Aíkkt {u½kýeLku íkuyku Mkíkík ÃkqAíkk hnuíkk : ‘økktÄeSLkwt þwt ?
y~Ãk]~Þíkk fu{ ? Äh{Lku yLku ðhýkðhýeLku (yk¼zAuxLku) yk
þk ykt[fk ÷køke hnu÷k Au ?’
yMÃk]~Þíkk yLku íkuÞ Mkkihk»xÙ «Ëuþ{kt (1935{kt) ßÞkhu
[h{Mke{kyu níke íÞkhu fkøku {u½kýeLku fÌkwt : ‘¼kE nwt fnwt Awt íku
y{khkt økk{zktLkk ÷kufLku øk{u Au. zk[kt VkzeVkzeLku yu yufxMku
Mkkt¼¤u Au. ðå[u ðå[u nwt Ëk¾÷k Ëuíkku òô Aw.t ykLku ÷eÄu AqíkkAqík
Mkk{uLke ÷køkýe çknw f{e ÚkE økE Au.’
yufxMku su ÷kuf Mkkt¼¤íkk íku ‘fkøk’Lke ‘Ër÷íkðkýe’ íku
yk :
{kunLk (Ãkq. økktÄe çkkÃkw) {khku hu íkuLku Ëw:¾u Ëwçk¤ku hu...S
nizk{kt «økxe nwíkkþLk nkÞ;
yLkkÚkwtLkku çku÷e yuLku ytøku ytøku ðuËLkk hu.. S
½xzk{kt ÷køÞk Ër÷íkwtLkk ½kÞ (½k)... {kunLk
MkkËku Lku MkeÄku çkkÃkw, økhðku Lku økk{Xe... S
ËuÞw (þheh) yuLke zøk{øk ÚkkÞ;
ykík{kLkk òuh yuLkk ykMk{kLku ykVéÞk hu... S
÷køke yuLku nrhsLk çktÄwzkLke ÷kÞ.. {kunLk
þwÿ òu MkkrníÞ h[u íkku fkLk{kt ÄøkÄøkíkwt þeþwt huzðkLke
ðkík ykøk¤ ¼÷u fnuðkE, íkuLkku AuË Wzkzíkk frð ‘fkøk’ fnu Au :
f{o çkúkñýku fhu, f{o hksÃkqík Au.
f{oÚke ði~Þ Lku þwÿ ¼kMku; f{oÚke {wÂõíkLkk Bnu÷{kt {k’÷þu,
‘fkøkðkýe’ (¼køk-5)Lkk 2600 sux÷k SðLkMkqºkku{kt Ãký
frð fkøku ¼ÿ Mk{ksu yks MkwÄe Ër÷íkkuLku Ëw¼ÔÞk, íku çkË÷
yÃkhk¼kðu, ûk{kÞk[Lkk {ktøke Au.
nu þwÿku, ík{Lku Lkfkoøkkh{kt hk¾Lkkhe «ò
yksu yktMkwykuÚke yuLkwt «kÞÂùík fhu Au.
yk ºkýuÞ MkkrníÞLkk-÷kuf MkkrníÞLkk híLkkuÚke Ãký ykøk¤
sEyu íkku Lkh®Mkn {nuíkk yLku Ãkq. çkkÃkwLkk MksoLk{kt Ãký Ër÷íkku-
nrhsLkku «ríkLke rLkck-yLkwftÃkk-Mk˼kðLkk ¼khku¼kh A÷fkíke
òuðk {¤u Au.
nrhLkk sLk-nrhsLk þçË s su{Lke ËuLk Au yuðk ¼õík
frð Lkh®Mkn {nuíkk sqLkkøkZLkk nrhsLk fnuíkk Ër÷íkðkMk{kt ¼sLk
rfíkoLk fhíkk, íku Ãký ÃkkuíkkLkktykuLkk yÃkkh rðhkuÄ ðå[u. Ër÷íkku-
nrhsLkku ðå[u sELku {nuíkk LkhrMktnLku su ¿kkLk ÷kæÞwt íku søkík[kuf{kt
ònuh Ãkzâwt Au :
nrhsLkÚke su ytíkh økýþu,
íkuLkk Vkuøkx Vuhk Xk÷k hu.
Lkkøkhkuyu çkrn»fkh fÞkuo íÞkhu Lkh®Mkn {nuíkkyu økkÞwt :
yuðk hu y{u yuðk hu, ík{u fnku Aku ð¤e íkuðk hu,
¼Âõík fhíkk òu ¼úü fnuþku íkku, fhþwt Ëk{kuËhLke Mkuðk hu.
‘{nkí{k’ ònuh Lknkuíkkt ÚkÞkt íku yhMkkÚke suyku Lkh®Mkn
{nuíkkLkk «¼kð{kt níkk yLku nrhsLkkuLku LÞkÞ ykÃkðkLke «uhýk
s su{Lku Lkh®Mkn {nuíkk{ktÚke {¤e níke íkuðk hk»xÙrÃkíkk {nkí{k
økktÄe, íku{Lkk Zøk÷kçktÄ MkkrníÞ{kt (MkkrníÞfkhku suLku
‘økktÄe MkkrníÞ’Úke yku¤¾kðu Au) - MktÏÞkçktÄ
rð¼qríkykuLku Ãkkuíku ÷¾u÷k MktÏÞkçktÄ Ãkºkku{kt yLkuf
MÚk¤u Ër÷íkkuLkk ÃkûkÄh íkhefu hsq ÚkÞk Au. Ãkq.
çkkÃkw L kk «¼kð ík¤u s 1930Lkk
Mk{Þøkk¤k{kt økwshkíke MkkrníÞ{kt Ër÷íkku-
ðtr[íkkuLke ÃkezkLku MkkrníÞ{kt MÚkkLk {¤ðwt þY
ÚkÞu÷wt. Ãkq. çkkÃkwyu þY fhu÷wt Mkk{rÞf ‘nrhsLk
çktÄw’ yLku yu{kt ÔÞõík ÚkÞu÷k Ãkq. çkkÃkwLkk
ÚkkufçktÄ rð[khku, íÞkhu ‘Ër÷ík MkkrníÞ’
Lkk{Lkku þçË yks sux÷ku «[r÷ík ¼÷u Lk hÌkku
nkuÞ, Au íkku Ër÷íkku {kxuLkk MkkrníÞLkku s rnMMkku.
ykÚkeÞ ykøk¤ Mkkihk»xÙLkk Ër÷ík Mktíkku-
¼õíkfrðykuLke h[Lkkyku ( ÃkËku,¼sLkku, ðkýe)
Ãkh Lksh fheyu íkku, Mktík fçkehLkk «¼kð ík¤u hnu÷k
Ër÷ík MktíkkuLke ðkýe{kt - íku Mk{Þu ßÞkhu yMÃk]~Þíkk yuLkeu
[h{Mke{kyu níke yuLkwt QzeLku ykt¾u ð¤øku fu LkkUÄ ÷uðe s Ãkzu
íkuðwt fkuE MksoLk ykùÞosLkf heíku nkÚk ÷køkíkwt LkÚke. rðîkLk Mksof
yLku Ër÷ík Mktík MkkrníÞLkk {{eo - yÇÞkMke zkì. LkkÚkk÷k÷
økkurn÷Lkk ¼õík frð ËkMke SðýLkk Sð-fÚkLkLku ðýoðíkk ÃkwMíkf
‘{kuh÷ku {hík÷kuf{kt ykÞku’ Lkk Ãkwhkuð[Lk{kt {{eo Mksof-yk÷ku[f
©e ÷k¼þtfh Ãkwhkurník íkuÚke s ÷¾u Au : ‘yMÃk]~ÞíkkLkku fk¤ku
ykuAkÞku ykuZeLku y÷øk íkkhðe fZkÞu÷ku yk¾ku Lku yk¾ku «ò
Mk{wËkÞ (Ër÷ík Mk{ks) Mkifkyku ÷øke Mkkð y÷kÞËk ðMkðkx,
ÔÞðMkkÞ Lku ÔÞðnkhLku ðUZkhíkku hÌkku ! Aíkkt ðzwt y[hs íkku yu Au
fu yu ðøko (nrhsLk-Ër÷ík ðøko){ktÚke s ykðíkk MkkÄw frðyku{ktÚke
fkuE fnuíkk fkuEyu Ãký íkífkr÷Lk Mk{ks ËwhðMÚkk «íÞu LkÚke ÔÞõík
fÞkuo yk¢kuþ fu LkÚke xÃkfíke yu{Lke ðkýe{ktÚke fþe fzðkþ !’
nk, Ër÷ík Mktíkkuyu yu{Lkkt ÃkËku-¼sLkku-h[Lkkyku îkhk
1-162
økwhw{rn{k, MktMkkh yLku ËunLke ûký¼tøkwhíkk, {LkLke [t[¤íkk,
«u{÷ûkýk ¼Âõík, økqZ hnMÞku, su íku Mk{Þu [k÷íkk fwrhðkòu,
ytÄ©Øk, ÄkŠ{f r¢Þkfktz Mkk{u WÃkËuþ ykÃkeLku Mk{ks MkwÄkhýkLkwt
fk{ sYh fÞwO. Ãkhtíkw nrhLku ¼sðkLke Ãkqðoþhík MkkÚku h[kÞu÷wt
nrhsLk Mktík MkkrníÞ íku s fkhýu Ër÷ík MkkrníÞLkk [ku¾xk{kt
çktÄ çkuMkíkwt LkÚke.
Mkkihk»xÙLkk ðýfh Mk{ksLkk ÃkeXku ¼økík, ËkMke Sðý,
{u½ Sðku, ¾e{zeyku fkuxðk¤, fh{ý ¼økík, yhsýËkMk
¼økík, fk¤ku ¼økík, híkLkeçkkE, {kýtË ¼økík, neh Mkkøkh fu
økhkuzk Mk{ksLkk rºkf{ Mkknuçk, ¼e{ Mkknuçk, LkÚkwhk{, ÷û{e
Mkknuçk fu [{kh Mk{ksLkk hkuneËkMk fu ðkÂÕ{fe Mk{ksLkk ËkMk
n{ehku, Y¾e hk{ËkMkS, ËkMk ðk½ku fu {u½ðk¤ Mk{ksLkk çkk¤f
Mkknuçk, Wøkkhk{ fu økurzÞk -çkúkñý y¬÷ËkMkLke h[Lkkyku{kt
ðuËku, WÃkrLk»kËku yLku ykÃkýk yLkuf ÄkŠ{f økútÚkkuLke ðkýe suðe
s ðkýe ðnuíke hnu÷e nkuðk Aíkkt, õÞktÞ - fþu Ãký ‘{LkwM{]rík’ fu
yuLke fnuðkíke É[kykuLkku fkuE WÕ÷u¾ sýkíkku LkÚke - fkuE
AuË Wzíkku ¼¤kíkku LkÚke !
yk{ yk fk¤u su rðã{kLk LkÚke yuðk
Mkkihk»xÙLkk Ër÷ík Mktíkku, ¼õík frð Lkh®Mkn
{nuíkk, frð ‘fkøk’, þkÞh {u½kýe, Ãkq.
{nkí{k økkt Ä e yLku frð h{u þ Ãkkhu ¾
(«MktøkkuÃkkík Ër÷ík MksoLk fhíkkt ÷r÷ík
MksofkuLkk «íkefYÃku)Lkk MksoLkLku ‘Ër÷ík
MkkrníÞ’ Mkt Ë ¼u o W¼zf íkÃkkMÞk ÃkAe,
nhfkuELku yu Mkðk÷ Úkþu fu : ‘íkku ÃkAe yksu
Mkkihk»xÙ{kt Ër÷ík MkkrníÞLke þwt ÂMÚkrík Au ?
yÚkðk íkuyku fkuý-fkuý Au, suyku Ër÷ík
MkkrníÞLkku rnMMkku çkLke hÌkk Au ?’
«íÞw¥kh yuLkku Au : Mkkihk»xÙLkk Mksofku
Mkðo©e zkì. ÃkrÚkf Ãkh{kh, zkì. LkkÚkk÷k÷ økkurn÷,
zkì. fuMkh {fðkýk, zkì. {LkMkw¾ økkÞsLk, zkì. ykh.
yu[. ðýfh, ~Þk{ MkkÄw, nhSðLk ËkVzk, rþðS Y¾zk, ËkLk
ðk½u÷k, Mktsw ðk¤k, rLk÷uþ fkÚkz, {kðS {nuïhe, Ëûkk Ëk{kuËhk,
ðkrhs ÷wnkh, W{hþe Ãkh{kh, Mkk{tík Mkku÷tfe, MkwLke÷ òËð,
zkì. {nuþ ËkVzk, LkhuLÿ Mkku÷tfe, ¼kýS Mkku{iÞk, økýuþ ®MkÄð
‘çkkË÷’, {wfþ u hkXkuz, {wfþu çkkuhe[k, çkk÷WËÞ ðk½u÷k, ðuò¼kE
MkkËeÞk, ËuðS hkXkuz, Ëuð Mkku÷tfe, {nuLÿ ðk¤k ‘{kiLk’, yþkuf
[kðzk, LkhuLÿ ðuøkzk, {kLk®Mkn [kðzk, þi÷u»k Ãkh{kh, «k. yu{.
su. Ãkh{kh, «k. zkì. yu[. yu÷. [kðzk, «k. MkrðíkkçkuLk ðk½u÷k,
Ãkkøk÷çkkçkk, çke. fu. hkXkuz ‘çkkçkw’, rËLkuþ ÃkzkÞk Mkhe¾k yLkuf
Mksofku, su{Lke Ër÷ík MkkrníÞ Mkuðk Lk {kºk Mkkihk»xÙ ÃktÚkf{kt Ãkhtíkw
MkkhkÞu økwshkík{kt MkwðkMk Vu÷kðe hne Au. su{ktLkk {kuxk¼køkLkk
rLk¼uo¤Ãkýu Ër÷ík MkkrníÞ h[u Au, íkku fux÷kf ÷r÷ík-Ër÷ík
MkkrníÞLkk çkuÞ ½kuzu Mkðkh Au !
ynª yu MÃküíkk fhe ÷ô fu ‘Mkkihk»xÙ’ fnuíkk {Lku Ãkkt[k÷
(çkkçkhk-sMkËý), nk÷kh ( ò{Lkøkh ÃktÚkf), MkkuhX (sqLkkøkZ þqLÞíkk çkkhe çknkh ¾z¾z nMke Ãkze,
ÃktÚkf), yku¾k {tz¤ (îkhfk), økkurn÷ðkz (¼kðLkøkh), ½h{kt WËkMk {kiLkLkk xku¤kt n¤e økÞk.
çkkçkrhÞkðkz (hksw÷k), fkrXÞkðkz (y{hu÷e) Ík÷kðkz MksofLke fkuE Lkkík Lknª nkuðkLkwt {kLkíkk yLku ßÞkhu Ër÷ík
(MkwhuLÿLkøkh) yLku ðkøkz (fåA) suðk ¼kíkeøk¤ - MkktMf]ríkf MkkrníÞLke þYykík Ãký økwshkík{kt Lknkuíke ÚkE íÞkhu Auf
Lkk{u yku¤¾kÞu÷k Mkkihk»xÙLkk yk rðrðÄ «Ëuþku yr¼«uík Au yLku 1960Úke frðíkkyku ÷¾íkk ~Þk{ MkkÄwyu (frð Lke÷uþ fkÚkz
íÞktLkk yk Mksofku Au. MkkÚkuLke {w÷kfkík{kt) fnu÷wt fu yu{Lku Ãký ðýo ÔÞðMÚkkLkku yLkw¼ð
yÇÞkMk ÷u¾Lke {ÞkoËkLku yLku ðk[fLke ðkt[Lk ûk{íkkLku Au !’ fËk[ yu yLkw¼ð{ktÚke s ykðe frðíkk LkeÃkS nþu :
yrík¢{e Lk sðkÞ íku nuíkwÚke ynª {q¤ Mkkihk»xÙLkk íku{s sL{u AuðkzuLkk {kýMkLke
Ër÷ík yuðk s ÷u¾fkuLkk - MksofkuLkk Ër÷ík MksoLkfkÞoLku hsq fhðkLke Aêe ELÿeÞ òøk]ík Úkþu íÞkhu
MðÞtrþMíkLkwt Ãkk÷Lk nwt fhe hÌkku Awt. Þûk ykøk¤ çkuXu÷k sýLkk
Ër÷ík MkkrníÞ : Ãkã {q÷kÄkh [¢{ktÚke
Ër÷ík Mksofku yk Mk½¤kt frðíkk, ðkíkko, Lkð÷fÚkk, Lkkxf, yuf «fkþÃkqts «økxþu.
rððu[Lk, Mktík MkkrníÞ, Ãkºkfkhíð, yLkwðkË yLku hu¾kr[ºkku suðk AuðkzuLkk {kýMkLke
Ër÷ík MkkrníÞLkk rðrðÄ MðYÃkku{kt MksoLk fkÞo fhe hÌkkt Au. su{kt Aêe RrLÿÞ òøk]ík Úkþu íÞkhu íÞkt
yuf Lkk{ MksoLkLke økwýð¥kkLke árüyu Auf MkÃkkxe Ãkh ykðeLku {ýefŠýfk ½kx Ãkh Úkþu
Q¼wt Au. yk Mksof {kxu ðhMkku Ãknu÷kt yufðkh {wtçkE{kt {¤u÷k sÞ ½ku»k ! nÙª{T nÙª{TLkku,
frð Mkt{÷ u Lk{kt Ër÷ík MkkrníÞLkk ‘ËkËk’ ©e òuMkuV {ufðkLku ¼rð»Þ AuðkzuLkk {kýMkLke
¼k¾u÷wt fu ‘yk Mksof yufðkh fkXwt fkZþu - Þþrfíkeo Ãkk{þu.’ Aêe RrLÿÞ òøkþu íÞkhu...
yu Mksof íku y{hu÷eLkk frð nhSðLk ËkVzk, su nðu Ãku÷k çknw çkku÷fk
ÃkkuíkkLkk Mðíktºk Ër÷ík fkÔÞ MktøkúnLke íkkf{kt Au ! ‘yufYÃk’ ykøk¤Lkk òríkðk[f sýku
fkÔÞMktøkún yLku yLÞ Ër÷ík fkÔÞ h[Lkkyku Úkfe frð nhSðLk Auðkzu ykðeLku Q¼k nþu
ËkVzk yksu íkku frð Mkt{u÷Lkku{kt MkkiÚke ‘ËkË’ {u¤ðíkk frð ònuh [qÃk[kÃk !
ÚkÞk Au ! òuEyu íku{Lke fux÷ef h[Lkkyku : ¼kðLkøkhLkk frð ËkLk ðk½u÷k fu su{Lke h[Lkkyku frð÷kuf,
hkíkLkk ytÄkh ðå[uÚke Mk{ÞMkh Lkef¤ku frðíkk, Ãkhçk, þçËMk]rü suðk «ríkrcík Ãkºkku{kt «rMkØ Úkíke hne Au,
yuf Lkfkoøkkh ðå[uÚke Mk{ÞMkh Lkef¤ku íku «Úk{ Lkshu hku{Lu xef frð sýkÞ ! Ãký Mkkð yuðÞtw LkÚke, Ër÷íkku-
¾z¾zÄs ¾kuhzkt [ku{uhÚke ½uhkÞ íku Ãknu÷kt, ðtr[íkkuLke ðuËLkk-ÔÞÚkkLku Ãký íkuyku ðk[k ykÃkíkk hÌkk Au, yk{ :
ÄMkeLku ykðíkkt xku¤kt rMkík{Lkk hkufðk Ãkzþu. ¾¼ku,Ãkux, {kÚkwt, çkÄwt ík{ík{u Au,
{wtøku {kuZu ÞwøkkuÚke ÞkíkLkkyku ¾qçk ðuXe Au, ÞwøkkuÚke {éÞk ‘ËkLk’ fuðk Ë÷k{k !
nðu íkku LÞkÞ {kxu çku’f þçËku çkku÷ðk Ãkzþu. òík{ktÚke òík VUfe çknkh ò;
Sýo ðMkríkLkku shk ð]íkktík ÷¾ðk Ëku {Lku, ßÞkuík ÷E ÷u, hkík VUfe çknkh ò !
yu íkhV fkt ÚkkÞ Au fÕÃkktík ÷¾ðk Ëku {Lku. ¼uËhu¾k ÃkkhËþof ÚkE þfu;
[kh{ktÚke fkuEyu Lkk Mkkt¼¤e suLke ÔÞÚkk, Ãkkhfe Ãkt[kík VUfe çknkh ò !
yu{Lkk {kxu Lkðk ðuËktík ÷¾ðk Ëku {Lku. fI ÞwøkkuÚke ÚkE økÞku ¾tzuh ¾wË;
ðuËLkk s su{Lke frðíkk{kt fuLÿMÚk Au yuðk frð nhSðLk ½kuh ÍtÍkðkík VUfe çknkh ò !
ËkVzkLkk {íku r[ífkhLke fu [eMkLke fkuE ¼k»kk LkÚke nkuíke - íkuLkwt çkkçkkMkknuçk
fkuE çktÄkhý LkÚke nkuíkwt. {khk çknw Lkk{e hu
su{Lke rtstËøke s økÍ÷ níke yLku y¼kðkuLke ðå[u Ãký ¼e{hkð ¼khu Mð{kLke hu
suyku økÍ÷Lkk þnuLkþkn çkLke hnu÷k íku swLkkøkZLkk røkhLkkhe Ër÷íkkuLkk çku÷e ... (3)
frð Mð. ©e ~Þk{ MkkÄw yux÷u økÍ÷ hrMkfkuLkwt ÷kzfwt Lkk{. frð yktçkuzfh íkwt yuf ÚkÞku søk{kt
[eLkw {kuËe fnuíkk ‘~Þk{ yuLke frðíkkLku çkkÌk WÃkfhýkuÚke ËkLk ðk½u÷kuÞ çkuXku íkkhk Ãkøk{kt hu
þýøkkhíkku LkÚke Lku ytËhÚke W÷xÃkqðof ykðu yuLku hkufíkku LkÚke.’ Ër÷íkkuLkk çku÷e... (3)
{kuxu ¼køku ÷r÷ík frðíkkLkk Mksof ~Þk{ MkkÄwyu sL{u Ër÷ík nkuðkLku ‘nk÷ fuðk Au y{khk ðkMkLkk,
Lkkíku fux÷ef Ër÷ík h[Lkkyku Ãký ykÃke Au : ÃkkuÃkzk W¾ze økÞk Au ïkMkLkk.’
çkÄe øk{Ïðkh hkíkkuLku ¼q÷e òyku. suðe ÞkËøkkh ÃktÂõíkykuLkk h[rÞíkk ykðk s yuf Lk¾þe¾
¼q÷e òyku fýMkíkwt Ônkýwt ðkÞwt Au. Ër÷ík frð Au, çkuLf ykurVMkh, Ër÷ík [¤ð¤ ûkuºku Ãký yíÞtík

1-163
Mkr¢Þ yLku yLkuf «þtMkkÃkºkku, ÃkwhMfkhku {u¤ðe [qfu÷k sqLkkøkZ
rLkðkMke - ~Þk{ MkkÄwLkk ytíkuðkMke Mk{k frð ©e Lke÷uþ fkÚkz.
‘yuf÷ÔÞLkku ytøkqXku’ yLku ‘yÂøLkfý’ suðk rLk¼uo¤ Ër÷ík
fkÔÞMktøkúnku MkkÚku {uËkLku Ãkzu÷k frð rLk÷uþ {tøkk¼kE fkÚkz Ër÷ík
frðyku{kt yuf çk¤ðkLk Lkk{ Au. yk hne íku{Lke fux÷ef h[Lkkyku :
íkktíkýk suðe {¤e Au ®sËøke,
hUrxÞku Lku Mkk¤ suðk ykÃkýu.
ykÃkýu ÃkþwÚke Þ çkËíkh SÔÞk,
yu{Lke íkku økk¤ suðk ykÃkýu.
xkZ íkzfk ðuXðkLkk õÞkt ÷øke?
nkÚk, Ãkøk, {kU XkhðkLkk õÞkt ÷øke ?
nkÚk òuze çkuMkðkLkwt Akuz íkwt,
òíkLku íkkhe nðu ÍtÍkuz íkwt.
LkkíkLke fu òíkLke yk ¼ªíkLku,
yk Mk{ÞLkwt xktfýwt ÷E íkkuz íkwt.
þkÞh {u½kýeLkk økk{ çkøkMkhkÚke yuf Lkk{ çknw òýeíkwt
ÚkÞwt Au, ‘ÄLkS fkLkS Ãkkrhíkkur»kf’ rðsuíkk frð rþðS Y¾zk
‘ËËo’Lkwt. ‘Vq÷Lkku ÃkÞkoÞ’Úke MkwÃkrhr[ík frð rþðS Y¾zk MktÃkqýo
yktçkuzfhe rLkck MkkÚku AtËçkØ h[Lkkyku ykÃkíkk hÌkk Au, yk
h[Lkkyku swyku :
MkqÞo WøÞku nkuík Lkk íkku ytÄfkhu nkuík hu,
yuf ¾wÕ÷e su÷ ytËh çktÄ îkhu nkuík hu.
‘¼e{’ ykÔÞk {wõík fhðk ‘ËËo’Lku {wÂõík {¤e,
‘¼e{’ rðLkk çktÄLkku fkÞ{ y{khu nkuík hu.
òík Ãkh ÷uçk÷ ÷økkÔÞk Au ík{u,
fIf ðkzk{kt VMkkÔÞk Au ík{u.
yktøk¤e [ªÄeLku y¤økk íkku fÞko,
ÃkÚÚkhku ÷ELku ðÄkÔÞk Au ík{u.
fu ÃkAe fkuEf rËÃkkð÷eLkk ykðk s xkýu rþðS Y¾zk ÷¾u :
Ëeðk¤e Ëeðk¤e Ëeðk¤e !
íkU {khe çkkõMk õÞktÞ ¼k¤e ?
fktze rðLkk fu{ Ëeðku Mk¤økkðwt, Mk¤økkðwt, fu{ yuLke ðkx,
ynª ytÄkhwt Au, íknª ytÄkhwt Au, ytÄkhu ÷ÏÞwt ÷÷kx.
~Þk{ MkkÄw ÃkAe çk¤fx fkÔÞ h[Lkkyku {kxu su{Lkwt Lkk{
ykøk¤ Ähðwt Ãkzu íkuðk yuf frð Au Mkkðhfwtz÷k rLkðkMke - LkkÞçk
{k{÷íkËkh yuðk ©e ¼hík ¾uíkk¼kE rðtÍwzk WVuo ¼hík ®ðÍwzk,
¾wË {kuhkrhçkkÃkwyu su{Lkk fkÔÞ MktøkúnLku Mkkðhfwzt ÷k ykðe ÷kufkŠÃkík
fÞkuo níkku yLku su{Lkk íkkò fkÔÞMktøkúnLke «MíkkðLkk yr¼Lkuºke
Mkw©e ykþk Ãkkhu¾u ÷¾e Au, yuðk ¼hík ®ðÍwzk Lk¾þe¾ ÷r÷ík
frð Au, íkku Ãký yu{Lke 7 (Mkkík) Ër÷ík frðíkkLkku økwåA [tËw {nurhÞk
- çkk÷f]»ý ykLktË MktÃkkrËík ‘Ër÷ík frðíkk’{kt MÚkkLk ÃkkBÞku Au, su
yu{Lke Ër÷ík frðíkk íkhVLke Vhs yLku «u{Lke ãkuíkf çkeLkk Au.
‘çku nkÚk {¤u íkku íkk¤e Ãkzu, yuf÷k nkÚku íkku frðíkk ÚkkÞ !’ yu{
fnuíkk Lku {kLkíkk frð ®ðÍwzkLke yk h[Lkkyku swyku :
ô[fe {kÚkkLke fkðz, òíkhk fhðk økÞwt Äz,
1-164
nkÚk ðzðkE þk Íw÷u, su fËe Úkkþu Lknª Úkz.
ðå[kuðå[ Au Lku ¼ªMkkE hÌkk Au,
çkÄk Auzk Mk{uxkE hÌkk Au.
Mk÷k{ík hne þfu {khwt søkík õÞkt !
MknwLkkt rðï ÷tçkkE hÌkkt Au.
Äkhe (y{hu÷e) Lkk fwçkzk økk{Lkk {q¤ ðíkLke yLku nk÷
hksfkux rLkðkMke frð ©e ðkrhs ÷wnkhLke h[Lkkyku Ãký «ríkrcík
Mkk{rÞfku{kt «fkrþík Úkíke hne Au. Ër÷íkkuLke - ðtr[íkkuLke
ð÷ð÷íke ðuËLkk yu{Lkk fkÔÞku{kt ÄkhËkh heíku hsq Úkíke nkuÞ Au :
MÚkkLk fkuE ykøkðwt {¤ðkLke ykþk Lk hne,
çkkh yûkhe{kt ÷¾kÞu÷ ‘¤’ suðk ykÃkýu.
fkuý ðkt[u, Mkkð fkuhk fkøk¤ suðk ykÃkýu,
fkuý ¾ku÷u, ¾trzÞuhe Mkktf¤ suðk ykÃkýu.
nwt s {khk ÷kuneÚke ºkMík Awt,
Awt Mk÷k{ík íkkuÞ ¼ÞøkúMík Awt.
yuf heíku çktÄLk{kt Awt ynª,
yuf heíku ðhMkkuÚke íÞõík Awt.
yk rËðk÷ku íkkuze þfíkku LkÚke,
fu{ fu ÃkkÞk{kt nwt ÔÞõík Awt.
yk çkÄeÞu Íøk{økíke hkuþLke,
{U s Ãkuxkðe Lku nwt yMík Awt.
{q ¤ çkkZzk-Mkkðhfw t z ÷k (rsÕ÷ku y{hu ÷ e)Lkk Ãký
hksfkux{kt MÚkkÞe ÚkÞu÷k òýeíkk frð Mktsw ðk¤k Ãký Ãkkuíku Ër÷ík
Au yu ¼q÷íkk LkÚke. íkuyku yAqíkkuLku fnu Au :
ÞwØ [k÷w hk¾ku !
ík{Lku MkkuøktË Au ík{khk yAqík ÷kuneLkk.
yk nkÚk,
Akþ yLku hkux÷k {kxu
÷tçkkððk {kxu LkÚke s,
Ÿ[ku Ãký ÚkE þfu Au.
[k÷w hk¾ku ÞwØ ËkuMíkku !
Sðíkh Íhzkíkwt hu Mkkt[kLkk íkk÷{kt
ðkt[eyu íkku ðt[kíkk ðk{ýk.. shkfT sxT
Wfu÷ku su{, yu{ økwt[ðkíkwt òÞ òýu
fk[k MkwíkhLkk nku íkktíkýk... íkzkfT íkxT
huþr{Þk ÄwB{Mk{kt fu{ fhe Ztfkþu
W½kzu AkuøkLkk R÷kfk... yku... nku...hu...
nku... hu... nku... íkkýk{kt Mkkxfk.. Mkçkkfk... yku... nku... hu
nku...hu... ¾xkfT ¾xT ... ¾èf ¾èf ¾xT... yku... nku... hu
¼kðLkøkhLke fkì÷s u {kt «kæÞkÃkf íkhefu «ð]¥k zkì. ÃkrÚkf Ãkh{kh
rðîkLk Mksof-rððu[f-frð Au. Ër÷ík frðíkk rðþu íkuykuyu ¾qçk s
yÇÞkMkÃkqýo yk÷u¾ku hsq fÞko Au. òuEyu íku{Lke yk frðíkk :
fu{ yÕÞk íkwt ÷¾íkku LkÚke ?
÷¾ fu {khk økk{Lkku ÃkkuÃkx hk{ ¼ýeLku
ykøk¤ fþwt çkfíkku LkÚke.
 Ëu¾ yk íkkhk økk{{kt fhe fktfhe[k¤ku
zkr½Þk Vhu.
ykt¾{kt yuLke ðkt¼ hu ÷ktçkk fk¤kuíkhk
MkkÃkkur÷Þk íkhu.
ðkMkLkk {kÚku Mk{ze WzkWz fhu íkku
Zkuh {ÞkoLkku økk{ yk¾kLku ÚkE síkku yk¼kMk
ðkMk yk¾k{kt {ktMk çkVkíkwt nkuÞ íkku ykðu øktÄ
yu Mkqt½e ÷kuf ô[kLku [eíkhe [zu
su{Lkku Ër÷ík økÍ÷ku yLku yAktËMk h[LkkykuLkku fkÔÞMktøkún
‘õÞkt MkwÄe?’ çkMk «økx Úkðk{kt s Au yuðk {q¤ çkøkMkhkLkk Ãký
¼kðLkøkh{kt ðMku÷k {wfuþ íkw÷Mke¼kE çkkuhe[k - {wfuþ çkkuhe[kLke
h[Lkkyku Ãký æÞkLkkf»kof Au.
huíkLkk fktXk çkLkeLku çkuMkðkLkwt õÞkt MkwÄe ?
hkík rËLk òøÞk, nS Ãký òøkðkLkwt õÞkt MkwÄe ?
fI ÞwøkkuÚke ÷kþ rLkSoðe çkLke çkuXk y{u
Au rLkÞ{ íkku yk rLkÞ{Lku Ãkk¤ðkLkwt õÞkt MkwÄe ?
nwt Ãkz W¾uzwt, ðuËLkk ÷k¾ku {¤u.
Ÿzký òuô íÞkt s yk½kíkku {¤u.
yufktík{kt çkuMke hzwt Ãký õÞkt MkwÄe ?
ßÞkt òô íÞkt yktÄe Mk{e ðkíkku {¤u.
fu þ ku Ë -sq L kkøkZLkk Mð. ÄB{çkt Ä w Ãkkøk÷çkkçkk zkì .
çkkçkkMkknuçkLkk SðLk-f{oLku Ãk[kðeLku çkuXu÷k çkkiØÄ{eo Ër÷ík níkk.
økwshkík yLku økwshkík çknkhLkk «Ëuþku{kt ÃkkuíkkLke yktçkuzfhe
h[LkkykuLku çkw÷tË ftXÚke økkELku hsq fhíkk Mð. Ãkkøk÷çkkçkkLku
MkL{kLkíkk {wÏÞ{tºke©e LkhuLÿ {kuËeyu yu{ fnu÷tw fu : ‘ykðk Ãkkøk÷ku
ÃkkA¤ nwt Þ Ãkkøk÷ Awt !’ zkì. çkkçkkMkknuçk «ríkLkku íku{Lkku «u{
Mkk[u s Ãkkøk÷-rËðkLkkLke fûkkLkku níkku. su íku{Lke frðíkk{kt
yðkh-Lkðkh ÔÞõík Úkíkku hnuíkku níkku. 14{e yur«÷ - zkì.
çkkçkkMkknuçk yktçkuzfhLkk sL{rËLku íku{Lkk nh¾Lke nu÷eYÃk fkÔÞLke
yk Au Úkkuzef ÃktÂõíkyku :
WòMkLkku yk þw¼ rËLk Au, yur«÷ íkkhe¾ [kiËLkku
Ër÷íkku-Ãkerzíkku-þkur»kíkkuLkk {wÂõíkËkíkk ¼e{Lkku
füku MkÌkk íkð fks yuðk, fkuý søk{kt ðuXþu,
¼zðeh çkkçkk ¼e{ suðku, fkuý ík{Lku ¼uxþu.
11 sux÷kt rðÄrðÄ ÃkwMíkfku ÷¾Lkkhk yLku økwshkík Mkhfkh
íkhVÚke ÃkkuíkkLkk ‘MktfÕÃk’ Ër÷ík MkkrníÞ MksoLk {kxu, Ër÷ík
MkkrníÞLkku ‘ËkMke Sðý ÃkwhMfkh’ «kÃík fhLkkhk ¼k÷fk-
ðuhkð¤Lkk frð-÷u¾f Mkk{tík çke. Mkku÷tfe Zøk÷kçktÄ Ër÷ík
frðíkkyku MkkÚku yøkúuMkh Au. 30 sux÷e MktMÚkkyku îkhk MkL{kLk
Ãkk{Lkkh, «kÚkr{f rþûkf yuðk ©e Mkk{tík¼kE çkkçkkMkknuçk ÃkhLkk
¼sLkku-frðíkkyku h[ðk{kt Ãký ¾kMMkk Ãkkhtøkík Au. yk hne
íku{Lke fux÷ef fkÔÞ h[Lkkyku :
÷kufku Ãký fuðk fuðk Mkðk÷ ÃkqAu Au,
¾tsh {kÞko ÃkAeLkk nk÷ ÃkqAu Au !
ðýko©{ ðkðeLku rðfMkkÔÞk Au ðxð]ûkku,
1-165
ÃkAe yLkk{ík yLku íkuLkwt {khý ÃkqAu Au !
ÄøkÄøkíkk Mkr¤ÞkLkk zk{ nsw ÞkË Au,
íkøkíkøkíke ík÷ðkhLkk ½kð nsw ÞkË Au !
¼hçkÃkkuhu fÞko r÷÷k{, òríkLkk Lkk{u,
¾ËçkËíkk RríknkMkLkk yu Ëkð nsw ÞkË Au !
íkku MkkÚku Mkkihk»xÙLkk yk frðykuLke h[Lkkyku Ãký Ër÷ík
MkkrníÞ{kt LkkUÄÃkkºk Au.
ríkr{hLku ysðk¤e ykÃkku
îiíkLkk ¼kð {exkðe ykÃkku
- økýuþ rMkt½ð ‘çkkË÷’, {wtsÃkh (MkwhuLÿLkøkh)
árü yLku á~Þ çkË÷ðkt Ãkzþu,
fkÞo yLku fÚÞ çkË÷ðkt Ãkzþu.
fnu Au ½ýk Mkki Aeyu yuf Mk{kLk,
{køko yLku {tíkÔÞ çkË÷ðkt Ãkzþu.
Mkki ð¾kýu Au ÃkkuíkkLkkt yíkeík,
¼qíkfk¤ yu ¼ÔÞ çkË÷ðkt Ãkzþu.
- {nuLÿ ðk¤k ‘{kiLk’, AkÞk (ÃkkuhçktËh)
ßÞkhu Ãký íkuykuLku
fkÃkðk nkuÞ Au LkzíkhYÃk ð]ûk fu støk÷
íÞkhu...
sYh Ãkzu Au fwnkzeLke,
fwnkzeLku {sçkqík nkÚkkLke.
íÞkhu...
ík{u s Mkûk{ Aku yu{ fne,
çkLkkðe Ëu Au þÂõíkþk¤e
yLku Ãkfzkðe Ëu Au.
nkÚk{kt fwnkze.
- ¼kýS yu[. Mkku{iÞk, økktÄeÄk{ (fåA)
økk{ yk¾k{kt ÷k÷e níke,
økheçk ÍqtÃkze ¾k÷e níke.
Mk{kLkíkkLke ðkík òuhÚke ÚkE íku,
yVðk nðk{kt Xk÷e níke.
- {kLk®Mkn [kðzk ‘r{÷Lk’, («¼kMk Ãkkxý)
fkuý Auzu hõík¼eLke ðkík Mkkt¼¤,
fkuý ÃkqAu {kLkðeLke òík Mkkt¼¤.
ík{u níkk íkku y{u Mk÷k{ík ¼e{hkðS,
Lk®níkh nkuík yu s fÞk{ík ¼e{hkðS.
- LkhuLÿ ðuøkzk (Mkkðhfwtz÷k)
òíkLkku ykÄkh ÷i, nwt Vhtw Awt ¼kh ÷i.
¼uxðwt fkuLku ynª, Mkki Q¼k Au ¾kh ÷i.
- çke. fu. hkXkuz ‘çkkçkw’, ðZðký (MkwhuLÿLkøkh)
çkezeLkk yuf XqtXu ík{Lku Mkt¼khwt þk{r¤Þk
Mkkts Ãkzu Lku Ík÷h xkýu íkkhu {trËheÞuÚke
AkuLku Lkef¤ðkLkwt Úkkíkwt !
- yþkuf [kðzk ‘çkurË÷’, {LkzkMkh (MkwhuLÿLkøkh)
 y{khuÞ yËfuhkt yh{kLk Au,
fkÞkÚkeÞ ®f{íke y{ Mð{kLk Au !
¾k÷e nkÚk Vu÷kÔÞku níkku ßÞkt,
yu s nkÚk{kt Mk¤økíke {þk÷ Au !
- ËuðS hkXkuz ‘hkurník’, Mkktøkúkuÿkt-økeh (sqLkkøkZ)
Íqfþu Lknª ÍqÕ{ku Mkk{u, nðu fËe yk {Míkf,
økðoÚke MkËk Ÿ[w hnuþu, nðu y{khwt {Míkf.
- çkk÷WËÞ ðk½u÷k ‘Mkíkík’ (fkuzeLkkh)
ynª òuE þfkÞ Au fu {q¤ Mkkihk»xÙ «ËuþLkk 25 sux÷k
Ër÷ík frðyku Ër÷ík MkkrníÞLke Mkuðk{kt Mkr¢Þ Au.
Ër÷ík MkkrníÞ : økã
MkwrðÏÞkík Ër÷ík MkkrníÞfkh ©e Ë÷Ãkík [kinký fnu Au
íku{ ‘Ër÷ík frðíkkyu òu Mkk{u íkehu íkheLku ÃkkuíkkLkwt MÚkkLk {u¤ðeLku
htøk hkÏÞku Au, íkku Ër÷ík ðkíkkoyu Ãký fkXwt fkZâwt Au.’
yk Ër÷ík ðkíkkoyku{kt Mkkihk»xÙ «ËuþLkk Mkðo©e hk½ðS
{kÄz, ðþhk{ ËkVzk, {kðS {nuïhe «{w¾ Mksofku Au. MkkÚku
Ëûkk Ëk{kuËhk ( Ër÷ík Lkð÷fÚkk), zkì. {nuþ ËkVzkLke Mkuðk Ãký
MkhknLkeÞ Au. çku-yuf Ër÷ík ðkíkko Ãkw»Ãkk {kÄzu Ãký ÷¾e Au.
zkì. {Lkkus òu»keyu su{Lku ‘fkrXÞkðkze MkwøktÄ ðnU[íkk
Mksof’ íkhefu yku¤¾kÔÞk Au yLku suyku økwshkíkLkk MkwrðÏÞkík
ËirLkfLkk ð»kkuoÚke fxkh ÷u¾f nkuðk WÃkhktík 12 sux÷k ðkíkkoMktøkúnku,
Lkð÷fÚkkyku ykÃke [qõÞk Au, íku y{hu÷e rsÕ÷kLkk [¬høkZ-
Ëuð¤eÞk økk{Lkk ©e hk½ðS {kÄzu ðíkLk{kt çkunk÷ økheçke yLku
Lkkøk[qz Mk{e yk¼zAuxLkku Mkk{Lkku fhu÷ku Au yLku íkuÚke s zkì.
çkkçkkMkknuçk yktçkuzfhLkk rðÿkunLkk þçËku íku{Lkk {Lk{kt Mkíkík
Ãkz½kíkk hÌkk Au. Ãkrhýk{ íku, íku{Lkwt Mksof Úkðwt.
©e {kÄzLke ‘LkÞk{køko’ Mkk{rÞf{kt nÃíkkðkh «økx ÚkÞu÷e
f]rík ‘Mk¤økíke nku¤eLkku Mkðk÷’{kt Ër÷ík SðLkLkwt ðuÄf «rík®çkçk
òuðk {¤u Au. ©e {kÄz Ër÷íkku{kt hnu÷k fkiðíkLku MkwÃkuhu rLkYÃke
òýu Au. ¾wË hk½ðS fnu Au íku{ : ‘íku{Lke xqtfe ðkíkkoyku Ãkh ¼÷u
fkuE {nkuh LkÚke {khe, Ãký íku{kt Ër÷ík ðuËLkkLke ðkík íkku Au s.’
íku{Lkk ðkíkkoMktøkún ‘Ík÷h’, ‘{kuíke’, ‘{u÷e {Úkhkðxe’, ‘Mkw¾Lkk
ð¤k{ýkt’, ‘LkkLke y{Úke ðkík’, ‘ykÚk{íku Ãknkuhu ysðk¤k’,
‘ËkLk’, ‘y»kkZ’, ‘y¾íkhku ’ , ‘Vkhøkíke’, ‘«rík¼kð’,
‘«íkeûkk’, ‘MkwhsLku fnku Qøku Lknª’ ÏÞkrík«kÃík Ër÷ík MkkrníÞfkh
òuMkuV {ufðkLku Ãký Mkhkne Au. 2005{kt «rMkØ ÚkÞu÷k íku{Lkk
ðkíkkoMktøkún ‘òíkhk’{kt ‘yðíkkh’, ‘rMk¬ku’, ‘niÞkLkku nkh’,
‘MkhÃkt[’, ‘zetøk÷ðkò’, ‘Mkktf¤’, ‘¼q¾’, ‘¼zfku’ Ër÷ík
rð»kÞðMíkwLku ykðhe ÷uíke fÚkkyku Au. ©e {kÄzLke ÷øk¼øk ík{k{
ðkíkkoyku økwshkíkLkk «ríkrcík Mkk{rÞfku{kt MÚkkLk Ãkk{e Au. ‘Ër÷ík
yÂM{íkkLku Qòøkh fhíke ÷kuffÚkkyku’ Ãkh yks MkwÄe fkuEyu
fk{ fÞwO LkÚke, íku rð»kÞ Ãkh-÷kuffÚkkyku ÃkhLke ÃkkuíkkLke Ér[
yLku yÇÞkMkLku fkhýu-‘hýfkh’ suðku Ër÷ík ÷kuffÚkkykuLkku ykøkðku
yLku yLkqXku Mktøkún Ãký íkuyku ykÃke þõÞk Au.
y{hu÷e þnuh{kt heûkk [÷kðe økwshkLk [÷kðíkk yLku ËkYý
1-166
økheçke - fkh{k y¼kðLkku yksu Ãký Mkk{Lkku fhe hnu÷k [¬høkZ
- Ëuðr¤Þk (y{hu÷e)Lkk ðkíkkofkh ©e ðþhk{ ËkVzkLke Ër÷ík
ðkíkkoyku Ãký «ríkrcík Mkk{rÞfku{kt «fkrþík ÚkE Au. rfLíkw íku
ÃkwMíkfkfkhu ykÃkýLku {¤ðe nS çkkfe Au. yux÷wt sYh fne þfkþu
fu òu MksoLkfkÞo [k÷w hk¾þu íkku ðþhk{ ËkVzk økwshkíke Ër÷ík
ðkíkkoLke Ws¤e ykðíkefk÷ çkLke hnuðkLkk ðkðz Au. ‘íkhVzíkwt
MðÃLk’, ‘¼eíkhLkk Íuh’, ‘ík]»ýk’, ‘ð¤økkz’, ‘¼q¾’, ‘híkLk’,
‘{]øks¤’, ‘rLkþkLk’, ‘Mkíð’, ‘hkux÷ku’ Mk½¤e Mkkihk»xÙ-fkrXÞkðkz
«Ëuþ{kt (íÞkhu yLku yksu Ãký) Ër÷ík Mk{ksLkw tsu þku»ký ÚkÞwt Au
íkuLkku Äúwòðe ËuLkkhku yk÷u¾ hsq fhu Au yLku íku Ãký Ãkqhk f÷kí{f
ZtøkÚke. yksLkk fkuE Ãký MkV¤ Ër÷ík ðkíkkofkhLke çkhkuçkhe fhe
þfu yux÷e íkkfkík Ähkðu Au ðkíkkofkh ©e ðþhk{ ËkVzk.
¼kuòÞ - {ktzðe (fåA)Lkk ðíkLke yLku ytòh (fåA){kt
MÚkkÞe ÚkÞu÷k MkV¤ Ër÷ík ðkíkkofkh ©e {kðS {nuïhe ðkíkko
Mktøkún ‘yá~Þ rËðk÷ku’ yLku fåALkk ¼qftÃk Ãkh ykÄkrhík
‘ríkhkzLke ykhÃkkh’ ÔÞÚkkfÚkkykuÚke [ku{uh òýeíkk Au. íku{Lke
ðkíkko ‘¼q÷’Lku ËirLkf ‘{wtçkE Mk{k[kh’ ykÞkursík MÃkÄko{kt ºkeswt
ELkk{ yLku ðkíkko ‘MkuEV zeMxLMk’Lku ‘Mk{ksr{ºk’ ykÞkursík ðkíkko
MÃkÄko{kt rîíkeÞ (Yk. 2001) ÃkwhMfkh «kÃík ÚkÞu÷ku Au. ©e
{nuïhe økúkBÞ SðLk yLku økúkBÞ MktMf]ríkLke MkkÚku þnuhe SðLkÚke
Ãký Ãkrhr[ík nkuE ‘MkuEV zeMxLMk’ suðe ðkíkko{kt þnuhLke
MkkuMkkÞxe{kt Ër÷ík yuðk hðS¼kELke Ãkzkuþ{kt hnuíkk ÔÞkMk¼kE
Lkk{Lkk çkúkñý, hðS¼kELku su òríkðkËe Íkxfk ykÃku Au, íkuLkwt
[kUfkðLkkhwt íkÚÞ hsq ÚkkÞ Au. ‘yu çkúkñý Au, çkÄe heíku ¼¤u Ãký
¾kðk-Ãkeðk{kt yu ÷kufku..’ suðku ðkíkkoLkku ytík «ðíko{kLk Mk{Þ{kt
Ãký «ðíkeo hnu÷e yk¼zAuxLkku yk½kíksLkf Ãký íkkáþ r[íkkh
hsq fhu Au. ©e {nuïheLke ‘þçËMk]rü’{kt «rMkØ ÚkÞu÷e ðkíkko
‘ð¤økkz’{kt økk{Lkkt ðAhks ¼qðkLke ÃkkMku ‘ð¤økkz’ Ëqh fhkððk
ykðu÷e ÷¾{e Auðxu ÷tÃkx ¼qðkLku fuðku Mkçkf þe¾ðkzu Au íkuLke,
Mð{kLke - økkihððtíke Ër÷ík LkkheLke fÚkk hsq fhu Au.
økwshkíke Ër÷ík ðkíkko ûkuºku ¼kðLkøkhLkk zkì. {nuþ ËkVzkyu
Ãký LkkUÄÃkkºk ðkíkkoyku ykÃke Au. ‘Mkò’ (‘nÞkíke’) rþ»kof ík¤uLke
íku{Lke ðkíkkoyku y{høkZLkk nrhsLkðkMk yLku íkuLke Ër÷íkk WSLke
ykMkÃkkMk MktÃkqýo Ër÷ík ðkíkkðhý{kt ykøk¤ ðÄu Au. íkku ‘rLkËkuo»k
[kuh’ (‘Ër÷ík [uíkLkk’) ‘Sðk’ fnuíkk ‘Sð÷k’Lke íku rLkËkuo»k nkuðk
Aíkkt ‘[kuh’ Xhkðe su ð÷u fhkÞ Au íkuLkwt ÓËÞîkðf r[ºký òuðk
{¤u Au.
Ër÷ík Lkð÷fÚkk ‘þku»k’ (2003) yLku ‘Mkkrðºke’
(2008)Lkk hr[Þíkk ÷ur¾fk Ëûkk Ëk{kuËhk ¾qçk s MkV¤ Ër÷ík
÷ur¾fk Au. ‘Mkkrðºke’ {nkhk»xÙ{kt Ër÷ík WíÚkkLk «ð]r¥kLkk Mkk[k
MkuLkkLke, zkì. çkkçkkMkknuçk yktçkuzfhLku Ãký r«Þ yuðk {nkí{k
Vq÷u yLku yu{Lkk Ä{oÃkíLke Mkrðíkk Vq÷uyu, yu s{kLkk{kt
yAqíkkuîkhLkwt fk{ fhíkkt ðuXu÷e rðxtçkýk yLku íku{Lkk SðLkfkÞoLkku
MktÃkqýo yk÷u¾ hsq fhu Au. ‘þku»k’ yu Ãký Ëûkk Ëk{kuËhkLke yíÞtík
«þtMkk Ãkk{u÷e yLku rððu[fkuLke fMkkuxeyu Ãký Ãkkh Wíkhu÷e MkV¤
Lkð÷fÚkk Au. ËûkkçknuLku‘þku»k’{kt Ër÷ík LkkheLkk {LkkuMkk{krsf ÃkrÚkf Ãkh{khu Mk{økú økwshkíke Ër÷ík frðíkkLkku ykMðkË ¼kðfkuLku
Mkt½»koLku MkwÃkuhu ÔÞõík fÞkuo Au. fhkÔÞku Au.
Ër÷ík Lkðr÷fk - Lkð÷fÚkkLke su{ Ër÷ík ÷½wfÚkk ûkuºku yk WÃkhktík ‘økwshkíke Ër÷ík ðkíkko yLku Mkk{krsf rLkMçkík’
Ãký Mkkihk»xÙLkk fux÷kf Ër÷ík Mksofkuyu Xef Xef MksoLk fÞwO Au. MkkÚku ©e hk½ðS {kÄz, ‘21{e MkËe, Ër÷ík yLku Ër÷ík MkkrníÞ’
Ãký yu{ fnuðwt Ãkzþu fu Ër÷ík Lkkxfku ûkuºku ©e ðþhk{ ËkVzkyu (zkì. {LkMkw¾ økkÞsLk), suðk rðîkLkku yøkúuMkh Au. ¼kðLkøkh{kt
½ýwt LkkUÄÃkkºk fk{ fÞwo tAu. Ër÷ík Lkkxfku{kt økwshkík{kt ©e Ë÷Ãkík rþûkýfkÞo{kt hík zkì. {LkMkw¾ økkÞsLku ‘Dalit Literary Tradition
[kinkýLkwt ÞþMðe ÞkuøkËkLk Au, íku{Lkk ÃkAe ðþhk{ ËkVzkLkku WÕ÷u¾ in Gujarat : A Critical Study’ suðtw ˤËkh ÃkwMíkf ykÃke økwshkík
fhðku Ãkzu. ykfkþðkýe ÃkhÚke «Mkkrhík ÚkÞu÷k ©e ðþhk{ çknkhLkk yLku økwshkíke Lknª òýíkk Mksofku-ðk[fkuLku Mk{økú
ËkVzkLkk Lkkxf ‘ðøkzku’, su Ãkkºkku yks MkwÄe MkkrníÞ{kt Ãkkºk økwshkíke Ër÷ík MkkrníÞLkku Ãkrh[Þ fhkÔÞku Au. íkku økwshkík-
çkLkðkLke hkn òuELku Q¼k Au íkuðk ‘ËuðeÃkqsf’ Mk{ksLke fÚkk Mkkihk»xÙ{kt Mkki «Úk{ðkh ‘økwshkíke Ër÷ík MkkrníÞfkh Ãkrh[Þ
÷ELku ykðu Au. ðu÷fku, LkkÚke, SðLk, {w¾e, þuX rÃkíkktçkh, fku»k’ suðku ykÄkh¼qík fku»k ykÃke WÃk÷uxk rLkðkMke zkì. ykh.
s{kËkh, Ãkku÷eMk{uLk, huð÷e suðk Ãkkºkku MkkÚku økk{zk økk{{kt yu[. ðýfhu Ër÷ík MkkrníÞLkk yÇÞkMkwykuLku {kuxe {ËË Ãkqhe
hnuðkLke - ÍwtÃkzwt çkktÄðkLke MkhÃkt[ ÃkkMku {tsqhe {køkíkku ðu÷fku Ãkkze Au.
yLku økk{Lkk MkhÃkt[, Ãkku÷eMk{uLk yLku MkhÃkt[Lkk [{[k suðk yktçkuzfhe MkkrníÞLkk yÇÞkMk{kt Ãký Mkkihk»xTLkk Ër÷ík
MkkÚkeËkhku, yu økheçk ËuðeÃkqsf ðu÷fk yLku ÃkrhðkhLku su ÃkhuþkLk MkkrníÞfkhkuyu ¼khu WíMkkn Ëk¾ÔÞku Au. su{kt fk÷kðkz-þeík÷k
fhu Au, íkuLke íkÚkk Lkðk ÞwøkLkk Wsr¤Þkíkku (ò{Lkøkh)Lkk zkì. MkwLke÷ òËð ¾qçk s
(MkhÃkt[Lkk Ãkqºk SðLkYÃku) fuðkt nkuðkt òuEyu,
Ër÷ík MkkrníÞLkk rLkck yLku sðkçkËkheÃkqðof yu{Lkwt fíkoÔÞ
íkuLkku ykËþo hsq fhe Mk{ksLku yuf «uhýkËkÞe
rððu [ Lkkí{f ÷u ¾ ku
, yÇÞkMk ÷u¾ku
, rLk¼kðe hÌkk Au. hksfkuxLkk ‘Vq÷Akçk’
MktËuþ ykÃku Au.
Mkt þ ku Ä Lk ÷u ¾ ku yLku ykt ç ku z fhe suðk «ríkrcík ËirLkf{kt zkì. çkkçkkMkknuçk
Ër÷ík MkkrníÞLkk rððu[Lkkí{f ÷u¾ku,
MkkrníÞ Ãkh Ãký Mkkihk»xÙL kk Ër÷ík yktçkuzfhLkk sL{rËðMku-ÃkwÛÞríkrÚkyu rðþu»k
yÇÞkMk ÷u¾ku, MktþkuÄLk ÷u¾ku yLku yktçkuzfhe
Mkso f ku y u ¾kMMkw t ÃkqŠíkLkwt Mktf÷Lk fhðkÚke ÷E, ‘Ër÷ík Mktík
MkkrníÞ Ãkh Ãký Mkkihk»xÙLkk Ër÷ík Mksofkuyu
¾u zký fÞw O Au. ÃkhtÃkhk’, ‘¼khíkeÞ Mðíktºkíkk Mktøkúk{{kt
¾kMMkwt ¾uzký fÞwo tAu. su{kt {ku¾hkLkwt yuf Lkk{ fkuzeLkkhLkk ðíkLke WÃkurûkíkkuLkwt ÞkuøkËkLk’ suðk yÇÞkMkÃkqýo ÷u¾ku íku{ýu ykÃÞk Au.
yLku Mkkðhfwtz÷k fkì÷us{kt «kæÞkÃkf íkhefu Mkuðkyku ykÃkíkk «ku. ‘zk¤÷ Ëu yLku ¾e{zku fkuxðk¤: SðLk yLku MkkrníÞ’ rð»kÞ Ãkh
zkì. fuMkh {fðkýkLkwt Au. ‘økwshkíke Ër÷ík Lkð÷fÚkk : Ëþk yLku íku{Lku yu{. rV÷Lke WÃkkrÄ «kÃík ÚkÞu÷e Au. ‘«kMktøkef’ rþ»kof
rËþk’, ‘ík÷Ãk’Lke ðkíkkoMk]rü - «ríkçkØíkkLkku f÷kí{f ykrð»fkh ík¤u «fkrþík íku{Lkk Mktfr÷ík ÷u¾kuLkk ÃkwMíkf{kt zkì. çkkçkkMkknuçk
’, ‘økwshkíke Lkð÷fÚkk{kt rLkYrÃkík Ër÷íkkuLku ÷økíkk «&™ku’, yktçkuzfhLkk SðLk-fðLk Ãkh «fkþ ÃkkÚkhíkk MktÏÞkçktÄ ÷u¾ku
‘hk½ðS {kÄzLke Ër÷ík ðkíkkoyku’, ‘Ër÷ík Lkð÷fÚkkLkku Mk{kðkÞk Au.
{níðkfktûke {wMkÆku - fwYûkuºk’, suðk íku{Lkk yíÞtík {LkLkeÞ yktçkuzfhe MkkrníÞ MksoLk{kt sqLkkøkZLkk ©e rLk÷uþ fkÚkz
yÇÞkMk ÷u¾ku æÞkLkkf»kof Au. ‘økúk{SðLkLke MkkXkuíkhe økwshkíke Ãký Mkr¢Þ Au.
Lkð÷fÚkk’ {nkrLkçktÄ (yLku ÃkwMíkf Ãký) {kxu íku{Lku zkìõxhuxLke {q¤ Vxkýk (ÃkkuhçktËh)Lkk, rLkð]¥k fu¤ðýe rLkheûkf 75
WÃkkrÄ {¤e Au. íku{kt Ãký Mkðo©e òuMkuV {ufðkLk, Ë÷Ãkík [kinký, ð»keoÞ ©e ðuò¼kE MkkrËÞkLkk hk»xÙ«u{ «uhf íku{s zkì. yktçkuzfh
{kunLk Ãkh{kh, nrhþ {tøk÷{T, nhSðLk ËkVzk, ¼hík rðtÍwzk ðtËLkk fhíkk yLkuf ÷u¾ku yLku ÃkwMíkfku «fkrþík ÚkÞk Au. ykæÞkÂí{f
suðk Ër÷ík Mksofku rðþu {ktzeLku [[ko fhðk{kt ykðe Au. yLkufrðÄ ¿kkLk{kt rðþu»k Ér[ Ähkðíkk ©e MkkrËÞkLkk ‘sÞ ¼e{’, ‘Ër÷ík
MkkrnÂíÞf - Ër÷ík MkkrnÂíÞf «ð]r¥kyku yLku Ër÷ík [¤ð¤ ûkuºku Mkt¢ktrík’, ‘¼eíkhLkku ¼ýfkh’, ‘yLkwhkuÄ’ suðk «fkþLkku ÚkE [qõÞk
yøkúuMkh zkì. fuMkh {fðkýkLkk MksoLkLkku ytøkúuS ¼k»kk{kt Ãký Au. ßÞkhu ‘çkkçkkMkknuçkLkk ytíkhLkk yh{kLk yLku rMkrØLkk MkkuÃkkLk’
yLkwðkË ÚkÞku Au. «fk~Þ Au. yk «fkþLkku{kt zkì. çkkçkkMkknuçkLkk SðLk-fðLkLke
¼kðLkøkh{kt rþûký fkÞo MkkÚku Mktf¤kÞu÷k zkì. {nuþ ËkVzk ðkíkku ¼Âõík¼kðÃkqðof ©e MkkrËÞkyu fhe Au.
‘árü¼uË ðkíkko– yuf árü{q÷f [[ko’ (Ër÷ík [uíkLkk),‘Ër÷ík çkkuxkË (¼kðLkøkh){kt sL{u÷k yLku ÔÞkÏÞkíkk íkhefu
Mkt¿kk, rð¼kðLkk yLku «Míkwíkíkk’ suðk yÇÞkMk ÷u¾ku MkkÚku Ër÷ík Mkuðkyku ykÃke hnu÷k «k. yu{. su. Ãkh{khu ‘Ër÷íkkuLkk yrÄfkh
MkkrníÞ rððu[Lkk ûkuºku Mkr¢Þ Au. «krÃík {kxuLkk Mkt½»kkuo’ rð»kÞ Ãkh, ¼kðLkøkhLkk s «ku. yu[.
Ër÷ík MkkrníÞLkk yÇÞkMkw rððu[f íkhefu ¼kðLkøkhLkk yu÷. [kðzkyu ‘¼kðLkøkh rðMíkkh{kt Ër÷íkku Ãkh yíÞk[kh’
«kæÞkÃkf zkì. ÃkrÚkf Ãkh{khLkwt Ãký ÞþMðe «ËkLk Au. ‘Ër÷ík rð»kÞ Ãkh, fkuzeLkkhLkk «k. MkrðíkkçkuLk S. ðk½u÷kyu ‘Ër÷ík
frðíkk{kt Ër÷ík ík¥ð’ (‘nÞkíke’ ËþkçËe rðþu»kktf) yLku ‘økwshkíke Lkkhe: rðfkMk yLku rðxtçkýk’ rð»kÞ Ãkh MktþkuÄLkkí{f - yÇÞkMk
Ër÷ík frðíkk (‘þçË Mk]rü’ - Ër÷ík MkkrníÞ rðþu»kktf) {kt zkì. ÷u¾ku hsq fÞko Au. yk ÞkËe{kt Mkkihk»xÙ «ËuþLkk yLkuf «kæÞkÃkfku,

1-167
ÔÞkÏÞkíkkykuLkk Lkk{ku Ãký nsw W{uhe þfkÞ íku{ Au.
¼qs (fåA) ¾kíku hnuíkk yLku hkßÞLkk yrÄf {krníke
rLkÞk{fLkk ðrhc nkuÆkLku þku¼kðe [qfu÷k ©e W{hþe Ãkh{kh
yuf yÇÞkMkw yLku MktþkuÄfLkku Sð Au. ykfkþðkýe fuLÿ{kt ÷ktçkku
Mk{Þ MkwÄe Mkuðkyku ykÃke [qf÷ u k ©e W{hþe Ãkh{kh ðkøkz «ËuþLkk
s VhstË nkuE íku{Lkk yÇÞkMk÷u¾{kt fåALke ÷kufMktMf]ríkLke {nuf
yLkw¼ðkÞ Au. ©e W{hþe Ãkh{khu fåALkk {u½ ({u½ðk¤)
Mk{ksLkku RríknkMk yLku ÃkhtÃkhkykuLkk {níðLkk ÃkkMkktyku Ãkh íku{Lkk
‘{u½ {tøk÷{T’ ÃkwMíkf{kt - yiríknkrMkf ykÄkhku, Mkt˼kuo MkkÚkuLke
nfefíkku Úkfe - {u½ðk¤ Mk{ksLke çknw ykuAe òýeLke nfefíkku
Ãkh «fkþ ÃkkÚkÞkuo Au.
Ër÷ík Mkk{rÞfkuLkku Vk¤ku :
Ãkºkfkhku{ktÚke Mk{Úko MkkrníÞfkhku {éÞk nkuðkLkk ykÃkýu
íÞkt yLkuf rfMMkk Au. {u½kýe fnuíkk : ‘ðkíkkofkhLku {kxu W¥k{
rLkþk¤ yux÷u ÃkºkfkhíðLke rLkþk¤’. yksLkk yuf MkV¤ Ër÷ík
ðkíkko f kh ©e Äh{k¼kE ©e{k¤eLke Ãknu ÷ ðnu ÷ e h[Lkk
‘Mk{ksr{ºk’ Lkk{f Ër÷ík Mkk{rÞf{kt «rMkØ ÚkÞu÷e yLku íku ÃkAe
yu{ýu ÃkkAwt ð¤eLku òuÞwt LkÚke ! yuðk çkeò Ãký WËknhýku Au fu
ßÞkt fkuE Ër÷ík frðLke frðíkk Mkki «Úk{ fkuE Ër÷ík Mkk{rÞf{kt
s «rMkØ ÚkE nkuÞ yLku íku ÃkAe s íku ‘frð ÷kuf’, ‘Ãkhçk’, ‘þçË
Mk]rü’ suðk Mkk{rÞfku{kt MÚkkLk Ãkk{e nkuÞ. (yu swËe ðkík Au fu
‘{kuxk’ ÚkE økÞk ÃkAe {kuxkELkk íkkuh{kt yu{Lkk {Lku ‘VhVrhÞk’
yuðk ‘LketðLke $x’ Mk{k yu Mkk{rÞfkuLkku yu ¼q÷u [qfu Ãký WÕ÷u¾
fhíkk nkuíkk LkÚke !) {ík÷çk, Ër÷ík MkkrníÞLke Mkuðk{kt Ër÷ík
Mkk{rÞfkuLkku Vk¤ku Ãký LkkUÄÃkkºk hÌkku Au. Ër÷ík Mkk{rÞfku Mkkt«ík
Mk{k[khkuLke MkkÚku, Ër÷ík frðíkk, ðkíkko, yÇÞkMk ÷u¾ku,Ër÷ík
MkkrníÞLkk Mk{k[khkuLku Ãký «MktøkkuÃkkík MÚkkLk ykÃkíkk hÌkk Au.
ykLkku yåAku yk÷u¾ ‘Mkkihk»xÙ «ËuþLkk Ër÷ík Mkk{rÞfku’
(‘Mk{ksr{ºk’ Ër÷ík Ãkºkfkhíð rðþu»kktf - yur«÷, 2004){kt
yuzðkufux økkiík{ økkurn÷u hsq fÞkuo Au. ©e økkurn÷ fnu Au íku{
ò{-ðýÚk÷e (ò{Lkøkh)Úke ©e Sðhks¼kE økkurn÷u þY fhu÷
‘nrhsLk çktÄw’ Mkkihk»xÙLkwt «Úk{ Ër÷ík Mkk{rÞf níkwt, íku WÃkhktík
suíkÃkwh (hksfkux)Úke ‘¢ktríkrËÃk’ (íktºke : fk÷eËkMk Ãkkh½e), Úkkýk-
økk÷ku¤ (suíkÃkwh-hksfkux)Úke ‘Ãkiøkk{’ (íktºke : Ãkh{kLktË ¾w{ký),
Mkkðhfwtz÷k (y{hu÷e) Úke ‘Mk{kLkíkk’ (íktºke : Mkk{tík¼kE
rðtÍwzk), ‘Ër÷ík çktÄw’ (¼kðLkøkh), hksfkuxÚke ‘hk»xÙ ykÍkË’
(íktºke : çkishw kð Äk{u÷) yLku ‘rðfkMk Ãkrh»kË’ (íktºke : ðk÷S¼kE
Mkku÷tfe), MkwhuLÿLkøkhÚke ‘fkrXÞkðkz Mk{k[kh’ (íktºke : hrík÷k÷
ÞkËð) yLku ‘Þwðk ðkt[Lk’ (íktºke : rLk{o÷kçkuLk ÞkËð), {k¤eÞk -
nkxeLkk (Mk{rZÞk¤k økk{-rsÕ÷ku sqLkkøkZ)Úke ‘«çkwØ yktçkuzfh’
(íktºke : [tÿ®Mkn {rnzk), sqLkkøkZÚke ‘÷e÷wze Ähíke’ (íktºke :
ßÞtrík÷k÷ ze. Ãkh{kh), ÄúktøkÄúk - MkwhuLÿLkøkhÚke ‘çkwØ ðtËLkk’
(íktºke : {nuþ¼kE ðk½u÷k), {kýkðËh (sqLkkøkZ)Úke ‘rðMVkux’
(íktºke - rËLkuþ hkXkuz), hksfkuxÚke ‘çknwsLk RríknkMk’, (íktºke :
rðsÞ Ãkh{kh), ò{LkøkhÚke ‘«¼wØ ¼khík’ (íktºke :{nuLÿ¼kE
1-168
fu. ðk½u÷k), ÃkkuhçktËhÚke ‘Mkkøkh’ (íktºke : Lkkhý¼kE S.
þªøkh¾eÞk), sqLkkøkZÚke ‘yLkwøkk{e fkuý ?’ (íktºke : fu. ze.
MkkUËhðk), ò{LkøkhÚke ‘çknwsLk Mk{úkx’ (íktºke : r{r÷LË
Mkt½Ãkk÷), Lkðkøkk{-Äuz (ò{Lkøkh)Úke ‘Mkkihk»xÙ rðÍLk’ (íktºke :
LkhuLk yu. r«ÞËþeo), ÃkkuhçktËhÚke ‘Ër÷ík {kuh[k’ (íktºke : LkkÚkk÷k÷
þªøkh¾eÞk), Ãkk÷eíkkýk - ¼kðLkøkhÚke ‘Ãkk÷eíkkýk Ãkkðh’
(íktºke : nrh¼kE {khw), ¼kðLkøkhÚke ‘økwshkík ßÞkuík’ (íktºke :
ze. fu. ðk½), ò{LkøkhÚke ‘{wÂõík LkkÞf’ (íktºke : yuLk. ðe
.økkurn÷) yLku ‘çkrn»f]ík ¼khík’ (íktºke : økkiík{ økkurn÷),
sqLkkøkZÚke ‘MktøkXLk Ãknu÷’ (íktºke : ðÕ÷¼¼kE ÃkkhÄe), suíkÃkwh-
hksfkuxÚke ‘sÞ Mkkihk»xÙ’ (íktºke : hksfw{kh ðuøkzk), y{hu÷eÚke
‘çknwsLk Õnuh’ (íktºke : çke. çke. hkýðk), hksfkuxÚke ‘hksÄ{o’
(íktºke : ¼hík Mkku÷tfe) suðk Mkk{rÞfkuyu Ër÷ík MkkrníÞLku
Ãkku»kðk{kt ð¥ku-ykuAu ytþu Vk¤ku ykÃÞku Au.òu fu, yk{ktLkk yzÄku
yzÄ WÃkhktíkLkk Mkk{rÞfku Íçkfkhku Ëu¾kzeLku, ykŠÚkf ¼ªMkLku fkhýu
çktÄ ÚkE økÞk Au Þk {]ík«kÞ ÚkE økÞk Au. nk÷ hksfkuxÚke Þwðk
Ër÷ík rËLkuþ¼kE Ãkh{kh îkhk {k[o-2004Úke þY ÚkÞu÷k ‘Mk{ks
Mkkih¼’ (nðu Lkk{ ‘yLkwMkqr[ík òrík Mkkih¼’) Úkfe Ër÷ík
Mk{ksLkk «ký«&™kuLke MkkÚku MkkÚku Ër÷ík MkkrníÞLku Ãký ÞÚkkÞkuøÞ
ðk[k {¤e hnu÷e Au.
ytík{kt yux÷wt s fnuðkLkwt fu, Ër÷ík MkkrníÞLke Ãkk Ãkk
Ãkøk÷eÚke økwshkíke MkkrníÞ{kt yuLkk «MÚkkrÃkíkÃkýk MkwÄeLkk çk]nË
MksoLkfkÞo{kt Mkkihk»xÙ-fåA rðMíkkhLkk WÃkh WÕ÷uÏÞk íku MkkiLkku
çknw{qÕÞ Vk¤ku hÌkku Au, suLku Lksh ytËks fhe þfkÞ íku{ LkÚke.
fkuE ðkzkçktÄe fu «ËuþðkË suðk {wÆkyku «íÞu Lknª çkÕfu ynª
yuf ðkík [ku¬Mk fhðk suðe ÷køku Au íku yu fu, su{ yLÞ
MkkrníÞ{kt òuðk {¤u Au íku{, Ër÷ík MkkrníÞ{kt Ãký y{wf Mkûk{
MksofkuLke yuf Þk çkeS heíku yðøkýLkk Úkíke òuðk{kt ykðe
hne Au, su Ër÷ík MkkrníÞLkk rník{kt LkÚke. yk ðkík yðøkýLkk
fhLkkh Ër÷ík MkkrníÞLkk rníkþºkwykuyu nðu Mk{S ÷uðkLke sYh
Au. fkhý , ‘Ër÷ík MkkrníÞ’ Mkk{u ßÞkhu ßÞkhu rðhkuÄLkku Mkqh
WXu Au íÞkhu, yuðk rðhkuÄ fhLkkhkykuLkku Ër÷ík MkkrníÞfkhku -
¼kðfku òu fu yuf Mkqhu rðhkuÄ sYh fhu Au, rfLíkw õÞkhuÞ ÃkkuíkkLke
ytËh Íkt¾íkk-ykí{ËþoLk fhíkkt nkuíkkt LkÚke. yks fkhýu Mkw«rMkØ
Ër÷ík frð-MkkrníÞfkh Lkehð Ãkxu÷u (‘Ër÷ík [uíkLkk’ ykuøkMx-
2009){kt Ëw:¾e ÓËÞu yu {ík÷çkLkwt ÷¾ðwt Ãkzâwt Au fu : (‘çk÷k’
íkku Xef Ër÷ík MkkrníÞLkk yk ytËYLke nk÷ òuE) ‘fk÷u fkuE
yuLku ‘Ãkr÷ík MkkrníÞ’ fnuþu íkku ykÃkýu þwt fheþwt {khk Ônk÷k
Ër÷ík MkkrníÞfkh r{ºkku !’
«kËurþf {krníke f[uhe,
ßÞwçke÷e çkkøk, hksfkux.
{ku. 9825632838
 Mkkihk»xÙLkwt ðLkkt[÷ yLku ðLku[h
¼khíkLkk Ãkrù{ rfLkkhu 20.400 Úke 23.250 W¥kh
yûkktþ yLku 69.05 Úke 72.20 Ãkqðo hu¾ktþ WÃkh økwshkík
0 0
hkßÞLkku Mkkihk»xÙ «Ëuþ ykðu÷ku Au. suLkk W¥khu fåALkku y¾kík,
Ërûkýu ¾t¼kíkLkku y¾kík, Ãkqðuo y{ËkðkË rsÕ÷ku yLku Ãkrù{u
yhçke Mk{wÿ ykðu÷ku Au. suLkwt ¼qÃk]c ŸÄe hfkçke ykfkh suðwt Au.
{æÞ ¼køk Ÿ[ku Au yLku AuzkLkku ¼køk økku¤kfkh{kt Z¤íkku Au. yk
«ËuþLkwt fuLÿ®çkËw økkUz÷ Au. yk «Ëuþ ÷kufS¼u ÃktËh sux÷kt swËkt
swËkt rð¼køkku{kt rð¼õík ÚkÞu÷ku Au.
çkhzku, çkhkze, yku¾ku, nk÷kh, Lkk½uh, ½uz,
Ãkkt[k¤ Lku {åAwfktXku çkkçkheÞkík,ðk¤ktf,
økkurn÷ðkz Lku Ík÷kðkz Lku fkXeðkz fnwt.
síkðkz, MkkuhXLke çkku÷e hne Äef.
y{hu÷e, ò{Lkøkh, swLkkøkZ, ¼kðLkøkh, ÃkkuhçktËh,
hksfkux yLku MkwhuLÿLkøkh yu Mkkík rsÕ÷kyku, 1311.32 [ku.
{kE÷Lkku yÚkkoík hkßÞLkku 4.33 xfk rðMíkkh støk÷Lkku, ºký
çkksw ykþhu 820 rf.{e.Lkku ÷ktçkku Mk{wÿrfLkkhku 16 LkkLke {kuxe
¾kzeyku, 28 çktËhku, 93 Ãknkz-zwtøkhku, 180 LkËeyku, yuf LkkLkwt
hý, 5 {kuxk xkÃkwyku, 170 sux÷e {kLkð fku{-òríkyku,
64.339 [ku. rf.{e. yÚkkoíkT ykþhu 22856 [ku. {kE÷Lkwt
ûkuºkV¤, 344 rf.{e.Lke ÷tçkkE yLku 256 rf.{e.Lke Ãknku¤kE
Ähkðíkku Mkkihk»xÙ ¼kiøkkur÷f, MkktMf]ríkf yLku Mkk{krsf yLkurfðÄ
÷kûkrýfíkkykuÚke Mkwþkur¼ík rîÃkfÕÃk Au. frð©e rºk¼wðLk¼kE
ÔÞkMku yk ¼qr{Lku yurþÞkLke yxkhe yLku rnLËËuðeLke ‘f{hu íkeûý
fxkhe Íw÷íke nkuÞ íkuðe Ëþkoðe Au.
«kuZ ®MkÄw Ãkhu Íqfíke Ãkrù{u {æÞ{kt yurþÞkLke yxkhe
rntË Ëuðe íkýe f{h Ãkh [{fíke áZ fMke íkeûý òýu fxkhe,
Ãnkz WLLkík {w¾u feŠík Wå[khíkkt s÷rLkrÄ økkLk Mkhýe,
¼khíke ¼ku{Lke ðtËw íkLkÞkðze, ÄLÞ nku ! ÄLÞ Mkkihk»xÙ Ähýe...
E.Mk. 1680 {kt ò{Lkøkh hkßÞLkk Ãktrzík ©eftX frðyu
LkËe, yï, Mkku{LkkÚk yLku ®MknLku Mkkihk»xÙÙLkkt Ãkkt[ híLkku íkhefu
{q÷ÔÞkt Au.
Mkkihk»xÙu Ãkt[híLkkrLk LkËe, Lkkhe, íkwhtøk{ >
[íkwÚko{T Mkku{LkkÚk{T [ Ãkt[{{T nrhËþoLk{T >>
yk{ Mkkihk»xÙ yLkufrðÄ rðrþüíkkykuÚke Mk¼h Au.
Mkkihk»xÙLkkt støk÷Lkku Mk{kðuþ xÙkuÃkef÷ «fkh{kt ÚkkÞ Au.
Mkkihk»xÙLkkt støk÷ku, ykçkkunðk y™u ¼qh[LkkLku fkhýu rðrþü
yLku ðirðæÞÃkqýo Mk{]rØ Ähkðu Au. Mkkihk»xÙ{kt 4.33 rðMíkkhku{kt
støk÷ku Au. rsÕ÷k «{kýu ðLk rðMíkkhLke økýºke nuõxh{kt fheyu
íkku : y{hu÷e 33.388, ò{Lkøkh 34.997, sqLkkøkZ
115.418, ¼kðLkøkh 28.050 yLku MkwhuLÿLkøkh 46.289
ykðu÷kt Au. økwshkík hkßÞ{kt 12.28 ÷k¾ nuõxh{kt støk÷ Au.
1-169
- ÷û{ý rtÃkøk¤þe¼kE økZðe
{kÚkkËeX «{ký 0.06 nuõxh Au. ßÞkhu rðïLkwt MkhkMkhe 1.04
nuõxh Au. Mkkihk»xÙLkkt Ëuþe hkßÞkuLkkt þkMkLkfk¤{kt y{hu÷e
rðMíkkh{kt røkhLkwt støk÷, sqLkkøkZ rðMíkkh{kt røkh, røkhLkkh yLku
swËwt [kuhðkzLkkt støk÷ku, ò{Lkøkh - LkðkLkøkh{kt çkhzkLkwt støk÷,
ÃkkuhçktËh rðMíkkh{kt çkhzkLkwt støk÷, çke÷eðLk, W{ðLk, ðuhý,
ðu÷kðLk,økkuZkýkLkwt støk÷, nrzÞk zwtøkhLkwt støk÷, Lkkur¤ÞkÄkhLkwt
støk÷, {kÄðÃkwhLkwt støk÷ yLku fktíku÷kðLk, ¼kðLkøkh rðMíkkh{kt
rþnkuh yLku {nwðk ÃkkMku fh÷k yLku fh{Ëeyk økk{ ðå[uLkwt LkkLkwt
støk÷ yLku hksfkux rðMíkkh{kt yk÷u[Lkkt LkkLkk støk÷kuLkku Mk{kðuþ
Úkíkku níkku. Mkkihk»xÙLkkt røkh støk÷kuLkku Mkkøkðk¤k støk÷ku{kt yLku
yLÞ støk÷ku{kt Mkkøk ðøkhLkkt ftxk¤k støk÷ku{kt Mk{kðuþ ÚkkÞ Au.
Mkkihk»xÙLkkt {kiÞo Mk{Þ{kt støk÷kuLku rðþu»k {n¥ð ykÃkðk{kt ykðíkwt
níkwt. ð]ûk AuËLkLkwt rLkÞ{Lk níktw. ðLk{kt sux÷kt ð]ûkku fÃkkíkkt íkux÷e
MktÏÞk{kt Lkðk ð]ûkku WøkkzðkLkwt ykð~Þf níkwt. sqLkkøkZLkkt Lkðkçke
þkMkLk{kt røkhLkkh{kt ÷kfzkt fkÃkLkkh frXÞkhkykuLku Mkqfkt ÷kfzk
ËkíkhzeÚke s fkÃkðkLkku rLkÞ{ níkku. Ëkíkhze rMkðkÞ yLÞ fkuE
ykuòh ÷E sðkLke {LkkE níke. ©e ®Ãkøk¤þe¼kE økZðeyu
÷¾u÷e ‘ËkíkhzeLkwt ffhk{ý’ ðSh çkkWÆeLk¼kELke fÚkk yk
nfefíkLke Ãkwrü ykÃku Au. yuf fk¤u ®Mkn Mkkihk»xÙ{kt røkh{kt s
Lknª Ãkhtíkw Ãkrù{ îkhfk MkwÄe yLku Ãkqðo{kt Ãkk÷eíkkýk MkwÄe íku{s
[kuxe÷kLkkt Ãkkt[k¤{kt yLku çkhzkLkk zwtøkhku{kt òuðk {¤íkkt níkkt.
çkhzk zwtøkh{kt E.Mk. 1859-60{kt ðk½uhkuLku Ãkfzðk {kxu rçkúxeþ
fLko÷ nkuLkuhLke Vkusu íkkuÃk{khku fhíke íku íkkuÃkkuLkk yðks Mkkt¼¤e
rMktnku íÞktÚke ¼køke Aqxâk ÃkAe íÞkt ÃkkAk økÞk LkÚke. Mkkihk»xÙLkkt
støk÷ku{kt r[¥kku, ðk½ yLku økUzkLke Ãký yuf fk¤u ðMíke níke.
ÃkÞkoðhýeÞ W¥khku¥kh yÃkkík ÂMÚkrík, ð]ûkku yLku ðLkkuLkk ykzuÄz
rðLkkþLku fkhýu ðLkLkkþLke {kºkk{kt ðÄkhku Úkíkku hÌkku Au, Ãkrhýk{u
íkuLke ½uhe yMkh ðLkkt[÷{kt,ðLku[h{kt, ðLk©e{kt, ðLkðkMkeyku{kt
yLku støk÷Lke Ëhuf LkðMk{]rØ{kt Ãkze Au. yksu íkku Mkkihk»xÙLkwt røkh
yuf {kºk {wÏÞ støk÷ yLku LkkLkkt støk÷{kt çkhzkLkwt støk÷ økýkðe
þfkÞ íku{ Au. çkkfeLkk çkÄk íkku LkkLkkt LkkLkkt ðLk fne þfkÞ íkuðkt
støk÷ku hÌkk Au.
røkh : røkh støk÷ 1412.13 [kuhMk rf.{e. ÃkÚkhkÞu÷wt
Au. íku{kt 31 òíkLkk swËkt swËkt MkMíkLk «kýeyku Au. 300 «fkhLkkt
Ãkûkeyku Au. 2000 sux÷kt Sðstíkwyk Au 1990Lke økýºke «{kýu
13.336 sux÷kt støk÷e «kýeyku Au. 1981Lke LkkUÄ «{kýu
16.852 ËqÄk¤k ZkuhLke MktÏÞk Au. røkh{kt 1154.42 [ku. rf.{e.
rðMíkkh{kt røkh hk»xÙeÞ WãkLk ÃkÚkhkÞu÷ Au. su sqLkkøkZÚke 64
rf.{e. yLku ðuhkð¤Úke 32 rf.{e.Lkkt ytíkhu ykðu÷ku Au. røkh
y¼ÞkhÛÞ yLku hk»xÙeÞ WãkLk{kt {u-1990Lke økýºke {wsçk
®Mkn Lkh 99, {kËk 112, çkå[kt 64, fw÷ 284 ËeÃkzkt 212,
Íh¾ 98, [eík÷ 8085, Mkkçkh 404, Lke÷økkÞ 771, [ku®þøkk fuMkh [tËLk rLks fwhtøk, [khý MkUËqh Lku rMkØ,
(½wtxzkt) 76, [ªfkhk 337, ÷tøkwh 2,567 yLku støk÷e ¼wtz 505 yuíkkt Lkøkh Lk LkeÃksu, Ãknkzk{ktÞ «rMkØ
LkkUÄkÞu÷kt Au. røkh{kt ðLÞ «kýeyku{kt ½kuh¾kurËÞwt, sççkkË, fZtøke rMktn yLku [khýLkku ykrË ðMkðkx Ãknkzku{kt, støk÷ku{kt
ÃkqåAðk¤k sh¾, støk÷e rçk÷kzku, òLkçkwx, Zk¤eÞwt, Lkkh, ÷kUfze, níkku. yksu Ãký røkh{kt ®Mknku yLku [khýku MkkÚku ðMkðkx fhu Au.
ðeswt, þkøkkuþ, rþÞk¤, {hk÷, hkuÍ, MkqÔðh, r[¥k÷, Mkkçkh, MkkMký røkhLkk {k÷Äkhe [khý ©e Íeýk¼kE økZðe ®MknkuLkk
nhý, nhýçk÷, , MkMk÷wt, MkMk÷ku, þuZkE, ½wtx, fk¤w {kuZwt ÷ktçke Ãkh{ r{ºk økýkíkk ®MknkuLkkt fkLk Ík÷eLku fqíkhkLke {kVf h{kzíkkt
ÃkqtAðk¤k ðktËhk Aªfkhk, Lkku¤-hkíkku, Lkku¤-fk¤ku, ½ku, Ãkkx÷k níkkt. røkhLkk rMktnku Íeýk¼kELkku ¼khu ykËh ò¤ðíkkt. [khýku
½ku, ¾eMkfku÷e, ½wtMk, AAwtËh, støk÷e ôËh, MkktZku, þu¤ku, {økh MkkÚku rMktnLke fux÷ef MkíÞ ½xLkk røkhLkk MkðkuoËÞ fkÞofh Mð. ©e
{kuxe, {økh LkkLke, fk[çkku, Mkqhs, hªA, ysøkh, Íwtz yLku MkÃkoLkku hksðeh¼kE WÄkMk, íkw÷þe~Þk{ røkh íkhVÚke {¤u Au. yu yºku
Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. yk ðLÞ «kýeykuLku òuðkLkku MkkiÚke W¥k{ Mk{Þ WÕ÷u¾LkeÞ Au.
òLÞwykheÚke {u {kMkLkku Au. røkh{kt MkkMký ¾kíku {økh WAuh fuLÿ{kt íkw÷þe~Þk{ ÃkkMkuLkk {eZkLkk LkuMk{kt hkýku yLku hk{ Lkk{Lkkt
{økh yLku rðrðÄ «fkhLkk Ãkûkeyku òuðk {¤u Au. røkh Ãkrù{ [khý çkk¤fku, çku Þ ¼khu h{ríkÞk¤ rMktn fu ®Mkný swyu yux÷u
¾tz Ëuðr¤Þk su røkh y¼ÞkhÛÞ yLku hk»xÙeÞ WãkLkLkwt «ríkrLkrÄíð yxfk[k¤ku fÞko ðøkh Lk hnu. yuf rËðMk ¼u¾z{kt ®Mkn Mkqíku÷ku
Ähkðíkku 412 nuõxh{kt ÃkÚkhkÞu÷ku Au. su{kt Vhíku 8.25 hLkªøk òuÞku yux÷u hk{ nqÃk fhíkk ¼u¾z WÃkhÚke ¾kçkõÞku çkhkçkh Mkqíku÷k
rf÷ku{exh ÷ktçke [uELk ÷ªf VuLMkªøk Au. su 4.1 {exh sux÷e ®Mkn {kÚku Ãkzâku. rtMkn ÃkkAwt òuÞk ðøkhLkku ¼køke Aqxâku. yuf
Ÿ[kE Ähkðu Au . yk ¾t z {kt «kýe rËðMk rMktn¼u¾zLke yzkuyz ÚkELku LkeféÞku,
Mktøkúnk÷Þ{kt yuf rMktn yLku ºký ®Mknýku
røkhLkk {k÷Äkhe yu x ÷u suðwt ®MknLkwt {kÚkwt çknkh ykÔÞwt fu hkýkyu
{¤eLku fw÷ [kh «kýeyku íku{s yLÞ
rLkòLkt Ë, rLk»fÃkx yLku ¾{ehðt í kk Íçk ËELku ®MknLkkt øk¤k{kt Zk÷ Ãkhkuðe ËeÄe.
«kýeyku hk¾ðk{kt ykðu÷kt Au. ðLÞ
{kLkðe. ykt ø kýu ykðu ÷ yríkrÚkLkku ®Mkn y[kLkf Ãknuhk{ýeÚke ¼zõÞku Lku
«kýeyku yLku Ãkûke rLknk¤ðk {kxuLke
¼ÔÞ ykríkÚÞ Mkífkh fÞko rðLkk sðk ¼køÞku. çkkh økkð WÃkh [qtÚkkE økÞu÷e
ÔÞðMÚkk{kt yu f çkeòLku òu z íkkt 18
Lk Ëu íku ð k yzk¼ez nku Þ Au. xkýu nk÷ík{kt Zk÷ {¤e ykðe. MkkMký{kt
rf.{e.Lkk hMíkkyku Au. «ðkMkeyku {kxu
fxkýu fu yÄhkíku yríkrÚk ykt ø kýu - fkxktLkk LkuMk{kt ÷¾{ý øku÷ðku Lkk{Lkku
Mðkøkík fuLÿ, yÕÃkknkh øk]n, røkh Ãkrù{
Lku M ku ykðu íkku «¼w ÃkÄkÞko L kku {nku í Mkð {k÷Äkhe [khý hnu. íkuLku støk÷ ¾kíkkLkk
fuLÿ ðLÞ «kýe ykÄkrhík ÿ~Þ ©kÔÞ
Wsðu Au yLku yríkrÚk rðËkÞ ÷u íÞkhu yrÄfkheykuyu yuf rËðMk fÌktw fu : ‘økZðe
MkwrðÄk, ðLkfwrxh, ðknLk MkwrðÄk ðøkuhu
yt í khÚke [kuÄ kh ÁËLkÚke ÿrðík ÚkE yk çkkswLkkt Zwðk{kt ®Mkn çkuXku Au, yuLku
Q¼e fhðk{kt ykðu÷e Au. MkkMký røkh
WXLkkhk yk Mkk[wf÷k {kLkðeyku Au. WXkzðku Au’ yux÷u ÷¾{ý øku÷ðu ¼UMkkuLku
¾kíkuÚke rðþu»k {krníke-{køkoËþoLk WÃk÷çÄ
Ãkþw, «kýe, ÃkûkeykuLku Ãký yríkrÚkYÃku Ãkkýe{ktÚke WXkze rMkMkfkhku fÞkuo íÞkt íkku ËþuÞ
çkLku Au.
s ykðfkhíkk ykðk Mkk{kLÞ ¼UMkku {ktÚkk WAk¤e fh{ËeLkkt Zqðkt Vhíke
røkhLkk {k÷Äkhe yux÷u rLkòLktË,
{kLkðeyku{kt yMkkÄkhý y{ehkík økku X ðkELku ®MknLku ðå[u ÷E ÷eÄku .
rLk»fÃkx yLku ¾{ehðtíkk {kLkðe Au.
òuðk {¤u Au. ‘ykÃkýk {÷fLkk Úkkuzeðkh{kt ®Mkn Mkk{u ¼UMkkuLku h{kze rMktnLku
yktøkýu ykðu÷ yríkrÚkLkku ¼ÔÞ ykríkÚÞ
{kÞk¤w {kLkðe’.Lke ÃktÂõík [rhíkkÚko sðk ËeÄkuu. ò{ðk¤k ÃkkMku {eíkze Lku
Mkífkh fÞko rðLkk sðk Lk Ëu íkuðk yzk¼ez
Úkíke òuðk {¤u Au. Mkku{kLkeMkh Lkk{Lkku LkuMk Au. yk LkuMk{kt
nkuÞ Au. xkýu fxkýu fu yÄhkíku yríkrÚk yktøkýu-LkuMku ykðu íkku ðksMkwh fuhðk Lkk{Lkku [khý hnu. yuf rËðMk ðksMkwh yLku Ãkkt[
«¼w ÃkÄkÞkoLkku {nkuíMkð Wsðu Au yLku yríkrÚk rðËkÞ ÷u íÞkhu A [khýku Íkuf{kt çkuXkt níkkt yu{kt fkuE rþfkheÚke ½kÞ÷ ÚkÞu÷ku
ytíkhÚke [kuÄkh ÁËLkÚke ÿrðík ÚkE WXLkkhkt yk Mkk[wf÷kt {kLkðeyku ®Mkn Íkuf{kt ykðe ðksMkwh fuhðkLkku s{ýku Ãkøk Ãkfze Ãkkzâku
Au. Ãkþw, «kýe, ÃkûkeykuLku Ãký yríkrÚkYÃku s ykðfkhíkkt ykðk ÍkUzðk, ðkMsMkwhu ®MknLkk çktLku fkLk f[f[kðe Ãkfze hkÏÞkt, Mkk{
Mkk{kLÞ {kLkðeyku{kt yMkkÄkhý y{ehkík òuðk {¤u Au. Mkk{u çktLku çk¤ fhðk ÷køÞkt. Auðxu ðksMkwhu ®MknLke økhËLk{kt
‘ykÃkýkt {÷fLkkt {kÞk¤w {kLkðe’.Lke ÃktÂõík [rhíkkÚko Úkíke òuðk zkçkku Ãkøk ¼hkðe rMktnLku yuf çkksw VtøkkuéÞku yLku çkeS çkksw Ãkkuíku
{¤u Au. {k÷Äkheyku røkhLku ‘[khýÄk{’ {kLkíkk nkuðkÚke røkhLku ÃkzTÞku. yuðkus ®Mkn ¼køke Aqxâku. ®MknLke MkkÚku SðLkkhkykuLku
ÃkrðºkíkeÚko økýu Au. [khýkuLku Ãký røkh yrík«Þ Au, yux÷u s ®Mkn ÚkE hnuðwt Ãkzu Au. ykðkt íkku fux÷ktÞ «Mktøkku [khýkuLku LkuMkzu
fnuðkÞ Au Lku : LkuMkzu yk÷u¾kÞ íku{ Au, õÞkhuf h{qs Ãký MkòoÞ Au. yuf rþûkf
røkh{kt Lk {¤u økk{, LkkLkkt LkkLkkt LkuMkzkt, MkkÞf÷ Mkðkh ÚkELku røkhLkk hMíkk WÃkh ÃkMkkh Úkíkkt níkkt.
ÄLk ÄLk [khý Äk{, ËqÄ{r÷Þkt Ëkuxwt rËÞu. Zk¤ðk¤k hMíkk WÃkhÚke yuf çkksw MkkÞf÷ MkeÄe ykðe yu ËhBÞkLk
[khýku yLku ®MknkuLku ykrËfk¤Úke MkçktÄ hÌkku Au. íkuLkku yuf ®Mknu hMíkku ¢kuMk fÞkuo. yux÷u MkkÞf÷Lke £u{ ®MknLkk øk¤k{kt
yufËkunku, yrík «rMkØ Au. Ãkhkuðk¤e økE. rþûkfu LkuMkðkMkeykuLku VrhÞkË fhe fu ‘{khe MkkÞf÷

1-170
rMktn ÷E økÞku. ’LkuMkðkMkeykuLku ykùÞo ÚkÞwt. íkÃkkMk fhkðíkk xku¤kyku{kt ½q{u Au. 25 Úke 30 rf÷ku økúk{ ðsLk Ähkðíkkt fkr¤Þkh
rþûkfLke MkkÞf÷ A, Mkkík økkW WÃkh støk÷{kt {¤e ykðe. røkhLkk f÷kfLkkt 50-80 rf.{e.Lke økrík yu Ëkuze þfu Au. çku {exh Ÿ[e
støk÷{kt hk𤠿kkríkLkk çku ¼kEyku fw¤ËuðeLkk ¾wÕ÷k MÚkkLkfu yLku A {exh sux÷e ÷ktçke nhýVk¤ ¼he þfu Au. ðLkMÃkrík
LkiðuÄ fhðk ykÔÞkt. Ëiðe MÚkkLkfu LkiðÄ Ähe, ÄqÃk, ËeÃk «økxkðe ¼ûke «kýeykuLke ÷kûkrýfíkkyku Ähkðu Au. «kiZ {kËk xku¤kLke
ÍktÍ yLku zkfLke MkkÚku yhsw, yhÛÞwt Íe÷ÛÞwt økkðk ÷køÞkt. ÍktÍ ykøkuðkLk nkuÞ Au. yk ðLÞ «kýeykuLku òuðkLkku ©uc Mk{Þ
yLku zkf ðktrsºkkuLkku yðks Mkkt¼¤e çku ®Mknku [wÃk[kÃk hkð¤kuLke LkðuBçkhÚke {u {kMkLkku økýkÞ Au.
Mkk{u ykðe çkuMke økÞkt. hkð¤ku ykt¾ku çktÄ fheLku ÄqLk{ktLku ÄqLk{kt rntøkku¤økZ «kf]ríkf rþûký y¼ÞkhÛÞ : hksfkux rsÕ÷kLkk
ÍktÍ yLku zkf ðøkkzíkkt yLku yhòu økkíkk çkuXkt níkkt. ÄkŠ{f rðrÄ sMkËýÚke 10 rf.{e.Lkk ytíkhu {kuxe Mkuhðkze rðMíkkh{kt 7 [ku.
Ãkqhe fhe hkð¤kuyu ÍktÍ zkf ðøkkzðkLkwt çktÄ fÞwO yux÷u çktLku ®Mknku rf.{e.Lkk rðMíkkh{kt rnøkku¤økZ «kf]ríkf rþûký y¼ÞkhÛÞ
çkuXk çkuXkt yuf yuf Ãktòu Wøkk{e ÄU ÄU ÄU ÄU fhðk ÷køÞkt íÞkt ykðu÷wt Au. íku{kt Lke÷økkÞ, r[tfkhk, MÚk¤ktíkhe Ãkûkeyku, fwts,
hkð¤ËuðkuLku ®MknkuLke nksheLkwt ¼kLk ÚkÞwt Lku ÍktÍ yLku zkf ^÷u{ªøkku, xeÕ÷wh yLku yLÞ rðrðÄ Ãkt¾e {u¤ku òuðk {¤u Au. íkuLku
ðøkkzðkLkwt VheÚke [k÷w hkÏÞwt. hkð¤Ëuðku zkf ðøkkzíkk Úkkfu yux÷u rLknk¤ðkLkku Mk{Þ LkðuBçkhÚke {k[o MkwÄeLkku Mkðkuo¥k{ økýkÞ Au.
zkf ðøkzíkwt Äe{wt Ãkzu fu íkwhík s ®Mknku {kuZwt çkøkkze Äwhhkxe fhu ðLku[h : MkheMk]Ãk ðøkoLkkt «kýeyku{kt fk[çkk, MkÃko, {økh,
yux÷u íkwhík s ÍktÍ yLku zkf òuhÚke ðøkkzðk {tzu. yk r¢Þk ÷ktçkku fk®[zk, ½høkhku¤e, MkMíkLk ðøkoLkkt «kýeyku{kt rçk÷kze fw¤ t Lkk rMktn,
Mk{Þ [k÷e yux÷u ykswçkkswLkk {k÷Äkhe [khý çkk¤fkuLku ykùÞo ½ku½h yLku hýLkk rçk÷kzkt, rËÃkzkt, {kMkktnkhe fqíkhkyku yLku íku{Lkk
ÚkÞwt. íkuykuyu MÚk¤ WÃkh ykðeLku òuÞwt íkku LkSfLkwt fw¤ CandiaeLkk ðY, rþÞk¤, Lkkh
®Mknku zkf yLku ÍktÍLke {kuswt {kýe hÌkkt
hkð¤Ëu ð ku zkf ðøkkzíkk yLku ÷kUfze, ðrýÞh, íkkzLkwt ðrýÞh, Íh¾,
níkkt. çkk¤fkuyu rMktnkuLku íkøkze hkð¤ËuðkuLku
Úkkfu yu x ÷u zkf ðøkzíkw t Äe{w t Ãkzu fu hªA, Lkkur¤Þk, s¤rçk÷kze, þu¤ku, þknwze,
Q¼k fÞko. LkuMk{k ÷kðe Mkkhðkh fhe
íkwh ík s ®Mknku {kuZ wt çkøkkze Äw h hkxe AAwtËh, rþÕfe, feze ¾kW, [k{k[erzÞk,
íku{Lkk ½hu hðkLkk fÞko. çke÷eÞkzoLkk
fhu yu x ÷u íkwh ík s ÍktÍ yLku zkf ðLkðkøkku¤, MkMk÷kt, ôËh, ¾eMkfku÷e, r[¥k¤,
{k÷Äkhe yøkúýe ©e fkLkk¼kE {Äwzk yLku
òu h Úke ðøkkzðk {t z .
u yk r¢Þk ÷kt
ç kku Mkkçkh, fkr¤Þkh, AªfkÁt, Lke÷økkÞ (hkuÍ)
íku{Lkk Ãkwºk ©e ¼hík¼kE {Äwzk yïLku
Mk{Þ [k÷e yu x ÷u yksw ç kksw L kk [ku®þøkk, ðkLkh ðøkuhu ðLku[h Mkkihk»xÙLkkt
Ãk÷kuxíkkt níkkt yu ËhBÞkLk yuf zk÷k{ÚÞku
{k÷Äkhe [khý çkk¤fku Lku ykùÞo støk÷ku{kt òuðk {¤u Au. su ðLÞ «kýeykuLkwt
®Mkn yïLkku rþfkh fhðk Ëkuze ykðíkku
ÚkÞw t. íku y kuy u MÚk¤ WÃkh ykðeLku yrMk¥ð òu¾{kÞu÷wt Au íkuðkt ðLÞ «kýeykuLku
níkku. yïLku ®MknLkku ÏÞk÷ ykðíkkt ¼køke
òu Þ tw íkku ®Mknku zkf yLku Íkt Í Lke {kus tw økwshkík Mkhfkhu Mkwhrûkík «kýeyku íkhefu ònuh
Aw x ðk íkku V kLk fhðk ÷køÞku . ©e
{kýe hÌkk níkk. çkk¤fkuyu rMktnkuLku fÞkO Au. íku{kt ®Mkn, ðk½, r[¥kku, hªA, ½wz¾h,
fkLkk¼kEyu ¼hík¼kELku yïLku Ãkfze
íkøkze hkð¤ËuðkuLku Q¼k fÞko. Mkkçkh, r[¥k¤, fkr¤Þkh, nhý, Aªfkhkt yLku
hk¾ðkLkwt fne ®Mkn Mkk{u Ëkuzâk. ®Mkn ©e
LkuMk{k ÷kðe Mkkhðkh fhe íku{Lkk ½hu [ku®þøkkLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. íkuLkkt hnuXký yLku
fkLkk¼kELke Mkk{u ykðíkk s ®MknLke rËþk
hðkLkk fÞko. y¼ÞkhÛÞ ònuh fhðk{kt ykÔÞkt Au. 60 xfk
çkË÷kE økELku ®Mkn yu rËþk íkhV ¼køke sux÷e «kýe Mk]rü fexfkuLke çkLku÷e Au. íku{ktLkk
Aqxâku. røkhLkk støk÷{kt ðMkíkk hkLke Ãkþwyku htøku ðÄw ½uhk, þhehu fux÷ktf fexfku {kLkð Mk{wËkÞ yLku ðLkMÃkríkykuLku LkwfþkLk fhu Au íkku
ðÄw Ãkzíkkt Ytðkzeðk¤k yLku Mð¼kðu ðÄw ®nMkf sýkÞk Au. fux÷ktf WÃkÞkuøke Ãký Au. íku çkÄk fexfku yLku s{eLk Ãkh ðkMk fhLkkhk
çkhzkLkwt ®Mkn y¼ÞkhÛÞ : ÃkkuhçktËh rsÕ÷k{kt ykðu÷wt yLÞ Sðku{kt fhkur¤Þku, fkLk ¾swhku, ðªAe, økkuf¤økkÞ, y¤rMkÞkt
çkhzkLkwt ®Mkn y¼ÞkhÛÞ ÃkkuhçktËhÚke 14 rf.{e.Lkkt ytíkhu yLku ðtËkyku Mkkihk»xÙ{kt Mkðoºk ÃkÚkhkÞu÷kt Au. ykt¾ fkLk ðøkhLkk
hkýkðkð ÃkkMkuLkk çkhzk zwtøkh{k tykðu÷wt Au. suLkku fw÷ rðMíkkh y¤rMkÞktLkkt þhehLkku fkuE Ãký ¼køk fkÃke Lkkt¾íkkt íku VheÚke Lkðkus
192 [ku. rf.{e. sux÷ku Au. íku{kt støk÷e ¼qtz, ËeÃkzkt, r[¥k÷, ¼køk WíÃkLLk fhu Au. y¤rMkÞktLkwt Ãkk[Lkíktºk çkuõxurhÞkLkkt Mkwû{ SðkuLkwt
Mkkt¼h yLku Lke÷økkÞ òuðk {¤u Au. hnuXký Au. y¤rMkÞkt rLkþk[h nkuÞ Au. Mkkihk»xÙLkkt {wÏÞ ðLÞ
ðu¤kðËhLkwt fk¤eÞkh hk»xÙeÞ WãkLk : ¼kðLkøkhÚke 65 «kýeykuLkku Ãkrh[Þ yºku WÕ÷u¾LkeÞ Au.
[ku.rf.{eLkk ytíkhu y{ËkðkËÚke ðÕ÷¼eÃkwhLkkt hMíkk WÃkh 18 ®Mkn : røkhLkk ®MknkuLkku htøk ŸxLkk suðku nkuðkÚke ‘‘Ÿxeyku
rf.{e.Lkk rðMíkkh{kt rðïLkku MkkiÚke rðþk¤ fkr¤Þkh Ãkkfo, ðk½’’, ‘økúux yurþÞkrxf ÷kÞLk ’, ÷uxeLk{kt ‘ÃkuLÚkuhkÃkMkefk’,
fkr¤Þkh hk»xÙeÞ WãkLk ykðu÷wt Au. íku{kt yMktÏÞ fkr¤Þkh yLku ‘MkkðÍ’, ‘fuþhe’, ‘ðLkhkò’ yuðkt swËkt swËkt Lkk{u yku¤¾kÞ
ðY suðkt ðLÞ «kýeyku òuðk {¤u Au. fkr¤Þkh nhýku{kt {kËk Au. ®Mkn yu «k[eLkfk¤Lkwt «kýe Au. E.Mk. Ãkq. 4,75,000
yLku çkå[kt ykAkt çkËk{e htøkLkkt nkuÞ Au. Lkh ÃkwÏík Úkíkkt fk¤ku rÃkÚkufuLøkúÃkMkfk¤{kt yLku E.Mk. Ãkq. 3,00,000 nkEzçkøkofk¤{kt
ðkLk Äkhý fhu Au. íkuLku MkwtËh yLku íkeûý rþtøkzkt nkuÞ Au. ®þøkzkt nkuðkLkwt {LkkÞ Au. íkuLkkt {q¤ ðíkLk ytøku {ík¼uË «ðíkuo Au. ®MknLkwt
þk¾k rðrnLk nkuÞ Au. Mkk{krsf «kýe nkuðkÚke Mk{wn{kt - WíÃkr¥kMÚkkLk Ehkf, EhkLk Lknª s Ãkhtíkw ¼khík nkuðkLkwt Ãkkihkrýf

1-171
WÕ÷u¾kuÚke «{krýík ÚkkÞ Au. «k[eLk Mk{Þ{kt
®MknLke Mkkt¼¤ðkLke yLku Au. yuf ðu÷h yLku çkeòu økÄiÞku. ðu÷h
Þw h ku à k yLku Lki É íÞ yu r þÞkLkkt rðþk¤
òuðkLke þÂõík yíÞtík íkeðú nkuÞ Au òíkLkk ®Mkn ðÄw Ëu¾kðzkt YÃkk¤kt, Lk{ýkt
rðMíkkh{kt ®Mkn ðMkíkku níkku . Lki É íÞ
t ðkLke þÂõík MkkÄkhý íku{s þhehu ÷ktçkk íkÚkk Mknus Lke[kt nkuÞ
Ãkhtíkw íkuLke Mkw½
yurþÞk{ktÚke ®Mknu ¼khík íku{s ykr£fk{ktÚke
Lkçk¤e nkuÞ Au. rMktn hks{køko yLku Au. çkeò «fkhLkku ®Mkn økÄiÞku þheh xqtfk,
MÚk¤ktíkh fÞwO nkuðkLkku Mkt¼ð Au. Ãk]ÚðeLkk
{wÏÞ {køkuo s [k÷u Au. yk¾ku rËðMk Ÿ[k, yLku fkXeyu yLku ÃkkA÷k ¼køku
¼qtfÃkLku fkhýu ykr£fkLkku fux÷kuf ¼køk
ykhk{ fheLku MktæÞkfk¤u LkËe fktXu økÄuzkLkk þhehLku {¤íkku ykðu Au. ®MknLke
Mkkihk»xÙ «Ëuþ{kt òuzkE síkkt ®Mkn Mkkihk»xÙLkku
Ãkkýe Ãke ÷eÄk ÃkAe rþfkhLku þkuÄu íkkfkík íkuLke nqfk WÃkhÚke {ÃkkÞ Au. ®Mkn
rLkðkMke çkLÞku nkuðkLke {kLÞíkk Au íkku çkeS
Au. rþfkh fÞko ÃkAe ¼kusLk Mk{Þu ½kxe Íkzeðk¤kt , ykAkt ¼u s ðk¤k
{kLÞíkk yu Au fu swLkk s{kLkkt økw÷k{kuLkkt
Mkki «Úk{ çkå[ktyku yknkh fhu Au, rðMíkkh{kt ðkMk fhu Au. ®Mkn Xef Xef
ðuÃkkh{kt òVhkçkkËLkkt rfLkkhu økw÷k{ku ÃkkuíkkLke
íÞkhçkkË ®Mkný, yu ÃkAe íku{ktÚke «{ký{kt økh{ ykçkkunðk MknLk fhe þfu
MkkÚku ykr£fkLkkt ®MknkuLkkt çkå[kt ÷kÔÞkt níkkt,
Úkkuzku ¼køk rþÞk¤ fu sh¾Lku VUfu Au. Mktíkwü ¼kusLk fu fk{kíkwh ÚkÞku nkuÞ íÞkhu
íkuLke yk ðMíke Au, Ãkhtíkw nfefíku íkku yk Ãkqðo
Au, MkkiÚke AuÕ÷u Ãkkuíku yknkh fhu Au. rðfhk¤ øksoLkk fhu Au. rLkþk[h «kýe Au.
Mkki h k»xÙ { kt ÚkÞu ÷ k Lk] ® Mkn yðíkkh{kt ,
yuf hkík{kt ºkeMk-[k÷eþ {kE÷Lkwt ®Mknòuze MkkÚku nkuÞ íÞkhu íkuLku ‘çku÷kz’
yþkufLkk Ä{o[¢{kt,hksðeykuLkkt Lkk{ Ãkk[¤
y t í k h fnuðk{kt ykðu Au. íku çktLku yufe MkkÚku hnu
®MknLkku WÕ÷u¾ òuðk {¤u Au, yux÷u røkhLkku Au. Mk{qnøkík rþfkh fhu Au. ®MknýLkk òuøk
fkÃku Au.
rMktn ¼khíkeÞ ðtþ s «kýe Au yuLkwt fkhý ð¾íku fkuE MktçktÄ hnuíkku LkÚke. òuhkðh nkuÞ
ykr£fkLkk ®Mkn fhíkkt fux÷ef ykøkðe ÷kûkrýfíkk íku Ähkðu Au. íku ®Mkný MkkÚku hnu Au. ®MknýLke øk¼koðMÚkkLkku Mk{Þ 116 rËðMkLkku
ykr£fLk Mkøkkuºk fhíkkt íku ykøk¤ Ãkzíkku WËhÃkx÷ Ähkðu Au. økýkÞ Au. íku ºký çkå[ktykuLku sL{ ykÃku Au. íku{ktLkwt Ãknu÷kt
ykr£fkLkkt rMktn fhíkkt íku çkhAx yLku ykAkt íkÃk¾eheÞk htøkLkku sL{u÷ktLku ®Mkný Ãkkuíku ¾kE síke nkuðkLke ÷kuf{kLÞíkk Au. ®Mknku
Au. íkuLke ÃkqtAze {kuxe yLku økwåAkuðk¤e Au. ykr£fkLkkt ®Mkn fhíkkt yktíkrhf ÞwØ{kt yufçkeòLke økhËLk fu {kÚkkLkku çk[kð fhu Au,
fË{kt LkkLkku Au. íkuLke ÷tçkkE 2.75 {exh yÚkkoíkT yrøkÞkh Vqx þhehLkk çkeò ¼køkku ÷kune ÷wnký òuðk {¤u Au. ®MknLke
Au. íkuLkwt ðsLk 400 Úke 500 hík÷Lkwt Au. íkuLku øk¤u fuþðk¤e ð]ØkðMÚkk Ëw:¾ËkÞe nkuÞ Au. ®Mkn rðïLkwt Ëw÷o¼ yLku Võík çku s
þku¼u Au. su ®MknýLku nkuíke LkÚke. ®MknLkk {kuZk{kt 28 Ëktíkku{kt çku hk»xÙku{kt ðMíkw «kýe nkuðkÚke ¼khík Mkhfkhu hk»xÙeÞ «kýe íkhefu
{kuxk yLku A LkkLkkt hkûkMke nkuÞ Au. íkuLkk Ãkøk{kt 18 yktøk¤eyku{kt Mðef]ík fhu÷wt Au. ¼khíkLke hk»xÙeÞ {wÿk{kt «Úk{Úke s íkuLku MÚkkLk
íkeýkt yLku {sçkqík Lknkuh nkuÞ Au. su íku rþfkhLkk {khý fhíke {¤u÷wt Au. ½kuzuMðkh, çk¤Ëøkkzwt, fu ŸxMðkh WÃkh fËkrÃk ®Mkn
ð¾íku fu íkhkÃk {khíkkt çknkh fkZu Au. íkuLke ÃkqtAzeLkkt Auzu yýeËkh nw{÷ku fhíkku LkÚke. ðxu{køkwoLku ÃkhuþkLk fhíkku LkÚke fux÷ktf hksðe
fktxku nkuÞ Au. ®MknLkku Ëhuf Ãktòu yuf çkeòÚke swËku Ãkzu Au. yuf økwýkuLku fkhýu ðLkhkðLkLkku hkò økýkÞ Au. su ®MknLkk Ãkhk¢{kuLkwt,
®MknLkk ÃktòLkku ykfkh, hu¾kyku, {kÃk, ŸzkE, AkÃk çkeò fkuE ‘‘økwýkuLkwt’’, Mk{]Ø {rn{køkkLk Mkkihk»xÙLkk ÷kuf MkkrníÞ{kt Mktøkúrník
®MknLke yuðe nkuíke LkÚke. ®MknLke Mkkt¼¤ðkLke yLku òuðkLke þÂõík Au.
yíÞtík íkeðú nkuÞ Au Ãkhtíkw íkuLke Mkwt½ðkLke þÂõík MkkÄkhý Lkçk¤e ËeÃkzkt : ËeÃkzkyku Mkkihk»xÙ{kt røkhLkkh, røkh, yk÷u[,
nkuÞ Au. rMktn hks{køko yLku {wÏÞ {køkuo s [k÷u Au. yk¾ku rËðMk çkhzkLkkt støk÷ku{kt òuðk {¤u Au. íkuLkkt çku «fkh fË WÃkhÚke økËÄe
ykhk{ fheLku MktæÞkfk¤u LkËe fktXu Ãkkýe Ãke ÷eÄkt ÃkAe rþfkhLku yLku fw¥ke Ãkzâk Au. íkuLke Ãke¤e htøkLke Mkwðk¤e [k{ze{kt, fk¤k
þkuÄu Au. rþfkh fÞko ÃkAe ¼kusLk Mk{Þu Mkki «Úk{ çkå[ktyku yknkh Ãkèk nkuÞ Au.{khfýe yLku {kunf ykt¾ku nkuÞ Au.ËeÃkzk ËeÃkze
fhu Au, íÞkhçkkË ®Mkný yu ÃkAe íku{ktÚke Úkkuzku ¼køk rþÞk¤ fu òuzk{kt hnu Au. Ãkhtíkw rþfkh {kxu rð¾qxk Ãkze òÞ Au. íkuLke
sh¾Lku VUfu Au, MkkiÚke AuÕ÷u Ãkkuíku yknkh fhu Au. yuf hkík{kt ºkeMk rþfkhLke heík ¢whLku ½kíkfe nkuÞ Au. íkuLkwt ËktBÃkíÞSðLk yLÞ ðLÞ
- [k÷eþ {kE÷Lkwt ytíkh fkÃku Au. ®Mkn íkuLkku rðMíkkh MkwrLkrùík «kýeyku suðwt s Au. íkuLkku øk¼koðMÚkkLkku Mk{Þ 92 rËðMkLkku nkuÞ
fhe íku{kt íkuLkkt Ãkrhðkh MkkÚku hnu Au. íkuLkku rðMíkkh [khu çkkswyu Au. yuf MkkÚku çku Úke [kh çkå[kt sL{u Au. ð»ko ËhBÞkLk øk{u íÞkhu
swËe swËe søÞkyu Mð{wºk AktxeLku nË çkktÄu Au. suÚke çkeò ®Mkn sL{ Úkíkku nkuðkÚke Mkkihk»xÙ{kt ËeÃkzkLke ðMíke ½ýe Au.
íku{kt «ðuþíkkt Ãknu÷kt íkuLke ¾kºke fÞko ÃkAe ykøk¤ ðÄu Au. {kuxu r[¥kkLke ðMíke Ãknu÷kt røkhLkkt støk÷ku{kt níke Ãkhtíkw nk÷{kt
¼køku ®Mknku ÃkkuíkkLkku rðMíkkh Akuzíkkt LkÚke. íku{ çkeòLke nË{kt òuðk{kt ykðíke LkÚke. r[¥kk Mkkihk»xÙ{kt Lkk{þu»k ÚkÞk nkuðkLkwt
«ðuþíkkt LkÚke. íku{ Aíkkt nË{kt su fkuE ®Mkn «ðuþu íkuLku ¾qt¾kh {LkkÞ Au.
ÞwØ fhðwt yrLkðkÞo çkLke òÞ Au. su òuhkðh nkuÞ íku søÞk{kt hnu Ãkk¤u÷k fwíkhkt : {kLkð Mk{qËkÞ ðå[u hnu Au. sqLkkøkZ Lkðkçk
Au. rLkçko¤ fu nkhu÷ku ®Mkn søÞk Akuze [kÕÞku òÞ Au. ®Mkn MkkÚku fwíkhkt Ãkk¤ðkLkkt þku¾eLk økýkÞk Au. støk÷e fwíkhkt çkktxðk ÃkkMkuLke
ÞwØ fhLkkh «kýeyku{kt yuf÷Ëtíke - MkwðhLkkh, Ãkkzku yLku ðhku¤ fktxâ{kt òuðk {¤íkkt fwíkhkLkk fw¤Lkk ðY, rþÞk¤, ÷kUfze støk÷ku{kt
¼UMk {wÏÞ nkuÞ Au. røkhLkk støk÷{kt çku òíkLkkt ®Mknku òuðk {¤u hnu Au. røkhLkk støk÷{kt støk÷e MkwÔðhLke MktÏÞk ½ýe {kuxe Au.

