1.

Categorisch imperatief (leg uit)

Term uit de moraalfilosofie van Kant. Een op meerdere manieren verwoord absoluut en
universeel gebod waaruit dwingend een bepaald handelen volgt. De bekendste versies: (1)
handel alleen volgens die maxime (persoonlijk gedrag) waarvan men tegelijkertijd zou willen
dat ze een algemene wet wordt, en (2) gebruik de mensheid nooit slechts als middel maar
altijd als doel.

2. Mag je de holocaust ontkennen? (Negationismewet)

Ontkennen of sterk minimaliseren van de Holocaust is strafbaar. Over de historische
juistheid van massale uitroeiing bestaat geen twijfel, toch zijn er mensen die deze feiten
ontkennen.

Tegenstanders van deze wet (Noam Chomsky, Mark Rutte, Dirk Verhofstadt): het
onbespreekbaar maken van de historische gebeurtenissen mbt de joden zijn in strijd met de
vrijheid van meningsuiting en met EVRM. Bij een verbod gaan mensen niet in discussie en
kan je ze niet van hun ongelijk overtuigen. “Als alleen de waarheid rechten heeft, dan is het
gedaan met vrije meningsuiting.”

Voorstanders: elke vorm van negationisme is een uiting van antisemitisme en daarom moet
het bestreden worden. De enorme bewijslast van de Holocaust verdraagt geen ontkenning
omdat die pijn doet aan de slachtoffers en hun familieleden, dat betekent echter ook dat dit
verbod binnen ongeveer 25 jaar niet meer op die motivering kan steunen en dan ook moet
verdwijnen. Het gevaar van de negationismewet is dubbel: Negationistische standpunten
trekken mensen aan omdat het juist verboden is hierover vrij in discussie te gaan. Het geeft
ruim baan aan ondergrondse negationisten, via internet of in landen waar dergelijke wet niet
bestaat, deze kunnen hun gang gaan zonder tegengesproken te worden (bv. CODOH,
website met negationistische informatie, probleem omdat internet grote informatiebron is).

Onderscheid tussen ‘ontkenningen van de Holocaust die een racistisch karakter hebben’ en
‘kritische opvattingen over de historische en wetenschappelijke juistheid van de Holocaust’ (-
> discussie zal historici en wetenschappers ertoe verplichten opnieuw grondig feiten te
bekijken en publiekelijk maken: repliek negationisten, waarheidsgetrouw, en herinnering) Bij
betwisting kan de rechtbank dan oordelen obv de anti-racismewet.

3. Welke codes voor journalisten zijn er? (code Bordeaux en de ethische regels
uitleggen)
Om journalisten een zeker houvast te geven werden de deontologische codes opgesteld die
als richtlijn dienen hoe men hoort te handelen: Code van Bordeaux en de 6 ethische regels
(transparantie, gerechtigheid, vermijden van schade, autonomie, privacy, burgerzin)

4. Couchsurfen en het nut van het feedback systeem

Via het internet kan iemand een kamer in zijn huis als slaapplaats gratis aanbieden (men
mag wel een gift nalaten), daarmee kunnen mensen dure hotelkamers vermijden en zeker
zijn van een persoonlijk behandeling. Couchsurfers kunnen de aanbieders nadien als
vrienden toevoegen en een beoordeling achterlaten waardoor andere potentiële gebruikers
weten wat andere surfers of hosts vonden van het lid. Zijn de kamers proper? Is het huis
goed gelegen? Is bed/sofa goed om te slapen? Maar ook de eigenaren mogen hun

1
verblijvers beoordelen: helpen bij afwas? Zijn ze luidruchtig? Geven ze een goede indruk?
De feedback zorgt voor vertrouwen.

5. Ross
Moreel intuïtionisme: William David Ross (1877-1971)
Combinatie van deugden en plichten “Kom je afspraken na” “Als je een belofte doet, dan
moet je die nakomen, tenzij ‘er een sterkere morele overweging’ bestaat om dat niet te
doen.” Plichten zijn dus niet absoluut (zoals bij Kant). Bv. Liegen om Joden te redden.

1. Trouw aan je gegeven woord.

2. Herstel als men een ander kwaad heeft gedaan.
3. Dankbaarheid betonen.
4. Voorzichtigheid (anderen geen schade toebrengen).
5. Preventie (niet nalatend en onwetend zijn).
6. Weldadigheid (het geluk van anderen bevorderen)
7. Zelfverbetering (het eigen geluk bevorderen)
8. Rechtvaardigheid (lasten en baten verdelen)
9. Respect voor vrijheid (neg. & pos. vrijheid)
10. Zorg (kwetsbare naasten helpen)
11. Niet parasiteren

6. Pegi
Pan European Game Information: (Pegi)-systeem dat leeftijdsgrenzen en labels op games
zet. Als kinderen de hand weten te leggen op voor hun leeftijd ongeschikte games is dat de
schuld van hun ouders en andere opvoeders, niet van de makers, de producenten, de
Nederlandse of Europese wetgever.

PEGI-Online - Tips voor ouders: waarschuw uw kinderen geen persoonlijke gegevens aan
andere spelers te verstrekken. Druk uw kinderen op het hart geen andere spelers te
ontmoeten tenzij u er bij bent. Houd in de gaten wat uw kinderen op spellensites doen.
Spoor uw kinderen aan om zaken als pesten, bedreigingen of grof taalgebruik, de vertoning
van onplezierige inhoud of uitnodigingen om elkaar buiten het spel om te ontmoeten, te
melden.

7. Wikileaks
Wikileaks is een website die in 2006 werd opgericht door de Australische journalist en
internetactivist Julian Assange (1971). De website ‘stelt zich tot doel om, geheim,
gecensureerd of anderszins vertrouwelijk materiaal dat door anonieme klokkenluiders is
aangeleverd en dat van politiek, diplomatiek of ethisch belang is, te publiceren’. Lasange
werkte hiervoor samen met enkele toonaangevende kranten zoals El Pais, Le Monde, The
New York Times en The Guardian, maar ook andere media slaagden erin om met de site
afspraken te maken.

Diplomatieke documenten
Wikileaks kwam voor het eerst in het nieuws in november 2007 met de publicatie van een
onthullend boek over praktijken die werden toegepast in de gevangenis van Guantanamo
Bay. Maar de grote aandacht kwam er in 2010 toen Wikileaks honderdduizenden
documenten publiceerde met details over de oorlog in Afghanistan en in Irak, en

2
vertrouwelijke Amerikaanse diplomatieke telegrammen. Deze openbaar gemaakte teksten
brachten de Amerikaanse diplomatie en het leger in verlegenheid.

Diplomatieke lekken
Zo waren er diplomatieke meldingen dat het Amerikaanse leger zich regelmatig misdragen
had in Afghanistan en Irak, dat de Russische regering zou samenwerken met criminele
organisaties, en dat er kernwapens liggen in ons land. Daarnaast waren er tal van grove
uitspraken van Amerikaanse diplomaten over wereldleiders. De Amerikaanse regering
veroordeelde de ‘onverantwoorde lekken’ omdat die het leven van heel wat Amerikanen en
hun bondgenoten op het spel zou zetten. Maar Wikileaks vocht terug en heeft haar gedrag
verantwoord met het principe van de vrijheid van meningsuiting, de maatschappelijke
relevantie van de vrijgegeven informatie, en met het feit dat alleen via klokkenluiders de
waarheid aan het licht kon komen.

Wikileaks stoppen
Toch kwam er een internationaal arrestatiebevel tegen Assange, maar dan wel om een
vermeende verkrachting en de persoonlijke levenswandel van Assange, en valt buiten het
kader van deze les. Wel heeft men hem aangehouden en met betrekking tot Wikileaks
hebben grote banken, Visa, MasterCard, enz. hun medewerking met Wikileaks opgezegd.
Daardoor dreigt Wikileaks zonder financiële middelen te vallen.

Nieuwe onthullingen
Volgens WikiLeaks zijn programma's voor de controle van gsm's of e-mails wijdverspreid en
worden ze door het Westen op grote schaal ook aan dictaturen verkocht. "Heb je een
smartphone? Gebruik je email? OK, dan heb je een probleem". Assange: “wie over een
moderne gsm beschikt of zijn post via het internet leest, is voor spionage of controle zo goed
als niet meer veilig. Volgens nieuwe onthullingen heeft de handel met dergelijke
spionagetechniek inmiddels zo'n omvang genomen, dat de wereld in de buurt komt van een
globale, "totalitaire controlestaat".”

Ethisch probleem
Confrontatie tussen het recht van burgers om correct geïnformeerd te worden en de vrijheid
van meningsuiting aan de ene kant, en de (mogelijke) schade die Wikileaks veroorzaakt met
de publicatie van de honderdduizenden documenten. Volgens het schadebeginsel van John
Stuart Mill wordt de vrijheid van meningsuiting beperkt door de schade die men aan derden
zou toebrengen. In dat opzicht is er veel te zeggen voor de critici van Assange want de
documenten hadden voldoende potentieel om derden schade toe te brengen. Dan heb ik het
niet alleen om mogelijke reacties tegen Amerikaanse soldaten in Afghanistan en Irak, maar
ook over de schade aangebracht aan de diplomatie. Als diplomaten achter de schermen niet
vertrouwelijk kunnen zeggen wat ze denken, dan vervalt een belangrijk informatie-instrument
voor regeringen om de ware bedoelingen van andere landen te kennen. Daartegenover
staat de plicht is van journalisten om de overheid te controleren en helderheid te verschaffen
over de handel en wandel van regeringen. In die zin kan Wikileaks hebben gezorgd voor een
meer correcte houding van het Amerikaanse leger in Irak en Afghanistan en meer respect in
haar diplomatieke betrekkingen.
Kantiaans: de waarheid zeggen en bekendmaken
Utilitaristisch: kijk naar de gevolgen!

3
Aangezien we momenteel nog niet alle effecten kennen van de acties van Wikileaks, is het
moeilijk om nu al een definitief oordeel te vormen. In elk geval heeft Wikileaks bewezen dat
we niet langer in natiestaten leven, maar in een mondiale wereld waarin iedereen zich
betrokken voelt. Misschien is dat wel de grootste realisatie van Wikileaks: het doorbreken
van de traditionele landsgrenzen waarbinnen informatie gecontroleerd kan worden.
Informatie is tegenwoordig mondiaal en moet dan ook mondiaal beoordeeld worden.

8. Plichtenethiek
Immanuel Kant: Niet het gevolg telt maar de intentie. Iets wat slecht is mag men niet doen,
zelfs als het resultaat goed is. We moeten het ‘moreel juiste’ doen. Wat is het ‘moreel
juiste’?
Mens mag nooit als middel gebruikt worden maar moet het doel op zich zijn.

Eerste principe: Elke persoon dient een gelijk recht te hebben op het meest uitgebreide
stelsel van gelijke fundamentele vrijheden, dat verenigbaar is met een vergelijkbaar stelsel
van vrijheden voor anderen.
Dus: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vergadering, persoonlijke integriteit,
politieke vrijheid, recht op persoonlijk bezit… gaan altijd voor en gelden voor
iedereen.

Tweede principe: Sociale en economische ongelijkheden dienen zo te worden geordend dat

ze zowel (a) verbonden zijn aan ambten en posities die voor allen toegankelijk zijn onder
voorwaarden van billijke gelijkheid van kansen en (b) het meest ten goede komen aan de
minst bevoordeelden. Fundamentele vrijheden hebben voorrang op al de rest.
Dus vrijheid van meningsuiting niet inperken om te komen tot meer welvaart.
Iedereen gelijke kansen geven (dus niet de zoon van de notaris die notaris wordt)
Welvaartsverhoging in de eerste plaats aan de minst bedeelden (via onderwijs,
sociale zekerheid, pensioenen, opvang werkloosheid,…)

Plichtenethiek is bijzonder (te) streng

Bv. Eed van Hippocrates, code voor journalistiek...

9. Deugdenethiek
Zoeken naar de middenweg. We bereiken deugdzaamheid door gematigdheid.
Thomas Van Aquino vulde enkele deugden aan op de 4 van Aristoteles:
Liefde, hoop, geloof, voorzichtigheid, rechtvaardigheid, moed, zelfbeheersing.

