ELEKTRIČNI PARAMETRI NADZEMNIH VODOVA

Nadzemni vod je element sa raspodeljenim parametrima:

r l r l

V1 g c g c V2

Na prethodnoj slici je:

r − podužna aktivna otpornost;
l − podužna induktivnost otpornost;
g − podužna aktivna odvodnost;
c − podužna kapacitivnost.

Sa slike se vidi da r i l predstavljaju redne, a g i c otočne parametre.

Vrednosti svih parametara date su kao podužne, dok se ukupne vrednosti

dobijaju množenjem podužnih sa ukupnom dužinom voda.
Parametri r, l i c su konstruktivni parametri voda i zavise od materijala i
načina konstrukcije voda. Oni su dominantni kod vodova i po pravilu se uzimaju u
obzir.
Odvodnost g određuje nesavršenost izolacije (male mikro struje kroz
izolator), vremenske prilike, zaprljanost izolatora itd.

PODUŽNA AKTIVNA OTPORNOST NADZEMNIH VODOVA

Podužna aktivna otpornost izračunava se kao:

ρ
r− = ,
s L =1 km

gde su:
ρ − specifična aktivna otpornost voda, u ⎡⎣Ωmm 2 km ⎤⎦ ;

s − poprečni presek, u ⎡⎣ mm 2 ⎤⎦ ;
ρCu (+20 oC) = 17,8 Ωmm 2 km ;
ρ Al (+20 oC) = 28,0 Ωmm 2 km .

1
 Otpornost provodnika koji se koriste za nadzemne vodove je veća od r− , zbog
sledećih razloga:
• Pri proticanju naizmenične struje zbog skin efekta raspodela struje kroz poprečni
presek nije ravnomerna. Povećanje otpornosti može se dati različitim formulama, a
primer jedne je:
4
⎛ ω 2µ 2 ⎞
r~ = r− ⎜⎜1 + r ⎟⎟ ,
⎝ 192 ρ ⎠
gde su:
ω − kružna učestanost, u [1/s];
µ − magnetna permiabilnost, u [H/m];
r − poluprečnik provodnika, u [mm].

• Zbog efekta blizine faznih provodnika dolazi do poremećaja u raspodeli struje po

porečnom preseku.
• Zbog konstrukcije provodnika voda u obliku užeta pojedine žice su duže od samog
užeta.

Zbog svega toga, podužna otpornost se najčešće ne izračunava, već se koriste

kataloški podaci proizvođača.

PODUŽNA INDUKTIVNOST NADZEMNIH VODOVA

Proračun induktivnosti je komplikovaniji od proračuna otpornosti, zbog

magnetne veze faznih provodnika.
U izvođenju se polazi od jednog usamljenog provodnika:

I 2r D>>r
D

Iz osnova elektrotehnike je poznata da je induktivnost jednog usamljenog

provodnika jednaka zbiru spoljašnje i unutrašnje induktivnosti, i da je data izrazom:
D µ
l1prov = l1sp + l1un = 2 ⋅ 10−4 ln + 2 ⋅ 10−4 ln r [ H km] ,
r 4
pošto je poznato da je: µ = µr µ0 = µr ⋅ 4π ⋅ 10−7 . Za bakar i aluminijum (metale od
kojih se grade nadzemni vodovi) je µr = 1 .

2
 To znači da je:
⎛ D 1⎞ ⎛ D ⎞ ⎛ D ⎞
l1prov = 2 ⋅ 10−4 ⎜ ln + ⎟ = 2 ⋅ 10−4 ⎜ ln + lne1 4 ⎟ = 2 ⋅ 10−4 ⎜ ln −1 4 ⎟ ,
⎝ r 4⎠ ⎝ r ⎠ ⎝ re ⎠
ili:
D
l1prov = 2 ⋅ 10−4 ⋅ ln ,
re
gde je ekvivalentni poluprečnik za proračun induktivnosti provodnika (odstojanje
površine od same sebe):
re = re−1 4 .