1-172
yk MkwÔðh{kt yuf÷Ëtíke MkwÔðh ykøkuðkLk Lkuíkk yLku hûkð¤kðeÞku Lku yufktfeSðLk økk¤u Au. ðktËheLku íkuLkkt çkå[ktyku «íÞu yLkLÞ
nkuÞ Au. ðfhe økÞu÷ku nkuðkÚke xku¤kLke ykøk¤ [k÷u Au. røkhLkk «u{ nkuÞ Au. Mktòuøkðþkík íkuLkwt çkå[w {hý Ãkk{u íÞkhu rËðMkkuLkk
støk÷ku{kt ®Mkn MkkÚku íku ÞwØu Ãký [zu Au íku xku¤k{kt s Lkef¤u Au. rËðMkku MkwÄe {]íkËunLku MkkÚku hk¾u Au. AuÕ÷u íkuLkkt nkzfkt ÷ELku Vhu
íkuLkku rþfkh ¼køÞu s Axfu Au. {kËk fhíkkt Lkh þhehu {sçkqík Au.
yLku Ÿ[ku nkuÞ Au. yuf÷ yu çknw çknkËwh, Ãkhk¢{e, [íkwh yLku hªA : røkh{kt òuðk {¤u Au. rþnkøkkuþLkk suðe støk÷e
yk¢{f nkuÞ Au. rçk÷kze støk÷ku{kt òuðk {¤u Au. yuLke ÃkqtAze ½ýe xqtfe yLku fk¤kt
rþÞk¤ : yu ðYÚke fËu yLku çk¤u Wíkhíkwt yLku ¾tÄkE{kt økku¤ [xÃkxkðk¤e nkuÞ Au. støk÷e rçk÷kzeLke çku òíkku òuðk {¤u
[rzÞkíkwt ÷wå[w «kýe Au. økk{zktLke ykMkÃkkMk ZkuhkuLkkt {]íkËunku Au. ºkeS òík Ãkk¤u÷e rçk÷kzeLke nkuÞ Au.
yLku SðstíkwykuLke MkVkELkwt fk{ fhu Au. íku yufktfe «kýe Au. ôËh - ½hku{kt LkkLke òíkLkkt yLku ¾uíkh yLku støk÷ku{kt ½uhk
®MknLkkt rþfkh{kt Ãký ¼køk ÷uíkwt nkuÞ Au. íku íkhçkq[, þuhze, htøkLkk yLku ÃkqtAzeyuÚke fk¤kt nkuÞ Au.
çkkuhze suðe øk¤ÃkýLke ðMíkwLkwt þku¾eLk Au. [k÷kf yLku [Ãk¤ Lkku¤eÞk : ðrLkÞh fhíkkt fË{kt LkkLkkt nkuÞ Au. yLku íku
÷kUfze MkMk÷kt suðwt LkkLkfzwt YÃkk¤wt «kýe Au. íkuLke ÃkqtAzeLke yýe ËwøkOÄLke økútÚke Ähkðu Au. íkuLkkt fkLkLke çkqx ÷ktçke yÄoøkku¤kfkh
fk¤e nkuÞ Au. íkuLkkt rþfkheykuLku ÚkkÃk ykÃkðk{kt íku ¼khu fwþ¤ nkuðkÚke íku fkLkLku Zktfe Ëu Au, íku{ ðk¤e Ãký þfu Au. Lkku¤eÞkLkkt
nkuÞ Au. íku fh[÷kt, fíkoLkþe÷ «kýeyku, QÄE yLku yLÞ ðk¤ MkÃko Mkk{u yk¢{f çkLke Q¼k ÚkE síkkt nkuðkÚke MkÃko íkuLku
Sðstíkwyku ¾kÞ Au. Ëtþ ËE þfíkku LkÚke. Lkku¤eÞkt LkkLkkt yLku {kuxkt yu{ çku òíkLkkt
rþnøkkuþ : yku¾k, çkkhkze yLku Ík÷kðkz{kt òuðk {¤u òuðk {¤u Au. þnuh yLku støk÷ku{kt ¼qtz {kuxe MktÏÞk{kt òuðk {¤u
Au. MkMk÷ktLkk rþfkh {kxu íkuLku Ãkk¤ðk{kt ykðíkkt. ½kuh¾kuËeÞkLkku Au. MkVkELke fk{økhe íku Mkkhe heíku çkòðu Au.
WÃk÷ku ¼køk hk¾kuze htøkLkku yLku Lke[÷ku ¼køk fk¤ku nkuÞ Au. íku þu¤ku : Lke[÷kt szçkkLke çknkh Lkef¤e òÞ yuðwt ÷ktçkw Lkkf
ºký Vqx ÷ktçkk Lku þhehu {sçkqík nkuÞ Au. íkuLkkt Ãktò ÷ktçkk, {kÚkwt nkuÞ Au. íkuLkkt Ëktík yuf Mkh¾kt nkuÞ Au. Ãkkt[ yktøk¤kðk¤wt íku
Ãknku¤wt, [kuhMk yLku Ëktík ½ýkt {sçkwík nkuÞ Au. røkh{kt Ãkwhkýwt «kýe Au. íku ¼Þ{kt nkuÞ íÞkhu ËzkLke su{ økçkze økkuxku
½kuh¾kuËeÞkLke yuf òík ½ýe rðfhk¤ yLku òuhkðh økýkÞ Au. ð¤e økÞkLkku ZkUøk fhu Au. íkuLku r¾sððk{kt ykðu íkku yufkyuf
½kuh¾kuËeÞwt hªALke su{ ÃkkA÷u Ãkøku Ãký [k÷u Au. fhkuzLkkt nkzfktÚke nw{÷k¾kuhLku Eò fhu Au. þYykík{kt íkuLke fhkuzLkk
ðrLkÞh : rçk÷kzeLkkt fw¤Lkk yk «kýeyku ÷ktçkk þhehðk¤kt nkfzkt Lkh{ yLku ÂMÚkríkMÚkkÃkf nkuÞ Au, íÞkhçkkË íku fXý íkeûý
yLku ÷ktçkk {kÚkkðk¤kt nkuÞ Au. LkkLkwt ðrLkÞh yLku íkkzLkwt ðrLkÞh çkLku Au.
Mkqfkt ¾wÕ÷kt «Ëuþ{kt hnu Au. su rLkþk[h Au. íkuLke MkwøktÄeËkh hMk MkuXkE-þknwze : íkuLkkt ÷ktçkk ðk¤Úke rðr[ºk ÷køku Au.
økútÚkeyku{ktÚke ¾w~çkw {u¤ððk {kxu ðrLkÞhLku Ãkk¤ðk{kt ykðu Au. ykøk¤Lkk yÄko¼køk{kt yk ðk¤ A $[ ÷ktçkk nkuÞ Au. ÃkkA¤
íkkzLkwt ðrLkÞh støk÷{kt s hnu Au. rþÞk¤k{kt ¾wçkMkwhík Ëu¾kíkwt ÷ktçkk, Ãkkík¤kt yLku Q¼k ðk¤Lkku økwåAku nkuÞ Au. ÃkqtAzktLkkt ¼køk{kt
fZtøke ÃkqtAðk¤wt sh¾ - íkhMkLkwt {kuZwt ½ýwt {sçkqík nkuðkÚke ÃkkA¤ þknwrzLkkt rMkMkur¤ÞkLkku htøk MkVuË yLku çkËk{e nkuÞ Au. íku
{]íkZkuhkuLkkt nkfzkt ¾kÞ Au. íkuLke ½úkýurLÿÞ ½ýe s Mkíkus nkuÞ Au. W¥kursík ÚkkÞ Au íÞkhu yk ¼køk MkwtËh Ëu¾kÞ Au, íku ÃkðoíkkuLke,
rLkþk[h Au. {kËk fhíkkt Lkh þhehu Yü Ãkwü yLku Ÿ[ku nkuÞ Au. ¾zfkuLke fkuíkhku{kt Qìzu MkwÄe çk¾ku÷ku çkLkkðe hnu Au. Ëhuf
MkktZkuLkwt ºký Vqx ÷ktçkw yLku Yü Ãkwü ÃkqAzwt òzwt yLku òuhkðh, {kÚkwt çk¾ku÷ku{ktÚke Lkef¤ðkLkku Ëhðkòu nkuÞ Au. íku þhehLkkt ÃkkA÷kt
½ýwt LkkLkwt yLku S¼ ÷ktçke nkuÞ Au. þheh WÃkh çku ºký $[ ÷kçkwt ¼køkkuÚke nw{÷ku fhe rMkMkkuur¤Þkt ¾kUMke ËELku Ëw~{Lku ÷k[kh çkLkkðe
¼ªøkzkLkwt òzwt çk¾íkh Ähkðíkwt MkktZku rðr[ºk «kýe Au. íku fezeLkkt Ëu Au. yk¾k Mkkihk»xÙ{kt zwtøkhk¤ «Ëuþ{kt ËrhÞkfktXu ¾zfLke
Ëh{kt økku¤ fkýwt Ãkkze íku{kt ÷ktçke S¼ Qíkkhe fezeykuLku ¾kÞ Au. çk¾ku÷{kt ¼hkE hnu Au, {kuxu ¼køku hkºku çknkh Lkef¤u Au. íkzçkw[,
ðktËhkLkkt þhehLke h[Lkk {Lkw»ÞLku {¤íke ykðu Au. yLÞ íkheÞk ¾kðkLke ¼khu þku¾eLk nkuÞ Au. ykøk¤ Ãkzíkkt Lk{u÷kt
«kýeyku fhíkkt çkwrØþk¤e Au. Mkkihk»xÙ{kt Ãkkík¤k, Ÿ[k, ÷ktçke fkLkðk¤e AAwtËh Lku íku WÃkhLkk szçkkLkkt çku Ëktík ðktfk yLku Lke[uLkkt
ÃkqtAzeðk¤kt yLku fk¤kt {kuZkðk¤kt ðktËhkyku støk÷ku íkÚkk þnuhku{kt szçkkLkku Ëktík ykøk¤ Ãkzíkku Lk{u÷ku nkuÞ Au. Lkkf yýeËkh yLku
òu ð k {¤u Au . íku þkfknkhe «kýe Au . ÃkqtAze òze nkuÞ Au. íkuLke çku hMk økútrÚkyku{ktÚke
xku¤kyku{kt Vhu Au. Ëhuf xku¤kLke {ku¾hu Lkuíkk
LkkLkw t ðrLkÞh yLku íkkzLkw
t rðrþü «fkhLke ¾q~çkq Lkef¤u Au. Mkkihk»xÙ{kt
Lkh ðktËh nkuÞ Au. nw{÷k¾kuh fu rþfkhe ykðu
ðrLkÞh Mkqfkt ¾w Õ ÷kt «Ëu þ {kt hnu ðMkLkkhkt MkMk÷kt {kuxu ¼køku ½ktMkðk¤k «Ëuþ{kt
íÞkhu {wÏÞ Lkh ðktËh ¼ÞMkq[f yðks fheLku
Au . su rLkþk[h Au. íkuL ke Mkwø kt
Ä eËkh ðMku Au. þkfknkhe nkuÞ Au. Ãkkt[ Ãkèkðk¤e
xku¤ktLku ¼økkzu Au. Lkçk¤kt Lkh ðktËh, rLkð]¥k
hMk økútÚkeyku { ktÚke ¾w ~ çkw {u ¤ ððk støk÷{kt yLku ºký Ãkèkðk¤e r¾Mkfku÷eyku
ÚkÞu÷kt Lkuíkk ðktËhku xku¤kÚke Mknus Ëqh Lku {wÏÞ
{kxu ðrLkÞhLku Ãkk¤ðk{kt ykðu Au. {kLkð ðMkkníkku{kt yLku ¾uíkhku{kt Ëu¾kÞ Au.
ðktËhÚke Mnus øk¼hkíkk çkeíkkt xku¤kLke ÃkkA¤
íkkzLkw t ðrLkÞh ÃkûkeykuLke {kVf [k{k[erzÞkLke þheh h[Lkk
ÃkkA¤ Vhíkkt nkuÞ Au. ðÞkuð]Ø ðktËh rLkhkþ
st ø k÷{kt s hnu Au . Ãký WœÞLk fhe þfkÞ íkuðe nkuÞ Au. íkuLke

1-173
AkíkeLkwt nkzfwt nkuze ykfkhLkwt nkuÞ Au. Ãkkík¤e Ãkkt¾Lkkt xufkYÃk
íkuLkk nkÚk [k÷ðk yLku [ZðkLkkt fk{{kt ykðu Au. yktíkhMkqÍÚke
[k{k[erzÞkt WœÞLk {køko{kt ykðíke {w~fu÷eyku rLkðkhu Au. íku
rLkþk[h Au. Sðzkt¼ûke yLku V¤¼ûke yu{ çku «fkhLke ðLk-
ðktøkku¤ ð]ûkkuLke zk¤eyku WÃkh ŸÄwt ÷xfeLku rËðMk ËhBÞkLk rð©ktrík
÷u Au. V¤kuLkku hMk yu yuLkku {wÏÞ MðkrËü ¾kuhkf Au. xku¤kt{kt
VhLkkh yLku [k{ze Ãkh MkwtËh xÃkfkt Ähkðíkkt [eík¤ yLku fË{kt
[eík¤ fhíkkt {kuxkt yuf htøke Mkkçkh yk{ nhýLke çku òík røkh,
røkhLkkh yLÞ «uËþku{kt òuðk {¤u Au. nhý suðkt Ëu¾kíkkt
fk¤eÞkh - f]»ý {]økLkk rþtøkzk þk¾krðrnLk nkuÞ Au. ½kMk yuLkku
{wÏÞ yknkh Au. [Ãk¤ ykt¾, þtfw ykfkhLkk ¼ÔÞ ®þøkzk,
þhehLkkt WÃk÷k ¼køkLkku ðýo fk¤ku Lku Íkt¾k ðýoLkk Lke[kt þhehðk¤wt
xku¤kyku{kt, Mk{qn{kt hnuLkkhwt fkr¤Þkh yíÞtík MkwtËh «kýe Au.
støk÷ LkSf ½kMkLkk ¾wÕ÷kt {uËkLkku{kt hnu Au. çkÃkkuhu ykhk{ fheLku
Lk{íkkt Ãknkuhu çknkh Lkef¤u Au. ÃkeAku Ãkfzðk{kt ykðu, íÞkhu fqËfk
{khíkwt Ëkuzu Au. «kiZ {kËk xku¤kLke {ku¾hu nkuÞ Au. {kËk {kxu Lkh
fkr¤Þkhku ytËhku ytËh ÷zíkkt nkuÞ Au. su ðLkMÃkrík¼ûke «kýeykuLke
÷kûkrýfíkk hne Au.
¾høkÄ : yuf rðrþü «kýe Au. 50 Úke 60Lkkt LkkLkkt
xku¤k{kt íku støk÷{kt h¾zu Au. íkuLke Ãkk¤u÷e òíkLkku WÃkÞkuøk ðsLk
ô[fðk{kt ÚkkÞ Au. ðLkMÃkrík¼ûke «kýeykuLke su rðrþüíkkyku
Au íku ík{k{ íkuLkk{kt Au. ½úktøkÄúk íkk÷wfkLkkt Lkhk÷e yÚkðk suMkzk
økk{Úke ¾høkÄ LkSfÚke òuðk {¤u Au. LkkLkkt hýLkkt hksfkux rsÕ÷k
yLku MkwhuLÿLkøkh rsÕ÷kLke MkhnËu ¾høkÄ y¼ÞkhÛÞ ykðu÷wt Au.
íku{kt íkuLke MktÏÞk 2700 sux÷e LkkUÄkÞu÷e Au. LkkLkwt yLku
þk¾krðrnLk ÷ktçkk ®þøkzkðk¤w Aªf ¾kíkwt Aefkhtw çkefý Ãký
{¤íkkðzwt «kýe Au. íkuLku ðkhu½zeyu nk÷íke fk¤e ÃkqtAze nkuÞ Au.
íkuLku fkhýu íku fk¤ ÃkqtAÚke Ãký yku¤¾kÞ Au.
¾uíkhku{kt yLku støk÷ku{kt rLk¼oÞ heíku VhLkkh Lke÷økkÞ -
hkuÍ Ãkrðºk «kýe økýkÞ Au. nhý suðkt Ëu¾kíkkt Mkkuu®þøkkLku [kh
®þøkzk nkuÞ Au. çku Mkk{kLÞ ®þøkzk WÃkhktík ykt¾Lke WÃkh LkkLkkt
þq÷ suðkt ®þøkzkLke yuf òuz ykðu÷e nkuÞ Au suLku økwºkkt Ãký fnu
Au. økwºkktLke çkeS çku òík ®þøkzkðk¤e Au. çktLku òíkLkkt økwºkk{kt
LkkLkkt nhý Au {økh røkhLkkt støk÷{kt rnhý LkËeLkkt çktÄ{kt yLku
MkkMký{kt {økh WAuh fuLÿ{kt {økh WAuh fhðk{kt ykðu Au.
fk[çkkyku{kt {eXkt ÃkkýeLkkt, ¾khk ÃkkýeLkkt yLku s{eLkLkkt
fk[çkkyku Mkkihk»xÙ{kt òuðk {¤u Au. ËrhÞkE fk[çkkLke {wÏÞ¥ðu
A òíkku ÚkkÞ Au. 50 rf. økúk{Úke 750 rf. økúk{ ðsLk Ähkðíkkt
{nkfkÞ fk[çkkyku ËrhÞkE MkÃkkxe WÃkh òuðk {¤u Au. ¼kðLkøkh
rsÕ÷kLkk nkÚkçk, ò{Lkøkh {heLk LkuþLk÷ Ãkkfo íkÚkk sqLkkøkZ
rsÕ÷k{kt {ktøkhku¤{kt fk[çkk WAuh fuLÿkuLkku «kusuõx fkÞohík Au.
ËrhÞkE fk[çkk MkkøkhLkwt yuf rðrþü «kýe Au. ¼kUÞ fk[çkk,
Mkqhs fk[çkk yLku LkkLkkt fk[çkk røkh{kt òuðk {¤u Au. ÃkqtAzeÞk
fk[çkk yku¾k {tz¤{kt òuðk {¤u Au. Mkkihk»xÙLkkt ËrhÞk rfLkkhu
õÞkhuf ËrhÞkE økkÞ, zkuÂÕVLk, Ônu÷, {økh{åA yLku s¤ rçk÷kze
1-174
suðk ËrhÞkE s¤[h Ãkþwyku, «kýeyku Ãký òuðk {¤e ykðu Au.
Mkkihk»xÙLke ËrhÞkE s¤[h Mk]rü yrík Mk{]Ø Lku rðrðÄíkk Mk¼h
Au. MkÃkoLke ½ýe òíkku çkeLk Íuhe yLku Íuhe òuðk {¤u Au. ¼kðLkøkh
rsÕ÷ku W¥kh{kt 21.460 yûkktþ yLku Ãkðo{kt 77.110 hu¾ktþ
WÃkh ðkíkkðhý, nðk{kLk Mk{rþíkku»ýLkwt nkuðkÚke ¼kðLkøkh
rsÕ÷k{kt Íuhe yLku rçkLk Íuhe MkÃkkuo rðþu»k «{ký{kt òuðk {¤u
Au. yk rsÕ÷k{kt fw÷ 26 òíkLkk MkÃkkuo LkkUÄkÞu÷k Au.. MkkÃkLke
árü Lkçk¤e nkuÞ Au. yux÷u íkuLke øktÄ Ãkkh¾ðkLke þÂõík ðÄw nkuÞ
Au S¼ îkhk íku øktÄ Ãkkh¾u Au. MkkÃkLke S¼ [eÃkeÞkLke su{ çku
¼køk{kt ðnu[kÞu÷e nkuÞ Au. MkkÃk fk[ suðe ÷eMke MkÃkkxe WÃkh
[k÷e þfíkku LkÚke. yøkkW yk¾k økwshkík{kt Lkne LkkUÄkÞu÷kt çku
òíkLkk MkÃko ¼kðLkøkh rsÕ÷k{kt òuðk {¤u÷k Au. fkurzÞk MkÃko
yLku çkeòu ~Þk{ {kÚkkLkku MkÃko. fk¤kt {kÚkkLkku MkÃko LkkLkk{kt LkkLkku
nkuÞ Au. su {kuZkÚke Äz MkwÄe fk¤ku nkuÞ Au. su rçkLk Íuhe MkÃko Au.
Lkð «fkhLkkt MkÃko ò{Lkøkh rsÕ÷k{kt çkhzk rðMíkkh{ktÚke {¤u
Au. Mkkihk»xÙ{kt [kh òíkku Íuhe MkÃkkuoLke òuðk {¤u Au. 1. VýeÄh
LkkøkLku Výk nkuÞ Au, su çkeò fkuE MkkÃkLku nkuíke LkÚke. ykLke ºký
Ãkuxk òíkku Au. MkkËku VýeÄh, {kU WÃkh ðíkwo¤ðk¤ku VýeÄh,
xª÷kðk¤ku VýeÄh. 2. fk¤kuíkhk Lkkøk-LkkøkýLkwt òuz÷wt su{kt çktLku
MkkÚku s Vhu Au. htøku ðkˤe htøkLke fk¤e [{õíke ÍktÞðk¤ku, Ãkkík¤ku
MkVuË Ãkèkðk¤ku {æÞhkrºkyu VhðkLkku þku¾eLk Au. 3. VwhMkku LkkLkk{kt
LkkLkku Ãký fkíke÷ Íuhe yLku òzku ÄkVzku ðsLk{kt ¼khu, ykt¾ku
{kuxe çkËk{e yLku ¼qhk [{fíkk htøkLkku Au. yuLkwt {kÚkw rºkfkuý
ykfkhLkwt íkehLkk VýMk suðwt þhehu ÷tçkøkku¤kfkh nkuÞ Au. Mkq. Mkq.
Mkq. Mkq. MkeMkfkhk {khíkku økwt[¤wtðk¤e ytøkúuS ykXzktLkk ykfkh{kt
{kÚkwt çknkh hk¾e Ãkzâku hnu Au. Mð¼kðu yk¢{f nkuÞ Au. 4.
çkhzkLkkt zwtøkh{kt fkuh÷ MLkuEf {¤e ykÔÞku Au. sqLkkøkZ rsÕ÷k{kt
fk¤kuíkhku yLku VýeÄh, y{hu÷e yLku ¼kðLkøkh rsÕ÷k{kt
fk¤kuíkhku yLku VwhMkku, røkhLkk støk÷{k tVýeÄh, Ãkk÷eíkkýk,
{k¤eÞk Lku {kuhçke{kt VwhMkku, hksfkux rsÕ÷k{k tfk¤kuíkhku, VýeÄh
yLku VwhMkku, íku{s çkhzk{kt fkuh÷ MLkuEf - yk çkÄk s MkÃkkuo Íuhe
Au. rçkLkÍuhe MkÃkku{
o kt ¾zfk¤, ysøkh, ¼t¼kuze, yktĤe [kfhý,
ftfxk, YÃkMkwËt h, Äk{ý, ½tW÷ku, hur÷Þku, ður÷Þku, fkurzÞku, {ªËrzÞku
yLku {eXkt ÃkkýeLkkt çkÄk s MkÃkkuo rçkLk Íuhe Au. røkh, yk÷u[,
çkhzku, røkhLkkh, þtºkwòu, Ãkeh{çkux, MkwtËh ¼ðkLke, {k¤ðkð,
¼kðLkøkh{kt rðrðÄ «fkhLkk MkÃko òuðk {¤u Au. sqLkkøkZ
Mk¬hçkkøk{kt yLku ò{Lkøkh{kt ò{ MkknuçkLkwt ytøkík ykøkðwt MkÃko
½h Au. ®føk fkuçkúk LkkøkLkku hkò Au. fux÷ktf ËuðíkkE LkkøkkuLkk
MÚkkLkku Mkkihk»xÙ{kt Mkw«rMkØ Au.
MkhMðíke çktø÷kuÍ, 9-yu, Ãkxu÷ fku÷kuLke, hkuz Lkt. 4,
frð ©e rÃktøk¤þe¼kE økZðe {køko, ò{Lkøkh-361008.
{ku. 9925057856
 ‘yuf {qh¾Lku yuðe xuð’ yLku
‘íkkhíÞwV’ : yuf íkw÷Lkk
íkkhf {nuíkk - r÷r¾ík rºkytfe «nMkLk ‘yuf {qh¾Lku yuðe
xuð’Lkk rLkðuËLk, ‘ÃkhËku ¾q÷u íku Ãknu÷kt’{kt ÷u¾fu yuf rðÄkLk fÞwO
Au fu ‘þku rçkÍLkuMk{kt [ktr[ÞkøkeheLke fkuE LkðkE LkÚke.’ çkeswt
rðÄkLk yuðwt fÞwO Au fu ‘rððu[fku ÄtÄkËkhe Lkkxfku òuíkk LkÚke yLku
yuLku MkkrnÂíÞf f]ríkyku íkhefu Mðefkhíkk LkÚke. {Lku ÃkkuíkkLku
MkkrníÞfkhLkwt ÷uçk÷ «kÃík fhðk{kt hMk LkÚke !
ynª yk yÇÞkMk{kt ÄtÄkËkhe LkkxfLkku rð{þo fÞkuo Au.
yLku MkkrnÂíÞf f]rík çkLku Au fu fu{ íkuLke Ãký íkÃkkMk fhðkLkwt {Lk{kt
hkÏÞwt Au.
ºký ytf{kt rð¼krsík yk Lkkxf íkϾk Ãkh Xef Xef
MkV¤íkk {u¤ðe [qõÞwt Au. «nMkLkLke ÷øk¼øk ½ýe sYrhÞkíkku
ynª Mk[ðkE Au su{ fu RåAkþtfh Lkk{Lkwt su {wÏÞ Ãkkºk Au íkuLku
MkkÄwçkkðkyku Ãkh yktĤku rðïkMk Au. MkkÄwçkkðkyku íkhVLke íkuLke
¼Âõík yLku ykMkÂõík yuf ð¤øký çkLke økE Au. íkuÚke íkuLkwt Ãkkºk
Mkk{kLÞ yLku MðMÚk {kLkðeLku çkË÷u rðrþü yLku rðr[ºk
{kLkrMkfíkkLkku ¼kuøk çkLku÷wt yMkkÄkhý rðf]rík Ähkðíkwt yk÷u¾kÞwt
Au. fþkfLkku Ãký yríkhuf yLku ð¤økýLku yríkþÞíkk «nMkLkLke
«Úk{ sYrhÞkík Au Ãký ykðku yríkhuf rðf]ríkLke rËþkLkku nkuðku
Ãký MkkÚku MkkÚku sYhe Au fu{ fu Ãkhk¢{þe÷íkk Þk MkËTøkwýkuLke
rËþkLkku yríkhuf ÃkkºkLku Heroic çkLkkðu ßÞkhu rLkçko¤íkk Þk rðf]rík
«íÞuLkku yríkhuf Nock Heroic Ãkkºk çkLkkðu. MkkÄwyku «íÞuLke
¼Âõík- ykMkÂõíkLku Lkkxf{kt Þkusðk {kxu RåAkþtfhLkk fwxwtçkeykuLku
rðhkuÄ fhíkkt ËþkoðkÞkt Au. yk{, Lkkxf {kxu sYhe yuðk Mkt½»koLkwt
rLk{koý ÚkkÞ Au. RåAkþtfhLke ÃkíLke Mkeíkk yLku Ãkwºke þkhËk
RåAkþtfhLke ½u÷AkLku yíÞkhu íkku ynku¼kðÚke swyu Au. Ëefhe
þkhËk fnu Au fu -
‘rçk[khk çkkÃkwS Lkh®Mkn {nuíkk suðk Au. Ãký Ëefhk
{nuþLku çkkÃkkLkk MkkÄwðuzk øk{íkk LkÚke íku yuLkku rðhkuÄ fhðkLke
yuf Ãký íkf Akuzíkku LkÚke. {k yLku çknuLkLke Ãký ykt¾ku ¾ku÷ðkLkk
1
«ÞíLkku íku fhíkku hnu Au - su{ fu -
‘çkk, íkw çkkÃkwSLku ¾kuxwt «kuíMkknLk ykÃku Au, fÚkk-ðkhíkkLkk
2
fìV{kt çkkÃkwS çkkðk ÚkE sþu’
ykøk¤ síkkt RåAkþtfh ÃkkuíkkLku ½uh Mðk{eSLke ÃkÄhk{ýe
fhu Au íkuLku {kxu sðkçkËkh íkuLke ÃkíLke Mkeíkk s Au. fu{ fu íkuýu
MÃkü sýkðe ËeÄwt Au fu -
‘¼÷u økwhw {nkhksLku ynª ÷kðeLku hk¾ku’.
ykLkk yLkwMktÄkLk{kt RåAkþtfh, Mðk{e {Lk{wõíkkLktËLku ½hu
÷kðeLku hk¾u Au. çkkhýu xfkuhk Ãkzu Au yLku Mðk{eS ykÔÞk {kLkeLku,
íku{Lke ykhíke WíkkhðkLke íkiÞkhe MkkÚku çkÄkt Q¼kt Au íÞkt Mðk{eSLku
1-175
- rðsÞ þkMºke
çkË÷u þkhËkLkk rððkn suLke MkkÚku ÚkÞk Au íku s{kEhks rËLkuþ[tÿ
Lkef¤u Au. íku{Lke «ýÞøkkurcLkk MktðkËku Ãký «nMkLkkur[ík Au.
fux÷kf Lk{qLkk òuE ÷Eyu :
rËLkuþ : fu{ ÷køke ðªxe ?
þkhËk : çknw MkhMk Au Ãký Mknus LkkLke Au. Ãknuhe Au íÞkhLke
Lkef¤e s LkÚke.
rËLkuþ : ðªxe LkkLke LkÚke, Ãký ík{khe yktøk¤e òze ÚkE
økE nþu.
þkhËk : yíÞkhÚke ykðe {~fhe fhku Aku ? nwt ík{Lku òze
÷køkwt Awt ?
rËLkuþ : Lkk hu Lkk.
þkhËk : fËk[ òze ÚkE òô íkku ?
rËLkuþ : íkkuÞ ík{u {Lku øk{ðkLkkt. yuf ðkh økBÞk ÃkAe
MkËkfk¤ {kxu økBÞkt. þheh{kt [hçkeLke ¼híke-ykux ykÔÞk fhu
{kxu ftE «u{{kt ¼híke-ykux Lkk ykðu.
þkhËk : ík{khk suðtw {Lku çkku÷íkkt LkÚke ykðzíkwt.
rËLkuþ : Ãký r[êe íkku MkhMk ÷¾ku Aku.
þkhËk : íkkuÞu ík{khk suðwt Lknª. ÷øLk ÃkAe yuðk s fkøk¤
÷¾ðk Ãkzþu nkU fu.
rËLkuþ : fkøk¤ ÷¾ðk íkku çknkhøkk{ sðwt Ãkzu.
þkhËk : íkku sòu.
rËLkuþ : {khk fhíkkt {khk fkøk¤ ík{Lku ðÄkhu ÃkMktË Au,
Lknª ?
þkhËk : nk, Ãký yuf rËðMk íkku {khk çkkÃkwS ðkt[e økÞk
3
níkk.
ÃkAe LkkxfLkk ¾÷Ãkkºk {Lk{wõíkkLktËSLkwt ykøk{Lk ÚkkÞ
Au. yuLkk Ët¼e ÔÞÂõíkíðLkkt Mkq[Lkku yLku Mktfuíkku yufÚke ðÄw heíku
{¤u Au. su{ fu RåAkþtfhLkk ½h{kt ÃkÄhk{ýe fÞko çkkË íkuyku
çkku÷u Au :
‘ËwLÞðe çkkçkíkku{ktÚke {Lk yr÷Ãík hk¾ku. (shk yxfeLku)
ykÃkýkt ¼kusLk RíÞkrËLkku «çktÄ fÞkuo Au ?
ykøk¤ [k÷íkkt çkku÷u Au.
‘‘÷ku¼ fÞko rðLkk Ãkwhw»kkÚko, Ãkrh©{, MkkÄLkk fhku ¾wË
LkunhwSyu Ãký {khtw Mkqºk yÃkLkkðu÷wt fu ‘ykhk{ nhk{ ni’ ! ykÃkýu
4
{kxu rð©ktLíkLke Mkøkðz fhe Au ?’
yLku AuÕ÷ku MktðkË Ãký íku{Lkkt ðkýe yLku ðíkoLk ðå[uLkku
¼uË çkíkkðk Ãkqhíkku Au fu -
‘y{khu MkkÄwykuLku ð¤e Mkøkðz þwt yLku yøkðz þwt ? y{khu
íkku yufkË MkkËe [khÃkkE, WÃkh yuf çku ík¤kE yLku çku [kh ykuþefkt
nkuÞ yux÷u [kÕÞwt. ÃkAe çku xtf MkkÂíðf ¼kusLk, ÃkhkurZÞu yLku çkkÃkkLke [wtøkk÷{ktÚke AkuzkððkLke Ãkuhðe fhu Au íkku Mkk{e çkksw
MktæÞkfk¤u çku ÷kuxk [kuuϾwt ËqÄ, V¤V¤krË {¤e òÞ íkku çkMk.’5 çkkðk yLku çkkÃkk þkhËkLku rËLkuþ MkkÚkuLkk rððkn çktÄLk{ktÚke {wõík
{Lk{wõíkkLktËSLke ½h{kt ÃkÄhk{ýe ÚkðkÚke ½hLkk MkÇÞku fhkðk {Úkk{ý fhu Au. çkkÃk-ËefhkLkk Mkt½»koLkwt ½xf {kur÷ÞuhLkk
Mkk{Mkk{u ykðe økÞkt Au. Mðk{eS þkhËkLkkt ÷øLk{kt yðhkuÄ ‘{kEÍh’ suðkt yLÞ Lkkxfku{k tÃký òuðk {¤u Au. çkkÃk-çkuxkLke
ÃkuËk fhu yuðe Mkt¼kðLkk Au. þkhËkLkk MkMkhk Lkh¼uhk{Lkwt íku s x¬hLkk MktðkËku Ãký òuðk suðk Au. W~fuhkÞu÷k RåAkþtfh Ëefhk
ûkýu ykøk{Lk ÚkkÞ Au. {Lk{wõíkkLktËS fnu Au - {nuþLku yuf MÚk¤u fnu Au -
‘{Lku ÷køku Au fu ðuðkELku yu{Lkku Akufhku ÃkhýkððkLke ¼khu ‘[k÷, ò ynªÞkÚke ! ¾çkhËkh {khk ½h{kt Ãkøk {qõÞku
Wíkkð¤ Au. yk rnMkkçku yu{Lkk Ãkwºk{kt ¾kuz nkuðe òuEyu. yux÷u Au íkku !
Íx ÷kfzu {ktfzwt çkuMkkzðk {køku Au. nsw Ãký Mk{Þ Au. rð[kh {nuþ : {khtw Lknª, ykÃkýwt ½h. MkkÄwÃkwhw»kku ykÃkýwt fnu !
fheLku Ãkøk÷wt ¼hòu. [uíkeLku [k÷òu. {Lku ÃkqhuÃkqhe þtfk Au fu Ëk¤{kt RåAkþtfh : yu{ ? yux÷u íkwt {Lku ½h WÃkh fkuLkku n¬ Au íku
6
ftE fk¤wt Au.’ rþ¾ðkzu Au ? ÞkË hk¾su fu íkLku VqxeçkËk{ Ãký Lknª {¤u !
Lkh¼uhk{ ËefhkLkkt ÷øLk ytøku ðuðkE RåAkþtfhLku {¤ðk {nuþ : ‘{Lku Mkqfku {uðku ¼kðíkku s LkÚke.
ykÔÞk Au íÞkt Ãký {Lk{wõíkkLktË íku{Lke ¼qhfe nuXu ykðe [qfu÷k RåAkþtfh : {uðku íkku þwt íkLku {{hk ¾kðk Ãký Lknª {¤u.
RåAkþtfhLku Dominate fhíkkt fnu Au fu - {nuþ : ¾wÕ÷e nðk ¾kðk {¤u íkkuÞu çknuíkh Au. {Lku Ãku÷ku
RåAkþtfh, MÃküðõíkk Mkw¾e ¼ðuík, fne Ëku ík{ík{khu... çkkðku Äqýe ľkðu Au íkuÚke yf¤k{ý ÚkkÞ Au.
rLk¼oÞ çkLkku... RåAkþtfh : nhk{¾kuh, íkwt yu yðíkkhe Ãkwhw»kLku çkkðku
yLku økwhwSLkku ykËuþ {kÚku [zkðíkkt RåAkþtfh ðuðkELku fnu Au ?
Mkt¼¤kðe Ëu Au fu - {nuþ : Lkk, Ãký ík{u çkkðkLku yðíkkhe Ãkwhw»k fnku Aku.’11
‘yk ÷øLk ÷uðwt s y{Lku ÃkkuMkkÞ íku{ LkÚke’7 «nMkLk{kt Verbal humour Lku Ãký {n¥ðLkwt MÚkkLk Au
yk Mkkt¼¤e Lkh¼uhk{ Ãký W~fuhkELku íkuLke «íkerík WÃkhLkk MktðkË{kt ÚkkÞ Au.
‘yk yÃk{kLk nwt Lknª Mkkt¾e ÷ô... yux÷k{kt rËLkuþ (s{kE) ykðu Au Lku çkku÷u Au :
ík{u ík{khk {khøku yLku nwt {khk {khøku, yksÚke ykÃkýk ‘rËLkuþ : hkn òuE òuELku ÚkkõÞku. ík{u LkkfkLke nkux÷ ÃkkMku
MktçktÄ Vkuf, þwt Mk{ßÞk Q¼k hnuðkLkwt fÌkwt níkwt. nwt íkku hkn òuðk{kt Lku òuðk{kt yuf rf÷ku
8
nwt òô Awt’ rMktøk[ýk ¾kE økÞku.
fne ÄçkkÄçk Ãkøk ÃkAkzíkk [k÷e Lkef¤u Au. «Úk{ ytfLkk {nuþ : {k{÷ku økt¼eh Au !
ytík ¼køku çkkðkLke þkhËk {kxuLke fwËkLkík, YÃkk¤k þçËku{kt ÷u¾f rËLkuþ : fu{ ?
«økx fhe ykÃku Au. þkhËkLkk çkkÃk ßÞkhu Mðk{eS Mk{ûk ‘r[tíkk {nuþ : nwt ykÔÞku íÞkhu {khk çkkÃkwS þkhËkLku Ãku÷k çkkðkLku
9
Au {Lku þkhËkLke - yuLkkt ÷øLkLkwt þwt ?’ [hýu SðLk Mk{Ãkoý fhðkLkwt Mk{òðíkk níkk.
yuðku «&™ {qfu Au íÞkhu yuLku MkkLíkðLk ykÃkíkkt Ët¼e çkkðku rËLkuþ : ÃkAe ?
fnu Au - {nuþ : nðu ík{u rzMkkEz fhku íkuu. þkhËk Ãku÷k çkkðkLke
12
‘yksu {khu fkhýu þkhËkLku ÷øLkLkk çktÄLk{kt çktÄkíke {wõík Mkuðk{kt ÷køke sþu íkku ík{khu çkkðk çkLkðkLkku xkE{ ykðþu.
fhe Au íkku nwt ð[Lk ykÃkwt Awt fu, íkkhe þkhËkLke sðkçkËkhe nwt rËLkuþ[tÿ !’
WXkðeþ.’10 íÞkh ÃkAe Mk{økú LkkxfLkku [kðeYÃk «Mktøk ykðu Au su{kt
yk{ «Úk{ ytf{kt RåAkþtfhLkwt Mðk{eS ðzu Úkíkwt MkBÃkqýo çkkðku MkeíkkLku WÆuþeLku fnu Au fu : ‘ÃkqðosL{{kt ík{u yuf {nkLk
ðþefhý, Mðk{eSLkwt yk¾k fwtxwtçk ÃkhLkwt «¼wíð, þkhËkLkk Lkkhe níkkt. ík{u {khkt Ä{oÃkíLke níkkt.’ íkkhk Ãkrík RåAkþtfh íkku
rððknLkwt íkqxðwt yLku Ãkwºk {nuþ îkhk Úkíkku Mkøkk {kºk ykÃkýk r{÷LkLkwt rLkr{¥k Au. økÞk sL{{kt
çkkÃk yLku íku{Lku ÃkkuíkkLke ò¤{kt VMkkðLkkhk
‘{Lku ÷køku Au fu ðu ð kELku yu ykÃkýku [kfh níkku. yu ytík:ÃkwhLkku
Mðk{eS rðhwØ Úkíkku çk¤ðku ðøkuhu ½xLkk¢{
yu { Lkku Aku f hku ÃkhýkððkLke ¼khu h¾uðk¤ níkku. {U ßÞkhu íkkhk «íÞu Ëw÷oûk MkuÔÞwt
îkhk fkufzwt økw[
t ððkLkku WÃk¢{ hkÏÞku Au Lku Wã{
Wíkkð¤ Au . yk rnMkkçku yu { Lkk íÞkhÚke íkuýu íkkhe Mkt¼k¤ ÷eÄe. Ãkrhýk{u
Ãký fÞkuo Au. çkkðkLke Ët¼e ðkýe, RåAkþtfh,
Ãkwº k{kt ¾ku z nku ð e òu E yu . yu x÷u «¼wyu íkuLku yk sL{u Ãkrík çkLkðkLke íkf
Lkh¼uhk{Lkkt {urLkhÍBMk Ãký «nMkLkkur[ík
Íx ÷kfzu {ktf zw t çku M kkzðk {køku ykÃke. nðu íkku {khtw ÃkwLkhkøk{Lk ÚkE [qõÞwt Au
çkLke hnu Au.
Au . nsw Ãký Mk{Þ Au . rð[kh {kxu nðu íkuýu íkuLkk sqLkk ÃkË Ãkh sðwt òuEyu’.
çkeò ytf{kt þkhËkLkkt rËLkuþ MkkÚkuLkkt
fheLku Ãkøk÷w t ¼hòu . [u í keLku yk çkÄe ðkíkku{kt MkeíkkLku fþe Mk{s
÷øLkLkwt økwt[ðkÞu÷wt fkufzwt ðÄw økwt[ðkÞ Au.
[k÷òu . {Lku Ãkqh uà kqh e þt f k Au fu Ãkzíke LkÚke. Ãký Mºke Mkns Mk{sýÚke íku
þkhËkLkku ¼kE {nuþ þkhËkLku çkkðk yLku
Ëk¤{kt ft E fk¤w t Au . ’ yux÷wt òýe þfu Au fu -

1-176
 ‘{Lku yk çkkðkLkkt ÷ûký Mkkhkt LkÚke ÷køkíkkt13
MkeíkkLkwt yk ðkõÞ LkkxfLke ½xLkkyku{kt ð¤ktf ÷kðLkkhtw
nkuðkÚke {n¥ðLkwt Au. nðu yuLkk{kt Ãký ®n{ík ykðe Au yux÷u yu
ÃkríkLku Ëçkzkðíke ÃkqAu Au fu :
‘ík{u ftE {Lk{wõíkkLktËSLku þkhËkLkwt ËkLk ykÃkðkLkku rð[kh
fhe hÌkk Aku yuðwt {U Mkkt¼éÞwt.
RåAkþtfh : {khtw [k÷u íkku nwt çkÄwt s ËkLk{kt ykÃke Ëô.
Mkeíkk : nwt yLku {khe Akufhe yu ftE fÚkk{kt {qfu÷e MkkuÃkkhe
LkÚke fu ík{u ykÃke Ëku yLku y{u {qtøkk {qtøkk fÃkkE sEyu.
çkeò ytfLkk ytík ¼køku RåAkþtfhu ËMíkkðus fheLku yk¾wt
½h Ãký çkkðkLkk Lkk{u fhe ËeÄwt nkuðkLkwt òýðk {¤u Au.
yuf ºkeò økwt[ðkÞu÷k fkufzkLkk Wfu÷ {kxu rLkðoný
fhu Au.
Mðk{e {wõíkkLktËLkku ¼ktzku Vkuzðk Mkeíkk íkiÞkh ÚkE Au Ãký
íkuLkku Ãkrík, {nkhks rðhwØLke fkuE ðkík fkLku Ähðk íkiÞkh LkÚke
yux÷u Auðxu ftxk¤eLku Mkeíkk íkuLkk ÃkríkLku fnu Au fu -
‘ík{u Võík MktíkkELku yu{Lku {khe MkkÚku ðkík fhíkk Mkkt¼¤ku
ÃkAe ík{u su{ fnuþku íku{ nwt fheþ!’14
yk{ fhe ykuhzk{ktLkk xuçk÷ Lke[u MktíkkE sðkLkwt fnu Au.
RåAkþtfh ÃkíLkeLke Mkq[Lkk yLkuf S¼kòuze çkkË Mðefkhu Au yLku
xuçk÷ Lke[u MktíkkE òÞ Au. çkkðkLkku «ðuþ ÚkkÞ Au yLku MkeíkkLku
yuf÷e ¼k¤e Ãkkuík «fkþu Au. LkkxfLkk økwt[ðkÞu÷k fkufzkLkk Wfu÷
{kxu {n¥ðLkk nkuðkÚke Mkeíkk yLku {Lk{wõíkkLktËLkk MktðkËku
rðMíkkh¼Þ ðnkuheLku Ãký òuðk - Mkkt¼¤ðk suðk Au :
Mkeíkk : {nkhks, yuf Mkðk÷ ÃkqAwt ?
{Lk{wõíkkLktË : yuf þwt fk{ ? íkkhu ÃkqAðk nkuÞ yux÷k
Mkðk÷ ÃkqA ! yuf ÃkíLke íkhefu íkLku yrÄfkh Au.
Mkeíkk : ykÃkýu ÃkqðosL{Lkkt ÃkríkÃkíLke níkkt yu ¾htw Lku ?
{Lk{wõíkkLktË : yu{kt þtfk s LkÚke.
Mkeíkk : íkku ÃkAe ¼økðkLku Ãký yk sL{u ykÃkýLku Ãkrík-
ÃkíLke fu{ Lk çkLkkÔÞkt ?
{Lk{wõíkkLktË : yk sL{u Ãký ykÃkýu Ãkrík-ÃkíLke s Aeyu,
Mkeíku. {kºk yuf rþûkk íkhefu ykÃkýLku y{wf ð»kkuo u{kxu Rïhu
y÷øk ÃkkzÞkt níkkt. Ãkhtíkw nðu {khk íkÃkÚke Rïh «MkLLk ÚkÞk Au.
nsw økE fk÷u s hkºku yu{ýu {Lku ËþoLk ËeÄkt níkkt.
Mkeíkk : ÃkAe ?
{Lk{wõíkkLktË : ÃkAe ¼økðkLku {khe MkkÚku ðkík[eík fhe.
Mkeíkk : ðkík[eík ?
{Lk{wõíkkLktË : ¾kLkøke.
Mkeíkk : {khkÚke Ãký !
{Lk{wõíkkLktË : íkkhkÚke íkku fþwt ¾kLkøke Lk nkuE þfu Mkeíku!
Ãkhtíkw íkkhk h¾uðk¤ ÃkríkÚke ¾kLkøke hk¾ðkLkwt Au, hnuþu fu ?
Mkeíkk : ík{u fnuþku íkku hnuþu !
{Lk{wõíkkLktË : ¼økðkLku fÌkwt fu çkuxk {Lk{wõíkkLktË, íkkhk
«kÞrùík Lkku ytík ykÔÞku Au. nwt íkkhk WÃkh «MkLLk ÚkÞku Awt.
1-177
Mkeíkk : ÃkAe ?
{Lk{wõíkkLktË : {køk, {køk, {køku íku ykÃkwt.
Mkeíkk : ík{u þwt fÌkwt {nkhks ?
{Lk{wõíkkLktË : {U fÌkwt fu «¼w {Lku {khe ÃkqðosL{Lke ËuðeíkwÕÞ
ÃkíLke ÃkkAe ykÃkku.
Mkeíkk : ¼økðkLku þwt fÌkwt ?
{Lk{wõíkkLktË : íkÚkkMíkw !
Mkeíkk : ÃkAe {khu {kxu ftE ðkík[eík Lkk ÚkE ?
{Lk{wõíkkLktË : ðkík[eík [k÷íke níke íku ð¾íku íkkhk Lkçk¤k
h¾uðk¤ Ãkríkyu ô½{kt òuhÚke Aªf ¾kÄe. suLkk yÃkþwfLkÚke «¼w-
Ãkh{uïh, ytíkÞko{e r[zkE økÞk. RåAkþtfhLku þkÃk ykÃke AAwtËh
çkLkkðe Lkk¾ðk íkiÞkh ÚkÞk.
Mkeíkk : nkÞ - nkÞ !
{Lk{wfíkkLktË : íÞkhu {U yu{Lku ðkÞko. {U fÌkwt fu yk¾hu yu
{khe MkeíkkLkwt Mkki¼køÞ Au. {ktz {ktz {U rLkhtsLk rLkhkfkhLku {LkkÔÞk,
Mk{òÔÞk, ÃkxkÔÞk yLku yzÄe ðkíku ð¤kÔÞk.
Mkeíkk : yhuhu, íÞkhu íkku ðkík yÄqhe hne !
{Lk{wõíkkLktË : Ãký {khku ykí{kLkku Mðk{e, {khku hk¾ýnkh
yÄqhe ðkík Ãkqhe fhðk sYh yksu hkºku ykðþu. íkwt Ãký {Ähkíku
{khk ¾tz{kt ykðsu. Mkeíku ! ykÃkýu çktLku ¼økðkLk MkkÚku [[ko
fheþwt.
Mkeíkk : Ãký {khk yu íkku ík{khe ÃkkMku MkqE òÞ Au. yu
òøke òÞ íkku ?
{Lk{wõíkkLktË : yuLke ®[íkk Lk fh Mkeíku ! yuLkku {U «çktÄ
fÞkuo Au. {khk «¼wLke [hý«MkkËe nwt MkkÚku s hk¾wt Aw.t yk
[hýhsLke [Ãkxe Au. RåAkþtfhLku hkºku ËqÄ{kt «MkkËeYÃku ÃkkE
Ëusu yux÷u rLkhktíku Ÿ½ ykðe sþu.
Mkeíkk : yu{Lku ftE Úkþu íkku Lknª Lku ?
{Lk{wõíkkLktË : fkuELku ftE Lknª ÚkkÞ, Mkeíku ! yíÞkhu íkwt
{khk ðúíkLkku ¼tøk fhe hne Au.
Mkeíkk : {nkhks, {U ftE ¼q÷ fhe ?
{Lk{wõíkkLktË : nk, íkLku ¾çkh Au Lku fu nwt Mºke {kºkLkku
ÃkzAkÞku {khk WÃkh Ãkzðk Ëuíkku LkÚke !
Mkeíkk : nk S !
{Lk{wõíkkLktË : íkku yíÞkhu íkkhku ÃkzAkÞku {khk WÃkh Ãkkze
íkwt {Lku yÃkrðºk fhe hne Au.
Mkeíkk : nwt þwt fhtw {nkhks ?
{Lk{wõíkkLktË : íkwt LkSf ykð, suÚke yu ÃkzAkÞku Ëqh òÞ.
({Lk{wõíkkLktË MkeíkkLku LkSf ¾U[u Au ) Mkeíku, {khku WØkh fh,
{khku Mðefkh fh, nu Ëuðe {Lku íkkhku çkLkkð. {khe sLk{kusLk{Lke
{nkhkýe, {khe ÃkkMku ykð.
Mkeíkk : Ãký {nkhks, õÞktf ÷kfzwt ykðe ÃknkU[þu íkku ?
{Lk{wõíkkLktË : íkku nwt fhðík suðku çkuXku Awt Lku !
RåAkþtfh : (xuçk÷ Lke[uÚke çknkh ½Mke ykðíkkt çkq{ {khu
Au.) : Lkk÷kÞf çkkðk, Akuz {khe MºkeLku.’15
 Mk{økú «Mktøk{kt ÃkrhÂMÚkrík «nMkLkLku ÞkuøÞ Au. çkkðku, {kur÷ÞuhLkkt Ãkkºkku çknwÄk fkuEf ½u÷AkLkku ¼kuøk çkLku÷kt òuðk
ÃkfzkE sðkLkku Au íku òýíkku LkÚke. Mkeíkk çkkðkLku Expose fhðk, {¤u Au. su{ fu ‘Ä {kEÍh’Lkwt {wÏÞ Ãkkºk ÄLk÷k÷MkkLkku, ‘÷k
W½kzku Ãkkzðk çkkðkLke çkÄe ðkík {kLkíke nkuÞ yuðwt Lkkxf fhu Au, {÷kË R{usLkheLkwt ykøkkuoLkwt Ãkkºk çke{kheykuLkku rþfkh nkuðkÚke
ºkeS íkhV RåAkþtfh xuçk÷ Lke[u AqÃkkELku çkÄku ¾u÷ swyu Au. ¼Þøkúrt ÚkLkku íkku ‘íkkhíÞwV’Lkku ykuhøu kkuLk ÄkŠ{f ½u÷AkLkku ¼kuøk çkLku÷kt
yuLkkÚke çkkðku yòý Au Ãký «uûkfku yLku Mkeíkk çkÄwt òýu Au ykðe Ãkkºkku Au. Ãkrhýk{u íkuyku su Mk{ks{kt ïMku Au, Sðu Au íkuLke MkkÚku
ÃkrhÂMÚkrík Mk{økúíkÞk «nMkLkLku ÞkuøÞ çkLke hnu Au íkuLke LkkUÄ ÷uðe íku{Lkku {u¤ Ãkzíkku nkuíkku LkÚke. {kur÷ÞuhLkkt «nMkLkku{kt nkMÞ ÔÞtøk
sYhe Au. yk fkhýu rLk»ÃkLLk ÚkkÞ Au. {kurhMk rçkþÃku yk {kxu ‘Character
Ëhr{ÞkLk{kt {k{÷ku Ãkku÷eMk MkwÄe ÃknkU[u Au Ãký íku Ãknu÷kt is at odds with Society’(17) suðwt rðÄkLk fÞwo tAu. «nMkLkLk{kt
çkkðkyu ½hLkku ÃkkuíkkLkk Lkk{Lkku ËMíkkðus fhkðe ÷eÄku nkuÞ Au. yu ykðw t , Mk{ksÚke y÷øk Ãkzíkw t Ãkkºk yríkht r sfíkk yLku
hË fhkððk Mkeíkk ÃkiMkk ykÃkðkLke ðkík fhu Au yLku ÃkiMkk ÷uðk yríkþÞkuÂõíkÚke ¼hu÷wt nkuÞ Au Ãký fku{uze{kt íku ðkMíkrðfíkkLku
ytËh òÞ Au íkku íkuLkkt ½huýktLkku yk¾ku ðhu÷wt nkuÞ Au. yu òuíkkt Farce yLku
zçkku çkkðku ÷ELku ¼køke økÞku nkuÞ Au. Ëhr{ÞkLk{kt {k{÷ku Ãkku
÷ eMk Mkw Ä e Comedy Lku íkkÂíðf heíku swËk «fkhku
rËLkuþ yLku {nuþ çku sý íkuLku Ãkfze ÷kðu ÃknkU [ u Au Ãký íku Ãknu÷ kt çkkðkyu ½hLkku økýðk{kt ykÔÞk Au. «nMkLk {kuxu ¼køku
Au yux÷wt s Lknª Ãký íkuLkku ¼qíkfk¤ Ãký Ãkku í kkLkk Lkk{Lkku ËMíkkðu s fhkðe ÷eÄku nku Þ yMkt¼rðíkíkk, AÈðuþe Ãkkºkk÷u¾Lk,
òýe ÷kðu Au. su {wsçk çkkðkLkwt Mkk[wt Au . yu hË fhkððk Mkeíkk ÃkiMkk ykÃkðkLke verbal humour r{ÚÞkr¼{kLke Ãkkºkku,
Lkk{ rçknkhe÷k÷ økwÃíkk Au yLku çkUf ðkík fhu Au yLku ÃkiMkk ÷uðk ytËh òÞ Au rðLkkuËe MktðkËku repartee Ähkðíkku
÷q t x ðe, ÷ku n eLkku ðu à kkh fhðku , íkku íkuLkkt ½huýktLkku yk¾ku zçkku çkkðku ÷ELku {LkkuhtsLk fuLÿe LkkxfLkku Ãkuxk «fkh Au.
nrÚkÞkhkuLke nuhkVuhe fhðe, yÃknhý, ¼køke økÞku nkuÞ Au. rËLkuþ yLku {nuþ çku ‘íkkhíÞwV’Lkwt «Úk{ {t[Lk 12{u,
¾t z ýe su ð k yLku f økw L kkyku { kt íku sý íkuL ku Ãkfze ÷kðu Au. su {w s çk çkkðkLkw t 1664{kt ðMku o Õ Mkk ¾kíku yu f ¼ÔÞ
MktzkuðkÞu÷ku Au. íkuLke Ãkku÷eMk{kt MkkUÃkýe Mkk[w t Lkk{ rçknkhe÷k÷ økw Ãíkk Au yLku çkU f Mk{khkun{kt ÚkÞwt. Ãký ÄkŠ{f Ãkk¾tzku Ãkh
Úkðk MkkÚku «nMkLkLkku ytík ykðu Au. ÷q tx ðe, ÷ku n eLkku ðu Ãkkh fhðku , nrÚkÞkhku L ke yu{kt fxkûkku ÚkÞk nkuðkÚke [[koLkk ¼khu
Mk{økú Lkkxf çkkðk MkkÄwyku{kt nuh kVu h e fhðe, yÃknhý, ¾t z ýe su ð k Ëçkký nuX¤ íkuLkk ònuh «Þkuøkku Ãkh
ytÄ©Øk hk¾Lkkh, y¬÷ økehðu {qfe yLku f økw Lkkyku { kt íku Mktz kuð kÞu ÷ ku Au. íkuL ke «ríkçktÄ {qõÞku. ¼khu «ÞíLkku çkkË Ãkkt[
ðíkoLkkh ÷kufkuLkk ðøko Ãkh fxkûk fhu Au. Ãkku ÷ eMk{kt MkkUÃkýe Úkðk MkkÚku «nMkLkLkku ð»ku o yu «ríkçkt Ä nxkðkÞku yLku 5
{kur÷ÞuhLkk íkkhíÞwV MkkÚku yk yt í k ykðu Au. Vuçkúwykhe, 1669{kt íkuLkku ònuh «Þkuøk
yufktfeLke íkw÷Lkk fhíkkt Ãknu÷kt {kur÷Þuh ÚkÞku. íkuLku yuðe íkku MkV¤íkk {¤e fu
yLku «nMkLk rðþu sYhe {krníke òuðe sYhe Au. {kur÷ÞuhLkkt ík{k{ Lkkxfku{kt MkkiÚke ðÄw MktÏÞk{kt «Þkuøkku yk s
{kur÷ÞuhLkwt «nMkLk : íkkhíÞwV LkkxfLkk ÚkÞk. Ä{o[wMík f{ofkÛzeyku Ãkh yk Lkkxf{kt ¼khu «nkhku
£u[ «òLkku íkku ¾hku s Ãký þu»k søkíkLke «òLkku Ãký ÚkÞk nkuðkÚke {kur÷ÞuhLku Sðíkku Mk¤økkðe ËuðkLkk Lkkhk Ãký
¼hÃkqh «u{ Ãkk{u÷ku Lkkxâfkh {kur÷Þuh yux÷k {kxu ðÄw ÃkkU¾kÞku fu ÷økkðkÞk. Ä{o[wMík nkuðkLkku Ëu¾kzku fhíkk íkkhíÞwVLkk ÃkkºkLku fuLÿ{kt
íkuLkk Lkkxfku{kt yur{÷ Vkçðu LkkUæÞwt Au íku{ ‘The French see h¾kÞwt nkuE rððu[fkuyu íkuLku Comedy of character fneLku Ãký
16
themselves in his work as in mirror’ £U[ «òLkkt íkuLkkt yku¤¾kÔÞwt Au. íkku ytÄ©ØkLkk yríkhufLkk rLk{o{ yk÷u¾LkLku fkhýu
Lkkxfku òýu ËÃkoý níkkt. yksLke íkkhe¾u suLku ykÃkýu ‘«nMkLk’ íkuLku comedy of manners Ãký fnuðkÞwt Au. yk LkkxfLke ykfhe
íkhefu yku¤¾eyu Aeyu íkuLkwt Ãkøkuhwt Auf {kur÷Þuh{kt szu Au, xefkyku Ãký ÚkE Au. fux÷kf íkuLku ‘The play is just a play, a
þuõMkrÃkÞh fu yurhMxkuVurLkMk{kt Lknª. super farce, designed to make audience laugh’ fne íkku
{kur÷Þuh yuf Mk{Úko nkMÞfkh níkku yLku yksu Ãký Au çkeòyu ‘Meaningless play’ fne. ykðe ykfhe xefkyku Aíkkt
nkMÞLke rðrðÄ «ÞwÂõíkyku, suðe fu ykðíkoLkku îkhk nkMÞ ‘íkkhíÞwV’ íkuLkkt yLÞ «nMkLkku (suðkt fu ‘Ä {kEÍh’ yLku ‘Ä Mfq÷
(Cumulative effect of repetition), [ktËwrzÞkt Ãkkzðkt (echo- Vkuh ðkEÕMk’Lke su{ s ¼kðfkuLku þk fkhýu sfze hk¾u Au íkuLke
dialogue), økríkçkË÷kð (the change of pace) , çkuðze íkÃkkMk hMk«Ë çkLku íkuðe Au.
ÃkrhÂMÚkríkyku (the double take) yÚkðk &÷u»k ðøkuhLu kku rðrLkÞkuøk «Úk{ ytf{kt, ½h{kt ÃkuÄk Ãkzu÷k Ët¼e Ä{oøkwhw íkkhíÞwVLke
íku Mk{ÚkoíkkÚke fhe þfu Au. Ãký fuð¤ nkMÞfkh Mkw¿k MkÓËÞkuLku fzf rþMíkÚke Mkki fkuE ºkkMke økÞkt Au. ½hLke LkkufhçkkE ËkuheLkLkk
ÍkÍk sfze hk¾e þfíkku LkÚke. nkMÞ WÃkhkLík Ãký fþwtf {qÕÞ þçËku{kt - It seems to me perfectly scandalous
18
íkuLke f]ríkyku{kt nkuðwt òuEyu. {kur÷Þuhu fku{uzeLku yuf f÷kLkku Ëhßòu That this outsider should take over things yk
MktÃkzkÔÞku. {kLkðSðLkLkkt yktíkrhf yLku «òSðLkLkk ÔÞkÃkf íkkhíÞwV {nk Ët¼e, Ãkk¾tze Au yLku yk¾k fwxwtçk Ãkh þkMkLk [÷kðe
íkÚÞkuLkk «økxefhýLkwt {kæÞ{ çkLkkðe. hÌkku Au. çkÄkt s ºkkMke økÞkt Au Ãký ½hLke {wÏÞ ÔÞÂõík ykuøkkuoLkku

1-178
rðïkMk MkBÃkkËLk fhe [qõÞku nkuE íkuLku ½h{ktÚke fkZe {qfe þfkÞ
yu{ LkÚke. yk{, yuf íkhV íkkhíÞwV yLku íkuLkku ¼õík ykuøkkuo yLku
çkeS íkhV ½hLkkt çkkfeLkkt ík{k{ MkÇÞku yuðk Lkkxâkur[ík Mkt½»koLkkt
{tzký «Úk{ ytf{kt s ÚkE [qõÞkt Au. ËkurhLk LkkufhfûkkLke ÔÞÂõík
nkuðk Aíkkt Mk{sËkh Au yux÷u ðkhtðkh ÃkkuíkkLkk {kr÷fkuLku [uíkðu
Ãký Au su{ fu -
He is a saint in your imaginatin. In fact he is,
19
nothing but a hypoerite. Ãký ½hLke ðze÷ yLku ykuhøkkuLke
{k {kËk{ Ãkh Lku÷e yuðku çk[kð fhíkkt fnu Au.
Heaven sent him here advisedly,
20
To guide your spirits, strayed from the true path.
ÃkrhÂMÚkrík yux÷e íkku ðýMke Au fu íkuLke [kfhe fhLkkhku
Mkuðf Ãký ykÃkýLku WÃkËuþ ykÃkíkku ÚkE økÞku Au !
ykuhøkktLke Ëefhe {kheykLk ðk÷uh Lkk{Lkk {kýMkLkk «u{{kt
Au. çktLku ÷øLk fhðk {køku Au Ãký íkkhíÞwV ykuhøkktLku ŸÄwt [¥kw
ÃkZkðe ÷øLk{kt yz[ýku Q¼e fhíkku hnu Au. {kheykLkLkku ¼kE
Ëk{e yk ÷øLk{kt hMk Ähkðu Au fu{ fu {kheykLk yLku ðk÷uhLkkt
÷øLk ÚkkÞ íkku Ãkkuíku ðk÷uhLke çkuLk MkkÚku ÷øLk fhe þfu fu{ fu íku
ðk÷uhLke çkuLkLkk «u{{kt Au !
íkuLkk þçËku swyku :
As valere and my sister are in love,
I am more than fond myself of valers’s sister.
ÃkAe çknkhøkk{ økÞu÷ku ½hLkku {wÏÞ {kýMk ykuhøkkt ½uh
ÃkkAku ykðu Au Lku çkÄkLke ¾çkh ÃkqAu Au íÞkhu LkkufhçkkE, yu÷{ehLke
{ktËøke rðþu Mk{k[kh ykÃku Au Ãký íku ykuhøkkt fkLku Ähíkku s LkÚke
yLku íkkhíÞwV rðþu s ÃkqAíkku hnu Au yu yk¾ku MktðkË h{qs íkku «uhu
Au. Ãký ykuhøkktLkwt ð÷ý Ãký «økx fhu Au. ykÚke r[zkELku
LkkufhçkkE çkku÷e QXu Au -
I’ii tell Madame the sympathetic Interst you’ve
22
taken in the news of recovery
íÞkhçkkË çkLkuðe ykuhøkktLku íkkhíÞwVLke [wtøkk÷{ktÚke {wõík
fhkððk Mkk¤ku f÷uykLík çknw Ë÷e÷ku fhu Au yLku fnu Au fu Mkk[k
{kýMkku ÃkkuíkkLkku ZtZuhku Ãkexíkk LkÚke :
Such people don’t go trumpeting their virtue
23
They don’t put on a nauseating show
Ãký yk çkÄwt Mkkt¼éÞk ÃkAe Þu ykuhøkkt xMkLkku {Mk Úkíkku
LkÚke yux÷wt s Lknª, ËefheLkkt ðk÷uh MkkÚkuLkkt ÷øLk ytøku Ãký Mkh¾k
sðkçk ykÃkíkku LkÚke íÞkt «Úk{ ytf Ãkqhku ÚkkÞ Au.
çkeò ytf{kt Ãkwºke {kheykLkLku íkkhíÞwV MkkÚku Ãkhýkððk
RåAíkk ykuhøkktLku LkkufhçkkE ËkuheLk [uíkðu Au fu,
A Father who gives a girl to a man she hates
Must be responsible for her missteps so think how
24
dangerous you project is {kheykLk rÃkíkkLke RåAk rðhwØ
sE þõíke LkÚke Ãký íÞkt s íkuLkk «u{e yLku rððkrník ðk÷uxhLkku
«ðuþ ÚkkÞ Au. ËkurhLk, íkkhíÞwV MkkÚkuLkkt {kheykLkLkkt ÷øLku xk¤ðk
yuf ÞwÂõík MkqÍkzu Au fu íkkhu {ktËe nkuðkLkku ZkUøk fhe ÷øLk ÷tçkkðíkkt
1-179
sðwt yLku MðÃLk{kt yÃkþwfLk ÚkðkLke ðkíkku fhíkkt hnuðwt.
{kheykLk ËkurhLkLke ÞwÂõík MkkÚku Mkt{ík ÚkkÞ Au íÞkt çkeòu
ytf Ãkqhku ÚkkÞ Au. ºkeòu ytf LkkxfLke {níðLke ½xLkkyku{ktÚke
yufLku «Míkwík fhu Au su{kt ykuhøkktLke ÃkíLke yu÷{eh íkkhíÞwVLku
yufktík{kt {¤e Ãkwºke MkkÚkuLkkt ÷øLk{ktÚke ÃkeAunX fhðk Mk{òðk
{køku Au Ãký íkkhíÞwV íkuLke ykøk¤ «u{{kt Ãkze økktzk fkZu Au su
fçkkx{kt AqÃkkÞu÷ku Ãkwºk Ëk{e Mkkt¼¤e òÞ Au. Ëk{e íkkhíÞwVLkkt
Ãkhk¢{ku rÃkíkkLke ykøk¤ ðýoðe Au. íkkhíÞwV yu Mkkt¼¤e ½h
Akuze [k÷e sðkLkku «Míkkð {qfíkkt fnu Au fu -
I’ll leave the house upon the instant Ãký ykuhøkkt yux÷ku
ytòE økÞu÷ku Au fu íkuLku ½h AkuzeLku síkku hkufu Au Lku fnu Au -
No you’ll remain, my life depends on it.
yux÷wt s Lknª Ãký íkuLku Sole inheritor of wealth Ãký
çkLkkðu Au Lku Auf Auðxu ÃkkuíkkLke ÃkíLkeLkwt Ãký ËkLk fhe Ëuíkkt
fnu Au fu -
I want you to be seen with her constantly
yk{, ºkeò ytfLkk ytíku fkufzwt, Wfu÷ðkLkk «ÞkMk{kt Q÷xwt
ðÄw økwt[ðkÞ Au su ykøk¤Lkk ytfku {kxu ¼kðfku{kt yrÄf yÃkuûkk
yLku ykfktûkk sL{kðu Au.
[kuÚkk ytf{kt ÃkíLke ÃkríkLku MktçkkuÄeLku fnu Au. fu
25
Your gullibility amazes me
ík{khtw ¼ku¤Ãký LkðkE Ãk{kzu yuðwt Au Ãký nwt ík{Lku ík{khe
ÃkeX ÃkkA¤ þwt [k÷e hÌkw tAu yu çkíkkðeþ.
‘Pull up the table Now get under it.’
xuçk÷ Lke[u AqÃkkELku íkkhíÞwVLke «u{÷e÷kLkk Mkkûke çkLku÷ku
ykuhøkkt økwMMkk{kt ÷k÷[ku¤ çkLke xuçk÷ Lke[uÚke çknkh ykðe -
Get out of here without another word
fne fkZe {qfu Au íÞkhu íkkhíÞwV LkVxkEÚke fnu Au -
I will remind you, the house belongs to me !
íÞkt [kuÚkku ytf Ãkqhku ÚkkÞ Au.
Ãkk[{kt, AuÕ÷k ytf{kt çkÄwt økw{kðe çkuXu÷k ykhøkktLke ykt¾
¾w÷u Au. íkuLkku Mkk¤ku íkuLku WÃkËuþ ykÃku Au fu Xøk ÷kufkuLku {kLk Lk
ykÃkðwt yLku Mkk[k MktíkLkwt yÃk{kLk Lk fhðwt.
Try not to give your honor to impostors
26
But don’t insult genuine piety
íkkhíÞwV íkhVÚke fkuxoLkku {kýMk ykðeLku ½h ¾k÷e fhðk
LkkurxMk ykÃku Au íÞkhu õ÷uykLík fnu Au.
leave a wretched man to his wretched fate.
27
ðk÷uh yLku {kheykLk ÷øLkøkútrÚkÚke òuzkÞ Au yLku LkkxfLkku
Mkw¾kLík MktÃkLLk ÚkkÞ Au.
çktLku LkkxfkuLke íkw÷Lkk yLkkÞkMk s ÚkE òÞ fu{ fu çktLkuLkwt
fÚkkðMíkw, Ãkkºk Mk]rü, fkÞoðuøk, «MktøkkuLke ykLkwÃkqðeo yLku
«nMkLkkur[ík Mkk{økúe{kt íktíkkuíktík MkkBÞ Au. yk MkkBÞ LkÞwO ykfÂM{f
{kLke þfkÞ íku{ LkÚke fu{ fu {kur÷ÞuhLkk ‘íkkhíÞwV’Lke h[Lkk MkËeyku
ÃkqðuoLke Au yLku rðïÏÞkík Au. ‘yuf {qh¾Lku yuðe xuð’{kt õÞktÞ
÷u¾fu yk h[Lkk Ãkh {kur÷ÞuhLke h[LkkLkku MkeÄku fu ykzfíkhku «¼kð
nkuðkLkku WÕ÷u¾ MkwæÄkt fÞkuo LkÚke. økwshkíke{kt Ãknu÷kt ßÞkuíkeLÿ
Ëðuyu ‘ðz yLku xuxk’ Lkk{u {kur÷ÞuhLkk ‘{kEÍh’Lkwt økwshkíke YÃkktíkh
fÞwO Au. yLku {kur÷ÞuhLkwt YÃkktíkh nkuðkLkku MÃkü rLkËuoþ Ãký fÞkuo Au
íÞkh ÃkAe Auf n{ýkt R. 2004{kt çkfw÷ rºkÃkkXeyu {kur÷ÞuhLkk
‘÷ {÷kËu R{uSLkuh’Lkku ¼kðkLkwðkË ‘Ãkhýwt íkku yuLku s Ãkhýwt’
Lkk{u «økx fÞkuo íku{kt Ãký {kur÷ÞuhLke f]ríkLkku MÃkü rLkËuoþ ÚkÞku Au.
‘íkkhíÞwV’{kt ykhøkktLke MkkMkwLkwt Ãkkºk Au, ykhøkktLkku Ãkwºk
Ëk{e, RåAkþtfhLkk Ãkwºk {nuþLke su{ s ½h AkuzeLku [k÷e òÞ
Au, çkLkuðe rËLkuþLke {ËËÚke {Lk{wõíkkLktËLku ¾wÕ÷k Ãkkzu Au íku ½xLkkt
‘íkkhíÞwV’{kt Ãký Ëk{e yLku ðk÷uhLkkt Ãkkºkku Úkfe çkLkíke
yk÷u¾kÞu÷e Au s. Ëk{e ÃkkuíkkLke çknuLk {heykLkLkwt ÷øLk ðk÷uh
MkkÚku Íx ÚkkÞ yu{ RåAu Au. ykðe (ykÃkýu íÞktLkk MkkxkÃkuxk
suðe) fkuE ðkík (yuf {qh¾Lku yuðe xuð’{kt LkÚke yuLke LkkUÄ ÷Eyu.
‘íkkhíÞwV’{kt Lkkufh çkkE ËkurhLkLkwt Ãkkºk yux÷wt íkku çkwrØþk¤e Au fu
Lkkufh ÷køku s Lknª, ykðwt fkuE Ãkkºk ‘yuf {qh¾Lku yuðe xuð’{kt
LkÚke. çkøk¼økík ‘íkkhíÞwV’Lkk yu÷{eh MkkÚkuLkk ÷xwzkÃkxwzk ¼Þko
«ýÞ MktðkËku MktíkkELku íkuLkku Ãkrík Mkkt¼¤u íku Ãkqðuo íkuLkku Ãkwºk fçkkx{kt
MktíkkELku Mkkt¼¤u Au yu{ çku ðkh yuf Mkh¾k «Mktøkku çkíkkÔÞk Au
suLke ÃkkA¤Lkku ykþÞ Ãkwºk yLku Ãkrík çktLkuLku íkkhíÞwVLkk Ët¼e
ðíkoLkLke Mkkrçkíkeyku Ãkqhe ÃkkzðkLkku Au. {kur÷ÞuhLke f]rík Ãkkt[
ytfku{kt rð¼krsík Au. ßÞkhu økwshkíke h[Lkk ºký{kt. ðkr[f
yr¼LkÞLke ¼hÃkqh ûk{íkkt íkkhíÞwV{kt Au suLkkt yufkrÄf WËknhýku
yks ÷u¾{kt xktõÞkt Au. ykðe fkuE ÃkrhÂMÚkrík økwshkíke h[Lkk{kt
1-180
LkÚke. {kur÷ÞuhLke h[Lkk ykÃkýk h{ý¼kE Lke÷ftXLke ‘hkELkku
Ãkðoík’Lke su{ MkwÄkhkLku íkkfo Au, Ä{oLkk Lkk{u [k÷íkkt ÄíkªøkkuLku
Expose fhe, Ëqh fhðk RåAu Au yu òuíkkt yuf nuíkw÷ûke h[Lkk
çkLke Au. ßÞkhu økwshkíke h[Lkk{kt {LkkuhtsLk rMkðkÞ ¾kMk fkuE
nuíkw hnu÷ku nkuðkLke ÷køkýe Úkíke LkÚke. yk{ ‘íkkhíÞwV’ yLku
‘yuf {qh¾Lku yuðe xuð’{kt yux÷ku íkVkðík Au, sux÷ku {kur÷Þuh
yLku íkkhf {nuíkk{kt Au !
ÃkkËxeÃk : 1. yuf {wh¾Lku yuðe xuð. {nuíkk íkkhf : Lkð¼khík MkkrníÞ
{trËh {wtçkE, y{ËkðkË, ÃkwLk{woÿý : 2007, yusLk : Ãk]-2, 2. yusLk : Ãk]-
3, 3. yusLk : Ãk]-8-9, 4. yusLk : Ãk]-18, 5. yusLk : Ãk]-18-19, 6.
yusLk : Ãk]-27, 7. yusLk : Ãk]-35, 8. yusLk : Ãk]-37-38, 9. yusLk : Ãk]-
39, 10. yusLk : Ãk]-40, 11. yusLk : Ãk]-45, 12. yusLk : Ãk]-48, 13.
yusLk : Ãk]-59, 14. yusLk : Ãk]-69, 15. yusLk : Ãk]-74-75-76, 16.
Eight plays by Moliere : Translated by Morris Biship :
The Modern Library : New york : 1957, P-VII 17. Ibid
: P. vii, 18. Ibid : P. 155, 19. Ibid : P. 156, 20. Ibid : P.
158, 21. Ibid : P. 159, 22. Ibid : P. 162, 23. Ibid : P. 165,
24. Ibid : P. 171, 25. Ibid : P. 200, 26. Ibid : P. 209, 27.
Ibid : P. 220.
su/3/302, {wõíkkLktË,
yzksý hkuz, Mkqhík-395009.
VkuLk : 2782667
 ©e f]»ýík¥ð {e{ktMkk
‘«u{-çkúñ Ëkuô yuf ni’Lkk {nk{tºk îkhk «u{ yLku çkúñLke
yufYÃkíkk fhe «u{Lkku {{o Mk{òðLkkh, yLktík rð¼qr»kík yLkkrË,
yûkhkíkeík ©e f]»ýLke rðrðÄ ÷e÷kykuyu ¼khíkeÞ MktMf]rík yLku
RríknkMkLkk [ýíkh yLku ½zíkh{kt {n¥ðLkku ¼køk ¼sðeLku rðïLku
‘©ef]»ý’ Lkk{Lkwt ½u÷wt ÷økkzâwt Au yLku íkuÚke íkku ‘nhu f]»ý, nhu
hk{’ {tºk rðï¼h{kt økwtsíkku ÚkÞku Au !
©e f]»ý «íÞuf ÞwøkLkk {kLkð {kxu ykLktËËkÞf «uhýk
ÃkehMkLkkh, MkðoMk¥kkÄeþ, yk©ÞËkíkk yLku {køkoËþof hÌkk Au.
MktMfkh MktðÄofku RríknkMkrðËku, Ãkwhkík¥ððu¥kkyku, ík¥ð¿kku,
rðîkLkku, Mktíkku-{ntíkku, Ä{kuoÃkËuþfku, ¼srLkfku yLku hrMkfkuyu
©ef]»ýLkk «u{hMkLkkt rÃkÞw»k ÃkeÄkt Au ! MkkrníÞfkhkuyu MkwhBÞ MksoLk
îkhk, frðykuyu htøkeLk fÕÃkLkku îkhk, rþÕÃkeykuyu íkeûý xktfýkt
îkhk, r[ºkfkhkuyu fku{¤ ÃkªAe îkhk, Mktøkeík¿kkuyu Mkw{Äwh Mkwhkðr÷
AkuzeLku yLku Lk]íÞfkhkuyu «íÞktøkkuLku ÷ÞçkØ yLku íkk÷çkØ, LkÞLk
hBÞ økrík ykÃkeLku ©ef]»ýLkk «u{hMkLkwt ÃkkLk fÞwO Au ! yLku íkuÚke íkku
©ef]»ý «íÞuf ÞwøkLkk SðkÞu÷k yLku Sðkíkk SðLkku «ký çkLke
økÞk Au. ykÚke ykrË-yLkkrË fk¤Úke, yLktík ©e rð¼qrík yLkkrË-
yûkhkíkeík ©e f]»ýík¥ðLke rðrðÄ ÷e÷kykuLkwt rðr¼LLk heíku, MkwËt h,
hMkMk¼h yLku íkkÂ¥ðf rLkYÃký fhíkwt, Zøk÷kçktÄ ftXMÚk yLku økútÚkMÚk
MkkrníÞ h[kíkwt hÌkwt Au.
E.Mk. Ãkq. Lke 4Úke MkËeÚke þY fheLku ©ef]»ýLke rðÄrðÄ
÷e÷kyku rðþuLkk ykAk-Ãkkík¤k WÕ÷u¾ku «kÃík ÚkkÞ Au.‘AktËkuøÞ
WÃkrLk»kË’, ‘íkir¥krhÞ ykhÛÞf’, ‘ÃkkrýLkeLkwt yükæÞkÞe’,
‘Ãkíktsr÷Lkwt {nk¼k»Þ’, ‘©e{Ë ¼køkðík {nkÃkwhký,’, ‘©e{Ë
¼økðík økeíkk’, ‘nrhðtþ Ãkwhký’, ‘rð»ýw Ãkwhký’, ‘çkúñðiðíko
Ãkwhký’, ‘ÃkË{ Ãkwhký’, ‘ðkÞw Ãkwhký’, ‘çkúñktz Ãkwhký’, ‘økøko
Mktrníkk’ «ýk{e Ä{oLkku ÃkkðLk økútÚk ‘íkkhík{ Mkkøkh’ ðøkuhu økútÚkku{kt
©e f]»ý ík¥ðLkwt rðrðÄíkk Mk¼h rLkYÃký ÚkÞwt Au. yu WÃkhktík,
ykøk{ku, òíkf fÚkkyku, MktíkkuLkkt ÃkËku, ÷kuf frðykuLke h[Lkkyku,
MkqVe MkkrníÞ yLku «ýk{e MkkrníÞ{kt Ãký ©e f]»ý ík¥ð
1-181
- zkì. {nuþ[tÿ Ãktzâk
yk÷u¾ðkLkk Mkçk¤ «ÞíLkku ÚkÞk Au ! LkkUÄLkeÞ çkkçkík Au fu, «ýk{e
MkkrníÞLkku {q¤ ykÄkh Au, ‘yLkkrË yûkhkíkeík ©ef]»ý’, ‘©ef]»ý
ík¥ð’ yLku ‘{q¤½h’ Ãkh{Äk{ hÌkwt Au.
©ef]»ý ík¥ðLkwt rLkYÃký fhíkkt Zøk÷kçktÄ MkkrníÞLku fkhýu,
©ef]»ý yLku íku{Lke {Äwh ÷e÷kykuLkk ðýoLkLkwt «rík®çkçk rðï
MkkrníÞ{kt Ãký Íe÷kÞwt Au. rðËuþe ÷u¾fku økuxu, rhÕfu,R{MkoLk,
Úkkuhku, ÃkurhÃ÷Mk, íkku÷u{e, yurhÞLk ðøkuhuLkkt ÷¾kýku{kt ©e f]»ý
[rhíkLku ftzkhíke ykAe yLku ykuAe hu¾kyku á~Þ{kLk ÚkkÞ Au.
ykÚke «íkeík ÚkkÞ Au fu, rðï ÔÞkÃkf f]»ý ík¥ðLke Mk{s rðï{kt
ÔÞkÃke hne Au.
Mkk{kLÞ {kLÞíkk «r[÷ík Au fu, ðifwtXLkkÚk ©erð»ýw
¼økðkLku yMkwhkuLkk Mktnkh {kxu ©ef]»ý MðYÃku yðíkkh Äkhý
fÞkuo. ©e{Ë ¼økðík økeíkkLkk ©ef]»ý,yswoLkLku WÃkËuþ ykÃkíkkt
fnu Au fu, ‘‘ßÞkhu ßÞkhu Ãk]Úðe Ãkh ykMkwhe ð]r¥kLkk yÄ{ -
yr¼{kLke ÷kufkuLke ð]rØ ÚkkÞ, íku{Lkk îkhk Ä{oLkku Lkkþ ÚkkÞ yLku
yÄ{oLkku Vu÷kðku ÚkkÞ íÞkhu íÞkhu nwt, yðíkkh Äkhý fhtw Awt.“©e
f]»ý íku{Lkk yu fÚkLk MkkÚkof fhðk ßÞkhu ßÞkhu ßÞkhu Ãk]Úðe
ÃkkÃk[kh ðæÞku íÞkhu íÞkhu ‘ytþ’ YÃku fu ‘f÷k’ YÃku yðíkkh Äkhý
fheLku MktMkkhLkkt Ëw:¾kuLkwt rLkðkhý fhíkk hÌkk Au. yk ytøkuLkwt ðýoLk
þkMºkku{kt íkÚkk ©e{Ë ¼køkðík {nkÃkwhký{kt, 24 yðíkkhkuLkk
fÚkkLkf íkhefu WÃk÷çÄ Au. ykí{fÕÞký {kxu rð»ýw ¼økðkLk
y÷kirff Ãkh{ ík¥ðLke ykhkÄLkk fhíkk níkk íkuLkwt ðýoLk Ãký
{knuïh íktºk{kt ykðu Au. ©e rð»ýw ¼økðkLk õÞk y÷kirff ík¥ðLkk
ytþYÃku fu f÷k YÃku fkuLke RåAk yLku ykËuþÚke fkuLke Mk¥kk yLku
þÂõík «kÃík fheLku yðíkkh Äkhý fhíkk níkk íkÚkk õÞk y÷kirff
ík¥ðLke ykhkÄ™k fhíkk níkk íku çkkçkíkLku Mk{sðk «ÞíLk fheyu.
{knuïh íktºk{kt sýkÔÞk «{kýu, æÞkLk{ktÚke òøk]ík ÚkÞu÷k
rð»ýw ¼økðkLkLku Ëtzðík «{ký fheLku ÷û{eS Lk{úíkk Ãkqðof «&™
ÃkqAu fu, nu YÃkktðík, ËÞkLkk Mkkøkh, «kýÃkrík ¼økðkLk, ykÃk íkku
Mk{økú MktMkkhLkk Ãkk÷f Aku, Mkðo ËuðkuLkk Ëuð Aku, íku{ Aíkkt, f]Ãkk
fheLku sýkðku fu ykÃk yufkøkú r[¥ku fkuLkwt æÞkLk Ähe hÌkk níkk ?
÷û{eSLku yu «&Lk™ku sðkçk Lk {éÞku íkuÚke, íku «&™Lkku sðkçk
{u¤ððk íku{ýu Wøkú - ykfhwt íkÃk fÞwO ! Auðxu çkúñk yLku þtfhLke
rðLktíkeLku {kLk ykÃkeLku, rð»ýw ¼økðkLku sðkçk ykÃÞku fu, ‘‘nu
÷û{e Ëuðe, ík{khk «&™Lkku sðkçk {khe S¼ îkhk ykÃke þfkÞ
íku{ LkÚke, fkhý fu íku yðýeoÞ Au. íku{ Aíkkt ík{khk ykfhk íkÃkÚke
«¼krðík ÚkÞu÷ku nwt yux÷wt s fne þfwt fu, yêkðeMk{k îkÃkh ÞwøkLkk
ytíku yMkwh hkòyku, Ä{o Ãkh [k÷íkk ÷kufkuLku ÃkhuþkLk fhþu íÞkhu,
Ä{oLkk hûký {kxu nwt f]»ý íkhefu «økx ÚkEþ. íku ð¾íku nu Ëuðe
÷û{e, ík{u Yrf{ýe YÃku nþku. íku ð¾íku yMkwh hkò ík{khe MkkÚku
rððkn fhðk «ÞíLk fhþu. íkuLkku Lkkþ fhe nwt ík{khe MkkÚku rððkn
fheþ. yu rððkn Mk{Þu fw¤ðkLk Mºkeyku {tøk÷ økeíkkuLkwt økkLk Au. íku ÃkAe yu s ËuðfeLktËLku Mkkík rËðMk ðús{kt ðúsðLkeíkkyku
fhþu. íku Mkkt¼¤e {khtw ÓËÞ ¼hkE ykðþu. nwt yktík: Mkw¾Lkku MkkÚku íkÚkk LktË-sþkuËk MkkÚku ÷e÷kyku fheLku íkhík s íkuyku {Úkwhk
y÷kirff yLkw¼ð fheþ. íku yLkw¼ð ðýoLkkíkªík nþu. íkuLkwt ðýoLk økÞk. {Úkwhk{kt [kh rËðMk ftMk nLkLk MkwÄeLke ÷e÷kyku fhe. íku
ÚkE þfþu Lknª, Ãkhtíkw íku ð¾íku ykt¾ku{ktÚke y©w ðnuðkt, þheh økkuðuþÄkhe økku÷kufe ©e f]»ýLke ÷e÷kyku níke íkuÚke íku ‘økku÷kufe
fktÃkðwt, ÃkMkeLkku ÚkE sðku, øk¤wt YtÄkðwt ðøkuhu {khkt ÷ûkýku òuELku ©e f]»ýLke ÷e÷k’ íkhefu yku¤¾kÞ Au. íku ÃkAe ÃkkuíkkLkku øðk÷ðuþ,
{khk ytík:fhý{kt yLkw¼ðkíkk Mkw¾Lku íkwt òýe þfeþ.’’ yÚkkoík {kuh÷e, {wøkx, ðkÄk LktËSLku MkkUÃÞkt íkuLke MkkÚku s íku{Lkk{kt hn÷e
íku yktík– Mkw¾ yux÷u ©e f]»ýík¥ðLkwt æÞkLk ÄhðkÚke «kÃík Úkíkwt økku÷kufe ©e f]»ýLke Mk¥kk yLku Mkwhíkk ‘økku÷kufÄk{’ [k÷e økE. íku
Mkw¾ ! ÃkAe ËuðfeLktËLk ©e f]»ý{kt rð»ýw ¼økðkLkLke þÂõík yLku Mk¥kk
Mk{økú MktMkkhLkk Ãkk÷Lkfíkko rð»ýw ¼økðkLk yux÷k çkÄk fkÞohík ÚkÞkt ! íkuÚke íkuyku ftMkLkk rÃkíkk WøkúMkuLkLku {ÚkwhkLkk hkò
þÂõíkþk¤e Au fu {kºk yuf Vqtf {kheLku ftMk suðk yLkuf þÂõíkþk¤e çkLkkðeLku íkÚkk {kíkk-rÃkíkkLku su÷{ktÚke {wõík fheLku îkhfk [kÕÞk
yMkwhkuLkku Mktnkh fhe þfu Au ! yËT¼qík þÂõíkðk¤k yu rð»ýw økÞk yLku îkhfk{kt 113 ð»ko ÷e÷k fhe. íku ÷e÷k ‘‘îkhfkÄeþ
¼økðkLkLkk sðkçkÚke ÷û{e Ëuðe Mktíkwü ÚkÞkt ! yLku íku{ýu òÛÞwt ©e f]»ýLke ÷e÷k’’ yÚkkoíkT ‘‘rð»ýw ¼økðkLkLke ÷e÷k’’ íkhefu
fu, ËuðkrÄËuð yËT¼wík þÂõíkþk¤e rð»ýw ¼økðkLk, yLkkrË, yku¤¾kÞ Au.
yûkhkíkeík, þçËkíkeík, ðýoLkkíkeík, «ýk{e Ä{oËþoLk «{kýu ©e ‘îkhfkÄeþ ©e f] » ýLke ÷e÷k’
fÕÃkLkkíkeík Ãkh{ ík¥ðLkwt æÞkLk Ähíkk ðifwtXLkkÚk rð»ýw ¼økðkLk ©e f]»ý, ©e ËhBÞkLk íku{ýu yLkuf yMkwhkuLku ÃkqðosL{{kt
níkk. íku Ãkh{ ík¥ð yux÷u s ‘©e f]»ý økku÷kufeLkkÚk ©e f]»ý íkÚkk ðús÷e÷k {¤u÷kt þkÃk{ktÚke {wõík fhe, íku{Lkku WØkh
ík¥ð’! ‘©e MkB{kunLk íktºk’{kt sýkÔÞk yLku hkMk÷e÷k fhLkkh yLkkrË, fÞku o níkku íkÚkk Ãk] Ú ðe Ãkh ðÄe økÞu ÷ k
«{kýu ©e þtfh ¼økðkLk Ãký ©e f]»ý yûkhkíkeíkLkk ykðuþ íkhefu yku¤¾kÞu÷k yMkwhkuLkk yíÞk[khku{ktÚke Ãk]ÚðeLku {wõík fhe,
ík¥ðLkwt MíkðLk fhíkk níkk ! ©e f]»ý, yLkkrË yûkhkíkeík ©e f]»ýLkkt þktrík MÚkkÃke níke !
ykÚke «íkeík ÚkkÞ Au fu, ûkh- yu ºkýu MðYÃkkuLku søkíkLkk ÷kufku {kºk xqft {kt, yLkkrË yûkhkíkeík ©e f]»ýLke
çkúñktz yLku yûkh çkúñktzLke Ãkkh ykðu÷k ‘‘©e f]»ý’’íkhefu yku¤¾u Au. fkhý ‘çkúñ÷e÷k’, økku÷kufe ©e f]»ýLke ‘økku÷kufe
yûkhkíkeík Äk{Lkk W¥k{ Ãkw h w » k fu ËuðfeLktËLk ©e f]»ýLkk Ëun{kt hnu÷k ÷e÷kt yLku 113 ð»ko MkwÄe rð»ýw ¼økðkLkLku
Mð÷e÷kîiík, Ãkkhçkúñ Ãkh{kí{k yLkkrË ‘©e f]»ýík¥ðu swËu swËu Mk{Þu rºkrðÄ fhu÷e ÷e÷k yÚkkoíkT fkÞkuo, ðkMíkrðf heíku íkku
yûkhkíkeík Ãkh{kí{k ©e f]»ý Au. su ÷e÷kyku fhe Au. íku nfefík íkku {kºk ‘‘©e f]»ý ík¥ðu’ s fÞkO níkkt. yu f]»ý ík¥ðLku
MkðoMk¥kkÄeþ f]»ý ík¥ð íkhefu, rËÔÞ Ãkh{Äk{Lkwt ¿kkLk ÄhkðLkkhk çkúñ{wrLkyku {kºk ¿kkLk îkhk Mk{S þfkÞ yLku yLkw¼qíke
[uíkLkk MðYÃku Mkðoºk ÔÞkÃkf Au. yu f]»ý s òýu Au ! îkhk s yLkw¼ðe þfkÞ. fkhý fu ‘f]»ý
ík¥ðLkwt s íkus, [uíkLkk, Mkqhíkk yLku Mk¥kk ík¥kð’ yûkhkíkeík,þçËkíkeík, ðýoLkkíkeík,
søkíkLkk ík{k{ Ëu ð ku , yðíkkhku , fÕÃkLkkíkeík, y÷kirff yLku yrîíkeÞ yuðwt
íkeÚkOfhku, ÃkÞtøkçkhku yLku rËÔÞ Ãkwhw»kku{kt ÔÞkÃík Au. íku{Lke yk¿kkÚke {q¤, yMk÷ yLku ðkMíkrðf ík¥ð Au ! su Mkk{kLÞ sLkku{kt {kºk
s søkíkLkkt fkÞkuo fhðk {kxu Ëuð-Ëuðeyku, íkeÚkOfhku, ÃkÞøktçkhku, ‘f]»ý’ Lkk{u s «[r÷ík Au.
yLku rËÔÞ Ãkwhw»kku yðíkkh Äkhý fhu Au ! ©e f]»ý yu íkku «u{Lkku ÃkÞkoÞ Au yLku «u{ yux÷u Sðkíkk
yk{ ©e f]»ý ík¥ð rðï{kt MkðkuoÃkhe, ÔÞkÃkf, ©uc¥k{ SðLkLkwt {Äwh Mktøkeík ! yLku yu Mktøkeík{ktÚke «økx Úkíke [uíkLkk
yLku ðtËLkeÞ Au. íkuÚke rð»ýw ¼økðkLk, þtfh ¼økðkLk yLku Ëuðku yux÷u s ©e f]»ý ík¥ð! íkuLke LkkUÄ fuð¤ MkqhËkMk, Lkh®Mkn, {ehkt,
MkrníkLkwt Mk{økú søkík f]»ý ík¥ðLku «ýk{ fhu Au ! økkihktøk {nk«¼w, ËkMkeSðý, {nkr{ík ©e «kýLkkÚk suðe rðï
«ýk{e Ä{o ËþoLk «{kýu ©e ðifwtXLkkÚk rð»ýw ¼økðkLk ©e ðtËLkeÞ rð¼qíkeyku s ¿kkLk yLku MkkÄLkk îkhk ÷E þfu Au.
f]»ý, ©e økku÷kufeLkkÚk ©e f]»ý íkÚkk ðús÷e÷k yLku hkMk÷e÷k ©e f]»ý ík¥ð, yûkh, yûkhÚke çktÄkÞu÷ þçË fu ðkýeLkku
fhLkkh yLkkrË, yûkhkíkeíkLkk ykðuþ íkhefu yku¤¾kÞu÷k ©e f]»ý, rð»kÞ LkÚke! íku yøkku[h Au. Aíkkt yu ík¥ð{kt fuxfux÷wt ðirðæÞ Au.
yLkkrË yûkhkíkeík ©e f]»ýLkkt yu ºkýu MðYÃkkuLku søkíkLkk ÷kufku økkuÃk-økkuÃkeyku MkkÚku økkuðk¤ ÚkELku {Míke fhu Au ! Þw{Lkk íkehu
{kºk ‘‘©e f]»ý’’íkhefu yku¤¾u Au. fkhý fu ËuðfeLktËLk ©e f]»ýLkk Q¼ku Q¼ku ðktMk¤e ðøkkze, çkúñLkkË hu÷kðe økkuÃkeykuLku ½u÷e fhu
Ëun{kt hnu÷k ‘©e f]»ýík¥ðu swËu swËu Mk{Þu rºkrðÄ ÷e÷kyku fhe Au ! íkku yÄ{eoykuLkku Lkkþ fhe, Ä{oLke MktMÚkkÃkLkk Ãký fhu Au ! yu
Au. íku nfefík íkku {kºk Ãkh{Äk{Lkwt ¿kkLk ÄhkðLkkhk çkúñ{wrLkyku s ©e f]»ý, çkk÷Mk¾k MkwËk{kLkk íkktËw÷ yLku ¼õík rðËwhLke ¼kS
s òýu Au ! Mðefkhe ¼õík ðíMk÷ çkLku Au. íkku fwhwûkuºkLkk {uËkLk{kt {nk¼khíkLkk
yrøkÞkh ð»ko yLku çkkðLk rËðMk MkwÄe ËuðfeLktËLk ©e ÞwØ Mk{Þu Þkuøkûku{Lke økeíkk økkELku Þkuøkuïh Ãký çkLku Au ! su{
f]»ýLkk Ëun{kt hneLku yLkkrË yûkhkíkeík ©e f]»ý ík¥ðu ðúsLke {u½ÄLkw»Þ yLkuf htøkkuLkwt Mktr{©ý Au, íku{ ©e f]»ý, hMk Mk{qnLkwt
÷e÷kyku fhe íku yûkhkíkeík ©e f]»ýLke ‘çkúñ÷e÷k’ íkheuf yku¤¾kÞ yËT¼wík hMkkÞý Au ! MðÞt hMk-YÃk Au, hMkþu¾h Au. íkuÚke

1-182
¼køkðíkfkh íku{Lku ‘‘hMkki ði Mk:’’ fnu Au ! yÃkthÃkkh Au. þkMºkkuLkwt Mk{ÚkoLk Au fu, fr÷Þwøk{kt íkÃk, Þkuøk,
þkMºkku fnu Au fu, fr÷Þwøk{kt {Lkw»Þ Ëun îkhk Ãkh{kí{kLkk Mk{krÄ, ÃkqÛÞ ËkLk,ðøkuhu fhðkÚke su V¤ Lk {¤u íku V¤ yux÷u
Lkk{Lkwt M{hý fhðkÚke ¼ðMkkøkh íkhe þfkÞ Au, Ãkhtíkw fr÷Þwøk{kt ‘‘84 ÷k¾Lkk ykðkøk{LkLkk [¢kðk{ktÚke {wÂõík’’ ©e f]»ý -
íkku 33 fhkuz Ëuðe-Ëuðíkkyku Ãkh{kí{k íkhefu ÃkqòÞ Au. íku Ãkife Lkk{ M{hýÚke «kÃík ÚkkÞ Au. íkuÚke ©e fw÷s{ MðYÃk Mkknuçk
fkuLkk Lkk{Lkwt M{hý fhðwt ? Ëuðe-Ëuðíkkyku Ãkh{kí{k LkÚke, Ãkhtíkw («ýk{e Ä{o økútÚk){kt {nkr{ík ©e «kýLkkÚkS fnu Au. ‘‘Ãkh
íkuyku íkku Ãkqýoçkúñ Ãkh{kí{kLke yk¿kkLkwt Ãkk÷Lk fhLkkh Ãkh{kí{kLke íkku÷u Lk ykðu yuf Lku , {w¾ ©e f]»ý fntík’’. {nk¼khíkLkk þktrík
þÂõíkyku ytþku Au. hk»xÙLke Mk{økú Mk¥kk íkku hk»xÙÃkrík ÃkkMku s Ãkðo{kt ÔÞkMkS, r¼»{rÃkíkk{nLkk {w¾u Wå[khkðu Au fu,
nkuÞ Au. íku{Lkk «ÄkLkku, yrÄfkheyku íkku hk»xÙÃkríkLke yk¿kkLkwt ‘‘»ÜU¢ïÇçÐ ÜUëc‡¢S² ÜUë¼: Ð퇢¢}¢¢ï,
Ãkk÷Lk fhLkkh yLkw[hku Au. su{ hk»xÙLke Mk¥kk yuf s MÚkkLku nkuÞ ÎࢢE }¢ïÍ¢¢±|¢ëƒ¼ïÝ ¼é˲:J
Au íku{ ¼ðMkkøkh Ãkkh fhkðLkkhe Mk¥kk Ãký yuf s MÚkkLku nkuÞ Îࢢp±}¢ïÍ¢è ÐéÝÚïç¼…‹}¢,
Au. íkuLkwt rLkYÃký rðrðÄ Ä{oøkútÚkku{kt ÚkÞu÷wt Au.‘yuf{ çkúñ, rîíkeÞ ÜUëc‡¢ Ð퇢¢}¢è Ý ÐéÝ|¢ü±¢² JJ’’
LkkMíke’ fneLku ðuËkuyu, ‘Supreme power is only God’ fneLku, yÚkkoíkT ©e f]»ý (©e f]»ýík¥ð) Lku yuf s ðkh «ýk{
çkkÞçk÷u ‘¾wËkíkk÷k yuf s Au ’ yu{ fneLku, fwhkLku þheVu Ãký fhðkÚke ËMk yï{u½ Þ¿kLkk yð¼]Úk MLkkLk fÞkoLkwt ÃkwÛÞ «kÃík
rðï{kt ‘[uíkLkk MðYÃku ÔÞkÃík hnu÷e yuf s Mk¥kkLkwt Mk{ÚkoLk fÞwo ÚkkÞ Au. ËMk yï{u½ fhLkkhLku, íkuLkwt ÃkwÛÞ Ãkqýo ÚkðkÚke ÃkqLk: sL{
tAu. íku ‘[uíkLkk’ yux÷u s ‘©e f]»ý ík¥ð ! íkuÚke ‘[uíkLkk’ MðYÃku ÷uðku Ãkz uAu. Ãkhíkwt ©e f]»ý íkíðLku «ýk{ fhLkkh íkku sL{-{hýLkk
rðï{kt ÔÞkÃke hnu÷k ‘©e f]»ý ík¥ð’ íkhV ytøkw÷e rLkËuoþ fhíkkt [¢kðk{ktÚke {wõík ÚkE òÞ Au ! yk Au ‘f]»ý ík¥ð’Lkku {rn{k !
©e «kýLkkÚkSyu sýkÔÞwt Au fu, ‘‘ÄLke MkçkkU fk yuf’’ íku ÃkAe
MkktE çkkçkkyu Ãký ‘‘Mkçkfk {kr÷f yuf’’ fneLku íku çkkçkíkLku Mk{ÚkoLk ‘‘rLksÄk{’’ Mkuõxh-3-yu, LÞq Ã÷kux Lkt. 54/2,
ykÃÞwt Au. ykÚke Mk{òÞ Au fu, ¼÷u øk{u íku Lkk{u yku¤¾kÞ, íku{ økktÄeLkøkh-382006.
Aíkkt ‘©e f]»ý ík¥ð’ yLkkrË Au, yûkhkíkeík Au yLku íku s Mkðo {ku. 9377771236
«kýeyku{kt Ãký [uíkLkk MðYÃku ÔÞkÃík Au.
‘Mkk{ðuË’ sýkðu Au fu, ‘‘©e f]»ý yu s ykã Ãkh{uïh
Au.Ãkqýo Ãkwhw»kku¥k{ Au yuf s Lkk{ ykÃkðk{kt ykðu íkku íku ©e f]»ý
s nkuÞ !’’
‘ÃkË{Ãkwhký’ fnu Au fu, ‘‘Ãkh{kí{kLkk yøkrýík Lkk{ku{kt
©e f]»ý s {wÏÞ Lkk{ Au.’’
‘økøko Mktrníkk’Lkk økøkko[kÞo, LktËçkkðkLku ©e f]»ý Lkk{Lkku
{rn{k Mk{òðíkkt sýkðu Au fu, ‘‘¼økðkLkkuLkkt Lkk{kuLkwt fhkuzkuðkh
M{hý fhðkÚke su V¤ {¤u íku fuð¤ yuf s ðkh ©e f]»ý fnuðkÚke
«kÃík ÚkkÞ Au ! fkhý fu Ãkh{kí{kLkwt {q¤ - yMk÷ Lkk{ s ©e f]»ý
Au.’’
rLkòLkt Ë Mkt « ËkÞ («ýk{eÄ{o ) Lkk ykãMÚkkÃkf
rLkòLktËk[kÞo ©e Ëuð[tÿS {nkhksLku MðÞt «íÞûk ÚkELku ÃkkuíkkLke
yku¤¾ký ykÃkíkkt ©e f]»ý MðÞt fnu Au ‘‘rLksLkk{ ©e f]»ýS’’
yÚkkoíkT {khtw Lkk{ ©e f]»ý Au. My name is Shri Krishna.
íÞkhu Ëuð[tÿSyu ÃkqAâwt, søkík íkku rð»ýwLku Ãký f]»ý fnu Au.
økku÷kuf Äk{{kt Ãký ©e f]»ý Au. ík{u õÞk f]»ý Aku ? ©e f]»ý
sðkçk ykÃku Au, nwt yLkkrË ©e f]»ý Awt. Ëuð[tÿS fnu Au,
yûkhçkúñLku Ãký yLkkrË fnuðk{kt ykðu Au. íÞkhu ©e f]»ý MÃküíkk
fhu Au fu, ‘‘nwt yLkkrË ©e f]»ý Awt yLku yûkhkíkeík ©e f]»ý Ãký nwt
s Awt.’’ ykÚke Mk{òÞ Au fu Ãkqýoçkúñ Ãkh{kí{k yLkkrË-yûkhkíkeík
©e f]»ý{kt hnu÷wt ‘f]»ý ík¥ð s yLkkrË Au yLku yûkhkíkeík Ãký
Au, su ©e f]»ý Lkk{u «ÞkuòELku rðï{kt ‘©e f]»ý’ íkhefu «r[÷ík
ÚkÞwt Au !
yk{, ©e ‘f]»ý ík¥ð’Lkku yLku ‘©e f]»ý’ Lkk{Lkku {rn{k

1-183
1-184
 ÄLÞ Au - Ä{koí{k hkûkMkhks rð¼e»kýLku
rðïLkk çkÄk Ä{ku{o kt ‘‘MkíÞ’’, ‘Lkerík’ yLku Ä{o yLkwMkhðk
{kLkðkuLku sýkðkÞwt Au rðïLkk Ëhuf Ëuþ{kt ÃkkuíkkLkku {wÿk÷u¾ Ãký
nkuÞ Au. ¼khík ‘‘yuf yuðku rðrþc Ëuþ Au suýu ‘‘MkíÞLku’’ ÃkkuíkkLkk
{wÿk ÷u¾{kt ËþkoÔÞku Au.
‘‘„y²}¢ï± …²¼ï’’ ‘‘MkíÞLkku sÞ nku’’
¼khíkeÞ MktMf]ríkLkk çkÄk s Ä{oøkútÚkku{kt ‘‘MkíÞ’’Lkku yLku
‘Lkerík’Lkku {rn{k økðkÞku Au, yLku ©e{ËT ¼køkðík økútÚkLkk «Úk{
&÷kuf{kt ðýoðkÞw Au fu -
‘‘„y² ÐÚæ {è}¢çã’’ (©e{ËT ¼økðík &÷kuf-1)
‘Ëuð, ËkLkð yLku Ãkh{kí{kLkwt y{u æÞkLk Äheyu Aeyu.’
«{kýu yku¤¾kÞ Au. Mkk{kLÞíkÞk Ëiðe-MkíÞþe÷ økwýku Ähkðu Au
íku Ëuð ykMkwhe økwýku - ík{Mk økwý Ähkðu íku ËkLkð-hkûkMk, {kLkð{kt
çktLku økwýku Au. ykMkwhe yLku Ëiðe, MkíÞ, hsMk yLku ík{Mk, õÞkhu
õÞk økwýkuLkwt «¼wíð ðÄu íku rLkrùík LkÚke. yk{ Aíkkt yíÞkhu rðï{kt
Lksh fheyu íkku ‘‘ykMkwhe økwýkuLkwt «kÄkLÞ ðæÞwt Au.’’ {kLkð ËkLkð
çkLke ykíktf, ®nMkk,økwLkuøkkhe, rðLkkþ, Ä{o ÍLkwLke çkLke ÃkkuíkkLku
yLku Mk{økú rðïLku rðLkkþ íkhV Ëkuhe sE hÌkku Au. rðïLkk çkÄk
s Ëuþku yuf Þk çkeò ¼ÞLkk ykuÚkkh Lke[u Sðe hÌkk Au, ºkkMke
økÞk Au. «k[eLk ¼khíkeÞ MktMf]ríkLkk økútÚkku{kt {kLkðLku Ëuð çkLkðk
«uhýk ykÃke Au. ©ehk{, ©e f]»ý, {nkðeh, çkwØ, {nkí{k
økktÄe çkeò yLkuf Mktíkku MkíÞLkk {køkuo [kÕÞk Au. ykÄwrLkfÞwøkLkk
{nkí{k økktÄeSyu Ãký MkíÞ, y®nMkk LkeríkLkku {køko çkíkkÔÞku
Au. hk{kÞý yLku {nk¼khíkLkk økútÚkku{kt ©e hk{ yLku ©e f]»ýLkk
SðLk [rhºkku Au. hk{kÞý rð&ðLkwt ‘{nkfkÔÞ’ Au. suLkk h[rÞíkk
©e ðkÕ{efeS yu yËT¼íq k økúÚt kLke h[Lkk fhe Au. hk{kÞý ¿kkLkÃkeX
Au. hkûkMk fq¤{kt sL{u÷k rð¼q»ký ‘‘Ä{o y™u LkeríkLku’’ SðLk{kt
[rhíkkÚko fhe Ä{koí{k çkLke økÞk. íku{Lkk SðLkLke yLku ÃkrhðkhLke
fux÷ef rðøkíkku òuEyu, òýeyu, Mk{Syu, rð[kheyu, hkðý
yLku rð¼e»kýLkkt fq¤ Ãkrhðkh. ykÃkýk økútÚkku{kt «òÃkrík íkhefu
ðýoðkÞk Au. (1) {her[ (2) yrºk (3) ytrøkhf (4) Ãkw÷MíÞ
(5) Ãkw÷x (6) ¢íkw.
yk{kt [kuÚkk «òÃkrík Ãkw÷MíÞ Ér»kLkk Ãkwºk rðïk {wrLkLkku
Ãkwºk hkðý {kíkk fifÞeLkkt íku suc Ãkwºk níkku. çkeò LkkLkk ¼kEykuu
fw¼fýo yLku LkkLkk¼kE rð¼e»ký, þqÃkoý¾k Lkk{Lke yuf çknuLk.
yk Ãkrhðkh íkÃk, MkkÄLkk, WÃkkMkLkkðk¤ku ¿kkLke yLku
rðîkLk níkku. hkðý çkúñkSLke Wøkú íkÃkMÞk fheLku ðhËkLk {køku Au
fu -
‘‘nwt ËiíÞ, ËkLkð, Þûk ðøkuhu fkuELkkÚke Lk {htw’
{kLkð yLku ðkLkh íkku íkuLku {Lk fkuE rft{ík LkÚke.’’
¼økðkLk Ãký ¼q ÷ kðu yLku ðhËkLk ykÃku u . ykðk
ykþeðkoË{kt fkuE yuðku rðfÕÃk hnu suLkkÚke Lkkþ ÚkkÞ, çkúñkSyu
1-185
- rþðþtfh Ëðu
‘‘íkÚkkMíkw’’ fne ðhËkLk ykÃÞwt.
{ÞËkLkðLke yríkMkwtËh Ãkwºke hkðý ÃkíLke, íku {tËkuËhe,
Ä{o yLku Ãkrík ÃkhkÞý níke. Ãkwºk RLÿSík, yûkfw{kh yLku ÃkhMík.
LkkLkk¼kE fwt¼fýo Ãký þÂõíkþk¤e. íku Ãký íkÃkMðe, suýu
ðhËkLk {køkíkkt ¼q÷{kt A {rnLkkLke rLktÿk {u¤ðe. MkkiÚke LkkLkk¼kE
rð¼e»ký yuýu Ãký çkúñkSLkwt íkÃk fheLku ðhËkLk {køÞwt Ãký
¼kEyku fhíkk swËw íkuýu {køÞwt ‘‘¼økðkLk{kt rLk»f{o yLku yLkLÞ
«u{ «kÃík Úkkyku’’
rÃkíkk{n Ãkw÷MíÞ, rÃkíkk rðïk yLku {kíkk fifÞeLkk ºkýu
ÃkqºkkuLkku Ãkhtíkw Mð¼kð, «f]rík yLku «ð]r¥kyku r¼LLk yk{uÞ Ëuðku
fhíkkt ‘ËkLkðku’yu Mkíkík íkÃkMÞk, MkkÄLkk fhe Au. íkuðwt Ëu¾kÞ Au.
Ãkhtíkw íkÃkMÞk ÃkAe {¤u÷k ðhËkLkLkku ËwhwÃkÞkuøk fhu íÞkhu ykþeðkoË
ykÃkLkkh ‘þkÃk’ Ãký ykÃku. ‘‘yuf s ðu÷k ºký {q¤zkt’’ Ãký
çkÄkLke økrík LÞkhe. yk yuf ¼k»kk{kt ÷¾kÞu÷wt ¼sLk Au. hkðý
½ýku s þÂõíkþk¤e çk¤ðkLk níkku. Mk¥kk {¤íkkt hkðý çkuVk{
çkLÞku. íkuýu yuf ÃkAe yuf ½ýk çkÄk hkòykuLku nxkÔÞk yLku Auðxu
ËuðkuLku Ãký ÃkhkßÞ ykÃÞku. (1) çkkh ykrËíÞ (2) yrøkÞkh hwÿku
(3) ykX ðMkwyku (4) çku yrïLke fw{khku (5) ºkuíkeMk Ëuðíkkyku
(6) ELÿ MkkÚku yLkuf MºkeykuLku ÃkkuíkkLke Lkøkhe{kt ÷kðe, íku{Lke
MkkÚku ËwÔÞðnkh fÞkuo. [khu çkksw íkuLke yký «ðíkoíke níke. íkuLkk
çkÄk s ð[Lkku Ãkk¤ðk{kt ykðíkk.
yÞkuæÞkLkk hkò ËþhÚkLku íÞkt Mkkûkkík Ãkh{kí{k rð»ýw -
‘‘©e hk{’’ su {kLkð MðYÃku sL{ ÷E yðíkÞko. rðïkr{ºkLke
{køkýeÚke hkò ËþhÚku íku{Lkk çku Ãkwºkku hk{ yLku ÷û{ýLku Ér»k
MkkÚku Þ¿kLke hûkk yÚkuo {kufÕÞk. yLkuf hkûkMkkuLkku Mktnkh fhe,
¼õíkkuLkku WØkh fhe sLkfÃkwºke Ëuðe Mkeíkk MkkÚku MðÞtðh{kt ‘rþðLkwt
ÄLkw»Þ íkkuzeLku’’ ÷øLk fhe ykÔÞk. yk MðÞtðh{kt hkðý Ãký níkku.
rÃkíkkSLkk ð[LkÚke ©ehk{, Mkeíkk, ÷û{ý ðLkðkMk ¼kuøkðu Au.
Ãkt[ðxe{kt Ãkýo fwxeh çkLkkðe hnu Au. íÞkt hkûkMkhks hkðý ykðeLku
MkkÄw ðuþu íkuLkwt yÃknhý fhe ÷tfk{kt yþkufðkrxfk{kt MkeíkkLku hk¾u
Au. yðkhLkðkh yþkufðkrxfk{kt ykðe, MkeíkkLku ¼Þ¼eík fhe
ÃkkuíkkLke ÃkíLke çkLkkððk çkÄk s «ÞíLkku fhu Au. hkðýu hk{ MkkÚku
ðuh fÞwO.
hkûkMkhks hkðýLke ÷tfk{kt nLkw{kLk MkeíkkLke þkuÄ {kxu
yLkuf fc ðuXeLku ykðu Au. ÷tfkLkk ‘‘fkt[Lk - Mkwðýo{Þ {nu÷ku{kt’’
MkeíkkSLke þkuÄ fhu Au. ÷tfkLkøkhe{kt ‘‘{Lkkunh fkt[Lk [khw YÃk{’
yuðku hkðýLkku {nu÷ swyu Au. íku ÃkAe yþkufðkrxfk{kt Mkeíkk
MkkÚku {w÷kfkík ÚkkÞ Au. hk{Lke ykÃku÷e {wrÿfk MkeíkkLku ykÃku Au.
nLkw{kLk yþkufðkrxfkLkk ð]ûkku yLku yLkuf hkûkMkku, hkðýLkk Ãkwºk
yûkÞfw{khLkku Ãký Lkkþ fhu Au, nLkw{kLkLku çktËe çkLkkðe hkðý
ÃkkMku ÷kððk{kt ykðu Au. nLkw{kLk ÃkkuíkkLku ‘‘©e hk{Lkk’’ Ëqík
íkhefu yku¤¾ ykÃku Au. nLkw{kLkLku þe rþûkk fhðe íku ytøku hkðýLkk (1) ÞwØ þY ÚkkÞ íku Ãknu÷kt MkeíkkLku ÃkkAk MkkUÃke Ëku.
Mk÷knfkhkuLke [[ko ÃkAe ‘‘ðkLkh nLkw{kLk Lku {khe Lkk¾ðk hkðý (2) òu ykÃkýu MkeíkkLku ÃkkAe Lknª MkktuÃkeyu íkku yk ÷tfkÃkwhe
nwf{ fhu Au. ykðk Mk{Þu þkÂLíkÃkqðof LkkLkku ¼kE rð¼e»ký Lkü Úkþu. Mk{økú þqhðeh hkûkMkku {kÞko sþu.
hkðýLku Mk÷kn ykÃku Au fu : (3) hk{Lke MkuLkk ÞwØ fhu yLku hk{ çkkýkuLke ð»kko fhu íku Ãknu÷kt
ÿ¢}¢S±Ú¢¯æ y²…, Ú¢ÿ¢„ï‹Îí, ‘‘MkeíkkLku ÃkkAk ykÃkku.’’
Ðí„èÎ }¢ï ±¢v²æ }¢ãé Ÿ¢é‡¢éc±J (5) ykÃk ¢kuÄ Akuze Ëku. suÚke ykÃkýwt Ãkrhðkh Srðík hnu -
±{æ Ý ÜU²Zç¼ ÐÚ¢±Ú¢ÿ¢¢ Mkw¾e ÚkkÞ. (Mkøko-9, &÷kuf 18 Úke 23)
Îê¼S² „‹¼¢ï ±„é{¢ ç{Ðï‹Îí : (ðk.hk. Mðøko-52 (5) yk{ MkeíkkLku ÃkkAk MkkUÃke Ëuðk ½ýe çkÄe íkfoçkØ Ë÷e÷ku
nu hkûkMkhks, Ÿ[Lke[Lkwt ¿kkLk ÄhkðLkkh hkò ‘‘ËqíkLkku fhu Au, su{kt hkðýLkk fwxwtçkLkwt, hkûkþfw¤Lkwt rLkftËLk Lk ÚkkÞ. ynª
ðÄ fhíkk LkÚke. rð¼e»ký ‘‘yk»koÿük’’ y{u hksLkerík¿k, Ä{o-MkíÞLkk ykøkúne
yk{ fne nLkw{kLkLkk ytøk¼tøkLke Ëh¾kMík hsw fhu Au. sýkÞ Au.
hkðý íku ðkík Mðefkhu Au. yLku nLkw{kLkSLkwt ÃkqtAzwt çkk¤ðkLkku rð¼e»kýLke yk Ë÷e÷ Mkkt¼¤e hkðý ÃkkuíkkLkk {nu÷{kt
rLkýoÞ ÷uðkÞ Au. hkûkMkku nLkw{kLkLkk ÃkwtAzkLku ykøk ÷økkze yLku [kÕÞku økÞku. hkðýLku yk Mk÷kn ònuh{kt ykÃÞk ÃkAe Ãký
Vuhðu Au. íÞkt nLkw{kLk ¢kuÄu ¼hkE Lku yuf ÃkAe yuf yxkheyku rð¼e»ký {kuxk¼kELkk hks {nu÷{kt òÞ Au. ÷tfkÃkwhe{kt
çkk¤u Au. hkûkMkkuLku {khu Au. yk¾e ÷tfk{kt ykøk ÷køke Au. Lkøkh{kt yÃkþwfLkLkk çkÄkt r[Lnku Ëu¾kÞ Au suÚke òLkfeLku ÃkkAe MkkUÃke Ëuðk
nknkfkh MkòoÞ Au. ËqíkLke þÂõíkLkwt {kÃk ÷tfkðkMkeykuLku ykðe rðLktíke fhu Au. hkðýu rð¼e»kýLku {nu÷{ktÚke rðËkÞ fÞko.
økÞwt. yk{ ÷tfkLkøkhe ykøk{kt ÷ÃkxkE hkûkMk {nkÃkkïo , hkðýLkk
hkûkMkku nLkw{kLkLkk ÃkwtAzkLku
økE. ÷tfkLkk rðLkkþLke þYykík ÚkE. økwýøkkLk økkELku Mkeíkk WÃkh çk¤kífkh
ykøk ÷økkze yLku Vuhðu Au. íÞkt nLkw{kLk
nLkw{kLkS MkeíkkLku {¤e nðu ÃkkAk sðkLke fhðk «uhu Au íÞkhu hkðý yøkkW çkLku÷ku
¢kuÄu ¼hkE Lku yuf ÃkAe yuf yxkheyku
RåAk ÔÞõík fhu Au. nLkw{kLkS ÃkkAk rfMMkku fnu Au. yk økwÃík hnMÞ hkðý Ãkkuíku
çkk¤u Au. hkûkMkkuLku {khu Au. yk¾e ÷tfk{kt
ykðeLku òçkwtðkLk, ytøkË, Mkwøkúeð ðøkuhuLku fnu Au.
ykøk ÷køke Au. Lkøkh{kt nknkfkh MkòoÞ
{¤u Au. yLku Mk{økú rðøkík sýkðu Au. yk ‘yufðkh ykfkþ{kt ÃkwrsfMÚk÷k
Au. ËqíkLke þÂõíkLkwt {kÃk ÷tfkðkMkeykuLku
çkÄe ðkík ©e hk{Lku fnu Au. ©e hk{u ‘‘Lkk{Lke yÃMkhk Ãkh íkuýu çk¤sçkhe
ykðe økÞwt. yk{ ÷tfkLkøkhe ykøk{kt
nLkw{kLkLku Akíkeyu ÷økkÔÞk. ÄLÞ Au çk¤kífkh fhíkkt, çkúñkSLku òý Úkíkkt
÷ÃkxkE økE. ÷tfkLkk rðLkkþLke þYykík
Mku ð fLku Mðk{eLku ©e nLkw { kLkSyu çkúñkýS hkðýLku þkÃk ykÃku Au fu :
ÚkE. nLkw{kLkS MkeíkkLku {¤e nðu ÃkkAk
©ehk{Lke rLkù÷ ¼Âõík {køke. hk{u ‘‘yksÚke íkwt òu fkuE ÃkhMºke Ãkh çk¤kífkh
sðkLke RåAk ÔÞõík fhu Au.
MkwøkúeðLku çkku÷kðe [k÷ðkLke íkiÞkhe fhku fheþ íkku íkkhk {MíkfLkk Mkku xqfzk ÚkE
íku{ sýkÔÞwt. ©e hk{u nŠ»kík ÚkE «Þký sþu.’’ ykÚke nwt Mkeíkk Ãkh çk¤kífkh fhíkku
fq[ fhe. þw¼ þwfLkku ÚkÞk. ©e hk{[tÿu Mk{wÿLkk rfLkkhk Ãkh Ãkzkð LkÚke.
LkkÏÞku. yLkuf hªAku íkÚkk ðkLkhku V¤ ¾kðk ÷køÞk. ÷tfk{kt hkðýu yk Mk{Þu ÃkwLk: rð¼e»ký hkðýLku fnu Au fu òu Mkeíkk hk{Lku
ÞwØ {kxuLke ÔÞqnh[Lkk fhðk ÃkkuíkkLkk {tºkeyku MkkÚku çkuXf ÞkuS. ÃkkAe MkkUÃke Ëuþku Lknª íkku ík{u ºký ÷kuf-Ãkkíkk÷{kt sþku íkku Ãký
Mk÷knfkhku, MkuLkkÃkríkyku yLku Ãkwºk RLÿSík hkðýLkk çk¤Lkkt çk[e þfþku Lknª. hk{Lkk nMíku s ík{khtw {]íÞw Úkþu.
ð¾ký fhe ÞwØ {kxu «kuíMkkrník fhu Au. ÞwØ{kt rðsÞ Úkþu íkuðwt hk{kÞý{kt ðýoðkÞw Au fu rð¼e»ký çk]nMÃkrík Mk{kLk
{kLku Au. ykðk Mk{Þu hkðýLkku þqh MkuLkkÃkrík «nMke, Ëw{wo¾, çkwrØþk¤e níkku. (ÞwØfktz 15{ku Mkøko(1))
ðúsËtü, rLkfwt¼, ðúshíkw ðøkuhu hk{Lke MkuLkkLku nhkðe ËEþwt íkuðe hkðý Ãkwºk RLÿSík Ãký rð¼e»kýLke {òf fhe íku{Lku
hkðýLku øk{u íkuðe ðkíkku fheLku ¾wþ fhu Au. yk çkÄk ‘‘nkS fkÞh økýkðu Au. íÞkhu þMºkÄkrhÞku{kt ©uc rð¼e»ký fnu Au fu -
nkS’’ fhLkkhk nswh Au. RLÿSík íkwt LkkLkku Au’’ çkwrØrnLk Au. rððuf rnLk Au. yk
ykðk fxkufxeLkk Mk{Þ{kt ßÞkhu MkuLkkÃkrík yLku Mkr[ðku çkÄwt Mkkt¼¤e hkðý çktÄw ¢kuÄu ¼hkÞ Au. yLku fnu Au. ‘‘fw¤f÷tf
hkðýLku ÞwØ {kxu «kuíMkkrník fhu Au. íÞkhu rð¼e»ký çku nkÚk rð¼e»ký, íkLku rĬkh Au, íkkhk rMkðkÞ çkeòu fkuE nkuík íkku íkuLkwt
skuzeLku hkðýLku rðLktíke fhu Au fu ©e hk{[tÿSyu Ãknu÷k hkûkMkhks {]íÞw ÚkkÞ. (Mkøko-16 (16))
hkðýLkku fÞku yÃkhkÄ fÞkuo Au, fu yuýu ÞþMðe {nkí{kLke ÃkíLkeLkwt rð¼e»kýu LÞkÞÞwõík ðkík fhe Aíkkt hkðýu fXkuh ð[Lkku
yÃknhý fÞwO. (Lkð{ku Mkøko 13) fÌkkt íkuÚke rð¼e»ký økËk ÷ELku [kh hkûkMkku MkkÚku yufË{ ykfkþ{kt
ynª rð¼e»kýLkwt rðLkÞ, rðLk{úíkk yLku hkßÞLkerík [kÕÞk økÞk. ©e hk{Lkku Ãkzkð níkku íÞkt økÞkt. ykfkþ sELku
þkMºkLkwt ¿kkLk «ËŠþík ÚkkÞ Au. Q¼k hneLku rð¼e»ký hkðýLku fnu Au fu - ‘‘hksLk ík{khe çkwrØ
rð¼e»ký nðu rðþu»k, Ë÷e÷ku fhu Au. ¼ú{{kt Ãkze Au. ík{u Ä{oLkk {køkuo LkÚke. {kuxk¼kE nkuðkÚke rÃkíkk

1-186
Mk{kLk økýe {U ík{khku ykËh fÞkuo Au. Ãkthíkw ‘‘{kuxk¼kELkk yk
fXkuh ð[Lkku’’ MknLk fhe þfíkku LkÚke. hkûkMkhks nwt ík{khwt rník
Äkhíkku níkku. suÚke yk çkÄe ðkík fhe ík{khtw fÕÞký ÚkkÞ. nðu nwt
ynªÚke òô Awt. ík{khk ÃkkÃkLkku ¼køkeËkh çkLkíkku LkÚke, ík{u {khk
rðLkk Mkw¾e Úkkyku. yk{ ÞwØ xk¤ðk çkÄk «ÞíLkku rð¼e»kýu fÞko.
rð¼e»kýLke WÃkhLke Mk{økú rðøkíkku òuíkkt íku çk]nMÃkrík sux÷ku
çkwrØþk¤e níkku. þMºkkuLkk WÃkÞkuøk{kt rLk»ýkík níkku. Aíkkt
{kuxk¼kELke yk{kLÞk hk¾eLku íku{Lkk rník {kxu ðkík fhu Au. Ãkhtíkw
ßÞkhu íku{Lku fXkuh ð[Lkku fÌkkt íÞkhu íku fnu Au. ‘‘ík{u Ä{oLkk {køkuo
LkÚke, Lkerík yLku Ä{oLku fkhýu íku{ýu {kuxk¼kELkku íÞkøk fÞkuo. Ãký
AuÕ÷k þçËku ‘‘ík{kY fÕÞký Úkkyku’’.
÷tfkLkhuþ suðk çk¤ðkLk ¼kELkku Ä{o yLku Lkerík {kxu, íÞkøk
fhLkkh rð¼e»ký Mk{økú{kt hkûkMk fw¤Lkk fw¤ËeÃkf Ä{koí{k
Au.íku{ýu Ëuðku yLku {kLkðkuLku Ãký hkn çkíkkÔÞku Au. ðtËLk Au Ä{koí{k
rð¼e»kýLku.
ynª ykÃkýLku {nk¼khíkLkk ÿkiÃkËeLkk ðMºkknhýLkku «Mktøk
ÞkË ykðu Au. Ä{o¿k yLku ¿kkLke, rðîkLk ÿkiýk[kÞo, ¼e»{rÃkíkk{n
Ãký ykðk Mk{Þu íÞkt nksh níkkt, Aíkkt ËwÞkuoÄLk {kxu yuf þçË
çkku÷e þfíkk LkÚke. {kiLk Au... ynª rð¼e»ký hkûkMk Au, ËkLkð
Au Aíkkt ÃkkÃkLkku ¼køkeËkh Lk çkLkíkkt Lkerík yLku Ä{oLku Ãkûku økÞk
yuLku hkûkMk økýðk fu Ëuð yÚkðk ËuðÚke Ãký fkuE Wå[fkuxe òu
nkuÞ íkku - íku s økýðwt ðÄw ÞkuøÞ Au.
©e íkw÷MkeËkMkSLkk hk{[rhík {kLkMkLkk MkwtËhfktz{kt
nLkw{kLkS çkÄu «ÞíLk fhu Au Ãký Mkeíkk {¤íkkt LkÚke. íÞkt yuf
MkwtËh {nu÷ òuÞku suLkk Ãkh ©e hk{[tÿ Lkk{ ytrfík níkwt. rð¼e»ký
WXíkktLke MkkÚku s ‘‘©e hk{ hk{’’ çkku÷u Au yLku nLkw{kLk MkkÚku
rð¼e»kýLke {w÷kfkík ÚkkÞ Au. rð¼e»kýu nLkw{kLkLku MkeíkkS ßÞkt
hnu Au. íku yþkufðkrxfkLke rðøkíkku sýkðe, yþkufðkxefk{kt
nLkw{kLk yLku MkeíkkSLkwt r{÷Lk ÚkÞwt.
MkwtËhfktz{kt rð¼e»ký yLku hkðýLkk MktðkË{kt rð¼e»ký
fnu Au fu,
‘‘Mkku Ãkh Lkkrh, r÷÷kÁ økwtMkkE,
‘‘íksW [WÚk fu [tË rf LkkE’’ (MkwtËhfktz [ku. 5/6)
nu Mðk{e, ÃkhMºke ÷÷kxLku [kuÚkLkk [tÿ{kLke ÃkuXu íÞS Ëuðe
(MkeíkkLkwt yÃknhý fheLku ík{u yÄo{ yk[Þkuo Au ÃkhMºkeLkwt nhý
fheLku ÷kÔÞkt Akuhkðý økwMMku ÚkELku fnu Au :
rhÃkwfh ÃkåA {qZ íkkurn ¼kðk (MkwtËh fktz 13)
yhu þX, íkw MkËk Sðu Au íkku {khku rsðkzâku, {khk s
yLLkÚke Ãkku»kkE hÌkku Au. Aíkkt yku {qZ, Ãkûk íkku íkLku þºkwLkku s
Mkkhku ÷køku Au yu{ fne hkðýu rð¼e»kýLku [hý «nkh fÞkuo. ÷kík
{khe, rð¼e»kýu {kuxk¼kELke, ÷kík MknLk fhe Ãký ¼kELkku íÞkøk
fheLku ykfkþ {køkuo sELku fÌkwt.’’
‘‘ {I h½wçkeh MkhLk yçk òô Ëunw srík {kurh.
ík{khe Mk¼k fk¤ðþ Au. íkuÚke nwt nðu h½wðehLku þhýu òô
Aw.t {Lku Ëku»k Lk Ëuþku. (MkwtËh fktz Ëkunk 42)
1-187
yk heíku hk{[rhík {kLkMk{kt íkwMkeËkMkSyu yk «MktøkLku
ðýoÔÞku Au. yu{kt Ãký rð¼e»kýu hkðýLku çknw Mk{òÔÞku Au.
rð¼e»kýu çknw s MÃküíkk Ãkqðof {kuxk¼kE hkðýLku Ä{o
yLku Lkerík Mk{òðe MkeíkkSLku ÃkkAk MkkUÃkðk rðLktíke fhe níke.
hkðýLku, Mk{økú hkûkMk fw¤Lkwt rLkftËLk ÚkE sþu yu ðkík sýkÔÞk
Aíkkt Mk¥kk yLku MktÃkr¥kLkk Lkþk{kt fkuELke ðkík Mkkt¼¤íkku LkÚke.
ykÚke Lk Aqxfu ÃkkÃkLkk ¼køkeËkh Lk çkLkðk rð¼e»ký ©e hk{Lku
þhýu ykðu Au. rð¼e»kýLkwt þheh Mkkicð ðýoðíkkt ÷¾kÞwt Au fu,
¼æ }¢ïL çࢶڢÜU¢Úæ çÎ#¢ç}¢± ࢼ §Îí¢}¢J (ðk.þ. Mkøko 17-2)
rð¼e»ký þhehu Mkw{uhtw ÃkðoíkLkk ô[k rþ¾h Mk{kLk níkk.
rð¼e»kýu, hk{Lke MkuLkk níke íÞkt ykÔÞk. {nkçkwrØ{kLk rð¼e»kýu
ykfkþ{kt hneLku Mkwøkúeð yLku yLÞ ðkLkhkuLku ÃkkuíkkLkku Ãkwhku Ãkrh[Þ
ykÃÞku. çkÄkLke MkkÚku rð[kh rð{þo fÞkuo. ©e hk{u rð¼e»kýLku
çkku÷kÔÞk. hkðýLke Mk{økú rðøkíkku ©e hk{Lku sýkðe fÌkwt.
|¢±Îíæ¼ çã }¢ï Ú¢Á²æ …èç±¼æ ™ „鶢çÝ™
‘‘nðu {khwt hkßÞ, SðLk yLku Mkw¾ ykÃkLku ykrÄLk Au yku
Ä{koí{k, yk{ ©ehk{Lke Ãkqýo þhýkøkrík Mðefkhe.
©e hk{Lkk fnuðkÚke hkðý yLku hkûkMkkuLkk çk¤Lkku ÏÞk÷
ykÃÞku. Mk{økú ÃkrhðkhLkku ÏÞk÷ ykÃÞku.
©e hk{ sýkðu Au fu :
Ú¢…¢Ýæ y±¢æ ÜUçÚc²¢ç}¢ „y²}¢ï¼ÓÀ뇢¢ï¼é}¢ï (Mkøko 19 (19))
‘‘nu hksLk nwt Mkk[wt fnwt Awt fu hkðýLku íkuLkk Ãkwºkku Mkrník
{kheLku nwt ík{Lku ÷tfkLkk hkò çkLkkðeþ. ÷û{ýu Mk{wÿLkwt s¤ ÷kðeLku
yr¼»kuf fÞkuo.
rð¼e»kýLkku ynª ©e hk{Lku hksLkerík yLku hksÄ{oLkk
rLkÞ{kuLku òýLkkh çkíkkðkÞk Au. Ãkhtíkw rð¼e»ký MðkÚko íÞkøkeLku
Ä{o yLku LkeríkLku Ãkûku ykðu÷ku Au.
rð¼e»ký ykðíkkt ©e hk{Lke MkuLkk{kt ykLktË ÔÞkÃÞku,
Mkwøkúeð, ytøkË, nLkw{kLkS, òçkðLík suðk Mkuðfku íkku Au s íku{kt
rð¼e»kýLkku ðÄkhku ÚkÞku. rð¼e»kýu Lke[uLke {krníkeyku ykÃke
suÚke hkðýLkku rðLkkþ ÚkÞku. hk{Lkk rðsÞ{kt rð¼e»kýLkku {kuxku
Vk¤ku Au.
(1) hkðý fq¤Lkku Ãkrh[Þ. hkûkMk MkuLkkLke þÂõíkyku yLku
rLkçko¤íkkLke hsuhsLke çkÄe {krníke ykÃke.
(2) Mkkøkh Ãkkh Wíkhðk MkuíkwLke þYykík
(3) ÷tfkLkøkhLke çkÄe rðøkíkku, ÞwØLke ÔÞqnh[Lkk
(4) hkðýLkk ¼kE fwt¼fýoLke þÂõíkLkku Ãkrh[Þ ©e hk{Lku
ykÃÞku. ÞkuØkykuLke yku¤¾
(5) ÞwØ Síkðk {kxu ELÿSík Þ¿k fhu Au. íkuLke {krníke ykÃke
yLku Þ¿k ¼tøk fhðku òuEyu suÚke íkuLkku Lkkþ þõÞ çkLku.
(6) hkðý ÞwØ{kt {híkku LkÚke. íkuLke Lkkr¼Lkk ‘‘y{]íkfwt¼’’Lke
rðøkík ykÃke. {{o¼uËe çkkýÚke hkðýLkwt {]íÞw Úkþu íku{
òýðwt..
Ãkhk¢{e {kuxk¼kE hkðýLkk {]íÞwÚke rð¼e»ký yíÞtík þkuf
ÔÞfík fhu Au. Ãkhtíkw hk{Lke Mk{òðxÚke ytrík{r¢Þk fhu Au.
hkðýLke ÃkíLkeLkku rð÷kÃk ðkÕ{efeS yu fhwýkÃkqðof ðýoÔÞku Au. {ku. 9427600316
su{ktÚke Mk{Mík {kLkð òíkLku çkkuÄÃkkX {¤u.
hkðýLkk {hý ÃkAe ©ehk{Lkk þçËku ÞkË hk¾ðk
suðk Au.
}¢Ú‡¢¢‹¼¢çÝ ±ñڢ燢 çݱ뜢æ Ý: Ðí²¢ï…Ý}¢ì
(ðk.hk. (Mkøko 111 (100))
‘‘ðuh {hý íkf hnu Au {hý ÃkAe ðuhLkku ytík ykðu Au.
hkðýLkwt hkßÞ {u¤ððk yk ÞwØ Lk níkwt. ytrík{r¢Þk hk{Lkk
fnuðkÚke rð¼e»kýu fhe. hk{ fnu Au fu ‘‘hkðýLkk LkkLkk¼kE
rð¼e»kýLku ÷tfkLkk hkßÞ Ãkh çkuMkkzðkLkku Au. ‘‘÷û{ýSyu s¤
÷kðe, rð¼e»kýLku W¥k{ ykMkLk Ãkh çkuMkkze hk{[tÿLke yk¿kkÚke
hkßÞ ®MknkMkLk Ãkh çkuMkkzâk. hkßÞkr¼»kuf fÞkuo. ÷tfkLkøkhe{kt
hk{ «ðuþíkk LkÚke. ÷tfkLkhuþ rð¼e»ký MkeíkkLku ÷uðk nLkw{kLkS
MkkÚku òÞ Au. rð¼e»kýu ©e hk{Lku yÞkuæÞk sðk {kuxk¼kE fwçkuhLkwt
Ãkw»Ãkf rð{kLk ÷kðe ykÃÞwt yLku ©e hk{Lke MkkÚku yÞkuæÞk òÞ Au.
nLkw{kLk yLku Mkwøkúeð MkkÚku òÞ Au. rð¼e»ký yÞkuæÞk síkkt Ãknu÷kt
ð†ku yLku ½huýkt ykfkþ{kt sE ðhMkkðe Ëu Au. ynª rð¼e»kýu
ËkLkLke {n¥kk Mk{òðe Au. ðtËLk Au ykðk hkûkMk fw¤{kt sL{u÷k
Ä{koí{k rð¼e»ký ÃkkMkuÚke {kLkðku ftE þe¾þu ¾hk ?

Ã÷kux-436-çke-2, økeíkkts÷e Ãkkfo,

Mkuõxh-8, økktÄeLkøkh.