Teveel interpretaties mogelijk in functie van een bepaald geloof

Voorbeeld: advocaten in een rechtszaak: - Gebrek aan zelfbeheersing - Verstandig en
zelfbeheersing - Laf en immoreel Probleem van keuzes - Middelweg zoeken - Vaak
confrontatie een beeld tonen of helemaal niet tonen: Je kan niet een beetje tonen

10. Gevolgenethiek
Oordelen op basis van de gevolgen.
De mens leeft onder de macht van twee soevereine meesters, namelijk pijn en genot.
Epicurus

4
Wat we na moeten streven is genot. Hierbij dient ten opgemerkt te worden dat Epicurus'
benadering afwijkt van genot omwille van het genot in die zin dat het Epicurus om de lange
termijn gaat. Zo is het onverstandig om veel te eten, wat direct genot oplevert, als dit leidt tot
maagpijn. Genieten dus met mate.

Natuurlijke en noodzakelijke behoeften (eten) Alleen dit is essentieel.

Natuurlijke en niet-noodzakelijke behoeften (veel en lekker eten)
Niet-natuurlijke en niet noodzakelijke behoeften (overmatig eten, zich ziek eten - drugs)

Jeremy Bentham
De essentie is niet de intentie maar het gevolg Cfr. Machiavelli: ‘Het doel heiligt de middelen’
Bv. Liegen om bestwil “Joden zitten verstopt in je huis en je liegt dat ze er niet zijn, zo redt je
hen.”

John Stuart Mill

Genot is meer dan een rekensom Besefte de waarde van de overheid Bv. onderwijs voor
armen en stemrecht voor vrouwen = Utilitaristisch, nl. ten bate van de samenleving

Negatief Utilitarisme
Popper was niet voor maximaliseren van geluk maar voor minimaliseren van ongeluk.
Elke weg naar geluk, leidt naar de hel (communisme, fascisme, Mao, Pol Pot) Gevolgenethiek
→ Lijkt aantrekkelijk → Al heel vaak toegepast → Ook al vaak misbruikt → Toch: één van de
belangrijkste ethische systemen

11. Undercover Journalistiek

In principe niet aanvaard (Code van Bordeaux art 4: bij het verkrijgen van nieuws, foto’s en
documenten op faire wijze te werk gaan). Alleen gerechtvaardigd bij volgende criteria:
Journalisten hebben gerichte en gefundeerde verdenkingen tegen concrete personen of
firma’s. Die verdenkingen hebben betrekking op zodanig ernstige wanpraktijken of
misstanden, dat die in het algemeen belang openbaar dienen te worden gemaakt. De
journalist heeft al het mogelijke gedaan om in de misstanden langs andere wegen boven
tafel te leggen (als laatste redmiddel).

RvJ volgt vooral gevolgenethiek (soms zijn ‘leugens’ nuttig, maar enkel als het echt nodig is
en maatschappelijk relevant), niet plichtenethiek (dan zou elke vorm van gebruik van valse
identiteit een reden zijn om het niet te mogen doen, men mag niet liegen, wat de gevolgen
ook zijn).
Case VOLT: Actie van journalist die net deed alsof die depressief was om medicijnen mee
te krijgen: onderzoek voorschrijfgedrag van antidepressiva door artsen. De betrokken artsen
voelden zich onrechtmatig behandeld en bekloegen zich erover dat hun privacy geschonden
was (gezichten werden wel niet getoond, maar stem was duidelijk herkenbaar). RvJ:
onvoldoende bewijs waarom undercover methode nodig was, en journalist had manifest
gelogen over zijn gezondheidstoestand en zijn medische voorgeschiedenis.

Case Telefacts: VTM journaliste smokkelt (vals) pistool en bom binnen in het hotel tijdens
de Europese top: om zwakte van de beveiliging van onze Europese leiders aan te tonen.

5
Was het verantwoord om een jonge journaliste een dergelijke opdracht te laten uitvoeren?
De kans was groot dat veiligheidsdiensten haar hadden doodgeschoten (te groot risico voor
journaliste). De Raad voor Journalistiek oordeelde dat undercoverreportage niet nodig was
om vast te stellen dat de veiligheid onvoldoende gewaarborgd was. VTM had ethisch een
fout gemaakt door de reportage op voorhand spectaculairder aan te kondigen dan wat er
zich in werkelijkheid afspeelde.

12. Verschil Ross en Kant

Plichtenethiek (Kant) versus Moreel Intuïtionisme
Het grote verschil tussen de twee denkers is dat volgens Ross de plichtenethiek niet
absoluut is, terwijl Kant juist voorstander is van een strenge plichtenethiek. Het is
bijvoorbeeld volgens beide een plicht niet te liegen, maar in het geval van bescherming van
naasten (joden die zich verstoppen op uw zolder) maakt Ross een uitzondering op de te
strenge Kantiaanse plichtenethiek.

13. Amanda Todd

Ze heeft een youtube filmpje gemaakt waarin ze zegt dat ze gechanteerd werd en dat ze
zelfmoord zou plegen. Ze had haar borsten getoond via de webcam. Een jaar later dreigde
deze persoon die beelden op internet te zetten.

14. Ransomware
Een nieuwe vorm van cybercriminaliteit (ransom = losgeld) Daarbij sporen cybercriminelen
op naar welke site iemand surft, als dat bv porno is dan laten ze een venster opengaan met
“deze computer is geblokkeerd om illegale activiteiten te voorkomen. Het beheersysteem is
stilgelegd wegens een overtreding van de wetten van het Belgisch Koninkrijk. Uit onze
gegevens blijkt dat er vanaf deze computer is gesurft naar een site die kinderporno bevat,
we hebben daar bewijsmateriaal van.’ Dan volgt een mededeling dat de surfer een bedrag
van €100 moet betalen teneinde de blokkering op te heffen.

15. Nussbaum
zie capability approach 41

16. Geofencing
Op het internet zijn GPS-GSM kindertelefoons te koop waardoor men met één druk op de
knop de exacte positie van een kind kan bepalen. Deze toestellen zijn zelfs uitgerust met
Geofencing waarmee de ouders een specifieke zone kunnen instellen waarbinnen de GPS
kindertelefoon zich mag begeven. Als kinderen daarbuiten gaan dan worden de ouders
verwittigd via een SMS.

17. Rawls
Filosoof tweede helft 20ste eeuw (1921-2002)

Rechtvaardigheid als billijkheid (justice as fairness)

Systematisch alternatief voor het utilitarisme.
Het utilitarisme voldoet in zijn ogen niet aan de fundamentele rechten van burgers als vrije
en gelijke personen. Zijn ethisch systeem richt zich tot iedereen. Hij pleit voor herverdeling
van schaarse middelen in het voordeel van de zwakkeren in de maatschappij.

6
Rawls bedacht een denkexperiment: Stel u voor dat we ons bevinden achter een sluier van
onwetendheid (a veil of ignorance). We weten dus niet wat onze huidige positie en
bekwaamheden zijn. Stel dat we niet weten of we ziek of gezond zijn, rijk of arm, blank of
zwart, man of vrouw, jong of oud, slim of minder begaafd. Stel vervolgens dat we vanuit die
onwetendheid onze samenleving weer moeten oprichten en een systeem bedenken waarbij
iedereen gelijkwaardig en billijk behandeld wordt. Mensen kunnen zich dan inbeelden dat ze
rijk, jong, blank, slim of gezond zijn en opteren dat ze vooral baat hebben bij meer vrijheid.
Maar ze kunnen zich eveneens inbeelden dat ze arm, oud, dom of ziek zijn en zullen dan
opteren voor een herverdeling die hen in staat moet stellen om ook een menswaardig leven
te leiden. Vanuit die gedachtegang zal de mens steeds rekening houden met de eventuele
situatie waarop hij of zij noodzakelijk beroep zal moeten doen op de steun van anderen. Het
globale resultaat zal een rechtvaardigheid zijn zoals we die oorspronkelijk willen.
bekijk gewoon dit filmke een paar keer: https://www.youtube.com/watch?v=5-JQ17X6VNg

18. Terry Jones

Volgens de christelijke predikant was de islam verantwoordelijk voor de aanslagen van 9/11
en haalden de daders hun inspiratie uit de Koran, vandaar zijn plan om dit heilige boek
openbaar te verbranden tijdens een soort ‘internationale verbrand een Koran-dag’.

Tegenwind: ‘dit plan zou de veiligheid van de Amerikaanse troepen in Afghanistan niet
langer verzekeren’, ‘respectloos en schandelijk’, ‘hardvochtige en onnodige provocatie’, ‘in
strijd met de Amerikaanse idealen’, ‘buitenkansje voor Al Qaida om te rekruteren’, ‘dit land is
gebouwd op de noties van vrijheid en religieuze tolerantie’. Vrees voor vergeldingsacties!
Enkele maanden later toch verbrand -> in Pakistan en Afghanistan vielen doden (traditionele
media weinig over bericht, maar via internet werden beelden brandende Koran verspreid).
Jones stelt dat het niet zijn schuld was, maar wel van de aanvallers (naast zich neerleggen
van de mogelijke gevolgen van zijn daad).

Vanuit het schadebeginsel van John Stuart Mill was het optreden tegen de man
gerechtvaardigd. Maar hoe is het mogelijk dat een man met nauwelijks 40 aanhangers erin
slaagt om miljoenen moslims en tal van wereldleiders in de ban te houden met een
symbolische daad?! Dit is enkel mogelijk door de grote aandacht die de media aan het hele
gebeuren gaven. Bedenking bij: “wat Jones doet gaat in tegen de noties van vrijheid en
religieuze tolerantie” -> NIET WAAR. Vrijheid van meningsuiting mag men ook uitdrukken
door een boek te verbranden. De smeekbeden die aan Jones gericht waren vormen een
aanzet om de vrije meningsuiting opzij te schuiven voor een vorm van virtuele vrijheid.
Steeds meer wordt toegegeven aan vormen van chantage vanuit orthodoxe religieuze hoek
die dreigt met geweld als er over hun geloof iets verkeerd wordt gezegd. Toenemende
gevoeligheid voor religiekritiek en blasfemie.

19. Floris van den Berg

Floris Van den Berg is een Nederlandse filosoof en veganist en pleit voor het universeel
subjectivisme teneinde zoveel mogelijk individueel leed te verminderen en het geluk zoveel
mogelijk te bevorderen. Hij neemt het op voor alle levende wezens, dat mag heel breed
geïnterpreteerd worden. Universeel subjectivisme start zoals bij Rawls vanuit een gedachte-
experiment waarbij elke mens zelf mag bepalen hoe de samenleving wordt georganiseerd.
Mensen moeten zich inbeelden dat ze niet weten hoe ze er aan toe zijn: arm of rijk, zwart of

7
blank, man of vrouw etc. In die oorspronkelijke positie moeten ze dan bepalen hoe de
samenleving zou moeten georganiseerd worden en op welke manier men de beschikbare
middelen moet herverdelen. Dit gedachte-experiment is bij Floris van toepassing op ieder
levend wezen en zelfs toekomstige generaties.
Je kan van den Berg ook vergelijken met Peter Singer. Hij wijst er namelijk ook op dat het
uitgeven van geld aan luxe producten moreel onverantwoord is omdat je met dat geld tal van
mensenlevens zou kunnen redden. Hij stelt voor om te “consuminderen”

20. Giniewski (zaak L'Agrif)

Historicus en publicist. Hij stelde in een artikel dat de rooms-katholieke kerk mee
verantwoordelijk was voor de Holocaust. Hij werd vervolgd door de Franse staat vanwege
zijn kritiek op de katholieke kerk.Hij werd veroordeeld, maar hij stapte naar het Europees hof
en zei dat dit in strijd was met artikel 10 van EVRM. Hij heeft gelijk gekregen.

