Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online

Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

BAB 6

PERAKAUNAN LIABILITI

OBJEKTIF

Selepas mempelajari bab ini, anda seharusnya dapat :

1. Memberikan definisi serta membezakan liabillliti semasa dan liabiliti

jangka panjang.

2. Menjelaskan ciri dan jenis-jenis liabiliti semasa pasti dan liabiliti

semasa dianggarkan.

3. Menjelaskan ciri-ciri dan jenis-jenis liabiliti jangka panjang.

4. Merekodkan urusniaga berkaitan liabiliti semasa dan liabiliti jangka

panjang dalam setiap tempoh perakaunan.

5. Melaporkan liabiliti semasa dan liabiliti jangka panjang dalam

Lembaran Imbangan.

161
Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

6.1 DEFINISI DAN JENIS LIABILITI

Menurut MASB 20 (para 11) liabiliti ialah obligasi (obligations) semasa sesebuah perniagaan yang
wujud disebabkan oleh peristiwa masa yang lepas, yang mana penyelesaian kepadanya dijangka
akan melibatkan pengaliran keluar sumber ekonomi perniagaan tersebut.

Liabiliti merupakan jumlah hutang oleh penghutang kepada pemiutang yang perlu dijelaskan
dengan wang, barang atau perkhidmatan. Liabiliti boleh terdiri daripada pinjaman wang, rugi
daripada kotingensi, gadai janji dan belian serta perkhidmatan secara kredit dan sebagainya.

Liabiliti juga dikenali sebagai pengorbanan ke atas kelebihan ekonomi yang timbul dari obligasi
atau tangungan semasa untuk sesebuah entiti perniagaan bagi memindahkan aset atau
menyediakan perkhidmatan kepada entiti perniagaan lain pada masa hadapan akibat daripada
urusniaga atau peristiwa pada masa lepas.

6.1.1 Ciri-ciri Liabiliti

1. Mesti wujud dalam keadaan semasa.

2. Mesti melibatkan perbelanjaan pada masa hadapan.
3. Mesti dapat menentukan kewujudanya.
4. Mesti dapat ditentukan jumlahnya.
5. Tempoh matang perlu diketahui atau dapat dianggarkan

6.1.2 Jenis Liabiliti

Liabiliti terbahagi kepada 2 jenis iaitu:

1. Liabiliti semasa (current liabilities)

2. Liabiliti jangka panjang (long-term liabilities)

6.2 LIABILITI SEMASA

Liabiliti semasa adalah satu bentuk liabiliti yang dijangka akan dibayar menggunakan aset semasa
yang ada dengan mewujudkan liabiliti semasa yang lain dan mesti dibayar dalam masa satu tahun.

Liabiliti semasa ialah obligasi yang perlu dijelaskan dalam temoh samada satu tahun atau satu
tempoh operasi (yang mana lebih panjang).

Liabiliti semasa terbahagi kepada tiga jenis iaitu liabiliti pasti, liabiliti dianggarkan dan liabiliti
kontigensi (tidak dibincangkan).

6.2.1 Liabiliti Pasti

Liabiliti yang pasti ialah liabiliti yang dikenalpasti dengan tepat nilainya serta darjah kepastian
berlakunya liabiliti tersebut dapat ditentukan. Contohnya pembayaran kepada pihak bank pada
setiap hujung bulan berjumlah RM 750. Liabiliti ini pasti berlaku kerana pembayaran perluu dibuat
kepada pihak bank setiap hujung bulan dan jumlah yang terlibat adalah tetap, iaitu RM 750.

Liabiliti yang pasti amaunya terdiri daripada akaun belum bayar, nota belum bayar jangka pendek,
dividen belum bayar, pendahuluan, belanja belum bayar, cukai jualan belum bayar, hasil belum
terperoleh dan lain-lain.

162
Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

6.2.1.1 Akaun Belum Bayar

Akaun belum bayar merupakan satu bentuk obligasi yang terhasil daripada pembelian barangan
dan perkhidmatan secara kredit. Ini merupakan amaun yang perniagaan berhutang dengan
pembekalnya.

Contoh 1 :
Membeli barang niaga secara kredit daripada Perniagaan Murni bernilai RM 1,000 pada 15 Jun
2005.

2005 Dt. Belian 1,000

Jun 15 Kt. Akaun Belum Bayar 1,000
(merekod belian barangniaga secara kredit)

6.2.1.2 Nota Belum Bayar

Nota belum bayar adalah obligasi dalam bentuk pemberian nota janji oleh peminjam kepada
pemiutang. Nota janji yang diberikan adalah dalam bentuk janji bertulis untuk membayar jumlah
asal yang dihutang bersama faedah sehingga satu tarikh tertentu di masa hadapan.

