‫به نام خدا‬

‫پیش گزارش آزمایش ‪ 8‬آز اصول الکترونیک‬

‫میز شماره ‪7‬‬ ‫اعضا ‪ :‬عاطفه شاملی ‪ ،‬سپیده موذنی‬

‫قسمت اول‬

‫ابتدا مدار تقویت کننده معکوس کننده را با مقاومت های ‪ 1KΩ‬و ‪ 47kΩ + 3/3 kΩ‬می بندیم ‪.‬‬

‫الف ) مقدار ‪Gain‬‬

‫شکل ‪ ) 1‬شکل موج ولتاژ ورودی‬

 ‫شکل ‪ ) 2‬شکل موج ولتاژ تقویت شده‬

‫از دو شکل باال در می یابیم که ولتاژ ورودی ‪ 100mv‬و ولتاژ خروجی ‪ 5V‬می باشد ‪ .‬در نتیجه بهره ‪ 50‬می باشد ‪ .‬البته اندازه بهره ‪ 50‬می باشد و اگر از طریق دو‬
‫کانال اسیلوسکوپ شکل موج ورودی و خروجی را همزمان مشاهده نماییم ‪ ،‬در می یابیم که خروجی به اندازه ‪ 180‬درجه با ولتاژ ورودی اختالف فاز خواهد داشت ‪.‬‬

‫ب ) حداکثر فرکانسی که مدار پاسخ مناسب دارد ‪:‬‬

‫در مدار ‪ inverter‬دامنه را بسیار کوچک قرارا می دهیم و دقت اسیلوسکوپ را تا حد قابل قبولی باال می بریم ‪ .‬در صورت زیاد کردن فرکانس مشاهده می کنیم که‬
‫در حدود فرکانس ‪ 2/5KHz‬دامنه خروجی شروع به کاهش می کند ‪ .‬پس نهایت فرکانسی که آپ امپ در آن در نهایت ‪ Gain‬خود قرار دارد ‪ 2.5 ،‬کیلو هرتز می‬
‫باشد‬

‫برای اندازه گیری فرکانس قطع مدار ‪ ،‬دامنه ولتاژ خروجی را روی ‪ 2‬ولت تنظیم می نماییم ‪ .‬در حدود فرکانس ‪ ، 30kHz‬دامنه ی ولتاژ خروجی به ‪ 1.4‬ولت رسید‪.‬‬
‫پس فرکانس قطع مدار ‪ 30kHz‬خواهد شد ‪.‬‬

‫ج) حداکثر نوسانات دامنه ولتاژ ورودی و خروجی‬

‫دامنه ی ولتاژ ورودی را شروع به زیاد کردن می کنیم تا وقتی که در ولتاژ خروجی نمودی از بریدگی ایجاد گردد ‪ .‬مقدار ولتاژ خروجی در این حالت ‪ 9v‬است ‪ .‬در‬
‫همین حال ولتاژ ورودی را از روی اسیلوسکوپ می خوانیم ‪ .‬ولتاژ ورودی ‪ 350mV p-p‬یا به عبارتی ‪ 175mV‬می باشد ‪.‬‬

‫در نتیجه نهایت دامنه نوسانات ولتاژ خروجی ‪ 9V‬و حداکثر نوسانات دامنه ولتاژ ورودی ‪ 175mV‬خواهد شد ‪.‬‬

‫د) اندازه گیری ‪slew rate‬‬

‫برای اندازه گیری ‪ slew rate‬یک ولتاژ مربعی با دامنه ی ‪ 1V‬و فرکانس ‪ 2kHz‬به ورودی آپ امپ اعمال می کنیم ‪ .‬با بزرگنمایی ولتاژ خروجی مشاهده شده در‬
‫میابیم که ولتاژ خروجی مربعی نبوده و با شیب معینی باال می رود‪ .‬ولتاژ مربعی ‪ ،‬در نقاط تغییر از سطح ‪ low‬به سطح ‪ high‬و برعکس‪ ،‬تغییرات بسیار فراوانی دارد‬
‫‪ .‬خروجی آپ امپ ‪ ،‬نمی تواند این تغییرات را به صورت لحظه ای نشان دهد و مدت زمانی طول خواهد کشید تا مقدار خروجی ولتاژ ‪ ،‬به همان سطح مورد انتظار برسد‬
‫‪ .‬این شیب خاص به طراحی مدار داخلی آپ امپ بستگی دارد و هر آپ امپ با دیگری ‪ slew rate‬متفاوتی دارد ‪ .‬همانطور که در شکل مشاهده می شود ‪،‬‬