21. SOPA en PIPA

Verzet tegen Amerikaanse wetsvoorstellen om internetsites te censureren:
- Stop Online Piracy Act
- Preventing Real Online Threats to Economic Creativity and Theft of Intellectual Property
Act.
Risico: te ruime interpretatie van deze wetten!
Het Amerikaans Congres zou stemmen over de wetsvoorstellen PROTECT IP Act (PIPA) en
Stop Online Piracy Act (SOPA) om zo de (digitale) piraterij halt toe te roepen (illegale
verspreiding van inhoud zoals films). Wanneer deze wetten een meerderheid van de
stemmen haalden, kon een website aansprakelijk (verantwoordelijk) gesteld worden voor de
inhoud die de gebruikers erop plaatsten (inclusief reacties). Ook kon een website uit de lucht
gehaald worden zonder gerechtelijk bevel.

22. Sally Bercow & Lord McAlpine

Bercow (vrouw van de Speaker of the House of Commons) had getweet over Lord McAlpine.
Ze zei op een indirecte manier dat hij een pedofiel was. Dus met naam en foto op twitter!
Schending van zijn privacy… Dit is zelfs op BBC Newsnight gekomen. Dit kan dus de
reputatie van iemand aantasten zonder dat men enig bewijs heeft. Een tweet de wereld
insturen is genoeg! Hij is dan schadeclaims beginnen eisen. Want iedereen is onschuldig tot
het tegendeel bewezen is!

23. Embedded journalism

Een voorbeeld van een gebrek en zelfs quasi onmogelijkheid om onafhankelijk,
waarheidsgetrouw en objectief te kunnen berichten. Oorlogsverslaggeving is bijzonder
moeilijk omwille van tegengestelde belangen en de onvermijdelijke propaganda. Gebrek aan
onafhankelijkheid leidt tot eenzijdigheid (vanuit ethisch standpunt: niet te verdedigen omdat
het zowel naar intentie als resultaat verkeerd is). Journalisten moeten zich in een
oorlogsgebied schikken naar de legereenheid die hen bescherming biedt (journalist wordt
vaak beschouwd als spion of propagandist -> slachtoffer van kidnapping). In ruil voor die
bescherming wordt van de journalist verwacht dat ze verslag doen vanuit het standpunt van
de beschermende macht, dat ze enkel datgene berichten wat wordt toegestaan. Het is dan
ook zo goed als onmogelijk om de tegenpartij het woord te laten: ‘hoor en wederhoor’. De 2
belangrijkste infobronnen bij oorlogssituaties zijn overheid en pers, die gaan vaak hand in

8
hand. Door deze vorm van journalistiek komt onafhankelijke verslaggeving in het gedrang.
Er moet continu een afweging gemaakt worden of het verspreiden van info in
oorlogsgebieden al dan niet nadelig kan zijn voor het oorlog voeren zelf (vijand informeren).
De journalisten die meetrekken met de groepen worden op hun plichten gewezen. Tegelijk
moeten ze op hun hoede zijn voor waarachtigheid van de informatie die hen wordt
aangereikt vanuit de overheid (groot ethisch dilemma: informatieplicht en geen propaganda
werktuig vs. belangen van land tijdens een crisis steunen). Je mag bedenkelijke informatie
publiceren maar op voorwaarde dat je aan de kijker zegt dat het embedded is en dat het dus
niet volledig waarheidsgetrouw kan zijn.

24. Rodney King (everyone is a witness, everyone is a journalist ~ Indymedia):

De media hebben een belangrijke taak, samen met ngo’s (bv Amnesty International, Human
Rights Watch, Witness). Witness kwam er na de gewelddadige arrestatie door de politie van
de taxichauffeur Rodney King. Die gewelddadige aanpak, die typerend was voor het
heersende racisme bij de politie, werd toen met een handcamera gefilmd door omstander
George Holliday en uitgezonden op ABC. Het voorval veroorzaakte heel wat onrust in LA.
Sinds de opkomst van nieuwe media (bv filmen met gsm) is er een explosie aan informatie.
Indymedia, een wereldwijd netwerk van media-activisten, probeert op die manier een
informatiebron uit te bouwen naast de conventionele media. Door de nieuwe media en de
eenvoud om gebeurtenissen met camera’s vast te leggen, worden steeds meer burgers
feitelijke journalisten of zgn. citizen journalists. Zij hebben een steeds grotere impact op het
nieuws omdat klassieke media ze ook steeds meer gebruiken en aanhalen. Het gevaar
bestaat wel dat we naast paparazzi nu ook burger paparazzi krijgen, mensen die zich niets
aantrekken van de privacy en de waardigheid van slachtoffers, maar met alle mogelijke
middelen ‘exclusieve’ beelden willen maken.

25. Moreel intuïtionisme

Ross: de plicht om loyaal te zijn aan afspraken die men maakt, tenzij er een sterkere morele
overweging is om dat niet te doen. Ross ontwikkelde in zijn boek “The Right and the Good”
enkele plichten gebaseerd op het gezond verstand.
1) Trouw aan je gegeven woord
2) Herstel als men een ander kwaad heeft gedaan
3) Dankbaarheid betonen.
4) Voorzichtigheid (anderen geen schade toebrengen)
5) Preventie (niet nalatend en onwetend zijn)
6) Weldadigheid (geluk van anderen bevorderen) cfr Kant
7) Zelfverbetering (het eigen geluk bevorderen)
8) Rechtvaardigheid (lasten en baten verdelen) cfr Rawls
9) Respect voor de vrijheid
10) Zorg (kwetsbare naasten helpen)
11) Niet parasiteren

Er wordt dus gerekend op de morele intuïtie van elke mens.

Ook enkele vuistregels ontwikkeld:
Trouw staat boven dankbaarheid
Rechtvaardigheid boven voorzichtigheid
Zorg voor anderen boven zelfverbetering
Kritiek: Soms arbitrair

9
 Heel situationeel

26. Malte Spitz

Parlementslid voor de groenen. Vroeg aan T-Mobile: welke gegevens heb je over mij? Zijn
telefonieoperator T-Mobile (Deutsche Telekom) verzamelde van augustus 2009 tot februari
2010 bijna 36.000 gegevens. Daaruit kon men opmaken wanneer hij over straat wandelde,
wanneer hij een trein nam en wanneer hij in een vliegtuig zat. Het is ook duidelijk welke
steden hij bezocht, waar hij werkte en sliep en wanneer hij telefonisch beschikbaar was of
niet. Dit is een aantasting van de privacy! Deze gegevens kunnen misbruikt worden.
Telecomaanbieders mogen dergelijke gegevens niet vrijgeven – Spitz voerde een
rechtszaak tegen Deutsche Telekom om zijn eigen gegevens te mogen inzien – maar ze
worden wel gegeven aan de politiediensten voor de opsporing van misdrijven. De gegevens
worden 6 maanden bijgehouden.

27. Trusted Commenters

The New York Times begon op 1 december 2011 met een nieuw systeem van trusted
commenters (betrouwbare commentatoren) die op NYTimes.com, de internetsite van de
krant, vrij hun mening mogen plaatsen zonder voorafgaande controle. Deze site heeft bijna
50 miljoen bezoekers per dag en heeft er dus alle baat bij dat de teksten van lezers
kwalitatief sterk zijn en geen scheldproza bevatten. Om een trusted commenter te worden
moeten lezers hun profiel koppelen aan hun Facebook-pagina om anonieme en
pseudonieme schrijfsels te vermijden. The New York Times website stelt welke zaken ze in
commentaren niet tolereert: persoonlijke aanvallen, obscene uitspraken, vulgair taalgebruik,
godslastering (met inbegrip van krachttermen), commerciële promoties, plagiaat,
incoherentie en schreeuwen. Verder moedigt de krant haar trusted commenters aan om
feedback te geven op de inhoud van andere commenters. Daarmee voert ze een soort
interne controle tussen de commentatoren voor een hoogstaand niveau van de
commentaren en debatten. Ook voordien had de krant al ingrepen gedaan om de
lezersrubriek inhoudelijk op te krikken. Zo werd in mei 2003 een standards editor aangeduid
die fungeert als ‘internal watchdog and arbiter of journalistic ethics’, zeg maar een
‘lezersredacteur’.

28. Prins Friso: Jannetje Koelewijn

Journaliste van NRC-Handelsblad. Ze gaf informatie over de gezondheidssituatie van prins
Johan Friso. Ze schreef dat prins Friso geen schedelbasisfractuur had. Die info had zij van
haar man, een neurochirurg, gekregen die in nauw contact stond met de behandelend arts
van Friso. Het ziekenhuis laat dezelfde dag nog weten dat het overgrote deel van het
verhaal onzin is. Veel NRC-lezers vonden dat ongepast en schending van het
beroepsgeheim door de arts.

29. Wikipedians
Een virtuele encyclopedie waarvan de enorme hoeveelheid informatie bijeen werd
geschreven door hoofdzakelijk vrijwilligers (=Wikipedians). Dat Wikipedia volkomen
afhankelijk is van vrijwilligers is tegelijk een sterkte maar ook een zwakte.

Zwakte: onjuistheid van de informatie -> discussies tussen auteurs en moderatoren:

waardeoordelen, artikelen van pr-bureaus voor beter imago, reclame en propaganda. De
informatie wordt ook steeds meer overgenomen door klonen (websites die zelf een

10
encyclopedie willen opstarten) waardoor mogelijke fouten nog sneller over het internet
verspreid worden. Bv. Bicholim Conflict: oorlog tussen India en Portugal (1640-41). Bv.
Shane Fitzgerald zette opzettelijk een fout op de website, een quote dat componist Maurice
Jarre nooit had uitgesproken (my life has been one long soundtrack). Heel wat journalisten
namen het klakkeloos over. Daarmee werd aangetoond hoe gevaarlijk het is om alle
informatie op het internet te vertrouwen. Sterkte: Wikipedia en de gebruikers zelf kunnen
snel fouten herstellen. (Larry Sanger, mede-oprichter, startte met compendium.org, deze
online-encyclopedie wordt samengesteld door redactieteams met experten teneinde kwaliteit
te waarborgen). Door haar gebruiksvriendelijkheid kan Wikipedia bijzonder snel actuele
informatie toevoegen. Doorn in het oog van regimes die de waarheid schuwen: China
blokkeert de website omwille van de informatie over Tibet die niet overeenkomt met de
versie van de Chinese overheid: The great firewall. Tal van landen proberen Wikipedia te
blokkeren en hun eigen visies op te dringen, de nieuwe media betekenen een middel voor
actievoerders om objectieve informatie te krijgen, het zijn wapens die zich afkeren van
censuur en dictatuur. Maar ook in het ‘vrije’ Westen vecht Wikipedia voor openheid
(Amerikaanse wetsvoorstellen om internetsites te censureren, dreiging van piraterij,
economische creativiteit en IPT’). DOEL van wp: internet vrij houden van censuur van
nationale lidstaten.

30. Salman Rushdie

Vervolgd voor zijn boek: “The Satanic Verses”. Dit was een fictie boek. Ayatollah Khomeini
sprak een fatwa uit over de auteur. Hij vond dat het boek als godslasterlijk beschouwd kon
worden jegens de islam. Ayatollah gaf elke moslim op de wereld de toestemming om de
schrijver te vermoorden. De moordenaar zou een premie van 3 miljoen dollar krijgen.
Rushdie moest dus onderduiken. Ook alle mensen die hebben meegewerkt aan het boek,
moeten gedood worden. De Italiaanse vertaler van zijn boek en de Noorse collega werden al
zwaargewond bij een aanslag. De Japanse vertaler werd vermoord.

