ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ
Η ψυχαγωγία, νόμιμο δικαίωμα και δείκτης πολιτισμού

Η ψυχαγωγία έχει τη θέση της, θέση γενικά παραδεκτή, νόμιμη μέσα

στη ζωή μας. Αφού του θνητού η μοίρα είναι να βρέχει κάθε του έργο με
τον ιδρώτα του προσώπου του, και επειδή αυτός ακριβώς ο κλήρος του
έλαχε, δικαίωμά του θεώρησε ο άνθρωπος να κλέβει χρόνο από τη σκληρή
θητεία του βιοπορισμού και να τον αφιερώνει στη διασκέδαση, για να
ελαφρώνει κάπως το φορτίο της ζωής και να ξεχνάει, για λίγο έστω, τα
δεινά της. Το δικαίωμα τούτο το έχει αναγνωρίσει, με τους άγραφους και
γραφτούς νόμους της, η κοινωνία.
Όσο και να ψάξουμε σε τόπους άγριους και σε χρόνους αρχαίους, δεν θα
βρούμε κοινότητα ανθρώπων που δεν έχει παραδεχτεί και θεσμοθετήσει
την ομαδική διασκέδαση, τις παρενθέσεις της ξεκούρασης και της χαράς
μέσα στον συχνά μονότονο ατομικό και συλλογικό βίο. Όλες οι κοινωνίες,
από τις πιο πρωτόγονες έως τις πιο εξελιγμένες, επινοούν και
καθιερώνουν, σε συνάρτηση με τις θρησκευτικές τελετές και τις πολιτικές
συγκεντρώσεις, ευκαιρίες για να ξεσπάει ανεμπόδιστα και να
ικανοποιείται η ανάγκη του πλήθους για ψυχαγωγία.
Tρία θέματα δεσπόζουν πάντοτε στα ενδιαφέροντα της μάζας και στις
φροντίδες των αρχηγών τους: ο χορτασμός, ο πόλεμος, και η διασκέδαση.
Απόκλιση από τη γραμμή αυτή δεν θα βρει κανείς ούτε στους οικονομικά
και πνευματικά πιο ανεπτυγμένους λαούς των χρόνων μας ˙ μόνο που,
στη δική τους περίπτωση, το πρόγραμμα ψυχαγωγίας πλουτίζεται και
διαφοροποιείται ανάλογα.
Αν όχι ο βεβαιότερος, ασφαλώς όμως ο παραστατικότερος δείκτης
πολιτισμού μιας κοινότητας ανθρώπων είναι ο τρόπος της ψυχαγωγίας
της. Λαοί με ένστικτα ανημέρωτα και χαμηλό επίπεδο μόρφωσης
διασκεδάζουν βάναυσα ˙ αντίθετα όσοι ημέρωσαν τα ήθη τους και
καλλιέργησαν το πνεύμα τους αγαπούν ευγενείς μορφές και λεπτά μέσα
ψυχαγωγίας. Ο ίδιος κανόνας ισχύει και για τον χαρακτηρισμό των
ατόμων: «πες μου πώς διασκεδάζεις να σου ειπώ ποιος είσαι». Ο αβρός
στους τρόπους και πνευματικά προικισμένος άνθρωπος είναι και στην
ψυχαγωγία του εκλεκτικός και διακριτικός ˙ ο βάρβαρος και άξεστος
αγαπάει τις διασκεδάσεις που τον αποκτηνώνουν. [...]

Τηλ:2102775360 www.methodikal.gr – e-mail:contact@methodikal.gr

Ανδρέου Δημητρίου 81 & Ακριτών 26 -ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ
1
 Πολύ ορθά ιστορικοί και ανθρωπολόγοι μελετούν τις διασκεδάσεις και
τους αστεϊσμούς των λαών, αφού οι τελευταίοι χαρακτηρίζονται ακόμη
και από τους τρόπους ψυχαγωγίας που έχουν επινοήσει και καθιερώσει.
Δεν είναι λόγου χάρη άσχετο προς τον χαρακτήρα των αρχαίων Ελλήνων
και προς τον τύπο του πολιτισμού που δημιούργησαν, το γεγονός ότι από
τους ομηρικούς χρόνους έως το δείλι της ιστορικής τους ζωής είχαν
θεσμοθετήσει μαζί με τα αθλητικά και ποιητικά αγωνίσματα, και στις
πανηγύρεις τους επευφημούσαν με τον ίδιο ενθουσιασμό τους νικητές
των αγώνων του στίβου και του θεάτρου. [...]