‫‪ Slew rate‬برابر ‪ 0.68 V/µ sec‬خواهد شد ‪.‬‬

 ‫شکل ‪ ) 3‬شکل موج ولتاژ خروجی مربعی‬

‫شکل ‪ ) 4‬بزرگنمایی ‪slew rate‬‬

‫ه) حداکثر جریان خروجی آپ امپ‬

‫یک مقاومت ‪ 56‬اهمی بین خروجی آپ امپ و زمین قرار می دهیم ‪ .‬با اندازه گیری ولتاژ خروجی و تقسیم آن بر ‪ 56‬اهم ‪ ،‬حد اکثر جریان خروجی آپ امپ به دست‬
‫می آید‪ .‬حداکثر جریان خروجی آپ امپ ‪ 48.2 mA‬خواهد بود ‪ .‬جریان خروجی آپ امپ ‪ LM324‬از ‪ 40‬الی ‪ 50‬میلی آمپر فراتر نمی رود ‪ .‬حتی اگر ولتاژ ورودی‬
‫باال رود ‪ .‬اگر ولتاژ ورودی از حد خاصی باالتر رود ‪ ،‬با توجه به دیاگرام مداری آپ امپ ‪ ،‬ترانزیستور ‪ Q12‬روشن می شود و ولتاژ دو سر مقاومت ‪ 25‬برابر ‪ VBE‬و ثابت‬
‫خواهد شد ‪.‬در نتیجه جریان خروجی ثابت خواهد ماند ‪.‬‬

‫در صورتی که مقاومت ‪ 50‬اهم بین خروجی و زمین قرار داده نشود ‪ ،‬ترانزیستور های ‪ Q13,Q14,Q11‬که طبقه ی آخر تقویت کننده را می سازند‪ ،‬داِئما روشن می‬
‫باشند ‪ .‬قرار دادن یک مقاومت ‪ 50‬اهمی بین خروجی و زمین باعث می شود دیگر تمام جریان در هر سیکل به ترانزیستور منتقل نشود ‪ .‬بلکه در نیم سیکل مثبت‬
‫جریان وارد مقاومت شود و در نیم سیکل منفی از مقاومت خارج شده و وارد ترانزیستور ‪ Q11‬شود ‪ .‬این کار توان مصرفی را پایین می آورد ولی در عوض در نقطه ی‬
‫صفر دچار اعوجاج می شود ‪ .‬هرچه جریان گذرنده از کلکتور این ترانزیستور بیشتر شود ‪ ،‬مانند این است که ‪ VBE‬افزایش یافته است و مدت زمان بیستری طول خواهد‬
‫کشید تا ترانزیستور روشن شده و دوباره خروجی نمایش داده شود ‪ .‬پس اعوجاج نقطه ی عبور از صفر بیشتر خواهد شد ‪ .‬پس راه منطقی این است که جریان گذرنده‬
‫از کلکتور ترانزیستور را کاهش دهیم ‪.‬‬
‫اگر یک مقاومت ‪ 10KΩ‬بین خروجی آپ امپ و تغذیه منفی قرار دهیم ‪ ،‬مقداری از جریان خارج شده از مقاومت ‪ 50‬اهمی ‪ ،‬وارد مقاومت ‪ 10KΩ‬خواهد شد و جریان‬
‫گذرنده از کلکتور کاهش می یابد ‪ .‬پس اعوجاج در نقطه ی عبور از صفر نیز کاهش خواهد یافت ‪.‬‬

‫نکته ی دیگر آن است که با قرار دادن فیدبک ‪ ،‬اثر این اعوجاج به شدت کاهش می یابد ‪ .‬پس با قرار دادن فیدبک و مقاومت دو سر خروجی و تغذیه ی منفی می توان‬
‫اثر اعوجاج را تا حدی اصالح کرد‪.‬‬

‫مدار ‪ non – inverting‬را می بندیم ‪ .‬با مقاومت های ‪1KΩ ,47KΩ , 2.2KΩ‬‬

‫برای اندازه گیری ‪ Gain‬ولتاژ ورودی را ‪ 80mV‬می دهیم ‪ .‬ولتاژ خروجی اندازه گیری شده ‪ 4V‬می باشد ‪ .‬در نیجه گین آپ امپ در این حالت ‪ 50 ،‬خواهد شد ‪.‬‬

‫نهایت فرکانسی که در آن آپ امپ گین قابل قبولی دارد ‪ 2.4 ،‬کیلو هرتز خواهد بود ‪.‬‬