31. Potter box model

Een ethisch kader om morele beslissingen te nemen bestaande uit 4 stappen: feiten
(empirical definition), waarden (identifying values), morele principes (ethical principles) en
loyaliteiten (choosing loyalties)
- 1e stap: beschrijven en analyseren van de situatie, wat is het morele dilemma?
- 2e stap: diverse waarden met elkaar vergelijken: esthetische, professionele,
logische, sociaal-culturele, en morele waarden.
- 3e stap: bekijken van diverse ethische systemen en principes die van toepassing
kunnen zijn op het kernprobleem.
- 4e stap: loyaliteit kiezen, bv journalist tegenover werkgever, wet, publiek, ...
- Toegepast op gebruik van gruwelijke beelden:
- Journalisten staan voor een ethisch dilemma mbt het tonen van dode soldaten op
televisie. Ten eerste staan ze voor de keuze of ze al dan niet dode soldaten laten
zien, en als ze beslissen om dat wel te doen, dan moeten ze kiezen welke beelden
gepast zijn om uitgezonden te worden.
- De feiten: mag ik het tonen?
- Mogen we een dergelijke foto maken?
- Wat zal ermee gebeuren? (vaak rechtstreeks uitgezonden)
- Doe ik daar iemand kwaad mee?
- De waarden:

11
 - Belang dat publiek weet wat er gaande is (opletten propaganda)
- Belang van verschillende standpunten
- Respect voor de privacy van de familie van het slachtoffer
- Morele principes:
- Deugdenethiek : weg blijven van extremen (de gulden regel van
Aristoteles), het ene extreme is foto’s laten zien van dode soldaten
zonder respect voor hun privacy en zonder rekening te houden met
wat door de samenleving als aanvaardbaar wordt beschouwd, andere
extreme is helemaal niets tonen. Dus: sommige foto’s tonen maar
zonder identificeerbare zaken.
- Plichtenethiek (Kant): actie alleen te aanvaarden als ze uitgevoerd
werd naar plicht: ‘strikte plicht’= niet liegen, stelen, kwaad doen, ... en
‘verdienstelijke plicht’= help anderen, ontwikkel talenten, ... . De foto’s
zouden anderen kunnen helpen de waarheid te vatten van de oorlog
(verdienstelijk), foto’s zouden de families kwaad kunnen doen (strikte,
weegt bij Kant zwaarder door). Dus: niet tonen.
- Gevolgenethiek (utilitaristen): acties zijn ethisch wanneer de grootste
groep mensen wordt geholpen. Het belang van de samenleving is
groter dan die van de families van de slachtoffers. Dus: foto’s tonen,
de grootste groep informeren.
- Loyaliteiten:
- Overheid, publiek, familie, werkgever, zichzelf (kwaliteit)
- Beslissing:
- Adhv de Potter Box methode kan men besluiten dat het
ethisch toegestaan is om doden wel te fotograferen, maar met
respect voor hun identiteit, hierdoor families niet plots
confronteren. De meest gruwelijkste foto’s niet tonen.

32. Rebekah Brooks

Ze was redacteur van een krant (News of the World). Zij heeft de politie betaald voor
informatie. Ze heeft dit uiteindelijk ook bekend. Ze had meer dan 5000 personen laten
afluisteren. En ze had dan de politie betaald om die info te krijgen. Het blad heeft zichzelf
moeten opheffen in 2011.

33. ixquick & DuckDuckGo

Alternatieven voor Google die geen gegevens bijhouden, die niet werken met Page Ranking
algoritmen. Hebben een kleiner volume dan Google, maar zijn op ethisch vlak wel
hoogstaander. Geen gepersonaliseerde reclame etc. Vinden de privacy van hun gebruikers
heel belangrijk.

34. Benno Barnard

Gaf lezing over de gevaren van de islam. De titel van zijn lezing was: “Lang leve God, weg
met Allah”. Shariah4Belgium kwam hiertussen. Maar had hij het zelf geprovoceerd…?
Eigenlijk hadden ze hem eerst moeten laten uitspreken i.p.v. hem direct (na 1 minuut) te
onderbreken.

35. MAS (Media Accountability System)

12
Geheel van middelen om te komen tot media die op een ethisch verantwoorde manier aan
journalistiek doen - Het gaat om vormen van zelfregulering die gericht zijn op een vorm van
externe druk die niet uitgaat van de overheid maar van alle actoren in het mediagebeuren.
Op die manier vermijden dat er een wettelijk kader komt. - Iedereen die binnen de media
actief is, is verantwoording verschuldigd aan al wie daarom vraagt. MAS waren in het begin
enkel uitgeschreven voor journalisten, nu uitgebreid naar ‘iedereen’.
Voorbeelden: 1) Zelfregulering: sneller dan de wetgever, grotere morele kracht, moreel
besef bij journalisten. 2) Bronnen controleren: journalisten hebben de taak en het vermogen
om hun bronnen te checken, beroepsgeheim etc. 3) Reclame ethiek:qua stijl en inhoud moet
duidelijk zijn dat het om reclame gaat. - Uiteraard moet de reclameboodschap op zich
voldoen aan een aantal ethische principes (geen racisme, niet misleiden)

36. Jessica Logan

Ze had een naaktfoto van zichzelf doorgestuurd naar haar vriendje. Toen de relatie afbrak
stuurde de ex-vriend haar naaktfoto via mail naar haar hele vriendenkring. Vanaf dan werd
ze gepest door haar medestudenten, waarna ze op 3 juli 2008 zelfmoord pleegde.

37. Citizendium.org
Larry Sanger, een van de medeoprichters van Wikipedia, startte in 2007 met citizendium.org
met een echt redactieteam die waakt over de kwaliteit. Hier is het niet mogelijk om anoniem
bijdragen te leveren waardoor vandalisme zoals dat op Wikipedia veel optreedt, zou worden
verminderd. In die redactieteams is alleen plaats voor erkende experts en voor deelnemers
die op basis van aantoonbare kwaliteiten meeschrijven. Citizendium is alleen in het Engels
beschikbaar (16.873 lemma’s). Eind 2010 verloor Citizendium de Tides Foundation als
belangrijke geldschieter en probeert sindsdien donateurs onder de lezers te werven. Zie
www.citizendium.org.

38. Nozick (marktfundemantalisme)

Aanhanger van de volledige negatieve vrijheid = de afwezigheid van externe dwang of
inmenging zodat de mens kan doen en laten wat hij wil. (Positieve vrijheid = vermogens
mogelijk maken: onderwijs, soc zekerheid, pensioen, ...). De rol van de overheid moet op
alle vlakken van het maatschappelijke leven worden teruggedrongen en de vrijheid en de
vrije markt moet zonder belemmeringen kunnen functioneren. (zelfregulerend) Een minimale
staat is verdedigbaar obv individuele (negatieve) vrijheidsrechten. Baseerde zich op de
grondslagen van het liberale individualisme (individu > gemeenschap, recht op
zelfbeschikking, John Locke). De taken van een minimale staat beperken zich tot: functie
van bescherming van alle inwoners tegen geweld, diefstal, fraude, en het naleven van
contracten. Het recht om niet vermoord of aangerand te worden, om vrij te zijn van eender
welke vorm van dwang of beperking van de vrijheid en het recht om niet belemmerd te
worden in de uitoefening van zijn legitiem verworven eigendomsrechten. Hij keerde zich
tegen elke vorm van herverdeling (cf John Rawls). Mensen zijn self-owners: hebben het
recht om hun eigen lichaam, geest en mogelijkheden te gebruiken zoals zij dat zelf willen en
hebben recht op de resultaten die dat oplevert. (tegen elke vorm van belasting, zijn een
vorm van dwangarbeid) Vanuit het Liberalisme keren ze zich niet tegen ‘natuurlijke
monopolies’ en kartels. Ze gaan er echter van uit dat dergelijke monopolies weinig of nooit
zullen voorkomen. !mediawereld, bv Mediaset van Berlusconi: economisch en democratisch
probleem (weinig kritische stemmen en onafhankelijkheid).

13
 39. 7 stappenplan (Henk van Luijk)
(1) Wat is het morele kernprobleem? Is een bepaalde handeling moreel geoorloofd of niet?
Is een bepaalde handeling verplicht of niet?
(2) Wie zijn de betrokkenen? Met wiens rechten en belangen moeten we rekening houden?
Wie heeft er voor- of nadeel bij een handling?
(3) Wie zijn de aanspreekbare individuen of instanties? Wie moet de beslissing nemen? Wie
is moreel verantwoordelijk? De journalist, de hoofdredacteur, de eigenaar? (verzachtende
omstandigheden? deadline?)
(4) Welke aanvullende informatie is nodig om tot een verantwoorde morele stellingname te
komen? Informatie van de beslissingsnemers, de moreel verantwoordelijken en diegenen
wiens belangen zijn aangetast, maar ook van onafhankelijke derden. Dus ook van personen
of instanties die geen belang hebben bij de uiteindelijke beslissing die zal genomen worden.
(5) Welke argumenten kunnen worden aangevoerd? Waarom gaan we iets publiceren of
uitzenden? Kijken we in hoofdzaak naar de plicht, de intentie of de gevolgen? Welke
elementen wegen het zwaarst?
(6) Wat is de conclusie? Bij de vorige stap zijn de argumenten pro en contra verwoord. Het
is nu de bedoeling om op basis van die argumenten de afweging te maken.
(7) Is bij een terugblik op het beslissingsproces met het bereikte resultaat te leven? Zelfs als
je zou zeggen ‘ja ik doe dit opnieuw’, dit is dubbelzinnig want in de mediasector zijn er
zelden 2 gevallen helemaal hetzelfde. Hiermee wil men aangeven dat diegenen die de
beslissing genomen hebben, voor eenzelfde geval eenzelfde beslissing zouden nemen. Let
wel: in de mediasector zijn er zelden volledig identieke gevallen.

40. Peter Singer

De morele kring: Singer is een aanhanger van het ethisch utilisme, dat stelt dat die
handeling moreel juist is, deze is die het meeste geluk voor alle betrokkenen als gevolg
heeft. Ook bepaalde dieren behoren volgens Singer tot deze betrokkenen.

41. Capability Approach

Martha Nussbaum: vermogensbenadering
De ontwikkeling van de menselijke vermogens is in hun visie cruciaal om tot een
rechtvaardige samenleving en een menswaardig bestaan te komen. Het betekent dat men
mensen de kans moet geven hun vermogens te ontwikkelen, bijvoorbeeld om lang te leven,
om deel te nemen aan het economisch verkeer of politiek actief te zijn. Het gaat hier dus niet
over nut als zodanig maar als een middel om mensen alle kansen te geven hun talenten te
gebruiken. Iedere persoon moet de mogelijkheid krijgen om ten minste de laagste drempel
van zijn vermogens te bereiken en dit desnoods met voortdurende hulp van anderen, en dit
tot de persoon zelf weer onafhankelijk kan handelen.

Centrale uitgangspunt gebonden aan de plichtenethiek van Kant: elk mens is een doel op
zich en geen middel -> klassiek liberaal denken: we moeten een beleid dat de
levensomstandigheden van een groep verbetert verwerpen als het niet gericht is op de
mogelijkheid tot het praktiseren van de essentiële vermogens voor iedere persoon
afzonderlijk.

Vermogensbenadering van Martha Nussbaum stoelt op tien minimale sociale rechten die
essentieel zijn voor een waardig leven: het vermogen om
1) een menselijk leven van normale duur te leiden

14
 2) een goede gezondheid hebben
3) zich vrij te kunnen verplaatsen
4) je mentale vermogens te gebruiken
5) zich te hechten aan dingen en mensen buiten onszelf
6) een conceptie van het goede te vormen, om met en voor anderen te leven zonder
enige discriminatie
7) te leven met zorg voor en in relatie tot de dieren en de natuur
8) te lachen en te spelen
9) te kunnen participeren in politieke keuzes
10) in staat te zijn eigendom te verwerven
Deze vermogens zijn volgens haar intercultureel en daarmee staat ze lijnrecht tegenover
aanhangers van het cultuurrelativisme

42. Betalen voor informatie (journalistiek)

Verantwoord: Betalen van derden (freelance) die al dan niet in opdracht van het medium
opzoekingswerk hebben gedaan. Betalen van deskundigen Betalen voor tips: wordt
meestal afgekeurd, maar bv wel nog “vallende sterren -> 6050” Betalen voor exclusief
nieuws, interviews, foto’s: ENKEL bij weinig relevante informatie, bv huwelijksfoto’s van Kim
Klijsters, babyfoto’s etc.

Niet verantwoord: Betalen voor exclusieve getuigenissen bij belangrijke gebeurtenissen.

