Yerel Olmayan ELastisite Teorisi PDF

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ F FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YEREL OLMAYAN ELASTİSİTE TEORİSİNDE AÇI VE RITZ

YÖNTEMLERİNİN NANOTEKNOLOJİYE UYGULANMASI
DOKTORA TEZİ
Ayşe KÖSEGİL TOKSÖZ
Anabilim Dalı : İnşaat Mühendisliği
Programı : Yapı Mühendisliği
HAZİRAN 2010
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ F FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

DOKTORA TEZİ
Ayşe KÖSEGİL TOKSÖZ
(501822009)
Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 29 Nisan 2010

Tezin Savunulduğu Tarih : 22 Haziran 2010
Tez Danışmanı : Prof. Dr. Reha ARTAN (İTÜ)

Diğer Jüri Üyeleri : Prof. Dr. R. Faruk YÜKSELER (YTÜ)
Prof. Dr. Engin ORAKDÖĞEN (İTÜ)
Prof. Dr. Ünal ALDEMİR (İTÜ)
Doç. Dr. Ekrem TÜFEKÇİ (İTÜ)
HAZİRAN 2010
ÖNSÖZ
Çalışmalarım süresince benden yardım ve desteğini esirgemeyen değerli hocam Sayın

Prof. Dr. Reha Artan ve tez izleme komitesi üyeleri Sayın Prof. Dr. Engin Orakdöğen
ve Sayın Doç. Dr. Ekrem Tüfekçi’ye, Dr. Gökhan Karaman ve çalışma arkadaşlarıma
en içten teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca, beni bugünlere getiren aileme, manevi desteklerini esirgemeyen eşime ve bana
yaşama sevinci olan kızım Tuğçe ve oğlum Tuna’ya teşekkürü bir borç bilirim.
HAZİRAN 2010 Ayşe KÖSEGİL TOKSÖZ
iii
iv
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖNSÖZ .................................................................................................................... iii

İÇİNDEKİLER ....................................................................................................... v
ÇİZELGE LİSTESİ................................................................................................ ix
ŞEKİL LİSTESİ...................................................................................................... xv
SEMBOL LİSTESİ................................................................................................. xix
ÖZET ....................................................................................................................... xxi
SUMMARY .............................................................................................................xxiii
1. GİRİŞ ................................................................................................................... 1
1.1 Konu........................................................................................................... 1
1.2 Konu ile İlgili Çalışmalar .......................................................................... 2
1.3 Çalışmanın Amacı ve Kapsamı ................................................................. 3
2. NANOTEKNOLOJİ VE KARBON NANOTÜPLER.................................... 7
2.1 Nanoteknoloji ve Tanımı ........................................................................... 7
2.1.1 Nanoteknolojinin kronolojik gelişimi................................................ 8
2.1.2 Nanoteknolojinin amaçları ................................................................. 13
2.1.3 Nanoteknolojinin avantajları .............................................................. 14
2.1.4 Nanoteknolojinin uygulama alanları ................................................. 15
2.1.5 Türkiye’de nanoteknoloji çalışmaları ................................................ 17
2.2 Karbon Nanotüpler .................................................................................... 19
2.2.1 Karbon nanotüp çeşitleri..................................................................... 20
2.2.2 Karbon nanotüplerin üretim yöntemleri ............................................. 22
2.2.3 Karbon nanotüplerin özellikleri ......................................................... 23
2.2.4 Nanoteknoloji ve karbon nanotüplerin kullanım alanları ................... 25
2.2.5 İnşaat sektöründe nanoteknoloji ve karbon nanotüpler ...................... 26
3. DİREKT YERDEĞİŞTİRME YÖNTEMLERİ (AÇI YÖNTEMİ) ............... 27
3.1 Açı Yönteminde Temel Denklemler .......................................................... 27
3.1.1 Denge denklemleri.............................................................................. 27
3.1.2 Geometrik süreklilik denklemleri....................................................... 28
3.1.3 Bünye denklemleri.............................................................................. 28
3.2 Açı Yönteminde Tanımlar ......................................................................... 28
3.2.1 Düğüm noktası.................................................................................... 28
3.2.2 Düğüm noktalarının yerdeğiştirmeleri ............................................... 29
3.2.3 Uç yerdeğiştirmeleri ........................................................................... 29
3.2.4 Uç kuvvetleri ...................................................................................... 29
3.3 Birim Yerdeğiştirme Sabitleri ................................................................... 29
3.3.1 İki ucu ankastre çubuklarda birim yerdeğiştirme sabitleri ................ 30
v
3.3.2Özel hallere ait birim yerdeğiştirme sabitleri (Bir ucu mafsallı bir
ucu ankastre çubuk) ............................................................................ 32
3.4 Ankastrelik Momentleri............................................................................. 33
3.4.1 İki ucu ankastre çubukta ankastrelik momentleri ............................... 33
3.4.2 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda ankastrelik momentleri ...... 34
3.5 Açı Yönteminin Esası ................................................................................ 34
3.5.1 Bilinmeyenler ..................................................................................... 35
3.5.2 Denklemler ......................................................................................... 35
3.6 Düğüm Noktaları Sabit Sistemler.............................................................. 36
3.6.1 Düğüm noktaları sabit sistemlerin türleri ........................................... 36
3.7 Düğüm Noktaları Hareketli Sistemler ....................................................... 37
4. YEREL OLMAYAN ELASTİSİTE TEORİSİ................................................. 39
4.1 Yerel Olmayan Elastisite Teorisi ve Tanımı .............................................. 39
4.2 Yerel Olmayan Elastisite Teorisi ve İlave Sınır Koşulları ......................... 40
4.3 Yerel Olmayan Teoride Basit Kirişin Eğilmesi ......................................... 43
5. YEREL OLMAYAN ELASTİSİTEDE BİRİM YERDEĞİŞTİRME
SABİTLERİ ....................................................................................................... 45
5.1 İki Ucu Ankastre Çubukta Birim Yerdeğiştirme Sabitleri ........................ 45
5.1.1 İki ucu ankastre çubuklarda miΘi(yo) ve m jΘi (yo) birim
yerdeğiştirme sabitleri ....................................................................... 45
5.1.2 İki ucu ankastre çubuklarda tiΘi(yo) ve t jΘi(yo) birim yerdeğiştirme
sabitleri ............................................................................................... 51
5.1.3 İki ucu ankastre çubuklarda miΘ j (yo) ve m jΘ j (yo) birim
yerdeğiştirme sabitleri ........................................................................ 53
5.1.4 İki ucu ankastre çubuklarda miδ (yo) ve m jδ (yo) birim yerdeğiştirme
sabitleri ............................................................................................... 55
5.1.5 İki ucu ankastre çubuklarda tiδ(yo) ve t jδ(yo) birim yerdeğiştirme
sabitleri ............................................................................................... 58
5.2 Bir Ucu Mafsallı Bir Ucu Ankastre Çubuklarda Birim Yerdeğiştirme
Sabitleri...................................................................................................... 60
5.2.1 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda miΘi(yo) birim
yerdeğiştirme sabitlerinin hesabı........................................................ 60
5.2.2 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda t iΘi(yo) ve t jΘi(yo) birim
yerdeğiştirme sabitleri ....................................................................... 64
5.2.3 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda miδ (yo) birim
5.2.4 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda t iδ (yo) ve t jδ (yo) birim
5.2.5 i ucu mafsallı j ucu ankastre çubuklarda m jΘ j(yo) birim
yerdeğiştirme sabitlerinin hesabı........................................................ 71
6. YEREL OLMAYAN TEORİDE ANKASTRELİK MOMENTLERİ............ 73
6.1 İki Ucu Ankastre Çubukta Mi j(yo) Ankastrelik Momentleri..................... 73
6.2 Bir Ucu Mafsallı Bir Ucu Ankastre Çubuklarda Mi j(yo) Ankastrelik
Momentleri ................................................................................................ 75
6.2.1 i ucu ankastre j ucu mafsallı çubuklarda M i j(yo) ankastrelik
momentleri.......................................................................................... 75
6.2.2 i ucu mafsallı j ucu ankastre çubuklarda ankastrelik momentleri ..... 78
vi
7. TEK DUVARLI KARBON NANOTÜPLERDEN OLUŞAN SİSTEMLER
İÇİN YEREL OLMAYAN TEORİDE AÇI YÖNTEMİ UYGULAMALARI 79
7.1 İki Ucu Ankastre Çubuklardan Oluşan Sistemlerde Açı Yöntemi
Uygulamaları ............................................................................................. 79
7.1.1 İki ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit sistemler 79
7.1.2 İki ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli
sistemler.............................................................................................. 83
7.2 Bir Ucu Mafsallı Bir Ucu Ankastre Çubuklardan Oluşan Sistemler ......... 91
7.2.1 Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm
noktaları sabit sistemler...................................................................... 91
7.2.2 Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm
noktaları hareketli sistemler ............................................................... 95
7.3 Bir Ucu Mafsallı Bir Ucu Ankastre ve İki Ucu Ankastre Çubuklardan
Oluşan Sistemler........................................................................................ 101
7.3.1 Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre ve iki ucu ankastre çubuklardan
oluşan düğüm noktaları sabit sistemler .............................................. 101
7.3.2 Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre ve iki ucu ankastre çubuklardan
oluşan düğüm noktası hareketli sistemler........................................... 105
7.4 Tablo ve Grafiklerden Yararlanarak Yerel Olmayan Teoride Açı Yöntemi115
8. YEREL OLMAYAN ELASTİSİTE TEORİSİNDE RITZ YÖNTEMİ
VE NANOTEKNOLOJİYE UYGULANMASI............................................... 117
8.1 Giriş .......................................................................................................... 117
8.2 Yerel Olmayan Elastisitede Bernoulli/Euler Kiriş Modeli ve İlave Sınır
Koşulları .................................................................................................... 118
8.3 Yerel Olmayan Elastisitede Ritz Yöntemi ................................................ 118
9. SONUÇLAR........................................................................................................ 123
KAYNAKLAR......................................................................................................... 131
ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................ 135
vii
viii
ÇİZELGE LİSTESİ
Sayfa
Çizelge 2.1 : Karbon nanotüplerin diğer malzemelerle karşılaştırılması.......... 25

miΘ
i(yo) L
Çizelge 5.1 : İki ucu ankastre çubukta miΘ oranlarının γ ile değişimi......... 49
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
m jΘ
i(yo) L
Çizelge 5.5 : İki ucu ankastre çubukta m jΘ oranlarının γ ile değişimi......... 51
i(y)
m jΘ
i(yo) L
i(y)
m jΘ
i(yo) L
i(y)
m jΘ
i(yo) L
i(y)
tiΘ
i(yo) L
Çizelge 5.9 : İki ucu ankastre çubukta tiΘ oranlarının γ ile değişimi......... 52
i(y)
tiΘ
i(yo) L
i(y)
tiΘ
i(yo) L
i(y)
tiΘ
i(yo) L
i(y)
miδ (yo) L
Çizelge 5.13 : İki ucu ankastre çubukta miδ (y) oranlarının γ ile değişimi......... 57
miδ (yo) L
miδ (yo) L
miδ (yo) L
tiδ (yo) L
Çizelge 5.17 : İki ucu ankastre çubukta tiδ (y) oranlarının γ ile değişimi......... 59
tiδ (yo) L
tiδ (yo) L
tiδ (yo) L
miΘ
i(yo) L
Çizelge 5.21 : Bir ucu mafsallı çubukta miΘ oranlarının γ ile değişimi......... 63
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
ix
miΘ
i(yo) L
Çizelge 5.24 : Bir ucu mafsallı çubukta miΘ oranlarının γ ile değişimi.......... 63
i(y)
t iΘ
i(yo) L
Çizelge 5.25 : Bir ucu mafsallı çubukta t iΘ oranlarının γ ile değişimi........... 65
i(y)
t iΘ
i(yo) L
i(y)
t iΘ
i(yo) L
i(y)
t iΘ
i(yo) L
i(y)
miδ (yo) L
Çizelge 5.29 : Bir ucu mafsallı çubukta miδ (y) oranlarının γ ile değişimi........... 68
miδ (yo)
Çizelge 5.30 : Bir ucu mafsallı çubukta miδ (y) oranlarının Lγ ile değişimi........... 68
miδ (yo)
miδ (yo)
t iδ (yo)
Çizelge 5.33 : Bir ucu mafsallı çubukta t iδ (y) oranlarının Lγ ile değişimi............ 70
t iδ (yo) L
Çizelge 5.34 : Bir ucu mafsallı çubukta t iδ (y) oranlarının γ ile değişimi............ 70
t iδ (yo) L
t iδ (yo) L
Mi j(yo) L
Çizelge 6.1 : Mafsallı çubuklarda Mi j(y) oranlarının γ ile değişimi ................. 77
Mi j(yo) L
Mi j(yo) L
Mi j(yo) L
Çizelge 7.1 : Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçevede
Θ1(yo) L
Θ1(y) oranlarının γ ile değişimi.................................................... 82
Θ1(yo) L
Θ1(yo) L
Θ1(yo) L
Çizelge 7.5 : Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli
Θ1(yo) L
Θ1(yo) L
çerçevede Θ1(y) oranlarının γ ile değişimi................................... 87
Θ1(yo) L
Θ1(yo) L
x
Θ2(yo) L
çerçevede Θ2(y) oranlarının γ ile değişimi.................................... 88
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
δ(yo) L
çerçevede δ(y) oranlarının γ ile değişimi...................................... 90
δ(yo) L
δ(yo) L
δ(yo) L
Çizelge 7.17 : Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçevede
Θ2(yo) L
Θ2(y) oranlarının γ ile değişimi..................................................... 94
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Çizelge 7.21 : Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Θ3(yo) L
Θ3(yo) L
Θ3(yo) L
xi
Θ3(yo) L
çerçevede Θ3(y) oranlarının γ ile değişimi.................................. 100
δ(yo) L
çerçevede δ( y) oranlarının γ ile değişimi.................................... 100
δ(yo) L
δ(yo) L
δ(yo) L
Çizelge 7.33 : Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Çizelge 7.37 : Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları
Θ2(yo) L
hareketli çerçevede Θ2(y) oranlarının γ ile değişimi................... 109
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Θ2(yo) L
Θ3(yo) L
Θ3(yo) L
Θ3(yo) L
Θ3(yo) L
δi(yo) L
hareketli çerçevede δi(y) oranlarının γ ile değişimi.................... 114
δi(yo) L
hareketli çerçevede δi(y) oranlarının γ ile değişimi.................... 114
xii
δi(yo) L
hareketli çerçevede δi(y) oranlarının γ ile değişimi................... 114
δi(yo) L
hareketli çerçevede δi(y) oranlarının γ ile değişimi................... 115
xiii
xiv
ŞEKİL LİSTESİ
Sayfa
Şekil 2.1 : Fulleren (C60)..................................................................................... 9

Şekil 2.2 : Xe atomları ile IBM yazısı.................................................................. 10
Şekil 2.3 : Çok duvarlı karbon nanotüp. .............................................................. 10
Şekil 2.4 : Alan etkili karbon nanotüp transistör (TUBEFET). ........................... 11
Şekil 2.5 : Karbon yapılar..................................................................................... 20
Şekil 2.6 : Tek duvarlı karbon nanotüp. ............................................................... 20
Şekil 2.7 : Tek duvarlı karbon nanotüp oluşumu. ................................................ 21
Şekil 2.8 : Zikzak tipi tek duvarlı karbon nanotüp............................................... 21
Şekil 2.9 : Koltuk tipi tek duvarlı karbon nanotüp. .............................................. 22
Şekil 2.10 : Kiral tipi tek duvarlı karbon nanotüp.................................................. 22
Şekil 2.11 : Karbon nanotüplerden oluşmuş bir demet. ......................................... 24
Şekil 3.1 : Üç düğüm noktalı sistem. ................................................................... 28
Şekil 3.2 : İki ucu ankastre çubukta Θi = 1 durumu. .......................................... 30
Şekil 3.3 : İki ucu ankastre çubukta Θ j = 1 durumu........................................... 30
Şekil 3.4 : İki ucu ankastre çubukta δi j = 1 durumu........................................... 31
Şekil 3.5 : j ucu mafsallı çubukta Θi = 1 durumu............................................... 32
Şekil 3.6 : j ucu mafsallı çubukta δi j = 1, durumu. ............................................. 33
Şekil 3.7 : İki ucu ankastre çubuklarda ankastrelik momentleri. ......................... 33
Şekil 3.8 : j ucu mafsallı çubukta ankastrelik momenti. ...................................... 34
Şekil 3.9 : Düğüm noktaları sabit sistem. ............................................................ 35
Şekil 3.10 : Düğüm noktaları sabit sistem. ............................................................ 36
Şekil 3.11 : Düğüm noktaları sabit simetrik yüklü simetrik sistem. ...................... 36
Şekil 3.12 : Düğüm noktaları esasen sabit olan sistem. ......................................... 37
Şekil 3.13 : Düğüm noktaları hareketli simetrik yüklü simetrik sistem................. 37
Şekil 4.1 : Basit mesnetli kiriş. ............................................................................ 40
Şekil 4.2 : Şekil değiştirmemiş ve şekil değiştirmiş eleman................................ 41
Şekil 4.3 : Düzgün yayılı yüklü basit mesnetli kiriş. ........................................... 43
Şekil 5.1 : İki ucu ankastre çubuk Θi = 1 durumu............................................. 45
miΘ
i(yo) L
Şekil 5.2 : İki ucu ankastre çubukta miΘ oranlarının γ ile değişimi. .............. 49
i(y)
m jΘ
i(yo) L
Şekil 5.3 : İki ucu ankastre çubukta m jΘ oranlarının γ ile değişimi. ............. 50
i(y)
tiΘ
i(yo) L
Şekil 5.4 : İki ucu ankastre çubukta tiΘ oranlarının γ ile değişimi.................. 52
i(y)
Şekil 5.5 : İki ucu ankastre çubukta Θ j = 1 durumu ........................................ 53
Şekil 5.6 : İki ucu ankastre çubukta δi j = 1 durumu. ......................................... 55
m
Şekil 5.7 : İki ucu ankastre çubukta miδ (yo) oranlarının Lγ ile değişimi. ............... 57
iδ (y)
tiδ (yo) L
Şekil 5.8 : İki ucu ankastre çubukta tiδ (y) oranlarının γ ile değişimi. ................ 59
xv
Şekil 5.9 : Bir ucu mafsallı çubukta Θi = 1 durumu............................................ 60
miΘ
i(yo) L
Şekil 5.10 : Bir ucu mafsallı çubukta miΘ oranlarının γ ile değişimi. .............. 63
i(y)
t iΘ
i(yo) L
Şekil 5.11 : Bir ucu mafsallı çubukta t iΘ oranlarının γ ile değişimi. ............... 65
i(y)
Şekil 5.12 : j ucu mafsallı çubukta δi j = 1 durumu. .............................................. 66
miδ (yo) L
Şekil 5.13 : Bir ucu mafsallı çubukta miδ (y) oranlarının γ ile değişimi. ............... 68
t iδ (yo) L
Şekil 5.14 : Bir ucu mafsallı çubukta t iδ (y) oranlarının γ ile değişimi. ................ 70
Şekil 6.1 : İki ucu ankastre çubuklarda ankastrelik momentleri. ......................... 73
Şekil 6.2 : i ucu ankastre j ucu mafsallı çubuklarda ankastrelik momentleri....... 75
Mi j(yo) L
Şekil 6.3 : Mafsallı çubuklarda Mi j(y) oranlarının γ ile değişimi........................ 77
Şekil 7.1 : Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçeve............. 79
Şekil 7.2 : Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçevede
Θ1(yo)
Θ oranlarının Lγ ile değişimi. ........................................................ 82
1(y)
Şekil 7.3 : Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçeve. ..... 83
Şekil 7.4 : Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede
Θ1(yo)
1(y)
Θ2(yo)
2(y)
δ(yo)
δ oranlarının Lγ ile değişimi. .......................................................... 90
(y)
Şekil 7.7 : Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçeve. ............. 91
Şekil 7.8 : Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçevede
Θ2(yo)
Θ oranlarının Lγ ile değişimi. ......................................................... 94
2(y)
Şekil 7.9 : Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçeve........ 95
Şekil 7.10 : Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede
Θ2(yo)
2(y)
Θ3(yo)
3(y)
δ(yo) L
δ y) oranlarının γ ile değişimi. .......................................................... 100
(
Şekil 7.13 : Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan sabit çerçeve. ..................... 102
Şekil 7.14 : Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit
Θ
çerçevede Θ2(yo) oranlarının Lγ ile değişimi ......................................... 104
2(y)
Şekil 7.15 : Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan hareketli çerçeve................ 105
Şekil 7.16 : Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktası hareketli
Θ
çerçevede Θ2(yo) oranlarının Lγ ile değişimi. ....................................... 108
2(y)
Θ
çerçevede Θ3(yo) oranlarının Lγ ile değişimi. ....................................... 111
3(y)
δ
çerçevede δi(yo) oranlarının Lγ ile değişimi. ......................................... 114
i(y)
xvi
Şekil 8.1 : Basit mesnetli kiriş. ............................................................................ 119
v
Şekil 8.2 : Orta noktadaki vyoy oranlarının Lγ ile değişimi. .................................... 120
vyo L
Şekil 8.3 : Orta noktadaki vy oranlarının γ ile değişimi. .................................... 120
vyo L
Şekil 8.4 : Orta noktadaki vkesin oranlarının γ ile değişimi................................... 121
vyo L
Şekil 8.5 : Orta noktadaki vkesin oranlarının γ ile değişimi................................... 121
xvii
xviii
SEMBOL LİSTESİ
π : Potansiyel enerji
M : Eğilme momenti
dx : x ekseni doğrultusunda yerdeğiştirme
dy : y ekseni doğrultusunda yerdeğiştirme
p : Birim uzunluğa gelen kuvvet (n/m)
E : Elastisite modülü
I : Atalet momenti
L : Uzunluk
Ui : İç kuvvetlerin işi
Ud : Dış kuvvetlerin işi
δi j : ij çubuğunda çubuk eksenine dik yerdeğiştirme
δ(yo) : Yerel olmayan teoride yerdeğiştirme
δ(y) : Yerel teoride yerdeğiştirme
Θi : Açısal yerdeğiştirme
Θi(yo) : Yerel olmayan teoride açısal yerdeğiştirme
Θi(y) : Yerel teoride açısal yerdeğiştirme
ω : Açısal hız, birim dönme açısı
ρ : Yarıçap, eğrilik yarıçapı
a : Atomik mesafe
e0 : Boyutsuz malzeme sabiti
v : Çökme
δv : Çökmenin varyasyonu
vyo (z) : Yerel olmayan teoride elastik eğri ifadesi
vy (z) : Yerel teoride elastik eğri ifadesi
miΘi : ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik açısal yerdeğiştirmeden i
ucunda oluşan moment
miΘi(yo) : Yerel olmayan teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik
açısal yerdeğiştirmeden i ucunda oluşan moment
miΘi(y) : Yerel teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik
açısal yerdeğiştirmeden i ucunda oluşan moment
m jΘi : ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik açısal yerdeğiştirmeden j
ucunda oluşan moment
m jΘi(yo) : Yerel olmayan teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik
açısal yerdeğiştirmeden j ucunda oluşan moment
m jΘi(y) : Yerel teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik açısal
yerdeğiştirmeden j ucunda oluşan moment
tiΘi : ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik açısal yerdeğiştirmeden oluşan
kesme kuvveti
tiΘi(yo) : Yerel olmayan teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik açısal
yerdeğiştirmeden i ucunda oluşan kesme kuvveti
xix
tiΘi(y) : Yerel teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik açısal
yerdeğiştirmeden j ucunda oluşan kesme kuvveti
miδ : ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik çökmeden oluşan moment
miδ (yo) : Yerel olmayan teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik çökmeden
oluşan moment
miδ (y) : Yerel teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik çökmeden oluşan
moment
tiδ : ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik çökmeden oluşan kesme kuvveti
tiδ (yo) : Yerel olmayan teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik çökmeden
oluşan kesme kuvveti
tiδ (y) : Yerel teoride ij çubuğunun i ucundaki 1 birimlik çökmeden oluşan
kesme kuvveti
Mi j : Ankastrelik momenti
Mi j(yo) : Yerel olmayan teoride ankastrelik momenti
Mi j(y) : Yerel teoride ankastrelik momenti
SWCNTs : Tek duvarlı karbon nanotüpler
MWCNTs : Çok duvarlı karbon nanotüpler
xx
ÖZET
Bu çalışmada, Açı ve Ritz Yöntemleri, yerel olmayan elastisite çerçevesinde

verilmiştir. Açı Yöntemi, çok güçlü bir yöntem olup, yapı analizinde büyük öneme
sahiptir. Son dönemde, karbon nanotüplerin modelleme ve analizinde yerel olmayan
elastisitenin kullanılması yönünde büyük eğilim vardır. Tanıtılan bu yöntemler, karbon
nanotüplerden oluşan yapıların yerel olmayan elastisite çerçevesinde incelenmesinde
yararlı olacaktır.
Yerel olmayan teori, 70’li yılların hemen öncesinde, Eringen tarafından ortaya
konulmuştur. Bu teori, bir cismin bir noktasındaki gerilmenin sadece o noktadaki
yerel gerilmeye bağlı olmadığını, cismin tüm hacmi üzerinde hesaplanan ağırlıklı
integrallerle, cismin bütün noktalarındaki yerel gerilmelerin katkısının göz önüne
alınması gerektiğini ifade eder. Son dönemde yapılan deneysel çalışmalar, eğer cismin
boyutları küçükse, yerel olmayan etkilerin önem kazanmaya başladığını göstermiştir.
Klasik sürekli ortam modelleri, bu etkileri göstermekte başarısız kalırlar. Bunun
nedeni, bu teorilerin iç karakteristik mesafeyi göz önüne almamalarıdır. Sonuç
olarak; klasik modellerin, incelenen modellerin boyutları veya pertürbasyonun dalga
boyunun, iç karakteristik uzunlukla karşılaştırılabilir olması hallerinde başarısız
kalmaları beklenir.
Birçok mikro veya nano elektromekanik aygıt, kiriş ve plak gibi nanoölçekteki
elemanlarla yapılmıştır. Boyut etkisi, bu yapıların mekanik davranışı üzerinde çok
etkilidir. Atomik ve moleküler modeller ile bu yapıların incelenmesi büyük sayısal
hesap gerektirir, bu nedenle basitleştirilmiş modeller ile nanoyapıları incelemek daha
uygun olur. Klasik sürekli ortam mekaniği, kendisinin boyuttan bağımsız karakteri
nedeni ile boyut etkisini göz önüne almaz. Boyut etkisini alan teoriler içinde, Eringen
tarafından ortaya atılan yerel olmayan teori, dalga yayılması, dislokasyon ve çatlak
problemi gibi pek çok problemin incelenmesinde yaygın şekilde kullanılmıştır. Yani
yerel olmayan teori, karbon nanotüplerin incelenmesi için daha uygundur.
Yakın geçmişte, yerel olmayan teorinin nanocisimlerin incelenmesinde büyük bir

potansiyelinin olduğunu gösteren bir çalışma Peddieson ve arkadaşları tarafından
yayımlanmıştır. Peddieson ve arkadaşları, Euler-Bernoulli kiriş modelini kullanarak,
yerel olmayan teoride Euler-Bernoulli çökme denklemini vermişlerdir. Bu diferansiyel
denklemin mertebesi, klasik haldeki denklemin mertebesinden daha büyük olup,
çözümlenebilmesi için ilave sınır koşullarına ihtiyaç vardır ki, bunlar fiziksel olarak
açık değildir. Bu çalışmada, potansiyel enerji yerel olmayan elastisite çerçevesinde
verilmiş ve potansiyel enerjinin minimum olma ilkesi kullanılarak ilave sınır koşulları
elde edilmiştir.
xxi
Açı Yöntemi’nde bir çerçevede elemanların uçlarındaki momentler, açısal ve doğrusal
yerdeğiştirmeler cinsinden yazılır. Bir yapıdaki düğüm noktalarının açısal ve doğrusal
yerdeğiştirebileceği, ancak bu düğüm noktalarında birleşen elemanlar arasındaki
açıların değişmeyeceği kabul edilir. Kiriş elemanının uçlarındaki kesme kuvvetleri ve
momentler, uçlardaki açısal ve doğrusal yerdeğiştirmeler ile bağıntılıdır. Bu yöntemde
bilinmeyen sayısı düğüm noktalarındaki yerdeğiştirmelerin sayısı kadardır. Düğüm
noktalarına etkiyen momentler saat ibreleri yönünde ise pozitif, saat ibrelerinin tersi
yönünde ise negatif kabul edilecektir.
Rayleigh-Ritz Yöntemi, potansiyel enerjinin minimumu prensibi kullanılarak problem

çözümünde çok kullanışlıdır. Bu yöntem Lord Rayleigh tarafından 1877’de ortaya
konmuş ve daha sonra 1909’da W. Ritz tarafından geliştirilmiştir. Bu çalışmada,
bu yöntemin yerel olmayan elastisitede, kirişlerin eğilmesi problemine uygulanması
verilmiştir. Elastik eğri ifadesi için, içinde bilinmeyen katsayılar bulunduran bir
trigonometrik seri seçilmiştir. Bu fonksiyon, yerel olmayan elastisitedeki sınır
koşullarını sağlamalıdır. Ritz Yöntemi kullanılarak bir problem çözülmüştür.
Açı Yöntemi ile, yerel ve yerel olmayan teoride çok sayıda problem çözülerek, yerel
olmayan teorinin üstünlüğü vurgulanmıştır.
xxii
SLOPE DEFLECTION AND RITZ METHODS IN THE THEORY
OF NONLOCAL ELASTICITY AND APPLICATION TO THE
NANOTECHNOLOGY
SUMMARY
In this thesis, Slope Deflection Method and Ritz Method are presented in the frame of
nonlocal elasticity. The Slope Deflection is of fundamental importance in structural
analysis. It is very powerful and is applicable to a wide variety of structures. Recently,
there has been great interest in the application of nonlocal continuum mechanics for
the modelling and analysis of carbon nanotubes. The presented method will be useful
to investigate the structures constructed with carbon nanotubes within the frame of
nonlocal elasticity.
The theory of nonlocal elasticity was first extensively developed by Eringen since
the early seventies in the last century. The theory states that the stress at a point
in a body depends not only on the classical local stress at that particular point, but
also on the spatial integrals with weighted averages of the local stress contribution
of all other points in the body. Multiple recent experimental results have shown a
significant size-effect in mechanical properties when the dimensions of the specimen
or the probed material volume become small. The classical continuum theories, on the
other hand, lack the capability of representing such effects since they do not include
any internal length scale. Consequently, these theories are expected to fail when the
specimen size or the wavelength of the perturbation become comparable with the
internal length scale(s) of the material.
Many micro or nanoelectromechanical systems (MEMS or NEMS) devices incorporate

structural elements such as beams and plates at a micro or nano length scale. Size
effects are significant in the mechanical behavior of these structures in which
dimensions are small and comparable to molecular distances. Since the atomic
and molecular models require great computational effort, simplified models are
useful for analyzing the mechanical behavior of such devices. Classical continuum
mechanics cannot predict the size effect, due to its scale-free character. Among the
size-dependent continuum theories, the theory of nonlocal continuum mechanics
initiated by Eringen has been widely used to analyze many problems, such as wave
propagation, dislocation, and crack singularities. That is, nonlocal theory is more
appropriate to investigate nanotubes. Very recently, the application of the nonlocal
elasticity theory was expected to have potential in analysis of nanomaterials by
Peddieson et al. They applied the nonlocal elasticity to formulate a nonlocal version of
the Euler-Bernoulli beam model, and concluded that nonlocal continuum mechanics
could potentially play a useful role in nanotechnology applications.
If "strain gradient" form of the Bernoulli/Euler beam model is used, the nonlocal
Bernoulli/Euler beam deflection equation becomes higher order than that of the local
xxiii
Bernoulli/Euler beam model and its solution would require additional boundary
conditions which are not physically obvious. In this paper, the potential energy is
represented in the frame of nonlocal elasticity. Applying the principle of minimum
potential energy, additional boundary conditions are derived.
Moments at the ends of frame members are expressed in terms of rotations and
deflections of the joints in the slope-deflection method. It is further assumed that the
joints in a structure may rotate or deflect, but the angles between the members meeting
at a joint remain unchanged. The shear forces and moments at the ends of a beam
element are related to the end displacements and rotations. The number of unknowns
in this method is the number of joint displacements. We shall use a sign convention
such that the moment at a point is positive when it is applied in a clockwise sense and
negative when in an anticlockwise sense.
The Rayleigh-Ritz method is a convenient approach for determining solutions by

the principle of minimum potantial energy. This technique was suggested by Lord
Rayleigh in 1877 and extended by W. Ritz in 1909. The application of the method is
given to beam bending problems in the frame of nonlocal elasticity. A trigonometric
series for the deflection curve containing undetermined coefficients is selected. This
function must satisfy the boundary conditions in nonlocal elasticity. Applying the ritz
method an example is solved.
Numerous problems, were solved using Slope Deflection Method in local and nonlocal
elasticity and the priority of nonlocal elasticity is depicted in nanotechnology.
xxiv
1. GİRİŞ
1.1 Konu
Nanoteknoloji, çalışma alanı 1 ile 100 nanometre boyutlarındaki maddeler olan

atomsal düzeyde bir mühendisliktir. Moleküler boyutta sistemlerin mühendisliği olan
nanoteknoloji, metrenin milyarda biri olan ve kısaca "nm" ile gösterilen nanometre
ölçü birimini kullanır (1 nm = 10−9 m). Bu yüzden nanoteknoloji, bilinen bütün
teknolojilerden çok daha fazla bilimsel ve kuramsal araştırmaya gereksinim duymak-
tadır. Bütün maddeler atomlardan oluşur ve bu maddeler fiziksel ve kimyasal bütün
özelliklerini atomlarının dizilişlerinden alırlar. Malzemenin büyüklüğü, nanometre
ölçütlerine inince, kuantum davranışlar, bilinen klasik davranışların yerini almakta,
üretilen yeni malzemeler daha önce görülmeyen üstün özelliklere sahip olmaktadır.
Nanoteknoloji ile üretilen yeni malzemeler, klasik yöntemlerle elde edilen makro
boyutlardaki elemanlara göre daha önce sahip olmadıkları fiziksel, kimyasal ve biyolo-
jik özelliklere sahip olmaktadır. Nanometre boyutlarındaki malzeme, daha işlevsel ve
daha mukavemetli olabilmekte, kimyasal ve fiziksel özellikleri, yapının büyüklüğüne,
atom yapısına, dışarıdan sisteme bağlanan yabancı bir atomun cinsine ve yerine göre
çok farklı ve olağanüstü davranışlar sergileyebilmektedir. Nanomalzemeler daha
elastik, mukavemeti daha yüksek, daha hafif olmakta, ısı ve elektriği çok daha iyi
iletebilmekte, manyetik ve optik özellikleri çok farklı olabilmekte, hatta renkleri bile
değişebilmektedir. Karbon nanotüpler sahip oldukları bu özellikler nedeniyle bilinen
en güçlü liflerdir ve olağanüstü elektriksel özelliklere sahiptir.
Örneğin; bizmut metali ile nanotelini ele alalım. Bizmut kristali, mikroskobik boyutta
yarı metal bir malzemedir, fakat nanotel halinde yarı iletken bir özellik göstermektedir.
Altın elementi, mikroskobik boyutta sarı görünürken nanoebatlarda kırmızı veya
mavi görülebilmektedir. Kısacası, maddenin sırf elektronik özellikleri değil, optik
özellikleri de boyutu ile değişebilmektedir. Mevcut nanoyapıya yabancı bir atomun
yapışması, o yapının elektronik özelliklerini, örneğin; elektrik iletkenliğini önemli
ölçüde değiştirmektedir [1]. Nanoteknolojide ilk uygulamalar karbon nanotüp yapısı
1
kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Karbon nanotüpler hem yapısal hem de mekanik
özellikleri bakımından nanoboyuttaki malzemelerin en güzel örneklerinden biridir.
Moleküler boyutta grafitin içi boş silindirik çubukları olan nanotüpler, nanoteknolojide
yaygın olarak kullanılmaktadır. Karbon nanotüpler, tek ya da iç içe geçmiş uçları
açık ya da kapalı silindirler şeklindedir. Grafit tabakalarının sayısına göre tek duvarlı
(SWCNTs) ve çok duvarlı (MWCNTs) adını alırlar. Tek duvarlı karbon nanotüpler
içi boş silindirik yapı olarak düşünülebilir. Çok duvarlı nanotüpler ise iç içe geçmiş
tüplerden oluşmaktadır.
Yerel olmayan teori, nanoboyuttaki malzemelerin mekanik davranışlarını ortaya

koymakta oldukça başarılıdır. Klasik elastisite teorisinde, verilen bir noktadaki
gerilme tensörü aynı noktadaki şekil değiştirme tensörüne doğrusal olarak bağlıdır.
Yerel olmayan teoride ise verilen bir noktadaki gerilme durumunun, cismin bütün
noktalarındaki şekil değiştirmelerin bir fonksiyonu olduğu düşünülür.
1.2 Konu ile İlgili Çalışmalar
Eringen, Edelen ve Kunin yerel olmayan teori ile ilgili çalışmalar yapmışlardır. Daha
sonra Eringen, yerel elastisite problemlerini yerel olmayan teori ile çözümleyerek yerel
olmayan elastisite teorisinin, yerel elastisite teorisine göre üstünlüklerini kanıtlamıştır
[2–6].
1965: Gurtin, yerel olmayan sürekli ortamlar üzerinde çalışmalar yapmıştır [7].
1968: Kunin, mikro yapılı elastik ortamlar üzerinde çalışmalar yapmıştır.
1969: Edelen, yerel olmayan teoride varyasyon hesabının temellerini anlatan bir seri
makale yayımlamıştır [8, 9].
1972: Eringen, yerel olmayan elastisitede, polar elastik ortamlar için bünye den-
klemlerini elde etmişlerdir [3]. Ayrıca Eringen, yerel olmayan elastisitede tek boyutlu
dalga yayılımı problemleri üzerine yaptığı çalışmalarla, yerel teoride elde edilemeyen
sonuçlar elde ederek bilime çok önemli katkılarda bulunmuştur [10]. Eringen ve
Edelen, mekanik ve varyasyonel olmak üzere iki ayrı yoldan, yerel olmayan ortamların
bünye denklemlerini çıkarmak için çalışmalar yapmışlardır [6].
1973: Eringen, yerel olmayan teoride mikroakışkanlar için bünye denkleminlerini

elde etmiştir [4].
2
1974: Eringen, yerel olmayan elastisitede korunum yasalarını, bünye denklemlerini
ve alan yasalarını vermiştir. Ayrıca yerel olmayan teoriyi kullanarak dalga yayılımı,
dislokasyon ve çatlak problemlerini çözmüş ve çok önemli sonuçlar elde etmiştir [11].
1977: Balta ve Şuhubi, genelleştirilmiş termoelastik cisimleri yerel olmayan teoride