Umesto provodnika punog preseka

r re posmatra se prsten manjeg poluprečnika
I ⇒ I sa skoncentrisanom strujom

PODUŽNA INDUKTIVNOST VIŠEŽIČNIH PROVODNIKA

U ovom slučaju analizora se međusobni uticaj provodnika.

Polazi se od izraza za fluks:
ψ = AI
i posmatra sistem od n provodnika:

y
I2 In

D12 D2x

In−1
I1 x
D1x

Opšta formula za fluks je:

n ⎛ D jx ⎞
1. ψ 1x = 2 ⋅ 10 −4
∑ ⎜⎜ D ⎟⎟ ⋅ I j .
ln
j =1 ⎝ 1 j ⎠

3
 Prethodna formula predstavlja fluksni obuhvat oko provodnika 1 u tački x,
usled proticanja struje kroz provodnik 1 i ostale provodnike.

Takođe, u polifaznim sistemima uvek je ispunjena formula:

n
2. ∑I j = 0 .
j =1

Razvojem jednačine za obuhvat fluksa dobija se:

⎡ D1x D D( n −1), x D ⎤
ψ 1x = 2 ⋅ 10−4 ⎢ I1 ⋅ ln + I 2 ⋅ ln 2 x + " + I n −1 ⋅ ln + I n ⋅ ln nx ⎥ ,
⎣⎢ r1e D12 D1,( n −1) D1n ⎦⎥

ili u razvijenom obliku:

⎡ 1 1 1 ⎤
ψ1x = 2 ⋅10−4 ⎢ I1 ⋅ ln + I2 ⋅ ln + " + In ⋅ ln + I1 ⋅ lnD1x + I 2 ⋅ lnD2 x + " + In ⋅ lnDnx ⎥ .
⎣ r1e D12 D1n ⎦
Ako se u prethodnu jednačinu uvrsti druga jednačina (sume struje u
polifaznom sistemu), odnosno I n = − I1 − I 2 − " − I n −1 , dobija se:
0
⎡ D D D(n−1) ,x ⎤
lim ψ1x = 2 ⋅10−4 ⎢ A + I1 ⋅ ln 1x + I2 ⋅ ln 2 x + " + In−1 ⋅ ln ⎥,
x→∞ ⎣ Dnx Dnx D nx ⎦

odnosno:
⎡ 1 1 1 ⎤
ψ1x = 2 ⋅10−4 ⎢ I1 ⋅ ln + I2 ⋅ ln + " + In ⋅ ln ⎥ .
⎣ r1e D12 D1n ⎦
Dakle, induktivnost nije konstantna zbog promenljivih struja i rastojanja.

Primena izvedenog izraza za trofazni vod sa proizvoljnim rasporedom

provodnika:
I2

D12 D23

I1 I3
D13

4
 ψ1x ⎡ 1 I 1 I3 1 ⎤
l1 = = 2 ⋅10−4 ⎢ln + 2 ⋅ ln + ⋅ ln ⎥.
I1 r
⎣ 1e 1I D12 I1 D13 ⎦

Vremenska zavisnost struja u trofaznom sistemu je:

I1 = Imaxcos(ωt ) ;
I 2 = Imaxcos(ωt − 2π 3) ;
I3 = Imaxcos(ωt − 4π 3) .
Iz prethodnih izraza se vidi da je za bilo koji vremenski trenutak ispunjeno:
I1 + I2 + I3 = 0 .