Wegens het discriminerende karakter in het voordeel van vermogende nieuwsmedia en
verder het risico op de verdraaiing van informatie door op geld bewuste bronnen =>
belangrijke ethische componenten: meest kapitaalkrachtige media heeft voorsprong,
informatie door een betaalde bron is sensationeler (<> waarheidsgetrouw) vrijheid van
nieuwsgaring: vrijheid van meningsuiting is enkel mogelijk mits vrije toegang tot
informatiebronnen, journalisten moeten ongehinderd (bv exclusiviteitscontract) info kunnen
verzamelen teneinde het publiek treffelijk te kunnen informeren. Informatie mag geen
koopwaar worden en ervoor betalen gaat dan ook in tegen de fairplay die binnen het
journalistiek beroep van groot belang is. Een andere vorm van betalen voor info is ‘uitlokken
van tips’ met relevante informatie over publieke figuren (vooral VS). Bv. Larry Flynt and
Hustler Magazine announce a cash offer of up to 1 million: have you had a gay or straight
sexual encounter with governor Rick Perry?.

43. Snapshot
Bakje dat je aan de stuurkolom hangt en alles wordt geregistreerd (zacht, hard,
bruuske/wanneer/wie/…) ‘Goede’ (defensieve, rustige) chauffeurs belonen met bv. betere
verzekering. Op die manier kan je op den duur elk individueel gedrag bepalen. Belangrijke
aantasting van de persoonlijke privacy!

44. Trolley dilemma

De gevolgenethiek brengt in sommige gevallen andere morele bezwaren met zich mee. Dit
is een ethisch gedachten experiment: een op hol geslagen trolley rijdt op een spoor en zal 5
mensen doden tenzij men een hendel overhaalt waardoor de trolley van richting verandert
en maar persoon zal doden. Is het moreel aanvaardbaar om die hendel over te halen?
Vanuit utilitaristisch standpunt wel, zelfs verplicht. Het gaat immers om het redden van
mensen tegenover 1 opgeofferde. Maar wat als het gaat over een situatie van 1 tegen 2, of

15
van 1 jonge persoon en 1 oude. Er bestaan eindeloos veel variaties op dit probleem die
ethisch gezien steeds moeilijker worden.

45. Theo van Gogh

Het tonen van gruwelijke beelden: enerzijds vrijheid van meningsuiting en plicht tot
waarheidsgetrouwe berichtgeving, anderzijds confrontatie verhinderen met mensonterende
beelden of aantasting van menselijke waardigheid. Code van de Raad voor Journalistiek: de
journalist respecteert de menselijke waardigheid en tast ze niet verder aan dan noodzakelijk
is in het maatschappelijk belang van de berichtgeving. Vermijden dat media een politiek
voeren om steeds maar ergere, schokkende beelden te tonen om zoveel mogelijk publiek
aan te trekken. Zou kunnen leiden tot ‘verzadiging’ en ‘onverschilligheid’ voor dergelijke
beelden. Susan Sontag verzet zich tegen de kritiek dat we gevoelloos zouden worden,
“boven een bepaalde leeftijd heeft niemand meer recht op onschuld, oppervlakkigheid en
onwetendheid, foto’s en beelden zijn een deel van de realiteit en houden ons wakker. Ze
dragen bij tot de veroordeling van menselijke wreedheid en barbaarsheid.” Opgepast! Deze
afkeer kan ook leiden tot grotere strijdlust, aanscherpen van fanatisme en tegenstanders
demoniseren (cf. angst door de 9/11 beelden -> harde aanpak terroristen regering Bush,
vergelding). Situatie omstreden cineast Theo: religieus geïnspireerde moord door orthodoxe
moslim M. B. omdat hij profeet Mohammed had beledigd (“geitenneukers”, film Submission).
Op voorpagina Telegraaf en internet foto van het dode lichaam.

Pro: geen schending van privacy (geen bezwaar door familie), maatschappelijk belang
(aanslag op vrije meningsuiting), plicht van de media om waarheidsgetrouw te berichten,
omdat hij op rituele wijze werd vermoord, doodsbedreiging tegenover Ayaan Hirsi Ali.

(Contra: te sensationeel,privacy, winststreven fotograaf Aron Boksma en De Telegraaf).

“Een open samenleving moet zich verdedigen tegenover intolerantie en media hebben de
plicht om te berichten over de elementen die dat willen verhinderen.” Mocht de film
Submission gemaakt worden? Contra: beledigend voor islam en schokkend zowel vorm als
inhoud.

Pro: kritiek is niet heel ver gegaan ‘artikel godslastering herzien? NEE’ -> op die manier
zou democratische rechtsstaat capituleren voor de eis van radicale gelovigen en bepalen ze
zelf wanneer ze gekrenkt zijn; ernstige inperking vrijheid van meningsuiting; het is moeilijk
iets te belasteren waarvan het bestaan niet kan worden aangetoond, + indruk wordt gewekt
dat Theo aan zichzelf zijn dood te wijten heeft. Zelfcensuur om religieuze gevoeligheden
zou verworvenheden van de Verlichting ondermijnen. Vooral radicale gelovigen, zij dan als
maatstaf voor wat kwetsend is? “Het zich onderwerpen aan de mening van intoleranten en
een aantasting van de open samenleving.” Vrijheid van meningsuiting zou overbodig zijn als
geloofsovertuigingen boven elke kritiek verheven is.

46. Succes van Ebay (Waarom, leg uit)

Platform waarop iedereen zowat alles kan verhandelen, producten aanbieden en verkopen,
het werkt volgens een veilingsysteem of vaste prijs, de betaling verloopt via PayPal: online-
betalingssysteem dat is opgekocht door eBay. Omdat PayPal de gegevens van de betaal-
of kredietkaart niet doorgeeft aan derden is dit een bijzonder veilig online betaalsysteem, het
biedt ook aankoopbescherming (product niet ontvangen -> vergoeding). De belangrijkste
ethische reden waarom eBay zo succesvol is: vertrouwen. Via een ‘feedbacksysteem’

16
tussen kopers en verkopers, een score die zichtbaar is voor andere personen en de
(ver)koper een goed beeld geeft van de betrouwbaarheid van de persoon met wie hij al dan
niet een akkoord maakt. Bij een positieve beoordeling verhoogt de feedbackscore met 1, bij
neutrale met 0, bij negatieve daalt de score met 1. Verkopers willen score zo hoog mogelijk
houden, zo stralen ze vertrouwen uit naar nieuwe potentiële klanten. Kopers kunnen
anoniem en met een gerust gemoed eerlijk hun mening geven over hun koopervaring. Ook
het gedrag van de kopers wordt bekeken, bv aantekening wegens onbetaald object (eerlijke
koper?). Het voordeel van eBay is dat iemand die liegt heel snel ontmaskerd wordt en door
de hele eBay-community beschouwd zal worden als onbetrouwbaar.

47. Marktfundamentalisme
Zie 39. Nozick
Economisch model waarin vraag en aanbod op elk terrein centraal staan en de overheid zo
min mogelijk intervenieert.

48. Rehtaeh Parsons

17-jarige Canadese die zelfdoding pleegde: 2 jaar eerder werd ze slachtoffer van een
groepsverkrachting waarvan beelden werden gemaakt, deze verschenen op internet waarna
het meisje via sms en Facebook door andere jongens werd lastiggevallen met de vraag om
met hen te vrijen. De datingsite Lonechat.com, die adverteerde op Facebook, gebruikte
ongevraagd de foto van het dode meisje voor haar reclamecampagne “vind liefde in
Canada”, Facebook verweet de adverteerder de foto zonder toestemming van de
betrokkene van haar platform te hebben geplukt en als campagnebeeld te hebben gebruikt.

49. Rol van de boekdrukkunst

Cruciale doorbraak van de massacommunicatie, revolutie: Verspreidde zich in de 15e eeuw
razendsnel, vanaf dan werden boeken en pamfletten op steeds grotere schaal verspreid en
in toenemende mate ook gelezen. In heel Europa verschenen drukkerijen, al snel
ontstonden de eerste uitgeverijen die instonden voor de contacten met auteurs enerzijds en
verkopers anderzijds. Op die manier ontwikkelde zich een volledige nieuwe private
bedrijvigheid waarop de overheid al snel greep verloor (als reactie begonnen de geestelijke
en wereldlijke overheden te werken met censuur). Gaf een enorme boost aan het
geschreven en gedrukte woord -> verkoop van periodieke uitgaven (1e dagelijkse krant:
Einkommende Zeitungen)

50. Sms'en van bekende mensen en politici

Bekende personen waarbij de privacy van de betrokkenen regelmatig geschonden wordt.
Maatschappelijke relevantie is doorgaans nihil. Roddeljournalistiek verschuilt zich vaak
achter hun ‘bronnengeheim’ om opgeblazen verhalen en regelrechte verzinsels de wereld in
te sturen. Principes inzake privacy moeten plaatse maken voor geldgewin. Probleem: ook
publieke personen die niet willen dat er over hen geschreven wordt/de publieke
belangstelling opzoeken. Bv politici, ambtenaren, ... Voorbeeld: publicatie van honderden
sms-berichten die gestuurd waren door een vrouw aan premier Yves Leterme door het
weekblad Story. Deze publicatie was een duidelijke OVERTREDING van de journalistieke
beroepsethiek en zelfs de fundamentele mensenrechten. Elke persoon, ook toppolitici,
hebben recht op privacy. De onthulling van sms’en heeft dan ook grote schade aangericht in
de persoonlijke levenssfeer. RvJ: Story heeft te weinig duidelijk gemaakt wat de
maatschappelijke relevantie was. Dat betekent niet dat gezagsdragers zoals politici buiten

17
schot moeten blijven: als ze het zelf toestaan, of wanneer de gebeurtenis een belangrijke
maatschappelijke impact heeft (recht op informatie > respect privacy) en voor zover dat
relevant is voor het functioneren van de persoon als gezagsdrager in kwestie (bv politica
volledig gekant tegen abortus, maar onderging het zelf).

51. Perverted Justice

Uitgelegd via het Potter Box model: Perverted Justice werkte samen met de hieronder
beschreven instanties samen aan het veelbesproken programma ‘To catch a predator’, waar
ze pedofielen in de val proberen te lokken door middel van valse profielen.
Het programma werkte samen met:
- Dateline (tv-productiemaatschappij)
- Perverted Justice (betaalde raadgevers)

Perverted journalism
- Doen zich voor als minderjarigen
- Chatboxen om pedofielen aan te trekken
- Nodigen pedofielen uit voor seks
- Worden betrapt en aangehouden door politie

Ethische vragen
(1) Is het programma ‘To Catch a Predator’ op zich verantwoord?
(2) Is samenwerking met de groep ‘Dateline’ ethisch verantwoord?
(3) Is de inschakeling van ‘Perverted Justice’ ethisch verantwoord?

Stap 1: Het morele dilemma

- Dateline werkte samen met Perverted-Justice dat zich voordeed als een medium om
minderjarigen op het internet te strikken. - Mogen we het publiek zo informeren (en zo onze
kinderen beschermen)?
- Vraag: mogen we op die manier pedofielen ontmaskeren?
Stap 2: De waarden
- Dateline wil pedofielen ontmaskeren
- NBC wil hoge kijkcijfers halen - Dateline wil dat ook (werk voor de toekomst)
- Perverted Justice wil dat ook, maar wil ook zijn naam bekendheid geven
Stap 3: Morele principes
- Deugdenethiek: noch alles, noch niets (onmogelijk) Wat je misschien zou kunnen
doen, is blokjes over het gezicht doen
- Plichtenethiek: dilemma tussen recht op privacy en kantiaanse (sterke) plicht dat
men kinderen niet mag misbruiken. Volgens Rawls: zwakkeren mogen niet lijden
onder de machtigen. Toch uitzenden om kinderen te beschermen
- Gevolgenethiek: hoe meer hoe beter want het resultaat is positief voor de kinderen.
Om kinderen zoveel mogelijk te beschermen tegen pedofilie.
Stap 4: Loyaliteiten
- Loyaal aan de kijkers
- Loyaal aan NBC door hoge kijkcijfers te halen
- Kinderen beschermen tegen pedofielen
- Samenleving veiliger maken.
- Ondermijnde een eerlijk proces
- Schending van de privacy

18
- Onschuldigen werden aangeklaagd

52. Sousveillance
Sousveillance is de eigenhandige registratie van een activiteit door een deelnemer aan die
activiteit, met behulp van kleine draagbare, al dan niet verborgen toestellen, met het doel later
getuigenis af te kunnen leggen. Bijvoorbeeld een accident filmen met dashcam.
Zie ook: Rodney King (24)

53. Coveillance
Coveillance is peer-to-peer surveillance (Rainie & Wellman, 2012, p. 233) where people
observe each other. Looking an old friend up on Facebook to see what they are up to is an
example of coveillance (p. 238). Other examples are researching service providers, looking
for family members, neighbors, or coworkers, personal searches looking up information on
adopted parents, looking at the criminal records of friends or other acquaintances, or online
dating sites (p. 239). Watching others allows insight into "political views, the cultural tastes,
the friendship circles, the basic lifestyle preferences, and even the daily activities of those in
their networks" (p. 240).