1-188
 xe. ðe. rMkrhÞ÷ : RLswrhÞMk xw nuÕÚk
ykuÃkhuþLk fhðkLke AheÚke fkuELke níÞk fhðk{kt ykðu
íkku Ëku»k AheLkku Lk fkZe þfkÞ, Ëku»k íkuLkk WÃkÞkuøkLkku Au yLku
WÃkÞkuøk fhLkkhkLkku Au. ¼khík{kt Ãký Mk{ks ½zíkh, økúkBÞ rðfkMk,
hk»xÙeÞ-yktíkhhk»xÙeÞ «&™ku ytøku sLkòøk]rík, ykhkuøÞ, rþûký
suðk yLkuf «&™ku{kt {n¥ðLkwt yLku çkwrLkÞkËe ÞkuøkËkLk ykÃke þfu
íkuðk Mkþõík xur÷rðÍLk {kæÞ{Lkku ykÃkýu Mkki MkkÚku {¤e Mk{ßÞk
ðøkh MkMíkk {LkkuhtsLk {kxu WÃkÞkuøk fhe hÌkkt Aeyu. rðï{kt
yksu Ãký MkkiÚke MkMíkw {LkkuhtsLk økýkíkwt ¼khíkLkwt xur÷rðÍLk Mkþõík
{kæÞ{ nkuðk Aíkkt ykÃkýu ¾hu¾h “MkMíkw” fhe ËeÄwt Au.
yLkuf Mk{MÞkykuÚke ½uhkÞu÷ku ykÃkýku {æÞ{ðøko hku®sËe
Ãk¤kusýÚke Ãkhðkhe xe.ðe. Mkk{u økkuXðkÞ òÞ Au yLku çku-½ze
fÕÃkLkkLke ËwrLkÞk{kt Mkhe ÃkzðkLkwt {wLkkþeçk {kLku Au. xe. ðe.
rMkrhÞ÷kuLkk rLk{koíkkyku yk ðkík MkwÃkuhu òýu Au yLku xe.ðe.
rMkrhÞ÷kuLku Äefíkku ÄtÄku çkLkkðe ËeÄku Au. xe.ðe. rðfkMkLkwt {kæÞ{
çkLkðkLku çkË÷u f{kýeLkwt MkkÄLk çkLke síkkt {kæÞ{Lke ík{k{ çkwrLkÞkËe
þhíkkuLkk ¼kuøku ÷kufkuLku çknu÷kðe yLku çknufkðe þfkÞ íkuðe rMkrhÞ÷kuLkwt
yk¢{ý ðÄíkwt [kÕÞwt Au. Mkþõík {kæÞ{Lkku WÃkÞkuøk Mk{ksLku su sYhe
Au íku ÃkehMkðk{kt Úkðku òuEyu, Lknª fu Mk{ksLku su òuEyu Au íku.
ËþofkuLku çknufkðe-çknu÷kðeLku f{kýe fhðk Ãkh Wíkhe ykðu÷k
rLk{koíkkyku ÷øk¼øk ç÷w rVÕ{Lke LkSf Ãknkut[e òÞ íkuðe ‘Mk[ fk
Mkk{Lkk’ suðe xe.ðe. rMkrhÞ÷ku ÷ELku {uËkLk{kt ykðe økÞk Au. ç÷w
rVÕ{ku{kt fnuðkíkk á~Þku Au íkku ykðe rMkrhÞ÷ku{kt «&™kuíkhe íkuLkkÚke
f{ LkÚke. rþüíkk, MkÇÞíkk, þkr÷Lkíkk, ¼khíkeÞ Mk{ksLke
÷ßò, MktMfkh, fkixwtrçkf MktÞ{ MkrníkLkk ík{k{ {qÕÞkuLkku LkkLkk ÃkzËu
‘Mk[ fk Mkk{Lkk’{kt Äòøkhku ÚkE hÌkku Au.
¼khíkeÞ MktMf]ríkLkk {q¤{kt ½k fhðkLke yk MkkSMk ¼÷u
Lk nkuÞ Ãký f{kýe {kxu rLk{koíkk õÞkt MkwÄe Lke[u Wíkhe þfu Au íkuLkku
Lk{qLkku [kufõMk Au. ¼khíkeÞ MktMf]rík ykðe yufkË rMkrhÞ÷Úke s
íkqxe Ãkzu íkuðe íkf÷kËe LkÚke, Ãkhtíkw su rMkrhÞ÷kuÚke ¼khíkeÞ Mk{ks
ÔÞðMÚkk Ãkh ½Mkhfk Ãkzíkk nkuÞ íkuLku [k÷ðk ËuðkLke rLk{koÕÞíkk
Ãký Ëu¾kzðk suðe LkÚke.
1959{kt Ëuþ{kt ykðu÷k xe.ðe. {kæÞ{kuLku 1991{kt
Lkh®Mknhkð Mkhfkhu ÃkkuíkkLke ðirïfhýLke LkeríkLkk ¼køkYÃku ¾kLkøke
íkÚkk rðËuþe [uLk÷ku {kxu ¾qÕ÷wt fÞwO. MkhfkhLke Lkðe LkeríkLku Ãkøk÷u
Mke.yuLk.yuLk. yLku Mxkh xe.ðe.Lkwt ¼khík{kt ykøk{Lk ÚkÞwt íkku
¼khíkLke «Úk{ ¾kLkøke [uLk÷ Íe xe.ðe. Ãký yÂMíkíð{kt ykðe.
yksu ÷øk¼øk çku ËkÞfk{kt 300Úke ðÄw [uLk÷ku fkÞohík Au. MkkiLku
xfe hnuðwt Au, MkkiLku f{kýe fhðe Au yLku Mkki f{kýe {kxu xe.ðe.
suðk Mkþõík {kæÞ{Lkku çkuVk{ WÃkÞkuøk fhe hÌkkt Au. 1962{kt
¼khík{kt {kºk 41 xe.ðe. Mkux níkkt íku xe.ðe. [kh ËkÞfk{kt
400 r{r÷ÞLk ÔÞÂõík MkwÄe Ãknkut[e økÞwt Au. su ËuþLke 77 xfk
1-189
- zkì. h{uþ ½kuzkMkhk
«òLke hkusLke ykðf YrÃkÞk 20Úke ðÄw Lk nkuÞ íkuðe «ò MkkiÚke
MkMíkk {LkkuhtsLk íkhefu xe.ðe. {kæÞ{ íkhV ð¤u íÞkhu {kæÞ{Lkk
MkËwÃkÞkuøkLke MkkiLke MkrnÞkhe sðkçkËkhe çkLku Au.
‘Mk[ fk Mkk{Lkk’ suðe rMkrhÞ÷ku{kt øk÷økr÷Þk fhkðu íkuðk
«&™ku yLku «&™kuLkk ykÄkhu Ëþof {Lkkuð¿i kkrLkf øk÷økr÷Þk fhkðíkwt
á~Þ {Lkku{Lk fÕÃku íkuðk ľkhk «Mkkrhík fhðk ÃkkA¤ fÞku nuíkw
Au. ÃkrhðkhLke nkshe{kt ÞwðíkeLku ÃkqAðk{kt ykðu fu “ík{u Ãkkxeo{kt
Ãkwhw»k MxÙeÃkhLku fÃkzk Wíkkhíkku òuE ykLktË ÷eÄku Au ?” ykLkku
sðkçk ‘nk’{kt ykðu íÞkhu nksh ÃkrhðkhLkk MkËMÞkuLke {LkkuËþk
þwt ÚkkÞ ? ykðk fkÞo¢{{kt ¼køk ÷eÄk ÃkAe yk ÃkrhðkhLkk MkËMÞku
MkkÚku fE heíku Sðu Au íkuLkku y÷kÞËk yÇÞkMk fhe íkkhýku hsq
fhðk{kt ykðu íkku ykðe rMkrhÞ÷ku íkífk¤ þk {kxu çktÄ Lk fhe
Ëuðe íkuLkku sðkçk {¤e òÞ. ‘Mk[ fk Mkk{Lkk’ {q¤ y{urhfkLkk
økuE{ þku “Ä {ku{uLx ykuV x›Úk” ÃkhÚke þY fhðk{kt ykðe Au.
y{urhfk{kt yk þku{kt «Úk{ fkÞo¢{{kt Mkur÷rçkúxeLku ÷kððk{kt ykðe
níke y™u fkÞo¢{u Äq{ f{kýe fhe níke. çkMk... ¼khíkLkk
rLk{koíkkykuyu Ãký f{kýe ÃkkA¤ Ëkux {qfe ËeÄe. «&™kuLkku sðkçk
Mkk[ku Au fu ¾kuxku íku Ãkkur÷økúkV {þeLk Lk¬e fhu Au. {kLkðeLkk
SðLk {qÕÞkuLkwt {qÕÞktfLk nðu {þeLk fhu íÞkt MkwÄe ykÃkýu ÃknkU[e
økÞk. áZ {Lkkuçk¤ Ähkðíke ÔÞÂõík yk Ãkkur÷økúkV {þeLkLku Ãký
WÕ÷w çkLkkðe þfu Au. Lkçk¤k {Lkðk¤k MÃkÄofLkku Mkk[ku sðkçk Ãký
Ãkkur÷økúkV {þeLk ¾kuxku Xuhðe þfu Au. {kLkðeLkk {qÕÞkuLkkt Ãkkh¾k
ð»kkuo ÃkÞOíkLkk íkuLkk SðLk ÔÞðnkh{ktÚke rLk»ÃkLLk Úkíkkt nkuÞ Au. íku
Ãkkur÷økúkV {þeLkLkk ykurþÞk¤k Lk nkuE þfu.
fkuE Þwøk÷Lku íÞkt çkk¤f sL{u íku Ãknu÷kt [kh rËðk÷ ðå[u
Þwøk÷ ðå[u þwt ÚkÞwt nkuÞ íku Mkki ðÞMf òýíkk-Mk{síkk nkuÞ Au,
Ãký íku ðkíkku [kh Ëeðk÷ ðå[u s fuË hnu íku s MkÇÞíkk Au, íku s
þkr÷Lkíkk Au. yk ðkík fuË hnu yux÷u ËtÃkrík ¾kuxk¤w, Ët¼e, yu{
Xuhðe þfkÞ ¾hwt ?
ÔÞÂõík ¾hu¾h Mkk[w çkku÷e rË÷ n¤ðwt fhðk {køkíkku nkuÞ
íkku íkuýu suLkku yÃkhkÄ fÞkuo Au íkuLke Mk{ûk sE yufhkh fhðku òuEyu.
Ãkríkyu ÷øLkuíkh MktçktÄku çkktæÞk nkuÞ íkku ÃkíLkeLke {kVe {køke yÃkhkÄ
fçkq÷ðku òuEyu. xe.ðe. ÃkzËu íkuLkk Zku÷ Lk Ãkexðk òuEyu. ‘Mk[
fk Mkk{Lkk’{kt Mkk[w fçkq÷ðk ykðLkkhk yks MkwÄe fÞkt níkkt ? íku
¾hu¾h Mkk[wt çkku÷ðk ykÔÞk Au fu ÷k¾uýk ELkk{kuLke ÷k÷[-
«÷ku¼Lk íkuLku Mkk[w çkku÷kð ¾U[e ÷kÔÞk Au ?
MkíÞLkwt Wå[khý Ãký rLk»fk{ yÚkðk MkðorníkkÚkuo nkuðwt
òuEyu. økktÄeSLkk MkíÞLkk Wå[hýku yk fûkk{kt níkkt. fþwt {u¤ðe
÷uðk ¾kuxwt çkku÷ðwt yLku fþwt ÷E ÷uðk Mkk[wt çkku÷ðk ðå[u çknw Vhf
LkÚke. MkíÞ íkhVLke rLkck Mkðofk÷eLk nkuE þfu. MkíÞ íkfðkËe Lk
nkuE þfu. fþwt {¤ðkLkwt Au íku {kxu {kLkðe ¾kuxwt çkku÷ðk «uhkÞ yLku
íku ½xLkk sux÷e ½]ýksLkf Au íkux÷twt s ftEf {¤u Au {kxu s MkíÞ
çkku ÷ ðkLkw t f] í Þ ríkhMf] í k Au . ELkk{Lke ÷kÌk{kt ykÃkýu
Mk{ksSðLkLkk íkkýktðkýktLku ðuhrð¾uh fhðk MkwÄe ÃknkU[e økÞk
Aeyu.
fkuELkwt SðLk çk[íkwt nkuÞ yLku fkuELku LkwfþkLk Lk Úkíkwt nkuÞ
íkku ¾kuxwt çkku÷ðk{kt Ãký ÃkkÃk LkÚke íkuðe MktMf]rík Ähkðíkkt Ëuþ{kt
fkuELku Ãkkhkðkh LkwfþkLk Úkíkwt nkuÞ, Ãkrhðkh rð¾qxku Ãkze síkku
nkuÞ, Mkk{krsf {qÕÞkuLku Lk Ãkqhe þfkÞ íkuðe ¾kux Ãkzíke nkuÞ íkku
Ãký MkíÞ çkku÷ðkLkk ľkhk Ãký ÃkkÃkÚke ykuAk Ëkur»kík Lk økýe
þfkÞ. yk MkíÞLkwt Wå[khý LkÚke, MkíÞLkku ykztçkh nkuÞ Au. su{
«{krýf nkuðwt Mkns nkuðwt òuEyu íkuLkwt yr¼{kLk Lkrn nkuðwt òuEyu
íku{ MkíÞrLkc SðLk Ãký MkknSf nkuðwt òuEyu.
‘Mk[ fk Mkk{Lkk’{kt Mkk[w çkku÷ðk nkuz ÷økkðíkk MÃkÄofkuLku
MkíÞLkku W¼hku LkÚke ykÔÞku, ELkk{Lke ÷k÷[ íkuLke Ãkh Mkðkh ÚkE
Au. MkíÞLku ðxkðe ¾kðkLke ykðe ð]r¥kÚke çk[ðwt òuEyu. ykðe
rMkrhÞ÷Lkk rLk{koíkk yLku yuLfhkuLku òu ÃkqAðk{kt ykðu fu, “MkíÞ
çkku÷ku, Mk{ks{kt MkíÞLkk «ríkMÚkkÃkLk {kxu rMkrhÞ÷ þY fhe Au ?
yLku íku “nk” Ãkkzu íkku íkuLkku sðkçk ¾kuxku nkuðkLkwt fËk[ íkuLkks
Ãkkur÷økúkVe {þeLkku fnu íkku LkðkE Lkrn.
¼khík{kt su heíku xe.ðe. rMkrhÞ÷ku ykðe hne Au íku
y{tøk¤Lkk yutÄký suðe Au. yk rMkrhÞ÷ku{kt yuðk Mk{ksLkk ËþoLk
fhkððk{kt ykðu Au, su Mk{ks{kt ¼khíkLkku 99 xfk ðøko Sðíkku
s LkÚke, SðLkLke ðkMíkrðfíkkLkk «&™kuLke Mk{s rðþu yLku íkuLke
Mkk{u ÍÍw{ðkLkwt {kLkðeLkwt çk¤ ðÄu íkuðe rMkrhÞ÷ku fu{ LkÚke
ykðíke ? ð»kkuo Ãknu÷k ËqhËþoLku ‘n{÷kuøk’, çkwrLkÞkË, Lkw¬z suðk
þkuÃk-ykuÃkuhk îkhk MkV¤ «Þkuøk fÞkuo níkku.
yksu MkeíkkLkkt MðÞtðhLke MktMf]rík Ähkðíkku Mk{ks ‘hk¾e
Mkkðtík’Lkk MðÞtðh MkwÄe ÃknkU[e økÞku Au. yk ðkík[eíkku fkixwtrçkf
nkuÞ Au, Ãkkrhðkrhf nkuÞ Au. xe.ðe. ÃkzËu hk¾eLkk MðÞtðh suðk
ðkrnÞkík rhÞk÷exe þku{kt rhÞk÷exe rMkðkÞ çkÄwt s nkuÞ Au. íku{k
ÃkqAkíkk «&™ku-WXkðkíkk Mkðk÷kuÚke Lkðe ÃkuZeLkk Þwðf-ÞwðíkeLku
fE «uhýk ÷uðkLke Au ?
hk¾eLkk MðÞtðh{kt Mkur÷rçkúxeLke ðh{k¤k Ãknuhðk 16
Þwðfku íkiÞkh ÚkE økÞk. yuf íkku Ãkhrýík níkku ! [uLk÷ðk¤kyu
Mkur÷rçkúxeLkk MðÞtðhLkku Lkðku LkwM¾ku Lkkýkt f{kýe {kxu þkuÄe
fkZâku. ykðe Mkur÷rçkúxeykuLku Ãký [[ko{kt hnuðwt nkuÞ Au y™u
ykÃkýk ËþofkuLku íkku çkMk Lkðwt økíkfzwt {¤e hnu yux÷u íkuLkk «ðkn{kt
íkýkíkkt sELku õÞkt ÃknkU[e òÞ íku Ãký ¾çkh LkÚke. nsw íkku hk¾eyu
ðurðþk¤ fÞwO Au, nðu þwt Úkþu íku Mk{Þ fnuþu, Ãký [uLk÷ðk¤kLku
[ktË÷kLke Äq{ f{kýe ÚkE [qfe Au !
ykÃkýu íÞkt ‘Ãkkufh VuEMk’ Lkk{Lkku Ãký yuf rhÞk÷exe þku
[k÷e hÌkku Au. su ÔÞÂõík ðÄw Ët¼e-çkLkkðxe [nuhku çkLkkðe çkeòLku
WÕ÷w çkLkkðe þfu íku Síku !! ðkn, ykðe rMkrhÞ÷ku þwt þe¾ðu ?
ykðe rMkrhÞ÷ku îkhk þwt «MÚkkrÃkík fhðwt Au ? ‘Mk[ fk Mkk{Lkk’Lkk
rLk{koíkk Ëkðku fhu fu rMkrhÞ÷ MkíÞLke «uhýk ykÃku íku{kt ðktÄku þwt ?
1-190
ykðk ËkðkLku ykøk¤ ÷E sEyu íkku yu{ fne þfkÞ fu Ãkkufh
VuEMk Ët¼e çkLkðk «uhýk ykÃku Au, yuf rMkrhÞ÷ Mkk[wt çkku÷ðkLkwt
fnu, çkeS rMkrhÞ÷ ¾kuxw çkku÷ðk «uhýk ykÃku, õÞkt sELku
yxfeþwt ?
‘f’Úke þY Úkíke rMkrhÞ÷ [k÷e yux÷u çkÄe rMkrhÞ÷Lkk Lkk{
‘f’Úke hk¾ðk sYhe çkLke òÞ. rMkrhÞ÷Lkku ykí{k fÚkk ðMíkw fu
rð»kÞ ðMíkw nkuðku òuEyu fu Lkk{ ! Ãký nuíkw rMkrhÞ÷Úke MktËuþku
ykÃkðkLkku LkÚke... MktÃkr¥k yufºk fhðkLkku Au. {kxu su “[k÷u Au íku
[÷kðku” íku ðkík {wÿk÷u¾ çkLke òÞ Au. rMkrhÞ÷ku ‘f’Úke þY fheLku
Lkkýkt f{kðk rMkðkÞ ykðe rMkrhÞ÷kuLkku fkuE nuíkw nkuíkku LkÚke. ykðe
rMkrhÞ÷ku{kt Ãkrhðkh ðå[u ¾xÃkx ¼kE-¼kELku ÃkAkze Ëuðk fkðíkhkt
fhu, Ãkrhðkh{kt ¾xÃkx [k÷u, LkýtË-¼kuòELku ÃkhuþkLk fhu ykðk
ÃkrhðkhLkk Ëqh fhðk suðk Ëq»kýku ykðe rMkrhÞ÷kuLku fkhýu ðÄw
{sçkqík Úkíkkt nkuÞ Au. fux÷ef rMkrhÞ÷ku{kt íkku ykðk fkðk-ËkðkLkkt
¼køkYÃku {tºk-íktºk-[{ífkhLke ðkíkku Ãký Mknu÷kEÚke ½wMkkze Ëuðk{kt
ykðu Au. ykðe ðkíkku hsq fheLku ykÃkýu ytÄ©ØkLku Mk{ks{kt «çk¤
çkLkkððk sE hÌkk Aeyu. 21{e MkËeLkk rð¿kkLk Þwøk{kt xe.ðe.
{kæÞ{ suðk ykrð»fkhLkku WÃkÞkuøk ytÄ©Øk ðÄkhðk{kt ÚkkÞ yuÚke
rðþu»k {kæÞ{Lkku ËwhwÃkÞkuøk þwt nkuE þfu ?
ykðe rMkrhÞ÷kuLke ËeðkËktze xe.ykh.Ãke. Au. suLkk ykÄkhu
ònuh¾çkhku {¤u Au. yk xe.ykh.Ãke. ðkMíkð{kt Mk{økú Mk{ks{kt
rMkrhÞ÷Lke ÷kufr«ÞíkkLkku økúkV nkuðe òuEyu, Ãký {kºk þnuhe
5,500 ÃkrhðkhLke ÃkMktËøke-LkkÃkMktËøke Ãkh ykÄkrhík yk
xe.ykh.Ãke. LkÞwO íkqík Au. íkuLkkÚke rðrðÄíkkÚke ¼hu÷k yk ËuþLkk
ËþofkuLke Lkkz Ãkkh¾e þfkíke LkÚke. nk, xe.ykh.Ãke. Ÿ[ku ykðu
íkku ònuh¾çkhLkk Zøk÷k sYh ÚkkÞ yLku yu {kxu íkku rMkrhÞ÷ku
[k÷e hne Au. su á~Þku fu MktðkË ËþofLku øk{e òÞ íku ðkhtðkh
heÃkex ÚkÞk fhu, yufLke yuf ðkík yLkuf MðYÃku hsq ÚkÞk fhu. ½ýe
ð¾ík 30 r{rLkxLkk yuÃkeMkkuz{kt fÚkk yuf zøk÷wt Ãký {ktz ykøk¤
[k÷e nkuÞ Au. rMkrhÞ÷ku å[q$øk{Lke su{ ¾U[ðk{kt ykðu yk
çkÄk ¾u÷ ÃkkA¤ {kºk ‘ÄtÄku’ s fuLÿ MÚkkLku nkuÞ Au.
Mk[ fk Mkk{Lkk ytøku MktMkË{kt yðks WXâku ÃkAe Mkhfkhu
LkkurxMk Vxfkhe, Ãký rMkrhÞ÷ku þY ÚkkÞ íku Ãknu÷k s íkuLke økwýð¥kk
[fkMkkÞ íkuðk rLkÞtºkýku ykÃkýu íÞkt LkÚke. Ãkrhýk{u rMkrhÞ÷ku yLku
rððkËku MkkÚku [kÕÞk fhu Au. W÷xw rððkËkuÚke rMkrhÞ÷ku ðÄw òuðkíke
ÚkE òÞ Au. ykðe rMkrhÞ÷ku {kxu fuLÿeÞ Lkerík rLkÄkohý Lkrn ÚkkÞ
yLku Ëþofku Ãkkuíku {kæÞ{ Mkkûkhíkk Lkrn fu¤ðu íÞkt MkwÄe ykÃkýe
{kLkrMkf yLku Mkk{krsf íktËwhMíke {kxu nkrLkfkhf çkLke hnuðkLke
Au. òøk]ík Ëþofkuyu çkLkðwt Ãkzþu. fkhý fu ¼kuøk íku{Lkku ÷uðkÞ Au.
ík{kfwÚke fuLMkh ÚkkÞ Au íkuðe Mkr[ºk [uíkðýe rMkøkkhuxLkk Ãkkfex fu
økwx¾kLkk ÃkkW[ Ãkh {qfkÞ Au. xe.ðe. rMkrhÞ÷ RÍ RLswrhÞMk xw
nuÕÚk íkuðe Mkq[Lkk þY fhðe Ãkzu íkuðku Mk{Þ ykðe økÞku Au.
“røkrhhks”, 15-ytsLke MkkuMkkÞxe,
5-LknuYLkøkh, hiÞk hkuz, hksfkux-360 007
VkuLk (0281) 2455312
 MktMf]ík ÔÞkfhýLke rðfkMk ÃkhtÃkhk
¼k»kk rð[khkuLke yr¼ÔÞÂõíkLkwt {kæÞ{ Au. ¼k»kk yLku
rð[khkuLkwt ûkuºk yrðhík rðfMkíkwt hnu Au. ¼k»kk yLku rð[khkuLkk
íkkhíkBÞLkk RríknkMkLku [ku¬Mk MðYÃk{kt çkØ fhíke rðãk yux÷u
ÔÞkfhý. ÔÞkfhý Mðtíktºk yÂMíkíð Ähkðíkwt MkðkOøk MktÃkqýo
þkMºk Au.
«k[eLkfk¤Úke s ¼khíkeÞ ykÞo MktMf]rík ËuðÃkqsf hne Au.
ykÞkuo ËuðíkkykuLku «MkLLk fhðk rLkíÞ LkrðLk É[kykuLke h[Lkk
fhíkk níkk,
Ãkhtíkw ftXMÚkefhýLku ÷eÄu ÷kufku{kt Wå[khý r¼LLkíkk íkÚkk
MðhkuLkk ykhkun-yðhkun{kt ðiþBÞ ykððk ÷køÞwt, su Wr[ík Lk
÷køkíkkt íkífkr÷Lk rðîkLk ykÞkuoyu ðuËkuLke Ãkrðºkíkk ò¤ðe hk¾ðk
fux÷kf rLkÞ{ku ½ze fkZâk. íku{ktÚke ÔÞkfhýLke WíÃkr¥k ÚkE. çkúkñý
økútÚkku{kt yLkuf MÚk¤u ÔÞkfhýþkMºkLke Ãkkrh¼kr»kf þçËkð÷e
árüøkku[h ÚkkÞ Au. íkku þwõ÷ ÞswðuoËLke {kæÞ{ku íkuLke ðksMLkurn
þk¾kLkk “þíkÃkÚk çkúkñý”{kt yufð[Lk íkÚkk çknwð[Lk suðk
ðiÞkfhýeÞ rMkØktíkku rLkYÃkeík ÚkÞk Au. AktËkuøÞ WÃkrLk»kË{kt íkku
Mðh, ÔÞtsLk íkÚkk Mkt¿kkLkku WÕ÷u¾ {¤e ykðu Au. yk{ ðirËffk¤Úke
ÔÞkfhýþkMºkLke «kÚkr{f yðMÚkk WÃkrLk»kË fk¤ MkwÄe{kt
MkwÔÞðÂMÚkík þkMºk íkheuf Wòøkh ÚkE.
ðuËku{kt ÔÞfhý
ÔÞkfhýþkMºkLkwt {q¤ MðYÃk ÉøkðuË{kt òuE þfkÞ Au.
™y±¢çÚ Ÿ¢ëæx¢¢ ~¢²¢ï ¥S² Т²¢:
{tºkLke ÔÞkÏÞk{kt Ý¢}¢¢ Úyƒ¢¼¢ïЄx¢ü: çÝТ¼¢: ðøkuhu WÕ÷u¾ku
ÔÞkfhýþkMºkLku Wòøkh fhu Au. ÔÞkfhýþkMºkLke WíÃkr¥k rðþu
MÃkü yr¼«kÞ çkktÄðku {w~fu÷ Au. yksu WÃk÷çÄ ÔÞkfhý rð»kÞf
økútÚkku{ktÚke «kÞ: {kuxk¼køkLkk økútÚkku yÃkqýo Au. Ãkrhýk{u ÔÞkfhý
rð»kÞf fkuE [ku¬Mk MktfÕÃkLkk íku Mk{Þu «[r÷ík Lk níke. hk{kÞý
yLkwMkkh Lkð ÔÞkfhý «[r÷ík níkkt, Ãkhtíkw íku fÞk fÞk íku Ãkrh¿kkík
Úkíkwt LkÚke. {nkLk økrýík¿k ¼kMfhk[kÞoLkk Mk{Þ{kt ykX ÔÞkfhý
«[r÷ík níkkt, Ãký íkuLkku WËÞ ðirËf Þwøk{kt s ÚkE [qõÞku níkku.
[khuÞ MktrníkkLkk {tºkku{kt ÔÞkfhýLke árüÚke yLkuf ÃkËkuLke ÔÞwíÃkr¥k
ËŠþík Au. ðirËf {tºkkuLkk yæÞÞLkÚke «íkeík ÚkkÞ Au fu, ðirËfÞwøkLkk
ytík MkwÄe ÔÞkfhýþkMºkLkk «f]rík, «íÞÞ, Äkíkw, WÃkMkøko ðøkuhu
rð»kÞkuLkku rð¼kð ÚkE [wõÞku níkku; suLku ykÄkh íkhefu Mðefkhe
hk{kÞýLkk h[Lkkfk¤ ËhBÞkLk ði¿kkrLkf Zçku ÔÞkfhýLkwt yæÞÞLk-
yæÞkÞLk ÂMÚkh ÚkE [wõÞwt níkwt. xqtf{kt nk÷ «[r÷ík ÔÞkfhýLke
MkwÔÞðÂMÚkík h[Lkk ðiËkffk¤{kt s ÚkE nþu yuðwt rðrËík ÚkkÞ Au.
suLku «{ký {kLke ÞkMf yLku þkfxkÞLk suðk ¼k»kkþkMºkeykuyu
ÔÞkfhýrð»kÞf ËwçkkuoÄ rMkØktíkku MkqºkYÃku «fkþ{kt ÷kÔÞk níkk.
ÔÞkfhý rð»kÞf yiríknkrMkf árüfkuý
ðirËffk¤Úke yÂMíkíð Ähkðíkwt ÔÞkfhýþkMºk ÷wÃík yLku
1-191
- Ãkqðuoþ çke. Ãktzâk
y÷wÃík yuðk çku rð¼køkku{kt yiríknkrMkf árüfkuýLku fuLÿ{kt hk¾eLku
ðnU[e þfkÞ. {nŠ»k ÃkkrýLke MktMf]ík ÔÞkfhýLkk ykÄkh¼qík Mkúük
níkk. íku{ýu Ãkqðofk÷eLk ík{k{ ÔÞkfhýþkMºkeykuLkku WÕ÷u¾ fhe
ÔÞkfhý rð»kÞf yiríknkrMkf árüfkuý rðfMkkÔÞku. ÃkkrýLkeyu
ÃkkuíkkLke rð[khÄkhkLku yLkwYÃk yLkuf Mkt«ËkÞkuLkku WÕ÷u¾ fÞkuo Au.
íku{ýu 10 ðiÞkfhrýÞkuLkku ÃkkuíkkLkk Ãkqðofkr÷Lk rðîkLk íkhefu Mðefkh
fÞkuo Au, su{kt f~ÞÃk, økkøkeo, [k¢oð{oLk, ykrðþy÷e, økk÷ð,
þkfÕÞ, þkfxkÃkkLk, MkLkf, MVkuxkÞLk yLku ¼khîksLkku Mk{kðuþ
ÚkkÞ Au. yk rMkðkÞ Ãký fux÷kf Mkt«ËkÞku «rMkØ níkk, su{kt
{knuïh, yiLÿ, sir{Lke íkÚkk çkkËhkÞý suðk Mkt«ËkÞkuLku økýe
þfkÞ. ÞkMfu yk rMkðkÞ Ãký yLÞ ðiÞkfhrýÞkLkku WÕ÷u¾ fÞkuo
Au. íkËytíkøkoík WËwBçkhkÞý, ykiÃkBÞ, þkfÃkwrý, þíkçk÷kûk,
{kiËøkÕÞ, MÚkki÷MÚkrð ðøkuhu Mkt«ËkÞku økýkðe þfkÞ. yk{
yiríknkrMkf árüfkuýÚke rð[kheyu íkku ÔÞkfhýþkMºkLkku rðfkMk
ÃkqðoÃkkrýLkeÞ yLku W¥kh ÃkkrýLkeÞ yu{ çku rð¼køkku{kt rð¼õík
fhe þfkÞ.
fux÷kf rðîkLkku “«kríkþkÏÞ”Lku ÃkkrýLkeÚke Ãkqðoðíkeo {kLku
Au íkku fux÷kf íkuLku Ãkhðíkeo {kLku Au. «kríkþÏÞLkwt yæÞÞLk fhíkkt
{k÷w{ Ãkzu Au fu íku{kt rMk¥kuh sux÷k ðiÞkfhrýÞkuLkku WÕ÷u¾ Au,
Ãkhtíkw ÃkkrýLkeLkwt íku{kt MÚkkLk LkÚke. òu fu ÃkkrýLkeyu ðýoðu÷k fux÷kf
ðiÞkfhrýÞku «kríkþkÏÞ{kt ðŠýík Au, íkuÚke íkuðwt yLkw{kLk fhe
þfkÞ fu fux÷kf «ríkþkÏÞku ÃkkrýLkeÚke Ãkqðoðíkeo nþu íkku fux÷kf
Ãkhðíkeo nþu.
ÔÞkfhýþkMºkLkk rðrðÄ Mkt«ËkÞku
ykÄwrLkf Mk{Þ{kt MkwÔÞðÂMÚkík sýkíkwt ÔÞkfhýþkMºk yLkuf
Mkt«ËkÞku{kt rðfMkíkwt hÌkwt Au, su{kt ÃkkrýLke, fkíÞkÞLk, Ãkíkts÷e
ðøkuhu Mkt«ËkÞku yøkúMÚkkLku Au.
¼khíkeÞ ykÞkuoLke «Úk{ ÃktÂõík{kt rðhks{kLk {nŠ»k
ÃkkrýLkeLkku “yükæÞkÞe” økútÚk yuðku Au fu suLku fk¤ Lkü fhe þõÞku
LkÚke. rðï{kt ßÞkt MkwÄe MktMf]íkLkwt yæÞÞLk-yæÞkÞLk [k÷w hnuþu
íÞkt MkwÄe ÃkkrýLkeLkku yk økútÚk Mke{kr[nTLkYÃk çkLke hnuþu. ¼k»kkLkwt
ði¿kkrLkf Zçku rð&÷u»ký fhLkkhk “ÃkkrýLke” Mkki «Úk{ ðiÞkfhrýÞ
níkk. íku{Lkk “y»xkæÞkÞe” økútÚk{kt ykX yæÞkÞ yLku [kh nòh
Mkqºkku Au. íkuyku ÷kirff MktMf]íkLkk Mkki «Úk{ ÔÞkfhýþkMºke {LkkÞ
Au . òu fu ÃkkrýLkeyu íku { Lkk yk økú t Ú k{kt íku { Lkk Ãkq ð o ð íkeo
ÔÞkfhýþkMºkeykuLkwt Éý Mðefkh fÞwO Au. yükæÞkÞeLkwt yæÞÞLk
fhíkkt yuðwt rðrËík ÚkkÞ Au fu, «k[eLkfk¤{kt Ãký yuðk fux÷kf
MkqºkøkútÚkku nþu su yükÄkÞeLke h[Lkk {kxu «uhýkËkÞe çkLÞk nþu.
íku{Lkk [kiË {knuïhMkqºkku ÔÞkfhýLkk «{ký¼qík {q¤ Mkqºkku {LkkÞ
Au. ÃkkrýLkeyu Mkh¤ þi÷e{kt ÷k½ðÃkqýo MkqºkkuLke h[Lkk fhe Au.
MkqºkkuLkk ÷½wfhýLku fkhýu ftxMÚkefhý{kt rðþu»k Mkwøk{íkk ÚkE.
Ãkrhýk{u ÔÞkfhýLkku «Mkkh ðÄw ÚkÞku. yk{ íkku Mkt M f] í k ÔÞkfhý
[ktÿ Mkt«ËkÞ çkkiØ Ä{okð÷tçke
«íÞknkh MkqºkkuLke h[Lkk íku{Lke ykøkðe
ÔÞkfhý níkwt íkuÚke íkuLkwt ÃkíkLk ÚkÞwt. ði r Ëffk¤Úke Mkíkík rðfMkíkw t hÌkw t Au .
rðþu»kíkk Au. ÔÞkfhýLkk MktûkuÃíkefhý{kt
siLkuLÿ Mkt«ËkÞ siLk ÔÞkfhý Ãkh ÃkkrýLkeyu íku L ku Mkw Ô ÞÂMÚkík fÞw O íkku
MkqºkÃkØríkyu MknkÞíkk fhe.
ykÄkrhík Au, suLkk ÷u¾f ËuðLktËe Au. Ãkíkts÷eyu íkuLku [h{Mke{k MkwÄe ÃknkU[kzâwt,
íku{Lke ÷½wfhý ÃkØrík yu yuf
“Ãkt[ðMíkw” økútÚk yk Mkt«ËkÞLkwt {q¤ Ãký Ãkíkts÷e ÃkAe yLÞ rðîkLkkuyu ÔÞkÏÞk
{nkLk þkuÄ Au. suLkkÚke yÇÞkMkeyku{kt
{LkkÞ Au suLkk ÷u¾f ©wíkrfíkeo Au. íkÚkk xefk xeÃÃkýeyku ÷¾íkk hÌkk ykÚke
þe½úM{]ríkLke yuf íkhrfçk rðfMke. yrÄfkh
þkfxkÞLk Mkt«ËkÞ ïuíkktçkh {ík MkkÚku {nk¼k»Þ ÃkAeLkk Mk{ÞLku ÔÞkÏÞkfk¤
Mkqºkku, Ãkrh¼k»kMkqºkku, ÄkíkwÃkkX, økýÃkkX
Mktf¤kÞu÷ku Au, su{kt «kf]ík ¼k»kkLkwt fnuðk{kt ykðu Au.
ðøkuhuLke h[LkkÚke ÔÞkfhýLkwt ftXMÚkefhý ÔÞkÏÞkfk¤ ËhBÞkLk ðk{Lk yLku
ÔÞkfhý Au . nu { [t ÿ k[kÞo f ] í k
¾wçks Mkh¤ çkLÞwt.
“þçËkLkwþkMkLk” økútÚk ni{Mkt«ËkÞLkku sÞkrËíÞu “fkþefkð]r¥k”Lke h[Lkk fhe.
xqtf{kt fneyu íkku ËwçkkuoÄ yLku frXLk
Au. fkíktºk Mkt«ËkÞ{kt MktrÄ, Lkk{, ÔÞkfhýþkMºkLke ðkMíkrðf ÔÞkÏÞkLkku
yu ð k Mkt M f] í k ÔÞkfhýLku ÃkkrýLkeyu
ykÏÞkík suðk rð¼køkku Au, suLkk {wÏÞ ykht¼ fÞkuo. fux÷kfLkk {íku ðk{Lk y™u
yükæÞkÞeLkk {kæÞ{Úke Mkh¤ yLku
ð i Þ k f h ý e sÞkrËíÞu MktÞwõíkYÃku “fkþefkð]r¥k”Lke
Mkw Ô ÞðÂMÚkík çkLkkðe ËeÄw t . yLku f h[Lkk fhe nþu. fkþefk ÃkkrýLkeLkk Mkqºkku
ðÄo{kLk Au.
ðiÞkfhrýÞkuyu “yükæÞkÞe”Lku ykÄkh WÃkhLkwt ¼k»Þ Au. yíÞtík Mkh¤ ÔÞkÏÞk yu
{kLkeLku ÃkkuíkkLkk økútÚkkuLke h[Lkk fhe. íku{ktÚke {nŠ»k fkíÞkÞLkLkwt íkuLke rðþu»kíkk Au.
“ðkŠíkf” {n¥ðÃkqýo h[Lkk {LkkÞ Au. fkþefkð]r¥k ÃkAeLkk ¢{u “LÞkMk”Lku økýe þfkÞ. LÞkMkyu
fkíÞkÞLkLkwt ðkŠíkf fkþefkð]r¥kLke ÔÞkÏÞk Au. “fkþefk rððhý ÃktSfk” yu SíkuLÿ
{nŠ»k fkíÞkÞLk ÃkkrýLke yLku Ãkíkts÷eLkk Mk{ûk {LkkÞ çkwrØLke {n¥ðÃkqýo h[Lkk Au, su fkþefkð]r¥kLke ÔÞkÏÞk fhu Au. yk
Au. “{wrLkºkÞ”Lke ÏÞkrík ÔÞkfhýþkMºk{kt [kuíkhV Vu÷kE níke. ûkuºk{kt ¼ík]nrhf]ík “ðkõÞÃkËeÞ”Lkwt MÚkkLk yíÞtík økkihðÃkqýo Au.
fkíÞkÞLku ÃkkrýLke ÔÞkfhýLke ÃkqŠík {kxu ðkŠíkfkuLke h[Lkk fhe su ðkõÞÃkËeÞ{kt ÔÞkfhýþkMºk WÃkh AtËkuçkæÞ ð]r¥k Au, su ºký fktz{kt
ÃkkrýLkef]ík Mkqºkku sux÷e s {kLÞíkk ÃkkBÞk Au. fkíÞkÞLkLku rð¼õík Au.
“ÃkwLkðoMkw”, “{u½kSík” yLku “©wíkÄh” íkhefu «rMkrØ {¤e Au. MktMf]ík ¼k»kkLkwt ÃkkýrLkfkr÷Lk YÃk yk Mk{Þ ËhBÞkLk
fkíÞkÞLk ËkrûkýkíÞ níkk. fux÷kf íku{Lku ÃkkrýLke ÃkAe Mkku ð»kuo çkË÷kE økÞwt níkwt. MktMf]ík y÷tf]ík íkÚkk Ãkrh~f]ík ¼k»kk çkLke [wfe
ÚkÞk nkuðkLkwt {kLku Au. yk{ fkíÞkÞLk ÃkkrýLkeLkk Ãkhðíkeo yLku níke. Ãkíkts÷eLkk Mk{Þ ËhBÞkLk ÔÞkfhý íkuLkk Mkðkuoå[ rþ¾hu
Ãkíkts÷eLkk Ãkqðoðíkeo nþu. ÃknkUåÞwt; su ÔÞkÏÞkfk¤{kt frXLk çkLke síkkt íkuLku Mkh¤ çkLkkððkLkk
fkíÞkÞLk Ãkqðuo fkuEyu Ãký ÃkkrýLke Mkqºkku WÃkh nMíkûkuÃk «ÞíLkku þY ÚkÞk suuLku Ãkrhýk{u MktMf]ík Mk{økú ¼khríkÞkuLke
fÞkuo LkÚke. íku{ýu {kir÷f heíku ÃkkuíkkLkk økútÚkLke h[Lkk fhe MktMf]ík hk»xÙ¼k»kk çkLke.
ÔÞkfhýLke {æÞMÚk fze íkhefu fk{ fÞwO Au. íku{ýu þwf÷ ÞswðuoËLke ÃkkrýLke W¥khðíkeo Mkt«ËkÞku
“«kríkþkÏÞ MkðkoLkw¢{ýe” íkÚkk “ðirËf fÕÃkMkqºk”Lke h[Lkk fhe. ÃkkrýLkeÚke þY ÚkÞu÷e ÔÞkfhýLkk rðfkMkLke ÃkhtÃkhk yLkuf
Ãkíkts÷eLkwt {nk¼k»Þ Mkt«ËkÞku{kt rð¼õík níke suuLkk V¤MðYÃku ÃkkrýLkeÞ Mkqºkku fu
ÃkkrýLke yLku Ãkíkts÷e rðþu yiríknkrMkf {krníke MðÕÃk ÔÞkÏÞkLke «ýk÷e ÃkrhðŠíkík ÚkE ykøk¤ ðÄðk ÷køke. fkuEyu
«{ký{kt WÃk÷çÄ Au. {nk¼k»Þ{kt ykðu÷k WËknhýku ÔÞðÂMÚkík MkqºkkuLke MktÏÞk ykuAe fhe íkku fkuEyu íkuLkwt rðr[ºk yÚko½xLk fÞwO.
heíku íkÃkkMkíkkt Ãkíkts÷eLkwt SðLkð]¥k {¤e ykðu Au. su{ktÚke fux÷kf Mðíktºk Mkt«ËkÞku h[kÞk; su{kt [ktÿ Mkt«ËkÞ, siLkuLÿ
íkuyku Ãkw»Þr{ºkLkk Mk{fk÷eLk níkk. íkuyku E.Mk.Lke Ãknu÷e Mkt«ËkÞ, þkfxkÞLk Mkt«ËkÞ, ni{ Mkt«ËkÞ, MkkhMðík Mkt«ËkÞ
MkËe{kt ÚkÞk nkuðkLkwt {LkkÞ Au. Ãkíkts÷eyu fux÷kuf Mk{Þ fk~{eh{kt yu{ yLkuf Mkt«ËkÞku yMíkeíð{kt ykÔÞk.
«Mkkh fÞkuo yLku íÞkts íku{ýu {nk¼k»ÞLke h[Lkk fhe. ÃkkrýLkeLke [ktÿ Mkt«ËkÞ çkkiØ Ä{okð÷tçke ÔÞkfhý níkwt íkuÚke íkuLkwt ÃkíkLk
yükæÞkÞe yLku fkíÞkÞLkLkwt ðkŠíkf nkuðk Aíkkt Ãký ÔÞkfhý{kt su ÚkÞwt. siLkuLÿ Mkt«ËkÞ siLk ÔÞkfhý Ãkh ykÄkrhík Au, suLkk ÷u¾f
ytøkrnLkíkk níke íku Ãkíkts÷eyu ÃkkuíkkLkk “{nk¼k»Þ” îkhk Ãkqhe ËuðLktËe Au. “Ãkt[ðMíkw” økútÚk yk Mkt«ËkÞLkwt {q¤ {LkkÞ Au suLkk
fhe. ÷u¾f ©wíkrfíkeo Au. þkfxkÞLk Mkt«ËkÞ ïuíkktçkh {ík MkkÚku Mktf¤kÞu÷ku
ðMíkwík: Ãkkíkts÷ {nk¼k»Þ MkwÄe yæÞÞLk fhðkÚke s MktMf]ík Au , su { kt «kf] í k ¼k»kkLkw t ÔÞkfhý Au . nu { [t ÿ k[kÞo f ] í k
ÔÞkfhýLke [h{Mke{k Ãkk{e þfkÞ Au. fiÞhu {nk¼k»Þ WÃkh “þçËkLkwþkMkLk” økútÚk ni{Mkt«ËkÞLkku Au. fkíktºk Mkt«ËkÞ{kt MktrÄ,
‘¼k»Þ «ËeÃk’ Lkk{Lke xefk ÷¾e Au. su{kt ¼ík]nhef]ík “ðkõÞ Lkk{, ykÏÞkík suðk rð¼køkku Au, suLkk {wÏÞ ðiÞkfhýe ðÄo{kLk
«ËeÃk” yøkúe{ MÚkkLku Au. Au. íkuLkku «[kh çktøkk¤ yLku fk~{eh{kt ÚkÞu÷ku Au. MkkhMðík
ÔÞkÏÞkfk¤ Mkt«ËkÞLkku «kht¼ E.Mk. 1250{kt ÚkÞku íkuykuyu ÔÞkfhýLku yíÞtík

1-192
Mkh¤ yLku MktûkuÃk çkLkkÔÞwt.
yk WÃkhktík økkuÃkËuðLkwt ykÄwrLkf ÔÞkfhý “{wøÄ çkkuÄ”
Lkk{Lkk økútÚk{kt çkØ Au. ð¤e fkuEf {irÚk÷e çkúkñý îkhk «ðíkeoík
MkwÃkË{ Mkt«ËkÞ Ãký yÂMíkíð{kt nkuðkLkk WÕ÷u¾ {¤u Au.
WÃkMktnkh :- MktMf]ík ÔÞkfhýLke MkwËe½o rðfkMk ÃkhtÃkhk,
ðirËf fk¤Úke s þY ÚkE økE níke. {nŠ»k ÃkkrýLkeyu íkuLku MkqºkYÃku
ÔÞðÂMÚkík fhe, yLkwfkr÷Lk yk[kÞkuo {kxu «{ký¼qík çkLkkðe.
{nŠ»k fkíÞkÞLku ðkŠíkfLke h[Lkk fhe, ÃkkrýLkeyu ÔÞkfhýLku
Ãkqýoíkk çkûke, íkku Ãkíkts÷eyu ‘{nk¼k»Þ’ îkhk MktMf]ík ÔÞkfhýLku
Mkðkuoå[ rþ¾hu ÃknkU[kzâwt. ÔÞkÏÞkfk¤ Ëhr{ÞkLk y™uf rðîkLkkuyu
xefkykuLke h[Lkk fhe ÔÞkfhýLku frXLk y™u ËwçkkuoÄ çkLkkðe ËeÄwt,
Ãkhtíkw ÃkkrýLkeLkk W¥khðíkeo Mkt«ËkÞkuyu ÔÞkfhýLkwt ÃkwLk: Mkh¤efhý
fhe MktMf]ík ¼k»kkLku MktÃkqýo ¼k»kk çkLkkððk{kt {n¥ðLkwt ÞkuøkËkLk
«ËkLk fÞwO. òu fu ÃkkrýLke yksu Ãký MktMf]ík ÔÞkfhýLkk «ýuíkk
{LkkÞ Au. íkuykuLkk «þtMkLkeÞ «ÞíLkÚke s Ëwøko{ yLku ËwçkkuoÄ ðirËf
ÔÞkfhý ÷kirff MktMf]ík{kt Mkh¤ yLku ÂMÚkhYÃku yðíkhe þõÞwt.
yLkuf þk¾k, «þk¾kyku yLku Mkt«ËkÞku îkhk ÔÞkfhýLke rðrðÄ
Ãkrh¼k»kkyku «[r÷ík çkLke suLkk V¤ MðYÃku ÷kirff MktMf]ík
Ëuð¼k»kk {xe ykÞo¼k»kk fu hk»xÙ¼k»kk íkhefu Q¼he ykðe yLku
fÕÃkktíkhu MÚkkÞe çkLke.
5, hk{uïh MkkuMkkÞxe, økýÃkrík {trËh ÃkkMku,
{nkðehLkøkh, ®n{íkLkøkh-383001
VkuLk : 9979898798

1-193
1-194
 LkkË
çkúñktzLke WíÃkr¥k yLku íkuLkwt Mkt[k÷Lk LkkËÚke ÚkkÞ Au.
ËuðkrÄËuð {nkËuðLkkt {w¾Úke yfkh, Wfkh, {fkh, LkkË íkÚkk MktÄkLk
WíÃkLLk ÚkÞk Au yLku 30 fkhLkku «kËw¼koð ÚkÞku, {nkËuðLkwt z{hw
ðýko÷tfkhLke WíÃkr¥kLkwt fkhý Au. LkkË yûkh þçË yLku íkuLkk {tºkku
- &÷kufkuLkwt yk÷u¾Lk {kLkðeLke Wí¢ktríkLkwt íkÚkk íkuLkk ÷k÷Lk-Ãkk÷Lk s ðnu Au. su rþðSLkk z{hw{ktÚke Lkef¤íkku níkku, su f]»ýLke
{kxuLkwt yøkíÞLkwt ytøk Au.
ËuðkuLkku Ãkrh[Þ LkkËÚke s ðÄkhu ÚkkÞ Au, ykÚkes ßÞkhu
ËuðkrÄËuð {nkËuðLkwt M{hý fheyu Aeyu íÞkhu z{hwLkku LkkË fkLk{kt
Ãkzu Au. ykt¾ îkhk {nkËuðLkwt Lkxhks Lk]íÞ Lksh Mk{ûk ykðu Au.
MkqÞo-[tÿ íkusMðe çkLku Au, Ãkw»Ãk-÷íkkyku LkðÃkÕ÷ðeík çkLku Au,
Ãk]Úðe ÃkkuíkkLke økrík ÄiÞo økríkÚke [k÷u Au yLku MkkiÚke rðrþü Ér»k ¼køkeËkh çkLku Au, n¬Ëkh çkLku Au, fkhý yk {nkhkMkLkk {q¤{kt
{wrLkyku LkeòLktË{kt ¾kuðkE sE Ãkh{íkíðLkk YÃk-MðYÃk{kt
¾kuðkE òÞ Au, yk{ yk LkkË Ãk]ÚðeLkwt Mkt[k÷Lk fhu Au.
yk s LkkËLke ðkík ßÞkhu Lkx¾x-LkkLkfzku-yríkðnk÷ku-
ÃÞkhku f]»ý-fkLkwzkLkk M{hýÚke fheyu íkku ÞkË ykðu fu, MkðkhLkk
Ãknkuh{kt ßÞkhu økkÞkuLkwt Äý ÷E ð]tËkðLk{kt òÞ, fËtçkLke ÍkzLke
zk¤ WÃkh çkuMke çktMkheLkku LkkË ðnuðzkðu íÞkhu Mk{Mík çkúñktz
yufíkkh ÚkE òÞ Au, æÞkLkMÚk ÚkE òÞ Au, økkuÃkeyku Mkðo fk{fks
Akuze yk LkkË Mkkt¼¤ðk ík÷ÃkkÃkz ÚkkÞ Au. yk økkuÃke çkesw fkuE
s Lk®n Ãký yksu Ãký su Sð f]»ý¼Âõík{kt Ãkkøk÷ Au, rËðkLkku
Au, økktzku Au íku Sðu îkÃkhÞwøk{kt økkuÃkeËun Äkhý fÞkuo nþu yLku
fËk[... fËk[... yk LkkË Mkkt¼éÞku nþu, yhu fËk[ Lk®n [ku¬Mk
s Mkkt¼éÞku nþu, suÚke yksu Ãký yk LkkËLke ÃkkA¤ ÃkkA¤ ÃkkuíkkLkwt
Sðíkh Lk½hku¤ fhu Au.
yk LkkËLke ykøk¤ ðkík fheyu íkku søkík sLkLke søkËtçkk
Ãkhktçkk ytçkkLkwt M{hý fheyu íkku {krýÔËeÃk{ktÚke ytçkk, çknw[h
çkLLku çknuLkku nkÚk{kt nkÚk Ãkhkuðe Ãk]Úðe ÷kuf íkhV økrík fhíkkt nkuÞ
yLku íku Mk{Þu íkuykuLkkt ÍktÍhLkk Í{fkh yu Mk{økú çkúñktz{kt yuf
íkus Ãkqhu Au, yLkuhe [uíkLkk ¼he Ëu Au yLku ¼õíksLkku íkÚkk
økwýesLkkuLkk {Lk íkhçkíkh fhe Ëu Au yLku ¼kð Mk{krÄ{kt ÷eLk
ÚkE òÞ Au. yk ÷eLkíkk {kxu MkkÄfku ð»kkuoÚke MkkÄLkk fhíkk nkuÞ
Au, íkÃkMðeyku ð»kkuoÚke íkÃk fhíkkt nkuÞ Au, Þkuøkeyku ð»kkuoÚke ÞkuøkMÚk
yðMÚkk{kt çkuXk nkuÞ Au, Aíkkt LkÚke {¤íke. yu ¼krðfsLkkuLkk
niÞk{kt MÃkü Mkt¼¤kÞ Au yLku ¼kðMk{krÄ{kt zqçke òÞ Au. ykÚke
s yksLke íkkhe¾u ¼õík ©e ðÕ÷¼ Äku¤k Ëhuf {kE¼õíkLkk
S¼u h{íktw Lkk{ Au. yk ÍktÍhLkku Í{fkh íkLk-{LkLku Ítf]ík fhu Au.
çkúñLkkËÚke ßÞkuh {Lk ¼ªòÞ Au, Mk{krÄ ÷køku Au, SðLk MkV¤
økýkÞ Au. ykÚke s LkðhkrºkLkwt yËfuhw {n¥ð Au. ykMkku {kMkLkk
ÃkzðkÚke Lkku{ MkwÄe þkhËeÞ Lkðhkºk{kt Ãkqò-ÃkkX íkÚkk MíkðLk
fhe yk çkñLkkË Mkkt¼¤ðk ¼krðfku ík÷ÃkkÃkz çkLku Au yLku ßÞkhu
Mk{økú Ãk]Úðe çkúñktz{kt yuf s LkkË fhu Au, Äq{e ð¤u Au íku çkúñLkkË.
yk LkkË fkLk îkhk {LkÚke Mkt¼¤kÞ Au, {Lk [kuϾwt ÚkkÞ
- MktsÞ LkðeLk[tÿ rºkðuËe
Au, rLk{o¤ çkLku Au yLku ÃkAe {LkLke «ð]r¥k íkusMðe çkLku Au, fkhý
fu {LkLku LkkË - çkúñLkkË Mkkt¼éÞku Au, fkhý yksu Ãký yk LkkË
MktøkeíkLke Mkwhkð÷eyku{kt ðne hÌkku Au ÃkAe íkuLkk «fkh y÷øk
y÷øk nkuE þfu, Ãký Ëhuf ðk®sºk{ktÚke LkkË, {q¤ LkkË çkúñLkkË
{kuh÷e{ktÚke Lkef¤íkku níkku yLku søkËtçkkLkk ÃkøkLkk ÍktÍhLkku
Í{fkh. yk Mktøkeík ykÃkýkt íkLkLku yLku {LkLku zku÷kðe Lkk¾u Au.
{nkËuðLke su{ ykÃkýu Ãký Lk]íÞ fhíkkt fhíkkt LkxhksLkk Lk]íÞ{kt
Mkk{u÷ Úkíkkt nkuÞ íku{ ÷køku Au. Lkx¾x, Lkxuïh f]»ýLkk
hkMk, {nkhkMkLkk ykÃkýu yuf ¼køk nkuÞ íku{ Sðkí{k {nkhkMk{kt
LkkË çkúñLkkË s Au.
çkúñLkkË Mkkt¼¤íkk çkúñ ÞkË ykðu su Sðkí{kLkwt ytrík{
÷ûÞ Au yLku yk ÷ûÞ ÃknkU[ðk {kxu s 84 ÷k¾ ÞkurLk{kt fhkuzku,
fhkuzku ð»kkuoÚke fk¤Lke økrík{kt yÚkzkíkku fqxkíkku, ¼{íkku Sð {Lkw»Þ
ÞkurLk{kt ykÔÞku Au yLku nðu Mkk{u s Au yk LkkË íkÚkk LkkËuïh,
çkLLku Mkk{u s Au Võík yku¤¾ký s fhðkLke Au. yk sL{{kt
yku¤¾ký fhe ÷Eyu ykÚke s Lksh Mk{ûk Lkxhks Ëu¾kÞ Au,
Lkxðuïh Ëu¾kÞ Au. yk á~Þ yLku áük çkLLku yuf çkLku yLku Sð
rþð çkLku yLku LkkË çkúñLkkË çkLku íkuLkk ËþoLk yLÞku Ãký fhe «MkLLk
ÚkkÞ.
çkÿefk©{, yuMk yuLk fýMkk{hk Mfq÷ Mkk{u,
ÞwrLkðŠMkxe hkuz, hksfkux-360005
VkuLk : 0281-2578585
økwshkík hkusøkkh
Mk{k[kh
Ëh çkw Ä ðkh «fkrþík ÚkkÞ Au .
ðkŠ»kf ÷ðks{ : Yk. 30/-
{krníke fr{þLkhLke f[uhe,
ç÷kuf Lkt. 7/3, zkì. Sðhks {nuíkk ¼ðLk,
økktÄeLkøkh.
yk rMkðkÞ ík{k{ rsÕ÷k {krníke
f[uhe ¾kíku Ãký YçkY yÚkðk {LkeykuzohÚke
÷ðks{ ¼he þfkÞ Au.
íkku yksu s ykÃkLkw t ÷ðks{ ¼hku . ..
1-195
1-196
 Mkw¾Lke ¼k»kk
Mk]rüLkwt MkkiÚke ©uc MksoLk {kLkð Au. yMktÏÞ Sðstíkwyku
yLku Ãkþw ÃkûkeykuLke Mkh¾k{ýe{kt fwËhíku çkûku÷e y{qÕÞ ¼ux çkwrØ
yLku çku Aqxk nkÚkLke {ËËÚke {kLkðu ÃkkuíkkLke ykøkðe heíku yuf
rðþk¤ ËwrLkÞk Q¼e fhu÷e Au. swËk swËk ûkuºkku{kt ÚkÞu÷e ði¿kkrLkf
þkuÄku, ykrð»fkhku ðøkuhuLkk {kæÞ{Úke yðLkðe xufrLkf yLku
MkkÄLkkuLkku rðfkMk fhe {kLkð Mkíkík MkkÄLk yLku Mkw¾ Mk{]rØ{kt
ðÄkhku s fhíkku ykÔÞku Au.
Aíkkt ykÃkýu ßÞkhu ykÃkýe ytËh yLku [khu çkksw Lksh
fheyu Aeyu íÞkhu fkuE Ãký ÔÞÂõík fwxwtçk, Mk{ks, Ëuþ yLku Mk{Mík
rðïLke yðMÚkk òuELku ykÃkýLku sYh yu{ ÷køku Au fu, {kýMkLke
Mkk{u Mkw¾e ÚkðkLkku su yðMkh yLku MkwrðÄk Au íkuLkku íkuýu íkuLku ÃkqhuÃkqhku
WÃkÞkuøk LkÚke fÞkuo çkÕfu ËwYÃkÞkuøk fhu÷ku Au. yux÷u s yksLkwt {kLkð
SðLk yLkuf «fkhLke ykrÄ, ÔÞkrÄ, WÃkkrÄyku, níkkþk, rLkhkþk,
¢kuÄ, yk¢kuþ, rðfkhku, yfM{kíkku, ykÃk½kíkku, yk½kíkku yLku
«íÞk½kíkkuÚke ¼hÃkwh Au. ði¿kkrLkf yLku ykŠÚkf rMkrØykuLke xku[
WÃkh çkuXu÷e nkuðk Aíkkt {kLkðòík yksu rðfkMk yLku rðLkkþLkk
ôçkhu ykðeLku Q¼e Au. {kLkðMkSoík rðLkkþLkk MkkÄLkku yLku
AtAuzkÞu÷e «f]rík MkSoík fwËhíke «fkuÃkkuÚke rðï{kt {kLkðòríkLkk
yÂMíkíð Mkk{u s ßÞkhu økqZ «&™kÚko Q¼ku ÚkÞku Au íÞkhu íku rËðMkLke
hkn òuíkkt Ãký {kLkðòrík hkusçkhkusLke yLkufrðÄ WÃkkrÄykuÚke
ºkMík Au. Ëw:¾Lkku òýu fu ËrhÞku W{xâku Au yLku Mkw¾Lke su Úkkuze
½ýe yLkw¼qrík ÚkkÞ Au íku Ãký yÕÃkSðe yLku ¼úk{f Lkeðzu
Au . fr¤Þw ø kLke yLku fÕÃkLkkt yt í k Mk{ÞLke yk ÃkrhÂMÚkrík
rðïzÙk{kLkk yuf ¼køkYÃku Au. Mkw¾-þktríkLke Lkðe ËwrLkÞk Mðýeo{
MkíÞwøke ËwrLkÞkLkwt ykøk{Lk Ãký yux÷wt s rLkrùík Au. yu Lkðk
rðïLke h[Lkk fhðk{kt MkkÞtMk yLku MkkE÷LMk (hksÞkuøk) çkLLku
ÃkkuíkÃkkuíkkLkku ykøkðku ¼køk íkku ¼sðþu s,Ãkhtíkw MkkÚku MkkÚku yuf
yøkíÞLke [kðeYÃk, fzeYÃk ¼qr{fk su þÂõík ¼sðþu íkuLkwt Lkk{
Au ¼k»kk. {kLkð yuf Mkk{krsf «kýe Au, íku yuf÷ku hne þfíkku
LkÚke. ÃkkuíkkLkk yÂMíkíðLkkt ¼køkYÃku íku yLkufLke MkkÚku MktÃkfo{kt
ykðu Au. ykðk MktçktÄ-MktÃkfo{kt ðÃkhkíkk rðrðÄ MkkÄLkkuLkk
{kæÞ{Úke íku ÃkkuíkkLkk yLku çkeòLkk {kxu Mkw¾-þktríkLkwt MksoLk fhe
þfu Au. ykðk s fux÷ktf {kæÞ{ku/¼k»kk rð»kuLke Mkk[e Mk{s yLku
y{÷ MkkiLkk {kxu Mkw¾-þktríkÃkqýo MknyÂMíkðLke ykÄkhrþ÷k çkLke
þfu Au.
ðkýe ¼k»kk
Mkw¾-þktríkLkk MksoLk{kt MkkiÚke yøkíÞLkku Vk¤ku ðkýeLke
¼k»kkLkku Au. yr¼ÔÞÂõíkLkk yuf yøkíÞLkk {kæÞ{ íkhefu ðkýeLke
¼k»kk ½ýes yøkíÞLke Au. fnuðkÞ Au fu “çkku÷u íkuLkk çkkuh ðu[kÞ”
½ýkLke S¼ Ãkh MkhMðíke ðMku÷e nkuÞ Au. ðkýeLke fwþ¤íkk
ÄhkðLkkh ÔÞÂõík ÃkkuíkkLkwt ÄkÞwo fk{ Mknu÷kEÚke Ãkkh Ãkkze þfu Au.
1-197
- ðe.yu[.þkn
ykf»kof ðkfAxk {kýMkLkk ÔÞÂõíkíðLku [kh [ktË ÷økkðe Ëu Au.
½ýk ÄtÄk-hkusøkkh íkku yuðk Au fu, su{kt ðkýeLke þÂõík yLku
fwþ¤íkk WÃkh MkV¤íkkLkku ½ýku ykÄkh hnuíkku nkuÞ Au. su{ fu
rþûkf, «kuVuMkh, ðuÃkkhe, Lkuíkk, yr¼Lkuíkk ðøkuhu ðøkuhu. Mkk{kLÞ
SðLk{kt Ãký Mkkhe ðkfAxk ÄhkðLkkh ÔÞÂõík çkeòLke
Mkh¾k{ýe{kt ÍzÃkÚke ykøk¤ ykðu Au.
çkk¤f sL{u Au íÞkhÚke Wðkt Wðkt yÚkðk {k {k fne ÃkkuíkkLke
{kíkk MkkÚku MktðkË MkkÄðkLkku «ÞíLk fhíkku nkuÞ Au. y÷çk¥k
yrðfrMkík ytøk-WÃkktøkku yLku þkherhf, {kLkrMkf yþÂõíkykuLkk
÷eÄu Lkðk MÚk¤ yLku Lkðk ðkíkkðhýLke çkku÷[k÷Lke ¼k»kk
ykí{Mkkík fhðk{kt íkuLku ½ýku Mk{Þ ÷køkíkku nkuE íku «Úk{ MktfÕÃkkuLke
¼k»kk, hzðkLke ¼k»kk, ÂM{íkLke ¼k»kk yLku þkherhf n÷Lk
[÷LkLke ¼k»kkLkku WÃkÞkuøk fhíkku nkuÞ Au Ãký ÃkAe Äe{u Äe{u
Ãkrhðkh, Mk{ks yLku fu¤ðýe íkuLku ðkýeLkk ðÄw Mkþõík {kæÞ{Lkku
WÃkÞkuøk fhíkk rþ¾ðkzu Au.
þçËku yLku ðkýeLke ¼k»kkLkku rðfkMk yLku WÃkÞkuøk {kLkðeLkk
yLÞ ½ýk çkÄkt ûkuºkkuLkk rðfkMk{kt ÃkkÞkLkk MÚkkLku hnu÷ku Au. Ëuþ,
fk¤ yLku Mk{ksLke Ëeðk÷kuLku ¼uËeLku Ãký {kýMku RríknkMk,
¼qøkku¤, rð¿kkLk, xufLkku÷kuS ðøkuhu ík{k{ ûkuºkku{kt su nhýVk¤
¼he Au, Mkw¾-MkwrðãkLkk su MkkÄLkku rðfMkkÔÞk Au, yuf MktMf]ríkyu
çkeS ÃkuZeLku W¥khku¥kh su ðkhMkku ykÃku÷ku Au íkuLkk {q¤{kt þçËkuLke
¼k»kk hnu÷e Au. yk{ þçËkuLke Mk]rü yíÞtík {n¥ðLke Au. yux÷u
s íkuLkk WÃkÞkuøk{kt ¾qçk fk¤S h¾kÞ íkku Mkw¾Lkwt MksoLk ÚkE þfu
Au.
rLkðkhðkÃkkºk ðkýeLkk «fkh
fux÷kf «fkhLke ðkýe su Ëw:¾ yLku yþktríkLkwt MksoLk fhu Au
íku rLkðkhðk Ãkkºk Au, su{ fu Bnuýkt xkuýkt, ÔÞtøk, xefk, ®LkËk,
økk¤køkk¤e, ©kÃk-yr¼þkÃk, nzÄqík fhLkkhe, yÃk{krLkík
fhLkkhe, Wíkkhe ÃkkzLkkhe, Ëw:¾ ykÃkLkkhe, ¢kuÄ yLku yntfkhÚke
«urhík yuðe yþktríkLke Mksof ðkýeLkku MkËtíkh íÞkøk fhðk
Ãkkºk Au.
ðkýeLkku ÔÞÚko ðÃkhkþ xk¤ðk Ãkkºk Au
ïkMk, Mk{Þ, MktÃkr¥kLke su{ ðkýe Ãký y{qÕÞ MktÃkr¥k Au,
þÂõík Au. íkuLkku rçkLksYhe ðÃkhkþ Mkhðk¤u ykÃkýk yLku yLÞLkk
Mk{Þ yLku þÂõík ðuzVðk{kt rLkr{¥k ÚkkÞ Au. ½ýk ÷kufkuLku rçkLk
sYhe ðkíkku fhðkLke, çkku÷çkku÷ fhðkLke, rçkLksYhe ðkíkLku
÷tçkký{kt ÷E sðkLke, xku¤xÃÃkkt fhðkLke, økÃÃkk {khðkLke xuð
nkuÞ Au. ðkýe su Ãkh{kí{kLke yuf y{qÕÞ ËuLk Au íkuLkku fkuE Ãký
heíku ËwYÃkÞkuøk íku fwËhíkLkk yÃk{kLk Mk{kLk Au. yux÷u ÔÞÚkoLke
ðkýeLkku íÞkøk fhe ÞÚkk «Mktøku, ÞÚkkÞkuøÞ heíku ðkýeLkku WÃkÞkuøk
fhðkÚke Mkw¾-þktríkLkwt MksoLk fhe þfkÞ Au.
yðkhLkðkh ðkÃkhðk suðk rþük[khLkk þçËku {~fhe yLku yÃk{kLk ðzu {nk¼khíkLkk ÞwØLkku íkÏíkku økkuXðkE
fux÷kf þçËkuLke ¼qr{fk Mk{ks SðLk{kt ½ýe yøkíÞLke økÞku níkku. ykÃkýk þçËku õÞkhuÞ ykðwt {nk¼khík Mksuo Lknª íkuLkwt
nkuÞ Au. fwþ¤, ûku{fwþ¤Lke, ÃkqAíkkALkk þçËku, fu{ Aku ðøkuhu, ykÃkýu æÞkLk hk¾ðwt òuEyu.
LkkLke yuðe «krÃíkyku {kxu Ãký yk¼kh, Thank you suðk þçËku, õÞkhuf þçËku þMºkku çkLke òÞ Au. WordsLkk yuf s
òýu yòýu fkuELke ÷køkýe Ëw¼ððkLkk, yøkðz ÃknkU[kzðkLkk yûkhLke VuhçkË÷e ÚkðkÚke íku SWords çkLke òÞ Au. ykÃkýkt
«Mktøku {kV fhòu, Mkkuhe suðk þçËku, MLkun yLku MkB{kLkLke þçËkuLke Akçk Vq÷kuÚke ¼hu÷e nkuðe òuEyu þq¤kuÚke Lknª.
yr¼ÔÞÂõík fhLkkhk Mkh¤-{Äwh þçËku [{ífkrhf Ãkrhýk{ku çkku÷ðkLke f¤k
rLkÃkòðu Au. þçËkuLke MkkÚku MkkÚku çkku÷ðkLke heík çkku÷ðkLkku Õnufku yLku
þçË Mkw{LkkuLke ÃkMktËøke yðksLke íkeðúíkk ½ýku yøkíÞLkku ¼køk ¼sðu Au. Mkh¤ Ëu¾kíkk
ykÃkýu çkku÷ðk-[k÷ðk{kt, ÷¾ký{kt fÞk þçËkuLke ÃkMktËøke þçËku Ãký òu fXkuh, ffoþ, fzðe heíku {kuxuÚke, Ÿ[k MkkËu yÚkðk
yLku WÃkÞkuøk fheyu Aeyu íku ½ýwt yøkíÞLkwt Au. swËe swËe ÔÞtøk, fxkûk, Bnuýkt MðYÃku çkku÷ðk{kt ykðu íÞkhu Lkfkhkí{f yMkh
ÃkrhÂMÚkríkyku{kt swËk swËk þçËkuLke ÃkMktËøke {kxu ykÃkýe ÃkkMku WÃkòðu Au. íkuÚke s ßÞkt yuf çkksw þçËkuLke ÃkMktËøke W¥k{ heíku
ÔÞkÃkf, rðfÕÃkku nkuÞ Au. íku{ktÚke fÞk þçËkuLkku WÃkÞkuøk fhðku íku fhðe òuEyu íÞkt s çkku÷ðkLke heík Mkh¤, Äe{k yðksu,
ykÃkýk Mð¼kð, «f]rík, fu¤ðýe yLku MktMf]rík Ãkh yð÷tçku Au. {Äwhíkk¼he nkuðe òuEyu íkku s SðLk{kt Mkw¾-þktrík MkòoÞ.
þçËkuLke ÃkMktËøke{kt ÔÞÂõík fwþ¤íkk hk¾u íkku Mkhðk¤u Mkw¾-þktríkLkwt ðkýeLku Lkfkhkí{f heíku «¼krðík fhíke çkkçkíkku
MksoLk fhíkku nkuÞ Au. yuf s ðMíkw swËk swËk þçËku{kt fne þfkÞ fux÷ef ð¾íku ykÃkýu {kLke ÷Eyu Aeyu fu, {kuxuÚke, ½ktxk
Au. su{ fu ‘{k Lku {k’ Ãký fnuðkÞ yLku ÃkkzeLku, økwMMkku fhðkÚke çkku÷ðkÚke, Äkhe yMkh
çkkÃkLke çkihe Ãký fnuðkÞ. fux÷kf ¼kh
fÞk þçËku L kku WÃkÞku øk fhðku WÃkòðe þfkÞ Au. ¾hu¾h íkku íku yuf ¼ú{
¾xkhkykuLke ÃkkA¤ ÷¾u÷wt nkuÞ Au ‘çkqhe
íku ykÃkýk Mð¼kð, «f] r ík, fu¤ ðýe Au. fkuEf ð¾íku ykÃkýLku íkkífkr÷f Äkhu÷e
Lksh ðk÷u íkuhk {wtn fk÷k’ ßÞkhu çkeò
yLku Mkt
M f]r ík Ãkh yð÷t ç ku Au . þçËku L ke yMkh WÃksíke Ëu¾kÞ íkku Ãký ykðe ðkýe
fux÷kfLke ÃkkA¤ ÷¾u÷wt nkuÞ Au. ‘Ëu¾ku
ÃkMkt Ë øke{kt ÔÞÂõík fw þ ¤íkk hk¾u íkku Mkhðk¤u LkwfþkLkfkhf yLku Lkfkhkí{f V¤
{økh ÃÞkh Mku ’ yÚkðk “E»kko ¤ w L ku
Mkhðk¤u Mkw¾ -þktríkLkwt Mkso L k fhíkku nkuÞ rLkÃkòðu Au.
ykþeðkoË” yk{ yuf s ðMíkwLku swËe swËe
Au . yu f s ðMíkw sw Ë k sw Ëk þçËku { kt ykÃkýe ðkýe ßÞkhu ¢ku Ä yLku
heíku fnuðkÚke swËe swËe yMkh Úkíke nkuÞ
fne þfkÞ Au. su { fu ‘{k Lku {k’ Ãký yntfkhÚke økúrMkík nkuÞ Au íÞkhu ½ýe rð½kíkf
Au . þçËku L kku yLkw r [ík yLku yýÄz
fnu ðkÞ yLku çkkÃkLke çkih e Ãký fnu ðkÞ. yMkh Q¼e fhu Au. fux÷kfLkku Mð¼kð s
WÃkÞkuøk {kLkð MktçktÄkuLku íkkuzðkLkwt, Ëw:¾,
fux÷kf ¼kh ¾xkhkykuLke ÃkkA¤ ÷¾u÷tw íke¾ku ík{ík{íkku nkuÞ Au. íÞkhu ðkíku ðkíku
yþktrík MksoðkLkwt yLku yçkku÷kt, fzðkþ,
nkuÞ Au ‘çkqhe Lksh ðk÷u íkuhk {wnt fk÷k’ ðkýe yLku ðíkoLkÚke ÃkkuíkkLke yLku çkeòLke
¼kh, ðuËLkk, Ëw:¾, ði{LkMÞ yLku ÷zkE
ßÞkhu çkeò fux÷kfLke ÃkkA¤ ÷¾u÷wt Mkw¾-þktríkLku znku¤kðíkk nkuÞ Au. øk{u íkuðk
ͽzk MksoðkLkwt fk{ fhu Au. ßÞkhu MkwtËh,
nkuÞ Au. ‘Ëu¾ku {økh ÃÞkh Mku’ yÚkðk ykðk ykLktË WíMkknLkk ðkíkkðhý{kt Ãký
{eXk, n¤ðk þçËkuLkku WÃkÞkuøk MkktÄðkLkku,
“E»kko¤wLku ykþeðkoË” yk{ yuf s ykðe yuf s ÔÞÂõík Ëw:¾, yþktríkLkk ð{¤
Mku í kw L kku , Mk{hMk Mkçkt Ä ku çkkt Ä ðkLkku ,
ðMíkwLku swËe swËe heíku fnuðkÚke swËe Q¼k fhe Ëu Au.
rðfMkkððkLkku, ò¤ððkLkku íkÚkk «økrík,
sw Ë e yMkh fkuE Ãký «fkhLke MkV¤íkk fu rMkrØ
Mkw¾ yLku þktrík MksoðkLkwt fkÞo fhu Au yux÷u
Úkíke nku Þ Au. Ãkk{u÷k {Lkw»Þku, çk¤ YÃk, htøk, Ëu¾kð,
ÞkuøÞ Mk{Þu ÞkuøÞ søÞkyu ÞkuøÞ heíku ÞkuøÞ þçËLkku WÃkÞkuøk ykðzík, Mk¥kk, ¼ýíkh, nkuÆku, ô{h, ÃkË, «ríkck ðøkuhuÚke
yøkíÞLke fwþ¤íkk Au, su ykÃkýe yLku ík{k{Lke Mkw¾kfkhe {kxu Ÿ[u hnu÷k {kýMkku yuf Þk çkeò «fkhu su yr¼{kLk{kt hk[íkk
fu¤ððk Ãkkºk Au. nkuÞ Au íÞkhu yntfkhLkwt Íuh MknwÚke Ãknu÷kt yu{Lke ðkýe{ktÚke Wíkhu
ßÞkhu yuf ÔÞÂõík çkeS ÔÞÂõík {kxu íkkuAzk, yÃk þçËku, Au.
Wíkkhe ÃkkzLkkhk, ÔÞtøkkí{f þçËkuLkku «Þkuøk fhu Au íÞkhu MkòoÞ Au fux÷ef ð¾íku ½ýe «rík¼k MktÃkLLk, ykøk¤ Ãkzíkk {kýMkku
ðkýeLkwt {nk¼khík. ÔÞÂõík ÔÞÂõík ðå[uLkk W»{k¼Þko MktçktÄkuLkku su{Lke ðkýe nòhku-÷k¾ku ÷kufkuLku «¼krðík fhe þfu Au íkuyku s
Mkuíkw íkqxe òÞ Au. fËk[ MktçktÄku VheÚke MktÄkÞ íkku Ãký þçËkuÚke ßÞkhu fkuE «fkhLkk MðkÚko, yntfkh, Ä]ýk, E»Þko, îu»k, ¢kuÄ fu
Ãkzu÷e ríkhkz yLku økktX fkÞ{ hne òÞ Au. yk Mkt˼o{kt yuðe s fkuE Lkfkhkí{f þÂõíkÚke «uhkELku ðkýeLkku WÃkÞkuøk fhu Au
{nk¼khíkLkku yuf «Mktøk ¾kMk ÞkË hk¾ðk suðku Au. ßÞkhu íÞkhu íku ðkýe nòhku-÷k¾ku ÷kufLku yð¤k hMíku «uhðk{kt,
ÃkktzðkuLkk çkLkkðu÷k {nu÷{kt ËwÞkuoÄLk fk[Lku Ãkkýe yLku ÃkkýeLku ËtøkkuVMkkË fhðk{kt yLku øk{u íku «fkhLkwt økwLkkrník fu rðLkkþf fk{
fk[ Mk{S ÚkkÃk ¾kE økÞku íÞkhu ÿkiÃkËeyu Wå[khu÷k þçËku : fhðk {kxu r[LkøkkheLkwt fk{ fhu Au.
‘‘yktĤkLkk MktíkkLk Ãký yktĤk” yuðk íkkuAzk þçËkuÚke ÚkÞu÷e yu{ fnuðkÞ Au fu, ¢kurÄLkk ½hLkwt {kx÷wt Ãký MkwfkE òÞ

1-198
Au. ¢kurÄ ÔÞÂõík Ãkkuíku Ãký íkÃku Au yLku çkeòykuLku Ãký íkÃkkðu Au.
yZe yûkhLke S¼ ßÞkhu yZe yûkhLkk ¢kuÄÚke «¼krðík ÚkE
òÞ Au íÞkhu nknkfkh {[kðe Ëu Au. ¢kuÄ yuf yuðe r[Lkøkkhe Au
su õÞkhu rðþk¤ ËkðkLk¤Lkwt MðYÃk ÷E ÷u íku fnuðtw {w~fu÷ Au.
yk{ S¼{kt yuf Ãký nkzfw LkÚke, Ãkhtíkw íku ½ýe ð¾íku nkzfkt
¼tøkkððkLkwt fk{ fhe þfu Au. ¼÷¼÷e ÔÞÂõíkyku yLku Mk{kòu
¢kuÄ yLku yntfkhÚke «urhík ðkýe yLku ðíkoLkLku ÷ELku ¾uËkLk-
{uËkLk ÚkE [wõÞk Au. ßÞkhu ¢kuÄLke yktÄe ykðu Au íÞkhu Mk{sýLkku
Ëeðku MknwÚke Ãknu÷kt yku÷ðkE òÞ Au.
¾kMk fheLku ykÃkýk Ãkh yuf Þk çkeS heíku ykÄkrhík,
ykÃkýk ynuMkkLk nuX¤Lkkt ÔÞÂõíkyku ðzu ßÞkhu fkuE ¼q÷, økV÷ík
ÚkE òÞ Au fu ykÃkýe yÃkuûkk fhíkk ykuAe rMkrØ ÚkkÞ Au íÞkhu íku
÷kufku Ãkkuíku s Ëkur»kík ÃkýkLke ¼kðLkkÚke, ÷½wíkkøkútrÚkÚke, ¼ÞÚke,
÷kuf÷ksÚke ytËhLku ytËh ykí{ðuËLkkÚke Ãkezkíkk nkuÞ Au íÞkhu
yu{Lku sYh nkuÞ Au nqtVLke, «u{Lke yLku MktðuËLkkLke Ãký rðrÄLke
ð¢íkk íkku swyku fu çkhkçkh yu s fðu¤kyu ykÃkýu ðhMkeyu Aeyu
økwMMkkÚke, fzðk ðuýÚke Lku ríkhMfkhÚke yLku yMkh WÃksu Au ËkÍTÞk
Ãkh zk{ Ëuðk suðe yLku Ãkrhýk{ ykðu Au yk½kík, ykÃk½kík,
MktçktÄku{kt SðLkÃkÞOík Ãkzíke ríkhkzLkku ¾hu¾h íkku ykðe ÔÞÂõíkykuLku
ykðk «Mktøkkuyu s ykÃkýkt MLkun, MknkLkw¼qrík yLku MktðuËLkkLkk
nqtVk¤k þçËkuLke ðÄkhu{kt ðÄkhu sYh nkuÞ Au yux÷u s çkk¤fðk¤k
Ëhuf ½h{kt yk yuf Mkqºk {ZkðeLku hk¾ðk suðwt Au.
“Your children NEED Your LOVE the most
when they DESERVE it the least” - ½zÃký íku Ãký çkeswt
çkk¤Ãký s Au.
MkkÚku ÞkË hk¾eyu, ykÃkýkt Ãkh ykÄkrhík/ykÃkýe MkkÚku
òuzkÞu÷e ÔÞÂõíkyku ykÃkýe r{Õfík LkÚke, ykÃkýu íku{Lkkt {kr÷f
LkÚke. yu Ãkh{kí{k rÃkíkkLke ykÃkýe ÃkkMku yrLkrùík {wËík {kxuLke
ÚkkÃký {kºk Au. ykÃkýu íku{Lkkt xÙMxeyku Aeyu, ykx÷wt ÞkË hnuþu
íkku fr÷ÞwøkLkwt Ëhuf ½h Lkfo{ktÚke Mðøko Úkíkkt ðkh Lknª ÷køku.
þkherhf nkð¼kðLke ¼k»kk : (çkkuze ÷Uøðus)
þkherhf {wÆkyku yLku n÷Lk-[÷Lk íku ¼kð-«rík¼kðLkk
ykËkLk-«ËkLk {kxu yøkíÞLke ¼qr{fk ¼sðu Au. þYykík{kt çkk¤f
{kxu íkku yk yuf s yøkíÞLkwt {kæÞ{ nkuÞ Au ÔÞÂõíkLke ½ýe
yr¼ÔÞÂõíkyku, su ðkýe LkÚke fhe þfíke íku íkuLkk nkð-¼kð yLku
þkherhf ¼k»kk fne òÞ Au. fux÷ef ð¾íku ÔÞÂõíkLke ðkýe{kt hnu÷e
çkLkkðx fu yMkíÞíkk íkuLkk þkherhf nkð-¼kð {khVíku Aíke ÚkE
òÞ Au. ÔÞÂõíkyu ÃkkuíkkLke þkherhf ¼k»kk «íÞu ½ýwt òøk]ík hnuðwt
òuEyu. Lk]íÞ, Lkkxf, ©]tøkkh yLku rðþu»k yðMkhkuLku çkkË fhíkkt
rþü MktðkËLkk «Mktøkkuyu þkherhf nkð- ¼kðLke ¼k»kkLkku þõÞ
íkux÷ku {ÞkorËík WÃkÞkuøk fhðku òuEyu. y÷çk¥k fux÷kf «Mktøkkuyu
þkherhf nkð ¼kð Mðíktºk heíku íku{s ðkýeLkk MknÞkuøke-MknkÞf
íkhefu yr¼ÔÞÂõíkLke MkwtËh økhs Mkkhu Au. su{ fu, {kVe {ktøkíke
ð¾íku yÚkðk EïhLke çktËøke fhíke ð¾íku òuzkÞu÷k nkÚk, Mðkøkík,
rðËkÞ fu yr¼ðkËLk fhíke ð¾íku òuzkÞu÷k nkÚk, fkuEf «krÃík,
1-199
rMkrØ «Mktøku yr¼LktËLk fu yr¼ðkËLk {kxu Ãkkzðk{kt ykðíke
íkk÷eyku, «rík¿kk ÷uíke ð¾íku ÷tçkkðu÷ku yuf nkÚk ðøkuhu swËk swËk
Ëuþ, fk÷, Mk{ks, Mk{Þ yLku herík rhðks MkkÚku òuzkÞu÷e rðr¼LLk
þkherhf {wÿkyku yLku r¢Þkyku yr¼ÔÞÂõíkLkwt MkwtËh {kæÞ{ çkLke
hnu Au íÞkhu íkuLkku Mk{ÞMkhLkku, Mktíkwr÷ík yLku «{kýMkhLkku WÃkÞkuøk
MkkuLkk{kt MkwøktÄLkwt fk{ fhu Au yLku ÃkkuíkkLkk yLku yLÞ {kxu Mkw¾Lkwt
MksoLk fhíkwt nkuÞ Au.
¼k»kýLke ¼k»kk
Mkw¾Lke ¼k»kkLkku rð[kh fhíke ð¾íku ¼k»kýLkku WÕ÷u¾
Ãký «Míkwík Au. ¼k»ký Mkt¼k»ký yu yuðe çkkçkík Au fu, su yufe
MkkÚku yLkuf ÔÞÂõíkykuLku MÃkþo fhu Au yLku yMkh Q¼e fhu Au.
ònuh{kt ¼k»ký fhLkkh ÔÞÂõík yu Mxus WÃkh Q¼u÷wt yuðwt Ãkkºk Au
suLkk Ëu¾kð, Ãknuhðuþ, nkð-¼kð, n÷Lk-[÷Lk yLku íkuýu
Wå[khu÷k ík{k{ þçËku WÃkh ©kuíkkykuLkk ykt¾, fkLk {tzkÞu÷k
nkuÞ Au. yux÷u yk ík{k{ çkkçkíkku ytøku ðõíkkyu ¾qçk s fk¤S
hk¾ðe òuEyu. yLku íkÆLk MðåAíkkÚke Mktíkw÷Lk ò¤ðeLku,
ykí{rðïkMk MkkÚku yMkhfkhf heíku ¼k»ký fhðwt òuEyu. ßÞkhu
Ãknu÷ktÚke ¾çkh nkuÞ fu y{wf rð»kÞ WÃkh ¼k»ký fhðkLkwt Au íÞkhu
su rð»kÞ WÃkh ¼k»ký fhðkLkwt nkuÞ íku ytøkuLke ÞkuøÞ Ãkqðo íkiÞkhe
yð~Þ fhðe yLku ¼k»ký fhðkLkku nuíkw ¾kMk æÞkLk{kt hk¾ðku
òuEyu.
ðÄw{kt ¼k»ký fhíke ð¾íku ©kuíkk ðøko ytøku Ãký ¾kMk
fk¤SÚke rð[khðkLkwt hnu, ©kuíkk ðøko fÞk ðøkoLkk Au, ftE ô{hLkk
Au yLku fE fûkkLkk Au. íku{Lke Mk{sýþÂõík fÞk MíkhLke Au,
íkuyku ¾kMk fÞk nuíkw {kxu ykÔÞk Au, íkuykuLke ykÃkýk ¼k»ký{ktÚke
þwt yÃkuûkkyku nkuE þfu Au, íku{Lke nk÷Lkk íkçk¬u ÔÞðnkhwt yLku
yøkíÞLke sYrhÞkíkku fE Au. íkuyku Mkkt¼¤ðk {kxu þkherhf /
{kLkrMkf heíku fux÷k íkíÃkh Au, íku{Lke rð»kÞ ytøkuLke yr¼Yr[
yLku ¿kkLk fux÷k MíkhLkwt Au. yk ík{k{ çkkçkíkkuLkwt ðõíkkyu æÞkLk
hk¾ðwt òuEyu. ykÃkýu ykÃkýwt ¼k»ký ÔÞðÂMÚkík heíku íkiÞkh fhu÷wt
yLku ÞkuøÞ ¢{{kt Ëhuf {wÆk yuf ÃkAe yuf ykðíkk òÞ íku heíku
yLku xw[fkyku, h{wS ðkíkku, fnuðíkku, {wnkðhk ðøkuhuLkku ÞkuøÞ
heíku, WÃkÞkuøk fheLku hMk«Ë çkLkkðu÷wt nkuðwt òuEyu. ¼k»ký
Mkkt¼¤ðk {kxu yLkuf ÔÞÂõíkykuLkku Mk{qn Mkk{qrnf heíku ÃkkuíkkLkk
y{qÕÞ Mk{ÞLkku ¼kuøk ykÃkíkk nkuÞ íÞkhu ykÃkýwt ¼k»ký hMk«Ë,
¿kkLk«Ë, W{tøk, WíMkkn, ¾wþe, þktrík yLku þÂõík ðÄkhLkkhwt
nkuÞ yuðe fk¤S ÷uðe ykð~Þf Au.
ðkík[eíkLke ¼k»kk
ykÃkýu MkkiÚke ðÄw ðkík[eíkLke ¼k»kkLkku WÃkÞkuøk fheyu
Aeyu. {kuxk Mk{qnLku WËuþeLku ¼k»ký fhðkLkk «Mktøkku íkku õÞkhuf
s çkLkíkk nkuÞ Au. Ãkhtíkw {nËytþu ykÃkýu ðkík[eíkLke ¼k»kkLkku
WÃkÞkuøk ðÄkhu fheyu Aeyu. yux÷u s MkwtËh heíku ðkík[eík fhðkLke
f¤k yLku rð¿kkLk SðLk{kt Mkw¾ þktríkLkk MksoLk {kxu yøkíÞLke
çkLke hnu Au. yk Mkt˼o{kt fux÷kf {wÆk ¾kMk æÞkLk{kt hk¾ðk Ãkkºk
Au.
 ðkík[eík fhíke ð¾íku nt { u þ k ykí{rðïkMk yLku fu «nkh fhðk {kxu Lknª, Ãkhtíkw Mkkhðkh fhðk {kxu Úkðku òuEyu.
«MkLLkíkkÚke ¼hÃkqh hnuðwt. Ëhuf ÔÞÂõík MkkÚku MLkun MkB{kLkÃkqðof (Not to hit and harm but to heal and help) ykÃkýe
ðíkoLk fhðwt. ËhufLku «þtMkk øk{u Au íku æÞkLk{kt hk¾e íkuLku øk{u íkuðk ¼k»kk ykÃkýkt ytíkhLkk ykLktË, WŠ{ykuLke W»{k, ÓËÞLke nqtV
«þtMkkÞwõík þçËku MkkÚku MktçkkuÄLk fhðwt. {khe s ðkík Mkk[e yuðe yLku MLkunLke MkhðkýeLkwt {kæÞ{ çkLkðe òuEyu.
SË yLku nwt çkÄw s òýwt Awt íkuðk yntfkhLkku íÞkøk fhðku. nkMÞ yLku ÂM{íkLke ¼k»kk
Mkk{uðk¤kLke ðkík æÞkLkÚke Mkkt¼¤ðe suÚke íkuLkku ykí{MkB{kLk nkMÞ Ãký yr¼ÔÞÂõík yLku Mkk{krsf MktðkËLkwt yuf
Mktíkku»kkÞ yLku ykÃkýu íkuLke ðkíkLkku ÞkuøÞ «rík¼kð ykÃke þfeyu. yøkíÞLkwt {kæÞ{ Au. nkMÞLkk swËk swËk «fkh nkuÞ Au. þkherhf
suLke MkkÚku ðkík fhíkk nkuEyu íkuLke MkkÚku ykt¾kuLkku MktÃkfo ò¤ðe MðkMÚÞ {kxu ¾wÕ÷k {LkÚke nMkðwt ½ýwt Mkkhwt Au, íkuLkkÚke ®[íkk,
hk¾e ðkíkku fhðe, Ãkhtíkw yufexþu fkuELke Mkk{u òuE Lkk hnuðwt. íkýkð ðøkuhu Ëqh ÚkkÞ Au. ÓËÞLke yLku çkeS fux÷ef Ä{Lkeyku
ðkík[eík fhíke ð¾íku þkherhf ¼k»kk (çkkuze ÷Uøðus)Lkku Mk{Þ, ¾w÷e òÞ Au, {kuZkLkk MLkkÞwykuLku Ãký fMkhík {¤u Au. fnuðík Au
«MktøkLku yLkwYÃk {ÞkoËk{kt ÞkuøÞ WÃkÞkuøk fhðku nt{uþk Äe{k, {eXk fu “nMku íkuLkwt ½h ðMku” yux÷u s {kýMku nMkíkk hnuðkLke xuð
yLku n¤ðk yðksu ðkík fhðe. fkuE çku {kýMkku ðkík fhíkk nkuÞ rðfMkkððe òuEyu. Mkw¾Lke su{ Ëw:¾{kt Ãký nMke þfu Au íku s
íku{kt ðøkh çkku÷kðu ðå[u xÃkfe Ãkzðwt Lknª. fkuELke MkkÚku ðkík[eík{kt ÔÞÂõík ykøk¤ ykðe þfu Au. yMktÏÞ «kýeykuLke Mk]rü{kt {kýMk
çknw Ë÷e÷çkkS{kt Ãkzðwt Lknª. Ë÷e÷çkkS fhðkÚke MktçktÄku{kt ríkhkz s yuf yuðwt «kýe Au su nMke þfu Au. yLÞ «kýeyku fËk[
WíÃkLLk ÚkkÞ Au. ðkík[eík ËhBÞkLk Mkk{uðk¤kLke ðkík yÄðå[uÚke «MktøkkuÃkkík ¾wþ Úkíkk nþu, Ãkhtíkw nkMÞLkk {kæÞ{Úke íku ¾wþeLku
fkÃke Lkkt¾ðe Lknª fu íkuLke MkeÄe xefk fhðe ÔÞõík fhe þfíkk LkÚke. su{ {kýMk ÃkkMku
Ëhu f ÔÞÂõík MkkÚku MLku n
Lknª fu fku E Lku Wíkkhe Ãkkzðk Lkrn. ¾wþe ÔÞõík fhðkLkwt yk yuf MkwtËh MkkÄLk
MkB{kLkÃkqðof ðíkoLk fhðwt. ËhufLku «þtMkk
ðkík[eík yuðe heíku fhðe fu suÚke çkeòLku Au íku{ ¾wþLkw{k nMkíkku [nuhku ËhufLku øk{u
øk{u Au íku æÞkLk{kt hk¾e íkuLku øk{u íkuðk
ÃkkuíkkLke ðkík fnuðkLke ÃkqhuÃkqhe íkf {¤u, Au. rLkËkuo»k LkkLkfzkt çkk¤fLkwt nkMÞ Ãký
«þtMkkÞwõík þçËku MkkÚku MktçkkuÄLk fhðwt.
íkuLku ðkík[eík{kt hMk Ãkzu yLku íku «kuíMkkrník çkÄkLkwt {Lk {kune ÷uíkwt nkuÞ Au. nkMÞ
{khe s ðkík Mkk[e yuðe SË yLku nwt
ÚkkÞ Mkk{e ÔÞÂõík çkkçkík{kt çknw ytøkík þkherhf, {kLkrMkf yLku Mkk{krsf MðkMÚÞ
çkÄwt s òýwt Awt íkuðk yntfkhLkku íÞkøk
Mkðk÷ku rçkLksYhe heíku ÃkqAðk Lknª. fkuE {kxu yuf MkwtËh {kæÞ{ Au. yu Ãký æÞkLk
fhðku. Mkk{uðk¤kLke ðkík æÞkLkÚke
çkku÷íkwt nkuÞ íÞkhu ÃkkuíkkLkwt æÞkLk çkesu ÷E hk¾ðwt òuEþu fu, ykÃkýwt nkMÞ çkLkkðxe
Mkkt¼¤ðe suÚke íkuLkku ykí{MkB{kLk
sðwt Lknª yÚkðk çkuæÞkLk hnuðwt Lknª, yLku Ãkkuf¤ fu fkuELku ˾÷ ÃknkU[kzu íkuðwt
Mktíkku»kkÞ yLku ykÃkýu íkuLke ðkíkLkku ÞkuøÞ
çkhkçkh æÞkLkÚke ðkík Mkkt ¼ ¤ðe, yènkMÞ MðYÃkLkw t Lk nku Þ , Ãkht í kw
«rík¼kð ykÃke þfeyu. suLke MkkÚku ðkík
ðkík[eíkLkk «Mktøkku{kt yLÞ fkuE ºkkrníkLke yr¼ÔÞÂõíkLkk yuf rþü yLku rððufe
fhíkk nkuEyu íkuLke MkkÚku ykt¾kuLkku MktÃkfo
®LkËk, [kze, fwÚk÷e fhðe Lkne. ÔÞÚkoLke {kæÞ{ MðYÃkLkwt yLku ðkíkkðhý{kt ¾wþe
ò¤ðe hk¾e ðkíkku fhðe, Ãkhtíkw yufexþu
ðkík[eík{kt Mk{Þ, þÂõík yLku MktçktÄkuLkku yLku WíMkknLkwt Mkt[kh fhLkkhwt nkuÞ.
fku E Lke Mkk{u òu E
çkøkkz ÚkkÞ Au . su Ú ke ykðe ÔÞÚko L ke yr¼ÔÞÂõíkLkk {kæÞ{ íkhefu
Lkk hnuðwt.
ðkík[eík xk¤ðe. {w Æ kðkh ðkík[eík ÂM{íkLke ¼k»kk yøkíÞLke Au. ÂM{íkLke
fhðe. ËhBÞkLk fk¤S [ku¬Mk hk¾eyu fu, fkuE Ãký «fkhLkk ¼k»kk yuf MkuíkwLkwt fk{ fhíke nkuÞ Au, su ÔÞÂõíkykuLku yhMkÃkhMk
ytøkík Mð¼kðLkk Ëku»k, fkuE Ãký «fkhLkk íkýkð, Ëçkký, y¼kð þw¼ ÷køkýeykuLkku MktËuþku ykÃku Au. ÂM{ík yuf yuðe yr¼ÔÞÂõík
fu fkuELkk «¼kð ðøkuhuLke yMkh ðkýe WÃkh Lkk Ãkzu. ðkík[eík Au su ½ýeçkÄe økuh Mk{sýkuLku Ëqh fhe Lkk¾u Au. fnuðkÞ Au fu
fhíke ð¾íku ßÞkhu fkuE Ãký ÔÞÂõíkLku Ëun¼kLkÚke òuEyu Aeyu Smile is the curve that makes many curves straight Ëuþ,
íÞkhu ykÃkýu íkuLke ô{h, nkuÆku, ykðf, MkçktÄ, økwý, yðøkwý ¼k»kk, Mk{ks, ô{h, ÔÞðMkkÞ, fwþ¤íkk ðøkuhu yLkufkLkuf
ðøkuhu yLkuf ÃkkMkktykuLku æÞkLk{kt hk¾eLku òu Ëun¼kLkÚke ðkík fheyu rðr¼LLkíkkykuÚke ðnU[kÞu÷k, swËk Ãkzíkk {kLkðku ðå[u Ãký ÂM{ík
íkku ykÃkýe ðkík[eík{kt õÞktfLku õÞktf Ãkqðoøkún, WýÃk, Ëku»k ykðe yuf Mk{sýLke, MkçktÄkuLke, W»{kLke, Ãkrhr[íkÃkýkLke MkwtËh fze
sðkLke þõÞíkk hnu Au. íkuLkk çkË÷u ÃkkuíkkLke òíkLku ykí{k Mk{S çkLke òÞ Au. yòÛÞkÃkýktLkku Ãknkz íkkuzðkLkwt, yçkku÷kLkkt çkhV
yLÞ ÔÞÂõíkLku Ãký ykí{k Mk{S ykÂí{f ¼kðÚke ðkík[eík fheyu ykuøkk¤ðkLkwt, økuhMk{sLkk ò¤k MkkV fhðkLkwt yLku yýøk{kLkkt
íkku yuðk Ëku»kkuÚke çk[e þfkÞ Au. ðkík[eík yux÷u fu MktðkË yLku ðkˤ rð¾uhðkLkwt fk{ ÂM{ík fhíkwt nkuÞ Au.
Mkt¼k»kýLke f¤k{kt rLkÃkwýíkk fu¤ðe íkuLku yhMkÃkhMk Mkw¾, þktrík, árüLke ¼k»kk
«u{ yLku MkþÂõíkfhýLkwt {kæÞ{ çkLkkðeyu íkku SðLk ½ýwt {Äwh yr¼ÔÞÂõíkLke ykÃk-÷u {kxu ykt¾ku yux÷u fu, árü yu yuf
yLku Mkh¤ çkLke òÞ Au. yøkíÞLkwt {kæÞ{ Au. ykt¾kuLkk {kæÞ{Úke ÔÞÂõík ÃkkuíkkLkk {LkLkk
ykÃkýe ðkík[eíkLke ¼k»kkLkku WÃkÞkuøk ‘½k’ Ãkkzðk {kxu øk{k-yýøk{kLku yLku rðr¼LLk «fkhLkk ¼kðkuLku çknw s yMkhfkh
Lknª Ãkhtíkw ‘½k’ YÍððk {kxu Úkðku òuEyu. þçËLkku WÃkÞkuøk ðkh heíku ÔÞõík fhe þfu Au. fux÷ef fnuðíkku ykÃkýLku yk çkkçkík{kt

1-200
½ýw çkÄwt fne òÞ Au. Ëk. ík. fkuE Mkkt¼éÞw Lk Mkkt¼éÞwt fhíktw yÃkhtÃkkh Au. ½ýe ð¾ík ßÞkt Lk çkku÷ðk suðwt nkuÞ íÞkt [wÃk
nkuÞ, yðøkýíkwt nkuÞ íkku íkuLkk {kxu fnuðkÞ Au fu, ykt¾ ykzk hnuðk{kt Mkkh nkuÞ Au. fnuðík Au fu “Lk çkku÷ðk{kt Lkð økwý” yu{
fkLk fÞkO. økwMMku Úkðk {kxu fnuðkÞ Au fu, ykt¾ Ÿ[e fhðe, ðøkuhu. Ãký fnuðkÞ Au fu ‘MkçkMku çkze [wÃk’. yÞkuøÞ Mk{Þu, yÞkuøÞ
íkkhk{iºkf Úkðwt íkuLkk {kxu þçË ðÃkhkÞ Au fu, ykt¾ yufXe Úkðe. ÔÞÂõík MkkÚku, yÞkuøÞ heíku MktðkË fhðk fhíkkt {kiLk{kt hnuðw ÷k¾
ykt¾ fkZðe yux÷u fu Ä{fkððwt, zhkððwt. Mktíkku»k fu rLkhktík {kxu Ëhßsu Mkkhwt Au. yux÷wt s Lknª {kiLk yu MktfÕÃkkuLke ¼k»kk Au.
ykt¾ xkZe Úkðe, ykt¾ Xhðe suðk þçËku ðÃkhkÞ Au. yrík r«Þ fux÷ef ðkh ÷køkýeyku yLku rð[khkuLkk «ðknku yLku ¼kðku
ðMíkw fu ÔÞÂõík {kxu ykt¾Lke fefe yuðku þçË«Þkuøk ÚkkÞ Au. ¾qçk «rík¼kðkuLke yr¼ÔÞÂõík {kxu ßÞkhu ðkýe rLkMknkÞ ÚkE òÞ Au
s MkwtËh nkuÞ íkuLkk {kxu WzeLku ykt¾u ð¤øku íkuðwt yu{ þçË «Þkuøk íÞkhu MktfÕÃkkuLke yux÷u fu {kiLkLke ¼k»kk ÄkÞwO fk{ fhe þfu Au.
ÚkkÞ Au. nòhku ÷k¾ku {kE÷ku Ëqh, fkuE Ãký òíkLkk MkkÄLkku, {kæÞ{ku rðLkk
ykt¾ku ykÃkýkt þheh, {Lk yLku çkwrØ MkkÚku yíÞtík ½rLkc Ãký {kiLk MktfÕÃkkuLke ¼k»kk ÃknkU[e þfu Au. yk þÂõíkLku òuE fu
heíku Mktf¤kyu÷e Au yux÷u s Mkk[wt su fnuðkÞwt Au fu “árü íkuðe Mkkt¼¤e þfkíke LkÚke, Ãkhtíkw íku yuf ÔÞÂõíkÚke çkeS ÔÞÂõík MkwÄe
Mk]rü”. yLku yuf {kæÞ{Úke çkeò {kæÞ{ MkwÄe yíÞtík íkeðú økríkyu ÃknkU[u
¼k»ký Mkt¼k»ký fhíke ð¾íku ykt¾kuLkku Wr[ík WÃkÞkuøk Au yLku Äkhe yMkh fhu Au. yk þÂõíkLkk rðfkMk {kxu Þkuøk yLku
fhðku ykð~Þf Au. òu Mkk{e ÔÞÂõík fu Mk{qn òuzu ykt¾ku {u¤ÔÞk íkÃkMÞk yøkíÞLke ¼qr{fk ¼sðu Au. Mkfkhkí{f, Mk{Úko, MktfÕÃkkuLke
ðøkh ðkík fheyu íkku ykí{rðïkMkLkku y¼kð fu Ëkur»kík ð]r¥k ¼k»kkLkku WÃkÞkuøk Mkw¾-þktríkLkk MksoLk {kxu yøkíÞLke ¼qr{fk Ãkqhe
nkuðkLke AkÃk Q¼e fhe þfu. yuðe s heíku fkuELke Mkk{u Mkíkík Ãkkzu Au.
ykt¾ {u¤ðeLku ðkík fhðkÚke Ãký íku ÔÞÂõík yøkðz yLkw¼ðu yLku ðhËkLkkuLke ¼k»kk
ykÃkýe AkÃk Mkkhe Lk Ãkzu. íkuÚke ykt¾kuLkk MktÃkfoLke yøkíÞíkk su{ MktfÕÃkkuLke yLkuhe ¼k»kk Au. íku{ ËwðkykuLkwt Ãký yLkuhtw
Mk{S íku L kku ÞÚkku r [ík WÃkÞku ø k fhðku
ÿrüLke ¼k»kk yíÞtík {n¥ðLke rð¿kkLk Au. fkuE Ãký ÔÞÂõík, LkkLkk-{kuxk
òuEyu,
Au. ½ýe ðkh {kýMk {kuZuÚke fþwt fnu SðLk stíkw, «kýe {kºkLkk ykí{kLku
Mktíkku, {ntíkku yLku rËÔÞ ÔÞÂõíkykuLke
Lknª Ãkhtíkw fhze LkshÚke swðu íkku Ãký Ëw¼kððkÚke íkuLkk ÓËÞ{kt su Ëw:¾Lke
Ãký {kºk árü {¤ðkÚke {kLkðku ÄLÞíkk
Mkk{e ÔÞÂõíkLku f{f{k Aqxe òÞ Au. ÷køkýe Q¼e ÚkkÞ Au íkuLkku ÔÞõík MðYÃk
yLkw¼ðíkk nkuÞ Au. Ëuðe-ËuðíkkykuLke
ßÞkhu íku s ÿrü{kt òu «u{, þktrík, Mkw¾Lkwt ©kÃk fu yr¼þkÃk Au. Ér»kyku, {wrLkyku,
{qŠíkyku yLku r[ºkku{ktÚke Ãký ¼õíksLkkuLku
y{e ðMku÷wt nkuÞ íkku íkuLku Ãkk{Lkkh ÄLÞ Mktíkku-{ntíkku yLku Ãkerzík ÷kufkuLkk ©kÃkÚke
ykt¾ku{ktÚke fYýk, ûk{k, ËÞk, «u{ íku{Lkk
ÄLÞ ÚkE òÞ Au. yk{ {kýMkLke ¼÷¼÷k hkò- {nkhkòLkk SðLk Ãký
¼kðku yLku þÂõíkykuLke «krÃíkLkku yLkw¼ð
÷køkýe, rð[kh, øk{ku, yýøk{ku ðøkuhu yMík-ÔÞMík ÚkE òÞ Au. íÞkhu òu ykÃkýu
Úkíkku nkuÞ Au suLkkÚke íku ÄLÞíkkLkku yLkw¼ð
ík{k{ ÷køkýeyku ykÃkðkLkw t yLku «kýe {kºkLkk ykí{kykuLku Mkw¾-þktrík
fhíkk nkuÞ Au. MkwrðÄk ykÃkeyu, {w~fu÷e{kt {ËË fheyu,
{u¤ððkLkwt MkkÄLk ÿrü Au.
yk{ ÿrüLke ¼k»kk yíÞtík {n¥ðLke íku{Lku MLkun yLku nqVt ykÃkeyu íkku íku{k Mkk[k
Au. ½ýe ðkh {kýMk {kuZuÚke fþwt fnu Lknª Ãkhtíkw fhze LkshÚke rË÷Úke Lkef¤u÷e Ëwðkyku ykÃkýk SðLkLku ÄLÞ ÄLÞ fhe Lkk¾u Au
swðu íkku Ãký Mkk{e ÔÞÂõíkLku f{f{k Aqxe òÞ Au. ßÞkhu íku s yLku þkherhf, {kLkrMkf, ykŠÚkf, Mkk{krsf, fkixrtw çkf íku{s ík{k{
ÿrü{kt òu «u{, þktrík, Mkw¾Lkwt y{e ðMku÷wt nkuÞ íkku íkuLku Ãkk{Lkkh ûkuºku Mkw¾ MkwrðÄk{kt yLkuføkýku W{uhku fhu Au. su{ Ëwðkyku ÷uðe
ÄLÞ ÄLÞ ÚkE òÞ Au. yk{ {kýMkLke ÷køkýe, rð[kh, øk{ku, yøkíÞLke Au íku{ Ëwðkyku ykÃkðe íku Ãký íkux÷wt s yøkíÞLkwt Au.
yýøk{ku ðøkuhu ík{k{ ÷køkýeyku ykÃkðkLkwt yLku {u¤ððkLkwt MkkÄLk ykÃkýk {kxu fkuEyu LkkLke Mkh¾e Ãký {ËË fhu÷e nkuÞ íÞkhu WËkh
ÿrü Au. ykt¾ku su{ ftEf ykÃku Au íku{ {u¤ðu Ãký Au yLku íku heíku r[¥ku Ëwðkyku ykÃkðe òuEyu {kºk yux÷wt s Lknª, Ãkhtíkw òu õÞkhuf
çkuðze ¼qr{fk ¼sðu Au. yux÷k {kxu ÿrüLke ¼k»kk çkkçkík{kt fkuELkk ðzu òýu-yòýu ykÃkýwt yrník ÚkÞwt nkuÞ fu {Lk Ëw¼kÞwt nkuÞ
ÔÞÂõíkyu yíÞtík fk¤S hk¾ðe òuEyu. ykÃkýe ÿrü {kºk íÞkhu Ãký òu Mkk{uLke ÔÞÂõík zÙk{kLkwt yuf Ãkkºk íkhefu {kºk ÃkkuíkkLke
{kLkðLku Lknª Ãký Ãkþw-Ãkûkeyku, LkkLkk {kuxk Sð-stíkwyku yLku ¼qr{fk rLk¼kðe hne Au íkuðwt Mk{S íkuLkk «íÞu fkuE Ãký yýøk{ku,
«f]rík {kxu Ãký rðfkhhrník rLk{o¤, þkíkk ykÃkLkkhe, Mkw¾-MkwrðÄk Ä]ýk fu ¢kuÄLke ÷køkýe WÃkòÔÞk ðøkh Ãkh{kí{k íkuLkwt ¼÷wt fhu íkuðe
ykÃkLkkhe Mktíkku»k yLku MknkLkw¼qríkÚke ¼hÃkwh yLku y{e{Þ nkuðe Ëwðk ykÃkeyu íkku íku íkuLkwt ¼÷w íkku fhu s Au, Ãký Ëwðkyku ykÃkLkkh
òuEyu. íkuLkkÚke Mk{hMk MktçktÄkuLkku ÃkhMÃkh Mkuíkw MkÄkÞ Au yLku íkhefu Mkhðk¤u yLku ÷ktçkk økk¤u ykÃkýk ÃkkuíkkLkk {kxu Ãký y{]íkLkwt
Mkw¾-þktrík, ykLktË, «u{, «fkþ, ¿kkLk ðøkuhu ík{k{ Ëiðe fk{ fhu Au. ykðe ËwðkykuLke ¼k»kk suLku ykÃkýu þw¼¼kðLkk,
þÂõíkykuLkku ÄkuÄ rðï{kt «ðkrník fhe þfkÞ Au. þw¼fk{LkkLke ¼k»kk Ãký fne þfeyu, ðhËkLkkuLke ¼k»kk Ãký fne
{kiLkLke ¼k»kk þfeyu íku ykrÄ-ÔÞkrÄ, WÃkkrÄ YÃkuLkkt rðÎLkkuÚke çk[kðu Au, rðÎLkku
su{ ðkýeLkku {rn{k yÃkhtÃkkh Au íku{ {kiLkLke þÂõík Ãký ykðe Ãkzâk s nkuÞ íkku íku{Lku n¤ðk yLku Mkh¤ çkLkkðu Au, íku{Lku

1-201
Ãkkh fhðk{kt ykÃkýLku {ËË fhu Au, þq¤eLkku ½k MkkuÞÚke xk¤e Ëu Au
yLku MkwtËh, W»{k¼Þko, rníkfkhf, þÂõíkþk¤e «fBÃkkuLkwt MksoLk
fhe ykÃkýkt, yLÞLkkt yLku rðïLkkt, Mkw¾-þktríkLkk ¼tzkh{kt
yLkuføkýku ðÄkhku fhu Au.
f{kuoLke ¼k»kk
{kýMkkuLke MkðoMkk{kLÞ {kLÞíkk nkuÞ Au sux÷e ðÄw «krÃík
yux÷wt ðÄw Mkw¾. yux÷u íkuLkk {n¥{ «ÞkMkku {u¤ððk {kxuLkk nkuÞ
Au, su Mkhðk¤u Ëw:¾Lkwt fkhý çkLku Au. Mkk[k-¾kuxk {kæÞ{kuÚke
ÄLk, MkkÄLk, MktçktÄ yLku ½ýwt çkÄwt «kÃík fhðk{kt - ¼uøkwt fhðk{kt
s håÞku-ÃkåÞku hnuíkku {kýMk ßÞkhu yk VkLke ËwrLkÞk AkuzeLku òÞ
Au íÞkhu Mkkð ¾k÷e nkÚk òÞ Au, MkkÚku ÷uíkku òÞ Au íkku Võík
f{kuoLkku rnMkkçk-rfíkkçk. f{kuoLkk rMkØktíkLke yk MkeÄe-MkkËe ¼k»kk
“The Language & Theory of Karma” Mk{òE òÞ íkku
SðLk «íÞuLkku ykÃkýku yr¼øk{ s Mk{q¤ku çkË÷kE òÞ. fkhý
fu Mk]rüLkku rLkÞ{ yu Au fu ‘Mkk[wt Mkw¾ ÷uðk{kt Lknª, ykÃkðk{kt
Mk{kÞu÷wt Au.’ ¾kMk fheLku Ãkh{kí{kLke þÂõíkyku - þktrík, Mkw¾,
æÞkLk, «fkþ, þÂõík ðøkuhu sux÷k ykÃkeyu yux÷k ðÄu Au. SðLk{kt
yk ykÃkðkLke ¼k»kk “The Language of Giving”Lkku sux÷ku
WÃkÞkuøk fheyu yux÷wt ÃkkuíkkLkwt yLku yLÞLkwt SðLk þktík yLku Mkw¾e
çkLku Au.
ykÃkýLku ¾çkh Ãkzu fu Lk Ãkzu, Ëu¾kÞ fu Lk Ëu¾kÞ, ykÃkýu
{kLkeyu fu Lkk {kLkeyu, Ãkhtíkw yu nfefík Au fu Mk{økú rðï Mkqû{
yýwyku yLku íkhtøkkuÚke òuzkÞu÷wt Au, ÃkhMÃkh rLk¼oh Au, Mk{økú
rðï yuf Au. íÞkhu ykÃkýku Ëhuf MktfÕÃk, Ëhuf [uük, Ëhuf þçË,
Ëhuf f{o çkúñktz{kt r¢Þk, «ríkr¢ÞkLkk íkhtøkku Mksuo Au. fnuðkÞ Au
fu “you can count the seeds of an apple, you cannot
count the apples from a seed” yk s Mkt˼o{kt Mkw¾e MktMkkhLkk
MksoLk{kt ykÃkLke Mkw¾Lke ¼k»kkLkku y{qÕÞ Vk¤ku hnu÷ku Au.
yk[hýLke ¼k»kk
ykÃkýu ¼k»kkLkk yLÞ {kæÞ{kuLkku øk{u íkuðku MkwtËh WÃkÞkuøk
fheyu, Ãkhtíkw MkkÚku MkkÚku yu Ãký nfefík Au fu ykÃkýwt yk[hý yu
s MknwÚke yøkíÞLke yMkhfkhf ¼k»kk Au, økktÄeSyu Ãký fnu÷wt fu
‘‘{khtw SðLk yu s {khku MktËuþ Au.’’ ykÃkýe [k÷[÷Lk yLku
[nuhku rËÔÞíkkÚke ¼hu÷k nkuðku òuEyu. ykÃkýwt SðLk ©uc nkuðwt
òuEyu. fnuðkÞ Au fu “action speaks lounder than the
wokds. fnuðwt Mknu÷wt Au - fhðwt y½htw Au. ©uc f{kuoLke ¼k»kk yu s
©uc ¼k»kk Au. Ãk]Úðe, MkqÞo, [tÿ, ËrhÞku, LkËe, Íhýwt, ð]ûk, V¤
ðøkuhu sz, {kiLk hneLku Ãký ½ýwt ½ýwt fne òÞ Au. ßÞkhu {kýMk
íkku Sðtík [iíkLÞ þÂõík Au. Ãkh{rÃkíkk Ãkh{kí{kLkwt rËÔÞ MktíkkLk
Au, íku {nkLk Au. Ãkh{rÃkíkk Ãkh{kí{k MkkÚku MktðkË MkkÄe íku íkuLke
þÂõíkykuLkku ðkhMkku {u¤ðe þfu Au. rðï zÙk{k{kt Ãký ík{ku «ÄkLk
fr¤Þwøke Mk]rüLkkt ytík yLku Mkíkku«ÄkLk MkíÞwøke Mk]rüLkkt MksoLk{kt
Ãkh{kí{k íkuLkk rËÔÞ MksoLk {kLkðLku rLkr{¥k çkLkkðu Au.
ykÃkýu rðïLke ÃkrhÂMÚkríkykuLku, «kf]ríkf, {kLkðMkŠsík,
ykÃkËkykuLku, þkherhf, {kLkrMkf, ykŠÚkf yLku Mkk{krsf rðrðÄ
1-202
Ãkrhçk¤kuLku, hkusçkhkusLke ½xLkkykuLku, ÔÞÂõíkykuLku yLku íku{Lkk
ðíkoLkLku íkhík çkË÷e þfíkk LkÚke, Ãkhtíkw íku{Lke MkkÚkuLkkt ykÃkýkt
yr¼øk{ yLku ðkýe{kt Mkfkhkí{f yLku Mkw¾Ë ÃkrhðíkoLk ÷kðe
Mkw¾-þktríkLkk WÆeÃkf (Catalyst) sYh çkLke þfeyu.
Mkw¾Lke ¼k»kk fuðe nkuÞ
fnuðkÞ Au fu, niÞu nkuÞ íku nkuXu ykðu. Mkw¾Lke ¼k»kk {kxu
MknwÚke Ãknu÷kt íkku ykÃkýwt ytíkh nt{uþ rLk{o÷, rLkŠðfkhe, «MkÒk
yLku ¾wþeykuÚke A÷fíkwt nkuðwt òuEyu.
ykÃkýe ðkýe, rM{ík, nkMÞ, þkherhf ¼k»kk, árü,
Ëwðkyku ðøkuhu ík{k{ {kæÞ{kuÚke ½zkyu÷e, ykÃkýe ¼k»kk yuðe
nkuðe òuEyu su þktrík, Ãkrðºkíkk, Mkw¾, ykLktË, «u{, ¿kkLk «fkþ
suðk rËÔÞ økwýkuÚke ¼hÃkwh nkuÞ, su ykÃkýk {kxu Mkkt¼¤Lkkhk
{kxu yLku Mkki {kxu Mkw¾-þktríkLkwt MksoLk fhu. su fk{, ¢kuÄ, ÷ku¼,
{kun, yntfkh, E»kko, hkøk-îi»k suðk rðfkhkuÚke «¼krðík Lk nkuÞ
fu ykðk rðfkhkuLkwt MksoLk Lk fhu. su Mkh¤, Mk{S þfkÞ íkuðe,
n¤ðe nkuÞ. su yxÃkxe, MktrËøÄ, rîyÚkeo økw[ðkzk¼he fu ¼khu¾{
Lk nkuÞ. su{kt fÃkx, Ët¼, ykztçkh fu çkLkkðx Lk nkuÞ, su Mk{hMk
MktçktÄkuLkwt MksoLk, Mkk[ðýe yLku rðfkMk fhu. su þktríkLke þÂõík{kt
ðÄkhku fhu. su «uhýkËkÞe, WíMkknsLkf yLku MkþÂõíkfhý fhu
íkuðe nkuÞ. su ÃkkuíkkLke òík MkkÚku, yLÞ ykí{kyku MkkÚku, «f]rík
MkkÚku yLku Ãkh{kí{k MkkÚku íkkËkí{Þ MkkÄðk{kt {ËËYÃk ÚkkÞ íkuðe
nkuÞ yLku su{kt MkíÞ{T rþð{T MkwLËh{T yu{ rºkrðÄ {qÕÞku y[qf
Mk{kÞu÷kt nkuÞ. Mkw¾Lke ykðe ¼k»kk {kxu rLkhkfkhe, rLkŠðfkhe,
rLkhtnfkhe Ãkh{rÃkíkk Ãkh{kí{k MkkÚku Mkíkík MktçktÄ, MktÃkfo yLku
MktðkË yøkíÞLke ¼qr{fk Ãkqhe Ãkkzu Au.
¼k»kk ËeðkËktzeLke
íkku [k÷ku, yk rËðk¤eyu MÚkq¤ Ëeðkyku ðzu MÚkq¤ ytÄfkhLku
Ëqh fheyu íÞkhu yu Ãký MktfÕÃk fheyu fu rË÷Lkku Ëeðku «økxkðe
ík{k{ «kýe {kºkLkk Ëw:¾ yLku yþktríkLkku ytÄfkh Ëqh fheþwt.
LkkLkfzku þku ËeÃk, fkuE hrð LkÚke nwt.
¼k»kk{kt h{e hÌkku Awt, fkuE frð LkÚke nwt.
ykÃkýk LkkLkk nkuEyu íkku Ãký þwt ? ykÃkýu Ãkh{rÃkíkk
Ãkh{{kí{kLkk MktíkkLk Aeyu. ykÃkýu Mkw¾-þktríkLkku {kºk yuf Ëeðku
s Lknª çkÕfu yu Sðíke òøkíke ËeðkËktze (Light house) çkLkeyu
yLku ¿kkLk yLku ÞkuøkLke ¼k»kkLke «fkþÚke ytËh, çknkh, Mkðoºk
Mkw¾-þktrík, «u{, ykLktË, Mktíkku»k, ¿kkLk yLku þÂõíkLkk MðøkoLkwt
MksoLk fheyu. yku{ þktrík.
Mkr[ð, hkßÞ [qtxýe Ãkt[, økwshkík hkßÞ,
ç÷kuf Lktçkh-9, 6êku {k¤,
Mkr[ðk÷Þ, økktÄeLkøkh.
 fåA{kt ÍkhkLkku støk
«økrík yux÷u su søÞk nkuÞ yuLkktÚke ykøk¤ ðÄðkLke Ëkuz,
yk Ëkuz, {kýMk{kt {øks þÂõíkLkku rðfkMk ÚkÞku. íÞkhÚke ÚkE Au.
yu{ fne þfkÞ, {øksLkkt rðfkMk MkkÚku {kýMk{kt ynt{ yLku
ÃkkuíkkÃkýktLkku ¼kð Ãký òøÞku, Lku MðkÚkoÃkýktLke ð]r¥k ÃkuËk ÚkE.
ynt{Lkkt fkhýu {kýMk ÃkkuíkkLke òíkLku íkku LkwfþkLk ÃknkU[kzu
Au. Ãkhtíkw íkuÚke íku yLÞ ÷kufkuLku Ãký LkwfþkLk ÃknkU[kzu Au, Mk¥kkLke
Ëkuz{kt Lku Ëkuz{kt ykøk¤ ÃkkA¤ hne sðkÞ Au, ykðku s Mk¥kk
{kxuLkwt nwtÃkýwt, ynt{ fåALkkt RríknkMk{kt ÍkhkLkkt ÞwØLkkt Lkk{u ÷k÷
yûkhu LkkUÄkE økÞku Au.
hkòþkne{kt ÍkhkLke ÷zkE, yu hkò yLku rËðkLkku ðå[uLkkt
ynt{Lkkt ½»koýLkwt Ãkrhýk{ níkwt. yk Mk{Þ rnLËwMíkkLk {kxu yLku
yiríknkrMkf heíku ½xíke ½xLkkykuLkku fÃkhku fk¤ níkku.
Íkhku zwtøkh
÷¾Ãkík íkk÷wfkLkkt Íkhk økk{ ÃkkMku ykðu÷k Íkhk zwtøkh ÃkhÚke
økk{Lkwt Lkk{ Ãkzâwt Au, yk LkkLkwt yuðwt økk{ yLku ÃkkMku ykðu÷ku ÍkhkLkwt
rðþk¤ zwtøkh ÍkhkLkku zwtøkh økk{ LkhkÚke 4-4kk økkW yux÷u fu
ykXuf rf÷ku{exhLkkt ytíkhu ykðu÷wt Au yLku ¼ws Úke ÷øk¼øk 120
rf.{e. sux÷wt Ëwh ÚkkÞ. Íkhk zwtøkhLkku ykfkh ËqhÚke ÃkkuíkkLkkt çkuW
Ãkøkku WÃkh {kÚkwt hk¾e fkuE ÷ktçkku ðk½-rþfkh {kxu çkuXku nkuÞ yuðwt
÷køku Au. zwtøkhLke ykÚk{ýu {kuhe çkux yLku íkuLke ðå[u yzÄk {kE÷
suðe ÷ktçke yLku Mkktfze ¾eý Au, ÍkhkLke ÃkeX MkÃkkx Au. çkksw{kt
sw{khk Lkk{u økk{ ykðu÷wt Au, íkuÚke Íkhk-sw{khk íkhefu yku¤¾kÞ
Au. ÷Ãk¾ík ÃkkMkuLkku ½w½ðíkku ËrhÞku yLku Íkhk ÃkkMkuLkku hýLkku
rðþk¤ rðMíkkh - ¼khík{kt «ðuþðkLkkt 18{e MkËe Ãknu÷kLkkt
{køkkuo níkk. íkuÚke rðËuþeyku yðkh-Lkðkh yk {køkuoÚke yk¢{ýku
fhíkk níkk.
Íkhk rðþu ykÃkýu ÷¾ðk çkuMkeyu íkku ÃkkLkkykuLkkt ÃkkLkkt ¼hkÞ
yLku yuf {kuxku økútÚk ÷¾kÞ Ãkhtíkw, ÍkhkLkwt ÞwÆ fåAeyku nkhe økÞk
níkk. yuðe ÷kufku{kt ¼ú{ýkt Au ! ¾hu¾h ÞwØ nkÞko Lk níkk. Ãkhtíkw
nòhku {kLkðeykuLke þnkËík çkkË fåAeykuLke Sík ÚkE níke.
ÍkhkLkwt ÞwØ
ÍkhkLkwt ÞwØ rð.Mk. 1819 (E.Mk. 1762){kt ÚkÞwt níkwt.
íku Mk{Þu fåALkkt hkò íkhefu hkyku©e økkuzS níkk yLku Mkk{u Auzu
®MkÄLkk {eh økw÷k{þk f÷kuhk (fÕnkuhk)Lkwt MkiLÞ yLku Ãkkuíku níkku.
Íkhk zwtøkh Ãkh ßÞkhu ®MkÄLkkt {eh økw÷k{þk f÷kuhkLkwt ÷~fh
ykÔÞwt. íÞkhu fåALkkt hkò hkð©e økkuzSyu ÞwØLke «Úk{ ftfkuíkhe
rðtÍkýLkkt Xkfkuh ©e ÷k¾kSLku {kuf÷e Lku yu{kt ÷ÏÞwt fu, ‘‘ykÃkýkt
Ëuþ Ãkh rðËuþeykuLkwt yk¢{ý ÚkÞwt Au. íÞkhu ykÃk ytøkík ðuh-Íuh
¼q÷e sòu ík{kheLku {khe ÷ks-ykçkY yuf s Au. Mk{økú fåA
ykÃkýwt Au. {kxu ykÃk yk ÞwØLke økt¼ehíkk òýeLku ¼ws ÃkÄkhþku.’’
yk ftfkuºke ðkt[e rðtÍkýLkkt Xkfkuh ©e ÷k¾kS yu fåALke ykLk-
1-203
- «kýrøkrh Ãke. økkuMðk{e
çkkLk-þkLkLku çk[kððk {kxu fåA hksLkwt yk{tºký {¤íkkt s ¼ws
sðk hðkLkkt ÚkÞk yLku ®ðÍký [kuðeMkeLkkt ¼kÞkíkku yLku ÷~fhLku
MkkçkËk hnuðkLkwt fÌkwt. ykðe Ãkrºkfk Mk{økú fåALkkt hks ¼kÞkíkkuLku
{kuf÷ðk{kt ykðe níke.
yçkzkMkk íkk÷wfkLkwt ®ðÍký økk{ fåALkkt ÃkkxLkøkh ¼ws
Úke 80 rf.{e.Lkkt ytíkhu Au. rðtÍký økk{Lkwt Lkk{ ðeh fkhkÞ÷
Mk{k yLku rðhktøkLkkt fÃkqhe MktÄkhLkkt Ãkhk¢{e Ãkwºk rðòh ÃkhÚke
Ãkzâwt Au. rðòhu Lkð{kt Mkifk{kt fåALkkt Ãkrù{ Auzu yçkzkMkkLkkt
ËrhÞk rfLkkhu ðMkðkx fÞkuo yLku yu MÚkkLk yuLkkt Lkk{ ÃkhÚke rðtÍký
íkhefu «ÏÞkík ÚkÞwt.
÷kð-÷~fh ÷ELku fåA Ãkh [Ze ykðu÷ ®MkÄLkkt {eh
økw÷k{þk õ÷kuhkLkkt ÷~fhLkku Mkk{Lkku fhðk {kxu ¼ws{kt fåA hks
íkhVÚke íkiÞkhe Úkðk ÷køke fåALkkt hks ÃkrhðkhLkkt ¼kÞkíkkuÚke
f[uhe ¼hkE níke. çkÄk s rðËuþeykuLku fåALke Ähe ÃkhÚke fu{
nktfðku yuLke økz{Úk÷{kt níkk. f[uhe{kt ÞwØ{kt sðk {kxu
MkhMkuLkkrÃkíkLkwt ÃkË økúný fhðk {kxu ¼kÞkíkkuLku fnuðk{kt ykÔÞwt.
Ãkhtíkw fkuE ¼kÞkík yk ÃkË ÷uðk ykøk¤ Lk ykÔÞk. íÞkhu yk
fktxk¤e ÃkËðeLkwt çkezwt ®ðÍký Xkfkuh ©e ÷k¾kSyu WÃkkze ÷eÄwt.
íÞkhu f[uhe{kt rçkhks{kLk Mk{økú ¼kÞkíkku rð{kMký{kÚke çknkh
ykÔÞkt. ®ðÍký Lkhuþ ÷k¾kSLku Vkxe ykt¾u òuE s hÌkk ! yLku
÷k¾kSLke Mkn{íke MkkÚku s Ãk¤Lkku Ãký rð÷tçk fÞko rðLkk fåA
hksðe {nkhkð ©e økkUzS çkeòyu ®ðÍký Xkfkuh ©e ÷k¾kSLku
÷~fhLkwt {kuðzeÃkË ykÃkeLku Mkh MkuLkkÃkrík çkLkkÔÞk, rík÷f fhðk{kt
ykÔÞwt Lku Ãkk½ze{kt f÷øke ÷økkzðk{kt ykðe. Ãkk½ze{kt yuf õ÷tøke
níke yLku yk çkeS f÷øke ÷økkzðk{kt ykðe. MkkÚku ík÷ðkhLku
çkÏíkh ykÃkðk{kt ykÔÞkt. yk MkkÚku s Mk{økú f[uhe{ktÚke ©e
÷k¾kSLkkt Lkk{Lkku sÞ½ku»k ÚkÞku, Mk{økú ðkíkkðhý ÞwØLke
¼ÞkLkfíkkLke ÔÞqn h[Lkkt{kt økhfkð ÚkE økÞwt. Lku Ëhuf søÞk{kt
¼kÞkíkku ÞwØLke íkiÞkhe {kxu Ãkkuík-ÃkkuíkkLkkt rðMíkkh{kt Ãkkuík-ÃkkuíkkLkk
MkiLÞ MkkÚku ÞwØ{kt økkuXðkE sðk ¼wsÚke hðkLkkt ÚkÞkt.
yk rËðMkÚke yuf f÷øke Äkhý fhíkkt ®ðÍký Xkfkuh©e yu
çku f÷øke Äkhý fhe, Mk{økú fåALkkt {kr÷f hkò {nkhkð©e yuf
f÷tøke Äkhý fhíkkt, yk {kLk {híkçkk ÃkkA¤ Mk{Ãkoý yLku
ðehíkkLkku RríknkMk Mk{kÞu÷ku Au.
ÞwØLkkt fkhýku
fåA hksLkk rËðkLk íkhefu Ãkqtò þuXLkkt rÃkíkkS ©e Ëuðfhý
þuX níkk. suyku çkwrØ©uc yLku fkÞoËûk Ãkwhw»k níkk. íku{ýu ÃkkuíkkLke
{Lkw»Þ Ãkheûkf þÂõíkLkku Ãkrh[Þ fåALkkt rðMíkkhkuLku MkwÄkhe Mkwhrûkík
rfÕ÷kyku çkktÄeLku fhkÔÞku níkku. íku{Lkkt Mk{Þ{kt ðnkýðxwt, ðuÃkkh,
f]r»k yLku f÷kLkku rðfkMk ÚkÞku níkku. íku{ýu yksLkkt Mk{økú ¾kíkkLku
MkwÄkheLku fkLkqLkçkØ fhe ËuþLku Úkk¤u Ãkkzâku níkku. íku{ýu ˤ þÂõíkLkku
WÃkÞkuøk fhe ykswçkkswLkk rðuMíkkhku su{ fu Ãkkhfh-®MkÄ MkwÄe f[ze r{ºk Íkxkðkzk økk{Lkkt ðk½u÷k - XkfkuhLku íÞkt ykþhku ÷eÄku, Lku
Úkkýk çkLkkÔÞkt. yk{ fåALku þktík yLku þÂõíkþk¤e çkLkkÔÞwt níkwt. ÃkAe íÞktÚke rMktÄ íkhV «Þký fÞwO.
íkuÚke fåALkkt hkð©e Ëuþ¤S Ãknu÷k ‘‘Ëuþhk- Ãkh{uþhk’’ (Ëuþ¤S hkyku©e Ëuþ¤S Ãknu÷ktyu ®MkrÄ, hkÞ{kt çkòh þnuh ¾kíku
Ãkh{uïh suðk Au.) fnuðkðk ÷køÞk. fåA þkMkfu çktÄkðu÷k rfÕ÷kÚke yLku çkuMkkzu÷k ÚkkýktÚke rMktÄLkkt íku
Ãkhtíkw Ëuþ¤SLkk Ãkwºk ÷¾ÃkíkS fk[e çkwrØLkkt, rð÷kMk ð¾íkLkkt þkMkfkuLkkt Ãkux{kt E»kko yLku ði{LkMÞLkwt íku÷ huzkÞu÷wt yLku
r«Þ, ¾[ko¤w- ¾wþk{ík r«Þ yuðk ÞwðhksLku yLkuf «fkhLkkt fåALke þkLk Xufkýu ÷kððkLkk ÷køk þkuÄíkk níkk. Ãkhtíkw Ãkqtò þuXLkwt
ËwhÔÞMkLkku níkkt. MktøkkÚke yLku n÷fk ÷kufkuLku Ãkku»kðk {kxu ÃkiMkkLke fåA hks MkkÚku Mk{kÄkLk Lk ÚkðkÚke íkuýu økwMMkk{kt ykðe sELku
sYh sýkíkkt, íkuLku ÃkiMkk rËðkLk yLku hk’ íkhVÚke {¤íkk çktÄ Ãkkhfkh{ktLkkt fåAe Úkkýkt Wzkze {qõÞkt, íkuÚke rð»k ð]ûkLkku fktxku
ÚkÞk. ykÚke íku{Lku rËðkLk yLku hk’ ÃkkuíkkLke ðå[u Q¼u÷e rËðk÷ku Vqxâku, yk Mk{Þu fåALkkt rËðkLk ÃkËu Sðý þuX níkku. yk Sðý
suðk ÷køkíkk níkkt Lku íkuÚke íku{ýu {nkLk Ëuþ ¼õík rËðkLk Ëuðfhý þuX yLku Ãkqtò þuXLku çkkÕÞkðMÚkkÚke s Mð¼krðf heíku s ðuh níkwt.
þuXLkwt ¾qLk fhkÔÞwt, íkuLkkt rÃkíkk Ëuþ¤SLku fuË{kt ÃkqÞko Lku Ãkkuíku hkò Sðý þuX çkwrØ{kLk fu {wíMkËe Lk níkku. yk Sðý þuX
ÚkE hksøkkËe Ãkh [ze çkuXku, yk rðîu»k{ktÚke ÍkhkLkkt rð»k{ çkesLkkt yLku Ãkqtò þuX Lku çkLkíkwt Lk níkwt. Ãkqtò þuX suðku çkwrØþk¤e {kýMk
ð]ûk WøÞk. fk[e çkwrØLkkt, Mk¥kk ÷k÷[wt ËuþLkwt yLku ËuþLke «òLkwt rMktÄ þk {kxu økÞku Au. íÞkt sELku íku þwt fhu Au, íku òýðkLke Ëhfkh
fux÷wt çkÄwt LkwfþkLk fhu Au, íkuLkku Sðíkku òøkíkku yk Ëk¾÷ku Au. Ãký íkuýu Lk fhe. ®MkrÄ fÕnkhk þkMkfku{kt fåA SíkðkLke ÞkusLkkyku
÷¾ÃkíkSyu Ãkqtò þuXLkkt rÃkíkkSLku {hkÔÞk nkuðkÚke, Ãkqtò ½zkíke níke. Ãkhtíkw ®MkÄ yLku fåA ðå[uLkwt hý çknw s {kuxe yz[ý
þuXLku íkuLkk{kt rðïkMk Lk çkuMku yu Mðk¼krðf Au. íkuÚke íkuýu Ãkqtò níke yLku òu fåA SíkkÞ íkku Ãký fåALkku ðrnðx ®MkÄÚke
þuXLke Auzíke fÞko s fhe, íkuLku Xhe Xk{ çkuMkðk s Lk ËeÄku. íku [÷kððkLkwt yþõÞ níkwt. íkuÚke fåA SíkeLku fåA WÃkh ÃkkuíkkLke
÷¾ÃkíkSyu Mkkhwt Lk fÞwO. ykÚke Ãkqtò þuXLkwt {kLk ¼tøk ÚkÞwt. yký ðhíkkðkLkku RhkËku ðÄw níkku. suÚke fåALkkt þkMkfku rMktÄ
Ãkqtò þuXu ÷¾ÃkíkSLkkt fwtðh økkuzSLku Ãkûk{kt ÷eÄku, íkuÚke {kxu òu¾{e Lk çkLku.
hk’Lku ÷køÞwt fu Ãkqtòu þuX ÃkkuíkkLke heíku ðíkoðk {ktøku Au. íkuÚke íkuLku r{tÞk Lkwh{n{ËLkku Ãkwºk íku ftshe Lkk{Lke Lkk[ðkðk¤e
fwtðhÚke Ëqh feÄku, Ãkqtòu þuX ¼ws{kt Lk hne þfu {kxu ÷¾íkSyu LkkrÞfkLkkt Ãkuxu sL{u÷ku Ãkwºk r{Þkt økw÷k{þkn fÕnkuhku rMktÄLke
¾xÃkx ykht¼e, Ãkrhýk{u yuf ÍÃkk-ÍÃke økkËeLkku {kr÷f çkLÞku íÞkhÚke íku fåA Ãkh
Ãkqtò þuXu ÷¾ÃkíkSLkk fwtðh
ÚkE, çkuW ÃkûkLkkt {kýMkku {hkÞk, Ãkqtò þuXuLku [ZkE fheLku fåA fwtðhe MkkÚku ÷øLk fhðk
økkuzSLku Ãkûk{kt ÷eÄku, íkuÚke hk’Lku ÷køÞwt
ÃkkuíkkLkkt {kuMkk¤u sELku hnuðkLke Vhs Ãkze. RåAíkku níkku. Ãkqtò þuXLke {ËË Lku Mknfkh
fu Ãkqtòu þuX ÃkkuíkkLke heíku ðíkoðk {ktøku Au.
Ãkqtò þuX fåA hkßÞ MkkÚku {kLk¼he fÕnkuhkLku òuEíkk níkk. {kxu íkuýu Ãkqtò
íkuÚke íkuLku fwtðhÚke Ëqh feÄku, Ãkqtòu þuX
heíku Mk{kÄkLkfkhe Lkerík RåAíkku níkku. Ãkqtòu þuXLke {ËË {kxu ¾kMk Ãkk÷¾e yLku
¼ws{kt Lk hne þfu {kxu ÷¾íkSyu
þuX çk¤ðkLk, çkwrØ{kLk, MkknrMkf yLku çkrûkMkku {kuf÷kðe ÃkkuíkkLke ÃkkMku çkku÷kðe
¾xÃkx ykht¼e, Ãkrhýk{u yuf ÍÃkk-
xufe÷ku níkku. Ãkhtíkw MkkÚku-MkkÚku ½ýku s fåA Ãkh ÷zkE fhðk {kxu rðþk¤ MkiLÞ
ÍÃke ÚkE, çkuW ÃkûkLkk {kýMkku {hkÞk,
Mð{kLke yLku rsÆe Ãký níkku. íkuÚke íku yufrºkík fhe fåA íkhV fw[ fhe, ßÞkhu
Ãkqtò þuXuLku ÃkkuíkkLkk {kuMkk¤u sELku
hkßÞ ÃkkMku rðLktíke Lk fhíkkt Lku WÃkhÚke yuðwt ðksíku-økksíku õ÷kuhku fåALkkt yktøkýu
hnuðkLke Vhs Ãkze.
ðíkoLk fhðk ÷køÞku fu suÚke hkßÞ Lku yu{ ykÔÞku. íÞkhu fåALkkt ÞwðkLk hk’ yLku
÷køku fu, Mk{kÄkLk fhðkLke Vhs Ãkzu, íku ßÞkhu {kuMkk¤u hÌkku íÞkhu rËðkLk òøÞk Lku Mkk{Lkku fhðk íkiÞkhe þY fhe.
íku yçkzkMkkLkkt òzuò ¼kÞkíkku Lku ÃkkuíkkLkkt Ãkûk{kt ÷eÄkt. hkò yk ÞwØ{kt ynt{Lku fkhýu Mk¥kk ¼qÏÞk hk’ yLku rËðkLk Lku
íkhVÚke yk Mkk{u Mk¾ík çkLke íkuLke ÃkkMkuÚke ðeMk ÷k¾ fkuhe Ëtz fkhýu fåALke Mk{økú «ò nku{kýe níke.
ðMkw÷ fhðk{kt ykÔÞku yLku yuðe ¾xÃkx þY fhðk{kt ykðe fu ÞwØLke ÔÞqn h[Lkk
Ãkqtò þuXLku íÞktÚke ¼køkeLku ÚkhÃkkfh ðehkðkð{kt sELku hnuðwt Ãkzâwt, ÍkhkLkkt ÞwØ ð¾íku yk{ sLkíkkLkku WíMkkn yËBÞ níkku,
÷¾ÃkíkSLkkt yðMkkLk Mk{Þu Þwðhks fw{kh ©e økkuzS ¼ws{kt Lk su{ {tøk÷fkhe ÷øLk «Mktøk nkuÞ yÚkðk fkuE {kuxe ô{hLke ÔÞÂõík
níkk. {wLÿk{kt níkk. Sðý þuXu yuLku {wLÿkÚke çkku÷kðe MkhËkhku Þkºkk fhðk síke nkuÞ yu{ ÞwðkLkkuyu su nrÚkÞkh nkÚk ÷køÞwt íku
yLku ¼kÞkíkkuLku ¼uøkk fheLku økkuzSLku rð.Mkt. 1817Lku suX MkwË- ÷ELku su [kzefku {ÕÞku íku, økkzkÚke fu ÃkøkÃkk¤k Íkhk íkhV [k÷ðk
6Lkkt rËðMku fåALke hksøkkËeyu çkuMkkzâk. Sðý þuX rËðkLk {ktzâwt íku{kt rnLËw níkk, {wMk÷{kLk níkk, økkuMðk{eyku níkk,
Ëuðfhý þuXLkku ¼kýus níkku. økkuzS økkËeyu çkuXku íÞkhu Ãkqtsku þuX çkúkñýku níkk, ûkrºkÞku níkk yLku ði~Þku Lku þwÿku Ãký níkk.
swLkkøkZ níkku. íkuyku rËðkLk ÚkðkLke ykþkyu ¼ws ykððk hðkLkkt òøkehËkhku, ÄLkðkLkku, ðuÃkkheyku, ¾uzqíkku, ðknLkðk¤kyku yLku
ÚkÞk. Ãkhtíkw Sðý þuX hkð ©e økkuzSLku Mk{òðe ÷ELku Ãkqtò þuX þ†køkkhðk¤kyku yu ÃkkuíkkLke ðMíkwyku ÃkhLkk Mðk{eíðLkku {kun
¼ws{kt Lk ykðu {kxu ¼wsLkøkhLkkt Ëhðkò çktÄ fhkðeLku økk{{kt AkuzeLku MkðoMð ËuþLku [hýu ÄÞwO níkwt.
ykððk Lk ËeÄku. íkuÚke íkuLku yk n¤kn¤ yÃk{kLk ÷køÞwt. ÃkkuíkkLkkt sw{khku ßÞktÚke þY ÚkkÞ Au íÞkt MkwÄe Ëhçkkhe ÷~fhLke Akðýe