Ako se posmatra neki vremenski trenutak, na primer t = 0 , uz logičnu

pretpostavku jednakosti poluprečnika provodnika: r1 = r2 = r3 , odnosno
r1e = r2e = r3e = re , obuhvat fluksa oko provodnika 1 je:
⎡ 1 1 1 1 1 ⎤
ψ1x = 2 ⋅10−4 ⎢ Imax ⋅ ln + (− Imax ) ⋅ ln + (− Imax ) ⋅ ln ⎥,
⎣ re 2 D12 2 D13 ⎦
odnosno:
D12 D13
ψ1x = 2 ⋅10−4 Imax ⋅ ln .
re
To znači da je podužna induktivnost provodnika 1:
ψ1x D12 D13
l1 = = 2 ⋅10−4 ⋅ ln .
Imax re
Analogno se dobijaju i podužne induktivnosti ostale dve faze:
D12 D23
l2 = 2 ⋅10−4 ⋅ ln ;
re

D13D23
l3 = 2 ⋅10−4 ⋅ ln .
re
Moguće je izračunati i srednju induktivnost tri faze, odnosno nadzemnog
voda:
l1 + l2 + l3
l= .
3

5
 PREPLITANJE (TRANSPOZICIJA) VODOVA

Iz gornjih izraza vidi se da su induktivnosti pojedinih faza različite, što bi

dovelo do nesimetrije trofaznog voda. To je neprihvatljivo za eksploataciju voda.
Fazni provodnici 220 kV i 400 kV su nnajčešće raspoređeni u horizontalnoj
ravni (portalni stubovi). Da bi se i kod njih postiglo da sve faze imaju istu
induktivnost vrši se preplitanje, odnosno transpozicija faznih provodnika kao na slici:
I 3 II 2 III
1
D12 D13 1 3
2
D23 2 1
3
L/3
L

Sa slike se vidi da se transpozicija sprovodi tako što se ukupna dužina trase

voda podeli na tri deonice i izvrši prevezivanje faznih provodnika. Prevezivanje
faznih provodnika poskupljuje vod, jer se može obaviti samo na specijalnim
stubovima i zahteva povećan broj izolatorskih lanaca. Preplitanje voda vrši se samo
ako je ispunjen uslov:
Un,voda (kV)Lvoda (km) ≥ 5000 kVkm .
Ukupna induktivnost po jednoj fazi je:
l +l +l
ℑ= L 1 2 3
3
L ⎛ D D D D D D ⎞
ℑ = 2 ⋅10−4 ⋅ ⋅ ⎜ ln 12 13 + ln 12 23 + ln 13 23 ⎟
3 ⎜⎝ re re re ⎟
⎠

L −4 ( D12D13D23 )2
ℑ = 2 ⋅10 ⋅ ⋅ ln
3 re
3 D12 D13D23
ℑ = 2 ⋅10−4 ⋅ L ⋅ ln
re
3 D12 D13D23 D
l = 2 ⋅10−4 ⋅ ln = 2 ⋅10−4 ⋅ ln SG
re re

gde je DSG = 3 D12 D13D23 srednje-geometrijsko rastojanje faznih provodnika.

6
 Do gornjeg izraza može se doći i na drugi način (koji je dobro znati za
zadatke), u kome se polazi od izraza preko struja:
l1I + l1II + l1III 2 ⋅10−4 ⎛ 1 I2 I3
l = l1 = l2 = l3 = = ⎜ ln I − lnD12 − lnD13
3 3 ⎝ re1 I1 I1

1 I2 I3 1 I2 I3 ⎞
+ ln − lnD23 − lnD12 + ln − lnD13 − lnD23 ⎟
reII1 I1 I1 reIII
1 I1 I1 ⎠
D12 u deonici II D13 u deonici II
2 ⋅10−4 ⎛ 1 I 2 + I3 I 2 + I3 I 2 + I3 ⎞
= ⎜n I − lnD12 − lnD13 − lnD23 ⎟
3 ⎝ re1 + reII1 + reIII
1 I1 I1 I1 ⎠
Sada je isto kao i ranije:
3 D12 D13D23 D
l = 2 ⋅10−4 ⋅ ln = 2 ⋅10−4 ⋅ ln SG
re re

PRORAČUN INDUKTIVNOSTI PROVODNIKA U SNOPU

Analogno se izvodi izraz i za dve grupe provodnika (X i Y):

DSG,medjusobno
lX = 2 ⋅10−4 ⋅ ln .
DSG,sopstveno
U slučaju da se skup X sastoji od samo jednog provodnika, tada je
DSG,sopstveno = re , što se svodi na prethodne izraze.