çalışmışlardır [2].
1978: Eringen kaymaya maruz çatlak problemini incelemiştir [5].
1979: Eringen düzlem dışı kaymaya maruz çatlak problemini incelemiştir.
1983: Eringen, dislokasyon ve çatlak etkileşmesi problemini incelemiş ve yerel

olmayan elastisite teorisinin üstünlüğünü göstermiştir [12]. Daha sonra Eringen ve Arı,
Griffith çatlak problemini farklı bir etkileşme çekirdeği kullanarak incelemişlerdir.
1984: Eringen, yerel olmayan elastisitede dislokasyonların sürekli dağılımı üzerine

çalışmalar yapmıştır .
1999: Ganghoffer ve Sluys, yerel olmayan mekanikte yeni bir değerlendirme ile ilgili
çalışma yapmışlardır [13].
2003: Peddieson ve Buchanan, sürekli ortam modellerinin nanoteknolojiye uygulan-

ması ile ilgili çalışma yapmışlardır [14].
2008: Benzair ve Tounsi, yerel olmayan elastisitede, Timoshenko kiriş teorisini kul-
lanarak tek duvarlı karbon nanotüplerin titreşimi üzerinde ısı etkisini incelemişlerdir
[15]. Artan ve Tepe, yerel olmayan çubukların burulmasında başlangıç değerleri
yönteminin, nanoteknolojiye uygulanması ile ilgili çalışma yapmışlardır [16].
2009: Artan ve Lutz, yerel olmayan teoride karbon nanotüplerin titreşimini in-
celemişlerdir [17]. Artan ve Tepe, yerel olmayan çubukların gerilmesinin nanote-
knolojiye uygulanması ile ilgili çalışma yapmışlardır [18]. Artan ve Lehmann, yerel
olmayan plak teorisinde mikro-nano halkalı dairesel plakların, simetrik eğilmesinde
başlangıç değerleri yöntemi ile ilgili çalışma yapmışlardır [19].
1.3 Çalışmanın Amacı ve Kapsamı
Bu çalışmada amaç, belli yükler altında moleküler boyuttaki elemanların davranışlarını

yerel olmayan elastisite teorisi çerçevesinde incelemek ve bu boyuttaki elemanların
davranışlarını çözümlemede, yerel olmayan teorinin yerel teoriye oranla çok daha
3
önemli olduğunu vurgulamaktır. Yerel olmayan teori, yerel elastisite teorisinin yetersiz
olduğu durumlarda uygulanabilmek için geliştirilmiş bir yaklaşımdır. Yerel teoride,
bir noktadaki gerilmeler hesaplanırken o noktaya komşu diğer noktalardaki şekil
değiştirmelerin etkisi göz önüne alınmaz. Bu teoride problemler, sadece yerel etkiler
göz önüne alınarak çözümlenir. Cisimler yerdeğiştirmeleri sonucunda ortaya çıkan ge-
ometrik düzensizlikler, cismin içinde birtakım gerilmeler oluşturur. Yerdeğiştirmeler
nedeniyle ortaya çıkan gerilmelerin, yerel teori ile hesabında bazı düzensizlikler
ortaya çıkar. Mesela bazı cisimler, şekil değiştirdiklerinde, hem gerilmeleri hem
de şekil değiştirme enerjileri sonsuza gider. Bu tür problemler yerel olmayan
teoride çözümlendiğinde problemler ortadan kalkar. Nanoölçekli elemanlarda, eleman
boyutu küçüldükçe yerel olmayan etkilerin önemi artmaktadır. Yerel olmayan teoride
yapılan çözümlemeler, yerel teorideki çözümler ile karşılaştırılmış ve eleman boyutu
küçüldükçe yerel olmayan etkilerin ne kadar önemli olduğu gözlemlenmiştir.
Çalışmada, Açı Yöntemi yerel olmayan teoride, tek duvarlı karbon nanotüplerden
oluşan sistemlere uygulanmıştır. Açı Yöntemi ile sistemlerin yerel olmayan teoride
çözümlenebilmesi için, nanoboyuttaki çubuklara ait birim yerdeğiştirme ve yükleme
sabitlerinin yerel olmayan teoride bilinmesi gerekir. Açı yönteminde düğüm
noktalarındaki yerdeğiştirmelerin hesaplanması için gerekli olan birim yerdeğiştirme
ve yükleme sabitleri (ankastrelik momentleri) çubukların düzgün yayılı p yükü
ile yüklenmesi halinde, yerel olmayan teoride, doğru eksenli prizmatik çubuklar
için yeniden hesaplanmıştır. Çalışmada, nanoteknolojide yerel olmayan teorinin
yerdeğiştirmeler üzerinde ne kadar etkili olduğu gözlemlenmiştir.
Birinci bölümde, tezin konusu, konu ile ilgili çalışmalar, kapsamı, amacı ve bölümleri
ile ilgili kısa bilgi verilmiştir. Nanoteknoloji ve yerel olmayan teori ile ilgili kısa
açıklamalar yapılmış ve yerel olmayan teori ile ilgili literatürde yapılan çalışmalar
verilmiştir.
İkinci bölümde, nanoteknoloji ve nanoteknolojinin uygulama alanlarından biri olan

karbon nanotüpler ile ilgili genel bilgiler verilmiştir. Nanoteknolojinin günümüzde
kullanım alanları, gelecekte uygulanması düşünülen alanlar ve bu konuda dünyada ve
ülkemizde yapılan çalışmalar kısaca açıklanmıştır.
4
Üçüncü bölümde; çalışmada kullanılan Açı Yöntemi ve bu yöntemde kullanılan
terimler, birim yerdeğiştirme sabitleri ve ankastrelik momentleri ile ilgili genel bilgiler
verilmiştir.
Dördüncü bölümde; yerel olmayan teori kısaca tanımlanmıştır. Yerel olmayan

teoride bünye denklemi, yerel teoriye göre yüksek mertebeden terimler içerir ve
çözülebilmesi için ilave sınır koşullarına gereksinim vardır. Bu bölümde, bu
koşullar varyasyon (değişim) ilkesi ile belirlenmiştir. Bernoulli-Euler kiriş formu
kullanılarak elastik eğri yerel olmayan teoride edilmiştir. Yerel olmayan teoride bünye
denkleminin çözümlenebilmesi için gerekli olan bütün sınır koşulları bu bölümde
topluca verilmiştir.
Beşinci bölümde; tek duvarlı karbon nanotüplerden oluşan doğru eksenli prizmatik
çubuklarda yerel olmayan teori çerçevesinde, bir ucu mafsallı diğer ucu ankastre ve iki
ucu ankastre olması halinde birim yerdeğiştirme sabitleri hesaplanmış ve bu sabitlerin
yerel elastisitede bulunan değerlere oranını veren ifadeler elde edilmiştir. Bu oranlar,
L çubuk boyuna bağlı olarak grafik ve çizelgelerle verilmiştir. Bu grafik ve çizelgeler
yardımıyla yerel teoride hesaplanan birim yerdeğiştirme sabitlerinden yerel olmayan
haldeki birim yerdeğiştirme sabitlerine geçilebilmektedir.
Altıncı bölümde; yerel olmayan elastisitede düzgün yayılı yüklü, nanoboyutta doğru
eksenli, prizmatik, iki ucu ankastre ve bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklarda
ankastrelik uç momentleri hesaplanmış ve iki ucu ankastre çubuklarda, ankastrelik
momentleri yerel teorideki değerler ile aynı olarak bulunmuştur. Bir ucu mafsallı bir
ucu ankastre çubuklarda ise ankastrelik momentleri yerel teoridekinden oldukça farklı
olduğu görülmüştür. Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklarda yerel olmayan teori
çerçevesinde bulunan ankastrelik momenti değerlerinin yerel teoride bulunan değerlere
oranı tablo ve çizelgelerle verilmiştir.
Yedinci bölümde; tek duvarlı karbon nanotüplerden oluşan düğüm noktaları sabit ve
düğüm noktaları hareketli çerçeveler, Açı Yöntemi ile önce yerel teoride çözümlenmiş,
daha sonra yerel olmayan teori çerçevesinde elde edilen birim yerdeğiştirme sabitleri
ve ankastrelik momentleri kullanılarak yerel olmayan teoride çözümlenmiştir. Tek
duvarlı karbon nanotüplerde, yerel olmayan teorinin yerdeğiştirmeler üzerinde oldukça
etkili olduğu, özellikle bu etkinin, düğüm noktaları hareketli sistemlerde daha
fazla olduğu gözlemlenmiştir. Düğüm noktaları sabit ve düğüm noktaları hareketli
5
çerçevelerde yapılan çözümlerde, yerel olmayan teoride bulunan yerdeğiştirmelerin,
yerel teoride bulunan değerlere oranı, L boyunun γ’ya bağlı değerleri için hesaplanmış;
bu değerler grafik ve çizelgelerle verilmiştir. Çizelge ve grafiklerden, L çubuk boyunun
çok küçük değerleri için yerdeğiştirmelerin yerel olmayan teori kullanılarak yapılan
hesabında, yerel teoride bulunan değerlerden oldukça büyük olduğu görülmektedir.
Beşinci ve altıncı bölümlerde, yerel olmayan teoride elde edilen birim yerdeğiştirme
sabitleri ve ankastrelik momentleri oranlarını gösteren çizelge ve grafikler kullanılarak
yerel teoride yapılan hesaplar yerel olmayan teoriye uygulanmıştır.
Sekizinci bölümde; yerel olmayan elastisite teorisi çerçevesinde Ritz Yöntemi ve

nanoteknolojiye uygulanması incelenmiştir. Yerel olmayan teoride Ritz Yöntemi ile,
varyasyonel yöntem kullanılarak elde edilen ilave sınır koşulları altında, nanoölçekteki
basit kirişin elastik eğri denklemi çıkarılmıştır. Yerel olmayan teoride elde edilen
kirişin orta noktasındaki çökme değeri, kesin çözüm ve yerel teoride elde edilen
çözüm ile karşılaştırılarak sonuçlar grafikle ifade edilmiştir. Bu sonuçlardan, L
çubuk boyunun nanoboyutta olması halinde yerel olmayan teorinin çok etkili olduğu
gözlemlenmiştir.
Dokuzuncu bölümde ise bu çalışmadan elde edilen sonuçlar verilmiştir. Bu

bölümde; yerel teorinin nanoboyuttaki sistemlerin çözümlenmesinde yetersiz olduğu
ve nanoboyuttaki yapılarda, yerel olmayan teorinin daha etkili olduğu vurgulanmıştır.
6
2. NANOTEKNOLOJİ VE KARBON NANOTÜPLER
2.1 Nanoteknoloji ve Tanımı
Nanoteknoloji, fizik, kimya, biyoloji gibi bilim dallarını ve inşaat, mekanik, elektronik,
bilgisayar, endüstri, malzeme, uçak, uzay gibi birçok mühendislik dallarını birleştiren,
nanoboyutlarda fonksiyonel malzemelerin, araçların ve sistemlerin üretimi ve geliştir-
ilmesi amacıyla tüm disiplinlerin atomsal ve moleküler düzeyde çalışmalarını sağlayan
bir bilim dalıdır [1, 20–23].
Maddenin atom ölçütünde kontrolü ile kuantum özelliklerinin gündelik hayatta

işlevsellik kazanmaya başlaması sürecine nanobilim ve nanoteknoloji denmektedir
[20]. Uzay çalışmalarından tıp bilimine kadar bütün teknolojiler bu gelişmelerden
etkilenmekte ve hiç düşünülmeyen yeni uygulama alanları ortaya çıkmaktadır.
Nanoteknoloji, nanoölçekteki yapıların ve bileşenlerin fiziksel, kimyasal ve biyolojik

özelikleri değişen malzemeler ve sistemlerle ilgilenir. Nanoölçekte belli bir işlevi
olabilecek yapıların malzemelerini ve kendilerini kontrollü bir şekilde üretebilmek,
özelliklerini ve işlevlerini belirleyecek nanoebatlarda aygıt yapabilmek, bu aygıt-
ları günlük hayatımızda kullanabilir hale getirmek nanobilimi ve nanoteknolojinin
hedefidir. Nanoölçekteki yapıların farklılıkları sadece ebatlarının küçüklüğü ile ilgili
değil, küçük ebatlarda farklı fiziksel özelliklerin ortaya çıkması ile ilgilidir. Ebatlar
küçüldükçe kuantum özellikler daha belirgin hale gelir.
Nanoteknoloji, kısaca maddeyi atomik ve moleküler seviyede kontrol etme bilimidir.

Malzemenin boyutu nanometre mertebesine kadar küçüldükçe bu malzemeye ait
fiziksel, kimyasal ve mekanik özellikler büyük ölçüde değişmekte ve malzemenin
daha büyük boyutlarda göstermediği davranışlar gözlenmektedir. Nanoteknoloji ile
1-100 nm boyut aralığında gelişmiş yeni fiziksel, kimyasal ve elektronik özelliklere
sahip malzeme ve aygıtların geliştirilmesi, üretilmesi, kontrol edilmesi ve günlük
hayatımızda kullanılır hale getirilmesi mümkün olmaktadır. Nanometre, metrenin
milyarda biridir ve kısaca "nm" olarak tanımlanır (1 nm = 10−9 m) .
7
Bütün maddeler atomlardan oluşur ve bu maddeler fiziksel ve kimyasal özelliklerini
atomlarının dizilişlerinden alırlar. Malzemenin büyüklüğü nanometre ölçütlerine
inince, bilinen klasik davranışların yerini kuantum davranışlar alır. Nanoteknoloji
ile üretilen yeni malzemeler, klasik yöntemlerle elde edilen makro boyutlardaki
elemanlara göre daha önce sahip olmadıkları fiziksel, kimyasal veya biyolojik
özelliklere sahip olmaktadır. Nanometre boyutlarına inen malzeme, daha işlevsel ve
daha mukavemetli olabilmekte, kimyasal ve fiziksel özellikleri, yapının büyüklüğüne,
atom yapısına, dışarıdan sisteme bağlanan yabancı bir atomun cinsine ve yerine göre
çok farklı ve olağanüstü davranışlar sergileyebilmektedir. Nanoteknoloji ile üretilen
malzemeler daha elastik, mukavemeti daha yüksek, daha hafif, ısı ve elektriği çok
iyi iletebilen magnetik ve optik özellikleri çok farklı olmakta hatta renkleri bile
değişebilmektedir.
Örneğin, bizmut metali ile nanotelini ele alalım. Bizmut kristali, mikroskobik boyutta
yarı metal bir malzemedir, fakat nanotel halinde yarı iletken bir özellik göstermektedir.
Altın elementi, mikroskobik boyutta sarı görünürken nanoebatlarda kırmızı veya mavi
görülebilmektedir. Maddenin sırf elektronik özellikleri değil optik özellikleri de
boyutu ile değişmektedir. Mevcut nanoyapıya yabancı bir atomun bağlanması, o
yapının elektronik özelliklerini önemli ölçüde değiştirmektedir [1].
Nanoteknoloji ile üretilen malzemelerin daha dayanıklı, daha düşük hata seviyeli, daha
hafif , daha hassas, daha iyi elektronik ve optik özelliklere sahip olması nanoteknolojiyi
ilgi odağı haline getirmiştir.
2.1.1 Nanoteknolojinin kronolojik gelişimi
Nanobilim ve nanoteknolojinin gelişim sürecini şöyle özetleyebiliriz [20, 21, 24].
1959: Nobel fizik ödüllü Richard Feynman, 29 Aralık 1959’da, California Teknoloji
Enstitüsü’nde Amerikan Fizik Derneği’nin toplantısında bir konferans vermiştir.
Nesnelerin özelliklerini atom düzeyinde kontrol edebilmenin ve yönlendirebilmenin
olabilirliğinden söz eden ünlü konferansıyla ilk nanoteknoloji fikrini, "nanoteknoloji"
kelimesini kullanmadan ileri sürmüştür. "There is Plenty of Room at the Bottom"
başlıklı bu konuşmada, "herşeyi küçük bir ölçekte yönlendirme ve denetleme"
düşüncesini dile getirmiş ve sadece minyatürleştirmeden değil, minyatürize edilmiş
8
yeni aygıtlarla nanoyapıların yönetilebileceğinin, ölçülebileceğinin ve yeni amaçlar
doğrultusunda kullanılabileceğinin mümkün olabileceğini söylemiştir.
1974: Aviran ve Seiden, ilk moleküler elektronik aygıt için patent almıştır.
1981: Araştırmacıların daha küçük boyutlarda çalışmaya başlamasıyla, yapılan

çalışmaları gözlemlemek, boyutların çok küçülmesi nedeniyle güçleşmiştir. G.K.
Binnig ve H. Rohrer atomları tek tek görüntüleyebilmek için "Scanning Tunneling
Microscope (STM)" isimli Taramalı Tünelleme Mikroskobu geliştirmişler ve Nanote-
knoloji alanında devrim yaratan bu buluşları ile Nobel ödülü kazanmışlardır.
1985: R. Curl Jr. , H. Kroto ve R. Smalley fulleren sınıfından olan Buckyball adı
verilen, 60 ya da daha fazla karbon atomunun birleştirilmesiyle oluşturulan yapıyı
C60’ı keşfetmişlerdir (Şekil 2.1). Elde edilen molekül, çelikten daha güçlü, plastikten
daha hafif, elektrik ve ısı geçirgenliği olan bir yapıya sahipti. Yaptıkları bu çalışmayla
1996 yılında Nobel Kimya ödülünü almışlardır.
Şekil 2.1: Fulleren (C60).
1986: G.K. Binning, C.F. Quate ve C. Gerber nanoyapıların ölçümü için gerekli
"Atomic Force Microscope" (AFM) adı verilen Atomik Kuvvet Mikroskobu’nu
yapmışlardır.
K.E. Drexler, nanoteknoloji fikrini ortaya atan ilk bilim adamıdır ve biyolojik
sistemlerden esinlenerek, molekülsel makineler yapılabileceğini öneren "Engines of
Creation" isimli kitabını yayımlamıştır.
9
1987: İletkenliğin kuantum özelliği ilk defa gözlenebilmiştir.
T.A.Fulton ve G.J. Dolan tarafından ilk defa tek elektron transistörü yapılmıştır.
1988: Wde Grado ve ekibi, ilk defa suni protein yapmışlardır.
1989: IBM (Zurich)’de araştırmacılar 35 adet Xe atomundan IBM yazısını

yazmışlardır. Şekil 2.2’de IBM’nin Almaden Araştırma Merkezi’nde, mikroskopik
bakır bir plaka üzerine 35 tane karbonmonoksit molekülünün yan yana dizilmesiyle
oluşturulan yazı görülmektedir. Yüksekliği milimetrenin 250 binde biri, genişliği ise
333 binde biri kadardır.
Şekil 2.2: Xe atomları ile IBM yazısı.
1991: Japon NEC firması araştırmacılarından biri olan Sumio Iijama çok duvarlı
karbon nanotüpleri (MWCNTs) keşfetmiştir. Karbonun tüp şeklinde bir yapı oluş-
turabileceği, ilk defa 1991 yılında, S. Iijima tarafından deneysel olarak gözlemlenmiş
ve Grafitten "arc-discharge" buharlaştırma yöntemiyle nanotüpler elde edilmiştir [25].
Bu nanotüpler çelikten 100 kat daha güçlü ve daha hafiftir (Şekil 2.3).
Şekil 2.3: Çok duvarlı karbon nanotüp.
10
1992: Erix Drexler, "Nanosystem: Molecular Machinery, Manufacturing, and
Computation" isimli kitabını yayımlamış ve bu kitapta genel kavram ve düşüncelerini
ayrıntılı olarak anlatmıştır.
1993: Tek duvarlı (SWCNTs) karbon nanotüplerin gözlemlenebilmesi ise çok

duvarlı nanotüplerin elde edilmesinden iki yıl sonra, IBM araştırmadan Donald
Bethune ve meslektaşları tarafından gerçekleşmiştir [26].
Ayrıca 1993 yılında ABD’deki Rice Üniversitesinde ilk "Nanoteknoloji" laboratuarı

kurulmuştur.
1997: N. Seeman, ilk kez DNA molekülünü kullanarak nanomekanik bir aygıt
yapmıştır [27].
1998: C. Dekker ve ekibi alan etkili karbon nanotüp transistör (TUBEFET)

yapmışlardır (Şekil 2.4) [28].
Şekil 2.4: Alan etkili karbon nanotüp transistör (TUBEFET).
1999: M. Reed ve J.M Tour, ilk defa tek organik molekülle elektronik anahtar
yapmışlardır. Ayrıca, 1999 yılında ABD, Ulusal Nanoteknoloji Adımı’nı başlatmıştır.
2000: ABD’de ilk defa nanoteknoloji araştırmaları için 422 milyon dolar kaynak
ayrılmıştır.
2001: İlk defa nanotüplerden transistör ve mantık devreleri yapılmıştır. Ayrıca 2001
yılında Avrupa Birliği, nanoteknoloji çalışmalarını öncelikli alan olarak programına
dahil etmiştir. Bunun dışında, ZnO nanotel lazeri yapılmıştır.
11
2002: Süper örgü nanoteller yapılmıştır.
2005: Rice Üniversitesi araştırmacıları ilk dört tekerli nanoaraba modelini hareket
ettirmiştir. Bu arabanın boyutları (3nm x 4nm)ve bir DNA satırı genişliğindedir.
2007: IBM araştırmacıları, üç farklı konuda çalışmıştır. Bu çalışmaların ilki,

verilerin doğrudan atoma yüklenmesini mümkün kılabilecek bir sisteme ilişkin olarak
geliştirilmiştir. Bu buluş sayesinde, yeni nesil veri depolama üniteleri sadece birkaç
atom ya da molekülden oluşabilecek ve nanoölçütlerde cihazlar üretilebilecektir.
IBM araştırmacılarının geliştirdiği ikinci nanoteknoloji buluşu ise mikro işlemcilerin

performansını belirleyen transistörler, moleküler boyuta küçültülebilmektedir.
Ayrıca, bilgisayarların çok daha az yer kaplamasına olanak tanıyacak yeni teknoloji
sayesinde, yerden ve enerjiden daha fazla tasarruf sağlanmasının da önü açılmaktadır.
2008: 2008 yılında nanoteknoloji ile ilgili gelişmelerden en önemlileri aşağıda

verilmektedir.
IBM bilim adamları Regensburg Üniversitesi ile beraber bir yüzeyde bir atomu hareket
ettirebilmek için gerekli kuvveti hesaplayabilmişlerdir. Bu buluş nanoaygıtların
geliştirilmesi için çok önem taşımaktadır. Araştırma 22 Şubat 2008’de Science der-
gisinde yayımlanmıştır [29]. Ülkemizde bu konuda Ahmet Oral çalışma yapmaktadır.
Iijima ve araştırma ekibi tarafından çapı 0.4 nm olan en küçük nanotüp üretilmiştir.
Bu nanotüpler, çapı 1.1 nm olan başka bir nanotüp içinde oluşturulmuş ve bu yeni
yaklaşım (nanotüpü reaksiyon yeri olarak kullanma), malzeme oluşturmaya farklı bir
bakış açısı getirmiştir. Ucu yarım C20’den oluşan en küçük nanotüp (3,3) nanotüpü
olarak belirlenmiştir [30].
Nokia Araştırma Merkezi (NRC) ve Cambridge Üniversitesi’ nin ortaklaşa yürüttüğü

çalışma kapsamında Şubat ayında ortaya koyduğu "Morph" isimli nanoteknolojik
telefon üretilmiştir.
Intel, şu an Netbook’larda kullanılan Intel’in en küçük işlemcisi Atom’u çıkarmıştır.
İstikbal, elektromanyetik dalgaları engelleyen nanoteknolojik kumaşla yapılmış Bio-

care yatakları üretmiştir.
Phoenix ile beraber bir atomik kuvvet mikroskobu uzaya gönderilmiş ve toprak
tahlillerinde kullanılmıştır.
12
Yapay fotosenteze bir adım daha yaklaşılmıştır.
Beijing 2008’de sporcuların kullandığı birçok nanoüründen biri karbon nanotüpler

kullanılan Adidas marka ayakkabılardır.
Nanoparçacıklardan oluşan Reximmune-C ile kanser tedavisi geliştirilmiştir [31].
HP laboratuvarlarında fiziksel olarak ilk kez çiplerde kullanılması düşünülen elektron-

iğin 4. elemanı "Memristör" üretilmiştir.
IBM laboratuvarlarında, en yüksek frekansta (26 GHz) çalışan grafen transistörü

üretilmiştir.
2009: Gazi Üniversitesi Nanotıp ve İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi’nden

Başkanlığını Dr. Gürer Budak’ın yönettiği ekipte görev yapan Dr. Mustafa Selman
Yavuz, Washington Üniversitesi’nden Dr. Younan Wia’nın ekibi ile yürüttükleri
çalışmada, içinde ilaç molekülü bulunan metrenin 50 milyarda biri büyüklüğündeki
altın nanokapsüllerle kanser hücrelerini yok etmeyi başarmıştır [32].
IBM laboratuarlarında geliştirilen son nanoteknoloji buluşu ise, nanoölçekte baskıla-

mada yeni bir teknik ile 60 nanometreden küçük taneciklerin baskılanmasına olanak
vermektedir. Bu teknik ile biyomedikal çalışmalarda, kanser hücrelerinin tespit
edilmesi ve işaretlenmesi gibi yeni olanaklar yaratılmıştır. Metal, polimer, yarı iletken
ya da oksit gibi maddelerin tek bir yüzey üzerine uygulanması da daha kolay hale
gelecek ve bu sayede, atom boyutlarında yeni nesil yongaların kullanımı mümkün
olacaktır.
2.1.2 Nanoteknolojinin amaçları
Nanoteknolojinin başlıca amaçları aşağıda verilmektedir.
1. Nanometre ölçekli yapıları analiz etmek,
2. Maddelerin nanometre düzeydeki fiziksel özelliklerini araştırmak,
3. Nanoölçeklerde malzeme ve maddeler üretmek,
4. Nano hassasiyetine uygun maddeler üretmek,
5. Nanoölçekli cihazlar geliştirmek,
6. Alışılandan farklı, üstün malzeme özellikleri ve üretim süreçlerini elde etmek,

13
7. Daha hafif, daha dayanıklı ve daha hızlı yapılar oluşturmak,
8. Uygun yöntemler bulunarak nanoskopik ve makroskopik dünya arasında bağ

kurmak.
2.1.3 Nanoteknolojinin avantajları
Nanoteknoloji ile, atomlar ve moleküller düzeyde, nanometrik (1-100 nm) boyut-

larında çalışarak tamamen yeni, farklı fiziksel, kimyasal, biyolojik özelliklere sahip
gelişmiş yapılar elde edilmesi nanoteknolojiyi önemli kılar. Teknik açıdan açıklamak
gerekirse malzeme özellikleri ve cihazların çalışma prensipleri, genel olarak 100
nm’den büyük boyutları temel alarak yapılan varsayımların sonucunda ortaya çıkan
geleneksel teori ve modellere dayanmaktadır. Kritik uzunluklar 100 nm’nin altına
indiğinde ise geleneksel teori ve modeller, ortaya çıkan özellikleri açıklamakta çoğu
zaman yetersiz kalmaktadır.
Nanoteknoloji işte burada devreye girmektedir. Daha sağlam, daha kaliteli, daha
uzun ömürlü, daha ucuz, daha hafif ve daha küçük cihazlar geliştirme isteği birçok
iş kolunda nanoteknolojiye verilen önemi arttırmıştır. Minyatürizasyon olarak
tanımlanabilecek bu eğilim birçok mühendislik çalışmasının temelini oluşturmaktadır.
Minyatürizasyonun, sadece kullanılan parçaların daha az yer kaplamasından çok daha
önemli getirileri vardır. Minyatürizasyon, üretimde daha az malzeme, daha az enerji,
daha ucuz ve kolay nakliye, daha çok fonksiyon ve kullanımda kolaylık olarak
uygulamada kendini göstermektedir.
20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren birçok endüstride üstün kalite anlayışı
geliştirilmiştir. Mikroteknoloji ürünü olarak tanımlayabileceğimiz parçalar otomobil,
elektronik, iletişim gibi sektörlerde yaygın olarak kullanılır olmuştur. Günümüzde
ise mikroteknolojilerden daha küçük teknolojilerin, nanoteknolojinin kullanımını
yaygınlaşmaktadır.
Nanoteknoloji sayesinde sanayide, bilişim teknolojilerinde, sağlık sektöründe ve daha

birçok alanda yeni ürünler geliştirilecek, günümüzün üretim süreçleri ve yöntemleri
değişecektir. Bu teknolojiye yatırım yapılan ülkelerde ekonomik değerler yaratılacak
ve toplumların yaşam kalitesi artacaktır.
14
2.1.4 Nanoteknolojinin uygulama alanları
Nanoteknolojinin günümüzde ve gelecekte uygulama alanlarından bazıları aşağıda

verilmektedir [1, 20, 21].
Malzeme ve imalat sektörü
Malzemelerin, atomik ve moleküler boyutlardan itibaren inşa edilmesi, konvansiyonel

yöntemler ile elde edilen malzemelere oranla daha sağlam ve hafif maddelerin
ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Bu malzemeler, daha düşük kusur düzeyleri ve eşsiz
dayanıklılık güçleri ile hali hazırdaki birçok endüstriyel süreç için devrimsel yenilikler
getirecektir. Benzersiz ve alışılmamış özellikleri ile nanotüpler, elyaflar, lifler ve
kaplama malzemeleri, imalat yöntem ve tekniklerinin gelişmesine imkan sağlayacaktır.
Nanoyapıda polimer, metal, seramik malzemeler, benzersiz ve olağanüstü özellikleri
ile nanotüpler, elyaflar lifler ve kaplama malzemeleri, geleceğin imalat yöntem ve
tetkiklerinin gelişmesine imkan sağlayacaktır. Çok hafif ve dayanıklı olarak yapılacak
olan nanomateryaller yardımıyla araba, uçak ve uzay araçları ile çok az enerji
tüketimiyle daha uzun ve güvenli yolculuklar yapılabilecektir. Ayrıca, doğada mevcut
olan birçok teknoloji hayata geçirilebilecek. Örneğin; lotus çiçeği yaprağının hiç
ıslanmaması ve kirlenmemesi özelliğinden yararlanılarak kirlenmeyen, ıslanmayan
kaşıklar, çatallar, tabaklar, elbiseler üretilebilecektir.
Nanoelektronik ve bilgisayar teknolojileri
Nanoölçekte elektronik devre elemanlarının üretilmesi ile bilgisayar mimari

tasarımında yeni gelişmeler beklenmektedir. Elektronik araçların nanometre ölçek-
lerinde elde edilmesi ile halen kullanılan sistemlerinin işlem güçleri ve kapasiteleri
birkaç kat artacaktır. Nanoteknolojilerin kullanım alanlarından biri olarak önerilen
kuantum bilgisayarların geliştirilmesi ile günümüzün en modern bilgisayarları olan
pentium bilgisayarlar ile kıyaslanamayacak seviyelerde işlem gücü elde etmek
mümkün olacaktır. Bunlara ek olarak, elektronik araçlar için geliştirilen sensör,
gösterge sistemleri ve sinyal iletimi alanlarında ciddi ilerlemeler kaydedilecektir.
Tıp ve sağlık çalışmaları
Yaşayan organizmalar ile etkileşime geçebilecek boyutlarda araçlar üretilmesi ile

birçok yeni teşhis ve tedavi yöntemlerinin gelişmesi mümkün olacaktır. Sadece
15
hastalığın bulunduğu veya yayıldığı bölgelere saldırarak ilaç veren makineler, vücut
tarafından reddedilmeyen suni doku ve organlar, vücut içerisine yerleştirilen ve hassas
sonuçlar veren ölçüm cihazları nanoteknolojinin tıp ve sağlık sektörü üzerindeki
potansiyel uygulamaları olarak gösterilebilir.
Nanoteknoloji, birçok bilim dalını kapsamasına karşın tıp alanında oldukça çarpıcı
gelişmelere imkan tanıyacaktır. Uzmanların görüşüne göre; gelecekte mikroskobik
robotlar vücudun dolaşım sistemine girerek hücre seviyesinde onarım yapıp hastalık-
ları iyileştirebilecektir. Nanorobotlar kan ile hastalıklı bölgelere ulaşacak ve gerekli
işlemi gerçekleştirebilecek, hastalıkları çok önceden saptayarak erken tedavi olanağı
tanıyacaktır.
Gelecekte beklenen en önemli gelişme, nanoölçekte malzemelerin nasıl kendi kendini

ürettiğinin anlaşılmasıyla "self-assembly" proteinlerin ve çeşitli organik maddelerin
üretim şeklinin kopyalanmasıdır.
Havacılık ve uzay araştırmaları
Havacılık ve uzay araçları, çok maliyetli teknolojilerdir.Bu araçların imalatı sırasında

kullanılan malzemelerin ağırlığı maliyetlerin yüksekliğinde çok önemli bir yer tutar.
Nanoteknoloji, bu malzemelerin ağırlığının önemli ölçüde azaltılması ile maliyetlerin
düşürülmesini sağlayabilir. Bundan başka, çekme direnci çelikten kat kat yüksek
nanotüpler sayesinde, dünya yüzeyinden atmosfere kadar yükselebilecek yapılar inşa
edilmesi, potansiyel uygulama alanları içerisinde yer alabilir. Böylece uzay araştırma
maliyetlerinin büyük bir kısmını meydana getiren fırlatma maliyetleri düşürülebilir.
Çevre ve enerji
Nanoteknoloji enerjinin verimli kullanılması, depolanması ve üretilmesi, temiz enerji

kaynağı olarak kabul edilen hidrojen enerjisi gibi uygulama alanları bulunmaktadır.
Aynı zamanda çevre sorunlarının gözlenmesi ve giderilmesi, çeşitli kaynaklardan
gelen atıkların azaltılması ve önlenmesi de nanoteknolojinin uygulama alanları
arasında bulunmaktadır. Ayrıca nanomalzemelerin ve nanokompozitlerin fosil yakıt
endüstrilerinin verimliliğini geliştirme potansiyeli bulunmaktadır. Nanokompozitlerin
yaygın olarak kullanılması ile daha yüksek verimliliğe sahip motorların ve dolayısı ile
daha temiz, çevre dostu ulaşım sistemlerinin kurulması mümkün olacaktır.
16
Bioteknoloji ve tarım
Tıp ve sağlık sektörlerinde uygulanabilecek teknolojilerin genişletilmesi ile ilaç,

tarım sektörleri ve bioteknoloji alanlarında bu teknoloji uygulayacaktır. Yeni ilaçlar,
gübreler, daha besleyici ve hastalık direnci yüksek bitkiler veya hayvanlar birçok
üniversite ve özel sektör kuruluşunun araştırma alanları içinde yer almaktadır. Bugün
bile bitki ve hayvan genlerinin düzenlenmesi ile ortaya çıkartılmış olan bazı ticari
ürünlere rastlamak olasıdır.
Savunma sektörü
Nanoteknoloji, askeri uygulamalar konusunda birçok alanda gelecek vaat etmektedir.

