สาระสาคัญ

การบัญชีการร่ วมค้าโดยเปิ ดสมุดบัญชีกิจการร่ วมค้าแยกต่างหาก เป็ นวิธีที่มีการ

เปิ ดสมุดบัญชี
ของกิจการร่ วมค้าขึ้นชุดหนึ่งโดยเฉพาะเพื่อทาการจดบันทึกรายการค้าของกิจการ
ร่ วมค้า ซึ่ งการจัดทาบัญชีของกิจการร่ วมค้าจะปฏิบตั ิตามมาตรฐานการบัญชี
เช่นเดียวกับกิจการค้าทัว่ ๆ ไป โดยจะมีบญั ชีกาไรขาดทุนเป็ นบัญชีสรุ ปผลการ
ดาเนินงาน ส่ วนผูร้ ่ วมค้าแต่ละคนจะเปิ ดบัญชีเงินลงทุนในกิจการร่ วมค้าหรื อบัญชี
ร่ วมค้า เพื่อบันทึกรายการร่ วมค้าที่เกี่ยวข้องกับตนเองเท่านั้น บัญชีเงินลงทุนใน
กิจการร่ วมค้าหรื อบัญชีร่วมค้าที่ผรู ้ ่ วมค้าแต่ละคนเปิ ดขึ้นจะมีรายการที่ไม่
เหมือนกัน
วิธีการบัญชีร่วมค้าโดยเปิ ดสมุดบัญชีกิจการร่ วมค้าแยกต่างหากจะ
แบ่งเป็ น 2 กรณี คือ
กรณี การดาเนินการร่ วมค้าเสร็ จสิ้ น ผูร้ ่ วมค้าแต่ละคนจะได้รับคืนเงิน
รวมถึงส่ วนแบ่งกาไรหรื อขาดทุน
และกรณี การดาเนิ นการร่ วมค้าไม่เสร็ จสิ้ น ผูร้ ่ วมค้าแต่ละคนจะยัง
ไม่ได้รับคืนเงินแต่ผรู ้ ่ วมค้าจะทราบส่ วนแบ่งกาไรหรื อขาดทุนก่อน
กิจการจะเสร็ จสิ้ น
หลักการบันทึกบัญชีการร่วมค้าโดยเปิ ดสมุดบัญชีกิจการร่วมค้าแยกต่างหาก

การบันทึกบัญชีตามวิธีน้ ีเหมาะสาหรับกิจการร่ วมค้าที่มีรายการค้าจานวนมาก และมี

ระยะเวลาการดาเนินงานค่อนข้างยาว โดยจะมีการเปิ ดสมุดบัญชีของกิจการร่ วมค้าขึ้น
ชุดหนึ่งโดยเฉพาะ เพื่อทาการจดบันทึกรายการค้าของกิจการร่ วมค้า ซึ่ งการจัดทาบัญชี
ของกิจการร่ วมค้าจะปฏิบตั ิตามมาตรฐานการบัญชีเช่นเดียวกับกิจการทัว่ ไป
วิธีปฏิบตั ิในการบันทึกรายการบัญชีกรณี ที่มีการเปิ ดบัญชีกิจการร่ วมค้าแยกต่างหาก
สามารถสรุ ปได้ดงั นี้
1. มีการเปิ ดสมุดบัญชีชุดใหม่เพื่อจดบันทึกรายการค้าของกิจการร่ วมค้าเช่นเดียวกับ
กิจการทัว่ ไป ซึ่งกิจการร่ วมค้าที่มีการเปิ ดสมุดบัญชีกิจการร่ วมค้าแยกต่างหากจะมีการ
จัดตั้งกิจการร่ วมค้าเป็ นนิติบุคคลตามกฎหมาย ดังนั้น กิจการร่ วมค้าสามารถมี
สิ นทรัพย์ หนี้สิน รายได้ ค่าใช้จ่าย ฯลฯ เป็ นของกิจการร่ วมค้าได้เอง และเมื่อกิจการ
ร่ วมค้าสิ้ นสุ ดลงจะมีการปิ ดบัญชีรายได้และค่าใช้จ่ายต่าง ๆ เข้าบัญชีกาไรขาดทุน
เหมือนกับการค้าปกติเพื่อคานวณกาไรสุ ทธิหรื อขาดทุนสุ ทธิจากการร่ วมค้าเพื่อจัดสรร
ให้แก่ผรู้ ่ วมค้าตามข้อตกลง หลังจากนั้นจะมีการจ่ายเงินคืนให้แก่ผรู้ ่ วมค้า