1-204
níke. íkuLke {Úkk¤uLke W¥kh Mkk{uLke fÃkhku{kt
yk ÞwØ {uËkLk{kt fåALke Ãkht í kw fåAu þÂõíkþk¤e yLku çkw r Øþk¤e
íkkuÃk {kuh[ku níkku. yuf {kuxk ykux÷k Ãkh
Sík ÚkE níke. nkh Lknkuíke ÚkE. Ãkhtíkw ÔÞÂõíkykuLku økw{kÔÞk níkk. yk òuELku Ãkqtò
{wÏÞ íkkuÃk níke, yk íkkuÃk Mkk{u {kuh[kLke
fåAu þÂõíkþk¤e yLku çkwrØþk¤e þuXLkwt ÓËÞ ÃkrhðíkoLk ÚkÞwt níkwt yLku íkuýu AuÕ÷u-
çkkswyu W¥kh{kt ykðu÷e økZe ykfkhLke
ÔÞÂõíkykuLku økw{kÔÞk níkk. yk òuELku AuÕ÷u fÕnkuhkLkkt ÷~fhLku yçkzkMkkLkkt ûkrºkÞ
òuzk r¼xku níke. yk zwtøkhÚke økkW (1kk
Ãkqtò þuXLkwt ÓËÞ ÃkrhðíkoLk ÚkÞwt níkwt ¼kÞkíkkuLkkt MkkÚk MknfkhÚke hkuõÞwt níkwt. Ãkqtò
rf.{e.)Lkkt ytíkhu Ëw~{LkkuLke ÷~fh Akðýe
yLku íkuýu AuÕ÷u-AuÕ÷u fÕnkuhkLkk þuXLkku ÓËÞ ÃkÕxku ¼khu níkku yLku íkuýu yýeLkkt
níke, yk xufheykuLke ÃkkA¤ W¥kh{kt hý
÷~fhLku yçkzkMkkLkk ûkrºkÞ Mk{Þu ¼kuøk ykÃÞku. íkuÚke «òyu íkuLkkt Ëw»f]íÞLke
yLku ÃkAe Mk{wÿ ykðu÷k Au. ÷k¾kÃkwhLke
¼kÞkíkkuLkkt MkkÚk MknfkhÚke hkuõÞwt ûk{k ykÃke.
yuf ¾eý Ãkh fåALkwt [kufeÞkík ˤ níkwt. yk ÞwØ rð.Mk. 1819Lkkt {køkþh MkwË
níkwt. Ãkqtò þuXLkku ÓËÞ ÃkÕxku ¼khu
{kuhe r¼è yLku yk xufhkyku ÃkkuíkkLkk{kt 5 Úke 11Lku þrLkðkhLkkt hkus Ãkqýo ÚkÞwt níkwt.
níkku.
{¤e òÞ Au, {kuhe r¼è yLku Íkhk ðå[uLke E.Mk. 1762 fw÷ Mkkík rËðMk ÞwØ [kÕÞwt níkwt.
¾eý økhzk [kufeÞkíkLkkt ˤLkkt nkÚk{kt níke. íkuykuLkku ðzku òu»ke ÞwØ{kt rðsÞLkkt fkhýku
fÕÞkýS ÷¾kýe níkku. ÍkhkLke ík÷ðx{kt W¥kh íkhV yçkzkMkkLke 1. ®ðÍkýLkkt Xkfkuh ÷k¾kS {Lk{kt ðuhLku ¼q÷eLku yýeLkkt
¼kÞkíke Akðýe níke. Ërûký íkhV yLku sw{khk íkhV LkhkLkku Xkfkuh, Mk{Þu íkuýu fåA hksLku MktÃkqýo MkkÚk ykÃÞku. {køkþh MkwË
ðkøkz, {kf ðøkuhu Ãkhøkýkt{ktÚke ykðu÷kykuLkku Ãkzkð níkku. 10Lku þw¢ðkhLkkt hkus rð.Mk. 1819Lkkt þneË ÚkÞk.
Ëw~{Lkkuyu ÍkhkLkk ˾ýktËk Zku¤kð ÃkhÚke [ZkE fhe Ëhçkkhe yLku 2. fåALkkt rnLËw yLku {wMk÷{kLkku ¾¼u-¾¼k r{÷kðe - Mkk{uLkkt
¼kÞkíke Akðýeyku ðå[u Ëw~{Lkkuyu Vk[h {khe, íkuÚke Ëhçkkhe MkiLÞ ®MkÄLkkt {wMk÷{kLkku Mkk{u yuf MktÃkÚke ÷zâk.
çke÷fw÷ fVkuze ÂMÚkrík{kt {qõÞw. íkuLke W¥kh Wøk{ýe çkkswyu fhkz 3. Ãkqtòu þuX õåALkku Ëw~{Lk {xeLku r{ºk çkLÞku.
fÃkhku níke yLku çkeS çkksw Ëw~{™ku, hkºke ytÄkhe níke, {kfLkku 4. yçkzkMkkLkkt ûkrºkÞ ¼kÞkíkkuyu MkktÄkýLkkt ÞwØ{kt MktÃkqýo MkkÚk
Zk¤ku Ãký níkku. yuf çkksw Ëw~{Lkku yLku çkeS çkksw zwtøkhkuLke fhkz ykÃÞku yLku Ëw~{LkkuLkkt MkhMkuLkkÃkríkLku {khe LkkÏÞku.
fÃkhku ðå[uÚke fåALkwt ÷~fh yMkkðÄíkk{ktÚke yðtr[ík òøk]ík Úkíkwt 5. rfþkuh ðÞLkkt hk’ økkuzS yu ðu¤kMkhLke økw÷ktx {kheLku
níkwt yLku ÷~fhLkkt y{wf rMkÃkkne íkku yVeýLkkt Lkþk{kt çkuçkkf¤k yËT¼qík Mk{Þ Mkq[fíkk çkíkkðe.
çkLke WXâk níkk. 6. ÷tÄk suðe {wÂM÷{ fku{Lke ®ðÍkýLke †eyu ÞwØ{ktÚke ¼køkuzwt
sÞ ykþkÃkwhk yLku nh nh {nkËuðLke hý øksoLkkyku ÄýeLkk hýíÞkøk Lku MknLk fhe þfe Lknª. íkuýeyu íkku
Mkt¼¤kíke síke níke. ÞkiØkyku ÷zíkk níkk. rð. Mkt. 1819Lkkt hsÃkqíkkýeLku þku¼u íkuðe MkÏíkkE çkíkkðeLku ¼køkuzw ÄýeLku
{køkþh ({køkorþ»ko) þwõ÷k 8 fu 9Lke hkºkeLkku ytík ½ýku s fYý ½h{kt «ðuþðk s Lk ËeÄku yLku Äýeyu økk{Lkkt fwðk{kt
ykÔÞku, çktLku ÃkûkLkkt ðeMkuf nòh ÞkiØkyku hkºke ðå[u s fÃkkELku ÃkzeLku òLk ykÃke ËeÄku. fåALke †eykuLke yk þqhðehíkk
{hýLku þhý ÚkÞkt. çkeò rËðMkÚke íkkuÃk¾kLkwt Lkfk{wt çkLÞwt. níke.
fåAeykuyu Ëw~{Lkku Ãkh Vhe VheLku yk¢{ý fhðk {ktzâwt. {køkorþ»ko 7. Ëw~{LkkuLkkt MkiLÞÚke çk[ðk ÃkkuíkkLke ykçkY çk[kððkLkk
þwõ÷k - 9,10,11 yu{ ºký rËðMk{kt çkuW ÃkûkLkkt yzÄku ÷k¾Úke nuíkwÚke nòhku rnLËw-{wMk÷{kLk swðkLkòuÄ †eykuyu fk¤k
Ãký ðÄkhu MktÏÞk{kt ÞkiØkyu ÃkkuíkkLkkt «kýLke yknwrík ykÃke ËeÄe. ík¤kð Ãkh ÃkkuíkkLkkt çkr÷ËkLk ík÷ðkhLke Äkh Ãkh íku{s
fåALkkt ÷~fhLkku {kuxku ¼køk hkºke ðå[u s ¾Ãke økÞku. yÂøLkLke ßðk¤k{kt ËunLku Mk{ŠÃkík fhe ykÃÞkt.
çkkfeLkkt {kºk 5-6 (Ãkkt[-A) nòh {kýMkku, 40-50 ([k÷eMk- 8. ðeh ÃkwºkkuLkkt {]íÞw òuELku rðhktøkLkkt LkkuíkeÞkh †eyku ÞwØLkkt
Ãkå[kMk) nòhLkkt Ëw~{Lkku Mkk{u ¾hk¾heLkku ¾u÷ ¾uÕÞku, ºký rËðMk {uËkLk{kt Ëw~{Lkku Mkk{u ðeh Ãkwhw»kkuLke su{ ÷ze.
MkwÄe Ëw~{LkkuLku yxfkÔÞkt. ÃkkuíkkLkkt fhíkkt çk{ýe fu ºký økýe 9. ÷~fhLkku {wÏÞ MkuLkkÃkrík {hkíkk çkkfeLkk ÞwØ {uËkLk{ktÚke
MktÏÞkLkku ¼kuøk ÷eÄku - yu {nkLk fåAe ík÷ðkh çkkòu fuðk nþu Lkkþe AqxâkLkkt ÷k¾ku çkLkkðku RríknkMkLkkt ÃkkLku òuðk {¤þu.
íkuLke fÕÃkLkkt fheyu íkku Ãký Yðkzk Q¼k ÚkE òÞ. ßÞkhu ÍkhkLkkt ÞwØ{kt MkuLkk LkkÞf {hkE økÞk ÃkAe Ãký
yk ÞwØ{kt yçkk÷ - ð]Ø, †e-Ãkwhw»k, çkk¤fku ðøkuhuLke Mkðo Ëhuf ÔÞÂõíkyu ðehíkkÚke ÷zðkLkwt [k÷w hkÏÞwt níkwt yLku íkuÚke
þÂõík fk{ ykðe økE. fnuðkÞ Au fu hk’Lku ¼ws {kt SíkLkkt Mk{k[kh s þºkwLke MkiLÞ þÂõík ¾qçk s Lkçk¤e Ãkze níke.
ÃknkU[kzðk {kxu fkuE Ãkwhw»k Ãký hý {uËkLk{kt Lk çkåÞku. 10. Ãkkt[ ÷k¾Lke ðMkíkeðk¤k fåA Ëuþ{ktÚke 30-35 (ºkeMk-
fåALkkt 30 (ºkeMk) nòhLkkt {kýMkku ðehøkrík ÃkkBÞk ßÞkhu ÃkktºkeMk) nòh ÞkiØkykuyu yk ÞwØ{kt ¼køk ÷eÄku níkku.
fÕnkuhkLkkt 70 (rMk¥kuh) nòhLkk ÷kð-÷~fh{ktLkku {kuxku ¼køk, íkuÚke yk fåA ËuþLkkt íku Mk{ÞLkkt yËT¼qík ¾{ehLkku ÏÞk÷
fåALkkt ðeh ÞkiØkykuLkkt nkÚku fÃkkýku yLku økw÷k{þk fÕnkuhku †eLkkt ykðu Au.
fÃkzkt ÃknuheLku AwÃkkðuþu Sð çk[kðeLku rMktÄ íkhV ¼køÞku. 11. ¾qçkeLke ðkík íkku yu Au fu, þºkw fåALkkt fw¤Ëuðe ©e
yk ÞwØ {uËkLk{kt fåALke Sík ÚkE níke. nkh Lknkuíke ÚkE. ykþkÃkwhkSLkku ½tx [kuhkðe økÞku níkku. Ãkhtíkw íkuLku {kíkkSLkku

1-205
 [{ífkh {¤íkk íku øk¼hkELku [kuhkðu÷ku {q¤ ½tx íkku ÃkkAku
ykÃke økÞku yLku ®MkÄw sELku íkuýu íÞktÚke {k ©e ykþkÃkwhkLkkt
{trËh {kxu çkeòu ÃkkuíkkLke økwtLkuøkkheLke ÞkËLku ¼w÷ðk {kxu
¼ux {kufÕÞku.
Íkhk zwtøkhLke nk÷Lke ÂMÚkrík
Íkhku zwtøkh 6-7 rf.{e.Lkkt ½uhkðk{kt ÃkÚkhkÞu÷ku Au, suLke
Ÿ[kE Mk{wÿÚke 1200 Vqx suðe nþu yLku yíÞkhu yk Ãke¤k
ÃkíÚkhLkkt ¾zfku{kt Ãkw»f¤ «{ký{kt Íkze Qøke Lkef¤e Au.
ÍkhkLke ÷zkE{kt ÷kuneLke LkËeyku ðne níke yu{ fnuðkÞ
Au yLku ÍkhkLkkt zwtøkhkuLke yLkuf xufheyku yLku ¾eý íku{s MkÃkkx
{uËkLk Ãkh ßÞkt nkÚk Lkkt¾ku íÞkt {wêe{kt huíkeLku çkË÷u nkzfktykuLkku
¼qfku s ykðu Au yLku zwtøkh ÃkkMku ykðu÷k fwðk{kt Ãký nòhku MkiLÞLkkt
nkz ®Ãkshku {¤e þfu yu{ yksLke íkkhe¾{kt Au. õåA hkßÞLkkt
AwÃkkÞu÷k nrÚkÞkhku Ãký zwtøkhkuLke ¼u¾zku{kt Ãkzâk nkuÞ yu{ {kLke
þfkÞ Au, íkuÚke yk ÞwØLke ¼ÞkLkfíkkLkku ÏÞk÷ ykðu Au.
ðeh ÷k¾kSLkku Ãkkr¤Þku rðtòý{kt Aíkuze çktÄ Au. ßÞkhu
Íkhk zwtøkh Ãkh þneË M{khf ykðu÷wt Au. yk M{khfu fåA RríknkMk
Ãkrh»kË îkhk R.Mk. 1992Úke Ëh ð»kuo {køkþh MkwË-12Lkkt hkus
Ãkqò íkÚkk nðLk fheLku þneËkuLku ytsr÷ ykÃkðk{kt ykðu Au. E.Mk.
1992{kt fåA RríknkMk Ãkrh»kËLkkt «{w¾ íkhefu yk ÷¾Lkkh
níkk íÞkhÚke yk þw¼ fkÞoLkku ykht¼ fhðk{kt ykÔÞku Au. su nðu
1-206
Ëh ð»kuo yk fkÞo Mkíkík ÚkkÞ Au. ßÞkt MkwÄe Íkhku zwtøkh Au íÞkt MkwÄe
yk fkÞo [k÷íkwt hnuþu yuðe {Lku ykþk Au.
ÍkhkLkkt ÞwØ{kt þneË ÚkÞu÷kLkkt M{khfku
¼ws{kt y¾tz hk{ÄwLk ÃkkMku, çku þneËkuLkkt Ãkkr¤Þk Au. (íkk.
¼ws) ®ðÍký{kt Lkð þneËkuLkkt Ãkkr¤Þk Au. (íkk. yçkzkMkk)
økwtËeÞk¤e{kt yuf þneË Ãkkr¤Þku Au. (íkk. {ktzðe) ÃkeÃkhe{kt [kh
Ãkkr¤Þk Au. (íkk. {ktzðe) {kuxk ykMktçkeÞk{kt yuf Ãkkr¤Þku. (íkk.
{ktzðe) Mk{k ½ku½k{kt yuf Ãkkr¤Þku (íkk. {wÿk) Lk÷eÞk{kt yuf
Ãkkr¤Þku. (íkk. yçkzkMkk) Lkhk{kt ºký Ãkkr¤Þk. (íkk. ÷¾Ãkík)
økwLkuhe{kt çku Ãkkr¤Þk. (íkk. ÷¾Ãkík) yfhe {kuxe{kt çku Ãkkr¤Þk Au.
yk WÃkhktík ¼z÷e, [wLkze, fuhk, LkkLkkhunk, {kuxk hunk,
{w½kLk, ZuZze, ÷Vhk, {kuxk çktËhk, rðßÞkMkh ðøkuhu fåALkkt swËk
swËk økk{ku{kt Ãký þneË M{khfku Ãkkr¤Þkf zuheLkkt YÃk{kt ykðu÷k
Au. íku{s nòhku MkirLkfLke íkku fkuE rLkþkLkeyku Ãký LkÚke hne.
yk{ òuðk sEyu íkku ÍkhkLkkt ÞwØ{kt fåAu ½ýwt çkÄwt
¾kuÞwt Au.
Mkt˼o : 1. ‘‘fåA òu fwhwûkuh Íkhku’ ÷u¾f : ðfe÷ ÷k÷S LkkLkS frð. 2.
{khwt ÃkkuíkkLkwt MktþkuÄLk Íkhk Ãkh sELku.
E-2, ríkYÃkrík MkkuMkkÞxe, Mðk{eLkkhkÞýLkøkh,
økhçke [kuf, swLkkðkMk, {kÄkÃkh-370020, íkk. ¼ws-fåA.
{ku. 9879081458
 sÞtík ¾ºkeLku þíkkçËe ð»kuo Lkkxâktsr÷ : Äq¤Lkku Mkqhs
Mk{Úko ðkíkkofkh sÞtík ¾ºkeLkwt yk þíkkçËe ð»ko Au.
økwshkíke xqtfe ðkíkkoLkk RríknkMk{kt ykÄwrLkfku ÃkqðuoLkk ykÄwrLkf
íkhefu LkkUÄÃkkºk MÚkkLk Ãkk{u÷k ¾ºkeLkk Mk{økú ðkíkkoMksoLk rðþu
þkuÄÃkºk ðk[Lk fu yÇÞkMk-Mkºk-rþrçkh ÚkkÞ íku íkku òýu YZe ÚkE
Ãký LkufrË÷ RLMkkLk, «ríkçkØ Mksof yLku Wå[kþÞe f÷k{qÕÞkuLkkt
Mkns ykrð»fkhYÃk Mkso f ArçkLkw t Mkso L kkí{f ykf÷Lk
MkkrníÞ«u{e ¼kðfkuLku {kxu {kuxe Mkt«krÃuík. ßÞtík ¾ºkeLke
ÔÞÂõík{¥kk yLku «rík¼kLku LÞkÞ ykÃku yuðk Lkkxâ MksoLk {kxu
íku{Lkk MkwÃkwºk yLku ‘fåA r{ºk’Lkk íktºke feŠík ¾ºke ykrËLke «rMkØ
LkkxõÞfkh Mkíkeþ ÔÞkMk MkkÚkuLke ÷ktçke çkuXfku yLku Mkk{økúe Mkt[Þ,
MÚk¤ - ÔÞÂõík rðþu»kLke YçkY {w÷kfkíkkuLku ytíku - V¤MðYÃku ‘Äq¤Lkku
Mkqhs’ LkkxfLkwt MksoLk ÚkÞwt. MkwrðrËík Au fu ‘fkLík’Lkk SðLk Ãkh
ykÄkrhík Lkkxf ‘s¤Lku ÃkzËu’Lkk MksoLk yLku «Þkuøk îkhk Ãktrzík
ÞwøkLkkt «ríkrLkrÄ frðLku {t[MÚk fhe Lkkxâfkh Mkíkeþ ÔÞkMku økwshkíke
MkkrníÞLke {qÕÞðkLk Mkuðk fhe Au.
ßÞtík ¾ºke yux÷u {kºk ðkíkkofkh ßÞtík ¾ºke yu{ Lknª.
fåA «ËuþLku ÷økíke ðkíkkoykuLkk Mksof íkhefu íku{Lku yku¤¾ðk yLku
fåALkk ÃkrhðuþLku ÷økíke ðkíkkoykuLke Ãkrh[Þkí{f rððu[Lkk fhe
íku{Lku {kºk ðíkLk «eríkLke £u{{kt {Ze Ëuðk yu Ãký MksofLku yLÞkÞ
fhðk çkhkçkh Au. ðkíkko ûkuºku {kuÃkktMkk yLku rð[kh {k{÷u {kfoMkÚke
«¼krðík yk Mksof ÃkkMku ðirïf [uíkLkk yLku AuðkzkLkk {kýMk
«íÞuLke rLkMkçkík níke. þíkkÂçË ð»kuo ðkíkkofkh íkhefuLke AkÃk WÃkMke
ykðe yu Mðk¼krðf økýeyu Ãký økwshkíke MkkrníÞfkhkuLke
ÃkhtÃkhk{kt ßÞtík ¾ºkeLke Mkk{krsf «ríkçkØíkk íku{Lku {wêe Ÿ[uhk
{kLkðe íkhefu Lkku¾k-yLkku¾k íkkhðu Au. {wtçkE{kt íkçkeçke íkhefu
M÷{ rðMíkkh{kt Ëðk¾kLkwt [÷kðíkk ßÞtík ¾ºke Mkk{krsf
rð»k{íkk, y¿kkLkíkk, y¼kð yLku hkuøk{kt Mkçkzíkk {kLkðkuLku {kºk
ðkíkko {kxuLke Mkk{økúe íkhefu ¾Ãk{kt ÷uíkk LkÚke Ãký íkçkeçk íkhefuLke
ykðf yLku SðLk s Ãkerzíkku «íÞu ¾[koE òÞ Au. y¼kðøkúMík
þkur»kík - Ãkerzík {wtçkELkk ÍqtÃkzÃkèeðkMke nkuÞ fu {ktzðeLkk ¾khðk,
ðkíkkoLke Mkk{økúe {kºk LkÚke Ãký ßÞtík ¾ºkeLkk SðLk«ð]r¥kLkku
yr¼LLk ytþ Au. «òfeÞ rLkMkçkík yLku Mk{Mkk{rÞf hksfeÞ
òøk]rík-økríkrðrÄ{kt Mkr¢ÞíkkÃkqðofLke Mkk{u÷økehe ðkíkkofkhLkk
çknwykÞk{e ÔÞÂõíkíðLkk Ãkrh[kÞf Au. sÞtík ¾ºkeLkk Mk{økú
ÔÞÂõíkíðLku MkðkOøke LÞkÞ ykÃkðkLkk MksoLk Ãkwhw»kkÚkoLkwt MkV¤ ‘Äq¤Lkku
Mkqhs’ Lkkxf YÃku «kÃík ÚkkÞ Au.
Lkkxf{kt {wÏÞ Ãkkºk ßÞtík ¾ºke WÃkhktík Ãkkt[Úke A
ÔÞÂõíkykuLkwt Lkxð]tË Au, su{kt çku Þwðíkeyku Mkk{u÷ Au. «kht¼u s
«Þkuøkþe÷ Lkkxâ yr¼øk{Lkku Ãkrh[Þ ykÃkíke LkkUÄ {¤u Au fu yk
Lkkxâð]tË{ktLkk f÷kfkhku Lkkxf{kt ykðíke yLÞ ¼qr{fkyku
yLkwfq¤íkk yLkwMkkh fhþu. «Míkwrík yr¼LkÞLke yMkhfkhfíkk
1-207
- zkp. ÞkuøkuLÿ Ãkkhu¾
Mkt˼uo á~Þ ÃkrhðíkoLk ð¾íku Ãkkt[Úke A ÔÞÂõíkykuLkk ð]tË {kxu
ÃkzfkhYÃk ÃkrhÂMÚkríkyku Lkkxf{kt ykðíke òÞ Au. yLkwfq¤íkk
yLkwMkkh ¼sðýeLke {kuf¤kþ yLku Ãkkºk ðirðæÞ {t[ Ãkh sux÷wt
ÃkzfkhsLkf çkLke þfu íkux÷wt s hMk«Ë yLku Lkkxâkí{f çkLkðkLke
Mkt¼kðLkk yk Lkkxf ÃkkuíkkLkk{kt Mk{kðeLku çkuXwt Au.
‘Ãkqðkoñ’ Lkk{u «Úk{ ytfLkku «kht¼ ¾qçk hMk«Ë heíku
LkkxâMksoLk MkkÚku ¼kðfLku Mktzkuðu Au. «ÞkuøkLku æÞkLk{kt hk¾eLku s
«íkLkwt MksoLk ÚkÞwt nkuðkÚke f]rík{ktÚke ÃkMkkh Úkíkku ðk[f-¼kðf
rLkíkktík «uûkf nkuðkLkwt yLkw¼ðu Au. «Úk{ktfLkk «kht¼u s çkeze-
rMkøkkhuxLkk Äw{kzk yLku Ãk¥kkLke h{ík [k÷w nkuÞ yuðwt á~Þ ykðu
Au. Lkxð]tËLkk MktðkËkuÚke ßÞtík ¾ºkeLkk SðLk ykÄkrhík LkkxfLke
¼sðýe ÚkðkLke Au yu{ MÃkü ÚkkÞ Au. Lkkxf h[ðkLke MksofLke
{Úkk{ý, {tÚkLk yLku {tÚkLkLke ðkíkLkku íkkøk ¼kðfLku ykMðkË
heíku {¤u Au. ßÞtík ¾ºke ÔÞðMkkÞu Ëkfíkh, þku¾ rË÷hwçkk
ðøkkzðkLkku yLku ÔÞMkLk çkeze-rMkøkkhuxLkwt, yk ºkýuÞ çkkçkíkku
{kE{Úke ËþkoððkLke hnuþu. yuðku Lkxð]tËLkku MktðkË Mksofu þkuÄu÷ku
MksoLkkí{f WÃkkÞ Au. ònuh{kt çkeze-rMkøkkhux Ãkeðk Ãkh fkÞËuMkhLkk
«ríkçktÄLkwt rðÎLk LkkxfLku Lkzu Lknª yuLke Mkns Mk¼kLkíkk Ãkqðof
÷uðkÞu÷e fk¤SÚke «MíkwríkLke økwýð¥kkLku {k{÷u Mk{kÄkLk fhðwt
Ãkzu yuðwt sýkíkwt LkÚke. htøk{t[, «fkþ ykÞkusLk yLku Mktøkeík
MknkÞÚke Mksof ½ýe çkkçkíkkuLke MkV¤-f÷kí{f hsqykík {kxu Ãkqhíke
þõÞíkkLkwt rLk{koý fhu Au. MkqºkÄkh-htøk÷e ykrË «Míkwrík «ÞwÂõíkLkk
sqLkk fer{Þk fhíkkt Lkðk «ÞkuøkYÃku ÷kufMkkrníÞLkk MðYÃk nu÷k
økkðkLke ÃkkºkkuLke RåAk yLku økkðkLke þYykíkÚke {wÏÞÃkkºk ßÞtík
¾ºkeLkk SðLk fÚkLkLkku «kht¼ ÚkkÞ Au.
nu... nu÷ku nkt¼¤ku rºk¼wðLkLkk ÷kuf !
nwf{ fhku íkku y{u økkÞU Azu [kuf !... {khku nu÷ku...
MkÃxuBçkhLke [kuðeMk{e Lku ykuøkýeMku Lku Lkð
zkøkxh nehS ½u÷kLku íÞkt {wtÿu sLBÞku Sð... {khku nu÷ku
ßÞtík ¾ºkeLkku sL{, ykX ðhMkLke ðÞu Lkr÷Þk økk{u.
rÃkíkkS nehS¼kELkwt yðMkkLk, ¼qs {wfk{u ¾e{S {k{kLke
{ËË, {wtçkE íkhV «Þký MkwÄeLke ðkík Mk¤tøk Lkð nu÷k MkwÄe ykðu
Au. ‘nu÷ku’ økkðkLkk «[r÷ík ÷Þ-Zk¤{kt «MíkwríkLke ¼kðf-«uûkf
ßÞt í k ¾ºkeLkk SðLkLkk {n¥ðLkkt yt þ ku Ú ke «íkeríkÃkq ð o f ,
íkkËkíBÞÃkqðof Ãkrhr[ík ÚkkÞ Au.{wtçkE {wfk{u yÇÞkMkfk¤
ËhBÞkLkLkku rfMMkku Ëhuf ðÞLkk ¼kðfLku Lkkxf{kt hMkÃkqðof MÚkkÃke
Ëu Au. «MktøkLke hsqykík hMk«Ë heíku ÚkE Au. yuf Þwðíke rLkþk¤{kt
yk[kÞoLku ßÞtíkLke VrhÞkË fhðk økE Au. ßÞtík hkus yu ÞwðíkeLku
xefe-xefeLku òuÞk fhu Au, yuðe VrhÞkË ð¾íkLkku Þwðíke yLku
yk[kÞo ðå[uLkku MktðkË Lkkxâkur[ík MktðkË rLk{koý ûk{íkkLkku Ãkrh[Þ
fhkðu Au. Þwðk{kLkMkLku yLkwYÃk [çkhkrfÞk MktðkËku {wÏÞ Ãkkºk
ßÞtíkLku rðþu Mkhuhkþ ¼kðfLku Ãký hMk sL{u yuðe ¼kðÂMÚkrík 1’’ yk çk[wçknuLkLke ¼qr{fk Mkkhe’ fneLku íkwhtík Ãkkºk ÃkrhðíkoLk
rLk{koý fhðk{kt MknkÞf çkLku Au. MknkæÞkÞe ÞwðíkeLkwt r[ºk Ëkuhðk MkkÄe {t[Lke þõÞíkkykuLkku òýu íkkøk {u¤ðu Au. ‘‘çktøkk¤e MkkzeLku
{kxu hkus ßÞtík íkuLku xefe xefeLku swyu Au, yuðe r{ºk hk{SLke økwshkíke Zçk{kt Vuhðe’ - «íkeríksLkf Ãkkºk rLk{koý{kt yr¼LkÞ
Mkkûke ÃkAe yk[kÞo yLku Þwðíke ¾wþ ÚkkÞ Au. yuðe «Mktøk Mk{kÃkLk- Mkk{ÚÞo Ãkwhðkh fhðkLke íkf yr¼LkuºkeLku {kxu MkòoÞ Au.
ûký MkwÄe{kt ßÞtík ¾ºkeLkk r[ºk þku¾Lkku Ãkrh[Þ ¼kðfLku ÚkE çk[wçknuLk - sÞtík ¾ºkeLkk ÃkkºkkuLkwt rLkYÃký ÞÚkkíkÚkk MðYÃku
òÞ Au. ßÞtíku yu ÞwðíkeLkwt r[ºk ËkuÞwO íku þk¤kLkk LkkurxMk çkkuzo Ãkh ÚkÞwt Au. yk Ãkkºkku htøk{t[Lkk y÷øk-y÷øk ¾qýuÚke çktLku Ãkkºkku
{qfðkLkwt Lk¬e fhe yk[kÞo ykðe VrhÞkËku ÷ELku Lknª ykðkLkwt îkhk ðt[kíkk nkuÞ yLku «fkþ ykÞkusLk ðzu íkuLke «Míkwrík ÚkkÞ
fne ºkýuÞLku hðkLkk fhu Au. ÃkAeLkk á~Þ MkkÚku yLkwMktÄkLk h[íkk íkuðe «Míkwrík yMkhfkh Lkeðzu. çk[wçknuLkLkk yÕÃkSðe Ãký MLkunkÿ
nu÷k ykðu Au. ¼kðsøkíkLku ÞkuøÞ Mk{Þu, MÚk¤u MktÞkusðk{kt Lkkxâkur[ík Mkt½»ko
fkZe {qõÞk Mkknuçku Lku ¼ªík {wfkðe ¼kík yLku ¢r{f rðfkMkLke Ãkqhíke fk¤S ÷eÄe Au.
r[ºkfkhLke yku¤¾ MkkÚku ¾ºke Úkkíkk ÏÞkík.. {khku nu÷ku... [kh rËðMkLkwt [ktËhýwt, Úki ytÄkhe hkík,
yêkðeMkLke Mkk÷ {ktne yu {urxÙf Úkkíkk ÃkkMk, çk[wçknuLk íkku [k÷e LkeféÞkt AkuzeLku Xfhkík
ÃkktºkeMku zkøkxh ÚkE òíkk Mkuðk fuhe ÃÞkMk... {khku nu÷ku .... {khku nu÷ku..
òuE þfkþu fu ¼kíkeøk¤ SðLkLkk ðirðæÞLku ËkuZ-çku f÷kfLke ð[Lk ÷eÄw’íkwt Ãknu÷uÚke fu ðhòu {khe çknuLk
«Míkwrík{kt þõÞ çkLku íku heíku yk÷u¾ðkLkwt yLku yðíkkhðkLkwt Lkkxâ¢{ ¼ÛÞkt Lknkuíkkt Íðuh íkkuÞu hkÏÞwt yuLkwt fnuý... {khku.
fhðk{kt nu÷kLke MknkÞfíkk MkkÚkof Lkeðzu ßÞtík ¾ºkeLkk ÔÞÂõíkíðLkk yLkufrðÄ Ãkrh{kýku Au.
Au. 1935{kt zkìõxh ÚkE [qfu÷k çk[wçknuLkLku ykÃku÷ ð[Lk {wsçk íku{Lkk Lknª
1935{kt zkì õ xh ÚkE [q f u ÷ k AÔðeMk ð»koLke ðÞLkk ßÞtík ¾ºkeLke Mkuðk ¼ýu÷kt yuðk çknuLk, ÍðuhçknuLkLku íkuyku
AÔðeMk ð»koLke ðÞLkk ßÞtík ¾ºkeLke Mkuðk fuhe ÃÞkMkLkku yLkw¼ð hk{S MkkÚkuLkk Ãkhýu Au. ‘‘Íðuh Mkk[wt Íðuhkík’ fneLku
fuhe ÃÞkMkLkku yLkw¼ð hk{S MkkÚkuLkk MktðkËku{ktÚke ðÄw Mk½Lk heíku yLkw¼ðkÞ Mkso f u ¾ºkeLkku Mkt M kkh Mkt ð khLkkh
MktðkËku{ktÚke ðÄw Mk½Lk heíku yLkw¼ðkÞ Au. Au. ÍqÃt kzÃkèe{kt íkçkeçke Mkuðk yLku ík{k{ SðLkMktrøkLke íkhefu íku{Lkku Wr[¥k {rn{k
ÍqtÃkzÃkèe{kt íkçkeçke Mkuðk yLku ík{k{ hkuøkLkk {q¤{kt økheçkeLku fkhý¼qík fÞkuo Au.
hkuøkLkk {q¤{kt økheçkeLku fkhý¼qík økýíkk økýíkk ¾ºkeLkk ®[íkLkþe÷ yLku ÃkAeLkk á~Þ{kt Mktøkeík Mk¼k{kt çkzu
¾ºkeLkk ®[íkLkþe÷ yLku «ríkçkØ «ríkçkØ ÔÞÂõíkíðLkku Ãkrh[Þ ÚkkÞ Au. økw ÷ k{y÷e¾kt L ku çkku ÷ kððk {kxu L ke
ÔÞÂõíkíðLkku Ãkrh[Þ ÚkkÞ Au. Ïðkò Ïðkò yn{Ë yççkkMkLkku «ðuþ, sðkçkËkhe Mðefkhíkk ßÞtík ¾ºke ¾kt
yn{Ë yççkkMkLkku «ðu þ , ykŠÚkf ykŠÚkf rð»k{íkk rð»kÞf ðkík[eík, MkknuçkLkk fkhýu s Mktøkeík{kt hMk ÷uíkk ÚkkÞ
rð»k{íkk rð»kÞf ðkík[eík, fk÷o{kfoMkLkku fk÷o{kfoMkLkku «¼kð-WÕ÷u¾, ¾ºkeLkk Au. Ãkqhe ÷økLk yLku rhÞkÍÚke, ¾kt MkknuçkLkk
«¼kð-WÕ÷u¾, ¾ºkeLkk yktíkh-çkkÌk yktíkh-çkkÌk [rhºk rðþu Lkkxâ MksofLke ykþeðkoË Ãkk{u÷k ßÞtík ¾ºke ðkÞkur÷Lk
[rhºk rðþu Lkkxâ MksofLke MksoLkkí{f MksoLkkí{f økrík-rðrÄLke YÃk-hu¾k þe¾u Au. yufktík{kt ðkÞkur÷Lk ðøkkzíkk nkuÞ
økrík-rðrÄLke YÃk-hu¾k rðMíkhíke síke rðMíkhíke síke yuðwt á~Þ yLku íku{Lkku Mðøkík MktðkË, r[ºk-
nkuðkLke «íkerík fhkðu Au. nkuðkLke «íkerík fhkðu Au. MktøkeíkLke yÃkqðo yufíkkLkwt Lkkxâ MksofLkwt
ßÞtík, hk{S yLku Ïðkò ðå[u ËþoLk, ßÞtík ¾ºkeLkk Mksof ÔÞÂõíkíð MkkÚku
Mkktfuríkf ðkík[eík Úkíke nkuÞ yu{ ËkhkuøkkLku sýkÞ Au. ðkMíkð{kt Lkkxâ MksofLkk yiõÞLkwt yLkwMktÄkLk h[u Au. ßÞtík ¾ºkeLkk
íkuyku fåAe ¼k»kk{kt ðkíkku fhu Au yuðku WÕ÷u¾ fåAe çkku÷eLkkt [rhºkktfLk{kt MktÃkqýo íkL{ÞíkkLkk fkhýu s Ãk]. 23 WÃkhLkku MktðkË
MktðkËLke þõÞíkk rLk{koý fhu Au. ßÞtík ¾ºke yLku hk{S (çkfw÷uþ) ykMðkã økã¾tz çkLÞku Au.
ðå[u fåAe MktðkË {wfeLku ßÞtík ¾ºkeLke fåAeÞíkLkk ytþLku hsq ÃkAeLkk á~Þ{kt hk{S WVuo çkfw÷uþ MkkÚkuLkku ßÞtík ¾ºkeLkku
fhðkLke íkf Lkkxâ «Þkuøk ð¾íku rð[khkÞ íkku fåAe «uûkfku Mk{ûk ðkíkko{zt ¤{kt «ðuþLkku «Mktøk Au. {wçt kELkk ðkíkkofkhkuLkk ðkíkko{zt ¤{kt
yu ûkýku rðþu»k heíku rLk¾hu. ðkíkko÷u¾f rMkðkÞ fkuELku «ðuþ LkÚke yuðe çkkËhkÞýLke ðkíkÚke
SðLkLke yíÞtík {n¥ðLke ½xLkkykuLku Lkkxâkur[ík ½kx QXeLku [kÕÞk síkk ßÞtík ¾ºke ðkíkko ÷ELku s {tz¤{kt ykððkLkku
ykÃkðkLkk WÃk¢{{kt s ßÞtík ¾ºkeLkk ÷øLkLke ðkík ykðu MktfÕÃk fhu Au. hkrºk ystÃkk ¼he Au. ðkíkko ÷¾ðkLkku MktfÕÃk Ÿ½ðk
Au.Ãkrù{ fåALkk {kuhsh økk{{kt çk[wçknuLk MkkÚku ÷øLkLke ðkík Ëuíkku LkÚke. Mkðkh Ãkzu Au Lku ßÞtík ¾ºkeLke ðkíkkofk¤Lke Mkðkh Ãkze
nu÷k îkhk {¤u Au. Ãkkt[uf ð»koLkkt ÷øLk SðLkLkku ytík çk[wçknuLkLkk økE nkuÞ Au. ðhMkkË Ãkzíkku nkuÞ yuðe yu hkrºkyu s ‘ð»kkoLke
yðMkkLk Úkfe ykðu Au. MktMkkh{kt hMk Lknkuíkku yuðk çk[wçknuLk ðkˤe’ ÷¾kÞ Au. ðkíkkofkh íkhefuLke þYykíkLku íku{Lke yiríknkrMkf
MktLÞkrMkLke Úkðk {køkíkkt níkkt, Ãký ßÞtík ¾ºkeLkk «u{k¤ ÏÞkrík {wsçk rLkYÃkðk{kt MksofLku MkV¤íkk {¤e Au.
ÔÞÂõíkíðÚke Ãkkt[uÞ ð»ko MLkunÃkqðof MkkÚk rLk¼kðu Au. ‘‘Þwðíke- ÃkAeLkwt á~Þ ¾ºkeLkk Ëðk¾kLkkLkwt Au. ûkÞLkku ËËeo, õÞkhuf ÄtÄku

1-208
fhe ÷uíke Mºke ËËeo MkkÚkuLkku zkì. ¾ºkeLkku MktðkË ßÞtík ¾ºkeLkk
{kLkðíkkðkËe ð÷ý «íÞu ykËh søkkðu Au. økwshkíke MkkrníÞfkhku
õðLk{kt MktðuËLkþe÷íkk ½ýe Ëk¾ðu Au, Ãký SðLk-fðLk çktLku{kt
yÃkqðo MktðuËLkþe÷íkk yLku {kLkðíkkÃkqýo yr¼øk{Úke Mk¼h ßÞtík
¾ºke ðkíkkofkh ¾ºke fhíkkt Ãký yËfuhkt {Lkw»Þ rMkØ ÚkkÞ Au. yu
çkkçkíkLku Qòøkh fhðk{kt Lkkxâ ÷u¾fu Mk{íkku÷ hMk Ëk¾ÔÞku Au.
ÄtÄkËkhe MºkeLkk hkuøkLku {xkzðk {kxu ÃkuLkurMkr÷LkLkku «Þkuøk «Úk{
ð¾ík zkì. ßÞtík ¾ºkeyu fÞkuo níkku yuðe rðøkík Ãký ykðfkÞo WÕ÷u¾
Ãkk{e Au. LkMko-rMkMxh Mkkrðºke «íÞu MknkLkw¼qrík «økx fhu Au. íku
á~Þ{kt Ãký yMkhfkhf ¼sðýeLke ½ýe þõÞíkk hnu÷e Au.
á~Þktíkh çkkË ð¤e f÷k«u{e ßÞtík ¾ºkeLke Mkw«rMkØ
r[ºkfkh y{]íkk þuhøke÷ MkkÚkuLke íkks nkux÷ ¾kíkuLke {w÷kfkík,
y{]íkk þuhøke÷Lke r[ºkf÷kLku ÞkuøÞ Ãkrh«uûÞ{kt {q÷ðLkkh r[ºkf÷k
{{o¿k ßÞtík ¾ºkeLkku Ãkrh[Þ ÚkkÞ Au.y{]íkk þuhøke÷u Ãkkuíku
r[ºkf÷k çkkçkíku fhu÷e LkkUÄÃkkuÚke íkuyku ßÞtík ¾ºkeLku ykÃku Au
íkuðe Mkk[e çkLku÷e ½xLkkyku ÷u¾fu Mkktf¤e ÷eÄe Au. yu s heíku
{wtçkE [kuÃkkxe ¾kíku Mkw«rMkØ Lkð÷fÚkkfkh Mk{hMkux {ku{ MkkÚkuLkk
yiríknkrMkf r{÷LkLkku «Mktøk Ãký ‘nu÷ku’{kt ðýe ÷eÄku Au.
ÃkAeLkk á~Þ{kt ‘‘hk{S, nðu {Lku {wtçkE fXu Au’’Lke ßÞtík
¾ºkeLke yLkw¼qríkLku r{ºk hk{S MkkÚkuLkk MktðkË{kt «íkeríkÃkqðof
ðýe ÷eÄe Au. {wtçkE AkuzeLku ðíkLk fåA{kt ykðu÷k ßÞtík ¾ºkeLkk
MktíkkLkkuLkk Lkk{kuÕ÷u¾ ðk¤k nu÷kÚke ‘Ãkqðkoñ’.. «Úk{ktfLke Mk{kró
ÚkkÞ Au. fw÷ Akuíkuh Ãk]cLkkt rîytfe LkkxfLkk çktLku ytf{kt yLkw¢{u
AºkeMk - [k÷eMk Ãk]ckuLke Vk¤ðýe Mkns Mk{íkw÷k ò¤ðíke MktÞík
yr¼ÔÞÂõík íkhefu òuE þfkÞ.
rîíkeÞ ytfLkwt þe»kof ‘{æÞkñ’ Au. Úkkuzkt ð»kkuo ÃkMkkh ÚkE
økÞk Au. ÍðuhçkkE MkkÚku ðíkLk«erík, Ãkrhðkh «eríkLkkt ËtÃkríkLkk
LkifxâLku «økx fhíkkt MktðkËku Au. {kuxk¼kE ßÞtík ¾ºke {kxu çkezeLkku
zççkku {wfe òÞ Au, íkku ð¤e Akufhkyku Ãký õÞkhuf çkeze Ãkeíkk
ÚkE økÞk Au yuðe Íðuh¼kEyu ykÃku÷e òýfkhe «íÞu, ‘‘¼÷u
Ãkeyu, ykøku Mku [÷e ykðíke ’’ yuðe ¾ºkeLke çkuÃkhðkE Mk{økú
[rhºkLkku {n¥ðLkku ytþ Au.
á~Þ ÃkrhðíkoLk ÚkkÞ Au. økktzw¼kE Lkk{Lkk MðsLk MkkÚku
ðkíkko÷u¾LkLke ðkík{ktÚke ‘¾e[ze’ ðkíkkoLke ðkík ÚkkÞ Au. SðLkLkk
{n¥ðLkk ytþkuLku ykðhe ÷eÄk ÃkAe Lkkxâ Mksof fðLk Ãkh furLÿík
ÚkkÞ Au. ‘¾e[ze’Lkku {kºk WÕ÷u¾ fheLku ÷u¾f yxfe síkk LkÚke.
‘‘¾e[ze’’Lke MksoLk «r¢ÞkLke Lkkxâkí{f hsqykík Äkhe yMkh
sL{kðu Au. þtfh þuX yLku ÷¾wzeLkwt Ãkkºk rLk{koý Mk½Lk yr¼LkÞûký
MksoðkLke MksofLke Lkkxâ MðYÃk «íÞuLke rLkíkktík íkfuËkheLkwt ËþoLk
fhkðu Au.
ÃkAeLkk á~Þ{kt zkìõxh ¾ºke yLku ðkíkkofkh r{ºk çkfw÷uþ
(hk{S)Lkku xur÷VkurLkf MktðkË Wíf]ü {iºkeLkku Ãkrh[kÞf çkLku Au.
{wtçkELkk Mksofku îkhk Úkíkk ðkíkko MktÃkkËLk{kt, ‘‘çkfw÷uþLke ðkíkko
Lknª íkku {khe ðkíkko Ãký Lk AkÃkðe’’ yuðku íkkh fhðk íkíÃkh Úkíkk
ßÞtík ¾ºke r{ºk {kxu MkkrnÂíÞf «ríkck síke fhðk íkiÞkh ÚkkÞ
1-209
Au. yu ðkík MkÓËÞ ¼kðfLku MÃkþeo òÞ íku heíku yk÷u¾kE Au.
økw÷kçkËkMk çkúkufh rðþu, ‘‘MkkrníÞ{kt yk Ë÷k÷kuyu íkku ¼khu
íkkhkS fhe Au.’’ yuðk çkfw÷uþLkk yr¼«kÞLke «Míkwíkk yksu
Ãký yux÷e s Au ! MkkrníÞ ðíkwo¤kuLkk MÚkkrÃkík rníkku «íÞuLkku
çkfw÷uþLkku yk¢kuþ Mkðofk÷eLk ÂMÚkrík-MÚkkÃkfíkkLkk rLkËuoþ íkhefu
òuE þfkÞ.
Ëðk¾kLkk{kt s VkuLkLkwt á~Þ Ãkíku fu íkhík Úkkuzk Akufhkt ½Mke
ykðu Au. Ëzku ÷uðk ykðu÷k Akufhktyku yLku yLÞ Þwðf-Þwðíke
MkkÚku fkuE rðrþü yLkw¼ðLke ðkík íkhefu ½u÷ku «kýSðLkLke ðkíkko
‘Äkz’ WÕ÷u¾kÞ Au. íÞkt yuf ËËeoLkku «ðuþ ÚkkÞ Au. íkçkeçk -
ðkíkkofkh W¼ÞkLkw¼qríkLkwt rðh÷ yLkwMktÄkLk ÚkkÞ Au. zkìõxh ßÞtík
¾ºke ËËeo {LkSLku çkeze ÃkeðkLkku ykøkún Ãký fhu Au ! á~Þkht¼u
Ëzku ÷uðk ykðu÷k Akufhkyku MkkÚku ¼kh ðøkhLkk ¾ºke á~ÞkLíku
{LkS MkkÚku çkeze Ãkeðk Ãký íkiÞkh ! {wÏÞ ÃkkºkLkk yLkufhtøke
ÔÞÂõíkíðLku swËk swËk Ãkrh{kýku{kt WÃkMkkððk{kt ykÔÞwt Au.
zkì. ßÞtík ¾ºkeLke rLkMkçkík ÃkqðofLke hksfeÞ økríkrðrÄ
‘fåAe «ò Ãkrh»kË’Lku fkUøkúuMkLkk yuf yuf{ YÃku ¼u¤ðe ËuðkLkk
Mkt{u÷LkLkku rðhkuÄ fhíkk ¾ºke, MkwçkkuÄ ðfe÷ ykrËLkk WÕ÷u¾ku
çkkËLkk á~Þ{kt Lkkðr÷ÞkLke ÞkË{kt Íqhíke ¾khðýLkwt økeík yLku
y[kLkf ¾khðkykuLkku hzðkLkku yðks ykðu Au. ¾khðk hk{S,
Lkkhý, rþðS ykrËLkk ðkMíkrðf Lkk{ku yLku íku{Lku Úkíkk yLÞkÞ
Mkk{u íku{Lku Mkt½çk¤ {kxu, ÷zkE {kxu «urhík fhíkk ¾ºkeLke Lkuík]íð
þÂõíkLkku Ãkrh[Þ ÚkkÞ Au. ¾khðkykuLku þuX ÃkkMkuÚke ÞkuøÞ ð¤íkh
yÃkkðeLku Mkt½»ko{kt MkV¤ Úkðk Aíkkt ¾ºkeLkk W{uËðkh fu. xe.
þkn [qtxýe nkhe òÞ Au. ßÞtík ¾ºkeLkwt {uËLkeLku MktçkkuÄLk Ãký
Lkkxâkí{fíkkLku WÃkfkhf MktÞkusLk ÃkkBÞwt Au.
1857Lkk çk¤ðkLke þíkkçËe Wsðýe ð¾íku ‘{tøk¤ Ãkktzu’
rðþu rðãkÚkeoykuLku ¾ºke Lkkxf ÷¾e ykÃku Au. ¾ºkeLkk Mk{økú
fÚkLk{kt LkkxfLkku WÕ÷u¾ Mkíkeþ ÔÞkMku hMk«Ë ð¤ktf Mkktf¤e ÷eÄku
Au. {Lkw ÃkktÄe, økkiík{ þ{ko suðk ¾ºkeLkk Mksof r{ºkkuLkku WÕ÷u¾
Ãký ßÞtík ¾ºkeLkk SðLkLke yiríknkrMkf rðøkíkkuLku þõÞ íkux÷k
Mk{kðe ÷uðkLke MksofLke «k{krýf {Úkk{ýLkku Ãkrh[Þ ykÃku Au.
‘‘økkufw¤ xe nkWMk’’ {ktzðeLkwt MÚk¤ yksu Ãký ßÞtík ¾ºkeLke M{]rík
Mkk[ðe çkuXwt Au.
1963 rð÷uÃkk÷u{ o kt MkkrníÞ Ãkrh»kË yrÄðuþLk xkýu [tÿfkLík
çkûke, {ÄwhkÞ, VkuVr÷Þk, Mkhkus ÃkkXf, rþðS ykþh, ½Lk~Þk{
ËuMkkE ykrËLke MkkrníÞ Ãkrh»kË «íÞuLke ‘‘ykWx MkkEzh’ suðe
íkífk÷eLk ÷køkýe Ãký [kuxËkh MktðkËku îkhk ÔÞõík ÚkE Au.
á~Þ çkË÷kÞ Au, MkkÚku SðLk Ãký Ëðk¾kLkwt çkhkçkh [k÷íkwt
LkÚke. su ¾khðkyku {kxu Lkuík]íð ÷E ÷zâk íku{ýu ÿkun fÞkuo. yu{Lkk
s ðkuzo{kt ¾ºkeLku [qtxýe{kt nhkÔÞk, Aíkkt rLkhkþ Úkíkkt LkÚke.
SðLk{kt Mkt½»koLku ykðfkhe ÷zðkLkku rLkÄkoh fhu Au.
ÃkAeLkk á~Þ{kt çku nu÷k{kt hksLkerík yLku Mðíktºk ÃkûkLkk
rðsÞLkku WÕ÷u¾ Au. ¼kðÃkrhðíkoLk {wsçk ÍzÃkÚke Ãk÷xkíkwt á~Þ
yLku ‘nu÷ku’ îkhk zkì. ¾ºke fuLMkhLkku ¼kuøk çkLÞkLkwt fYýøk¼o Mkq[Lk
ÚkkÞ Au. Ë{f yLku çkeS íkhV ÓËÞLkk ¾qýu {kLkð{kºk «íÞuLke ËËeoyku
zkì. fkuXkhe, zkì. çkkuŠsÍ MkkÚkuLkk rLkËkLk rð»kÞf MktðkË{kt «íÞuLke yLkLÞ rLkck Mkk[ðeLku çkuXu÷k ¾ºkeLkku {LkS, ÄtÄkËkhe
Ãký [rhºk LkkÞfLke ¾w{khe. fåAeykuLke yríkrÚk ÃkhkÞýíkk {wsçk Mºke íkÚkk Mkkrðºke suðk Ãkkºkku MkkÚkuLkku rLkMkçkík ÃkqðofLkku Lkkíkku.
hkuøkLku Ãký ykðfkhðkLkku WÕ÷u¾ ¾ºkeLkk çkuÃkhðk, rstËkËe÷ {ktzðeLkk ¾khðkyku «íÞuLke òøkhwfíkk yLku hksfeÞ Mkr¢Þíkk
ÔÞÂõíkíðLkk Ãkrh[Þ íkhefu LkkUÄÃkkºk W{uuhý Au. íkÚkk fwxwtçk«erík, ðíkLk«eríkLke yLkufrðÄ ykÞk{ku{kt Z¤u÷e, Ãkrík,
økktXu økktXu Vu÷kÞu÷wt fuLMkh ðfÞuo òÞ r{ºk, r[ºkfkh, ðkíkkofkh, Mktøkeíkfkh, [¤ð¤fkh yLku ðíMk÷
¾ºkeLku ftE ®[íkk Lknª yu SÔÞu {ÍkÚke òÞ... {khku. rÃkíkkLke AçkeLkwt Lkkxâ rLk{koý fhðk{kt Mkíkeþ ÔÞkMkLku LkkUÄÃkkºk
ÍðuhçkkE - ßÞtík ¾ºkeLkku yufktík MktðkË ‘Íðuh {Lku fuLMkh MkV¤íkk {¤e Au. ßÞtík ¾ºkeLkk SðLk¢{Lku MÚk¤, Mk{ÞLke
Au !’Lke ûký MkwÄe ÃknkU[íke MktðuËLk Äúwòhe yLku çkk¤fkuLku Ãkheûkk ykLkwÃkqŠð {wsçk Zk¤ðk{kt «Mktøk økqtÚkýeLkwt ykÞkusLk fhíke ð¾íku
Ãkqhe ÚkkÞ ÃkAe sýkððkLke MkktMkkrhf Mk{sý ÃkkA¤ AwÃkkÞu÷e hMkûkrík Lk ÚkkÞ yLku [rhºk Arçk ¾trzík Lk ÚkkÞ íkuðku «Mktøk «ðkn,
ÔÞÚkk. ÍðuhçkkELkk Ãkkºk {kxu ÃkzfkhYÃk yr¼LkÞûkýku Mksuo Au. LkkxÞLku yLkwYÃk ¼k»kkr¼ÔÞÂõík îkhk þõÞ çkLÞku Au.
yuf ÃkAe yuf á~Þktíkh{kt fwxçtw k-ðíMk÷ rÃkíkk ßÞtík ¾ºkeLkku nehS, {kfoMkÚke «¼krðík f{oþe÷ ßÞtík ¾ºkeLkk ònuh SðLkLke
Síkw ykrË Ãkwºkku MkkÚku MktðkË. ðufuþLk{kt Ä{k[fze {[kðíkk çkk¤fku økríkrðrÄ ykrË ‘«òr{ºk’, ‘rnLËwMíkkLk’ Ãkºkku, Ïðkò, zktøku,
{kxu ðkíMkÕÞÃkqýo yr¼øk{ yLku LkkxfLku «kÃík Úkíke MktðuËLkþe÷ ykÍ{e, yr¼Lkuíkk çk÷hks ykrËLkk WÕ÷u¾ku ‘nu÷ku’ îkhk MktÞík
Ãký MkSðe n¤ðkþ. nu÷ku ykðu Au : heíku ÔÞõík fhe ÷u¾f yrík«MíkkhLkk òu¾{Lku rLkðkhe þõÞk Au.
Ãkezk ðÄíke, økktXku ðÄíke, òýu ¾ºke íkkuÞ «Míkwík «íkLke ÞkuøÞ «Míkwrík - ¼sðýe ÚkkÞ yu s Lkkxâ h[LkkLke
çknkh nMku Au, ÂMÚkh hnu Au, ytíkh yuLkwt hkuÞ.. {khku... MkkÚkofíkk yLku ßÞtík ¾ºkeLku þíkkçËe ð»kuo Mkk[e Lkkxâktsr÷.
Mðøkík çkçkzu Au ßÞtík ¾ºke ykLktË yu s SðLkLkwt Mkk[wt
«u{ rLkðkMk, {w. fkuxzk (s) 370605,
MðYÃk. hrþÞk{kt Mkkhðkh {kxu VktVkt {khðk LkÚke yuðku {¬{
íkk. Lk¾ºkkýk, rs. fåA-¼qs.
rLkÄkoh fhu Au. RÃxkLkk r{ºkkuLku ÷eÄu yLkkMÚkk Ãkwü çkLku÷e Ãký
{ku. 9427903536
ykLktË MðYÃk f]»ý«erík íkhV ð¤u÷wt {Lk yLku ðk÷SLkku «ðuþ.
‘ykLktËLkwt {kuík’ ðkíkkoLkku LkkÞf ðk÷S íkká~Þ ÚkkÞ Au.‘÷kuneLkwt
xeÃkwt’ ðkíkkoLkku LkkÞf ‘nwt ík{khku çku[h’ ! fneLku «økxu Au. ‘‘íku{s
økrík yLku æðrLk’’ ðkíkkoLke LkkrÞfk fMíkqhLkwt ykøk{Lk íkku ytík íkhV
ÄMk{Mkíkk LkkxfLkk r¢ÞkðuøkLku yËT¼qík htøk ykÃku Au. (‘{kuhsh’
økk{Lkk Ãkrhðuþ{kt h[kÞu÷k yk ðkíkko ‘íkus, økrík yLku æðrLk’Lkwt
ÃkXLk yk yÇÞkMk÷u¾ ÷¾Lkkhu ‘{kuhsh’ økk{{kt s fhu÷w tAu.)
yLku Lkkxâfkh ßÞtík ¾ºkeLke ðkíkkoyku{kt yk[{LkÃkqðof Vhe ð¤u
Au. ‘¾hkt çkÃkkuh, ‘rMkrçk÷’ ykrËLkk ÃkkºkkuLke Sðtík «Míkwrík
ÚkkÞ Au.
suXkfkfk yLku zkì. nrhÞkLkku «ðuþ ÚkkÞ Au. zkì. nrhÞkLku
¾ºke ÃkkuíkkLkwt Ëðk¾kLkwt MkkUÃku Au. yuf ÃkiMkku Ãký ð¤íkh ÷eÄk
ðøkh zkì. sÞtík ¾ºkeLkk {kLkðíkkðkËe, MkuðkrLkc ÔÞÂõíkíðLku
Wòøkh fhíkku rþh{kuh «Mktøk yLku ytíku Ãk¥kkLke h{ík çkkS
økkuXðkÞ Au. þhË, Lkkhý ykrË r{ºkku Ãk¥kkLke h{ík þY fhu.
htøk{t[ Ãkh ytÄkhwt ÚkkÞ yLku íkhík ysðk¤wt Lkkxâkur[ík yLku
ÔÞÂõíkíðLku LÞkÞ ykÃku yuðku LkkxfLkku ytík. òýu rstËøkeLke çkkSLke
AuÕ÷e [k÷ [k÷ðkLke Au. h{ík zÙku ÚkkÞ íku ¾ºke suðk rË÷ VkzeLku
Sðu÷k MksofLku Lk Vkðu. AuÕ÷wt Ãk¥kw Wíkhe òÞ yLku nkÚk{kt Ãk¥kw
£es. rîíkeÞ ytf ¾ºke SðLkøkkÚkkLkku yMíkkñ.
LkkxfLkk ykht¼u Ãk¥kkLke h{ík ytíku h{ík ! rstËøkeLke çkkS
fuLMkh Mkk{u nkheLku Ãký Síkíkk MktðuËLkMk¼h, {kýMkkE yLku
Mkuðkð]r¥kÚke nÞko ¼Þko MksofLke MktðuËLkþe÷ yLkLÞ Lkkxâh[Lkk.
yuf íkhV y{]íkk þuhøke÷, Mk{hMkuxíkk{ku{, çkzu økw÷k{y÷e ¾kt,
çkfw÷uþ suðk f÷kfkhku, çkkirØfku yLku {nkLkøkh {wtçkELke [{f-

1-210
 ½zkýw. þwØ Ehk keyk kk {w Þ rðMíkkh kkMk níkk. kúefky ík kw kMke fÞw. s k ÷rx k{k kMkeyk fn A. íÞk hníke «ò kkhMke
fnuðkýe. yhçke ¼k»kk{kt ‘Ãk’Lku MÚkkLku ‘V’ ðÃkhkÞ Au.
MkqVeÄkhk : økwshkík MkwÄe
E~f : rðï [iíkLÞLkwt fuLÿ®çkËw
yksÚke ÷øk¼øk ykXMkku ðhMk Ãknu÷k rðïÏÞkík MkqVe
hnMÞðkËe frð s÷k÷wrËLk hw{eyu íkuLkk yuf fkÔÞ{kt fnu÷wt :
su ûkýu,
{U {khe «Úk{ «u{fÚkk Mkkt¼¤e,
íÞkhÚke nwt íkkhe ¾kus{kt
¾çkh Lk’íke
fuð¤ ytÄ Au íku ¾kus !
«u{eyku ytíkík: õÞktÞu {¤íkk LkÚke.
íkuyku yuf{uf{kt s nkuÞ Au.
ykðku yîiíkðkËe «u{{tºk fu «u{Mkqºk yksÚke nòh ð»ko
Ãknu÷k MkqVeykuLkk r[¥k yLku [iíkLÞ{kt yðíkÞku.o rðïLke MkÇÞíkkyku
yLku MktMf]ríkyku yu ðkíkLkk Mkkûke Au fu, rðïLkwt su fktE ©uc Au íku
çkÄwt s MÚk¤-fk¤, ¼k»kk-Ä{o, ¿kkrík-òríkLke {ÞkoËkykuLku
yku¤tøkeLku rðïLku ¾qýu-¾qýu ÃknkU[u Au. {kLkðe-{kLkðeLku MÃkþuo
Au, «u{ fu R~f ykðwt s yuf [wtçkf Au. çkÄkLku ykf»kuo Au, çkÄkLku
ykðhe ÷u Au. íkuÚke SçkúkLk, xkøkkuh yLku hw{e rðïLke çkÄe ¼k»kk{kt
ÃknkUåÞk Au. «u{Lkku MktËuþku ÷ELku MkqVeÄkhk yksu rðïLku ¾qýu ¾qýu
ÃknkU[e økE Au. yksÚke MkËeyku Ãknu÷kt ¼khík yLku økwshkík{kt
Ãký yk MkqVe Äkhk ykðe ÃknkU[u÷e. RhkLkLke yuf LkËe (þçËku,
[iíkLÞ, ¼kð, fÚkkyku, R~fLkku ¾w{kh ¼hu÷e LkËe) økwshkík ykðe
ÃknkU[e. òýu fu RhkLkLkwt MkqVe ðkˤ økwshkík{kt ykðeLku yLkhkÄkh
ðhMÞwt. íku{kt ¼ªòíkk Ãknu÷k íkuLke yiríknkrMkf - ¼kiøkkur÷f rðøkíkku
Ãkh yuf Lksh Lkk¾eyu, suÚke íku{ktÚke «økxu÷wt MkíÞ Mk{S þfeyu.
VkhMke MkkrníÞ : íkusMðe LkûkºkkuLkwt ykfkþ
EhkLk yLku ¼khík yðuMíkk yLku ðuË ykÞo MktMf]ríkLkk s çku
Ãkrh{kýku Au. íku{ktÚke s ÍhÚkkuMºk yLku ðuË yuðk çku Ä{kuoLkwt Ãkkuík
½zkýwt. þwØ EhkLkeykuLkku {wÏÞ rðMíkkh ‘ÃkkMko’ níkku. økúefkuyu íkuLkwt
‘ÃkMkeo’ fÞwO. suLku ÷urxLk{kt ‘ÃkMkeoyk’ fnu Au. íÞkt hnuíke «ò
‘ÃkkhMke’ fnuðkýe. yhçke ¼k»kk{kt ‘Ãk’Lku MÚkkLku ‘V’ ðÃkhkÞ
Au. íkuÚke íku{Lke ¼k»kk (ÃkkhMkeykuLke) VkhMke fnuðkýe. yk «ò-
¼k»kkyu rðïLku yMkk{kLÞ Mk{s, MktMfkh, MktMf]rík yLku MkÇÞíkk
ykÃke. rðïLke ¼k»kkykuLkk yLkuf fw¤ku Au, íku{ktLkwt yuf fw¤ ¼khík-
ÞwhkuÃkeyLk Au. yk fw¤{kt VkhMke, MktMf]ík, økúef, ÷urxLk, ytøkúuS,
£uL[ ðøkuhu ykðu Au. yLku nk, yk fw¤{kt çktøkk¤e , rnLËe yLku
økwshkíke Ãký ykðu. yðuMíkk yLku ðuËLke ¼k»kkyku yuf s {kíkkLke
çku Ãkwºkeyku Au. VkhMke MðÞt yuf yuðe LkËe suðe Au, su{kt yLkuf
çkku÷eyku yLku r÷rÃkykuLke Äkhkyku fu Íhýktyku ¼éÞkt Au. VkhMke
¼k»kk-MkkrníÞLkku ¾hku rðfkMk fk¤ Mkk{kLÞ ðtþLkku Mk{Þ (E.Mk.
874-999) níkku. VkhMke frðíkkLkku rÃkíkk YËfe (E.Mk. 884-
941) níkku, su sL{Úke s ytÄ níkku. ßÞkhu yðko[eLk VkhMke
1-211
- Mkw¼k»k ¼è
¼k»kk-MkkrníÞLkku rðfkMk rVhËkuMke íkqMkeyu fÞkuo, fk¤Lkku «ðkn
ðnuíkku [kÕÞku yLku EhkLkLkk íkÏík Ãkh økÍLkðe, MkÕsqf, {kuøk÷,
íki{wh, MkVðe, fk[kh, Ãknu÷ðe ðøkuhu ðtþkuLkku Mk{Þ ykÔÞku yLku
yMík ÚkÞku. yk rðrðÄ Mk{Þ ËhBÞkLk W{h ¾GÞk{, yííkkh,
hw{e, Ehkfe, MkkËe þkrçkMíkhe, níVeÍ, MkLkkE, òB¤, ykiVËe,
ðøkuhu suðk MkqVe MkkrníÞLkk íkusMðe Lkûkºkku [{õÞk yLku søkíkLku
ͤn¤ fhe LkkÏÞwt. ykðk MkkrníÞ-LkûkºkkuLkku WòMk økwshkíke
MkkrníÞfkhkuLkk r[¥k{kt Ãký rÍ÷kÞku. ¼khík{kt - økwshkík{kt þfku,
ûkºkÃkku, økwsohku ðøkuhu suðe yLkuf «òyku ykðe. íku{Lkku ykþÞ
yk¢{ý níkku, ßÞkhu ðuÃkkh-ðkrýßÞ {kxu Ãký Úkkuzef «òyku
ykðe. ynª økÍLke, ½kuhe yLku yiçkf Ãký ykÔÞk. ykuhtøkÍuçk
suðkyu íkku ‘‘økwshkík ¼khíkLkwt yk¼q»ký Au.’’ íku{ Ãký fÌkwt. yk
çkÄe «òyku ynª ykðe n¤e-{¤e, Íøkzâk-«u{ fÞkuo, þeÏÞkt-
þe¾ÔÞwt. çku «òykuLkku MktÃkfo, MktçktÄ yLku MÃkþuo çktLkuLkwt SðLk ðÄkhu
Mk{]Ø çkLkkÔÞwt. yk heíku s VkhMke ¼k»kk-MkkrníÞ økwshkík{kt
ykÔÞk yLku SðLk-[iíkLÞ ðÄw Mk¼h çkLÞwt.
MkqVe : Þkºkk RhkLkÚke økwshkíkLke...
«kht¼{kt íkku rðrðÄ SðLk ûkuºkku{ktÚke VkhMke þçËkuyu
økwshkíke{kt «ðuþ fÞkuo; r{Lkkhku, Ëhðkòu, þhkçk, økw÷kçk, VkLkMk,
{þk÷, çkøke[k, çkhVe, [kufe, [çkqíkhk, nðk÷Ëkh, íkk÷wfku,
rsÕ÷ku, çkûke, y{eLk, ðfe÷, Ëk{kË yLku... ykðk ÃkkLkkyku
yLku ÃkwMíkfku W¼hkÞ íkux÷k þçËku Wíkhe ykÔÞkt. íku rMkðkÞ
¼qr{rð¢ÞÃkºkku, økehku¾íkku, ðrnðx, ÷~fh, Ä{o, f÷k, suðkt
yLkuf þçËku ykÔÞk. rþ÷k÷u¾ku, Ãkkr¤Þkyku yLku «u{{kt Ãký VkhMke
þçËku yLku MkqVe [iíkLÞ Wíkhe ykÔÞwt. ykÃkýu òýeyu Aeyu fu
Lkh®MknLkk Mk{Þ{kt (E.Mk. 1414-1480) økwshkíke ¼k»kkLkwt
{æÞfk÷eLk yLku y¾kLkk Þwøk MkwÄe{kt (E.Mk. 1650) íkuLkwt yðko[eLk
MðYÃk Q¼he ykðu÷wt. íku Mk{Þ çkkË íkku {ehktçkkE, «u{kLktË yLku
siLk frðykuLkkt ÷u¾Lk{kt Ãký yhçke yLku VkhMke þçËku {¤e ykðu
Au. ykÃkýu çku-ºký áüktíkku òuEyu;
òu íkku Lkkøkhk ! þ]tøkkh økkþku, (íkku) íkkt
çkkÃkzk Vsuík Úkkþku. - Lkh®Mkn {nuíkk
hksÃkkx ík{u Akuze hkýkS, ðMkku MkkÄwLku MkkÚk
rð»kLkku ÃÞk÷ku hkýu {kufÕÞku hu, Ëuòu {ehktLku nkÚk; - {ehkt
òu Ãkktzð fwþ¤u ÚkÞk Au Aíkk,
íkku fkihðu ¾kÄe ¾¥kk. - «u{kLktË
WÃkhkuõík ÃktÂõíkyku{kt Vsuík, ÃÞk÷ku yLku ¾¥kk þçËku VkhMke
Au. íku rMkðkÞ þk{¤, «eík{, Äehk, ËÞkhk{, Ë÷Ãkíkhk{ ðøkuhuLkk
MksoLk{kt Ãký yLkuf VkhMke þçËku ykÔÞk. yk þçËkuLke MkkÚku s
MkqVe [iíkLÞ Ãký økwshkíke MkkrníÞ{kt «ðu~Þwt. yuðk ½ýk Ëuþku
yLku MkÇÞíkkyku Au fu suLkkt Ä{o, f÷k yLku MkkrníÞ yuf{uf MkkÚku
yrð¼kßÞ nkuÞ. ríkçkuxLk f÷k-MkkrníÞ{kt su{ çkkiØ «¼kð Au
íku{ s VkhMke fkÔÞku{kt íkMkÔÞwV fu MkqVe ËþoLkLkku «¼kð sçkhku
Au. MkqVe, RM÷k{Lkwt hnMÞðkËe ËþoLk Au. íku{kt þheyk (çkkÌk
rðrÄ-rðÄkLkku)Lku Lknª íkhefk yLku Vfehk (yktíkrhf WÃkkMkLkk)Lkwt
«kÄkLÞ Au. MkqVeLkwt SðLk fuLÿ {Lk yLku çkwrØ LkÚke. Ãký ÓËÞ Au.
MkqVeykuLkku Ä{o rðï«u{ Au yLku íkuyku R~fLke ¼k»kk «Þkusu Au.
íkuyku MkkÄLkkLkku ykht¼ R~fu-{òÍeÚke fhu Au. yLku ytíkík: íkuyku
R~fu-nfefe Ãkh ykðe ÃknkU[u Au. íkuykuLkku ÔÞÂõíkfuLÿe «u{ s
íku{Lku Mk{rü «u{ íkhV Ëkuhe òÞ Au. ½ýk MkqVeLku ði»ýðkuLkk
¼Âõík{køkeoÞ MkkÄLkk Äkhk MkkÚku Mkh¾kðu Au. MkqVeyku - ði»ýðku
çktLku «u{Lku WÃkkMku Au. õÞkhuf íku{Lke ykfktûkkyku yLku «ríkíkeyku
þ]tøkkhhMk îkhk Ãký yr¼ÔÞõík ÚkkÞ Au. y÷çk¥k çktLku{kt Úkkuzkuf
íkkÂíðf ¼uË Ãký ¾hku. MkqVeykuLku ÃkkuíkkLkku «u{-E~f yr¼ÔÞõík
fhðk{kt Mkk{krsf ík{k fu ÔÞÂõíkøkík ÷ßò LkÚke. çkMk íku{Lkku
ykþÞ íkku MÃkü Au;
Mð Aqxu yLku MkðoMð Ãk{kÞ
¾wËe ykuøk¤u yLku ¾wËk ykht¼kÞ...
íku{Lkk r{÷Lk{kt Wífxíkk Au, Ãký rð÷kMk LkÚke, íku{Lkk
rðhn{kt rðhn Au Ãký ¾k÷eÃkku LkÚke. ykðku MkqVe r{òs økwshkíke
«u{-Ä{eo frðíkk{kt Wíkhe ykÔÞku. r«Þík{ yLku r«Þík{kLkk fkÔÞ
rLkr{¥k çkLÞk yLku Ãkh{Lke MkkÄLkk yr¼ÔÞõík Úkðk ÷køke. y÷çk¥k
þçËku íkku {kþqf, r«Þík{k, MkLk{, Mkkfe ¾wþçkku, þhkçk, [wtçkLk,
yÄhhMk, ÷k÷e yLku ò{ suðk s «Þkusíkk. økwshkíke fkÔÞkuLke
WÃk{kyku yLku YÃkfku VkhMke níkk. ykÃkýu rðrðÄ áüktíkku òuEyu :
rË÷ËkhLkk ËþoLk rðLkk çkesw ftE øk{íkwt LkÚke,
Ãkqík¤wt Mk{wt LksËef{kt çkuXk rðLkk øk{íkwt LkÚke. - çkk÷kþtfh
R~fçkkS nfefeLke, fhku íkku íku ¼÷u fhòu;
{økh {kþqf ËwrLkÞkLke {sLkq-÷u÷e MkwfkE Au. - Lkð÷
ykçku nÞkíkeLkk Íhk{kt nw tnðu zqçkLkkh Awt,
yku MkLk{ ! íkwt fh fh{ ! yu hun{íku SíkLkkh Awt. - {MíkkLk
çkLÞku nwt «u{Lkku çktËku, çkeòu Y[u Lk®n ÄtÄku,
fk{fks MkqÍu Lknª, {Lk «u{u {þøkw÷,
íkwt {wts MkwtËh økeíkzwt, nwt ínkhtw çkw÷çkw÷. - zkÌkk¼kE ËuhkMkhe
Mkq¤e WÃkh nMkíkku Mkqíkku !
{LkMkqh ‘yLk÷nf’ çkku÷íkku,
Ëkðku ¾wËkE fhe þõÞku,
íÞkhu nwtVu : {khe MkLk{. - Mkkøkh
Lkk íkkfkík {¤u MkLk{ ! Lkk rfM{ík Ãk÷xkÞ,
f{çkÏík yk swËkE íkku Lk õÞk{íku òíke ! - f÷kÃke
õÞkhuf økwshkíke frðyku VkhMke þçËMk{qnkuLkku WÃkÞkuøk
fhíkk íkku fux÷kf VkhMke þçËku s hk¾íkk. ykÃkýu áüktíkku òuEyu;
¼hkÞk fxkuhk þhkçku hðehkÍe
fhu su{ økwçkkO fhu íku{ økkÍe. - Ãkí¤÷
rsøkhLkku Ëkøk sqLkku Au, rLkhkþkLkku Lk{qLkku Au,
1-212
Mkn MktMkkh MkqLkku Au, Wsz ykþf íkýwt ½h Au. - y{]ík
frð fkLík yLku LkkLkk÷k÷u íkku õðk÷e Ãký ÷¾e :
yuf ßðk÷k s÷u íkws LkuLk{kt,
hMkßÞkuík rLknk¤e Lk{wt nwt Lk{wt,
yuf çkes Í÷u Lk¼{tz÷{kt,
hMkßÞkuík rLknk¤e Lk{wt nwt Lk{wt. - frð LkkLkk÷k÷
íkku siLk Ãkrík ËeÃkrðsÞS suðkyu økÍ÷ ÷¾e. VkhMke{ktÚke
økwshkíke{kt yLkuf yLkwðkËku ÚkÞk. ykLkku ykht¼ fhLkkh níkk
çkk÷kþtfh, su{ýu nkrVsLke økÍ÷ku økwshkíke{kt ykÃke.
økwshkíke MkqVe : EÕ{q÷ f÷k{
yk fk¤{kt {Mík htøkLkk frðyku íkheuf çkk÷kþtfh,
{rý÷k÷, f÷kÃke, rºk¼kuðLk, «u{þtfh yLku Mkkøkh yku¤¾kÞ
Au. økwshkíke{kt yk{Lke yku¤¾ ykøkðe Au yLku MÚkkLk yLkku¾wt
Au. íku{Lkk MksoLk{kt MkqVe-VkhMke þçËkuLku ÷eÄu økwshkíke ¼k»kk-
MkkrníÞ Mk{]Ø çkLÞwt. rMkftËh ÷kuËe (E.Mk. 1489-1517)Lkk
fk¤Úke Äe{u Äe{u «ðuþu÷e VkhMke ¼k»kk yk heíku ðeMk{e MkËeLkk
ÃkqðkoÄ MkwÄe «¼kð Ãkkzíke hne. yk økk¤kLkk yLkuf økwshkíke
MkkrníÞfkhku VkhMke-MkqVe yMkh Lke[u ÷¾íkk hÌkkt. y÷çk¥k íku{kt
íkMkÔðwVLke ŸzkE yLku Ÿ[kE fux÷e íkuLkku sðkçk íkku yk ûkuºkLkk
rðîkLkku s ykÃke þfu. íku{ Aíkkt yuf ðkík rLkrùík Au fu, ÃkkhMke{kt
÷¾kÞu÷wt çkÄwt MkqVe LkÚke íkuðe s heíku yk Mk{Þ{kt VkhMke fu MkqVe
«¼kð Lke[u ÷¾kÞu÷wt çkÄwt s MkqVe ŸzkE yLku Ÿ[kE Ähkðíkwt
LkÚke. fËk[ yu íkVkðík s RÕ{w÷ f÷k{ (çkkirØf fu ÃkktrzíÞÃkqýo
¿kkLk yLku RÕ{-çkkíðeLke (hnMÞ{Þ ¿kkLk) ðå[kuLkku ¼uË Au. {Lk
yLku çkwrØ{ktÚke «økxíkku þçË yLku ÓËÞ{ktÚke «økxíkku þçË y÷øk
nkuÞ Au.
MkqVe íkhefu Ãký yku¤¾kíkku yLku Mðefkhkíkku fçkeh
÷¾u Au;
¾M{ Lk [eLni çkkðhe,
fk fhík çkzkE >
çkkíkLk ÷økLk Lk nkuÞoøku
Akuzki [íkwhkE >>
Mkk¾e þçË MktËuþ ÃkZe
{ík ¼q÷ku ¼kE >
Mkkh «u{ fAw ykih ni
¾kuò Mkku ÃkkE >>
yÚkkoíkT, yhu ËeðkLke íkkhk LkkÚkLku íkku íkwt yku¤¾íke LkÚke
íkkuÞ þuLke çkzkþku {kÞko fhu Au ? [íkwhkELku Akuz, ¼k»kk fu ðkýeÚke
õÞkhuÞ r{÷Lk ÚkðkLkwt LkÚke. Ä{kuoLkk rMkØktíkku yLku þçËku þe¾eLku
¼ú{{kt Lk hneþ. «u{ Mkkh íkku yuf Mðíktºk ðMíkw Au. su{ýu
ytíkhÚke, Mk{økúíkkÚke {køÞku Au íku{ýu ÃkkBÞku Au.
Mke-1105, ‘MkhkÞ’, fk¤ðeçkez,
¼kðLkøkh-2.
VkuLk : 0278-2569815
 MkkrníÞ{kt Mk{ktíkhíkk
yk rLkçktÄLkwt rLkr{¥k Au W{kþth òuþeLkk ËunkíMkøkuo ÚkÞu÷wt
hkrºk òøkhý, frðLke ‘‘Mk{økú frðíkk’’Lku MkÚkðkhu. økktÄe níÞkLke
fkh{e hkºku yk s frðLke ‘‘rðïþktrík’’ yLku rðï frðíkkLkk
Mktøku Mk{kLk yLkw¼qrík ÚkE níke, frðíkkLke þÂõíkLku hkuçkxo rçkúrsMk
‘yu xuMxk{Lx ykuV çÞqrx’ fnu Au. Ãký ykðe fxkufxeLke Ãk¤ku{kt
frðíkk fuð¤ MkkitËÞoLkwt ðrMkÞíkLkk{wt Lknª Ãký ykMÚkkLkku ykÄkh,
rð»kkËLkkt ytÄkhk{kt «fkþLkku Mkúkuík çkLku Au. fkuE Ãký Mkíðþe÷
f¤kf]rík yuf «fkhLkku ‘çkufÚkúMx’ M{]ríkLkku nzMku÷ku ykÃku, yLkuf
Mkt˼kuo yLku M{hýku søkkzu, íÞkhu rðM{ÞsLkf MkkBÞ yLku
Mk{kLíkhíkk ðhíkkÞ. òu Mkkð[uík Lk hneyu yLku ÃkqðoøkúnkuÚke Ãkezkíkk
nkuEyu íkku Ãkrh«uûÞLke rðf]ríkLkku ¼kð hnu Au yLku fþkyu ykÄkh
fu fkhý rðLkk yk ½xLkk{kt yLkwfhý fu WæÄqíkíkk sýkÞ.
rðrðÄíkk{kt yufíkk MkLkkíkLk yLku Mkkðorºkf ËþoLk Au.
«fkþLkwt Ãk]Úk¬hý ÚkkÞ íÞkhu {u½ÄLkw»kLkkt htøk ¼kMku, Ãký íku Au íkku
ÃkkhËþof «fkþ ykðku s yrðÂåALLk MktçktÄ Au ðirïf [uíkLkk
yLku ðiÞÂõíkf «rík¼kLkku. Ãkrhýk{u õÞkhuf õÞkhu r¼LLk r¼LLk
MksofkuLke LkkU¾e LkkU¾e f]ríkyku ðå[u yuðwt yiõÞ fu Mkk{kLÞ MkÄkÞwt
nkuÞ Au fu MÚk¤fk¤Lkk Mkki Mke{kzk ¼qtMkeLku Mk{kLíkhíkk «økxu Au.
ðkÞw{tz¤{kt [uíkLkk MkðoÔÞkÃke Au. Mk{]Ø {kLkð r[¥k [uíkLkk{ktÚke
Mk{kLk rð[khçkes Íe÷u íÞkhu Mk{kLíkhíkk rLk»ÃkLLk ÚkkÞ Au. ðirïf
[uíkLkkLkku ðiÞÂõíkf «rík¼k{kt ykrð»fkh yu ÔÞkÃkf ½xLkk Au.
ykðe ½xLkkLkwt yËT¼qík WËknhý ykÃkýku LkhMkiÞku. yu
õÞkhuÞ MkktrËÃkrLk Mk{k økwhLw kk íkÃkkuðLk{kt fu fkuE Lkk÷tËk, fu íkûkþe÷k
rðãkÃkeX{kt rðãk ÷uðk økÞku níkku ? Aíkkt íkuLke frðíkk{kt ‘‘ðuËku’’
yLku ‘‘WÃkrLk»kËku’’Lkkt íkus rfhýkuLkku Ãkkh LkÚke. ykðwt s
þufMkrÃkÞhLkwt, h¾zu÷ yLku íkkuVkLke rðãkÚkeo, MxuxVzo-yÃkkuLk -
yuðLkLke økúk{h Mfq÷{ktÚke yÄðå[u s QXe økÞku, yLku {nkLkøkh
÷tzLk{kt y÷økkhe h¾zÃkèeyu [ze økÞku. ykuõMkVzo, furBçkús fu
÷tzLk Mk{e ÞwrLkðŠMkxeyku íkuLku Ãkøk Ãký {qfðk Lk Ëu, yu {qfu Ãký
Lknª íku ðkík swËe. Ãký ðirïf [uíkLkk yLku Mk{]Ø fÕÃkLkkLkku yuðku
íkku [{ífkh ÚkÞku fu søkík y[tçkk{kt zqçke økÞwt. [kh MkifkÚkeÞu ðÄw
÷ktçkku Mk{Þ ðeíke økÞku Au. ËwrLkÞk¼hLkk rðîkLkku yLku rðï
rðãk÷Þku, Mkíkík MktþkuÄLk, yÇÞkMk Aíkkt, íkuLke «rík¼kLkku ÃkqhuÃkqhku
íkkøk nS Ãkk{e þõÞkt LkÚke. fux÷kf rððu[fku íkku rð[kh yLku
þçËLkk Mke{kzu Úkkfe òÞ Au yLku fnu Au fu ‘þuõMkrÃkÞh ¼økðkLk
nkuík íkku Ãký {kLkð ÓËÞ yLku {kLkð r[¥kLku ykÚke ðÄw Mkkhe heíku
Mk{S Lk þfík’’. ykðku Au íkuLke ðirïf [uíkLkkLkku «¼kð. yuLkkt
LkkøkrhfkuLkk Mkt˼kuo yLku Mkúkuíkku øk{u íkuLku yktS Ëu íkuðkt.
R.Ãkq. Aêe MkËe{kt økúeMk{kt {nkLk rV÷MkqV Ã÷uxku ÚkE økÞku.
ykSðLk Ãkh{ ðkMíkrðfíkk rðþu r[tíkLk yLku MktþkuÄLk fÞko fÞwO.
íku yuðk rLk»f»ko WÃkh ykÔÞku fu ¼kiríkf søkík ¼úktrík Au fkhý fu
1-213
- h{uþ yt. Ëðu
ÃkËkÚko {kºk yrLkíÞ yLku Lkkþðtík Au, rð[kh s Lkkþðtík LkÚke.
f÷k yLku frðíkk Ãký ¼úktrík Au fu{ fu íku yrLkíÞLkwt yLkwfhý Au.
yuLkk rþ»Þ yurhMxkux÷u økwhwLke yk{kLÞk ò¤ðeLku ‘‘ÃkkuyurxõMk’’
îkhk {íkkt í kh MÚkkÃÞku . Ãký MkËeyku ÃkAe ¼khík{kt ÚkÞk
ykãþtfhk[kÞo, {nkLk ®[íkf, Ãkh{ ¼õík yLku frð. Ã÷uxkuLke
÷økku÷øk ®[íkLk îkhk ÃknkU[e økÞk, yuLkk s {íkLku Ãkwrü ykÃkíkk,
‘Ï¢ír¢ „y²æ …x¢ç‹}¢‰²¢,’ yk ËwrLkÞk Au {kÞk ÷kuf. ÔÞkðnkrhf
òuðkíkwt søkík yLku Ãkh{ ðkMíkrðõíkk swËkt Au yu rð¿kkLku rMkØ fÞwO
yLku Ã÷uxku yLku þtfhLkk rð[khLku Mk{ÚkoLk ykÃÞwt. «fkþ MkeÄe
÷exe{kt økrík fhu Au. ÃkËkÚko yux{, {ku÷uõÞw÷, «kuxkuLk, LÞqxÙkuLk
Au. ÔÞðnkh{kt yk MkíÞku yLkw¼ðkÞ Au ¾hkt ?’’ WÃkrLk»kËLkwt yuf
fÚkLk Au : ‘‘}¢Ý: »± }¢Ýéc²¢‡¢¢æ ÜU¢Ú‡¢æ Ï¢æ{ }¢¢ïÿ¢²¢ï:J’’ $ø÷uLz{kt
Mk¥kh{e MkËe{kt {nkLk frð r{ÕxLk ÚkÞku. ytÄkÃkkLkk ytÄfkhu íkuLku
hwtæÞku íÞkhu frðíkkLkk Mknkhu «fkþLke þkuÄ{kt ÷ÏÞwt {nkfkÔÞ,
‘‘ÃkuhuzkEMk ÷kuMx’’. íku{kt íkuýu òýu WÃkrLk»kËLkwt s fÚkLk ÷øk¼øk
þçËþ: ytøkúuS{kt ¼k»kkLíkh fheLku {qõÞwt fu{ Lk nkuÞ íkuðwt ÷ÏÞwt.
‘Ä {kELz RÍ RxTMk ykuLk Ã÷uMk, yuLz fuLk òuf nu÷ ykuV nuðLk’’.
õÞkt MktMf]ík õÞkt ytøkúuS ! yktĤku r{ÕxLk MktMf]íkLkku yûkhuÞ Lk
òýu íkku ‘‘WÃkrLk»kËku’’ õÞktÚke ðkt[u ? Ãký Ãku÷e ytøkúuS fnuðík Au
fu ‘yku÷ økúux {kELzTÍ ®Úkf y÷kRf’, çkÄkt {nkLk ®[íkfku Mkh¾wt
rð[khu’. Ã÷uxku, þtfh, ði¿kkrLkfku, WÃkrLk»kËkuLkk Ér»kyku, r{ÕxLk
Mkki yuf s MkíÞ MÚkkÃku Au : Mk{kLk rð[khçkeòuLku ðirïf [uíkLkk
Íe÷u Au. Mk{kLk rð¼kðLkk fu ËþoLk yu fktE QXktíkhe LkÚke.
íku hkrºkyu {]íÞw fkÔÞku rðþu»k ðt[kÞkt yLku ÞkË ykÔÞkt.
ÃkkuíkkLkk yufLkk yuf, swðkLkòuÄ ÃkwºkLkk yðMkkLk rLkr{¥k Lkh®Mknu
fkÔÞ ÷ÏÞwt, ‘çkk÷k íku ðhLke Ãkk÷¾e’ {]íÞwLkwt {tøk¤ YÃkf, ÃkwºkLkku
{]íkËun çkk¤ ðhhkò, XkXze Ãkk÷¾e, fkurz÷e fLÞk yÂøLkßðk¤k,
÷k÷çkkE yLku M{þkLkÞkºkk ðh½kuzku ! {]íÞwLku ðhhkòLkwt fÕÃkLk
frðíkk{kt «r[r÷ík Au. Ãký Lkh®Mkn ÃkAe Lkh®Mknhkð rËðurxÞkyu
ÃkwºkLkk yðMkkLku ÷¾u÷wt fkÔÞ ‘{tøk÷ {trËh ¾ku÷ku’ Lke «uhýk ÃkkA¤
yk fkÔÞ nþu ? hkðSLke M{]rík{kt W{kþtfh ‘ykríkÚÞ’{kt ‘rðþçË
MktSðLke’Lke ðkík fhu Au. y-ûkhLkk çkLku÷k þçË rðþu ÷¾u Au,
þçË....
Sðíkku þçË,
{]íÞw ÃkeÄu÷ku þçË Sðíkku þçË çkLke þfu Au.
{]íÞw ÃkeÄu÷wt fkÔÞ hkðSLkwt ‘MðkLk MkkUøk’, rðËkÞ økeík ‘{khe
ykt¾u ftfwLkk Mkqhs ykÚkBÞk’. ÷øLkøkeíkLkku s Zk¤ ËqhÚke {kºk Mkqhku
s Mkt¼¤kÞ íkku ÷øLkLkk {ktzðk{kt çknuLkku fkuE {tøk¤ økeík økkíke nkuÞ
íkuðwt ÷køku. yuf íkhtøk ykÔÞku. ûkÞ hkuøkLke yrík ðuËLkkÞ{ ÷ktçke
{ktËøkeLku ytíku frð {hýÃkÚkkheyu Ãkzâku Au. íÞkt frð ÃkíLke ½uhk þkuf{kt
zqçkeLku, yMknkÞ Ëþk{kt Q¼e Au ; fÃkk¤u Mkki¼køÞLkk Mkqhs Mk{ku
{kuxku ftfwLkku [ktË÷ku fÞkuo Au. rðËkÞ ðu¤kyu frðLku, ÃkkuíkkLkk ‘‘MkÃíkÃkËe’’{ktÚke, òýu ¼køke Ãkzâk nkuÞ íkuðk frð, rð»kkË{Þ
SðLkyMíkLke ûkýku{kt, ÃkíLkeLkk ÷÷kxu Mkki¼køÞLkku MkqÞkoMík òuðkÞku yðksu Mðkøkíkkurõík fhíkk n¤ðuÚke çknkh ykðu Au :
nþu ? [ktË÷kLkwt ftfw ¾híkwt fÕÃkeLku ykt¾ku{kt ftfwLkk MkqhsLku ykÚk{íkku rALLk r¼LLk Awt,
òuÞku nþu ! íÞkhuÞ ytÄfkh ¼Þko {]íÞwLku frð fuðk WòMkÚke ¼he Ëu rLkåAtË frðíkk{kt Äçkfðk fhíkk ÷Þ Mk{ku,
Au ! ‘ysðk¤kt ykuZe Q¼k ïkMk’. frð LnkLkk÷k÷ Ãký hýLku {kLkð òríkLkk SðLkÃkx Ãkh WÃkMkðk {Úkíke fkuE ¼kík
{khøkzu ‘[tËLkeyu r[íkÞko Mk{eh’ Lkeh¾u Au. çktLku frðykuyu Ãkh{ suðku rðÂåALLk Awt.
Mkqû{íkkLku fuðk ysðk¤u [eíkhe Au ! fkuE yk þçËku, rðï þktíkLkk ÞkrºkfLkk
rðËkÞ ðu¤kyu frðLku, ÃkkuíkkLkk
r[ºkfkh ykðwt r[ºk fuLkðkMk WÃkh Ëkuhu íkku Au SðLk ÃkhkuZu ‘yk ¼ku{Lkku çkLkeþ yuf rË
SðLkyMíkLke ûkýku{kt, ÃkíLkeLkk ÷÷kxu
¾hku ! ÃkuR®Lxøk{kt frðíkk suðe þÂõík nwt rðsuíkk’ fnuLkkh MðÃLkáükLkk Au ? fuðe
Mkki¼køÞLkku MkqÞkoMík òuðkÞku nþu ?
LkÚke; Mkqû{Lku íkká~Þíkk frðfÕÃkLkk s ykÃke Ëþk ? fu{ ? yur÷Þx íkku fnu fu ‘frðíkk frðLkk
[ktË÷kLkwt ftfw ¾híkwt fÕÃkeLku ykt¾ku{kt
þfu. yíÞkhu ½ýku {kuxku frð fexTMk Mkkt¼¤e ÔÞÂõíkíðLkku ykrð»fkh LkÚke, íkuLkku nÙkMk
ftfwLkk MkqhsLku ykÚk{íkku òuÞku nþu !
ykðu Au. hkðSLke su{ s ûkÞÚke heçkkELku Au’. òu íkuLku MkkrníÞLkwt Ä{oMkqºk ÷u¾eyu íkku
íÞkhuÞ ytÄfkh ¼Þko {]íÞwLku frð fuðk
¼hswðkLke{kt {]íÞw ÃkkBÞku, ûkÞ fhíkkt Þu ðÄw Mk{økú hku{uÂLxf frðíkkLkku RLfkh fhðku Ãkzu.
WòMkÚke ¼he Ëu Au ! ‘ysðk¤kt ykuZe
«ký½kíkf ÓËÞ¼tøk. VuLkeLkk rðÞkuøk{kt nk, ÔÞðnkh{kt Sðkíkwt SðLk yLku fÕÃkLkk
Q¼k ïkMk’. frð LnkLkk÷k÷ Ãký hýLku
yuf r{ºkLku Ãkºk ÷¾u Au : ‘fkuEyu {khk niÞk søkík swËk Au, ÔÞÂõík yLku frð yuf s Lk
{khøkzu ‘[tËLkeyu r[íkÞko Mk{eh’ Lkeh¾u
WÃkh ÄøkÄøkíkku ytøkkhku {qõÞku nkuÞ íkuðtw nkuE þfu. ¼uË Au ðkMíkrðfíkk yLku frðíkk
Au. çktLku frðykuyu Ãkh{ Mkqû{íkkLku fuðk
÷køku Au.’ íÞkhu rçkúrxþ BÞwrÍÞ{{kt òuyu÷k ðå[u. Ãký frð MkËtíkh ÔÞÂõík {xe òÞ íku
ysðk¤u [eíkhe Au ! fkuE r[ºkfkh ykðwt
økúeMkLke Mktøku{h{hLke ¼ÔÞ R{khíkLkk yMkt¼rðík, yþõÞ Au, fÕÃkLkk hkus-çk-
r[ºk fuLkðkMk WÃkh Ëkuhu íkku ¾hku !
yðþu»kku íkuLku ÞkË ykðu Au. fk¤Lkk ÄkuÄ{kt hkusLke ËwrLkÞkLke rûkríkòuLke Ãku÷e Ãkkh frðLku
ÃkuR®Lxøk{kt frðíkk suðe þÂõík LkÚke;
yk E{khík Ãký ffz¼qMk ÚkE økE íkku {khe sYh ÷E òÞ, Ãký íkuÞ Sðíkku òøkíkku
Mkq û {Lku íkká~Þíkk
ûkÞøkúMík ssorhík fkÞkLkwt þwt ? fux÷e xfe þfu {kýMk. frð yLku frðíkk ðå[u MktÃkqýo îiík
frðfÕÃkLkk s ykÃke þfu.
{]íÞw Mkk{u ? ðuËLkk Lku fÕÃkLkk yuf yríkMkwtËh Mkt¼rðík LkÚke. W¼Þ ðå[u yuf «fkhLkku
fkÔÞ{kt Vuhðe Ëu Au, ‘yuÂÕsLk {kçkoÕMk’ fkÔÞ Au íkku Mktøku{h{hLke yrík Mkqû{ ¼uË Au, ÔÞÂõík yLku MksofLkku, Aíkkt f¤kfkh ftE MkËtíkh
R{khíkLkk yðþu»kku WÃkh yk yiríknkrMkf ¼tøkkhLku Mkkøkhðkxu ÔÞÂõík {xe síkku LkÚke. yu «Úk{ Au {kýMk, rðfMku Au f¤kfkh íkhefu.
økúeMkÚke $ø÷uLz ÷kðíkwt ðnký íkw{w÷ íkkuVkLk{kt fuðwt VMkkÞwt níkwt íku fÕÃkLkk yLku ÔÞðnkh yuf LkÚke, Aíkkt çktLku ðå[u [eLkLke fkuE {nkLk
á~Þ Ãký íku{kt Au, SðLk Mkkøkh{kt Ãký ykÃkýkt ðnkýku õÞkt VMkkíkkt rËðk÷ íkku yur÷Þx Ãký Lk çkktÄe þfu. rALLk r¼LLkLke yLkw¼qrík
LkÚke ? Ãký fkÔÞ W½zu Au {]íÞwLkk ôçkhu. ÔÞkÃkf Au. íkuLkwt rð[khçkes [uíkLkk{kt Au, Mkðoºk.
{kY òu{ íkqxe Ãkzu Au, yLku {]íÞw ½uhkíkwt òÞ Au {khkt Lkuý{kt, rÃkíkkLkk yðMkkLkLkk Mk{k[khu nu B ÷u x ÃkhËu þ Lke
Xk÷ðk sEyu Ãký Xk÷e Lk þfeyu yuðe rLktËh Mk{wt. ÞwrLkðŠMkxe{ktÚke MðËuþ Ëkuze ykðu Au. þkufMk¼kLku çkË÷u {kLkwt
fexTMk yLku hkðSLkkt fÕÃkLkku swËkt swËkt Ãký {]íÞw «íÞuLkku ÃkwLk÷oøLk ! yk çkÄwt þwt ? zuL{kfo fkhkøkkh Au, yu [eMk Ãkkzu Au,
yr¼øk{ Mk{kLk, çknwsLkLkk Mk{kLk yLkw¼ðLkk ÃkrhÃkkf YÃku yLku fnu Au : ‘çkÄwt s Mkkð ðuhrð¾uh Au ! þwt yu Mk{w fhðk nwt
¾e÷u÷e yuf ÷kufkurfík Ãkrù{{kt yrík «[r÷ík Au : ‘rçkrxðLk Ä sLBÞku ? frð ÃkuxTMk ‘MkufLz f®{øk’{kt ykðe s yktíkrhf
zurð÷ yuLz Ä zeÃk Mke’. yuf çkksw rðfhk¤ ËkLkð, çkeS çkksw yMíkÔÞMíkíkkLke ðkík fhu Au.
yøkkÄ ËrhÞku, òð õÞkt ? ykðku s rz÷u{k, rîÄk, {ehkLku {qÍðu çkÄwt s yMíkÔÞMík Au, fuLÿLkku fkçkq hÌkku LkÚke,
Au. f]»ý½u÷e «uÞMke ÃkkuíkkLkk r«Þík{ «¼wLke þkuÄ{kt hks{nu÷ LkÞeo yhksfíkk søkík¼h{kt Vu÷kE òÞ Au.
AkuzeLku ð]Ët kðLkLke ðkxu Lkef¤e Ãkzu Au. Ãký MktMkkh íkku Mkðoºk Mk¤økíkku þuõMkrÃkÞh, ÞuxTMk, W{kþtfhLkwt MkrnÞkhtw rð[kh çkes.
rðÞkuøkLke ykøkLkk ¼zfk [ku{uh yLku íkuLkwt YËLk çkLke økÞwt økeík, ykÃkýku frð yktíkrhf fxkufxe{ktÚke {wfíkT Úkðk M{]ríkLkku ykþhku
frð níke Lku : ÷u Au. M{]rík íkku Au y¼ÞkhÛÞ, ßÞkt Mk½¤wt Mkwhrûkík Au, {]íÞwLkuÞ
Ëð íkku ÷køku÷ zwtøkhLku... «ðuþ LkÚke. frðíkk Ãký yuf heíku íkku M{]rík s Au.
nk÷ðk sEyu íkku Ônk÷kt nk÷e Lk þfeyu, Mkt¼khu Lk Mkt¼khu íkuLke ík{k þkLku ?
çkuMke hneyu íkku çk¤e {heyu hu ! M{]rík ? nk, M{]rík yu s íkku SðLk Au.
nðu íkku r«Þík{ ½Lk~Þk{ ðkˤ çkLkeLku ðhMku íkku s rðhnLke ÃkkuíkkLkk yuf MkkuLkuxLkk LkkÞfLku þuõMkrÃkÞh y{]íkLkwt y¼Þ
ykøk çkqÍkÞ. fnuðík yLku frðíkk, økã yLku ÃkãLkwt Mk{kLk rð[kh ð[Lk ykÃku Au : ‘íkwt y{h hnuþu, ßÞkt ÷øke yk fkÔÞ Sðþu,
çkes, Ãký fÕÃkLkkLkku òËw fuðku [{ífkh fhu Au ! hkík ðeíkíke skÞ yLku ÷kufku{kt ðkt[ðkLke ykðzík nþu íÞkt ÷øke’. frðíkk y{]íkLke
Au . ‘‘Mk{økú frðíkkLkkt Ãk] ü ku Vhíkkt òÞ Au . W½kzíkkt s Þkºkk Au. frðLkk ½hu ‘Mkuíkw’{kt yu{Lkk MðøkoðkMku, «kÚkoLkk Mk¼k{kt

1-214
MkwLËh{u ÃkqAâw tníkwt – ‘W{kþtfh õÞkt økÞk Au ?’ «íÞw¥khLke fkuE
yÃkuûkk MkkÚku Lknª, y{]íkLkku MktËuþku ykÃkðk. hkuçkxo r÷Lz fnu Au fu
‘frðíkk{kt {kýMkLkku Mkíkík ÃkwLksoL{ ÚkkÞ Au’. W{kþth ‘Ëuþðxu’{kt
ykðwt s ftEf fnu Au.
Mkki {íÞoLku ¼{ðwt sL{Úke {]íÞw Þkðík
nwt {]íÞwÚke sLk{Lkk Lkð ÃktÚk þkuÄwt.
‘{]íÞwûký’{kt yks rð[kh rðMíkhu Au.
sÂL{ËLku fk¤Lku ¾trzík fÞkuo níkku,
{]íÞw y¾tz fk¤{kt ÃkwLk: «ðuþ.
y¾tz fk¤Lke frðLke rð¼kðLkk ‘ykí{kLkk ¾tzuh’{kt Mkwhu¾
Au. frðLku Ãkqýo ykMÚkk Au fu ‘ÃkqLksoL{Lkwt ÃkwÛÞ ÃkhkuZ nðu íkku Vqxþu’.
yur{÷e rzfLMkLku yLkuf {]íÞw fkÔÞku ÷ÏÞkt Au, ÃkwLksoL{Lke ykMÚkk
MkkÚku. {]íÞwLku ‘çkúkEz økúq{’Lkwt fÕÃkLk ÔÞkÃkf Au íkuLkkt {]íÞw fkÔÞku{kt,
Ãký Lkh®Mkn õÞkhuÞ ðktåÞku Lk níkku. yk hne y{h Mkwhkðr÷,
{]íÞwLke Ãku÷e Ãkkh.
Mk]rü fktE LkÚke Mk{krÃík,
yuLkku y™wçktÄ Au Ãku÷e Ãkkh,
yá~Þ íkku Mktøkeík Mk{ku,
Ãký Mkkûkkík Au æðrLkLkk suðku.
Mktøkeík rLkhðíkk{ktÚke, æðrLk íkhtøkku{kt «økxu, íkhtøkku ykuMkhu
fu rLkhðíkk{kt zqçke òÞ, Ãký rð÷eLk Lk ÚkkÞ. Vhe æðrLk íkhtøkku
{¤u íkku ÃkwLk: «økxu. sL{, SðLk, {]íÞw, ÃkqLksoL{; ÷¾ [kuÞkoþe
Au y{híkkLke Mkqhkðr÷, ‘RÂLx{uþLMk ykuV RL{kuxor÷xe’ yuðwt
ðzoTÍ ðÚko fnu Au, rðï¼h{kt frðyku òýu Mk{kLk ðkík fhu
Au.‘‘økeíkk’’ yËT¼qík fÕÃkLkkuÚke yk ½xLkk Mk{òðu Au. ‘Sýo
ðMºkku íÞkøke {kýMk Lkðkt ðMºk Ãknuhu íku{ Sýo ËunLkku íÞkøk fhe
ykí{k LkqíkLk Ëun Äkhý fhu’. ðuËku, WÃkrLk»kËku, rðï frðíkk Mk{kLk
rð[kh fhu MkrnÞkhk.
MkkrníÞ{kt yuf fÕÃkLk yrík ÔÞkÃkf Au. yk søkík yuf
htøk¼qr{, ®sËøke Lkkxf, ykÃkýu Lkx Lkxeyku, ‘yku÷ Ä ðÕzo RÍ
y MxuEÍ’. yuf á~Þ yk hÌkwt :
ykLktËku, yku ©e{kLkku !
ykÃkýk ¾u÷ ¾÷kMk ÚkE økÞk Au.
yLku yk ykÃkýk yuõxhku, {U ¼kÏÞwt níkwt yøkkW íku{
Íeýe nðk{kt Ãkeøk¤e økÞk Au,
fkuE yuf fý Ãký ÃkkA¤ Akuze økÞk rðLkk.
MðÃLkku Mk{k ík¥ðLkk ykÃkýu ½zkÞk Aeyu,
yLku ykÃkýwt yÕÃk ykÞw»Þ r[h rLkÿkÚke ½uhkÞu÷wt Au.
MðÃLk yLku òøk]rík Mk{kt SðLk yLku {]íÞw ! SðLkLkk
MðÃLk{ktÚke {]íÞ yu òøk]rík, frðyku fnu Au. Sðkíkk SðLk yLku
¼sðkíkk Lkkxf ðå[uLke ¼uËhu¾k yrík Mkqû{ nþu ? ÃkuMxhLkkfLke
Lkð÷fÚkk ‘zkì. Íeðkøkku’Lkku LkkÞf MkkErçkrhÞkLkk fkhkðkMk{kt xfu
Au «u{ yLku frðíkkÚke. fÚkkLku ytíku íkuLkkt ÷¾u÷kt Úkkuzktf fkÔÞku{kt
yuf Au ‘nuB÷ux’, zuL{kfoLkku hksfwðh Lknª, íkuLkwt Ãkkºk ¼sðíkku
Lkx, yksu yu Lkkxf ¼sððkLkk {qz{kt LkÚke. rðtøk{ktÚke swðu Au
1-215
íkku «uûkfku nuB÷uxLke «íkeûkk fhíkk çkuXk Au, çkkELkkuõÞw÷hku økkuXðíkk.
‘nðu Aqxfku õÞkt Au ?’ Mðøkíkkurfík fhu Au. ‘®sËøke fktE çkøke[k{kt
{khðkLke ÷xkh LkÚke’. Mkkð r¼LLk árüfkuý, Ãký fÕÃkLk yk,
rLkhtsLk ¼økík íkku fnu Au ‘nwt íkku çkMk Vhðk ykÔÞku Aw.t Mk{kLk
fÕÃkLkku Mk{kLíkhu, yr¼øk{ swyku
fkÔÞ ‘Qæðo{kLkw»k’ ðktåÞwt íÞkhu íkku yk rð¼kðLkk yríkáZ
ÚkE.
Ý }¢¢Ý鯢¼ Ÿ¢ïD¼Úæ çã çÜUçp¼ J
{Lkw»ÞÚke Lkk yËfw ftE su
{Lkw»Þ{kt Þu rþh suLkwt Qæðo
{qÄoLÞ íku.
E.Ãkq. Aêe MkËeLkku Lkkxffkh MkkuVkurfÕMk ykðwt s fnu Au,
{kLkð økkihð rðþu :
yk Mkf¤ Mk]rü{kt yËT¼qíkku yÃkkh Au,
Ãký Mkki yËT¼qíkku{kt MkðkuoÃkhe Au {kLkðe.
frð LnkLkk÷k÷ Lke «kÚkoLkk{kt ‘Ãkwhw»k Mkqõík’ Íe÷kÞwt
sýkÞ Au.
Mknw yËT¼qíkku{kt íkws MðYÃk yËT¼qík Lkeh¾wt,
«¼ku, íkwt ykrË Au þwr[ Ãkwhw»k Ãkwhký íkwt s Au.
«¼w, þwr[ Ãkwhw»k, Lkh®MknLku {kLk {kuûk fhíkkt {kLkð SðLk
yrÄf ðnk÷w : ‘rLkík Mkuðk rLkík rfíkoLk ykuåAð’, SðLkLkku WíMkð
{kLkðe s Wsðe þfu. yktíkrhf yhksfíkk Aíkkt nuB÷uxLkku rðM{Þ
{kLkðLkk økkihð rðþu ykuMkÞko LkÚke. ½uhk{kt ½uhe fxkufxe ðå[u
ykùÞo yLkw¼ðu Au. ‘{kLkðe ! ynk fuðwt MksoLk !’ MkkrníÞ{kt
{kLkMk rðþu rð[khku íkku Mk{kLLkíkhíkkLkku Ãkkh Lk ykðu, yk yuf
s rð»kÞ Ãkqhíkk {ÞkorËík hnku íkku Ãký.
íku hkºku MkkiÚke ðÄw Mktøk hÌkku ‘rLkþeÚk’’ MkkÚku ‘ÃÞkuh ÃkkuyuxÙe’,
yýeþwØ frðíkk, «kÚkoLkk Mk{e. (íku) ÃkwMíkfLkk ‘yur«økúkV’ íkhefu
fkÔÞ ‘rLkþeÚk’Lke s çku ÃktÂõíkyku xktfe Au, Úkkuzktf þçËku{kt Ãký
frð yLku frðíkk rðþu {nk rLkçktÄ òýu.
íkwt {kLkðkuLke {Lkku{]r¥kfk{kt
MðÃLkkufuhkt ðkðíkku çke yLkuhkt.
yk fkÔÞ yrík ¼ÔÞ Au, ‘Mkç÷kE{’ yVkx ykfkþ Lkwt
rðhkx rLk:Mke{u Mku®xøk. yøkrýík íkkhk ykfkþu ËuðËeðk¤e Wsðu
Au, yLku yu íkus{kt frðLke fÕÃkLkk Mð Úke Mk{rü MkwÄe rðMíkhu Au.
ytÄfkh{kt yËT¼qík «fkþ. fkÔÞ W½zu Au yk{
rLkþeÚk nu ! Lkíkof ÁÿhBÞ !
fu ð w t fÕÃkLk ! ÁÿhBÞLkku fu ð ku Mkt ø k{ ! fu ð w t á~Þ !
y[hs{ktÚke çknkh ykðeyu Lku Ãknu÷kt þi÷eLkk fkÔÞ ‘xw Ä
LkkEx’{ktÚke Ãkz½k Ãkzâk.‘yku LkkEx! ÄkW xurhçk÷ yuLz rzÞh!’
‘yku rLkþk ! íkwt fuðe ÁÿhBÞ !’ yk ykLktË«Ë rðM{Þku{ktÚke f¤
ð¤u íku Ãknu÷kt íkku økeík ðktåÞwt : ‘LkÚke íkuLke Ít¾Lkk òøke {kuhu
{trËhu’ fu íkhík s Ãku÷k frðLkwt Ãkt¾e MfkÞ÷kfo Ãkkt¾ku VVzkðíkwt
xnwõÞwt, ‘ðe ÷qf rçkVkuh yuLz ykVxh yuLz ÃkkELk Vkuh ðkux RÍ
Lkkux’. çktLku frðykuLku yuf Mkh¾e Ít¾Lkk, fÁý. Ãký ‘Mk{kLíkhíkk
rðþuLkwt ®[íkLkLkwt WrÆÃkLk íkku ‘ykí{kLkk ¾tzuh’ s {wÏÞ. økýwt s fE heíku Mkki, Vhe Vhe Ãkzu Sððkt.
ð¢Ëtík yrík[tz ½{tz ¼hu÷ rðþkËu ykfkþLkk yøkrýík íkkhk økýkÞ íkku Mk{ÞLke ûkýku økýkÞ
{w¾ W½kz íkws, þktík r[¥k íkð Ëtík økýeþ nwt fk¤[¢ yrðhík VÞko fhu Au íkuLkk Vuhk þe heíku økýkÞ ? ‘‘ðMkwÄk{kt
yk íkku ykçkkË, ‘‘þkfwLík÷’’Lkku ðeh çkk¤f, MkðoË{Lk s fu÷uLzhLkk ÃkkLkkt Vkxíkkt økÞk Ãký yLktík ûkýkuðk¤wt Mk{Þ [¢ íkku
òuE ÷ku.ykðku s çkeòu ©e yh®ðËLkku ðeh Mkkøkhçkk¤. WA¤íkkt yá~Þ. MkwLËh{T íkku ½ýk s {kuxk økòLkku frð, Mk{Þ[¢ AkuLku
fk¤kt ¼B{h {kuòLkkt Äku¤k Äku¤kt Veýku{kt Mkkøkh ®MknLkk Ëktík yá~Þ, Éíkw[¢ íkku á~Þ{kLk, íkuLku ÷kðeLku økkuXðe ËeÄwt, nðu
òuÞk fu ÃkfzeLku økýðk íkíÃkh. ºkýu{kt yk íkku ykçkkË, ‘‘þkfwLík÷’’Lkku swyku, htøk htøk [¢kðk : ‘nu{Lík, ð»kko,
Mk{kLk fÕÃkLk, yuf s rð»kÞ, y¼Þ, ðeh çkk¤f, MkðoË{Lk s òuE ÷ku.ykðku rþrþhku ðÌku síke’ fÕÃkLkkLke fuðe f{k÷
‘økeíkk’{kt Ëirð MktÃkr¥kLkku «ÄkLk økwý. s çkeòu ©e yh®ðËLkku ðeh Mkkøkhçkk¤. ! ûkýkuLkku yLktík «ðkn rLkhtíkh þkïríkLkk
rðï MkkrníÞu y¼ÞLku MkËið ytsr÷ WA¤íkkt fk¤kt ¼B{h {kuòLkkt Äku¤kt Äku¤kt Mkkøkh{kt ðÌkk s fhu Au, çkMk ðÌkk s fhu
ykÃke Au. fÕÃkLkku, YÃkfku, rð»kÞku yLku Veýku{kt Mkkøkh ®MknLkk Ëktík òuÞk fu ÃkfzeLku Au. Mk{Þ {nkLk Xøkkhku Au yuðwt ¼ð¼qrík,
rð[khkuLke Mk{kLkíkk yÃkkh Au íkuLkwt yuf økýðk íkíÃkh. ºkýu{kt Mk{kLk fÕÃkLk, yuf ¼ík]nrh, þuõMkrÃkÞh yLku yLkuf frðyku
fkhý hðeLÿLkkÚk fnu Au íku {kLkð yifÞ, s rð»kÞ, y¼Þ, ‘økeíkk’{kt fn uAu. ‘ðe ykh yku÷ xkEBMk VqÕMk’,
‘Ìkw{Lk ÞwrLkðŠMkxe’, Mk{kLíkhíkk rðþuLke Ëirð MktÃkr¥kLkku «ÄkLk økwý. Mk{Þ ykÃkýLku çku ð fq V ku çkLkkðu Au ,
rð»kË MkqÍ ykÃkýk {kxu íkku yiríknkrMkf, ‘yLktíkûký’ ykøk¤ ðkt[eyu :
yrLkðkÞo ykð~Þfíkk Au. MkËeykuLkkt yk¢{ýku yLku Ãkhíktºkíkkyu Ãk¤ku Mkf¤ yksLke økík Ãk¤kuÚke Ãkku»kkÞ, Lku
ykÃkýk økw÷k{e {kLkMk{kt yuðe íku ÷½wíkkøkútrÚkLke sz Lkk¾e Au fu rsðkÞ økík yu Ãk¤ku Mkf¤ yk sLke{kt, yLku
ÃkhfeÞ çkÄw W¥k{, yËT¼qík, MðfeÞ íkku Xef ! suLku f.{k. {wLkþe ¼rð»Þ íkýe Mkki ûkýku Wíkhe yks ykþk YÃku
‘MkufLz nuLz ðuMxŠLkÍ{’, Ãkrù{Lkku yuXðkz fnu Au íkuýu ykÃkýe Mk{]Ø ûký ðíko{kLk fhíke Úkíke Lku MðÞt
yÂM{íkkLku ¾hze Lkk¾e Au. yk økútrÚkLkk rþfkh {wLkþe Ãkkuíku õÞkt ûkýu ûký yLktík Au. Lkð Lkðu YÃku rðMíkhe
LkÚke çkLÞk ? yu÷ufÍktzh zw{k Mk{k ÷u¾fku Ãkrù{{kt Lk ÚkÞk nkuík «ríkûký rðþu MVwhu yLkw¼ðku rºkfk÷u ¼Þko.
íkku {wLkþe Mk{k Mk{Úko Lkð÷fÚkkfkh s Lk nkuík, ‘økwshkíkLkku LkkÚk’, rºkfk¤Lke rð¼køkLkk MkLkkíkLk Au, þkïríkLkwt Mkðoý MðYÃk.
‘ÃkkxýLke «¼wíkk’, ‘íkÃkMðeLke’ fu ‘Ãk]ÚðeðÕ÷¼’ økwshkíke{kt Lk ûkýku ðÌkk s fhu Au, þkMðrík y[¤ Au, y{h Au, rLkíÞ yLku
nkuík íkuðwt Þu fux÷kf {kLku yLku {wLkþe WÃkh WXktíkheLkk ykûkuÃkLkku ÂMÚkh Au Ãký M{]ríkþu»k ¼rð»Þ, ykþk, yLkw{kLk, «íkeûkk fu
fkËð WAu¤u. ÃkLLkk÷k÷ Ãkxu÷Lke ‘‘{kLkðeLke ¼ðkE’ {nkLk íkhtøk, ¼qíkfk¤ ÷wÃík, ¼krð yÃkkh yrLkrùíkíkk òýu ! rûkríks
Lkð÷fÚkk. Mknusu Lkkuçku÷ «kEÍ rðsuíkk Ãk÷oçkfLke ‘‘økqz yÚko’’ Mk{w ¼úk{f.
Mkkt¼hu. yuÚke Þu yuf íkMkw [rZÞkíke yuðwt fnuíkkt ûkku¼ Úkíkku nkuÞ ðeíÞk rËðMk fkuE ÃkkAk Lk ykðíkk,
íkku íkux÷e s Mkíðþe÷ yuðwt íkku Ãkqýo «{krýfíkk yLku sðkçkËkhe Qøku íku fkuf ykÚkBÞkLke Mk{k.
MkkÚku fu{ Lk fneyu ? ÃkLLkk÷k÷Lku ¼k»kkLkku ytíkhkÞ Lkzâku Lk nkuík Mk{ÞLkku rðhkx ®nzku¤ku òuLkkh frðLku Ãký yíkeík íkku
fu íku Ãkrù{{kt nkuík íkku ‘¿kkLkÃkeX’ ykøk¤ Lk yxfíkwt ßÞkhu yhwtÄrík ykÚk{u÷wt òuðkÞ Au. yíkeík yLku ¼rð»Þ, M{]rík yLku ¼úktrík,
hkuÞLku çkqfh «kEÍ yLku LkkEÃkku÷Lku Lkkuçku÷ {¤u íÞkhu. íkuÚke rðÃkrhík rºkfk¤Lke çku çkksw ¾he Ãký yá~Þ. fuLÿ íkku Au þkïík ðíko{kLk.
ytøkúuSLkku y, çk, f. Þu Lk òýLkkh, yk ÄhíkeLkk Akuhw Mksofu Ãký yk çkÄk Lkðk MVqhíkk rð[khku LkÚke, frðíkkLkk ðk[LkLke s
Ãk÷úçkf fu MxuELkuçkufLkku ykÄkh ÷eÄku yuðwt ßÞkhu fkuE ‘Mfku÷h’ V¤©wrík ÃkkAwt M{]ríkLkwt ðtxku¤ WÃkkzeLku MkeÄwt ÷E økÞwt yur÷ÞxLkk
fnu íÞkhu þwt fhðwt ? fkr÷ËkMk ÃkAe ¼khíkLkku yuLkk økòLkku s frð fkÔÞ ‘‘Vkuh õðkuxuoxTMk’’ ÃkkMku. yk s ðkík íku fkÔÞ{kt Au, yhu
hðeLÿLkkÚk. Ãký ‘‘økeíkktsr÷’’Lkwt ¼k»kkLíkh Lk ÚkkÞ yLku Ãkrù{ yÃkqýo, ¾tz f]rík ‘‘hkìf’’Lkk fkuhMk{kt Ãký ÷øk¼øk ykðwt s Au.
Lkkuçku÷ «kEÍLkwt «{kýÃkºk Lk ykÃku íÞkt MkwÄe frðLkku ÃkqhuÃkqhku {rn{k yk hÌkk M{]rík íkhtøkku{kt íkhíkk íkhíkk ‘yLktík ûký’Lke rLkfx ykðe
ykÃkýu Lk Mk{Syu, ÷kÞkuLk÷ rxÙ®÷økLkk yuf rððu[Lk økútÚkLkwt ÃknkU[u÷k ‘çkLxo LkkuxoLk’Lkk Úkkuzkf þçËku. yuðwt ÷køku fu W{kþfhu
yríkMkq[f þe»kof Au, ‘rMkLMkÞkrhrx yuLz ykuÚkuoÂLxrMkrx’’, ytøkúuS{kt ÷ÏÞwt nkuík ‘‘çkLxo LkkuxoLk’, yur÷Þxu økwshkíke{kt ‘yLktík
MkÓËÞíkk yLku «{ký¼qíkíkk fu rðïMkrLkÞíkk Au MkkrníÞLkk ûký’, òu W¥k{ frðLke ¼k»kkykuLke yË÷kçkË÷e ÚkE þfe nkuík
{n¥kðLkkt ík¥ðku. íkuðe s heíku ‘Ãkuhu÷r÷Í{ yuLz Ã÷uSÞrhÍ{’, íkku yux÷e s fuLÿðíkeo yLku Mk{kLk Mk{ÞLke rð¼kðLkk.
Mk{kLíkhíkk yLku WØ]íkíkk ðå[uLke rð¼ksf hu¾k Ëkuhíkkt þe¾ðwt Mk{Þ ðíko{kLk yLku Mk{Þ yíkeík
Ãkzu, MkkrníÞLkk MðMÚk rðfkMk {kxu, MksoLkkí{f ykçkkunðk {kxu W¼Þ rLkðMku fËk[ ¼krð fuhk øk¼o{k,
Ãký. yk Mk{Mík rð[khLkk fuLÿ{kt íkku Au ‘ykí{kLkk ¾tzuh’{kt Lkwt yLku ¼rð»Þ íkýe Mkki ûkýku yíkeík{kt Mk{kE hne.
MkkuLkux ‘yLkLík ûký’, su WrÆÃkLk Au yk rLkçktÄLkwt. òu Mk{Þ Mkf¤ nkuÞ þkïík ðíko{kLk
økE õÞ{ økýwt ûkýku ? rËðMk, {kMk, ð»kkuo ðÌkk Mkf¤ Mk{ÞLku Ãkk{e Lkð þfkÞ.