Posmatra se slučaj dvofaznog voda sa dva provodnika po fazi (analogno se

dobija i za slučaj trofaznog voda):
A B
Ds Ds
D

Sa slike se vidi da je:

DS − rastojanje provodnika u snopu;
D − rastojanje između snopova.

Međusobno srednje-geometrijsko rastojanje za prethodni slučaj je:

7
 DSG,medjusobno = 4 D( D + Ds ) D(D − Ds ) = 4 D2 (D2 − Ds2 ) ≈ D ,
pošto je D >> Ds
Ako se pretpostavi generalan slučaj, odnosno da u snopu A postoji n
provodnika, a u snopu B m provodnika, broj međusobnih rastojanja je m ⋅ n , pa izraz
za međusobno srednje-geometrijsko rastojanje daje:
DSG,medjusobno = m⋅n D11"D1m "Dn1"Dnm .
Po analogiji, izraz sa sopstveno srednje-geometrijsko rastojanje je:
DSG,sopstveno = n D11"D1n ⋅ D21"Dnn .
2

Kada su provodnici svih faza isti (potpuno logična pretpostavka), onda je:
D11 = D22 = " = Dnn = re . Uz ovu pretpostavku za slučaj dva voda po fazi je:

DSG,sopstveno = 4 (re Ds )2 = 2 re Ds = res ,

gde je sa res označen ekvivalentni poluprečnik snopa.

U opštem izraz za ekvivalentni poluprečnik snopa je:

2
⎛ n ⎞ n
res = n2 ren ⎜ ∏ D1i ⎟ = n re ∏ D1i .
⎝ i =2 ⎠ i =2

Takođe, postoji i alternativni izraz koji se često koristi:

res = n nre Rn−1 ,

gde je R poluprečnik kruga na kome su raspoređeni provodnici. U knjigama se mogu
naći i drugi izrazi za ekvivalentni poluprečnik snopa, ali su prethodni najlakši za
pamćenje.

Primena prvog izraza na nekoliko karakterističnih konfiguracija vodova u

snopu daje:

n = 2 ⇒ res = re Ds Ds

n = 3 ⇒ res = 3 re Ds2 Ds

8
n = 4 ⇒ res = 4 2re Ds3 Ds

POGONSKA PODUŽNA INDUKTIVNOST NADZEMNOG VODA

Polazi se od nadzemnog voda jedinične dužine, koji je na jednom kraju kratko

spojen i uzemljen, tako da provodnici sa zemljom čine strujnu petlju.
Zbog jedinične dužine jedinična podužna i ukupna induktivnost su jednake
ls = Ls .
Ls

U1 M12 Ls
U2
M13 h1
U3 M23 Ls
h2

I1+I2+I3 h3

Zemlja se može zameniti ekvivalentnim provodnikom sa dimenzijama

faznog provodnika, na dubini De vertikalno ispod faznih provodnika
nadzemnog voda (obrazac Karsona):
ρ
De = 660 [m],
f
gde je ρ specifična otpornost zemljišta.

Dubina ekvivalentnog provodnika je puno veća od srednje-geometrijske

visine provodnika:
De >> hSG = 3 h1h2h3 ,
tako da se može smatrati da su sopstvene induktivnosti petlji fazni provodnik-zemlja
jednake:
De
Ls = Ls1 = Ls 2 = Ls3 = 2 ⋅10−4 ⋅ ln .
re
Ovaj izraz važi čak i kod asimetričnog voda.