2.ผูร้ ่ วมค้าแต่ละคนจะเปิ ดบัญชีร่วมค้าหรื อบัญชีเงินลงทุนในกิจการร่ วมค้าในสมุด

บัญชีของตนเองเพื่อบันทึกสิ ทธิ์ที่ตนเองมีส่วนได้หรื อส่ วนเสี ยในกิจการร่ วมค้าโดย
บัญชีร่วมค้าหรื อเงินลงทุนในกิจการร่ วมค้าจะบันทึกสิ ทธิส่วนได้เสี ยในกิจการร่ วมค้า
ดังนี้
รายการทีบ่ ันทึกทางด้ านเดบิต
- เงินสดหรื อสิ นทรัพย์ที่ส่งให้แก่กิจการร่ วมค้า
- ส่ วนแบ่งผลกาไรจากกิจการร่ วมค้า

รายการทีบ่ ันทึกทางด้ านเครดิต

- เงินสดหรื อสิ นทรัพย์ที่ส่งให้แก่กิจการร่ วมค้า
- ส่ วนแบ่งผลขาดทุนจากกิจการร่ วมค้า
การบันทึกบัญชีร่วมค้าโดยเปิ ดสมุดบัญชีกิจการร่ วมค้าแยก
ต่างหาก สามารถบันทึกได้ 2 กรณี คือ
กรณี ที่ 1 การบันทึกรายการบัญชีเมื่อการร่ วมค้าเสร็ จสิ้ น
กรณี ที่ 2 การบันทึกรายการบัญชีเมื่อการร่ วมค้าไม่เสร็ จสิ้ น
 รายการ การบันทึกบัญชีในสมุด การบันทึกบัญชีในสมุด การบันทึกบัญชีในสมุด
บัญชีของกิจการร่ วม บัญชีของผู้ร่วมค้ าที่เกิด บัญชีของผู้ร่วมค้ าคนอื่น
ค้ า รายการ
1.การนาสินค้ ามาลงทุนใน เดบิต ซื ้อสินค้ า xx เดบิต ร่วมค้ า หรื อเงินลงทุน
กิจการร่ วมค้ า เครดิต ผู้ร่วมค้ าที่ ในกิจการร่วมค้ า xx
1.1ระบบการบันทึก นาสินค้ ามา เครดิต ซื ้อ ไม่บนั ทึกบัญชี
สินค้ าเมื่อสิน้ งวด ลงทุน xx สินค้ า xx
(Periodic
Inventory System)
1.2ระบบการบันทึก เดบิต สินค้ า xx เดบิต ร่วมค้ า หรื อเงินลงทุน
สินค้ าแบบต่ อเนื่อง เครดิต ผู้ร่วมค้ าที่ ในกิจการร่วมค้ า xx ไม่บนั ทึกบัญชี
(Perpetual นาสินค้ ามาลงทุน xx เครดิต สินค้ า
Inventory System) xx
2.ผู้ร่วมค้ าส่ งเงินไปให้ ผ้ ู เดบิต เงินสด xx เดบิต ร่ วมค้ า หรือ
ร่ วมค้ าที่ทาหน้ าที่ เครดิต ผู้ร่วมค้ า เงินลงทุนใน ไม่ บันทึกบัญชี
ผู้จัดการ เพื่อมีไว้ ใช้ จ่าย ที่ส่งเงิน xx กิจการร่ วมค้ า xx
ของกิจการร่ วมค้ า เครดิต เงินสด xx
3.การซือ้ สินค้ าของกิจการ
ร่ วมค้ า
3.1ซือ้ สินค้ าเป็ นเงินสด
ก.ระบบการบันทึกสินค้ าเมื่อสิน้ เดบิต ซื ้อสินค้ า xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี
งวด(Periodic เครดิต เงินสด xx
Inventory System)
ข.ระบบการบันทึกสินค้ า เดบิต สินค้ า xx
แบบต่ อเนื่อง(Perpetual เครดิต เงินสด xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี
Inventory System)
3.2ซือ้ สินค้ าเป็ นเงินเชื่อ
ก.ระบบการบันทึกสินค้ าเมื่อสิน้ เดบิต ซื ้อสินค้ า xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี
งวด(Periodic เครดิต เจ้ าหนี ้ xx
Inventory System)
ข.ระบบการบันทึกสินค้ า เดบิต สินค้ า xx
แบบต่ อเนื่อง(Perpetual เครดิต เจ้ าหนี ้ xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี
Inventory System)
4.การจ่ ายชาระหนีใ้ ห้
เจ้ าหนี ้
4.1 จ่ ายชาระเป็ นเงินสด เดบิต เจ้ าหนี ้ xx ไม่ บันทึกบัญชี ไม่ บันทึกบัญชี
เครดิต เงินสด xx
4.2 จ่ ายชาระเป็ นเช็ค เดบิต เจ้ าหนี ้ xx
เครดิต เงินสด xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี

5.การขายสินค้ าของกิจการร่ วมค้ า

5.1ขายสินค้ าเป็ นเงินสด
ก.ระบบการบันทึกสินค้ าเมื่อสิน้
งวด(Periodic เดบิต เงินสด xx
Inventory System) เครดิต ขายสินค้ า xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี

ข.ระบบการบันทึกสินค้ า เดบิต เงินสด xx

แบบต่ อเนื่อง(Perpetual (ราคาขาย)
Inventory System) เครดิต ขายสินค้ า xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี
เดบิต ต้ นทุนขาย xx
(ราคาทุน)
เครดิต สินค้ า xx
 5.2ขายสินค้ าเป็ นเงินเชื่อ
ก.ระบบการบันทึก เดบิต ลูกหนี ้ xx
สินค้ าเมื่อสิน้ งวด เครดิต ขายสินค้ า xx ไม่ บันทึกบัญชี ไม่ บันทึกบัญชี
(Periodic
Inventory System)
ข.ระบบการบันทึก เดบิต ลูกหนี ้ xx
สินค้ าแบบต่ อเนื่อง (ราคาขาย)
(Perpetual เครดิต ขายสินค้ า xx
Inventory System) เดบิต ต้ นทุนขาย xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี
(ราคาทุน)
เครดิต สินค้ า xx
6.การรั บชาระหนีจ้ ากลูกหนี ้ เดบิต เงินสด xx
6.1รับชาระเป็ นเงินสด เครดิต ลูกหนี ้ xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี

6.2รับชาระเป็ นเช็ค เดบิต เงินสด xx

เครดิต ลูกหนี ้ xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี

6.3รับชาระเป็ นเช็คนาฝาก เดบิต ธนาคาร xx

ธนาคารทันที เครดิต ลูกหนี ้ xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี
7.การตัดหนีส้ ูญ เดบิต หนีส้ ูญ xx ไม่ บันทึกบัญชี ไม่ บันทึกบัญชี
เครดิต ลูกหนี ้ xx
8.การจ่ ายค่ าใช้ จ่ายเป็ น เดบิต ค่าใช้ จา่ ย xx
เงินสด เครดิต เงินสด xx ไม่บนั ทึกบัญชี ไม่บนั ทึกบัญชี