Ε. Π. Παπανούτσος, «Πρακτική Φιλοσοφία» (Διασκευή)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε σε 100-120
λέξεις.
Μονάδες 25

Β1. Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων το περιεχόμενο του

παρακάτω αποσπάσματος: «…δικαίωμά του θεώρησε ο άνθρωπος να
κλέβει χρόνο από τη σκληρή θητεία του βιοπορισμού και να τον αφιερώνει
στη διασκέδαση, για να ελαφρώνει κάπως το φορτίο της ζωής και να
ξεχνάει, για λίγο έστω, τα δεινά της»
Μονάδες 10

Β2. α) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πέμπτη παράγραφος του κειμένου

«Πολύ ορθά … του στίβου και του θεάτρου»; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας.
Μονάδες 2,5

β) Να επισημάνετε τα δομικά στοιχεία της τέταρτης παραγράφου.

Μονάδες 2,5

Β3. πόλεμος: α) να γράψετε δύο προτάσεις με τη λέξη αυτή, ώστε στη μία
να διακρίνεται η αναφορική και στην άλλη η ποιητική λειτουργία της
γλώσσας.
Μονάδες 2,5

Τηλ:2102775360 www.methodikal.gr – e-mail:contact@methodikal.gr

Ανδρέου Δημητρίου 81 & Ακριτών 26 -ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ
2
β) να γράψετε δύο προσδιοριστικά επίθετα της λέξης.
Μονάδες 2,5

Β4. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του
κειμένου: ομαδική, συχνά, πλουτίζεται, αβρός, διακριτικός
Μονάδες 5

Γ. Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα (400

λέξεις), αναφέρεστε στις επιλογές των εφήβων τις ελεύθερες ώρες τους
και στους παράγοντες που μπορούν να τους στρέψουν στη γνήσια
ψυχαγωγία.
Μονάδες 50

Τηλ:2102775360 www.methodikal.gr – e-mail:contact@methodikal.gr

Ανδρέου Δημητρίου 81 & Ακριτών 26 -ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ
3
 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ

-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ-

Α. Το κείμενο πραγματεύεται την ψυχαγωγία στη ζωή του ανθρώπου.

Αρχικά, ο συγγραφέας αναφέρει ότι αποτελεί αναγνωρισμένο από την
κοινωνία δικαίωμα κάθε ατόμου, αφού το βοηθά ν’ απαλλάσσεται από τις
καθημερινές δυσκολίες. Στη συνέχεια, επισημαίνει πως η διασκέδαση έχει
θεσμοθετηθεί σε κάθε ανθρώπινη κοινότητα της οποίας αποτελεί
σημαντικό στοιχείο μαζί με το χορτασμό και τον πόλεμο. Παράλληλα,
τονίζει ότι ο τρόπος ψυχαγωγίας ενός λαού είναι δείκτης της πολιτιστικής
του στάθμης. Συγκεκριμένα, οι λαοί χαμηλού μορφωτικού επιπέδου
στρέφονται σε ανούσιες διασκεδάσεις ενώ οι πολιτισμένοι λαοί είναι πιο
εκλεκτικοί στις επιλογές τους. Τέλος, κάνει λόγο για το ότι η ψυχαγωγία
αποτελεί αντικείμενο μελέτης ιστορικών και ανθρωπολόγων και
παραθέτει το παράδειγμα των αρχαίων Ελλήνων.