Contoh 2 :
Ct Sdn. Bhd. membuat pinjaman berjumlah RM 20,000 daripada Bank Nusa Bhd. pada 1 Julai
2005 dan menandatangani nota janji untuk tempoh 2 bulan. Kadar faedah yang dipersetujui adalah
15 % setahun atas nilai pinjaman.

2005 Dt. Tunai 20,000

Julai 1 Kt. Nota Belum Bayar 20,000
(merekod pinjaman dengan menandatangani nota)
Ogos 31 Dt. Nota Belum Bayar 20,000
Dt. Belanja Faedah (20,000 x 15% x 2/12) 500
Kt. Tunai 20,500
(merekod pembayaran nota bersama faedah pada
tarikh matang)

6.2.1.3 Belanja Belum Bayar

Belanja belum bayar (belanja terakru) adalah perbelanjaan yang telah berlaku tetapi pembayaran
ke atasnya belum dibuat atau belum direkodkan pada akhir tempoh perakaunan. Kebiasaannya
belanja belum bayar terdiri daripada gaji belum bayar, faedah belum bayar dan cukai belum bayar.

Contoh 3 :
Syarikat NTC Sdn. Bhd. mencatat jumlah cukai yang belum dibayar berdasarkan keuntungan
tahunannya untuk 2005 adalah RM 11,200. Pembayaran ke atas cukai ini dibuat pada 31 Januari
2006.

2005 Dt. Belanja Cukai 11,200

Dis. 31 Kt. Cukai Belum Bayar 11,200
(merekod cukai tahun 2005 yang belum bayar)
Ogos 31 Dt. Cukai Belum Bayar 11,200
Kt. Tunai 11,200
(merekod pembayaran cukai tahun 2005)

163
Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

6.2.1.4 Hasil Belum Terperoleh (Hasil Terima Terdahulu)

Hasil belum terperoleh adalah hasil yang mana bayarannya telah diterima tetapi barang atau
perkhidmatannya belum diberikan. Ianya merupakan liabiliti sehingga barang diserahkan atau
perkhidmatan disempurnakan pada masa akan datang.

Contoh 4 :
Pada 1 September 2005, Syarikat JIKA Bhd. telah menerima tunai berjumlah RM 240,000 bagi
bayaran pendahuluan bagi penghantaran majalah bulanan selama setahun. Pada akhir tahun, 1/3
daripada majalah tersebut telah dihantar kepada pelanggan. Tempoh perakaunan syarikat ini
berakhir pada 31 Disember setiap tahun.

2005 Dt. Tunai 240,000

Sept. 1 Kt. Hasil Belum Terperoleh 240,000
(merekod pendahuluan yang diterima)
Dis. 31 Dt. Hasil Belum Terperoleh 80,000
Kt. Hasil Jualan Majalah (1/3 x RM 240,000) 80,000
(merekod hasil majalah yang telah dihantar kepada
pelanggan)

6.2.2 Liabiliti Dianggarkan

Liabiliti yang dianggarkan merupakan liabiliti yang kewujudannya adalah pasti tetapi jumlah
tuntutan yang akan berlaku tidak dapat ditentukan dengan pasti. Amaun liabiliti ini perlu
dianggarkan untuk pelaporan dalam Lembaran Imbangan. Anggaran mengenai amaun liabiliti ini
ditentukan berdasarkan pengalaman masa lalu dan ia adalah berbeza di antara sesebuah
perniagaan dengan perniagaan yang lain. Contoh liabiliti ini ialah jaminan (warranties) belum bayar
/ obligasi jaminan / waranti, premium dan kupon. Hanya contoh jaminan belum bayar yang akan
dibincangkan.

6.2.2.1 Jaminan Belum Bayar (Estimated Liability Under Warranties)

Perniagaan pembarangan biasanya akan memberikan jaminan ke atas barangannya di bawah

perjanjian jaminan. Jaminan merupakan belanja yang diperuntukan oleh penjual bagi menyakinkan
pembeli atas kualiti serta prestasi barangan yang dijual bagi satu tempoh tertentu dengan syarat
tertentu.

Tempoh jaminan adalah ditentukan, biasanya antara 90 hari hingga satu tahun. Contohnya, jika
televisyen yang dibeli rosak dalam masa sebulan dari tarikh pembelian, maka pembeli dibenarkan
membawa televisyen tersebut untuk diperbaiki tanpa dikenakan sebarang kos tambahan atau
digantikan dengan televisyen baru. Bagi pihak penjual, belanja membaiki barangan tersebut
merupakan kos tambahan dan dikenali sebagai belanja jaminan.