9.ผู้ร่วมค้ าโอนบัญชี เดบิต ค่าใช้ จา่ ย xx เดบิต ร่วมค้ า หรื อเงินลงทุน

ค่ าใช้ จ่ายของกิจการไป
เป็ นค่ าใช้ จ่ายของ
กิจการร่ วมค้ า
10.การจ่ ายเงินเดือนให้ ผ้ ูร่วม
ค้ าที่เป็ นผู้จัดการ
เครดิต ผู้ร่วมค้ าที่โอน ใน กิจการร่วมค้ า xx
ค่าใช้ จา่ ย xx เครดิต เงินสดหรื อ ไม่บนั ทึกบัญชี
ค่าใช้ จา่ ยที่โอนมา xx
เดบิต เงินเดือน xx เดบิต ร่วมค้ า หรื อเงินลงทุนใน
เครดิต ผู้ร่วมค้ าที่ได้ รับ กิจการร่วมค้ า xx
เงินเดือน xx เครดิต เงินเดือนรับ xx ไม่บนั ทึกบัญชี
11.การถอนสินค้ าจาก
กิจการร่ วมค้ า
11.1ระบบการบันทึก เดบิต ผู้ร่วมค้ าที่ถอน เดบิต ซือ้ สินค้ า xx
สินค้ าเมื่อสิน้ งวด สินค้ า xx เครดิต ร่ วมค้ าหรือเงินลงทุน ไม่ บันทึกบัญชี
(Periodic เครดิต ซือ้ ใน กิจการร่ วมค้ า xx
Inventory Syste สินค้ า xx
m)

11.2ระบบการบันทึก เดบิต ผู้ร่วมค้ าที่ถอน เดบิต สินค้ า xx

สินค้ าแบบต่ อเนื่อง สินค้ า xx เครดิต ร่วมค้ าหรื อเงินลงทุนใน
(Perpetual เครดิต สินค้ า xx กิจการร่วมค้ า xx ไม่บนั ทึกบัญชี
Inventory
System)
12.การถอนเงินสดจาก เดบิต ผู้ร่วมค้ าที่ถอน เดบิต เงินสด xx
กิจการร่ วมค้ า เงิน xx เครดิต ร่วมค้ าหรื อเงินลงทุนใน ไม่บนั ทึกบัญชี
กิจการร่วมค้ า xx
เครดิต เงินสด xx
13.การคิดค่ านายหน้ าใน
การขายสินค้ าหรือคิด
ดอกเบีย้ ให้ กับผู้ร่วมค้ า ที่
นามาลงทุน เดบิต ค่ านายหน้ า xx เดบิต ร่ วมค้ าหรือเงินลงทุนใน ไม่ บันทึกบัญชี
13.1การคิดค่ านายหน้ า เครดิต ผู้ร่วมค้ าที่ขาย กิจการร่ วมค้ า xx
สินค้ า xx เครดิต รายได้ ค่า
นายหน้ า xx
13.2การคิดดอกเบีย้ เดบิต ดอกเบี ้ยจ่าย xx เดบิต ร่วมค้ า หรื อเงินลงทุนใน
เครดิต ผู้ร่วมค้ าที่ได้ รับ กิจการร่วมค้ า xx ไม่บนั ทึกบัญชี
ดอกเบี ้ย xx เครดิต ดอกเบี ้ยรับ xx
14.การแบ่ งกาไรเมื่อการ เดบิต กาไรขาดทุน xx เดบิต ร่วมค้ าหรื อเงินลงทุนใน เดบิต ร่วมค้ าหรื อเงินลงทุนใน
ร่ วมค้ าเสร็จสิน้ เครดิต ผู้ร่วมค้ า แต่ละ กิจการร่วมค้ า xx กิจการร่วมค้ า xx
คน x เครดิตกาไรจากการ เครดิต กาไรจากการ
x ร่วมค้ า xx ร่วมค้ า xx
(เฉพาะส่วนของตนเอง) (เฉพาะส่วนของตนเอง)
15.การแบ่ งผลขาดทุน เดบิต ผู้ร่วมค้ าแต่ละคน xx เดบิต ขาดทุนจากการ เดบิต ขาดทุนจากการ
เมื่อการร่ วมค้ าเสร็จสิน้ เครดิต กาไรขาดทุน ร่วมค้ า xx ร่วมค้ า xx
xx เครดิต ร่วมค้ าหรื อเงินลงทุนใน เครดิต ร่วมค้ าหรื อเงินลงทุนใน
กิจการร่วมค้ า xx กิจการร่วมค้ า xx
16.การจ่ ายเงินระหว่ างกัน เดบิต ผู้ร่วมค้ าที่ได้ รับเงิน xx เดบิต เงินสด xx เดบิต เงินสด xx
เมื่อการร่ วมค้ าเสร็จสิน้ เครดิต เงินสด xx เครดิต ร่วมค้ าหรื อเงินลงทุนใน เครดิต ร่วมค้ าหรื อเงินลงทุน
กิจการร่วมค้ า xx ใน กิจการร่วมค้ า xx
บัญชีร่วมค้าโดยเปิ ดสมุดร่วมค้าแยกต่างหาก กรณีร่วมค้าไม่เสร็จสิ้น