Problematiek: bijvoorbeeld miss België en lachend kakske op Instagram; die ene met die
foto van dat madammeke in de douche op snapchat etc

54. TayTweets
Taytweets was een Twitteraccount van Microsoft bestuurd door Artificial Intelligence. De
account kon in discussie treden met al wie ernaar tweette en leerde zo gaandeweg
converseren uit ervaring. Het duurde echter niet lang vooraleer de account haatberichten
verstuurde en Hitler zat te verheerlijken. Microsoft moest uiteindelijk na minder dan een dag
de Twitteraccount afsluiten.

55. Neda Soltan

Vermeende fraude bij Iraanse presidentsverkiezingen, dit leidde tot protesten en betogingen.
Tijdens demonstratie in Teheran werd Neda neergeschoten door sluipschutter van de pro-
regerings militie. De schokkende beelden (gefilmd door 2 omstanders met gsm) gingen via
Youtube en Twitter de wereld rond en werden overgenomen door de meeste
televisiezenders.

Contra: Te schokkend/sensationeel, privacy geschonden, onduidelijke bron (opletten met

propaganda).

Pro: Plicht van de media (waarheidsgetrouw), protestacties waren dagelijks nieuws en

media zagen Neda als icoon tegen onderdrukking van vrije meningsuiting, het verzwijgen
van het doodschieten van een onschuldige demonstrante is geen optie. Moeder wou dat het
beeld verspreid werd (boodschap van moeder) Hoewel beelden schokkend en in een
bepaalde zin mensonterend waren, moesten ze toch getoond worden, ze droegen immers
bij tot de wereldwijde afkeer voor ‘moord omwille van een overtuiging’. Maatschappelijk
belang: wreedheid regime aantonen, overtuigde veel mensen, versterking ethisch denken.

56. Youtube

19
Mogelijkheid om filmpjes op een eenvoudige manier te maken en op YouTube te plaatsen,
geducht wapen in de strijd voor of tegen bepaalde politieke en sociale gebeurtenissen (het
geeft een podium, maar daarom ook vaak geblokkeerd), wordt steeds meer gebruikt door
commerciële organisaties voor de lancering van hun producten en door actiegroepen die
een boodschap willen verkondigen. Het gebruiksgemak is zowel sterkte als zwakte
(iedereen, gelijk waar en wanneer kan filmpjes de wereld insturen): privacy, plagiaat,
cyberpesten, bedreigingen, haatdragende inhoud, spam, phishing (internetfraude, lokken
naar valse website en laten “inloggen” met wachtwoord en creditkaart), tonen van
buitensporig geweld en seksueel aanstootgevende beelden. Red flags: YouTube heeft een
interne policy waarbij kijkers klachten kunnen indienen, onaanvaardbare inhoud melden en
filmpjes laten verwijderen. Nadeel: websites als YouTube stimuleren het ‘recht in eigen hand
nemen’, bv Kaley gepest door Kacey (‘bezemen’: nieuwste vorm van pesten onder jongeren.
Iemand maakt een kwetsend filmpje over zijn slachtoffer en zet dat vervolgens op YouTube).

57. Internet of Things (IoT) Gastles van Katleen Gabriels

Het bouwt voort op het huidige internet door een doordringend en zelf-georganiseerd
netwerk van geconnecteerde fysische objecten te creëren die applicatie-ontwikkelingen door
het gebruik van chips mogelijk maakt (bv. Radio-frequency identification (identificatie met
radiogolven, RFID). Objecten worden identificeerbaar, aan het internet gekoppeld,
toegankelijk via de smartphone, en geïntegreerd in het netwerk. Een sensor geeft info over
het object en de omgeving. Contextuele en ‘predictieve’ technologieën (bv valdetectie) zijn
voortdurend ‘in’ het netwerk. Alles is gekoppeld aan elkaar (mensen en objecten zijn
verbonden, maar ook objecten onderling die communiceren zonder tussenkomst mens), je
kan je niet meer ‘uitloggen’.

58. Montesquieu (de trias politica)

Cruciaal element van de democratie is de scheiding der machten (wetgevende, uitvoerende,
rechterlijke + 4e macht: media). Een systeem om elke vorm van machtsmisbruik te
vermijden (verzekering van onafhankelijkheid) via checks and balances controleren.
Rechten en vrijheden van individuen beschermen tegen despotisme, willekeur, en andere
vormen van dwang. Efficiënt om machtsconcentratie te vermijden, maar staat voortdurend
onder druk omdat een bepaalde macht probeert in te grijpen op een andere macht, bv
benoemingen van ‘onafhankelijke’ rechters obv politieke voorkeuren. Dit doet het vertrouwen
van de burger in de rechtsstaat afnemen en ondergraven de democratie, landen waar dat
gebeurt kennen vaak heel wat corruptie en een vorm van klassenjustitie.

59. Mogen adres en identiteit van verdachte en veroordeelde pedofielen

gepubliceerd worden op het internet?
Journalisten moeten oppassen dat ze in hun berichtgeving niet meer over de persoonlijke
levenssfeer van betrokkenen, verdachten en zelfs veroordeelden vermelden dan voor een
informatieve berichtgeving/maatschappelijk belang noodzakelijk is. Dit wordt steeds
moeilijker omdat er steeds meer druk is van de samenleving om meer info te krijgen over de
personen die betrokken zijn. Druk van de media zelf: concurrentie. Houding van
tussenpersonen (woordvoerders, advocaten): willen hun opdrachtgevers/cliënten via de
media verdedigen uitgaande van de redenering dat ze zelf beter iets zeggen dan dat er over
hen iets gezegd wordt dat in hun nadeel kan werken. Het publiek zelf wil meer vernemen.
Iemand beschuldigen en volledige naam vermelden heeft grote gevolgen voor verdachte,
het kwaad is onherstelbaar geschiedt, cf. eerroof. Code van de Raad van Journalistiek, art

20
22: ... afweging tussen het recht van het publiek om zo volledig mogelijk geïnformeerd te
worden enerzijds en het recht op privacy van de persoon over wie bericht wordt anderzijds.
Essentie: verdachte wordt schuldig verklaard door de rechter, niet door de media, “iedereen
is onschuldig tot het tegendeel bewezen wordt.”
Ethische standpunten: Plichtenethiek: nooit namen en foto’s tonen. De menselijke
waardigheid is absoluut. Gevolgenethiek: het gevolg van het tonen van namen en foto’s kan
een gunstig effect hebben (maatschappelijk belang). Universeel subjectivisme: zou je willen
ruilen?

60. Honger in Afrika

Naar aanleiding van de enorme hongersnood in de Hoorn van Afrika een speciale actie
opgezet door het Disaster Emergency Committee (overkoepelend ngo van 14 Britse goed
doel organisaties). Doel: geld inzamelen ter bestrijding van een grote droogte, de
uitgehongerde mensen hadden nood aan water, voedsel en medische zorgen. Om de ernst
van de situatie aan te tonen en veel geld in te zamelen, werden een reeks schokkende foto’s
van uitgehongerde kinderen via de pers verspreid. Mihag Gedi Farah: ondervoed kind van 7
maanden oud, stervende.
Contra : te sensationeel, schending privacy (kind beseft niet dat zijn beeltenis gebruikt wordt,
heeft daar zelf niet om gevraagd), mens moet gebruikt worden als doel, niet als middel (-
>kantiaanse plichtenethiek).
Pro : Gevolgenethiek: juist door het tonen van deze foto’s zetten we mensen aan tot
reflectie, het resultaat is in grote mate positief. We moeten de mensen confronteren met wat
hen ongemakkelijk maakt, beseffen dat het om medemensen gaat. Goed doel: resultaat
betere omstandigheden voor anderen. De keuze van de fotograaf voor het meest
aangrijpende beeld gebeurde vanuit dit ethisch standpunt.
Plichtenethiek (categorisch imperatief) + Floris van den Berg (universeel subjectivisme):
handeling is ethisch aanvaardbaar als ze universaliseerbaar is (handeling tot algemene wet),
dat ze door iedereen gewild wordt + onethisch als omkering niet wenselijk is.
Maatschappelijke relevantie Hypothese: moeder deed het om haar kind te laten opnemen
en op die manier te redden (publicatie van dubbel belang: redden van het kind en tegelijk
wereldwijde aandacht voor een humanitair probleem).

61. Waren er al ethische stromingen voor het christendom? Zo ja, welke?

MISVERSTAND dat een moraal enkel en alleen zou kunnen bestaan obv een
bovennatuurlijke macht (deze stelling wordt nochtans vaak verdedigd door
vertegenwoordigers van religies, zij stellen dat bepalingen over goed en kwaad hun basis
vinden en neergeschreven staan in heilige teksten). Dat een moraal niet gebaseerd hoeft te
zijn op een geopenbaarde godsdienst blijkt uit het bestaan van morele normen die reeds
lang voor de komst van jodendom, christendom, islam bestonden. De Codex Hammurabi die
werd opgesteld 1780 v.o.t. is een duidelijk voorbeeld van dit autonoom ontstaan van een
moraal los van een geopenbaarde tekst die wordt toegewezen aan een goddelijk
opperwezen. De Codex is een van de oudste gekende wetboeken in de wereld, het
behandelt tal van regels mbt diefstal, schending van eigendom, statuut vrouw, positie
slaven, erfrecht, ... Een ander voorbeeld is het Egyptische Dodenboek, daarin staan morele
instructies die verrassend actueel maar ook logisch zijn in de context van het toenmalige
Egypte. Ze werden opgesteld door mensen die beseften dat ze nood hadden aan een
eenvormige morele instructies om hun samenleven mogelijk te maken. De essentie: moraal
via handel en ruilverkeer tussen de Boven en Beneden Nijl (“graanmaat niet vervalst”, “geen

21
dijken of afdammingen”, ...) Een belangrijk keerpunt kwam er toen keizer Theodosius op het
oecumenisch Concilie van Constantinopel in 381 het christendom tot staatsgodsdienst
verhief, heel wat elementen uit het Romeins recht bleven nog eeuwenlang volhouden, maar
de impact van de Bijbelse voorschriften als basis voor de moraal groeiden.

62. Shariah4Belgium
Uitgangspunt: Mill, “niemand heeft het recht een ander het zwijgen op te leggen op grond
van zijn morele opvatting, zelfs niet als die opvatting alom gedeeld wordt”. Maar dit is NIET
ABSOLUUT. “De enige reden waarom men rechtmatig macht kan uitoefenen over enig
ander lid van een beschaafde samenleving, tegen zijn zin, is de zorg dat anderen geen
schade wordt toegebracht.” (schadebeginsel). Onderscheid maken tussen het uiten van
verwerpelijke ideeën die geen direct gevaar voor anderen oplevert, en uitingen die wel direct
gevaar voor anderen betekenen. Als de kans op schade aan anderen groot en onmiddellijk
is, dan bestaat er een grond om de vrijheid van meningsuiting in te perken, (laster en
eerroof, smaad, aanzetten tot geweld). Fouad Belkacem moest voor de correctionele
rechtbank verschijnen voor het aanzetten tot discriminatie en haat (“homo’s ter dood
veroordelen”, “Marie-Rose Morel heeft kanker als straf van Allah”) ‘De overheid heeft het
recht om te sanctioneren als bedreigende uitlatingen leiden tot onmiddellijke handelingen en
er geen ruimte meer is voor overleg. Een aansporing tot geweld die direct gevolg kan
hebben, moet dus gesanctioneerd worden.
Gevolgenethiek : een directe bedreiging die tot gevolg kan hebben dat ze leidt tot geweld,
kan niet.
Plichtenethiek : alleen al het oproepen is verwerpelijk, ongeacht gevolg.
Deugdenethiek : de oproeper is niet deugdzaam.
Universeel subjectivisme : principe van wederkerigheid, niemand zal graag willen wisselen
met diegene die bedreigd wordt.