9
 Ako je vod simetričan (transponovan), onda je:
M = M12 = M13 = M 23 ,
pa je:
V 1 = jωLs I 1 + jωM I 2 + jωM I 3 ⎡V 1 ⎤ ⎡ Ls M M ⎤ ⎡ I 1 ⎤
⎢ ⎥
V 2 = jωM I 1 + jωLs I 2 + jωM I 3 , ili ⎢V 2 ⎥ = jω ⎢M Ls M ⎥ ⎢ I 2 ⎥ .
⎢ ⎥⎢ ⎥
V 3 = jωM I 1 + jωM I 2 + jωLs I 3 ⎢⎣V 3 ⎥⎦ ⎢⎣M M Ls ⎥⎦ ⎢⎣ I 3 ⎥⎦
Ako se ima u vidu da je zbir struja u polifaznom sistemu nula, I 1 + I 2 + I 3 = 0 ,
onda je:
V 1 = jω ( Ls − M ) I 1 = jωLp I 1
V 2 = jω ( Ls − M ) I 2 = jωLp I 2 ,
V 3 = jω ( Ls − M ) I 3 = jωLp I 3
gde je Lp = Ls − M ( Lp je pogonska induktivnost nadzemnog voda).

Međusobna induktivnost je:

⎛ D D ⎞ D
M = Ls − Lp = Ls − L = 2 ⋅10−4 ⎜ ln e − ln SG ⎟ = 2 ⋅10−4 ⋅ ln e .
⎝ re re ⎠ DSG

PODUŽNA INDUKTIVNOST NADZEMNOG VODA ZA ASIMETRIČNE

REŽIME

Polazi se od već datog izraza:

⎡V 1 ⎤ ⎡ Ls M M ⎤ ⎡ I 1 ⎤
⎢V ⎥ = jω ⎢M L M ⎥ ⎢ I ⎥ , ili V = Z I .
⎢ 2⎥ ⎢ s ⎥⎢ 2⎥
⎢⎣V 3 ⎥⎦ ⎢⎣M M Ls ⎥⎦ ⎢⎣ I 3 ⎥⎦
Ako je, na primer, vektor napona nesimetričan, onda je celokupan režim
nesimetričan.
Već je izvedena veza (u temi o simetričnim komponentama):
I = AI s ,
⎡1 1 1⎤
⎢ ⎥
gde je Forteskjeova transformaciona matrica JAM = ⎢1 a 2 a⎥ .
⎢ ⎥
⎣1 a a2 ⎦
Ako se već izvedeni izrazi primene, dobija se:
10
 A−1 / AV s = Z AI s ,

V s = A−1 Z AI s = Z s I s ,
gde je:
⎡Z 0 0 0⎤
⎢ ⎥
Z s = A−1 Z A = ⎢ 0 Z d 0 ⎥;
⎢ ⎥
⎢⎣ 0 0 Zi ⎥
⎦

Z 0 = jωLs + 2jωM ;

Z d = Z i = jωLs − jωM .

Iz prethodnog izvođenja se vidi da dolazi do rasprezanja komponentnih

sistema. To omogućava da se asimetričan režim izračunava pomoću tri monofazne
zamenske šeme i simetričnih komponenti pobude.
Sada je:
⎛ D D ⎞ D
Ld = Li = Ls − M = 2 ⋅10−4 ⎜ ln e − ln e ⎟ = 2 ⋅10−4 ⋅ ln SG = L = Lp ;
⎝ re DSG ⎠ re

0 −4 ⎛
De De ⎞ −4 De3
L = Ls + 2M = 2 ⋅10 ⎜ ln + 2ln ⎟ = 2 ⋅10 ⋅ ln 2
,
⎝ e r DSG ⎠ r D
e SG

ili:
DSG
Ld = Li = L = 2 ⋅10−4 ⋅ ln ;
re

De
L0 = 6 ⋅10−4 ⋅ ln .
3 2
re DSG

11
 PODUŽNA KAPACITIVNOST NADZEMNIH VODOVA

Trofazni vod približno se predstavlja kao sistem veoma dugačkih cilindričnih

provodnika. Oni su elektrostatički spregnuti, te na kapacitivnost jednog provodnika
utiču ostali.
Električno polje u okolini cilindričnog provodnika je radijalno, a intenzitet mu
je:

r G
E
x x A G q 1
Ex = ⋅G [V/m]
x 2πε 0 x
D

U prethodnom izrazu je:

q − podužno naelektrisanje provodnika, u [C/km];
1 F 1 F
ε0 = ⋅10−9 = ⋅10−6 .
36π m 36π km