การบันทึกรายการบัญชีกิจการร่ วมค้าโดยวิธีเปิ ดสมุดบัญชีกิจการร่ วมค้าแยก

ต่างหากและการร่ วมค้าไม่เสร็จสิ้ น ผูร้ ่ วมค้าอาจต้องการที่จะทราบผลกาไรหรื อผล
ขาดทุนจากการประกอบกิจการร่ วมค้าก่อนที่กิจการ่ วมค้าจะเสร็ จสมบูรณ์
ดังนั้น จะต้องมีการปรับปรุ งรายการต่าง ๆ บันทึกบัญชีสินค้าคงเหลือ ปิ ดบัญชี
รายได้และค่าใช้จ่ายเข้าบัญชีกาไรขาดทุนเพื่อสรุ ปผลกาไรหรื อผลขาดทุนจากการ
ร่ วมค้า หลังจากนั้นจะแบ่งผลกาไรจากการร่ วมค้าให้ผรู ้ ่ วมค้าแต่ละคนไปยังบัญชีผู้
ร่ วมค้าแต่ละคนจากบัญชีผรู ้ ่ วมค้าจะทราบส่ วนได้ส่วนเสี ยของผูร้ ่ วมค้าแต่ละคนที่
มีต่อกิจการร่ วมค้า
สรุป

การบัญชีการร่ วมค้าโดยเปิ ดสมุดบัญชีกิจการร่ วมค้าแยกต่างหากจะทาโดยเปิ ดสมุด

บัญชีเพื่อบันทึกรายการเกี่ยวกับการร่ วมค้าแยกต่างหาก ซึ่งจะมีบญั ชีต่างๆ เหมือน
บัญชีที่ใช้ในการบันทึกรายการของกิจการค้าทัว่ ไป โดยมีบญั ชีกาไรขาดทุนเป็ น
บัญชีสรุ ปผลการดาเนินงาน ส่ วนผูร้ ่ วมค้าแต่ละคนจะเปิ ดบัญชีเงินลงทุนในกิจการ
ร่ วมค้าหรื อบุญชีร่วมค้าเพื่อบันทึกรายการร่ วมค้าที่เกี่ยวข้องกับตนเองเท่านั้น บัญชี
เงินลงทุนในกิจการร่ วมค้าหรื อบัญชีร่วมค้าที่ผรู้ ่ วมค้าแต่ละคนเปิ ดจะมีรายการไม่
เหมือนกัน วิธีการบัญชีร่วมค้าโดยเปิ ดสมุดบัญชีกิจการร่ วมค้าแยกต่างหากจะ
แบ่งเป็ น 2 กรณี คือ กรณี การดาเนินการร่ วมค้าเสร็ จสิ้ น และกรณี การดาเนินการ
ร่ วมค้าไมเสร็ จสิ้ น