Geliştirilmiş elektronik savaş kapasitesi, daha iyi silah sistemleri, geliştirilmiş kamuflaj
ve simulasyon sistemleri, birçok ar-ge çalışmasının gerçekleştirildiği alanlardır.
Diğer uygulama alanları
Günümüzde, donanma gemilerinin omurgalarında kullanılan seramik nanokaplamalar,

araba yüzeylerinde kullanılan nanoboyalar, birçok alanda (dış cephe, iç cephe)
kullanılan nanoboyalar, yağ ve kir tutmayan, uzun ömürlü, kuru temizlemeye ve sık
yıkamaya dayanıklı kumaşlar, nanoiplikler kullanarak, elektromanyetik dalgaları en-
gelleyen kumaş ve yataklar, nanokaplamaları kullanan güneş gözlükleri, elektrostatik
boşalmaya, kötü havaya, mermiye, UV ışınlarına, mikroba karşı koruyucu kumaşlar
gibi örnekler, nanoteknolojinin diğer uygulama alanlarıdır.
2.1.5 Türkiye’de nanoteknoloji çalışmaları
Ülkemizde, nanoteknoloji alanında birçok üniversitede ciddi çalışmalar sürmektedir

[1, 20]. Avrupa Birliğinin 6. Çerçeve Programı sayesinde, nanoteknoloji araştır-
malarımız yeniden yapılanma ve ivme kazanmış bulunmaktadır. TÜBİTAK tarafından
hazırlanan Vizyon 2023 programı’nda öncelikli alanlardan biri olarak nanoteknoloji
ele alınmıştır. Bilkent Üniversitesi Fizik Bölümü’nde 1989 yılından beri nanoteknolo-
jiyle ilgili düşük boyutlu kuantum yapılarında elektron taşınımı, tarayıcı tünelleme
mikroskobu ve atomik kuvvet mikroskobu, uç-yüzey arası etkileşmeler nanotüp ve
atom zincirleri konularında yoğun araştırmalar yapılmaktadır. Ayrıca, iki boyutlu
elektron sistemlerinin özelliklerini kullanan Ga-As teknolojisi zaman kaybedilmeden
yakalanmış, T.C. Savunma Sanayi Müsteşarlığı’nın desteği ile İleri Araştırmalar Labo-
ratuvarı kurulmuştur ve burada çok önemli araştırmalar yapılmaktadır. Günümüzde, bu
17
laboratuvarda, teknolojinin sınırında çok önemli optoelektronik ve elektronik aygıtlar
yapılmaktadır. Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi (UNAM), Devlet Planlama
Teşkilatı’nın desteğiyle Bilkent Üniversitesi dahilinde faaliyet göstermektedir. Avrupa
Birliği, Tübitak, çeşitli kamu kuruluşları ve özel şirketler tarafından desteklenen
projeler üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Türkiye’de bu teknolojinin gelişimi
için önemli kurumsal yapılanmaların hayata geçirilme çalışmaları bulunmaktadır. Bu
çerçevede, örneğin tekstil sektörünün teknolojik açıdan yeni açılımlara ulaşmasını
sağlayacak özelliklerin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Örneğin, kir ve su tut-
mayan, beraberinde zararlı ışınları soğurma özelliklerini barındıran tekstil ürünlerine
dair araştırma programlarının bu yapılanmalar içinde gerçekleştirileceğini bilmek
sevindiricidir. Bu arada dünyada karşı karşıya kaldığımız en önemli sorunlardan
biri, enerji ve enerjinin elde edildiği kaynaklardır. Nanoteknoloji yardımıyla bu
enerji sorunu çözülebilir. Bilkent Üniversitesi Fizik Bölümü ve Elektrik Elektronik
Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Hilmi Volkan Demir ile
öğrencileri, nanokristal kullanarak beyaz ışık üretimini dünyada ilk kez ayarlanabilir
renk özellikleri ile başardılar. Yüzde 90 oranında enerji tasarrufu sağlayan LED bazlı
ışık kaynaklarının küresel ısınma sorununa alternatif çözüm getireceği belirtilmektedir.
Edison’un ürettiği ampuller ısıyı ışığa dönüştürürken, nanoteknoloji ile üretilen
nanokristalli ledler ise elektrik enerjisini direkt ışığa çevirmektedir. LED (Light
Emitting Diode - ışık yayan diyot) tabanlı ışık kaynaklarının ömrü 23 yıl sürecek ve
otomobillerin aydınlatma sistemlerinde köklü değişiklere gidilecektir.
Türkiye’de nanoteknoloji çalışmalarının avantajları ve dezavantajları:
Türkiye’de nanoteknolojinin gelişmesi için avantajlar sıralanırsa; farkındalık ve ilgi,

Vizyon 2023, genç nüfus ve nanoteknoloji yüksek lisans programlarının varlığıdır.
Nanoteknolojide seferberlik eksikliği, mekanizma eksikliği (ticarileştirme için gerekli

zeminin oluşturulmaması, devlet mekanizması), Vizyon 2023’ün eyleme geçmemesi,
kaynak dağıtımı ve risk sermayesi eksikliği, altyapı yetersizliği, araştırmacı azlığı ve
genç nüfusun yeterince kanalize edilememesi, ulusal (üniversite-sanayi) ve uluslararası
işbirliği eksikliği ise nanoteknoloji konusunda dezavantajlar olarak görülmektedir..
Günümüzde nanoteknoloji, ülkeler için stratejik bir önem taşımaktadır. Gelişmiş

ükeler öncelikli alanlarını belirleyip yatırım kaynaklarını, çalışma ve eğitim
18
programlarını geliştirirken, ülkemizde nanoteknoloji araştırmalarının çoğu kurumsal
ve bireysel düzeydedir.
Türkiye’de Nanoteknoloji üreten bazı şirketler şunlardır:
Arçelik, nanoteknoloji ürünü, akıllı buzdolabı, fırın ve davlumbaz üretmektedir.
Yaşar Holding (DYO), nanoteknoloji ile solmaya, kirlenmeye dirençli, kendini

temizleyen akıllı boyalar üretmektedir.
Zorlu Enerji, evlerde enerji üretebileceğimiz bir aletin prototipini geliştirmektedir.
Yeşim Tekstil, leke tutmayan akıllı kumaşlar üretmektedir.
İstikbal, elektromanyetik dalgaları engelleyen nanoteknolojik kumaşla yapılmış Bio-

care yataklar üretmektedir.
2.2 Karbon Nanotüpler
Karbon elementi canlıların temel taşıdır ve yapısında karbon içermeyen canlı varlık
yoktur. Karbon, üç boyutlu (3B) yarı iletken elmas yapıdan, iki boyutlu (2B)
yarı metalik grafite, bir boyutlu (1B) iletken ve yarı iletken nanotüplere ve sıfır
boyutlu (0B) nanotoplara kadar farklı kararlı yapılara ve ilginç özelliklere sahip
harika bir elementtir. Karbonun 1B ve 0B yapıları nanometre düzeyindedir ve karbon
nanoyapıların aslını bu nanotüpler ve nanotoplar oluşturmaktadır (Şekil 2.5). Karbon
atomlarından oluşan malzemeler, karbon atomlarının kendi aralarındaki bağlanma
geometrisine göre farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir. Karbon atomlarının
böyle bir özelliğe sahip olmasının nedeni, 6 tane elektronunun olmasıdır.
Karbon atomunun elektronlarından ilk ikisinin bağlanmaya hiç etkisinin olmaması,

ayrıca ilk iki elektron ile geri kalan elektronların enerjileri arasındaki farkın da büyük
olması karbonun farklı yapılar oluşturabilmesini sağlayabilmektedir.
İlk defa 1991 yılında, S. Iijima tarafından, Grafitten "arc-discharge" buharlaştırma

yöntemiyle çok duvarlı karbon nanotüplerin elde edilmesinden iki yıl sonra, Donald
Bethune ve ekibi tarafından tek duvarlı nanotüplerin gözlemlenmesi başarılabilmiştir
[26]. Daha sonra 1996’da Rice Üniversitesi’nde kobalt-nikel katalizörü kullanılarak
daha düzenli tek duvarlı nanotüpler üretilmiştir. Farklı çap ve boyda olabilen bu
yapıların uçları açık veya kapalı duvarları ise tek ya da iç içe geçmiş silindirler
halindedir.
19
Şekil 2.5: Karbon yapılar.
Bazı bilim adamları ise, nanotüplerin Rus bilim adamları Radushkevich ve

Lukyanovich tarafından bulunduğunu düşünür. Rus bilim adamları, 1952 yılında
Sovyet Journal of Physical Chemistry dergisinde 50 tane nanotüpün resmini yayım-
lamışlardır. Makalenin Rusça olması ve yayınlanması soğuk savaş yıllarına rastlaması
nedeniyle, diğer bilim adamları tarafından fark edilmemiştir.
Karbon nanotüpler, bu kadar basit görünmesine rağmen oldukça karmaşık yapıya

sahiptir. Nanotüp yapıda grafit plakalarda olduğu gibi sadece altıgen şekiller bulunur.
Düzgün karbon nanotüp yapılarda, atomlar birbiri ile sp2 şeklinde (grafit plakada
olduğu gibi) bağlanmıştır. Atomlar, sadece altıgen geometri oluşturmakta ve her
atomun sadece üç komşusu bulunmaktadır. Karbon nanotüplerin, makroskopik
boyutlarda oluşturulması mümkün olsa da bunlar çok kırılgan olmaktadır. Oysa
nanometre boyutlara sahip tüpler, çok esnek ve sağlamdır.
2.2.1 Karbon nanotüp çeşitleri
Tek duvarlı karbon nanotüpler (SWCTs)
Şekil 2.6: Tek duvarlı karbon nanotüp.
20
Nanotüpler, grafin yüzeyinin katlanması ile oluşur. Tek duvarlı karbon nanotüpler
temel silindirik yapı olarak düşünülebilir (Şekil 2.6). Bir tek grafin yüzeyini kıvırarak
tek duvarlı nanotüp(SWCNTs) elde edilir. Tek duvarlı nanotüplerin çapı genellikle bir
nanometredir ve iki ucuda kapalıdır. Şekil 2.7’de tek duvarlı karbon nanotüp oluşumu
görülmektedir.
Tek duvarlı nanotüpler, katlanış şekillerine göre sınıflandırılıp zikzak, koltuk ve kiral
isimlerini alırlar. Bir başka önemli parametre ise kiral (kiriş) açısıdır. (Şekil 2.7)’de
görüldüğü gibi altıgen parçalar grafin yüzeyindeki karbon atomunu temsil eder, c
vektörüne dik vektör yüzeyin kıvrılma eksenini gösterir. Her karbon atomuna bir
numara verilmiştir ve c vektörünün ucu nerede ise karbon nanotüpün adı da o olur.
Bu iki indis, genellikle (n,m) şeklinde gösterilir.
Şekil 2.7: Tek duvarlı karbon nanotüp oluşumu.
1. Zikzak tipi tek duvarlı karbon nanotüpler
Şekil 2.8: Zikzak tipi tek duvarlı karbon nanotüp.
Tek duvarlı nanotüpler; m=0 ve kiral açı 00 ise zikzak tipi adını alır ve yarı iletken
özelliği gösterir (Şekil 2.8).
21
2. Koltuk tipi tek duvarlı karbon nanotüpler
Şekil 2.9: Koltuk tipi tek duvarlı karbon nanotüp.
Kiral açı 300 ve n=m ise nanotüp koltuk tipi adını alır. Şekil 2.9’da görülen koltuk
tipi nanotüp, metal özelliğindedir.
3. Kiral tipi tek duvarlı karbon nanotüpler
Şekil 2.10: Kiral tipi tek duvarlı karbon nanotüp.
Kiral açı 00 ile 300 arasında kalan tüm nanotüpler ise kiral tipindedir (Şekil 2.10). Çok
duvarlı karbon nanotüpler (MWCTs)
Çok duvarlı karbon nanotüpler içiçe geçmiş karbon tüplerinden oluşmakta ve çok
sayıda grafit katman içermektdirler. Şekil 2.3’te görülen çok duvarlı nanotüplerde
iki tüp arasındaki uzaklık, genellikle tüpü oluşturan karbon atomları arasındaki bağ
uzaklığından fazladır.
2.2.2 Karbon nanotüplerin üretim yöntemleri
Nanotüplerin elde edilmesinde kullanılan başlıca yöntemler aşağıda verilmiştir.
Ark-buharlaştırma yöntemi:
Karbon nanotüpler ilk defa bu yöntemle üretilmiştir. Fulleren oluşması beklenen

100 amperlik ark deşarjı sistemindeki grafit elektrot kurumları incelendiğinde, karbon
nanotüp yapılarına rastlanmıştır. İlk keşfedilen yöntem olduğundan olsa gerek, çok
uzun süre bu yöntem kullanılmıştır.
22
İlk makroskopik üretim ise, gene aynı yöntemle NEC Fundamental Research
Laboratory’de yapıldı. Bu yöntemle, 50 mikron uzunluğa kadar hem tek duvarlı hem
de çok duvarlı karbon nanotüpler üretilmiştir.
Lazer ile buharlaştırma yöntemi:
Bu yöntemde de karbon buharlaştırılarak tek duvarlı nanotüpler (SWCNTs) elde

edilmektedir. İlk verimli tek duvarlı karbon nanotüp üretimi, bu yöntem ile yapılmıştır
ve anlatılan diğer yöntemlerden maliyeti en fazla olanıdır. Bu yöntemin dezavantajı
yüksek sıcaklık gerektirmesidir.
Kimyasal buharlaştırma yöntemi:
Bu yöntemde metal katalizör parçaları (nikel, kobalt, demir) içeren bir sübstrat
hazırlanmakta ve 700◦ C’ye kadar ısıtılmaktadır. Oluşacak nanotüplerin çapları, bu
metal parçaların büyüklüğüne bağlıdır. Nanotüp oluşumunu başlatmak için reaktörün
içine amonyak, azot, hidrojen gazlarından biri ve karbon içeren asetilen, etilen,
etanol, metan gibi gazlar verilmekte, karbon içeren gazlar katalizör parçanın yüzeyinde
parçalanmakta, katalizörün yanına yapışmaktadır ve sonuçta metal katalizör etrafında
nanotüp büyümektedir. Ticari nanotüplerin çoğu bu yöntemle üretilmektedir.
2.2.3 Karbon nanotüplerin özellikleri
Karbon nanotüpler, tüm bilim dünyasında sayısız uygulama alanı olan üstün özelliklere
sahip malzemelerdir. Sınırsız uygulama alanı ile dünyada devrim yaratmışlardır. Çok
esnek ve sağlam bir yapıya sahiptirler ve elastisite modülleri çelikten beş kat daha
fazladır [33]. Geometrilerine bağlı olarak yarı iletken ve metalik özellik gösterirler.
Nanotüpler, bu kadar basit görünmesine rağmen oldukça karmaşık yapıya sahiptir [34].
Fiziksel, kimyasal ve mekanik özellikleri uzunluk ve çap değerlerine göre değişebilir

[35]. Bundan yaralanılarak, karbon nanotüplerin geometrik parametrelerinin (çapı ve
silindir yüzeyinin kıvrılma yönü) değiştirilmesi ile mekanik ve elektronik özellikleri
de değiştirilebilmektedir. Karbon nanotüpler elektronik malzeme olarak manyetik ve
optik nanoaygıt yapımında, ayrıca hafıza elemanı, süper kapasitörler, transistör, diyot,
mantık devresi ve elektronik anahtar yapımında kullanılmaktadır [28, 29]. Elektronik
sensörler, biyomedikal bilimleri, yapay kas, çevre bilimleri, gelişmiş savunma
teknolojileri alanında geniş uygulamaları vardır. Tek boyutlu nanotüplerde yükseklik
ve en yoktur ve bunun sonucu, elektronlar bir yörüngede hareket etmektedirler.
23
Nanotüplerin bu tek boyutlu olma özelliği ısıyı şu ana kadar bilinen tüm malzemelere
göre daha iyi iletmesini sağlamaktadır.
Şekil 2.11: Karbon nanotüplerden oluşmuş bir demet.
Çok esnek ve sağlam olmaları nedeniyle, tüp ekseni yönünde çekilmeye karşı, hasar
görmeksizin direnç göstermektedirler. Hasarsız bir karbon nanotüp kendi ağırlığının
300 milyon katı bir ağırlığı taşıyabilecek kapasitededir. Küçük çaplı (yaklaşık 1-2
nm) tüplerden oluşmuş bir demeti koparabilmek için uygulanan çekme gerilmesinin
büyüklüğü yaklaşık 36 GPa’dır (Şekil 2.11).
Laboratuar deneylerinde tek duvarlı küçük çaplı nanotüplerin gerilme mukavemeti

45.000 MPa olarak belirlenmiştir [36]. Oysa en sağlam çelik alaşımları 2.000 MPa’da
kopmaktadır. Üstelik karbon nanotüpler düğüm yapılabilecek kadar esnektir. Gele-
cekte karbon nanotüp demetleriyle yapılan karbon nanotüp lifler, üstün dayanımları ve
esneklikleri ile süper malzemeler olacaktır. Bu liflerle dokunacak süper membranlar,
çok geniş yüzeylerin, hatta kentlerin üzerini örtebilecektir. Karbon nanotüp liflerin,
beton ve yapı plastikleri içerisinde güçlendirme malzemesi olarak kullanıldığı süper
karma malzemelerle inanılmaz mühendislik ve mimarlık yapıları inşa edilebilecektir.
Ayrıca tek duvarlı nanotüpler, fiziksel eğilme ve bükülmeye karşı son derece elastiktir
ve 120 derecelik bir açıyla büküldükten sonra, eski durumuna gelmektedir [37]. Makro
boyutlarda üretilen tüpler kırılgan olmasına rağmen nanoboyuttaki tüpler oldukça
esnektir. Nanotüplerin fiziksel, kimyasal ve mekanik özellikleri, Çizelge 2.1’de
verilmiştir [38, 39].
24
Çizelge 2.1: Karbon nanotüplerin diğer malzemelerle karşılaştırılması
gr
Malzeme Y. Modülü(GPa) Ç. Gerilmesi(GPa) Yoğunluk ( cm 3)
Tek Duv.(SWCNTs) 1054 150
Çok Duv.(MWCNTs) 1200 150 2.600
Çelik 208.0 0.400 7.800
Epoksi 3.500 0.005 1.250
Tahta 16.00 0.008 0.600
Öncelikle karbon nanotüplerin maliyetinin azaltılması ve daha da önemlisi nanotüp

yüzeylerinin fazla düzgün ve pürüzsüz olması nedeniyle matriks malzeme içinden
kayma probleminin giderilmesi gerekmektedir. İç içe geçmiş çok duvarlı karbon nan-
otüplerde (MWCTs), iki tüp arasındaki uzaklık, karbon atomlarının bağ uzaklığından
fazladır [40, 41].
2.2.4 Nanoteknoloji ve karbon nanotüplerin kullanım alanları
1. Mikrosensörlerin, mikromakinaların, optoelektronik elemanların imalatı ve uygun

şekilde bir araya getirilmesi [23],
2. Nanomanipulator, bir insana molekülleri görme dokunma ve değiştirme imkanı

tanıyan sanal gerçeklik arabirimidir. Virus, DNA iplikleri ve nanotüpleri modifiye
etmek amacıyla kullanılabilmektedır. Sanal gerçeklik eldivenleri ve gözlükleriyle
kullanıcın örneğin yüzeyini görmesini ve hissetmesini sağlamaktadır. Böylelikle
kullanıcı eliyle mikroskopik objeleri tutabilir, itebilir, hareket ettirebilir ve ve
sonuçta çıkan kuvveti, etkileşimi hissedebilir.Böyle bir teknolojiyle gen transferi,
enzim değişimi, jeller ve yüzeyler üzerinde lokal değişiklikler yapabilmek mümkün
olmaktadır.
3. IBM’den nanoteknoloji, nanoaygıt ve transistörlerden oluşan tümleşik devre,
4. Kalıcı bilgisayar belleği ve laptop bilgisayarlar,
5. Karbon nanotüp düz ekran bilgisayarlar,
6. Kurşun geçirmeyen, leke ve bakteri tutmayan nanotex denilen kumaşlar,
7. Hidrojen depolama ve yakıt hücresi.
25
2.2.5 İnşaat sektöründe nanoteknoloji ve karbon nanotüpler
İnşaat sektöründe kullanılan inşaat malzemeleri yerine, çok yüksek mukavemetli,

esnek ve hafif, yüksek performanslı malzemelerin üretilmesi inşaat sektöründe bir çığır
açacaktır. Nanoinşaatın hedefi, daha sağlıklı, daha dayanıklı, daha güvenilir ve akıllı
inşaat malzemeleri üretmektir.
"2nd İnternational Symposium on Nanotechnology in Construction, Bilbao, 13-17

Nov. 2005" sempozyumuna konu olan "NANOCONEX" projesinde üretilmesi
planlanan nanoinşaat malzemeleri;
1. Paslanmaya dayanıklı çelik,
2. Düşük enerji çimento, yeni alışılmadık polimerler (Ductile çimento, çok sert beton),
3. Nanokatmanlar, boya, seramik, tuğla, cam, bio-aktif yüzeyler, güçlü seramikler,

kendini temizleyen camlar,
4. Polimerler, nanolifler, moleküler self assembly polimerler,
5. Kereste, yoğun ve güçlü modifiye ya da sentetik keresteler,
6. Kompozitler, kendini adapte edebilen ara yüzeyler, şeklini hatırlayan, tamir edebilen
akıllı yüzeylerden oluşmuş sistemler.
26
3. DİREKT YERDEĞİŞTİRME YÖNTEMLERİ (AÇI YÖNTEMİ)
Açı yöntemi, hiperstatik sistemlerin hesabında kullanılan direkt hesap yöntemlerinden
biridir. Bu yöntem ilk kez Prof. G. A. Maney tarafından, 1915 yılında Minnesota
Üniversitesi’nde bilimsel bir toplantıda, rijit düğüm noktalı sistemlerin hesabında
kullanılan genel bir yöntem olarak ortaya konulmuştur. Direkt hesap yöntemlerinin
amacı, dış etkilerden çubuğun uçlarında oluşan yerdeğiştirmelerin ve buna bağlı olarak
uç kuvvetlerinin hesabıdır. Bu yöntemde, uç kuvvetleri ile uç yerdeğiştirmeleri
arasındaki, çubuk denge denklemleri ve bünye denklemlerini içeren bağıntılardan
yararlanılmaktadır.
Açı yönteminde bilinmeyenler, çubukların açısal ve doğrusal uç yerdeğiştirmeleridir.

Bilinmeyen olarak seçilen uç yerdeğiştirmeleri, direkt düğüm noktalarına ait denge
denklemleri ve çerçeve süreklilik denklemleri yardımı ile çözümlenmektedir. Daha
sonra uç yerdeğiştirmelerine bağlı olarak uç kuvvetleri bulunur, diğer yerdeğiştirmeler
ve şekil değiştirmeler buna bağlı olarak hesaplanabilmektedir [42–45].
Bu çalışmada, doğru eksenli prizmatik çubuklardan oluşan sistemler incelenmekte

ve normal kuvvetlerden oluşan eksenel boy değişimleri terk edilmektedir. Eksenel
boy değişimleri, eğilme momenti ve kesme kuvvetinden bağımsız olup sadece normal
kuvvete bağlıdır [42, 44–46].
3.1 Açı Yönteminde Temel Denklemler
Açı yönteminde kullanılan temel denklemler üç tanedir [42].
3.1.1 Denge denklemleri
1. a. Düğüm noktalarındaki denge denklemleri
Moment denge denklemi :
∑ Mi = 0 (3.1)
27
Yatay iz düşüm denge denklemi :
∑ Xi = 0 (3.2)
Düşey iz düşüm denge denklemi :
∑ Yi = 0 (3.3)
1. b. Çubukların denge denklemleri
3.1.2 Geometrik süreklilik denklemleri
2. a. Rijit düğüm noktalarında birleşen çubukların uç dönmeleri birbirine eşittir.
2. b. Çerçeve süreklilik denklemleri : Kapalı bir çerçevenin ilk ve son noktalarının

yerdeğiştirme bileşenleri birbirine eşittir.
3.1.3 Bünye denklemleri
Uç kuvvetler ile uç yerdeğiştirmeleri arasındaki bağıntılar: Bu bağıntılar, bünye

denklemleri ile çubukların denge denklemlerini içerir.
3.2 Açı Yönteminde Tanımlar
3.2.1 Düğüm noktası
Şekil 3.1: Üç düğüm noktalı sistem.
İki veya daha çok sayıda çubuğun birleştiği noktalar düğüm noktasıdır ve birleşme
noktalarında mesnet de bulunabilmektedir. Örneğin, Şekil 3.1 ile verilen sistemde 1,
2, 3 numaralı birleşim noktaları düğüm noktasıdır, 4 numaralı nokta ise kenar mesnettir
ve düğüm noktası değildir.
28
3.2.2 Düğüm noktalarının yerdeğiştirmeleri
Düzlem çubuk sistemlerde, bir düğüm noktasının yerdeğiştirmesi genel olarak üç

tanedir.
Θi : Düğüm noktalarının açısal yerdeğiştirmeleridir ve saat yönünde pozitiftir.
dx , dy : Düğüm noktalarının doğrusal (lineer) yerdeğiştirmeleridir.
3.2.3 Uç yerdeğiştirmeleri
Çubuğun bir ucundaki yerdeğiştirmeler genel olarak üç tanedir.
Θi , Θ j : Çubuk uçlarındaki açısal yerdeğiştirmelerdir ve saat yönünün tersi

pozitif kabul edilmektedir.
∆i j , ∆ ji : ij çubuğunun bir ucunun diğer ucuna göre yerdeğiştirmesinin ij

doğrultusundaki izdüşümüdür. İki uç birbirinden uzaklaştığı zaman pozitiftir.
δi j , δ ji : ij çubuğunun bir ucunun diğer ucuna göre rölatif yerdeğiştirmesinin

çubuk eksenine dik doğrultudaki izdüşümüdür ve bir ucun diğer uca göre hareketi saat
yönünde pozitif kabul edilmektedir.
3.2.4 Uç kuvvetleri
Çubuğun iki ucuna etkiyen kuvvetlere uç kuvvetleri denir.
Mi j , M ji : Çubuğun i ve j uçlarına etkiyen momentler, uç momentleridir ve düğüm

noktasını saat yönünde, çubuğu saatin tersi yönünde çevirdikleri zaman pozitif olarak
kabul edilmektedir. Bu yön kabulune göre uç momentleri, eğilme momentleri ile sağ
uçta aynı sol uçta ise ters işaretlidir.
T i j , T ji : Çubuk eksenine dik yöndeki uç kuvvetleridir ve kesme kuvvetleri gibi

çubuğu saat yönünde çevirdikleri zaman pozitif kabul edilmektedir.
Ni j , N ji : Çubuk ekseni doğrultusundaki uç kuvvetleridir ve normal kuvvetler gibi

çekme yönünde pozitif kabul edilmektedir.
3.3 Birim Yerdeğiştirme Sabitleri
Dış yükler yok iken düğüm noktalarının birim yerdeğiştirmelerinden dolayı çubukların
uçlarında meydana gelen uç kuvvetleri, birim yerdeğiştirme sabitleri adını alır.
29
3.3.1 İki ucu ankastre çubuklarda birim yerdeğiştirme sabitleri
1. Θi = 1, Θ j = 0, ∆ = 0, δ = 0, dış yük = 0 durumu
EI θ j= 0
θi = 1
m i θi i j m j θi
t i θi t j Θi
Şekil 3.2: İki ucu ankastre çubukta Θi = 1 durumu.
İki ucu ankastre çubukta, dış yükler kaldırılır ve i düğüm noktasının birim dönmesine
izin verilir. Şekil 3.2’de görülen iki ucu ankastre ij çubuğunda, i ucunun bir
birim dönmesi halinde birim yerdeğiştirme sabitleri görülmektedir. Burada miΘi , ij
çubuğunun i ucunun 1 birim dönmesi halinde, i ucunda meydana gelen uç momentini,
m jΘi ise ij çubuğunun j ucunda meydana gelen uç momentini tanımlar.
İki ucu ankastre çubuklarda, i ucunun birim açısal yerdeğiştirmesinden i ve j uçlarında

oluşan tiΘi ve t jΘi kesme kuvvetleri, çubuk denge denklemleri ile bulunur (3.4).
miΘi + m jΘi
tiΘi = t jΘi = (3.4)
L
2. Θi = 0, Θ j = 1, ∆ = 0, δ = 0, dış yük = 0 durumu
θi = 0 θj = 1
m i θj mj θj
i j
t j θj
t i θj
L
Şekil 3.3: İki ucu ankastre çubukta Θ j = 1 durumu.
Şekil 3.3’te iki ucu ankastre çubuklarda, Θ j = 1 olması halinde birim yerdeğiştirme
sabitleri görülmektedir. Burada m jΘ j , ij çubuğunun j ucunda meydana gelen uç
30
momentini, miΘ j ise ij çubuğunun i ucunda meydana gelen uç momentini tanımlar. j
ucunun bir birim dönmesi halinde çubuğun uçlarında oluşan kesme kuvvetleri ise tiΘ j
ve t jΘ j birim yerdeğiştirme sabitleridir.
İki ucu ankastre çubuklarda, j ucunun bir birim dönmesi halinde oluşan tiΘ j ve t jΘ j
kesme kuvvetleri yine çubuk denge denklemleri ile elde edilmektedir.
miΘ j + m jΘ j
t jΘ j = tiΘ j = (3.5)
L
Lineer Teori esas alındığından "Betti Karşıtlık Teoremi" uyarınca iki ucu ankastre
çubuklarda birim yerdeğiştirme sabitleri için aşağıdaki ifadeler elde edilmektedir.
m jΘi = miΘ j
miΘi = m jΘ j
tiΘi = t jΘi = t jΘ j = tiΘ j (3.6)
İki ucu ankastre doğru eksenli prizmatik çubuklara ait birim yerdeğiştirme sabitleri,
(3.7) denklemi ile verilmektedir.
4EI
miΘi = m jΘ j =
L
2EI
m jΘi = miΘ j =
L
4EI
L + 2EI
L 6EI
tiΘi = t jΘi = t jΘ j = tiΘ j = = 2 (3.7)
L L
2. Θi = 0, ∆ = 0, δi j = 1, dış yük = 0 durumu
i j
m iδ
δ ij =1
m jδ
t iδ tjδ
L
Şekil 3.4: İki ucu ankastre çubukta δi j = 1 durumu.
Dış yükler kaldırılır ve j noktasının bir birim çökmesine izin verilir. Şekil 3.4’te
verilen iki ucu ankastre çubuklarda, δi j = 1, olması halinde çubuğun uçlarında oluşan
31
uç kuvvetleri görülmektedir. Burada miδ , jucununbirimkmesinden, ij çubuğunun i
ucunda meydana gelen uç momentini, m jδ ise ij çubuğunun j ucunda meydana gelen
uç momentini tanımlar. tiδ ve t jδ ise j ucunun birim çökmesi halinde çubuğun uçlarında
oluşan kesme kuvvetleridir. Doğru eksenli prizmatik çubuklar için değerleri aşağıda
verilmektedir.
6EI
miδ = m jδ =
L2
6EI
miδ + m jδ L2
+ 6EI
L2 12EI
tiδ = t jδ = = = 3 (3.8)
L L L
3.3.2 Özel hallere ait birim yerdeğiştirme sabitleri (Bir ucu mafsallı bir ucu
ankastre çubuk)
1. Θi = 1, ∆ = 0, δ = 0, dış yük = 0 durumu
j ucu mafsallı i ucu ankastre çubukta, i ucunun bir birim dönmesi halinde çubuğun
uçlarında oluşan uç kuvvetleri Şekil 3.5’te görülmektedir.
EI
θi=1 θj ≠ 0
m iθ
i i j
t i Θi t j Θi
Şekil 3.5: j ucu mafsallı çubukta Θi = 1 durumu.
Şekil 3.5’te görülen j ucu mafsallı i ucu ankastre çubukta, i ucunun birim dönmesinden,
i ucunda oluşan moment ve kesme kuvveti değerleri aşağıda verilmektedir.
m jΘi
miΘi = miΘi − ∗ miΘ j (3.9)
m jΘ j
miΘi
t iΘi = (3.10)
L
j ucu mafsallı doğru eksenli prizmatik çubuklarda birim yerdeğiştirme sabitleri (3.11)
denklemi ile verilmektedir. verilmektedir.
2EI
L 2EI 3EI
miΘi = 4EI − 4EI
∗ =
L
L L
3EI
tiΘi = (3.11)
L2
32
2. Θi = 0, ∆ = 0, δi j = 1, dış yük = 0 durumu
m iδ
δ ij =1
t iδ t jδ
Şekil 3.6: j ucu mafsallı çubukta δi j = 1, durumu.
Şekil 3.6’da görülen j ucu mafsallı i ucu ankastre çubukta, i ucunun birim
çökmesinden, i ucunda oluşan moment ve kesme kuvveti değerleri doğru eksenli
prizmatik çubuklar için aşağıda verilmektedir.
3EI
miδ =
L2
miδ 3EI
tiδ = t jδ = = 3 (3.12)
L L
3.4 Ankastrelik Momentleri
Düğüm noktalarının yer değiştirmeleri 0 iken dış yüklerden dolayı çubuk uçlarında
meydana gelen uç momentleri, "ankastrelik momentleri" adını alır.
Doğru eksenli prizmatik çubukların düzgün yayılı p yükü ile yüklü olması halinde,
ankastrelik momentleri iki ucu ankastre çubuklar ve bir ucu mafsallı bir ucu ankastre
çubuklarda verilmektedir.
3.4.1 İki ucu ankastre çubukta ankastrelik momentleri
p
M ij EI M ji
i j
L
Şekil 3.7: İki ucu ankastre çubuklarda ankastrelik momentleri.
33
İki ucu ankastre doğru eksenli prizmatik çubuklarda ankastrelik momentleri, düzgün
yayılı p yükü ile yüklenmesi halinde (3.13) denklemi ile verilmektedir [41, 42, 40].
pL2
Mi j = +
12
pL2
M ji = − (3.13)
12
3.4.2 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda ankastrelik momentleri
p
EI
Mij
i j
L
Şekil 3.8: j ucu mafsallı çubukta ankastrelik momenti.
Düzgün yayılı p yükü ile yüklenmiş Şekil 3.8’de görülen j ucu mafsallı doğru eksenli
prizmatik çubuklarda ankastrelik momenti, (3.14) denklemi ile verilmektedir.
pL2
Mi j = (3.14)
8
Çubuğun i ucu mafsallı j ucu ankastre mesnetli olması halinde ise ankastrelik momenti
(3.15) denklemi ile verilmektedir.
pL2
M ji = − (3.15)
8
3.5 Açı Yönteminin Esası
Yerdeğiştirme yöntemlerinin esasını açıklayabilmek için; Şekil 3.9’da verilen düğüm

noktaları sabit bir sistemin dış etkiler altında şekil değiştirip denge konumuna
gelen düğüm noktaları, bir miktar açısal yerdeğiştirme yapmaktadır. Bu sistemin
şekil değiştirmiş durumunu belirlemek için, rijit düğüm noktalarının Θ açısal
yerdeğiştirmelerinin hesaplanması gerekir. Bu açısal yerdeğiştirmelerin hesaplan-
abilmesi için, düğüm noktalarının moment denge denklemleri yazılmakta ve bu
denklem sistemi çözülerek bilinmeyen yerdeğiştirmeler hesaplanmaktadır (3.1).
34
i j
Şekil 3.9: Düğüm noktaları sabit sistem.
3.5.1 Bilinmeyenler
Düğüm noktaları sabit sistemlerde, her düğüm noktasında sadece Θi bilinmeyeni vardır
(i = 1, 2, 3, ....n).
3.5.2 Denklemler
Doğru eksenli prizmatik çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit bir sistemde,
bütün çubuklardaki ∆i = 0 ve δi = 0 olduğu için düğüm noktalarının doğrusal
yerdeğiştirmeleri sıfırdır ve bu nedenle düşey ve yatay iz düşüm denge denklemleri
kullanılmamaktadır.
Düğüm noktaları sabit sistemlerde bilinmeyen açısal yerdeğiştirmeler, düğüm nokta-

larında moment denge denklemleri yazılarak çözümlenir.(3.1).
∑ Mi = 0 ( i = 1, 2, 3, .....n) (3.16)
∑ Mi = 0 denklemlerini bilinmeyenler cinsinden yazmak için uç momentlerini uç

açısal yerdeğiştirmelerine bağlı olarak veren (3.17) denklemleri yazılır.
Mi j = Mi j + miΘi ∗ Θi + miΘ j ∗ Θ j
M ji = M ji + m jΘi ∗ Θi + m jΘ j ∗ Θ j (3.17)
Açı Yöntemi’nde sistemler, düğüm noktaları sabit ve düğüm noktaları hareketli

sistemler olmak üzere iki grupta incelenmektedir.
35
3.6 Düğüm Noktaları Sabit Sistemler
Bütün düğüm noktalarının dx ve dy doğrusal yerdeğiştirmeleri sıfır olan sistemlere

düğüm noktaları sabit sistemler denir. Bir düğüm noktası, en az iki sabit noktaya
boyu değişmeyen (veya değişimi sıfır kabul edilen) birer çubukla bağlı ise bu düğüm
noktası sabittir. Düğüm noktaları sabit olan bu sistemlerde sadece düğüm noktalarının
açısal yerdeğiştirmesi bilinmeyen olarak alınmaktadır. Bu sistemlerde, doğru eksenli
çubukların ∆ boy değişimleri terk edilmektedir (Şekil 3.10).
Θ1 Θ2
∆ ij 0
Şekil 3.10: Düğüm noktaları sabit sistem.
3.6.1 Düğüm noktaları sabit sistemlerin türleri
Bazı simetrik yüklü simetrik sistemler:
Bu tür sistemlerin düğüm noktaları hareketli olmasına karşın simetrik şekil değiştirme
yaptıkları için düğüm noktalarının doğrusal yerdeğiştirmeleri sıfır olmaktadır. Bu
sistemler, düğüm noktaları sabit sistemler gibi davranır ve düğüm noktaları sabit
sistemler olarak hesaplanır (Şekil 3.11).
2 2
∆
dx = 0
∆
Şekil 3.11: Düğüm noktaları sabit simetrik yüklü simetrik sistem.
36
Düğüm noktaları esasen sabit olan sistemler:
Sistemin özelliği dolayısı ile bütün yüklemeler için düğüm noktaları sabit olan
sistemlerdir.
1 2
Şekil 3.12: Düğüm noktaları esasen sabit olan sistem.
Düğüm noktaları yaklaşık olarak sabit kabul1 edilen sistemler:

2 2
Düğüm noktları yaklaşık olarak∆sabit kabul edilen düşey yükler altında, düşey kolonlu
dx = 0
∆
önemsiz sistemler de düğüm noktası sabit olarak hesaplanabilirler.
3.7 Düğüm Noktaları Hareketli Sistemler
Düğüm noktaları hareketli sistemlerde en az bir düğüm noktasının doğrusal

yerdeğiştirmeleri (dx , dy ) sıfırdan farklıdır (Şekil 3.13).
d ‡0 d ‡0 d ‡0
x x x
Şekil 3.13: Düğüm noktaları hareketli simetrik yüklü simetrik sistem.
Bu sistemlerin açı yöntemi ile hesabında düğüm noktalarının hem açısal hem de
doğrusal yerdeğiştirmeleri bilinmeyen olarak alınır. Bu bilinmeyenleri bulabilmek
için kullanılan denklemler ikiye ayrılır. Bunlardan birincisi, düğüm noktaları sabit
37
sistemlerde kullanılan düğüm noktalarının moment denge denklemleridir. Düğüm
noktaları hareketli sistemlerde, moment denge denklemlerine ilave olarak yatay
iz düşüm ve düşey iz düşüm denge denklemleri yazılmaktadır. Bu sistemlerin
çözümlenebilmesi için bilinmeyen sayısı kadar denkleme ihtiyaç vardır.
Bazı simetrik yüklü simetrik sistemler düğüm noktaları hareketli olabilmektedir.