Belanja ini tidak dapat dipastikan amaunnya dengan tepat dan memerlukan anggaran. Pelbagai
faktor perlu diambil kira dalam membuat anggaran, antaranya ialah tempoh masa jaminan, kualiti
atau jenama barangan dan pengalaman yang lalu.

Di bawah konsep pemadanan, perbelanjaan jaminan perlu direkodkan dalam tempoh yang sama
dengan tempoh di mana jualan berlaku. Walaupun liabiliti jaminan bergantung kepada
kewujudannya pada peristiwa masa depan, ianya dianggap liabiliti kerana obligasi ke atas belanja
jaminan telah berlaku dan amaunnya boleh dianggarkan.

164
Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

Contoh 5:

Andaikan perniagaan membuat jualan berjumlah RM200,000 dengan jaminan. Berdasarkan

pengalaman lepas, 2 hingga 4 peratus daripada barangan yang dijual didapati rosak. Untuk itu,
perniagaan menganggarkan bahawa 3 peratus daripada nilai jualan tahun ini perlu dibaiki atau
diganti dalam masa satu tahun tempoh / waranti.

Dikehendaki:

(a) Sediakan catatan jurnal untuk merekod urusniaga jualan dan belanja jaminan / waranti.
(b) Katakan jumlah sebenar kerosakan keluaran yang di bawah jaminan / waranti adalah
RM 5,800. Sediakan catatan jurnal jika perniagaan:
(i) perlu membaiki keluaran ini
(ii) menggantikan keluaran baru.

Penyelesaian:
RM RM
a) Akaun Belum terima 200,000
Jualan
(Merekod jualan kredit) 200,000

Belanja Jaminan (RM 200,000 x 3%) 6,000*

Jaminan Belum Bayar 6,000*
(Merekod belanja jaminan yang dianggarkan)

b) (i) Jaminan Belum Bayar 5,800

Tunai 5,800
(Merekod Pembaikan keluaran baru)
Atau

(ii) Jaminan Belum Bayar 5,800

Inventori 5,800
(Merekod penggantian keluaran di bawah jaminan)

6.3 LIABILITI JANGKA PANJANG

Liabiliti jangka panjang adalah satu obligasi atau tanggungan yang dijangkakan akan dibayar di
dalam tempoh lebih daripada satu atau satu tempoh operasi, yang mana lebih panjang. Pada
amnya, liabiliti jangka panjang terbahagi kepada dua iaitu amaun yang dipinjam untuk jangkamasa
panjang dan liabiliti terakru jangka panjang.

Liabiliti yang dikelaskan sebagai pinjaman jangka panjang adalah seperti bon belum bayar (bonds
payable), nota belum bayar yang pembayarannya melebihi satu tahun dan gadaijanji belum bayar.
Liabiliti terakru jangka panjang pula terdiri daripada tabung persaraan pekerja dan lain-lain
kemudahan selepas persaraan yang diwujudkan oleh syarikat untuk para pekerjanya.

Ciri-ciri Liabiliti Jangka Panjang:

(i) Ianya merupakan satu obligasi. Ini bermakna syarikat adalah terikat untuk melaksanakan
tanggungjawab.
(ii) Obligasi ini adalah untuk pihak luar organisasi.
(iii) Obligasi ini timbul dari urusniaga masa lepas.
(iv) Amaun yang perlu dibayar untuk menunaikan obligasi ini telah dapat dipastikan.
(v) Obligasi atau tanggungan ini akan ditunaikan selepas satu tempoh perakaunan daripada
tarikh obligasi itu wujud.

165
Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

6.3.1 Nota Belum Bayar Jangka Panjang

Nota belum bayar jangka panjang adalah obligasi dalam bentuk pemberian nota janji oleh
peminjam kepada pemiutang. Nota janji yang diberikan adalah dalam bentuk janji bertulis untuk
membayar jumlah asal yang dihutang bersama faedah pada satu tarikh lebih daripada satu tahun
atau satu tempoh operasi, yang mana lebih panjang.

Contoh 6:

Andaikan Sistem Berhad membeli sebuah mesin yang berharga RM20,000 pada 1 Januari 2001.
Pembiayaannya adalah melalui pembayaran cek sebanyak RM2,000 dan menandatangani nota
belum bayar sebanyak RM18,000 di mana pembayaran balik akan dibuat dalam tempoh 3 tahun.
Kadar faedah adalah 9%. Tempoh perakaunan syarikat ini berakhir pada 31 Disember setiap
tahun.