1-216
 þwt ÚkE økÞwt nkuík íku íkku Au Mkqû{íkk
MkËtíkh Mkt¼kðLkk MðYÃku
fuð÷ ÄkhýkLkk søkík{kt
þwt ÚkÞwt nkuík yLku þwt ÚkE økÞwt
íku yuf s ÄúwðLku [ªÄíkwt, su Au MkËið ðíko{kLk.
ÃkËæðrLkLkk Ãkz½k M{]rík{kt Ãkzâk fhu Au.
yk fuðk òurzÞk fkÔÞku Au þçËktíkh Au Aíkkt Mk{kLk fÕÃkLkku
yLku rð[khku ykur÷Þx - W{kþtfhLke Mk{kLk ¼qr{fk, yuf s Míkhu
r{÷Lk, rºkfk¤Lku rºk¼uxu, Ãku÷e rLkþeÚkLke nkuz÷e{kt s rð[kh
yk Mk{kuðzkLkku.
yuíkku Mkh¾kt Mk{kuðzktLku ¼uxu,
rºkfk¤Lku rºk¼uxu fu
nkuzeLku Ëqh þwt ? LkSf þwt ?
Aíkkt MkkrníÞLke su ykçkkunðk{kt WAÞkuo íkuÚke íkÆLk yr÷Ãík
þe heíku hnuðkÞ ? ‘‘økeíkk’’{kt ÃkkÚko f]»ýLku ÃkqAu Au :‘Lk ykððk
suðk rð[kh, yrLkåAk Aíkkt, fu{ ykðu Au ?’’ yuðwt s fþwt yk
Ãkrðºk frðíkk Þkºkk ËhBÞkLk r[¥k{kt ÚkÞwt. {Lku ÚkÞwt, yur÷Þx íkku
økwshkíke Lk òýu, Ãký W{kþth çknw©wík, Ãkrù{Lkk MkkrníÞLkkÞu
«¾h yÇÞkMke. íkku ÃkAe yuðwt çkLku fu W{kþtfhu... ! yu çkÄe
{qtÍýðýku{ktÚke {wÂõíkLkku WÃkkÞ MkqÍTÞku. çktLku fkÔÞkuLke h[Lkk
ríkrÚkyku íkÃkkMke. nkþ ! ‘çkLxo Lkkuxo Lk’ h[kÞwt 1935{kt, ‘yLktík
ûký’ 1933{kt. yur÷ÞxLku ¼k»kkLkku ytíkhkÞ, W{kþtfhLku Mk{ÞLkku.
çktLku ðå[u fþeÞu ykÃk-÷u yþõÞ.
1-217
yk Mkt˼o{kt ðkuÕx rÔnx{LkLkwt M{hý ÚkkÞ Au. ÃkkuíkkLkku fkÔÞ
Mktøkún ‘‘÷eÔÍ ykuV økúkMk’’ Mk{fk÷eLk {kuxk MkkrníÞfkh yu{MkoLk
yLku ÚkkuhkuLku ¼uux {kufÕÞku. «uhýkËkÞe yr¼«kÞku ykÔÞk. ‘ÃkqðoLkk
«k[eLk MkkrníÞ Mk{kLk, ‘‘¼økðËT økeíkk” ÞkË ykðu Au ? çke[khku
ðkuÕx ! ytøkúuS rMkðkÞ yLÞ fkuE ¼k»kk Lk òýu. {qÍkÞku. íkhík s
Ãkºk ÷¾e ÃkqAâwt yk ‘¼økðËT økeíkk’ yu ð¤e þwt Au ? f]Ãkk fhe Mk{òðku
’ ÃkAe íkku Ãkrù{{kt Ônex{Lk yLku ðuËkLík rðþu ÚkkufçktÄ ÷¾kÞwt.
fkuEyu õÞkhuÞ yk ðirïf [uíkLkkLkk frð WÃkh WXktíkheLkwt yk¤ Lk
{qõÞwt, Mk{kLíkhíkkLke s ðkík fhe. W{kþtfhLkk ytrík{ [hýLkwt yuf
fkÔÞ íku ‘Ãkt¾e ÷kuf’ {tøk÷ þçËÚke {kiLk{kt frðíkk rðMíkhe økE ‘AuÕ÷ku
þçË {kiLk Lku s fnuðkLkku nkuÞ Au’’. W{kþtfh yLku yur÷Þx
Mk{fk÷eLk, Mk{kLíkh, Ãkkuík ÃkkuíkkLke ¼k»kk{kt MkkrníÞLkk rðrðÄ
MðYÃkku yMkk{kLÞ MkV¤íkkÚke ¾uzâkt yLku MkkrníÞ WÃkh «çk¤
«¼kð çktLkuLkku. Mk{kLíkhíkk yrLkðkÞo. yu rðþu AuÕ÷ku þçË frðLku
s fnuðkLkku nkuÞ. ‘‘yr¼¿kk’’{kt {kºk [kh xqtfe ÃktÂõík{kt frðyu
Mk{ktíkhíkk rðþu çkÄwt s fne ËeÄwt. yk hÌkkt yu þçËku òýu yk ½xLkk
rðþuLkku AuÕ÷ku þçË
[ku¾wrýÞwt {khtw ¾uíkh LkkLkwt fkøk¤Lkwt yuf ÃkkLkwt.
ðkðkÍkuzwt fkuf õÞktfÚke ykÔÞwt ûkýLkwt çkes íÞkt ðkÔÞwt.
34, ~Þk{÷ hku nkWrMkÍ, rð¼køk-2,
{k ykLktË{Þe {køko, Mkuxu÷kEx, y{ËkðkË-380015.
VkuLk : 26766943
1-218
 ©Øk-ykMÚkk-«ýkr÷fk yLku yÂMíkíð
Mk{økú SðMk]üeLkwt Ãkk÷Lk íkÚkk {kLkðeLke ¢r{f rðfkMkøkkÚkk
Lku rLk:þçË ¼kðu Mk{sðk{kt ykðu íkku RïhLkk yÂMíkíðLkku RLfkh
ÚkE þfu íku{ LkÚke. {kLkðe, RïhLkk yÂMíkíðLkku yufhkh, íkuLke
{kLÞíkk yLku Mk{s {wsçk swËk swËk MðYÃku fhu Au. {kLkðeLke
©Øk, íkuLke ykMÚkk, íkuýu ò¤ðe hk¾u÷e YrZyku, «ýkr÷fkyku
yLku ÃkhtÃkhkyku RïhLkk MkúqÃkLku íkÚkk yÂMíkíðLku Ãkkh÷kirff yLku
y÷kirff çkLkkðu Au. ©Øk yLku ykMÚkk Lku çk¤ð¥kh çkLkkðLkkh
«ýkr÷fkykuLkk ð÷ýku yLku ð{¤kuLku Mk{sðk {kxu ykÃkýu YrZyku
yLku ÃkhtÃkhkLkk {q¤ WËTøk{ MÚkkLkkuLku Mk{sðkLkku «ÞkMk fheþwt yk
WËTøk{ MÚkkLkku Lke[u {wsçk Au.
(1) RïhLkw yÂMíkíð Au. íku MkðoþÂõík{kLk Au. íkuLkk swËk swËk
y÷kirff MðYÃkku, {kLkðeLkk {kLkrMkf ÏÞk÷ku MkkÚku
Mktf¤kÞu÷k Au.
(2) {kLkðe çkwrØþk¤e Au yLku íku «kýeyku{kt Mkðo©uc nkuðkLkku
Ëhßòu Ähkðu Au. {kLkðe f{o yLku Ãkwhw»kkÚkoLkk rMkØktíkkuLkk
ÏÞk÷ MkkÚku MkeÄku Mktf¤kÞu÷ku Au.
(3) {kLkðeLke SðLkþi÷e íkuLkk LkMkeçkLkk ykÄkhu ½zkíke nkuÞ
Au. SðLk{kt yLkw¼ðkíkk Mkw¾, Ëw:¾, MkV¤íkkyku yLku
rLk»V¤íkkyku LkMkeçkLkk MktÞkusLkLkk fkhýu Au. yk ÏÞk÷Lku
ykÄkh¼q í k çkLkkððk íku { s Ãkw ü e ykÃkðk {kxu
ßÞkurík»kþkMºk, ÃkqðosL{ yLku ÃkwLk:sL{Lkk ÏÞk÷ku hsw
fhðk{kt ykÔÞk Au.
WÃkhkuõík WËTøk{ MÚkkLkkuLku Mk{sðk, òýðk yLku {q÷ððk
{kxu ykÃkýu (1) ©Øk (2) ykMÚkk yLku (3) Ä{oLke Ãkrh¼k»kkLku
Mk{sðkLkku «ÞkMk fheþw yLku íkuLkk Mkt˼o{kt ykÃkýu Mkk{krsf
rðztçkýkykuLkk {q¤ MkwÄe ÃknkU[ðkLkku «ÞkMk fheþwt.
(1) RïhLkwt yÂMík¥ð
RïhLkwt yÂMíkíð yLku íkuLkk ðifÂÕÃkf MðYÃkku, {kLkðeLke
©Øk yLku ykMÚkkLkk ËÃkoý{kt Ãkzíkk «rík®çkçk MðYÃk «ríkfku Au.
yk «rík®çkçk WËT¼ððkLkk ºký fkhýku ykÃkðk{kt ykðu Au.
(y) {kLkrMkf zh
{kLkðe ßÞkhu yMk÷k{íke yLkw¼ðu Au íÞkhu ¼Þ¼eík ÚkkÞ
Au. ûkeý ÚkÞu÷ Mk÷k{íkeLkk ÏÞk÷Lkwt yk «rík®çkçk Au. Ãkrhýk{u
{kLkðe Mk÷k{íke çkûkLkkh Ãkrhçk¤kuLkk þhýu sðkLkku yr¼øk{
yÃkLkkðu Au. ¼xfíkwt SðLk økk¤íkku {kLkðe ßÞkhu yòÛÞk fwËhíke
Ãkrhçk¤kuÚke ¼Þ¼eík ÚkÞku, íÞkhu íkuLke {kLkðMkns ¼ehwíkkyu
yk fwËhíke þÂõíkykuLkk þhýu sðkLkku yr¼øk{ yÃkLkkÔÞku yLku
{kLkðeLkk {Lk{kt yu á~Þ{kLk, yrøLk, MkqÞo, [tÿ yLku Mk{wÿ suðe
yMke{ þÂõíkþk¤e þÂõíkykuLkk yÂMíkíðLkku ÏÞk÷ nt{uþ {kxu
ftzkhkE økÞku yLku ¢{þ: íkuLkk fkÕÃkrLkf MðYÃkku {wŠík{tík çkLkkðe
íkuLke Ãkqò yLku ¼Âõík þY fhe. yk y÷kirff þÂõíkykuLkwt Lkk{fhý
1-219
- zkp. yuLk. yu{. {wLþe
íkku {kLkðe ßÞkhu ¼k»kk þeÏÞku íÞkhu ÚkÞwt yLku Ëhuf «òyu íku{Lke
çkku÷e yLku ¼k»kk {wsçk yk y÷kirff þÂõíkykuLkk Lkk{ ykÃÞk,
yLku MktMf]ík ¼k»kk{kt yk Lkk{fhýLkk fkhýu yËeX Lkk{Äkhe
RïhLkk yÂMíkíðLkku Mðefkh ÚkÞku. nS yksu Ãký {kLkðe
¼Þ¼eík ÚkkÞ Au. íÞkhu íkuLkk RüËuðLku y[qf ÞkË fhu Au. yk yuf
{kLkrMkf ð÷ý Au su {kLkðeLkk {Lk{kt ÏÞk÷ MðYÃku
ftzkhkÞu÷ Au.
(çk) ÃkÞøktçkhku yLku ykfkþe Ä{oøkútÚkku
søkíkLke «k[eLk{kt «k[eLk MktMf]ríkykuLke RríknkMk yLku
¾kuËfk{ Ëhr{ÞkLk {¤e ykðu÷k rþÕÃk yLku MÚkkÃkíÞLkk yÇÞkMk
WÃkhÚke sýkE ykðu Au fu íku Mk{ÞLke «òLke Rïh ¼ÂõíkLkk
swËk swËk MðYÃkku níkk, su{kt Ëuð-ËuðeykuLke {qŠík Ãkqò yøkúMÚkkLku
níke. íku{s fux÷kf hkòyku ÃkkuíkkLku Eïh økýkðe íkuLke Ãkqò
{kxuLkk ykøkúne níkk. {kLkðeLke yk {LkkuËþk MÃkü fhu Au fu íkuyku
¾hu¾h MkðoþÂõík{kLk Rïh fkuý Au yLku õÞk MðYÃku Au íku òýíkkt
Lkníkk yÚkðk íkku MÚkkrÃkík rníkku Ähkðíkk Ä{oøkwhwykuyu ykÃku÷k
MktMfkh yLku rþûkýLku íkuyku yLkwMkhíkk níkk.
søkíkLkk Ä{kuoLkku RríknkMk íku çkkçkíkLke Mkkûke Ãkqhu Au fu íku
Mk{ÞLke «ò{kt Vu÷kÞu÷k yk Mkk{krsf Ëq»kýkuLkku ytík ÷kððk
{kxu MðÞt Rïhu yufuïhðkËLke MÚkkÃkLkk {kxu ÃkÞøktçkhkuLku WíkkÞko
yLku yuýu MðÞt íku ÃkÞøktçkhkuLku Ä{oøkútÚkku yÃkýo fhe, «òLku Mkk[w
{køko Ë þo L k ykÃkðkLkw t rþûký ykÃÞw t . yk{ MðÞt Rïh,
yufuïhðkËLkku yLku íkuLkk ¾hu¾hk yÂMíkíðLkku Mkkûke çkLke økÞku.
ÃkÞøktçkhku yLku Ä{oøkútÚkku ðå[u þíkkçËeykuLkk íkÚkk ¼k»kkLkk ytíkhku
nkuðk Aíkkt yk rþûkk yLku MktMfkh{kt rðhkuÄk¼k»k òuðk {¤íkku
LkÚke. yk{ Aíkkt ík{k{ ÃkÞøktçkhku Mkk{u íku Mk{ÞLkk Ä{oøkwhwyku
MkkiÚke ðÄw Mkt½»ko{kt WíkÞko níkk. Ä{oøkwhwykuLke Ä{oMk¥kk «kÃík
fhðkLke {n¥ðkfktûkkyku yLku Mkk{krsf Ëq»kýkuLku fkhýu Mkk{krsf
ËwËoþk, ÃkÞøktçkhkuLke {LkkuÔÞÚkk çkLke økE níke. ÃkÞøktçkhku yLku
ykfkþe økútÚkkuLke Ãknu[kLk «òLku níke, fkhý fu Ëhuf økútÚkku{kt íku{Lkku
WÕ÷u¾ Úkíkku níkku - Aíkkt rþûký, MktMfkh yLku íkuLkwt Mkt[k÷Lk ½ýwt
s füËkÞe yLku ykVíkkuÚke ¼hu÷w tníkwt.
{kLkð Mk]rüLkku «Úk{ Ãkwhw»k ykË{, MðÞt «Úk{ ÃkÞøktçkh
níkku, ytrík{ ÃkÞøktçkhLkk Ä{oøkútÚk fwhkLk{kt, rðrðÄ «òLkk
økwýËku»kkuu yLku íku{Lkku Lkkþ fE heíku ÚkÞku íkuLkk WÕ÷u¾ku Au íkÚkk
yøkkWLkk ÃkÞøktçkhkuLkku WÕ÷u¾ yLku nshík {wMkk (íkkihkík) nshík
ËkWË (Íçkwh) yLku nshík Rþk(çkkEçk÷)Lkk Íeýðx ¼Þko
ðýoLkku Au.
yk Ä{oøkútÚkkuLkwt fkuE MkkrníÞ MðYÃk, fÚkkLkf MðYÃk níkwt
Lknª, íku{s íkuLkku h[Lkkfkh fkuE MkkrníÞfkh níkku Lknª Ãkrhýk{u
Mk{ÞLkk ðnuýLke MkkÚku íku{kt MkwÄkhk ðÄkhk Úkíkk hÌkk. RMkwLkk
çkkuÄð[Lkku Lku íku{Lkk {]íÞw ÃkAe þíkkçËeyku ÃkAe çkkEçk÷Lkwt MðYÃk
ykÃkðk{kt ykÔÞtw íku{kt ÃkÞøkttçkh RMkwLku RïhLkk Ãkwºk íkhefu
MktçkkuÄðk{kt ykÔÞk Au. ÞnqËeyku yLku RMkkE Ä{oøkwhwyku, fwhkLk
Mkk{u Lkík{Míkf níkk, fkhý fu íku{ýu Q¼k fhu÷ ík{k{ «&™kuLkk
sðkçk fwhkLk{kt yLku ÃkÞøktçkhLke nËeMkku{kt ykÃkðk{kt ykðu÷k
Au. íkuÚke yksu Ãký fwhkLk{kt {q¤nMík«ík sux÷e s [kufMkkE Au.
{kLkðeLke Rïh{kt, íkuLkk yÂMíkíð{kt ©Øk yLku ykMÚkk
{sçkqík ÚkkÞ íku {kxu fwhkLk{kt rðrþü WÕ÷u¾u Au. íkuLkk {wÏÞ «uhf
ð[Lkku Lke[u {wsçk Au.
(1) yÕ÷kn rMkðkÞ yLÞ fkuE ÃkqòLku Ãkkºk LkÚke, yLku nshík
{wn{ t Ë (MkÕ÷÷knku y÷irn ðMkÕ÷{) íkuLkk ytrík{ ÃkÞøktçkh
Au. («Úk{ {tºk)
(2) yÕ÷kn fkuE rËðMk sL{ ÷uíkku LkÚke, yÕ÷kn îkhk fkuELkku
sL{ ÚkÞku LkÚke fu fkuELkk îkhk yÕ÷kn sLkBÞku LkÚke. (Mkqhyu
R¾÷kMk)
(3) yÕ÷kn ysL{k Au, íku þYykík{k tníkku, yíÞkhu Au yLku
¼rð»Þ{kt íku yuf÷ku s hnuðkLkku Au. íku «Úk{ Au, íku ytík{kt
hnuðkLkku Au, íku «íÞûk Au yLku Ãkhkuûk MðYÃku Ãký Au, yLku
íku Ëhuf [es WÃkh fkçkq Ähkðu Au. (Mkqhyu nËeË)
(4) EMkw, fwðkhe {kíkk {rhÞ{Lkku Ãkwºk Au yLku y{khku ÃkÞøktçkh
Au. (Mkqhyu {heÞ{)
yufuïhðkËLkk rMkØktíkLku yLku RïhLke y÷kirff þÂõíkyku
yLku MðYÃkLku rþûký{kt Zk¤ðkLkwt fk{ MðÞt Rïhu fwhkLk {khVík
fÞwO Au íkuÚke íku{kt þtfkLku fkuE MÚkkLk hnu Lknª. ©Øk yLku ykMÚkkLke
yk {sçkqík fze Au su {wÂM÷{kuLkwt R{kLk Au. ÃkÞøktçkhLkkt çkkuÄ
ð[Lkku {wsçk yÕ÷kn «fkþÃkqts Au yLku fwhkLk {wsçk Ëhuf
Sðykí{kyu yÕ÷kn íkhV ÃkkAk ð¤ðkLkwt Au.
(f) ¼khíkeÞ MktMf]ríkLkk ÏÞk÷ku
WÃkrLk»kËku ¼khíkeÞ ík¥ð¿kkLkLke ykÄkh þe÷k Au. su{kt çkúñ
yLku ykí{kLkk MðYÃkku ytøku yLkuf íkforðíkofku ÚkÞk Au. íkuLkk ykÄkhu
¼khíkeÞ ËþoLkþkMºkLke h[Lkk ÚkE Au. ËþoLk MkkrníÞ, ykÂMíkf
ËþoLk yLku LkkÂMíkf ËþoLk yuðk çku rþûký - MktMfkh{kt rð¼õík Au.
MkktÏÞ, Þkuøk, Ãkqðo{e{ktMkk yLku W¥kh{e{ktMkk (ðuËktík ËþoLk) RïhLkk
yÂMíkíðLkku Mðefkh fhu Au. ßÞkhu [kðkof, siLk yLku çkkiØ ËþoLkku
RïhLkk yÂMíkíðLkku Mðefkh fhíkk LkÚke. íkuÚke íkuLku LkkMíkef ËþoLk
fhu Au. ykÂMíkf Ëþof ðuËkLkw ÞkËe Au. ßÞkhu LkkÂMíkf ËþoLk ðuËrLkËtf
Au. ¼khíkeÞ MktMf]rík{kt yk çku íkÆLk rðhkuÄk¼k»ke ËþoLkku íku Mk{ÞLke
fÚk¤e økÞu÷e Mkk{krsf ÃkrhÂMÚkríkLkwt «rík®çkçk hsq fhu Au. ík¥ð¿kkLk
ykæÞkrí{fíkk yLku MkkrníÞûkuºku ¼khíkeÞ MktMf]ríkyu su Wå[ rþ¾hku
rMkØ fÞko níkk, íkuLkwt rþûký yksu {nkrðãk÷Þku{kt yÇÞkMk¢{Lkku
yuf ÃkÞkoÞ çkLke økÞku Au.
RïhLkk yÂMíkíð yLku MðYÃk ytøku ykÂMíkfku çku «fkhLke
yLkw¼qrík hsq fhu Au.
(y) þtfhk[kÞoLkk {íku, çkúñMkíÞ Au yLku søkík r{ÚÞk Au.
ykí{k yus Ãkh{kí{k Au. ßÞkhu {kÞkLkwt ykðhý Ëqh ÚkkÞ
1-220
yLku ykí{¿kkLk ÚkkÞ íkku ¿kkLkYÃke rLkhtsLk, rLkhkfkh
Ãkh{ík¥ðLke yLkwr¼ík ÚkkÞ Au.
W¥kh{e{ktMkk yLkwMkkh Sð yLktík Au. ykí{k, ysL{k,
rLkíÞ yLku RïhLkku ytþ Au. yÚkðoðuË {wsçk Rïh ÃkAe
rîíkeÞ, ík]ríkÞ fu ËMk{k MÚkkLku Ãký fkuE LkÚke. Ãkwhkýku{kt
Mk{òÔÞk {wsçk Rïhyu Mk{sðkLkku yLku yLkw¼ððkLkku
rð»kÞ Au, íkuLkk «íÞûk ËþoLk þõÞ LkÚke. {Lkkuði¿krLkf
rð&÷u»kýku yLkwMkkh, {kLkðeLkk òøk]ík yLku MkwþwÃík {Lk{kt
RïhLkk fkuE Ãký MðYÃkLkku ÏÞk÷ LkkUÄkE òÞ Au íÞkh
íkuLke Mkíkík, yM¾r÷ík ¼ÂõíkLkk fkhýu, íkuLku íkus MðYÃk{kt
RïhLke yLkwr¼ík ÚkkÞ Au yLku ËþoLk Ãký ÚkkÞ Au.
yufuïhðkË-Ãkh{kí{k íkku RïhLkk rLkhtsLk yLku rLkhkfkh
MðYÃkLkku {rn{k økkÞ Au. Ãkrhýk{u RïhLkwt yÂMíkíð nkuÞ
íkku Ãký íkuLke yLkw¼qrík yuf Mðihrðnkh Au.
(çk) rnLËw Ä{oøkúÚt kku{kt Ëuð-Ëuðeyku, yÃMkhkyku, Mðøko yLku LkfoLkk
WÕ÷u¾ku ÚkÞk Au. íkuLke fÚkkykuLkk hrMkf ðýoLkku Ãký fhðk{kt
ykÔÞk Au. yk y÷kirff ík¥ðkuLkk MðYÃkku ytøku Ä{oøkútÚkku{kt
y÷tfkhef ¼k»kk{kt su ðýoLkku fhðk{kt ykÔÞk Au íkuLku Ér»k
{wrLkykuyu yk ík¥ðLku {kLkð MðYÃk{kt s {qŠík{tík fhe
ËeÄk Au. suÚke {kLkðkuLkk, Mkðo Ëku»k, økwý-yðøkwý yLku
sL{ {hýLkk çktÄLkkuLkwt íku{kt rLkYÃký Mknu÷kEÚke fhe þfkÞ.
MkkrníÞ ûkuºk{kt, çkkirØf ûk{íkkLke ykx÷e Ÿ[e WzkLk,
hrðLÿLkkÚk xkøkkuh, økkuðÄoLk rºkÃkkXe Ãký Ëþkoðe þõÞk
LkÚke.
RïhLke yLkw¼qríkLke ©ØkLke çkkçkík{kt, Ér»k {wrLkykuyu,
yk ÏÞk÷Lku Mkøkwýk Rïh ¼ÂõíkLkk ÏÞk÷{k tÃkrhðŠíkík fhe ËeÄku.
Ãkrhýk{u hk{, f]»ý, þeð yLku rð»ýw íkÚkk yLkuf ËuðeykuLku MðÞt
RïhLkwt MðYÃk økýe íku{Lke Ãkqò {qŠík{tík {kLkð MðYÃk{kt s fhe
þfkÞ. nðu RïhLkk yÂMíkíðLke yLkw¼qrík yuf Mðihrðnkh çkLkíke
LkÚke Ãkhtíkw ¼krðfkuLku {kLkð MðYÃk{kt s «¼wLkk ËþoLk ÚkkÞ Au.
Ér»k{wLkeykuLkku yk {Lkkuði¿krLkf yr¼øk{ íku{Lkk Wå[¥k{ çkwrØ
fkiþÕÞLkku ©ucík{ Lk{qLkku Au. f]»ýLkwt Ãkkºk ¼sðíkk ©e rLkrík»k
¼khîks Lku Mkküktøk Ëtzðík «ýk{ fhLkkh ¼krðfkuLku y©Øk¤w
fE heíku fne þfkÞ ?
Mkøkwýk Rïh ¼ÂõíkLkk rðfÕÃkLkk fkhýu íku Mk{ÞLkku Mk{ks
yLkuf ÃktÚkku yLku Mkt«ËkÞku{kt ðnU[kE økÞku níkku yLku yksu Ãký,
yk Mkt«ËkÞku yLku íkuLkk yLkwÞkÞeyku yus ÄkŠ{f ykMÚkkÚke, Ä{oLkwt
yLkwfhý yLku yLkwMkhý fhu Au. Ãkqðo{e{ktMkk f{ofktz WÃkh ¼kh
{qfu Au. çkúkñý økútÚkku{kt ðýoðu÷k f{ofktzku rðþu {n¥ðLkk Au.
¼khíkeÞ MktMf]rík, Ä{oLke ykMÚkk, MkkÄwyku, y½kuhe
çkkðkyku, {ntíkku, Ãkqòheyku, Mk¥kk ÷ku¼e Ä{oøkwhwyku yLku [k÷kf
[{ífkhe Ä{o Ãkwhw»kkuLke Ãkk÷f MktMf]rík çkLke økE Au. «ò nðu
¾hu¾h RïhLkk yÂMíkíð {kxu ͽzíke LkÚke. Ãkhtíkw ÄkŠ{f YZeyku,
«ýkr÷fkyku yLku ÃkhtÃkhkykuLke ykMÚkk yLkwMkkh {kLkð MðYÃk
RïhLkk yÂMík¥ð {kxu ͽzíke hnu Au.
 siLk ËþoLk yLkwMkkh, ykí{k {æÞ{ MðYÃk Au. íku{Lkk
rþûký-MktMfkh yLkwMkkh Sð yus ykí{k Au. siLk ËþoLk {wÂõík{k
{kLku Au, Ãký ykí{k ík¥ð {wÂõík{kt rð÷kuÃkLk Ãkk{íkw LkÚke. ykí{k
þkïík yLku rLkíÞ Au.
økki¥k{ çkwØLkwt ®[íkLk yðirËf níkwt. yux÷u f{ofktzLke YrZyku,
«ýkr÷fkyku, [kíkwoðýo yLkwMkkh WÃkkMkLkk ÃkØrík yLku Ä{o-
ykMÚkkLkk ½uLk{kt Sðíke «ò {kxu çkwØ ¢ktríkfkhe níkk. çkkiØ ËþoLk
ykí{k ík¥ðLku Mðefkhíkwt LkÚke. çkwØLke {qŠík nkuðk Aíkkt, íku{Lke
Ãkqò ÃkØrík RïhLkk fkuE Ãký MðYÃkLke Ãkqò fhíke LkÚke. íkuyku Ãkqðo
sL{-ÃkwLko sL{Lke r[ºk økwÃíkLke «{krýík rnMkkçke ÃkØrík{kt rðïkMk
hk¾u Au yLku Sðkí{k {kuûk Ãkk{u íkku ¾kíkw çktÄ ÚkE òÞ Au.
¼khíkeÞ MktMf]rík yLkuf MkËeykuÚke yLkuf «ò, siLk, çkwØ,
{wÂM÷{, ÞnqËe yLku yuf rnLËw «òLkk yLkuf Mkt«ËkÞku yLku ÃktÚkLkk,
yMktøkXeík {kLkð sqÚkkuLkku yuf Mk{ks Au. yLku ÔÞÂõíkøkík {kLkð
sqÚkku-MktøkrXík ÚkE, ÃkkuíkkLkk Ä{oLke ykMÚkk, YrZyku-ÃkhtÃkhkyku
yLku «ýkr÷fkykuLku [qMíkÃkýu ð¤øke hnu Au. «ò íknuðkhkuLku
Äk{Äq{Úke ÄkŠ{f ykMÚkkLkk {knku÷{kt Wsðu Au. Aíkkt RïhLkk
yÂMíkíð yLku yku¤¾Lke çkkçkík{kt rîÄk yLkw¼ðu Au.
(2) {kLkð yLku þiíkkLk
{kLkðeLke WíÃk¥keLkk Mkt˼o{kt çku rðhkuÄk¼k»ke {tíkÔÞku
«r[÷ík Au. (y) zkŠðLkLkku Wí¢ktríkðkË (çk) Ä{oøkútÚkku{kt
ðýoððk{kt ykðu÷k rþrûkík çkwrØþk¤e {kLkð MðYÃku ykË{.
(y) zkŠðLkLkku Wí¢ktríkðkË
yk MktþkuÄLk {wsçk ykÄwrLkf {kLkðLkwt MðYÃk íkuLkk ÃkqðoòuLkk
¢r{f rðfkMkLkk fkhýu yÂMíkíð{kt ykÔÞw t Au . zkŠðLku
nku{kunru çk÷eMk, RMfxMk yLku MkurÃkÞLMkLkk SðkÂM{ykuLku Wí¢ktríkLkk
ÃkøkrÚkÞk çkLkkðe yksLkk {kLkðeLkk Ãkqðoòu íkhefu ònuh fhe ËeÄk.
zkp. [LÄ{Lkk {tíkÔÞ {wsçk nku{kuEhõxMkLkk s{kLkk{kt, 16 Úke
19 ÷k¾ ð»kkuo Ãkqðuo, {kLkðeyu ¾kuhkf hktÄeLku ¾kðkLkwt þY fÞwO.
Ãkrhýk{u íkuLkk þkherhf çktÄkhý{kt VuhVkh ÚkðkLkwt þY ÚkÞw.t Ãkrhýk{u
fÃke {kLkðLkk rðfkMkLke þYykík ÚkE yLku yksLkku {kLkðe
rðfMkeík ÚkÞku.
yk ÏÞk÷ku, Võík {¤e þfíkk SðkM{eykuLkk ykÄkhu
fhðk{kt ykðu÷e ÃkqðoÄkhýkyku s Au. WÃkhktík yksLkk {kLkðeLke
þheh h[Lkk yLku yuLkku çkkirØf rðfkMk, ÃkkA÷k fux÷k ð»kkuo{kt
ykx÷e ÍzÃku, fE heíku ÚkÞku íkuLkku fkuE sðkçk ði¿kkrLkfku ykÃke
þfíkk LkÚke. «k[eLk MktMf]ríkykuLkk Mk{ksLkku {kLkðe Ãký rþrûkík
s níkku. yk{ {kLkð rðfkMkLke ½ýe ¾qxíke fzeyku ytøku ði¿kkrLkfku
swËe swËe ÃkqðoÄkhýkyku hsq fhðk rMkðkÞ MkíÞ çknkh ÷kðe þfíkk
LkÚke.
zkŠðLkLkk Wí¢ktríkðkËLkku Ä{oøkwhwykuyu Mk¾ík rðhkuÄ fÞkuo,
fkhý fu íku{Lkk Ä{oøkútÚkku{kt {kLkðLke WíÃkr¥k ytøku MÃküíkk fhðk{kt
ykðe Au. íku Mk{ÞLke yçkqÄ-yrþrûkík (støk÷e Lknª) Ä{oLkk
{køkuoÚke [r÷ík ÚkÞu÷e «ò Mk{ûk, ÃkÞøktçkhku, rþûký-MktMfkh yLku
RïhLkk y÷kirff ík¥ð{k h[Lkk fhíkk. ÃkÞøktçkhku MðÞt, íkus
1-221
«òLkk Mkk{kLÞ fûkkLkk {kLkðeyku s níkk, yLku íku{Lke ÃkkMku fkuE
ðkt[Lk Mkk{økúe níke s Lknª, íÞkhu íku{Lkk yk ¿kkLkLku ykfkþe
¿kkLk {kLkðk rMkðkÞ çkeòu fkuE {køko hnuíkku s LkÚke. {kLkðeyu,
®[íkLk îkhk «kÃík fhu÷wt yLku ÃkÞøktçkhkuLkk ykfkþe¿kkLk «krÃík
ðå[u {kuxku íkVkðík Au. ®[íkLk îkhk «kÃík fhu÷, ¿kkLk {kLkðMkŠsík
¿kkLk Au. su íkuLkk yLkw¼ðku yLku çkkirØf fkiþÕÞ îkhk «kÃík ÚkkÞ
Au. yk ¿kkLk Mk{ÞkLkwçktrÄík nkuÞ Au. sÞkhu ykfkþe¿kkLk, {kLkðe
íkuLke yuðe {kLkrMkf yðMÚkk{kt {u¤ðu Au, fu íkuLku ÃkkuíkkLku íku ytøku
fkuE ÏÞk÷ nkuíkku LkÚke. yk ¿kkLk ¼qík-¼rð»Þ yLku ðíko{kLk ík{k{
fk¤ {kxu «Míkwík çkLke hnuíkwt nkuÞ Au. yLku íku{kt yuðk ¿kkLkLkku
Mk{kðuþ Úkíkku nkuÞ Au, su {kLkðe ®[íkLk îkhk «kÃík fhe þfíkku
LkÚke. yk ¿kkLk fkuE y÷kifef {kæÞ{ îkhk «kÃík Úkíkwt nkuÞ Au.
ykðk ¿kkLkLke [fkMkýe, {kLkðe íkuLkk ®[íkLk yLku çkkirØf fkiþÕÞ
îkhk fhe þfíkku nkuÞ Au Ãkhtíkw íkuLke fkuE {ÞkoËk Ëþkoðe þfíkku
LkÚke. íÞkhu íkuLku ykfkþe¿kkLk {kLkðk rMkðkÞ çkeòu fkuE {køko
hnuíkku s LkÚke. su ¿kkLk, {kLkðe íkuLkk ®[íkLk-yLkw¼ð yLku
çkwrØfkiþÕÞ îkhk {u¤ððkLke ûk{íkk Ähkðíkku nkuÞ, íkuLkku Mk{kðuþ
ykfkþe ¿kkLk{kt Úkíkku LkÚke. Ãkrhýk{u ykfkþe ¿kkLkLku, ytÄ©Øk
fu ©ØkLkk árü®çkËwÚke Lknª Ãkhtíkw íku{kt Mk{òððk{kt ykðu÷ ¿kkLk,
ík¥ð¿kkLk, rþûký yLku MktMfkhLke {q÷ðýe fhðkLkku «ÞkMk fhðku
òuEyu. yksLkku {kLkðe íkuLkk Ãkqðoòu fhíkkt çkwrØ ûk{íkk{kt yLku
¼kiríkfðkË rð[kh ©uýe{kt ½ýku s ykøk¤ Au, íku{ {kLkðkLku
çkË÷u su íku Mk{Þu íkuLke WÃkÞkurøkíkk {qÕÞLkku rð[kh fheyu íkku ykÃkýku
Ãkqðos {tËçkwrØLkku yLku ÃkþwMk{kLk níkku íku{ {kLke þfkÞ s Lknª.
(2) Ä{oøkútÚkku{kt ðýoðk{kt ykðu÷ rþrûkík {kLkð
¼khíkeÞ MktMf]ríkLkk Mkðo©uc Ä{oøkútÚkku{kt íku Mk{ÞLkk
Ér»kykuLkk r[tíkLk yLku íku{Lke çkwrØ fkiþÕÞLkwt «rík®çkçk Ãkzu Au. íku
økútÚkku{kt, íku Mk{ÞLkk {kLkðeyu su rMkrØyku «kÃík fhe níke íkuLku
fÚkkLkf MðYÃku yíÞtík y÷tfkhef ¼k»kk{kt ðýoLk fhðk{kt ykÔÞwt
Au. íkuLkk WÃkhÚke yu Äkhýk {qfe þfkÞ fu {kLkðe sL{u {tËçkwrØLkku fu
Ãkþw Mk{kLk níkku Lknª. íku rMkrØyku Rïhu ykÃku÷k, ¿kkLk yLku çkwrØLkk
ðhËkLkLkk fkhýu níke. Ä{oøkwhwyku yLku íks¿kkuyu ®[íkLk yLku ¿kkLkLku
MktÃkqýo ÄkŠ{f ykMÚkkLkku Ëhßòu ykÃkðk{kt ykÔÞku Au.
yksu Ãký ykr£fkLkk støk÷ku{kt ðMkíkku ykrËðkMke yLku
LÞqÞkufo{kt ðMkíkku {kLkðe, {kLkð íkhefu çkÄk s árüfkuýÚke Mkh¾k
s Au, íkVkðík Võík íku{Lkk çkkirØf rðfkMkLkk íkçk¬kykuLkku Au.
økheçke, fwÃkku»ký yLku Ërhÿíkk íkÚkk MkkÄLk MktÃkr¥k yLku rþûkýLkk
y¼kðLkk fkhýu, íku {kLkðeLku Ãkqðos suðk Ãkþw Mk{kLk {kLkðkLke
¼q÷ yksLkku ði¿kkrLkf fhíkku LkÚke.
Ä{oøkútÚk çkkEçk÷ yLku fwhkLkLke MktÃkqýo økútÚk MðYÃkLke
h[Lkkyku ðå[u MkËeykuLkwt ytíkh Au. íku{kt Mk{økú çkúñktz, y÷kirff
þÂõíkyku suðe fu SLLkkík, VheMíkk íkÚkk ykË{ yLku þiíkkLkLkwt
MksoLk Võík 6 rËðMk{kt fÞwO íku ytøkuLkk WÕ÷u¾ku òuðk {¤u Au. íku
Lke[u {wsçk Au.
(1) {kxe{ktÚke ykË{eLkwt MksoLk fÞwO yLku ykË{{ktÚke RðLkwt
 MksoLk fÞwO. ykË{Lku MktÃkqýo ¿kkLk ykÃkðk{kt ykÔÞwt yLku
íkuLkk WÃkÞkuøk {kxu çkwrØLkwt ðhËkLk ykÃkðk{kt ykÔÞwt yLku
íkuLku Mkðo «kýeyku{kt Mkðo©uc «kýeLkku Ëhßòu ykÃkðk{kt
ykÔÞku.
Mk{økú fwhkLk{kt swËk swËk MktçkkuÄLkkuÚke rþûkk ykÃkðk{kt
ykðe Au. su{kt... {kLkðeyku {kxu... nu ykË{Lke
yki÷kË...Lkwt MktçkkuÄLk Au.
(2) Ãk]Úðe ÷kuf{kt {kLkðLkku ðtþðu÷ku [k÷w hnu íku {kxu Rïhu
sýkÔÞwt fu {kLkðeLku y{u Ãkkýe{ktÚke (ðeÞo) ÃkuËk fÞkuo. íkuLkwt
¿kkLk ykÃÞwt, íku íkuLkku ¾hu¾h sL{ Au.
(3) ykË{Lkwt yr¼ðkËLk fhðk{kt Rçk÷eMk Lkk{Lkku SLLkkík,
yntfkhLkk fkhýu rLk»V¤ økÞku íkuÚke íkuLku þuíkkLk MðYÃku,
{kLkð MkkÚku Ãk]Úðe WÃkh Wíkkhðk{kt ykÔÞku. ykË{Lkk fkhýu
SLLkkíkLku yÃk{kLkeík Úkðwt Ãkzâwt LkÚke íkuLku RïhLke yk¿kkyku
rðhwØ W~fuhðkLkwt fk{ þY fÞwO suLku þuíkkLke f{kuo íkhefu
yku¤¾ðk{kt ykðu Au.
(4) ykË{ yLku Rðu «Úk{ þuíkkLke fk{ fÞwO, V¤ ¾kÄw íkuÚke
íku{Lku íku{Lke LkøLkíkkLkwt ¼kLk ÚkÞwt yLku sLLkíkLkk ð]ûkkuLkk
ÃkktËzk ÃknuhðkLkwt þY fÞwO. {kLkðeLkk ¿kkLkLkku yLku çkwrØLkku
yk Mkki«Úk{ WÃkÞkuøk níkku.
þuíkkLku Mkki «Úk{ V¤ ¾kðk RðLku W~fuhe, yLku íkuýu ykË{Lku
V¤ ¾kðk {sçkqh fÞkuo. yk{, Ãkwhw»kLke Ãkzíke{kt Eð sðkçkËkh
nkuðkÚke yksu Ãký RðLku yÃk{kLkeík Úkðwt Ãkzu Au.
fÚkk MðYÃku ðýoðk{kt ykðu÷ yk ÃkqðoÄkhýk, þuíkkLk õÞk
MðYÃku Ãk]Úðe WÃkh ykÔÞku íku ytøku fkuE ykÄkhku hsq fhíke LkÚke.
þwt þuíkkLk {kLkð {LkLke rLkçko¤íkkLkwt VhstË Au ? íkku ÃkAe þiíkkLk
MðYÃku ykðu÷ku SLLkkík õÞkt økÞku ? rððu[fku {kLku Au fu fux÷kf
{kLkðeyku fkÞ{ {kxu þiíkkLke fkÞkuo{kt VMkkE økÞk nkuÞ Au. ÃkkÃk
fu ÃkqÛÞ f{kuoLkk V¤ ytøku íkuyku ®[íkk fhíkk LkÚke. {kLkð RríknkMk
ykðk þuíkkLke {kLkðkuLkk fwf{kuoÚke ¼Þkuo Ãkzâku Au. Ãkhtíkw Ä{oLke
ykMÚkk yLku {kLkðeLkwt çkkirØf fkiþÕÞ {kLkðeLku þuíkkLke f{kuo{ktÚke
çk[ðk {kxu nt{uþk {kLkðeLku òøk]ík hk¾u Au {kxu s ËwrLkÞk{kt
þuíkkLkeÞík MktÃkqýo fçkòu {u¤ðe þfe LkÚke. þuíkkLk çkLku÷ku SLLkkík
ÃkkuíkkLkwt fk{ Ãkqýo fhe ÃkkAku Mðøko{kt síkku hÌkku nkuÞ íku{ ÷køku Au.
fuÚkku÷ef RþkEyku yLku {wÂM÷{kuLke ykMÚkk {wsçk ßÞkhu
ËwrLkÞk{kt þuíkkLkeÞík MktÃkqýo Ãkýu AðkE sþu íÞkhu ‘‘EMkwr¾úMík’’
VheÚke Ãk]Úðe WÃkh MkËunu Wíkhþu. fwhkLkLkk ð[Lkku {wsçk RMkwLku
¢kuMk Ãkh [zkðk{kt ykÔÞk LkÚke Ãkhtíkw MkËunu íku{Lku WÃkh WXkðe
÷uðk{kt ykÔÞk Au. {kLkðLkk MksoLkLke yLku íkuLkk sL{Lke yk fnkýe
ðÄw íkfoçkØ ÷køku Au fkhý fu Ä{oøkútÚkku ðå[u MkËeykuLkk íkÚkk ¼k»kkLkk
íkVkðíkku nkuðk Aíkkt rðhkuÄk¼k»k òuðk {¤íkku LkÚke.ÞnqËe «ò
MkkiÚke ðÄw íkusMðe yLku çkwrØþk¤e «ò íkhefu íkÚkk EMkkE «ò
MkkiÚke ðÄw MktMfkhe yLku Lkh{ rË÷Lke «ò íkhefu yku¤¾ðk{kt
ykðu Au yLku yk çku {sçkqík «òLke nkshe{kt, fwhkLkLkwt yðíkhý,
ÃkÞøktçkh {kxu Ãkzfkhku yLku {wrMkçkíkku ÷kðLkkh níkw, Ãkhtíkw íku{Lke
1-222
MkkËøke, hnu{Ëe÷e yLku MkíÞkøkúne ðíkoLkLkk fkhýu Mkki rðhkuÄeyku
Lkík{Míkf ÚkE økÞk. yLku E{kLk, rþMík íkÚkk hnu{Ëe÷eLku fkhýu
{wÂM÷{ku søkík WÃkh AðkE økÞk. Ãkhtíkw hkßÞMk¥kk, Ä{oMk¥kk
yLku «ò WÃkh ykrÄÃkíÞ «kÃík fhðkLke RåAk{kt, yk «òLkk
þuíkkLkku Mk{økú ËwrLkÞkLku çkkLk{kt ÷E hÌkk Au.
çkkirØf fkiþÕÞ
Rïhu {kLkðeLku Ãkkðh ykìV yuxkuoLke MkkÚku WíkkÞkuo Au yLku íku
ÃkkðhLkku WÃkÞkuøk fhðk {kxu Rïhu íkuLku çkkirØf fkiþÕÞ ykÃÞk Au.
íkuLkk MkËTWÃkÞkuøkÚke {kLkðe yþofw÷ {¾÷wfkík çkLke þfu Au yLku íkuLkk
ËwhWÃkÞkuøkÚke íku MðÞt Rïh nkuðkLkku Ëkðku Ãký fhe þfu Au. søkíkLke
ík{k{ MktMf]ríkykuyu ykðk çktLku «fkhLkk {kLkðku òuÞk Au.
Ãk]Úðe WÃkh yÂMíkíð Ähkðíkk ík{k{ «kýeyku, fk{, ¢kuÄ,
«u{ yLku ÷køkýeLkk Mkt˼o{kt Mð¼kðøkík yuf Mkh¾w s ðíkoLk
Ëk¾ðu Au. Võík íkuLke r£õðLMke yLku yr¼ÔÞÂõíkLkk Äkuhýku swËk
swËk nkuÞ Au. Ãkhtíkw {kLkðeLkk yk Mð¼kðøkík ÷ûkýku MkkÚku
{kLkðeLke çkwrØLkku Mk{LðÞ fu MktÞkusLk ÚkkÞ Au. íÞkhu {kLkðe{kt
yLÞ ÷ûkýku ([krhºÞ)Lkku sL{ íkuLkk SðLkfk¤ ËhBÞkLk ÚkkÞ Au.
hkøkîu»k, A¤fÃkx, LkVhík, R»Þko, ÷ku¼, ÷wå[kE, AuíkhÃkªze,
çkLkkðx, rLktËk, swÕ{,¾wþk{ík, þku»ký, rntMkk, WËkhíkk,sqX,
hnu{Ëe÷ rðøkuhu {kLkðeLke Ähkunh çkLke òÞ Au. {kLkðe yk økwýku
- yðøkwýkuLku [íkwhkEÃkqðof AwÃkkðe þfu Au, yÚkðk «økx fhu Au.
{kLkðeLkk {øksLke h[Lkk, íkuLkwt rðrþü fË yLku íkuLkwt çktÄkhý
yLku íkuLke hkMkkÞrýf «r¢Þkyku yk ÷ûkýkuLku WËeÃík fhu Au.
Ãkrhýk{u çku {kLkðku ðå[uLkk íkVkðíkku Ãký MÃkü òuE þfkÞ Au.
{kLkðeLkwt {øks MðÞt ykÃkkuykÃk [{ífkh fhe þfíkwt LkÚke.Ãkhtíkw
rþûký-fu¤ðýe fu MktMfkh îkhk íkuLku MkkÚkus yLku WÆeÃk fhðwt Ãkzu
Au su çkwrØ fkiþÕÞ MðYÃku «økx ÚkkÞ Au. Ãkrhýk{u Mk{Þ, Mktòuøkku,
yLkw¼ð fu íkf îkhk rþûký-fu¤ðýe fu MktMfkh «kÃík ÚkkÞ Lknª,
íkku {kLkðeLke rð[khþÂõík yLku çkkirØf «rík¼k ¾e÷e þfíke LkÚke.
Ëhuf Þwøk{kt {kLkðeyu íkuLke yk çkkirØf «rík¼kLkku WÃkÞkuøk
Ëhuf ûkuºkku{kt fÞkuo s Au. íkuLke íkusMðeíkkLkk Äkuhýku yLku rðfkMkLkk
íkçk¬kyku swËk swËk hÌkk Au. hkòþkne, Mkk{tíkþkne, y{eh-
W{hkðLke s{eLkËkhe, ÄkŠ{f Lkuíkkøkehe, økw÷k{kuLkku ÔÞkÃkkh yLku
Mk{ksLkk Mkk{kLÞ «òsLkkuLkk ÔÞðnkh yLku ðíkoLkku{kt, çkwrØ
fkiþÕÞyu swËe swËe ¼qr{fkyku suðe s Au.
søkíkLke MktMf]ríkyku yuf çkeòLkk MktÃkfo{kt ykðíke økE,
íkuLkk fkhýu {kLkðeLkk rþûký-fu¤ðe yLku MktMf]ríkLkk ÏÞk÷ku{kt
VuhVkh ykðíkk økÞk yLku ÄkŠ{f ykMÚkkyku{kt Ãký íkVkðík yLku
{ík¼uËku Q¼k Úkíkk økÞk. yksLkku {kLkðe íkÆLk Lkðk s
ÃkÞkoðhý{kt Sðu Au. søkíkLkk swËk swËk Mk{kòu, swËk swËk «fkhLke
SðLk þi÷e{kt Sðu Au su Lkðe MktMf]ríkLku sL{ ykÃku Au.
{kLkðeLkk swËk swËk Mkk{krsf, ykŠÚkf, hksfeÞ yLku
þiûkrýf rðfkMkLkk fkhýu yLku MktÃkfoLkk fkhýu {kLkðeLkk òøk]¥k
yÄoòøk]¥k fu MkwþwÃík {Lk{k, Lkðk Lkðk ÏÞk÷ku hrûkík Úkíkk s hnu
Au su íkuLkk çkkirØf fkiþÕÞLku íkusMðeíkk ykÃkðkLkwt fk{ fhu Au.
{kLkðe çkk¤ÃkýÚke {ktze ð]ØkðMÚkk MkwÄe SðLkLkk swËk swËk
ÃkøkrÚkÞu swËk swËk MktMfkh, rþûký, yLkw¼ð {u¤ðíkku s hnu Au
yLku íkuLkk òøk]¥k íku{ MkwþwÃík {Lk{kt swËk swËk ÏÞk÷ku hrûkík Úkíkk
s òÞ Au. íkuLkk fwxwtçkLkk, ¿kkríkLkk, íkuLkk ÃkkuíkkLkk Mk{ksLkk
MktMfkhku, YZeyku, ÃkhtÃkhkyku, «ýkr÷fkyku, rþûký yLku fu¤ðýe
Úkfe {kLkðe{kt ÄkŠ{f ykMÚkkLkk ÏÞk÷ku Ãký LkkUÄkíkk nkuÞ Au. íku
{wsçk íkuLkk {Lk{kt rð[khku sL{íkk nkuÞ Au yLku Ä{oLkk yk[hý
{kxu, íkuLke çkwrØ MÃkü ykËuþ ykÃku Au. òu íkuLkk ÏÞk÷ku{kt rðûkuÃk
Ãkzu Lknª íkku íkuLkwt yk yk[hý Þtºkðík Úkíkwt s hnu Au.
WÃkhkuõík rð&÷u»kýku MÃkü fhu Au fu {kLkðeLkkt f{kuo íkuLkk
òøk]ík yLku MkwþwÃík {Lk{kt LkkUÄkÞu÷ ÏÞk÷kuLke sxe÷ «r¢ÞkLke
WÃks Au. {kLkðe ßÞkhu fkuE Ãký rLkýoÞ ÷u Au. íkku íkuLkku íku rLkýoÞ
íkkífkr÷f íku Mk{ÞLkku rLkýoÞ nkuíkku s LkÚke. LkkUÄkÞu÷k hûkeík
ÏÞk÷kuLkku «¼kð yLku rð[khkuLke sxe÷ «r¢Þk îkhk, {kLkðe
f{oLke ÃkMktËøke fhu Au. yLku íkuLke çkwrØ-¿kkLkíktºkLke W¥kusLkk-
{øksLkk fku»kku{kt Úkíkwt hMkkÞrýf ÃkrhðíkoLk, íku f{o fhðk {kxu
MÃkü ykÞkusLk fhu Au. íku{kt {kLkðeLkwt LkMkeçk, ÃkqðosL{ fu ÃkqLkosL{
fkuE ¼køk ¼sðíkk LkÚke. ¼økðËøkeíkk {wsçk, {Lkw»Þu ykí{k
ðzu ykí{kLkku WØkh fhðku, íkuLku yãkuøkríkyu ÷E sðku Lknª.
{Lkw»Þ Ãkkuíku s ÃkkuíkkLkku çktÄw Lku ÃkkuíkkLkku þºkw Au.
(3) {kLkðeLke SðLkþi÷e yLku LkMkeçk
¼khíkeÞ MktMf]rík{kt ßÞkurík»k þkMºkLkwt Ÿ[w MÚkkLk Au.
økútÚkku{kt, LkMkeçk fu «khçÄLku fÚkkyku{kt y÷kirff fÚkkLkf íkhefu
ðýoðk{kt ykÔÞk Au yLku íkuLku ÃkqðosL{, yk sL{ fu ÃkwLkOsL{Lkk
f{kuo MkkÚku Mktfr÷ík fhðk{kt ykÔÞk Au. Ä{oøkwhwykuyu, MkwøkúrÚkík
rþûký ÔÞðMÚkk îkhk, ßÞkurík»kþkMºkLke h[Lkk fhe ßÞkurík»k fÚkLkku
îkhk {kLkðeLku LkMkeçkLkk ¼uË Wfu÷ðk íku{s LkMkeçk, {kLkð SðLk
MkkÚku çktÄkÞu÷ yíkqx çktÄLk Au íkuðk MktMfkh ykÃkðk{kt ykÔÞk Au.
LkMkeçk yÚkðk «khçÄLke fkuE ÔÞkÏÞk ykÃkðk{kt ykðe
LkÚke Ãkhtíkw {kLkðeLkk SðLk{kt su çkLkkðku çkLku Au íku rLkÞrík îkhk,
Ãkqðo r÷r¾ík LkMkeçkLkk «eM¢eÃkþLk {wsçk çkLkíkk nkuÞ Au. íkuLke
¼rð»Þðkýe ßÞkurík»k fÚkLk îkhk fhðk{kt ykðu Au. {kLkðeLkwt
f{o, {kLkðeLku LkMkeçkLkk «¼kðÚke çk[kðe þfkíkw LkÚke íku{
Mk{òððk{kt ykðu Au. LkMkeçkLke ÃkqðoÄkhýkyku yLku ßÞkurík»k
fÚkLkkuLke [fkMkýe yk þkMºk fhe þfíkw LkÚke Ãkhtíkw {kLkðeLkku
rðïkMk SíkðkLkku «ÞkMk fhu Au. Ãkrhýk{u òu ßÞkurík»k fÚkLkku
¾kuxk Ãkzu íkku LkMkeçk fu ßÞkurík»k þkMºkLku Ëku»k Ëuðk{kt ykðíkku
LkÚke Ãkhtíkw ßÞkurík»k fÚkLk fhLkkhLke y¿kkLkíkkLku Ëkur»kík Xuhððk{kt
ykðu Au.
LkMkeçk fu «khçÄLkkt ÏÞk÷Lku Mk{sðk {kxu ykÃkýu çku
yLkw{kLkku îkhk Mk{sðkLkku «ÞkMk fheþwt.
(y) LkMkeçk, {kLkðSðLk{kt {wÏÞ ¼køk ¼sðu Au.
(çk) {kLkðSðLk{kt, LkMkeçk suðwt fkuE Ãkrhçk¤ nkuíkwt s LkÚke.
(y) LkMkeçk, {kLkðSðLk{kt {wÏÞ ¼køk ¼sðu Au
{kLkðeLkk sL{ yLku {hý Mk{ÞkLkwçktrÄík Au íkuLkk fkhýu
1-223
rðrÄLkk ÷u¾ íkhefu yku¤¾kíkk LkMkeçkLkk r«M¢eÃkþLk MkkÚku {kLkðe
sL{ ÷uíkku nkuÞ Au. {kLkðeLkk ÷÷kxLke hu¾kyku{kt, nkÚk yLku
ÃkøkLke hu¾kyku{kt, íkÚkk nkÚk íkÚkk ÃktòLke h[Lkkyku{kt, {kLkðeLkk
LkMkeçkLkwt hnMÞ AwÃkkÞu÷wt nkuÞ Au, su rðîkLk nMíkhu¾kþkMºke Wfu÷e
þfíkku nkuÞ Au. Ãkhtíkw {kLkðeLkk LkMkeçkLkwt Mkk[wt hnMÞ íkku
ßÞkurík»kþkMºk {wsçk çkLkkðu÷k sL{kûkh fu sL{ftwz÷e{kt AwÃkkÞu÷wt
nkuÞ Au. {kLkðeLkwt SðLk {ÞkoËeík rMk{ktfLk hu¾kyku{kt fuðe heíku
ykfkh ÷u Au, íku fwtz¤e îkhk Lke[u {wsçk Mk{òððk{kt ykðu Au.
(1) {kLkð ÞkuLke{kt íkuLkku sL{, ÃkqðosL{Lkk f{oLkk V¤MðYÃku
ÚkÞku Au yLku yk sL{Lkk íkÚkk Ãkqðo sL{Lkk f{oLkk V¤ íkuýu
¼kuøkððk Ãkzu Au.
(2) òíkfLkk SðLk{kt çkLkíkk çkLkkðku suðk fu ÷øLk, ÔÞkÃkkh,
Lkkufhe, ÄLkMktÃkr¥k MktíkkLk Mkw¾ rðøkuhu yLkuf çkkçkíkku{kt
sL{fwtz¤eLke hkrþyku{kt økúnkuLkwt MÚkkLk {n¥ðLkku ¼køk
¼sðu Au.
(3) {kLkðeLkwt LkMkeçk, íkuLkk SðLkLkk çkLkkðku yrð[÷eík
rðãkLkku Au. íkuLku Mk{sðk {kxu ÄkŠ{f f{ofktz, Ãkqò rðrÄyku
ËkLk-Ërûkýk, {tºk-íktºkLkk òÃk íkÚkk ÞÚkk þÂõík çkúñ
¼kusLkku rLk:MktËun ¼kðu fhíkk hnuðwt. Rïh f]Ãkk nþu íkku
sL{ fwzt ¤eLkk økúnkuLke yð¤e økríkLke yMkhku-suðe fu ÃkLkkuíke
rðøkuhuÚke {wÂõík {u¤e þfkÞ Au.
çkúñktzLkwt Mk{Þ[¢, yuf LkuLkku Mkuftz {kxu Ãký íkVkðíkku Q¼k
fhíkwt LkÚke. íkuÚke økúnkuLkwt MÚkkLk òýe þfkÞ Au. yksLkwt
rð¿kkLk Ãký Äq{fuíkwyku suðk íkkhkykuLkk {køko yLku íkuLkk
Mk{ÞLkwt [ku¬Mk yLkw{kLk {qfe þfu Au. íkuÚke økkrýríkf
Mk{efhýkuLke árüyu ßÞkurík»kþkMºk ½ýwt þÂõíkþk¤e nkuÞ
Au. Ãkhtíkw ¼rð»Þ fÚkLkLke Mkå[kE, ©ØkLkku rð»kÞ çkLke
òÞ Au. Ãkrhýk{u ¿kkLk (knowledge)Lke Ãkrh¼k»kk{kt yk
þkMºk ÃkkuíkkLkwt MÚkkLk {u¤ðe þfíkwt LkÚke ¼rð»Þ fÚkLkku
{kxu Lke[u Ëþkoðu÷ çku çkkçkíkku {n¥ðLke çkLku Au.
(y) òíkfLkku sL{Lkku Mk{Þ su nt{uþk rððkËMÃkË nkuÞ Au.
(çk) sL{kûkh-fw t z ¤eLke h[Lkk yLku íku L kw t yæÞÞLk íkÚkk
¼rð»ÞfÚkLk, ßÞkurík»keLke ykðzík WÃkh rLk¼oh Au.
WÃkhkuõík çktLku çkkçkíkkuLku fkhýu òfíkLkk ¼rð»Þ fÚkLkku Mkk[k
fu ¾kuxk ÃkzðkLke Mkt¼kðLkkyku Q¼e fhu Au su ytík{kt
çk[kðLke Ë÷e÷ çkLku Au. Ãkrhýk{u LkMkeçk yLku ¼rð»Þ
fÚkLkku Võík nkÞÃkku r ÚkrMkMk ÏÞk÷ çkLke hnu Au .
ßÞkuríkþþkMºk yLkuf rðM{ÞsLkf þkMºk Au, fkhý fu
íkfoçkØ heíku Mk{òððk{kt ykðíkk rðÄkLkku, MkíÞLke LkSf
Ãký nkuíkk LkÚke.
Mk{ks{kt fux÷kf þkMºkku, íkuLke ÔÞðnkhw WÃkÞkuøkeíkkLkk
fkhýu Lknª, Ãkhtíkw fux÷kf {kLkð sqÚkkuLku íku{kt hMk Ãkzíkku
nkuÞ Au, íkuÚke íkuLkku MktÃkqýo þkMºkeÞ Äkuhýu rðfkMk Úkíkku
nkuÞ Au. ßÞkurík»kþkMºk Ãký ykðwt s yuf þkMºk Au. òíkfku
yLku ßÞkurík»kþkMºkeyku «k[eLk fk¤Úke yk þkMºkLkk «[kh
 yLku «Mkkh {kxuLkk ©uc {kæÞ{ku Au. Mk{ks yk þkMºkkuLke
WÃkÞkuøkeíkkLku MktÃkqýo xufku ykÃku Au. xkøkkuhLke yuf frðíkk,
MktøkeíkLke yuf ÄqLk yLku ßÞkurík»keLkwt yuf fÚkLk, {kLkðeLke
MkktíðLkk {kxu {sçkqík {kæÞ{ku çkLke þfíkk nkuÞ Au.
(çk) {kLkðeLkk SðLk{kt LkMkeçk suðwt fkuE Ãkrhçk¤ nkuíkwt LkÚke
¼khíkeÞ MktMf]rík, «[khðkËLke MktMf]rík çkLke økE Au. Ëhuf
«[khLkku «ÄkLkMkqh Ä{oLke ykMÚkk, MktMf]ríkLke {nkLkíkk yLku
«[khfkuLke ykí{ðt[Lkk íkÚkk ykztçkh nkuÞ Au. ykÃkýk ËirLkf
Ãkºkku{ktÚke yuf Ãký ËirLkfÃkºk yuðwt Lknª nkuÞ fu su{kt MkkÃíkkrnf
hkrþ ¼rð»Þ «rMkØ Úkíkk Lk nkuÞ.
ßÞkurík»kþkMºk MðÞt ykMÚkkLkku rð»kÞ Au. íku økúnkuLke yMkhku
{kLkðSðLk WÃkh ÚkkÞ Au íkuLkk ykÄkhu fhu Au, Ãkhtíkw íku Mkkrçkík
fhe þfkíkwt LkÚke.ßÞkurík»k fÚkLk îkhk ¼rð»Þðkýe ÚkE þõíke
nkuÞ íkku, {kLkðe Ëw:¾ yLku {]íÞwLkk ÏÞkLk÷ku yk½kík MknLk fhe
þfu s Lknª. {]íÞwLkk ¼rð»Þ fÚkLkku Lknª fhðkLkku ykËuþ
ßÞkurík»kþkMºk ykÃku Au, íku{ sýkðe ßÞkurík»kk[kÞkuo ÃkkuíkkLke
rðîíkk WÃkh {÷fu Au yLku {nk{]íÞwsÞ {tºkLkk òÃk fhðkLke Mk÷kn
ykÃku Au. suÚke {]íÞwLkku ¼Þ Lkkþ Ãkk{u. íkfoçkØ ÷køkíke yk ðkýe
yLku Mk÷knLkk V¤ MðYÃku, {kLkðe ËwrðÄk yLkw¼ðu Au yLku íkfoMktøkík
Lk nkuÞ íkuðk rðrÄ-rðãkLkku Lkk {køkuo ð¤e òÞ Au.
ykÃkýk Ä{oøkwhwyku yLku fÚkkfkhku, ÄkŠ{f ykMÚkkLkk {tºkku
MðYÃku, Äehs yLku MkçkhLkk WÃkËuþku ykÃku Au, yLku SðLkLke
ðkMíkrðfíkk yLku fzðk MkíÞkuLku {Äwh ¼k»kk{kt Mk{òððkLkku MkV¤
«ÞkMk fhu Au, yLku íkwhtík þkMºkkuõík rðrÄ-rðÄkLkkuLku yLkwMkhðkLkku
WÃkËuþ ykÃku Au, yLku Ãkk{h {kLkðe, yr¼{LÞwLkk fkuXkLkk «Úk{
[hý{kt «ðuþ {u¤ðe ÷u Au. LkMkeçk{kt {kLkðkÚke fkuE LkwfMkkLk
Úkíkwt LkÚke, íku Ë÷e÷ ¾kuxe Au, fkhý fu nfefík{kt LkMkeçk{kt
{kLkðkÚke {Lk ðÄw [r÷ík çkLku Au su {kLkðeLkk ðíkoLkLku LkwfMkkLk
ÃknkU[kzu Au.
{kLkðeLkk SðLk MkkÚku LkMkeçk yuf yrð¼kßÞ Ãkrhçk¤
Au íku ÏÞk÷Lku Mðefkhe þfkÞ íku{ LkÚke íkuLkk fkhýku Lke[u
{wsçk Au.
(1) ßÞkurík»kþkMºkLku, ÃkqðosL{ fu ÃkwLk:sL{Lkk ÏÞk÷Lku, íkÚkk
rðrÄLkk ÷u¾Lkk rðãkLkku ytøku ykÃkýu fkuE ði¿kkrLkf ykÄkhku
îkhk íkuLku MktÃkqýoþkMºk íkhefu Mkkrçkík fhe þõÞk LkÚke. Võík
ykMÚkkLkk {kæÞ{ îkhk íku L ku Mkt à kq ý o þkMºk íkhefu
Mk{òððkLkku «ÞkMk ÚkkÞ Au. {w÷ku Lk yMíke ¢]íkku þk¾k...
(2) {kLkðeLkk SðLk{kt çkLkíkk çkLkkðku ðå[u fkÞofkhýLkk MktçktÄku
nkuÞ Au, su íkfo çkwrØ îkhk Mk{òðe þfkÞ Au. ßÞkhu
LkMkeçk, ík{k{ f{kuoLkk V¤Lku, ÃkkuíkkLkk Lkk{u [zkðu Au.
{kLkðSðLk MkkÚku f{oLkk rMkØktíkku yLku íkuLke f]þkøkú çkwrØLkk
Mk{LðÞLkk Mk{efhýku ðýkðu÷k Au {kxu {kLkðeLkk f{oLkk
Ãkrhýk{ku {kxu {kLkðe s sðkçkËkh Au. LkMkeçk, økkzk
Lke[u [k÷íkk fwíkhkLkku ÃkkX ¼sðu Au.
(3) ¼qík-«uík, ¼xfíkku ykí{k, fkzo WÃkh ykí{kLke nkshe,
1-224
ykí{kLkku ÃkhfkÞk «ðuþ, ÃkqðosL{ku, yk¼kMk yLku
LkMkeçkLkk ¾u÷ rðøkuhu rMkLku{k íkÚkk xeðe [uLk÷kuLkk fÚkkLkfku
çkLke økÞk Au. {kLkðeLku íku{kt MkíÞLke Íkt¾e fhðkLke Ít¾Lkk
nkuíke LkÚke, Ãkhtíkw ykLktË {u¤ððkLke yr¼÷k»kk nkuÞ Au.
yËT¼qík VkuxkuøkúkVe, Mk[kux MktðkËku r{©eík yuõxhkuLke
yËkfkhe yLku MktøkeíkLkk fkhýu {kLkðe Úkúe÷ yLkw¼ðu Au.
{kLkðe yLkuf Mkt½»kkuo çkkË Mkk{krsf, ykŠÚkf, hksfeÞ
íkÚkk þiûkrýf VuhVkh ÷kðe þõÞku Au. Mk{ksþkMºkeykuLkk
Ãkwhw»kkÚkuo {kLkðkuLkk SðLk{kt Lkðk htøkku ÃkqÞko Au. ÄkŠ{f
ykMÚkk yLku ÄkŠ{f MktMf]ríkLke ½u÷Ak {kLkðeLku ÃkhkÄeLk
çkLkkðu Au. yk MkíÞ, {kLkðeLku LkkÂMíkf çkLkkðíkw LkÚke Ãkhtíkw
ytÄ©ØkLke stShku{ktÚke {wõík fhu Au. ßÞkurík»kþkMºk nðu
Võík ðu[kýÃkkºk «kuzõx çkLke økÞwt Au. ÄkŠ{f ykMÚkk yLku
ÄkŠ{f MktMf]ríkLkk fkhýu Mk{ks{kt su Mkt½»kkuo ÚkÞk Au íku{ktÚke
{kLkðe ½ýwt þe¾e hÌkku Au. íkuLkk yLkw¼ðkuLkku ÷k¼ ÷E
yksu {kLkðe Ãkwhw»kkÚko yLku f{oLkk rMkØktíkkuLku ðÄw ôzkýÚke
Mk{síkku ÚkÞku Au.
(4) íkku þwt {kLkðe ÃkkuíkkLkwt SðLk ÃkkuíkkLke òíku ½zu Au ? økt¼eh
÷køkíkku yk çkk÷Mkns «&™ yMÚkkLku Au. nfefík{kt
{kLkðeyu, íkuLku {¤íkku Mk{ks, íkuLke YZeyku, «ýkr÷fkyku,
ÃkhtÃkhkyku, ðkhMkk{kt {¤íkk MktMfkhku rðøkuhuLkk ÃkÞkoðhý{kt
hneLku, íkuLku {¤íke íkf, rþûký yLku çk]nË Mk{ks{kt sL{
÷uíke Lkðe MktMf]rík yLku ÏÞk÷Lku, çkwrØ [kíkwÞoÚke Mk{S,
íkuLkk WÃkÞkuøk îkhk SðLk SððkLkku {køko ftzkhðkLkku Au.
íku{kt {¤íke MkV¤íkk yLku rLk»V¤íkkLkk {qÕÞktfLkLkku fhe,
yÃkurûkík SðLk þi÷eLke þkuÄ Mkíkík [k÷w hk¾ðkLke Au.
{kLkð SðLkþi ÷ eLke þku Ä Lkku yk ÏÞk÷ LkMkeçkLkk
Ãkrhçk¤Lkk ÏÞk÷Lkku ¼uË Wzkzu Au. {Lkkuði¿kkrLkfku Mðefkhu
Au fu {kLkðLke çkwrØ íkiÞkh {k÷Lkku Mxkuf LkÚke. {kLkðLke
çkwrØLke {ÞkoËkLku Ãký Mðefkhu Au íkÚkk hrûkík ÏÞk÷kuLkk
ËçkkýLku fkhýu {øksLkk ¿kkLk fku»kku{kt Úkíke ¾÷u÷Lku Ãký
Mk{òðe þfu Au. yk ík{k{ ÃkrhÂMÚkríkyku LkMkeçkLkk ¾u÷
LkÚke.
(5) {kLkðeLke S¿kkMkð]r¥k yLku Mk{ÞkLkwt çktrÄík ÄehsLkk fkhýu
LkMkeçkLkk Ãkrhçk¤Lkwt MksoLk ÚkÞwt Au. yLku íku ykMÚkkLkku rð»kÞ
Au. Ãkrhýk{u fkuE LkMkeçk{kt {kLku Au yLku fkuE LkMkeçk{kt
{kLkíkwt LkÚke. fkuE LkMkeçk{kt {kLkíkwt LkÚke yux÷u LkMkeçk LkÚke,
íkuðwt {kLke ÷uðkÞ Lknª, {kxu LkMkeçk suðwt Ãkrhçk¤ Au yk
Ë÷e÷ íkfoçkØ LkÚke.
(6) økheçke, ËkYý ÃkrhÂMÚkrík{kt sL{íkk fux÷kf fwxwtçkkuLke
ÃkuZeykuLke ÃkuZeyku yus ÃkrhÂMÚkrík{kt Sðíke nkuÞ Au.
ÃkqðosL{ yLku ÃkwLk:sL{Lkk ÄkŠ{f ykMÚkkLkk ÏÞk÷ku Q¼k
fhe, {kLkðeLku LkMkeçkLkk [¬h{kt Lkk¾e ËuðkLkwt MkwøkúrÚkík
ykÞkusLk çkwrØþk¤e {kLkðu s fÞwO Au. suÚke ykðk {kLkð
sqÚkku WÃkh ykrÄÃkíÞ yLku íku{Lke Snswhe fkÞ{ {kxu
 {u¤ðe þfkÞ.
(7) fk÷o {kfoMkLkku MktÃkqýo íkfoçkØ MkkBÞðkË, su yíÞkhu
yMíkk[¤u Au, {uõMk ðuçkhLke rð[khÄkhk {wsçk «kuxuMxtxLkk
Lkðk rLkríkþkMºkLku fkhýu yÂMíkíð{kt ykðu÷ku {qzeðkË,
yçkúkñ ®÷fLkLke ÷kufþkneLkk ÏÞk÷Lke Lkðe rð[khÄkhk
yLku rðfMkíkk síkk ËuþkuLke Mk{ksðkËLke Mk{ks h[LkkLke
rð[hÄkhk ðøkuhu yLku rð[kh Äkhkykuyu Mkk{krsf
rðztçkýkyku Mkk{u Mkíkík Mk½»kkuo [k÷w s hkÏÞk Au.
ytøkúuòuLke çkçkohíkk yLku íku{Lkk yntfkhu ¼khíkLke «òLku
fkÞ{e Äkuhýu økw÷k{eLke yuze Lke[u hk¾e, økheçke, Ëkhwý
ÃkrhÂMÚkrík yLku ÄkŠ{f ykMÚkk-ytÄ©ØkLkk ÏÞk÷ku{kt
nt{uþk hk¾e, íku{Lkwt þku»ký fhðkLke Lkeríkyku Mkk{u,
økktÄeSLkk y®nMkk yLku MkíÞkøkúnLkk «Þkuøkku, ÄkŠ{f
©Øk,ÄkŠ{f ykMÚkk fu sL{fwtz¤eÚke «uhkÞu÷k níkk Lknª.
rnLËwMíkkLkLke «òLkku yk yrîíkeÞ rðsÞ Ãkwhw»kkÚko yLku
¢{Lkk rMkØktíkkuLkku rðsÞ Au. LkMkeçk yLku ÄkŠ{f ykMÚkk
¼khíkeÞ MktMf]ríkLke ½u÷Akyu ¼khíkLku Þwøkku MkwÄe ykztçkh
yLku r{ÚÞk yr¼{kLkLkk ytÄfkh{kt hkÏÞwt níkwt. íku çkkçkík
økktÄeSyu íku{Lkk SðLk MktËuþ, yLku {kiLkLkk {kæÞ{ îkhk
Ä{o ÄqhtÄhkuLku þkLk{kt Mk{òðe ËeÄwt níkwt.
(8) Ä{oøkwhwyku, Ä{oLkk hûkfku yLku Ä{oLkk fèhÃktÚkeykuLke
SðLkþi÷e{kt íku{Lkk sL{Úke íku{Lkk {hý MkwÄe, y÷kirff
fÚkkyku yLku [{ífkhkuLkk fÚkkLkfku yuðe [íkwhkEÃkqðof ðýe
÷uðk{kt ykðu Au fu, Mkk{kLÞ {kLkðe íkuLkkÚke yr¼¼qík
ÚkE òÞ, yLku ¼kðrð¼kuh çkLke, íkLk, {Lk yLku ÄLkÚke
íku { Lkk [hýMÃkþo {kxu nkhçkt Ä Q¼ku hnu Au .
Mk{ksþkMºkeyku yLku Mk{ks MkwÄkhfku, Ä{oLke ykMÚkkLkk
YÃkk¤k çknkLkk nuX¤ [k÷íke yk [k÷kfeyku Mkk{u yk¢kuþ
ËþkoÔÞk rðLkk ftE s fhe þfíkk LkÚke Ä{oLkk hrûkík Aºk
nuX¤ Sðíkk yk Ãkqòheyku, yk¾hu Ãkk{h {kLkðeyku s
Au yLku íkuyku Ãký f{oLkk yLku Ãkwhw»kkÚkoLkk çktÄLkÚke çktÄkÞu÷k
Au. íku{Lke ykMÚkk, Ãkqò-ÃkkX, Þ¿kku, nðLkku, {tºkku-òÃk
yLku WÃkðkMk íku{Lkk f{kuoLkk V¤{ktÚke íku{Lku çk[kðe þfu
¾hk ? Ä{oLkk yk Mk¥kkrÄþku þwt íku{Lkwt SðLk LkMkeçkLkk
ykÄkhu Sðu Au ? íkku Mkk{kLÞ {kLkðeLkk SðLk{kt LkMkeçkLkwt
Ãkrhçk¤ õÞktÚke nkuE þfu ?
(9) {kLkðe íkuLkk SðLk{kt MkV¤íkk-rLk»V¤íkk, Mkw¾-Ëw:¾ fu
{kLkrMkf þktrík fu WËðuøkLke ÷køkýeyku yLkw¼ðíkku nkuÞ
Au. {kLkð þhehLke yk fwËhíke h[Lkk Au su {kLkðe {kxu
Mku^xeðkÕð íkhefu fk{ fhu Au. yux÷u {kLkðe ykðe
÷køkýeyku yLkw¼ðu, íku íkuLkk LkMkeçkLkwt Ãkrhýk{ LkÚke Ãkhtíkw
fwËhíke ykðuøkku Au, su Mk{Þ síkkt Äehu Äehu þ{e síkk
nkuÞ Au. {Lkkurð¿kkLk íkÚkk íkçkeçk rð¿kkLk yk ûkuºkLkk
MktþkuÄLk{kt ½ýwt ykøk¤ ðÄe økÞwt Au.
(10) {kLkðeLku nt{þ u k yu{ ÷køku Au fu Ãkwhw»kkÚko fhðk Aíkkt, f{kuoLkk
1-225
RÂåAík V¤ {¤íkk LkÚke, Ãkrhýk{u íku «khçÄ{kt {kLkíkku
ÚkE òÞ Au. nfefík{kt yk {kLÞíkk íkÆLk ¾kuxe Au, fkhý
fu Ëhuf Ãkwhw»kkÚko yLku f{kuoLkk V¤ íkuLku {¤e [qõÞk nkuÞ Au,
Ãkhtíkw íkuLkk {kÃkËtz íkuLkk ÃkkuíkkLkk nkuÞ Au, yLku íkuLkk {Lk{kt
AqÃkku R»Þko ¼kð Ãký nkuÞ Au. þheh Mkkicð {kxu {kLkðe
ík{k{ «ÞíLkku fhu Au, íkku Ãký íkuLku ô{hLkwt økúný ÷køku Au,
yLku yu s ðkMíkrðfíkk Au. LkMkeçkLku fkhý¼qík {kLkðkLku
çkË÷u, {kLkðe Rïh RåAk çk÷eÞMke {kLku íkku þktíðLkk
«kÃík Úkþu, yLku LkMkeçkLku {LkkððkLkk ÄkŠ{f rðrÄ
rðÄkLkkuuLke ÍtÍx{ktÚke çk[e sþu.
(11) RïhLkwt yÂMíkíð Au, yu Ãký yuf ©Øk s Au íkku ÃkAe
yLÞ ÄkŠ{f ykMÚkkyku Mkk{u yktøk¤e fu{ r[tÄðk{kt ykðu
Au ? Äkhku fu RïhLkk yÂMíkíðLke ©Øk Ãkzíke {qfðk{kt
ykðu, íkku {kLkðeLkk SðLk{kt fkuE Vuh ÃkzðkLkku LkÚke.
{q¤¼qík «&™ yu Au fu Rïh MðYÃk Ëuðe-ËuðíkkykuLkk,
{kLkð MðYÃk{kt ÄkŠ{f ykMÚkk Q¼e fhðkLkk su MktMfkh
yLku rþûký ykÃkðk{kt ykðu Au, íkuLkk fkhýu s u {køkkoLíkh
ÚkkÞ Au íku fux÷k ytþu ðksçke Au ? òu RïhLkwt yÂMíkíð
Lkfkhðk{kt ykðu íkku, íkuLkk WÃkh ykÄkrhík yk ÄkŠ{f
ykMÚkkLkku AuË Wze òÞ íkku Mk{ks{kt ¾¤¼¤kx ÚkE òÞ
{kxu Ä{oøkwhwykuyu RïhLkwt yÂMíkíð MðefkÞwO Au. suÚke fhe
{kLkðeLke RïhLke ©ØkLkwt {køkkoLíkh fhe þfkÞ. yk
{køkkoLíkhÚke LkMkeçk yLku ßÞkurík»kþk†Lkku ÏÞk÷kuLkku sL{
ÚkÞku Au, {kxu íku yMðefkÞo Au.
(13) ÷kuxhe, swøkkh, ½kuzkËkuz suðe h{íkku {kLkðeyu Q¼e fhu÷e
MkwøkúrÚkík-rLkÞkuSík ÔÞðMÚkk Au. {kLkðe yk ÔÞðMÚkk íktºkLkk
fkÕÃkkrLkf ÔÞkÃkkh{kt òuzkðkLkwt f{o fhu Au. y{wf [ku¬Mk
økýºkeyku fhu Au, yLku Aíkkt íkuLku ÷k¼ ÚkkÞ Lknª íkku Vhe
Vhe íku h{íkku{kt òuzkÞ Au. yLku fðr[ík ÷k¼ {u¤ðu íkku,
íku íkuLkk LkMkeçkLkwt Ãkrhýk{ LkÚke, Ãkhtíkw íkuLkk ÔÞkÃkkhLkwt
Ãkrhýk{ Au. YrÃkÞk 100 fu 1000Lke xefexLkku ÔÞkÃkkh
íkuLku Ëu¾kíkku LkÚke, Ãkhtíkw MkkÄw çkkðkyu ykÃku÷k fu íkuLkk
{Lk{kt økkuXðkÞu÷ku ytf íkuLku LkMkeçkLkku ytf Ëu¾kÞ Au.
{Vík{kt Ãkzkðe ÷uðkLke yk {kLkrMkfíkk yuf yMkkæÞ hkuøk
Au. su LkMkeçkLkk [uÃkÚke ÷køkw Ãkzu Au.
ÃkÞøktçkhu yuf çkwØwLku ÃkqAâwt fu,íkuýu íkuLkk ôxLku çkktÄe ËeÄwt Au
Lku ? çkwØwyu sðkçk ykÃÞku, fu yÕ÷kn rLkøkunçkkLk Au.
ÃkÞtøkçkhu sýkÔÞwt fu yÕ÷kn sYh rLkøkunçkkLk Au Ãkhtíkw
ík{khk ôxLkku h¾uðk¤ LkÚke, òyku ôxLku çkktÄeLku ykðku...
{kLkðe ÃkkuíkkLkk f{o-Ãkwhw»kkÚkoLku ¼q÷u Au yLku rðLkk fkhýu
ykÄkh çkLkkðe ÷u Au. hý{kt ôx ¾kuðkE økÞwt nkuík íkku,
fkuý sðkçkËkh níkwt ? {kLkðe fu LkMkeçk ?
Ãkktzðku swøkkh{kt nkhe økÞk, ÷k÷[ yu níke, fu òu Síke
sðkÞ íkku ðøkh Mkt½»kuo hkßÞ {¤e òÞ. Ãkhtíkw ËwÞkuoÄLkLke
ÔÞqnh[Lkkyu íku{Lku nhkðe ËeÄk. LkMkeçkLkk ík{k{ fÚkkLkfku,
 {kLkðeLkk çkwrØ fkiþÕÞ, f{o yLku Ãkwhw»kkÚkoLkwt yÃk{kLk fhu
Au.
(13) yksu Ãký çkk¤fLkk sL{Lke fu ðÄw-ykuAk çkk¤fkuLke
fnkýeLku LkMkeçk MkkÚku òuze Ëuðk{kt ykðu Au. {kLkðeLke
y¿kkLkíkk, Ä{o ¼eYíkk yLku íkuLke þkherhf V¤ÿwÃkíkkLkk
Mk{efhýkuLku LkMkeçkLkk Mk{efhýku {kLke ÷uðk{kt ykðu Au.
fwxwtçk rLkÞkusLk îkhk çkk¤fkuLke MktÏÞk WÃkh rLkÞtºký «kÃík
ÚkE þfu Au, fu ðktÍeÞk Bnuýwt ¼ktøke þfkÞ Au. ftMkLkwt ðíkoLk
yMkwhku suðwt níkwt fkhý fu íku yMkwh Ãkwºk níkku. ykÞo MkLLkkhe
hkýe íku òýíke s Lk níke.
søkíkLkku yuðku fkuE Ãký {kLkðe sLBÞku LkÚke fu suýu yuf
LkuLkku MkufLz {kxu Ãký LkMkeçkLkk Ãkrhçk¤Lku {kLÞw Lk nkuÞ. fkçkoLk
fkuÃkeLkk yûkhku MkwÄkhðk «ÞíLk fhku íkku íku ðÄw çkøkze síkk nkuÞ
Au, íkuðe s {kLkðeLkk yð¤[tzk {LkLke ÃkrhÂMÚkrík Au. Ãk]ÚðeLkk
økwhwíðkf»koý{ktÚke çknkh Lkef¤ðk {kxu økríkLke sYh Au íku ði¿kkrLkfku
òýu Au. ÷÷kxu [ktË÷k Lku rºkÃkwtzÄkhe ði¿kkrLkfku RïhLkk Mknkhu
nkuÞ íku{kt fþwt s ¾kuxwt LkÚke Ãkhtíkw ßÞkhu íkuyku ßÞkurík»kþkMºkLkk
Mknkhu sþu íÞkhu yðfkþÞkLk sYhÚke Lke[u Ãkzþu. {kLkðLke
S¿kkMkkð]r¥k yLku ÷k÷[Lke økw÷k{eLkku fkuE WÃkkÞ LkÚke.
©Øk yLku ykMÚkk
y÷kirff fwËhíke þÂõíkyku {kxu MktçkkuÄLkLke ¼ux ¼k»kk îkhk
{¤e yLku ©Øk íkÚkk ykMÚkk yLku Ä{oLku ÏÞ÷kuLke MÃkü yr¼ÔÞÂõík
{kxu ¼k»kk fkhý¼qík çkLke økE. E.Mk. Ãkqðuo 1500 ¼khík{kt
ðuË-ðuËktík WÃkrLk»kË ðøkuhuLkk rt[íkLku, rLkhøkwýk yLku Mkøkwýk ¼Âõík
{køko suðk rðfÕÃkku Ëþkoðe, {kLkð {kxu ©Øk yLku ykMÚkkLkk
ÏÞk÷Lku ðÄw Mkh¤ yLku MÃkü çkLkkðe ykÃÞku. Ëuð-ËuðeykuLkk
yÂMíkíð yLku MðYÃk ytøku yksu Ãký fkuE ¿kkLk WÃk÷çÄ LkÚke
Ãkhtíkw Ér»kykuyu íku{Lku YÃkk¤k {kLkð MðYÃk ykÃkeLku {kLkðeLke
©Øk yLku ykMÚkkyku{kt ðsLk ÃkuËk fhðkLkwt [íkwhkEÃkqðof ykÞkusLk
fÞwO. ¿kkLkLke EòhkþkneLkk yrÄfkhLkk fkhýu yk þõÞ çkLke
þõÞwt. ©Øk yLku ykMÚkk, {kLkðeLkk òøk]ík yLku MkwþwÃík {LkLkk
hrûkík ÏÞk÷ku Au su {kLkðe Lku yËeX Rïh yLku Ëuðe-ËuðíkkykuLke
Ãkqò-y[oLkk {kxu «çk¤ çkLku Au. Aíkkt ©Øk yLku ykMÚkk Mk{kLkkÚkeo
LkÚke.
(1) ©Øk
©Øk yux÷u Mk{oÃký, íkkçkuËkhe yÚkðk þhýu sðwt. Rïh{kt
©Øk hk¾ðe yux÷u RïhLkk þhýu sðwt. ©Øk yu ÷køkýe LkÚke,
Ãkhtíkw yuf {kLkrMkf ÏÞk÷ Au su {kLkðeLku yËeX RïhLke Ãkqò
y[oLkk {kxu «uhýk ykÃku Au. RïhLke Ãkqò-y[oLkk yuf fkÞoÃkØrík
Au, suLkk îkhk RïhLke MkðkuoÃkrhíkkLkk økwý økkðk{kt ykðu Au yLku
íkuLke {ËË {u¤ðk {kx u íkuLke ykhkÄLkk fhðk{kt ykðu Au. {kLkðeLke
yk Ãkqò y[oLkk yLku ykhkÄLkk, Rïh¼Âõík íkhefu yku¤¾ðk{kt
ykðu Au. ©Øk rðLkkLke Rïh ¼Âõík çkkÌk yktzçkh Au.
{kLkðeLkwt çkkirØf fkiþÕÞ {kLkðeLku Ãkwhw»kkÚkoLke «uhýk ykÃku
Au. Ãkhtíkw V¤Lke «krÃík {kxu íku Eïh WÃkh s ©Øk hk¾u Au. yk{
1-226
Ãkwhw»kkÚko yLku ©Øk yuf çkeòLkk Ãkqhf Ãkrhçk¤ku Au. Ãkhtíkw ©Øk yu
Ãkwhw»kkÚkoLkk rðfÕÃk{kt LkÚke. Ãkrhýk{u ©Øk rðLkk Ãký, Ãkwhw»kkÚko îkhk
V¤Lke «kÃíke þõÞ çkLkkðe þfkÞ Au. Ãkhtíkw Ãkwhw»kkÚko rðLkk Võík
©Øk îkhk V¤Lke «krÃík ÚkE þfíke LkÚke. yk{ ©Øk-{kLkðe {kxu
ÃkMktËøkeLkku rðfÕÃk Au, ßÞkhu Ãkwhw»kkÚkoLkku fkuE rðfÕÃk nkuíkku LkÚke.
LkkÂMíkfku Rïh ¼Âõík fhíkk LkÚke íkuÚke íkuyku y©Øk¤wyku Au.
ßÞkhu ykÂMíkfku ©Øk¤w Au. Ãkhtíkw Rïh íkku çktLku {kxu yuf Mkh¾ku
¼kð Ähkðu Au, fkhý fu çktLku f{o yLku Ãkwhw»kkÚkoLkk çktÄLkÚke çktÄkÞu÷k
Au {kxu s RïhLku hççkw÷ yk÷{eLk íkhefu yku¤¾ðk{kt ykðu Au.
Ãkrù{Lkk ËuþkuLke «ò {kxu ©Øk yLku Rïh ¼Âõík MðÞt
Rïh «urhík Au. ÃkÞøktçkhku yLku íku{Lke WÃkh Wíkkhðk{kt ykðu÷k
Ä{oøkútÚkku, ©Øk yLku Rïh¼ÂõíkLkk W˼ð MÚkkLkku Au. {kLkðeLku
©Øk yLku Mkçkh íkÚkk Rïh¼ÂõíkLkk ÃkkX ¼ýkðLkkh MðÞt Rïh
Au. suÚke fhe {kLkðeLke Rïh ¼Âõík{kt fkuE Ãký «kfhLkku rðûkuÃk
Q¼ku ÚkkÞ Lknª, fu íkuLke ¼Âõík{kt yLÞ fkuELke ¼køkeËkheLkku
«&™ Q¼ku ÚkkÞ Lknª. yk{ yufuïhðkËLkku {q¤Mºkkuík yk ¼Âõík
{køko Au.
Ä{oøkútÚk fwhkLk{kt Rïhu MðÞt ÃkkuíkkLke y÷kirff yLku yMke{
þÂõíkLkk íkÚkk MðYÃkLkk ðýoLk fÞko Au íku MðÞt ÷kirff yLku y÷kirff
Mk]rüLkku MksoLknkh yLku rðMksoLk fhLkkh Ãký íku su ykrË Au «íÞûk
Au, Ãkhkuûk Au yLku ytík{kt Ãký Lku yuf÷ku s hnuðkLkku Au. Mk{økú
çkún{ktzLkku yËeX {kr÷f íku yuf s Au. íkuLkku fkuE ¼køkeËkh LkÚke
íkuLkk rMkðkÞ yLÞ fkuE Ãký MðYÃk, çktËøke fu ÃkqòLku Ãkkºk LkÚke.
yufuïhðkËLkku yr¼øk{ Ãký Ãkqò ¼Âõík {kxu ÃkØríkykuLkku Mknkhku
÷u Au. Ëk.ík. {wÂM÷{ Lk{ks yLku hkuÍkLkku Mknkhku ÷u Au. ðirËf
Ér»kykuLkku yufuïhðkËLkku rLkøkwoý ¼Âõík {køko Äe{u Äe{u ûkeý
ÚkE økÞku Au yLku yuf s Rïh{kt ©ØkLke MkkÚku ÄkŠ{f ykMÚkkLkk
Ãkrhçk¤u MÚkkLk ÷eÄwt Au. þçËkÚkoLkk Mkt˼o{kt yuf s Rïh ¼ÂõíkLke
fkuE swËe fkÞo ÃkØrík LkÚke, Ãkhtíkw Ëuð-ËuðeykuLke Ãkqò-y[oLkk{kt
s Rïh ¼ÂõíkLkku Mk{kðuþ ÚkE òÞ Au.
EMkkE, ÞnqËe fu {wÂM÷{Lkku, ykËuþkí{f ¼Âõík{køko,
{kLkðeLkk {Lk{kt Ãkh{uïhLkk yÂMíkíðLkk ÏÞk÷Lku {sçkqík çkLkkðu
Au. íku RïhLku fkÕÃkrLkf fu {kLke ÷eÄu÷e þÂõík økýíkku LkÚke,
Ãkhtíkw Eïh ¾hu¾h yÂMíkíð Ähkðu s Au, íkuðe íkuLke yíkqx ©Øk
Au yLku íku ©Øk yuf s RïhLke Ãkqò {kxuLkwt yMkhfkhf {kLkrMkf
çk¤ çkLku Au. Rïh ¼qík-¼rð»Þ yLku ðíko{kLk fk¤ WÃkh fkçkq
Ähkðu Au, íkuÚke Rïhu ykÃku÷e rþûkk yLku MktMfkh fkuE Ãký Þwøk{kt
«Míkwík Au.
(2) ykMÚkk
ykMÚkk yux÷u rðïkMk, ykMÚkk, Ä{oLkwt [k÷f çk¤ Au.
Rïh{kt MktÃkqýo ©Øk {wõÞk ÃkAeLkwt ÃkøkrÚkÞwt ykMÚkk Au. ¼khíkeÞ
MktMf]rík{kt Ëuð-Ëuðeyku{kt rðïkMk ÔÞõík fhðk {kxu, íku{Lke Ãkqò-
y[oLkk {kxu yLkuf ÃkØríkyku-yLkwckLkku yLku rðrÄ-rðÄkLkkuLkk
rþûký yLku [¢ ykÃkðk{kt ykÔÞk Au yLku yksu íkuLku YZeyku,
«ýkr÷fkyku yLku ÃkhtÃkhkLkwt MðYÃk {¤e [qõÞwt Au.
 Rïh{kt yLku Ëu ð -Ëu ð eyku { kt rðïkMk ykMÚkkLke
yr¼ÔÞÂõíkLkk {kæÞ{Lku Ä{o íkhefu yku¤¾ðk{kt ykðu Au yLku
íkuLkwt yk[hý ÄkŠ{f ykMÚkk íkhefu yku¤¾ðk{kt ykðu Au. ÄkŠ{f
ykMÚkkLkku yÚko ÚkkÞ Au Ãkqò ÃkØríkyku, YZeyku, «ýkr÷fkyku
yLku ÃkhtÃkkhLkwt Ãkk÷Lk fhe Rïh yLku Ëuð-Ëuðeyku{kt rðïkMkLke
yr¼ÔÞÂõík. ÄkŠ{f ykMÚkk yLku Rïh{kt ©Øk hk¾ðe çktLku
y÷øk-y÷øk ÏÞk÷ Au. Ëhuf Ä{oLkk yLkwÞkÞeykuLku yuf s Rïh{kt
yíkqx ©Øk nkuÞ Au, su{kt ytÄ©Øk suðwt fþwt s nkuíkwt LkÚke. Ãkhtíkw
ßÞkhu Ëu ð -Ëu ð eyku L ku Rïh MðYÃk {kLke íku { Lku {kLkðLkk
{w¾kh®ðË{kt {qŠík{tík MðYÃku íkuLke Ãkqsk fhðk{kt ykðu íkku íku ÄkŠ{f
ykMÚkk çkLke òÞ Au. íku{kt ytÄrðïkMkLkku Ãký Mk{kðuþ ÚkE òÞ
Au. RïhLkk çkË÷u íkuLkk rðfÕÃk{kt yLÞLke Ãkqò Võík ykMÚkkLkk
ykÄkhu s ÚkÞk Au. íku yLÞ rðfÕÃk Rïh MðYÃk s Au íku{ {kLkðwt
yu ykMÚkk økýkÞ Au.
ykÞkuoLkk Ëuðku{kt þYykík{kt, ðYý yLku RLÿ níkk, Ãkhtíkw
ÃkkA¤Úke rþð, rð»ýw, hk{ yLku f]»ýLkku ¼Âõík {køko{kt W{uhku
ÚkÞku. su{ su{ Ëuð-ËuðeykuLkk Lkðk Lkðk YÃkku yÂMíkíð{kt ykðu,
íÞkhu Ä{oLke ykMÚkkLkku ÔÞkÃk ½ýku rðMík]ík çkLke òÞ Au. Ãkrhýk{u
íku{kt ytÄrðïkMkLkwt Ëku»kkhkuÃký þY ÚkkÞ Au. ÄkŠ{f ykMÚkkLkk yk
ÏÞk÷Lku fkhýu Mk{ks, yLkuf Mkt«ËkÞku{kt rð¼õík ÚkE økÞku Au.
Ëhuf Mkt«ËkÞLke ÄkŠ{f ykMÚkk {wsçk fw¤Ëuðíkkyku yLku fw¤Ëuðeyku
y÷øk y÷øk nkuÞ Au. Ws¤eÞkík fku{ yLku çkeLkWs¤eÞkík
÷kufðýo fku{{kt ÄkŠ{f ykMÚkkLkk yk «¼kð rðhkuÄk¼kMk Q¼ku
fhu íkux÷e nËu swËk swËk nkuÞ Au. Ãkrhýk{u ÷kufðýoLkk Mkk{krsf
Wíf»ko {kxuLkk Mk{ksþkMºkeykuLkk ík{k{ fkÞo¢{ku rLk»V¤íkkLku
ðhu Au.
yufuïhðkËLkku yr¼øk{ Ähkðíkk Ä{kuoLkk yLkwÞkÞeyku Ãký
íku{Lke ÄkŠ{f ykMÚkk Ähkðíkk nkuÞ Au. Ãkhtíkw yk ÄkŠ{f ykMÚkk
fkuE rðfÕÃk MðYÃku nkuíke LkÚke Ãkhtíkw yLkwfhý {kxu s nkuÞ Au.
Ãkrhýk{u yk Ä{ku{ o kt fkuE Mkt«ËkÞku òuðk {¤íkk LkÚke. {wÂM÷{ «òLke
ÄkŠ{f ykMÚkkyku su Rïh ÃkqòLkwt {kæÞ{ LkÚke. su{kt sLLkík
Ëku;Lkk ÏÞk÷ ÃkÞøktçkhLkk çkkuÄð[Lkku, RËLkk íknuðkhku, ð÷e
yku÷eÞkykuLke Ëhøkkn Ãkh sðwt, íkkSÞk fkZðk, ËVLkrðrÄ yLku
Vkíkunk ÃkZðk, fwhçkkLke rðøkuhu ÄkŠ{f ykMÚkkLkk «íkefku Au. yk{ktÚke
fux÷ef ÄkŠ{f ykMÚkkyku {kxu {ík¼uËku Ãký nkuÞ Au. Ãkhtíkw yk
{ík¼uËku swËk Mkt«ËkÞLkwt MksoLk fhíkk LkÚke. Ëk.ík. rþÞk-MkwLLke fu
íkçk÷eøke s{kíkku{kt ÄkŠ{f ykMÚkkLkk Mkt˼o{kt swËk swËk {tíkÔÞku
nkuÞ Au íkuÚke íku y÷øk Mkt«ËkÞ{kt Ãkrhðíkeoík ÚkE síkk LkÚke. swËe
swËe MktMf]ríkykuLkk MktÃkfoLku fkhýu ÄkŠ{f ykMÚkkLkwt MðYÃk çkË÷kE
síkwt nkuÞ Au. Ëk.ík. Ëhøkkn WÃkh Vw÷ [zkððk- Lkkr¤Þuh Vkuzðk,
LkkzkAze çkktÄðe rðøkuhu ÄkŠ{f ykMÚkkLkwt çkË÷kÞu÷wt MðYÃk Au. þeÞk
yLku {kunh{ yLku íkkSÞkLkwt sux÷wt {n¥ð nkuÞ Au íkux÷wt {n¥ð
MkwLLke yu íkçk÷eøke s{kík {kxu nkuíkwt LkÚke Aíkkt íkuyku nÍhíky÷e
nwMkiLk fu nMkLk yLku çkeçke Vkíku{kn {kxu Mknus Ãký yLkkËhLkku
¼kð Ähkðíkk LkÚke. {wÂM÷{ yuf «ò Au, su ns Ëhr{ÞkLk yuf s
1-227
RïhLke ©ØkÚke yufXe ÚkkÞ Au. þeÞk-MkwLLke fu yuðe fkuE s{kíkkuLkk
íÞkt ¼u˼kð LkÚke. íku{Lkwt R{kLk, íku{Lke ©ØkLkwt yòuz MktfÕÃkçk¤
Au. yuf Rïh, yuf s fwhkLk, ÃkÞøktçkh Lk{ks yLku hkuÍk íku{Lkk
R{kLkLkku ÃkkÞku Au.
RMkwLkk yLkwÞkÞeyku Ãký yuf s Rïh{kt {kLku Au, Ãkhtíkw
RMkwLku RïhLkk Ãkwºk {kLke íkuLkk þhý{kt sðkLke rþûkk yLku MktMfkh
ykÃkðk{kt ykðu Au, íku íku{Lke ÄkŠ{f ykMÚkk Au. WÃkhktík ¢kuMk,
Lkkíkk÷Lkk íknu ð khku , ÃkkËhe Mk{ûk yu f hkh fhðku RMkw L kk
ÃkwLkoykøk{LkLke hkn òuðe, ÷øLkrðrÄ, ËVLkrðrÄ rðøkuhu ÄkŠ{f
ykMÚkkLkk yk[hýku Au. RMkw ÃkAe çkkEçk÷{kt Ä{oøkútÚk íkhefuLke
h[Lkk{kt ½ýk VuhVkhku fhðk{kt ykÔÞk, Ãkrhýk{u fuÚkku÷ef yLku
MkwÄkhkðkËe «kuxuMxtx suðe s{kíkku Q¼e ÚkE yk Ãký swËk Mkt«ËkÞku
LkÚke.
ÄkŠ{f ykMÚkkyku {kLkðeLke SðLkþi÷eLku yMkh ÃknkU[kzu
Au. íkuÚke ÄkŠ{f ykMÚkkLku {kLkðe fux÷e økt¼ehíkkÚke yLkwMkhu Au
íku çkkçkík {n¥ðLke çkLke òÞ Au. ÄkŠ{f ykMÚkk {kLkðeLku íkuLkk
Mk{ksLke-Mkt«ËkÞLke [ku¬Mk rMk{ktfLk hu¾kyku{kt çkktÄe hk¾u Au.
íkuÚke íku Mkt«ËkÞLkku fu Ä{oLkku yLkwÞkÞe økýkÞ Au.
(3) ÄkŠ{f ykMÚkkLke ÔÞkÃkf yMkhku
ÄkŠ{f ykMÚkkLku rðLkk fkhýu {kLkðe íkuLkk f{kuoLkk V¤ MkkÚku
òuze Ëu Au. LkMkeçkLku ykøk¤ Ähe {LkkuEÂåAík V¤Lke ykþk hk¾u
Au yLku ÃkkuíkkLkk Ãkwhw»kkÚkoLku Lksh ytËks fhu Au. Ãkrhýk{u {kLkðeLke
ÄkŠ{f ykMÚkk, {]øks¤ Mk{kLk çkLke òÞ Au yLku íkuLke ÃkkA¤ íku
Ëkuzíkku s hnu Au.
Ä{oøkwhwykuLkk «ð[Lkku íku{Lke rþûkk íkÚkk ðkhMkk{kt {¤íkk
MktMfkh yLku rþûkýLkk fkhýu {kLkðeLke ÄkŠ{f ykMÚkk, íkfoçkØ
ðíkoLk{kt VuhðkE òÞ Au yLku Ãkqò y[oLkkLkk ík{k{ rðrÄ-rðÄkLkLkwt
yLkwfhý fhu Au.
ÄkŠ{f ÃkkhkÞýíkkLke ytrík{ ÂMÚkrík{kt {kLkðe yíÞtík
¼kðrð¼kuh çkLke òÞ Au su {kLkðeLke {kLkrMkfíkk yLku Mkk{kLÞ
ðíkoLkLku yMkh ÃknkU[kzu Au. ykMÚkkLke yk yuøkúuMkeðLkuMkLku
Mkçksuõxeð Mxux ykìV fkuLMkeÞMkLkuMk fnu Au. íkuLkk Ãkrhýk{u ¼õíkLku
íkuLkk RüËuðLkk ËþoLk Ãký Úkíkk nkuÞ Au. Lkh®Mkn {nuíkkLku
hkMk÷e÷kLkku yLkw¼ð, {ehktçkkELke f]»ý¼Âõík, hk{f]»ý
Ãkh{ntMkLku fk÷e {kíkkLkk ËþoLk, [iíkLÞ {nk«¼wLku ÚkÞu÷k ËþoLk
yuf Ãkku÷eMk yrÄfkheLku hkÄk çkLke sðkLke ½u÷Ak rðøkuhu ÿüktíkku
¼õíkLkk íkuLkk hrûkík ÏÞk÷kuLkk «rík®çkçk MðYÃk Au. {Lkkurð¿kkLk
yk ÃkrhÂMÚkríkLku {kLkðeLkk MkwþwÃík {Lk{kt Q¼e ÚkÞu÷e ¾÷u÷
økýu Au, Aíkkt íkuLkwt s{k ÃkkMkw yu Au fu ¼õík Mkkhku ¼Âõík økeíkkuLkku
hr[Þíkk çkLke òÞ Au fu ®[íkLk MðYÃk ík¥ð¿kkLke çkLke òÞ Au.
Ãkhtíkw íku{Lkwt ðíkoLk íkÆLk y÷øk s nkuÞ Au. Lkh®Mkn {nuíkk, òøk]ík
yðMÚkk{kt ¼sLkrfíkoLk {kxu síkk Lkníkk, Ãkhtíkw ¼ÂõíkLkku W¼hku
íku{Lku íÞkt ÷E síkku níkku. yk ¼õíkkuLku MÚk¤ Mk{ÞLkk çktÄLk Lkzíkk
LkÚke. Ãkhtíkw Ãkku÷eMk yrÄfkheLke hkÄk çkLke sðkLke ½u÷Ak yu
íkuLkku ¼Âõík¼kð níkku s Lknª, Ãkhtíkw MðYÃkðkLk hkÄkLkk «u{{kt
Ãkze sðkLkku MkwþwÃík {LkLkku ÏÞk÷ níkku. íkuÚke íku{Lku Ëðk¾kLkkt rçkúxeþhkuLkk þkMkLkfk¤ ËhBÞkLk Mkk{krsf MktMf]rík yLku Sðtíkþi÷e
Ëk¾÷ fhðk{kt ykÔÞk. Ér»k{wrLkykuLkwt ®[íkLk yksLkk ði¿kkrLkfkuLkwt «¼krðík Úkðk ÷køke. søkLLkkÚk {trËh{kt Lk]íÞ fhíke {nkheyku
®[íkLk yLku W¥k{ MkkrníÞLke h[Lkk yu ykðe ytrík{ MðYÃkLke yk¾hu hksLkíkofeyku çkLke økE. íÞkh çkkË økkuíkeÃkwyk Lkíkofkuyu
Mk{krÄ{ktÚke s «økx Úkíkwt nkuÞ Au. {kLkðeLkwt {øks ¾hu¾h yuf {nkheykuLkwt MÚkkLk ÷eÄwt.
fkuÞzk MðYÃkLkwt s Au. yk {Lkkiði¿kkrLkf rMkØktíkLku ¼q÷¼q÷iÞk ¼khíkeÞ Mkt M f] r íkLku sw Ë k sw Ë k MðYÃku hsq fhðkLke
r[ºkÃkx{kt ¾qçk yMkhfkhf heíku ËþkoÔÞku Au. {kLkrMkfíkk Ä{oLkk {{oLku LkwfMkkLk ÃknkU[kzu Au yLku ËuþLke «ríkckLku
Mkk{kLÞ {kLkðe SðLkLke ðkMíkrðfíkkyku Mkk{u Mkt½»ko fhíkku Ãký LkwfMkkLk ÃknkU[kzu Au. yksu Ãký ½ýk fÚkkfkhku íku{Lke fÚkkyku{kt
nkuðkÚke íku YZeyku, ÃkhtÃkhkyku yLku «ýkr÷fkykuLkku yLku ÄkŠ{f økeík, MktøkeíkLkku Mknkhku ÷u Au. su{kt ©kuíkkyku Ãký òuzkE òÞ Au.
ykMÚkkLkku ËkMk çkLke òÞ Au yÚkðk íku LkkÂMíkf çkLkíkku LkÚke Ãkhtíkw íku{Lkku WÆuþ Mkt{kurník ðkíkkðhý Q¼wt fhðkLkwt nkuÞ Au. ÄkŠ{f
íku ÄkŠ{f ykMÚkkLku Lksh ytËks Ãký fhu Au yLku ÄkŠ{f yk[hý ykMÚkk fkuE hkuøk LkÚke Ãkhtíkw [r÷ík ÚkÞu÷k fu Ëwr»kík ÚkÞu÷k {LkLku
yuf ðifÂÕÃkf ðíkoLk çkLke òÞ Au. MkktíðLkk ykÃkíkwt xkurLkf Au. Ãkhtíkw ÄkŠ{f ykMÚkkLkwt yrÄhkuný
Mkk{krsf, ykŠÚkf, hksfeÞ yLku rð¿kkLk-xufLkku÷kuS ûkuºku Mkk{krsf Ëq»kýku Vu÷kðu Au. ykÃkýk Ëuþ{kt fux÷kf {trËhkuLke ykðf-
ÚkÞu÷k yrîíkeÞ rðfkMkLku fkhýu íkÚkk yLÞ MktMf]ríkykuLkk ÍzÃke òðfLkk çksux fkuE Ãký hkßÞLkk çksux fhíkk ðÄw «¼kðþk¤e
MktÃkfoLkk fkhýu {kLkðeLke ÄkŠ{f ykMÚkkLkk Ãkrh{kýku çkË÷kíkk nkuÞ Au, íkku çkeS çkksw {trËhkuLkk ÃkÞkoðhý çknw WíMkkn«uhf nkuíkk
hnu Au. Mk{ks{kt Úkíkk Ä{o ÃkrhðíkoLkku fu Ä{oLkk Lkk{u Úkíkk Mkt½»kkuo, LkÚke.
ÄkŠ{f ykMÚkkLke ÃkrhðíkoLkþe÷íkkLku fkhýu Úkíkk nkuÞ Au. RMðeMkLk (3) Ä{oLke Ãkrh¼k»kk
Ãkqðuo siLk yLku çkkiØ Ä{oLke rð[khÄkhkykuLku fkhýu Ä{o ÃkrhðíkoLkku Ä{o yux÷u yLkwfhý yLku yLkwMkhý søkíkLke Ëhuf {kLkð
ÚkÞk. Mk{úkx yþkufu çkkiØ Ä{o Mðefkhe ÷eÄku. f®÷økLkk ÞwØ{kt MktMf]ríkyu {kLkðeLkk ÔÞÂõíkøkík SðLk {kxu yLku Mkk{krsf Wíf»ko
ÚkÞu÷ku {kLkðMktnkh íkku yuf çknkLkw níkwt. {kxu, rþûkk yLku MktMfkhLkk çkkuÄÃkkX ykÃkðk {kxuLkk «çktÄ fÞko s
ÄkŠ{f ykMÚkkLku ÔÞkÃkf çkLkkððk {kxu Mktøkeík yLku Au yLku yuðe Mkk{krsf «ýkr÷fkyku yLku ÃkhtÃkhkykuLke rMk{ktfLk
Lk]íÞf÷kLkku Ãký {n¥ðLkku Vk¤ku Au. hu¾kyku çkktÄe ykÃke Au fu þíkkÂçËyku ÃkAe
Mkk{kLÞ {kLkðe, SðLkLke
¼Âõíkøkeíkku fu ykhíke{kt {kLkðe ÍzÃkÚke Ãký Mk{ks yMíkÔÞMík Úkíkku çk[e òÞ Au.
ðkMíkrðfíkkyku Mkk{u Mkt½»ko fhíkku nkuðkÚke
íkL{Þ ÚkE síkku nkuÞ Au yk íkuLke ÄkŠ{f Ëk.ík. ÷øLkLkk MktMfkhku yLku rðrÄyku yksu
íku YZeyku , Ãkht à khkyku yLku
ykMÚkkLkwt Ãkrhýk{ LkÚke, Ãkhtíkw MktøkeíkLkku Ãký Mk{ks {kxuLke ©uc çkûkeMk Au. íkuLkk
«ýkr÷fkykuLkku yLku ÄkŠ{f ykMÚkkLkku
«¼kð Au. ¼khíkeÞ MktMf]rík{kt Lk]íÞ yLku yLkwfhý-yLkwMkkh Ä{oLke ykMÚkkLku ðÄw áZ
ËkMk çkLke òÞ Au, yÚkðk íku LkkÂMíkf
Mktøkeík f÷kLku ÄkŠ{f ykMÚkkLkk {kæÞ{ çkLkkðu Au. Ãkhtíkw yk ÃkhtÃkhkyku{kt Mkk{u÷
çkLkíkku LkÚke Ãkhtíkw íku ÄkŠ{f ykMÚkkLku
íkhefu Mðefkhðk{kt ykÔÞku Au. ÚkE økÞu÷k Ëq»kýku suðk fu Ënus, ÃkiXý,
Lksh ytËks Ãký fhu Au. yLku ÄkŠ{f
Mkw L ke÷ Ëku » keyu yu f ÷u ¾ {kt çkk÷rððkn, Mkíke«Úkk fu rðÄðkLkk rðrÄ-
yk[hý yuf ðifÂÕÃkf ðíkoLk çkLke òÞ
(økwshkík Mk{k[kh 12-4-2009) íkuLkku rðÄkLkku su íku Mk{ÞLkk {kLkðLkk fkhMíkkLkku
Au.
WÕ÷u¾ Lke[u {wsçk fÞkuo Au. Au, su MktMf]ríkLku Íkt¾e Ãkkzu Au. yk{ ÷øLk
ykuzeMke Lk]íÞf÷k «k[eLk MÚkkÃkíÞ yLku rþÕÃkf÷k{kt ÂMÚkík rðrÄyu [ku¬Mk rMk{ktfLk hu¾kyku{kt rðrÄ-rðãkLkku {wsçkLkk
Ãkwhkðkyku ykurhMkk{kt R.Ãkqðuo çkeS MkËeÚke yur÷Vtxk økwVkyku{kt yíkqxçktÄLkku Au yLku íkuLku Mðefkhðk-yLkwMkhý fhðwt íku s Ä{o Au.
òuðk {¤u Au. Mkkík{e MkËe{kt çkúkñýðkË yÂMíkíð{kt ykÔÞku {kLkð MktMf]ríkLkk MksoLk{kt, Ä{oøkwhwykuyu rþûkk yLku MktMfkhLkk
íkuLkk «¼kð nuX¤ yksu ykuzeMke Lk]íÞLke f÷kf]ríkyku ¼qðLkuïhLkkt ËkunLk{kt ÃkkuíkkLkku rMktnVk¤ku ykÃÞku Au. íku{ýu ÄkŠ{f ykMÚkkLkk
Ãkkt[Mkku sux÷k {trËhku{kt òuðk {¤u Au. yk[hý {kxu {kæÞ{ íkhefu yLku rðrÄrðÄkLkkuLkk ÃkkX þe¾ÔÞk Au
{trËhku{kt ykuzeMke Lk]íÞktøkLkkyku™u Mk{ŠÃkík fhðkLke «Úkk yLku MkËeyku MkwÄe {kLkðeyu íkuLkwt ytík:fhýÃkqðof Ãkk÷Lk fÞwO Au.
yLku rðrÄLkku WÕ÷u ¾ rþð Ãkw h ký{kt fhðk{kt ykÔÞku Au . yk rþûký yLku MktMfkhLkwt yLkwMkhý yLku yLkwfhý Ä{o íkhefu
søkLLkkÚkÃkqhe{kt søkLLkkÚk {trËhLke MÚkkÃkLkk hkò [kizk øktøkËuð yku¤¾kÞ Au. ©Øk yLku ykMÚkkLkk ytfwh yk Ä{oLkk Ãkk÷Lk{ktÚke
îkhk ÚkE yLku íkuýu ËuðËkMkeykuLke «Úkk þY fhe. 1194{kt ¼e{Ëuð ÃkÕ÷ðeík ÚkÞk Au. yk{, Ä{o yux÷u Mkt«ËkÞLke YrZyku yLku
hkòLkk þkMkLkfk¤ ËhBÞkLk sÞËuð f]ík økeíkøkku®ðË yLku {nuïh ÃkhtÃkhkykuLku Äkhý fhðe, yLku íkuLkwt ytík:fhýÃkqðof yLkwMkh yLku
{nkÃkkºk hr[ík yr¼Lkð [trÿfk søkLLkkÚkLkk {trËh{kt ykuzeMke yLkwfhý fhðwt.
Lk]íÞ MkkÚku MktøkeíkLke ÃkhtÃkhk çkLke økE 1435{kt MkqÞoðtþLkk hkò Mk{ÞLkk ðnuýLke MkkÚku Ëhuf Mkt«ËkÞLke ÄkŠ{f ykMÚkk{kt
frÃk÷uLÿËuð îkhk søkLLkkÚk {trËh{kt {nkheLkk Lk]íÞLke «Úkk þY Ëq»kýku, suðk fu ÄkŠ{f ykztçkh, ÄkŠ{f ykrÄÃkíÞ, WÃkuûkk yLku
fhðk{kt ykðe níke, íku{kt MðÞt hkýe «Úk{ {nkhe çkLke níke. ykŠÚkf Ãkrhçk¤ku Mkk{u÷ ÚkE økÞk, suLkk fkhýu ytÄrðïkMk suðk
Mk¥kh{e MkËe{kt ¼ku E , ÃkXký, {ku ø k÷ku , {hkXeyku yLku Lkðk «Ëq»kýu sL{ ÷eÄku. Ãkrhýk{u Mk{ksLkku Ëhuf Mkt«ËkÞ, Ä{oLkk