Örneğin, Şekil 3.11’de verilen sistem, düğüm noktaları sabit sistem olduğu halde Şekil
3.13 ile verilen sistem simetrik yüklü olup düğüm noktaları doğrusal yerdeğiştirme
yapar ve hareketli sistem olarak hesaplanır.
38
4. YEREL OLMAYAN ELASTİSİTE TEORİSİ
4.1 Yerel Olmayan Elastisite Teorisi ve Tanımı
Yerel olmayan elastisite teorisi, yerel elastisite teorisinin yetersiz olduğu durumlarda
kullanılmak üzere geliştirilmiş bir teori olup sürekli ortamlar mekaniğinde yeni bir
yaklaşımdır. Yerel elastisite teorisi ile bir noktadaki gerilmeler hesaplanırken, o
noktaya komşu olan diğer noktalardaki şekil değiştirmeler dikkate alınmamaktadır.
Gerilmeler sadece yerel etkiler göz önüne alınarak hesaplanmaktadır [47, 48]. Yerel
olmayan teoride ise bir noktadaki gerilmeler bulunurken, o noktadaki ve komşu
noktalardaki şekil değiştirmelerin katkıları göz önüne alınmaktadır.
Cisimlerin yerdeğiştirmeleri sonucu ortaya çıkan geometrik düzensizlikler, cismin

içinde gerilmeler oluşturur. Yerdeğiştirmelerinden dolayı ortaya çıkan bu gerilmelerin
yerel elastisite teorisi ile hesabında bazı düzensizlikler oluşur. Bazı cisimlerin şekil
değiştirmeleri sonucunda, cismin içinde oluşan gerilmeler ve şekil değiştirme enerjileri
sonsuza gider. Yerel olmayan elastisite ile çözümde, bu tip problemler oluşmaz.
Şekil değiştirme ve gerilmedeki tekillikler, problemin yerel olmayan elastisite teorisi
ile çözümünde ortadan kalkar. Cismin, iç yapısında oluşan gerilmeler arasındaki
mesafenin atomik boyutlarda olması halinde, iç yapının önemi azalmakta ve gerilme
hesaplarının yerel elastisite teorisi ile yapılması uygun olmaktadır. Ancak, cisme
uygulanan dış etkilerin büyük olması halinde cismin iç yapısı önem kazanmakta ve
gerilmelerin yerel olmayan elastisite teorisi ile hesaplanması uygun olmaktadır.
Karbon nanotüplerin mekanik özelliklerini araştırmak için deneysel ve teorik

çok sayıda çalışmalar yapılmıştır [16–19, 49–55]. Karbon nanotüplerin mekanik
davranışının araştırılması esas olarak, genellikle sürekli modeller ve atomları kul-
lanarak simülasyonu üzerinde yoğunlaşmıştır [56, 57]. Büyük atom sistemlerinin
maliyeti çok yüksek olduğu için, atomlarla ilgili modelleme tekniklerinin pratikte
uygulanması sınırlıdır. Diğer taraftan çok küçük ölçekli klasik sürekli modellerin
uygulanabilirliği sorgulanabilir. Klasik elastisite teorisi, nanoölçekteki modellerin
39
hesaplanmasında yetersiz kalır. Bu yüzden nanoölçekteki yapıların incelenmesinde
yerel olmayan teori büyük önem taşımaktadır.
Cisimlerin yerel elastisite ve yerel olmayan elastisite teorisi ile formülasyonu arasın-
daki fark bünye denklemleridir [58]. Yerel olmayan elastisite teorisi formülasyonunda,
yerel olmayan denklemlere geçildiğinde çözüm uzayı genişler ve ilave sınır koşulları
belirlenir.
4.2 Yerel Olmayan Elastisite Teorisi ve İlave Sınır Koşulları
Klasik elastisite teorisinde, elastik eğri ve moment arasındaki bağıntı aşağıda

verilmiştir [59].
My = −EIv00 (4.1)
Burada, v çökmeyi EI çubuğun eğilme rijitliğini göstermektedir. Yakın geçmişte,
M ij M ji
EI
i j
L
Şekil 4.1: Basit mesnetli kiriş.
yerel olmayan teorinin nanocisimlerin incelenmesinde büyük bir potansiyelinin

olduğunu gösteren bir çalışma Peddieson ve arkadaşları tarafından yayımlanmıştır.
Peddieson ve arkadaşları, Euler-Bernoulli kiriş modelini kullanarak, yerel olmayan
teoride Euler-Bernoulli çökme denklemini vermişlerdir. Yerel olmayan teoride
Bernoulli-Euler kiriş formunda moment ile elastik eğri arasındaki bağıntı, (4.2)
denklemi ile verilmiştir ve bu denklem yüksek mertebeden türevler içermektedir [14,
40]. Bu diferansiyel denklemin mertebesi, klasik haldeki denklemin mertebesinden
daha büyük olup, çözümlenebilmesi için ilave sınır koşullarına ihtiyaç vardır.
Myo = −EI v00 + γ 2 vIV

(4.2)
40
Bu ifade iki kere türetilirse, kirişin p yayılı yükü ile yüklenmesi halinde elastik eğri ile
yük arasındaki bağıntıyı veren bünye denklemi, yerel olmayan teoride aşağıdaki gibi
ifade edilir (Şekil 4.3).
p = −EI vIV + γ 2 vV I

(4.3)
Bu denklemde p yayılı yük, γ yerel olmayan parametredir.
γ = e0 a (4.4)
Burada a, iç karakteristik uzunluğu (a = 4x10−8 cm) ve e0 ise malzeme sabitini (e0 =

0.39 ) göstermektedir.
Eğrilik ve dönme arasındaki geometrik ilişki, Şekil 4.2 ten görüldüğü gibi birim
uzunlukta geçerlidir [59]. Bu denklemler sadece geometrik koşullar göz önünde
tutularak elde edilmiştir.
Şekil 4.2: Şekil değiştirmemiş ve şekil değiştirmiş eleman
1 dΩ
ω= = (4.5)
ρ dz
Potansiyel enerji (π) aşağıda verilen integralle ifade edilebilir.

Z
1
π= Mω − pv dz (4.6)
2
Potansiyel enerjinin yerel ve yerel olmayan elastisitedeki ifadesi; momentin (4.1)

ve (4.2) denklemleri ile verilen yerel ve yerel olmayan teorideki değerleri (4.6)
denkleminde yerleştirilerek aşağıdaki gibi yazılabilir.
Z
1 00 00
πy = EIv v − pv dz (4.7)
2
41
Z
1 00 2 IV 00
πyo = EI(v + γ v )v − pv dz (4.8)
2
"y" indisi ile yerel teori, "yo" indisi ile de yerel olmayan teori gösterilmektedir.
Yerel olmayan teoride, minimum potansiyel enerji prensibi uygulanarak; potansiyel
enerjinin varyasyonu hesaplanırsa, aşağıda verilen denklem elde edilmektedir.
l l l l l
00 0
1
000 2 00 000
000 00
IV 0

δ πyo = EIv δ v − EIv δ v + EIγ v δ v − v δ v + 2v δ v

0 0 2 0 0 0
l ZL
− 2vV δ v + EI v + γ 2 vV I − p δ v dz = 0
IV
(4.9)
0
0
Potansiyel enerjinin minimum olma ilkesi kullanılarak ilave sınır koşulları elde
edilmiştir. Varyasyon hesabında, aşağıda verilen bağıntılar geçerlidir [60].
δ v = ε η(z), δ v0 = ε η 0 (z), ... (4.10)
Burada ε küçük bir parametredir, η (z) ise z = 0 ve z = L aralığında sürekli olan

ve uç noktalarında η (0) = 0 ve η (L) = 0 koşullarını sağlayan rastgele seçilmiş bir
fonksiyondur.
Yerel olmayan teoride (4.9) denkleminin sağlanması için aşağıda verilen sınır
koşullarının hepsi sağlanmalıdır.
a) v000 = 0 veya δ v = 0
b) vV = 0 veya δ v = 0
c) v00 = 0 veya δ v0 = 0
d) vIV = 0 veya δ v0 = 0
e) v000 = 0 veya δ v00 = 0
f) v00 = 0 veya δ v000 = 0 (4.11)
42
4.3 Yerel Olmayan Teoride Basit Kirişin Eğilmesi
Bu bölümde, basit mesnetli kirişin eğilmesi yerel olmayan teori çerçevesinde

incelenecektir.
Şekil 4.3: Düzgün yayılı yüklü basit mesnetli kiriş.
Şekil 4.3’te görülen düzgün yayılı yüklü basit mesnetli kirişte, z=0 ve z=L mesnet
noktalarında çökmeler v ( 0) = v ( L) = 0 ise çökmenin varyasyonu δ v ( 0) = δ v ( L) =
0 olur ve (a) da verilen koşul sağlanır. δ v ( 0) = δ v ( L) = 0 ise (b) koşulu da otomatik
olarak sağlanır. Ancak, v0 (0) = v0 (L) 6= 0 ise δ v0 ( 0) 6= δ v0 ( L) 6= 0 olacağı Şekil
4.3’den açıkça görülmektedir. Bu yüzden (c) ve (d) koşullarının sağlatılması için
v00 ( 0) = v00 ( L) = 0 olmalıdır. v00 (0) = 0 olduğu için δ v00 (0) = 0 olur ve (e) koşulu
da sağlanmış olur. (f) koşulu ise v00 ( 0) = 0 olduğu için otomatik olarak sağlanır.
Dolayısı ile Şekil 4.3’te görülen kiriş için 6 sınır koşulu aşağıda verilmektedir.
1) v (0) = 0
2) v (L) = 0
3) v00 (0) = 0
4) v00 (L) = 0
5) vIV (0) = 0
6) vIV (L) = 0 (4.12)
(4.3) denkleminin (4.12) ile verilen sınır koşulları altında çözümü ile v çökme eğrisi
için yerel olmayan teoride (4.13) ifadesi elde edilmektedir.
43

p 3 2 3
4 L L − 2z
vyo (z) = z L − 2Lz + z − 24γ sec cos
24EI 2γ 2γ

+ 12zγ 2 (L − z) + 24γ 4 (4.13)
Aynı sistemin yerel teoride çözülmesi halinde v çökmesi için (4.14) ile verilen ifade
elde edilmektedir.
p
z L3 − 2Lz2 + z3

vy (z) = (4.14)
24EI
(4.13) ifadesinde, yerel olmayan sabit γ sıfıra götürülürse yerel teorideki çökme ifadesi
elde edilir.
lim vyo (z) = vy (z) (4.15)

γ→0
Şekil 4.1’de görülen basit mesnetli kirişte, z=0 ve z=L mesnet noktalarında çökmeler
v ( 0) = v ( L) = 0 ise çökmenin varyasyonu δ v ( 0) = δ v ( L) = 0 olur ve (a) da verilen
koşul sağlanır. δ v ( 0) = δ v ( L) = 0 ise (b) koşulu da otomatik olarak sağlanır.
Ancak, v0 (0) = v0 (L) 6= 0 ise δ v0 ( 0) 6= δ v0 ( L) 6= 0 olacağı Şekil 4.1’den açıkça
görülmektedir. Bu yüzden (c) ve (d) koşullarının sağlatılamaz. Bu uçlarda koşullar
dışarıdan verilmektedir. (e) koşulunun sağlanması için v000 (0) = 0 olur. Bu nedenle
δ v000 (0) = 0’dır. Böylece (e) ve (f) koşulları sağlanmış olur.
İki ucundan tekil momentle yüklü basit kirişte yerel olmayan teoride sınır koşulları
toplu olarak aşağıda verilmektedir.
1) v (0) = 0
2) v (L) = 0
Mi
3) v00 (0) + γ 2 vIV (0) = −
EI
M j
4) v00 (L) + γ 2 vIV (L) =
EI
000
5) v (0) = 0
6) v000 (L) = 0 (4.16)
44
5. YEREL OLMAYAN ELASTİSİTEDE BİRİM YERDEĞİŞTİRME
SABİTLERİ
Dış yükler yok iken düğüm noktalarının birim yerdeğiştirmelerinden dolayı çubukların
uçlarında meydana gelen uç kuvvetleri, birim yerdeğiştirme sabitleri adını alır.
Bu bölümde; birim yerdeğiştirme sabitleri (4.3) ile verilen bünye denklemi uygun sınır
koşulları altında çözülerek yerel olmayan teoride yeniden elde edilmektedir. İki ucu
ankastre ve bir ucu mafsallı bir ucu ankastre doğru eksenli prizmatik çubuklar yerel
olmayan teori çerçevesinde incelenmekte ve elde edilen birim yerdeğiştirme sabitleri,
klasik teorideki birim yerdeğiştirme sabitleri ile karşılaştırılmaktadır.
5.1 İki Ucu Ankastre Çubukta Birim Yerdeğiştirme Sabitleri
5.1.1 İki ucu ankastre çubuklarda miΘi(yo) ve m jΘi (yo) birim yerdeğiştirme sabitleri
EI θ j= 0
θi = 1
Mij i j
Mji
Şekil 5.1: İki ucu ankastre çubuk Θi = 1 durumu.
Bilindiği gibi miΘi(yo) birim yerdeğiştirme sabiti, j ucunda yerdeğiştirmeler sıfır iken
i ucunun sadece 1 birim dönebilmesi için i ucuna uygulanması gereken momenttir
[42, 46]. Şekil 5.1’den görüldüğü gibi; iki ucu ankastre çubuğun i ucunun 1 birim
dönmesi halinde i ve j uçlarında Mi j ve M ji momentleri oluşmaktadır. Yerel olmayan
elastisite teorisinde, bünye denklemi aşağıda verilmektedir.
EI vIV (0) + γ 2 vV I (0) = −p

(5.1)
45
Şekil 5.1’de görülen çubukta yayılı yük yoktur ve bünye denkleminde p = 0’dır.
Bölüm 4.3 te yerel olmayan elastisitede çubuğun elastik eğri ifadesi, (4.13) denklemi
ile elde edilmektedir. Klasik haldeki sınır koşulları v(0) = 0 ve v( L )=0 ise δ v(0) = 0
ve δ v(L) = 0 olur. Böylece (a) ve (b) koşulları sağlanmış olur. (c) ve (d) koşulları
dışarıdan verildiği için sağlatılamaz. v000 (0) = v000 (L) = 0 olması halinde δ v000 (0) =
δ v000 (L) = 0 olur ve (e), (f) koşulları sağlanmış olur. Bölüm 4.3’te (4.9) denklemi ile
verilen potansiyel enerjinin varyasyonu ifadesinin tam olarak sağlanması için (4.11)
denklemi ile verilen koşulların tamamı sağlanmalıdır.
İki ucu ankastre çubukta, çubuğun z = 0 ve z = L mesnet noktalarına Mi j ve M ji

momentleri yerleştirilmekte ve bu uç noktalarda sınır koşulları dışarıdan verilmektedir.
Bu koşulların yerel olmayan teoride ifadesi aşağıda verilmektedir.
Mi j
v00 (0) + γ 2 vIV (0) = −
EI
M ji
v00 (L) + γ 2 vIV (L) = (5.2)
EI
(5.2) denkleminden görüldüğü gibi v00 (0) 6= 0, vIV (0) 6= 0, v00 (L) 6= 0 ve vIV (L) 6=
0’dır. Topluca sınır koşulları aşağıdaki gibi yazılmaktadır. v00 ve vIV ile ilgili
koşul dışarıdan verildiği için (4.11) bağıntılarındaki (c) ve (d) koşullarını sağlatmak
olanaksızdır. Diğer koşulların sağlanması için aşağıdaki koşullar gereklidir.
Mi j
1) v00 (0) + γ 2 vIV (0) = −
EI
M ji
2) v00 (L) + γ 2 vIV (L) =
EI
3) v(0) = 0
4) v(L) = 0
5) v000 (0) = 0
6) v000 (L) = 0 (5.3)
(5.3) denklemi ile verilen sınır koşulları altında, (5.1) denklemi çözülürse yerel
olmayan teoride iki ucu ankastre çubuklarda elastik eğri ifadesi aşağıda verilmektedir.
46

3 2 2 3 3 z 3 L
vyo (z) = Mi j 2L z − 3L z + Lz + 6Lγ sin − 6zγ sin + 12zγ 3
γ γ

L 3 L 3 L z 3 L
∗ cot − 6zγ csc + 6Lγ cot cos − 6zγ cos
γ γ γ γ γ

L L z L L
∗ cot − 6Lγ 3 csc cos − 6Lγ 3 cot + 6Lγ 3 csc
γ γ γ γ γ

z L L
+ M ji −L3 z + Lz3 + 6Lγ 3 sin − 6zγ 3 sin + 12zγ 3 cot
γ γ γ

L L z L L
− 6zγ 3 csc + 6Lγ 3 cot cos − 6zγ 3 cos cot
γ γ γ γ γ

L z L L
− 6Lγ 3 csc cos − 6Lγ 3 cot + 6Lγ 3 csc
γ γ γ γ
6EIL2

/ (5.4)
Yukarıda verilen bağıntıda, Mi j ve M ji momentleri bilinmeyenlerdir ve (5.4) ile verilen

vyo (z) ifadesi aşağıda verilen sınır koşulları altında çözülerek Mi j ve M ji değerleri elde
edilmektedir (Şekil 5.1).
Θi = v0 (0) = 1, Θ j = v0 (L) = 0 (5.5)
Bu ifadelerde Mi j , i ucunu birim döndürmek için i ucuna uygulanması gereken

momenti yani miΘi ’yi, M ji ise i ucunu birim döndürmek için j ucuna uygulanması
gereken momenti yani m jΘi ’yi ifade etmektedir. miΘi birim yerdeğiştirme sabitinin
yerel olmayan haldeki ifadesi (5.6), m jΘi birim yerdeğiştirme sabitinin yerel olmayan
ifadesi ise (5.7) denklemi ile verilmektedir.

3 3 L 3 L 3 L
miΘi(yo) = 4EI L − 3γ sin + 6γ cot − 3γ csc
γ γ γ

3 L L 2 3 3 L
− 3γ cos cot + 3Lγ / L L − 12γ sin
γ γ γ

L L L L
+ 24γ 3 cot − 12γ 3 csc − 12γ 3 cos cot
γ γ γ γ
2

+ 12Lγ (5.6)
47

3 3 L 3 L 3 L
m jΘi(yo) = 2EI L + 6γ sin − 12γ cot + 6γ csc
γ γ γ

3 L L 2 3 3 L
+ 6γ csc cot − 6Lγ / L L − 12γ sin
γ γ γ

L L L L
γ γ γ γ
2

+ 12Lγ (5.7)
Bu bağıntılarda, yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse yerel haldeki miΘi(y) ve

m jΘi(y) birim yerdeğiştirme sabitleri elde edilmektedir.
lim miΘi(yo) = miΘi(y) = 4EI/L (5.8)

γ→o
lim m jΘi(yo) = m jΘi(y) = 2EI/L (5.9)

γ→o
Yerel teoride, iki ucu ankastre prizmatik çubuklarda i ucundaki birim dönmeden i
ve j uçlarında oluşan moment, (5.8) denkleminden görüldüğü gibi 4 E I/L’dir. Yerel
olmayan teoride (5.7) denklemi ile bulunan miΘi(yo) değerlerinin yerel teoride bulunan
değerlere oranı (5.10) denklemi ile verilmektedir.
miΘi(yo)

3 3 L 3 L 3 L
= L − 3γ sin + 6γ cot − 3γ csc
miΘi(y) γ γ γ

3 L L 2 3 3 L
− 3γ cos cot + 3Lγ / L − 12γ sin
γ γ γ

L L L L
γ γ γ γ
12Lγ 2

+ (5.10)
Bu bağıntı, çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki değerleri için 0.01 γ aralıkla
hesaplanmakta ve bu oranların L/γ ile değişimi Şekil 5.2’de verilmektedir.
miΘ
i(yo)
L Çubuk boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri için miΘ oranları Çizelge 5.1,
i(y)
Çizelge 5.2, Çizelge 5.3 ve Çizelge 5.4 ile verilmektedir.
48
0.64 miΘiHyoL
0.62 miΘiHyL
0.60
0.58
L
0.56
Γ
0.54
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
miΘ
i(yo) L
Şekil 5.2: İki ucu ankastre çubukta miΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
miΘ
i(yo) L
Çizelge 5.1: İki ucu ankastre çubukta miΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
miΘ
i(yo)
miΘ 0.5419 0.7120 0.8059 0.8654 0.9118 1.0034 0.8744 0.9214
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
miΘ
i(yo)
miΘ 0.9397 0.9519 0.9618 0.9753 0.9402 0.9656 0.9719 0.9761
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
miΘ
i(yo)
miΘ 0.9795 0.9836 0.7389 0.9808 0.9839 0.9858 0.9874 0.9891
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
miΘ
i(yo)
miΘ 0.9945 0.9876 0.9896 0.9906 0.9915 0.9923 0.9939 0.9909
i(y)
49
Şekil 5.2’den görüldüğü gibi L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasında, yerel olmayan
teoride elde edilen miΘi(yo) birim yerdeğiştirmesi yerel teoride elde edilen miΘi(y) birim
yerdeğiştirme sabitinin 0.54 ile 0.68 katı kadardır. Bu da yerel olmayan teoride
birim yerdeğiştirme sabitlerinin, nanometre boyutlarında önemli ölçüde küçüldüğünü
göstermektedir. Çubuk boyu büyüdükçe bu oranın bire yakınsadığı görülmektedir.
Yerel elastisite teorisinde, (5.9) denkleminden görüldüğü gibi m jΘi(y) = 2EI/L’dir.

Yerel olmayan teorideki değerin yerel teorideki değere oranı (5.11) bağıntısı ile
verilmektedir.
m jΘi(yo)

3 3 L 3 L 3 L
= L + 6γ sin − 12γ cot + 6γ cos
m jΘi(y) γ γ γ

3 L L 2 3 3 L
+ 6γ csc cot − 6Lγ / L − 12γ sin
γ γ γ

L L L L
γ γ γ γ
12Lγ 2

+ (5.11)
Bu bağıntı çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki değerleri için 0.01 γ aralıkla
hesaplanmakta ve bu oranların L/γ ile değişimi Şekil 5.3’te verilmektedir.
0.30
0.25 m jΘiHyoL
m jΘiHyL
0.20
0.15
0.10
L
0.05
Γ
0.00
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
m jΘ
i(yo) L
Şekil 5.3: İki ucu ankastre çubukta m jΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
m jΘ
i(yo)
L çubuk boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri için m jΘ oranları Çizelge 5.5,
i(y)
Çizelge 5.6, Çizelge 5.7 ve Çizelge 5.8 ile verilmektedir.
50
m jΘ
i(yo) L
Çizelge 5.5: İki ucu ankastre çubukta m jΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
m jΘ
i(yo)
m jΘ 0.0838 0.4240 0.6118 0.7308 0.8237 1.0068 0.7488 0.8427
i(y)
m jΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
m jΘ
i(yo)
m jΘ 0.8795 0.9037 0.9337 0.9506 0.8803 0.9313 0.9438 0.9521
i(y)
m jΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
m jΘ
i(yo)
m jΘ 0.9591 0.9671 0.4778 0.9616 0.9678 0.9716 0.9748 0.9781
i(y)
m jΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
m jΘ
i(yo)
m jΘ 0.9890 0.9751 0.9791 0.9813 0.9829 0.9847 0.9877 0.9818
i(y)
5.1.2 İki ucu ankastre çubuklarda tiΘi(yo) ve t jΘi(yo) birim yerdeğiştirme sabitleri
Şekil 5.1’de verilen çubukta tiΘi(yo) ve t jΘi(yo) birim yerdeğiştirme sabitleri, i ucundaki
birim açısal yerdeğiştirmeden i ve j uçlarında oluşan kesme kuvvetleridir. (5.6) ve
(5.7) denklemleri (5.12) çubuk denge denkleminde yerine koyularak tiΘi(yo) ve t jΘi(yo)
değerleri hesaplanmaktadır. (5.13). denklemi ile bulunan tiΘi(yo) değerlerinin, yerel
elastisitede bulunan değerlerine oranı (5.15) denklemi ile verilmektedir.
h i
miΘi(yo) + m jΘi(yo)
tiΘi(yo) = (5.12)
L
6EIL
tiΘi(yo) = h i (5.13)
3 3 L 2
L − 24γ tan 2γ + 12Lγ
51
Ayrıca bu bağıntılarda, yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse yerel haldeki birim
yerdeğiştirme sabitleri elde edilmektedir.
lim tiΘi(yo) = tiΘi(y) = 6EI/L2 (5.14)

γ→o
Yerel elastisitede i ucundaki birim dönmeden i ve j uçlarında oluşan kesme kuvvetleri

6EI/L2 ’dir. Yerel olmayan elastisitede (5.13) denklemi ile bulunan tiΘi(yo) değerlerinin,
yerel elastisitede bulunan değerlerine oranı (5.15) denklemi ile verilmektedir.
tiΘi(yo) L3
=h i (5.15)
tiΘi(y) L3 − 24γ 3 tan 2γL
+ 12Lγ 2
tiΘ
i(yo)
tiΘ oranları, çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki değerleri 0.01 γ aralıkla
i(y)
hesaplanarak Şekil 5.4’te verilmektedir.
0.54
tiΘiHyoL
0.52
tiΘiHyL
0.50
0.48
0.46
0.44
0.42 L
0.40 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

tiΘ
i(yo) L
Şekil 5.4: İki ucu ankastre çubukta tiΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
tiΘ
i(yo)
Çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 35 γ arasındaki değerleri için tiΘ oranları, Çizelge
i(y)
5.9, Çizelge 5.10, Çizelge 5.11, ve Çizelge 5.12 ile verilmektedir.
tiΘ
i(yo) L
Çizelge 5.9: İki ucu ankastre çubukta tiΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
tiΘ
i(yo)
tiΘ 0.3892 0.6160 0.7412 0.8206 0.8824 1.0045 0.8325 0.8952
i(y)
52
tiΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
tiΘ
i(yo)
tiΘ 0.9196 0.9358 0.9491 0.9670 0.9202 0.9542 0.9626 0.9681
i(y)
tiΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
tiΘ
i(yo)
tiΘ 0.9727 0.9781 0.6519 0.9744 0.9785 0.9811 0.9832 0.9854
i(y)
tiΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
tiΘ
i(yo)
tiΘ 0.9927 0.9834 0.9861 0.9875 0.9886 0.9897 0.9918 0.9879
i(y)
5.1.3 İki ucu ankastre çubuklarda miΘ j (yo) ve m jΘ j (yo) birim yerdeğiştirme
sabitleri
θi= 0 θj = 1
EI
Mij i Mji
j
Şekil 5.5: İki ucu ankastre çubukta Θ j = 1 durumu
Şekil 5.5’te verilen j ucunda 1 birimlik açısal yerdeğiştirme oluşması için (5.4)
bağıntısıyla verilen vyo (z) ifadesi aşağıda verilen sınır koşulları altında çözülmektedir.
v0 (0) = 0, v0 (L) = 1
Bu ifade de bilinmeyen Mi j ve M ji momentleri, miΘ j(yo) ve m jΘ j(yo) birim yerdeğiştirme

sabitlerinin yerel olmayan teorideki ifadesi aşağıda verilmektedir.
53

3 3 L 3 L 3 L
miΘ j(yo) = 2EI L + 6γ sin − 12γ cot + 6γ cos
γ γ γ

3 L L 2 3 3 L
+ 6γ csc cot − 6Lγ / L L − 12γ sin
γ γ γ

L L L L
γ γ γ γ
2

+ 12Lγ (5.16)

3 3 L 3 L 3 L
m jΘ j(yo) = 4EI L − 3γ sin + 6γ cot − 3γ csc
γ γ γ

3 L L 2 3 3 L
− 3γ cos cot + 3Lγ / L L − 12γ sin
γ γ γ

L L L L
γ γ γ γ
2

+ 12Lγ (5.17)
Bu bağıntılarda yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse, miΘ j(yo) ve m jΘ j(yo) birim
yerdeğiştirme sabitleri için yerel teorideki değerler elde edilir.
lim miΘ j(yo) = miΘ j(y) = 2EI/L (5.18)

γ→o
lim m jΘ j(yo) = m jΘ j(y) = 4EI/L (5.19)

γ→o
Yerel olmayan elastisite teorisinde yapılan çözümler, yerel teoride olduğu gibi Betti
Karşıtlık teoremi ile uyum sağlamakta ve (5.6), (5.7), (5.16) ve (5.17) denklemlerinden
açıkça görülmektedir.
miΘ j(yo) = m jΘi(yo)
tiΘi(yo) = t jΘi (yo)
tiΘ j(yo) = t jΘ j (yo) (5.20)
54
5.1.4 İki ucu ankastre çubuklarda miδ (yo) ve m jδ (yo) birim yerdeğiştirme
sabitleri
EI
i j
Mi j
δ ij =1
Mj i
L
Şekil 5.6: İki ucu ankastre çubukta δi j = 1 durumu.
Burada miδ (yo) ve m jδ (yo) sabitleri, iki ucu ankastre çubukta j ucunda 1 birimlik bir
çökme oluşması için i ve j uçlarına uygulanması gereken momenti ifade etmektedir.
Şekil 5.6’da verilen δi j = 1 durumunda, aşağıda verilen bünye denkleminde dış yük
sıfırdır ve yerel olmayan teorideki sınır koşulları (5.22) denklemi ile verilmektedir.
vIV (z) + γ 2 vV I (z) = 0 (5.21)
Bu durumda sınırlarda v0 6= 0, v00 6= 0 ve vIV 6= 0’dır. Dolayısı ile (4.11)’daki (b), (c), (d)
koşullarını sağlatmak olanaksızdır. v000 ’nün sınırlarda sıfır olması halinde (4.11)’daki
(a), (e) ve (f) koşulları otomatik olarak sağlanır.
Mi j
1) v00 (0) + γ 2 vIV (0) = −
EI
M ji
2) v00 (L) + γ 2 vIV (L) =
EI
3) v(0) = 0
4) v(L) = 1
5) v000 (0) = 0
6) v000 (L) = 0 (5.22)
Bu koşullar altında bünye denklemi çözülerek, iki ucu ankastre çubuklarda j ucunun
1 birim çökmesi halinde çubuğun her iki ucuna etkiyen momentler nedeniyle yerel
olmayan halde elastik eğri için vyo (z) ifadesi elde edilmektedir.
55

3 2 2 3 3 z 3 L
vyo (z) = Mi j Lz + 2L z − 3L z + Lz + 6Lγ sin − 6zγ sin
γ γ

L L L L
− 6zγ 3 sin + 12zγ 3 cot − 6zγ 3 csc + 6Lγ 3 cot
γ γ γ γ

z L L L z
∗ cos − 6zγ 3 cos cot − 6Lγ 3 csc cos
γ γ γ γ γ

L L
− 6Lγ 3 cot + 6Lγ 3 csc + M ji −L3 z + Lz3 + 6Lγ 3
γ γ

z 3 L 3 L 3 L
∗ sin − 6zγ sin + 12zγ cot − 6zγ csc
γ γ γ γ

L z L z
+ 6L cot Lγ 3 cot cos − 6zγ 3 cos sin − 6zγ 3
γ γ γ γ

L 3 L 3 L 3 L
∗ sin + 12zγ cot − 6zγ csc + 6Lγ ∗ cot
γ γ γ γ

z
∗ cos / [6EI]
γ
(5.23)
Bu ifadedeki bilinmeyen Mi j ve M ji momentleri ise (5.24) ile verilen sınır koşulları

altında çözülerek elde edilmektedir.
v0 (0) = 0, v0 (L) = 0 (5.24)
Burada Mi j momenti, j ucunda 1 birimlik çökme oluşturmak için i ucuna uygulanması

gereken momenti yani miδ (yo) birim yerdeğiştirme sabitini, M ji momenti ise j ucunda
1 birimlik çökme oluşturmak için j ucuna uygulanması gereken momenti yani m jδ (yo)
birim yerdeğiştirme sabitini ifade etmektedir.
[6EIL]
miδ (yo) = h i (5.25)
3 3 L 2
L − 24γ tan 2γ + 12Lγ
Bu bağıntılarda, yerel olmayan parametre γ, sıfıra götürülürse yerel haldeki birim

yerdeğiştirme sabitleri elde edilir.
lim miδ (yo) = miδ (y) = 6EI/L2 (5.26)