Dikehendaki:

Sediakan catatan jurnal untuk merekod urusniaga dalam tahun 2001 dan pembayaran nota
bersama faedah pada tarikh matang.

Penyelesaian:

2001 RM RM
Jan 1 Mesin 20,000
Bank 2,000
Nota Belum Bayar 18,000
(Merekod pembelian mesin)

2001 Belanja Faedah (18,000 x 9%) 1,620

Dis 31 Faedah Belum Bayar 1,620
(Merekod faedah belum bayar untuk tahun 2001)

2002 Belanja Faedah (18,000 x 9%) 1,620

Dis 31 Faedah Belum Bayar 1,620
(Merekod faedah belum bayar untuk tahun 2002)

2003
Dis 31 Nota Belum Bayar 18,000
Belanja Faedah 1,620
Faedah Belum Bayar 3,240
Bank 22,860
(Merekod pembayaran nota pada tarikh matang
bersama faedah)

166
Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

6.3.2 Bon Belum Bayar

Bon belum bayar adalah satu alat pinjaman. Ia diterbitkan oleh kerajaan atau syarikat besar yang
kukuh kedudukan kewangannya. Bon adalah satu bentuk nota yang mana syarikat penerbit
bersetuju untuk membayar balik pada nilai tara (nilai par) kepada pemegang bon pada tempoh
matang dan membayar faedah mengikut kadar faedah yang ditentukan. Nilai tara merupakan
jumlah wang yang dijanjikan oleh penerbit bon untuk dibayar balik kepada pemegang bon pada
tarikh matang.

Tujuan bon diterbitkan adalah untuk mendapatkan pinjaman daripada beberapa pihak atau orang
awam untuk jangkamasa yang panjang. Dengan demikian, syarikat yang menerbitkan bon dapat
memperolehi pinjaman yang besar jumlahnya. Syarikat yang menerbitkan bon perlu menjelaskan
amaun yang dipinjam dan faedah yang dijanjikan pada masa yang ditetapkan. Penerbitan bon
hanya boleh dibuat jika memorandum syarikat membenarkannya.

(i) Penerbitan Bon

Contoh 7:

Nusantara Berhad dibenarkan menerbitkan 40,000 unit bon 7%, nilai tara RM1,000 tiap-tiap satu
dan matang dalam tempoh 5 tahun dan 10,000 unit bon 9%, nilai tara RM1,000 tiap-tiap satu
matang dalam tempoh 10 tahun.

Nusantara Berhad menerbitkan bon-bon berikut:

Bon X : Bon 7%, nilai tara RM1,000 tiap-tiap satu berjumlah RM20,000,000 diterbitkan
pada 1 April 2001.
Bon Y : Bon 9%, nilai tara RM1,000 tiap-tiap satu berjumlah RM5,000,000 diterbitkan
pada 1 Julai 2001.

Dikehendaki:

Sediakan catatan jurnal untuk menunjukkan terbitan kedua-dua bon ini dan kedudukannya dalam
Lembaran Imbangan pada 31 Disember 2001.

Penyelesaian:

2001 RM RM
1 April Tunai 20,000,000
Bon Belum Bayar, 7% 20,000,000
(Merekod terbitan bon 7%)

1 Julai Tunai 5,000,000

Bon Belum Bayar, 9% 5,000,000
(Merekod terbitan bon 9%)

Syarikat Nusantara Berhad

Kunci Kira-Kira pada 31 Disember 2001 (Petikan)

Liabiliti Jangka Panjang

Bon Belum Bayar, 7% RM20,000,000
Bon Belum bayar, 9% RM 5,000,000

167
Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

(ii) Pembayaran Faedah

Syarikat yang menerbitkan bon akan membayar faedah kepada pemegang bon pada masa yang
telah ditetapkan iaitu sama ada setiap enam bulan atau setiap satu tahun.

Contoh 8:

Andaikan Nusantara Berhad membayar faedah 2 kali setahun secara tunai dan bayaran ini dibuat
terus kepada pemegang bon.
Tunjukkan catatan jurnal untuk merekod faedah ini.

Penyelesaian:

2001 RM RM
30 Sept. Belanja Faedah 700,000*
Tunai 700,000
(Pembayaran faedah bon X untuk 6 bulan)

31 Dis. Belanja Faedah 225,000**

Tunai 225,000
(Pembayaran faedah bon Y untuk 6 bulan)

* Belanja faedah = RM 20,000,000 x 7% x 6/12 = RM700,000

** Belanja faedah = RM 5,000,000 x 9% x 6/12 = RM225,000

(iii) Persaraan bon / Penebusan bon

Persaraan bon adalah keadaan di mana pemegang bon dibayar balik sepenuhnya amaun yang
terhutang. Ianya juga dikenali sebagai penebusan bon. Persaraan bon boleh dilakukan pada tarikh
matang atau sebelum tarikh matang bagi bon boleh panggil.