1-228
yLku ÄkŠ{f ykMÚkkLkk Mkk[k ÏÞk÷Úke {krníkøkkh nkuíkku LkÚke, íku
Võík ÄkŠ{f ykMÚkkLkk {kæÞ{ MðYÃk YrZykuLkwt yLkwfhý s fhu Au
su Ëqr»kík yLkwMkhý{kt VuhðkE òÞ Au. {kxu nðu íkuLku Ä{o fne
þfkÞ Lknª, Ãkhtíkw Ëqr»kík Ä{o økýe þfkÞ Ëqr»kík Ä{oLkwt Ãkk÷Lk,
Ä{oLke Ãkrh¼k»kk{kt ykðe þfu Lknª {kxu nðu ykÃkýu ykÃkýe s
MktMf]rík{ktÚke VheÚke Ä{oLke Ãkrh¼k»kkLkwt MktþkuÄLk fhðwt Au.
{nk¼khík{kt fýo sýkðu Au. ‘‘{khku sL{ Ãkqðo sL{Lkk
MktMfkhkuLku ÷eÄu ÚkÞku nþu, Ãkhtíkw yk SðLk{kt íkku {khku Ãkwhw»kkÚko
íkíkk {khk f{kuo {khk nkÚk{kt Au, íku s {khku Ä{o Au.’’
íku{ýu ËkLk-Ä{o, {iºkeÄ{o yLku ÞwØ fkiþÕÞLkku Ä{o íku{Lkk
Ãkwhw»kkÚko îkhk ÃkkuíkkLkwt f{o Mk{S þwØ «{krýfíkkÚke rLk¼kÔÞku.
f]»ýLke ÔÞqnh[LkkykuLku fkhýu yk ðehÞkuØku nkhe økÞku. Ãký íku
Mk{ÞLkk Ëqr»kík Mk{ksLku Ä{oLke Lkðe Ãkrh¼k»kkLkwt «ËkLk fhíkku
økÞku. fýoLkku Ãkwhw»kkÚko yLku f{o «íÞuLke íkuLke ykMÚkk íkuLkk Ä{oLke
©uc ÔÞkÏÞk ykÃku Au. su{kt çkkÌk ykztçkhLku fkuE MÚkkLk LkÚke.
{nk¼khík{kt , Ëw Þ ku o Ä LkLkk Ãkkºkk÷u ¾ Lk WÃkhÚke íku L ke
SðLkþi÷eLkku r[íkkh «kÃík ÚkE þfu Au. íkuLkk ÃkhÚke Ãkwhw»kkÚko yLku
f{o yu s {kLkðLkku Mkk[ku Ä{o Au íku ÏÞk÷Lku Ãkwüe {¤u Au. ËwÞkuoÄLk
MÞðt rþðLke WÃkkMkLkk fhíkku níkku yLku íku íkuLke ÄkŠ{f ykMÚkk níke.
Ãkhtíkw Mkki«Úk{ íku yíÞtík fwþ¤ yLku Mkûk{ hksLkerík¿k níkku. íkuLkk
fkhýu s íku Mk{ÞLkk ÞwØ fkiþÕÞ{kt rLkÃkqýíkk ÄhkðLkkh Ä{o-rþûký
-MktMfkh{kt ©ucíkk ÄhkðLkkh Ä{oøkwhwyku, hksLkerík¿kku yLku Ãktrzíkkuyu
íkuLkk Ãkûk{kt hneLku Ãkwhw»kkÚko yLku f{o îkhk ©uc ÞwØ fkiþÕÞ yLku
ÔÞqnh[LkkykuLkku Ãkrh[Þ ykÃÞku níkku. íkuykuyu Rï¼Âõík yLku íkuLke
Míkw r íkLke yðøkýLkk fhe LkÚke. Ëw Þ ku o Ä LkLkk Ãkûku hneLku þw Ø
«{krýfíkkÚke ÞwØ fhðw,t íku{Lke yk rð[khÄkhk yLku Lkeríkyku ÃkkA¤
íku{Lke fkuE ¾ku¾÷e ÄkŠ{f ykMÚkk níke s Lknª. òu íku{s nkuík íkku
ÄkŠ{f MktMf]ríkLku çk[kððk {kxu íkuyku ¾wË ËwÞkuoÄLk Mkk{u ÞwØ ònuh
fhe [qõÞk nkuík Ãký íkuykuyu ÃkkuíkkLkk hksÄ{o, hksfeÞ f{o yLku
Ãkwhw»kkÚkoLku ÃkkuíkkLke ytøkík ÄkŠ{f ykMÚkkÚke Ëqh hkÏÞk níkk. fkuE
Ãký ÞwøkLke MktMf]ríkLkwt {kLkð SðLk íkuLkk Ãkwhw»kkÚko yLku f{o îkhk s
Ãkktøkhu Au, rðfMku Au yÚkðk Lkkþ Ãkk{u Au.
Mkk{krsf hksfeÞ yLku fkixwtrçkf ÃkÞkoðhýLkk fkhýu Mk{økú
SðLk ËhBÞkLk, ËwÞkuoÄLkLkk òøk]ík yLku MkwþwÃík {Lk{kt su ÏÞk÷ku
rðfMkíkk hÌkk íku {wsçk íku ÃkkuíkkLke SðLkþi÷e ½zíkku hÌkku. Mk{økú
hkßÞLkku yrÄÃkrík çkLkðkLke íkuLke {n¥ðfktûkk yrík«çk÷ níke su
Ëhuf hkòLke nkuÞ Au. MðÞtðh Mk¼k{kt fýoLkwt yÃk{kLk íkÚkk
hks{nu÷{kt ÿkiÃkËeyu ËwÞkuoÄLk yLku íkuLkk Mk{økú fwxwtçkLkwt su yÃk{kLk
fÞwO íkuLkk «ríkþkuÄLkk ytfwhku Þwðk-Mkþõík ÞwðhksLkk ÓËÞ{kt Vqxu
íku {kLkðMkns ÷ûký níkwt.
Aíkkt {nk¼khíkLkk fÚkkLkf yLkwMkkh ËwÞkuoÄLk, Ãkktzðku yLku
ÿkiÃkËe MkkÚku {kLkðkur[ík ÔÞðnkh fhe þõÞku Lknª íku yntfkhLku
LkkÚke þõÞku Lknª Mk¥kkLkk ÷ku¼ yLku {kunLkk fkhýu hkßÞLkwt
rð¼ksLk fhe þõÞku Lknª rðøkuhu ík{k{ ykhkuÃkku su yuf ÃkûkeÞ
níkk yLku f]»ýLke hksLkeríkLkk «rík®çkçk MðYÃku níkk.
1-229
ËwÞkuoÄLk {kLkð Mð¼kðLkku yÇÞkMke níkku. íkuLku ÞwrÄrchLkk
swøkkhLke h{íkLkk ytnfkhLkku ytËks níkku, {kxu ÃkktzðkuLku swøkkh{kt
nhkðe ËuðkLke íkuLke ÔÞqnh[Lkk yuf hkòLku Aksu íkuðwt ðíkoLk níkwt.
þwt ËwÞkuoÄLk yÄ{oLkk fkhýu nkhe økÞku ? nfefík{kt f]»ýLke
hksLkeríkyku yLku fÚkkhr[ík íkuLke y÷kirff þÂõíkykuLkk fkhýu
yMke{ þÂõíkþk¤e MkuLkk, ÞwØ fkiþÕÞ{kt «rðýíkk Ähkðíkk íkuLkk
fwxwtçkesLkku rLk:MðkÚko r{ºkku ÄhkðLkkh hksÃkwhw»k ËwÞkuoÄLkLku nhkðe
Ëuðk{kt s ykÔÞku. Ãkhtíkw íkuLku Síke þfkÞku Lknª.
ÄkŠ{f ykMÚkkLkk yLkwMkhý yLku yLkwfhýLku òu fuLÿ MÚkkLku
hk¾ðk{kt ykÔÞk nkuík íkku Mk{ks{kt yhksfíkk Þwؾkuhe fu Mkt½»kkuoLku
fkuE MÚkkLk s hÌkwt Lk nkuík. hkßÞ hkòLkk hksÄ{oÚke [k÷u Au,
íkuLke ÄkŠ{f ykMÚkkÚke Lknª. nfefík{kt {kLkðeLkk Ãkwhw»kkÚko yLku
f{o s íkuLkku Ä{o Au Aíkkt íkuLkk fkhýu íku ÄkŠ{f fu yÄkŠ{f økýkíkku
LkÚke, fkhý fu yuLkk Ãkwhw»kkÚko yLku f{kuoLke økwýð¥kk Mkkhk fu {kXk
V¤Lkwt fkhý çkLku Au.
íkku Ä{o þwt Au ? {kLkðeLkk òøk]ík yLku MkwþwÃík {Lk{kt
rðfMkíkk síkk MkËTøkwýLkk ÏÞk÷Lku fkhýu {kLkðeLkwt W˼ðíkw ðíkoLk
Ä{o økýkÞ yÚkðk rðfMkíkk síkk ËwøkwoýkuLkk ÏÞk÷Lku fkhýu {kLkðeLkwt
W˼ðíkwt ðíkoLk yÄ{o økýkÞ. MkËTøkwý yLku ËwøkwoýkuLke ÔÞkÏÞk
Ëhuf Mk{ks òíku s fhe ÷uíkku nkuÞ Au íkuÚke íkuLke [[ko yMÚkkLku Au.
Ä{o yuf yuðku rð»kÞ Au fu íku{ktÚke nt{uþk [[ko {kxuLkk Lkðk
Lkðk ytfwhku Vqxíkk s hnu Au. ykæÞkí{ðkËLke [[ko {kLkðeLku
{tºk{wøÄ fhu Au. Ãkhtíkw {kLkðe íku{ktÚke fkuE ¿kkLk Ãkk{e þfíkku
LkÚke. ¿kkLk MkíÞLke ¾kus fhu Au. Ãkhtíkw ykæÞkí{ðkË Võík fkÕÃkrLkf
MkíÞLke s [[ko fhu Au.
{khu RïhLku Ãkk{ðku Au, {khu {kuûk {u¤ððku Au, Rïh
yLkw¼ððkLke ÷køkýe Au, ykí{k y{h Au, Ãkh{kí{k yus Rïh
Au, nwt fkuý Awt ? yk søkík {kÞk Au. {]íÞw Ãkk{u íku þheh Au,
ykí{k ÃkwLkosL{ ÷u Au rðøkuhu rðøkuhu yMktÏÞ «&™kð÷eyku yLku
Lkík{Míkfu fhðk{kt ykðu÷k rðÄkLkku, ykæÞkÂí{fðkËLkk, y{eçkk
MðYÃk Sð Au, su rð¼kSík ÚkkÞ Au Ãkhtíkw {]íÞw Ãkk{íkk LkÚke.
ÃkkÞhu x u z Úke{ WÃkh rðîíkkLkk ðxkýk ðu h íkk rðîkLkku L ke,
ykí{ðu[Lkk yLku Mkkûkhku {kxu ykæÞkÂí{fðkË yuf rðM{ÞðkË
Au. íkkhu EïhLku þk {kxu Ãkk{ðku Au ? ò, íkkhe ftÃkLkeLkk zkÞhuõxh
MkkÚku {exªøk fhe Mkk{krsf sðkçkËkheykuLkwt ykÞkusLk fh Rïh
Ãkk{ðkLke yLku yLkw¼ððkLke ÷wϾe Ít¾Lkk Akuze Ëu.
íkw fkuý Au ? Lku òýðwt nkuÞ íkku Mkktsu fkøkzku¤u íkkhe hkn
òuíkwt fwxwtçk íkwt fkuý Au íkuLke íkLku Íkt¾e fhkðe Ëuþu.
‘‘{kLkðe{kt f{o yLku Ãkwhw»kkÚkoLke ¼kðLkk rðfMkkðu íku Ä{o
yLku íkuLkk îkhk ËuþLke ykŠÚkf, hksfeÞ, Mkk{krsf yLku þiûkrýf
rðfkMkLke rûkríkòu rðMík]ík fhu, íku EïhLke fÕÃkLkk {wsçkLkku ykË{ :
yþofw÷{¾÷wfkík’’
1129/10, çke, hçkh Vuõxhe ftÃkkWLz,
{u½kýe Mkfo÷, ¼kðLkøkh.
VkuLk : 0278-2514140
1-230
1-231
1-232
 ËíÞ‚tu {qh¾ …ý ƒtu÷e þfu...
‘yt huz [ìhe™wk Ítz ‚U ft…e ™tÏÞwk?’ ƒt…u ‚u™t ‚uh
ð»to™t …wºt Ët{u òuE „wMËtÚte …wAÞwk. ƒt¤fu {tÚtwk n÷tðe
nt …tze yux÷u ƒt…u ‚u™u ÄztÄz [th ‚{t[t ¾U[e ftZÞt.
ƒt¤fu hz‚tk hz‚tk ‚u™t r…‚t™u VrhÞtŒ fhe: ‘Ët[wk ƒtu÷ðt™e
yt Ëò ? ßÞtuso ðtì®þøx™ A ð»to™tu n‚tu íÞthu ‚u™t ƒt…™wk
{™„{‚wk [ìhe™wk Ítz ‚uýu fwntzeÚte ft…e ™tÏÞwk’ ™u ‚u™t
r…‚tyu …qAÞwk fu yt Ítz ‚U ‚tuze ™tÏÞwk ? íÞthu ™t™fztu
ßÞtuso Ët[wk ƒtuÕÞtu fu nt, yt ft{ {U fÞwO Au. Ët[wk ƒtu÷ðt
ƒŒ÷ ‚u™t ƒt…u ‚u™u þtƒtþe yt…u÷e ™u Ët[wk ƒtu÷ðt {txu
‚{u {™u {tÞtuo ? yt™t W¥th{tk, ‘„Äuzt, ßÞtuso ðtu®þøx™u
[ìhe™t Ítz …h ½t fÞtuo yu ð¾‚u ‚u™tu ƒt… yu Ítz …h
™ntu‚tu ƒuXtu’ fne ƒt…u ƒeS yuf yzƒtuÚt yu Atufht™t
„t÷ …h ÷„tðe ŒeÄe.
yt{ Xu X htò nrh[Lÿ™t ð¾‚Úte ËíÞ y™u
ytE.yuË.ytE. {tfto™wk r™¼uo¤ ËíÞ ƒtu÷™tht yt he‚u
ÚtÃ…z ¾t‚t ytÔÞt Au. A‚tk Ët[wk ƒtu÷ðt™tu ™þtu su{™t
{„s …h ftÞ{ [zu÷tu ntuÞ Au. yuðt ½ýt {týËtu At‚e
ftZe™u ònuh{tk ƒtu÷‚t ntuÞ Au fu, yt…ýu ‚tu yuðt, Ët{u
÷tuzo fÍo™, ntuÞ ‚tu yu™e …ý Ëtztƒthe htÏÞt ð„h su
Ët[wk ÷t„u yu {tuZt{tuZ fne Œuðt™t. yu™u {tXwk ÷t„u ‚tu ‚u÷
…eðt òÞ, yt…ýt fux÷t xft ?
yt ‚u÷ …eðt {tuf÷™thtytu{tk™t yuf y{u …ý n‚t.
y™u {tuZt{tuZ Ëwýtðe ŒeÄt ƒtŒ „ðoÚte {™{tk ƒƒz‚tÞ
¾ht fu fuðwk fne ŒeÄwk ! yt{ ‚tu yt y{the {ÞtoŒt „ýtÞ,
…ý yu rŒðËtu{tk, Sð™™e ðËk‚ [t÷‚e n‚e yu „t¤t{tk
yt™u y{u y{the rðþu » t‚t {t™‚t yt fthýu ‚tu , yu
rŒðËtu{tk y{u ‘rð™tuŒ™e ™shu’ 5wM‚f ÷¾e ƒuXt.
{the At… yt{ ‚tu ËtuVx M…tuf™™e Au, nwk {]Œw¼t»te
„ýtô Awk. …ý ftuE ðth {t-ƒt…™tu yË÷ ðthËtu, ytirŒå[
ƒútñý™wk ÷tune ðå[u ytðe òÞ Au.... yufðth yuðwk ƒLÞwk
fu, „wsht‚e™t yuf «tuVuËhu {™u …ºt ÷ÏÞtu fu, ‚u ftu÷us{tkÚte
r™ð]¥t ÚtE hÌtt Au ™u íÞthƒtŒ ntMÞ÷u¾f Útðt™wk rð[thu
Au. …ºt™e òuzu …tu‚t™t ÷u¾™e Íuhtuût ™f÷ …ý {™u {tuf÷e™u
¾tË rð™k ‚ e fhe fu yu ntMÞ÷u ¾ yk „ u {thu {thtu ‚ŒT ™
r™¾t÷Ë y™u «{trýf yr¼«tÞ ÷¾e sýtððtu . yu
ntMÞ÷u¾ nwk ðtk[e „Þtu, ‚u{tk ntMÞ rËðtÞ™wk ½ýwk ƒÄwk n‚wk.
{thu M…ü y™u r™¾t÷Ë {‚ yt…ðt™tu n‚tu. ntMÞ rðþu™e
{the Ë{sý ¼÷u „{u ‚uðe nþu, …ý ntMÞ {txu™tu {thtu
«u{ Ët[qf÷tu Au, yux÷u „wsht‚e ntMÞ {txu {™u ®[‚t ÚtE,
ntMÞ ƒtƒ‚ ®[‚t fhðt™tu Eòhtu {tht yuf÷t™tu s Au yuðwk
…ý {™u ÷tøÞwk. {U ‚u{™u yuf …tuMxftzo ÷¾e ™tÏÞwk fu ƒkÄw
2-1
- rð™tuŒ ¼è
r™ð]¥t ÚtÞt ƒtŒ ‚{the …tËu ftuE ft{ ™ ntuÞ ‚tu ƒeswk „{u
‚u fhòu, y{ŒtðtŒ þnuh{tk ytìxtìrhûtt Vuhðòu, ‚u{tk nwk
õÞthuf ƒuËeþ …ý ¾htu, rfL‚w r{ºt, ‚{u ntMÞ ÷u¾f Útðt™wk
{tkze ðt¤òu. yuÚte ‚{™u fux÷tu VtÞŒtu Útþu yu™e ‚tu {™u
¾ƒh ™Úte, …ý yuÚte ntMÞ ËtrníÞ™u [tu¬Ë ÷t¼ Útþu.
{™u su Ët[wk ÷tøÞwk yu {U ÷ÏÞwk yu{tk ‚u{™u ¾tuxwk ÷tøÞwk. ‚u{ýu
{tht yt …ºt™e Íuhtuût fZtðe™u {tht ½ýt r{ºttu™u {tuf÷e
yt…e. yu{tkÚte ºtýuf r{ºttuyu {™u {thkw …tuMxftzo ƒ‚tðe™u
X…ftu ytÃÞtu n‚tu fu rð™tuŒ ‚tht yûth ËwÄth, ƒnw „tuƒht
Au. ™Xtht {týË™u r{ºttu yt™tÚte ðÄthu þwk fne þfu ?
{tht yuf ¿ttr‚ƒkÄw™u {tht yuf ËkƒkÄe™t Atufht rðþu
{thtu [tuϾtu yr¼«tÞ {tøÞtu. Atufhtu h¾zu÷ Au, ƒe.ftu{™wk
ƒtu„Ë ËŠxrVfux ÷E™u VÞto fhu Au, ™tufhe-ÄkÄtu fh‚tu ™Úte.
xq k f {tk yu Atu f ht òu z u …hýtððt™u ƒŒ÷u ‚{the Œefhe™u
ftkfrhÞt{tk Äfu÷e Œuþtu ‚tu yu ðÄthu Ëw¾e Útþu, Ët[wk Ëw¾
ftkfrhÞt{tk. yt {thtu yk„‚ {‚ Au, ƒtfe ‚{™u su Xef
÷t„u ‚u fhtu...y™u {tht ytðt M…ü yr¼«tÞ ytÃÞt™t
ƒeò s rŒðËu yu ¿ttr‚s™ {tht ËkƒkÄe ™u íÞtk …ntU[e „Þt
™u ‚u™u sýtðe ŒeÄwk : ‘‚{tht …u÷t rð™w¼tE, ™t ytu¤ÏÞt?
At…t{tk xw[ft™u yuðwk ƒÄwk ÷¾u Au, yu{ýu ‚tu ‚{tht {txu
™u„urxð ytur…r™Þ™ yt…e ŒeÄtu , fne ŒeÄwk fu Atufhe™u íÞtk
™t¾ðt fh‚tk ftkfrhÞt ‚¤tð{tk ™t¾e Œtu ‚tu ðÄthu Ëw¾e
Útþu. ‚tu …ý ƒtu÷tu, y{u ‚tu {t„wk ™t¾ðt ynª s ytðe
„Þt, Œefhe™wk su Útðt™wk ntuÞ ‚u ÚttÞ...’ ƒË, yu rŒðËÚte
yu ËkƒkÄe ËtÚtu™tu y{thtu ËkƒkÄ …qhtu ÚtÞtu. yt Au ËíÞ™tu
«¼tð.
r«Þ ðt[f ! {tht yt y™w¼ð …hÚte ‚wk Ë{S sEþ
fu ËíÞ ‚tu {qh¾ …ý ƒtu÷e þfu Au, Ët[wk ƒtu÷ðt {txu õÞthuÞ
y¬÷-ntU r þÞthe™e sYh ™Úte …z‚e. y™u Ëk M f] ‚
Ëw¼tr»t‚{tk ¼÷u fnuðtÞwk fu ‘ËíÞk ƒúqÞt‚, r«Þk ƒúqÞt‚’ rfL‚w
ËíÞ ntuÞ yu ƒÄwk r«Þ ™Úte ntu‚wk. yt…ýt „tkÄe ƒt…w™u yt
ðt‚™e …tfe ¾ƒh ntuðe òuEyu; fu{ fu ƒt…w ËíÞ ƒtu÷‚t
yu ¾hkw, …ý ËíÞ ntuÞ yu ƒÄwk s ƒtu÷e ™t¾ðt™tu WíËtn
‚u Œt¾ð‚t ™nª. õÞthuf ‚u [q… hnu‚t. {ti™ …t¤ðt™tu ‚u{™u
þtu¾ n‚tu. Ët[wk ntuÞ yu ƒÄwk s ƒtu÷e ™ sðtÞ yu™e ‚fuŒthe
Y…u ‚u yt{ fh‚t nþu ?
yt{ òuðt sEyu, yÚtðt ‚tu ¾hkw …qAtu ‚tu ËíÞ {týË
{txu Au, ËíÞ {txu {týË ™Úte. ƒtu÷™th™u fu Ëtk¼¤™th™u,
ftuE™uÞ ™wfËt™ …ntU[tzðt™tu ËíÞ™tu Ä{o ntu‚tu ™Úte. …u÷e
«týefÚtt{tk ytð‚t ðt½™wk {tU „kÄt‚wk ntuÞ ‚tu ¼÷u™u „kÄtÞ!
yt…ýt fux÷t xft ? yt…ýu fkE {erzÞtðt¤t Aeyu ? yt…ýu
fkE Xuftu htÏÞtu Au „kŒfe Œqh fhðt™tu ! ðt½u …u÷t rþÞt¤™t
{tU{tk ytk„¤tk ½t÷e™u ‚u™u …qAâwk fu sht òu™u, {thkw {tU „kÄtÞ
Au ? sðtƒ{tk rþÞt¤u sýtÔÞwk fu {t{t, {™u ‚tu ¾qƒ þhŒe
ÚtE „E Au yux÷u {thkw ™tf ytWx ytìV ytìzoh ÚtE „Þwk Au.
ytðzwk y{Útwk, Œt¤{tk {eXt sux÷wk sqX ƒtu÷ðt{tk òu Sð
ƒ[tðe ÷u ð tÞ ‚tu, ƒesw k þw k ! A‚tk rþÞt¤™t {™{tk
y…htļtð ò„u ‚tu ƒeò rŒðËu xe.ðe.{tk su ™ e ½ýe
ònuht‚ ytðu Au yu ƒútLz™e xqÚt …uMx ËtÚtu rþÞt¤u ðt½{t{t
…tËu sE™u, ‚u™t ntÚt{tk xqÚt…uMx {qfe™u fne Œuðt™wk fu ÷tu
yt {tht ‚hVÚte Ë«u{ ¼ux. yt™tu W…Þtu„ fhðtÚte {tuZwk
Ëw„krÄ‚ Útþu, Œtk‚ {sƒq‚ Útþu ™u ‚{thu Yx fì™t÷ xÙex{uLx-
yth.Ëe.Ëe. {txu Œtk‚™t Œtõ‚h …tËu õÞthuÞ sðwk ™nª …zu.
yt «fth™t ÔÞðnth™u yk„úuS{tk rzÃ÷tu{Ëe fnu Au.
Äthtu fu ftuE „wMËtÚte yt…ý™u yuðwk …qAu fu ‘‚tu þwk nwk „Äuztu
Awk ?’ íÞthu ‘‚{u «{trýf Atu’ yuðwk Íz…Úte fne Œuðt™u ƒŒ÷u
þtkr‚Úte ðŒðwk : ‘yu «týe yk„u™wk {thkw ¿tt™ yÄqhkw Au yuÚte
yu rðþu nwk {thtu {‚ yt…e þfwk ‚u{ ™Úte, Ëtìhe...’
‚{u yuf {wþtÞht{tk „Þt Atu, {wþtÞht™wk Ëk[t÷™
fh™th Ëk [ t÷f {t… ƒnth ƒtu Õ Þtu Au - ƒÄt þtÞhtu ™ t
Ëhðt¤t sux÷wk s ‚u yuf÷tu ƒtu÷e „Þtu Au. yt¾uyt¾tu
{wþtÞhtu ‚uýu yuf÷tyu ÷qkxe ÷eÄtu ntuÞ yuðtu yt™kŒ y™u
„ðo ‚u™t [nuht …h ‚hðhu Au. yu ‚{thtu ytu¤¾e‚tu Au
yux÷u ftÞo¢{ ƒtŒ ntì÷{tk s ‚{™u Ít÷u Au. ŒtŒ W½htððt™e
™u{Úte ‚u …qAu Au : ‘fuðwk hÌtwk yt…ýwk Ëk[t÷™ ?’ ‚u{ Xtðft [nuhu
ðŒu Atu : ‘ËwkŒh ½ýwk ËwkŒh...’ …Ae ‚{thtu ËíÞ«u{ ‚h‚ s ƒtu÷e
…zu Au : ‘…ý zÙtu#„ Y{ fh‚tk ƒtÚtY{ Úttuztu {tuxtu ÚtE „Þtu,
‚{™u þwk ÷t„u Au ?’ y™u ‚u™t [nuht …h …÷xt‚t ¼tð™e ™tUÄ
÷eÄt ð„h íÞtkÚte [t÷ðt {tkztu Atu.
yt…ýu òýeyu Aeyu fu sqX ËVuŒ hk„™wk Au, ‚u ËVuŒ sqX
‚hefu ytu¤¾tÞ Au. yt Ätu¤t hk„™t sqX Ët{u (fu ËtÚtu) ÷zðt
ðfe÷tu ft¤t ftux™t ftìLxÙtMx {u®[„{tk ftuxo{tk òÞ Au. ƒtfe ËíÞ
fÞt hk„™wk Au ‚u yts ËwÄe þtuÄtÞwk ™Úte, ftuEyu yu™tu f÷h …fzðt
«ÞtË …ý ™Úte fÞtuo, nt, ËíÞ ™ø™ Au yu™e ƒÄt™u ¾ƒh Au
yu x ÷u ‚u ™ e ™ø™‚t Ët{u ÷tu f tu ytk ¾ {ª[t{ýtk fhu Au .
rŒþtytu™tk ð† …nuhe™u ònuh{tk ytð™th htò Ët{u òuE
ftu E yƒq Ä ƒt¤f s ‚t÷e …tze ƒtu ÷ u Au fu , ‘htò
rŒ„kƒh...htò rŒ„kƒh...’ …hk‚w yu ðt‚ …ý yux÷e s Ët[e
Au fu, Sð™{tk {nt¼th‚™wk ÞwØ S‚ðwk ntuÞ ‚tu nrhþ[kÿ™wk
ytE.yuË.ytE. {tfto™wk ËíÞ ™nª, ÞwrÄrch™wk ‘™htuðt,
fwkshtuðt’ðt¤wk ËíÞ ðÄthu fth„‚ ™eðzu Au.
7, Ä{oÞw„ ftu÷tu™e, ðuŒ {krŒh …tËu,
ftkfrhÞt htuz, y{ŒtðtŒ-380022
Vtu™ : 25452700

{nt™„h ËuðtËŒ™, sw™t„Z

“Mðt{e rððuft™kŒ ¼ð™” ytÍtŒ [tuf, sq™t„Z

rŒ5tð÷e ð»to r™{e¥tu sq™t„Z {nt™„h

ËuðtËŒ™ «òs™tu™u þw¼uåAt …tXðu Au.
sw™t„Z {nt™„h™t fhðuht r™Þr{‚ ¼he rðftË™e nhýVt¤ Ën¼t„e ƒ™tu.
f[htu ßÞtk íÞtk htuz …h ™ Vuõ‚t f[ht …uxe{tk ™tk¾tu.
ð]ûttu ðtðtu y™u ‚u™wk s‚™ fhe …Þtoðhý þwÂæÄ{tk Ënfth yt…tu.
r™{o¤ ™„h, r™{o¤ s¤, r™{o¤ ËtuhX™e Äht.
™h®Ën ‚¤tð™u MðåA, ËwkŒh ht¾ðt MðåA‚t yr¼Þt™{tk Ër¢Þ ¼t„ ÷Eyu.

þw¼uåAf
¼„t¼tE yu™. htzt „eheþ¼tE yu{. ftuxu[t yth.yu{. þ{to I.A.S. fuÃx™ Ër‚»t rðhzt
[uh{u™, MÚttÞe Ër{r‚ zuÃÞwxe {uÞh fr{&™h {uÞh

{nt™„h…tr÷ft, sw™t„Z
™k 90

2-2
 ƒuË‚t ð»tuo ƒƒt÷
yt ð»tuo {kŒe™t {thÚte …huþt™ ÚtÞu÷tk y{u Œk…‚eyu
Ëðto™{ w ¥tu «ðtËu ™rn sðt™wk y™u Ët÷{wƒthf™t ½ËthtÚte ‚u{s
{rXÞtk, {eXtE™tu ¾[o ƒ[tðe ÷uðt™wk ™¬e fhe™u ƒuË‚t ð»tuo
ðnu÷e ËðthÚte s Mfqxh Þtºtt þY fhe ŒeÄe.
…í™eyu ËwÍtð ytÃÞtu n‚tu fu ƒuË‚t ð»tuo yt Ët÷ yt…ýt
Ë„t ËkƒkÄe-r{ºttu ð„hu™u yt…ýu s Ët÷{wƒthfÚte ËL{t™ðt™tu
÷t¼ ÷uðtu.
Ëti «Út{ ¼„ðt™™u Ët÷{wƒthf …tXððt y{u {krŒhu …ntUåÞtk.
{krŒh{tk «ðuþ fh‚tk s ¼õ‚tu™e ¼ez òuE™u ¼„ðt™™u
Ët÷{wƒthf fhðt™tu {thtu WíËtn ytuËhðt {tkzâtu. ¼Âõ‚™t
…qh{tk ‚ýtE sðt™e ®[‚t ÚtE …ý …í™e™tu WíËtn yŒBÞ n‚tu.
{rn÷tytu{tk ¼Âõ‚™e {tºtt ðÄthu ntuÞ Au. {krŒh{tk ¼õ‚tu™e
¼ezÚte Œqh ¼t„u ‚u ¼tr{™e ™rn. yuðt {t™ð-{nuht{ý{tk
yu™u ¼Âõ‚™wk þqh [z‚wk ntuÞ Au. …ý nwk ‚tu ¼ez™tu ftÞh, ¼ez-
¼eÁk n‚tu.
{™u ™ðoË òuE™u yu ®n{‚ yt…ðt {tkze : ‘‚{u ®[‚t ™
fhtu. „{u ‚uðe ¼ez{tkÞ Ä¬u Ĭu yt„¤ …ntU[e sðtþu.’
Ĭt Ĭe™tu {™u {ntðhtu ™ntu‚tu. yufðth ftuE òŒw™tu
¾u÷ òuðt ¼u„t ÚtÞu÷t xtu¤t{tk nwkÞ ½qËu÷tu, …ý {tht ¾eËt …h
òŒw™tu «¼tð …ze „Þt …Ae nwk xtu¤t™u xt¤‚tu n‚tu.
…í™e{tk Ĭt Ĭe{tk Þ ftuýe «nth fh‚tk fh‚tk yt„¤
ðÄðt™e y™uhe f¤t n‚e. yu yu{tk sux÷e fwþ¤ n‚e yux÷tu s
nwk yfwþ¤ n‚tu. ©tðý {rn™t{tk yufðth {krŒhu ¼ez{tk yuf
ËÒtthe™e òuhŒth ftuýe {the …tkˤe …h yuðtu «nth fhe „E
n‚e fu nwk ¼ezÚte ¼t„‚tu s Vh‚tu n‚tu.
…í™eyu yu™tk [k…÷ ftZ‚tk {™u ËwÍtð yt…‚tk fÌtwk : ‘{thwk
[k…÷ y™u ‚{tht ƒqx …u÷t ƒqx-[k…÷tu™t ¾t™t{tk {qfe™u {the
…tA¤ [tÕÞt ytðtu, nwk sht yt„¤ òô Awk.’
…í™e™e …tŒwft „úný fhe™u nwk y{thtk ƒqx-[k…÷ ¾t™t{tk
„tuXð‚tu n‚tu ‚uðt{tk ô[e yuzeðt¤tk ËUz÷ …nuhu÷e yuf ËL™the
¼„ðt™™u W‚tð¤u {¤ðt™tk WíËtn{tk s‚e n‚e ‚u™tu …„ {tht
…„™t yk „ w X t …h [k … tÞtu . {thtÚte yu f Œ{
y...y...yt...yt...E...E...™tu yt‚o™tŒ ÚtE „Þtu.
nwk …eztÚte fýË‚tu yu ËL™the™u ftkE fnwk íÞtk ‚tu “Ëtuhe ¼tE”
nË‚u {w¾u {thtk …h Vuf‚e yu W…ze „E, Ëtuhe …ý nË‚u
{w¾u fne þftÞ yuðwk yu ËL™theyu {™u þe¾ÔÞwk.
{tht …„™t yk„qXt™u …k…t¤‚tu nwk yuf ƒtkfzt …h ƒuËe
…zâtu. ‚i{wh÷k„™e yðMÚtt{tk ¼ez{tk Äfu÷tðt™e {the EåAt
{he …hðthe n‚e.
…í™e ¼„ðt™™wk Œt…wk …‚tðe™u VxtVx …tAe ytðe „E. {™u
sht f[ðtxÚte …qAâwk : ‘nS ‚{u ¼„ðt™™tk Œþo™ fhðt ™Úte „Þt !’
2-3
- {ÄwËwŒ™ …thu¾
{U {tht …„™t [k…tÞ÷t yk„qXt™e rð‚ffÚtt fne.
…í™e™e Ënt™w¼qr‚ {u¤ðe™u …k„w yðMÚtt{tk Auðxu {tuzu
{tuzu nwk ¼„ðt™™u ™q‚™ð»ttor¼™kŒ™ …tXðe ytÔÞtu.
{krŒhuÚte ËeÄtk y{u yuf ËkƒkÄe™u ðxtððt™wk ™¬e fÞwO.
yu ËkƒkÄe ðthu-‚nuðthu y{thu íÞtk …í™e ËtÚtu ytð‚t
y™u ™tM‚tu-[t …t{‚t.
…í™e fnu : ‘ytsu yu [k…f¼tE™u ðxtðeyu, {rXÞtk
{„s™tu «Út{ ™tM‚tu yu{™u s ½uh !’
…í™e™e ðnuðth fwþ¤‚t nwk yu™u …hÛÞtu íÞthÚte y™w¼ð‚tu
ytÔÞtu Aw.k ÷ø™{tk ftu™u fux÷tu [tkŒ÷tu fhðtu, rŒðt¤e{tk ftu™u fux÷e
ƒtuýe yt…ðe ‚u™kw „rý‚ y™u ÔÞtfhý-ƒk™{ u tk ‚u fwþ¤ Au.
nwk Mfqxh Mxtxo fh‚tu n‚tu íÞtk s Ët{e ƒtswyu yuf fth{tkÚte
y{the yturVË™t ƒtuË Œt{týe ‚u{™tk …í™e ËtÚtu W‚Þto. {™u
òu‚tks y{the …tËu WíËtnÚte ytÔÞt, ‘nuÃ…e LÞw EÞh’ fnu‚tk
þufnuLz{tk {thtu ntÚt n÷tðe ™tÏÞtu. {™u fnu : ‘ytsu ™ðt ð»tuo
{krŒhu Œþo™ fhe™u ‚{thu íÞtk s …nu÷tk ytððt™tu y{thtu «tu„út{
n‚tu. …ý ¼„ðt™u fuðtu Þtu„™wÞtu„ h[e ytÃÞtu ? y{u Œþo™
fhe™u ‚{thu íÞtk ytðe …ntU[eyu Aeyu. ‚{u nðu ½uh s sþtu™u ?’
…htýu nË‚wk {tU htÏÞt rð™t y{thtu Aqxftu s ™ntu‚tu
…í™e™t {w¾ …hÚte ™qh Wze „Þwk. sht ðht¤ ftZe, ‘…nu÷tk s
‚{thtu ƒtuË õÞtk ¼xftÞtu ! ƒuË‚tð»to™e Ëðth ƒ„ze !’
ƒk™u™tu {qz ƒ„ze „Þtu. ƒtuË™e ¾eŒ{‚ {txu y{u
ƒòh{tkÚte {rXÞt™wk …ufux y™u {eXtE ¾heãtk. ŒtuZËtu Yr…Þt™tu
[tkŒ÷tu ƒtuË™u ™t{u ÚtE „Þtu.
y{u Mfqxh …h ½uh …ntUåÞt. ƒtuË™e htn òuðt {tkzâtk.
…ý fth™u ƒŒ÷u rhûtt y{tht ½h …tËu W¼e hne. …Âí™ fw‚n q ÷Úte
ƒnth „E. †eytu{tk fw‚qn÷ rðþu»t ntuÞ Au, yu ¿tt™ …í™e æðtht
{™u {éÞwk n‚wk.
yu „E ‚uðe s „¼htxÚte …tAe ytðe : ‘‚{tht ftft-
ftfe ytÔÞtk ÷t„u Au. nðu þwk Útþu ?’
‘ytV‚ ! ƒeswk þwk Útðt™wk’
ftft y™u ftfe rhûtt{tkÚte W‚Þto, {™u fnu : ‘rhûttðt¤t™u
…iËt [qfðe Œu. {the …tËu Aqxt ™Úte.’
rhûtt™t …tkºteË Yr…Þt™tu [tkŒ÷tu ftftyu {™u ƒuË‚t ð»to™t
{k„÷«¼t‚u [tUxtzâtu.
ftft-ftfe yu{™tu Ët{t™ ¾qýt{tk ™t¾e™u r™htk‚u ƒuXtk. xuƒ÷
…h y{u ƒtuË Œk…‚e {txu {rXÞt-{eXtE™e rzþ „tuXðe ht¾e n‚e.
ftft fnu : ‘„E ft÷u ht‚u „tze …fzðt™e Ä{t÷{tk …qÁksBÞt ™Úte.’
ftft y™u ftfe ƒk™y u u {rXÞt-{eXtE …h òuhŒth yt¢{ý
fÞwO. {rXÞtk™tu få[h½tý ðt¤ðt {tkzâtu. ftfe {eXtE …h ò{e
…zâtk y{u …r‚…í™e {tuZtk ðftË‚tk yuf ƒeò Ët{u òuE r™ËtËtu
™tk¾‚t hÌttk.
ftftyu r™htk‚u ™ðt ™u…fe™Úte {tuZkw ÷qAâw,k fnu : ‘nðu [t
{wftðtu yux÷u ™tne ™t¾eyu y™u Œþo™ fhðt sEyu.’
ftft™t ðxnwf{ …í™e™u Ítxft suðt ÷t„‚t n‚t. {the
‚hV yu™e ftu…tÞ{t™ árü ½ze ½ze …z‚e n‚e.
ftftyu fÌtwk : ‘òu, ‚the ftfe™e [t{tk ¾tkz ™tk¾þtu ™rn.
yu™u ztÞtrƒrxþ Au.’
y{™u ®[‚t yu Út‚e n‚e fu yt ƒu W…trÄ hne …zþu ‚tu ?
yu Ët{t™ ‚tu ¾tMËtu òu¤t y™u …tux÷t ¼he™u ÷tÔÞt n‚t.
Úttuzeðthu ftft fnu : ‘sU‚e ! ft÷u y{u ¼tEƒes™tk Œþo™
fhðt sEþw.k ’
…Âí™ {™u ykŒh ƒtu÷tðe™u fnu : ‘yt ƒu ‚tu ynª hne
…zðt™tk ÷t„u Au ! ƒuË‚tð»tuo yt ƒƒt÷ õÞtkÚte ytðe ?’
ftft y™u ftfe ™tne ÄtuE™u {krŒhu s‚tk fnu : ‘ytsu ƒuË‚wk
ð»to Au, þwf™{tk ÷t…Ëe ƒ™tðòu.’
ftft y™u ftfe …„rÚtÞtk W‚h‚tk n‚tk íÞtk s ¾wŒ [k…f÷t÷
WíËtnÚte y{™u ‘Ët÷{wƒthf’ fh‚tk [ztE ÷E ytÔÞtk ËtÚtu yu{™tk
…tu‚htk Þ ¾htk.
{™u fnu, ‘ßÞkr‚¼tE, {™u Ëðthu ™nt‚tk s rð[th yuðtu
ËhË ytÔÞtu fu ytsu …nu÷tk ‚{™u s ‘nuÃ…e LÞw EÞh’ fnuðt ytððwk
{the ðtEVu rð[th™u Ëtu™t suðtu fne™u ðÄtðe ÷eÄtu. [t÷tu ‚{™u
2-4
y™u ¼t¼e™u ¾t˾tË Ët÷{wƒthf.’
y{thu ƒuË‚tð»tou s yð¤t „ýuþ {kztÞt n‚t.
{rXÞt-{eXtE [k…f÷t÷™u Ähðtk fu ™rn ‚u™e yðZð{tk
y{u n‚tk. íÞtk ‚tu [k…f÷t÷ fnu : ‘y{u ‚tu ‚{thu íÞtk {rXÞtk ¾tðt
ytÔÞtk Aeyu. ‚{thtk {rXÞtk Ëw…ƒo ntuÞ Au. ½uh ƒ™tðtu Atu,’ …í™e
fnu ‘™t, ƒòh{tkÚte..’ …í™eyu yý„{tÚte xqfk u …‚tÔÞw.k
{rXÞt-{eXtE™e rzþ …h [k…f÷t÷™t …tu‚ht {[e …zâtk,
ŒË r{r™x{tk ‚tu {rXÞtk™tu ¼qftu s yðþu»t Y…u hÌttu. ™tM‚tu …‚tðe™u
yu W…ze „Þt.
…í™eyu Eþtht fhe™u {™u ykŒh ƒtu÷tðe™u fÌtwk :
‘[k…f÷t÷™t ‘ðtkŒht’ ‚tu ƒÄwk Ít…xe „Þt. nðu ƒtuË y™u ‚u{™tk
ðnw ytðþu ‚tu !’
yux÷t{tk fth™wk ntu™o Ëk¼¤tÞw,k fth{tkÚte ƒtuË y™u ‚u{™tk
…í™e W‚Þto !
{™u fnu : ‘Ëtuhe, y{u sht {tuzt …zâtk.’
{U ¾t÷e rzþ ‚hV ™sh ™t¾‚tk fÌtw,k ‘sht ™®n, ¾tMËt
{tuzt …zâtk !’
yu-3, ®÷f™ ^÷uxTË, WË{™„h ƒ„e[t Ët{u,
{rý™„h, y{ŒtðtŒ-380008
Vtu™. 25462413
™k 245
 ƒt÷™u fheyu ðnt÷
“‚{u Eïh 5h{th™wk ™ðwk …wM‚f ƒt÷™u fheyu ðnt÷
òuÞw ?” yuf r{ºtu Vtu™ …h fÌtwk.
“…wM‚f {U òuÞw ™Úte, …ý ƒt÷™u ‚tu nwk ƒnw ™t™e ô{hÚte
ðnt÷ fh‚tu ytÔÞtu Awk …ý Eïh …h{th ‚tu ƒt¤ftu {txu ÷¾u Au;
yu{™u ðt¤ rðþu fu{ [tu…ze ÷¾ðe …ze ?” Ët{tu «&™ fÞtuo.
“‚{uÞ ‚u Þth ðt‚™u õÞtkÚte õÞtk ÷E „Þt ? [tu…ze
ƒt¤ftu™u ÷„‚e s Au, yt ‚tu ‚{u ƒt¤ftu rðþu yuf …wM‚f ÷ÏÞwk
Au yux÷u {™u yu{ fu ‚{™u hË …zþu.” r{ºtu Ënus ™thts ÚtE™u
fÌtwk yt …Ae y{the ðt‚ Úttuze yt„¤ …ý [t÷e r{ºt™u «ËL™
fhðt fÌtwk ‘fþwk ™u Ëtk¼éÞwk fþwk' ™u ÷„‚t ƒu-ºtý xw[ft …ý fne
Ëk¼¤tÔÞt …hk‚w r{ºt™e ™thts„e ¾tË ytuAe ™ ÚtE.
r{ºt™tu Vtu™ ytÔÞtu íÞthu nwk ðt¤ ytu¤‚tu n‚tu. {tht
{tÚtt …h ytuAt y™u ytAt Út‚t s‚t ðt¤™e r[L‚t fh‚tu n‚tu.
{tht ðt¤™t ¼ÔÞ ¼q‚ft¤™u Ëk¼the™u 7.5 rh[Ëo Mfu÷™t
r™ËtËt ™t¾‚tu n‚tu. yux÷u {thtÚte Ëtk¼¤ðt{tk „hƒz ÚtE
„E. r{ºt™u Vhe Vtu™ fhe yt M…ü‚t fhðt™tu rð[th ytÔÞtu
…ý yt M…ü‚tÚte r{ºt ðÄw ™thts ÚtE sþu yu ƒefu yu rð[th
{tkze ðtéÞtu. òu fu r{ºt™u {U su fÌtwk ‚u rƒ÷fw÷ Ët[wk Au. nwk ƒnw
™t™e ô{hÚte {tht ƒt÷™u ðnt÷ fh‚tu ytÔÞtu Awk yu nfef‚ Au.
™t™t ƒt¤ftu™u Ët{tLÞ he‚u ðt¤ f…tððt™tu fkxt¤tu ytð‚tu ntuÞ
Au, …ý {™u ™t™…ý{tk ƒt÷ f…tððt{tk ƒnw {ò ytð‚e. {™u
ÞtŒ Au fu ƒt…wS fu ¼tE {™u {„™¼tE ðt¤kŒ™u íÞtk ÷E s‚t.
ðt¤kŒ™e ô[e ¾whþe {™u htò™t ¼ÔÞ ®ËntË™ suðe ÷t„‚e.
{„™¼tE yu ô[e ¾whþe …h …txeÞwk {qfe yu™u ðÄw ô[e ƒ™tð‚t
y™u yu™t …h {™u ƒuËtz‚t. ðt‚to™t htò™wk ®ËntË™ yu ¾whþe
fh‚tk ðÄw ËwkŒh ™rn ntuÞ yuðwk yu ð¾‚u {™u ÷t„‚wk. yu ð¾‚u
y{tht ½h{tk yuf …ý ¾whþe ™ntu‚e. yufðth ½h{tk ¾whþe
÷tððt™e ðt‚ ÚtE íÞthu {U {„™¼tE ðt¤kŒ™e Œwft™u Au yuðe
¾whþe ÷tððt™e Œh¾tM‚ fhu÷e, {the „k¼eh Œh¾tM‚™tu ntMÞÚte
«r‚¼tð {éÞtu …ý {the Œh¾tM‚ {tLÞ ™ hne. ðt¤ ftÃÞt
…Ae {„™¼tE {tht {tU …h Vwðthtu Atkx‚t yu™tÚte su ytnT÷tŒ™tu
y™w¼ð Út‚tu yu™e ‚tu þe ðt‚ fhkw ! ytðe Vwðtht - þeþe ÷E
Œuðt™e nX …ý {U ÷eÄu÷e. yt fthýu yt Atufhtu {tuxtu ÚtE™u
nò{‚™e Œwft™ ¾tu÷þu fu þwk yuðe {the ƒt™u ƒef …ý ÷t„u÷e.
Ët{tLÞ he‚u ™t™tk ƒt¤ftu™u ™tnðt™wk ™Úte „{‚wk, {™u
…ý ™ntu‚wk „{‚wk, su rŒðËu {tÚtu ™tnðt™wk ntuÞ ‚u rŒðËu nwk ntuþu-
ntuþu ™tn‚tu. ƒt fu ƒnu™ Ëtƒw ŒE {thwk {tÚtwk [tu¤‚t íÞthu yu
{tht ðt¤™u ðnt÷ fhe hÌttk ntuÞ yuðwk {™u ÷t„‚wk. yu …Ae {™u
½ýtk ðhËu ÷ø™ …Ae ytðtu ði¼ð …w™:«Ëtrh‚ ÚttÞ yuðe {the
¼tð™t n‚e. …í™e …r‚™u yk½tu¤ fhtð‚e ntuÞ yu™tk hrËf ðýo™tu
÷tuffrðytuyu fÞto Au. ytðtk ðýo™tu ‚hV ÷ø™ …Ae …í™e™wk
2-5
- hr‚÷t÷ ƒtuheËt„h
æÞt™ Œtuhðt™tu Ëkr™c «Þí™ {U fhu÷tu. {thtu WíËtn ‚tu ytðtk
„e‚tu …í™e yt„¤ „tE Ëk¼¤tððt™tu n‚tu. …hk‚,w ÷ø™Sð™™t
«thk¼u s …í™e™e Äehs™e ytx÷e ƒÄe fËtuxe fhðe yu Ëthwk
™rn yuðe Ë{s™tu {tht{tk WŒÞ ÚtÞtu yux÷u {U „tðt™wk ‚íft¤ ‚tu
{w÷‚ðe htÏÞwk, y™u …Ae yu ftÞ{ {txu {w÷‚ðe hÌtwk fthý fu
«u{™u fthýu ™rn …ý yt¤Ë™u fthýu nwk ytðe Œh¾tM‚ fhe
hÌttu Awk yu{ …í™e †e Ëns ËefMÚt ËuLËÚte Ë{S „E y™u
yux÷u s yt ƒtƒ‚{tk yuýu Ënusu {[f yt…e ™rn. …ý ‚uÚte nwk
Ënusu ™tËe…tË ™ ÚtÞtu. ‘‚the ntf Ëwýe™u ftuE (™ðztððt) ™
ytðu ‚tu yuf÷tu ™t’ su hu' ™tu ËkfÕ… fhe {U ™tnðt{tk …qýo
Mðtð÷kƒ™ fu¤ÔÞwk. ™tnðt fh‚tk …ý htusuhtus {tU½uht ËtƒwytuÚte
ðt¤™u ÷tz ÷ztððt{tk {U su yt™kŒ ÷qkxâtu Au yu™wk ðýo™ fhðt
{the ÷ur¾™e Ë{Úto ™Úte. òufu yt{tkÚte s yts™e xÙusze ËòoE.
frð f÷t…e™wk ‘yuf ytr„Þt™u’ ™t{™wk ftÔÞ Au. yt ftÔÞ{tk frðyu
‘ytr„Þt’{txu su fÌtwk Au ‚u yt ‘y¼tr„Þt’ {txu …ý yux÷wk s
Ët[wk …zâw Au. frð ytr„Þt™t ‚us {txu fnu, ‘su …tu»t‚wk ‚u {th‚wk
yuðtu ŒeËu ¢{ fwŒh‚e.’ …tu‚t™t ‚us™u fthýu ytr„Þtu Ënu÷tEÚte
…tu‚t™tu ¾tuhtf þtuÄe þfu Au ‚tu yu s ‚us™u fthýu ytr„Þtu
Ënu÷tEÚte ƒeò™tu rþfth …ý ƒ™e òÞ Auu. {tht þheh{tk
W»ý‚t yux÷e ƒÄe ytuAe Au fu W™t¤t™t ƒu-ºtý {rn™t ƒtŒ
fh‚tk ™tnðt {txu {thu …týe fux÷wk ƒÄwk „h{ òuEyu ‚u ‚{u fÕ…e
™rn þftu. ™h®Ën {nu‚t™tk ðuðtýu {nu‚tS™u ™tnðt {txu yt…u÷kw
…týe yux÷wk ƒÄwk „h{ n‚wk fu ¼„ðt™u ðhËtŒ ðhËtðe yu{tk Xkzw
…týe ¼u¤ðe ytÃÞwk íÞthu {nu‚tS ™tne þõÞt. {™u fkE {Õnth
ht„ ytðz‚tu ™Úte ™u ¼„ðt™ ËtÚtu {nu‚tS™u n‚wk yuðwk
yuË.xe.ze. òuztý …ý {thu ™Úte. yt{ A‚tk ™h®Ën {nu‚t™e
søÞtyu nwk ntuô ‚tu yuðt „h{ …týeyu ™tne …ý ÷ô. {tht
{tÚtt™t ðt¤™u MðåA y™u ËwkŒh ht¾ðt{tk yt „h{ …týe™wk ƒnw
{tuxwk Þtu„Œt™ Au ‚tu yu s „h{ …týe™u fthýu {tht ft¤t ¼B{h
ðt¤™wk yuftyuf ïu‚efhý ÚtE „Þwk, yux÷wk s ™rn, ïu‚efhý™t
yt½t‚™u fthýu rz«uþ™{tk ytðe „Þu÷t {tht {tuxt ¼t„™t ðt¤u
Ët{qrnf ytí{níÞt fhe Sð™™tu yk‚ ytÛÞtu. {thtk ƒt™t ðt¤
ytSð™ ft¤t hÌtt n‚t. {tht {tuxt¼tE™t ðt¤ ytsu yuõÞtþe
ðhË™e ô{hu …ý ft¤t Au. nwk …ý ft¤t ðt¤™tu ðthËtu þtu¼tðeþ
yuðe {™u ytþt n‚e …ý ‚Æ™ ƒuŒhfth Ä™ðt™ ™ƒeht™e su{
{U {thtu ¼ÔÞ ðthËtu ðuzVe ™tÏÞtu. [tkŒe™t [{[tÚte su™u „¤ÚtqÚte
…tðt{tk ytðe ntuÞ yu {týË Vqx…tÚt …h ytðe òÞ yu™t suðe
yt ÂMÚt‚e n‚e. ‘Atuz „Þu ƒt÷{ {wÍu ntÞ yfu÷t Atuz „Þu’
yuðe ŒŒo¼he …kÂõ‚ðt¤wk sq™e rVÕ{™wk yuf „e‚ Au. ƒt÷{ Atuze
„Þt™tu y™w¼ð ‚tu {™u ™Úte …ý {tht ƒt÷ {™u Atuze „Þt íÞthu
{™u su ðuŒ™t ÚtE n‚e ‚u ƒt÷{-rðhn fh‚tk Ënusu ytuAe ™ntu‚e.
™Ëeƒ{tk ntuÞ ‚tu ƒt÷{ ‚tu ƒeòÞ {¤u …ý ƒt÷ ƒeò {¤‚t
™Úte. nt, fux÷tf ÷tuftu {tÚtt …h ðe„ Äthý fhu Au, …hk‚w, yu
‘rŒ÷ ftu ¾wþ h¾™u fu r÷Þu „tr÷ƒ Þu ¾Þt÷ yåAt ni’ Úte rðþu»t
fþwk ™Úte.
‘¾kznh fn‚u ni fe E{th‚ ƒw÷kŒ Úte’ yuðe yuf òýe‚e
WÂõ‚ Au. ftuE ¼ÔÞ E{th‚ ¾kzuh{t VuhðtE „E ntuÞ ‚tu …ý
yu™t ¾kzuh …hÚte yu™e ¼ÔÞ‚t™tu y™u yu™t ËtiLŒÞo™tu ykŒts
ytðe þfu. Þwðt™e{tk yËtÄthý ËtiLŒÞoð‚e ntuÞ yuðe òsh{t™
†e™e ð]æÄtðMÚtt™wk ðýo™ fhðt yt …kÂõ‚™tu «Þtu„ ÚttÞ Au.
¾kzuh{tk VuhðtE „Þu÷t {tht {tÚtt™u òuE™u ftuE™u Ënusu ykŒts
™ ytðu fu yuf s{t™t{tk yt {tÚtt …h sÚÚttƒkÄ ft¤t ðt¤
þtu¼e hÌtt n‚t. õÞthuf ‚tu {™u …tu‚t™u …ý ytðtu ykŒts ™Úte
ytð‚tu y™u ‚uÚte s {tht ðt¤™e òntus÷t÷eðt¤t Þw„™e M{]r‚
Y…u yt÷ƒ{{tkÚte {thtu yuf «t[e™ Vtuxtu„útV ftZe, yuL÷tso
fhtðe ‚Útt ÷ur{™uþ™ fhtðe {U Ët[ðe htÏÞtu Au. {tht [nuht{tk
‚tu yr¼{t™ ÷uðt suðwk íÞthuÞ fþwk ™ntu‚wk y™u ytsuÞ ™Úte.
{tht ÔÞÂõ‚íð rðþu™t {tht yuf ÷u¾{tk {U ÷¾u÷wk Au fu ¼„ðt™
W¥t{ f÷tfth Au yu {™w»Þ™t [nuht ƒ™tðu Au íÞthu ËwLŒh r[ºttu
suðt ƒ™tðu Au. 5hk‚w [nuht ƒ™tð‚e ð¾‚u ¼„ðt™ ßÞthu n¤ðt
{qz{t ntuÞ Au íÞthu yu ftxqoLË [nuht ƒ™tðu Au. {thtu [nuhtu
ƒ™tð‚e ð¾‚u ¼„ðt™ n¤ðt {qz{tk, ðÄw …z‚t n¤ðt {qz{tk
ntuðt òuEyu yu{ {™u ÷t„u Au. {tht yuf r[ºtfth r{ºtu {thwk
r[ºt ƒ™tÔÞt …Ae {™u fnu÷wk fu nwk ftxqor™Mx ntu‚ ‚tu fŒt[ {™u
ðÄw Ënu÷wk …zâwk ntu‚ ! …ý ¼„ðt™ fþwkf ÷E ÷u Au ‚tu yu™t
ð¤‚h Y…u ƒeswk fþwkf yt…u …ý Au. {tht [nuht™e ¾tux ¼„ðt™u
ðt¤Úte …qhe ŒeÄe n‚e. ‚YýtðMÚttÚte ËwLŒh MxtE÷Úte Vwø„tu
…tze ðt¤™u nwk ËhË he‚u ytu¤tð‚tu n‚tu. ÞwðtðMÚtt{tk «thk¼u
ðt¤™u ðtkfrzÞt fhðt {txu {tÚtt …h f[f[tðe™u Œtuheytu ƒtkÄðt™t
nuh‚¼Þto «Þtu„tu …ý {uk fÞto n‚t. yufðth ½uh ftuE ™ntu‚wk. nwk
{tÚtt …h Œtuheytu ƒtkÄe ðt¤™u ðtkfrzÞt fhðt™wk ‚… ‚…e hÌttu
n‚tu, yuðt{tk {nu{t™tu ytðe [zât. {tht {tÚtt …h Œtuheytu
ƒtkÄu÷e òuE yu ÷tuftu yufŒ{ [{fe „Þtk. nwk …ý yux÷tu ƒÄtu
ƒÄðtE „Þu÷tu fu Œtuheytu Atuzðt™wk fu ¾w÷tËtu fhðt™wk ËqÍÞT kw ™rn.
…AeÚte ¾ƒh …ze fu yu ÷tuftu {thtk ËtËw-ËËht Útðt™e ¼tð™tÚte
{™u òuðt ytÔÞt n‚t. …ý Œtuheytu™u fthýu yu{™tu WíËtn yufŒ{
ytuËhe „Þtu. …AeÚte yu ÷tuftu ftuE™u fnu‚t n‚tk fu fwxwkƒ Ëthwk Au
…ý Atufhtu sht {„s{ux Au. ð»ttuo …Ae …í™e™u yt ðt‚ fhe™u
{U …qAâwk n‚wk fu su ÚtÞwk ‚u Ëthwk ÚtÞw ™u ? …í™eyu W¥th yt…u÷tu :
Ët[wk fnwk fu Ëthwk fnwk ? yt W¥th™tu æðr™ yux÷tu M…ü n‚tu fu [[to
{U yt„¤ ™ [÷tðe. …ý ðt¤ {tht Sð™™t fuLÿMÚtt™u n‚t yu
{thu fnuðwk Au. ytsu ðt¤ …tu‚u fuLÿ{tkÚte ¾Ëe „Þt Au ‚tuÞ {tht
{™{tkÚte ‚tu ™Úte s ¾MÞt.
¼trðftu n™w{t™S™u suðt ¼Âõ‚¼tðÚte ‚u÷ [ztð‚t
ntuÞ Au yuðt s ¼Âõ‚¼tðÚte nwk ƒnw ™t™e ô{hÚte {tht ðt¤™u
‚u÷ [ztð‚tu ytÔÞtu Awk. ‚u÷Úte ‚hƒ‚h {tht {tÚtt™u fthýu
2-6
yturþft™t fðh …h fu Œeðt÷ …h Ätƒtk …tzðt {txu Ët‚ ðhË™e
ô{hu suðtu ™u sux÷tu X…ftu Ëtk¼¤ðtu …z‚tu n‚tu yuðtu ™u yux÷tu
s X…ftu ytsu rË¥tuh ðhË™e ô{hu …ý Ëtk¼¤ðt™tu ÚttÞ Au.
y÷ƒ¥t, X…ftu yt…™thtk …tºttu ƒŒ÷tÞtk Au. ƒtyu ftuE ft{
[eæÞwk ntuÞ y™u ðt¤ ytu¤ðt{tk {ø™ ntuðt™u fthýu {U Ëtk¼éÞwk ™
ntuÞ fu Ëtk¼éÞwk ntuÞ …ý ðt¤ ytu¤ðt{tk rð÷kƒ Útðt™u fthýu
ƒt™e yt¿tt™wk s÷Œe …t÷™ ™ ÚtE þõÞwk ntuÞ íÞthu ƒt y[qf
fnu‚t, …rxÞt …tzðt{tk ‚™u ¼ð ÚttÞ Au. yíÞthu …ý …tºt Vuhu
y™u þçŒVuhu ‘…tk[ ðt¤ hÌtt Au ‚tuÞ ytu¤‚tk ‚{™u fux÷e ðth
ÚttÞ Au’ yu s ðt‚ Ëtk¼¤ðt™e ÚttÞ Au. sÚÚttƒkÄ ðt¤ fh‚tk
…tk[ ðt¤™u Ëh¾e he‚u „tuXððt™w ðÄw y½hwk Au yuðtu {thtu ¾w÷tËtu
„útÌt hnu‚tu ™Úte. ðt¤ ¾h‚t yxftððt ‚u{s ft¤t fhðt {txu
su su ‚u÷™e ònuht‚tu ytðu Au yu ƒÄtk s ‚u÷ nwk ðt…he [qõÞtu Awk.
yt fthýu {tht r¾MËt{tkÚte …iËt Xef Xef «{tý{tk ytuAt ÚtÞt
Au …hk‚w „Þu÷t ðt¤ …tAt ytÔÞt ™Úte. ‘„‚ yðËh ytðu ™rn
„Þt ™ ytðu «tý’ yuðe Œtunht™e yuf …kÂõ‚ Au. yðËh
„w{tÔÞt™tu ftuE y™w¼ð ™Úte y™u «tý „w{tððt™tu y™w¼ð
÷uðt™tu nsw ƒtfe Au …ý „Þt ðt¤ …tAt ™Úte ytð‚t yux÷wk nwk
¾t‚he…qðof fne þfwk yu{ Awk. yM‚wk.
yuV/67, hr‚÷t÷ …tfo, yuË.yth. htuz,
y{ŒtðtŒ-380 014
Vtu™. 2768264
[t÷tu Ëti ËtÚtu {¤e MðåA
htßÞ™e h[™t fheyu
rŒðt¤eƒu™ suXt¼tE Ëtu÷kfe
«{w¾,
s„{t÷¼tE ðh˪„¼tE ƒthz
[uh{u™, fthtuƒthe Ër{r‚
yt÷t¼tE ðtZuh
[uh{u™, Ët{tSf LÞtÞ Ër{r‚
rð¢{¼tE ƒe. Au÷týt
‚t÷wft rðftË yrÄfthe
‚t÷wft 5k[tÞ‚, ftuze™th ™k 89
 ¼q÷fýt ¼q»tý™tu r¾‚tƒ
ËtÄwËk‚tuyu fÌtwk Au ¼q÷ðwk yu Ëthe ðt‚ Au , ¼q÷ðwk yu
ËŒT„wý Au. ËtÄw-Ëk‚tu™e yt ËwkŒh ðt‚ {tht fwxwkƒes™tu y™u
{tht r{ºttu Ë{s‚t ™Úte. yu ¼q÷e sðt™u ¾htƒ, yr‚¾htƒ
ðM‚w „ýu Au.
{tht ¼q÷fýt…ýt™u ‚uytu {thtu Œw„woý fnu Au. {tht
ftixwkrƒf f÷uþ{tk 90 xft Vt¤tu {tht ¼q÷fýt…ýt™tu Au.
‘„Rft÷™e ðt‚ ¼q÷e òð yuðe Ë÷tn Ëk‚tu yt…u Au.
ßÞthu nwk ‚tu f÷tf …nu÷t™e ðt‚ …ý ¼q÷e òð Awk. {tht yt
ËŒT„wýu™u M™unes™tu Œw„woý{tk ¾…tððt™e fturþþ fhu Au íÞthu
‚uytu M™une ntuðt™e þkft òÞ Au.’
Úttuztf 𾂠…nu÷t™e ðt‚ fhwk. {™u þtf ÷uðt {tufÕÞtu
n‚tu. {uÚte™e ¼tS ÷uðt {tufÕÞtu n‚tu. þtfðt¤t™e Œwft™u „Þtu,
…ý fR ¼tS ÷uðt™e Au ‚u ¼q÷e „Þtu. y™uf «fth™e ¼tSytu
þtfðt¤t™e Œwft™{tk Œu¾tE hne n‚e. nwk þtf™t xtu…÷tytu ‚hV
™sh fh‚tu hÌttu. [tu¤e™t xtu…÷t …tA¤ …ý yuf ¼tS n‚e.
þtfðt¤t™u {U …qAâwk ‘[tu¤e fu …eAu õÞtk ni ?’ yuýu fÌtw,k ‚tkŒ¤ò™e
¼tS. {™u ÞtŒ ™ ytÔÞw fu fkR ¼tS {k„tðe Au. htòytu …ý
fwkðhe™t ÷ø™ ð¾‚u r™ýoÞ ÷u‚t {kwÍt‚t n‚t y™u íÞthu ntÚtýe
su™e W…h f¤þ Ztu¤u ‚uu™u fwkðhe …hýtð‚t. nwk …ý {kwÍtÞtu n‚tu
fu fkR ¼tS ÷R sðe ? ntÚtýe™e {ŒŒ {¤e þfu ‚u{ ™ n‚e
yux÷u ¼„ðt™ ¼htuËu ‚tkŒ¤ò™e ¼tS …ËkŒ fhe ÷eÄe
y™u ‚u™e yuf Íqze ÷R ½uh ytÔÞt. ‚tkŒ¤òu òuE „]rnýeyu
{the ÞtŒþÂõ‚ W…h ytfht «nthtu õÞto. {U {uÚte™e ¼tS
{k „ tðe n‚e „tu x t ƒ™tððt {txu , ‚{u ‚tk Œ ¤òu QXtðe
÷tÔÞt! ‚tkŒ¤ò™e ¼tS™t „tuxt fkE he‚u ƒ™tððt ?
{U fÌtw, ‘«ÞL‚ fheòu’ su ftuR ™ðe þtuÄtu ÚtR Au,
ytðe»fth ÚtÞt Au ‚u ftuR ‚f÷eV™e ‘ƒtÞ «tuzõx’ ‚hefu
ÚtÞt Au. fkRf {w~fu÷e ytðu ‚u™t Wfu÷™t «Þí™{tk ™ðe þtuÄ
Œwr™Þt™u {¤u Au.
òu fu …í™eyu {the Ë÷tn {t™e ™nª, ™nª ‚tu
‚tkŒ¤ò™e ¼tS™t MðtrŒü „tuxt suðe ðt™„e Ë{ts™u {¤e
ntu‚. {tht ¼q÷fýt…ýtk™tu ÷t¼ Ë{ts™u yt he‚u {¤e ò‚.
yuf ÷u¾f r{ºt™t ¼÷fýt…ýtk™tu «Ëk„ ÞtŒ ytðu Au.
yt…ýt ÷tufr«Þ ™ð÷fÚttfth y™u {tht r{ºt r«Þftk‚ …he¾™tu
yt «Ëk„ Au, su ‚u{ýu …tu‚u s ƒÞt™ fÞtuo n‚tu. r«Þftk‚ ÷u¾f Au
y™u …tAt «tuVuËh yu{™t ™ðt™ðt ÷ø™ ÚtÞt n‚t. yu Mfqxh
…tA¤ …í™e™u ƒuËtze™u ƒnth ™eféÞt. «tu^Ëh™u ÞtŒ ™ hÌtwkw fu
‚uytu nðu þtŒeËwÄt Au. ftuR Œwft™uÚte ¾heŒe fhe, ‚whk‚ ‘fef’
{the Mfqxh [t÷w fhe yu ‚tu W…ze „Þt. ¼q÷e s „Þt fu ‚uytu
™ðe ™ðu÷e ŒwÕn™™u ËtÚtu ÷R™u ™eféÞt Au. …Ae ‚tu ÞtŒ ytðe
„Þwk fu …tAt ð¤e „Þt.
2-7
- r™hks™ rºtðuŒe
yt s «fth™tu rfMËtu y{ŒtðtŒ þnuh{tk …ý ƒ™u÷tu.
yuf ¼q÷fýt Ëßs™ „t{zt™e „tuhe™u …hýe y{ŒtðtŒ ÷R
ytÔÞt. y{ŒtðtŒ™t ftuR yuf hu÷ðu Vtxf …tËu ‚uytu Vtxf ƒkÄ
ntuðtÚte y™u ËtnrËf ™®n ntuðtÚte Q¼t hÌtt. …í™e …ý Mfqxh
W…hÚte W‚he ƒtsw{tk Q¼e hne. Úttuzeðth{tk Vtxf ¾qÕÞwk. ‚{u
òýtu s Atu Vtxf ¾w÷u íÞthu fux÷tu þtuhƒftuh þY ÚtR òÞ Au.
ƒÒtu ƒtswyu W…htW…he ðtn™tu™t ntu™o™t yðts þY ÚtR òÞ.
÷tuftu ŒtuztŒtuze fhðt {tkzu. ðtn™tu™e ¼tk„t¼t„e þY ÚtR òÞ.
Vtxf ¾qÕÞwk yu ™Íthtu þY ÚtR „Þtu. …u÷t Ëßs™u W…htW…he
ntu™o ðt„ðt {tkzâtÚte ‚wh‚s fef {the Mfqxh {the {wõÞw. …í™e
Vtxf …tËu Q¼e Q¼e yt òu‚e n‚e. yu þtuhƒftuh{tk þwk ƒq{
…tzu ? „t{ztk™e yu „tuhe™u íÞthu r…Þt™wk þnuh ÃÞthwk ™®n s
÷tøÞw ntuÞ. ™¤htò ðiŒn u e™u ð™{tk Atuze™u ¼tøÞt n‚t. ‚uðe
½x™t ƒ™e. …u÷e ™ððÄw …ý ðiŒn u e ð™{tk ð÷ð÷u ‚u™e su{ Vtxf
…tËu ð÷ð÷‚e hne. …tËu …iËtu …ý ™®n. yu™t ½h™wk Ëh™t{wk …ý
ƒhtuƒh òýu ™®n. yu ‚tu …Ae ¼q÷fýt Ëßs™™u ÞtŒ ytÔÞw fu,
…tu‚u …hÛÞt Au. …tA¤ Vhe òuÞkw ‚tu …í™e ™ {¤u ! ‚wh‚k Vtxf …tËu
ytðe „Þt. Vtxf …tËu ½ýt™t Sð™ s‚t hnu‚t ntuÞ Au. yt
Ëßs™™u íÞtkÚte Sð™Ëk„e™e …tAe {¤e „R.
ftuR {týË …nu÷uÚte s ¼q÷fýtu ntuÞ y™u «tuVuËh ÚttÞ
‚tu þwk ÚttÞ ? «tuVuËh yu ¼q÷fýtk™t …ÞtoÞ suðtu þçŒ Au. …tu‚t™e
…í™e™u «tuVuËh …qAu Au ‘fu ƒu™, ‚{™u õÞtkf òuÞt ntuÞ ‚uðwk
÷t„u Au !’ íÞthu …í™e fnu, ‘Ëtnuƒ, ytsÚte ŒË ð»to …qðuo
‚{the ËtÚtu nwk BntÞht{tk ƒuXe n‚e. ’ yt «fth™e y™uf
òuõË «tuVuËh™t ™t{u «[r÷‚ ntuÞ Au. yt„¤ fÌtwk ‚u{
¼q÷fýtu™u …tAtu «tu^uËh ÚtÞtu. ‘{q¤{tk „tkztu... ™u …tAe ¼tk„
…eÄe’ yuðtu ½tx ÚtÞtu.
yuf ¼q÷fýt ¼tE ËtÞLË™t «tuVuËh ÚtÞt n‚t. yuf
ðth õ÷tË{tk sR rðãtÚteoytu™u fÌtwk, ‘r{ºttu, ytsu yuf ™ðe
ò‚™tu Œuzftu ‘rzËufþ™’ {txu ÷tÔÞtu Awk.’ yu{ fne r¾MËt{tkÚte
yuf …ufux ftZe xuƒ÷ W…h {wõÞwk. …ufux ¾tu÷‚t ‚u{tkÚte Œuzft™u
ƒŒ÷u ƒúuz ™ef¤e.
«tuVuËhu f…t¤ fqxÞwk, ‘‚tu nwk ™tM‚t{tk ƒúuz™t ƒŒ÷u þwk
¾tE „Þtu !’
yt ‘yuƒËLx {tELzuz’ fnuðtÞ. ntu÷eðwz™e ‘yuƒËLx
{tELzuz «tuVuËh’ ™t{™e yuf rVÕ{ …ý ytðe n‚e.
yuðwk …ý ‚thý Au fu, yæÞt…ftu su{ ÞtŒ ™Úte ht¾e
þf‚t ‚u{ htsfhýeytu õÞthu ¼q÷e ™Úte þf‚t. Rr‚ntË{tk
òuRyu ‚tu [týõÞ yæÞt…f {xe htsfthýe ÚtÞt n‚t. yu ƒútñýu
…tu‚t™wk y…{t™ ÞtŒ ht¾e ™kŒðkþ™tu ™tþ fhtÔÞtu n‚tu.
htsfhýeytu „e™ „e™ fu ƒŒ÷tu ÷uðt {txu «ÏÞt‚ Au. yt…ýt
htsfhý{tk yuðt ½ýtk Œt¾÷t {¤e ytðþu. ßÞthu ™u‚tytuyu
yu{™tu rnËtƒ [qf‚u fhe ÷eÄtu Au, …ý yuÚte rð…rh‚ yuf ðt‚
ÞtŒ ytðu Au. yuf {wÏÞ«Ät™ ‚u{™t «Ät™{kz¤™t «Ät™™u s
¼q÷e „Þt n‚t.
W¥th«Œuþ{tk ftuR yuf Ë{Þu {wÏÞ«Ät™ ht{«ftþ
„wÂt ÚtE „Þt. (ðtk[ftu™u yt ™t{ ÞtŒ …ý ™®n ntuÞ) ‚u{ýu
‚u{™e [uBƒh{tk ytðu÷t «Ät™™u …qAu÷w, ‘yt… ftuý Atu?’ y™u
fu{ ytððt™wk ÚtÞwk Au !? …u÷t «Ät™™u ÚtÞwk {wÏÞ{kºte©e „B{‚
fhu Au, …ý yu „B{‚ ™ n‚e. ‚uytu™u ÞtŒ ™ n‚wk fu, yt
{týË ‚u{™t «Ät™{kz¤{tk Au! At…tðt¤tyuu yt ƒ™tð™e íÞthu
®™Œt fhu÷e, …ý {™u ¾qƒ yt™kŒ ÚtÞtuu n‚tu. {the su{ ftuR
¼q÷e òÞ Au. Ë{Ëwr¾Þt {éÞt™tu þtËftu ¼q÷fýtk ntuÞ yuðwk
…tihtrýf ft¤{tk …ý ƒLÞwk Au. yt…ýt r«Þ ¼th‚ Œuþ™wk ™t{
su™e W…hÚte …zâwk ‚u ¼h‚™e {t‚t ËtÚtu s ƒ™u÷wk. ÷ø™ fÞto
…Ae htò Œw»Þk‚ ¼q÷e „Þt fu ‚uytu yu þfwk‚÷t ËtÚtu ÷ø™ fÞto
Au. (¼q÷e sðt™tu yt fR suðtu ‚uðtu «fth „ýtÞ ?) ‚u{tk
ftuR™t ÷ø™{tk [tkÕ÷tu fhðt™wk ¼q÷e òð ‚u ƒ™u, …ý ¾wŒ
…tu ‚ t™t ÷ø™™u s ¼q ÷ e òð ? ¼h‚ r…‚t Œw » Þk ‚ ™tu
¼q÷fýtk…ýtk™tu yt ÷tsðtƒ rfMËtu Au.
{tht ¼q÷fýtk…ýtk™t ƒ[tð{tk nwk ËŒt Œw»Þk‚™tu Œt¾÷tu
yt…w Awk fu, n{ WË Œuþ fu ðtËe ni sntk Œw»Þk‚ þtË™ fh‚t Útt
y™u ‚u sƒhsM‚ ¼q÷fýtu n‚tu. ‚tu yu Œuþ™t ™t„rhf ‚hefu
{the ¼q÷fýtk…ýtk™e AtuxeËe nhf‚tu {tV fhðe òuRyu.
{tht r{ºt ntMÞfth hr‚÷t÷ ƒtuheËt„h™u {U Ëòuzu
s{ðt™wk yt{kºtý ytÃÞw n‚wk, su yu{ýu MðeftÞwO n‚wk. …ý su{ýu
ðneðx fhðt™tu n‚tu ‚u {tht …í™e™u s yt yt{kºtý ytÃÞt™e
ðt‚ fhðt™e ¼q÷e „Þtu. ƒtuheËt„h Ë{Þ…t÷™{tk yufŒ{
[tu¬Ë. yu ‚tu Ëtksu 6 ðt„u ytðe „Þt. {U ½uh ðt‚ fhe ™
n‚e ‚u{s nwk ½uh …ntUåÞtu …ý ™ n‚tu. yt{kºtýÚte …í™e
yòý n‚e. yuýu [tn-™tM‚t rð»tu …qAðt {tkzâkw. ƒtuheËt„h
[{õÞt ytýu ‚tu s{ðt™wk fÌtwk n‚wk. ÄtuÄ{th ðhËtŒ™e y…uûtt
n‚e íÞtk Ätu{ ‚zftu Œu¾t‚tu n‚tu. íÞtk nwk ytðe „Þtu …rhÂMÚtr‚
ò¤ðe ÷eÄe. ½e™t Xt{{tk ½e …ze „Þw k , …ý {tht
¼q÷fýtk…ýtk™tu yr‚þÞtuWõ‚ y÷kfth …nuhtðe ƒtuheËt„hu
…Ae «[th fÞtuo.
yuf xeðe ftÞo¢{{tk ƒfw÷¼tEyu {™u Ëðt÷ fhu÷tu fu
‚{the ™ƒ¤tR þwk ? {u fÌtw, ‘ ¼q÷fýtk…ýwk’ ‚u{ýu Ëðt÷ fÞtuo
yt ™ƒ¤tEÚte ÚtÞu÷tu „uh÷t¼ ÞtŒ Au ? {™u ¼q÷fýt…ýtk™tu
„uh÷t¼ ÞtŒ ytðe „Þtu. yuf r{ºt …tËuÚte …tk[Ëtu Yr…Þt
WAe™t ÷eÄt n‚t. yu™u {u …h‚ fhe ŒeÄt. ‚u{ A‚tk ‚u fnu,
‘‚wk ‚tu ¼q÷fýtu Atu ‚u …h‚ fÞto ™Úte.’ yu{ fÌtwk yux÷u ƒeS
ðth …tk[Ëtu yt…ðt …zât y™u yuftŒ {tË …Ae yu{ýu ºteS
ðth …tk[Ëtu Yr…Þt ÷eÄt fu nwk ¼q÷fýtu Awk. …iËt …h‚ fÞto s
™Úte. yt{ ¼q÷fýtk…ýtk™t fthýu …tk[Ëtu™e søÞtyu {U
…kŒhËtu [wfÔÞt n‚t.
2-8
¼q÷fýtk…ýtk™t fux÷tkf ÷t¼ …ý {éÞt Au. nwk ftuR
ft{ [q f e „Þtu ntu ô ‚tu r{ºttu WŒth‚t…q ð o f {tV fhe Œu
Au . Au ‚tu ¼tE yu s ¼q ÷ fýtk , ¼q ÷ e „Þt nþu . yt…ý™u
{tVe {¤e òÞ.
ô{h y™u ÞtŒŒtM‚™u ËkƒÄ nþu, …ý {U ƒ[…ýÚte
s ¼q ÷ e sðt™t rð¢{tu MÚttÃÞt Au . þt¤t{tk n‚tu íÞthu
½ýeðth ytsu …heûtt Au ¼q÷e s‚tu, nwk ‚tu …tu¤{tk hBÞt fh‚tu
ntuô, Auðxu {t‚t …tu¤{tk [tufXu ytðe {™u ÞtŒ fhtðu íÞthu nwk
ƒux VUfe …u™ ÷R þt¤t ‚hV Œtuzwk.
„tu¾e™u …tË Útðt™wk nwk fh‚tu ™®n. fthý fu „tu¾ðt
{txu Ëthe ÞtŒtM‚ sYhe Au. þt¤t …Ae ftu÷us Sð™{tk …ý
¼q÷e sðt™t fux÷tkf rfMËt ÞtŒ Au. Ëk„e‚{Þ rVÕ{tu™tu ½ýtu
þtu¾. íÞthu {Äwh „e‚tuÚte ¼h…wh ‘ytn’ ËufLzh™{tk rË™u{tk-
ze £tLË{tk ytÔÞwk n‚wk. yu xtufeÍu …Ae ‘fÕ…™t ’™t{ Äthý
fhu÷kw htÞ…whÚte Ëtð ™Sf „ýtÞ. r…‚tS™e ËtÞf÷ ÷R AuÕ÷t
þtu {tk …ntU[e „Þtu. ËtÞf÷ xtufeÍ™e Ët{u ¾tŒentx™e Vqx…tÚt
…h {wfe rVÕ{{{tk ƒuËe „Þtu. ƒth ðt„u þtu Aqxâtu. {„s
W…h {Äwh „e‚tu™tu ™þtu n‚tu. ‘ht‚ ykÄuhe Œqh Ëðuht’ ™t
xÞq™ {Äht‚u {tht {„s{tk ðt„‚t n‚t y™u Ët{u Vqx…tÚt
W…h {U ËtÞf÷ {wfe Au ‚u ¼q÷e „Þtu. ½uh ytðe ËwE „Þtu.
Ëðthu Ët‚ ðt„u r…‚tSyu r{÷{tk sðt™e ‚iÞthe fh‚tk. ‚u{ýu
{™u …wAÞwk, ‘yÕÞt, ËtÞf÷ õÞtk ?’ y™u {tht {™{tk ‘ytn’
r™f¤e „R. ‘ytn’ òuðt „Þtu n‚tu y™u íÞtk s ËtÞf÷ nwk
{qfe™u ytÔÞtu Awk ‚u ÞtŒ ytÔÞw. ‚h‚ s {wêeytu ðt¤e Œtuzâtu.
„tkÄehtuz ‚hV ŒqhÚte òuÞwk. ¾tŒentx™e Vqx…tÚt W…h ËtÞf÷
n‚e. ïtË nuXtu ƒuXtu....
íÞth …Ae ‚tu ½ýt ð»tuo, ƒUf{tk ™tufhe n‚e íÞthu ƒukf™e
fÕƒ ‚hVÚte ™txf n‚wk ‚u òuðt Ëòuzu …ntU[e „Þtu. ƒhtuƒh
[tuðeË f÷tf ðnu÷tu …ntU[e „Þu÷tu. Ëkòu„tuðþt‚T ™txf™t ƒu
þtu htÏÞt n‚t. nwk ntu÷ W…h „Þtu íÞthu …nu÷t rŒðË™tu þtu
n‚tu. MðkÞËuðf r{ºttu {tht ¼q÷fýtk…ýtk™u òýu yux÷u ‚h‚ s
yufMxÙt ¾whþeytu „tuXðe yt…e. {™u ûttu¼s™f ÂMÚtr‚{tkÚte
ƒ[tðe ÷eÄtu.
½ýe ðth ÷ø™ suðt «Ëk„u sðt™wk [wfe „Þtu Awk, …ý
yu ÷ø™ {tht …tu‚t™t ™ ntuðtÚte ðtkÄtu ™®n ytðu÷tu.
{tht ¼q÷fýtk…ýtk™t «Ëk„tu ½ýt Au …ý ƒÄt ÞtŒ
ytðu ‚u{ ™Úte. ¼q÷fýt…ýu …Œ{T yuðtuzo suðt yuðtuzo™e ©uýe
ÚttÞ ‚tu ¼q÷fýthí™ fu ¼q÷fýt¼q»tý suðt yuðtuzoË™t ½ýtk
yrÄftheytu r™f¤e ytðu. r{ºttu fnu Au fu, ‚™u ¼q÷fýt¼q»tý
yt…e þftÞ.
50, ÷uRf ÔÞw. ËtuËtÞxe „tu®ðŒze…tËu,
132 Vwx htuz, RË™…wh, y{ŒtðtŒ-382443
Vtu™. : 25395139/65134234
 nwk ‚tu ¼q¾e s hnwk Awk
y{tu™u «Út{ðth y{tht …h{, ðh{ r{ºt ƒwÄt÷t÷™u
ftuE ytÞwðuorŒf Þwr™ðŠËxe™e ÄLðk‚rh™e {t™ŒT W…trÄ {¤u ‚u
{txu Ër¢Þ «Þí™ fhðt™tu ËŒTrð[th ytÔÞtu Au ! ytðu s ytðu.
fu{ ™ ytðu ? ytsu ‚u{ýu {rn÷t Ëk{÷ u ™™t yr‚rÚt rðþu»t …ŒuÚte
™ ¼q‚tu, ™ ¼rð»Þr‚ yuðwk su ÔÞtÏÞt™ ytÃÞwk Au ‚u™tÚte y{u
rVŒt rVŒt Aeyu. yu{ýu h¾u, {t™‚t fu {rn÷t Ëk{u÷™™u r™r{¥tu
fþe htsrfÞ ¾e[ze …ftðe ÷uðt™tu «Þí™ fÞtuo Au. h¾u, yu{
{t™‚t fu yu{ýu yt„t{e rðÄt™Ë¼t™e rxrfx {txu™tu Œtð þY
fÞtuo Au. ƒwÄt÷t÷ su fkE fhe hÌtt Au ‚u r™»ft{ y™u r™{o{¼tðu,
þwØ ytÞwðuoŒ™e su{ þwØ {týËY…u ‚u{ýu yu fÞwO Au. yux÷u s
yu{ýu rð»tÞ Y…u ‘yufðeË{e ËŒe™e ™th y™u ‚u™e Ë{MÞtytu -
rðþu»t ythtuøÞ ËkŒ¼uo’ yuðtu ytuAtu «[r÷‚ …ý, ™the s„‚™u
ÔÞt…fY…u M…þeo hnu‚tu rð»tÞ …ËkŒ fÞtuo Au.
ƒwÄt÷t÷ ytsft÷ ¼th‚eÞ ËkMf]r‚™wk yuf Sðk‚ «‚ef
ƒ™e hÌtt Au. ¼th‚eÞ ‚¥ð¿tt™Úte {tkze™u ¼th‚eÞ ytnth rðnth
ËwÄe™tu ‚u{™tu rðnth hÌttu Au. ËtikŒÞoþt† y™u ythtuøÞþt†™u
yuf ËtÚtu òuzðt™tu …ý ‚u{ýu yðth™ðth, ËkþtuÄ™tí{f
yÇÞtË, yr™ðtÞo ƒLÞwk Au íÞtk, «M‚w‚ fÞtuo Au. ¼th‚eÞ ™the™t
ythtuøÞ™t yuðt ËkþtuÄ™tí{f rŒðËtu{tk ‚u{™wk ¾wŒ™wk ðs™ yukþe
rf÷tu„út{Úte Q‚he™u ËtX rf÷tu„út{ ÚtE „Þwk n‚wk ! fntu fu ò‚
y™u ò™™e …hðt fÞto rð™t ™kƒh ð™ ËkþtuÄf Útðt™t ‚u{™t
yt «Þí™tuÚte ¼rð»Þ™tu Er‚ntË sYh ™tUÄ ÷uþ.u ð‚o{t™ ™„wýtu
ntuE þfu, ¼rð»Þ ™„wýtu ™ ntuÞ. y{tu™u …tfe ©Øt y™u Ët[e
¾tºte Au fu „e™eþƒwf™t nt÷™t ðneðxŒthtu ƒŒ÷tþu íÞthu
s„‚™t ©uc ËkþtuÄf …wÁ»t ‚hefu, †e MðtMÚÞ™e ®[‚t-®[‚™
fh™th …wÁ»t ‚hefu, ‚u{™e yð~Þ yð~Þ ™tUÄ ÷uðtþu. fhu÷wk
ftÞo õÞthuÞ ð]Útt s‚wk ™Úte yuðtu þt†tÄth y{tht yt rðÄt™™u
{¤e hÌttu Au y™u yuðt ðÄw ™u ðÄw ytÄthtu ƒwÄt÷t÷ ËkŒ¼uo {éÞts
fhðt™t Au fthý fu ƒwÄt÷t÷ ƒwÄt÷t÷ Au. ¼th‚™e yuf yƒs
ðË‚e™e yzÄe ðË‚e yux÷u …[tË fhtuz sux÷e {rn÷tytu™t yu
{Ëent Au...
nt, yu {Ëent Au yux÷u s ‚u{ýu …tu‚t™t ÔÞtÏÞt™{tk
fÌtwk fu ™trÞftytu™t, ËwkŒheytu™t, ƒúñtkz ËwkŒheytu™t yt Œuþ{tk
yft¤u, rððþ, r™:ËntÞ ™theytu {uŒMðe ƒ™e òÞ Au - …tu‚t™t
fþt ðtkf-„w™t rð™t yu fu{ [÷tðe ÷uðtÞ ? ‚uðe ™the™e
{™tuðuŒ™t™wk þwk ? yLÞ Y…ð‚eytu™e Ët{u ÷½w‚t„úkrÚtÚte su ‚u™u
…ezt ÚttÞ Au ‚u™wk þwk ? rË¥tuh rË¥tuh rf÷tu ðs™ ÷E™u ¼ez¼tz{tk
fh‚tk ‚u™u su þtherhf …ezt Út‚e nþu ‚u™kw þwk ? yt Œuþ™e ËkMf]r‚ytu,
‚u™tk rþÕ…tuy,u ‚u™t r[ºttuy,u ‚u™e frð‚tyu …t‚¤e f{h, ½txe÷t
þheh ð„uhu ð„uh™ u e fÕ…™t fhe Au ‚u™kw þwk ? ftr÷ŒtË™e þfwL‚÷t,
Þût fLÞt fu ƒtý™e {ntïu‚t suðe ËtiŒk Þo ™theytu su Œuþ™tu ytŒþo
2-9
- «ðeý ŒhS
ntuÞ ‚u™e Ët{u ytðe {uŒMðe †eytu™t yÂM‚íð W…h {tuxtu «&™tÚto
{qftE hnu Au ‚u™kw þwk ? yhu, ßÞtk MðtMÚÞ {txu Œuðtu™t ðiã ÄLðk‚rh
sLBÞt ntuÞ, yhu, yt¾wk þheh þtMºte ‚u{ýu håÞwk ntuÞ y™u A‚tk
{uŒMðe ™the rðþu Ëhfth ftuE ¾tË Þtus™t ™ ½zu, {rn÷t
Ëk{u÷™tu{tk ‚u™u «{w¾ {wÆtu ™ ƒ™tðu yu fu{ [t÷u ? Þwðt™tu ! ‚{u
yu fuðe he‚u Ën™ fhe ÷tu Atu ? {tht suðt «tiZ™wk ÷tune …ý ytsu
yur«÷{tk yur«÷ suðwk ÚtE „Þwk Au y™u ‚{u yt{ {ti™ Äthe hÌtt
Atu ? ƒwÄt÷t÷ yuf ïtËu Ëw…hVtMx xÙuE™™e su{ S¼™u Œtuztðe
hÌtt n‚t...
ƒwÄt÷t÷™e ytk¾tu ht‚tk[tu¤ ƒtuh suðe ÚtE „E n‚e,
‚u{™wk þheh …hËuðtÚte M™t™ fhe hÌtw n‚wk. …týe™tu ø÷tË ™sh
Ë{ût n‚tu A‚tk …týe {txu [u‚™t™u ût‚-rðût‚ Útðt ŒeÄe ™ n‚e.
‚uytu {hrýÞt Ëir™f™e su{ †e òr‚™e yðŒþt …rhnthðt™u
frxƒØ n‚t ‚uÚte ‚uytu™wk swæÄ ytuh ðæÞwk n‚wk. {tEf yuðt
yt¢tuþÚte ðt{ýwk ƒ™e „Þwk n‚wk. ƒwÄt÷t÷™tu yðts r„h™t
sk„÷™t ®Ën suðtu fhu ‚tu 5ý ftuE™u yu™tu yðts Ëk¼¤tÞ ™rn
yuðtu ™ n‚tu …ý ËhfË™t ®Ën suðtu n‚tu ºttz ¼hu÷t ‚kƒw{tk
ƒuXu÷t Ëti™u n[{[tðe {qfu ‚uðtu...‚u{ýu ‚uÚte ËeÄtu s «&™
{rn÷tytu™e {uŒ™e{tk ƒuX÷ u e {rn÷t ztÞrxËeÞ™tu™u fÞtuo ™u …qAâwk
fu ‘yt™tu hM‚tu ¾tu¤tu, ftuE ™ðt ztÞux [txo ‚iÞth fhtu, yt…ýe
ËwkŒheytu yft¤u þÕÞtytu ÚtE hne Au, yft¤u Ëw{tu ƒ™e hne Au.
yt…ýe f÷t, yt…ýtu Œuþ, yt…ýe ËkMf]r‚ ÷sðtE hne Au.
yt þçŒtu ƒtu÷‚tk ƒtu÷‚tk ƒwÄt÷t÷™tu fkX ¼htE ytÔÞtu n‚tu,
‚u { ™e ytk ¾ tu ¼e™e ÚtE „E n‚e. Ët{u ƒu X u ÷ e ËU f ztu
{rn÷tytu{tkÚte ½ýe {uŒMðe {rn÷tytu™u …tu‚t™t {uŒ™tu «&™
nðu ntÚtðU‚{tk Wf÷e sþu yu{ ÷tøÞwk. yuðe ¼tðrð¼tuh fux÷ef
†eytuyu ‘ƒwÄt÷t÷ ®ÍŒtƒtŒ, „tu ytu™, ðe yth ðeÚt Þw’ yuðtu
™thtu [÷tÔÞtu. ƒwÄt÷t÷™t fýuo yt Ëw{Äwh y™u WíËtnðÄof þçŒtu
…z‚tk ƒwÄt÷t÷™t hõ‚Ëk[th{tk yuftyuf …Õxtu ytÔÞtu. ‚u{ýu …w™:
yufðth ‘Œwƒtht Œwƒtht’™e su{ …u÷e ztÞrxËeÞ™tu™e Ët{u ™sh
™t¾e fÌtw k , ytu , ¼r„™e, Wr¥tc, ò„tu , {u Œ Mðe †e
¼r„™eytu™e Ônthu Ätð yt yðËh [qfðt suðtu ™Úte. rðïtË{tk
¼th‚eÞ h{ýe™wk y™uÁk MÚtt™ y™u {t™ Au. ¼th‚eÞ f]þftÞ
h{ýeytu rð™t yu htË yÄqhtu yÄqhtu Au. ‚Lðeytu yt Œuþ™e
ËŒt „tihð hne Au.
y™u ytx÷wk ƒtu÷‚tk ƒtu÷‚tk Vhe yufðth ƒwÄt÷t÷™u Mnus
zq{tu ¼htE ytÔÞtu. {uŒMðe †eytu W…h árüûtu… fh‚tk ‚uytu Úttuzt
ðÄw „ŒT„rŒ‚ ÚtE „Þt. {uŒMðe…ýt™u fu{ ™tƒqŒ fhðwk, ‚u rðþu
fÞwk yr¼Þt™ ytŒhðwk ‚u rðþu …Ae ‚u{ýu Úttuzef {qÕÞðt™ ðt‚tu
fhe. y{tu™u yu{™t r{ºt ‚hefu ÷tøÞwk fu ƒwÄt÷t÷™u yts™t yt
[t÷e hnu ÷ t y™LÞ ðõ‚ÔÞ {txu sYh ftu E ytÞw ð u o r Œf
Þwr™ðŠËxeyu sÕŒe {t™ŒT W…trÄ yt…ðe òuEyu. ƒwÄt÷t÷
yíÞthu ÄLðk‚rh™t …ý ÄLðk‚rh ÷t„e hÌtt n‚t...!
y™u ytðe yir‚ntrËf ytÞwðuorŒf M…e[™wk yuðwk s
¼tððtne Ë{t…™ fh‚tk ‚u{ýu yuf ËhË áütk‚ «M‚w‚ fÞwO. fntu
fu yu áütk‚ ™ n‚wk …ý ÷tufr«Þ ðt‚tofthtu™e ðt‚to™e su{ ËíÞ
½x™t ytÄtrh‚ fÚtt™f n‚wk. su{tk ËkþtuÄ™™u su ½ýtu {tuxtu
yðftþ Au. ztÞrxËeÞ™, ytÞwðuoŒ, ðiãhtsu, ztìõxhtu Ëti™e Ët{u
yu á»xtk ‚ u {tu x t «&™tÚttu o h[e ytÃÞt n‚t. ƒw Ä t÷t÷™t
ËkþtuÄt™tí{f y™u Ëso™tí{f yr¼„{™tu ‚u{tk y…qðo Ë{LðÞ
ÚtÞtu n‚tu... ‚u{ýu ™txâtí{f AxtÚte ðt‚™tu Œtuh Vhe yufðth
òuz‚tk fÌtwk fu {uŒMðeytu {txu W…tÞtu yuðt ¾tu¤tu su ‚uytu™u
…eztfthf ™ ntuÞ ‚u{™t yL™, …uÞ, hË™u rðæ™f‚to ™ ntuÞ,
‚u{™tk hË-Ár[-MðtŒ Ëti™u …tu»tf y™u ðÄof ntuÞ, su{tk fþt
r™»tuÄ ™ ntuÞ y™u A‚tk ‚u {uŒMðe f]þMðe ÚtE hnu, ‚Lðe ÚtE
hnu...yuðe yuf {uŒMðe ¼th‚eÞ™th™e ËíÞfÚttÚte ÔÞrÚt‚
ÚtÞu÷t ƒwÄt÷t÷u fÌtwk fu, ‘{thtu «&™ {uŒMðeytu™t r[¥t™u {Úte
™t¾‚e …hus, Œðtytu™tu Au. ‚u{™t ¼tus™ hË W…h fwXtht½t‚
fh‚e …tƒkŒe™tu Au. yt ™ ¾tð, ‚u ™ ¾tð ‚tu yuðe ƒt…ze
™th ¾tÞ þwk ? …eyu þwk ? yuðe yuf {uŒMðe ™th y™u ztÞrxËeÞ™
ðå[u™tu ËkðtŒ ‚{the Ët{u {qfwk Awk. ‚{u yu rfMËt{tk sYh {the
su{ {uŒMðe ™th™tu …ût ÷E Ÿztu yt½t‚ y™w¼ðþtu. Ëtk¼¤tu
ƒnu™tu, yu rfMËtu
ztÞurxËeÞ™ : ƒnu™, ‚{u yukþe rf÷tu ðs™ ÷E™u ytÔÞt
Atu y™u ‚{thu Þût fLÞt suðt ƒ™ðwk Au ‚tu ‚{thu ztÞu®x„
fhðwk s …zþu...
{uŒMðe †e : …ý ƒnu™, nwk ‚tu fþwk ¾t‚e s ™Úte.
{thtu yuðtu ftuE ytnth-rðnth s ™Úte. ™ ðus, ™
™tì™ðus, …Ae þt™u …hus ?
ztÞurxËeÞ™ : ‚{u htux÷e, ½e, Œt¤-¼t‚ ð„uhu ‚tu ÷u‚tk
nþtu ™u ?
{uŒMðe †e : ÷„ehu ™rn, {the ËtËw™t Ë{, fntu ‚tu
{tht ðh™t Ë{. nðu ‚tu Ët[wk {t™þtu ™u ?
ztÞurxËeÞ™ : ‚tu ztÞurxk„ fhðt A‚tk …ý ðs™-{uŒ ðæÞt
fhu Au ?
{uŒMðe †e : yus ‚tu {tuxe {tÚttVtuz Au.
ztÞurxËeÞ™ : fþt™tu Ëq… ÷tu Atu ?
{uŒMðe †e : ™t.
ztÞurxËeÞ™ : ¼q¾ ÷t„u ‚tu þwk fhtu Atu ?
{uŒMðe †e : y™ts rËðtÞ™wk fþwkf ÷ô Awk.
ztÞurxËeÞ™ : ‚{u Úttuzwkf ŒqÄ ™tM‚t{tk ÷tu ‚tu ?
{uŒMðe †e : ‚{u fntu Atu ‚tu ‚u ÷Eþ, …ý {™u ƒu yuf
ø÷tË …eðwk ‚tu s ™tM‚t suðwk ÷t„u...
ztÞurxËeÞ™ : ¾tðt™t Ë{Þu ‚{u htkÄu÷t yL™™t ƒŒ÷u
fþwk «ðtne ÷uþtu ‚tu [t÷þu.
{uŒMðe †e : nt, «ðtne s ÷ô Awk. {tºt ƒu yuf ø÷tË
2-10
r{Õf þuf, ykSh fu ƒŒt{™tu.
y™u …Ae ƒeswk ¾tË ÷u‚e ™Úte. ytEM¢e{{tk fËtxt «eVh
fÁk Awk su ykSh þuf …Ae ‚h‚ ËtÚtu s ÷E ÷ô Awk.
ztÞurxËeÞ™ : ‚{u õÞthuf …[tË „út{ sux÷e {eXtE ÷tu
‚tu [t÷u, Úttuztkf V¤tu, Úttuzwkf «ðtne.
{uŒMðe †e : swytu, ƒnu™, {eXtE{tk ‚tu fuðwk Au - nwk þY
fÁk yux÷u yZeËtu-ºtýËtu „út{Úte ðÄw ÷u‚e s ™Úte. y™u fŒt[
ƒnu™…ýeytu ËtÚtu Ëexe{tk ytkxtu {thðt sðt™wk ƒ™u ‚tu VtMx
Vqz{tk r…íÍt fu yuðwk fþwkf...½h™wk htkÄu÷wk ‚tu nht{ ƒhtƒh Au.
Ëtksu {eXtE W…h yuðwk Úttuzwkf ÷„¼„ Œhhtus rŒÕne [tx, …týe
…qhe suðwk ÚtE hnu. A‚tk {tÁk Œw¼toøÞ swytu, ¼q¾u {he òô Awk
y™u þheh fþwk ¾t‚e ™Úte ‚tu Þ [¢ð‚eo ÔÞts™t Œhu ð]rØ …t{‚wk
hnu Au. {tht sq™t Vtuxtu„útV òuô Awk íÞthu nðu ÷tS {Ák Awk. íÞthu
fuxfux÷wk ¾t‚e n‚e, …hus n‚e ™rn y™u A‚tk ËwfLÞt, Ëw‚™w
y™u ytsu …hus, ztÞ®x„ A‚tk Z{Ztu÷ Awk !
áütk‚™u Ë{uxe ÷u‚tk ƒwÄt÷t÷u {rn÷tytu Ët{u òuE™u fÌtwk
fu yt ƒnu™tu™e ÂMÚtr‚™e ‚{u fÕ…™t fhe þftu Atu. ðe‚e ntuÞ ‚u
s òýu. fþwk ÍtÍwk ¾tE þõ‚tk ™Úte {tkz {eXtE, r{Õf þuf fu
VtMxVqz, ½h™wk ‚tu ƒéÞwk s, ‚tuÞ fuðe ytV‚ ! {thtu ƒwr™ÞtŒe «&™
yt s Au. ytðe fÌtt„he, ½h™wk yL™ ™ ¾t™the yL™ðú‚tytu
{uŒMðe Út‚e [t÷u yu fu{ Ën™ ÚttÞ ? ytEM¢e{, {eXtE fu r{Õf
þuf ‚tu Mnus{tk …[e òÞ. yu™t rŒðË ht‚ fuðt ¼q¾{htÚte ¼hu÷tk
ƒ™e s‚tk nþu. yt…ýu Ëti ŒÞt™u …tºt Aeyu fu nS ytðe r™Œtu»o t
{uŒMðe ™theytu {txu Ëthe Œðt fu rðfÕ…tu þtuÄe þõÞt ™Úte. ¼th‚eÞ
†e™e yðŒþt {thtÚte òuE s‚e ™Úte.
ðõ‚ÔÞ™wk Ë{t…™ fh‚tk {thu yux÷wk s fnuðt™wk fu †e þÂõ‚
ò„tu. yt{ ¼q¾u {hðt™wk ™the þÂõ‚™u …tuËtÞ ™rn. ¼rð»Þ™e
…uZe™tu rð[th fhtu. nwk EåAwk fu {tht ËkþtuÄ™ ftÞo{tk yt… Ëti {ŒŒY…
Úttð. ËrnÞtht «Þí™Úte ht{tÞý{tk n™w{t™S su{ ÷û{ýS {txu
ËkSð™e ÷E ytðu÷t yuðe ftuEf ËkSð™e ÷E ytðeyu. su™u yuf s
ðth [t¾ðtÚte ™rn, Ëq½k ðt {tºtÚte {uŒMðe †e ‚usÂMð™e ƒ™e òÞ,
f]þtk„e ƒ™e òÞ, rðï[tuf{tk …tu‚t™tu …tx÷tu {qfe™u Ëtune hnu,
rðïhtË™u …tu‚t™tk ÷Þ-÷[ftÚte ˼h fhe hnu. ¼q¾u {he hnu÷e
ytðe {uŒMðe †eytu {txu [t÷tu, yt…ýtÚte su fkE ÚtE þfu ‚u ƒÄwk s
fheyu. ËkSð™e þtuÄ™e su{ {uŒntrhýe ð™M…r‚™e þtuÄ ytŒheyu.
y™u ‚u ËtÚtu s ËUfztu {uŒMðe †eytuyu r[r[Þtheytu ËtÚtu ƒwÄt÷t÷™e
ðt‚™u ðÄtðe ÷eÄe. (‚t¤eytu !) ztÞrhËeÞ™tu™u nðu ™ðuËhÚte ztÞx
rðþu rð[thðt {txu ƒwÄt÷t÷u yuf [u÷Lu s yt…e Au...!
y{u ‘xtuf ytuV {rn÷t’ yuðt ƒwÄt÷t÷Úte ytsu «ËL™ «ËL™
Aeyu. {tºt «ËL™ ™rn, nðu ytÞwðrou Œf Þwr™ðŠËxe™u …ºt ÷¾e™u
ÄLðk‚rh™e {t™ŒT W…trÄ ‚uytu™u ‚u {¤u ‚u {txu f]‚ËkfÕ… …ý Aeyu...
ðtk„eþt Vwðtht …tËu, …u÷uË htuz,
÷wýtðtzt, rs.…k[{nt÷.
Vtu™ -9825356551
 „™…x nwhxe™e …tð™ ðtýe
nu fr¤Þwøk{kt Ëk’zk ¾U[íkk ÷kufku (yu{kt nwÞt u ykðe økÞku !),
yk ÷u¾Lkkt rð»kÞ yLku Míkh ÃkhÚkeÞu ík{Lku ÷køkþu fu nðu íkku
n¤kn¤ fr¤Þwøk ÔÞkÃÞku Au ! su{™uu ‘«uhýk’Lkku yÚko Ãký ¾çkh
LkÚke, yuðk ÷kufku «uhýk{qŠík çkLke çkuMkíkk nkuÞ Au, ÃkkuíkkLke òíku
s... (yk{kt {khku Mk{kðuþ LkÚke !), nwt økLkÃkx nwhxeLke ðkík
fhwt Awt. Ãký sðk Ëku ! ‘Äfu÷Ãkt[k ËkuZ Mkku’ suðe Lkerík hk¾e, øk{u
íku ¼kuøku, y{khu ¼køkeËkhe{kt yk «uhf (?) ÃkwMíkf Ãkqýo fhðkLkwt
Au, fkhý fu WÃkhÚke ykuzoh ykÔÞku Au... ykE {eLk... økLkÃkx
nwhxeLku yuðku rËÔÞ yðks Mkt¼¤kÞu÷ku... yu nðu íkku fËk[ rðï
«rMkØ ðkík çkLke [qfe nþu !
rËÔÞ MktËuþ ÃkkBÞk ÃkAe y{khk økýÃkík¼kE yuðwt {kLku Au
fu Ãkkuíku Ãký nðu rËÔÞ-…whw»k çkLke [qfÞk Au. yu{Lkwt ÷kursf yuðwt Au
fu ÃkkhMk{rýLkku MÃkþo Úkíkkt su{ ft[Lk Ãký frÚkh... Mkkìhe ...
frÚkh Ãký ft[Lk ÚkE òÞ Au, íku{ Ãkh{kí{kLkk rËÔÞ MktËuþLkku
MÃkþo Ãkk{íkkt Ãkkuíku Ãký Ãkh{kí{kMðYÃk ÚkE [qfÞk Au ! yux÷u nðu
yk ËwrLkÞkLkk ÷kufku Ãkh{kí{kLkwt Lkk{ ÷u fu økLkÃkx nwhxeLkwt Lkk{ ÷u,
yu{kt fkuE íkkÂíðf ¼uË LkÚke, yu çktLku Mkh¾wt s økýkÞ. ykÚke
yu{Lku Ãkh{kí{kLku çkË÷u ÃkkuíkkLkk Lkk{Lkku {rn{k fhíkk fux÷kf
rËÔÞ Ëkunkyku håÞk Au ! íkku ykðku r{ºkku, ykÃkýu yuLkwt hMkÃkkLk
fhe ÄLÞ çkLkeyu...
‘økLkÃkx’ ÃkkhMk Au, ¼÷u {Lk Au {i÷k ÷kun
yzfu fu ft[Lk Xnu, Aqxnu çktZLk-{kun !
Mkkh :
‘økLkÃkx’ VkhMk Au... Mkkìhe... ÃkkhMk Au, yuðwt yu yk
ËwrLkÞkLkk Ëw:¾e {Lkw»ÞkuLku fnu Au. ( yu ík{u {kLke ÷ku, íkku {Lku
ðktÄku LkÚke. rMkøkkhuxLkk Äq{kzk fkZíkku rºkfkuý [nuhku ík{u òuÞku s
Au, yuLku ÃkkhMk{rý økýku íkku fþwt ¾kuxwt Lknª, fr¤Þwøk «{kýu
çkhkçkh økýkÞ !) yu ÃkkhMkLkk MÃkþoÚke (Mk¤økíke rMkøkkhuxLkku
MÃkþo Lk ÚkkÞ, [uíkòu!) yux÷u fu økLkÃkx nwhxeLkk MkíMktøkÚke ÷ku¾tz
Mk{wt ík{khwt {u÷tw {Lk [kuðeMk fuhuxLkwt MkkuLkwt ÚkE sþu yLku ík{khkt
çktÄLkku yLku {kun Ãký Aqxe sþu. (y÷çk¥k «uhýk ykÃkðkLkku {kun
økLkÃkx nwhxeLku hnuþu s, yu fktE Aqxu?)
‘økLkÃkx’ Mkçkfku Mkkh ni, n{S ÷uÞ ðku ntMk
su Lkª n{su ykx÷wt, yu fuðknu ‘ftMk’ !
Mkkh :
‘Mk{økú çkúñktzLkkt hnMÞ yLku Mkkh nwt s Awt !’ yu{ òu
økeíkk çkkuÄYÃku ©ef]»ý yswoLkLku fnu íkku yu þku¼u, Ãký ykðwt s
fktEf økLkÃkx nwhxe ík{Lku yux÷u fu ‘zw:¾e zwrLkÞkðkhkyku’ Lku fnuðk
{køku Au. su fkuE çkkçkíkLkwt yÂMíkíð Au, yu ík{k{Lkku Mkkh ‘økLkÃkx
2-11
- r™Š{þ Xtfh
nwhxe’Lkk Lkk{{kt Au (ykx÷wt ¿kkLk Ãký Ãku÷k þuõMkrÃkÞhLku Lknkuíkwt,
çkku÷ku! ), yk þkïík MkíÞ ytøku su þtfk Mkuðþu íku ‘ftMk’ fnuðkþu
yLku LkfoLkku yrÄfkhe çkLkþu. (yk ËkunkLkku Mkk[ku Mkkh Mk{sðku
nkuÞ íkku ík{u {Lku Lkfo{kt {¤òu ! )
‘økLkÃkx’ fku rnhËu Zhk, Xnu ÃkkÃk fk LkkMk
økkuxkhu [znku, ÃkAe r{÷u Mðøko fk ÃkkMk !
Mkkh :
Mðkr{ økLkÃkxkLktzS yux÷u fu økLkÃkx nwhxe yu{ {kLku Au
fu yk fr¤Þwøk{kt rVÕ{-Lkkxf-økhçkkLkk ÃkkMk nkuÞ, yu{ Ãk]Úðe
ÃkhÚke MðøkoLke yuLxÙeLkk Ãký ÃkkMk ykÃke þfkÞ. yLku yu «fkhLkk
ÃkkMk ykÃkðkLkk yuf{kºk yrÄfkhe íkuyku Ãkkuíku Au ! (íkku þwt nwt
zkuhrfÃkh Awt?) yu fnu Au fu ík{uu {Lku òu r[¥k{kt Ähþku, íkku ík{khkt
ík{k{ ÃkkÃkkuLkku Lkkþ ÚkE sþu. (òu ík{u ÃkkÃkku Lk fÞkO nkuÞ, íkku
sÕËe fhðk {ktzku, suÚke yuLkku Lkkþ ÚkE þfu ! yk ÃkAe økLkÃkx-
f]ÃkkÚke ík{u økkuxk¤u íkku [zþku s (økLkÃkx nwhxeLkk økkuxkhk çkkuð
Vu{Mk Au nkt fu ! ), Ãký ÃkAe yuLke s f]ÃkkÚke ík{Lku MðøkoLkku ÃkkMk
Ãký {¤þu, suLkk Ãkh ðe.ykE.Ãke. Ãký ÷ÏÞwt nþu !
{kÞk Akuze, hzÞ {U ‘økLkÃkx’ Lkk{ ÷¾kÞ
r[êe Aku Vkxe snu, ÃkLk y{hkÃkwh òÞ !
Mkkh :
nu Ëw:¾e {Lkw»Þku, ík{u {kÞkLku Akuze Ëku (‘{kÞk’ yu AkufheLkwt
Lkk{ LkÚke !) yLku ÓËÞ{kt økýÃkík WVuo økLkÃkx Lkk{ ÷¾e Ëku, yu
EïhLkku s ytþ Au. yuLkkÚke ík{khe r[êe Vkxe sþu yux÷u fu ík{u
Wf÷e sþku, Ãký ÃkAe ík{u y{hkÃkwhLkk ðkMke çkLke fkÞ{ {kxu
y{h çkLke sþku. (yk{kt ‘fkÞ{ {kxu’ þçËkuLku hËçkkík÷ økýþku,
fkhý fu y{híkk{kt òu fkÞ{eÃkýwt Lk nkuÞ, íkku yu òuf fnuðkÞ,
Mk{ßÞk?)
‘økLkÃkx ’ Lkk{ {U Mkçk r{÷u, AÃÃkLk fkurx rçk÷kMk
fh Mkw{rhLk, Þk {køk ÷u yÃkLkk MkxâkLkkMk !
Mkkh :
økLkÃkx nwhxeLkku yk Ëkunku rðrþü (yLku rðr[ºk) «fkhLkku
Au. yøkkW çkeò fkuE frðyu «uhýkLku çkË÷u Ä{fe ykÃkíkk Ëkunk
÷ÏÞk LkÚke, Ãký fr¤ÞwøkLkk rnMkkçku yk Ëkunk{kt MÃkü Ä{fe Ãký
Au ! ÃkkuíkkLkk rËÔÞ ¿kkLkLkku «fkþ (yÚkðk «fkþLkku ÃkzAkÞku..)
ðuhíkkt frð fnu Au fu, nu fr¤ÞwøkLkk f{LkrMkçk {Lkw»Þku, ‘økLkÃkx’
Lkk{Úke s ík{khk LkMkeçkLkkt îkh ¾q÷e sþu... ík{u AÃÃkLk fkurx
ði¼ð Ãkk{þku. (y÷çk¥k yk{kt fÞkhu yLku fuðe heíku, yu çkkçkíkkuLke
MÃküíkk LkÚke. fkuE økuhLxe Lk nkuðkLku fkhýu yu [qxýe «[khu
Lkef¤u÷k LkuíkkLkk ð[Lk suðwt sýkÞ Au. Aíkkt Ä{oLke çkkçkík{kt
þtfk Lk fhðe yLku Ãkqhe ©Øk ò¤ððe.) yk ËkunkLkku yíÞtík
{níðLkku çkeòu ¼køk nðu þY ÚkkÞ Au. økLkÃkx nwhxe fnu Au fu
{khwt Lkk{M{hý (Mkwr{hLk) fÞko rðLkk ík{khku Aqxfku LkÚke, fkhý
fu òu ík{u yu{ Lknª fhku, íkku ík{khwt MkíÞkLkkþ fkZðkLke
sðkçkËkhe nwt Mðefkheþ. ({khe Mkk{u fkíkrhÞkt Lk ¾kð r{ºkku,
nwt yux÷u rLkŠ{þ Xkfh Lknª, økLkÃkx nwhxe!)
... íkku r{ºkku, yk heíku økLkÃkx nwhxeLkk Lkk{Lkku {ne{k
su heíku hsq ÚkÞku, yuÚke ykÃkýu ÄLÞ çkLÞk Aeyu (yÚkðk íkku
yt Ë hÚke Wf¤e QXÞk Aeyu . ..), nðu økLkÃkx nw h xeyu
ÃkkuíkkLkku ‘Ãkrh[Þ’ ykÃkíkk su Ëkunk ÷ÏÞk Au, yuLkwt ÞÚkkþÂõík
hMkÃkkLk fheyu..
÷k÷e {uhu økk÷ fe zu¾ fu xwt çke ÷k÷ ?
fkr[tzkLke su{ xwt htøk çkz÷ fu [k÷ !
Mkkh :
yk n¤kn¤ fr¤Þwøk{kt su MkeÄk ÄtÄk fhíkku nkuÞ,
yuLkk økk÷ Ãkh ÷k÷e nkuÞ ? Ãký ÃkkuíkkLke økqZðkýe îkhk
økLkÃkx nwhxe fnu Au fu ÃkÃkiÞkLke Aeý suðk Ve¬k Ãkze økÞu÷k
{Lkw»Þku, ík{u òu {khk økk÷Lke ÷k÷e òuþku, íkku y[qf {khk
htøk{kt htøkkELku (htøkkE òLku htøk{kt!) ík{u Ãký ÷k÷ ÚkE
sþku . (ík{Lku økw M Mkku [ze sþu , yu { ?) Lku ¼÷u ík{khk
þhehLkku ykfkh {kýMk suðku nkuÞ, Ãký Mð¼kðu fk[tzk suðk
çkLke ík{khu Mk{ÞkLkwMkkh htøk çkË÷íkkt þe¾e ÷uðwt Ãkzþu, íkku
s ík{u yk ytÄkÄqtÄeLkk Þwøk{kt xfe þfþku. ELk þkuxo, ík{u
økLkÃkx suðk çkLkku !
yk frhÞwøkLkk fkh{k økLkÃkx fkt n{òÞ ?
økwLk økkðu ‘rLkB{uMk’ fk, çkrf çkrf {hu çkZkÞ !
Mkkh :
yk fr¤Þw ø kLkk fk¤{kt ík{Lku økLkÃkx Ãkq h ku fÞkt Ú ke
Mk{òÞ ? Ãký ík{u Mknu÷e yLku MkMíke çkkçkíkLkk {kun{kt Lk
Ãkzku nu y¿kkLke {Lkw»Þxku ! rLkB{uMk WVuo rLkŠþLkk økwý økkðkÚke
ík{Lku þwt {¤þu ? yuðwt fhLkkh çkÄkt çkfðkMk fhíkkt fhíkkt
Wf÷e sþu, yÚkkoík {he sþu !
Vkuøkx VktVkt {kh fu zu¾ Mkfu xku zu¾!
økLkÃkx fu Ãkrh[Þ rçkLkk Ãkqhk Lk nkuði ÷u¾ !
Mkkh :
nu {qZ{rík {Lkw»Þ, økLkÃkx rMkðkÞLke çkkçkíkku{kt VktVkt
{kheLku íkLku þwt Ëu¾kþu ? økLkÃkx nwhxeLkku Ãkrh[Þ ÃkkBÞk
rðLkk íkku rðrÄLkk ÷u¾ Ãký ÷¾kíkk LkÚke, rLkŠ{þ XkfhLkk
÷u¾Lke íkku yiMke íkiMke !
íkku ykðk økLkÃkx-Ãkrh[Þ MkkÚku yk ÷u¾ Ãkqhku ?
çke-9/31, yku.yuLk.S.Mke. fku÷kuLke, VuÍ-1,
{økËÕ÷k, Mkwhík-394Ãk18
VkuLk : 094h7Ãk04h4Ãk

fnuLkk Xk ðku fnu rzÞk, xws Mku Mknk Lkª òÞ ?