γ→o
Yerel olmayan teoride bulunan miδ (yo) değerlerinin yerel elastisite teorisindeki miδ (y)
değerlerine oranları (5.27) bağıntısı ile ifade edilmektedir.
3
miδ (yo) L
=h i (5.27)
miδ (y) 3 3 L
L − 24γ tan 2γ + 12Lγ 2
56
Bu oranlar, L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki değerleri için 0.01 γ aralıkla
hesaplanarak sonuçlar Şekil 5.7’de verilmektedir.
0.54
mi∆HyoL
0.52
mi∆HyL
0.50
0.48
0.46
0.44
0.42 L
0.40 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

miδ (yo) L
Şekil 5.7: İki ucu ankastre çubukta miδ (y) oranlarının γ ile değişimi.
miδ (yo)
L çubuk boyunun 4γ ile 35γ arasındaki değerleri için miδ (y) oranları γ aralıkla Çizelge
5.13, Çizelge 5.14, Çizelge 5.15 ve Çizelge 5.16 ile verilmektedir.
miδ (yo) L
Çizelge 5.13: İki ucu ankastre çubukta miδ (y) oranlarının γ ile değişimi.
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
miδ (yo)
miδ (y) 0.3892 0.6160 0.7412 0.8206 0.8824 1.0045 0.8325 0.8952
miδ (yo) L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
miδ (yo)
miδ (y) 0.9196 0.9358 0.9491 0.9670 0.9202 0.9542 0.9626 0.9681
miδ (yo) L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
miδ (yo)
miδ (y) 0.9727 0.9781 0.6519 0.9744 0.9785 0.9811 0.9832 0.9854
57
miδ (yo) L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
miδ (yo)
miδ (y) 0.9927 0.9834 0.9861 0.9875 0.9886 0.9897 0.9918 0.9879
Görüldüğü gibi bu değerler, yerel elastisitede bulunan değerlerden oldukça küçüktür

ve L = 4γ için miδ (yo) = 0.3892 miδ (y) ’dir. İki ucu ankastre doğru eksenli prizmatik
çubuklarda miδ (yo) değeri, yerel elastisitede olduğu gibi denge denklemleri ile bulunan
tiΘi (yo) değerine eşittir. i ucundaki birim çökmeden j ucunda oluşan moment
m jδ (yo) =miδ (yo) ’dır.
Betti Karşıtlık Teoremi burada da geçerlidir ve i ucunun 1 birim çökmesi halinde birim
yerdeğiştirme sabitleri için aynı değerler bulunur.
5.1.5 İki ucu ankastre çubuklarda tiδ(yo) ve t jδ(yo) birim yerdeğiştirme sabitleri
Şekil 5.1’de verilen çubukta tiδ(yo) ve t jδ(yo) birim yerdeğiştirme sabitleri, i ucundaki
birim çökmeden i ve j uçlarında oluşan kesme kuvvetleridir.
tiδ (yo) değeri ise, (5.28) çubuk denge denkleminde (5.25)’deki değerler yerine
koyularak elde edilmektedir.

miδ (yo) + m jδ (yo)
tiδ (yo) = (5.28)
L
[12EI]
tiδ (yo) = h i (5.29)
3 3 L 2
L − 24γ tan 2γ + 12Lγ
(5.29) denkleminde yerel olmayan sabit γ sıfıra götürülürse, yerel teorideki değerler
elde edilir.
lim tiδ (yo) = t jδ (y) = 12EI/L3 (5.30)

γ→o
(5.29) denklemi ile bulunan tiδ (yo) değerlerinin yerel elastisitede bulunan tiδ (y)
değerlerine oranı (5.31) bağıntısı ile verilmektedir.
58
3
tiδ (yo) L
=h i (5.31)
tiδ (y) L3 − 24γ 3 tan 2γL
+ 12Lγ 2
Bu oranlar, L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki değerleri için bu oranlar 0.01 γ aralıkla

hesaplanarak Şekil 5.8’de verilmektedir.
0.54
ti∆HyoL
0.52
ti∆HyL
0.50
0.48
0.46
0.44
0.42 L
0.40 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

tiδ (yo) L
Şekil 5.8: İki ucu ankastre çubukta tiδ (y) oranlarının γ ile değişimi.
tiδ (yo)
İki ucu ankastre çubuklarda tiδ (y) oranlarının L = 4 γ ile L = 35 γ arasındaki değerleri
ise Çizelge 5.17, Çizelge 5.18, Çizelge 5.19 ve Çizelge 5.20 ile verilmektedir.
tiδ (yo) L
Çizelge 5.17: İki ucu ankastre çubukta tiδ (y) oranlarının γ ile değişimi.
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
tiδ (yo)
tiδ (y) 0.3892 0.6160 0.7412 0.8206 0.8824 1.0045 0.8325 0.8952
tiδ (yo) L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
tiδ (yo)
tiδ (y) 0.9196 0.9358 0.9491 0.9670 0.9202 0.9542 0.9626 0.9681
tiδ (yo) L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
tiδ (yo)
tiδ (y) 0.9727 0.9781 0.6519 0.9744 0.9785 0.9811 0.9832 0.9854
59
tiδ (yo) L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
tiδ (yo)
tiδ (y) 0.9927 0.9834 0.9861 0.9875 0.9886 0.9897 0.9918 0.9879
Çubuk boyunun L = 4 γ değeri için yerel olmayan elastisite ile hesaplanan birim
yerdeğiştirme sabitleri miΘi (yo) = 0.5419 miΘi (y) , m jΘi (yo) = 0.0838 m jΘi (y) , tiΘi (yo) =
0.3892 tiΘi (y) , miδ (yo) = 0.3892 miδ (y) ve tiδ (yo) = 0.3892 tiδ (y) olarak hesaplanmıştır.
Bu değerler, nanometre boyutlarındaki elemanlarda yerel olmayan elastisite ile yapılan
hesapların önemini vurgulanmaktadır. L çubuk boyunun 35 γ ve üzeri değerlerinde bu
fark oldukça azalmaktadır.
Ayrıca çizelge ve grafiklerden görüldüğü gibi, Betti karşıtlık teoremi gereği aşağıdaki
ifadeler elde edilmektedir.
miδ (yo) tiδ (yo) tiΘi (yo)

= = (5.32)
miδ (y) tiδ (y) tiΘi (y)
5.2 Bir Ucu Mafsallı Bir Ucu Ankastre Çubuklarda Birim Yerdeğiştirme
Sabitleri
5.2.1 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda miΘi(yo) birim yerdeğiştirme

sabitlerinin hesabı
EI
θi = 1 θ j= 0
Mij i j
Şekil 5.9: Bir ucu mafsallı çubukta Θi = 1 durumu.
Şekil 5.9’da verilen j ucu mafsallı çubukta, i ucu 1 birim dönmekte ve bu dönmeden
çubuğun uçlarında oluşan uç kuvvetleri görülmektedir. miΘi(yo) birim yerdeğiştirme
sabiti i, ucu ankastre j ucu mafsallı çubukta i ucunun Θi = 1 birim dönmesi halinde i
ucuna uygulanması gereken momenttir.
60
Bünye denkleminde Şekil 5.9’dan açıkça görüldüğü gibi dış yükler yoktur ve p sıfır
olmaktadır (5.33).
EI vIV (0) + γ 2 vV I (0) = 0

(5.33)
Çubuğun i ucuna z = 0 noktasında dışarıdan bir moment (Mi j ) yerleştirilmekte, bu

uçta sınır koşulu dışarıdan verilmektedir ve bu koşul (5.34) ile ifade edilmektedir.
Mi j
v00 (0) + γ 2 vIV (0) = − (5.34)
EI
(4.11) ifadesinde, mesnetlerde çökmeler v(0) = v(L)= 0 olması nedeniyle çökmenin

varyasyonu δ v(0) = δ v(L) = 0’dır, böylece (a) ve (b) koşulları sağlanmaktadır. (c)
ve (d) koşulları z = 0 ucunda dışarıdan koşul verildiği için sağlatılamaz ve bu uçta
v0 (0) 6= 0 ve δ v0 (0) 6= 0 olur. z = L ucunda v0 (L) 6= 0 ve δ v0 (L) 6= 0 olur ve buradan
v00 (L) = 0 ve vIV (L) = 0 koşullarına ulaşılmakta, böylece (c) ve (d) koşulları z = L
ucunda sağlanmaktadır. v00 (L) = 0 ise δ v00 (L) = 0 olmakta ve (e), (f) koşulları da
sağlanmaktadır.
Yerel olmayan teoride j ucu mafsallı çubuklarda sınır koşulları, topluca aşağıda
verilmekte ve (4.11) bağıntıları, bu koşullar altında sağlanmaktadır.
Mi j
1) v00 (0) + γ 2 vIV (0) = −
EI
2) v00 (L) + γ 2 vIV (L) = 0
3) v(0) = 0
4) v(L) = 0
5) v000 (0) = 0
6) vIV (L) = 0 (5.35)
Verilen bu koşullar altında, bünye denklemi çözülerek vyo (z) ifadesi için (5.36)
bağıntısı elde edilmektedir.
61

2 2
3 z L
vyo (z) = Mi j Lz 2L − 3Lz + z + 6γ L sin − tan
γ γ

z
/ 6EIL2

∗ L cos −L+z (5.36)
γ
Bu denklemde Mi j moment ifadesi, j ucu mafsallı çubukta i ucu bir birim döndüğünde
i ucunda oluşacak momenti yani miΘi(yo) birim yerdeğiştirme sabitini ifade etmektedir.
vyo (z) elastik eğrisini ifade eden (5.36) denklemi, i ucunun bir birim dönmesi halinde,
v0 (0) = 1 sınır koşulu altında çözülerek miΘi (yo) değeri elde edilmektedir.
3EIL2

miΘi(yo) =h i (5.37)
L3 − 3γ 3 tan Lγ + 3Lγ 2
Ayrıca, bu bağıntıda, yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse, yerel elastisite

teorisindeki birim yerdeğiştirme sabiti elde edilmektedir.
lim miΘi(yo) = miΘi (y) = 3EI/L (5.38)

γ→o
(5.38) denkleminden görüldüğü gibi yerel teoride, i ucu birim döndüğünde i ucunda
oluşan moment bir ucu mafsallı prizmatik çubuklarda 3EI/L’dir. Yerel olmayan teoride
bulunan değerlerin, yerel elastisitede bulunan değerlere oranı (5.39) bağıntısı ile ifade
edilmektedir.
3
miΘi(yo) L
=h i (5.39)
miΘi(y) L3 − 3γ 3 tan Lγ + 3Lγ 2
Bu bağıntı, çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki değerleri için 0.01 γ aralıkla
hesaplanmakta ve sonuçlar Şekil 5.10 ile verilmektedir.
Çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 35 γ arasındaki değerleri için birim yerdeğiştirme

sabitleri oranı ise γ aralıkla hesaplanmış ve sonuçlar Çizelge 5.21, Çizelge 5.22,
Çizelge 5.23 ve Çizelge 5.24’te verilmektedir.
62
1.15
miΘiHyoL
1.10
miΘiHyL
1.05
1.00
0.95
L
0.90 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
miΘ
i(yo) L
Şekil 5.10: Bir ucu mafsallı çubukta miΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
miΘ
i(yo) L
Çizelge 5.21: Bir ucu mafsallı çubukta miΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
miΘ
i(yo)
miΘ 0.8824 0.8325 0.9196 0.9491 0.9202 0.9626 0.9727 0.6519
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
miΘ
i(yo)
miΘ 0.9785 0.9832 0.9927 0.9861 0.9886 0.9918 0.9903 0.9918
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
miΘ
i(yo)
miΘ 0.9934 0.9928 0.9938 0.9947 0.9944 0.9952 0.9958 0.9954
i(y)
miΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
miΘ
i(yo)
miΘ 0.9945 0.9962 0.9966 0.9968 0.9971 0.9910 0.9974 0.9976
i(y)
63
Şekil 5.10’dan görüldüğü gibi L çubuk boyunun 4 γ değeri için miΘi(yo) = 0.8824 miΘi(yo)
olarak bulunmuştur. Bu değer, bir ucu mafsallı çubuklarda yerel olmayan teoride
hesap yapmanın önemini göstermektedir. Yerel olmayan teoride elde edilen birim
yerdeğiştirme sabitleri çubuk boyunun çok küçük değerleri için önemli ölçüde
miΘ
i(yo)
azalmaktadır. Çubuk boyu büyüdükçe bu etki azalmakta ve miΘ oranları 1’e
i(y)
yakınsamaktadır.
5.2.2 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda t iΘi(yo) ve t jΘi(yo) birim yerdeğiştirme
sabitleri
Şekil 5.9’da görülen j ucu mafsallı çubukta, i ucundaki birim dönmeden i ve j

uçlarında oluşan kesme kuvvetleri t iΘi(yo) , t jΘi(yo) değerleri, çubuk denge denklemleri
ile bulunmaktadır.
miΘi(yo)
t iΘi(yo) = (5.40)
L
(5.40) ile verilen denge denkleminde, (5.37) denklemi ile verilen miΘi(yo) değeri yerine
koyularak t iΘi (yo) değeri elde edilmektedir.
[3 EI L]
t iΘi(yo) = h i (5.41)
3 3 L 2
L − 3γ tan γ + 3Lγ
Bu bağıntıda yerel olmayan parametre γ sıfıra giderse yerel teorideki birim

yerdeğiştirme sabiti elde edilmektedir.
lim t iΘi(yo) = t iΘi(y) = 3EI/L2 (5.42)

γ→o
Yerel olmayan teoride bulunan t iΘi(yo) kesme kuvvetinin yerel teorideki t iΘi(y) kesme
kuvvetine oranı aşağıda verilmektedir.
3
t iΘi(yo) L
=h i (5.43)
t iΘi(y) L3 − 3γ 3 tan Lγ + 3Lγ 2
Bu bağıntı çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki değerleri için 0.01 γ aralıkla
hesaplanmakta ve bu oranların L/γ ile değişimi Şekil 5.11’de verilmektedir.
64
1.15
tiΘiHyoL
1.10
tiΘiHyL
1.05
1.00
0.95
L
0.90 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
t iΘ
i(yo) L
Şekil 5.11: Bir ucu mafsallı çubukta t iΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
Çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 35 γ arasındaki değerleri için γ aralıkla hesaplanmakta

ve bu oranların L/γ ile değişimi Çizelge 5.25, Çizelge 5.26, Çizelge 5.27 ve Çizelge
5.28’de verilmektedir.
t iΘ
i(yo) L
Çizelge 5.25: Bir ucu mafsallı çubukta t iΘ oranlarının γ ile değişimi.
i(y)
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
t iΘ
i(yo)
t iΘ 0.8824 0.8325 0.9196 0.9491 0.9202 0.9626 0.9727 0.6519
i(y)
t iΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
t iΘ
i(yo)
t iΘ 0.9785 0.9832 0.9927 0.9861 0.9886 0.9918 0.9903 0.9918
i(y)
t iΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
t iΘ
i(yo)
t iΘ 0.9934 0.9928 0.9938 0.9947 0.9944 0.9952 0.9958 0.9954
i(y)
65
t iΘ
i(yo) L
i(y)
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
t iΘ
i(yo)
t iΘ 0.9945 0.9962 0.9966 0.9968 0.9971 0.9910 0.9974 0.9976
i(y)
5.2.3 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda miδ (yo) birim yerdeğiştirme
sabitleri
Mi j
δij =1
t iδ tjδ
Şekil 5.12: j ucu mafsallı çubukta δi j = 1 durumu.
Şekil 5.12’de verilen j ucu mafsallı çubukta δi j = 1 durumunda, dış yük yoktur ve
bünye denkleminde p sıfır olmaktadır.
EI[vIV (z)] + γ 2 vV I (z) = 0 (5.44)
(4.11) denklemlerine i ucu için bakalım. δ v = ε η(z) denkleminde η ( z ), sınırlarda

v ile aynı koşulları sağlayan bir fonksiyondur. Şekil 5.12’de verilen çubukta v(0) = 1
ve η(0) = 1’dir. δ v(0) = εη(0) = ε ∼
= 0 denkleminde ε çok küçük bir parametredir.
(4.11) denkleminde i ucunda z = 0 noktasında ε sıfıra giderken (a) ve (b) koşullarının
sağlandığını kabul edebiliriz. v00 ve vIV ile ilgili koşullar, i ucunda dışarıdan verildiği
için (c) ve (d) koşullarını sağlatamayız. v000 = 0 seçersek δ v000 = 0 olur. j ucunda
v = v00 = vIV = 0 olduğu için δ v = δ v00 = δ vIV = 0 olur. Böylece (4.11) denkleminde
(a), (b), (c), (d), (e) ve (f) koşulları da sağlanmış olur.
Yerel olmayan teoride j ucu mafsallı çubukta, i ucunda δi j = 1 durumu için sınır
koşulları (5.45) denklemi ile toplu olarak verilmektedir.
66
Mi j
1) v00 (0) + γ 2 vIV (0) = −
EI
2) vIV (L) = 0
3) v (0) = 1
4) v (L) = 0
5) v000 (0) = 0
6) v00 (L) = 0 (5.45)
Bünye denklemi, (5.45 ) ile verilen sınır koşulları altında çözülerek bir ucu mafsallı
çubuklarda i ucunun bir birim çökmesi halinde, vyo (z) elastik eğri ifadesi aşağıda
verilmektedir.

3 2 2 3
3 z L
vyo (z) = 6EILz + Mi j 2L z − 3L z + Lz + 6γ L sin − tan (−L
γ γ

z
/ 6EIL2

+ z + L cos (5.46)
γ
Bu bağıntı v0 (0) = 0 sınır koşulları altında çözülürse miδ (yo) değerini veren (5.47)
denklemi elde edilmektedir.
[3EIL]
miδ (yo) = h i (5.47)
3 3 L 2
Bu bağıntıda, yerel olmayan parametre γ sıfıra giderse yerel elastisite teorisindeki

birim yerdeğiştirme sabiti elde edilmektedir.
lim miδ (yo) = miδ (y) = 3EI/L2 (5.48)

γ→o
Yerel elastisite teorisinde miδ (y) değeri Betti Teoremi uyarınca t iΘi (y) eşittir ve bu değer
3EI/L2 dir. Yerel olmayan elastisite teorisinde bulunan değerin, yerel teoride bulunan
değere oranı (5.49) denklemi ile verilmektedir.
3
miδ (yo) L
=h i (5.49)
miδ (y) L3 − 3γ 3 tan Lγ + 3Lγ 2
miδ (yo)
miδ (y) değerleri L çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki değerleri için L/γ
ile değişimi Şekil 5.13’te görülmektedir.
67
1.15
mi∆HyoL
1.10
mi∆HyL
1.05
1.00
0.95
L
0.90 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
miδ (yo) L
Şekil 5.13: Bir ucu mafsallı çubukta miδ (y) oranlarının γ ile değişimi.
miδ (yo)
miδ (y) değerleri L = 4 γ ile L = 35 γ için Çizelge 5.29, Çizelge 5.30, Çizelge 5.31,
Çizelge 5.32’de verilmektedir.
miδ (yo) L
Çizelge 5.29: Bir ucu mafsallı çubukta miδ (y) oranlarının γ ile değişimi.
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
miδ (yo)
miδ (y) 0.8824 0.8325 0.9196 0.9491 0.9202 0.9626 0.9727 0.6519
miδ (yo) L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
miδ (yo)
miδ (y) 0.9785 0.9832 0.9927 0.9861 0.9886 0.9918 0.9903 0.9918
miδ (yo) L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
miδ (yo)
miδ (y) 0.9934 0.9928 0.9938 0.9947 0.9944 0.9952 0.9958 0.9954
miδ (yo) L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
miδ (yo)
miδ (y) 0.9945 0.9962 0.9966 0.9968 0.9971 0.9910 0.9974 0.9976
68
5.2.4 j ucu mafsallı i ucu ankastre çubuklarda t iδ (yo) ve t jδ (yo) birim yerdeğiştirme
sabitleri
Bir ucu mafsallı çubukta, i ucunun birim yerdeğiştirmesinden oluşan kesme kuvvetleri
denge denklemleri kullanılarak bulunur.
miδ (yo)
t iδ (yo) = (5.50)
L
[5.50] denge denkleminde (5.47) ile verilen miδ (yo) değeri yerine koyulursa i ucunun
bir birim çökmesi halinde i ucunda oluşacak t iδ (yo) kesme kuvveti bulunmaktadır.
[3EI]
t iδ (yo) = h i (5.51)
L3 − 3γ 3 tan Lγ + 3Lγ 2
Bu bağıntıda da, yerel olmayan parametre γ sıfıra giderse yerel elastisite teorisindeki
birim yerdeğiştirme elde edilmektedir.
lim t iδ (yo) = tiδ (y) = 3EI/L3 (5.52)

γ→o
Yerel olmayan teoride (5.51) denklemi ile elde edilen t iδ (yo) değerinin yerel teoriden
elde edilen 3EI/L3 değerine oranı (5.53) ile verilmektedir.
3
t iδ (yo) L
=h i (5.53)
t iδ (y) 3 3 L
L − 3γ tan γ + 3Lγ 2
L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki değerleri 0.01 γ aralıkla incelenmekte ve

sonuçlar Şekil 5.14 ile verilmektedir.
L çubuk boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri 0.01 γ aralıkla incelenmekte ve

sonuçlar Çizelge 5.33, Çizelge 5.34, Çizelge 5.35, Çizelge 5.36’da verilmektedir.
69
1.15
ti∆HyoL
1.10
ti∆HyL
1.05
1.00
0.95
L
0.90 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
t iδ (yo) L
Şekil 5.14: Bir ucu mafsallı çubukta t iδ (y) oranlarının γ ile değişimi.
t iδ (yo) L
Çizelge 5.33: Bir ucu mafsallı çubukta t iδ (y) oranlarının γ ile değişimi.
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
t iδ (yo)
t iδ (y) 0.8824 0.8325 0.9196 0.9491 0.9202 0.9626 0.9727 0.6519
t iδ (yo) L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
t iδ (yo)
t iδ (y) 0.9785 0.9832 0.9927 0.9861 0.9886 0.9918 0.9903 0.9918
t iδ (yo) L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
t iδ (yo)
t iδ (y) 0.9934 0.9928 0.9938 0.9947 0.9944 0.9952 0.9958 0.9954
t iδ (yo) L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
t iδ (yo)
t iδ (y) 0.9945 0.9962 0.9966 0.9968 0.9971 0.9910 0.9974 0.9976
70
Bir ucu mafsallı çubuklarda yerel olmayan teorinin etkilerinin iki ucu ankastre
çubuklara göre daha az olduğu görülmektedir.
5.2.5 i ucu mafsallı j ucu ankastre çubuklarda m jΘ j(yo) birim yerdeğiştirme

sabitlerinin hesabı
i ucu mafsallı j ucu ankastre çubukta j ucunun Θ j = 1 birim dönmesi halinde ise (5.1)
ile verilen bünye denklemi, i ucunun mafsallı olması hali için verilen sınır koşulları
altında çözülür (5.54) ve çökme ifadesini veren (5.55) denklemi elde edilir.
M ji
1) v00 (L) + γ 2 vIV (L) =
EI
2) v00 (0) = 0
3) v (0) = 0
4) v (L) = 0
5) v000 (L) = 0
6) vIV (0) = 0 (5.54)

2 2
3 z L
vyo (z) = M ji Lz 2L − 3Lz + z + 6γ L sin − tan
γ γ

z
/ 6EIL2

∗ L cos −L+z (5.55)
γ
Bu bağıntı v0 (L) = 1 sınır koşulları için çözülürse M ji değeri, j ucu birim döndüğünde
j ucunda oluşacak moment m jΘ j(yo) birimyerdeğiştirme sabiti için [5.56] ile verilen
değerler elde edilmektedir.
3EIL2

m jΘ j(yo) =h i (5.56)
3 3 L 2
5.56 denkleminden görüldüğü gibi, bu değer j ucunun mafsallı olması halinde i ucu
birim döndüğünde i ucunda oluşan momente eşittir [5.57] ve Betti Teoremi yerel
olmayan teoride bir ucu mafsallı çubuklar için de geçerli olmaktadır.
m jΘ j (yo) = miΘi (yo) (5.57)
71
Diğer birim yerdeğiştirme sabitleri de j ucunun mafsallı olması halinde bulunan
değerlerle aynı olmaktadır.
t jΘ j (yo) = t iΘi (yo)
t iΘ j (yo) = t jΘi (yo)
m jδ( yo) = m jδ (yo)
t jδ (yo) = t iδ (yo) (5.58)
72
6. YEREL OLMAYAN TEORİDE ANKASTRELİK MOMENTLERİ
Düğüm noktalarının yer değiştirmeleri sıfır iken, dış yüklerden çubuğun uçlarında
oluşan momentlere ankastrelik momentleri adı verilmektedir.
6.1 İki Ucu Ankastre Çubukta Mi j(yo) Ankastrelik Momentleri
p
M ij EI M ji
i j
L
Şekil 6.1: İki ucu ankastre çubuklarda ankastrelik momentleri.
Yük ile çökme arasındaki bağıntıyı veren bünye denklemi yazılır [14].
EI vIV (z) + γ 2 vV I (z) = −p

(6.1)
İki ucu ankastre çubukta, mesnet noktalarındaki yerdeğiştirmeler sıfırdır ve bu durum

için yerel olmayan teoride sınır koşulları yazılır (6.2). Düzgün yayılı p yükü ile
yüklenmiş iki ucu ankastre çubuk Şekil 6.1’de verilmiştir. İki ucu ankastre çubukta
(4.11) denklemi ile verilen bütün koşullar sağlatılmalıdır.
z = 0 ve z = L mesnet noktalarında çökmeler v (0) = 0, v (L) = 0 ise çökmenin

varyasyonu δ v(0) = 0, δ v(L)= 0 olur. Dönmeler v0 (0) = 0, v0 (L) = 0 ise çökmenin
varyasyonu δ v0 (0) = 0, δ v0 (L)= 0 olur. Böylece (a), (b), (c) ve (d) koşulları mesnet
noktalarında sağlanmaktadır. z = 0 ve z = L noktalarında v00 (0) 6= 0, v00 (L) 6= 0 ise
δ v00 (L) 6= 0, δ v00 (L) 6= 0 olur ve v000 (0) = 0, v000 (L) = 0 ve δ v000 (L) = 0, δ v000 (L) = 0
koşullarına ulaşırız. Bu nedenle,(e) ve (f) koşulları da sağlanmış olur.
Bu koşullar, toplu olarak (6.2) denklemi ile verilmektedir.
73
1) v0 (0) = 0
2) v0 (L) = 0
3) v (0) = 0
4) v (L) = 0
5) v000 (0) = 0
6) v000 (L) = 0 (6.2)
Bünye denklemi, (6.2) ile verilen sınır koşulları altında çözülerek, yerel olmayan
teoride elastik eğri ifadesi vyo (z) elde edilmektedir 6.3.

5 2 L 4 3 L 4 3 L z
vyo (z) = −p L z sin − 2L z sin − 12L γ sin sin
γ γ γ γ

z L z L
− 12L4 γ 3 cos − 12L4 γ 3 cos cos + 12L4 zγ 2 sin
γ γ γ γ

L L L L
+ 12L4 γ 3 cos cos + L3 z4 sin − 24L2 z3 γ 2 sin
γ γ γ γ

L L
− 48L2 z2 γ 3 + 24L2 z2 γ 3 sin2 + 24L2 z2 γ 3 cos2 + 24L2 z2 γ 3
γ γ

L 2 − 2 5 L z 2 5 z
∗ cos − 144L γ 144L γ sin sin − 144L γ cos
γ γ γ γ

L z
2 4 L 2 5 2 5 L
∗ cos cos γ + 144L zγ sin + 144L γ + 144L γ cos
γ γ γ

L L L
− 12z4 γ 3 sin2 − 12z4 γ 3 cos2 + 24z4 γ 3 cos + 12Lz4 γ 2
γ γ γ

L 4 2 L 3 3 3 3 L
∗ sin + 12Lz γ sin + 48Lz γ − 48Lz γ cos + 144z2 γ 5
γ γ γ

2 L 4 3 2 L 4 3 2 L 4 3 L
∗ sin − 12z γ sin − 12z γ cos + 24z γ cos
γ γ γ γ

5 5 L 6 L 4 3 2 5
− 288Lzγ + 288Lzγ cos − 288Lγ sin − 12z γ + 144z γ
γ γ

3 L 3 2 L 3 2 L
/ 24EI L − sin + 12γ sin + 12γ cos − 24γ 3
γ γ γ

L 2 L 3
∗ cos − 12Lγ sin + 12γ (6.3)
γ γ
İki ucu ankastre çubukta p düzgün yayılı yükünden oluşan moment-çökme bağıntısı
aşağıda verilmektedir.
74
Mi j
v00 (0) + γ 2 vIV (0) = −
EI
M ji
v00 (L) + γ 2 vIV (L) = (6.4)
EI
vyo (z) bağıntısı, (6.4) denklem sisteminde yerine koyularak çözümlenirse, i ve j

uçlarında oluşan Mi j ve M ji ankastrelik momentleri için (6.5) denklemleri ile verilen
değerler bulunur.
pL2 pL2
Mi j(yo) = + , M ji(yo) = − (6.5)
12EI 12EI
İki ucu ankastre çubukta düzgün yayılı p yükünden çubuğun uçlarında oluşan
ankastrelik momentlerinin, yerel teoride bulunan değerlerle aynı olduğu görülmektedir
[42–46, 61]. .
6.2 Bir Ucu Mafsallı Bir Ucu Ankastre Çubuklarda Mi j(yo) Ankastrelik
Momentleri
6.2.1 i ucu ankastre j ucu mafsallı çubuklarda M i j(yo) ankastrelik momentleri
p
EI
Mij
i j
L
Şekil 6.2: i ucu ankastre j ucu mafsallı çubuklarda ankastrelik momentleri.
Düzgün yayılı p yükü ile yüklenmiş, i ucu ankastre j ucu mafsallı çubuk Şekil 6.2’te
verilmiştir. Bu durumda, bünye denklemi (6.6) denklemi ile verilmektedir [14].
v0000 (z) + γ 2 vV I (z) = −p (6.6)
(4.11) denklemi ile verilen sınır koşulları tamamen sağlanmalıdır. z = 0 ve z = L

mesnet noktalarında çökmeler v(0) = 0, v(L) = 0 ise δ v(0) = 0, δ v(L)= 0 olmakta ve
(a) ve (b) koşulları sağlanmaktadır. v’(0) = 0 ise δ v0 (0) = 0, olur ve buradan (c) koşulu
z = 0 mesnet noktasında sağlatılmış olur. z = L noktasında v0 (L) 6= 0 ve δ v0 (L) 6= 0
75
olmaktadır. (c) ve (d) koşularının z = L noktasında sağlanması için v00 (L) = 0 ve
vIV (L) = 0 olmalıdır. v00 (L) = 0 ise δ v00 (L) = 0 olur ve (e), (f) koşulları sağlanmış olur.
Bu koşullar toplu olarak aşağıda verilmektedir.
1) v (0) = 0
2) v (L)) = 0
3) v0 (0) = 0
4) v00 (L) = 0
5) v000 (0) = 0
6) vIV (L) = 0 (6.7)
Bünye denklemi verilen bu koşullar altında çözülerek, vyo (z) elastik eğri ifadesi (6.8)
denklemi ile elde edilmektedir.

6 L
vyo (z) = p 144γ (L − z)) cos + L3 z(L − z)2 (L + 2z) + 6Lzγ 2 (L − z) 5L2
γ
Lz − z + 24γ 2L − 3Lz2 + z3 + 6γ 3 − 8L3 z − 4Lz3 − 12zγ 2 (z − 2L)
2 4 3

+

4 4 L 2 3 L−z
− z + 6zγ + z4
3 2

+ z + 24γ sin + 4γ 3L z + 6γ sin
γ γ

2 3 L−z 3 2 2 2
L−z
+ L z + 6γ sin − z + 6zγ − 8Lγ L + 3γ cos
γ γ

L L
48EI L L2 + 3γ 2 cos −3γ 3 sin

/ (6.8)
γ γ
Çubuğun uç noktalarında, moment ile çökme arasındaki bağıntı aşağıda verilmektedir.
Mi j
v00 (0) + γ 2 vIV (0) = −
EI
M ji
v00 (L) + γ 2 vIV (L) = (6.9)
EI
vyo (z) bağıntısı (6.9) denklem sisteminde yerine koyularak i ve j uçlarında oluşan
ankastrelik momentleri elde edilmektedir.
h i
Lp L4 + 24γ 4 cos Lγ + 12γ 3 L sin Lγ − 2γ

M i j(yo) = h i
8 L (L2 + 3γ 2 ) cos Lγ − 3γ 3 sin Lγ
M ji(yo) = 0 (6.10)
76
Yerel teoride bir ucu mafsallı çubukta, düzgün yayılı p yükünden oluşan ankastrelik
momenti M i j(y) = PL2 /8 dir. Yerel olmayan teoride (6.10) denkleminden bulunan
değerlerin yerel teorideki değerlere oranlarını gösteren bağıntı (6.11) denklemi ile
verilmektedir.
h i
4 + 24γ 4 cos L + 12γ 3 L sin L − 2γ

M i j(yo) L γ γ
= (6.11)
M i j(y)
h i
L2 (L2 + 3γ 2 ) cos Lγ − 3γ 3 sin Lγ
Bir ucu mafsallı çubukta, yerel olmayan teoride elde edilen ankastrelik momentleri
yerel teoride elde edilen ankastrelik momentlerinden farklıdır. Yerel olmayan
ankastrelik momentleri değerleri L = 4 γ değeri için M i j(yo) = 1.2833 ∗ M i j(y) olarak
bulunmuştur.
Ankastrelik momenti oranları çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki

değerlerinin L /γ ile değişimi 0.01 γ aralıkla Şekil 6.3’te gösterilmektedir.
3.0
MijHyoL
MijHyL
2.5
2.0
1.5 L
Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Mi j(yo) L
Şekil 6.3: Mafsallı çubuklarda Mi j(y) oranlarının γ ile değişimi.
Çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 35 γ arasındaki değerleri için ankastrelik momentleri

oranlarının değişimi γ aralıkla Çizelge 6.1, Çizelge 6.2, Çizelge 6.3 ve Çizelge 6.4’te
gösterilmektedir.
Mi j(yo) L
Çizelge 6.1: Mafsallı çubuklarda Mi j(y) oranlarının γ ile değişimi.
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Mi j(yo)
Mi j(y) 1.2833 0.48163 0.9041 0.9750 0.8160 0.9628 0.9854 -0.9164
77
Mi j(yo) L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Mi j(yo)
Mi j(y) 0.9740 0.9856 1.0202 0.9842 9902 1.0016 0.9878 0.9921
Mi j(yo) L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Mi j(yo)
Mi j(y) 0.9963 0.9911 0.9941 0.9966 0.9924 0.9951 0.9966 0.9936
Mi j(yo) L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Mi j(yo)
Mi j(y) 0.9961 0.9971 0.9930 0.9967 0.9974 0.9976 0.9972 0.9978
Düzgün yayılı p yükü ile yüklenmiş bir ucu mafsallı çubuklarda ankastrelik moment-
leri yerel olmayan teoride, önemli ölçüde artmaktadır.
6.2.2 i ucu mafsallı j ucu ankastre çubuklarda ankastrelik momentleri
Düzgün yayılı p yükü ile yüklenmiş i ucu mafsallı j ucu ankastre çubukta, ankastrelik
momentleri ise aşağıda verilen denklem ile elde edilmektedir.
M i j(yo) = 0
h i
Lp L4 + 24γ 4 cos Lγ + 12γ 3 L sin Lγ − 2γ

M ji(yo) = − h i (6.12)
8 L (L + 3γ ) cos γ − 3γ sin Lγ
2 2 L 3
(6.10) ve (6.12) denklemlerinden M i j(yo) = −M ji(yo) olduğu ve Betti Teoremi ile

uyum sağladığı görülmektedir. Bu bağıntılarda yerel olmayan parametre γ sıfıra
götürülürse yerel haldeki ankastrelik momentleri elde edilmektedir.
lim M i j(yo) = M i j(y) = pL2 /8

γ→o
lim M ji(yo) = M ji(y) = −pL2 /8 (6.13)
γ→o
78
7. TEK DUVARLI KARBON NANOTÜPLERDEN OLUŞAN SİSTEMLER
İÇİN YEREL OLMAYAN TEORİDE AÇI YÖNTEMİ UYGULAMALARI
Günümüzde, nanotüplerin birleştirilmesi ile birçok aygıt yapılmakta ve bu nedenle,
nanotüplerin mekanik davranışlarının bilinmesi gerekmektedir. Sunulan bu yöntem,
mekanik davranışlarının incelemesinde yararlı olacaktır. Yerel olmayan teoride, birim
yerdeğiştirme sabitleri ve ankastrelik momentleri tek duvarlı karbon nanotüpler için
5. ve 6. bölümlerde çıkarılmıştı. Bu bölümde, tek duvarlı karbon nanotüplerden
oluşan sistemler, önce yerel teoride daha sonra yerel olmayan teoride elde edilen
yerdeğiştirme sabitleri ve ankastrelik momentleri kullanılarak Açı Yöntemi ile
çözülmekte ve elde edilen sonuçlar karşılaştırılmaktadır.
7.1 İki Ucu Ankastre Çubuklardan Oluşan Sistemlerde Açı Yöntemi Uygula-
maları
7.1.1 İki ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit sistemler
1 2
EI
4EI 4EI 2L
3 4
Şekil 7.1: Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçeve.
Yerel olmayan elastisite teorisinde, Açı Yöntemi’nin iki ucu ankastre çubuklara
uygulamasına örnek olarak, Şekil 7.1’de görülen çerçeve incelenecektir. Bu çerçeve
düğüm noktaları sabit ve iki ucu ankastre çubuklardan oluşan simetrik yüklü simetrik
bir sistemdir. Verilen çerçeve, iki düğüm noktalıdır, bilinmeyenler düğüm noktalarının
79
açısal yerdeğiştirmeleri Θ1 ve Θ2 ’dir. Çerçeve önce yerel elastisite teorisinde Açı
Yöntemi ile incelenmiş, açısal yerdeğiştirmeler p, L ve EI cinsinden bulunmuştur.
Önce, 1 ve 2 nolu düğüm noktalarında düğüm noktası moment denge denklemleri

yazılır (7.1).
1Θ1 + m1Θ1 ) ∗ Θ1 + m1Θ2 ∗ Θ2 + M12 = 0

(m1−2 1−3 1−2
∑ M1 = 0
2Θ1 ∗ Θ1 + (m2Θ2 + m2Θ2 ) ∗ Θ2 − M21 = 0

m1−2 1−2 2−4
∑ M2 = 0
(7.1)
Verilen sistemde, çubuklara ait birim yerdeğiştirme sabitlerinin yerel teorideki

değerleri aşağıda verilmiştir.
m1−2 1−2
1Θ1 = m2Θ2 = 4E I/ L m1−2 1−2
1Θ2 = m2Θ1 = 2E I/ L
m1−3 1−3
1Θ1 = m3Θ3 = 8E I/ L m1−3 1−3
1Θ3 = m3Θ1 = 4E I/ L
1−3 1−3
t1Θ1
= t3Θ1 = 6E I/ L2 m1−3 1−3
1δ = m3δ = 6E I/ L
2
1−3 1−3
t1δ = t3δ = 6E I/ L3
m2−4 2−4
2Θ2 = m4Θ4 = 8E I/ L m2−4 2−4
2Θ4 = m4Θ2 = 4E I/ L
2−4 2−4
t2Θ2
= t4Θ2
= 6E I/ L2 m2−4 2−4
2δ = m4δ = 6E I/ L
2
2−4 2−4
t2δ = t4δ = 6E I/ L3
(7.2)
İki ucu ankastre 1-2 çubuğunun 1 ve 2 uçlarında düzgün yayılı p yükünden yerel
teoride oluşan ankastrelik momentleri aşağıda verilmektedir.
M12 = pL2 /12 M21 = −pL2 /12 (7.3)
(7.2) ile verilen birim yerdeğiştirme sabitleri ve (7.3) ile verilen ankastrelik momentleri
değerleri (7.1) denklem sisteminde yerine koyularak moment denge denklemleri
sayısal olarak elde edilir (7.4).
∑ M1 = 0 (4EI/L + 8EI/L) ∗ Θ1 + 2EI/L ∗ Θ2 + pL2 /12 = 0
∑ M2 = 0 2EI/L ∗ Θ1 + (4EI/L + 8EI/L) ∗ Θ2 − pL2 /12 = 0 (7.4)
Bu denklem sistemi çözülerek, Θ1(y) ve Θ2(y) açısal yerdeğiştirmeleri p, L ve EI

cinsinden bulunur (7.5).
80
pL3
Θ1(y) = −
120EI
pL3
Θ2(y) = (7.5)
120EI
Daha sonra düğüm noktaları sabit aynı sistem, yerel olmayan elastisite teorisi
ile çözümlenir. (5.6), (5.7) denklemlerinden elde edilen miΘi (yo) , m jΘi (yo) birim
yerdeğiştirme sabitleri ve (6.5) denkleminden elde edilen ankastrelik momentleri Mi j
ve M ji değerleri, (7.4) denklem sisteminde yerine koyularak yerel olmayan elastisite
teorisinde, Açı Yöntemi ile çözümlenmiştir. Denklem sisteminin yerel olmayan
teorideki değerler için yapılan çözümünden Θ1(yo) ve Θ2(yo) bilinmeyenleri elde edilir.
 
