2018/2019 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI HİLVAN KIZ ANADOLU İHL

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı DERSİ I. DÖNEM I. CEVAP Kağıdı

1. Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki ölçütleri yazınız (2x4p)
 Dil değişikliği  Coğrafya değişikliği
 Din değişikliği  Kültür ve sanat değişikliği

2. İslamiyet Öncesi Türk edebiyatının genel özelliklerini yazınız. (5x2p)

 Dil, anlatım, duyuş ve zevk itibariyle yabancı etkilerden uzak ve millî bir edebiyat niteliğindedir.
 Sözlü ve yazılı edebiyat olmak üzere ikiye ayrılır.
 Sözlü edebiyat ürünleri arasında destanlar, savlar, sagular, koşuklar yer alır.
 Şiirler “Şaman, kam, baksı, ozan” gibi adlar verilen kişilerce “kopuz” eşliğinde söylenmiştir.
 Dörtlükler ve hece ölçüsüyle söylenen bu ürünlerde kahramanlık, doğa, ölüm gibi konular işlenmiştir.
 Yazılı Edebiyat Dönemi’ni ise Kök Türk ve Uygur metinleri oluşturmaktadır.
 Dönemin ilk ürünleri VIII. yüzyılda Kök Türk Devleti’nin tarihî ve edebî varlığını belgeleyen Kök Türk Yazıtları’dır.

3. Halk hikâyelerinin özelliklerini yazınız. (5x2p)

 Göçebe hayattan yerleşik hayata geçişin ilk ürünlerindendir.
 Zaman ve coğrafyanın etkisiyle efsane, masal, menkıbe,
destan vb. ürünlerle beslenerek o dönemde uzun soluklu
olayların anlatıldığı metinlerin yerini tutmuştur.
 Gelişiminde tarihî olayların ve dinin de etkisi vardır.
 Konuları genellikle aşk ve kahramanlıktır, bazen de her iki
konu birlikte işlenmiştir.
 Hikâyeleri ortaya çıkaran olaylar, gerçek ya da gerçeğe
yakındır.
 Kaynağı Türk, Arap-İslam ve Hint-İrandır.
 Meddahlar ve saz ustası âşıklar tarafından anlatılır.
 Ezgi ve şiir iç içedir.
 Halk hikâyelerinde her zaman bir engel vardır.
 Halk hikâyelerinin kahramanlarına ait olduğu düşünülen
makamlar, türbeler vardır.
 Ne zaman yazıya geçirildiği belli değildir.
 Nazım ve nesir karışıktır.
 Olaylar nesirle, duygular nazımla anlatılmıştır.
 Kalıplaşmış sözlere yer verilir.

4. Türk edebiyatının ana dönemlerini yazınız. (3x2p)

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı, İslami Dönem Türk Edebiyatı ve Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

5. Dede Korkut Hikâyelerinin özelliklerini yazınız. (5x3)

 Asıl adı Kitâb–ı Dedem Korkud Alâ Lisân–ı Tâife–i Oğuzân’dır
(Oğuzların diliyle Dedem Korkut’un Kitabı).
 İçinde bir ön sözle on iki hikâye vardır.
 Halkın ortak malıdır. XIV. yüzyıl sonlarında XV. yüzyıl
başlarında halk ağzından derlenerek yazıya geçirilmiştir.
 Anlatıcısı Dede Korkuttur.
 Hikâyelerde Müslüman Oğuzların, komşuları olan Rum,
Ermeni ve Gürcü devlet veya beyliklerle yaptıkları savaşlar;
bazılarında kendi iç mücadeleleri, bazılarında da tabiatüstü
varlıklara karşı giriştikleri mücadeleler anlatılmıştır.
 Din çok kuvvetli bir unsur olarak görülmez.
 Doğaüstü varlıklara yer verilmesi bakımlarından bu
hikâyeler destan karakteri taşımaktadır.
 Nazım ve nesir karışık yazılmaları, kısa olmaları,
ayrıntılar üzerinde durmamaları bakımlarından da halk
hikâyesi karakteri taşımaktadır.
 Destan döneminden halk hikâyeciliği dönemine geçişin
ilk örneği kabul edilir.
 Olaylar ve tasvirler nesirle; karşılıklı konuşmalar,
duygu ve düşünceler nazımla dile getirilir.
 Eserde cümle içi kafiyeler, cümle sonlarındaki seciler,
deyimler dikkati çeker.
 Oğuz Türkçesiyle söylenen Dede Korkut Hikâyeleri’nin;
biri Dresden’de, diğeri Vatikan’da olmak üzere iki yazma
nüshası vardır.

6. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun şekilde doldurunuz. (21x1p)

a. DEDE KORKUT HİKAYELERİ destan döneminden halk hikâyeciliği dönemine geçişin ilk örneği kabul edilir.
b. Mesnevilerde AŞK, KAHRAMANLIK, DİN, TASAVVUF gibi konular işlenmektedir
c. Divan edebiyatında beş mesnevi sahibine HAMSE sahibi denir.
d. ŞİKAYETNAME Türk edebiyatında mektup türünün bilinen ilk örneğidir.
e. KÜÇÜK ŞEYLER Türk edebiyatında Batılı anlamda ilk hikâye örneklerinden kabul edilmektedir.
f. Dilde sadeleşme, hece ölçüsünü benimseme, yerli hayatı yansıtma anlamında kullanılmış ve bunları gerçekleştirmeyi amaç edinen
edebiyat hareketine MİLLİ EDEBİYAT adı verilmiştir.
g. Dilde sadeleşme hareketi, 1911’de GENÇ KALEMLER dergisinde “YENİ LİSAN” makalesinde ileri sürülen görüşler doğrultusunda
başlamıştır
h. Türkler tarih boyunca GÖKTÜRK Uygur, (SOĞUT), ARAP, KİRİL ve LATİN alfabelerini kullanmışlardır.
i. Koşuk, sav, destan gibi ürünler Türk edebiyatının İSLAMİYET ÖNCESİ Dönemi’ne aittir.
j. Edebiyat; PSİKOLOJİ, FELSEFE, TARİH gibi bilimlerden yararlanır.
k. GÖKTÜRK YAZITLARI Türk edebiyatının yazılı ilk ürünüdür.
l. Türk edebiyatında VIII. yüzyıldan itibaren Yazılı Dönem başlamıştır.
7. Aşağıdaki numaralanmış kişilerin eserlerinin doğrusunu yandaki boş yere yazınız. (7x1p)

1. Şeyhi a. Kutadgu Bilig 1 D

2. Ahmedi b. Divân-ı Lugati’t-Türk 2 G
3. Gülşehri c. Leyla vü Mecnun 3 E
4. Yusuf Has Hacip d. Harname 4 A
5. Ömer Seyfettin e. Mantıku’t Tayr 5 F
6. Fuzuli f. Falaka 6 C
7. Kaşgarlı Mahmut g. İskendername 7 G

8. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeyi/kelimeleri yazınız. (5x2p)

 Türkler tarih boyunca _______________, ______________, ______________ ve _____________ alfabelerini kullanmışlardır.

 Koşuk, sav, destan gibi ürünler Türk edebiyatının _____________________________________ Dönemi’ne aittir.
 __________________________________________ Türk edebiyatının yazılı ilk ürünüdür.
 Türk edebiyatında ____________________________ yüzyıldan itibaren Yazılı Dönem başlamıştır.
 Mesnevilerde dil, AĞIR ölçü, ARUZ beyit sayısı ise SINIRSIZ dır.
 MİLLİ EDEBİYAT Edebiyat Dönemi’nde eser veren Ömer Seyfettin YENİ LİSAN adlı makalesiyle sade bir Türkçeyi savunmuş, bunu da
eserlerine yansıtmıştır.
 Divan Edebiyatı Dönemi’nde roman ve hikâyenin yerini tutan uzun soluklu eserlere MESNEVİ denir.

Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplandırınız. (2x5p)

1) D 2) D 3) B 4) B 5) A

1. Ben çokça gezerim () Bunlar diplomat gezileri gibi planlı ()
programlı şeyler değildir () daima kendi sınırlarımız içindedir
() Yelkenli gemi gibi esecek rüzgâra göre değişir.
Bu parçada parantez içine hangi noktalama işaretleri getirilmeli.
A) (;) (,) (,) (.)
B) (.) (,) (;) (.)
C) (.) (;) (,) (.)
D) (.) (,) (,) (.)
E) (:) (,) (;) (.)
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisi edebiyatın din ile ilişkisini
gösteren bir açıklama içermektedir?
A) Şehname’de Efrasiyab adıyla geçen Alp Er Tunga, MÖ 9. yüzyıla
kadar devam eden Saka Devleti’nin hükümdarıdır.
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ses olaylarıyla ilgili bi yazım
yanlışı vardır?
A) Bilmiyorum, demek ilimdendir.
B) Mantık bilmiyenin ilmine güven olmaz.
C) Ya bir yol bul ya bir yol aç ya da yoldan çekil.
D) Bilgi içinde boğulmamıza rağmen bilgi açlığı çekiyoruz.
E) Ben, bilmediğimi bildiğim için diğer insanlardan farklıyım
4. ______, anlatılması sayfalar tutacak uzun hikâyeleri dile getirir.
Aşk, kahramanlık konularıyla dinî, ahlaki ve felsefi öğretilerin
işlendiği bir nazım biçimidir. Kafiyesine yüzlerce, binlerce eş kelime
bulmayı kaldıramayacak geniş çaplı eserler için başvurulacak tek
nazım şeklidir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?

B) Manas Destanı, Kırgızların Kalmuklar, Çinliler, Uygurlarla
yaptıkları hürriyet mücadelesini derin bir vatan ve millet sevgisiyle
dile getirir.
C) Evliya Çelebi’nin gezip gördüğü yerleri ve şahit olduğu olayları
konu alan on ciltlik Seyahatname’si Türk kültür tarihi bakımından
oldukça önemlidir.
D) Saltukname, yeni toprakların yurt hâline getirilmesi ve
Müslümanlaştırılması konusunda yazılan Battalname ve
Danişmentname türünden bir halk hikâyesidir.
E) Göktürk Kitabelerinde toprak bütünlüğünü sağlama ve devlet
düzenini kurma, güçlü bir Türk milletinin varlığını devam ettirme
ülküsü olarak işlenmiştir.
A) Kaside B) Mesnevi C) Gazel D) Şarkı E) Tuyuğ
Muhsin Çelebi, çekinmeden, sıkılmadan, ezilip büzülmeden gayet
tabii bir hareketle kendine gösterilen şilteye oturdu. Sadrazam
hâlâ ellerinde tuttuğu kıvrık kâğıtlara bakarak içinden, "Ne biçim
adam? Acaba deli mi?" diyordu. Hâlbuki… Hayır. Bu çelebi gayet
akıllı bir insandı. Merde, namerde muhtaç olmayacak kadar bir
serveti vardı. Çamlıca'daki ormanın arkasında büyük mandıra ile
büyük çiftliğini işletir, namusuyla yaşar, kimseye eyvallah etmezdi.
Fukaraya, zayıflara gariplere bakar, sofrasında hiç misafir eksik
etmezdi. Dindardı. Ama mutaassıp değildi. Din, millet, padişah
aşkını kalbinde duyanlardandı. Devletin büyüklüğünü, kutsiliğini
anlardı. Yegâne mefkûresi Allah’tan başka kimseye secde
etmemek, kula kul olmamaktı. İlmi, kemali herkesçe malumdu…
Aşağıdakilerden hangisi bu parçada tanıtılan hikâye
kahramanının özellikleri arasında sayılamaz?

A) Sabırlı B) Cömert C) Bilgili D) Ahlaklı E) Konuksever

Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Okul Müdürü
Faruk KOÇ Esmer SUBATAN Mehmet Altun