63. Deense cartoons

Op 30 september 2005 publiceerde Het Deense dagblad Jyllands-Posten twaalf cartoons die
betrekking hadden op de profeet Mohammed of de islam. Dit zorgde voor veel ongenoegen
onder moslims in West-Europa en een storm van protest in de hele moslimwereld waarbij
ettelijke doden vielen, westerse ambassades werden aangevallen en vlaggen verbrand. De
betogers eisten een wettelijke beperking van de vrijheid van meningsuiting, een van de
fundamentele liberale grondrechten. Ze kregen daarbij steun van westerse niet moslims die
de cartoons als beledigend en godslasterlijk beschouwden. Paul Cliteur heeft de hele
kwestie uitvoerig onderzocht en besproken. ‘De hele kwestie begon toen de schrijver van
een kinderboek, Kåre Bluitgen, aangaf geen illustrator te kunnen vinden omdat de tekenaars
die werden benaderd allemaal beweerden geen tekeningen over de profeet te durven
maken. Om te “testen” of inderdaad die vrijheid om te publiceren in het geding was, nodigde
de Jyllands Posten 42 cartoonisten uit hun visie op de profeet te geven. Twaalf daarvan
leverden een tekening in. Daarbij stond niet van tevoren vast dat zij kritiek zouden moeten
leveren op de profeet of de Islam of de moslims of religie. Men wilde gewoon zien of
tekenaars het zouden durven een tekening te maken. Zo kwamen de twaalf cartoons tot
stand waarvan die van Westergaard de bekendste zou worden.’ Belangrijk is dat een aantal
tekenaars weigerden deel te nemen omdat ze vreesden voor hun veiligheid. Hier zien we al
hoe zelfcensuur zijn werk deed. (van de 42 aangesproken, slechts 12 cartoon ingediend
zelfcensuur werkt)
30 september 2005: publicatie Deense cartoons

22
14 oktober 2005: vreedzame betoging in Kopenhagen
19 oktober 2005: ambassadeurs van 11 moslimstaten vragen een gesprek met Rasmussen
en eisen dat hij optreedt. Die zegt dat hij niet kan optreden omdat de pers onafhankelijk is
27 oktober 2005: klacht tegen de krant: godslastering
3-11 december 2005: 5 Deense moslims van het ‘Europees Comité tot Verering van de
Profeet’ naar moslimlanden
4-7 februari 2006: rellen Syrië, Beiroet, Iran, Afghanistan
Op 17 februari 2006 loofde een Pakistaanse imam 1 miljoen dollar uit om de cartoonisten te
vermoorden. Vooral de cartoonist Kurt Westergaard werd sindsdien geviseerd. De politie
verijdelde al enkele moordpogingen. Op 1 januari 2010 slaagde een Somaliër erin met een
mes en een bijl zijn huis binnen te breken. Westergaard rende naar zijn beveiligde badkamer
en sloeg alarm. Daarop kon de politie de man neerschieten en aanhouden. Een democratie
is alleen mogelijk als men tegengestelde meningen toelaat en die via een vrije,
onafhankelijke pers aan bod laat komen. Het is opvallend dat het protest vooral komt uit
landen die geen democratieën zijn, geen persvrijheid kennen en omwille van politieke of
religieuze redenen geen afwijkende meningen toelaten. Het hoeft dan ook niet te
verwonderen dat in dictatoriale landen als Syrië, Iran, Pakistan en Afghanistan
georganiseerd protest komt tegen onze vrije meningsuiting. (komt altijd uit landen dat geen
democratieën zijn en waar vaak geen vrijheid van meningsuiting is)

64. Steven de Geynst

Deze man had 2 zakken muffins ‘gestolen’ uit een afvalcontainer. Hij kreeg in 2011 6
maanden cel. Maar in 2012 werd hij vrijgesproken. Is dit dan diefstal of niet? Want het was
uit een afvalcontainer en het werd toch weggesmeten.

65. Verisimilitude
Alternatief van Karl Popper voor de ‘Waarheid’. Het staat voor het zo dicht mogelijk bij de
waarheid te komen door gebruik van hypothesen en het blijvend testen van deze
hypothesen.

66. Ostracisme
Ostracisme of schervengericht was in de Atheense democratie een stemprocedure in de
Ekklèsia (Volksvergadering) om politieke leiders (generaals) die men te machtig vond voor
tien jaar te verbannen.

67. Dambisa Moyo

Staat lijnrecht tegenover Singer. Ze toont aan dat ondanks de 1 biljoen euro die de
afgelopen 50 jaar als liefdadigheid aan Afrikaanse landen geschonken is, het continent nog
altijd in extreme armoede leeft. Er moet geïnvesteerd worden in de lokale economieën ipv
bijvoorbeeld honderdduizenden muggennetten te doneren. De landen worden niet op de
lange termijn geholpen en blijven achter steken.

Ze is geen voorstander van liefdadigheidsacties om Afrika te “steunen” omdat dit haast altijd
een pervers neveneffect met zich meedraagt.

Auteur van “Dead aid”. Zij zegt dat er niet meer moet geholpen worden, maar dat er meer
overheidshulp moet zijn. Ze vindt dat we moeten oppassen met dat doneren. Soms gaat dit
geld gewoon naar de corrupte leiders. Voorbeeld: netten om muggen tegen te houden

23
(malaria): heeft op lange termijn geleid tot meer problemen… want de lokale nettenmakers
zijn failliet gegaan! Op korte termijn is geld doneren misschien wel goed, maar dit wil niet
zeggen dat dit op lange termijn zo is (is haar standpunt).

68. Chaim Rumkowski

Jodenraden waren een soort van verzameling van mensen door de Duitsers gekozen
gevormd door joden. Die moesten bv een bepaalde hoeveelheid joden voorzien voor
deportatie. Chaim Rumkowski werd voorzitten van joodse raad in lodz. In ruil daarvoor kreeg
hij de absolute macht, met een eigen administratie en een Joodse (ongewapende)
politiemacht. De leden van de joodse raad genoten van een aantal privileges. Ervan
overtuigd dat de joodse productiviteit overleving zou inhouden, dwong hij de bevolking 12
uur per dag in erbarmelijke omstandigheden te werken: uniformen, winterkleding, mutsen en
helmen, hout, metaal, elektrische apparatuur voor het duitse leger. Tegen 1943 was 95%
productief. Hij had hoop dat met medewerking dat er toch nog een aantal zouden overleven.
‘geef mij uw kinderen’-speech, hij heeft dit verdedigd door hoop, om de productiviteit te
verhogen en toch te overleven. Waarom is dit relevant? Rumkowski volgde de hoop en had
de hoop dat er een bovennatuurlijk wezen was. God zal ons redden.

69. Negatief Utilitarisme

Popper was niet voor maximaliseren van geluk maar voor minimaliseren van ongeluk. Het
vermijden van pijn en leed is een veel belangrijker doel dan het vinden van een balans
waarbij geluk opweegt tegen zijn tegendeel.

70. Uitlokken van tips

Er bestaan nog andere vormen van betalen voor informatie, zoals het uitlokken van tips met
relevante informatie over publieke figuren. Deze komen vooral voor in de VS en zijn vaak
onderwerp van discussies over de ethische basis ervan. Larry Flynt (1942) is uitgever van
het seksblad Hustler. Hij plaatste in 1999 een paginagrote advertentie in de Washington
Post waarin hij een beloning van 1 miljoen dollar beloofde voor wie kon aantonen dat het
congreslid en fractieleider van de Republikeinen Bob Livingston een buitenechtelijke relatie
zou hebben gehad. Flynt deed dit omdat hij de hypocrisie wilde aanklagen. Bob Livingston
bekende prompt zijn buitenechtelijke avontuurtjes en stapte op.

71. Shane Fitzgerald

De Ierse student voegde een uitspraak toe in een Wikipedia-pagina over de Franse
componist Maurice Jarre, die de dag voordien gestorven was. Hij voegde het volgende nooit
door Jarre uitgesproken citaat toe: ‘My life has been one long soundtrack.’ Heel wat
journalisten van kwaliteitskranten namen het citaat klakkeloos over. Daarmee wilde
Fitzgerald aantonen hoe gevaarlijk het is om informatie op het internet (Wikipedia) te
vertrouwen.

72. Gosteja Gonzalez

Hij had problemen met de belastingen in Spanje: beslag op zijn goederen omdat hij in
schulden zat. Dit stond dus op Google… Maar die schulden zijn van vroeger: staat nog altijd
op google! Hij wou dat dit werd verwijderd. Hij vraagt 12 jaar later aan Google om dit te
verwijderen. In 2014 goedgekeurd. Nieuwe wet: burgers hebben het recht om vergeten te
kunnen worden.

24
 73. Oxytocine
Oxytocine is een hormoon en een neurotransmitter (het overdragen van zenuwimpulsen in
het zenuwstelsel). In de hersenen speelt oxytocine een belangrijke rol bij het verbinden van
sociale contacten met gevoelens van plezier. Een hoog oxytocinegehalte verhoogt het
gevoel van vertrouwen en verbondenheid. Het achterliggende werkingsmechanisme is
waarschijnlijk dat oxytocine stress vermindert. Nature, 2 juni 2005: “Neusspray wekt
vertrouwen.” Inhoud: Hersenhormoon neemt angst voor verraad weg. Mensen die het
ingespoten kregen via neusspray hadden meer vertrouwen dan de andere mensen.

74. Averroës
Hij was moslim en ook jurist. Dankzij hem hebben wij in het westen kennis kunnen krijgen
van de oude grieken (o.a. Plato en Aristoteles). Hij verdedigde de rol van de rede en de
bekwaamheid van vrouwen. De orthodoxe moslims hebben hem verdreven, zijn boeken
werden verbrand…

75. Eichman
Betrokken bij de Holocaust. Op een filmpje zie je hem in de rechtbank: hij probeert zijn eigen
inbreng in de holocaust te negeren/ te ontkennen.

76. Richard Williamson

Bisschop. Hij zegt dat er geen enkele joden zijn omgekomen in de gaskamers, dat er geen
gaskamers waren! Dus wel door nazikampen en zo maar niet door een gaskamer. Hij
minimaliseert de holocaust. Hij wordt onder meer vervolgd door Duitsland.

77. Farrock Sekaleshfar

Hij deed een uitspraak (2 weken voor aanslag van Omar Mateen, 49 doden): “uit compassie
moet je homo’s en lesbiennes doden”. Mag hij dat doen? In Amerika mag hij dit doen, maar
hier in België zou dit wel voor problemen zorgen! Zou wss wel een klacht krijgen en uit het
land gezet worden.

78. Gerard van Reve

Schrijver. Hij is voor rechtbank moeten komen door tekst die hij had geschreven (tegen
God). Proces wegens godslastering. Hij was veroordeeld, maar kreeg geen straf. Gerard is
in beroep gedaan: wat is godsdienstvrijheid eigenlijk? Hij is uiteindelijk vrijgesproken
hiervoor.

79. Denis Leroy

Hij had een spotprent over 9/11 getekend. Veroordeeld voor zijn cartoon. Wegens
verheerlijking van terrorisme.

80. Niko Alm

De Oostenrijkse Niko Alm staat met een pastavergiet op zijn hoofd op zijn rijbewijs. Dit
omdat hij zogezegd geloofd in het vliegend spaghetti monster. Hij kreeg zelfs een navolging!