Potencijal tačke A je:

D G q D
VA = ∫ Exdx = ⋅ ln [V].
r
2πε 0 r
To znači da je podužni kapacitet između površine provodnika i cilindrične
površine koja sadrži tačku A:
q 2πε 0 1
cA = = = [F/km].
VA ln D 18 ⋅106 ⋅ ln D
r r

PODUŽNA KAPACITIVNOST DVOFAZNOG VODA

r r
x
q D −q

Napon između dva provodnika je:

12
 q D−r q r
U = V1 − V2 = ⋅ ln − ⋅ ln
2πε 0 r 2πε 0 D−r
2
q ⎛ D−r ⎞ q D2
U= ⋅ ln ⎜ ⎟ ≈ ⋅ ln 2
2πε 0 ⎝ r ⎠ 2πε 0 r
q D
U= ⋅ ln .
πε 0 r
To znači da je dvofazni kapacitet dvofaznog voda:
1 55,55 ⋅10−9
πε 0
c= = ⋅ [F/km].
D 2 D
ln ln
r r

SISTEM OD n PROVODNIKA

Opšti slučaj sistema od n provodnika sa uticajem zemlje prikazan je na slici:

M
D1M
qn n
q1 1
h1 D1’M qj j

h1 −q j j’
−q 1 1’
−q n n’

Potencijal tačke M u sistemu od n provodnika u odnosu na beskonačnost je:

q1 −q1 q −q
VM = − ⋅ lnD1M − ⋅ lnD1' M − " − n ⋅ lnDnM − n ⋅ lnDn' M .
2πε 0 2πε 0 2πε 0 2πε 0
U prethodnom izrazu usvojeno je da je potencijal tačke M negativan u odnosu
na beskonačnost. To je sasvim proizvoljno. Ovde je rađeno preko potencijala. Pošto
je napon razlika potencijala, onda je u odnosu na beskonačnost to isto.

Ako se tačka M preseli na površinu prvog provodnika, tada je:

q1 q1 qn q
V1 = − ⋅ lnr1 + ⋅ ln2h1 − " − ⋅ lnD1n + n ⋅ lnD1' n ,
2πε 0 2πε 0 2πε 0 2πε 0

13
odnosno:
q1 2h1 q D
V1 = ⋅ ln + " + n ⋅ ln 1' n .
2πε 0 r1 2πε 0 D1n

U opštem slučaju može se napisati tzv. Prvi Maksvelov sistem jednačina:

V = αq ,
gde su:
V = [V1 V2 " Vn ] ; q = [ q1 q2 " qn ] ,
T T

dok su elementi matrice α :

1 2hi 2h
αii = ⋅ ln = 18 ⋅106 ⋅ ln i ;
2πε 0 ri ri
1 Dij′ Dij′
αij = ⋅ ln = 18 ⋅106 ⋅ ln .
2πε 0 Dij Dij

Izraz se može direktno primeniti na slučaj portalnog trofaznog voda sa dva

zaštitna užeta:

D1M
h2
q1 1hz1
h1 hz2
qj j
h3
h1 j’
1’

⎡V1 ⎤ ⎡ α11 α12 α13 α1,z1 α1,z 2 ⎤ ⎡ q1 ⎤

⎢V ⎥ ⎢ α α22 α23 α2,z1 α2,z 2 ⎥⎥ ⎢ q2 ⎥
⎢ 2 ⎥ ⎢ 21 ⎢ ⎥
⎢V3 ⎥ = α31 α32 α33 α3,z1 α3,z 2 ⎢ q3 ⎥ .
⎢ ⎥
⎢ ⎥ ⎢ ⎥⎢ ⎥
⎢ 0 ⎥ ⎢α z11, α z1,2 α z1,3 α z1,z1 α z1,z 2 ⎥ ⎢ qz1 ⎥
⎢⎣ 0 ⎥⎦ ⎣⎢α z 2,1 α z 2,2 α z 2,3 α z 2,z1 α z 2,z 2 ⎦⎥ ⎢⎣qz 2 ⎥⎦