økLkÃkxLkk Ãkkðh rðMku fI çke Lkª n{òÞ !
Mkkh :
{khe rËÔÞðkýe hkufe Lknª hkufkÞ, nwt íkku yuðwt hkufzwt
Ãkh¾kðeþ fu ík{u Mkne Lknª þfku ! Lku {khe yøkkÄ yLku økqZ
þÂõíkykuLku Mk{sðk {kxu, ík{khkt {øks LkkLkkt Au. nwt s
hnMÞ{Þ yLku Ãkh{íkíð Awt, MkðoþÂõík{kLk Awt! (økLkÃkx
nwhxeLku x{u ykuh¾e ÷uð !)

xus ¼úB{Lkwt òuELku ¼q÷e snu xwt ¼kLk,

rxÙfkuLk [nuhk zu¾ ÷u, zu¾u ne Ãkh{kLk !
Mkkh :
nwt {khk YÃk yLku økwýLkwt ðýoLk fÞkt MkwÄe fhwt ? {khk
çkúñíkusLku íkwt Mkne Lknª þfu, íkwt yuLkk ͤn¤kx Úke ytòELku
¼kLk ¼q÷e sEþ, nu ytÄkhSðe {Lkw»Þ ! {khk rºkfk¤¿kkLke
rºkfku ý [nu h k{kt rºk÷ku f Lkkt hnMÞku Mk{kE økÞkt Au . nw t
[iíkLÞYÃk Awt, yuLkku yLkw¼ð fh, íkku s yu «{krýf Úkþu,
íkkhk {kxu !
™k 88

2-12
 VUfðt™e f÷t
÷uu¾Lkku «kht¼ nwt VUfeLku fheþ...
Ãkrík-ÃkíLkeLkku ͽzku Ãkku÷eMk MxuþLku ÃknkUåÞku. ELMÃkufxhu
ÃkqAÞwt ! ‘ykÃkLke ðå[u fuðk fuðk þçËkuLke ykÃk÷u ÚkE ?’
Ãkrík: ‘Mkknuçk yu þçËku ykÃkLku nwt fne þfwt Lknª.’
ELMÃkufxh : ‘fu{ ?’
Ãkrík : ‘fkhý ík{u {khe r{rMkMk LkÚke...’
Ãkz¾u {rn÷k fkuLMxuçk÷ W¼e níke... íku çkku÷e...
Mkknuçk ík{u yk½k ¾Mke òyku. Mkk[k sðkçk íkku ykðk
ÃkwY»k ÃkkMkuÚke ykihík s fZkðe þfu...
ÃkkuMx ¾kíkkLke yMke{ yðf]ÃkkÚke, nsw MkwÄe økwshkík
ËeÃkkuíMkðe ytf {kxu {krníke ¾kíkkyu {kuf÷u÷ yk{tºký Ãkºk,
{khu íÞkt ÃknkU[ðkLku çkË÷u [tÿ÷kuf ¼ýe Lkef¤e [qfÞku Au..
©Øk Au fu yu xÃkk÷ yufLku yuf rË’ ÃknkU[þu ¾he ...! {khu íÞkt
xÃkk÷ VUfðk ykðLkkh xÃkk÷e, ðhtzk{kt, ‘xÃkk÷’ yu{ çkku÷e,
xÃkk÷ VUfu Au. yuLkk fnuðk «{kýu ftfkuíkhe nkuÞ fu ¾h¾hkLkku
fkøk¤ nkuÞ, çktLku yuLkk {kxu ‘xÃkk÷’ Au. ÷u¾ {kxuLkwt yk Ãknu÷wt
s yk{tºký nkuE, ‘on hand’ su xkurÃkf fk[wt rð[khu÷wt níkwt
íkuLku Ãkkfwt rð[khe yk ÷u¾ ÷¾e hÌkku Awt.
xkEx÷{kt VUfðwt, yLku f÷k yuðk çku þçËku Au. yu{kt f÷k
rð»ku: þk¤k SðLk ËhBÞkLk nwt su fE rþûkfkLkk {w¾u Mkkt¼¤íkku,
su Úkfe - ÷r÷íkf÷k rð»ku su fLVÞwÍLk rË{køk{kt ¾zwt ÚkÞwt Au. íku
çkuXwt LkÚke. {khk 8{kLkk f÷kMk xe[h ‘f÷kçkuLk’ níkk. Lku 9{k
ÄkuhýLkk f÷kMk xe[h ‘÷÷eík¼kE’ níkk. y{Lku çkk¤fku økýe-
Mk{sý LkÚke Ãkzíke-yu{ {kLke íku f÷kMk{kt y{khk rÃkrhÞz{kt
{eXe ðkíkku fhíkk.
ykÚke y{Lku Mk{sý Ãkzu Au; yu «MÚkkrÃkík fhðk-
þk¤kLke ¼ªíku-{trËhLke rËðk÷u - økk{[kuhu òuhËkh r[ºkku-þuh-
þkÞheyku íku{Lkk Lkk{ku MkkÚku y{u Ãkuþ fhe íku Úkfe yk¾k økk{{kt
¼khu nkuçkk¤ku ÚkÞku. {w¾e [íkwhfkfk Lku y{khk nuz {kMxh
÷k¼w¼kE, ð[{kt ÃkzÞk. ÷r÷íkMkknuçk íkÚkk f÷k xe[hLku Ãkhýðwt
Lknkuíkwt... AíkktÞ Mk{økú økk{Lkk 100 yu[.Ãke. sux÷k «uMkhÚke
ºkkMkeLku íku çktLku Ãkhýe økÞkt. Mkk[k «u{eykuLku y{u çkk¤fkuyu
Ãkhýkðe y˼qík fk{ fÞwO.
fËk[ ðk[f y{khe yk y˼qík f÷kLku ÷r÷íkf÷k Lknª
økýu. Ãký ík{khu ykLku f÷k økýðe Ãkzþu. f÷k rð»ku fÞktf {U
ðktåÞwt Au. f÷k ¼kufíkkLku ykLktË ykÃku Au íkÚkk, f÷kfkhLku Ãký
ykLktË ykÃku Au. ynª ÷r÷ík¼kE Lku f÷kçkuLk f÷kfkh Au. ÷k¼w
MkhLku [íkwhfkfk Ãký {kuxk f÷kfkh Au. hÌkk y{ku.. su f÷kfkh
Aeyuu s, ÷r÷ík¼kE Lku f÷kçkuLk MkkÚku ÃkhýðkLke su y{u çkÄkyu
f÷k fhe; íkuÚke íku{Lku íkku yMke{ ykLktË {éÞku Au. íku [íkwhfkfkLku
÷k¼w Mkknuçku; ‘Äkz {khe’ yu çkË÷ hkSLkk huz íku çktLku ÚkÞk Au.
2-13
- f]»ý …krz‚
ßÞkhu y{u su ynª Mk{ßÞk ðøkh- su fE f÷k fhe íku Úkfe-
y{khk ºkýu f sýLkw t zÙ k u # øk Mkw Ä he økÞw t . íkÚkk {khk íkku
nuLzhkExªøk, su yríkþÞ ¾hkçk níkk. íku {kuíke suðk ÚkE økÞk.
íkuLkku «íÞûk ÷k¼... {Lku yuLSrLkÞ®høk fku÷us{kt nwt Ëk¾÷
ÚkÞku íÞkhu MkwtËh yûkh Lku MkwtËh zÙku#øk Úkfe (støke ÷k¼) ÚkÞku.
(EsLkuhe fku÷us{kt zÙku#øk ðfo ¾wçk nkuÞ Au)...
nðu {khu VUfðkLke f÷k, rð»kuLke ‘xuÂõLkfkr÷xe’.. Lke
[[ko Auzðe LkÚke. fkhý yuLkwt ÄkuhýMkhLkwt rþûký ykÃkíke
þk¤kyku Lku çkwfMk- LkÚke. ík{ku fkuE; ÃkÈ©e Úkfe rð¼qr»kík
ÚkÞu÷ ËuþLkk {nkLk VUfwLkku ELxhÔÞwt ÷E ÃkqAku fu; yk f÷kLkwt
rþûký ykÃku fÞk WMíkkË ÃkkMku ÷eÄwt. íkku yuLke ÃkkMku fkuE sðkçk
Lknª nkuÞ... !
ð¤e VUfðkLkwt rVÕz Ãký rðþk¤ Au.... yu{kt rð»kÞLke
sYh LkÚke. Lku su rð»ku VUfeyu íku rð»kuLkku Ãkqýo yÇÞkMk Ãký
sYhe LkÚke. nk.. Mkkt¼¤Lkkhku òuEyu. {khk yuf çkkuMk.. yu{Lke
[uBçkh{kt y{Lku ¼uøkk fhe sççkh VUfíkk. {Lku íkku yksu Ãký
yu{ ÷køÞk fhu Au fu; Lkk{Ëkh økwshkík Mkhfkhu yu{Lku fk{ fhðk
Lkne Ãký VUfðk hkÏÞk Au. íkÚkk Ãkøkkh Ãký VUfðk Ãkwhíkku ykÃku
Au. y{ku çkÄk y{khk Ä{oÃkíLkeÚke sux÷k ºkkMÞk Aeyu íkuÚke
ðÄw yk çkkuMkÚke ºkkMÞk níkk. Ãký Ãkøkkh ¾kíkh çkuMke hnuíkk.
{U yuf rËðMk LkwM¾ku ys{kÔÞku, Mk½¤k f{o[khe r{ºkkuLku fÌkwt;
‘swyku Lkxw¼kE (nuzf÷kfo) nwt yks ftËkuELkk íÞktÚke Ãk0 økúk{
htøkeLk çkhVe ÷kðwt Awt. ík{ku yk ÷k÷wLku (Ãkxkðk¤kLku) fne Ëku
fu, MkknuçkLke [uh-VkE÷ku-WÃkhktík-MkknuçkLkk MkkuVk EíÞkrË{kt
yuðe ¾wçkeÚke íku ðuhu fu fkuELku yuLkku yýMkkh Lk ykðu.’
Lkxw¼kE : ‘yu çkhkçkh ÞkusLkk Au. ÷k÷wLku nwt yu Ãký
fne Ëô fu, ykÃkýe ¾whþe{kt yu çkhVe Lk ðuhu...’
Mkknu ç k.. ykÔÞk.. [k {t ø kkðe ÷eÄe. y{Lku Ãký
[uBçkh{kt çkku÷kÔÞk.. [uBçkh{kt fezeykuyu ¾u÷ ÃkkzÞku...
Mkknuçk; ÃkuLx.. þxo EíÞkrËLke ytËh ¾ýíkkt ðãk. ‘{khwt
Mkk÷w... þwt fhzu Au ?’
Lkxw¼kE : ‘Mkknuçk ykÃk Mkðkhu LkkÌkk nþku íÞkhu ÃkkýeLkk
y¼kðu çkkuze Ãkh Mkkçkw hne økÞku nþu.’
‘[qÃk. nwt Mkkçkw çku ð¾ík ½Mkwt Awt Lku Ãkkýe ºký ð¾ík Zku¤wt
Awt. ÃkkýeLke {khu íÞkt íktøke LkÚke.!’...
nwt: ‘Mkknuçk {Lku íkkuu ÷køku Au fu, ykÃkLke [uBçkh{kt {ktfz
ÚkÞk Au.’
Lkxw¼kE : {Lku ðkík Mkk[e ÷køku Au. nkU... yu þfÞíkk
nkuE þfu Au. Mkknuçk; ‘yksu nwt ½hu síkku hnwt, VheÚke Lkkne ÄkuE
fk÷u ykðeþ.’
Lkxw¼kE : ‘{ktfz, fezeyku íkÚkk {tfkuzk rð»ku, yksLkk
11-30 Úke 6-10 MkwÄe íkkfeËLke fuçkeLkux r{xªøk «ÞkuS y{ku
økt¼eh rð[khýk fheyu Aeyu; Mkknuçk!’
Mkknuçk : ‘{khe yLk WÃkÂMÚkík{kt ík{ku økt¼ehLku çkË÷u
÷kEx rð[khýk fhe. íkkífkr÷f Lke[u ykÃkýe ELfðkÞheLkk
MxkVLku çkku÷kðe, MkkV MkVkE fhkðe. MxÙkUøk ËðkLkku Atxfkð
fhku..’ Mkknuçk ¾ýíkk.. çkçkzíkk... çkçkzíkk.. síkk hÌkk.
yufËk rðæðkLk r{ºk : {tøk¤ËkMk Lku íÞkt nwt ÃknkUåÞku.
f÷k¼k¼eyu {khk íkÚkk {tøk¤ËkMk ¼ýe òuE {kuZwt çkøkkze çku
[kLkk fÃk MkkÚku ÃkkýeLkku ø÷kMk ÃkAkzÞku... nwt Mk{S økÞku ;
‘yk çku VUfw ¼uøkk ÚkÞk Lku ½hLke {tøk÷ Mkðkh çkøkkze {qfe...’
ÃkAe f÷k¼k¼e W¼kt níkkt, íÞkhu s òýe òuE {tøk¤ËkMk ðãk;
‘þk† fnu Au fu, çknuLkku{kt 64 f÷kyku Au. íkÚkk ¼kEyku{kt 7h
f÷kyku Au.’
yk Mkkt¼¤e f÷k¼k¼e çkøkzÞkt Lku ðãkt; ‘ík{u fÌkwt fu;
çknuLkku{kt 64 f÷kyku Au. çkku÷ku òuEyu nwt ík{khe çkuLk Awt ? ’
{tøk¤ËkMk; ‘Lkk.’
f÷k¼k¼e : swyku ; ík{khe çknuLkku{kt 64 f÷kyku nþu.
çkkfe {khk{kt íkku 7h f÷k Au. Mk{ßÞk Lku ? fne Ëô... Awt fu..;
ík{khk{kt íkku yufuÞ f÷k LkÚke ! ...
‘nU !’...
f÷k¼k¼e : ‘nk, nwt su{ ík{khe çkuLk LkÚke íku{ ík{ku
{khk ¼kE LkÚke. yux÷u ík{u fÌkwt íku{ ¼kEyku{kt 7h f÷k Au. íku
Mkk[wt Ãký yu {khk ¼kEyku {kxu, ík{khk {kxu LkÚke... Mk{ßÞk?’
nðu y{khu {qz ¾hkçk fhðkLkku xLko ykÔÞku...{U íkku [k
ÃkeÄe Ãký {wfu÷k rçkÂMfxLku yzfÞku Ãký Lknª. ykÞwðuoË fnu Au
fu; «MkÒk {qz nkuÞ íÞkhu su fktE ÷Eyu íkuLkwt Ãkk[Lk ÚkÞk ÃkAe
÷kune çkLku Au. ð¤e rçkÂMfx (yÒk) íkku çkúñ Au. þk† fnu Au.
{khe VUfw íkhefu sux÷e E{us (Lkk{Lkk) Au íkux÷e nkMÞ
÷u¾f íkhefu LkÚke. nkMÞ ÷u¾f Úkðk ÷kune-ÃkMkeLkku {U yuf
fÞkuo Au. ßÞkhu VUfw íkhefuLke Lkk{Lkk {u¤ððk {U fktE fÞwO LkÚke.
{kýMk- «ÞíLkLku Eïh f]Ãkk. yu{ fnu Au. íku çkhkçkh LkÚke.
fþks «ÞíLk ðøkh Eïhu f]Ãkk fhe, {Lku VUfw íkhefu Lkk{Lkk
ykÃke Au.
su Þwøk{kt þk†fkhu 7h f÷kLkku WÕ÷u¾ fÞkuo Au. yu
Mk{ÞLke íkw÷Lkk{kt yksLkku Mk{Þ sqËku Au. {ík÷çk yksLkk
Mk{ÞLke þkuÄ suðe fux÷ef yk Lkðe ÷r÷íkf÷k rð»ku yu ÞwøkLkk
þk†fkhku yLkr¼¿k nkuÞ ! íkuÚke ykðk y¿kkLk {kxu ykÃkýu
yu{Lku {kV fhe ËEyu. yk f÷kyku..{kt... Au.. fki¼ktz f÷k,
fxfe f÷k, Ãkkx÷e çkË÷w f÷k.. ¼kðku ðÄkhðkLke f÷k, «òLku
WXkt ¼ýkððkLke f÷k, rLkðuËLkçkkSLke f÷k ðøkuhu.
nðu þiþðe «Mktøk ÞkË fhe ÷ô...
nkEx çkkuzeLkk Wíkhíkk ¢{{kt {U y{khkt Lkk{ ÷ÏÞkt Au...
hýAkuz, fktrík sÞtrík, {kÄku, yLku nwt... Mkeze {qfe
AkÃkhu y{khu [zðkLkwt ykðu íkku, {khkÚke þY fhe [zíkk ¢{{kt
y{u AkÃkhu [zðkLkwt XhkÔÞwt níkwt. fkhý hýAkuz yuLSLk su{
ykøk¤ òuíkku nkuÞ. yLku [zðkLkwt nkuÞ íÞkhu yuLkwt fkuE Xufkýwt
2-14
Lkne. sux÷wt [zu-yux÷wt Ãkzu. yLku yk heíku yu AkÃkhu ÃknkU[ðk
ÚkEyu Lku Ãkzu íkku y{khe [xýe fhe Lkk¾u...
ðkík yu{ Au fu; hýAkuz y{khku ©u»X¥k{ Vufw..yuLke
ðkík{kt þtfk-fwþtfk. ‘Point of order’ fu ‘ykuçsufþLk {kÞ
÷kuzo’ - suðwt fE fÞwO íkku ... {kÞko ðøkh {qfu Lkne. y{ku 4
sý yuf Ãkûku-hýAkuz Mkk{u ÷zeyu íkku Ãký ÃkkAk Ãkzeyu...
òu fu y{Lku yuf çkeòLke ftÃkLke ðøkh Vkðu Lkne....
íkuýu yufËk y{Lku ¼uøkk fhe, VUfðkLkwt þY fÞwO. {nt{Ë
çkuøkzku, hMíku ¼q÷ku Ãkze ykÃkýk økk{{kt Mkkts ðu¤k ykðu÷ku,
{khk ËkËkyu økk{Lkk {trËhLke Ä{oþk¤k{kt Wíkkhku ykÃke ¾kíkh
çkhËkMík fhe. çkuøkzku «MkLLk ÚkÞku. yux÷u {khk ËkËkyu fÌkwt,
Lkk{Ëkh, økk{Lkk Mkw ¾ e ÷ku f ku {rnLku yu f ðkh LnkÞ Au .
Lku økheçkku çkkh {rnLku yu f ðkh LnkÞ Au .
fu { Mk{Þ {¤íkku LkÚke ?
Lkk, hu ! Mknw LkðhkÄq à k Au , Ãký økk{{kt ík¤kð
LkÚke. yu x ÷u [ku { kMkk rMkðkÞLkk 8 {rnLkk ÃkkýeLke ¼khu
íkt ø ke hnu Au .
ÃkAe çkuøkzkyu ík¤kð økkuËkÔÞw. økk{ ÷kufkuLku {swheLkwt
ËrLkÞw t ykÃkðkLke ¾kºke ykÃke fþw t Ãkh¾kÔÞw t Lknª... íku
Úkfe... 3Ãk Úke 40 ykMkÃkkMkLke ðÞLkk ík¤kð økkuËðk ykðu÷k
økúk{sLkku ¼q¾u {heLku WÃkh ÃknkU[e øÞk.
‘yu{...?’ y{u ykùÞo «økx fÞwO...
íku ðãku : ‘ík{Lku ¾çkh Au...?’
y{u : ‘Lkk y{Lku fÞktÚke ¾çkh nkuÞ...?’
íku : ‘yk ík¤kð{kt [kh rË’ Ãknu÷kt ¼khu ðhMkkËLkk
ÃkwhLkk Ãkkýe{kt 1000 {ýLke Ônu÷ {kA÷e íkýkELku ykE'íke.
‘nU ! íkku ÕÞku nUzku òuðk sEyu.’
‘yhu {w¾koyku... yíÞkh MkwÄe íku hnuíke nþu ? ..
fk¤w Ãkøkeyu sELku yus ½ze {w¾eLku ¾çkh ykÃke. yux÷u
{w¾eyu nwf{ fÞkuo ; økk{Lkk Ëhuf {qAk¤k ík÷ðkh-ÄkrhÞkt
fwnkze...½ý, þuýe, ÷E ík¤kðu Ãkqøkku... ÷wnkh, MkwÚkkh
EíÞkrË Ãký ÃknkU[e øÞk...’
y{u ÃkqAÞwt : Ãký {w¾e yu nrÚkÞkh ÷E çkÄkLku þk Mkkhwt
¼uøkk fÞko. þwt fktE Īøkkýu sðkLkwt níkwt ?
‘Lkk, ÕÞk... yu çkÄkyu {kA÷eLku [ehe... ’
‘yu{... þwt LkeféÞwt. ÷kune ?’
Lkk ytËhÚke fkçkoLk zkÞkufMkkEz LkeféÞku.
çkMk-çkeswt fktE LkeféÞwt Lknª ?
LkeféÞwt Lku CALTEX ftÃkLkeLkk ½kMk÷uxLkk ÃkuxeÃkuf 60
zççkk LkeféÞk. y{u : nU ?
13h9/h, Mkufxh-3/çke,
økktÄeLkøkh-38h003
VkuLk : h3h31743 (½h)
 {tðtu, ƒtðtu y™u ¼UË
…å[eË ð»to …nu÷tk™e ðt‚ Au. íÞthu {the ô{h …ý
…[eË ð»to n‚e. (...‚tu yíÞthu ™r÷™e „ýtºtt™e ô{h
fux÷e.., yuðe „ý‚he {tkzât ð„h yt„¤ ðtk[ðt™wk [t÷w
ht¾tu !) yt{ ‚tu nwk Œefhe {tuxt ½h™e, A‚tk {™u ™t™fzt
„t{{tk ™tufhe {¤e, su {U {tuxwk {™ ht¾e™u Mðefthe ÷eÄe.
nwk ßÞthu ftu÷us{tk ¼ý‚e n‚e íÞthu ¼ýðt rËðtÞ™t ƒtfe™tk
ƒÄt ftuËo {U ntUþu ntUþu …qht fÞto n‚t ! yux÷u ÷uýt …uxu s {™u
¼ýtððt {txu ¼ýðwk (ðtk[ðwk) ‚tu …zu s ! yt{ ÔÞts ËtÚtu
ð¤‚h [qfððt™t Œt’zt ytÔÞt’‚t !
{™u ßÞtk ™tufhe {¤e yu „t{™e ºtý ðM‚w ð¾ýt‚e
n‚e. {tðtu, ƒtðtu y™u ¼UË !! yt ºtýuÞ™e íÞtk hu÷{Au÷
n‚e. yt ºtýuÞ ðå[u ðýoË{sq‚e yŒT¼w‚ n‚e. {tðtu ËVuŒ
n‚tu, ƒtðt ft¤t y™u ËVuŒ n‚t; y™u ¼UËtu ft¤e n‚e.
W…htk‚ yt ºtý ðå[u y÷{M‚ y™wËkÄt™ n‚wk. ft¤e ¼UË™t
ŒqÄ{tkÚte ËVuŒ {tðtu ƒ™‚tu y™u yu {tðtu ¾tE™u „t{™t ƒtðt
¼UË suðt ‚„zt ƒ™‚t.
yt{tk {tðt™e ð¾ýtW rðþu » t‚t yu n‚e fu yu
{tðt{tkÚte Xr¤Þt ð„h™t „w÷tƒòkƒw ƒ™‚t. yux÷u íÞtk hne
íÞtk ËwÄe {U yuðt Ëez÷uË „w÷tƒòkƒw ¾qƒ ¾tÄt. ð¤e yu
{tðtu ‘{t’ Úte {tkze ‘ðtu’ ËwÄe™tk ‚{t{™u {tVf ytð‚tu yux÷u
{U yu ÷t„‚t 𤄂t ‚{t{™u …ý {tðt™tu ÷t¼ yt…u÷tu.
fthýfu yuf ySýo™t ytSð™ htu„eyu {™u fnu÷wk fu ftuE™u
¾ðztðe™u ¾tEyu ‚tu yt…ý™u fŒe ySýo ™ ÚttÞ. y™u
yu{™e ðt‚ yu he‚u Ët[e n‚e fu, ƒÄt™u ¾ðztðeyu …Ae
yt…ýt {txu ¾tðt™wk ™nª, [t¾ðt™wk s ƒ[u ! yu{tk õÞtkÚte
y…[tu ÚttÞ ?! ¾uh, {U su™u su™u yu {tðt™t „w÷tƒòkƒw
¾ðztðu÷t yu „wýes™tu ytsu …ý {tºt „w÷tƒ fu {tºt òkƒw
swyu ‚tuÞ {™u ÞtŒ fhu Au. rðï™e yt yuf s {eXtE yuðe Au
su{tk ™Úte „w÷tƒ ntu‚wk fu ™Úte òkƒw ntu‚wk A‚tkÞ yu ðxÚte
„w÷tƒòkƒw fnuðtÞ Au ! nðu su{tk òkƒw ™ ntuÞ yu{tk Xr¤Þt
‚tu þu™t s ntuÞ ?! A‚tk su ©e{‚eS™u ƒ™tð‚t ™ ytðzu yu
‚tu …tu[t {tðt{tkÚte Xr¤Þt suðt fXý „w÷tƒòkƒw …ý ƒ™tðe
òý‚e ntuÞ Au !
yu™e ðu, {tðt sux÷e s A‚ yu „t{{tk ƒtðt™e n‚e.
Vwðz™t ½h{tk ntuÞ yu™t fh‚tkÞ ðÄw ƒtðt yt „t{{tk n‚t.
½h™e ƒnth ™ef¤tu fu ‚w‚o s ytk¾ Ët{u …nu÷t ƒtðt s ƒtÍu
!! yÚttýt{tk {eXwk yt„¤ …z‚wk ntuÞ yu{ yt „t{{tk ƒÄe
ƒtƒ‚{tk-«Ëk„{tk ƒtðt yt„¤ …z‚tk hnu‚t, y™u nk{uþ
yt„¤ …z‚tk ntuðtÚte ‘ftuE™e’ …tA¤ …zðt™tu Ëðt÷ s
™ntu‚tu ! yt ðt‚ nwk …[eË ð»to …nu÷tk™e fhe hne Awk yux÷uyu
s{t™t™tk ƒtðt yts™t ƒtðt suðt …tA¤…zw ™ntu‚t. yu
2-15
-ztì. ™r÷™e „ýtºtt
s{t™t{tk ‚tu ƒtðt™tu W…Þtu„ {tuxu ¼t„u ƒt¤ftu™u ƒeðztððt
{txu s Út‚tu. yu{tkÞ ¾tË fhe™u ƒt¤f Ÿ½u ™nª íÞthu ƒef
ƒ‚tz‚t fu, “ËwE ò, ™nª‚h ƒtðtu ytðþu.” òufu {™u ‚tu
ytsu …ý yu ðt‚™wk ytùÞo ÚttÞ Au fu, ƒtðt™e ƒefÚte Ÿ½
ytðu fu Qze òÞ ?! A‚tk ¾ƒh ™nª fu{ ƒt¤ftu™u Ÿ½tze
Œuðt yt s ™w˾tu ð…ht‚tu. …hk‚w yu „t{{tk ‚tu ƒt¤ftu ƒtðt
òuE™u s {tuxt ÚtÞu÷t yux÷u ƒtðtÚte þu™tk ƒeðu ?! yu ‚tu
ƒtðt ykf÷ ytÞt... ƒtðt ykf÷ ytÞt... yu{ ¾wþ ÚtE™u
ƒtðt™u ƒtÍðt Ët{t Œtuzu !! ‚uÚte ‚f÷eV yu Út‚e fu yu „t{{tk
{B{eytuyu …tu‚t™t ƒt¤ftu™u nt÷hztk „tE™u Ëqðztððt …z‚tk
! …ý þwk ÚttÞ ? „t{zt „t{{tk yuðe ™t™e{tuxe ‚f÷eVtu ‚tu
hnu s ™u ?!!
yt{ ƒtðtðtŒ y™u {tðt MðtŒ™t …whtðt ‚tu {™u {¤e
„Þt. nðu Võ‚ ¼UË™tu yMðtŒ ÷uðt™tu ƒtfe n‚tu. ytMðtŒ
yux÷u y™w¼ð™tu ytMðtŒ Þth ! Ët[wk fnwk ‚tu {™u ¼UË {txu
õÞthuÞ rŒ÷[~…e s ™Úte ÚtE. ™nª ‚tu ½ýt ÷tuftu ¼UË yt„¤
¼t„ð‚™tu ftÞo¢{ ht¾‚tk ntuÞ Au !! …ý {™u ¼UË {txu ytðtu
¼„ðŒT¼tð òøÞtu ™Úte. yu™wk fthý yu Au fu nwk hne ðtÞƒúLx
«f]r‚™e y™u ¼UË Ëtð ç÷Lx (Blunt) «f]r‚™e ! nwk ÄË{Ë‚e
xÙu™ suðe y™u yu Ëtð „tze ™t …txt suðe ÂMÚth ! …u÷t ËËht
{txu fnuðtÞ Au ™u fu, “nª[fu ƒuËe Íw÷u yu™u ftkE ™ ÷uðt
Œuðt” yu{ ¼UË {txu fne þftÞ fu, “…týe{tk ƒuXe Vw÷u yu™u
ftkE ™ ÷uðt Œuðt.” yhu yt…ýu {ò™e rzÍtE™h Ëtze
…nuhe™u yu™e …tËuÚte …Ëth ÚtEyu ‚tuÞ yu yt…ýe Ët{wk yuf
™sh …ý ™ ™tk¾u yuðe Ëtð yt¤Ëw r{òs™e !! …Ae
yt…ý™uÞ yu™t {txu þt™tu ¼r„™e ¼tð ÚttÞ ?! …ý yt‚tu
yu „t{™e ð¾ýt‚e ðM‚w™e ÞtŒe{tk yu™wk ™t{ n‚wk yux÷u
she‚he yu{ Út‚wk fu ynª ytððt™wk ÚtÞwk s Au ‚tu yufðth
yu™u …ý ‘òuE ÷Eyu !’ suÚte Vhe M…uþÞ÷ yu™t {txu ytððwk
™nª!
…hk‚w õÞtkÞ ËwÄe {™u ¼UË r{÷t… ÚtÞtu ™®n. yu{ ‚tu
¼UË òuðt ‚tu htus su {¤‚e y™u ½ýe {¤‚e. …hk‚w yu™e
rðþu»t‚t™tu ynuËtË Útðtu ƒtfe n‚tu. nðu „t{{tk {the ™tufhe
‚Æ™ nk„t{e n‚e. yux÷u „B{u íÞthu W[t¤t ¼hðt …zu yu{
n‚wk. yt ƒtsw ¼UË™e yk„‚ {w÷tft‚™t ftuE yukÄtý ð‚to‚t
™ntu‚t. yux÷u nwk sMx ðËðËtu fhðt™e ‚iÞthe{tk s n‚e íÞtk
yuýu Œu¾t ŒeÄe. yu ~Þt{t {ws Ë{e…u ytðe yux÷u fuðe ytðe?
nwk yu™u òuE ÷uðt {tk„‚e’‚e ‚tu yu …ý òýu {™u ƒ‚tðe Œuðt
{tk„‚e ntuÞ yuðt ‚qVt™e r{òs ËtÚtu ytðe …ntU[e.
ƒLÞwk yuðwk fu {ò™wk {tkŒ„e ËÂtn Qsðe™u nwk ™tufhe{tk
{the Vhs …h ntsh Útðt sE hne n‚e. ðtËe rƒ{the{tkÚte
‚tS s Q¼e ÚtÞu÷e yux÷u yþÂõ‚ …ý Ëtur÷z ÷t„‚e’‚e
({™u yþÂõ‚ …ý ™ƒ¤e ™ne, Ëtur÷zs …t÷ðu !) yt{
Ëþõ‚ ™ƒ¤tE™u fthýu nwk {the £uLz™tu ntÚt …fze™u Äe..{u..
Äe..{u.. [t÷e™u sE hne n‚e y™u {the ‚rƒÞ‚™e rV¬tË
ftuE™e ™shu ™ [zu yux÷t {txu yu rŒðËu {U ÷t÷ Ëtze …nuhu÷e.
y™u ÷t÷ hk„ òuE™u yuf ¼UË ¼tðwf ÚtE™u {the Ëtð ™Sf
ytðe „E. yu y[t™f ytðe, yux÷u nwk ‚tu „¼htE™u yufŒ{
Œtuzðt {tkze. yu™u yuðwk ÷tøÞwk fu {U Œtuz™e huË {txu Es™ ytÃÞwk!
yux÷u ¼UË …ý Vtu{o{tk ytðe „E y™u yuýuÞ yuõËe÷uxh
ŒƒtÔÞwk y™u y{the ðå[u [t÷w ÚtE {uhuÚttu™ Œtuz !!
nðu …[eË ð»to …nu÷tk ‚tu nwk …t‚¤e s ntuô ™u ? yux÷u
òýu …t‚¤e …e.xe. W»tt y™u òze …e.xe. W»tt ðå[u Œtuz™e
nheVtE [t÷‚e ntuÞ yuðtu {tntu÷ Q¼tu ÚtÞtu ! nwk yt„¤
y™u yu …tA¤ ! y{the ðå[u Võ‚ ŒtuZ Vqx™wk s yk‚h n‚wk.
y™u ŒtuZ™tu ytkfztu õÞthuÞ ytuAtu ™Úte ntu‚tu ! y™u yu ‚tu
òýu yt¤Ëw™wk {uýwk ¼tk„ðt s ytðe ntuÞ yu{ [thu[th …„u
Œtuz‚e’‚e. yu™wk Mð¼tð rðhwæÄ™wk MðY… òuE™u nwk yuðe z½tE
„Þu÷e fu {the yþÂõ‚™u r¾MËt{tk {qfe nwkÞ ƒu …„u ‚tu ƒu …„u
Œtuzu s ht¾‚e’‚e...! y{tht ƒk™u™e òý ƒnth y{u ƒk™u
÷„¼„ ƒu yuf rf÷tur{xh Œtuze „Þt ntuEþwk. ¼UË ‚tu ¾tE-
…e™u {the …tA¤ …ze’‚e …ý nwk ‚tu ‚tð™u ÷eÄu Ëtð ¼qÏÞt
…uxu n‚e. y™u {tht{tk ‚tu nðu „ƒze …zðt™eÞu ºtuðz ƒ[e
™ntu‚e. {the …rhÂMÚtr‚ òuE™u ¼„ðt™™uÞ …hËuðtu Aqxe
„Þtu nþu yux÷u s yu {ŒŒu ytÔÞtu.
y™tÞtËu s hM‚t™e ztƒe ƒtsw yu f ¾u z q ‚ ™w k ¾tu h zw k
Œu ¾ tÞw k y™u nw k Vk x tE™u yu ƒtsw ð¤e „E y™u ¼U Ë ‚tu
ËeÄe ™u ËeÄe Œtu z ‚e yt„¤ ™ef¤e „E !! {™u ƒtÞ fhðt
…ý ™ hne !
yu™e ðu, {tht{tk ‚tu ¾hu¾h ntkVðt™eÞu þÂõ‚ ™ntu‚e.
yu òuE™u ¾uzq‚ …í™eyu {™u …týe …tÞwk yu™t ƒŒ÷t{tk {U
yu{™u {the ËtÚtu ƒ™u÷e ÓŒÞÿtðf, Vu^Ëtkÿtðf, rfz™eÿtðf
½x™t fne Ëk ¼ ¤tðe ! yu ™ t ƒŒ÷t{tk …tAw k yu { ýu {™u
yur™{÷™e MxÙuxuS Ë{òðe. yu{ýu fÌtwk fu ƒnu™, Eïhu
«týeytu™u ytzt ƒ™tÔÞt Au …ý yu { ™tu Mð¼tð ËeÄt s
[t÷ðt -Œtu z ðt™tu Au ! ({týËtu { tk yt™tÚte ‚Æ™ QÄw k
Au ! ) yu x ÷u nðu …Ae õÞthu Þ ‚{the EåAtÚte fu EåAtð„h
ƒ¤Œfw ¤ ™w k ftu E ËÇÞ ‚{the …tA¤ …zu ‚tu ‚w h ‚ s ytzt
Vk x tE sðw k . fthý fu «týeytu { tk ytzt Vtxðt™e y¬÷
™Úte ntu ‚ e.
{™u ½ýw k ÷t„e ytÔÞw k fu yhu h u . .. yt{ ‚tu nw k
fthýð„h ytze Vtx‚e ntuô Awk y™u xtýwk ytÔÞu s ytzt Vtxðt™wk
™ ËqÍÞwk yu{tk ¼UËu {™u fuðe ËeÄe Œtuh fhe ™tk¾e ?! yuf ft¤e
¼UËu {™u Ätu¤u rŒðËu ÷t÷-…e¤t ‚tht ƒ‚tðe ŒeÄt !
…ý yuf ðt‚ Au. {™u ÄtkÞÄtkÞ yþÂõ‚{tkÞ VtËkVtË
Œtuztðe™u ¼UË {uz{u {™u {týË {tºt™t ‚™-{™{tk hnu÷e
2-16
Äh¾{ þÂõ‚™tu …rh[Þ fhtðe ŒeÄtu. ‚uÚte nwk yu ¼UË™u {tºt
¼thu s ™nª, ‘„whw’ …ý {t™wk Awk y™u Œh „whw…qŠý{tyu yu™u
ÞtŒ fhwk Awk, yux÷wk s ™nª yu™e ®[‚t …ý fhwk Awk, fu yu ¼UË
õÞtk nþu ? þwk fh‚e nþu ? Œtuz‚e nþu fu …týe{tk …ÚthtE™u
…ze nþu ? yu™t þª„zt nsw yuðt fzf nþu fu yu{tk fh[÷e
…ze nþu ? yu™t ztu¤t™e [{f ytsu …ý yux÷e s ‚usMðe
nþu ? yu M÷tu {tu‹™„ ðtìf™e ËtÚtu ‘xtìf Ônu™ Þw ðtìf’ ™tu
‘ytErzÞt’™u Vtu÷tu fh‚e nþu ? fu nsw {qk„e {qk„e s [t÷‚e
nþu ? ytðe {the ®[‚t ynª …whe ÚttÞ Au !
su™wk ftuE Ëtk¼¤‚wk ™ ntuÞ yuðt ÷tuftu ¼UË yt„¤
¼t„ð‚ fh‚t ntuÞ Au, ßÞthu {U ‚tu ytsu …qhe ¼UË™e s
¼t„ð‚ fhe ™tk¾e. …ý ¼UË õÞthuÞ ytðt nðtr‚Þt ™Úte
{th‚e ! yhu ! y¬÷ ƒze fu ¼UË ? yt …t‚¤tu «&™ ËŒeytuÚte
yt…ý™u Ë‚tðu Au, ¼UË™u ™nª !
yu™e ntÞðtuÞ ð„h™t Sð™ …hÚte {™u ‚tu yuðwk ÷t„u
Au fu yt…ýe ƒwÂæÄ ƒ¤e Au y™u ¼UË yt…ýtÚte ‘ƒze’ Au !!
‚{u òu {the yt ðt‚ ËtÚtu Ëk{‚ ™ ntu...., ‚tu Ëk{‚
ÚtE òð, ƒeswk þwk ?
yM‚w.
yu-704, Ëk»ttÞo xtðh,
™kŒŒe… ƒk„÷t™e ƒtsw{tk,
ð†t…wh, y{ŒtðtŒ-380054.
With best Compliments From
AJAY R. RAO
Marketing Excutive
Dealers in :
Speciality Chemichals, Water Treatment
Chemichals, Safety Equipments, Gasious
Chlorination Plants, Bleaching Powder
Doser, Liquidchlorine Gas and Chlorine
Solution, R.O. System, Ozonizer System.
DIVYA AGENCY
Government Suppliers of Chemicals
& General Suppliers
SB-8, Paradise Complex, Opp. Commerce
Faculty, Sayajigunj,
Vadodara-390 021. Mobile : 9825504316
™k 255
 ðËw÷t‚
- ¼„oŒuð ¼è ‘ntMÞtÞ™’

{økLk yux÷u WMíkkËku fu WMíkkË. fkuELkw fhe Lkk¾ðk{kt ÃkkAku [k÷ku {khe MkkÚku.’ y{u ºkýuÞ ßÞkt çkMk W¼e níke íÞkt økÞk yLku
Ãkzu íkku {økLk þkLkku ? fkuELkk WAeLkk ÷u ÃkAe Ãku÷ku W½hkýeyu Ĭk çkMkLke ytËh íkuLke ònuhkíkLkwt çkkuzo òuÞwt. íÞkhu {Lku (yLku fËk[
¾kE ¾kELku ytíku Úkkfe {ktzðk¤ fhu. fkuELku yuðe ÍÃkx{kt ÷u fu {øk™Lku Ãký) xÞwçk ÷kEx ÚkE fu yk íkku yus çkkuzo Au su yuf ðhMk
Ãku÷ku fhøkhu íkku ¼khu íkkuz fhu yLku ÃkkAku Ãkkuíku çk[kÔÞku nkuÞ yuðku Ãknu÷k økw{ ÚkÞwt níkwt. ònuhkíkLkk ËhLke íkÚkk fkuELkuÞ òý fÞko ðøkh
Ët¼ fhu. [khMkku ðeþeLkk fux÷kÞ Ëkð íkuLku ykðzu. òu íkuLkk Ãkh fu rðÄe fÞko ðøkh fu {tswhe rðLkk çkkuzo {wfðk çkË÷ ÃkuLkÕxe Ãkuxu ËtzLke
ÃkkuíkkLkk yLkw¼ðkuLkwt ÃkwMíkf ÷¾u íkku ‘fY-Ãkwhký’ Lkk{Lkwt Lkðw Ãkwhký hf{ {¤e yuf ðhMkLkw yuheÞMko fkZe íkkífkr÷f ¼he sðkLke LkkuxeMk
ykÃkýLku {¤u ! íkuLku íkku íkuLkkÞ ÃkiMkk {¤ðkLkk. fËk[ nsw MkwÄe yuMk.xe. ðk¤kyu Xkufe ËeÄe. íku ÷kufkuÞ þuLkk Akuzu ? {økLkLkwt {kuZu w íÞkhu
fkuE «fkþf íkuLku {éÞku Lknª nkuÞ. {U íkuLku fux÷eÞ ðkh xkufu÷ku fu íkwt òuðk suðw níkw.t íku {Lku Mkt¼¤kÞ yu{ çkkuÕÞkuÞ íku, ‘nsw íkku fkuELkkuÞ
÷kufkuLku çkLkkððkLkwt Akuze Ëu. fkuf {kÚkkLkku {¤þuLku ÃkAe hkuíkkÞ rð{ku (fhe Lkk¾ðk çkkçkíkLkku) WíkkÞkuo LkÚke íÞkt hefðheÞ þY ÚkE
Lkne ykðzu. Ãký Mkkt¼¤u yu çkeò. økE.’
ÃkkAw yu{kt yuýu rð{ku WíkkhðkLkwt-çkkuzo ½hLke çknkh xktøke yk fu{ çkLÞw íkuLke Úkkuzk ð¾ík ÃkAe y{Lku òý ÚkÞu÷e. íku{kt
ËeÄwt. çkkuzo Ãký h/2Lkwt yuf÷w ÃkíkhkLkwt yLku ÃkkA¤ ÷kfzkLke £u{ {q¤ ðkík yu{ níke fu fkuf y¤ðeíkhk Akufhkyu yuf hkºku yu çkkuzo
Ãký Lknª. çkkuzo{k fkuE rð{k ftÃkLke™tw Lkk{uÞ ÃkkAw ÷ÏÞw Lknkuíkwt. {økLkLku ½uhÚke WíkkheLku Ëkuzíkkuf yuMk.xe.Lke ytËh ¼hkðe ykðu÷ku...!!
òu fu yu Ãkkuíku s Sðíkku òøkíkku ‘rð{k òu¾{' suðku níkku. ÃkAe (LkkUÄ : yk Võík fÕÃkLkk Au íkku çktÄ çkuMkíke Ãkk½ze/xkuÃke/VUxku ðøkuhu
÷kufku fÞktÚke rð{ku Wíkhkðu ? fkuE yuLku rð{k yusLx íkhefu™e fktEÃký {kÚku Ãknuhðwt Lkrn... rMkðkÞ fu nuÕ{ux ðknLk [÷kðíke ð¾íku)
rLk{ýwtf ytøku fu íkuLkk fkøk¤ku ytøku ÃkqAu íkku yüT{-ÃküT{ Mk{òðeLku
‘çkk¤køkku¤e’ ÃkkE Ëuíkku. ‘ðhuÛÞ{’, Ã÷kux Lkt. 438/yu/h,
yu{k yuf rËðMk íkuýu xªøkzu÷wt çkkuzo økw{ ÚkE økÞwt. yu{kt íkku økeíkktsr÷ Ãkkfo, Mkufxh-8 çke, økktÄeLkøkh-38h007
VkuLk : h3h43hÃk3
yu rþÞkrðÞk ÚkE økÞu÷ku. íkuýu ½ýkÞLku ÃkqAe òuÞwt fu, fkuEyu çkkuzo
òuÞwt Au ? Ãký ÷kufkuLku fktE ¾çkh Lknkuíke. {Lku Ãký ÃkqAu÷wt. Ãký {U
Lkk Ãkkzu÷e yLku Mkk{w ÃkqAÞwt, ‘yu{kt ykx÷ku øk¼hkÞu÷ku fu{ Au ?’
çknwðkh ÃkAe yuýu sðkçk ykÃku÷ku fu ‘ykLkk ykÄkhu {U ½ýkÞLkk
{kuxk{kuxk rð{k WíkkhðkLkku Ã÷kLk fhu÷ku.’ {Lku {Lk{kt ÚkÞwt, ‘nkþ
ykx÷k sý íkku çkåÞk.’ íkku ½ýkyu yuLku yuðku sðkçk Ãký ykÃku÷ku,
‘y us ÷køkLkku Au’, ‘½ýk Ënkzu ½{kt ykÔÞku Au’ ðøkuhu ðøkuhu.
yk{ Mkki swËw swËw çkku÷e ‘çk¤kÃkku’ Ãký fkZíkk yLku nh¾kíkk. su{
su{ Mk{Þ økÞku íku{ íku{ yk ðkík rðMkkhu Ãkze økE. ¾wË ÃkkuíkuÞ
yk ðkík ¼q÷e økÞu÷ku.
yuf rËðMk çku [kh r{ºkkuLku ÷ELku nwt çkskh{kt Lkef¤u÷ku. íÞkt
hMíkk{kt yu {¤e økÞku. yuýu fÌkwt, ‘yk{ ykðòu íkku, shk ¾kLkøke
fk{ Au.’ Ãknu÷k íkku {Lku ¼u ÃkuXku fu Mkk÷ku fktf Lkðwt ôçkkzeÞtw Lk fhu íkku
Mkkhwt ð¤e r{ºkku Ãký MkkÚku Au yLku íku{Lku Þ ÍÃkx{kt ÷u. íkuLkwt fktE
fnuðkÞ Lkrn. yuýu íkku fÌkwt ‘yk ytøkúuS{kt fkøk¤eÞw ykÔÞwt Au shk
òuE ykÃkkuLku.’
{U yu fkøk¤eÞw æÞkLkÚke ðktåÞwt. ðkt[íkk ÷køÞw fu yk{kt íkku yu™.yth.E.S.yuË. Þtus™t nuX¤ ËtŒzðu÷ „út{ …k[tÞ‚
yuýu yuMk.xe.{kt ÃkiMkk ¼hðkLkk Au. çkesu rËðMku y{u çktLku yuMk.xe.Lke ¾t‚u [ufðtu÷ zeËeÕxª„™wk ft{ îtht htus„the {u¤ð‚tk ©r{ftu
ykuVeMku økÞk yLku yk fkøk¤eÞw çkíkkðeLku ÃkqAe òuÞ,tw ‘yk{k þuLkk yuË.ƒe. …xu÷ ¼e÷t¼tE ze. „tr{‚ …e.su. …xu÷
ÃkiMkk ¼hðkLkk Au? íkku òýðk {éÞw,t ‘ònuhkíkLkk’ íÞkhu {økLku fÌkwt fu, {ŒŒ™eþ Es™uh «{w¾ Þtus™t Ën ‚t÷wft
‘{U íkku fkuE ònuhkík s ykÃke LkÚke ÃkAe {khu þuLkk ÃkiMkk ¼hðkLkk ?’
rðftË yrÄfthe

yux÷u yuMk.xe. Lkk f{o[kheyu fÌkwt fu, ‘V÷kýk LktçkhLke

çkMk{kt ík{khe ònuhkík Au. òu ík{Lku ynª ¾kíkhe Lk Úkíke nkuÞ íkku ‚t÷wft …k[tÞ‚, Ëtu™„Z, rs. ‚t…e
™k 252
2-17
 ™k 292

©e ¾uzw‚ Ënfthe ¾tkz Wãtu„ {kz¤e r÷{exuz

…tu. ËhŒth ƒt„-394602, ƒtƒu™-ƒthztu÷e, S. Ëwh‚ („wsht‚)
yuË.xe.ze. ftuz : 02622 Vuût ™kƒh : 220443 xu÷eVtu™ «{w¾ : 220706, {u™uSk„ ztÞhuõxh : 221335,
…eƒeyuût : 220170, 220172, ftu{þeoÞ÷ {u™ush : 221331
r…÷tý ð»to : 2008-09
hSMxÙuþ™ ™kƒh : S-265 r…÷tý þÂõ‚ : 10,000 x™ «r‚rŒ™
Vuõxhe þY ÚtÞt™wk ð»to : 1955 Mxtu…us Ërn‚r…÷tý : 10526.57 x™ «r‚rŒ™
Wí…tŒ™ þY ÚtÞt™wk ð»to : 1956-57 Mxtu…us rð™t r…÷tý : 11221.56 x™ «r‚rŒ™
fw÷ ˼tËŒtu™e ËkÏÞt : 5649 r…÷tý fhu÷e þuhze : 16,95,217 {u. x™
þuh ¼kztu¤ Yr…Þt : 294.90 ÷t¾ ¾tkz™wk Wí…tŒ™ : 18,75,400 õðeLx÷
hefðhe : 11.045 %
☞ ð»to 1986 {tk yfM{t‚ rËðtÞ Œþ ÷t¾ {t™ð f÷tftu ft{ fhðt {txu™wk “„wsht‚ Ëu^xe ftWLËe÷™wk fŒh…ºt” rðsu‚t. ☞ ð»to 1990-91 ŒhBÞt™
Ëðo©uc ft{„ehe ƒŒ÷ “ztì. …kòƒhtð Œuþ{w¾ yuðtuzo” rðsu‚t. ☞ ð»to 2000-01, 2001-02, 2004-05 y™u 2008-09 ŒhBÞt™ “VtÞ™tLËeÞ÷
{u™su {uLx yuðtuz”o (ntE hefðhe yuheÞt) rðsu‚t. ☞ ð»to 2003-04 ŒhBÞt™ “{n¥t{ ¾tkz r™ftË”™tu yuðtuz.o ☞ „wsht‚ htßÞ Ënfthe Ëk½, y{ŒtðtŒ
‚hVÚte Ënfth™tk 100 ð»to (1904 Úte 2004) r™r{¥tu ¼th‚eÞ Ënfthe þ‚tçŒe {ntuíËð- 2004™tu “Ënfthe rðftË hí™ yuðtuzo”. ☞ ð»to 2007-
08™tu “ntEyuMx Ëw„h fuE™ ¢®Ë„ E™ EÂLzÞt” ™tu yuðtuzo. ☞ ð»to 2007-08 ŒhBÞt™ ËuLxÙ÷ yuõËtRÍ yuLz fMx{ ‚hVÚte ™tu™ yuË.yuË.ytE.
fuxu„he{tk “ƒuMx yuËuËe” ™tu yuðtuzo. ☞ ELzeÞ™ ytu„uo™tEÍuþ™ Vtuh ftu{Ëo yuLz ELzMxÙe ‚hVÚte ELzeÞ™ yu[eðËo yuðtuzo Vtuh ELzMxÙeÍ zuð÷…{uLx-
2008 ☞ ƒthztu÷e «Œuþ™e þiûtrýf f‚u{s ðiŒfeÞ ËkMÚtt™tk rðftË{tk ƒnw{wÕÞ Vt¤tu. ☞ W¥t{ «fth™e ËVuŒ ŒtýtŒth ¾tkz ƒ™tð™th

rðrþü‚tytu : ☞ ƒthztu÷e «Œuþ™e Ënfthe ûtuºtu „tihð y™u «r‚ct «tó fh™the ËkMÚtt ☞ ƒthztu÷e «Œuþ y™u ytswƒtsw™tk rðM‚th{tk þuhze
W„tz™th ¾uzq‚tu™e ytŠÚtf, þiûtrýf y™u Ët{trsf rðftË fh™the ËkMÚtt. ☞ ytÄwr™f Þtkrºtfhý æðtht ËVuŒ …tËtŒth y™u W¥t{ õðtu÷exe™e ¾tkz™wk
Wí…tŒ™ fh™the ËkMÚtt. ☞ „útBÞ rðM‚th{tk W¥thtu¥th {níð™tu Vt¤tu yt…™the ¾uzq‚tu™e Ënfthe ËkMÚtt.
h{ý÷t÷ Ëw¾t¼tE …xu÷ ƒtƒw¼tE ð™{t¤e¼tE …xu÷ …kfs ytE. …xu÷
«{w¾ W…«{w¾ {u™u®s„ ztÞhuõxh ™k 244

2-18
 ntMÞ™t «Þtu„tu !
{ntí{tSyu ËíÞ™t «Þtu„tu fÞto n‚t. y{u ‘{nt-
ytí{t’ ™Úte, ‘Ët{tLÞ ytí{t’ Aeyu (yt™u þw k fnu ð tÞ-
‘Ët{tí{t’ ?!) ‚u Ú te y{tht{tk ËíÞ™t «Þtu „ tu fhðt™e
®n{‚ ™Úte !
ð¤e yt ÷¾tÞ Au (ytu„Mx 09) ™t yhËt{tk yuf
xe.ðe. [u™÷ …hÚte ‘ËíÞ ft Ët{™t’ ™t{™tu „uE{ þtu «Ëtrh‚
ÚttÞ Au su òuÞt …Ae ‚tu ÷t„u Au fu ‘ËíÞ™t «Þtu„tu’ fhðt yu
Ët{tLÞ {týË {txu ÷tuZt™t [ýt [tððt sux÷wk {w~fu÷ ft{ Au !
‘ËíÞ ft Ët{™t’ ftÞo¢{{tk su Ëðt÷tu …wAðt{tk ytðu Au
‚u™t sðtƒ Ët[t ntuÞ ‚tu s òÞLx ËtEÍ™t …whMfthðt¤e
„uE{{tk yt„¤ ðÄe þftÞ Au ™nª ‚tu ytWx ! sðtƒ Ët[tu Au
fu ¾tuxtu ‚u …tu÷e„útV ™t{™wk {þe™ ™¬e fhu Au ! yt{ {týË
fh‚tk {þe™™e rðïË™eÞ‚t ðÄthu ytkfðt{tk ytðu Au !
nðu [t÷tu òuEyu yt ftÞo¢{™t yuftŒ-ƒu ftÕ…r™f
yur…Ëtuz™t ykþtu !
yuLfhu «Út{ {rn÷t M…Äof™u fÌtwk fu ‘…nu÷t …tk[ Ëðt÷
nwk yt…™u yt…™t …r‚, Vur{÷e, …ztuþe-…ztuþý ð„uhu yk„u
…wAeþ. …nu÷tu Ëðt÷ fŒt[ ‚{tht yÚtðt ‚{the …ztuþý yk„u
…ý ntuE þfu. ‚tu [t÷tu ÚtE òð ‚iÞth’ ‘ËíÞ ft Ët{™t’ {txu !
yuLfh - ‘yt…™e ô{h fux÷e ?’
ÕÞtu, ÚtÞwk ! M…Äof …nu÷t ƒtu÷u s ytWx ÚtE òÞ ‚uðtu
Ëðt÷ …wAtÞtu !
30 ð»to™e {rn÷t M…Äof - 35 ð»to !
…tu÷e„útV {þe™ …ý „tuÚtwk ¾tE òÞ ‚uðtu y™y…urût‚
sðtƒ n‚tu ! {þe™u ònuh fÞwO fu ‘Þu sðtƒ sqX ni. M…Äof 30
ð»to™t Au !’
nðu yuLfh „tuÚtwk ¾tE „Þt ! fthý fu Ët{tLÞ {tLÞ‚t
yuðe Au fu †e …tu‚t™e ô{h fŒe Ët[e fnu‚e ™Úte ! ƒu-…tk[ ð»to
‘{tE™Ë’ fhe™u s fnu ! ßÞthu ynª WÕxwk ÚtÞwk n‚wk ! ynª {rn÷t
M…Äofu …tk[ ð»to W{uhe™u fÌtt n‚t ! yt yk„u yuLfhu ßÞthu …wAâwk
íÞthu {rn÷t M…Äofu sðtƒ ytÃÞtu ‘Ëtnuƒ, nwk Ëðt÷ {tht …ztuþý
yk„u™tu Ë{S n‚e ! su ÷„¼„ {tht sux÷e s Au ! ƒtfe nwk ‚tu
…[eË ð»to™e Awk !’ ({rn÷t M…Äofu yt he‚u …tu‚t™t …tk[ ð»to
…ztuËý™e ô{h{tk W{uhe ŒeÄt n‚t !) yt{ «Út{ {rn÷t M…Äof
«Út{ ƒtu÷u s õ÷e™ ƒtuÕz ÚtÞt !
íÞthƒtŒ™t …whw»t M…Äof™u yuLfh …nu÷tu Ëðt÷ …wAu Au -
‘Ëtnuƒ, yt…™tu …„th fux÷tu ?’
{tuxt¼t„™t …wh»w ttu yt Ëðt÷™tu Ët[tu sðtƒ yux÷t {txu
™nª yt…e þfu fu òu Ët[tu sðtƒ yt…u ‚tu …í™e îtht AuÕ÷t
…[eË ð»to™t …„th™e hf{™wk ytuzex ÚttÞ ! …í™e ‚h‚ s …r‚™u
…fzþu fu ‘‚{u ‚tu ytx÷tu …„th ½h{tk ÷tð‚t n‚t ‚tu ƒtfe™e
2-19
- r[ºtËu™ þtn
hf{ „E õÞtk ?!’
‚uÚte M…Äof ò‚u s „uE{ þtu Atuze òÞ Au !
‚u …Ae™t ƒeò …whw»t M…Äof™u yuLfh fnu Au fu, -
‘y{™u òýðt {éÞwk Au fu yt… ƒtÚtY{ ˪„h Atu ! y™u
…t™¾h™e É‚w{tk ƒtÚtY{{tk yt… Ähth yt „e‚ „tytu Atu’
‘…tkŒzwk ÷e÷wk òuÞwk ™u ‚{u ÞtŒ ytÔÞt’ !
‚tu yt „e‚{tk ‚{the fÂÕ…‚ ÔÞÂõ‚ ‘‚{u’ ftuý Au y™u
õÞtk Au ?!
M…Äof sðtƒ{tk fnu Au - ‘‚{u’ {U …í™e™u WÆuþe™u „tÞwk Au !
…tu÷e„útV {þe™{tkÚte yðts ytðu Au ‘Þu sðtƒ sqX ni !’
y™u M…Äof ytWx !
‚u …Ae™tu …wY»t M…Äof fu su ÷„¼„ «rËØ frð Mð.
h{uþ …thu¾ suðtu Œu¾t‚tu n‚tu ‚u™u fnu Au-
‘‚{u ½ýeðth Mð. h{uþ …thu¾™e frð‚t ‘‘Äe{u Äe{u
Zt¤ W‚h‚e xufheytu™e Ët¾u ‚{™u Vq÷ ŒeÄt™wk ÞtŒ !'' „ý„ý‚t
Íz…tÞt Atu !
‚tu ƒtu÷tu, yt{tk ‘‚{™u’ ftuý Au ? y™u ‚{u ‚u ÔÞÂõ‚™u
fux÷eðth Vq÷ yt…u÷t ?!
htu{uÂLxf M…Äof yt™tu Ët[tu sðtƒ yt…e þfu ‚u{ ™tu’‚tu
fthý fu Mxwzeytu{tk huftuzeO„ ð¾‚u ‚u™wk yt¾wk fwxwBƒ ‚u™e Ët{u ƒuXwk
n‚wk ! ð¤e …í™e ‚tu y„tWÚte ‚iÞthe fhe™u s ytðe n‚e -
ntÚt{tk ðu÷ý ÷E™u ! yt{ yt M…Äof …ý ytWx ÚtE òÞ Au !
ftÕ…r™f yur…Ëtuz ynª …whtu ÚttÞ Au.
y„tW sýtÔÞwk Au ‚u{ yt „uE{ þtu™e fÕ…™t {tºtÚte
y{™u „¤t ËwÄe ¾t‚he ÚtE „E Au fu y{u ftuE rŒðË ËíÞ™t
«Þtu„tu fhe þfeyu ™nª ! fthý fu ËíÞ™t «Þtu„tu ‚tu ‘Ë[ ft
Ët{™t’ fh‚tk …ý {w~fu÷ ƒ™u !
‚tu …Ae ™ðht ƒuXt fhðwk þwk ? ‚u™t rð[th{tk y{u ¾tuðtÞu÷t
n‚t íÞtk y{tht {„s{tk yuf ̓fthtu ÚtÞtu ! „tkÄeS …hÚte «uhýt
÷E y{u …ý ytí{fÚtt ÷¾ðt™wk ™¬e fÞwO ! ð¤e ‚u™kw ™t{ …ý y{u
rð[the ÷eÄwk -
‘ntMÞ™t «Þtu„tu !’
ntMÞ™t «Þtu„tu fhðt {txu Ëti «Út{ òuEþu fux÷tf yuðt
…tºttu fu su{™u Ëtkf¤e™u fu Ëkztuðe™u(!) r™Œtu»o t, r™{o¤, ntMÞ r™»…L™
fhe þftÞ !
ntMÞ÷u¾ftu, ntMÞf÷tfthtu fu {e{e¢e ytxeoMxtu ytðt fux÷tf
…tºttu™u ntÚtð„t ht¾u Au ! su™u ‚uytu Ëkfx Ë{Þ™e Ëtkf¤ fnu Au !
‚u{tk™t fux÷tf yt hÌttk - …í™e, ËtËw, …tu÷eË, ht{tu
rð„uh.u ‘[uhexe ƒe„eLË yux ntu{’ yu LÞtÞu {e{e¢e ytxeoMxtu Ëti
«Út{ ‘{tEf’ …h …tu‚t™e …í™e™u ÷tðu Au ! y™u ½ýeðth ‚tu ËtËw
Ërn‚ …í™e™u ÷tðu Au !
 yuf {e{e¢e ytxeoMxu yuf «tu„tú {{tk …í™e y™u ËtËw yk„™ u e
™e[u™e òuõË hsw fhu÷e.
‘ËtËw’ ft yuõË[uLs {u÷t !
‘sq™e yt…e ™ðe ÷E òytu !’
yuf ¼tE ‚tu …tu‚t™e ËtËw™u ÷E™u W…zât ! (‚u™e ËtËw
¼thu {tÚtt¼thu n‚e !) íÞtk sE™u òuÞkw ‚tu ‘ËtËw’ ™t{™t yuf
yã‚™ Ëtze™t þtu Y{ ðt¤tyu Ëtze™t Ëu÷ {txu yt «{týu™e
ònuht‚ yt…e n‚e !
nðu W…htuõ‚ ¼tE fu su …tu‚t™e ËtËw™u ÷E™u „Þt n‚t
‚u{™t …tu‚t™t fe[™™e ytExuBË - fe[™ ðuh™tu {tuxtu Mxtuh n‚tu.
‚uýu ‘ËtËw’ðt¤t Mxtuh™e ònuht‚™t ‘ytEzeÞt’™e WXtk‚he fhe !
‚uýu ‚tuVt™e ònuht‚ yt…e -
‘ðtEV’ ft yuõË[uLs {u÷t !
‘sq™e™t ƒŒ÷u ™ðe yt…ðt{tk ytðþu !’
yt ònuht‚ ðtk[e™u ‚tu …r‚Œuðtu™e ÷tkƒe ÷tE™ ÷t„e „E
! fux÷tf ÷tuftu ‚tu yturVË{tk hò {qfe™u ytÔÞt n‚t ! fthý fu
ytðtu [tLË õÞthu {¤u ! ònuht‚ðt¤e søÞt …h ytðe™u ÷tuftu
òu‚tk s hne „Þt ! {tuxt Mxtuh …h {tuxkw ntuzeO„ ÷tøÞwk n‚wk -
‘ðtEV’ - fe[™ðuh Mxtuh !
sq™e yt…e, ™ðe ÷E òytu ! (fe[™ ðuh ytEx{ !)
yt {e{e¢e ytxeoMx …í™eytu yk„u nsw ðÄthu òuõË
fnuðt™tu n‚tu …hk‚w …Ae ÞtŒ ytÔÞwk fu yt «tu„tú { xe.ðe. …h
÷tE𠃂tððt™t n‚t y™u þtu …íÞt …Ae …tu‚t™u ‚tu ½uh s sðwk
…zþu ™u ! íÞthu …í™e fŒt[ ½h™t ƒthýu ytk¾tu …h ntÚtuÚte Ats÷e
fhe ft„ztu¤u …tu‚t™e htn òu‚e W¼e nþu ‚tu ?! ¾t÷e W¼e ntuÞ
‚tu …ý Xef Au …hk‚w ntÚt{tk hËtuzt™tu þ† Ëhkò{ nþu ‚tu !
‚uÚte ‚u ytxeoMxu …tu‚t™wk Ëwft™ ƒŒÕÞwk ! nðu ‚u …í™e …hÚte
…tu÷eË …h ytðe „Þtu !
‚u ytxeoMxu yufðth yuf òýe‚t …tu÷eË™u (òýe‚t …tu÷eË™u
s …wAtÞ ƒtfe yòÛÞt …tu÷eË™u …wAeyu ‚tu ‚u™t {™{tk þkft™t ðtŒ¤
½uhtÞ ! y™u EÂLzÞ™ …e™÷ ftuz™e ftuE…ý f÷{ ™e[u ykŒh fhe Œu !)
…wAâwk fu - ‘ytx÷t{tk õÞtkÞ ftuE …ý ƒuLf™wk ATM nþu ?’
‚tu 5tu÷eËu sðtƒ ytÃÞtu ‘y{™u ƒeò ftuE ATM ™e ¾ƒh s
™t ntuÞ ! fthý fu y{tÁk ATM yux÷u xÙtVef skõþ™ ! ÷tuftu xÙtVef™t
r™Þ{tu™tu òý‚t fu yòý‚t ¼k„ fh‚t s ntuÞ Au y™u yu he‚u y{thwk
„tzwk „ƒzâu ht¾u Au ! y{thtu Œkztu, ÔneË÷ y™u {u{tuƒfw yu y{tht
‘…tËðzo’ Au ! òuEyu ‚u «{týu ATM {tkÚte …iËt {¤e òÞ !
…tu÷eË …hÚte ½h½txe ht{t …h ytðeyu ‚tu- {tU½ðthe yk„u
VrhÞtŒ fh‚tk y{tht yuf r{ºtyu fÌtwk ‘nðu ‚tu {tU½ðtheyu {tÍt
{qfe Au!’ ßÞthÚte {tU½ðtheyu {tÍt {qfðt™wk þY fÞwO Au íÞthÚte
‚Mfhtuyu …ý …tu‚t™e yuõxeðexe ðÄthe ŒeÄe Au ! y™u ¾hu¾h
òuðt sEyu ‚tu ‚Mfhe™tu ËeÄtu ˃kÄ {tU½ðthe ËtÚtu s ntuE þfu ™u
! {tU½ðthe ‚tu ‚Mfh™e ðtEV™u …ý ™z‚e s ntuÞ ™u ! …hk‚w ‚Mfhtuyu
nðu ht‚™t Wò„ht ƒkÄ fÞto Au y™u rŒðËu ‚t¤tk ‚tuzðt™wk þY fÞwO
Au ! (fthý fu rŒðËu …ý ÷tuftu Ÿ½‚t ntuÞ Au !)
2-20
½h yuftŒ f÷tf …ý ƒkÄ ntuÞ íÞthu rŒðËu …ý ½h ÷qkxtE
sðt™t ƒ™tð ðÄðt ÷tøÞt Au. yíÞth ËwÄe ‚tu …tu÷eË ze…txo{Lu x
[tuhe™t rfMËtytu W…h Võ‚ [tk…‚e ™sh s ht¾e hÌtwk n‚wk !
…hk ‚ w [tu h e™t rfMËt ðÄðt™u fthýu ÷tu f tu y u y™u LÞw Í
…u…hðt¤tytuyu ßÞthu ff¤tx fhe {qõÞtu íÞthu …tu÷eË ËVt¤e
ò„e ! ‚uýu yuõþ™ Ã÷t™ y{÷{tk {qõÞtu ! …tu÷eË rz…txo{uLxu
™t„rhftu™u WÆuþe™u y…e÷ ƒnth …tze fu ‘yt…™u íÞtk ½hft{
fh‚t ht{tytu™t Vtuxt ‚u{s ‚u{™e sYhe rð„‚tu ™Sf™t …tu÷eË
Mxuþ™u …ntU[tztu. íÞthƒtŒ r™htk‚u Ÿ½e òð fthý fu y{u ò„‚t
hneþwk !’
y{u y{tht ht{t™u ‚u™tu Vtuxtu ‚u{s sYhe rð„‚tu
yt…ðt™wk sýtÔÞwk íÞthu ‚u™u „uhË{sý ÚtE ntuÞ ‚uðwk ÷tøÞwk !
ƒesu s rŒðËu ‚u ™ðt ™ftuh f…ztk …nuhe™u ƒ™eX™e™u ytÔÞtu
y™u ËtÚtu Vtuxtu ‚u{s ƒeS rð„‚tu …ý ÷E ytðu÷ su ‚uýu
y{™u yt…e. …tA¤Úte òýðt {éÞwk fu ‚u yu{ Ë{su÷tu fu
‚u™t {txu ftuE {tk„w ytÔÞwk Au !
yt «{týu ntMÞ f÷tfthtu fu ntMÞ ÷u¾ftu™t ntÚtð„t
…tºttu suðt fu …í™e, ËtËw, …tu÷eË, ht{tu ð„uhu™u ðt‚tu{tk
ðýe ÷E y{u ntMÞ™t «Þtu„tu ythkÇÞt !
ntMÞ™t «Þtu„tu yu Sð™™tu yk‚ ™Úte - Sð™™tu
ythk¼ Au !
Ã÷tux 314/yu, Ëtƒh xÙtðuÕË™e ƒtsw{tk,
Ëuõxh-20, „tkÄe™„h-382020
Vtu™ : 23260582,
With best Compliments From
Opp. LINEAR BUS STAND, RING
ROAD, SURAT- 395 003. (GUJARAT)
Tel. : +91-261-2432291
Fax : +91-0261-2432303
info@hotelapex.in - www.hotelapex.in
™k 249
 s{ý{tk ÷tzw
y{u ™t™t n‚t íÞthu ŒtŒe{t „ðztð‚t : “ht{ ™t{
÷tzðt „tu…t¤ ™t{ ½e, f]»ý ™t{ ¾tkz ¾eh ½tu¤e ½tu¤e …e.”
ŒtŒtS™u ‚tu ÷tzw™e y™uf fnuð‚tu {tuZu n‚e ‚uytu fnu‚t :
“½e sBÞtk ½uƒh sBÞtk W…h sBÞtk Œnª Ët‚ ò‚™e Ëw¾ze
…ý [qh{t Ë{t™ ™nª.”
„¼hwk „tuh [tuðeË f÷tf y„tW LÞt‚{tk s{ðt™wk ™tu‚hwk
Œuðt ytðu yux÷u ½h{tk WíËð™tu {tntu÷ AðtE òÞ. ‚u rŒðËu
Ëtksu ðt¤w{tk {tºt [tuϾt-{„™tu þehtu s ntuÞ y™u ƒeò rŒðËu
ËðthÚte s ™tM‚tu, rþht{ý, ƒ…tuhtk ƒÄwk s ƒkÄ yux÷u fu
ƒúufVtMxÚte ÷k[ ËwÄe {tU{tk ftkE {qfðt™wk s ™nª, yuf s æÞuÞ fu
ƒ™u yux÷t ÷tzw ðÄthu ¾ðtðt òuEyu. yt fnuð‚tu yt s{t™t{tk
«[r÷‚ n‚e :
“…whw»t™u ðnt÷e …t½ze †e™u ðnt÷wk ½h;
ƒútñý™u ðnt÷t ÷tzðt, ðtrýÞt™u ðnt÷wk sh”
“ft„u ðnt÷tu fwk¼s¤, „æÄu ðnt÷e ht¾;
ƒútñý™u ðnt÷t ÷tzðt, ¾tuE Ëðt ÷t¾.”
yt s{ý WíËð {týðt y{u Ëtks™t …tk[™t xftuhu {uŒt™u
…zeyu, Útt¤e-ðtxftk-÷tuxt ½huÚte ÷E sðt™t. …whw»tu yƒturxÞwk,
{w „ xtu fu …e‚tk ƒ h VhrsÞt‚…ýu …nu h ðt™t, yu rËðtÞ
¼tus™þt¤t{tk «ðuþ {¤u s ™nª.
¼q‚™tÚtŒtŒt™u Útt¤ Ähtðe™u Ëtks™tk …tk[™t xftuhu
…ehËðt™wk þY ÚttÞ. …nu÷t ÷tzw …Ae™t ¢{{tk ðt÷, þtf, Œt¤
Ëk¼tht …ehË™tht {tuZwk òuE™u …ehËu. {tuxt™t ¼týt{tk ƒu ºtý
y™u ™t™t™t ¼týt{tk yuf fu yzÄtu ÷tzw {qfu. AuÕ÷u Vq÷ M…ez{tk
ytðe™u ƒçƒu sýt ¼t‚™t y…qhtý ‚hefu …ehËe òÞ. xtk[ýe
…zu ‚tuÞ Ëk¼¤tÞ yuðe ™ehð þtkr‚{tk LÞt‚ «{w¾ „whw {nthts
[u‚ðýe yt…‚tk fnu, “¾tðwk ƒu …ux fhe™u …ý ƒ„tz fhðtu ™nª,”
…Ae yt ËtuhXtuÞ ƒtu÷e ™t¾u :
“yL™ Ë{t™ ™nª yti»trÄ, ytu{T Ë{tu ™nª ò…; rþð
Ë{tu ™nª Œuð‚t, ®™Œt Ë{w ™nª …t…”
W½tzt rz÷u ƒuXu÷tk s™tuEÄtheytu WŒh{tk ytnqr‚ y…oý
fhðt yÄeht ÚtÞt ntuÞ, ƒúñt…oý fhðt s{ýt ntÚt{tk s¤™e
yksr÷ hne „E ntuÞ y™u &÷tuf™tu Œtuh þY ÚttÞ. yu Ë{Þu yuðwk
fnuðt‚wk fu ÷tkƒt ËtŒu „tEyu ‚tu sXh ðÄw Ë‚us ÚttÞ y™u yuftŒ
ƒu ÷tzw ðÄw ¾tE þftÞ. „„t „tuh ‚u{™e rðþt¤ VtkŒ …h ntÚt
Vuhð‚tk &÷tuftu™e Ëhðtýe ðntðu. ƒwÄt „tuh ‚u™t sðtƒ{tk ƒeò
&÷tuftu ƒtu÷ðt {tkzu. Är™f ð]kŒtð™htÞ ðurŒÞt™tu òze ƒwrØ™tu
‚tu‚zwk ƒtu÷‚tu …wºt ™t{u ðúsðÕ÷¼rðnthe «ËtŒ su ðò ðurŒÞt
‚hefu s ytu¤¾t‚tu ‚u „wsht‚e &÷tuf Vxfthu :
‚e¾e Œt¤ ‚qðuh™e ‚{‚{u ÷tzw ƒLÞtk ÷tzftk;
rshwk, {uÚte, htE, nª„ ðzu þtftu ð½tÞtO ½ýtk;
2-21
- ™„e™ Œðu
Awèt ¼t‚ ƒtË{‚e ™u ¼rsÞt {h[tk ‚ýtk,
yÚttýtk, ðze, …t…z, Ëk¼tht™u ð¤e htÞ‚tk.
‚wh‚ s “H ™{: …tðo‚e…‚u nhnh {ntŒuð nh”™tu
{nt™tŒ Út‚tu y™u Ëir™ftu þºtwŒ¤ …h ‚qxe …zu ‚u{ Ëti ¼tus™
…h ‚qxe …z‚tk.
™h®Ën {nu‚tyu „tÞwk Au : “™t™…ý ¼tðu ÷tzðt, ½z…ý
¼tðu Ëuð” …hk‚w ynª ‚tu ËŒe ¼ýe Ëhe hnu÷t ytX ytX rËr™Þh
rËxeÍ™tu™t ¼ÔÞ Œu¾tð Ët{u swðt™tu Ítk¾t ÷t„‚tk. {ntþkfh
¼è VtkŒÚte yuðt {nt™ n‚t fu ‚u Q¼t hnu íÞthu ‚u{™u ‚u{™t
…„ Œu¾t‚tk ™ntu‚tk yux÷u …„h¾tk …nuhðt ƒeò™e {ŒŒ ÷uðe
…z‚e. r‚fw òuþe™t ƒtu¾÷t {tuZt{tk ÷tzw …zât ¼u„tu s WŒh{tk
Ëhe s‚tu. ¼e¾t …kzât™t ¼týt{tk …ehËrýÞt …tk[ …tk[ ÷tzw
{qfu ™u ‚h‚s ‚u™t [th [th ¼t„ fhe ™t¾u. Ët… su{ ôŒh „¤e
òÞ ‚u{ ‚u yt xqfzt „¤e s‚tk. ÷tzw ËtÚtu Œt¤™e sw„÷ƒkÄe ntuÞ
‚tu s ò{u yux÷u s fnuðtÞ Au “÷tzw™u Œt¤ ‚ýe Ë„tE, {w¾{tk
½ze ™ ÚttÞ swŒtE.” ÷~fhe sðt™tu™e …huz™t fŒ{ …z‚tk ntuÞ
‚uðt Œt¤™t ˃zft™tk yðtòu Auf [tuf ËwÄe Ëk¼¤t‚tk. {tU{t
{qfu÷t ÷tzw™u Œt¤™tu ˃zftu Ĭtu {thu yux÷u ËeÄtu …ux{tk …ntU[e
òÞ. ¼tus™þt¤t™t Œhðtsu yukXðtz ythtu„ðt yÄehe ÚtÞu÷e
„tÞtu ¼tk¼hzt ™t¾‚e Q¼e ntuÞ …ý Ët{Ët{t {tuŒf M…Äto{tk
Q‚he …zu÷t Œft Œðu y™u [ft þwõ÷ Q¼t Útðt™wk ™t{ ™ ÷u.
yt¾e LÞt‚ s{e™u ½h¼u„e ÚtE „E ntuÞ íÞthu yt {tuŒf
sw„÷ƒkÄe ™eh¾ðt ¼tus™þt¤t™t {nu‚tS ntÚt{tk [tðeytu
÷E™u Q¼t ntuÞ. ò‚u Q¼t …ý ™nª ÚtE þf‚t yt ÷tzwðehtu™u
½ýeðth ‚tu xª„t„tu¤e fhe™u ½uh ÷E sðt …zu. ½hu sE™u ËeÄt
Ÿ½e òÞ ‚u [tuðeË f÷tfu {tkz {tkz QXu. ytðt ÷tzw¼ètu rð»tu™wk
yuf «t[e™ …Œ ŒtŒtS ½ýeðth Ëk¼¤tð‚t. ®nŒe ÷tufƒtu÷e{tk
„ðt‚tk yt ÔÞkøÞ …Œ™t ½ýt þçŒtu™tk yÚttuo òuzýeftuþtu{tk …ý
þtuæÞt sz‚tk ™Úte, …hk‚w yÚto Ënu÷tEÚte Ë{òÞ Au, ‚u {týðt
suðwk Au, {týeyu :
ƒ{™ ¼tus™fw ytÞ, Ëfh ÷zw ƒ™ðtÞ,
Œt÷ r[™e rŒ÷ðtÞ, ¼÷e ËtikÍ ƒ™tE
{f™ ¾tyu …å[eË, ¼e{þkfh ƒ¥teË;
yt™kŒht{ A¥teË, Œt÷ ‚eË fxtuhu
Vq÷u fk…u siËu …ux, …tk[u ™trËft÷tU XuX;
òÞ Äh‚e{U ÷ux, ‚tu yu {„™ ÷zw {U
ytuh‚ ½hfe …A‚tÞ, ÷zw Úttuzu õÞwk ¾tÞ;
{tun fuËu ƒ‚÷tÞ Ëfwk„e {U ƒzw {U
{Útwht{tk {tu„÷ þnu™þtn™t rË…un Ët÷th suðt ‚„zt
nètõèt [tiƒt™e ƒtu÷ƒt÷t. hsðtze nðu÷e suðt ‚u{™t r™ðtË
MÚtt™u ‚rfÞt™u yZu÷e™u …zâtk ntuÞ íÞthu VtkŒ ytzu ‚u{™wk {w¾ …ý
™t Œu¾t‚wk ntuÞ. Þs{t™tu™e ÄtŠ{f rðrÄ™wk Ë{t…™ ‚uytu “ntu
òÞ [ft[f”Úte s fhu. ‚u{™tk ðtõÞu ðtõÞu [ft[f ‚tu ytðu
s. [ft[f yux÷u {tuŒf™wk s{ý.
‚h„t¤t [t[h[tuf{tk ¼qk„¤ ð„tze ¼ðtE™e þYyt‚
fhu. „ýuþ™t ðuþ …Ae ™tÞf hk„÷t™u yt he‚u ÞtŒ fhu :
“nS {thtu r{ºt rðŒq»tf ™t ytÔÞtu.”
íÞtk s Y{Íq{ fh‚tu, {tuZu r[ºtrðr[ºt xe÷tk x…ftk
fhu÷tu hk„÷tu ntsh ÚttÞ. ‚wh‚ s ™tÞf ¼uxe …zu. ÍtkÍ,
…¾ðts; ‚ƒ÷tk òuhþtuhÚte ðt„ðt {tkzu. ™tÞf ht„ ftZe™u
hk„÷t™u …qAu :
“r{ºt rðŒq»tf ytsu þwk s{þtu ?”
hk„÷tu „t‚tk „t‚tk „tu¤ VqŒhze Vh‚tk ÷tkƒe xtu…e™e
xtu[u ÷xftðu÷wk ÷ªƒw n÷tð‚tk n÷tð‚tk fnu;
“r{ºt, ÷[…[‚tk ™ð ÷tzw r™íÞ s{ðt™e xuð …ze
Au {w s ™u . ” y™u þhw ÚtE òÞ ¼tu s ™ {txu ™ tu Vt¤tu .
«u û tftu { tk Ú te ¼tu s ™™t ™tU ‚ ht ™tU Ä tðt {tk z u …Ae Ët[e
¼ðtE™e h{‚ þY ÚttÞ.
MðtŒ{tk ÷tzw™tu òuxtu szu ‚u{ ™Úte ‚uÚte s ‚u {tuŒf
yux÷u fu {tuŒ-yt™kŒ fh™th fnuðtÞ Au ‚u™t …h ¾Ë¾Ë
÷„tztÞ Au ‚uÚte “¾Ë¾rËÞtk” …ý fnuðtÞ Au. Ëðo r{ü
…ŒtÚttuo{tk ÷tzw rþhtu{ýe Au. …nu÷t™tk s{t™t{tk ðhhtòu
½tuzu [zðt™tu ntuÞ ‚u™t Úttuzt rŒðËtu y„tW ‚u™u Y…t¤tu
ƒ™tððt™t «Þtu„tu þY ÚtE s‚tk. ËtÚttuËtÚt ‚u™t {txu ¾tË
ƒ™tðu ÷ t ÷tzft ÷tzw ¾ðztððt{tk ytð‚tk su Ú te ‚u
þÂõ‚ðt™-¢tkr‚ðt™ ÚttÞ.
yt ‚tu ÚtE ½ô™t ÷tu x {tk Ú te ƒ™‚tk ÷tzw ™ e ðt‚.
fXtu¤™t htò ‚hefu ytu¤¾t‚tk [ýt™tk ÷tux{tkÚte …ý y™uf
{eXtEytu ƒ™u Au, VhËtý …ý ƒ™u Au, {tun™Útt¤, {uËwƒ
W…htk‚ {tu‚e[qh y™u ƒwkŒe™t ÷tzw …ý ƒ™u Au. ÷tzw ‚tu
¼„ðt™™u …ý r«Þ Au yuf Útt¤{tk ÷ÏÞwk Au :
“{tu‚iÞt ÷tzw hu, ËuðiÞt Ëtht ¾tòu ™u ¾wh{t hu, [qh{tk
„tu¤™t Au.”
nðu÷e{tk ¼„ðt™™u {„Ë™t ÷tzw™tu ¼tu„ ÄhtðtÞ Au.
Ëtiht»xÙ™t ‚tu {tu‚eyt ÷tzðt «ÏÞt‚. ‚u ÷tËt ÷tzw ‚hefu
…ý ytu¤¾tÞ Au, yt «Œuþ{tk M{þt™Þtºtt ð¾‚u fq‚htk™u
ºtýÄthtk „tkrXÞt y™u ÷tËt ÷tzw ™ehðt{tk ytðu Au. ‚uÚte yt
÷tËt ÷tzðt “{ËtrýÞt ÷tzðt” ðýo™ Au yu{tk™tu yuf {t»ttrŒ
{tuŒf yux÷u yzrŒÞt ÷tzw ™ƒ¤t þhehðt¤tyu ¾tË ¾tðt
suðtu ÷tzw ‚hefu …ý ytu¤¾tÞ Au. ytÞwðuoŒ{tk y™uf «fth™t
{tuŒf™wk {tuxt¼t„u òrzÞt ðÄthu Ít…xu Au. rþÞt¤tu ytðu ™u
fzfz‚e Xkze{tk {uÚte{tuŒf ythtu„eyu ‚tu þheh{tk „h{e «Ëhe
òÞ. {Œ™ðÄof {tuŒf™t ‚tu ðiãhtòu ð¾tý fh‚tk Úttfu ™nª.
ytðt {tuŒf ‚tu þÂõ‚™tk htò. „¤tu ð™M…r‚{tkÚte su „¤tu™t
÷tzw ƒ™u ‚u™u „wzq[e {tuŒf fnuðtÞ Au. y™uf htu„tu™u ‚u ¼„tzu
Au. Ëqhý{tkÚte Ëqhý{tuŒf ƒ™u, SY{tkÚte ShftrŒ{tuŒf
2-22
ƒ™tðtÞ Au. W…htk‚ ™uºtþq÷tk‚f {tuŒf ytk¾tu™u „wýfthe Au.
yuf «t[e™ ytÞwðuoŒt[tÞo {q¤Œuðu ft{ËkŒe…™ {tuŒf™e rðrÄ
ƒ‚tðe ‚u™t „wý„t™ „tÞt Au. ‚u þÂõ‚™tu htò fnuðtÞ Au.
ßÞtk MðtÚto swyu íÞtk Œtuze s™tht™u yt fnuð‚ ÷t„w
…zu Au : “rsËfu ‚z {U ÷œw WËfu ‚z {U n{.”
rnLŒe{tk fnuð‚ Au : “½h fe {w„eo Œt÷ ƒhtƒh” ‚tu
„wsht‚e{tk fnuð‚ Au : “…thfu ¼týu ÷tzðtu {tuxtu Œu¾tÞ”
÷tzðtu yu su{ ¼tus™™tu htò Au ‚u{ fnuð‚™tu …ý
htò Au. yufËtÚtu ÍtÍt ft{™tu ythk¼ fheyu y™u ËV¤‚t ™
{¤u ‚tu ‚wh‚ s ftuE fnu : “yt¾tu ÷tzðtu Ët{xtu ™ ¾ðtÞ.”
ftuE f{òuh {týË ÞwØu [zðt™e ðt‚ fhu ‚tu yt fnuð‚
Ëtk¼¤ðt {¤u : “÷ztE {U ÷œw ™nª ƒtkx‚u” ftuE y½hwk ft{
™ ÚtE þfu ‚tu fnuðtÞ Au : “yt fkE ÷tzðt ¾tðt™w kft{
™Úte.” ftuE ÄkÄtÚtuo ƒnth„t{ òÞ y™u r™»V¤‚t {¤‚t …tAtu
Vhu ‚tu fnuðtÞ Au : “½h™tu htux÷tu {qfe™u ƒnth™tu ÷tzðtu
¾tðt „Þtu.”
ðufuþ™{tk Ët¤e ËtÚtu ËtZw¼tE™e Ëðthe ytðe [zu
yux÷u ½h{tk yt™kŒ{k„¤ AðtE òÞ. [xtfuŒth ðt™„eytu
ƒ™ðt {tkzu. ËtZw¼tE ‚tu ©uc Ë„tu. Ë„…ý{tk ËtZw y™u
s{ý{tk ÷tzw.
242, …w»fhÄt{ ËtuËtÞxe,
ft÷tðtz htuz, htsftux-360005
{tu : 94269 63142
sÞ sÞ „hðe „wsht‚
™q‚™ ð»to r™r{¥tu ‚t÷wft …k[tÞ‚ f[uhe Ëtu™„Z
ntŠŒf þw¼uåAt Ën s™ ò„]r‚ ËkŒuþ …tXðu Au.
‚t÷wft …k[tÞ‚ f[uhe
Ëtu™„Z rs.‚t…e
r™htu„e ƒt¤ - r™htu„e „wsht‚.
yuf ¼ýu÷e rŒfhe Ët‚ …uZe ‚thu.
fhðuht r™Þr{‚ s{t fhtu.
ð]ûttu™wk ðtðu‚h fhtu …Þtoðhý ò¤ðtu.
MðåA „wsht‚ r™{o¤ „wsht‚.
¼e÷t¼tE ze. „tr{‚ …e.su. …xu÷
«{w¾ Þtus™t Ën ‚t÷wft
rðftË yrÄfthe
‚t÷wft …k[tÞ‚, Ëtu™„Z, rs. ‚t…e
™k 253
 ðt‚ yuf fq‚ht™e ‚rƒÞ‚™e...!
“yu fq‚ht™e ‚rƒÞ‚ yíÞthu fuðe Au?”
ztpõxhu ßÞthu {™u, fhzu÷t fq‚ht™e ‚rƒÞ‚ rðþu yt{
…qAâwk íÞthu {™u ¾qƒ ™ðtE ÷t„e.
{tkze™u ðt‚ fÁk yu 𾂠nwk ¾ztrÄfthe™e f[uhe{tk
ft{ fh‚tu n‚tu. yu Ë{Þu {wkƒE htßÞ n‚wk. ÷„¼„ …[tËuf
ð»to …nu÷t™e yt ðt‚ Au. ¾ztrÄfthe þçŒ sht rðr[ºt
÷t„þu, …ý ‚{™u nwk yu™wk yk„úuS fneþ yux÷u yu þçŒ Ëtð
Ënu÷tu Ëx ÚtE sþu ! ¾ztrÄfthe yux÷u „útË yturVËh !
yt f[uhe nuX¤ ½tË™e yËkÏÞ ðezeytu n‚e, …hk‚w
y{thtu …xtðt¤tu ƒezeytu ðt¤e™u ƒu Auztk ¼u„t fh‚tu n‚tu !
y÷ƒ¥t f[uhe Ë{Þ rËðtÞ™t Ë{Þ{tk M‚tu !
y{the yt „útË yturVË ò{™„h ™t{™t „t{{tk
n‚e. yu ð¾‚u yt ™„h ™t™wk n‚wk. ò{™„h ™ðt™„h …ý
fnuðt‚wk n‚wk. huÕðu Mxuþ™™e …tA¤ y{the yturVË n‚e y™u
„t{ Mxuþ™™e yt„¤™t ¼t„{tk n‚wk. y{the yturVË yuf
rðþt¤ fB…tWLz{tk ytðu÷e n‚e. y{tht [tufeŒth™wk ™t{
Sðtu n‚wk. yt {Ë {tuxt fk…tWLz{tk ½tË™e rðþt¤ „kSytu
…ý n‚e. Sðtu Vhs rËðtÞ™t Ë{Þ{tk „kS …nuhe™u Vh‚tu
n‚tu. „kS …ý fuðe ? ‚tu fnu, yË÷ „t{Xe òuE ÷tu. íÞtk
yt„¤ Ët… ðªAe suðt Íuhe Sð sk‚wytu™tu ¼Þ Ë‚‚ hnu‚tu
ntuðtÚte y{u ¾qƒ Ëtð[u‚ hnu‚tk n‚tk. ™tufhe ŒhBÞt™ Ët…
ðªAe™u ‚tu y{u …ntU[e ð¤u÷t, …ý „t{™e „÷e™t yuf
fq‚htyu y{thtu Vtkftu Ëtð W‚the ŒeÄu÷tu..!
yuf Œe’ nwk htºtu ÷„¼„ ytXuf ðtøÞt™e ytË…tË™t
Ë{Þ{tk „t{{tk Vh‚tu n‚tu íÞthu {™u xqkft hM‚u sðt™tu rð[th
ytÔÞtu. yt{‚tu nwk Œhhtus {wÏÞ {t„o …hÚte s‚tu n‚tu, …hk‚w
ftuý òýu fu{, ‚u Œe’ þtuxofx ÷uðt ÷÷[tÞtu. yt þtuxofx ÷uðt
nwk „÷e{tk ð¤e „Þtu. yt þtuxofx yt„¤ s‚tk ÷tU„fx ÚtE™u
hnuþu yuðe MðÙuÞ fÕ…™t …ý ™ n‚e.
nwk ÷„¼„ yzÄu hM‚u …ntUåÞtu ntuEþ, íÞthu yuf
fq‚htyu …tA¤Úte [q…[t… ytðe™u {thtu …„ yu™t {tU{t
…fze ÷eÄtu. ytu®[‚t™t ytðt nw{÷t™u fthýu {thtÚte ‚h‚
yufŒ{ [eË …ztE „E. {the [eË™u fthýu fq‚htyu ‚h‚ s
{thtu …„ Atuze ŒeÄtu. fq‚ht™u ™tË‚tk òuÞwk íÞthu {™u Ë{s
…ze fu {tht …„u fq‚Yk fhzâwk Au. s‚tk s‚tk yu “ËtÞ÷Lx”
ztu„ {™u yu ðt‚™e ÞtŒ …ý y…tð‚tu „Þtu fu “¼Ë‚tk fq‚ht
fhzu ™ne !”
…Ae {U {tht …„u òuÞwk ‚tu íÞtk fq‚ht™t Œtk‚™tu ËtÄthý
Ahftu …zâtu n‚tu. òzt …uLx™u fthýu Eò …t‚¤e ÚtE n‚e !
nðu ƒw{tƒw{ fhðt™tu ftuE yÚto ™ n‚tu. „÷e Ëw{Ët{ n‚e.
nwk …tAtu {wÏÞ {t„o W…h ytðe „Þtu. ™Sf{tk s yuf òýe‚e
2-23
- [kÿftL‚ ðt„rzÞt
ËtÞf÷™e Œwft™ ytð‚e n‚e. yt yus Œwft™ n‚e fu ßÞtk
ƒuËe™u y{thtu …ètðt¤tu Ëðth Ëtks ƒezeytu ðt¤‚tu n‚tu.
nwk ‚h‚ s íÞtk …ntU[e „Þtu. ht‚ …ze ÚtE ntuðt A‚tk yíÞthu
…ý yu ƒeze ðt¤‚tu n‚tu. {U íÞtk sE™u ðt‚ fhe yux÷u yuýu
‚h‚ s {tht ½t W…h ƒsh Œtƒe y™u yu™e W…h ‚tkƒt™tu
…iËtu {qfe™u …txtu ƒtkÄe ŒeÄtu. {tht …„u …txtu ƒkÄtE „Þtu
yux÷u yuýu {™u fÌtwk :
“ft÷u Ëðthu Œðt¾t™u Œu¾tze ytðòu.”
“õÞt Œðt¾t™u ?” {U …qAâwk.”
“„t{ ƒnth ytðu÷e {tuxe Ëhfthe ntuÂM…x÷u.”
“ËtYk” {u fÌtwk. {™u {™{tk ÚtÞwk fu y¼ý ÷tuftu™e
ftuXtËwÍ …ý ŒtŒ™u …tºt ntuÞ Au.
ƒesu Œe’ Ëðthu nwk Ëhfthe Œðt¾t™u …ntU[e „Þtu. fuË
fZtðe™u nwk ztuõxh …tËu „Þtu. „E htºtu fq‚hwk fhzât™e ðt‚
fhe™u {U {thtu …„ ƒ‚tÔÞtu. …„ òuE™u ztpõxhu {™u …qAâwk :
“yu fq‚ht™e ‚rƒÞ‚ yíÞthu fuðe Au ?”
yt Ëtk¼¤e™u {™u ¼thu ™ðtE ÷t„e, yux÷u {U ztpõxhu™u fÌtwk :
“Ëtnuƒ, nwk fq‚ht™u ™Úte fhzâtu …ý fq‚hwk {™u fhzâwk Au!”
“‚{the ðt‚ Atuztu, y™u ‚{u «Út{ yu òýe ÷tðtu fu, yu
fq‚hwk yíÞthu Sðu Au fu ™ne ? y™u nzfðt suðkw ftkE ÚtÞwk Au fuu fu{ ?
…qh‚e ‚…tË fhe™u …Ae ‚h‚ s ‚{u {™u yu™tu rh…tuxo yt…e sòu.”
“ËtYk, Ëtnuƒ”
“yíÞthu ‚tu Võ‚ …„u …tkxtu ƒkÄtðe™u ƒtðzu yuf
ELsuõþ™ ÷u‚tk òð.”
“ƒnw ËtYk”
…Ae ztpõxhu ™tUÄ fhe™u fuË {™u …tAtu ytÃÞtu. …txtu
ƒkÄtðe™u ‚Útt ELsuõþ™ ÷E™u nwk „t{{tk …tAtu VÞtuo. „t{{tkÚte
y{tht …ètðt¤t™u ËtÚtu ÷E™u nwk yu „÷e{tk „Þtu fu ßÞtk {™u
fq‚hwk fhzu÷wk. íÞtk yt„¤ ‚…tË fh‚tk y{™u ¾ƒh …ze fu Ëtð
Ëtò Ëthtk yu fq‚htyu {the su{ ƒeò fux÷tkÞ ÷tuftu™u …ý ytðt
ƒ[ftk ¼Þto n‚t. yt rð„‚ {u¤ðe™u nwk ztpõxh …tËu „Þtu. íÞtk
sE™u ztpõxh Ëtnuƒ™u ðt‚ fhe :
“Ëtnuƒ, yu fq‚hwk yufŒ{ ‚kŒhw M‚ y™uu Ëtð Ëtswk ËtYk n‚w.k ”
“n‚wk yux÷u ? ” ztpõxh „wk[ðtÞt. …Ae {™u …qAâwk, “…ý
yíÞthu yu Sðu Au fu ™ne ? ”
“yíÞthu yu Sð‚wk ò„‚wk ƒuXwk Au, y™u yu rƒ÷fw÷ ™tu{o÷
Sð™ Sðu Au.”
“yu™u ftuE htu„ƒtu„ ‚tu ™Úte ™u ?”
“™t Ëtnuƒ, fhzðt rËðtÞ yu™u ƒeòu ftuE ðt …ý ™Úte!”
“ËhË, ¾wƒ ËhË. òu ytðwk s ntuÞ ‚tu nðu ‚{thu yuf…ý
ELsuõþ™ ÷uðwk ™rn …zu, fu Vhe …tAtu ƒeòu …txtu …ý ƒkÄtððtu
™rn …zu. fthý fu …uLx™t òzt ft…z™u fthýu ‚{tht …„u ËeÄe
Eò Ëtð ËtÄthý ÚtE Au.”
yt Ëtk¼¤e™u {the „¼ht{ý Ëtð ytuAe ÚtE „E. {™u
{™{tk ÚtÞw k fu ¾t™„e ÷u ¼ t„w k M…u þ eÞt÷eMxtu yu f
ELsu õ þ™Úte ðt‚ …‚u yu { ntu Þ ‚tu íÞtk …ý ‚u y tu 14
ELsufþ™tu ÷„tÔÞu s Aqxftu fhu ð¤e ŒŒeo™e ytŠÚtf ÂMÚtr‚
™ƒ¤e ntu Þ ‚tu …ý ‚u ™ u Œu ð t{tk zq ƒ tze Œu . W…htk ‚ {tk ŒŒeo
rƒ™sYhe ðÄthu ELsu f þ™tu ÷u u , yu x ÷u yu ™ e ytz yËh
…ý ÚttÞ yu ™Vt{tk !
yu x ÷t{tk ztp õ xh Vhe ƒtu Õ Þtk :
“‚{thu ‚tu Œ¥t«¼w ™ tu …tz {t™ðtu …zþu . ”
“fu { ? ” {U Ët{w k …q A âw k .
“yu x ÷t {txu fu Ëq z e™tu ½t Ëtu Þ Úte ËÞtu o Au . ð¤e
ït™ Œ¥t «¼w ™ u «tý ÃÞthw k Au !”
“Ëthwk Ëtnuƒ, …ý yíÞthu ‚tu ‚{u ztpõxh™u ƒŒ÷u Ä{o„wY
suðt ðÄthu ÷t„tu Atu !”
“‚tu …Ae ƒtu÷tu, Œrûtýt{tk fq‚ht™u htux÷tk ™tk¾þtu ™u ?”
fq ‚ ht™e ðt‚ ˼¤e™u nw k ¼zõÞtu {u fÌtw k :
“fq ‚ ht™u ƒŒ÷u …thu ð tk ™ u [ý ™tk ¾ w ‚tu ?”
“¼÷u , yu { fhòu . yt{ ‚tu ƒÄw k yu f s Au . ”
“Ëthw k Ëtnu ƒ , yt¼th.” yu { fne™u nw k …tAtu VÞtu o .
¼÷w k Útòu Œ¥t «¼w ™ w k y™u ¼÷w Útòu yu Ëhfthe
ztpõxh™wk …ý, fu{fu yufs …txtÚte y™u yuf s ELsuõþ™Úte
{the yt ztu „ Mxtu h e …w h e ÚtE „E !
yt ztu „ Mxtu h e ¼÷u …w h e ÚtE „E ntu Þ yu { ÷t„u ,
…hk ‚ w ¾he ðt‚ ‚tu yu Au fu yt ztu „ Mxtu h e nS yÄw h e s
Au , yu x ÷u yt…ýu nS …ý yt„¤ ðÄeyu .
“¼„ðt™ fhu yu ¼÷e” yu LÞtÞu {u k yu fw ‚ ht™tu
…ý yt¼th {tLÞtu, fu su fq‚hwk {™u fhzâwk n‚wk ! yu fq‚ht™tu
yt¼th yu x ÷t {txu fu yu fq ‚ htyu {™u þtu x o f x™t {tXt
…rhýt{tu Ú te [u ‚ ÔÞtu n‚tu ! su Œe’ Úte fq ‚ hw k fhzâw k ‚u Œe’
Úte {U nk { u þ {txu þtu x o f x™u “fx” fhe ŒeÄtu Au !
y÷ƒ¥t, {U ztp õ xh™u yu { fnu ÷ w k fu , nw k yu fq ‚ ht™u
htu x ÷t ™nª ™tk ¾ w , …ý …Ae ßÞthu {u þtu x o f Atu z e™u yu
fq ‚ ht™tu yt¼th {tLÞtu íÞthu {™u yu fq ‚ ht™u htu x ÷tk
™tk ¾ ðt™e yŒBÞ EåAt ÚtE ytðe ! yt{ ‚tu nw k Vhe …tAtu
õÞthu Þ …ý yu fq ‚ htðt¤e „÷e{tk „Þtu ™Úte, …hk ‚ w Úttu z tk
rŒðËtu …Ae, yu f Œe’ nw k yu fq ‚ ht™u htu x ÷t ™tk ¾ ðt íÞtk yu
„÷e{tk „Þtu . íÞtk „Þtu íÞthu ¾ƒh …ze fu yu fq ‚ hw k ‚tu
Œ¥tþhý ÚtE „Þw k Au ! yt Ëtk ¼ ¤e™u {™u Vt¤ …ze. {™u
„¼ht{ý …ý ÚtE. {™u ÚtÞw k fu {thu Vhe ztp õ xh™u òý
fhðe …zþu fu þw k ? nðu ‚tu yu fq ‚ hw k õÞt fthýu Œ¥tþhý
ÚtE „Þw k yu òýðw k …ý ¾q ƒ sYhe ƒLÞw k n‚w k .
ytÚte ytË…tË{tk {U ƒhtƒh ‚…tË fhe, ‚tu íÞt™tk
÷tu f tu ™ t sýtÔÞtk «{týu , yu f Œq Ä ðt¤tyu yu fq ‚ ht™u Íu h e
2-24
Œq Ä …tE™u {tu ‚ ™u ½tx W‚the ŒeÄtu n‚tu . fthý{tk ‚u y tu y u
sýtÔÞw k fu ðnu ÷ e Ëðth{tk íÞtk Œq Ä ™tu ðthtu ¼hðt
Œq Ä ðt¤tytu ™ u ¼thu ‚f÷eV …z‚e n‚e, ð¤e Œq Ä ðt¤tytu
{txu yt ‚tu yu ™ e htu S htu x e™tu ƒnw {tu x tu «&™ n‚tu .
fq ‚ ht™t ytðt y[t™f yk ‚ Úte {™u yt{ ‚tu Œw : ¾
ÚtÞw k , …hk ‚ w ËtÚtu ËtÚtu htn‚ …ý yu x ÷e s ÚtE. fthý fu
÷tu f tu ™ u fq ‚ ht™t ºttË{tk Ú te {w  õ‚ ð¤e, ð¤e nðu {thu
ztp õ xh™u òý fhðt™e sYh …ý ™nª hnu , fthý fu ‚u
fq ‚ hw k ƒeò ftu E htu „ ™u fthýu ™’ntu ‚ w k {Þw O .
…Ae {U {the Útu ÷ e{tk hnu ÷ t htu x ÷t ƒnth ftZâtk .
yu { tk yu htu x ÷t …ý n‚tk fu su …u ÷ t ËtÞ÷Lx fq ‚ ht™u
™tk ¾ ðt™t n‚tk ! yu ËtÞ÷Lx fq ‚ hw k yíÞthu yt Œw r ™Þt{tk
™ ntu ð tÚte yu ƒÄtk htu x ÷t {U ƒeò ¼Ë‚tk fq ‚ ht™u yt…e
ŒeÄtk . yu ð¾‚u {™u {™{tk yu { …ý ÚtÞw fu ,
“ftþ, yu ËtÞ÷Lx fq ‚ htyu …ý òu
¼Ëðt™w k þe¾e ÷eÄw k ntu ‚ ‚tu . ..?!”
Ã÷tux ™k. 144/ƒe, Ëuõxh-28,
„tkÄe™„h-382028
{tuƒtE÷ : 9427604744ƒ
MðåA Ëtu™„Z, ËwkŒh Ëtu™„Z, nheÞt¤wk Ëtu™„Z
Ëtu™„Z ™„h…tr÷ft,
rs. ‚t…e
➢ s¤ yu Sð™ Au, …týe™tu ŒwÔÞkÞ yxftðtu,
s¤ ƒ[tðtu, s¤ ‚{™u ƒ[tðþu.
➢ MðåA‚t{tk «¼w™tu ðtË Au.
➢ ‚{tht ½h{tkÚte / ÔÞt…th{tkÚte ™ef¤‚tu f[htu
f[tht…uxe{tk s ™tk¾tu. ztuh xw ztuh f[ht
f÷uõþ™ {txu Ënfth yt…tu.
➢ yt…™tk ƒtfe r™f¤‚t ½hðuht/fuƒe™/þtu…ª„
ËuLxh ð„uhu ‚{t{ xuût™t ™týtk Ë{ÞËh ¼he
þnuh™t rðftË{tk Þtu„Œt™ «Œt™ fhtu.
…e.ze. …kzât ®[‚™¼tE …e. ŒuËtE
[eV yturVËh «{w¾
ztì. Ë‚e»t¼tE yuË. …txe÷ hu¾tƒu™ …e. {nu‚t
fthtuƒthe yæÞût W…«{w¾
Ëtu™„Z ™„h…tr÷ft™t ËÇÞ©eytu y™u
f{o[the©eytu ™k 254
 ‚{u ‘ytuðh ðuEx’ Atu ?
- ztì. ELÿŒuð yt[tÞo
økwshkíkeyku Mkk{kLÞ heíku ÃkiMku-xfu Mkw¾e, yLku ¾kÄu-ÃkeÄu
Ãký þkur¾Lk «ò Au. Lku yk fkhýu yu{Lke íkrçkÞík ‘y÷{Mík’
fne þfkÞ íkuðe nkuÞ Au... Ãký ÷ktçkk økk¤u, òu fkuE Ãký «fkhLkku
MktÞ{ Lk hnu íkku ÃkAe... þheh ¾wçk ðÄe òÞ Au, yLku Mkki Ãku÷e swLke
ðkík «{kýu ‘nkÚke¼kE íkku òzk, ÷køku {kuxk Ãkkzk’ yu{ ¾kLkøke{kt
fxkûk fhíkk ÚkE òÞ Auz.
Ãký ík{u ‘ykuðh-ðuEx’ yux÷u çknw s ðsLkðk¤k òrzÞk-ÃkkrzÞk
fÞkhu økýkð íku òýðk s yks y{u ynª Mkr[ºk {køkoËŠþfk hsw fhe
Au.. íkku.. çkhkuçkh [fkMke òuþku... Lku ík{Lku ykðe íkf÷eVku fu yLkw¼ð
Úkíkk nkuÞ íkku --- ðsLk ½xkzðkLkk «ÞíLk sYh fhòu... ykì... fu!

ík{khk Ãkkfex{ktÚke Mke¬k hMíkk Ãkh Ãkze òÞ, ík{Lku

yðks Mkt¼¤kÞ Ãký yu Mke¬k òuðk síkkt Ãkux ð[{kt ykðu.. Lku
Mke¬k Ëu¾kÞ íÞkhu Lke[k ð¤e yu ÷uðk síkkt fuz{kt Ëw¾kðku ÚkkÞ.

ík{khe {ku x e Vkt Ë òu E , fku E Aku f hku ík{khe ÃkkMku

Ëku z e ykðeLku fnu ‘fkfk, çkw þ -þxo Lke[u Vq x çkku ÷ Mkt í kkzÞku
Au íku ykÃkku L ku , Ã÷eÍ ! {khku Ãkku í kkLkku Vq x çkku ÷ økE fk÷u s
[ku h kE økÞku Au ’ Ãkux ¾wçk s ðÄe òÞ íÞkhu ½ýeðkh ÃkuLx Ãkh Ãkèku
ÃknuhðkLke sYh Ãkzíke LkÚke fkhý fu... ÃkuLx yuðwt Vex ÚkE
òÞ Au fu... WÃkhLkk çkxLk ¼hkððk Ãký {w~fu÷ Ãkzu Au Lku
Auðxu yu Ãkèku- ËefhkLku Ãknuhðk ykÃke Ëuðku Ãkzu Au.

ík{khk MkL{kLk Mk{kht ¼ {kt sðk ík{u íki Þ kh ÚkE ßÞkhu {nu{kLk çkLke ík{u fkuELkk ½hu økÞk nkuÞ Lku yu
ËÃko ý ÃkkMku òð Lku íku ð¾íku ík{kY Ãku x Ëu ¾ kÞ yLku Þs{kLk yu{Lke Lkðe ¾whþe íkqxe sðkLkk ¼Þu ík{Lku ¾whþe
þhehLkk çkeò ¼køk òu ð k ík{khu ËÃko ý ÃkkMku økku ¤ -økku ¤ Ãkh Lk çkuMkðk Ëuíkk [kh ÃkkÞk-ðk¤k Ãk÷tøk Ãkh s çkuMkðk
Vhðw t Ãkzu . ykøkún fhu.

2-25
 ík{u çkMk{kt çkuXk nkuÞ Lku rxrfx ykÃkLkkh ftzfxh ykðeLku
fnu ‘ ík{u Aku yuf, Ãký çku {kýMkLke Mkex, hkufeLku çkuXk Aku
yux÷u - çku rxrfx s ÷uðe Ãkzþu...’ Lku ík{khu yu ðkík f{Lku
Ãký Mðefkhðe Ãkzu.
ðsLkLkk fktxk Ãkh W¼k hnuðk òð... Lku fktxkLke M«ªøk
íkqxe òÞ.. yLku ðsLkLkku yktfzku òuðk ík{khu ŸÄk ÚkELku òuðwt Ãkzu
íku{ ... Ãkux çknkh hnu íku fktxku Lke[u økçkze Lk Ãkzu.
ßÞkhu ík{u ‘xçk’ {kt Lknkðk çkuMkku. Lku ‘xçk’Lkwt çkÄw
s Ãkkýe çknkh Lkef¤e òÞ Lku ík{u xçk{kt VMkkE Ãkzku Lku
yu{ktÚke Lkef¤ðwt Ãký {w~fu÷ ÚkE Ãkzu.
‘ykLktË’ 10, rðï¼khíke MkkuMkkÞxe, Mke.ze. çkhVeðk÷k ÷uLk,
ytÄuhe, ðuMx, {wtçkE-4000Ãk8
VkuLk : h67016h3
2-26
ç±lé„ ÿæï~æ }æï¢ ¥xæí‡æè
|ææÚ„ ÜUè ¨Ïæ¨ï ÏæÇè ç±lé„ ÜU}ÐÝè, »ÝÅèÐè¨è “ÏæÉ„è
±ñçEÜU ©ÐçSƒç„ ÜUï ¨æƒ Îïàæ ÜUï ç±ÜUæ¨ ÜUæï àæçQU Îï„ï ãé»
ç±E S„Úè² »ÜUèÜUë„ ç±lé„ ÜU}ÐÝè” ÏæÝÝï ÜUè ¨¢ÜUËÐÝæ ÜUæï
¨æÜUæÚ ÜUÚÝï ÜUï çH» ±™ÝÏæh ãñJ
¨çRU² ¨¢xæÆÝ
“»ÜUèÜUë„ ç±lé„ ÜU}ÐÝè” ÜUï LÐ }æï¢ »ÝÅèÐè¨è ç±lé„
©yÐæÎÝ Ã²±¨æ² ÜUï ¨|æè ÿæï~ææï }æï¢ }æ㜱Ðê‡æü ©ÐçSƒç„ ÜUï
¨æƒ „ï…è ¨ï ©|æÚ Úãè ãñJ »ÝÅèÐè¨è ç±E ÜUè ¨Ïæ¨ï S±ÓÀ
…è±æà}æU §ü¢{Ý ¥æ{æçÚ„ ç±lé„ ©yÐæÎÜUæï }æï¢ ¨ï »ÜU ãñ ¥æñÚ
§¨Ýï Îïàæ }æï¢ ¥ÐÝï ç±lé„ ¨¢²¢~ææï ÜUï ¥æ¨Ðæ¨ 18.50
ç}æçH²Ý ¨ï ¥ç{ÜU ÐïÇG Hxææ» ãñJ ¥æ… ÜU}ÐÝè ¥ÐÝï
çÝcÐæÎÝ ÜUï ™æÚ Ðí}æé¶ }ææÝ·Îæï - çÏæRUè, Hæ|æ, ÐçÚ¨}Ðçœæ
¥æñÚ Ïæ…æÚ }æê˲ ÜUï ¨æƒ ç±E ÜUè àæè¯ü ¨æ±ü…çÝÜU ÜU}Ðçݲæï
ÜUè¢ ÈUæïϨü 2000 ÜUè ¨é™è }æï¢ 317 ±ï¢ SƒæÝ ÐÚ ãñJ
©œæÚÎæ²è Ýñxæ}æ ÝæxæçÚÜU
ÚæcÅî çÝ}ææü‡æ ÜUï Ðí²æ¨ }æï¢ ¨çRU² LÐ ¨ï ¨¢Ïæh, »ÝÅèÐè¨è
Ý ÜUï±H |ææÚ„ ÜUï ç±ÜUæ¨ ÜUæï àæçQU ÐíÎæÝ ÜUÚÝï }æï¢ |ææxæèÎæÚ
ãñ ÏæçËÜU ²ã ¨æ}ææç…ÜU }æê˲æï ÜUï ¨ë…Ý ÜUè çÎàææ }æï¢ |æè
¨çRU² ãñJ Ýñxæ}æ ¨æ}ææç…ÜU Îæç²y± »ÜU »ï¨æ ç±Eæ¨ ÜUæÚÜU
ãñ …æï ÜU}ÐÝè ÜUæï Ý» ÿæè„è… ÜUè ¥æïÚ Hï …æ„æ ãñJ
ÜU±æ¨ xæñ¨ Ðæ±Ú Ðíæï…ïvÅ
Ðæï. ¥æçÎy² ÝxæÚ, ÜU±æ¨, ç…Hæ : ¨êÚ„-394 615 (xæé…Úæ„)
¨}æïçÜU„ ç±ÜUæ¨ ÜUæï àæçQU
™k 246
 ftuxo™e h{qs
- {Äwfh rŒ. Äúwð

LÞtÞtÄeþ: ‚{™u ÏÞt÷ nþu s fu ‚{u ftuxo Ë{ût Ët[w ðfe÷ : ‚u ÔÞÂõ‚™wk ðÄw ðýo™ fhþtu?
ƒtu÷ðt™t Ëtu„kŒ ÷eÄt Au. Ëtûte : ytþhu …tk[ Vqx ô[tE y™u ŒtZe n‚e.
…ûtfth : nt S ðfe÷ : ‚u …wÁ»t n‚e fu †e?
LÞtÞtÄeþ : nðu fntu fu ‚{u ynª ¾tuxwk ƒtu÷tu ‚tu þwk ÚttÞ ?
…ûtfth : y{u fuË S‚e sEyu. 
ðfe÷ : ‚uýe™u ºtý ƒt¤ftu n‚t ‚u …ife …wºt fux÷t ?

Ëtûte : yuf …ý ™rn.
LÞtÞtÄeþ : ‚{u ƒuŒhfthe y™u „V÷‚¼he he‚u ‚{tÁk ðfe÷ : ftuE …wºteytu n‚e ?
ðtn™ fth nkfthe su™t fthýu ƒt¤f™u „k¼eh
Eò ÚtE ‚u ƒtƒ‚{tk þwk fnuðwk Au ! 
ythtu…e : ™t{Œth Ëtnuƒ yt… õÞt rŒðË™t ƒ™tð™e ðfe÷ : ztìõxh Ëtnuƒ, {he „Þu÷t ntuÞ ‚uðt fux÷t
ðt‚ …qAe hÌtt Atu ‚u sýtððt rð™k‚e. {týËtu™e ‚{u þƒ …heûtt fhe Au?
 ztìõxh Ëtûte : Ëtnuƒ {U þƒ …heûtt ƒÄt {]íÞw …t{u÷t
{týËtu™e s fhe Au.
LÞtÞtÄeþ : ‚tu ‚{tÁk fnuðt™wk yu{ Au fu ‚{tht «Út{

÷ø™™tu yk‚ {]íÞw™u fthýu ytÔÞtu.
ðfe÷ : nðu ftuxo™u yu sýtðtu fu ‚{tht ÷ø™™tu yk‚ yu-37, htu ntWË, Ëtu{uïh rð¼t„-2,
ftu™t {]íÞw™u fthýu ytÔÞtu. Mxth ƒòh Ët{u, òuÄ…wh [th hM‚t, Ëuxu÷tEx htuz, y{ŒtðtŒ
{tu.9825325492

LÞtÞtÄeþ : …whtðt{tk yuðwk ytðu Au fu VheÞtŒe™t …wºt™u ¾u‚eðtze Wí…Òt ƒòh Ër{r‚, …t÷™…wh
‚{u {the ™tk¾u÷tu. r™Þkrºt‚ ƒòh yux÷u
ythtu…e : ¾tuxe ðt‚ Au Ëtnuƒ. ¾wÕ÷e nhtS Ët[e ‚tu÷ htufztk ™týtk
LÞtÞtÄeþ : ‚{™u ¾ƒh Au fu ytu¤¾ Aw…tððt ¾tuxtu Mðtk„ : yt[thËkrn‚t :
h[u ‚u …ý „w™tu Auu. ƒòh Ër{r‚™t ÷tÞËLË rð™t ÄkÄtu fhðtu yu ƒòh Ätht yLðÞu
ythtu…e : S Ëtnuƒ, ytu¤¾ Aw…tððt{tk ¾q™™t „w™t „w™tu ƒ™u Au.
fh‚tk ytuAe Ëò ÚttÞ, ‚u™e {™u ¾ƒh Au. ÷tÞËLË™e {wŒ‚ Œh ð»tuo 31 {e {t[o™t htus …whe ÚttÞ Au.
ƒòh Äthtu ¾uzq‚rn‚ ÷ûte ntuE, ‚u™wk …t÷™ fhtu y™u
fhtðtu.

{t÷™tu ¾htu ‚tu÷ «{trý‚ ËtÄ™tuÚte ÷uðtu y™u yt…ðtu òuEyu.
ðfe÷ : ztìõxh Ëtnuƒ ‚{™u ¾ƒh Au fu {týË ô½{t ò÷{¼tE S. …xu÷ …h»ttu¥t{ŒtË ze. …xu÷ …hÚte¼tE yu. ÷tun
„wshe òÞ ‚tu ƒeò rŒðË™e Ëðth ËwÄe ‚u™u Ëu¢xu he ðt.[uh{u™ [uh{u™
¾ƒh …z‚e ™Úte. ƒtuzo ytuV zehuõxËo
ztìõxh : yt ƒtƒ‚™tu yr¼«tÞ r™»ýt‚ s yt…e þfu. ¾Ëtuh ÷û{ý¼tE nu{w¼tE …xu÷ „ƒ÷t¼tE ðt÷S¼tE
…xu÷ ¼u{S¼tE suXt¼tE …xu÷ þt{¤¼tE nehS¼tE
 …ðtÞt ¼e¾t¼tE ¼u{S¼tE ¼w‚zeÞt ytnS¼tE ò{t¼tE
¼w‚rzÞt ztunS¼tE «u{S¼tE ftuLxÙtfxh Œuðþfw{th ytE.
LÞtÞtÄeþ : ‚{tht Ët{u yðth™ðth fuËtu Út‚t s hnu Au ƒuht rðhËk„¼tE …hÚte¼tE ™tÞƒ r™Þt{f ¾u.ƒ.y™u
‚{™u yt ftuxo{tk ytð‚t ftuE Ëkftu[ Út‚tu ™Úte «ò…r‚ ÷t÷S¼tE ft™S¼tE „út.yÚto.‚Útt SÕ÷t hSMxÙth
fu þh{ ™Úte ytð‚e ? …xu÷ h{uþ¼tE ¼e¾t¼tE Ë.{kz¤eytu
[tiÄhe «u{S¼tE ðt÷w¼tE SÕ÷t ¾u‚eðtze yrÄfthe©e
5ûtfth : ™rn Ëtnuƒ yt…™e ftuxo «íÞu ‚tu {™u {t™ Au. yt„÷turzÞt y÷tWÆe™ …eht¼tE

 ™k 240
2-27
ðLÞ«týe rð¼t„, ËtËý-„eh. SÕ÷tu- sq™t„Z
“ðLÞ«týe «u{eytu™u Œe…tð÷e™e þw¼ft{™tytu ‚Útt
™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™”

yurþÞtE ®Ëntu™wk ykr‚{

r™ðtË MÚtt™

„wsht‚™e „rh{t..... «f]r‚™wk …thýwk.....

Íhýtk...... Ëtðs.....y™u nhýtk.....
«ðtË™ :-
* yr‚rÚt„]n
* Eftu xwheÍ{
* Ëhrfx xwheÍ{
* ytÞwðuorŒf Wãt™
* yturhyuLxuþ™ ËuLxh
* ytƒtuohux{
* ËVthe …tfo

ðLÞSð ƒ[tð ft{„ehe :-

* ½tÞ÷ y™u ™tŒwhM‚
* yfM{t‚{tk VËtÞu÷t
* yfM{t‚u fwðt{tk …ze s‚tk
* {t™ð ðËðtx{tk ytðe [z‚t
* {Œthe, ËfoË fu rþfthe …tËu VËtÞu÷t
* htu„[t¤t{tk VËtÞu÷t
* fwŒh‚e yt…r¥t{tk VËtÞu÷t

ztì. ËkŒe… fw{th, (ytE.yuV.yuË.) ™tÞƒ ð™ Ëkhûtf©e, ðLÞ«týe rð¼t„, ËtËý-r„h.

™k. 261

2-28
2-29
 WITH BEST WISHES FROM

JINDAL SAW LIMITED

: MANUFACTURES OF:

LSAW AND HSAW OIL AND GASLINE PIPES, SEAMLESS CARBON

STEEL PIPES, TUBES AND ALL TYPES OF ANTI-CORROSION
COATED PIPES

***************** : PLANTS AT: *****************

KOSIKALAN (U.P)
NASIK (MAHARASHTRA)
MUNDRA (GUJARAT)

: MUNDRA PLANT:
100% EOU Plant, Integrated Pipe Unit,
Vill.Nana Kapaya, Ta.Mundra, Vill. Samaghogha, Ta.Mundra,
Dist. Kutch, Gujarat Dist.Kutch,Gujarat.
Ph: (02838) 287305/06 Ph: (02838)240773/755
Fax: (02838) 226144 Fax: (02838) 240700

: CORPORATE OFFICE:

JINDAL CENTRE
12, Bhikaiji Cama Place, New Delhi-110066
Ph: (011) 26188360-74 Fax: (011) 26170691
www.jindalsaw.com
ËtEz ™k. 362

2-30
¼Y[ rsÕ÷t Ënfthe ŒqÄ Wí…tŒf Ëk½ ÷e. Íhýtk ™ne, ™Œe {wƒthf !
sq™tu ™u. nt. ™k. 8, ¼tu÷tð, …tuMx ƒtuût, ™k. 29, ¼Y[-2 Ët÷ ™ne, ËŒe {wƒthf !
Vtu™ : 02642-246033-34-35
‚t÷wft …k[tÞ‚ - ðztuŒht
ntŠŒf þw¼uåAt Ën
™q‚™ ð»to™t yr¼™kŒ™ …tXðu Au.
ŒqÄÄtht zuhe™t Wíf]ü Wí…tŒ™ suðt fu, y{w÷ …u~ÞwhtEÍz
❃ ht»xÙeÞ „út{eý htus„th „uhkxe yrÄr™Þ{ nuX¤ 100
ŒqÄ, …kòƒe Œnª, ËtŒw Œnª, …™eh, {tðtu, þwæÄ fýfeŒth
rŒðË™e htus„the {u¤ðe „t{™tu rðftË yt…ýt ËrnÞtht
½e, ŒqÄÄtht ËtÂíðf „tÞ Äe y™u …u~ÞwhtEÍz ËtŒe Atþ,
«ÞtËtuÚte ðu„ðk‚tu ƒ™tðeyu.
Sht Atþ, E÷tÞ[e ©e¾kz y™u {U„tu ©e¾kz y{thu íÞtkÚte
❃ ½hðuhtu, …týeðuhtu, {nuËw÷ ðuhtu, ÔÞðËtÞ ðuhtu, ËVtE
W…÷çÄ ƒ™þu ‚Útt W…htuõ‚ ‚{t{ ƒ™tðxtu™e „wýð¥tt
ðuhtu r™Þr{‚ ¼heyu.
‚{tht …rhðth™u MðMÚt y™u ‚kŒwhM‚ ƒ™tðþu.
❃ ¼qýníÞt yxftðe™u Ët{trsf Ë{‚w÷t ò¤ðeyu.
…e. fu. …xu÷ {nuLÿ¼tE …e. …tŒheÞt ½™~Þt{¼tE su. …xu÷
❃ rþðt÷Þ sE þti [ t÷Þ ƒ™tððt™e «r‚¿tt ÷Eyu ,
s™h÷ {u™ush ðtEË [uh{u™ [uh{u™
Ët{trsf fŒ{ ƒZtðeyu.
ƒtuzo ytuV zehufxh©eytu ❃ …týe ƒ[tðeyu, …týe Sð{tºt™u ƒ[tðþu.
{nuþ¼tE ze. …xu÷ ©e{‚e þtk‚tƒu™ ze. …xu÷ nË{w¾¼tE ðe. …xu÷ hýS‚®Ën fu. „tune÷ r[k‚™¼tE fu. …xu÷
sËðk‚¼tE yu{. …xu÷ ©e{‚e Œûttƒu™ yu{. …xu÷ «{w¾ W…«{w¾ yæÞût©e fthtuƒthe Ër{r‚
©e{‚e ™eYƒnu™ yu{. htXtuz „suLÿ®Ën ðe. hts
©e{‚e htÄtƒnu™ yu{. …h{th rŒ™uþ¼tE yu{. ƒtheÞt
‚t÷wft 5k[tÞ‚ ðztuŒht
¼tE÷t÷¼tE yu™. …xu÷ …e™e¼tE yu™. …xu÷ …ht„¼tE yu™. …h{th yþtuf ðtrýÞt
nË{w¾¼tE Ëe. …xu÷ yYý®Ën yu. htýt yæÞût©e, Ët{trsf LÞtÞ Ër{r‚ ‚t÷wft rðftË yrÄfthe
™k. 277 ™k. 325

ytðtu ð]ût WAuh{tk Ën¼t„e ÚtEyu

ð™ðtËe, ð™ y™u ðLÞ «týeytu™tu rðftË y™u hûtý fheyu
¾tuhðtÞu÷t …Þtoðhý™u ËwÄthðt{tk Ën¼t„e ÚtEyu

™q‚™ ð»tuo ð™tu™u ™ð…Õ÷rð‚ y™u

™ðr™{toý™t ËkfÕ…{tk Ën¼t„e ƒ™eyu

"™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™"
ƒe. ðe. ðt½u÷t (IFS) yuË. yu{. …xu÷ (IFS) ðe. S. [tiÄhe (IFS)
™tÞƒ ð™ Ëkhûtf ð™ Ëkhûtf ™tÞƒ ð™ Ëkhûtf
ð÷Ëtz W¥th ð÷Ëtz ð‚wo¤-ð÷Ëtz ð÷Ëtz Œrûtý
™k. 334

2-31
 SARDAR PATEL EDUCATION TRUST
BHALEJ ROAD, ANAND, Ph. : 02692-257449

* N. S. Patel Arts College (1969) * N.H. Patel College of Education (1971)

Affiliation : Saradr Patel University, Vallabh Vidyanagar. Affiliation : Sardar Patel Univversity, VallabhVidyanagar.
BA (Gujarati, Hindi, English, Sanskrit, Economics, Sociology, B.Ed. (Bachelor in Education)
History) B.S.W., MA (Gujarati, Hindi, English, Sanskrit, Economics) Website: www.nhpatelcollegeofeducation-anand.com
MSW, MPA & MPhil In Sanskrit & Diploma in Vastu Shsastra, Yoga, E-mail: nhpatelcollegeofeducation@yahoo.com
Jyotish in Sanskrit Medium Affiliated with Somnath Sanskrit * Smt. D. J. Patel Computer Institute of I.T. & Computer
University, Veraval. Center (1997)
- UGC Approved Diploma in Communication, Journalism & Public Phone : (02692) 258683
Relation E-mail: djpatelcc@yahoo.co.in
Website : www.nspatelcollege-anand.com * V. J. Patel Practicing High School (1977)
E-mail: mohannsp@yahoo.co.in Gujarat State Board Secondary Section
Phone & Fax : (02692) 250640 * Shri J. P. Thakkar High School (Eng. Med.) (1994)
* C.P. Patel and F.H. Shah Commerce College (1970) Gujarat State Board : Commerece Stream (1997) & Science Stream
Affiliation : Sardar Patel University, Vallabh Vidyanagar. (1999)
B.Com. (Gujarati & English Medium) * Shri K.J. Thakkar Balshala (Guj.Med.) (1981)
BBA, BCA, BBA Honours (ITM), MCom Gujarat state Board Primary Section
Website : www.cppatelfhshahcommercrecollege-anand.com * Diwaliba Shishuvihar (1979)
E-mail : cppatelcollege@yahoo.co.in Pre-Primary Section
Phone & Fax : ()2692) 250710
* F.H. Shah Inst. of mgmt. & I.T. (2008) Shri B. N. Patel
Affiliation : Sardar Patel University, Vallabh Vidyanagar. Managing Trustee
BBA (Foreign Trade) ™k. 337

™k. 327

2-32
 yt^xh þtuf
y™u nwk ƒË{tkÚte W‚Þtuo yuðtu s W‚tð¤u [t÷ðt {tkzâtu.
hM‚u s‚tk òuÞkw ‚tu „t{ ÷„¼„ ¾krzÞuh ÚtE „Þwk n‚w.k ½uh …ntU[e™u
ƒt™u nu{¾u{ òuE yux÷u r™htk‚ ÚtE „E. nwk ƒt™u ¼uxe …zâtu.
‘ƒW ÚÞwk ¼i !..’ ƒt™tu ËtŒ yuftyuf ¼thu ÚtE „Þtu. {U ƒt™t {tU
Ët{u òuÞwk, yt ð¾‚u yu™t {tU …h™e fh[÷eytu ðÄe „Þu÷e
sýtE. …Ae ½h{tk „Þtu, ¾tx÷t …h ƒuËe …zâtu. ƒt …týe
yt…e™u ‚h‚ {qk„e {qk„e hËtuzt{tk s‚e hne. {™u yu™t {ti™{tk
Úttuztuf rð»ttŒ sýtÞtu. nwk [q… hÌttu. Íz…Úte [t …e ™tk¾e. Úttf,
Úttuze yþÂõ‚ A‚tkÞ Q¼tu ÚtE™u ytuËhe{tk ytÔÞtu. òuÞwk ‚tu
Vr¤Þt{tk ft[tk {ft™tu™tu ¼k„th …zâtu n‚tu, ™u yu{tk fþwfk VkVtuË‚t
Ëtð …zAtÞt suðt ÷t„‚t {týËtu! ÷{ýu ntÚt ŒE™u ytux÷u
ƒuXu÷tk {kAtftfe y™u Œqh fq‚ht™wk {the Ët{u òuE™u ¼Ëe WXðwk.
‘¼i, [t ÕÞu!..’ ƒt™tu W¾zâtu W¾zâtu yðts, fk…‚tu
ntÚt, ðht¤ ™ef¤‚e [t, f…-hftƒe. ƒtuÕÞt ð„h {U f…-hftƒe
÷E ÷eÄtk, ™u ƒt ‚h‚ s …tAe hËtuzt ‚hV [t÷e „E. Vr¤Þt
Ët{u òu‚tk òu‚tk [t …e ™tk¾e, …Ae nwk Þ hËtuzt …tËu „Þtu. f…-
hftƒe ƒthýt …tËu {qõÞtk. Ënus ¾¾ztx ÚtÞtu. ƒtyu {the Ët{u
òuÞwk. yu {qk„e {qk„e yu™wk ft{ fh‚e hne. {™u ÚtÞwk : ƒt þt {txu
„t{{tk s hnuðt™e SŒ …fze™u ƒuXe nþu ? ƒçƒu yuxuf ytðe
„Þtk ‚tuÞ nsw yu™tÚte ¾u‚h-…tÄh ™u yt sq™tk-…whtýtk ½h™e
{tÞt fu{ Aqx‚e ™Úte ? yt ð¾‚u ‚tu ½h™e ™tUÄthe Œeðt÷tu …h
r‚htztu …ze „E n‚e. {tU¼Þ Úttuztu ™{e „Þtu n‚tu ™u A‚tkÞ ftuý
- h{uþ rºtðuŒe
òýu fu{ ƒt™e su{ s ½h Q¼wk n‚wk, yze¾{ ! hËtuzt™t ƒthýt
yt„¤ s …„ sztE „Þt ntuÞ ‚u{ ¾Ëe þft‚wk ™ntu‚wk, {thu
ƒt™u fkE fnuðwk n‚wk; nt, rð™tþfthe ¼qfk… …Ae ¾tMËtu {tuztu
{tuztu nwk ƒt™e ¾ƒh …qAðt ytÔÞtu n‚tu, y÷ƒ¥t, Vtu™Úte ‚tu
„t{™e, ½h™e ƒÄe nfef‚ ‚tu òýe ÷eÄe n‚e. {™{tk nðu
{qkÍðý Au fu ƒt™u {tht {tuzt …zðt™wk fthý fnuðwk fE he‚u ?
ztìõxhu, AuÕ÷u ƒt™u ƒ‚tÔÞwk íÞthu ¾tË fnu÷wk fu yu{™e yt„¤
yt½t‚ …ntU[u ‚uðe ftuE ðt‚ fhðe ™ne ! ™u {thu yu™u fnuðwk n‚wk
fu’ ƒt ‚™u ¾tuxwk ‚tu sYh ÷tøÞwk nþu, …ý fhwk þwk ? ƒtÞ…tË-
Ësohe™u ÷eÄu {thu ntuÂM…x÷{tk hnuðt™wk ÚtÞwk, ™u yt ¼qfk…... þwk
fhwk ? ztìõxhu n{ýtk s nhðt-Vhðt Aqx yt…e yux÷u...
ƒt nswÞ [q…[t… ƒuXe n‚e y™u [q÷t …h {qfu÷e ‚…u÷e,
÷t…Ëe™wk ytkÄý, ¾ŒT¾ŒT Út‚tu yðts, [q÷tu, ƒ¤‚ý, {eXe
Ëtuz{™u yuftyuf ft™u …z‚tu ƒt™tu ¼e™tu yðts ; ‘¼i, Q¼t
Q¼t Úttf ÷t„þu... ò, Úttuztu ytztu …z, ™... òu, {™k ‚tu ‚thwk
shtÞ ¾tuxwk ™Úte ÷tøÞwk ntU!...’ ƒt™t þçŒtu ft™u …z‚tk yt¾t
þheh{tk òýu ÍýÍýtxe ÔÞt…e „E ! …ý nwk þwk ƒtu÷wk !?...
33, htuÞ÷ÔÞq, fze-fhý™„h htuz,
fze (W.„w.) 382715
Vtu™ : (02764) 262155

rsÕ÷t …k[tÞ‚ ‚t…e-ÔÞtht

Ëti™u ™q‚™ ð»tto®¼Œ™ …tXðu Au.
✥ ð»to 2008-09 ŒhBÞt™ fwxwkƒ fÕÞtý ftÞo¢{ ûtuºtu fwxwkƒ r™Þtus™™t fw÷ 5069 ytu…huþ™ fhe™u 101% ™e rËæÄe ntkË÷ fhu÷ Au.
✥ ‚t…e rsÕ÷t™t ytrŒòr‚ rðM‚th™t ¾uzq‚tuyu …ý ¾u‚e™e yã‚™ ‚f™ef™tu W…Þtu„ fhe™u ntExuf ntuxeofÕ[h yk‚„o‚ …tu÷e ntWË, „úe™ ntWË{tk „w÷tƒ ‚Útt shƒuht™e ¾u‚e fhe™u ™ðe
xuf™tu÷tuS ËtÚtu ‚t÷ {e÷tððt™e þYyt‚ fhu÷ Au. ¾uz‚q tu™u ði¿ttr™f Zƒu ytÄwr™f ¾u‚e …Ør‚Úte ¾u‚e fhtðe {n¥t{ Wí…tŒ™ {u¤ðe ¾uz‚q tu™e ytŠÚtf ËæÄh‚t ËwÄthðt yrðh‚ «Þí™tu ntÚt Ähðt{tk
ytðu÷ Au.
✥ ð»to 2008-09 ŒhBÞt™ ‚t…e rsÕ÷t™e 20 ŒqÄ Wí…tŒ™ Ënfthe {kz¤eytu™u ð™ƒkÄw fÕÞtý Þtus™t yk‚„o‚ Yt. 10 ÷t¾ yuf yuðt ƒÕf [e÷ª„ Þwr™x (ƒe.Ëe.Þw.) Ã÷tLx ™t¾ðt {txu fw÷
h00 fhtuz Yt. ™tu ¾[o fhðt{tk ytðu÷ Au.
✥ E-„út{ Þtus™t nuX¤ 282 „t{tu™u ze.ze.yth.yuË. îtht ™uxðfeO„Úte òuzðt{tk ytÔÞt Au.
✥ …k[ðxe Þtus™t nuX¤ „útBÞ fûttyu ƒt„, ƒ„e[t {txu Ë™u 2008-09 ™t ð»to ŒhBÞt™ fw÷ 33 „t{tu™u Œhuf™u Yt.1.00 ÷t¾ ÷u¾u y™wŒt™ Vt¤ððt{tk ytðu÷ Au.
✥ 12{tk ™týt…k[™e Þtus™t nuX¤ Ë™u 2008-09™t ð»to ŒhBÞt™ Yt.471.08 ÷t¾™t ÷ûÞtkf Ët{u …eðt™t …týe™t ft{tu {txu 30%, Ëu™exuþ™™t ft{ {txu 30% ‚Útt yLÞ Ët{wrnf rðftË™t
ft{tu {txu 40% «{týu™wk ytÞtus™ fhðt{tk ytÔÞwk n‚wk.
✥ Ë™u 2008-09 ™t ð»to ŒhBÞt™ ËhŒth ytðtË Þtus™t yk‚„o‚ fw÷ 443 ytðtËtu™wk ƒtkÄft{ fhðt{tk ytðu÷ Au.
✥ Ë{ts fÕÞtý þt¾t îtht Ätuhý-10{tk yÇÞtË fh‚t rðãtÚteoytu™u ‚u{™t òr‚™t Œt¾÷t yÇÞtË™t MÚt¤u s þiûtrýf ð»to …w2wk ÚttÞ ‚u …nu÷t ‚uytu™u {¤e òÞ ‚u {txu™tu «tusufx ntÚt Ähðt{tk
ytðu÷ Au.
✥ Ë™u 2008-09 ™t ð»to{tk ©e ¼e‚ƒwÿf „tuƒh„uË y¤ËeÞt Wí…tŒf y™u ðu[tý fh™the rsÕ÷t™e ™{q™tY… Ënfthe {kz¤e™e ™tUÄýe fhðt{tk ytðu÷ Au.
✥ ‚t…e rsÕ÷t{tk nt÷{tk ˾e {kz¤ Þtus™t nuX¤ fw÷ 2169 ƒ[‚ swÚttu ftÞoh‚ Au. „‚ ð»tuo Ëthe ft{„ehe {txu Ëe.ze.…e.ytu. ‚Útt {wÏÞ Ëurðftytu™u «tuíËtn™™t ¼t„Y…u htufz E™t{ yt…ðt{tk
ytðu÷ n‚t.
✥ ytE.Ëe.ze.yuË. Þtus™t yk‚„o‚ ÷tuf ËnfthÚte Ëw¾ze y™u fw…tu»týÚte …ezt‚t ƒt¤ftu™u ŒqÄ yt…ðt™e ÔÞðMÚtt fhðt{tk ytðu÷ n‚e.
✥ Ë™u 2008-09 ™t ™týtkfeÞ ð»to ŒhBÞt™ ht»xÙeÞ „út{eý htus„th „uhuLxe yrÄr™Þ{ yk‚„o‚ fw÷ 2432 ft{tu …qýo fhe™u fw÷ 43697 fwxwkƒtu™u ytðhe ÷E 3.275 ÷t¾ {t™ðrŒ™™e
htus„the …whe …tze Yt. 496.96 ÷t¾™tu ¾[o fhðt{tk ytðu÷ n‚tu.
✥ rþûtý þt¾t îtht ¾tË fhe™u þuhze ft…™tht {swhtu™t ƒt¤ftu™u r™ðtËe þt¤tytu{tk ht¾e {V‚ hnuðt, s{ðt ‚Útt ¼ýðt™e Ë„ðz …whe …tzðt{tk ytðu Au.
©e sÞk‚fw{th Ëuðf (ytE.yu.yuË.) ©e {tðS¼tE At÷eÞt¼tE [tiÄhe
rsÕ÷t rðftË yrÄfthe «{w¾
rs. …k. ‚t…e-ÔÞtht rs. …k. ‚t…e-ÔÞtht ™k. 243

3-1
 sq™t„Z f]r»t Þwr™ðŠËxe
sq™t„Z
f]r»t rþûtý, ËkþtuÄ™ y™u rðM‚hý™e Ä{Ä{‚wk «ð]r‚Úte
Ä{Ä{‚wk f]r»tfthtu™wk ÞtºttÄt{
f]r»t rþûtý
➢ ftu÷su ytuV yu„eú fÕ[h, sq™t„Z :- ƒe.yuËËe. (yu„eú ), yu{.yuËËe. (yu„eú ), …eyu[.ze., …e.S.zeÃ÷tu{t, Ã÷tLx «tuxõu þ™,
Ëez ËtÞLË y™u ^÷tuheõÕ[h yuLz ÷uLz Mfu…ª„, IGNOU ÂLszeÃ÷tu{t ðuÕÞw yuzzu «tuzõxË Vtu{ £wxË yuLz ðuSxuƒ÷.
➢ ftu÷us ytuV yu„úe. yuÂLs™eÞhª„ yuLz xuõ™tu÷tuS, sq™t„Z :- ƒe.xuf (yu„úe.yuLS.), …e.yu[.ze., ‚Útt …e.S.rzÃ÷tu{t-
zeÍtE™, «tuzfþ™ yuLz {u™us{uLx ytuV Vt{o {þe™he.
➢ ftu÷us ytuV VeþheÍ ËtÞLË, ðuhtð¤: ƒe.yuV.yuËËe, yu{.yuV.yuËËe.
➢ ftu÷us ytuV ðuxh™he ËtÞLË yuLz yu™e{÷ n˃Lzhe, sq™t„Z :- ƒe.ðe.yuËËe. yuLz yu.yu[., yu{.ðe.yuËËe.
➢ …tuMx „úußÞwyux ELMxexâwx ytuV yu„úe ƒeÍ™uË {u™us{uLx, sq™t„Z :- yu{.ƒe.yu. E™ yu„úe-ƒeÍ™uË
➢ yu„úefÕ[h …tu÷exuf™ef, Äthe
➢ ntuŠxfÕ[h …tu÷exuf™ef, sq™t„Z
➢ ntu{ ËtÞLË …tu÷exuf™ef, y{hu÷e
➢ yu„útu«tuËu˪„ …tu÷exuf™ef, sq™t„Z

-: rðrðÄ …tftu y™u ËkþtuÄ™ fuLÿtu :-

{„V¤e ËkþtuÄ™ fuLÿ, sq™t„Z :- {„V¤e, yuhkzt, ËtuÞtƒe™ Ëwfe ¾u‚e ËkþtuÄ™, ht‚eÞt :- Ëwfe ¾u‚e, f…tË
f…tË ËkþtuÄ™ fuLÿ, sq™t„Z :- f…tË f…tË ËkþtuÄ™ fuLÿ, ¾t…x :- f…tË
½ô ËkþtuÄ™ fuLÿ, sq™t„Z :- ½ô {wÏÞ þuhze ËkþtuÄ™ fuLÿ, ftuze™th :- þuhze, ½ô, fuhe
fXtu¤ ËkþtuÄ™ fuLÿ, sq™t„Z :- [ýt, ‚wðuh „ti[h ËkþtuÄ™ fuLÿ, Äthe :- ½tË[tht™t …tftu
þtf¼tS ËkþtuÄ™ fuLÿ, sq™t„Z :- þtf¼tS, zwk„¤e, ÷Ëý V¤ …tftu ËkþtuÄ™ fuLÿ, {nwðt :- ™t¤eÞuhe, zwk„¤e, ƒtshe
ƒt„tÞ‚ ËkþtuÄ™ fuLÿ, sq™t„Z :- V¤…tftu, Vw÷Atuz Ëwfe ¾u‚e ËkþtuÄ™ fuLÿ, ðÕ÷¼e…wh :- Ëwfe ¾u‚e, ‚÷, [ýt
ð™M…r‚þt† rð¼t„, sq™t„Z :- Vw÷Atuz, yti»trÄ …tftu Ëwfe ¾u‚e ËkþtuÄ™ fuLÿ, ò{¾k¼t¤eÞt :- Ëwfe ¾u‚e, {„V¤e
Ëwfe ¾u‚e ËkþtuÄ™ fuLÿ, ‚h½zeÞt :- Ëwfe ¾u‚e Ëwfe ¾u‚e ËkþtuÄ™ fuLÿ, ™t™t ftkÄtËh :- Ëwfe ¾u‚e, {„V¤e, ‚÷
‚u÷eƒeÞt ËkþtuÄ™ fuLÿ, y{hu÷e :- ‚÷, f…tË, ËwÞo{w¾e, ËtuÞtƒe™ f]r»t þt¤t, n¤ðŒ :- {he {Ët÷t™t …tftu
ƒtsht ËkþtuÄ™ fuLÿ, ò{™„h :- ƒtshe, {„V¤e, ÷Ëý {íMÞ ËkþtuÄ™ fuLÿ, ytu¾t y™u rˬt :- {íMÞ ËkþtuÄ™
…þw WAuh fuLÿ, sq™t„Z :- …þw ËkðÄo™ E™÷uLz VeþheÍ ËkþtuÄ™ fuLÿ, sq™t„Z :- {íMÞ ËkþtuÄ™
V¤ ËkþtuÄ™ fuLÿ, {tk„htu¤ :- ™t¤eÞuhe, [efw f]r»t Es™uhe ËkþtuÄ™ fuLÿ, sq™t„Z :- f]r»t Es™uhe ËkþtuÄ™
‚u÷uƒeÞt ËkþtuÄ™ fuLÿ, {týtðŒh :- {„V¤e, ½ô

-: f]r»t rðM‚hý rþûtý fuLÿtu :-

…þwÄ™ r™heûtf ‚t÷e{ fuLÿ, sq™t„Z yu„úefÕ[h÷ xuõ™tu÷tuS ELVtu{uoþ™ ËuLxh (yuxef),
ƒufhe ‚t÷e{ fuLÿ, sq™t„Z sq™t„Z, ò{™„h, ‚h½zeÞt, y{hu÷e yuMxtç÷eþ{uLx ytuV xÙtLËVh ytuV
‚t÷e{ y™u {w÷tft‚ Þtus™t, sq™t„Z xuõ™tu÷tuS ËuLxËo (xeytuxe), ò{™„h, ‚h½zeÞt, y{hu÷e
{t¤e ‚t÷e{ fuLÿ, sw™t„Z ¾uzq‚ {rn÷t ‚t÷ef fuLÿ, sq™t„Z
ËhŒth M{]r‚ fuLÿ, sq™t„Z ¾u‚ Ë÷tn Ëuðt fuLÿ, sq™t„Z
ËuLxh Vtuh yufËu÷LË Vtuh ðtuxh {u™us{uLx, {íMÞ…t÷™ {txu™t rðM‚hý ftÞo¢{tu, ytu¾t
sq™t„Z, s¤ ÔÞðMÚtt…™ {txu™wk ‚t÷e{ fuLÿ f]rºt{ ƒesŒt™ fuLÿ, sq™t„Z
ËuLxh Vtuh ftuBÞwr™fuþ™ ™uxðfo (ËeytuËe), sq™t„Z Mðt„‚-ð-{trn‚e fuLÿ, sq™t„Z