Β1. Ανέκαθεν ο ελεύθερος χρόνος πρόβαλλε ως επιτακτική ανάγκη του

ανθρώπου καθώς στόχος του ήταν η απαλλαγή από την αγχώδη
καθημερινότητα. Έβρισκε, λοιπόν, διέξοδο στην ψυχαγωγία, η οποία είχε
και έχει πολλά οφέλη. Αρχικά, επιτρέπει στο άτομο να ξεκουράζεται
σωματικά και ψυχικά συμβάλλοντας έτσι στη συναισθηματική του
ισορροπία. Επίσης, συντελεί στην καλλιέργεια του πνεύματός του ενώ
παράλληλα το ηθικοποιεί. Τέλος, γίνεται γέφυρα της ανθρώπινης
επικοινωνίας εξασφαλίζοντας την κοινωνική ευρυθμία.

Β2. α) Η πέμπτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με τη μέθοδο

του παραδείγματος. Η θεματική πρόταση αναφέρεται στην επίδραση που
έχει ο τρόπος ψυχαγωγίας των λαών στον πολιτισμό τους. Προς
επιβεβαίωση αυτής της θέσης παρατίθεται το παράδειγμα των αρχαίων
Ελλήνων, των οποίων ο πολιτισμός επηρεάστηκε από τα αθλητικά και
ποιητικά αγωνίσματα που είχαν θεσμοθετήσει για την ψυχαγωγία τους.

β) Τα δομικά στοιχεία της τέταρτης παραγράφου είναι:

Θεματική πρόταση: «Αν όχι ο βεβαιότερος … ο τρόπος ψυχαγωγίας
τους»
Λεπτομέρειες – Σχόλια: «Λαοί με ένστικτα ανημέρωτα … διασκεδάσεις
που τον αποκτηνώνουν»

Τηλ:2102775360 www.methodikal.gr – e-mail:contact@methodikal.gr

Ανδρέου Δημητρίου 81 & Ακριτών 26 -ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ
4
Πρόταση Κατακλείδα: Δεν υπάρχει

Β3. α) 1. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος ήταν ο μεγαλύτερος στην αρχαία

Ελλάδα. (αναφορική λειτουργία)
2. Παραιτήθηκε λόγω του πολέμου νεύρων που του έκαναν στο γραφείο.
(ποιητική λειτουργία)

β) αμυντικός, επιθετικός, βιολογικός, πυρηνικός, εθνικοαπελευθερωτικός,

θρησκευτικός, παγκόσμιος, ψυχολογικός

Β4. Αντώνυμα:
ομαδική – ατομική, συχνά – σπάνια, πλουτίζεται – περιορίζεται, αβρός –
αγενής, διακριτικός - αδιάκριτος

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Τίτλος (ενδεικτικός): «Ελεύθερος χρόνος: Αξιοποιείται σωστά;»

Πρόλογος: Η καθημερινότητα στις σύγχρονες κοινωνίες χαρακτηρίζεται

από γρήγορους ρυθμούς και άγχος. Η ύπαρξη ελεύθερου χρόνου αποτελεί
επιτακτική ανάγκη για τον άνθρωπο καθώς η έλλειψή του υπονομεύει
την ποιότητα ζωής. Διαπιστώνεται, ωστόσο, πως οι άνθρωποι και κυρίως
οι νέοι δεν τον αξιοποιούν σωστά.

Κύριο Μέρος:
Α. Μορφές αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου των νέων:
1. Μορφές γνήσιας ψυχαγωγίας:
η μελέτη βιβλίων ( γνώσεις – φαντασία)
η επαφή με την τέχνη ( καλλιέργεια ευαισθησία του ανθρώπου –
αισθητική απόλαυση – ερεθίσματα για προβληματισμό σχετικά με
πολλά ζητήματα της ζωής)
η επικοινωνία με τους συνανθρώπους (ανάπτυξη κοινωνικότητας –
έκφραση συναισθημάτων – ψυχαγωγία)
η επαφή με τη φύση (ηρεμία, γαλήνη και αναζωογόνηση από τις
ομορφιές της φύσης)
ο αθλητισμός (ανανέωση δυνάμεων – πνευματική και ψυχική
καλλιέργεια – συναισθηματική συμμετοχή στην προσπάθεια ενός
αθλητή ή μιας ομάδας να νικήσει)
τα ταξίδια και οι εκδρομές (αλλαγή παραστάσεων – γνωριμία με