Contoh 12:

Andaikan Nusantara Berhad ingin menebus semula bon X dengan membayar tunai. Tunjukkan
catatan jurnal untuk urusniaga ini.

Penyelesaian:

RM RM
Bon Belum Bayar, 7% 20,000,000
Tunai 20,000,000
(Merekod penebusan bon X pada terikh matang)

168
Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

Latihan Komprehensif

Pada 1 Januari 2001, buku lejer Perniagaan Haa Fizz menunjukkan baki liabiliti semasa seperti
berikut:
Akaun Belum Bayar RM 42,500
Cukai Jualan Belum Bayar 5,600

Urusniaga bagi bulan Januari adalah seperti berikut:

Jan 1 Mendapat RM30,000 dari Bank Raya untuk pinjaman berbentuk Nota Belum Bayar jangka
panjang, 2 tahun, 10%.

Jan 1 Meminjam dari Bank Publik RM15,000 tunai dengan menandatangani Nota Belum Bayar 4
bulan, 12%.

Jan 2 Menerima hasil sewa sebanyak RM6,000 daripada Syarikat TST bagi sewa sebahagian
premis untuk tempoh setahun.

Jan 5 Menjual barangan dan menerima tunai berjumlah RM15,750 setelah termasuk cukai jualan
5%.

Jan 7 Membeli barangniaga daripada Perniagaan Afikah sbanyak RM25,500 secara kredit.

Jan 14 Menjelaskan cukai jualan tahun lepas kepada Jabatan Kastam.

Jan 20 Menjual satu keluaran baru secara kredit sejumlah 500 unit pada harga RM 52 seunit.
Cukai jualan untuk keluaran baru ini adalah 5%. Keluaran baru ini diberi jaminan selama 1
tahun.

Dikehendaki:

(a) Jurnalkan kesemua urusniaga di atas.

(b) Jurnalkan catatan pelarasan pada 31 Januari 2001 untuk:

(i) Nota Belum Bayar yang masih dipegang.
(ii) Anggaran liabiliti jaminan / waranti, dengan andaian bahawa 8% dari jualan
keluaran baru akan dipulangkan untuk diganti dengan tunai.
(iii) Sediakan bahagian liabiliti semasa dan liabiliti jangka panjang dalam Kunci kira-
kira Perniagaan Haa Fizz pada 31 Januari 2001.

Jawapan.

(a) Catatan jurnal.

Tarikh Nama akaun RM RM

Jan 1 Tunai 30,000
Nota Belum Bayar, 10% 30,000
1 Tunai 15,000
Nota Belum Bayar,1 2% 15 000
2 Tunai 6,000
Hasil Sewa 500
Hasil Sewa Belum Terperoleh 5,500
5 Tunai 15,750
Jualan (15 750/105 x 100%) 15,000*
Cukai Jualan Belum Bayar 750

169
Koleksi Bahan STPM Cg Narzuki Online
Bab 6 : Perakaunan Liabiliti

7 Belian 25,500
Akaun Belum Bayar 25,500
14 Cukai Jualan Belum Bayar 5,600
Tunai 5,600
20 Akaun Belum Terima 27,300
(500 x RM52= 26,000) + (26,000 x 5%)
Jualan 26,000
Cukai Jualan Belum Bayar 1,300
31 Belanja Faedah 250
Faedah Belum Bayar 250
(Merekod belanja faedah Bank rakyat =
RM 30,000 x 10% x 1/12)
31 Belanja Faedah 150
Faedah Belum Bayar 150
(Merekod belanja faedah Bank Publik =
RM 15,000 x 12% x 1/12)
31 Belanja Jaminan 2,080
Jaminan Belum Bayar 2,080
Belanja jaminan utk. jualan 20 Jan. =
RM 26,000 x 8% = RM 2,080.

6.4 PERSEMBAHAN LIABILITI DALAM PENYATA KEWANGAN

Perniagaan Haa Fizz

Kunci Kira-Kira
Pada 31 Januari 2001

Liabiliti Semasa RM RM

Akaun Belum Bayar 68,000

Cukai Jualan Belum Bayar 2,600
Hasil Sewa Belum Terperoleh 5,500
Faedah Belum bayar 400
Jaminan Belum Bayar 2,080
Nota Belum bayar 15,000 93 580

Liabiliti Jangka Panjang

Nota Belum Bayar jangka panjang, 10% 30,000 30,000

123,580

170