Ëk…fo : rðM‚hý rþûtý r™Þt{f, sq™t„Z f]r»t Þwr™ðŠËxe, sq™t„Z

Vtu™ ™k. (0285) 2672653 ztÞhuõx, 2672080 Úte 90 …eƒeyuõË 341, 375, 311, 432
VuõË ™k. : (0285) 2672004, ðuƒËtEx : http://www.jau.in

ztì. yu™.Ëe. …xu÷

fw÷…r‚, sq™t„Z f]r»t Þwr™ðŠËxe, sq™t„Z
™k 260

3-2
 Ë{sý™wk þtË™
Þwhtu… ¾kz{tk ytðu÷t Ex÷e ™t{™t Œuþ™wk …tx™„h htu{
Ët‚ xufheytu™e ð[{tk ðËu÷wk Au. ‚u™u xufheytu™wk ™„h fnuðt{tk
ytð‚wk n‚wk. yt xufheytu™tk ™t{ ™e[u «{týu Au.
1. yuðuLxtE™ h. …u÷uxtE™-htsÄt™e 3. fur…xtu÷ 4.
yuÂMfð÷tE™ …. Âõðrh™÷ 6. rðr{™÷ 7. fuEr÷Þ™
W…h …ife™e «Út{ yuðuLxtE™ xufhe íÞtk™t «òs™tu™e
ò„]r‚™t fthýu Er‚ntË{tk rðÏÞt‚ ƒ™e Au. ‚u™e fÚtt fkEf yt
«{týu Au.
‚u Ë{Þ™t htu{ ™„h™t þtË™f‚toytu™u …urxÙrþÞLË
fnuðt{tk ytð‚t n‚t. htu{{tk ‚u Ë{Þu htòþtne «Útt ™ n‚e,
…hk‚w «ò™t «r‚r™rÄytu htßÞ™wk Ëk[t÷™ fh‚t n‚t.
…urxÙrþÞLË htßÞf‚toytuyu ™ðt fhðuht ™tÏÞt, ‚u™tu
Ët{tLÞ «ò™t Ë{qnu rðhtuÄ fÞtuo. ‚u ð¾‚u ‚u Ë{qn™u Ã÷urƒÞLË
fnuðt{tk ytð‚t n‚t. Ã÷urƒÞLËu ™ðt fhðuht™e Ët{u ƒkz
…tufthðt™wk ™¬e fÞwO y™u rðhtuÄ fhðt {txu ÷tuftu™t xtu¤uxtu¤tk
yuðuLxtE™{tk yufXtk ÚtÞtk.
÷tuftu™t Ë{qn™tu rðhtuÄ òýe™u þtË™f‚toytuyu ÷tuftu™e
÷t„ýe Ë{sðt, ÷tuftu™u Ë{òððt {txu {u™ur™ÞË y„úe…t
™t{™t yuf «r‚rc‚ {týË™u …ËkŒ fÞtu.o ‚u «r‚rc‚ ntuðt W…htk‚
‚u™e ðtøAxt y™u ƒeòytu™u Ë{òððt™e f¤t {txu òýe‚tu
n‚tu.
htßÞf‚toytuyu {u™ru ™ÞË™u ƒ¤ðt¾tuhtu™tu ELxhÔÞq ÷uðt
{txu {tufÕÞtu. ‚uýu ÷tuftu™u Ëtk¼éÞt y™u …Ae ‚u{™e Ë{ût ntushe
(…ux) y™u þheh™tk yðÞðtu (ntÚt, …„ rð.)™e yuf òýe‚e
y™u sq™e Œk‚fÚtt, Vhe 𾂠…tu‚t™e yt„ðe þi÷eÚte Ëk¼¤tðe.
3-3
- «¼w÷t÷ Œtuþe
‚u fÚtt yuðe Au fu, þheh™tk ƒÄtk yðÞðtuyu yuf ð¾‚
¼u„tk ÚtE™u yuðwk rð[tÞwO fu, ‚u ƒÄtk, yux÷u fu ntÚt, …„, S¼,
Œtk‚, ytk¾™u {tºt ntushe™t ¼÷t {txu, ntushe ¼htÞ ‚u {txu s
ft{ fhðwk …z‚wk n‚wk. ntushe fþwk ft{ fhðt™u ƒŒ÷u ƒtfe™tk
yðÞðtu™e {ŒŒÚte ¾tðt™wk s ft{ fÞto fh‚e n‚e. ytðwk ‚u fu{
[t÷u ? ‚uÚte ƒÄtk yðÞðtuyu fþwk ft{ ™ fhðt™tu y™u ntushe™u
¼q¾e ht¾e™u ‚u™u …tX ¼ýtððt™tu r™ýoÞ fÞtuo.
‚u{ýu r™ýoÞ ‚tu fÞtuo y™u ‚u™tu y{÷ …ý ‚h‚ s fÞtuo.
ytðwk fÞwO ‚tu ¾Ák, …hk‚w Úttuzes ðth{tk ‚u ƒÄtk™u Ë{òE
„Þwk fu, ytðwk fhðtÚte yux÷u fu, ntushe™u ËntÞ ™nª fhðtÚte,
Ënfth ™nª yt…ðtÚte ntushe™u ™rn, …hk‚w ‚u{™u ƒÄtk™u s
™wfËt™ ÚtE hÌtwk Au, fthý fu, …tu»tf ytnth ™nª {¤ðtÚte ‚u
ƒÄtk yðÞðtu ¾qƒ s ™ƒ¤tk …ze „Þtk, y™u ‚u{™u ÷tøÞwk fu,
s÷ŒeÚte Ëw÷un fhe ÷uðe, ƒkz …tAwk ¾U[e ÷uðwk ¾qƒ s sYhe Au.
yt áütk‚ fne™u …urxÙrþÞLË ‚Útt Ã÷urƒÞLË-ƒk™u™u yuf
ËkÞõw ‚ ‚kºt h[ðt y™u ƒÄt™t ËnfthÚte ‚u™u [÷tððt y„úeÃ…tyu
Ëq[™ fÞw.O ‚u™kw áütk‚ ‚Útt Ëq[™ Mðefthe™u, ƒkz¾tuhtu ƒkz™tu hM‚tu
‚S™u …tAt Ët[t hM‚t W…h ytÔÞt.
‚tu yt Au yuðuLxtE™ xufhe™t rðM‚th{tk hnu‚t ÷tuftu™e
yuf Ë{sý-fÚtt, su htu{™ ¼t»tt{tk ™u «ò{tk ¾qƒ «[r÷‚ Au,
‚Útt ÷tufþtne™e ¼tð™t™e Œþof Au.
6, y™w…{ ËtuËtÞxe, {u½týe ƒt„ Ët{u,
ËwhuLÿ™„h-363002
Vtu™ : 947960031
™k. 304
 sq™t„Z rsÕ÷t™t ð]ût«u{eytu™u
Œe…tð÷e™e þw¼ft{™tytu Ën ™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™
SÕ÷t ð™ rðftË yusLËe
sq™t„Z
SÕ÷t™e Ën¼t„e ð™ ÔÞðMÚtt {kz¤eytu ‚u{s ˼tËŒtu sq™t„Z ð™ rð¼t„™e
ËnÞtu„™e Wßs𤠼rð»Þ ‚hV ÷E sðt™e ytftkûttytu ËtÚtu ytkh¼u Au.
ht»xÙeÞ ð™efhý ftÞo¢{
ð™efhý, s{e™-s¤ Ëkhûtý™t ‚u{s ËðtO„e rðftË™t ft{tu™tu Ë{LðÞ ËtÚtu
2010 MðŠý{ „wsht‚™t æÞuÞ{tk [t÷tu fheyu ËtÚtu {¤e™u Ëwhûtt
Ën¼t„e ƒ™eÞu ð™hts™e

rðþu»t‚tytu
ftÞo¢{ nuX¤™t „t{tu :- 74 fw÷ ™týtkfeÞ òu„ðtE Yt.1313.19 ÷t¾
Ën¼t„e ð™ ÔÞðMÚtt {kz¤e :- 74 Ë™u 2006-07Úte 2009-10 ðtðu‚h 3375 nuõxh
ðtðu‚h™tu rðM‚th:- 3525 nuõxh ËðtO„e rðftË™t ft{tu™e ËkÏÞt :- 11 Yt.9.90 ÷t¾
ftÞo¢{™tu Ë{Þ„t¤tu:- 2005-06 Úte 2011-12 ÷tufVt¤t™e hf{ :- Yt.3.28 ÷t¾
Eftu-zuð÷u…{uLx™t fw÷ ft{tu :- 35 Yt.52.70 ÷t¾

ËkSð íÞt„e (IFS) yr™‚t fýo (IFS)

[uh{u™ ËÇÞ Ër[ð
SÕ÷t ð™ rðftË yusLËe, sq™t„Z SÕ÷t ð™ rðftË yusLËe, sq™t„Z
y™u y™u
ð™ Ëkhûtf ™tÞƒ ð™ Ëkhûtf
sq™t„Z ð™ ð‚wo¤, sq™t„Z sq™t„Z ð™ ð‚wo¤, sq™t„Z
™k 264

3-4
 ŒM‚tðus
ƒt…wS™t {]íÞw xtýu nwk ™t™tu n‚tu, yux÷u yýË{s™t
fthýu {™u ÍtÍwk hzât™wk M{hý ™Úte : …hk‚w, ytsu...
ƒt…wS™e 50{e ðhËe™t fthýu ½ýt Ë{Þ …Ae nwk
ð‚™{tk ytÔÞtu n‚tu.
½h{tk ƒt…wS™tu yuf ™t™tu ‘ç÷uf yuLz ÔntEx’ sq™tu Vtuxtu
n‚tu, {tuxt¼tEyu ‚u™u f÷h{tk {tuxtu fhtÔÞtu n‚tu.
rŒðt™¾kz™t ntu÷{tk, ƒt…wS™t Vtuxt Ë{ût rðþt¤ ðxð]ût
Ë{t fwxwkƒ™t Ëti ftuE ƒuXt n‚t. ƒt…wS™u òu™th {tºt y{u ºtý
¼tEytu s n‚t. ‚uÚte {tuxt¼tE ƒt…wS™t ËkM{hýtu ð„tu¤ðt{tk
{þ„q÷ n‚t: ‘ytsu yt…ýtu yt ƒk„÷tu Au íÞtk ŒtŒtS™wk {txe™t
ssohe‚ ¼ª‚zt y™u ™¤eÞt-ðr¤Þtðt¤t A‚™wk yuf ¾kz™wk ¾krzÞuh
{tuxkw ¾tuhzwk n‚w.k ƒt…wS ynª s ¾tx÷t{tk Ëq‚t n‚t. ytsu rŒðt™
¾kz Au íÞtk, ¾tx÷t, ¾trýÞtu, „tuŒzt™tu zt{r[Þtu, {txe™wk
…trýÞthwk n‚wk, y™u ƒuzY{ Au íÞtk {txe™e ftuXeytu, …xthtu,
ð÷tuýe™e „tuhËe, ½kxe, AtË-½UË™tk Œqýtk, ŒtÚthe y™u [q÷tu...’
Ëti Ëtk¼¤e hÌttk n‚t.
‘nwk ™t™tu n‚tu, ht‚u ytk„ýt{tk ¾tx÷tu Zt¤e ƒt…wS ƒuXt
n‚t, {U ½ô™t XtuXt ¾tE, ¾t÷e ‚tkˤwk VUfu÷wk, ‚uÚte ƒt…wSyu
{™u ÷tVtu {thu÷tu, …hk‚w íÞthu nwk hzu÷tu ™®n’ ‚u™t M{hý ËtÚtuu nwk
ðå[u ƒtu ÷ e WXâtu ‘ƒt…w S ™u ƒ¤Œ-„tzw k n‚tk . ƒt…w S yu
ytkƒtðtrzÞwk WAhu÷kw Au. Ëðthu ƒ¤Œ-„tzwk ÷E ytkƒtðtrzÞu s‚t.
nðtzt{tkÚte …týe™t zçƒt ¼he yt¾tu rŒ’ ytkƒtytu™t Atuzðtytu™u
…týe …eðztð‚t. Ëtksu …tAt Vhu íÞthu ½t½hurxÞt ‚¤tð™t Ztu¤tð
…hÚte ƒ¤Œ™t ½q½htytu™t „qkòhð Ëtk¼¤e, ‘ƒt, ƒt…wS ytðe
- ¼e.™. ðýfh
hÌtt Au,’ ™e ƒq{ ËtÚtu nze ftZ‚e... …Ae ƒt…wS ËtÚtu „tzt{tk
ƒuËe ½uh ytð‚t. ytsu ‚tu ytkƒtðtrzÞwkyu ½xtxtu… nþu y™u
¾trxÞtu, ÷tzðtu, ™tr¤Þuhe... ð„uhu ytkƒtytu …ý ½u½qh ƒ™e
„Þt nþu. ƒt…wSyu ytkƒtðtrzÞt{tk …týes ™®n, «tý huzu÷tu
Au. fu{ ¾Ák™u {tuxt¼tE ?’
{tuxt¼tE ½ze¼h [q… hÌttk, …Ae W¼t ÚtE r‚òuhe{tkÚte
ft„¤ ÷tðe, ‘sq™t [tu…ztytu{tkÚte {¤e ytÔÞtu’ fnu‚tk {the
Ë{ût ¾tuÕÞtu.
ƒt¤…ý{tk ytkƒtðtzeÞt™wk {UÞ h¾tu…wk fhu÷wk, …ý ½ýt
Ë{ÞÚte ytkƒtðtrzÞu sðtÞwk ™Úte ‚u™t yVËtuË ËtÚtu {U ðt‚™tu
‚k‚w ËtkÄ‚tk fÌtwk, ‘ytsu ‚tu ytkƒtðtrzÞwk ftuÞ÷, fƒq‚h, ‚u‚h,
{tuh, …tu…x ð„uhu …k¾eytu™t f÷hð ðå[u Bntuhe hÌtwk nþu ™u
{tuxt¼tE ?’
…hk‚w, {tuxt¼tEyu y„tW™e su{ s ½ze¼h [q…feŒe
Ëuðe. …Ae fnuðt ÷tøÞt, “¾u‚h™t {tr÷f ðthkðth fÌtt fh‚tu,
‘¾u‚h [tuϾwk fhðkw Au,’ yux÷u..... ” fnu‚tk {tuxt¼tE yxfe
„Þt, ‚uÚte ¼t¼eyu {the Ët{u òuE ntÚt™tu Eþthtu fÞtuo. y™u
{™u ˽¤wk Ë{òE „Þwk. niÞwk ntÚt ™t hÌtwk, ŒM‚tðus{tk ƒt…wSyu
…tzu÷e yk„qXt™e {ntuh …h {the ytk¾{tkÚte ytkËw ¾he hÌttk
n‚tk., x…... x…... !
516, „tÞºte ËtuËtÞxe, Ëu. 27,
„tkÄe™„h.382027
Vtu™. 23236177

r™{o¤ „t{ r™{o¤ ‚t÷wftu r™{o¤ „wsht‚

‚t÷wft …k[tÞ‚,
rËæÄ…wh
Œe…tð÷e™e þw¼ft{™tytu
ƒu yXðtrzÞtkÚte
y™u ™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™ …tXðu Au.
ðÄthu ¾tkËe
xeƒe ntuE þfu. ©e Sðw®Ë„ …e. Xtftuh ©e yu. yu{. ŒuËtE
«{w¾ ‚t÷wft rðftË yrÄfthe
s÷Œe „¤Vt™e ‚…tË fhtðtu y™u xeƒe ntuÞ ‚tu
ztpxTË y…™tðtu. ©e rðê÷¼tE yu{. …xu÷
{V‚ Ëuðt {txu [uh{u™-fthtuƒthe Ër{r‚
‚u{s ‚t÷wft …k[tÞ‚™t ‚{t{ ËŒMÞtu
™Sf™t MðtMÚÞ fuLÿ™tu ytsu Ëk…fo fhtu.
™k. 304
‚Útt ‚t÷wft …k[tÞ‚ …rhðth ™k. 322
ËtisLÞ : rzMxÙefx nuÕÚt ËtuËtÞxe (xeƒe «tu„út{), ¼tð™„h

3-5
 WITH BEST WISHESH OF DIWALI & NEW YEAR

JK Projects Pvt. Ltd

An Emerging Construction Company in Western India in Multiple Discipline i.e.
Water Infrastructure
Roads & Bridge
Petrolium & Petrochemicals
Power Sector
WE ARE YOUNG & ENERGETIC GROUP OF PEOPLE
COMMITTED FOR QUALITY, TIME, COMPETITIVENESS AND READY
TO CONTRIBUTE TO THE GROWTH OF EMERGING INDIA,
WITH ITS EYES ON FUTURE.
H.O. B-109, TIRUPATI PLAZA, NEAR COLLECTORATE, ATHEWAGATE, SURAT,
GUJARAT-395001 (INDIA) PH. NO. +91 +261-6614780, 6532782
E-MAIL – info@jkprojects.in, jkprojectspvtltd@gmail.com, www.jkprojects.in
™k 257

r™{o¤ „wsht‚ MðåA „wsht‚

yu.yu{. x…t÷e yu™.ytE.E.S. Þtus™t{tk {t™Œ ðu‚™ Yt. 85/- Úte ðÄthe
Yt. 100/- fhu÷ Au. suÚte yt Þtus™t™u ðu„ðk‚e ƒ™tðeyu.
{kz… ftuLxÙtõxh MðåA „t{™tu yr¼„{ y…™tðe MðåA‚t yr¼Þt™™u
ËV¤ ƒ™tðeyu.
(x…t÷ ƒuLzðt÷t) ð]ûttu™wk s‚™ y™u ðÄw ð]ûttu ðtðe …Þtoðhý™wk s‚™ fheyu.
ƒt¤ftu™u VhrsÞt‚ þt¤t{tk Œt¾÷ fhe r™hûth‚t
{kz… y™u Mxus zuftuhuxh r™ðthðt™e «r¢Þt™u ðu„ðk‚e ƒ™tðeyu.
hËefhý™t ftÞo¢{tu™u ËV¤ ƒ™tðeyu.
yturVË : “hnu{t™ ntWË” ûtuºt…t÷-htsu©e „út{eý htus„the y™u „heƒe ÷ûte Þtus™tytu™e rðþu»t
ntu÷ htuz, Ë„ht{…wht, Ëwh‚ - 395 002. òýfthe yt…e, ÷tuftu™u ƒufthe-„heƒe{tkÚte ƒnth ÷tðeyu.
{rn÷t, {t‚] fÕÞtý y™u {rn÷t Mðhtus„the™t
Vtu™ : (ytu) 24773044 2460794,
ftÞo¢{tu™u ðu„ yt…eyu.
9925154011 …k[tÞ‚™t fhðuht ¼he ‚u™u ytŠÚtf he‚u Ëût{ ƒ™tðeyu.
(„tuztW™) 2338535, 2363512, [t÷tu yt…ýu ËtÚtu {¤e “„wsht‚” ™u MðŠý{ „wsht‚ ƒ™tðeyu.
„tu®ðŒ¼tE yth. ƒtheÞt ðkŒ™tƒu™ yu{. {fðtýt
9925154012, «{w¾ ÄthtËÇÞ- 36-y.ò.
VuõË : 0261-2477789 ‚t÷wft 5k[tÞ‚-fuþtuŒ rðÄt™Ë¼t {‚rðM‚th fuþtuŒ
…Òttƒu™ ðe. {nu‚t {tun™¼tE yu{. ŒtVzt
{tuƒtE÷ : 98241 09169, 98240 50127, ‚t÷wft rðftË yrÄfthe, fuþtuŒ yæÞût
Ët{trsf LÞtÞ Ër{r‚
98795 99244, 98790 71006 {tuÞŒuƒu™ ðe ËeËtuŒeÞt {™Ëw¾¼tE ðe. ½tuztËht
E-{uE÷ : am_tapali@rediffmail.com, [uh{u™ W…«{w¾
fthtuƒthe Ër{r‚
am_tapali@yahoo.co.in
™k 250 ‚t÷wft …k[tÞ‚ fuþtuŒ ™k 259

3-6
 zt¤eytu
‘‚ {the zt¤eytu y{tht fB…tWLz{tk Íq ÷ u Au . ’
htfu þ u …ztu Ë ý htu þ ™™u fÌtw k .
‘‚u { tk yt…©e™u þw k Œw : ¾ …zu Au ?’ htu þ ™ ƒtu ÷ e.
‘{tht fB…tWLz{tk yu zt¤eytu ™ tk …tk Œ ztk y™u Vq ÷
¾hu Au . ’ htfu þ u òýu VrhÞtŒ fhe.
‘yu ‚tu fwŒh‚e Au. nwk ftkE ƒtu„™ðu÷™u ft™{tk fnu‚e ™Úte.’
htu þ ™u {eXtu sðtƒ ytÃÞtu .
‘‚{u ‚u ™ u ft…e ™tk ¾ tu ™ u . ’
‘r™Œtuo»t y™u ftu{¤ …ºt…w»…™u ft…‚tk Sð [t÷‚tu ™Úte.’
htu þ ™u òýu ŒÞt¼tð™e ÷t[the ÔÞõ‚ fhe.
‘™nª Ët[ðtu ‚tu ‚u ™ w k …rhýt{ ¼tu „ ððw k …zþu . ’
htfu þ u òýu Au Õ ÷e [e{fe ŒeÄe.
‘…rhýt{’ þçŒ Ëtk ¼ ¤‚tk s htu þ ™™t r[¥t{tk
fu x ÷tk f á~Þtu Íhýtk Ë{ Vq x ðt ÷tøÞtk .
…tu ‚ t™e {tu x e Œefhe r™þt ftì ÷ u s {tk òÞ Au .
htfu þ ™tu {tu x tu Œefhtu …ý ƒeS ftì ÷ u s {tk òÞ Au . ƒk ™ u ™ e
ftì ÷ u ò u yu f s hM‚u Au . hM‚u [t÷e s‚e r™þt™u ™i » tÄ
s™f rðŒune
‘‚wk …ý ½h ðu[e Œuðt fnu Au ? !’ - s™fhtÞ™t yðts{tk
¼thtu¼th ÔÞÚtt n‚e. ƒL™u {tuxt Œefht ™thts ÚtE™u [tÕÞt
„Þt n‚t. yuf ËtiÚte ™t™tu Atufhtu yíÞth ËwÄe yu{™e …z¾u
n‚tu yu …ý nðu Vhe „Þtu n‚tu. yuf s™f Ët{u Ëk‚t™tuyu òýu
Ërð™Þ ƒ¤ðtu ˤ„tÔÞtu n‚tu.
‘¼h‚ ¾hu¾h ‚wk ½h ðu[e Œuðt fnu Au ? ‚wk …ý...!’
‘nt, nwk …ý. ƒL™u {tuxt¼tEytu …hýe™u ¼tzt™t ½h{tk
hnu Au. nwk ‚{the ËtÚtu yt ½h{tk hnwk Awk, …ý õÞtk ËwÄe ? ‚{tht
„Þt …Ae yt ½h ðu[e s ™t¾ðt™wk Au ™u ? ‚tu …Ae Úttuzwk ðnu÷wk
fu{ ™nª ? „t{™e {æÞ{tk Au y™u rƒÕzh™t Ã÷t™{tk ™zu Au yux÷u
ytx÷t ƒÄt Yr…Þt yt…u Au. yu hf{{tkÚte ºtýu ¼tEytu ½h™t
½hðt¤t ÚtE sþwk. y™u ‚{™u ð¤e ½h™tu þtu {tun ? {the ƒt ‚tu
‚{™u s™f rðŒune s fnu‚e ™u ?’
‘Ët[wk Au ƒuxt. nwk ‚tu hk„e¼k„e {týË ! ¼tzt™t ½h{tk
‚the {t …tu‚t™wk ½h ÚttÞ yu {txu htus ôƒhtu …qs‚e. y{u ƒL™uyu
ft¤e {sqhe fhe …iËt ƒ[tÔÞt, yt {ft™ðt¤t þuX ftÞ{ {txu
{wkƒE „Þt y™u ‚the {t™t „t{ {t{t™t ™t‚u {ft™ ËM‚t{tk
ytÃÞwk. yÄto ytÃÞt yÄto ƒtfe htÏÞt. …iËt ŒqÄu ÄtuE™u ytÃÞt
3-7
- ¼„ð‚ ËwÚtth
r÷^x yt…u Au . {i º te™tu yu f™fðtu ÷nu h t‚tu ÷nu h t‚tu
÷ø™{tk …fztÞtu . htu þ ™™u ½ýw k ™t „BÞw k . …ý þw k fhu ?
htu þ ™™e ƒeS ƒu ™t™e Œefheytu ™e÷t y™u ™e{t
…ý yu { s htfu þ ™t ƒu Œefht ™Þ™ y™u ™ðe™ ËtÚtu
M™u n ™e „tk X {tk ƒk Ä tÞtk . …r‚-…í™e ƒ™e „Þtk .
‘{the yt zt¤eytu W…htk ‚ ƒeS ™ðe zt¤eytu
yð~Þ Vq x þu , ‚u …ý ‚{tht fB…tWLz™e nðt{tk s ïËþu
…ý ‚u ™ e nðu {™u ÷u þ {tºt hr‚¼thu ®[‚t ™Úte.’
htu þ ™™t yt þçŒtu Ëtk ¼ ¤e™u ‚u ð h ‚…e „Þtk
htfu þ ™tk , nðt{tk Íq ÷ ‚e, ÷nu h t‚e zt¤eytu ‚u ™ e ytk ¾ {tk
ftk x t ƒ™e hne. òýu ¾e÷u ÷ tk ƒÄtk s Vq ÷ tu ftk x t{tk ƒŒ÷tðt
÷tøÞtk . htfu þ Atu z ft…ðt™e {t¤e™e {tu x e ft‚h ÷E™u
ytÔÞtu . htu þ ™u zt¤eytu ™ u …tu ‚ t™t fB…tWLz{tk ¾U [ e ÷eÄe.
òýu rððþ Œefheytu ™ e ft‚h ytk ¾ tu …u ÷ e zt¤eytu { tk
Íq ÷ ‚e n‚e.
yu - 19, yu x ÷tLxt …tfo , „tÞºte {k r Œh …tËu ,
fhý™„h htu z , fze-382 715 (W.„w ) , rs. {nu Ë týt
Vtu ™ : 9909683834
- rðsÞ htßÞ„whw
…ý yu™t ÷tunðtx{tk ‚the {t yÄðå[u Œ„tu ŒE „E. yt {ft™
™Úte...½h Au. ‚the {t™wk Ë…™wk Au ! ‚the {t™wk Ëk¼thýwk Au !
yu™t ð„h nwk fu{ Sðe þfeþ ? A‚tk ‚{u ºtýu yu{ s EåA‚t ntu
‚tu òð. ðfe÷™u {¤e ft„r¤Þt fhtðe ™t¾tu. ‚{u fnuþtu íÞtk
Ëne fhe ™t¾eþ...‚the {h‚e {t™u {U ð[™ ytÃÞwk Au. ƒeò
÷„™ ™rn fhðt™w k y™u ‚{™u ºtýu ™ u Œw : ¾e ™rn Úttðt
Œuðt™wk....‚{u yu{tk htS ntu ‚tu ¼÷u yu{...ðu[e ™t¾tu.’
ðu[tý ¾‚ ÚtE „Þwk. ƒt™wk ÷uðtE „Þwk. {rn™t{tk rƒÕzh
{ft™ …tze ™t¾þu ! ÷e÷wze ÷e{ze f…tE sþu ! þtu®…„ ËuLxh
Q„e ™ef¤þu ! ¼thu niÞu s™fhtÞ ¾tx÷e{tk …zât ‚tu ¾ht …ý
ytk¾ {ª[tÞ ‚u …nu÷t {™{tk yuf s hxý h{‚wk n‚wk. ‘„]rnýe
ð„h ‚tu SðtÞwk …ý „]n ð„h fu{ Sðe þftþu ?’
Ëðthu ¼h‚u ƒt…™u s„tzðt «Þí™ fÞtuo …ý s™f rðŒune-
40, „ti‚{uïh™„h, rËntuh,
rs. ¼tð™„h, …e™ : 364240
Vtu™ : 93751 46444,
 Ëkfr÷‚ ytrŒòr‚ rðftË «tÞtus™t f[uhe, Ëtu™„Z, rs. ‚t…e
Ëkfr÷‚ ytrŒò‚e rðftË «tÞtus™t f[uhe, Ëtu™„Z™tk ftÞoûtuºt{tk ™ðr™Š{‚ ‚t…e rsÕ÷t{tk Ë{trðü Ëtu™„Z, ÔÞtht, ðt÷tuz WåA÷ y™u r™Íoh yu{ …tk[
‚t÷wftytu™tu Ë{tðuþ ÚtÞu÷ Au. yt …tk[ ‚t÷wftytu{tk {wÏÞíðu ytrŒòr‚™tk ÷tuftu ðËu Au. „wsht‚ htßÞ™tk yLÞ rðfrË‚ rðM‚thtu™e Ëh¾t{ýeyu yt rðM‚th ytuAtu
rðfrË‚ Au, ‚u{s ÷tuftu „heƒ Au. suÚte yt …tk[ ‚t÷wftytu™tu …ý Ë{‚tu÷ rðftË ÚttÞ ‚u árüÚte Ëtu™„Z {wft{u Ëkfr÷‚ ytrŒòr‚ rðftË …uxt Þtus™t™e f[uhe W¼e
fhðt{tk ytðu÷ Au y™u yt f[uhe îtht rðM‚th™tk rðftË™e ËtÚtu ËtÚtu ‚u{tk hnu‚t ÷tuftu™wk Sð™ Ätuhý …ý ô[w ytðu ‚u {txu htus„th÷ûte ÔÞÂõ‚„‚ Þtus™tytu «tÞtus™t
f[uhe îtht Ëhfth©e™tk rðrðÄ ¾t‚tytu {thV‚u fhðt{tk ytðu Au. yt Þtus™tytu™wk ð¾‚tu-𾂠Ëhfth©e îtht {wÕÞtkf™ fhe Ë{Þ, ÂMÚtr‚ {wsƒ ‚u{tk sYhe ËwÄtht
ðÄthtytu …ý fhðt{tk ytðu Au. ð»to : 2008-09 {txu «tÚtr{f þt¤t, yt©{ þt¤t{tk yÇÞtË fh‚t Ätuhý 1 Úte 7 ™t ƒt¤ftu™u Ëw{u÷ zuhe™tk ËnÞtu„Úte ŒwÄ
ËkSð™e Þtus™t nuX¤ V÷uðzo ŒwÄ htuSkŒt Ätuhýu …whe …tzðt {txu «tÞtur„f Ätuhýuu WåA÷ ‚t÷wft{tk „tkÄe ßÞkr‚™t rŒ™Úte (hS ytuõxtuƒh-2008) þY fhðt{tk ytðu÷
Au. y™u nðu yts «{týu r™Íh ‚t÷wft{tk yt Þtus™t þY fhðt ytÞtus™ ÚtE hnu÷ Au. yt Þtus™tÚte r™Íh ‚t÷wft™e fw÷ 112-«tÚtr{f þt¤t, 4-yt©{þt¤t yu{
fw÷-116 þt¤tytu™t 16741-ƒt¤ftu™u ŒqÄ ËkSð™e Þtus™t™tu ÷t¼ {¤þu.
Ëkfr÷‚ ytrŒòr‚ rðftË …uxt Þtus™t, Ëtu™„Z f[uhe {thV‚u Ëhfth©e™tk swŒt-swŒt ¾t‚tytu™u „wsht‚ …ux™o, ytrŒ{swÚt Wíf»to Þtus™t, LÞwõ÷eÞË ƒsux,
¾tË furLÿÞ ËntÞ nuX¤ Ëtu™„Z «tÞtus™t rðM‚th™tk ËðtO„e rðftË {txu™e Þtus™tytu™t y{÷ {txu ™týtkfeÞ Vt¤ðýe fhðt{tk ytðu Au.
ð»to : 2007-08 {tk {t™™eÞ {wÏÞ{kºteyu ytrŒòr‚ fwxwkƒtu™t ËðtO„e rðftË {txu ð™ƒkÄw fÕÞtý Þtus™t nuX¤ …tk[ ð»to{tk fw÷ Yt. 15000 fhtuz™e Þtus™t™e
ònuht‚ fhe ‚u {wsƒ ËðtO„e rðftË {txu™t 10-{wÆtytu nuX¤ rðrðÄ swŒe-swŒe Þtus™tytu™tu y{÷ ð»to : 2007-08 Úte fhðt{tk ytðu÷ Au ‚us «{týu «tÞtus™t
rðM‚th{tk hnu‚t ytŒe{swÚt fwxwkƒtu™u „heƒe hu¾tÚte W…h ÷tððt “ƒtÞV” ËkMÚtt {thV‚u …tk[ ð»to™t zuhe «tusuõx {txu 3500- ÷t¼tÚteoytu Ët{u fw÷ 2567 ÷t¾™wk
ytÞtus™ y{÷{tk {w÷uf Au. yíÞt ËwÄe yux÷u fu 2007-08 Úte 2009-10 ËwÄe{tk 935 ÷t¼tÚteoytu™u ÷t¼ yt…ðt{tk ytðu÷ Au. y™u 221.09 ÷t¾™tu ¾[o
fhðt{tk ytðu÷ Au. yt W…htk‚ ytŒe{swÚt fwxwkƒtu™u 100% yðtË ËwrðÄt, ðes¤e™e ËwrðÄt, ythtuøÞ y™u …eðt™t …týe {txu™e ËwrðÄtytu …whe …tzðt {txu ð»to :
2007-08 Úte y{÷{tk {wfu÷ Au. su{tk nt÷ ËwÄe 267 ÷t¼tÚteoytu™u yt ËwrðÄt™tu ÷t¼ yt…ðt{tk ytðu÷ Au.
yt W…htk‚ ftu÷„e Ër{r‚yu yr‚…At‚ ònuh fhu÷ WåA÷ y™u r™Íh ‚t÷wftytu{tk ‚t÷wft ŒeX ðtŠ»tf Yt. 2.00 fhtuz™e rðrðÄ Þtus™tytu™wk ð»to : 2008-
09 {txu™wk ytÞtus™ …ý ‚iÞth fhe ‚u™tu y{÷ fhðt{tk ytðu÷ Au.
þiûtrýf ûtuºtu …ý ytrŒòr‚ ÷t¼tÚteoytu …tA¤ ™ hnu ‚u {txu r™Íh y™u WåA÷ ‚t÷wftytu{tk ð»to : 2007-08 Úte rð¿tt™ «ðtn™e þYyt‚ fhðt{tk ytðu÷
Au. Ëtu™„Z ‚t÷wft™tk ôztý™t sk„÷ rðM‚th{tk {k„÷Œuð {wft{u {tæÞr{f þt¤t™e þYyt‚ fhðt{tk ytðu÷ Au. ‚u{s r™Íh ‚t÷wft™t ¾tuzŒt „t{u yuf÷ÔÞ {tuzu÷
huËezuÂLËÞ÷ Mfw÷S ð»to : 2007-08 Úte þYyt‚ ÚtE „Þu÷ Au. ð»to : 2009-10 {tk WåA÷ ‚t÷wft{tk yuf ÷tu-÷exhËe fLÞt þt¤t «thk¼ fhðt{tk ytðu÷ Au.
su{tk 48- rðãtÚteoytu™u rð™t{qÕÞu rþûtý™u ÷„‚e ‚{t{ ËwrðÄtytu …whe …tzðt{tk ytðe hnu÷ Au.
ftiþÕÞ ð]ÂæÄ {txu ytk‚hht»xÙeÞ fûtt™e {tEftu-ƒtuË fk…™e, ELztus{o™ fk…™e îtht W…÷çÄ fhtððt{tk ytðu÷ Au. ‚u{s ‚whk‚ htus„the {¤e þfu ‚uðt …qðo
÷~fhe ¼h‚e ‚t÷e{ ð„tuo ‚u{s {tuxh zÙtE𪄠‚t÷e{ ð„tuo™wk ytÞtus™ …ý fhðt{tk ytðu÷ Au.
yt{ Ë{„ú he‚u ™ðr™Š{‚ ‚t5e rsÕ÷t{tk {wÏÞ{kºte™tk ËðtO„e rðftË™tk ð™ƒkÄw fÕÞtý Þtus™t yk‚„o‚ 10 {wÆtytu nuX¤ rðrðÄ rðftË Þtus™tytu™tu
ËV¤‚t…qðof y{÷ ÚtE hÌttu Au.
(yuË.yu{. {tuŒe)
«tÞtus™t ðneðxŒth,Ëkfr÷‚ ytrŒòr‚ rðM‚th …uxt Þtus™t, Ëtu™„Z, rs. ‚t…e.
™k 248

©e {nwðt «Œuþ Ënfthe ¾tkz Wãtu„ {kz¤e r÷{exuz

…tu.ytu. Ëw„h Vuõxhe, ƒt{ýeÞt, ‚t. {nwðt, S. Ëwh‚ - 394246
Vtu™ ™kƒh : 256838, 256839, 256846, 256661 fh[u÷eÞt yuût[uELs
Vuût ™kƒh : (02625) 256837 fh[u÷eÞt yuût[uELs
Vtu™ ™kƒh : {nwðt yturVË : 255660 {nwðt yuût[uELs
R-{uE÷ : mahuvasugar@yahoo.co.in
W¥t{ «fth™e ËVuŒ ŒtýtŒth ¾tkz ƒ™tð™th
„‚ ºtý rËÍ™™e ft{„ehe
rËÍ™ þuhze r…÷tý ¾tkz Wí…tŒ™ hefðhe
2006-2007 8,22,049 8,87,060 10.782 %
2007-2008 7,18,499 7,77,890 10.82 %
2008-2009 4,76,805 5,07,477 10.62 %
☞ Œir™f 35000 ÷exh™e ût{‚t™tu zeMxe÷he / EÚtu÷tu™ Ã÷tLx ☞ „útBÞ rðM‚th{tk W¥thtu¥th {n¥ð™tu Vt¤tu yt…™the ¾uzq‚tu™e Ënfthe ËkMÚtt ☞
{nwðt «Œuþ y™u ytswƒtsw™t rðM‚th{tk þuhze W„tz™th ¾uzq‚tu™e ytŠÚtf, Ët{trsf y™u þiûtrýf ûtuºtu Þtu„Œt™ yt…™the ËkMÚtt ☞ þuhze rðftË™e
«ð]r¥t™u ðu„ðt™ ƒ™tððt yã‚™ ƒtÞtu Vxeo÷tEÍh y™u xeMÞw fÕ[h ÷uƒtuhuxhe y™u ƒtÞtufk…tuMx ¾t‚h W…÷çÄ ☞ ËkMÚtt™t fuB…Ë{tk ytÄwr™f zeÍ÷
/ …uxÙtu÷ …k…™e Ëð÷‚ W…÷çÄ y™u [uhexuƒ÷ xÙMx æðtht ntuÂM…x÷™wk r™{toý
ÔÞðMÚtt…f Ër{r‚ :-
©e {t™®Ën¼tE fÕÞtýS …xu÷ «{w¾ ©e Ëwhuþ[kÿ neht¼tE …xu÷ f. ËÇÞ
©e ƒ¤ðk‚¼tE h½w¼tE …xu÷ W…«{w¾ ©e {nuþ¼tE Rïh¼tE …xu÷ f. ËÇÞ
©e Eïh¼tE ¾wþt÷¼tE …xu÷ f. ËÇÞ ©e hturn‚fw{th Œw÷o¼¼tE …xu÷ f. ËÇÞ
©e {wfwLŒ¼tE Xtftuh¼tE …xu÷ f. ËÇÞ ©e yrï™fw{th {ýe÷t÷ …xu÷ f. ËÇÞ
©e rn{tkþw¼tE rð™tuŒ¼tE …xu÷ f. ËÇÞ ©e {™nh¼tE yu{. …xu÷ („w. ¾tkz W.Ëk½™t «r‚) f. ËÇÞ
©e yr™÷fw{th ™tÚtw¼tE …xu÷ f. ËÇÞ ©e «rðý¼tE Ëe. …thu¾ (Ëwzeftu ƒUf™t «r‚) f. ËÇÞ
©e s™ffw{th hËrðLÿ ŒuËtE f. ËÇÞ ©e {u. ¾tkz r™Þt{f©e, Ë.{k. (Ëw„h) f. ËÇÞ
©e ßÞkr‚÷t÷ ykƒu÷t÷ …h{th f. ËÇÞ ©e yswo™¼tE ƒe. …xu÷- {u™uSk„ zehuõxh (yuõË yturVËeÞtu)
yswo™ ƒe. …xu÷ ƒ¤ðk‚htÞ yth. …xu÷ {t™®Ën¼tE fu. …xu÷
{u™uSk„ zehuõxh W…«{w¾ «{w¾ ™k 247

3-8
 ƒŒ÷e
ƒ Œ÷e EåA‚t «tÚtr{f rþûtftu ™ e …tx™„h™e
yturVËu XX ò{e n‚e. yuf rsÕ÷t{tkÚte ƒeò rsÕ÷t{tk Ët{
Ët{u xÙtLËVh {tk„‚t rþûtftu™u ƒtu÷tððt{tk ytÔÞt n‚t.
nheþ yturVË ƒnth ÷e{zt™t ytux÷u …tu‚t™wk ™t{
ƒtu÷tÞ yu™e htn òu‚tu ºtýuf f÷tfÚte ƒuXtu n‚tu. ‚u …ý
yLÞ™e su { ð‚™™t rsÕ÷t{tk sðt EåA‚tu n‚tu .
…e.xe.Ëe. ÚtÞt …Ae ¼h‚e™e ‚f {¤‚tk su rsÕ÷t™e
ònu h t‚ …nu ÷ e ƒnth …ze íÞtk yhS fhe ŒeÄe ™u yu ™ u
™tu f heÞ {¤e „E. Ëhfthe ™tu f he ßÞtk {¤u íÞtk ƒÄt
Mðefthe ÷u ‚ t n‚t ™u …Ae ÷tk ƒ u „t¤u xÙ t LËVh™tu ÷t¼
÷E ð‚™ ™Sf s‚t hnu ‚ t n‚t.
...™u ‚u™u xÙtLËVh {¤ðt™e ‚f W¼e ÚtE n‚e. ‚u™e
5í™e h{e÷t …ý ð‚™™t rsÕ÷t{tk sðt ‚z…‚e n‚e. ðhËtu
…Ae ‚u™e EåAt …qhe Útðt™e yýe …h n‚e. …tu‚t™t „t{
™Sf™tu ÷t¼ ™ {¤u ‚tu fkE ðtkÄtu ™rn …ý ‚t÷wft™wk ftuE
„t{ {¤u ‚tuÞ yu htS n‚tu.
y[t™f nheþ™e ™sh yturVË{tkÚte ƒnth ™ef¤‚e
rþrûtft …h …ze ™u yu™e ytk¾tu [{fe. yu ™Sf ytð‚tk
yu™tu rðïtË áZ ÚtÞtu. nt, yu hext s n‚e. …e.xe.Ëe.
ÚtÞt …Ae þnuh™e yuf ¾t™„e þt¤t{tk ƒuW ËtÚtu s ËŠðË
fh‚tk n‚tk. ™tufhe fh‚tk fh‚tk r™fx‚t fu¤ðtE™u yu r™fx‚t
÷ø™™e [tuhe ËwÄe ytððt™e …h n‚e ™u íÞtk „eÄ suðt yu™t
ftuE Ë„tyu ðå[u Vt[h {the ™u...
‘ftuý, hext ‚wk ?’ nheþ Q¼tu ÚtE „Þtu. hext …ý
nheþ™u òuE ™ðtE …t{e.
‘þwk ÚtÞwk ? ƒŒ÷e {¤e „E ?’ nheþu …qAâwk.
‘nt, …‚e „Þwk.’
‘õÞt rsÕ÷t{tk ?’
‘{nuËtýt{tk.....’ ™u hextyu ƒŒ÷e™wk MÚt¤ fÌtwk,
ht{…wh yhu ! yu ‚tu nwk ßÞtk ™tufhe fÁk Awk ‚u™wk …ztuþ™wk s
„t{. ™u yu „t{™e þt¤t ‚tu y{tht sqÚt{tk ytðu. ‚tu ‚tu
…Ae... nheþ fÕ…™t Ë]rü{tk ¾tuðtE „Þtu... Atþðthu
¼u „ t Útðtþu . .. r{®x„tu { tk , Ëu r {™thtu { tk , h{‚„{‚ ™u
ËtkMf]r‚f M…Äto ð¾‚u... ™u …tu‚u htus íÞtk ÚtE™u s y…-
ztW™ fh‚tu n‚tu. nheþ™u ÷tøÞwk fu ¼q‚ft¤™e yu …¤tu
ËSð™ Útþu ™u...
‘nheþ, ‚U {tht «&™™tu sðtƒ ™ ytÃÞtu.’
3-9
- ™xðh …xu÷
‘nU ?’ nheþ ð‚o{t™{tk Ëhfe ytÔÞtu.
‘‚thwk þwk ÚtÞwk ?’
hext òý‚e n‚e fu ytsu ynª ytð™th xÙtLËVh
{txu s ytÔÞt ntuÞ.
‘{thwk ? nwk fkE ƒŒ÷e {txu ™ntu‚tu ytÔÞtu. nwk ‚tu yuf
¼iƒkÄ™e nthu... yu™e ¼÷t{ý fhðt ytðu÷tu...’ ytx÷t
þçŒtu „tuXð‚tk ‚tu nheþ™u …hËuðtu ð¤e „Þtu.
[t ytðe. r…ðtE „E. ™u hext rðŒtÞ ÚtE.
yu Œu¾t‚e ƒkÄ ÚtE yux÷u nheþu …ý ƒË MxuLz ‚hV
[t÷‚e …fze.
Ëe-2/4, Ëe{kÄh ftuB…÷uût, «¼t‚[tuf …tËu,
½tx÷turzÞt, y{ŒtðtŒ-380061.
{tu. 9898470881
Ëti™u ™q‚™ ð»tto®¼Œ™ …tXðu Au.
Ët{trsf ðr™fhý rð¼t„, Ëwh‚
Ët{tSf ðr™fhý™t nu‚wytu
1. sk„÷ ƒnth™t rðM‚th …h ðr™fhý.
h. htßÞ{tk ð]ûttu™wk «{tý ðÄthðwk.
3. ÷tuftu ‚Útt ËkMÚttytu™u ðr™fhý «f]r‚{tk ÷uðt «tuíËtrn‚ fhðt.
4. ð™ …uŒt™ (s÷tW, E{th‚e ÷tfzw, ½tË-[thtu, V¤tu, „tiýð™
…uŒtþtu{tk) ðÄthtu fhe ÷tuftu™u ‚u{™e sYheÞt‚ ytËt™eÚte ½h
ytk„ýu {¤e hnu.
…. …z‚h ‚Útt ytuAt Wí…tŒ™ðt¤t ¾t÷e s{e™™tu W…Þtu„ fhðtu.
6. „útBÞ „heƒ ÷tuftu {txu htuS htuxe™e ‚ftu ðÄthðe.
7. ð]ûttuðtðe …Þtoðhý™e Ë{‚w÷t ò¤ððe.
Ëwh‚ Ët{tSf ðr™fhý îtht Œh ð»to {wÏÞíðu hM‚t, ™nuh
ƒtsw, „t{™e „tu[h s{e™{tk, ‚¤tð ftkXu, ònuh søÞtyu, ð„uhu
{tuz÷u nuX¤ ð]ût ðtðu‚h fhðt{tk ytðu Au.
ÔÞÂõ‚ ÷ûte Þtus™tytu{tk ¾uzq‚tu™e s{e™{tk Ëhfthe ¾[uo
ðr™fhý ‚Útt ze.Ëe.…e. nuX¤ rfËt™ ™Ëoheytu{tk ÷t¼tÚteo {thV‚
htu…t WAuh ft{„ehe fhðt{tk ytðu Au. su™e Ët{u ÷t¼tÚteoytu™u
r™Þ{tu™wËth ð¤‚h [qfððt{tk ytðu Au.
Œh ð»to [tu{tËt{tk ð™ {ntuíËð™e Wsðýe ÚttÞ Au. su{tk
Ëwh‚ Ët.ð. rð¼t„ ‚hVÚte rðrðÄ ËkMÚttytu, ¾uzq‚tu, ¾t™„e
ÔÞÂõ‚ytu ð„uhu™u ™Sðe rfk{‚u htu…tytu™wk rð‚hý fhðt{tk ytðu Au.
‚tu Œh ð»tuo htu…tytu {u¤ðe Ëhfth™t yt ð]ûtthtu…ý ftÞo{tk
Ën¼t„eŒth Útðt Ëðuo™u ònuh ™{ú y…e÷ Au.
™k. 251
3-10
 …ý nðu þwk ?
‘ytðtu ËtÞuƒ, yts ‚tu sðt™wk ™tu’‚wk ‚u nt÷{tk s...
QXâtk Ak’ {wftŒ{™e ½hðt¤e ytðfth‚tk ƒtu÷e {swhtu ð„h
ËtEz …h sE™u þwk fhðt™wk ? {wftŒ{™e ytuhzeyu ÚtE™u ™ef¤wk
‚u... Ëtkfze {tkzðe{tk …zu÷e ¾tx÷e …h ƒuXtu.
‘[t {u÷wk Awk... ‚u ËtÞuƒ [t …e™u sòu...’ fne ‚u ½h{tk
„E. yus ûtýu {wftŒ{ ntÚt{tk y„hƒ¥te ÷E™u Ët{u™e ¼ª‚u
÷xf‚e Ítk¾e Aƒe …h Vuhðe ƒtsw™e r‚htz{tk htu…e.
…qò™wk …íÞwk Au yu{ {t™e {U n¤ðe ðt‚ þY fhe
‘ËðS, fE {t‚t™tu Vtuxtu Au ?’
yuýu Aƒe rðþu fnuðt {tkzâwk, ‘Sð‚e ò„‚e {t‚t’
fnu‚tk nMÞtu, …Ae fnu ‘E™e …qò ð™t ƒÄwk ™ftu{wk, ËtÞuƒ
{the {tðze™t ytu‚ ‚tu s„‚{tk Ÿ s÷BÞtu s ™t ytu‚...
yufk Ãnu÷e y„hƒ¥te {tðze™k...’ yu™t þçŒtu ft™u …ÚÚth
ÚtE™u yÚtztÞt ‚u ft[™e su{...
¼i ƒW ¼ýtÞtu yufk rfËk nk„tÚte ™I Vtðk... {kŒuh
ft¤S
ƒesw k ƒt¤f ÚttÞ yu x ÷u …nu ÷ t ‚hV ytu A e ft¤S
÷uðt‚e ÚtE òÞ Au. ƒt¤f™u …ý ‚u™tu ÏÞt÷ òÛÞu-yòÛÞu
ytðe òÞ Au .
Ëtûte nsw Úttu z t rŒðËtu …nu ÷ t y{thu íÞtk sL{e.
yu ™ t ytððtÚte y{u yt ƒtƒ‚™u æÞt™u ÷E ËtðÄ ÚtE
„Þt n‚t. {thu yu f Œefhe ÷û{e ‚tu n‚e s, …tk [ ð»to ™ e.
Ëtûte™t ytððtÚte yu ™ e yð„ý™t ÚtE hne Au ‚u ð w k yu ™ u
™ ÷t„u ‚u Ú te y{u ƒÄt ÷û{e™e rðþu » t ft¤S ht¾ðt
{tk z ât.
÷û{e™u ŒtŒe{t h{tzu . yu ™ e {B{e …ý þõÞ ‚u x ÷tu
yt™kŒ fhtðu. nwk ‚u™u ƒnth ÷E òô; ÷uË™ fhtðwk. ™t™tS
ðt‚to y tu Ëk ¼ ¤tðu ™t™e{t ‚i Þ th fhu , ¾ðztðu . Ënw
…tu ‚ …tu ‚ t™e he‚u ÷û{e™e ft¤S ÷u . …ý ¾tË ft¤S
ŒtŒtS™e ÷u ð t™e n‚e- yu { ™t Mð¼tð™u æÞt™{tk ht¾e™u .
Ëtûte™u ÷E nw k ½h{tk Vh‚tu n‚tu . {the …tA¤
™t™t-™t™e fu ŒtŒe{tk yu { ftu E ™u ftu E Vh‚k w ™u ft÷e-½u ÷ e
¼t»tt{tk ò‚ò‚™e [u ü tytu fhe™u h{tz‚t n‚t.
÷û{e xe.ðe. W…h ytð‚tu ftxq o ™ þtu òu ð t{tk ÔÞM‚
n‚e. ‘xtu { yu L z su h e’{tk ‚u ¾tu ð tE „E n‚e. yu ð t{tk s
3-11
- «u{S …xu÷
{tŒuð fhðt™tk...
yu ztun÷e™e ðuX ytukÞ ÷tð‚t ™I Atufht™wk ðtuk[ðt™wk
ƒ„zu... …u÷tu ƒth{e{tk Ak ‚u, E{™k ½uh ƒune s hu’ðt™wk Ak,
E{tk nq Íxft …zk Au... ztun÷e™u! …t÷™…wh ™eféÞtu íÞthu
{tyu ytðòu Þ ™t feÄwk, {V‚ftft™u fne™u ytðu÷tu ‚u {tS™u
òuEyu yu ÷E yt÷òu... …ý {rn™t{tk Wf÷e øÞtk ! ËtÚtu
÷tÞtu ntu‚ ‚tu …tk[ ðhË ‚tu Mnus ¾U[e ftZ‚... {U s {the
ftZâtk fu’ðtÞ !
‘ÕÞtu ËtÞuƒ [t...’ ËðS™e …í™e™tu yðts ft™{tk
«ðu~Þtu. ‚u™u …fze ð{¤{tkÚte ƒnth ™eféÞtu.
[t™tu ˃zftu ¼h‚tk Ët{u™e Ítk¾e ‚Ëðeh{tk ƒt™e
hz‚e Ëwh‚ Œu¾t‚e hne... …ý nðu þwk ?
{wk.…tu. ¾uhtu÷, Xu. {ntŒuð ðtË,
‚t. ‚÷tuŒ, rs. ËtƒhftkXt- 383215
{tu. 9426365802
- nheþ {nwðtfh
ŒtŒtS™tu ½h{tk «ðu þ ÚtÞtu . yu { ýu ƒÄu ™sh Vu h ðe ÷eÄe.
nw k ‚h‚ ËtðÄ ÚtE „Þtu …ý...
yhu ÷û{e, yu f ÷e yu f ÷e ftxq o ™ sq y u Au ? ‚™u ftk E
¾ƒh …zu Au ? Ët{u òu . Ëtûte™e …tA¤ ƒÄt Œtu z u Au . ‚™u
ftu E h{tzu Au ¾Y ?
÷û{e y{the Ët{u òu E hne- Vtxe ytk ¾ u ™u y{u
ƒÄt ŒtŒtS™u
‘y{u ’ , 3/yu , 1929, nðu ÷ e …tËu ,
ËhŒth™„h, ¼tð™„h-364002
Vtu ™ . 9426223522
 Ëti™u ™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™ …tXðu Au.

{ŒŒ™eþ {íMÞtuãtu„ r™Þt{f™e f[uhe

rsÕ÷t ËuðtËŒ™-1, …tk[{tu {t¤, Äh{…wh htuz, ð÷Ëtz-396001 Vtu™ ™k. : 02632-254204, 248084
„út{ …k[tÞ‚ nM‚f™t ‚¤tðtu{tk {íMÞtuãtu„ «ð]r¥t
❖ „wsht‚ Ëhfth™t ƒkŒhtu y™u {íMÞtuãtu„ rð¼t„™t Xhtð y™wËth „út{ …k[tÞ‚ nM‚f™t ‚¤tðtu {íMÞtuãtu„ {txu 10 ð»to™t ¼tzt …xu yt…ðt™e Ë¥tt rsÕ÷t
rðftË yrÄfthe™u Au.
❖ su „út{ …k[tÞ‚ îtht ‚¤tðtu nhtS fu XhtðÚte yt…u÷ Au, ‚u „uhftÞŒuËh Au.
❖ …k[tÞ‚™t {kºte ‚hefu ‚÷txeyu ytðt Xhtðtu Út‚t ntuÞ ‚tu yxftððt™e Vhs Au.
❖ ‚{the …k[tÞ‚ nM‚f™t ‚¤tðtu {íMÞtuãtu„ «ð]r¥t {txu yt…ðt Ëk{r‚Œþof Xhtðtu fhe, Xhtð™e ™f÷ y™u 7/12™t W‚tht™e ™f÷ {ŒŒ™eþ {íMÞtuãtu„
r™Þt{f™e f[uhe, rsÕ÷t Ëuðt ËŒ™-1, …tk[{t {t¤u, Äh{…wh htuz, ð÷Ëtz™u {tuf÷e yt…ðe. suÚte rsÕ÷t rðftË yrÄfthe, ð÷Ëtz îtht Œir™f…ºttu{tk
ònuht‚ yt…e xuLzh {k„tðe 10 ð»to™t Eòht W…h yt…e þftÞ.
❖ ònuht‚ {txu™tu ¾[o rsÕ÷t …k[tÞ‚, ð÷Ëtz îtht fhðt{tk ytðþu. íÞthƒtŒ yt ¾[o Eòht™e ytðf{tkÚte {shu {u¤ðe ƒtfe™e ytðf „út{ …k[tÞ‚™u ytt…e
Œuðt{tk ytðþu.
❖ „út{ …k[tÞ‚ nM‚f™wk ‚¤tð {íMÞtuãtu„ {txu y„tW yt…u÷ ntuÞ ‚tu fux÷e rfk{‚ W…su÷ ‚u …ý sýtððt rð™k‚e, suÚte y…Ëux rfk{‚ (‚r¤Þt™e rfk{‚) ‚u
«{týu ™¬e fhe þftÞ. (7/12 ™tu W‚thtu y[wf {tuf÷ðtu.)
❖ ‚¤tð ËwÄthýt {txu ¾[o™e {ÞtoŒt «r‚ nufxh Yt. 75000/-, htn‚ Yt. 15,000/- (20 xft) ßÞthu yuË.xe./yuË.Ëe. ÷t¼tÚteo™u Yt. 18,500/- (25
xft) ™e {ÞtoŒt{tk.
❖ E™…wxË : {íMÞ WAuh {txu ¾[o™e {ÞtoŒt «r‚ nufxh Yt.50,000/-, nth‚ Yt. 10,000/- (20 xft) ßÞthu yuË.xe./yuË.Ëe. ÷t¼tÚteo™u Yt. 12,500/
- (25 xft) ™e {ÞtoŒt{tk.
❖ ˾e{kz¤, yuË.yu[.S. „úw… ntuÞ ‚tu ‚u{™u y„úe{‚t™t Ätuhýu y…Ëux rfk{‚™e ‚¤tð {íMÞ WAuh {txu yt…ðt{tk ytðu Au.

yu™. yuV. …xu÷ ytE. yu. Ôntuht (IAS)

E.[t. {ŒŒ™eþ {íMÞtuãtu„ r™Þt{f [uh{u™©e
ð÷Ëtz {íMÞ ¾uzq‚ rðftË ËkMÚtt y™u
rsÕ÷t rðftË yrÄfthe
ð÷Ëtz. ™k. 333

3-12
 ŒtŒe{t
- ‚÷fþe …h{th
ËkSð™u ™tufhe {éÞt™u yuf {rn™tu …qhtu Út‚t, …„th ¾zfe™t f{tz ƒkÄ n‚tk. ytztuþ-…tztuþ™t Atufhtytu
{éÞtu. ËkSð „t{zu ytððt ƒË{tk ™eféÞtu. ‚u™e Ët{u™e Ëex{tk Œu¾t‚tk ™ n‚tk. ht{wŒtŒt ½h™e ƒnth™t ytux÷u ÷{ýu ntÚt ŒE™u
yuf ð]æÄ ƒuXt n‚t. ‚u{™u òu‚t s ËkSð™u ‚u{™e …ztuþ{tk s ƒuXt n‚t. ËkSðu …qAâwk,
hnu‚t ht{wŒtŒt y™u ŒtŒe{tk ÞtŒ ytÔÞtk. “ŒtŒe{t õÞtk ?”
ht{wŒtŒt ½h™e ytuËhe{tk Zt¤u÷ Ztur÷Þu ƒuXt ntuÞ, ŒtŒe{t “ytð ¼tE, ytð.”
ytuËhe™t suhu Úttk¼÷e™t xufu ƒuXtk ƒuXtk ht{wŒtŒt òuzu ðt‚tu fh‚tk fnu‚tkf™u ht{wŒtŒt ytux÷uÚte QXât. ¾zfe™t f{tz
ntuÞ. ytztuþ-…tztuþ™t ™t™tk-™t™tk Atufhtytu Ztur÷Þu [ze™u W½tzâtk. ƒL™u ½h{tk „Þt. ht{wŒtŒt ŒtŒe{tk™t Vtuxt Ët{u Q¼t
ht{wŒtŒt™u ¾qkŒ‚t ntuÞ. hÌtt™u ƒtuÕÞt.
ŒtŒe{t É‚w «{týu Atufhtytu™u [ýeƒtuh fu òkƒwzt suðe “yt hÌtt ‚the ŒtŒe{t. nðu õÞtkÞ òÞ ™rn ™u yux÷u
[es yt…e™u htS fh‚tk. ŒtŒt-ŒtŒe™e ytk¾{tkÚte …ztuþ™t f[fzt™e £u{{tk {Ztðe™u htÏÞt Au !”
Atufhtytu …h nk{uþ y{e Íh‚wk ntuÞ. {tÄð™„h, skfþ™ htuz,
„t{ ytð‚tk ƒË Q¼e hne, ËkSð Q‚Þtuo, ËeÄtus ËwhuLÿ™„h-363001
ht{wŒtŒt™u ½uh „Þtu. {tu. 9879483552

ûtý
- ht{S¼tE frzÞt
™Þ™ ðÄw yÇÞtË yÚtuo y{urhft s‚tu n‚tu. ‚u™wk ËL{t™ {tht ƒu{tkÚte yufu Atufhtu sE þõÞtu ™rn, …hk‚w ytsu {™u ¾hu¾h
Út‚wk n‚wk. ËtuËtÞxe™t «{w¾ þuX „tuhÄ™¼tEyu þw¼uåAt ÔÞõ‚ yux÷tus yt™kŒ y™u Ëk‚tu»t ÚttÞ Au fu.....
fh‚tk fÌtwk ; …hŒuþ sðt™e nðu ™ðtE ™Úte hne …ý ™Þ™™e y™u yu{ýu „ŒT„rŒ‚ [nuhu ™Þ™™e ƒtsw{tk ƒuX÷ u e sþtuŒt
ðt‚ swŒe Au fthý fu- ½hft{ fh‚e sþtuŒt y™u ‚u™e …tA¤ Ët{u yuf ûtý «ËL™ ™shu òuÞwk... òuE hÌtt.
…tA¤ ytð‚t yuf ™t™fzt rfþtuh™wk neh ytsu ͤfe QXâwk Au. yíÞth ËwÄe þtk‚ ƒ™e™u ƒuXu÷e sþtuŒt™e ytk¾tu þuX™e
yu ™Þ™™wk yt¾e ËttuËtÞxeyu ËL{t™ fÞw.O ËL{t™{tk Ëti Ët{u òu‚tk s yuftyuf ¼ªòE „E.
ntsh hÌttk. ˼t rð¾ht‚e ð¾‚u þuX™u ‚u{™t …ztuþe r{ºt
sþðk‚u fÌtwk ; „tuhÄ™¼tE, yt Atufht™u ‚iÞth fhðt{tk ðÄw 7, þÂõ‚™„h ËtuËtÞxe,
Ënfth ‚{thtu {éÞtu Au ntU ! fhý™„h htuz, {w. fze,
S. {nuËtýt-382715
nË‚t [nuhu „tuhÄ™¼tE ƒtuÕÞt ; {the ƒÄe ‚iÞthe A‚tk

Wtih Best Compliments From

GHCL Limited
A well diversified Company in the business of :
* International Quality Light & Dense Soda Ash * Industrial and Edible Grade Salt * Textile * IT Enabled Services
A COMPANY :
_ Certified for ISO 9001, ISO 14001 and OHSAS 18001.
_ Rated 5 Star for its health and Safety Management System by British Safety Council.
_ Awarded by ICMA for Novel and Complex Technology for the first time in India having a Widespread Impact on Chemical Industry and Economy.
_ Awarded by ICMA for Excellence in Management of Health/Safety/Environment|at Source Reduction in Waste Generation at Manufacturing Site/ s
of the Company.
_ Practising Total Quality Management since 1992.
_ Actively engaged in social upliftment and development of neighbouring communities.
_ With reputation for making a responsible corporate body. Signatory to Responsible Care Movement of ICMA.
Works : Sutrapada, Dist. Junagadh, Gujarat-362 275 Tel : (02876) 263401-3, 263551-5, Fax : 263480, 263483
Head Office : B-38, Institutional Area, Sector-1, Noida-201 301 (U.P.) Tel : (0120) 2535335 Fax : (0120) 2535209

A Dalmia Brothers Enterprise ™k. 263

3-13
 Ëti™u ™q‚™ ð»tto®¼Œ™ …tXðu Au.

Ëkfr÷‚ ytrŒòr‚ rðftË «tÞtus™t f[uhe, ð÷Ëtz

ð™ƒkÄw fÕÞtý yk‚„o‚ {t™. {wÏÞ{kºte©e™tu 10 {wŒTt ftÞo¢{
ð÷Ëtz rsÕ÷t{tk ð™ƒkÄw fÕÞtý Þtus™t yk‚„o‚ 2008-09 ™t ð»to{tk {¤u÷e 16907 ™e „útLx Ët{u Yt.17047.75
÷t¾™tu ¾[o fhe 101 xft rËrØ ntkË÷ fhðt{tk ytðe Au. su™e rð„‚ðth {trn‚e òuEyu ‚tu....
1. …tk[ ÷t¾ fwxwkƒtu {txu htus„the nuX¤ ðtze Þtus™t, Ëkfr÷‚ zuhe, …þw…t÷™ y™u „wýð¥tt˼h ‚t÷e{ nuX¤
Yt.992.01 ™e „útLx Ët{u Yt.965.37 ÷t¾™tu ¾[o fhe 97.34 xft rËrØ {u¤ðtE. su{tk 7535 ÷t¼tÚteoytu™u
÷t¼ yt…ðt{tk ytÔÞtu Au.
2. rþûtý™e „wýð¥tt y™u yÇÞtË W…h ¼th nuX¤ Yt.1036.92 ÷t¾™e „útLx Ët{u 1067.51 ÷t¾™tu ¾[o fhe
103 xft rËrØ {u¤ððt{tk ytðe.
3. ytrŒðtËe rðM‚th™tu rðftË ðu„ðk‚tu ƒ™tððt {txu Yt. 150 ÷t¾™e „útLx Ët{u 150 ÷t¾™tu ¾[o fhe 400 xft
rËrØ ntkË÷ fhe. su{tk ftuÕz Mxtuhus, ƒUfuƒ÷ Þtus™tytu, {t™ð fÕÞtý Þtus™tytu Mðhtus„the yt…‚e ËntÞ
Þtus™tytu™tu Ë{tðuþ ÚttÞ Au.
4. Ëti™u {txu ythtuøÞ {wŒTt nuX¤ nuÕÚt [ftËýe, htu„«r‚fthf W…[thtu, r[hkSðe Þtus™t nuX¤ {¤u÷e Yt.297.30
÷t¾™e Ëk…qýo „útLx ðt…he 100 xft rËrØ ntkË÷ fhðt{tk ytðe.
5. Ëti™u {txu ½h nuX¤ ytrŒòr‚™t fwxwkƒtu™u ytðtË Þtus™t yLðÞu 2077.93 ™e „útLx Ët{u Yt. Yt.3846.88
÷t¾™tu ¾[o fhe 185 xft rËrØ ntkË÷ fhe 4996 ÷t¼tÚteoytu™u ytðtË™e ËwrðÄt y…tE.
6. …eðt™wk …týe {wŒTt nuX¤ MðåA …eðt™t …týe™e Ë„ðz, …týe™wk þwrØfhý, …tE…÷tE™ îtht hËtutz ËwÄe, Mðs÷Ätht
ð„uhu {txu Yt. 4517.97 ÷t¾™e „útLx Ët{u Yt.2623 ¾[o fhe 58 xft rËrØ ntkË÷ fhe 740 ƒtuðh-nuLz …k…,
822 ztuh xw ztuh f™ufþ™, 916 ðhËtŒe s¤Ëk[Þ™e ft{„ehe 202 „t{tu{tk yt…ðt{tk ytðe.
7. ®Ë[tE nuX¤ [ufzu{, ‚¤tð, x…f ®Ë[tE …Ør‚ ð„uhu {txu Yt. 2068.09 ™t ÷ûÞtkf Ët{u Yt.2117.34 ™tu ¾[o
fhe 102.38 xft rËrØ ntkË÷ fhe 303 [ufzu{, 24 [ufzu{ he™tuðuþ™, 400 ƒtuheƒkÄ y™u 538 xft ®Ë[tE
…Ør‚™t ft{tu fhðt{tk ytÔÞt.
8. ƒth{tËe hM‚tytu {txu nÞt‚ hM‚tytu™e {ht{‚ y™u …tft hM‚t {txu Yt.5230 ™e {¤u÷ „útLx™tu Ëk…qýo W…Þtu„
fhe 100 xft rËrØ ntkË÷ fhtE su{tk 170 „t{tu{tk …tft hM‚t ‚u{s 229.61 rf.{e. {tuxt hM‚t™e ft{„ehe
fhðt{tk ytðe Au.
9. ðes¤e™e Ëtðorºtf W…÷çÄ‚t {txu fwrxh ßÞtu‚, …uxt…ht, ytrŒ{sqÚt™t hnuýtkf rðM‚th™wk ðes¤efhý {txu Yt.
410.64 ÷t¾™e „útLx Ët{u Yt.729.86 ÷t¾™tu ¾[o fhe 178 xft rËrØ ntkË÷ fhe n‚e. su{tk 6801
÷t¼tÚteoytu™u fwrxh ßÞtu‚, 50 ÷t¼tÚteoytu™u …uxt…ht ðes¤e ‚u{s 2111 ÷t¼tÚteoytu™u ytrŒ{sqÚt ðes¤e™t
f™ufþ™tu yt…ðt{tk ytÔÞt Au.
10. þnuhe rðftË {txu ‚{t{ ‚t÷wftytu{tk {wÏÞ {Útftu™kw ƒútzu ƒuLzÚte òuztý ‚u{s ™„h…tr÷ftytu™t ytŠÚtf y™u ËtkMf]r‚f
fuLÿ ‚hefu rðftË, yu÷.…e.S. „uË ð„uhu {txu Yt.23.58 ÷t¾™e „útLx Ët{u Yt.2310 ÷t¾™tu ¾[o fhe 97 xft
rËrØ ntkË÷ fhðt{tk ytðe Au.
yu. yuË. …xu÷
«tÞtus™t ðneðxŒth,
Ëkfr÷‚ ytrŒòr‚ rðftË «tÞtus™t
™k. 331
ð÷Ëtz

3-14
 ‚tu...?!
nhËw¾htÞ y™u nÂM{‚t„tihe™t nh¾™tu …th ™ n‚tu.
{tuxtu Œefhtu ztpõxh, ƒeò ™kƒh™tu yu{.ƒe.yu. ÚtE fk…™e{tk
{u™ush ™u ºteò ™kƒh™tu …wºt ftuBÃÞwxh yuÂLsr™Þh... hu÷ðu{tk
zÙtEðh™e ™tufhe{tk su Œw:¾ ðuXe Ëk‚t™tu™u ¼ýtÔÞt ‚u™tu ƒŒ÷tu
Eïhu òýu fu At…hwk Vtze™u yt…e ŒeÄtu, yufËtÚtu.
…ý nh¾ õÞtk ftuE™tu hnu Au ‚u nh¾Ëw¾htÞ™tu hnu. ºtýuÞ
Atufht ðÄthu f{tðt Q…ze „Þt …hŒuþ Ã÷u™{tk Qze™u... ƒtfe
n‚wk ‚u ð¤e-…hýeÞ „Þt, …tu‚t™e he‚u. ðu÷Ëux ÚtE „Þt. ƒuW
sý …u÷t Vr¤Þt™tk ðz÷t ™u …e…¤™tk Ítz™e su{...
nhËw¾htÞu {™ {™tÔÞwk : ‘[t÷tu ƒÄt Ëw¾e ‚tu Au ™u ?
ð¤e, fux÷t Yr…Þt {tuf÷u Au ytðzwk {tuxwk {ft™ ƒkÄtðe ŒeÄwk,
™tufh-[tfh... ƒeswk þwk òuEyu nw‚tu ™u nwk‚e ™u? yt{uÞ ðu’÷t
{tuzt Atufht ‚tu swŒt s...’
…ý nÂM{‚t„tihe™wk {™ {t™‚w ™ntu‚wk. fŒt[ †e™tu
Mð¼tð fu …Ae {t™tu Sð.... su ntuÞ ‚u …ý þheh ÷uðtðt
{tkzâwk. ™tufh [tfhtu ‚tu yu™t «{tý{tk Ëuðt fhu ™u ? nhËw¾htÞ
yt ô{hu ftkE Úttuztu ZËhztu fhe þfu ? ºtýuÞ Atufhtð™u Vtu™ fÞtuo
…ý yuf s- {tuƒtE÷{tk {¤u ‚uðtu sðtƒ : ‘¾wƒ ÔÞM‚ Aeyu’
nÚtu¤e{tk ftkxtu
¼÷t¼t™wk fu𤠄t{{tk s ™rn, yt¾t …kÚtf{tk {tuxwk
™t{. ftuE™u íÞtk ͽztu-xkxtu ntuÞ, ¼tEytu™t ¼t„ …tzðt™t
ntuÞ, ftuE Ë{MÞtÚte …rhÂMÚtr‚ „wk[tE „E ntuÞ, íÞthu ÔÞðnthw
y™u niÞt Wf÷‚ðt¤t ¼÷t¼t™u ƒtu÷tðt‚t. ztÌtt y™u r™»…ût
…k[tr‚Þt ‚hefu™e ‚u{™e ÏÞtr‚. htux÷u …ntu¤t, Ëti yu{™tu ƒtu÷
rþhtu{tLÞ ht¾u. ÷tuftu fnu‚tk ; ‘¼÷t¼t™tu ƒtu÷ ¼÷¼÷t
fkÚtuh™t ò¤t{tkÞ n¾™tu {t¤tu ƒkÄtðu Au, ¼i ¼÷t¼t yux÷u
¼÷t¼t’
yufðth yu{™t ¾wŒ™t ½h{tk s Ë{MÞt W¼e ÚtE. {tuxtu-
™t™tu …hÛÞt, ðnwytu ytðe.. {thwk-‚thwk, Ëthwk-¾tuxwk þY ÚtE
„Þwk …Ae ‚tu s{e™-ò„eh, ½h-…iËtu, nª[ftu, Ëtkƒ÷ u ,kw ¾tkzýe,
ðtËý, fqËý ð„uhu [eòu {txu {‚{‚tk‚htu Q¼t ÚtÞt. ͽztu
yux÷e nŒu ðfÞtuo fu Ëti™e [[to™tu rð»tÞ ÚtE „Þtu... ÷tuftu ykŒhtu
ykŒh fnu‚t- ‘¼÷t¼t™t ½h™e yt Œþt ? þtu f¤s„....’
¼÷t¼t™wkÞ ftuEyu fkE ™t Ëtk¼éÞwk...
yt¤t ÚtE „Þu÷t ¼÷t¼t Auðxu {krŒh{tk sE ƒuXt.
{krŒh™t {nthts htus {nt¼th‚ ðtk[u. ytsu «Ëk„ n‚tu
ÿti…Œe™t ð†tnhý™tu. …tk[ …tk[ «r‚¼tþt¤e …r‚ ntuðt A‚tk,
3-15
- ßÞk‚e {fðtýt
nt, ynª {tuf÷e Œtu, ftk ‚uze òEyu. ft{ ‚tu y{thuÞ hnuðt™wk yu
rð™t Yr…Þt...
…ý Ëti™tu ¼„ðt™ Au ™u ! y[t™f {wkƒEÚte ‚u™e Ët¤e
Sð‚e ytkxtu {thðt ytðe. Sð‚e …ý sƒhe ™ef¤e. ytðe
n‚e {nu{t™ ÚtE™u ™u …kŒhŒe{tk ‚tu nÂM{‚t„tihe™u nh‚tk-Vh‚tk
fhe ŒeÄt !
ÕÞtu, nðu ‚{u ÚtE „Þt Atu ½tuze suðtk. nwk nðu ™ef¤wk Awk.
yux÷wk ƒtu÷e íÞtk ‚tu nÂM{‚t„tihe ‚u™u ¼uxe™u hze …zâtk. yuðt
hzâtk yuðt hzâtk fu Sð‚eyu {tkz ™tu¾t …tze …týe …tÞwk ™u fÌtwk :
‘ƒu™, ºteË ðhË …nu÷t Ëtu™tu„útVe ™u hðtzu [ze™u ƒu AtufheÞwk™u
…ztðe ™tu ntu‚ ™u, ‚tu yt rŒðË ™tu ytð‚, nðu su ÚtÞwk E..
‚rƒÞ‚ ò¤ðòu, ¾tuxwk ÷tøÞwk ntuÞ ‚tu {tV... ƒtfe ÚttE E fhe
÷uðwk.’ fne™u Sð‚e {wkƒE s‚e hne ™u nÂM{‚t„tihe …tAtk {tkŒtk
…ze „Þt.
„tÞºte™„h, ‘‚usŒe…’
yûtÞ„Z htuz, fuþtuŒ-362220
Vtu™ 9427379731
- ¼„ehÚt ƒúñ¼è
ÞwrÄrch™wk ËíÞ, ¼e{™e ‚tft‚, ysw™ o ™wk ÷ûÞ, ™fw¤™e r™ct fu
ËnŒuð™wk ¿tt™ fkE fnu‚t fkE s ¾…™t ÷tøÞwk yu rƒ[the™u ?
ÿti…Œe™t ð†tu ¾u[tÞtk... òý‚tu ntuðt A‚tk ËnŒuð [q… hÌttu...
y™u ƒeò ‚tft‚ðt¤t …ý õÞtk fþwkÞ ƒtu÷e þõÞt ! {nthtsu
yt{ Útðt™wk fthý þwk ? ©tu‚tytu™u …qAâwk. ¼÷t¼tyu Äztf ŒE™u
fÌtwk ; ‘{nthts, ðt‚ ntð nt[e Au- nÚtu¤e{tk ftkxtu ðt„u Au ™u
íÞthu yu ftkxtu yu ntÚtÚte õÞthuf ™ef¤e þf‚tu ™Úte’- …Ae ¼÷t¼t
{ti™ ÚtE „Þt.
yu/3, Þwr™. MxtV ftu÷tu™e,
ðÕ÷¼ rðãt™„h
rs.ytýkŒ
 Ëti™u ™q‚™ ð»tto®¼Œ™ …tXðu Au.

Äh{…wh ™„h Ëuðt ËŒ™

Äh{…wh, rs. ð÷Ëtz 396050, Vtu™ : (02633) 242035, 232530

r™{o¤ „wsht‚ ð»to : 2009 r™htu„e ƒt¤ ð»to : 2009

Äh{…wh ™„h…tr÷ft™e rËrØytu

❖ ˾e {kz¤ îtht ztuh xw ztuh 80% ½™f[ht™wk f÷ufþ™ fhðt{tk ytðu Au.
❖ ð{eo fB…tuMx Ã÷tLx{tk ¾t‚h™wk Wí…tŒ™ þY fhðt{tk ytÔÞwk Au.
❖ ˾e {kz¤ îtht …u…h ƒu„ ƒ™tððt™e ft{„ehe þY fhðt{tk ytðe Au.
❖ 20 {tE¢tu™Úte ™e[u™e só fhðt{tk ytðu÷ Ã÷tÂMxf ͼ÷t Útu÷eytu{tk …e.ðe.Ëe. …tE… ƒ™tððt{tk
ytÔÞt Au.
❖ …tk[ …u yuLz ÞwÍ xtuE÷ux ‚Útt 293 ÔÞÂõ‚„‚ þti[t÷Þ™t ft{tu …wýo ÚtÞt Au.
❖ yã‚™ ÷tEƒúuhe, yuËuBƒ÷e ntu÷, nuÕÚt f÷ƒ™tk ft{tu …wýo‚t™t ythu Au.
❖ Äh{…wh þnuh …týe …whðXt Þtus™t™e ft{„ehe …qýo‚t™t ythu Au, su™tu fw÷ 807 ÷t¾ Au.
❖ Äh{…wh ™„h…tr÷ft îtht ÷tuf¼t„eŒtheÚte Ëfo÷, M{þt™„]n™t ft{tu …qýo fhðt{tk ytÔÞt Au.
ytÞtus™
❖ ƒu ™k„ …u yuLz ÞwÍ xtuE÷ux™e ft{„ehe 10 ÷t¾™tk ¾[uo …qýo fhðt{tk ytð™th Au.
❖ ytE.yu[.yuË.ze.…e. Þtus™t nuX¤ 132 Þwr™x ytðtËtu™tk ƒtkÄft{ 1.75 fhtuz™tk ¾[uo fhðt{tk
ytð™th Au.
❖ Ë{„ú Äh{…wh þnuh™u ytðhe ÷u‚e „xh Þtus™t (ËwyuÍ xÙex{uLx Ã÷tLx Ërn‚) ™tu ze.…e.yth.
ƒ™tððt™e ftÞoðtne «„r‚{tk Au.
❖ Äh{…wh ™„h…tr÷ft Ëk[tr÷‚ {tæÞr{f þt¤t™t {ft™wk ™ðer™fhý ‚Útt Äh{…wh ™„h…tr÷ft f[uhe™t
™ðt {ft™ ƒtkÄft{™wk ytÞtus™ fhðt{tk ytÔÞwk Au.

su. Þw. ðËtðt Sðý¼tE ƒe. [tiÄhe

[eV yturVËh [uh{u™, fthtuƒthe Ër{r‚
Äh{…wh ™„h Ëuðt ËŒ™ Äh{…wh ™„h Ëuðt ËŒ™

fÕ…uþ¼tE ƒe. ft…zeÞt Ëwr{ºttƒu™ ƒe. [tiÄhe

W…«{w¾ «{w¾
Äh{…wh ™„h Ëuðt ËŒ™ Äh{…wh ™„h Ëuðt ËŒ™
‚Útt Äh{…wh ™„h Ëuðt ËŒ™™tk ‚{t{ ËŒMÞtu ‚Útt f{o[the„ý ™k. 332

3-16
 {t™tu «u{
“ftÔÞ ! yt ‚u fuðe ®sŒ„e ? yturVËu s‚t …nu÷t y™u
ytÔÞt …Ae ½hft{ y™u hËtuE …týe, fkxt¤e sðtÞ Au. {t™u
ft{ fhðt™wk fnu‚tu ntuÞ ‚tu ?”
“òu yksr÷, {t ½hze ÚtE. ®sŒ„e¼h ÷tuftu™t ft{tu
fhe {tÁk ½z‚h fÞwO, ¼ýtÔÞtu ™u …hýtÔÞtu. nðu ‚u™e fÚtt-ðth‚t
™u {krŒhu sðt™e ô{h, nðu {t™e Ëth-Ëk¼t¤ht¾ðt™e yt…ýe
Vhs.”
“½hft{ ‚tu Xef Au, …ý yt ™t™t ½h{tk yt…ýtu ËkËth
fuðe he‚u Sðeyu ? ŒtB…íÞSð™™e {tus,{ò, {M‚e, yt™kŒ
{týðt™e yt…ýe ô{h ¾he fu ™rn ?”
“nt...nt... nwk {t™wk Awk …ý {tyu ËtkËtrhf Ëw¾ s‚wk
fhe, {the …tA¤ yt¾e ®sŒ„e ¾[eo ™tk¾e Au. ½h{tk {t™t
Œu¾t‚t ¾t...¾t...¾e...¾e fheyu ‚u fuðwk ysw„‚wk ÷t„u ?
ËkÞr{‚ Sð™ þwk ™ Sðe þfeyu ?”
“ftÔÞ, ‚™u «u{ fhe™u …hýe ƒuXe ‚u þwk {thtu „w™tu Au ?”
{thu ytþtytu ntuÞ, þwk ®sŒ„e þw»f y™u Ëq™e Ëq™e Sððt™e ?
÷ø™Sð™™t ftkE Õntðt ÷uðt™t fu ™rn ? ‚wk ½h ¼tzu ht¾e ÷u.
“™t..™t.. yksr÷ {t™u Atuze™u ƒesu hnuðt sðtÞ ™rn.”
- s„Œeþ W. Xtfh
“‚tu õÞtk ËwÄe {t™tu …t÷ð …fze ht¾eþ ? …hÛÞt …Ae
…í™e™t «u{ …t÷ð{tk s …r‚™wk yt¾wk rðï...! ™rn ‚tu r…Þh
[t÷e òô. r™ýoÞ s÷Œe ÷usu.”
“nwk ‚tu Ëqwze ðå[u Ëtu…the suðtu Awk !”
Ëtksu ƒuW yturVËuÚte ½hu ytÔÞt. {tk Œu¾tE ™rn …ý xuƒ÷
…h ÷¾u÷tu ft„¤ òuÞtu ;
“rŒfht ftÔÞ ! rŒfhe yksr÷ !
‚{thtu ðt‚to÷t… Ëtk¼éÞtu n‚tu. Ëwðtðz{tk rŒfhtu „w{tÔÞtu
‚u™t ytuh‚t …qht fhðt ‚™u y™tÚtt©{{tkÚte ÷tðu÷t. ‚tht r…‚t™t
ytfÂM{f yðËt™u nwk ¼tk„e [qfe n‚e, íÞthu ‚wk s yuf{tºt {thtu
Ënthtu ™u ytÄthu Sð™ „wòÞwO, ‚{tht ƒL™u™wk Œw:¾ Ë{S, ‚{u
¾wþ y™u Ëw¾e hntu ‚u{tk s {the ¾qþe.”
ytùÞto[rf‚ ÚtE ƒL™u yufƒeò™t [nuht™u y[tf…ýu
õÞtkÞ ËwÄe ‚tfe hÌtt...!
33, f]»ý nt. ËtuËtÞxe,
ƒtðeË „t{ rðãt÷Þ …tA¤, ðÕ÷¼ rðãt™„h-388120
Vtu™. (02692) 234833

Ëti™u ™q‚™ ð»tto®¼Œ™ …tXðu Au.

Ëkfr÷‚ ytrŒòr‚ rðftË «tÞtus™t f[uhe
{tkzðe, rs. Ëwh‚
✥ «tÞtus™t {tkzðe ftÞoûtuºt™t rðM‚th y™u ðM‚e™t rðftË {txu 80% ™tu{o÷ Ã÷t™ Þtus™t nuX¤ swŒt swŒt ¾t‚t îtht y{÷{tk ytð‚e Þtus™tytu™wk yt f[uhe
{thV‚u Ëw…hrðÍ™ fhðt{tk ytðu Au. ‚ŒW…htk‚ yt f[uhe {thV‚u Ë™u 2009-10 ™t ð»to{tk (1) „wsht‚ …ux™o Yt.2689.58 ÷t¾ (h) ƒesY… ykŒts…ºt
Yt.12.64 ÷t¾ (3) ¾tË fuLÿeÞ ËntÞ 161.73 ÷t¾ (4) ytrŒ{swÚt Wíf»to Yt. 12.10 ÷t¾ (…) «tÞtus™t rðM‚th ƒnth ðË‚t AqxtAðtÞt
ytrŒòr‚ytu {txu Yt.5.30 ÷t¾ (6) ËeËeze «tusufx{tk Yt.87.00 ÷t¾™e òu„ðtE fhðt{tk ytðu÷ Au. su{tk W…htuõ‚ ËŒhtu{tk y{÷{tk ytð‚e rðrðÄ
Þtus™tytu nuX¤ ÔÞÂõ‚÷ûte Þtus™tytu nuX¤ 50% Úte 100% ËntÞ ‚Útt Ët{wrnf rðftË™t ft{tu nuX¤ 75% Úte 100% ËwÄe ËntÞ yt…ðt{tk ytðu Au.
(1) ð™ yrÄr™Þ{ nuX¤ {tkzðe «tÞtus™t™t {tkzðe, W{h…tzt, ‚t÷wft{tk sk„÷ rðM‚th{tk hnu‚t ytrŒðtËe EË{tu™u s{e™ Vt¤ððt{tk ytð™th Au. su{tk
7345 ytrŒòr‚ EË{tu™e yhS ytðu÷ Au. 180 ™u n¬ …ºtf yt…u÷ Au.
(h) yíÞk‚ …At‚ yuðe ftu÷½t, ftuxðt¤eÞt ‚Útt ftÚtwze òr‚ytu™t ytŠÚtf rðftË {txu yt„t¾t™ xÙMx, ™uºtk„ rs. ¼Y[™t ËnÞtu„Úte zuhe «tusufx™wk ytÞtus™
fhðt{tk ytðu÷ Au, su{tk Yt.829.42 ÷t¾™e òu„ðtE fhðt{tk ytðu÷ Au y™u 547 ŒwÄt¤t …þw ÷t¼tÚteo™u yt…u÷ Au.
(3) ytrŒòr‚ ¾uzw‚tu™t ytŠÚtf rðftË {txu Yt.172.96 ÷t¾™e òu„ðtE fhðt{tk ytðu÷ Au. 1800 yufh{tk ðtze Þtus™t y{÷ ÚtÞu÷ Au.
(4) r™htu„e ƒt¤ ð»to yk‚„o‚ ytŒþo r™ðtËe þt¤t, Ëhfthe Atºtt÷Þtu, yt©{þt¤tytu, „útLx E™ yuEz Atºtt÷Þtu{tk yÇÞtË fh‚tk ƒt¤ftu™e r™Þr{‚
ythtuøÞ ‚…tË fhe sYhe Ëthðth yt…ðt{tk ytðþu.
(…) ythtuøÞ Ëwhûtt fð[™e Þtus™t nuX¤ ytrŒòr‚ ‚{t{ ƒe.…e.yuË. ÷t¼tÚteoytu™u Yt.30,000 ™e {ÞtoŒt{tk Ëthðth {txu {tLÞ ntuÂM…x÷{tk Œt¾÷ ÚtÞuÚte
ËntÞ yt…ðt{tk ytðu Au.
(6) Ëtih Wòo™t {n¥t{ W…Þtu„ {txu Ëtu÷th fwfª„ ËeMx{ fu su{tk 250 ƒt¤ftu™e hËtuE yuf Þwr™x îtht ÚttÞ Au. ‚uðt … Þw™ex ÷„tððt{tk ytÔÞt Au su™t
îtht ÷tfzt, „uË{tk ƒ[‚ ‚u{s nðt™wk «Œq»tý htufe þftÞ Au.
(7) ðtuxh ntðuo®Mx„™t 6 Þw™ex ‚iÞth fhe ðhËtŒ™wk …týe s{e™{tk W‚the s¤ Ëk[Þ™e ft{„ehe fhðt{tk ytðu÷ Au.
W…htuõ‚ rðrðÄ «fth™e Þtus™tytu™e òýfthe ‚u{s ÷t¼ ÷uðt {txu ËkƒkrÄ‚ ‚t÷wft rðftË
yrÄfthe©e™tu yÚtðt y{÷efhý yrÄfthe©e™tu Ëk…fo ËtÄðt™tu hnuþu.
«tÞtus™t ðneðxŒth
xÙtÞƒ÷ ˃ Ã÷t™
{tkzðe, rs. Ëwh‚ ™k. 258

3-17
 Ët{tSf ð™efhý rð¼t„, ¼Y[
"ð]ût s‚™ ytƒtŒ ð‚™"
y™uf «fth™t «Œq»tý™t fthýu ðt‚tðhý™e Ë{‚w÷t òu¾{{tk {wftÞu÷ Au. MðåA …Þtoðhý Ë{‚w÷t {txu y™u ht»xÙeÞ nrhÞt¤e {txu ¼ti„tur÷f rðM‚th™t 33%
rðM‚th ð]ûttåAtrŒ‚ ntuðtu òuEyu. „wsht‚{tk ytðtu rðM‚th ¾wƒ ytuAtu Au. {txu ð™ rðM‚th rËðtÞ™t rðM‚thtu{tk ð]ût ðtðe™u ð]ûttu™tu ÔÞt… ðÄthðtu …zu. ð]ût ðtðu‚h
‚Útt ò¤ðýe{tk yt{ s™‚t™tu Ënfth ½ýtu sYhe Au {txu ÷tuf¼t„eŒtheÚte ð]ût ðtðu‚h, ò¤ðýe y™u ËkðÄo™™e ft{„ehe Ëh¤ he‚u ÚttÞ ‚u {txu „wsht‚ Ëhfth©e
îtht ò…t™ ELxh™uþ÷ ftuytu…huþ™ yusLËe ËntrÞ‚ Þtus™t y{÷{tk {wfðt{tk ytðu÷ Au. ðtr™rf rðftË …rhÞtus™t yk‚„o‚ „útBÞ M‚hu Ënfthe {kz¤e ƒ™tðe „t{™t
÷tuftu™e ftÞofþw ¤‚t, ËþÂõ‚fhý y™u ût{‚t ðÄthe „t{ ÷tuftu™u «tuíu Ëtrn‚ fhe ð™efhý™e ft{„ehe {txu {kz¤e™u Vkz W…÷çÄ fhtðe „t{ ÷tuftu™e ¼t„eŒtheÚte „t{™e
„ti[h/…z‚h s{e™{tk ð™efhý™t ft{tu ntÚt Ähðt{tk ytðu÷ Au. 2009-10{tk [t÷w ð»tuo ytrŒðtËe rðM‚th™t ðt÷eÞt ‚Útt ͽzeÞt ‚t÷wft{tk y™w¢{u 16 y™u 24
{¤e fw÷ 40 „t{tu{tk Ët{tSf ð™ rðftË Ër{r‚™e MÚtt…™t fhe fw÷ 272 nu. rðM‚th{tk {kz¤eytu îtht ðtðu‚h fhðt{tk ytðu÷ Au. ÷tuftu™u …tu‚t™u yuðwk ÚttÞ Au fu yt
n{t2wk ft{ Au. n{t2wk ðtðu‚h Au y™u ‚u™wk s‚™ fhðwk yu y{the Vhs Au. Ënfthe {kz¤eytu™u yLÞ fÞt rð¼t„{tkÚte fÞt ÷t¼ {¤e þfu ‚u yk„u {tuxeðux fhe „t{™e
‚Útt {kz¤e™e ËæÄh‚t ðÄu „t{™t ÷tuftu™u htuShtuxe {¤e hnu y™u Sð™ M‚h ËwÄhu yu {wÏÞ nu‚w Au.
yt W…htk‚ Ët{tSf ð™efhý rð¼t„, ¼Y[ îtht Ë™u 2009™t [tu{tËt{tk 81.11 ÷t¾ htu…t WAuhe ÷tuftu™u rð‚hý fhu÷ Au. ¾t‚t îtht [t÷w ð»tuo „ti[h
s{e™, Ëhfthe …z‚h s{e™, ¾uzq‚ {tr÷fe™e s{e™, htuz™e ƒtsw™e s{e™ ð„uhu{tk 615 nu. Ã÷tLxuþ™ fhu÷ Au.
ð]ûttu W…h™wk ¼thý ½xu yu nu‚Úw te ÔÞÂõ‚„‚ ÷t¼tÚteoytu™u Ëtu÷h fwfh, r™Äw{
o [w÷t, ƒtÞtu„Ë
u ‚Útt „út{ …k[tÞ‚tu™u M{þt™ Ë„ze™e Vt¤ðýe rð™t {qÕÞu fhðt{tk
ytðu Au. ònuh MÚt¤tu …h ð™fwxeh ƒ™tðe htnŒtheytu™u rð©t{ {¤u Au y™u ð™ ò„]r‚™wk «r‚f ƒ™u Au.
Ët{tSf ð™efhý rð¼t„, ¼Y[ îtht y„tW™t ð»ttuo{tk su „t{tu{tk ð™efhý fhu÷ ‚u „t{tu{tk …rh…fð ð]ûttu ft…ðt {txu ònuh nhtS fhe ‚u{tkÚte {¤u÷
ytðf{tkÚte ð™ rð¼t„ îtht fhu÷ ¾[o ƒtŒ fhe [tuϾt ™Vt™e hf{ ËkƒkrÄ‚ „út{ …k[tÞ™u yt…ðt{tk ytðu÷ Au. ™e[u {wsƒ „út{ …k[tÞ‚tu™u hf{ [qfððt{tk ytðu÷
Au. su hf{ …k[tÞ‚ rðftË ft{tu{tk ðt…he þfu Au.
y.™k. ‚t÷wft „t{™wk ™t{ [wfðu÷ hf{ y.™k. ‚t÷wft „t{™wk ™t{ [wfðu÷ hf{
1 skƒË
w h {tuxty{™…wh 190722 5 ͽzeÞt hts…ht 685133
h skƒË
w h f÷f 25508 6 ͽzeÞt ËthËt 1300375
3 ͽzeÞt hts…thze 742276 7 ͽzeÞt f…÷Ëtze 1228526
4 ͽzeÞt xtuXeŒht 2848838 8 ͽzeÞt yËt 296606
fw÷ 7317984
(ytE. yu. [tintý)
™k. 271 ™tÞƒ ð™ Ëkhûtf,
Ët{tSf ð™efhý rð¼t„, ¼Y[

MðåA ykf÷uïh MðMÚt ykf÷uïh rðftËþe÷ ykf÷uïh

ykf÷uïh ™„h ËuðtËŒ™, ykf÷uïh

Ë{„ú „wsht‚™e s™‚t™u ™ðt ð»to™e þw¼uåAt
y{thtu ËkŒuþ :
❖ þnuh™e s™‚t™u ™ðt ð»to™e þw¼uåAt
❖ þnuh™e ðÄu þt™ òu Ë{ÞËh ÚttÞ fhŒt™
❖ [t÷tu yt5ýu ykf÷uïh™u r™{o¤ ƒ™tðeyu.
❖ sL{, {hý ÷ø™™e VhSÞt‚ ™tUÄýe fhtðeyu.
❖ r™htu„eƒt¤ MðMÚt „t{™u Ëtfth fheyu.
❖ ™„h…tr÷ft™t ‚{t{ fhðuht r™Þr{‚…ýu ¼he yt…™t
™„h™t rðftË{tk Ën¼t„e ƒ™tu.
❖ …týe yu …]Úðe …h™wk y{]‚ Au ‚u™tu ŒwÔÞoÞ Út‚tu yxftðeyu.
y{tht MðŠý{ ËkfÕ…tu :
❖ þnuh™e s™‚t™u r™{o¤ MðåA …eðt™wk …týe …whk …tzðwk y™u
100% Sðtýwk {wf‚.
❖ þnuh™e yt{ s™‚t™u þi[t÷Þtu™e ËwrðÄt …whe …tzðe.
❖ ztuh xw ztuh f[htu ¼u„tu fhðt™e ÔÞðMÚtt Ëk…qýo he‚u ytðhe
÷E yt ft{„ehe ˾e {kz¤e {thV‚ fhtððt™e «Útt Œt¾÷
fhðt{t{k ytðþu.
❖ ytŠÚtf he‚u …At‚ ð„tuo™t ½h rðntuýt ÷tuftu {txu ËwrðÄt
Þwõ‚ ytðtËtu™wk ƒtkÄft{ fhðt{tk ytðþu.
❖ WB{eŒ Þtus™t nuX¤ þnuhe „heƒ Þwðt™tu {txu htus„the™e
‚ftu W¼e fh‚e ‚t÷e{ yt…ðt{tk ytðþu.

ƒt÷w¼tE ƒe. …xu÷ [k…tƒu™ ytE. ðËtðt n»toŒ¼tE …xu÷ neht÷t÷ fu. {tuŒe
W…«{w¾©e «{w¾©e {wÏÞ yrÄfthe [uh{u™, fthtuƒthe fr{xe
ykf÷uïh ™„h…tr÷ft ykf÷uïh ™„h…tr÷ft ykf÷uïh ™„h…tr÷ft ykf÷uïh ™„h…tr÷ft
™k. 272 ËŒMÞ©eytu, ykf÷uïh ™„h…tr÷ft

3-18
 Wtih Best Compliments From ht»xÙeÞ „út{eý htus„th ƒtknuÄhe Þtus™t
nðu {¤þu Œhuf ntÚt™u ft{
CASTING LIMITED - „út{eý „heƒtu™u Sð™ r™ðton {txu htus„the …whe …tzðt ËtÚtu Ë{ts W…Þtu„e yMfÞt{‚tu™kw
r™{toý fhðt™t nu‚wÚte yt Þtus™t y{÷{tk ytðþu.
AN ISO 9001-2000 COMPANY - „út{eý rðM‚th{tk htus„the {u¤ððt EåA‚t Œhuf fwxƒ kw {txu ð»to™t 100 rŒðË™e htus„the™e
A ƒtknuÄhe, htus„the …whe …tzðt™wk, nðu ftÞŒtÚte VhSÞt‚ ƒ™tðtÞwk Au. yt {txu ht»xÙeÞ
„út{eý htus„the ƒtknuÄhe yrÄr™Þ{ ½zðt{tk ytðu÷ Au.
WELL KNOWN FOUNDRY - yt Þtus™t ‚t. 1-4-08 Úte Ë{„ú htßÞ{tk y{÷{tk ytðu÷ Au. nt÷ htßÞ™tk 9 rsÕ÷tytu{tk
yt Þtus™t y{÷{tk Au.
- htus„the {u¤ððt EåA‚e ftuE…ý ÔÞÂõ‚ nðu ‚u n¬Úte {u¤ðe þfþu.
- htus„the {u¤ððt {txu, (1) yt…™t fwxwkƒ™e ™tUÄýe „út{ …k[tÞ‚{tk fhtðtu.
(h) „út{ …k[tÞ‚ îtht yt…ðt{tk ytð‚wk òuƒftzo {u¤ðtu.
- fhu÷ ft{™t «{tý{tk ÷½w¥t{ ðu‚™Ätht {wsƒ™wk [wfðýwk fhtþu.
- ft{™t {tk„ýe fÞto™t 15 rŒðË{tk htus„the …whe ™ …tze þftÞ ‚tu ©r{f htus„the ¼ÚÚtt
{txu n¬Œth ƒ™þu.
Engaged in - ft{tu ƒ™e þfþu ‚tu „út{ …k[tÞ‚™e nŒ{tk …whtk …tzðt{tk ytðþu.
- ft{tu „út{ …k[tÞ‚ Ëw[ðþu su „út{˼t{tk {kswh fhtþu.
Manufacturing Of - htus„the EåA‚wk Œhuf fwxwkƒ (…Ae ‚u ƒe.…e.yu÷. ntuÞ fu ™ ntuÞ) yt Þtus™t™tu ÷t¼ {u¤ðe
þfþu.
Steel & Alloys Steel - Ëhfth©eyu ‚tsu‚h{tk {kswhe™tk Œh{tk ðÄthtu fhu÷ Au. su™u …heýt{u ©r{ftu™u nðu ytX
f÷tf ft{ fhu ‚tu Yt. 100 sux÷e htus„the {¤e þfþu.
INVESTMENT CASTINGS - ntÚt Ähðt™t ft{tu W…h {swhtu y™u {t÷Ët{t™™wk «{tý 60:40™wk hnuþu.
- ft{™e ËtEx W…h, «tÚtr{f Ëthðth™tk ËtÄ™tu, AtÞztu, …eðt™tk …týe™e ËwrðÄt ‚Útt ™t™t
ƒt¤ftu {txu ½tuzeÞt™e ÔÞðMÚtt fhðt{tk ytðþu.
Registered Office & Works : - rsÕ÷t{tk 123838 fwxƒ kw tu™e ™tUÄýe fhðt{tk ytðu÷ Au. 92352 sux÷tk òuƒftzo ©r{ftu™u
yt…ðt{tk ytðu÷ Au. ©r{ftu™t ðu‚™ ht»xÙeÞf]‚ ƒUftu ‚Útt …tuMx ytuVeË{tk s{t fhðt{tk
Creative Castings Ltd. ytðu Au. yt„t{e …tk[ ð»to {txu Yt. 210.00 fhtuz ¾[ou 5500 ft{tu™tu ¼trð÷ûte Ã÷t™
102, GIDC Phse-II, Rajkot Road, Dolatpara, ‚iÞth fhtÞtu Au. su …ife 1000 ft{tu™u ‚tkrºtf {kswhe yt…ðt{tk ytðu÷ Au. rsÕ÷t{tk 25
Es™uhtu 14 zuxt yuLxÙe ytu…huxhtu ftÞoh‚ Au. „útBÞ fûttyu 700 sux÷t „út{htus„th
Junagadh-362003 Gujarat (India) Ëuðf™e r™{ýwkf fhðt{tk ytðu÷ Au.
- ‚÷txe f{ {kºte©eytu, Ëh…k[©eytu, ÷tE™ ze…txo{Lu x™t yrÄftheytu™u Þtus™t™tk Ëk[t÷™
Telephonic Details : {txu {t„oŒþo™ yt…ðt{tk ytðu÷ Au.
- 40% hf{{tk {xeheÞ÷ Ët{u÷ ntuÞ ‚uðt ft{tu suðt fu ƒtuheƒk»Ä, ™t™t [ufzu{, …whhûtf
Ph : 91-285-2660224/2660254/2660040 rŒðt÷, ftuÍðu ð„uhu suðt …qh«r‚htuÄf ft{tu ntÚt Ähðt{tk ytðþu.
Fax No. : 91-285-2661348 Ëne. yu™. ðe. [wztË{t Ëne. htsuþ {tksw
r™Þt{f rsÕ÷t «tu„út{ ftu-ytuŠz™uxh
E-mail : creativecast@sift.com rsÕ÷t „út{ rðftË yusLËe rsÕ÷t rðftË yrÄfthe
Web-site : www.creative-cast.com ™k. 268 sw™t„Z sw™t„Z ™k. 269

Wtih Best Compliments From

‚t÷wft 5k[tÞ‚-Ëwºtt…tzt
AJMERA CEMENTS
™ðt ð»to™e þw¼uåAt - ™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™
PVT. LTD.
- yt…ýt ‚t÷w f t™u r™{o ¤ y™u r™hûth™u Ëtûth
ƒ™tðeyu.
- MðŠý{ „wsht‚ ËkfÕ…tu™wk …t÷™ fheyu ™t„rhf
‚hefu™e sðtƒŒthe y™u Vhòu …híðu ò„]‚ ƒ™eyu.
Manufacturer - sL{-{hý, ÷ø™™e VhSÞt‚ ™tUÄýe fheyu.
- fLÞtytu™tu zÙtu… ytWx hurþÞtu ½xtzðt Ëti ËkfÕ…
& Exporter fheyu.

At & Po. Bhanduri MðåA‚t{tk «¼w‚t™tu ðtË Au. ð]ûttu ðtðtu

Ta : Maliya (Hatina)
Dist : Junagadh (Gujarat)
Ë{]rØ ÷tðtu, s¤ yu s Sð™ Au.
India yt…ýe Ë{]rØ {txu Ëßs ÚtEyu.

Tel. No. : (02870) 281482 /83 Ëtu™tƒu™ ht{¼tE ðtZuh yu[.yu÷. òu»te
Fax No. : (02870) 281483 «{w ¾ ‚t÷wft rðftË yrÄfthe
E-mail : acplvks@rediffmail.com ‚t. …k. - Ëwºtt…tzt Ëwºtt…tzt
™k. 266 ™k. 267

3-19
 ‚t÷wft 5k[tÞ‚ ntkËtux, S. ¼Y[ ‚t÷wft 5k[tÞ‚ f[uhe, ðt÷eÞt
™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™ þw¼uåAt rs. ¼Y[, Vtu™ ™k. 02643-270626
1. Ëk…qýo MðåA‚t yr¼Þt™™t ¼t„Y…u ‚t÷wft™t ‚{t{ „t{tu™u MðåA, ËwkŒh y™u
r™{o¤„t{ ƒ™tðe yuðtuzo {u¤ððt™e ût{‚t «tó fhðt™e Œhuf „út{ …k[tÞ‚tuyu
™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™ þw¼uåAt
ËkfÕ… fhðtu. ❃ ™ðw ð»to yt…™u Ëw¾ y™u Ë{]rØ ƒûtu yuðe þw¼uåAt.
2. nðu ‚t÷wft {Útfu sðt™u E-„út{ rðï„út{ Þtus™t yk‚„o‚ …tu‚t™t „t{™e „út{ ❃ ‚t÷wft™e «ò™tu ytŠÚtf, Ët{trsf ‚u{s ËðtO„e rðftË ÚttÞ ‚uðe
…k[tÞ‚{tkÚte Xhtðu÷ Ve ¼he™u sYhe {trn‚e {u¤ðtu. þw¼åu At.
3. fLÞt fu¤ðýe {ntuíËð ‚Útt þt¤t «ðuþtuíËð ftÞo¢{ ŒhBÞt™ 100% ™t{tkf™
‚Útt 100% MÚttÞefhý y…™tðeyu.
❃ …týe yu Sð™ Au …týe ƒ[tðtu Sð™ ƒ[tðtu.
4. ‚t÷wft™t ‚{t{ ƒt¤ftu™u ‚kŒwhM‚ ƒ™tððt {txu ÚtÞt ÞtuøÞ Þtu„Œt™ yt…eyu. ❃ rðftË Ë{hË, „t{zt Ë{hË.
5. …Þtoðhý™e Ëwhûtt {txu ½hu½hu ð]ûttu™wk ðtðu‚h fheyu ‚u™wk s‚™ fhðt frxƒæÄ ÚtEyu. ❃ ð]ûttu ðtðe …Þtoðhý™e ò¤ðýe fheyu.
6. s¤Ëk[Þ™t ft{ fhe „t{u „t{u …týe™tu Út‚tu þÞ yxftðe …týe™‚tu Ëk„ún fhðt ❃ fLÞt fu¤ðýe Þtus™t nuX¤ 100% ™t{tkf™ y™u „wýð¥tt ËwÄthðt™wk
ËkfÕ… ÷Eyu.
7. Ë{„ú ‚t÷wft{tk „t{tu{tk ƒtfe hnu‚e ËwrðÄtytu™wk ytÞtus™ fhe Ëwðýo sÞkr‚ ð»to™e
æÞuÞ.
Wsðýe{tk Ën¼t„e ƒ™eyu. ❃ ƒuxe ƒ[tðtu, Ë{ts ƒ[tðtu, Œuþ ƒ[tðtu.
8. [t÷tu Ëti ½hu ½hu ƒ™tðu÷ þti[t÷Þ™tu fwxwkƒ™t Œhuf ÔÞÂõ‚ytu W…Þtu„ fhe y™u ❃ yu™.yth.E.S.yuË. nuX¤ „útBÞ {swhtu™u htuShtuxe.
‚kŒwhM‚ Ë{ts™wk r™{toý fheyu. ❃ ð]ût {nt{q÷w Ä™ Au. ð]ût ðtðtu, ðwût ƒ[tðt™tu ËkfÕ… fheyu.
9. Ëhfth©e™e rðrðÄ Þtu s ™tytu ™tu sYrhÞt‚ {k Œ tu ™u ÷t¼ y…tðe Ë{ts{tk
Mð{t™¼uh Sðe þfu ‚uðtu yr¼„{ y…™tðeyu.
❃ ð]ût™wk s‚™ fhe …Þtoðhý ËwÄthðt™tu ËkfÕ… fheyu.
10. Ëhfth©e™t ðuhtytu r™Þr{‚ ¼heyu y™u rðftË „tÚtt™t Ën¼t„e ƒ™eyu. ❃ r™{o¤ „t{, r™{o¤ „wsht‚ ƒ™tðeyu.
11. "MðŠý{ „wsht‚ ËkfÕ…ßÞtu‚ hÚt 2010" ™u ËV¤ ƒ™tððt {txu yt…ýu Ëti ❃ „út{ rðftË™t Wßs𤠼tðe™tu ËkfÕ… fheyu.
Ën¼t„e ƒ™eyu. ❃ Ëhfth©e™e rðrðÄ Þtus™t{tk ÷tuf¼t„eŒthe {txu frxƒØ ƒ™eyu.
12. ‚t÷wft™t ‚{t{ „t{tu{tk ðtuxh rVÕxÙuþ™ Ã÷t™™wk ft{ …qýo fhðt{tk ytðu÷ Au.
❃ MðåA „wsht‚, yt„ðwk „wsht‚, yt…ýwk „wsht‚.
h{uþ¼tE W{uŒ¼tE …xu÷ „tu…t¤¼tE ze. ðËtðt
yæÞût «{w¾ yu{. ƒe. [tiÄhe ËÇÞ©e ‚{t{ yth. yu™. ðËtðt
ytÞtus™ yrÄfthe Ëne ‚t÷wft …k[tÞ‚ f[uhe yæÞût
fthtuƒthe Ër{r‚, ‚t. …k. ntkËtux ‚t. …k. ntkËtux ‚t÷wft rðftË yrÄfthe, ðt÷eÞt ðt÷eÞt Ët{tSf ™ÞtÞ Ër{r‚
‚t÷wft …k[tÞ‚ f[uhe, ðt÷eÞt
™xðh¼tE fhþ™¼tE ðËtðt ©e{‚e «r‚¿ttƒu™ yu{. …xu÷
yæÞût W…«{w¾ ƒe. yuË. ðËtðt hks™ƒu™ yuË. ðËtðt
Ët{tSf LÞtÞ Ër{r‚, ‚t. …k. ntkËtux ‚t. …k. ntkËtux W…«{w¾ «{w¾
{ksw÷tƒu™ ‚zðe ‚t÷wft …k[tÞ‚ f[uhe ‚t÷wft …k[tÞ‚ f[ufe
ðt÷eÞt ðt÷eÞt
‚t÷wft rðftË yrÄfthe, ntkËtux ™k. 273 ™k. 274

MðåA „wsht‚ r™{o¤ „wsht‚

þw¼uåAt Ën sýtððt™wk fu s¤,
‚t÷wft …k[tÞ‚ skƒwËh s{e™ y™u …Þtoðhý™wk s‚™,
‚t.- skƒwËh, rsÕ÷tu - ¼Y[ hûtý y™u ËkðÄo™ fhðwk yu Œhuf
❃ r™{o¤ „t{, r™{o¤ „wsht‚ yLðÞu MðåA‚t™u {t™ðe™tu Ä{o Au.
yt…ýtu „wY {kºt ƒ™tðeyu. „kŒfe nxtðeyu …h{uïh™u «f]r‚{tk òuðt™e árü Ëti
{tkŒ„e ¼„tzeyu.
❃ ˽¤t Ëhfthe ÷uýt, ðuht y™u ÔÞðËtÞðuht
Ë{ts™u {¤u yus yÇÞÚto™t.
Ërn‚ „út{ …k[tÞ‚tu™t fhðuht ¼he fh{wõ‚
ƒ™eyu y™u „út{ …k[tÞ‚™u Ë{]Ø ƒ™tðeyu.
❃ „t{™t rðftË{tk ÷tu f Vt¤tu yt…eyu y™u
…tu‚t™tu rðftË fheyu.
❃ yt…ýwk „t{ E-„út{ ƒ™tðeyu.

ze. fu. [tiÄhe su. ðe. …xu÷ «¼wŒtË {fðtýt

‚t÷wft rðftË yrÄfthe yæÞût «{w¾
‚t÷wft …k[tÞ‚, skƒË
w h fthtuƒthe Ër{r‚ ‚t÷wft …k[tÞ‚, skƒË
w h þtkr‚„út{ …rhðth
‚t÷wft …k[tÞ‚, skƒËw h
™k. 279 ‚ýAt ™k. 280

3-20
 Ëti™u ™q‚™ ð»tto®¼Œ™ …tXðu Au.
¾u‚eðtze Wí…Òt ƒòh Ër{r‚,
‚t÷wft …[tÞ‚ ¼uËtý
…txý (W.„w.) ™q‚™ ð»to™e þw¼ft{™tytu …tXðu Au.
rð™t Ënfth ™ne WæÄth ❖ …týe rð™t Sð™ ™Úte {txu …týe™tu ƒ„tz ™ fhðtu.
¾wÕ÷e nhtS ¾Y ‚tu÷... htufzt ™týtk... ❖ MðåA‚t ò¤ððt ËntÞY… Úttð. - r™{o¤ „t{ ƒ™tððt
¾uzq‚tu™e ytŠÚtf ÂMÚtr‚ ËwÄthðt y™u {sƒw‚ fhðt Ëhfthu Äthtu Ën¼t„e ƒ™tu.
½zÞtu Au. ‚u{™t ¾u‚ Wí…Òt™t {t÷™wk ¾wÕ÷e nhtSÚte Ët[w y™u Ë[tux ❖ sL{ {hý™e ™tUÄ Ë{ÞËh fhtðtu.
{wÕÞtkf™ ÚttÞ y™u ÔÞtsƒe ð¤‚h {¤u {t÷™wk ¾Y ‚tu÷ ÚttÞ y™u ‚h‚ s
™týtk [wfððt{tk ytðu ‚u™e Ë‚‚ ft¤S ƒòh Ër{r‚ {thV‚ ht¾ðt{tk ❖ „út{ …k[tÞ‚™t fhðuht Ë{ÞËh ¼htu y™u „út{ rðftË{tk
ytðu Au. ‚u{s ¾uzq‚tu™e sYhe ‚{t{ Ëð÷‚tu Þtzo{tk W…÷çÄ ntuE yt…™t Ën¼t„e ƒ™tu.
¾u‚ Wí…tŒ™ {t÷ ƒòh Ër{r‚, …txý îtht s ðu[tý ÚttÞ ‚uðtu yt„ún ❖ ‚t÷wft …k[tÞ‚™e rðrðÄ Þtus™tytu™tu ÷t¼ {u¤ðtu.
ht¾tu.
❖ ht»xÙeÞ „útr{ý htus„th ƒtknuÄhe Þtus™t™tu ÷t¼ {u¤ðtu.
ð»to ÷tÞLËŒth {t÷™e ytðf {t÷™e ðu[tý
™e ËkÏÞt rfðLx÷{tk rfk{‚ Yr…Þt{tk yu™. ðe. …xu÷ Äehs÷t÷ þk¼w¼tE ¼wðt
2006-2007 946 1481784 2599009140 ‚t÷wft rðftË yrÄfthe «{w¾
2007-2008 520 1588286 3205245915 ‚t÷wft …k[tÞ‚, ¼uËtý ‚t÷wft …k[tÞ‚, ¼uËtý
2008-2009 501 1667733 3754481170
rŒ÷w¼tE ze. ðtkf ŒuðS¼tE „e‚t¼tE „ezt
[uh{u™ [uh{u™
{tuhth¼tE Ëe. …xu÷ ze. ƒe. …xu÷ ‚t÷wft …k[tÞ‚, ¼uËtý Ët{tSf LÞtÞ Ër{r‚
E. Ëu¢uxhe ðneðxŒth ‚t÷wft …k[tÞ‚, ¼uËtý
yu„úefÕ[h «tuzÞwË {tfuox fr{rx, …txý (W.„w.) ™k. 321 ™k. 270

Wtih Best Compliments From

Ambuja
Cement

™k. 265
Giant Compressive Strength

3-21
 Œe5tð÷e™e þw¼ft{™tytu ËtÚtu "rð™t Ënfth ™rn WØth"

™q‚™ð»ttor¼™kŒ™ ©e ¼tð™„h rsÕ÷t Ënfthe ŒqÄ

…t÷e‚týt ‚t÷wft™e „út{…k[tÞ‚tu Wí…tŒf Ëk ½ ÷e.
„út{…k[tÞ‚ ðt¤wf :- "Ëðtuo¥t{ zuhe", ¼tð„™h-htsftux ntEðu, {wk-rþntuh,
™t™S¼tE {u…t¼tE htXtuz :- Ëh…k[©e rs-¼tð™„h
¼w…‚¼tE ¼tðË„¼tE :- W…hËh…k[©e
fu.S. [wztË{t :- ‚÷txe f{ {kºte©e ‚Útt „út{ …k[tÞ‚™t ËÇÞ©eytu
„út{…k[tÞ‚, ½uxe
Sð™¼tE …tu…x¼tE [tintý :- Ëh…k[©e
ze.ƒe. „tune÷ :- ‚÷txe f{ {kºte©e ‚Útt „út{ …k[tÞ‚™t ËÇÞ©eytu
„út{…k[tÞ‚ nýtu÷ :-
{nuLÿ¼tE …™tu‚
„e‚tƒu™ Sýt¼tE …h{th :- Ëh…k[©e
[uh{u™
Sýt¼tE Œt™Ëk„¼tE …h{th :- W…Ëh…k[©e
Ëe.su „tune÷ :- ‚÷txe f{ {kºte©e ‚Útt „út{ …k[tÞ‚™t ËÇÞ©eytu r™Þt{f {kz¤
„út{…k[tÞ‚ ™tUÄýðŒh :- 1 {nuLÿ¼tE yu. …™tu‚ 8 {Útwh¼tE …e. ÍeÍt¤t
…hËtu¥t{¼tE suXt¼tE : Ëh…k[©e h {tðS¼tE Þw. ¼t÷eÞt 9 suþt¼tE yth. ¾uh
fuþ¼
w t ƒe. „tune÷ :- W…Ëh…k[©e 3 [w™e¼tE yu™. ƒthiÞt 10 þthŒtƒu™ yu. htßÞ„wY
su.ƒe. ELÿtýe :- ‚÷txe f{ {kºte©e ‚Útt „út{ …k[tÞ‚™t ËÇÞ©eytu 4 ¼e¾t¼tE ƒe. ¾tuzeVtz 11 «¼tƒu™ ƒe. ðt¤tfe
„út{ …k[tÞ‚ ŒwÄt¤t :- … ŒÞtht{¼tE yu÷. ƒthiÞt 1h Œuðwƒu™ su. ¼è
fi÷t˃u™ suht{¼tE {fðtýt :- Ëh…k[©e 6 ÷¾w¼tE yu{. ft{¤eÞt 13 rsÕ÷t hSMxÙth Ëtnuƒ©e
y™e‚tƒu™ ft¤w¼tE Ëtð÷eÞt :- W…Ëh…k[©e 7 „ehòþkfh ze. ÄtkÄÕÞt 14 Ëk½™t s™h÷ {u™ush
ze.fu. {nu‚t : ‚÷txe {kºte©e ‚Útt „út{…k[tÞ‚™t ËÇÞ©eytu ™k. 310 ™k. 314

®Ën ƒ[tðtu ðLÞ «týeytu™wk

s™‚ fheyu

¼tð™„h ð™ rð¼t„, ¼tð™„h

¼tð™„h rsÕ÷t{tk rð[h‚t y÷ÇÞ y™u
„wsht‚™t „tihð Ë{t™ yurþÞtE ®Ën ‚Útt yLÞ
ðLÞ «týeytu™t Ëkhûtý ƒtƒ‚u yt… Ëti™tu Ënfth,
ò„]r‚ ‚Útt Ënt™w¼qr‚ îtht rð¢{ Ëkð‚ 2064
™t ð»to { tk ðLÞ«týeytu ¾tË fhe™u ®Ën™u
yt…r¥ts™f ƒ™tðtuÚte ƒ[tðe Ëwhrût‚ Sð™ «Œt™
Útðt ƒŒ÷ ¼tð™„h ð™ rð¼t„™t yrÄftheytu/
f{o[theytu ‚hVÚte ™ðt ð»to™e ntŠŒf þw¼ft{™tytu
ËtÚtu...

.......™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™........
y™u ytð™th ð»to {txu …ý ‚uðtu s Ënfth EåAeyu Aeyu ™k. 312

3-22
 ‚t÷wft 5k[tÞ‚ f[uhe-rËntuh
rsÕ÷tu : ¼tð™„h
MðåA‚tk™tu ntuÞ ßÞtk «ftþ, ŒuðeþÂõ‚™tu ntuÞ íÞtk ðtË.
½uh-½uh þti[t÷Þ ƒ™tðe MðåA, ËwkŒh, r™{o¤, „út{ ƒ™tðeyu.
fLÞt fu¤ðýe yk‚„o‚ ƒnu™tu™u Ëtûth ƒ™tððt yr¼Þt™™u yt„¤ Ä…tðeyu.
Ëhfth©e™t ÷uýt™e ðËw÷t‚ Ë{ÞËh ¼h…tE fhe Œuþ™e WL™r‚{tk Ën¼t„e ÚtEyu.
yuË.S.yuË.ðtÞ. Þtus™t ‚Útt ðtuxh þuz Þtus™t Mð ËntÞ swÚt™e h[™t fhe ˃Ëeze «t ƒuLf÷tu™ ËwrðÄt y…ðe
Mðhtus„the™e ‚f {txu «tuíËtrn‚ fheyu y™u [ufzu{, ƒtuheƒkÄ, „út{ðtrxft, ð™efhý, rðhtks÷e ð™ suðe rðrðÄ ft{„ehe
fheyu.
yþtuf¼tE ze. ðt½u÷t yt÷t¼tE S. ztk„h htsuLÿ®Ën yth. ËhðiÞt Ëe.su. Ít÷t
«{w¾ W…«{w¾ [uh{u™ ‚t÷wft rðftË yrÄfthe, rËntuh

1. ©e «rðý¼tE ze. Ëtu÷kfe 7. ©e ÷t÷S¼tE ƒe. sËtýe 13. ©e rðsÞfw{th yuË. {fðtýt
h. ©e ztÌtt¼tE yu™. [tintý 8. ©e{r‚ {ksw÷tƒu™ yth. Ëw‚heÞt 14. ©e ƒ[w¼tE ƒe. ÍzVeÞt
3. ©e ÄeY¼t yu. „turn÷ 9. ©e{r‚ ¼tð™tƒu™ S. ztk„h 1…. ©e ¼tushts®Ën yu™. „turn÷
4. ©e{r‚ ytþtƒu™ ze. zt¼e 10. ©e{r‚ nkËtƒt ƒe. „turn÷ 16. ©e hòf¼tE yu. „wkŒe„ht
…. ©e {unwh¼tE …e. „turn÷ 11. ©e{r‚ Œ{Þk‚eƒt yu{. „turn÷
6. ©e {uýËwh¼tE Þw. Ze÷t 1h. ©e{r‚ Ëtu™÷ƒt ðe. „turn÷ ™k. 305

™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™™e þw¼uåAtytu Ën....

{nwðt ‚t÷wft™e „út{ …k[tÞ‚tu

(1) „t{tu{tk Ëk…qýo MðåA‚t ht¾tu

(h) „út.…k.{tk r™Þr{‚ {nuËw÷ y™u fhðuht ¼he™u „út.…k.™u ËØh ƒ™tðtu.
(3) „t{{tk …týe ƒ[tðtu-…týe ‚{™u ƒ[tðþu.
þw¼uåAf : „út.…k.™t Ëh…k[©eytu - ‚t. {nwðt
™kƒh „út.…k.™wk ™t{ Ëh…k[©e™wk ™t{ ™kƒh „út.…k.™wk ™t{ Ëh…k[©e™wk ™t{
1 suËh ©e{r‚ ¼t™wƒu™ Œt{S¼tE rŒÞtuht 6 ¼tÿtuz ©e ÄeY¼tE ntŒt¼tE ft‚heÞt
h {tuý…h ©e ÷wýtk¼tE ¼t÷t¼tE ðt¤t 7 ™uËðz ©e Ëwhuþ¼tE ðt÷t¼tE ¼t÷eÞt
3 ƒ„Œtýtk ©e{r‚ ÷t¼wƒu™ ¼e{t¼tE ztuzeÞt 8 ‚÷„tshzt ©e n»toŒ¼tE ™t™S¼tE …kzât
4 f‚…h ©e ðt÷t¼tE ¼e¾t¼tE òŒð 9 {trZÞt ©e òuY¼tE ¼tÞt¼tE ZËt‚
… ËuŒhzt ©e Þþðk‚®Ën Sðt¼tE „turn÷ 10 …rZÞthft ©e ytýkŒ¼tE [tUzt¼tE {fðtýt
™k. 306

3-23
 ™q‚™ ð»ttor¼™kŒ™.......
........ytðtu, MðŠý{ „wsht‚™u ðÄtðeyu........
MðåA‚t íÞtk «¼w‚t
„t{™t rðftË {txu ðuht r™Þr{‚ ¼heyu
„út{eý rðftË™t ËkfÕ…™u [rh‚tÚto fheyu, Ët[t f{oÞtu„e ƒ™eyu
þw¼uåAf
(1) Ëh‚t™…h „út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[, ©e ¼„‚¼tE yu[. {fðtýt
(h) rŒntuh „út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[, ©e{‚e nhfwkðhƒu™ ƒe. …™tu‚
(3) ºtt…s „út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[, ©e [u‚™®Ën yu™. „turn÷
(4) {ýth „út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[, ©e …tu…x¼tE fu. ƒtÚttýe
(…) y÷k„ „út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[©e ÷e÷tƒu™ …e. rŒntuht
(6) X¤eÞt „út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[©e ÷¾{ý¼tE xtZt
(7) ŒtXt „út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[©e ËnŒuð®Ën ËhðiÞt
(8) …tðXe „út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[©e ¼h‚¼tE Ëtu÷kfe
(9) ¼ÿt𤠄út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[©e y{Y¼tE Íeýt¼tE [tuðxeÞt
(10) …eÚt÷…wh „út{ …k[tÞ‚ - Ëh…k[©e yr™÷®Ën yu÷. htXtuz
™q‚™ ð»to™e þw¼ft{™tytu
©e{‚e Œþo™tƒt Ëe. ËhðiÞt {nuþ Ëe. htð÷
«{w¾ ‚t÷wft rðftË yrÄfthe
‚¤tò ‚t÷wft …k[tÞ‚, rs. ¼tð™„h ™k. 307

©e þºtwksÞ {nt‚eÚto 5t÷e‚týt ™„h si™ Ë{ts™t þw¼ {k„÷ VtWLzuþ™ Ëwh‚ îtht
y™tu¾e ¼ux ÷t¼ ÷uðt ™{ú r™ðuŒ™
r„heðh Œrhþ™ …tðu ©e þkºtwsÞ {nt‚eÚto yu þtï‚ ‚eÚto Au yt ‚eÚto{t fhu÷w yuf ËtY ftÞo …ý y™k‚…wÛÞ
W…tso™ fh™th ƒ™u Au.
yt þtï‚ ‚eÚto ûtuºt{t …z‚e ‚f÷eV™t r™ðthý {txu …t÷e‚týt ™„h rðftË™wk …tð™ ftÞo ….…w.‚…t„åAtrÄ…r‚
yt[tÞo ¼„ðk‚rðsÞ ht{ËwheïhS {.Ët. (znu÷tðt¤t)™t rŒÔÞ ytþe»tÚte ‚uytu™t …x½h rþ»Þhí™ ….…w. „åAtr½…r‚
yt[tÞo ¼„ðk‚rðsÞ y¼Þ ŒuðËwheïhS {.Ët.™t {k„÷ ytþeðtoŒ y™u «uhýtÚte ….…w. „rýðÞo ©e {eûthí™ rðsÞ©e
{.Ët.™t {t„oŒþo™ nuX¤ fhðt™wk ™¬e fhðt{tk ytÔÞwk Au.
….…w. „åAtr½…r‚ yt[tÞo ©e ¼„ðk‚rðsÞ y¼ÞŒuðËwheïhS {.Ët.™t Ë‚‚ «Þí™Úte „wsht‚ Ëhfth f÷uõxh©e
¼tð™„h ‚u{s …t÷e‚týt™t ÄthtËÇÞ©e, ‚u{s «tk‚ yturVËh©e, ™„h…tr÷ft™t [eV yturVËh©e™t ËtÚt Ënfth ËtÚtu
þw¼ {k„÷ VtWLzuþ™ ©e þºtwksÞ {nt‚eÚto …t÷e‚týt ™„h™e ËwrðÄtytu {txu yth.Ëe.Ëe. htuz, …týe™e ÷tE™tu, ƒ„e[tytu,
zÙu™us ÷tE™tu, ðhËtŒ™t …týe™tu r™ft÷, Ëwþtur¼‚ Ëfo÷tu, …hƒtu, h¤eÞt{ýt «ðuþîthtu, „uË-xu÷eVtu™, ËtWLzËeMx{ ‚u{s
Sðt…wh Ëk… he…uhª„, Ëeðe÷ ntuÂM…x÷{tk sYhe ËwrðÄt™wk ytÞtus™ ËtÚtu …whòuþ{tk ftÞo [t÷e hnu÷ Au.
yt ftÞo{tk {wÏÞ ËnÞtu„ WŒth Œt™ðeh ©uceðÞo ©e hËef÷t÷ {týef[kŒ Ätheðt÷ ({týef[kŒ „]…) …w™tyu yt…u÷ Au.
yt ftÞo{tk nsw Œt‚tytu …tËuÚte Œt™ MðeftÞo Au. ðÄw òýfthe {txu
þw¼ {k„÷ VtWLzuþ™ - ðtð…kÚtf si™ Ä{oþt¤t, {w. …t÷e‚týt, rsÕ÷tu : ¼tð™„h-364270
{tu.™k. 9724648699, 9737042440
yæÞût©e [kÿftL‚¼tE yth. Ëk½ðe ™k. 309

3-24