3L3
Θ1(yo) = L3 p  − 1 / [48EI]
L
5L3 − 48γ 3 tan 2γ + 24Lγ 2
 
3L3
Θ2(yo) = L3 p − + 1 / [48EI] (7.6)
L
5L3 − 48γ 3 tan 2γ + 24Lγ 2
Bu denklemlerde yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse yerel haldeki açısal

yerdeğiştirmeler bulunur.
lim Θ1(yo) = Θ1(y) = pL3 /120EI

γ→o
lim Θ2(yo) = Θ2(y) = −pL3 /120EI (7.7)
γ→o
Yerel olmayan elastisite teorisinde, (7.7) denklemi ile elde edilen yerel olmayan
teorideki açısal yerdeğiştirmelerin yerel elastisite teorisinde, (7.5) denklemi ile elde
edilen açısal yerdeğiştirmelere oranı (7.8) denklemi ile verilmiştir.
 
Θ1(yo) 5 3L 3
= 1 −  (7.8)
Θ1(y) 2 3 3
5L − 48γ tan L
+ 24Lγ 2
2γ
Bu denklemde, açısal yerdeğiştirme oranları L = 4 γ ile L = 4.6 γ değerleri için 0.01 γ

aralıkla hesaplanarak Şekil 7.2’de gösterilmiştir.
81
1.55
Θ1 HyoL
1.50 Θ1 HyL
1.45
1.40
L
1.35 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Θ1(yo)
Şekil 7.2: Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçevede Θ1(y) oran-
L
larının γ ile değişimi.
Çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 35 γ arasındaki değerler için açısal yerdeğiştirme

oranları Çizelge 7.1, Çizelge 7.2, Çizelge 7.3 ve Çizelge 7.4 ile verilmiştir.
Θ1(yo)
Çizelge 7.1: Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçevede Θ1(y)
L
oranlarının γ ile değişimi.
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Θ1(yo)
Θ1(y) 1.5785 1.2994 1.1838 1.1207 1.0759 0.9973 1.1117 -1.0671
Θ1(yo)
L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Θ1(yo)
Θ1(y) 1.0507 1.0401 1.0315 1.0202 1.0503 1.0283 1.0230 1.0195
Θ1(yo)
L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Θ1(yo)
Θ1(y) 1.0167 1.0133 1.2640 1.0156 1.0131 1.0115 1.0102 1.0088
82
Θ1(yo)
L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Θ1(yo)
Θ1(y) 1.0044 1.0101 1.0084 1.0076 1.0069 1.0062 1.0049 1.0073
Bu örnekte, grafik ve çizelgelerden görüldüğü gibi; Θi açısal yerdeğiştirmeleri

yerel ve yerel olmayan teoride, çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 35 γ arasındaki
değerleri için incelenmiştir. L çubuk boyunun L = 4 γ değeri için yerel olmayan
elastisitede bulunan Θ1(yo) açısal yerdeğiştirmesi yerel elastisite için bulunan Θ1(y)
açısal yerdeğiştirmesinin 1.5785 katı olarak bulunmuştur Şekil 7.2. Bu değer doğru
eksenli çubuklarda, L çubuk boyu küçüldükçe nanometre boyutlarında yerel olmayan
elastisite ile hesabın önemini vurgulamaktadır. Çubuk boyunun L = 35 γ ve üzeri
değerleri için yerel olmayan elastisitede bulunan Θ1(yo) değerleri yerel elastisitede elde
edilen değerlere yakınsamaktadır.
7.1.2 İki ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli sistemler
p
pL
2
1 EI
4EI 4EI 2L
3 4
Şekil 7.3: Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçeve.
İki ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli sistemlerde Açı
Yöntemi’nin uygulamasına örnek olarak, Şekil 7.3’te görülen çerçeve incelenecektir.
Bu çerçeve Şekil 7.1 ile verilen çerçeve ile aynıdır, sadece 1 düğüm noktasına pL yatay
yükü etkimekte ve yüklemenin simetrikliği bozularak, düğüm noktaları hareketli hale
gelmektedir. Bu sistemlerde, düğüm noktalarının Θ1 ve Θ2 açısal yerdeğiştirmelerine
83
ilave olarak düşey çubukların eksenine dik yerdeğiştirmeleri de bilinmeyen olarak
alınır. Düğüm noktası moment denge denklemlerine ilave olarak yatay iz düşüm
denge denklemlerine ihtiyaç vardır. Bu çerçeve, doğru eksenli prizmatik çubuklardan
oluştuğu ve çubuklarda boyca uzamalar ihmal edildiği için δ13 = δ24 = δ olur. Bu
sistem, önce yerel teoride Açı Yöntemi ile incelenmektedir [42, 44–46, 61].
1 ve 2 düğüm noktalarında moment denge denklemleri ve yatay iz düşüm denge

denklemi yazılır.
1Θ1 + m1Θ1 ) ∗ Θ1 + m1Θ2 ∗ Θ2 + m1δ δ + M12 = 0

(m1−2 1−3 1−2 1−3
∑ M1 = 0
2Θ1 ∗ Θ1 + (m2Θ2 + m2Θ2 ) ∗ Θ2 + m2δ δ − M21 = 0

m1−2 1−2 2−4 2−4
∑ M2 = 0
←− 1−3 2−4 1−3 2−4
∑X = 0 t1Θ1
∗ Θ1 + t2Θ2
Θ2 + t1δ ∗ δ + t2δ ∗ δ − pL = 0 (7.9)
Bu sistemde, çubuklara ait birim yerdeğiştirme sabitleri ve ankastrelik momentleri

(7.2) ve (7.3) denklemlerinde verilen değerler, (7.9)’da verilen denge denklemlerinde
yerine koyularak düğüm noktaları hareketli çerçeve için, denklem sistemi yerel teoride
sayısal olarak elde edilmektedir.
∑ M1 = 0
(4E I/ L + 8E I/ L) ∗ Θ1 + 2E I/ L ∗ Θ2 + 6E I/ L2 ∗ δ + p L2 / 12 = 0
∑ M2 = 0
2E I/ L ∗ Θ1 + (4E I/ L + 8E I/ L) ∗ Θ2 + 6E I/ L2 ∗ δ − p L2 / 12 = 0
←−
∑X =0
6 E I/ L2 ∗ Θ1 + 6 E I/ L2 ∗ Θ2 + 6 E I/ L3 ∗ δ + 6 E I/ L3 ∗ δ − p L = 0
(7.10)
7.10 denklem sistemi, çözülerek Θ1 , Θ2 açısal yerdeğiştirmeleri, δ doğrusal

yerdeğiştirmesi p, L ve EI cinsinden hesaplanmaktadır.
17pL3
Θ1(y) = − (7.11)
240EI
13pL3
Θ2(y) = − (7.12)
240EI
7pL4
δ(y) = (7.13)
48EI
84
Sistem, yerel teoride çözümlendikten sonra yerel olmayan teoride çözüm yapılmak-
tadır. Yerel olmayan teoride 5. bölümde elde edilen birim yerdeğiştirme sabitleri
miΘi (yo) , m jΘi (yo) , miΘ j (yo) , m jΘi (yo) , m jΘ j (yo) , tiΘi (yo) , miδ (yo) ve tiδ (yo) değerleri ve
(6.5) denkleminden elde edilen ankastrelik momentleri Mi j ve M ji değerleri (7.9)
denklem sisteminde yerine koyularak, yerel olmayan elastisite teorisinde Açı Yöntemi
ile çözümlenmiştir. Bu denklem sisteminin çözümünden Θ1(yo) ve Θ2(yo) açısal
yerdeğiştirmeleri, E, I, L, p ve γ cinsinden elde edilmektedir.

3 2 2
L 3 L
Θ1(yo) = −L p L 17L + 78γ cos − 156γ sin
2γ 2γ

L L
L L2 + 12 γ 2 cos − 24 γ 3 sin

×
2γ 2γ

[ 24EI 5L6 + 39 L4 γ 2 + 72L2 γ 4 − 6Lγ 3 13L2 + 48γ 2

/

L 6 4 2 2 4 6
L
∗ sin + 5L + 39 L γ + 72L γ − 288 γ cos
γ γ
i
+ 288γ 6 (7.14)
Yerel olmayan teoride Θ1(yo) açısal yerdeğiştirmesini veren (7.14) denkleminde, yerel
olmayan sabit γ, sıfıra götürülürse yerel teoride bulunan değerler elde edilir.
17PL3
lim Θ1(yo) = Θ1(y) = − (7.15)
γ→o 240EI

3 2 2
L 3 L
Θ2(yo) = −L p L 13L + 66γ cos − 132γ sin
2γ 2γ

L L
L L2 + 12 γ 2 cos − 24 γ 3 sin

×
2γ 2γ

[ 24EI 5L6 + 39L4 γ 2 + 72L2 γ 4 − 6Lγ 3 13L2 + 48γ 2

/

L 6 4 2 2 4 6
L
∗ sin + 5L + 39L γ + 72L γ − 288γ cos
γ γ
i
+ 288γ 6 (7.16)
(7.17) denkleminde yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse, yerel teoride bulunan
açısal yerdeğiştirme elde edilmektedir.
13PL3
lim Θ2(yo) = Θ2(y) = − (7.17)
γ→o 240EI
85

32 4 2 2 4
L 3 L
δ(yo) = p L L 7 L + 96 L γ + 144 γ cos − 192 γ sin
2γ 2γ

L L
L3 + 3Lγ 2 − 3γ 3 tan / 48EI L L2 + 3γ 2 cos

∗
2γ 2γ

L
− 6γ 3 sin (7.18)
2γ
Bu denklemde yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse, yerel haldeki δ(yo)

yerdeğiştirmesi bulunmaktadır.
7PL4
lim δ(yo) = δ(y) = (7.19)
γ→o 48EI
(7.14) denklemleri ile yerel olmayan elastisitede elde edilen Θ1(yo) açısal
yerdeğiştirmesinin, (7.11) denkleminden yerel elastisitede elde edilen Θ1(y) açısal
yerdeğiştirmesine oranı (7.20) denklemi ile verilmiştir.

Θ1(yo) 2 2
L 3 L
= 10 L 17L + 78γ cos − 156γ sin
Θ1(y) 2γ 2γ

L L
L L2 + 12 γ 2 cos − 24 γ 3 sin

×
2γ 2γ

[ 17 5L6 + 39L4 γ 2 + 72L2 γ 4 − 6Lγ 3 13L2 + 48γ 2

/

L 6 4 2 2 4 6
L
∗ sin + 5L + 39L γ + 72L γ − 288γ cos
γ γ
i
+ 288γ 6 (7.20)
Bu denklemde, çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki değerleri için 0.01 γ

aralıkla bu oranlar hesaplanmakta ve Şekil 7.4’te gösterilmektedir.
1.8
1.7 Θ1 HyoL
Θ1 HyL
1.6
1.5
L
Γ
1.4
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Θ1(yo)
Şekil 7.4: Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede Θ1(y)
L
86
L çubuk boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri için Θ1 açısal yerdeğiştirmesinin
oranları γ aralıkla hesaplanmakta ve bu değerler Çizelge 7.5, Çizelge 7.6, Çizelge
7.7 ve Çizelge 7.8 ile verilmektedir. Yerel olmayan elastisitede, (7.16) denklemi
Θ1(yo)
Çizelge 7.5: Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede Θ1(y)
L
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Θ1(yo)
Θ1(y) 1.8140 1.3922 1.2341 1.1514 1.0943 0.9967 1.1399 1.0832
Θ1(yo)
L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Θ1(yo)
Θ1(y) 1.0625 1.0493 1.0387 1.0247 1.0621 1.0347 1.0282 1.0239
Θ1(yo)
L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Θ1(yo)
Θ1(y) 1.0204 1.0163 1.3429 1.0191 1.0160 1.0141 1.0125 1.0108
Θ1(yo)
L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Θ1(yo)
Θ1(y) 1.0054 1.0123 1.0103 1.0092 1.0084 1.0076 1.0060 1.0090
ile elde edilen Θ2(yo) açısal yerdeğiştirmesinin, yerel elastisitede (7.12) denkleminden
elde edilen Θ2(y) açısal yerdeğiştirmesine oranı (7.21) bağıntısı ile verilmektedir.
87

Θ2(yo) 2 2
L 3 L
= 10 L 13L + 66γ cos − 132γ sin
Θ2(y) 2γ 2γ

L L
L L2 + 12 γ 2 cos − 24 γ 3 sin

×
2γ 2γ

[ 13 5L6 + 39L4 γ 2 + 72L2 γ 4 − 6Lγ 3 13L2 + 48γ 2

/

L 6 4 2 2 4 6
L
∗ sin + 5L + 39L γ + 72L γ − 288γ cos
γ γ
i
+ 288γ 6 (7.21)
Bu denklemde, L = 4 γ ile L = 35 γ arasındaki değerleri için açısal yerdeğiştirme

oranları hesaplanmış ve L = 4γ ile L = 4.6γ arasındaki değerler için bu oranlar 0.01γ
aralıkla, Şekil 7.5’te verilmektedir.
1.8 Θ2 HyoL
Θ2 HyL
1.7
1.6
L
Γ
1.5
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Θ2(yo)
Şekil 7.5: Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede Θ2(y)
L
Çubuk boyunun, L = 4γ ile L = 35γ arasındaki değerleri için açısal yerdeğiştirme

oranları ise, γ aralıkla Çizelge 7.9, Çizelge 7.10, Çizelge 7.11 ve Çizelge 7.12 ile
verilmektedir.
Θ2(yo)
L
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.8864 1.4207 1.2496 1.1609 1.1000 0.9965 1.1485 1.0881
88
Θ2(yo)
L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0662 1.0522 1.0409 1.0261 1.0657 1.0367 1.0298 1.0253
Θ2(yo)
L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0215 1.0172 1.3671 1.0202 1.0169 1.0149 1.0132 1.0114
Θ2(yo)
L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0057 1.0130 1.0109 1.0098 1.0089 1.0080 1.0064 1.0095
(7.18) denklemi ile yerel olmayan elastisitede elde edilen δ(yo) doğrusal
yerdeğiştirmesinin, (7.13) denkleminden yerel elastisitede elde edilen δ(y) doğrusal
yerdeğiştirmesine oranı (7.22) bağıntısı ile verilmektedir.

δ(yo) 2 4 2 2 4
L 3 L
= L 7L + 96L γ + 144γ cos − 192γ sin
δ(y) 2γ 2γ

L
× L3 + 3Lγ 2 − 3γ 3 tan
2γ

4 2 2
L 3 L
/ 7L L + 3γ cos − 6γ sin (7.22)
2γ 2γ
Bu bağıntıda, L = 4 γ ile L = 4.6 γ değerleri için 0.01γ aralıkla bu oranlar hesaplanmış

ve Şekil 7.6’da gösterilmiştir.
89
2.2
2.0 ∆HyoL
∆HyL
1.8
1.6 L
Γ
1.4
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
δ(yo)
Şekil 7.6: Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede δ(y)
L
İki ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede L = 4γ ile
L = 35γ arasındaki değerler için doğrusal yerdeğiştirme oranları ise γ aralıkla Çizelge
7.13, Çizelge 7.14, Çizelge 7.15 ve Çizelge 7.16 ile verilmektedir.
δ(yo)
Çizelge 7.13: Ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede δ(y)
L
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
δ( yo)
δ( y) 2.2591 1.5296 1.3027 1.1916 1.1176 0.9960 1.1765 1.1035
δ(yo)
L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
δ( yo)
δ( y) 1.0774 1.0609 1.0476 1.0303 1.0768 1.0427 1.0346 1.0294
δ(yo)
L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
δ( yo)
δ( y) 1.0250 1.0200 1.4566 1.0234 1.0195 1.0172 1.0153 1.0132
90
δ(yo)
L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
δ( yo)
δ( y) 1.0066 1.0150 1.0126 1.0113 1.0103 1.0092 1.0074 1.0110
İki ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede, yerel
olmayan teori ile elde edilen yerdeğiştirmeler, yerel teoride elde edilen yerdeğiştirmel-
erden oldukça büyüktür. L çubuk boyunun 4 γ değeri için 1 nolu düğüm noktasının
açısal yerdeğiştirmesi yerel olmayan teoride Θ1(yo) = 1.814 Θ1(y) , 2 nolu düğüm
noktasının açısal yerdeğiştirmesi Θ2(yo) = 1.8864 Θ2(y) ve doğrusal yerdeğiştirme
δ(yo) = 2.2891 δ(y) olarak bulunmuştur. Bu da düğüm noktaları hareketli sitemlerde
yerdeğiştirmelerin hesabında yerel olmayan teori ile hesabın önemini vurgulamaktadır.
7.2 Bir Ucu Mafsallı Bir Ucu Ankastre Çubuklardan Oluşan Sistemler
7.2.1 Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları
sabit sistemler
Yerel olmayan elastistisite teorisinde, Açı Yönteminin mafsallı çubuklara uygulan-

masına örnek olarak Şekil 7.7’de görülen çerçeve incelenecektir.
1
p 2
p 3
p 4
EI EI EI
4EI 4EI 2L
5 6
L 2L L
Şekil 7.7: Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçeve.
91

m1−2 2Θ2 ∗ Θ2 − M 21 = 0
2−5
∑ M2 = 0 2Θ2 + m

m3−6 3Θ3 ∗ Θ3 + M 34 = 0
3−4
∑ M3 = 0 3Θ3 + m
(7.23)
Bu çerçeve, bir ucu mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit bir sistemdir.
Bilinmeyenler sadece 2 ve 3 düğüm noktalarının açısal yerdeğiştirmeleridir. Önce,
2 ve 3 düğüm noktalarında moment denge denklemleri yazılır. Şekil 7.7’de verilen
sistem önce yerel teoride çözümlenir ve çubuklara ait yerel teoride birim yerdeğiştirme
sabitleri hesaplanır.
m1−2
2Θ2 = 3EI/L
m2−5
2Θ2 = 6EI/L t 2−5
2Θ2 = 3EI/L
2
m2−5
2δ = 3EI/L2 t 2−5
2δ = 1.5EI/L
3
m3−6
3Θ3 = 6EI/L t 3−6
3Θ3 = 3EI/L
2
m3−6
3δ = 3EI/L2 t 3−6
3δ = 1.5EI/L
3
m3−4
3Θ3 = 3EI/L
(7.24)
Bir ucu mafsallı 1-2 ve 3-4 çubuklarında düzgün yayılı p yükünden yerel teoride oluşan
ankastrelik momentleri aşağıda verilmektedir.
M 21 = −pL2 /8 M 34 = pL2 /8 (7.25)
(7.23) denklemleri (7.24) ve (7.25) ile verilen değerler için sayısal olarak yazılır ve
(7.26) denklem sistemi elde edilir.
∑ M2 = 0 (3EI/L + 6EI/L) ∗ Θ2 − pL2 /8 = 0
∑ M3 = 0 (6EI/L + 3EI/L) ∗ Θ3 + pL2 /8 = 0 (7.26)
Bu denklem sistemi çözümlenerek Θ2 ve Θ3 açısal yerdeğiştirmeleri p, L ve EI

cinsinden bulunur.
pL3
Θ2(y) =
72EI
pL3
Θ3(y) = − (7.27)
72EI
92
Daha sonra, aynı sistem yerel olmayan teoride çözümlenir. Yerel olmayan elastisite
teorisi çerçevesinde, (5.37) denkleminden birim yerdeğiştirme sabitleri ve (6.10)
denklemlerinden ankastrelik momentleri hesaplanır. Bu değerler, (7.23) denklem
sisteminde yerine koyular ve sistem çözümlenirse Θ2(yo) değerleri p, EI, L, ve γ
değerlerine bağlı olarak bulunur.

3 3 L 2 3 3 2L
Θ2(yo) = p L − 3 γ tan + 3L γ 8L − 3γ tan
γ γ

2
4 4
L 3 L
+ 6Lγ L + 24γ cos + 12γ L sin − 2γ
γ γ

3 3 L 2L 2
/ 72EIL 8L − γ 16 tan + tan + 18L γ
γ γ

2 2
L 3 L
× L L + 3γ cos − 3γ sin (7.28)
γ γ
Yerel olmayan teoride, Θ2(yo) değerini veren (7.28) denkleminde, yerel olmayan
parametre γ sıfıra götürülürse, yerel haldeki Θ2(y) açısal yerdeğiştirmesi bulunur.
lim Θ2(yo) = Θ2(y) (7.29)

γ→o
Yerel olmayan elastisitede, (7.28) denklemi ile elde edilen Θ(2yo) açısal
yerdeğiştirmesinin, yerel teoride (7.26) denklemi ile bulunan Θ(2y) değerine oranını
gösteren bağıntı (7.30) denklemi ile verilmektedir.

Θ2(yo) 3 3 L 2 3 3 2L
= L − 3 γ tan + 3L γ 8L − 3γ tan
Θ2(y) γ γ

2
4 4
L 3 L
+ 6Lγ L + 24γ cos + 12γ L sin − 2γ
γ γ

4 3 3 L 2L 2
/ L 8L − γ 16 tan + tan + 18L γ
γ γ

2 2
L 3 L
× L L + 3γ cos − 3γ sin (7.30)
γ γ
Bu örnekte de, ankastre çerçevede olduğu gibi çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 35 γ

arasındaki değerleri için Θ2 açısal yerdeğiştirmeleri incelenmektedir.
93
Yerel olmayan elastisitede bulunan Θ2(yo) açısal yerdeğiştirmelerinin, yerel elastisite
de bulunan Θ2(y) açısal yerdeğiştirmelerine oranının L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki
değerleri Şekil 7.8 ile verilmektedir.
1.55
Θ1yo
1.50
Θ1 y
1.45
1.40 Γ
1.35 L
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Θ2(yo)
Şekil 7.8: Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçevede Θ2(y) oran-
L
larının γ ile değişimi.
Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklardan oluşan çerçevede yerel olmayan
elastisite için bulunan Θ2(yo) açısal yerdeğiştirmelerinin yerel elastisitede bulunan
açısal yerdeğiştirmelerine oranı çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 35 γ arasındaki
değerleri Çizelge 7.17, Çizelge 7.18, Çizelge 7.19 ve Çizelge 7.20 ile verilmektedir.
Θ2(yo)
Çizelge 7.17: Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçevede Θ2(y)
L
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.4139 0.5201 0.9428 0.9967 0.8449 0.9814 0.9989 -1.0416
Θ2(yo)
L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Θ2(yo)
Θ2(y) 0.9848 0.9939 1.0253 0.9914 0.9959 1.0061 0.9922 0.9962
94
Θ2(yo)
L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0000 0.9946 0.9971 0.9993 0.9951 0.9975 0.9978 0.9958
Θ2(yo)
L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Θ2(yo)
Θ2(y) 0.9980 0.9987 0.9949 0.9982 0.9988 0.9710 0.9985 0.9990
Çubuk boyunun L = 35 γ ve üzeri değerleri için yerel olmayan elastisitede bulunan

Θ2(yo) değerleri yerel elastisite ile hesapta bulunan değerlere yakınsamaktadır. L = 4 γ
için Θ2(yo) = 1.41393 ∗ Θ2(y) olarak bulunmuştur.
7.2.2 Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları
hareketli sistemler
1
p 2
p p 4
3
pL
EI EI EI
4EI 4EI 2L
5 6
L 2L L
Şekil 7.9: Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçeve.
Düğüm noktası hareketli mafsallı sistemlere örnek olarak daha önce incelenen
sistemde 1 nolu mesnet kayıcı hale getirilerek 1 düğüm noktasına yatay yük
uygulanmakta ve sistem hareketli hale gelmektedir. Düğüm noktalarında açısal
yerdeğiştirmelere ilave olarak doğrusal yerdeğiştirmeler bilinmeyen olarak alınmak-
tadır. 2 ve 3 düğüm noktalarında moment denge denklemlerine ilave olarak yatay iz
95
düşüm denge denklemleri yazılmaktadır. Doğru eksenli prizmatik çubuklarda boyca
uzamalar ihmal edildiği için δ25 = δ36 = δ olur. Önce Açı Yöntemi ile yerel elastisite
teorisi çerçevesinde incelenen bu sistemde, düğüm noktalarında denge denklemleri
yazılır.

m1−2 2Θ2 ∗ Θ2 + m2δ ∗ δ − M 21 = 0
2−5 2−5
∑ M2 = 0 2Θ2 + m

m3−6 3Θ3 ∗ Θ3 + m2δ ∗ δ + M 34 = 0
3−4 2−5
∑ M3 = 0 3Θ3 + m
←− 2−5 3−6 2−5 3−6
∑X = 0 t2Θ2
∗ Θ2 + t3Θ3
Θ3 + t2δ ∗ δ + t3δ ∗ δ − pL = 0 (7.31)
(7.24) ve (7.25) denklemleri ile verilen değerler yerine koyularak (7.31)denklemi

sayısal olarak yazılır Θ2(y) , Θ3(y) açısal yerdeğiştirmeleri ve δ doğrusal yerdeğiştirmesi
yerel teoride hesaplanır.
∑ M2 = 0 (3EI/L + 6EI/L) ∗ Θ2 + 3EI/L2 ∗ δ − pL2 /8 = 0
∑ M3 = 0 (6EI/L + 3EI/L) ∗ Θ3 + 3EI/L2 ∗ δ + pL2 /8 = 0

←−
= 0 3EI/L2 ∗ Θ2 + 3EI/L2 Θ3 + 1.5EI/L3 + 1.5EI/L3 ∗ δ − pL = 0(7.32)

∑X
23L3 p
Θ2(y) = − (7.33)
72EI
25L3 p
Θ3(y) = − (7.34)
72EI
L4 p
δ(y) = (7.35)
EI
Daha sonra, (7.31) denklem sisteminde yerel olmayan teoride bir ucu mafsallı çubuklar
için 5. bölümde elde edilen birim yerdeğiştirme sabitleri ve 6. bölümde elde edilen
ankastrelik momentleri yerine koyularak, yerel olmayan yerdeğiştirmeler p, L, γ ve EI
cinsinden elde edilmektedir.

p 23L4 + 72L2 γ 2 + 24γ 4 sec Lγ − 84Lγ 3 tan Lγ − 24γ 4
Θ2 (yo) = − (7.36)
72EIL
Yerel olmayan teoride Θ2(yo) değerini veren (7.36) denkleminde, yerel olmayan
parametre γ sıfıra götürülürse yerel haldeki Θ2(y) açısal yerdeğiştirmesi bulunur.
23L3 p
lim Θ2(yo) = Θ2(y) = − (7.37)
γ→o 72EI
96

4 2 2 3 L L 4
p 25L + 72L γ − 12γ 5L sin γ + 2γ sec γ + 24γ
Θ3 (yo) = − (7.38)
72EIL
25L3 p
lim Θ3(yo) = Θ3(y) = − (7.39)
γ→o 72EI
h i
Lp L3 − 3γ 3 tan Lγ + 3Lγ 2
δ(yo) = (7.40)
EI
δ(yo) değerini veren (7.40) denkleminde, yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse,
yerel haldeki δ(y) doğrusal yerdeğiştirmesi bulunur.
L4 p
lim δ(yo) = δ(y) = (7.41)
γ→o EI
Yerel olmayan teoride [7.36] denklemi ile elde edilen Θ2(yo) değerinin, yerel elastisite
Θ2(yo)
teorisinde (7.33) denklemi ile elde edilen Θ2(y) değerine oranı Θ2(y) (7.42) bağıntısı ile
verilmiştir.

Θ2(yo) 23L4 + 72L2 γ 2 + 24γ 4 sec Lγ − 84Lγ 3 tan Lγ − 24γ 4
= (7.42)
Θ2(y) 23L4
L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki değerleri için açısal yerdeğiştirme oranları,
0.01 γ aralıkla Şekil 7.10’da verilmektedir.
1.1
Θ2 HyoL
1.0
Θ2 HyL
0.9
0.8 L
Γ
0.7
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Θ2(yo)
Şekil 7.10: Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede Θ2(y)
L
97
L çubuk boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri için açısal yerdeğiştirme oranları γ
aralıkla Çizelge 7.21, Çizelge 7.22, Çizelge 7.23 ve Çizelge 7.24 ile verilmektedir.
Θ2(yo)
Çizelge 7.21: Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede Θ2(y)
L
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.1193 1.2282 1.0919 1.0548 1.0954 1.0406 1.0287 1.6619
Θ2(yo)
L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0231 1.0178 1.0065 1.0148 1.0119 1.0082 1.0104 1.0086
Θ2(yo)
L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0068 1.0077 1.0065 1.0054 1.0060 1.0058 1.0050 1.0030
Θ2(yo)
L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0048 1.0036 1.0044 1.0033 1.0030 1.0105 1.0028 1.0025
Yerel olmayan teoride (7.38) denklemi ile elde edilen Θ3(yo) değerinin, yerel elastisite
teorisinde (7.34) denklemi ile elde edilen Θ3(y) değerine oranı (7.43) bağıntısı ile
verilmektedir.

Θ3(yo) p 25L4 + 72L2 γ 2 − 12γ 3 5L sin Lγ + 2γ sec Lγ + 24γ 4
= − (7.43)
Θ3(y) 72EIL
L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki değerleri için açısal yerdeğiştirme oranları,
0.01 γ aralıkla Şekil 7.11’de verilmektedir.
98
1.15
1.10 Θ3 HyoL
1.05 Θ3 HyL
1.00
0.95 L
Γ
0.90
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Θ3(yo)
Şekil 7.11: Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede Θ3(y)
L
L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki değerleri için açısal yerdeğiştirme oranları γ
aralıkla Çizelge 7.25, Çizelge 7.26, Çizelge 7.27 ve Çizelge 7.28 ile verilmektedir.
Θ3(yo)
L
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Θ3(yo)
Θ3(y) 1.14611 1.1762 1.0832 1.0526 1.0787 1.0374 1.0275 1.4165
Θ3(yo)
L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Θ3(yo)
Θ3(y) 1.0209 1.0165 1.0082 1.0135 1.0111 1.0083 1.0094 1.0079
Θ3(yo)
L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Θ3(yo)
Θ3(y) 1.0065 1.0069 1.0060 1.0051 1.0054 1.0046 1.0041 1.0044
99
Θ3(yo)
L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Θ3(yo)
Θ3(y) 1.0037 1.0033 1.0038 1.0030 1.0028 1.0077 1.0025 1.0023
Yerel olmayan teoride [7.40] denklemi ile elde edilen δ (yo) değerinin, yerel elastisite
teorisinde (7.35) denklemi ile elde edilen δ(y) değerine oranı aşağıda verilmektedir.

δ(yo) 3 3 L
+ 3Lγ / L3
2

= L − 3γ tan (7.44)
δ( y) γ
L çubuk boyunun 4γ ile 4.6γ arasındaki değerleri, 0.01 γ aralıkla Şekil 7.12’de
gösterilmiştir.
L çubuk boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri, γ aralıkla Çizelge 7.29, Çizelge

7.30, Çizelge 7.31 ve Çizelge 7.32 ile verilmiştir.
1.10
1.05 ∆HyoL
1.00 ∆HyoL
0.95
0.90
L
0.85
Γ
0.80
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
δ(yo)
Şekil 7.12: Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede δ( y)
L
δ(yo)
Çizelge 7.29: Mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli çerçevede δ( y)
L
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
δ(yo)
δ(y) 1.133 1.2011 1.0874 1.0536 1.0867 1.0389 1.0281 1.5341
100
δ(yo)
L
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
δ(yo)
δ( y) 1.0219 1.0171 1.0074 1.0141 1.0115 1.0083 1.0098 1.0082
δ(yo)
L
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
δ(yo)
δ( y) 1.0067 1.0073 1.0062 1.0053 1.0057 1.0048 1.0042 1.0046
δ(yo)
L
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
δ(yo)
δ( y) 1.0039 1.0035 1.0041 1.0032 1.0029 1.0090 1.0026 1.0024
7.3 Bir Ucu Mafsallı Bir Ucu Ankastre ve İki Ucu Ankastre Çubuklardan Oluşan
Sistemler
7.3.1 Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre ve iki ucu ankastre çubuklardan oluşan
düğüm noktaları sabit sistemler
İki ucu ankastre ve bir ucu mafsallı çubuklardan oluşan Şekil 7.13’te görülen düğüm
noktaları sabit sistem, önce Açı Yöntemi ile yerel teoride incelenmektedir. Bu sistemde
bilinmeyenler, 2 ve 3 düğüm noktalarındaki açısal yerdeğiştirmelerdir. Önce 2 ve 3
düğüm noktalarında denge denklemleri yazılmaktadır.

