Το Ανατολικό Ζήτημα και ο Κριμαϊκός πόλεμος

Α. Χρήσιμοι ορισμοί

 Ανατολικό Ζήτημα = Η κρίση που προέκυψε στις σχέσεις των Μεγάλων

Δυνάμεων κατά τον 18ο και 19ο αιώνα εξαιτίας της επιθυμίας τους για διανομή
των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο χώρο της Ανατολικής
Μεσογείου (Εγγύς Ανατολή & Χερσόνησο του Αίμου).

[Πληροφορίες από το Διαδίκτυο: Το Ανατολικό Ζήτημα προκύπτει στα τέλη του 18ου αιώνα, όταν οι
ευρωπαϊκές δυνάμεις, μπροστά στην επιταχυνόμενη παρακμή της οθωμανικής αυτοκρατορίας,
προβάλλουν αξιώσεις και επιχειρούν κάθε είδους διείσδυση, οικονομική, πολιτική, στρατιωτική ή
άλλη, σε αυτό τον χώρο της ανατολικής Μεσογείου. Το Ανατολικό Ζήτημα, επεισόδιο του οποίου
αποτελεί η ελληνική επανάσταση, θεωρείται ότι λήγει με τον οριστικό διαμελισμό της
αυτοκρατορίας, την επόμενη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την ίδρυση του τουρκικού κράτους.
Στα 1839-1841 προκύπτει νέα κρίση του Ανατολικού Ζητήματος που αφορά τις σχέσεις της Υψηλής
Πύλης με την υποτελή Αίγυπτο, όπου θα εμπλακούν η Αγγλία, η Ρωσία και η Γαλλία. Το νεότευκτο
ελληνικό κράτος επιχείρησε να επωφεληθεί από την κρίση για μια ενδεχόμενη επέκταση των
συνόρων του, αλλά οι προσπάθειές του έμειναν χωρίς αποτέλεσμα].

 Ζήτημα των Στενών = Η αντιπαράθεση μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων

(κυρίως Ρωσίας και Αγγλίας) για το στρατηγικό έλεγχο του Βοσπόρου – Στενών
του Ελλησπόντου (που ανήκαν διοικητικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία) στην
οποία παρεμβάλλεται και η σύγκρουση μεταξύ του πασά της Αιγύπτου Μεχμέτ
Αλή και του Τούρκου σουλτάνου για την επιχειρούμενη απεξάρτηση της
Αιγύπτου από τους Οθωμανούς (υπόθεση που αφορά και τους Ρώσους
«συμμάχους» των Τούρκων).

 Κριμαϊκός πόλεμος = Η διεθνής σύγκρουση ανάμεσα σε Ρωσία – Αυστρία από

τη μια πλευρά και Αγγλία – Γαλλία – Οθωμανική Αυτοκρατορία από την άλλη,
που έλαβε χώρα στο διάστημα 1853-1856 γύρω από τη χερσόνησο της Κριμαίας
(στον Εύξεινο Πόντο) και είχε ως αίτιο την οικονομική και στρατηγική
αντιπαλότητα των ευρωπαϊκών δυνάμεων σε έναν χώρο όπου διακυβεύονταν
ζωτικά συμφέροντα για το εμπόριο αλλά και την κατανομή της πολιτικής
δύναμης. Στον πόλεμο ενεπλάκη και η Ελλάδα στο πλευρό της Ρωσίας, η
εμπλοκή όμως αυτή είχε οδυνηρές συνέπειες για τη χώρα.

 Συνθήκη ειρήνης των Παρισίων = Η συνθήκη με την οποία κλείνει ο Κριμαϊκός

πόλεμος και με την οποία: α)η Ρωσία ταπεινώνεται και προβαίνει σε εδαφικές
παραχωρήσεις β)επιβάλλεται κατά κάποιον τρόπο η Οθωμανική Αυτοκρατορία
σαν ισότιμος εταίρος στο πλευρό των ισχυρών Ευρωπαίων (με στενότερο
σύμμαχο την Αγγλία) αλλά και προχωρά σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις που
αφορούν τα δικαιώματα των χριστιανών υπηκόων της (Τανζιμάτ).
Β. Χρονολόγιο με τα κυριότερα γεγονότα

1669 Κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους

1683 Οι Τούρκοι προελαύνουν ως τη Βιέννη όπου και ανακόπτονται από
τους Αψβούργους.
1762-1796 Η Μεγάλη Αικατερίνη κηρύσσει πολέμους στους Οθωμανούς.
1797 Ο Ναπολέων καταλαμβάνει τα Επτάνησα.
1798 Εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο & ήττα στη μάχη του
Αμπουκίρ από τους Άγγλους
1828-1829 Ρωσοτουρκικός πόλεμος
1829 Συνθήκη της Αδριανουπόλεως και παραχώρηση αυτονομίας στη
Σερβία (από τους Αυστριακούς)
1830 Ανεξαρτητοποίηση της Ελλάδας
1833 Συνθήκη ειρήνης της Κιουτάχειας: Τούρκοι και Αιγύπτιοι
(4 Μαϊου) συμβάλλονται για την αντιμετώπιση της ρωσικής εξόδου στην
Ανατολική Μεσόγειο.
*Συνθήκη Χουνκιάρ Ισκελεσί: Ο Εύξεινος Πόντος ορίζεται ως
1833
(8 Ιουλίου) ασφαλής θάλασσα για τα ρωσικά συμφέροντα και τα πολεμικά
ρωσικά πλοία δύνανται να εξέλθουν στο Αιγαίο.
1839-1841 Τουρκοαιγυπτιακός πόλεμος
1841 Σύμβαση των Στενών: Ανατρέπει την προνομιακή θέση της Ρωσίας*
1850 Έριδα μεταξύ ορθοδόξων και καθολικών μοναχών για τον έλεγχο των
προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων – σταδιακή εμπλοκή Μεγάλων
Δυνάμεων στην υπόθεση
1853 Εισβολή των Ρώσων στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες
1853-1856 Κριμαϊκός πόλεμος
1856 Συνθήκη ειρήνης των Παρισίων

Γ. Επεξεργασία πηγών του σχολικού βιβλίου

1) Κείμενο σελίδας 39
Ποιες ήταν οι αλυσιδωτές επιπτώσεις του Κριμαϊκού πολέμου στην οπτική υπό την
οποία αντιμετωπίζονται εφεξής από τον ελληνισμό οι σχέσεις του με τις ξένες
δυνάμεις;

2) Κείμενο σελίδας 40
Με ποια αφορμή ξεκίνησε η επανάσταση του 1854 και ποιες ήταν οι δυσκολίες που
συνάντησε και καθόρισαν την έκβασή της;