81. Max Schrems

In 2011 vroeg hij aan Facebook om hem alle informatie op te sturen die het bedrijf over hem
verzamelde in drie jaar tijd. Dat leverde hem een cd-rom op met 1.200 pagina's. Hij roept op

25
tot verzet. De kern van het betoog is dat Facebook een 'opt out'-regime hanteert. Het neemt
het recht om persoonlijke gegevens van leden te gebruiken en verwerken, tenzij ze
tegenstemmen. In Europa geldt echter een 'opt in'-regime: eerst vragen en dan pas doen. In
2015 heeft Max gelijk gekregen. EU-landen mochten vanaf nu FB verbieden om data van
Europese gebruikers naar de VS door te sturen.

82. Edward Snowden

Werkte voor de CIA en heeft info gelekt over spionage. Maakte voor het eerst duidelijk dat
Google meewerken met de Amerikaanse geheime diensten. Hij is ook moeten vluchten. Hij
woont nu in Moskou. Hij maakte onder andere bekend dat telefoon van merkel werd
afgeluisterd door Amerika.

83. Kayleigh & Kacey

Kayleigh zit op de bus te wachten. Kacey komt naast haar staan en begint aan haar haren te
trekken en haar te slaan. Dit werd gefilmd. De mama van Kayleigh heeft dit op Facebook
gezet, waardoor er zeer veel haat kwam op de pester: Kacey. Er werden haatgroepen
gecreëerd op Facebook, het ging zelfs zo ver dat Kacey doodsbedreigingen kreeg.

84. Günter Wallraf

Schrijver en undercoverjournalist. Hij deed zich voor als turk en zei dat hij elk werk zou doen
voor elke prijs. Hij werd in veel bedrijven direct aangenomen. Heeft hier een boek over
geschreven: ‘Ik (Ali)’.

85. William Thomas Stead

In 1885, één van de eerste historisch vastgelegde gevallen van undercoverjournalistiek. Hij
vermomde zich als rijke, oude grijsaard en liet zich dagen en nachtenlang in Londen
rondleiden door een koppelaarster. Zo legde hij de georganiseerde handel bloot in blanke en
doorgaans jonge meisjes. Dit leidde tot een groot schandaal en een nieuwe wetgeving om
kinderen te beschermen tegen dergelijke praktijken.

86. Tuvia Grossman

Joodse student uit Chicago. Hij en 2 van zijn vrienden werden uit hun taxi getrokken door
een meute Palestijnse Arabieren terwijl zij onderweg waren naar Jeruzalem. Ze werden
hevig geslagen en gestoken met messen. Er werd aan onjuiste berichtgeving gedaan. Er
werd vanuit Palestijnse hoek gezegd dat het een Palestijns slachtoffer was van buitensporig
geweld door Israëlische soldaten. Dit was dus niet zo! De Israëlische soldaat kwam juist hulp
bieden!

87. Lynndie England & Charles Graner

Werden het symbool van de mishandelingen van Iraakse gevangenen in de Abu Ghraib-
gevangenis. Foto’s genomen waar je de Amerikanen de Irakezen ziet mishandelen.

88. Ernst Friedrich

Publiceerde een boek: ‘Krieg dem Kriege!’ (= oorlog aan de oorlog). Hierin werden foto’s
geplaatst waarin de gruwel van WO I scherp wordt weergegeven. Onmiddellijke overtuiging
door dit boek dat de oorlog iets afschuwelijks is.

89. Larry Flynt

26
Uitgever van het seksblad Hustler. Hij plaatste in 1999 een paginagrote advertentie in de
Washington Post waarin hij een beloning van 1 miljoen dollar beloofde voor wie kon
aantonen dat het congreslid en fractieleider van de Republikeinen Bob Livingston een
buitenechtelijke relatie zou hebben gehad. Flynt deed dit omdat hij de hypocrisie wilde
aanklagen. Bob Livingston bekende prompt zijn buitenechtelijke avontuurtjes en stapte op.

90. Fouad Belkacem

Leider van Shariah4Belgium. Hij is veroordeeld omdat hij aanzet gaf tot discriminatie en
haat: 18 maanden cel. Hij had gezegd dat homo’s ter dood moeten worden veroordeeld.
Over de ziekte (kanker) en dood van Marie-Rose Morel zei hij dat dit een ‘straf van Allah’
was. Hij zei dat dit andere vijanden van Allah ook nog te wachten stond.

91. Viktor Orban

De premier van Hongarije. Heeft een aantal maatregelen genomen die ingaan tegen de
fundamentele rechten. Heeft wet laten goedkeuren dat zegt dat de berichtgeving door de
media evenwichtig moet gebeuren. Wie moet dit bepalen? Een mediaraad! Maar de
rechterhand van Orban zat daarin… hij heeft ook een wet ingevoerd: er mag max 20% van
de zendtijd over criminaliteit gaan… dat is absurd.

92. Claude Lefort

Filosoof. Grote voorstander van de democratie. Democratie is nooit finaal verworven volgens
hem. Geen permanente en vaste algemene wil. Toestaan kritiek en vrije meningsuiting.

93. Carl von Ossietzky

Hij won nobelprijs voor de vrede, maar heeft hem nooit zelf kunnen ontvangen omdat hij
opgesloten zat en stierf in het concentratiekamp van Oraniënburg.

94. Pavliv Morozov

Stalin wou dat mensen vijanden van het volk aangaven. Op bepaald ogenblik heeft Morozov
(14 jaar) zijn eigen vader aangegeven. Hij is dan ook vermoord! Morozov heeft standbeelden
gekregen, nu zijn die intussen weggehaald.

95. Kalief Omar

Hij kreeg de opdracht teksten die tegen Koran ingingen, te vernietigen! Vernietiging van de
bib van Alexandrië: veel werken zijn daardoor vernietigd, o.a. van Euclides…

96. Elie Wiesel

Hij zat in een concentratiekamp. Je moet altijd partij kiezen voor het slachtoffer en niet voor
de onderdrukker. Nobelprijs gewonnen.

97. Hans en Sophie Scholl

Ze waren van de verzetsgroep ‘Die Weisse Rose’: ze bekochten het verzet tegen Hitler met
hun leven.

98. Bibi Aisha

Een vrouw van Afghanistan die met haar verminkt gezicht op de cover van Time Magazine
stond in 2010. Haar leven in Afghanistan: haar papa had haar beloofd aan een Taliban
vechter toen ze 12 jaar was. Op haar 14de getrouwd en mishandeld. 18 jaar: ze vluchtte van

27
de mishandeling, maar werd opgepakt door de politie en kreeg 5 maanden cel. Ze ging terug
naar haar familie. Omdat ze was gevlucht, wilden haar man, haar schoonvader en nog 3
andere familieleden wraak nemen. Ze sneden haar neus en oren af en lieten haar daar
liggen. Later werd ze gered door het Amerikaanse leger.

99. Otto Skorzeny

Hij heeft Mussolini bevrijd in opdracht van Hitler. Mussolini werd afgezet, was niet langer
dictator en werd afgezonderd. Otto is hem gaan redden, zo heeft hij dan toch nog kunnen
heersen over de republiek van Salo. Zo is Primo Levi (bekende schrijver) dan toch in
Auschwitz beland…

100. Pius XII

Hij wist heel veel over de oorlog, over wat er met de Joden gebeurde. Maar hij heeft niets
gezegd hierover, hij heeft gezwegen! (Dit is geen moed: deugdenethiek).

101. August Landmesser

Iedereen deed de Hitlergroet (op foto), behalve hij! Hij doet z’n armen gekruist. Opgepakt en
omgekomen tijdens de oorlog.

102. Esmin Green

Ze is aan het wachten in de wachtzaal van een ziekenhuis. Maar ze moet super lang
wachten… en ze sterft in de wachtzaal van het ziekenhuis. Niemand hielp haar… Het
duurde een uur voordat ze haar hielpen (ook al passeerden er geregeld mensen).

103. Rosa Parks

In de bus: zwarte (= Rosa Parks) weigerde recht te staan. (zwarten moesten rechtstaan voor
de blanken). Dit was een verzetsdaad in 1955. Ze weigerde haar zitplaats in het voor
zwarten gereserveerde deel achterin af te staan aan blanke passagiers. Ze werd opgepakt.

104. Henri Dunant

Zag na de veldslag: het lag er vol gewonden. ‘Breng ze zodat ze verzorgd worden’. Hij is de
oprichter van het rode kruis. Ook nobelprijs gewonnen. Van welk geloof/land de gewonden
ook zijn: gewonden worden geholpen.

105. Pius IX
Hij veroordeelde het indifferentisme, het protestantisme, de democratie, het liberalisme, het
socialisme en het communisme. Hij schreef een encycliek met de ‘Syllabus van Dwalingen’.
Hij liet het dogma van de pauselijke onfeilbaarheid afkondigen: als de paus iets zegt dat iets
zo is, dan is het zo! Paus kreeg opnieuw wereldlijk gezag over een eigen staat, het Vaticaan.

106. Martin Luther

Had kritiek op de kerk. Sprak zich uit tegen de handel in aflaat, en ook tegen de stelling dat
alleen de paus de echte ‘uitlegger van de heilige schrift’ was en dat de paus als enige een
concilie kon bijeenroepen.

107. Heinrich Institoris & Jacob Sprenger

28
Boek: ‘Malleus Maleficarum’. Dit boek gaf aan wat een heks doet of wie een heks is…
Hierdoor werden 1000den vrouwen door de inquisitie aangeduid als heks, gefolterd en
verbrand en verdronken.

108. Paus innocentius VIII

Schreef de beruchte bul (= Een bul is een officieel document van pausen, vorsten en
universiteiten) “omdat we ten zeerste verlangen”, waarmee hij zijn goedkeuring gaf aan de
vervolging van magiërs en heksen.

109. Paus Lucius III

Inquisitie: de kerkelijke rechtbank. Regels van Pamiers. Deze regels bepaalden dat de
inquisitie de ketters zou aanwijzen en een passende straf zou opleggen.

110. Paus Gregorius VII

Vaardigde Dictatus Papae uit: paus staat boven koning en kerk.

111. Theodosius
Christendom wordt staatsgodsdienst. Vervolgingen van heidenen en ketters.

112. Constantijn I De Grote

Edict van Milaan. Zij die christendom niet volgden: gezien als ketters en heidenen en werden
vervolgd. Door het edict van Milaan werden christenen niet langer vervolgd!

113. Pericles
Men begon een ethisch systeem te ontwikkelen, een democratie. Door mensen bedacht, en
niets meer met de goden te maken (zie Xenophanes). Een eerste vorm van democratie
onder Pericles.

114. Xenophanes
Schreef dat de goden niet liever deden dan “stelen, hoereren en elkaar bedriegen”.

115. James Usher

Heeft berekend wanneer de wereld is ontstaan. 23 oktober 4004 voor Christus. Volgens hem
ontstond het leven dus ongeveer 6000 jaar geleden. In sommige bijbels staat op de eerste
pagina die berekening van Usher. Hier kunnen wij tegenargumenten (falsifiëren) op geven.

116. Chantal Sebire

Een video in de les. Kankerontwikkeling in gezicht van een vrouw. Ze kan bijna niets meer
zien erdoor. Het deed veel pijn, daarom wou ze euthanasie plegen. Ze heeft zelfmoord
gepleegd via een kit gekocht in Zwitserland, want haar euthanasie werd afgewezen. In
Frankrijk is euthanasie namelijk verboden.

117. Carl Decaluwé

Vluchtelingencentra sluiten en hij zei: “Deel geen voedsel uit aan illegale vluchtelingen”. “Dit
zorgt voor een aantrekkingspool”.

29
Actua

1. Cannabisolie legaliseren
2. Beelden tonen van schutter Luik
3. GDPR
4. Artikel Big Data
5. Roseanne Barr
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/05/29/amerikaanse-actrice-roseanne-barr-krijgt-de-
wind-van-voren-wegen/
6. Egypte: tijdelijk verbod op Youtube
https://www.hln.be/nieuws/buitenland/film-te-beledigend-voor-moslims-youtube-
maand-lang-verboden-in-egypte~a0f7cc2a/

30