‫فرکانس قطع مدار ‪ 30kHz‬است ‪.‬‬

‫نهایت نوسانات ولتاژ خروجی بدون آن که بریدگی حاصل شود ‪ 8.5 ،‬ولت و نهایت نوسانات ولتاژ ورودی ‪ 170mV‬خواهد بود ‪.‬‬

‫به همان روش گفته شده ‪ slew rate‬را اندازه میگیریم ‪ slew rate .‬مدار در این حالت ‪ 0.7 v/µ sec‬خواهد بود ‪.‬‬

‫قسمت دوم‬
 ‫شکل ‪ )5‬خروجی مدار فوق‬

‫شکل ‪ )5‬خروجی مدار فوق با دیود معکوس‬

‫مشاهده می شود که در صورتی که دیود در گرایش مستقیم بسته شود ‪ ،‬در نیم سیکل مثبت ورودی را به خروجی منتقل می کند چون دیود روشن است و فیدبک‬
‫برقرار می باشد ‪ .‬اما در نیم سیکل منفی دیود خاموش شده و فیدبک قطع خواهد شد ‪ .‬درنتیجه خروجی ولتاژ صفر خواهد بود ‪.‬‬
‫وقتی دیود قطع می باشد ‪ ،‬فیدبک نداریم و نبود فیدبک باعث می شود یک پایه ی آپ امپ ولتاژ منفی و پایه ی دیگرش بدون ولتاژ باشد ‪ .‬در این صورت آپ امپ به‬
‫اشباع منفی خواهد رفت ‪ .‬وقتی ولتاژ در نیم سیکل مثبت شروع به زیاد شدن می کند ‪،‬ولتاژ آپ امپ از ‪ -10‬ولت تا ‪ 0.7‬ولت باید افزایش یابد تا دوباره دیود وصل و‬
‫فیدبک برقرار شود ‪ .‬در این مدتی که دیود قطع است تا زمانی که وصل شود ‪ ،‬خروجی آپ امپ ‪ slew rate ،‬را دنبال می کند ‪ .‬بنابراین ما تا مدت زمانی خروجی را‬
‫صفر می بینیم تا وقتی که دوباره دیود وصل شود ‪ .‬با افزایش فرکانس ‪( ،‬در فرکانس های باال) به دلیل اینکه ‪ Vin >slew rate‬این پدیده را مشاهده می کنیم ‪.‬‬

‫شکل موج در حالتی که دیود بین زمین و خروجی باشد بسیار مطلوب تر است ‪ .‬مدار بدون دیود ‪ ،‬در نیم سیکل منفی بنا به استدالل فوق به اشباع منفی‬ ‫‪‬‬
‫خواهد رفت و چون ولتاژ آستانه ی دیود هم بی تاثیر نخواهد بود ‪ ،‬باید ‪ 10.7‬ولت ولتاژ افزایش پیدا کند تا دوباره فیدبک برقرار شود ‪ .‬همین مسئله باعث‬
‫می شود مدت زمانی که خروجی صفر است زیاد گردد و شکل موج پس از مدتی با شیب ‪ slew rate‬باال می رود تا به ورودی برسد ‪ .‬از آنجا دوباره‬
‫ورودی را دنبال خواهد کرد تا به نیم سیکل منفی برسد و این پدیده مجددا تکرار خواهد شد ‪ .‬اما وقتی دیود بین خروجی و زمین قرار داشته باشد ‪ ،‬در‬
‫نیم سیکل منفی روشن شده و مانع از این می شود که آپ امپ به اشباع منفی برود ‪ .‬پس میزان باال آمدن ولتاژ در این حالت ‪ 1.4‬ولت است ‪.‬‬
‫چون ‪ slew rate‬مدار ثابت است و در این حالت ولتاژ کمتری را آپ امپ باید دنبال کند ‪ ،‬زمان دنبال کردن کاهش می یابد و درنتیجه مدت زمان کوتاه‬
‫تری فیدبک در مدار برقرار نمی باشد ‪ .‬پس شکل موج ورودی را با تقریب بسیار خوبی دنبال می کند ‪.‬‬

‫شکل فوق این ادعا را ثابت می کند که ولتاژ از ‪ -0.7‬کمتر نخواهد شد ‪.‬‬

‫‪‬‬

‫شکل ‪ )6‬مدار یکسو ساز تمام موج‬

 ‫شکل ‪ )7‬یکسو ساز تمام موج‬

‫شکل ‪ )8‬اثر افزایش فرکانس و ایجاد اعوجاج در نقطه ی عبور از صفر‬

‫شکل ‪ )9‬اثر اضافه کردن دیود به خروجی آپ امپ‬