Τηλ:2102775360 www.methodikal.gr – e-mail:contact@methodikal.gr

Ανδρέου Δημητρίου 81 & Ακριτών 26 -ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ
5
 άλλους τόπους, λαούς και πολιτισμούς)
η ερασιτεχνική απασχόληση με κάποιο χόμπι ( δημιουργικότητα –
ανάπτυξη ενδιαφερόντων και ταλέντων)

2. Μορφές νόθης ψυχαγωγίας:

1. Η πολύωρη παρακολούθηση προγραμμάτων τηλεόρασης
2. Ηλεκτρονικά παιχνίδια
3.Παρακολούθηση θεαμάτων μαζικής υποκουλτούρας (κακός
κινηματογράφος, κίτρινος τύπος κτλ.)

4. Άσκοπα ξενύχτια, ποτό, χαρτοπαιξία,, ναρκωτικά

5. Η εκτόνωση στο γήπεδο (χουλιγκανισμός)

Β. Παράγοντες που μπορούν να στρέψουν τους νέους στη γνήσια

ψυχαγωγία:
1. Το σχολείο. Πρέπει:
να φροντίσει για την πνευματική και αισθητική καλλιέργεια των
νέων, γιατί, από τη στιγμή που αυτοί δεν έχουν γνώσεις, κρίση και
προσωπικό γούστο, είναι λογικό να μην μπορούν να διακρίνουν το
ποιοτικό από το ευτελές με συνέπεια να υποτάσσονται στις επιταγές
της βιομηχανίας του θεάματος.
να ενθαρρύνει την καλλιέργεια των κλίσεων και των δεξιοτήτων
των νέων με την ενίσχυση μαθημάτων που θεωρούνται δευτερεύοντα
και έχουν απαξιωθεί στη συνείδηση των νέων, όπως τα εικαστικά, η
γυμναστική, η μουσική κλπ.
να προωθεί και να ενισχύει την οργάνωση πολιτιστικών
εκδηλώσεων και την ανάπτυξη ποικίλων δραστηριοτήτων με τις
οποίες οι νέοι θα μπορέσουν να αποκτήσουν νέα ενδιαφέροντα και
να ενεργοποιηθούν ( π.χ. οργάνωση θεατρικών παραστάσεων,
συναυλιών, εκθέσεων, αθλητικών συναντήσεων, λειτουργία
σχολικής εφημερίδας, ανάπτυξη δραστηριοτήτων σε σχέση με το
περιβάλλον κλπ)

2. Η πολιτεία. Πρέπει να:

ενδιαφερθεί για τη δημιουργία κατάλληλων χώρων, όπως
βιβλιοθήκες, πολιτιστικά και αθλητικά κέντρα κλπ., όπου οι νέοι
μπορούν να βρουν διεξόδους στις ποικίλες αναζητήσεις τους και να
ψυχαγωγηθούν.

Τηλ:2102775360 www.methodikal.gr – e-mail:contact@methodikal.gr

Ανδρέου Δημητρίου 81 & Ακριτών 26 -ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ
6
 συμβάλει στην πολιτιστική αναβάθμιση περιοχών που υστερούν,
όπως αγροτικές περιοχές και υποβαθμισμένες συνοικίες μεγάλων
αστικών κέντρων.
ενισχύσει και να στηρίξει οικονομικά τη δημιουργία και τη
λειτουργία πολιτιστικών συλλόγων, στους οποίους οι νέοι μπορούν
να έρθουν σε επαφή με την τέχνη και την παράδοση, να αναπτύξουν
τα ταλέντα τους αλλά και να επικοινωνήσουν με τους συνομηλίκους
τους.

3. Τα ΜΜΕ. Πρέπει να:

προβάλλουν ποιοτικά προγράμματα
προβάλλουν θετικά πρότυπα
προβαίνουν μέσω του ραδιοτηλεοπτικού συμβουλίου σε έλεγχο της
αισθητικής των προβαλλόμενων προγραμμάτων

Τηλ:2102775360 www.methodikal.gr – e-mail:contact@methodikal.gr

Ανδρέου Δημητρίου 81 & Ακριτών 26 -ΚΑΛΟΓΡΕΖΑ
7