2Θ3 ∗ Θ3 − M 21 + M23 = 0
m2Θ2 + m2Θ2 + m2Θ2 ∗ Θ2 + m2−3
1−2 2−5 2−3
∑ M2 = 0

∑ M3 = 0 m2Θ2 ∗ Θ2 + m3Θ3 + m3Θ3 + m3Θ3 ∗ Θ3 + M 34 − M32 = 0 (7.45)
2−3 3−2 3−4 3−6
101
1
p 2
p p 4
3
EI 2 EI EI
4EI 4EI 2L
5 6
L 2L L
Şekil 7.13: Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan sabit çerçeve.
Şekil 7.13’te verilen düğüm noktaları sabit sistemde, yerel teoride çubuklara ait birim
yerdeğiştirme sabitleri hesaplanmakta ve elde edilen değerler aşağıda verilmektedir.
Bu sistemde, 1-2 ve 3-4 çubukları bir ucu mafsallı, 2-5 ve 3-6 çubukları ise iki ucu
ankastre çubuklardır.
m1−2
2Θ2 = 3EI/L
m2−5
2Θ2 = 8EI/L m2−5
2Θ5 = 4EI/L
2−5
t2Θ2
= 6EI/L2 m2−5
2δ = 6EI/L
2
2−5
t2δ = 6EI/L3
m2−3
2Θ2 = 4EI/L m2−3
2Θ3 = 2EI/L
m3−6
3Θ3 = 8EI/L m3−6
3Θ6 = 4EI/L
3−6
t3Θ3
= 6EI/L2 m3−6
3δ = 6EI/L
2
3−6
t3δ = 6EI/L3
m3−4
3δ = 3EI/L (7.46)
Yerel teoride, düzgün yayılı p yükü ile yüklenmiş çubuklarda ankastrelik momentleri
aşağıda verilmektedir.
M 21 = −pL2 /8 M 34 = pL2 /8
M23 = pL2 /3 M32 = −pL2 /3
(7.47)
102
(7.45) denklemi (7.46) ve (7.47) denklemleri ile verilen değerler için sayısal olarak
yazılırsa aşağıdaki denklem sistemi elde edilmektedir.
∑ M2 = 0
(3EI/L + 8EI/L + 4EI/L) ∗ Θ2 + 2EI/L ∗ Θ3 − pL2 /8 + pL2 /3 = 0
∑ M3 = 0
2EI/L ∗ Θ2 + (3EI/L + 8EI/L + 4EI/L) ∗ Θ3 + pL2 /8 − pL2 /3 = 0 (7.48)
Sistem, önce yerel teoride çözümlenerek yerdeğiştirmeler bulunur.
5L3 p 5L3 p
Θ2(y) = − Θ3(y) = (7.49)
312EI 312EI
(7.45) denklem sisteminde, yerel olmayan elastisite teorisi ile bulunan birim
yerdeğiştirme sabitleri ve ankastrelik momentleri yerine koyularak çözümlenmekte ve
açısal yerdeğiştirmeler p, L, EI ve γ cinsinden bulunmaktadır.

2 3 4 2 2 4 L
+ 15L4

Θ2(yo) = −L p −12 γ −5L + 12L γ + 432 γ sin
2γ

2 2 4 3L
+ 5L7 + 84L5 γ 2 + 360L3 γ + 2304Lγ 6

+ 108L γ − 144γ sin
2γ

L 7 5 2 3 4 6
3L
∗ cos + 5L + 84L γ + 216L γ − 2304Lγ cos
2γ 2γ

3 L 2 2
L 2 2
/ 24EI −12Lγ sin 33L + 72γ cos + 5L + 24γ
2γ γ

6 4 2 2 4 6
L
+ 13L + 114L γ + 144L γ + 288γ cos + 13L6 + 114L4 γ 2
2γ

2 4 6
3L
+ 144L γ − 288γ cos (7.50)
2γ
5pL3
lim Θ2(yo) = Θ2(y) = − (7.51)
γ→o 312EI
Yerel olmayan teoride bulunan [7.50] denklemi ile elde edilen değerlerin yerel
teorideki değerlere oranı aşağıda verilmektedir.
103

Θ2(yo) 3 4 2 2 4 L
+ 15L4

= 13 −12 γ −5L + 12L γ + 432 γ sin
Θ2(y) 2γ

3L
108L2 γ 2 − 144γ 4 sin + 5L7 + 84L5 γ 2 + 360L3 γ + 2304Lγ 6

+
2γ

L 7 5 2 3 4 6
3L
∗ cos + 5L + 84L γ + 216L γ − 2304Lγ cos
2γ 2γ

3 L 2 2
L 2 2
/ 5L −12Lγ sin 33L + 72γ cos + 5L + 24γ
2γ γ

6 4 2 2 4 6
L
+ 13L + 114L γ + 144L γ + 288γ cos + 13L6 + 114L4 γ 2
2γ

3L
+ 144L2 γ 4 − 288γ 6 cos (7.52)
2γ
L çubuk boyunun 4γ ile 4.6γ arasındaki değerleri için 0.01γ aralıkla bu oranlar
hesaplanmakta ve Şekil 7.14’te gösterilmektedir. Bu oranlar L çubuk boyunun 4γ
1.2
1.0 Θ2 HyoL
0.8
Θ2 HyL
0.6
0.4
0.2
0.0 L
-0.2 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

Şekil 7.14: Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit çerçevede
Θ2(yo)
Θ oranlarının Lγ ile değişimi
2(y)
ile 35γ arasındaki değerleri için γ aralıkla hesaplanmakta ve sonuçlar Çizelge 7.33,
Çizelge 7.34, Çizelge 7.35 ve Çizelge 7.36’da verilmektedir.
Çizelge 7.33: Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit

Θ
çerçevede Θ2(yo) oranlarının Lγ ile değişimi.
2(y)
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.2013 1.6720 1.2269 1.1210 1.1974 1.0291 1.1008 2.4675
104
Θ
2(y)
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0602 1.0436 1.0134 1.0284 1.0472 1.0226 1.0274 1.0217

Θ
2(y)
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0165 1.0173 1.1977 1.0153 1.0159 1.0129 1.0905 1.01117

Θ
2(y)
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0067 1.0103 1.01116 1.0086 1.0075 1.0264 1.0061 1.0076
7.3.2 Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre ve iki ucu ankastre çubuklardan oluşan
düğüm noktası hareketli sistemler
1
p 2
p 3
p 4
2pL
EI 2 EI EI
4EI 4EI 2L
5 6
L 2L L
Şekil 7.15: Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan hareketli çerçeve.
105
Ankastre ve mafsallı çubuklardan oluşan, Şekil 7.15’te görülen düğüm noktaları
hareketli sistemde, bilinmeyenler 2 ve 3 düğüm noktalarındaki açısal yerdeğiştirmeler
ve düşey çubukların eksenine dik doğrusal yerdeğiştirmeleridir. Bu sistemde, doğru
eksenli prizmatik çubuklardan oluşmakta ve boyca uzamaları ihmal edilmektedir. Bu
nedenle δ2−5 = δ3−6 = δ olarak alınmaktadır.
Bu sistem 3 bilinmeyenlidir ve üç denge denklemi gerekmektedir. Verilen yükleme için

düğüm noktaları hareketli sistemde, 2 ve 3 nolu düğüm noktalarında moment denge
denklemleri ve yatay iz düşüm denge denklemi yazılarak aşağıdaki denklem sistemi
elde edilir (7.53).
∑ M2 = 0

m1−2 2Θ2 Θ2 + m2Θ3 Θ3 + m2δ δ − M 21 + M23 = 0
2−5 2−3 2−3 2−5
2Θ2 + m 2Θ2 + m
∑ M3 = 0

m3−2 3Θ3 Θ3 + m3δ δ + M 34 − M32 = 0
3−2 3−4 3−6 3−6
2Θ2 ∗ Θ 2 + m 3Θ3 + m 3Θ3 + m
←
−
∑X = 0
2−5 3−6 2−5 3−6
t2Θ2
∗ Θ2 + t3Θ3
Θ3 + t2δ ∗ δ + t3δ δ − 2pL = 0
(7.53)
Yukarıda verilen denklem sisteminde, (7.46), (7.47) denklemleri ile verilen birim
yerdeğiştirme sabitleri ve ankastrelik momentleri yerine koyularak düğüm nokta-
larındaki açısal ve doğrusal yerdeğiştirmeler [7.54], [7.55] ve [7.56] denklemleri ile
verilmektedir.
367pL3
Θ2(y) = − (7.54)
3432EI
257pL3
Θ3(y) = − (7.55)
3432EI
17pL4
δ(y) = (7.56)
66EI
Daha sonra aynı sistem yerel olmayan teoride bulunan birim yerdeğiştirme sabitleri ve
ankastrelik momentleri (7.53) denge denklemlerinde yerine koyularak çözümlenmek-
106
tedir. Θ2(yo) açısal yerdeğiştirmesi (7.57) denklemi ile verilmektedir.

2 3 2 L 3 L
734L10 + 8712L8 γ 2

Θ2(yo) = −L p L + 12Lγ cos − 24γ sin
2γ 2γ

6 4 4 6 2 8 10
L
+ 28080L γ + 31392L γ + 29376L γ + 20736γ cos + 367L10
2γ

8 2 6 4 4 6 2 8 10
3L
+ 4356L γ + 14832L γ + 41472L γ + 44064L γ − 31104γ cos
2γ

10 8 2 6 4 4 6 2 8 10
+ 367L + 4356L γ + 13248L γ − 24480L γ − 73440L γ + 10368γ
L
5L 3

6 4 2 2 4 6
∗ cos − 48Lγ 193L + 942L γ + 360L γ + 576γ sin
2γ 2γ
3L
+ 36Lγ 3 61L6 + 78L4 γ 2 − 840L2 γ 4 − 1824γ 6 sin − 12Lγ 3 589L6
2γ
5L
L
4 2 2 4 6 3
+ 3534L γ + 3384L γ − 3744γ sin / 24EI −48Lγ sin
2γ 2γ

L
6L2 + 9γ 2 cos + L2 + 3 γ 2 + 11L6 + 84L4 γ 2 + 72L2 γ 4

∗
γ

6
L 6 4 2 2 4 6
3L
+ 144γ cos ( + 11L + 84L γ + 72L γ − 144γ cos
2γ 2γ

L L
− 12Lγ 3 sin 33L2 + 72 γ 2 cos + 13L6 + 114L4 γ 2

2γ γ

2 4 6
L
+ 144 L γ + 288 γ cos + 13∗, L6 + 114 L4 + 144L2 γ 4
2∗, γ

6
3L
− 288γ cos (7.57)
2γ
367pL3
lim Θ2(yo) = Θ2(y) = − (7.58)
γ→o 3432
Yerel olmayan teoride (7.57) denklemi ile bulunan Θ2(yo) değerinin, yerel teoride
bulunan Θ2(y) değerine oranı (7.59) denkleminde verilmektedir.
107

Θ2(yo) 3 2 L 3 L
734L10 + 8712L8 γ 2

= 143 L + 12Lγ cos − 24γ sin
Θ2(y) 2γ 2γ

6 4 4 6 2 8 10
L
+ 28080L γ + 31392L γ + 29376L γ + 20736γ cos + 367L10
2γ

8 2 6 4 4 6 2 8 10
3L
+ 4356L γ + 14832L γ + 41472L γ + 44064L γ − 31104γ cos
2γ

10 8 2 6 4 4 6 2 8 10
+ 367L + 4356L γ + 13248L γ − 24480L γ − 73440L γ + 10368γ
L
5L 3

6 4 2 2 4 6
∗ cos − 48Lγ 193L + 942L γ + 360L γ + 576γ sin
2γ 2γ
3L
+ 36Lγ 3 61L6 + 78L4 γ 2 − 840L2 γ 4 − 1824γ 6 sin − 12Lγ 3 589L6
2γ
5L
L
4 2 2 4 6 3
+ 3534L γ + 3384L γ − 3744γ sin / 367L −48Lγ sin
2γ 2γ

L
6L2 + 9γ 2 cos + L2 + 3 γ 2 + 11L6 + 84L4 γ 2 + 72L2 γ 4

∗
γ

6
L 6 4 2 2 4 6
3L
+ 144γ cos ( + 11L + 84L γ + 72L γ − 144γ cos
2γ 2γ

L L
12Lγ 3 sin 33L2 + 72 γ 2 cos + 13L6 + 114L4 γ 2

−
2γ γ

L
+ 144 L2 γ 4 + 288 γ 6 cos + 13∗, L6 + 114 L4 + 144L2 γ 4
2∗, γ

6
3L
− 288γ cos (7.59)
2γ
Çubuk boyunun L = 4 γ ile L = 4.6 γ arasındaki değerleri için bu oranlar 0.01 γ aralıkla
hesaplanarak Şekil 7.16’da verilmektedir.
1.5
1.4 Θ2 HyoL
1.3 Θ2 HyL
1.2
1.1
1.0 L
0.9 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Şekil 7.16: Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktası hareketli
Θ
2(y)
108
(7.59) denkleminde L çubuk boyunun L = 4γ ile L = 35 γ arasındaki değerleri için
oranlar Çizelge 7.37, Çizelge 7.38, Çizelge 7.39 ve Çizelge 7.40 ile verilmektedir.
Çizelge 7.37: Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktası hareketli

Θ
2(y)
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.5193 1.3919 1.1997 1.1251 1.1095 1.0110 1.1083 1.3725

Θ
2(y)
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0535 1.0416 1.0281 1.0232 1.0486 1.0272 1.0242 1.0203

Θ
2(y)
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0169 1.0146 1.2311 1.0156 1.0138 1.0119 1.0105 1.0097

Θ
2(y)
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Θ2(yo)
Θ2(y) 1.0053 1.0102 1.0092 1.0079 1.0071 1.0108 1.0053 1.0074
Tablo ve grafiklerden görüldüğü gibi L çubuk boyunun 4γ değeri için Θ2(yo) açısal
yerdeğiştirmesi 1.5193Θ2(y) olarak bulunmuştur.
Yerel olmayan teoride Θ3(yo) değeri için (7.60) denklemi elde edilmektedir.
109

2 3 2 L 3 L
257L10 + 2988L8 γ 2

Θ3(yo) = −L p L + 12Lγ cos − 24γ sin
2γ 2γ

6 4 4 6 2 8 10
L
+ 9288L γ + 9360L γ + 6048L γ − 10368γ cos + 257L10
2γ

8 2 6 4 4 6 2 8 10
3L
+ 2988L γ + 8496L γ + 12960L γ + 18144L γ + 31104γ cos
2γ

+ 257L10 + 2988L8 γ 2 + 10080L6 γ 4 + 2880L4 γ 6 − 30240L2 γ 8 − 10368γ 10
L
5L 3

6 4 2 2 4 6
∗ cos − 48Lγ 143L + 642L γ + 1368L γ + 1152γ sin
2γ 2γ
3L
+ 36Lγ 3 71L6 + 210L4 γ 2 + 840L2 γ 4 + 672γ 6 sin − 12Lγ 3 359L6
2γ
5L
L
4 2 2 4 6 3
+ 1938L γ + 3528L γ + 288γ sin / 24EI −48Lγ sin
2γ 2γ

L
6L2 + 9γ 2 cos + L2 + 3γ 2 + 11L6 + 84L4 γ 2 + 72L2 γ 4 + 144γ 6

∗
γ

L 6 4 2 2 4 6
3L
∗ cos ( + 11L + 84L γ + 72L γ − 144γ cos − 12Lγ 3
2γ 2γ

L 2 2 L
+ 13L6 + 114L4 γ 2

∗ sin le f t( 33L + 72γ cos
2γ γ

2 4 6
L
+ 144L γ + 288γ cos + 13L6 + 114L4 γ 2 + 144L2 γ 4
2γ

6
3L
− 288γ cos (7.60)
2γ
Θ3(yo) değerini veren (7.60) denkleminde, yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse
yerel haldeki Θ3(y) açısal yerdeğiştirmesi bulmaktadır.
257PL3
lim Θ3(yo) = Θ3(y) = − (7.61)
γ→o 3432EI
Θ3(yo) açısal yerdeğiştirmesinin yerel teoride bulunan Θ3(y) değerine oranı [7.62]
denkleminde verilmektedir.
110

Θ3(yo) 3 2 L 3 L
257L10 + 2988L8 γ 2

= 143 L + 12Lγ cos − 24γ sin
Θ3(y) 2γ 2γ

6 4 4 6 2 8 10
L
+ 9288L γ + 9360L γ + 6048L γ − 10368γ cos + 257L10
2γ

8 2 6 4 4 6 2 8 10
3L
+ 2988L γ + 8496L γ + 12960L γ + 18144L γ + 31104γ cos
2γ

10 8 2 6 4 4 6 2 8 10
+ 257L + 2988L γ + 10080L γ + 2880L γ − 30240L γ − 10368γ
L
5L 3

6 4 2 2 4 6
∗ cos − 48Lγ 143L + 642L γ + 1368L γ + 1152γ sin
2γ 2γ
3L
+ 36Lγ 3 71L6 + 210L4 γ 2 + 840L2 γ 4 + 672γ 6 sin − 12Lγ 3 359L6
2γ
5L
L
4 2 2 4 6 3
+ 1938L γ + 3528L γ + 288γ sin / 257L −48Lγ sin
2γ 2γ

L
6L2 + 9γ 2 cos + L2 + 3γ 2 + 11L6 + 84L4 γ 2 + 72L2 γ 4 + 144γ 6

∗
γ

L 6 4 2 2 4 6
3L
∗ cos ( + 11L + 84L γ + 72L γ − 144γ cos − 12Lγ 3
2γ 2γ

L L
le f t( 33L2 + 72γ 2 cos + 13L6 + 114L4 γ 2

∗ sin
2γ γ

L
+ 144L2 γ 4 + 288γ 6 cos + 13L6 + 114L4 γ 2 + 144L2 γ 4
2γ

6
3L
− 288γ cos (7.62)
2γ
L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki değerleri için bu oranlar 0.01 γ aralıkla
hesaplanmakta ve sonuçlar Şekil 7.17’de verilmektedir.
1.65
Θ3 HyoL
1.60
Θ3 HyL
1.55
L
1.50 Γ
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
Θ
3(y)
111
L çubuk boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri için oranlar, γ aralıkla hesaplan-
makta ve sonuçlar Çizelge 7.41, Çizelge 7.42, Çizelge 7.43 ve Çizelge 7.44 ile
verilmektedir.

Θ
3(y)
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
Θ3(yo)
Θ3(y) 1.6554 1.2720 1.1880 1.1268 1.0718 1.0032 1.1115 0.9038

Θ
3(y)
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
Θ3(yo)
Θ3(y) 1.0506 1.0407 1.0344 1.0209 1.0493 1.0291 1.0228 1.0197

Θ
3(y)
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
Θ3(yo)
Θ3(y) 1.0171 1.0135 1.2454 1.0157 1.0129 1.0115 1.0103 1.0088

Θ
3(y)
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
Θ3(yo)
Θ3(y) 1.0047 1.0104 1.0081 1.0076 1.0069 1.0042 1.0050 1.0073
Tablo ve grafiklerden görüldüğü gibi L = 4 γ değeri için Θ3(yo) = 1.6554 Θ3(y) olarak
bulunmaktadır.
Mafsallı ve ankastre çubuklardan oluşan sistemde, yerel olmayan elastisite

çerçevesinde δi(yo) doğrusal yerdeğiştirmesi [7.63] denkleminde verilmektedir.
112

L 2 2 L 3 L
− 12Lγ 3

δi(yo) = Lp sec L L + 12γ cos − 24γ sin
2γ 2γ 2γ

3L
17L6 + 102L4 γ 2 + 72L2 γ 4 − 144γ 6 cos / 6EI −48Lγ 3

+
2γ

L 2 2 L 2 2
+ L + 3γ + 11L6 + 84L4 γ 2

∗ sin 6L + 9γ cos
2γ γ

2 4 6
L
+ 72L γ + 144γ cos + 11L6 + 84L4 γ 2 + 72L2 γ 4 − 144γ 6
2γ

L
+ 72L2 γ 4 + 144γ 6 cos + 11L6 + 84L4 γ 2 + 72L2 γ 4 − 144γ 6
2γ

3L
∗ cos (7.63)
2γ
Yerel olmayan teoride δ(yo) değerini veren [7.65] denkleminde, yerel olmayan
parametre γ sıfıra götürülürse yerel haldeki δ(y) yerdeğiştirmesi bulunur.
17PL4
lim δ(yo) = δ(y) = (7.64)
γ→o 66
Yerel olmayan teoride bulunan δ(yo) doğrusal yerdeğiştirmesinin, yerel teorideki δ(y)
yerdeğiştirmesine oranı (7.65) denklemi ile verilmektedir.

δi(yo) L 2 2 L 3 L
− 12Lγ 3

= 11 sec L L + 12γ cos − 24γ sin
δi(y) 2γ 2γ 2γ

6 4 2 2 4 6
3L
/ 17L3 −48Lγ 3

+ 17L + 102L γ + 72L γ − 144γ cos
2γ

L 2 2 L
+ L + 3γ + 11L6 + 84L4 γ 2
2 2

∗ sin 6L + 9γ cos
2γ γ

2 4 6
L
+ 72L γ + 144γ cos + 11L6 + 84L4 γ 2 + 72L2 γ 4 − 144γ 6
2γ

L
+ 72L2 γ 4 + 144γ 6 cos + 11L6 + 84L4 γ 2 + 72L2 γ 4 − 144γ 6
2γ

3L
∗ cos (7.65)
2γ
L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki değerleri için 0.01 γ aralıkla oranlar
hesaplanmakta ve sonuçlar Şekil 7.18’de gösterilmektedir.
L çubuk boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri için oranlar, γ aralıkla hesaplanmakta

ve sonuçlar Çizelge 7.45, Çizelge 7.46, Çizelge 7.47, Çizelge 7.48 ile verilmektedir.
113
2.2
HyoL
2.1 ∆
2.0
∆HyL
1.9
1.8
1.7 L
1.6 Γ
1.5
4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6
δ
çerçevede δi(yo) oranlarının Lγ ile değişimi.
i(y)

δ
i(y)
L
γ 4 5 6 7 8 9 10 11
δi(yo)
δi(y) 2.2186 1.5243 1.2947 1.1859 1.1194 0.9983 1.1688 1.1391

δ
çerçevede δi(yo) oranlarının Lγ ile değişimi
i(y)
L
γ 12 13 14 15 16 17 18 19
δi(yo)
δi(y) 1.0750 1.0589 1.0455 1.0299 1.0734 1.0409 1.0335 1.0284

δ
i(y)
L
γ 20 21 22 23 24 25 26 27
δi(yo)
δi(y) 1.0241 1.0195 1.4292 1.0225 1.0189 1.0166 1.0148 1.0129
114
δ
i(y)
L
γ 28 29 30 31 32 33 34 35
δi(yo)
δi(y) 1.0066 1.0145 1.0122 1.0109 1.0099 1.0095 1.0072 1.0105
Bu denklem L = 4γ için çözüldüğünde δ(yo) değeri 2.2186 δ(y) olarak bulunmuştur.
Düğüm noktaları hareketli sistemlerde, yerel olmayan elastisite teorisinin düğüm

noktaları sabit sistemlere göre daha etkili olduğu tablo ve grafiklerden görülmektedir.
Özellikle iki ucu ankastre çubuklardan oluşan sistemlerde yerel olmayan etkiler
oldukça önemlidir. Nanoboyutlardaki elemanlarda yerel olmayan teori ile elde edilen
yerdeğiştirmeler, yerel teori çerçevesinde elde edilen yerdeğiştirmelerin 2 katından
daha fazla olabilmektedir.
7.4 Tablo ve Grafiklerden Yararlanarak Yerel Olmayan Teoride Açı Yöntemi
Tablolardan yararlanarak yerel olmayan teoride çözümlenmeye örnek olarak Şekil

7.9 ile verilen bir ucu mafsallı çubuklardan oluşan düğüm noktaları hareketli sistem
incelenecektir. L çubuk boyunun 4γ değeri için yerel olmayan teoride birim
yerdeğiştirme sabitleri Çizelge 5.21, Çizelge 5.29 ve Çizelge 5.33’ten yararlanılarak
elde edilir. Yerel olmayan teoride, ankastrelik momentleri ise tab:tab28 ile yerel
olmayan teoriye dönüştürülebilir. (7.31) denge denklemlerinde bulunan bu değerler
yerine koyularak yerel olmayan teoride denklem takımı elde edilir.
∑ M2 = 0 (9 ∗ 0.8824EI/L) ∗ Θ2 + 3 ∗ 0.8824EI/L2 ∗ δ − pL2 /8 ∗ 1.2833 = 0
∑ M3 = 0 (9 ∗ 0.8824EI/L) ∗ Θ3 + 3 ∗ 0.8824EI/L2 ∗ δ + pL2 /8 ∗ 1.2833 = 0

←−
= 0 3 ∗ 0.8824EI/L2 (Θ2 + Θ3 ) + 2 ∗ 0.8824 ∗ 1.5EI/L3 ∗ δ − pL = 0(7.66)

∑X
(7.66) denklem sisteminin çözümlenmesi ile yerel olmayan teoride yerdeğiştirmeler
elde edilir.
Θ2(y) = −0.3576L3 p/EI (7.67)
Θ3(y) = −0.3980L3 p/EI (7.68)
115
δ(y) = 1.13327L4 p/EI (7.69)
Yerel olmayan teoride tablolar yardımı ile bulunan yerdeğiştirmelerin yerel teorideki
yerdeğiştirmelere oranları (7.70) denklemi ile verilmektedir.
Θ2(yo) −0.3576L3 p/EI

= = 1.1193
Θ2(y) −23L3 p/72/EI
Θ3(yo) −0.3980L3 p/EI
= = 1.1462
Θ2(y) −25L3 p/72/EI
δ (yo) 1.13327L4 p/EI
= = 1.13327 (7.70)
δ (y) L4 p/EI
Görüldüğü gibi tablolar yardımı ile yerel teoride yapılan çözümler, yerel olmayan
teorideki çözümlere kolaylıkla dönüştürülmektedir.
116
8. YEREL OLMAYAN ELASTİSİTE TEORİSİNDE RITZ YÖNTEMİ VE
NANOTEKNOLOJİYE UYGULANMASI
8.1 Giriş
Bu bölümde, Ritz Yöntemi yerel olmayan elastisite çerçevesinde tanımlanmıştır.

Yapısal mekanikteki enerji prensipleri; gerilmeler, gerilmeler veya deformasyonlar,
yerdeğiştirmeler, malzeme özellikleri arasındaki ilişkiler, enerji formundaki dış
etkenler veya iç ve dış kuvvetler tarafından yapılan işler arasındaki ilişkileri ifade eder.
Toplam potansiyel enerji sistemin iç kuvvetlerinin potansiyeli ile dış kuvvetlerinin
potansiyelinin toplamından meydana gelmektedir. Toplam potansiyel enerji ilkesine
göre; elastik bir sistemde sistemin geometrik şartlarını sağlayan konumları arasında,
toplam potansiyel enerjiyi minimum yapan konum gerçek denge konumudur [62,63]. .
Bu yöntemde gerçek denge konumunu bulmak için sistem bir bütün olarak incelenir ve
sistemin konumunu belirten koordinatlara bağlı ve toplam potansiyel enerji adı verilen
bir integral ile ifade edilir.
Yukarıda esasları açıklanan minimal prensiplere dayanarak bir elastik denge problemi
incelenmek istenirse, ayrı bir matematik disiplin olan varyasyon hesabı yöntemlerini
uygulamak gerekir. Çünkü, problem daima belirli integralleri ekstrem yapan
fonksiyonları bulmaktır. Varyasyon hesabından bilindiğine göre, böyle bir problem,
bazı sınır koşulları altında bir diferansiyel denklemin çözümüne indirgenebilir. Bu
denkleme minimum potansiyel enerji prensibinin "Euler diferansiyel denklemi" adı
verilir (8.2). Mesela ekstrem yapılacak sınırlı integral
Z x2
I= F(x, y, y0 , y00 )dx (8.1)
x1
ise, buna ait Euler diferansiyel denklemi aşağıda verilen ifade ile hesaplanır.
d2 ∂ F d ∂F ∂F
2
( 00 ) − ( 0 ) + =0 (8.2)
dx ∂ y dx ∂ y ∂y
Ritz Yöntemi, enerji prensiplerine dayanan yaklaşık bir çözüm yöntemidir. Dayandığı
temel fikir varyasyon prensibini çok parametreli adi ekstremum problemine indirge-
mektir. Bu yüzden, bu yönteme direkt varyasyon yöntemi de denir. İlave sınır koşulları
117
varyasyonel yöntem kullanılarak yerel olmayan kirişlerin eğilmesi için elde edilmiştir.
Potansiyel enerji yerel olmayan bir kiriş için hesaplanmakta ve potansiyel enerji
minimum olduğunda yerdeğiştirmeler bulunmaktadır. Bu Euler-Lagrange denklemini
ve ilave olarak bir sınır koşulu denklemini vermektedir. Belirlenmemiş katsayıları
içeren çökme eğrisi için yerel olmayan elastisitede sınır koşullarını sağlayan bir
trigonometrik fonksiyon seçilmiştir. Ritz Yöntemi uygulanarak basit mesnetli bir
kirişin yerel olmayan teoride elastik eğrisi elde edilmiştir. Ritz Yöntemi minimum
potansiyel enerji ilkesi ile çözümler belirlemek için uygun bir yaklaşımdır [64].
8.2 Yerel Olmayan Elastisitede Bernoulli/Euler Kiriş Modeli ve İlave Sınır

Koşulları
Potansiyel enerji (π) aşağıda verilen integralle ifade edilir (8.3).

Z
1
π= Mω − pv dz (8.3)
2
Daha önce 4. bölümde potansiyel enerji (π) (4.6) ile verilen integralle ifade
edilmekte ve (4.6) denkleminde momentin yerel olmayan elastisitedeki(4.2) ifadesi
yerine koyularak potansiyel enerjinin yerel olmayan teorideki ifadesi (4.8) denklemi
elde edilmektedir. Yerel olmayan teoride potansiyel enerjinin varyasyonu hesaplanarak
(4.9) ile verilen denklemler elde edilmektedir. Bu denklemin sağlanması için (4.11)
ile verilen gerekli sınır koşulları sağlatılmakta, ve bu sınır koşulları topluca aşağıda
verilmektedir.
a) v000 = 0 veya δ v = 0
b) vV = 0 veya δ v = 0
c) v00 = 0 veya δ v0 = 0
d) vIV = 0 veya δ v0 = 0
e) v000 = 0 veya δ v00 = 0
f) v00 = 0 veya δ v000 = 0 (8.4)
8.3 Yerel Olmayan Elastisitede Ritz Yöntemi
Bu bölümde, Şekil 8.1 de verilen basit mesnetli kirişin eğilmesi, yerel olmayan
elastisite çerçevesinde Ritz Yöntemi ile incelenecektir.
118
Şekil 8.1: Basit mesnetli kiriş.
Mesnet noktalarında çökmeler sıfırdır ve bu yüzden;
v (0) = 0 v (L) = 0 (8.5)
yazılabilir. (8.5) denklemi ile verilen mesnet noktalarında çökmeler sıfır ise çökmelerin
varyasyonları da sıfırdır.
δ v|z=0 = 0 ve δ v|z=L = 0 (8.6)
Varyasyon hesabında geçerli olan ve 4. bölümde (4.10) denklemi ile verilen bağıntılar
göz önüne alınır ve bu bağıntılarda η (0) = 0 ve η (L) = 0’dır. Diğer bir deyişle
mesnet noktalarında δ v0 sıfırdan farklıdır. (4.11) denkleminde verilen (c) ve (d)
koşulları arasındaki ilişki göz önünde bulundurulursa aşağıdaki sınır koşulları elde
edilmektedir.
v00 (0) = vIV (0) = v00 (L) = vIV (L) = 0 (8.7)
Bu koşullar, z = 0 ve z = L noktalarında δ v00 = δ vIV = 0 olduğunu gösterir. Bu da

(4.11) denkleminde verilen bütün koşulların sağlandığını gösterir ve elastik eğri için
aşağıdaki fonksiyon seçilir.
kπz
v(z) = ∑ bk sin (8.8)
k=1,3,5 L
(8.8) ile verilen bu fonksiyon (8.6) ve (8.7) denklemlerinde verilen uç koşullarını

sağlamaktadır. Potansiyel enerji, (8.8) denklemi ile verilen v(z) ifadesinde koşullar
minimize edilerek ( δbπk = 0) hesaplanırsa, bk değeri için yerel olmayan ve yerel teoride
aşağıda verilen ifade elde edilmektedir. Burada bk , yerel olmayan teorideki değerdir.
4 pL6 4 pL4
bk = , bk = , k = 1, 3, 5..... (8.9)
π 5 EIk5 (L2 − k2 π 2 γ 2 ) π 5 EIk5
119
(8.9) bağıntısında, yerel olmayan parametre γ sıfıra götürülürse yerel haldeki bk değeri
elde edilir.
pL6 4 pL4
lim bk = = bk = (8.10)
γ→o EIk5 (L2 − k2 π 2 γ 2 ) π 5 EIk5
bk değeri, (8.7) ile verilen v(z) elastik eğri ifadesinde yerine koyularak düzgün yayılı
yüklü basit mesnetli kiriş için yerel olmayan teoride elastik eğri ifadesi elde edilir.
4 pL6 kπz
v(z)yo = 5 5 2 2 2 2
sin (8.11)
π EIk (L − k π γ ) L
Ritz Yöntemi ile kirişin orta noktası için yerel olmayan teoride elde edilen çökme
değerinin, yerel teoride yaklaşık yöntemle elde edilen değere oranı L kiriş boyunun
4 γ ile 9 γ arasındaki değerleri için hesaplanmakta ve Şekil 8.2’de verilmektedir.
2.6
vyo
2.4
2.2 vy
2.0
1.8
1.6 L
1.4
Γ
1.2
4 5 6 7 8 9
vyo L
Şekil 8.2: Orta noktadaki vy oranlarının γ ile değişimi.
L kiriş boyunun 50 γ ile 100 γ arasındaki değerleri için oranlar Şekil 8.3’te
verilmektedir.