14
 Matrica potencijalnih koeficijenata αij je simetrična u odnosu na glavnu
dijagonalu. Da bi se odredile pojedinačne kapacitivnosti faza trofaznog voda,
potrebno je gornju jednačinu eksplicitno rešiti po qi .

U opštem slučaju rešenje je dato Drugim Maksvelovim sistemom jednačina:

q = βV ; β = α −1 .

Ova inverzija, naravno, predstavlja veliku teškoću za ručni proračun. Zato se

izbegava u praksi, jer malo doprinosi tačnosti proračuna. Primenjuje se sledeći
uprošćeni proračun.

Posle izvršene inverzije rešenje je u opštem slučaju:

⎡ q1 ⎤ ⎡ β11 β12 β13 . .⎤ ⎡V1 ⎤
⎢ q ⎥ ⎢β . .⎥ ⎢V2 ⎥
⎢ 2 ⎥ ⎢ 21 β22 β23 ⎥⎢ ⎥
⎢ q3 ⎥ = ⎢ β31 β32 β33 . .⎥ ⎢V3 ⎥ .
⎢ ⎥ ⎢ ⎥⎢ ⎥
⎢ qz1 ⎥ ⎢ . . . . .⎥ ⎢ 0 ⎥
⎢⎣qz 2 ⎥⎦ ⎢⎣ . . . . .⎥⎦ ⎢⎣ 0 ⎥⎦
Vidi se da ostali elementi matrice β nisu od značaja, pošto se ili množe sa
nulom, ili služe za proračun kapacitivnosti zaštitnih užadi, što praktično nije od
značaja.

Matrica β u opštem slučaju ima sve elemente različite od nule, pa nije

povoljna za primenu simetričnih komponenti.
Zbog toga se za trofazne vodove primenjuje jedan uprošćeni postupak sa
srednjim vrednostima. Razlike u rezultatima između detaljnog i uprošćenog
proračuna su reda nekoliko %, što je nivoa drugih neizvesnosti u proračunu.

UPROŠĆENI POSTUPAK PRORAČUNA PODUŽNE KAPACITIVNOSTI

NADZEMNIH VODOVA

Jedna (prva) razvijena jednačina Drugog Maksvelovog sistema jednačina je:

⎡ n ⎤
qi = βi1V1 + " + βiiVi + " + βinVn (
⎢+ ∑ βijV j − βijV j )⎥ ,
⎢⎣ j =2 ⎥⎦
ili posle pregrupisavanja članova:

15
 n
qi = ∑ βijVi + ( −βi 2 )(Vi − V2 ) + " + ( −βin )(Vi − Vn ) .
j =2



 
Ci 2 Cin
Cii

Dakle, u opštem slučaju je Treći Maksvelov sistem jednačina:

n
(
qi = CiiVi + ∑Cij Vi − V j ; )
j =1
j ≠i

n
Cii = ∑ βij ; Cij = −βij .
j =1

Ovi izvedeni izrazi mogu se primeniti za slučaj trofaznog voda:

V1 = Vmaxcosωt ;
V2 = Vmaxcos(ωt − 2π 3) ;
V3 = Vmaxcos(ωt − 4π 3) .
Ako se posmatra trenutak t = 0 :
⎡ −V ⎤ ⎡ −V ⎤
q1 = C11Vmax + C12 ⎢Vmax − max ⎥ + C13 ⎢Vmax − max ⎥ ;
⎣ 2 ⎦ ⎣ 2 ⎦
3 3
q1 = C11Vmax + C12Vmax + C13Vmax ,
2 2
tako da je konačno:
q1
= c1 = C11 + ( C12 + C13 ) .
Vmax
Ako se u proračun uvedu srednje vrednosti, dobiće se:
1 ⎛ D12′ D D ⎞
α12,sr = α13,sr = α23,sr = ⋅18 ⋅106 ⋅ ⎜ ln + ln 13′ + ln 23′ ⎟ ,
3 ⎝ D12 D13 D23 ⎠
odnosno:
ƒ Međusobni koeficijenti (van glavne dijagonale matrice):
DSG′
αij,sr = 18 ⋅106 ⋅ ln ;
DSG

ƒ Sopstveni koeficijenti (na glavnoj dijagonali matrice):

2hSG
αii,sr = 18 ⋅106 ⋅ ln ,
r
16
gde su:
DSG′ = 3 D12′ D13′ D23′ − srednje geometrijsko rastojanje provodnika i njihovih likova;
DSG = 3 D12 D13D23 − srednje geometrijsko rastojanje samih provodnika;
hSG = 3 h1h2h3 − srednje geometrijsko rastojanje provodnika od zemlje.

Sada se Prvi Maksvelov sistem jednačina može napisati kao:

V1 = α11,sr q1 + α12,sr q2 + α12,sr q3 ;
V2 = α12,sr q1 + α11,sr q2 + α12,sr q3 ;
V3 = α12,sr q1 + α12,sr q2 + α11,sr q3 .
Na ovaj način matrica α postaje simetrična.

Ako se reši β = α −1 , onda se za koeficijente C dobija:

3
1
C11 = ∑ β1 j = ;
j =1 α11,sr + 2α12,sr

α12,sr
C12 = −β12 = .
(α11,sr + 2α12,sr )(α11,sr − α12,sr )
Sada je:
1
c = c1 = C11 + 3C12 = .
α11,sr − α12,sr
Posle zamene koeficijenata α dobija se:
1 55,55 ⋅10−9
c= = [F/km].
6 ⎛ 2hSG DSG′ ⎞ ln DSG ⋅ 2hSG
18 ⋅10 ⋅ ⎜ ln − ln ⎟
⎝ r DSG ⎠ r DSG′

2 2
Često se može uzeti da je DSG′ = 4hSG + DSG , pa je:

55,55 ⋅10−9
c= [F/km].
D 2hSG
ln SG ⋅
r 4h2 + D2SG SG

U prethodnom izrazu pretpostavljeno je da su provodnici izrađeni od punog

preseka i jedne žice. Pošto to za visoko-naponske vodove nikada nije slučaj, potrebno
je r korigivati kao kod proračuna induktivnosti, ali sa potpuno drugim smislom.

17
 Korekcija poluprečnika r u slučaju korišćenja snopa provodnika daje
ekvivalentni poluprečnik snopa provodnika u slučaju proračuna podužne
kapacitivnosti voda:
n
resC = n r∏ D1i ,
i =2

ili:

resC = n nrRn−1 .
To znači da je konačno izraz za podužnu kapacitivnost provodnika u snopu:
55,55 ⋅10−9
c= [F/km].
D 2hSG
ln SG ⋅
resC 4h2 + D2
SG SG

2 2
U slučaju da je DSG << 4hSG , što je kod vodova viših naponskih nivoa
ispunjeno, onda je:
55,55 ⋅10−9
c= [F/km].
D
ln SG
resC
Fazni provodnici zbog ugiba nisu strogo pravi i horizontalni.
Zato treba koristiti srednju visinu provodnika, kao na slici:

fmax
2
hi = Hi − f max
Hi 3

Na prethodnoj slici je Hi visina tački vešanja provodnika, a fmax maksimalni

ugib provodnika.
Polazeći od podužne pogonske kapacitivnosti, može se odrediti specifična
otočna kapacitivna reaktansa, kao:
1 1
jX c = . ⋅
jωc L
Ukupna kapacitivna odvodnost voda je:
1
jB = .
jX c

18