vyo
1.0035
vy
1.0030
1.0025
1.0020 L
1.0015 Γ
1.0010
50 60 70 80 90 100
vyo L
Şekil 8.3: Orta noktadaki vy oranlarının γ ile değişimi.
120
Düzgün yayılı yüklü basit kirişin orta noktasındaki çökmenin kesin çözümde elde
edilen değeri, (8.12) denklemi ile verilmektedir [63].
5 pL4
v(z) = (8.12)
384 EI
Yerel olmayan teoride Ritz Yöntemi ile elde edilen orta noktadaki çökme değerinin,
kesin çözümde elde edilen değere oranı, L kiriş boyunun 4 γ ile 9 γ arasındaki değerleri
için Şekil 8.4’te verilmektedir.
2.6 vyo
2.4
vkesin
2.2
2.0
1.8
1.6
1.4
1.2
4 5 6 7 8 9
vyo L
Şekil 8.4: Orta noktadaki vkesin oranlarının γ ile değişimi.
L kiriş boyunun 50γ ile 100γ arasındaki değerleri için bu oranlar Şekil 8.5’te
verilmektedir.
vyo
1.0035
vkesin
1.0030
1.0025
1.0020 L
1.0015 Γ
1.0010
50 60 70 80 90 100
vyo L
Şekil 8.5: Orta noktadaki vkesin oranlarının γ ile değişimi.
121
122
9. SONUÇLAR
Nanoteknoloji, çalışma alanı 1 ile 100 nanometre boyutlarındaki maddeler olan
atomsal düzeyde bir mühendisliktir. Moleküler boyutta fonksiyonel sistemlerin
mühendisliği olan nanoteknoloji, metrenin milyarda biri olan ve kısaca "nm" ile
gösterilen nanometre ölçü birimini kullanır (1 nm = 10−9 m). Bu yüzden nanoteknoloji,
bilinen bütün teknolojilerden çok daha fazla bilimsel ve kuramsal araştırmaya
gereksinim duymaktadır. Bütün maddeler atomlardan oluşur ve bu maddeler, fiziksel
ve kimyasal bütün özelliklerini atomlarının dizilişlerinden alırlar. Malzemenin büyük-
lüğü, nanometre ölçütlerine inince, kuantum davranışlar, bilinen klasik davranışların
yerini almakta, üretilen yeni malzemeler daha önce görülmeyen üstün özelliklere
sahip olmaktadır [1, 20–23]. Nanoteknolojiyi uygulanabilir kılan, atomların yapısı ve
aralarındaki olağanüstü organizasyon yeteneğidir. Bu nedenle, atomların yapısı ve
davranış biçimlerinin çok iyi bilinmesi gerekir.
Nanoteknolojinin en önemli uygulama alanlarından biri olan karbon nanotüpler, tüm

bilim dünyasında sayısız uygulama alanı olan üstün özelliklere sahip malzemelerdir.
Sınırsız uygulama alanı ile dünyada devrim yaratmışlardır. Çok esnek ve sağlam
bir yapıya sahiptirler ve elastisite modülleri, çelikten beş kat daha fazladır [33].
Geometrilerine bağlı olarak yarı iletken ve metalik özellik gösterirler. Nanotüpler,
bu kadar basit görünmesine rağmen oldukça karmaşık yapıya sahiptir. Çok esnek ve
sağlam olmaları nedeniyle, tüp ekseni yönünde çekilmeye karşı, hasar görmeksizin
direnç göstermektedirler. Hasarsız bir karbon nanotüp, kendi ağırlığının 300 milyon
katı bir ağırlığı taşıyabilecek kapasitededir. Küçük çaplı (yaklaşık 1-2 nm) tüplerden
oluşmuş bir demeti koparabilmek için uygulanan çekme gerilmesinin büyüklüğü
yaklaşık 36 GPa’dır.
Açı yöntemi, hiperstatik sistemlerin hesabında kullanılan direkt hesap yöntemlerinden

biridir. Direkt hesap yöntemlerinin amacı, dış etkilerden çubuğun uçlarında oluşan
yerdeğiştirmelerin ve buna bağlı olarak uç kuvvetlerinin hesabıdır. Bu yöntemde,
uç kuvvetleri ile uç yerdeğiştirmeleri arasındaki, çubuk denge denklemleri ve bünye
denklemlerini içeren bağıntılardan yararlanılmaktadır. Açı yönteminde bilinmeyenler,
çubukların açısal ve doğrusal uç yerdeğiştirmeleridir. Bilinmeyen olarak seçilen uç
123
yerdeğiştirmeleri, direkt düğüm noktalarına ait denge denklemleri ve çerçeve süreklilik
denklemleri yardımı ile çözümlenmektedir. Daha sonra, uç yerdeğiştirmelerine bağlı
olarak uç kuvvetleri bulunur; diğer yerdeğiştirmeler ve şekil değiştirmeler buna bağlı
olarak hesaplanabilmektedir [42–45]. Bu çalışmada, doğru eksenli prizmatik çubuklar
incelenerek birim yerdeğiştirme sabitleri ve ankastrelik momentleri yerel olmayan
teoride elde edilmiş ve Açı Yöntemi ile nanoboyuttaki sistemler çözümlenmiştir.
Son yıllarda nanotüpler ile ilgili teorik ve deneysel çalışmalar sonucu, modelin
boyutları küçüldükçe boyut etkisinin mekanik özellikler üzerinde etkisinin arttığı
gözlemlenmiştir. Modelin boyutları malzemenin iç uzunluk boyutuna yaklaştıkça
yerel teorinin yetersiz olduğu düşünülmekte ve çalışmalar yerel olmayan teoriye
yönelmektedir.
Yerel olmayan elastisite teorisinin, karbon nanotüplerin mekanik davranışlarının

incelenmesinde önemli bir yeri vardır. Literatürde çok sayıda yapılan teorik ve
deneysel çalışmalardan yerel teorinin nanoboyuttaki çubuklarda ne kadar etkili olduğu
görülmektedir [16–19, 49–55]. Klasik elastisite teorisinde, verilen bir noktadaki
gerilme tensörü aynı noktadaki şekil değiştirme tensörüne doğrusal olarak bağlıdır.
Bilindiği gibi yerel olmayan teoride, bir noktadaki gerilme durumu hesaplanırken,
komşu noktalardaki şekil değiştirmelerin , o noktaya etkileri de göz önüne alın-
maktadır. Boyutları atomik mesafeye göre çok büyük olan elemanlarda yerel
olmayan teori, yerel teori ile tamamen aynı sonuçları verir. Buna karşılık problemin
matematik modeli karmaşıktır. Kısacası, boyutları atomik mesafeye göre çok büyük
olan elemanlarda yerel olmayan teori ile hesap yapmak anlamsızdır. Son yıllarda,
nanoteknoloji ile ilgili büyük gelişmeler olmuştur. Boyları birkaç atom mesafesi
olan karbon nanotüpler nanoteknolojide her alanda yaygın olarak kullanılmaktadır.
Yani karbon nanotüplerin ve onların birleştirilmesi ile oluşan nanosistemlerin mekanik
davranışlarının incelenmesinde yerel olmayan teorinin yeri çok büyüktür.
1) Yerel olmayan elastisite teorisi, yerel elastisite teorisinin yetersiz olduğu durumlarda
kullanılmak üzere geliştirilmiş bir teori olup sürekli ortamlar mekaniğinde yeni bir
yaklaşımdır. Yerel elastisite teorisi ile bir noktadaki gerilmeler hesaplanırken, o
noktaya komşu olan diğer noktalardaki şekil değiştirmeler dikkate alınmamaktadır.
Gerilmeler sadece yerel etkiler gözönüne alınarak hesaplanmaktadır [47, 48]. Yerel
olmayan teoride ise bir noktadaki gerilmeler bulunurken, o noktadaki ve komşu nokta-
124
lardaki şekil değiştirmelerin katkıları göz önüne alınmaktadır. Bilindiği gibi, yerel
olmayan elastisitedeki problemlerin çözümünde ortaya çıkan diferansiyel denklem,
yerel teorideki diferansiyel denklemden daha yüksek mertebededir. Bu durum, yerel
olmayan elastisite teorisinde problemlerin çözümünde ilave sınır koşulları gerektirir.
Bu çalışmada, gerekli ilave sınır koşulları 4. bölümde varyasyon (değişim) ilkesi ile
elde edilmiştir.
2) Açı Yöntemi, yerel olmayan teoride ayrıntıları ile anlatılmış ve örnekler ile
nanometre boyutlarındaki sistemler üzerinde, yerel olmayan elastisite teorisinin
daha üstün olduğunu vurgulanmıştır. Açı Yöntemi’ni nanotüplere uygulayabilmek
için, nanoboyuttaki çubuklara ait birim yerdeğiştirme ve yükleme sabitlerinin yerel
olmayan teoride bilinmesi gerekir. Yerel olmayan teoride elde edilen elastik eğri
denklemi, çubuğa ait sınır koşulları altında çözümlenerek birim yerdeğiştirme sabitleri
hesaplanmıştır. Daha sonra, sistemler Açı Yöntemi ile yerel ve yerel olmayan teoride
çözümlenerek yerdeğiştirmeler elde edilmiş ve elde edilen değerler karşılaştırılmıştır.
İki ucu ankastre çubuklarda, çubuğun birim yerdeğiştirmelerinden çubuğun uçlarında

oluşan uç kuvvetleri, yerel teoride bulunan değerlerden oldukça farklıdır. Yerel
olmayan teoride ij çubuğunun i ucunun birim dönmesinden i ucunda oluşan miΘi (yo)
birim yerdeğiştirme sabitinin, yerel teoride elde edilen miΘi (y) birim yerdeğiştirme
sabitine oranı (5.10) bağıntısı ile verilmiştir. Bu oranların, L/ γ’nın 4 ve 4.6 arasındaki
değerleri için değişimi Şekil 5.2’de verilmiştir. γ yerel olmayan parametredir ve
γ = e0 a’dır. Burada a, iç karakteristik uzunluğu (a = 4x10−8 cm), e0 ( e0 = 0.39) ise
malzeme sabitidir. Şekil 5.2’den görüldüğü gibi, L çubuk boyunun 4 ve 4.6 γ arasında
olması halinde yerel olmayan teoride elde edilen değerler, yerel teoride elde edilen
değerlerin yaklaşık 0.54 ile 0.68 katı olarak bulunmuştur. L/ γ’nın 4 ile 35 arasındaki
değerleri için bu oranlar, Çizelge 5.1, Çizelge 5.2, Çizelge 5.3 ve Çizelge 5.4
ile verilmiştir. Yerel olmayan teoride ij çubuğunun i ucunun birim dönmesinden j
ucunda oluşan m jΘi (y) birim yerdeğiştirme sabiti ise, bu aralıkta yerel teoride elde
edilen değerin yaklaşık 0.08 ile 0.31 katı olarak bulunmuştur (Şekil 5.3). Verilen bu
grafik ve tablolarda, iki ucu ankastre çubuklarda L çubuk boyunun çok küçük olması
halinde yerel olmayan teorinin çok etkili olduğu görülmektedir.
Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklar yerel olmayan teoride incelendiğinde,
miΘi (y) birim yerdeğiştirme sabitlerinin yerel teorideki sabitlere oranı, (5.39) bağıntısı
125
ile verilmiştir. Bu oranların L/ γ’nın 4 ve 4.6 arasındaki değerleri Şekil 5.10’da
verilmiştir. Şekil 5.10’dan görüldüğü gibi, L çubuk boyunun 4 γ olması halinde yerel
olmayan teoride elde edilen değer, yerel teoride elde edilen değerin yaklaşık 0.88 katı
olarak bulunmuştur. L/ γ’nın 4 ile 35 arasındaki değerleri için bu oranlar, Çizelge 5.21,
Çizelge 5.22, Çizelge 5.23 ve Çizelge 5.24 ile verilmiştir. Yine bu grafik ve tablolarda,
bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubukların birim yerdeğiştirme sabitlerinde yerel
olmayan teorinin çubuk boyu küçüldükçe daha etkili olduğu görülmüştür.
3) Açı yönteminde düğüm noktalarındaki yerdeğiştirmelerin hesaplanması için gerekli

olan yükleme sabitleri (ankastrelik momentleri), çubukların düzgün yayılı p yükü ile
yüklenmesi halinde, yerel olmayan teoride, doğru eksenli prizmatik çubuklar için 5.
bölümde yeniden hesaplanmıştır.
İki ucu ankastre çubuklarda, uç yerdeğiştirmeleri sıfır iken düzgün yayılı p yükünden
çubuğun uçlarında oluşan ankastrelik momentleri, (6.5) denkleminden görüldüğü gibi
yerel teoride bulunan değerlere eşit olarak elde edilmiştir.
Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklarda ise, düzgün yayılı p yükünden
çubuğun ankastre ucunda oluşan ankastrelik momentinin, yerel teorideki ankastrelik
momentinden oldukça büyük olduğu görülmüştür. Şekil 6.3’te L çubuk boyunun 4 γ
değeri için, yerel olmayan teoride elde edilen ankastrelik momenti, yerel teoride elde
edilen değerin 1.2833 katı olduğu görülmektedir. Ankastrelik momentlerinin, yerel
olmayan teoride bulunan değerlerinin yerel teorideki değerlerine oranları L çubuk
boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri için Çizelge 6.1, Çizelge 6.2, Çizelge 6.3
ve Çizelge 6.4 ile verilmiştir.
4) Birim yerdeğiştirme sabitleri ve ankastrelik momentlerinin yerel olmayan teorideki

değerlerinin yerel teorideki değerlerine oranını L/ γ’ya bağlı olarak veren bu
tablolardan yararlanılarak, yerel teoride hesaplanan birim yerdeğiştirme sabitleri,
yerel olmayan teorideki birim yerdeğiştirme sabitlerine dönüştürülebilmekte ve
nanometre boyutlarındaki sistemlerin Açı Yöntemi ile yerel olmayan elastisite teorisi
ile incelenmesini önemli ölçüde kolaylaştırmaktadır. Bu tablolar, bize yerel olmayan
teorinin nanometre boyutlarındaki çubuklarda büyük önem taşıdığını göstermektedir.
5) Açı Yöntemi, çeşitli sistemlere uygulanmış ve bu sistemler için düğüm noktaları

denge denklemleri yazılmıştır. Yerel olmayan teoride elde edilen birim yerdeğiştirme
sabitleri ve ankastrelik momentleri, denge denklemlerinde yerine koyularak Açı
126
Yöntemi denklem takımı çözümlenmiş ve yerel olmayan teoride düğüm noktalarında
oluşan yerdeğiştirmeler elde edilmiştir. Açı yöntemi farklı sistemlere uygulanmış,
yerel ve yerel olmayan teoride elde edilen değerler karşılaştırılmıştır.
İki ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit sistem için Açı Yöntemi
denklem takımı kurulmuş ve önce yerel teoride, daha sonra yerel olmayan teoride
çözümlenerek düğüm noktalarının yerdeğiştirmeleri elde edilmiştir. 1 nolu düğüm
noktasında, yerel olmayan teorideki açısal yerdeğiştirmelerin yerel teoride bulunan
açısal yerdeğiştirmelere oranı, (7.8) bağıntısı ile verilmiştir. Bu oranların L/ γ’nın
4 ve 4.6 arasındaki değerleri için değişimi Şekil 7.2’de verilmiştir. Şekil 7.2’nin
incelenmesinden açıkça görüldüğü gibi, çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ olması halinde
yerel olmayan teoride bu aralıkta elde edilen değerler,yerel teorinin verdiği değerlerin
yaklaşık 1.6 ile 1.4 katı olarak bulunmuştur. Dolayısı ile eğer karbon nanotüplerden
oluşan bir çerçeve çözümlenecekse kesinlikle yerel olmayan teori kullanılmalıdır. Bu
oranların L çubuk boyunun 4 γ ile 35 γ arasındaki değerleri Çizelge 7.1, Çizelge
7.2, Çizelge 7.3 ve Çizelge 7.4 ile verilmiştir. Bu tablolardan görüldüğü gibi çubuk
boyunun artması halinde de dönmelerin oranında belirgin farklar görülmektedir.
İki ucu ankastre çubuklardan oluşan aynı sistem, yatay yük ilave edilerek düğüm
noktaları hareketli hale getirilmiştir. Düğüm noktaları hareketli sistem incelendiğinde
yerel olmayan teoride elde edilen yerdeğiştirmelerin, yerel teoride elde edilen açısal
yerdeğiştirmelere oranı, düğüm noktaları sabit sisteme göre oldukça artmaktadır. Bu
oranlar (7.20), (7.21) ve (7.22) ifadeleri ile verilmiştir. Çubuk boyunun 4 γ değeri için
bu oranlar açısal yerdeğiştirmelerde yaklaşık 1.8 katı, doğrusal yerdeğiştirme de ise 2
katından daha fazla olduğu Şekil 7.4, Şekil 7.5 ve Şekil 7.6’dan görülmektedir. Bu
sonuçlar, yerel olmayan teorinin düğüm noktaları hareketli sistemlerde daha da etkili
olduğu ve nanotüplerden oluşan sistemlerin incelenmesinde mutlaka yerel olmayan
teori kullanılması gerektiğini göstermektedir.
Bir ucu mafsallı bir ucu ankastre çubuklardan oluşan düğüm noktaları sabit sistem
incelendiğinde, düğüm noktalarının yerdeğiştirmeleri önce yerel, daha sonra yerel
olmayan teoride elde edilmiştir. Düğüm noktalarındaki açısal yerdeğiştirmelerin yerel
olmayan teoride bulunan değerlerin yerel teorideki değerlere oranları (7.30) bağıntısı
ile verilmektedir. Bu oranlar L çubuk boyunun 4 γ değeri için Şekil 7.8’den görüldüğü
gibi yaklaşık 1.4 katı olarak bulunmuştur. Aynı sistem yatay yük ilavesi ile düğüm
127
noktası hareketli hale getirilerek incelenmiş ve yerel olmayan teoride elde edilen
yerdeğiştirmelerin, yerel teoride elde edilen yerdeğiştirmelere oranı (7.42),(7.43) ve
(7.44) bağıntılarıyla verilmiştir. Bu oranlar, L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki
değerleri için değişimi Şekil 7.10, Şekil 7.11 ve Şekil 7.12 ile verilmiştir.
Daha sonra, bir ucu mafsallı bir ucu ankastre ve iki ucu ankastre çubuklardan oluşan
düğüm noktaları sabit sistem incelenmiş ve düğüm noktalarının yerdeğiştirmeleri önce
yerel teoride, daha sonra yerel olmayan teoride elde edilmiştir. Düğüm noktalarındaki
açısal yerdeğiştirmelerin yerel olmayan teoride bulunan değerlere oranları, (7.52)
bağıntısı ile verilmektedir. Şekil 7.8’den görüldüğü gibi, L çubuk boyunun 4 γ değeri
için bu oran, yaklaşık 1.2 katı olarak bulunmuştur. Çubuk boyunun daha büyük
değerleri için de bu oranların önemli ölçüde değiştiği Çizelge 7.33, Çizelge 7.34,
Çizelge 7.35 ve Çizelge 7.36’dan açıkça görülmektedir. Aynı sistem, yatay yük ilavesi
ile düğüm noktası hareketli hale getirilerek incelenmiş ve yerel olmayan teorideki
yerdeğiştirmelerin yerel teorideki yerdeğiştirmelerine oranı (7.59), (7.62) ve (7.65)
bağıntılarıyla verilmiştir. Bu oranlar, L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki
değerleri için değişimi Şekil 7.14, Şekil 7.16 ve Şekil 7.17 ile verilmiştir. Grafiklerden
görüldüğü gibi L çubuk boyunun 4 γ ile 4.6 γ arasındaki değerleri için yerel olmayan
teorideki açısal yerdeğiştirmeler, yerel teorideki açısal yerdeğiştirmelere oranı 1.6 ile
1.2 katı kadar olmaktadır. Düğüm noktalarının doğrusal yerdeğiştirmelerinde bu oran,
2.2 katına kadar çıkmaktadır.
6) Düğüm noktası hareketli sistemlerde, yerel olmayan etkiler düğüm noktaları sabit
sistemlere göre daha önemlidir. Özellikle doğrusal yerdeğiştirmeler L = 4 γ için
yerel teoride elde edilen değerlerin yaklaşık 2 katı gibi bir değere ulaşmaktadır. Bu da
yerel olmayan teorinin düğüm noktası hareketli nanosistemlerde daha etkili olduğunu
göstermektedir.
7) Ritz Yöntemi, enerji ilkelerine dayanan yaklaşık bir çözüm yöntemidir. Dayandığı
temel fikir varyasyon ilkesidir ve yöntemin uygulanmasında diferansiyel denklem
çözümü yoktur. Bu yüzden uygulama alanı çok geniş olup, direkt olarak çözülemeyen
bir çok denklem Ritz Yöntemi ile çözülebilir. Bu yöntem, minimum potansiyel enerji
ilkesi ile çözümler belirlemek için uygun bir yaklaşımdır. 8. bölümde Ritz Yöntemi
yerel olmayan teoride, nanoboyuttaki çubuklara uygulanarak basit mesnetli kirişin
elastik eğri ifadesi, (8.11) denklemi elde edilmiştir. Basit kirişin orta noktasındaki
128
çökme, L = 4 γ değeri için incelendiğinde; yerel olmayan teoride Ritz Yöntemi ile
elde edilen değer Şekil 8.2’den görüldüğü gibi, yerel teoride yaklaşık yöntemle elde
edilen değerin yaklaşık 2.6 katı olarak elde edilmektedir. Aynı kirişin orta noktasındaki
çökmenin yerel olmayan teorideki değeri, Şekil 8.2’den görüldüğü gibi kesin yöntemle
yerel teoride elde edilen çökme değerinin 2.6 katı olarak bulunmuştur. Ritz Yöntemi
yerel olmayan teoriye uygulanması oldukça kolay bir yöntemdir ve yerel olmayan
teorinin, nanoboyuttaki yapılarda etkilerini ortaya koymaktadır.
8) Beşinci ve altıncı bölümlerde, yerel olmayan teoride elde edilen birim yerdeğiştirme
sabitleri ve ankastrelik momentleri oranlarını veren tablolar yardımı ile yerel birim
yerdeğiştirme sabitleri yerel olmayan teoride birim yerdeğiştirme sabitlerine ve
ankastrelik momentlerine dönüştürülebilir. Elde edilen bu değerler, yerel olmayan
teoride Cross Yöntemi ve Matris Deplasman Yöntemi ile sistemlerin hesabına
uygulanabilir.
9) Ritz Yöntemi ile elde edilen basit kirişin elastik eğri denklemi ve katsayılar
kullanılarak yerel olmayan teoride açısal yerdeğiştirmeler bulunabilir.
Bu uygulamalardan elde edilen sonuçlar, karbon nanotüplerin elastik eğri denklem-

inin elde edilmesinde ve nanotüplerden oluşan sistemlerin yerdeğiştirmesinde yerel
olmayan etkilerin önemli olduğunu ve bu nedenle nanoteknolojide yerel olmayan teori
ile hesap yapmanın gerekliliğini göstermektedir.
129
130
KAYNAKLAR
[1] Cıracı, S., 2007. Nanoteknolojide Yeni Ufuklar, Bilim ve Teknik Dergisi, 222,
374–390.
[2] Balta, F. and Şuhubi, E., 1977. Theory of nonlocal generalized thermoelasticity,
International Journal of the Engineering Science, 15, 579–584.
[3] Eringen, A., 1972. Nonlocal polar elastic continua., International Journal of the
Engineering Science, 10, 1–6.
[4] Eringen, A., 1973. On nonlocal microfluid mechanics, International Journal of the
Engineering Science, 11, 291–306.
[5] Eringen, A., 1978. Line crack subject to shear, International Journal Fracture
Science, 14, 367–369.
[6] Eringen, A. and Edelen, D., 1972. On nonlocal elasticty, International Journal of
the Engineering Science, 10, 233–248.
[7] Gurtin, M., 1965. Thermodynamics and possibility of spatial interactions in elastic
materials, Archive for Rational Mechanics and Analysis,, 19(5), 339–352.
[8] Edelen, D., 1969. Non-local variations and local invariance of fields, Modern
Analytic and Computation Methods in Science and Mathematics, 19.
[9] Edelen, D., 1969. On nonlocal variational mechanics I stationarity conditions

with one unknown, International Journal of the Engineering Science, 7,
269–285.
[10] Eringen, A.C., 1972. Linear theory of nonlocal elasticity and dispersion of plane
waves, International Journal of the Engineering Science, 10, 425–435.
[11] C., E.A., 1974. Memory dependent nonlocal elastic solids, Letters in Applied and
Engineering Sciences, 2, 145–159.
[12] Eringen, A., 1983. Interaction of dislocation with a crack, International Journal
Fracture Science, 14, 211–219.
[13] Ganghoffer, J., Sluys, L.J. and de Borstb, R., 1999. A reappraisal of nonlocal
mechanics, European Journal of Mechanics - A/Solids, 18, 17–46.
[14] Peddieson, J., Buchanan, G.R. and McNitt, R.P., 2003. Application of nonlocal
continuum models to nanotechnology, International Journal of Solids and
Structures, 41(4), 305–312.
131
[15] Benzair, A., Tounsi, A., Besseghier, A., Heireche, H., Moulay, N. and
Boumia, L., 2008. The thermal effect on vibration of single-walled carbon
nanotubes using nonlocal Timoshenko beam theory, Journal Physics. D:
Applied Physics, 41, 1–10.
[16] Artan, R. and Tepe, A., 2008. The initial values method for buckling of nonlocal
bars with application in nanotechnology, European Journal of Mechanics
A, 27, 469–477.
[17] Artan, R. and Lutz, L., 2009. The Vibrations of Carbon Nanotubes in Nonlocal
Elasticity, Journal of Computational and Theoretical Nanoscience, 6,
653–61.
[18] Tepe, A. and Artan, R., 2009. Application of Nonlocal Bars in Tension to
Nanotechnology, Journal of Computational and Theoretical Nanoscience,
6, 537–40.
[19] Artan, R. and Lehmann, L., 2009. Initial Values Method for Symmetric Bending
of Micro/Nano Annular Circular Plates Based on Nonlocal Plate Theory,
Journal of Computational and Theoretical Nanoscience, 6, 1125–30.
[20] Erkoç, ., 2007. Nanobilim ve nanoteknoloji, Popüler Bilim Dizisi.
[21] Gürbüz, G., 2002. Nanoteknoloji ve mezoskopik, Yüksek Lisans tezi.
[22] Gu, F.X., Karnik, R., Wang, A. and Nissenbaumb, L., 2007. Targeted
nanoparticles for cancer therapy, Nano Today, 2, 14–21.
[23] Hierold, C., C., J. and Helbling, T., 2007. Nano electromechanical sensors based
on carbon nanotubes, Sensors and Actuators A: Physical, 136, 51–61.
[24] Gencer, Y., 2006. Nanoteknoloji ve karbon nanoyapılar, Bitirme Tezi, Ankara
Üniversitesi.
[25] Iijima, S., 1991. Helical microtubules of graphitic carbon, Nature, 354, 56–58.
[26] Bethune, D., Kiang, H., de Vries, M., Gorman, G., Savoy, R., Vazquez, J. and
Beyers, R., 1993. Cobalt-Catalysed Growth of Carbon Nanotubes with
Single-Atomic-Layer Walls, Nature, 363, 605–607.
[27] Mao, C., Sun, W., Shen, Z. and Seeman, N., 1999. A nanomechanical device
based on the B-Z transition of DNA, Nature, 397, 144–146.
[28] Tans, S., Verschueren, A. and Dekker, c., 1998. Room-temperature transistor
based on a single carbon nanotube, Nature, 393, 49–52.
[29] Custance1, O. and Morita, S., 2008. An instrument that combines the strengths
of AFM and STM allows determination of the forces required to move a
single atom on a surface., Science, 319, 1051–1052.
[30] Guan, L., Suenaga, K. and Iijima, S., 2008. Smallest Carbon Nanotube Assigned
with Atomic Resolution Accuracy, Nano Letters, 8, 459–462.
132
[31] Gordon, E.M., Levy, J.P. and Reed, R., 2008. Targeting metastatic cancer
from the inside : A new generation of targeted gene delivery vectors
enables personalized cancer vaccination in situ, İnternational Journal of
Oncology, 33, 665–675.
[32] Yavuz, S., Cheng, Y., Cheng, J., Cobley, C. and Qiang, Z., 2009. Gold nanocages
covered by smart polymers for controlled release with near-infrared light,
Nature Materials, 8, 935–939.
[33] Zhang, P., Huang, Y., Geubelle, P., Klein, P. and Hwang, K., 2002. The elastic
modulus of single-wall carbon nanotubes: a continuum, International
Journal of Solids and Structures, 39, 3893–3906.
[34] Yakobson, B. and Smalley, R., 1997. Fullerene nanotubes: C1 000000 and beyond,
Am. Scientist, 85, 324–337.
[35] Cao, G. and Chen, X., 2006. Mechanisms of nanoindentation on single walled
carbon nanotubes: the effect of nanotube lenght, Journal of Materials
Research, 21(4), 1048–1070.
[36] Erkoç, ., 2001. Structural and electronic properties of single-wall nanotubes,

Journal of Molecular Structure, 542, 89–93.
[37] Treacy, M.M.J., Ebbesen, T.W. and Gibson, T.M., 1996. Exceptionally high
Young’s modulus observed for individual carbon nanotubes, Nature, 381,
678–680.
[38] Krishnan, A., Dujardin, E., Ebbesen, T., Yianilos, P. and Treacy, M., 1998.
Young’s modulus of single-walled nanotubes, Physical Rewiew B, 58(20),
14013–14019.
[39] Meo, M. and Rossia, M., 2006. Prediction of Young’s modulus of single wall
carbon nanotubes by molecular-mechanics based finite element modelling,
Composites Science and Technology, 66(20), 1597–1605.
[40] Aifantis, C., 2009. Exploring the applicability of gradient elasticity to certain
micro/nano reliability problems, Microsyst Technology, 15, 109–115.
[41] Zhang, L. and Webster, J., 2009. Nanotechnology and nanomaterials: Promises
for improved tissue regeneration, Nano Today, 4, 66–80.
[42] Cakıroğlu, A. and Çetmeli, E., 2000. Yapı Statiği Cilt:2, Beta Yayınları, 3,
279–367.
[43] Ghali, A., Nevilla, M. and Brown, T.G., 2003. Structural Analysis: A Unified
Classical and Matrix Approach, volume 5,6, Taylor and Francis, 5 edition.
[44] Hibbeler, R.C., 2009. Structural Analysis, volume 10,11, Prentice Hall, 7 edition.
[45] Kenneth, M. and Uang, C., 2005. Fundamentals of Structural Analysis,

volume 12, Mc Graw Hill, 2 edition.
[46] Cakıroğlu, A. and Çetmeli, E., 1991. Hiperstatik Sistemlerin Hesap Yöntemleri,
volume 1, İTÜ,İnşaat Fakültesi, 4 edition.
133
[47] Artan, R., 1992. Yerel olmayan plastisitede varlık ve teklik problemleri, Doktora
Tezi.
[48] Oruçoğlu, K., 1991. Yerel olmayan elastisitede çatlak problemi, Doktora Tezi.
[49] Batra, R. and Gupta, S.S., 2008. Wall Thickness and Radial Breathing Modes of
Single-walled Carbon Nanotubes, Journal of Applied Mechanics, 75, 1–6.
[50] Batra, R. and Sears, A., 2007. Uniform Radial Expansion/Contraction of

Carbon Nanotubes and Their Transverse Elastic Moduli, Modelling and
Simulation in Materials Science and Engineering, 15, 835–844.
[51] Gould, P., 2007. Nanotubes line up for electronics, Nanotechnology Materials
Today, 10(5), 15–26.
[52] Gupta, S.S. and Batra, R., 2008. Continuum Structures Equivalent in Normal
Mode Vibrations to Single-Walled Carbon Nanotubes, Computational
Materials Science, 43, 715–23.
[53] Guz, I., A.A., R. and Rushchitsky, A., 2007. Developing the mechanical
models for nanomaterials, Composites Part A: Applied Science and
Manufacturing, 38(4), 1234–1250.
[54] Hwang, G.L. and Hwang, K.C., 2001. Breakage, Fusion, and Healing of Carbon
Nanotubes, Nano Letters, 1, 435–438.
[55] Kuchibhatla, V., Karakoti, A., Bera, D. and Seal, S., 2007. One dimensional
nanostructured materials, Progress in Materials Science, 52(5), 699–913.
[56] Li, C.Y. and Chou, T.W., 2004. Modeling of elastic buckling of carbon nanotubes
by molecular structural mechanics approach, Mechanics of Materials, 36,
1047–55.
[57] Wang, Q. and Varadan, V.K., 2005. Stability analysis of carbon nanotubes via
continuum models, Smart Materials and Structures, 14, 281–6.
[58] Altan, B., 1982. Yerel olmayan elastisitede bazı konular, Doktora Tezi.
[59] Popov, E.P., 1998. Engineering Mechanics of Solids (2nd Edition), Prentice Hall.
[60] Heinbockel, J.H., 2006. Introduction to the variational calculus, Trafford

Publishing.
[61] Cakıroğlu, A., Çetmeli, E. and Özmen, G., 1992. Yapı Sistemlerinin Hesabı İçin
Matris Metotları ve Elektronik Hesap Makinesi Programları, volume 1,
İTÜ, İnşaat Fakültesi, 2 edition.
[62] Bakioğlu, M., 2001. Cisimlerin Mukavemeti, volume 17, Betaş, 1 edition.
[63] İnan, M., 2001. Cisimlerin Mukavemeti, volume 22, İTÜ Vakfı, 8 edition.
[64] Polizzotto, C., 2001. Nonlocal elasticity and related variational principles,
International Journal of Solids and Structures, 38, 7359–7380.
134
ÖZGEÇMİŞ
Ad Soyad: Ayşe Kösegil Toksöz
Doğum Yeri ve Tarihi: Kırklareli / 21. 02. 1957
Lisans Üniversite: İTÜ İnşaat Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü (1975-1980)
Yüksek Lisans Üniversite: İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü (1980-1982)
e-mail : toksoz_a@yahoo.com
Yayın Listesi:
Çakıroğlu, A., Kösegil, A., Elastik mesnetli konsol plakların tekil yüklere göre
hesabı (Analysis of elastically supported cantilever plates subjected to concentradet
loads), İ.T.Ü Dergisi cilt: 41, No:1-2 , sayfa:9-17, İstanbul, 1983.
Artan, R., Tepe, A., Toksöz, A., Additional Boundary Conditions For A Nonlocal
Beam and An Application to Nanotechnology, Journal of Computational and
Theoretical Nanoscience, vol. 7, n. 6, pp. 1055-1058, American Scientific
Publishers, 2010
135
136

Yerel Olmayan ELastisite Teorisi PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yerel Olmayan ELastisite Teorisi PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ F FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YEREL OLMAYAN ELASTİSİTE TEORİSİNDE AÇI VE RITZ

Anabilim Dalı : İnşaat Mühendisliği

Programı : Yapı Mühendisliği

YEREL OLMAYAN ELASTİSİTE TEORİSİNDE AÇI VE RITZ

Tezin Enstitüye Verildiği Tarih : 29 Nisan 2010

Tez Danışmanı : Prof. Dr. Reha ARTAN (İTÜ)

Çalışmalarım süresince benden yardım ve desteğini esirgemeyen değerli hocam Sayın

HAZİRAN 2010 Ayşe KÖSEGİL TOKSÖZ

ÖNSÖZ .................................................................................................................... iii

Çizelge 2.1 : Karbon nanotüplerin diğer malzemelerle karşılaştırılması.......... 25

Şekil 2.1 : Fulleren (C60)..................................................................................... 9

Bu çalışmada, Açı ve Ritz Yöntemleri, yerel olmayan elastisite çerçevesinde

Yakın geçmişte, yerel olmayan teorinin nanocisimlerin incelenmesinde büyük bir

Rayleigh-Ritz Yöntemi, potansiyel enerjinin minimumu prensibi kullanılarak problem

Many micro or nanoelectromechanical systems (MEMS or NEMS) devices incorporate

The Rayleigh-Ritz method is a convenient approach for determining solutions by

Nanoteknoloji, çalışma alanı 1 ile 100 nanometre boyutlarındaki maddeler olan

Yerel olmayan teori, nanoboyuttaki malzemelerin mekanik davranışlarını ortaya

1.2 Konu ile İlgili Çalışmalar

1968: Kunin, mikro yapılı elastik ortamlar üzerinde çalışmalar yapmıştır.

1973: Eringen, yerel olmayan teoride mikroakışkanlar için bünye denkleminlerini

1977: Balta ve Şuhubi, genelleştirilmiş termoelastik cisimleri yerel olmayan teoride

1978: Eringen kaymaya maruz çatlak problemini incelemiştir [5].

1979: Eringen düzlem dışı kaymaya maruz çatlak problemini incelemiştir.

1983: Eringen, dislokasyon ve çatlak etkileşmesi problemini incelemiş ve yerel

1984: Eringen, yerel olmayan elastisitede dislokasyonların sürekli dağılımı üzerine

2003: Peddieson ve Buchanan, sürekli ortam modellerinin nanoteknolojiye uygulan-

1.3 Çalışmanın Amacı ve Kapsamı

Bu çalışmada amaç, belli yükler altında moleküler boyuttaki elemanların davranışlarını

İkinci bölümde, nanoteknoloji ve nanoteknolojinin uygulama alanlarından biri olan

Dördüncü bölümde; yerel olmayan teori kısaca tanımlanmıştır. Yerel olmayan

Sekizinci bölümde; yerel olmayan elastisite teorisi çerçevesinde Ritz Yöntemi ve

Dokuzuncu bölümde ise bu çalışmadan elde edilen sonuçlar verilmiştir. Bu

2.1 Nanoteknoloji ve Tanımı

Maddenin atom ölçütünde kontrolü ile kuantum özelliklerinin gündelik hayatta

Nanoteknoloji, nanoölçekteki yapıların ve bileşenlerin fiziksel, kimyasal ve biyolojik

Nanoteknoloji, kısaca maddeyi atomik ve moleküler seviyede kontrol etme bilimidir.

2.1.1 Nanoteknolojinin kronolojik gelişimi

Nanobilim ve nanoteknolojinin gelişim sürecini şöyle özetleyebiliriz [20, 21, 24].

1981: Araştırmacıların daha küçük boyutlarda çalışmaya başlamasıyla, yapılan

Şekil 2.1: Fulleren (C60).

1988: Wde Grado ve ekibi, ilk defa suni protein yapmışlardır.

1989: IBM (Zurich)’de araştırmacılar 35 adet Xe atomundan IBM yazısını

Şekil 2.2: Xe atomları ile IBM yazısı.

Şekil 2.3: Çok duvarlı karbon nanotüp.

1993: Tek duvarlı (SWCNTs) karbon nanotüplerin gözlemlenebilmesi ise çok

Ayrıca 1993 yılında ABD’deki Rice Üniversitesinde ilk "Nanoteknoloji" laboratuarı

1998: C. Dekker ve ekibi alan etkili karbon nanotüp transistör (TUBEFET)

Şekil 2.4: Alan etkili karbon nanotüp transistör (TUBEFET).

2007: IBM araştırmacıları, üç farklı konuda çalışmıştır. Bu çalışmaların ilki,

IBM araştırmacılarının geliştirdiği ikinci nanoteknoloji buluşu ise mikro işlemcilerin

2008: 2008 yılında nanoteknoloji ile ilgili gelişmelerden en önemlileri aşağıda

Nokia Araştırma Merkezi (NRC) ve Cambridge Üniversitesi’ nin ortaklaşa yürüttüğü

Intel, şu an Netbook’larda kullanılan Intel’in en küçük işlemcisi Atom’u çıkarmıştır.

İstikbal, elektromanyetik dalgaları engelleyen nanoteknolojik kumaşla yapılmış Bio-

Beijing 2008’de sporcuların kullandığı birçok nanoüründen biri karbon nanotüpler

Nanoparçacıklardan oluşan Reximmune-C ile kanser tedavisi geliştirilmiştir [31].

HP laboratuvarlarında fiziksel olarak ilk kez çiplerde kullanılması düşünülen elektron-

IBM laboratuvarlarında, en yüksek frekansta (26 GHz) çalışan grafen transistörü

2009: Gazi Üniversitesi Nanotıp ve İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi’nden

IBM laboratuarlarında geliştirilen son nanoteknoloji buluşu ise, nanoölçekte baskıla-

2.1.2 Nanoteknolojinin amaçları