BAB 1 : KEMUNCULAN TAMADUN AWAL MANUSIA

ZAMAN PRASEJARAH
Zaman manusia masih belum mengenali tulisan

1. Bandingkan empat Zaman Prasejarah. [ms2]

CIRI-CIRI ZAMAN PALEOLITIK ZAMAN MESOLITIK ZAMAN NEOLITIK ZAMAN LOGAM

i. Zaman Gangsa
ii. Zaman Besi
1. Cara hidup -Nomad (berpindah randah) -Nomad (berpindah randah) - menetap - menetap
- dalam kelompok keluarga/ - dalam kelompok keluarga/ - dalam kelompok besar - rumah
berkumpulan berkumpulan
2. Tempat -Tepi tasik, -Tepi tasik, - petempatan besar dan kota
tinggal -tepi sungai, -tepi sungai, pertahanan
-dalam gua -dalam gua - berkambang menjadi bandar
dan kota
3. Pekerjaan -Memungut hasil hutan, -Memungut hasil hutan, -Bercucuk tanam, - perdagangan maritim
-memburu binatang, -menangkap -memburu binatang, -menternak binatang
ikan -menangkap ikan - melebur logam
-sistem pertukaran barang
dagangan (Barter)
4. Alatan -Alatan batu yang mengutamkan -Alatan batu yang - Alatan batu yang dilicinkan - alatan besi
fungsi mengutamkan fungsi -mempunyai pelbagai fungsi - mencipta perahu dan rumah
- bahan tembikar

2. Apakah makna tamadun? [ms4[

Kata Kunci Butiran Kata Kunci Butiran
Bahasa Arab - Perkataan mudun dan madain Bahasa Inggeris - civilization (Bahasa Greek - civitas)
Madana- tinggi budi bahasa - bermaksud bandar
- pembukaan bandar -peradaban
Pandangan - merangkumi pembangunan lahiriah dan rohaniah Masyarakat Barat - pembangunan lahiriah (hal-hal kebudayaan seperti penulisan,
Islam undang-undang, kesenian dan pembandaran)
Sarjana Islam i. Syed Naquib al-Attas- tamadunialah pencapaian Sarjana Barat i. Gordon Childe - pencapaian lahirian merupakan kayu ukur
tahap tatsusila yang tinggi dan kebudayaan yang kemajuan tamadun dalam sesebuah masyarakat
luhur oleh sesebuah masyarakat ii. Dancy Riberio dan R.A. Buchanan - menolak unsur rohaniah
sebaliknya hanya menekankan kepentingan dan pembangunan
lahiriah dalam proses perkembangan tamadun
iii. Richard Sullivan - mengakui unsur rohaniah sangat penting dalam
konsep tamadun

1
 5. Bandingkan proses pembentukan empat tamadun awal manusia. [ms10 - 33]
BUTIRAN TAMADUN MESOPOTAMIA
[ms 10]
- tamadun terawal dunia
Mesopotamia - tanah di antara dua
LOKASI sungai (Sungai Tigris dan
Euphrates)
[ms 10]
- berkembang daripada petempatan
awal Zaman Neolitik
- 7 zaman pemerintahan
i. Kerjaan Sumeria (3500-2340 SM)
ii. Kerajaan Akkad (2371- 2006 SM)
iii. Kerajaan Ur
KERANGKA (2113-2006 SM)
MASA iv. Kerajaan Babylon Awal/Lama
(2000 - 1530 SM)
v. Kerajaan Kassites
(1530 - 1100 SM)
vi. Kerajaan Assyria
(1100 - 626 SM)
vii. Kerajaan Chaldea
(626 - 539 SM)
- runtuh akibat serangan Parsi
PROSES [ms 11]
PEMBEN- - terbentuk 2 bahagian
TUKAN i. BAHAGIAN UTARA BANDAR
BAGHDAD
- meliputi kawasan pertengahan
Sungai Tigris hingga ke utara
termasuk kawasan Sungai Zab
(Assyria)
ii. BAHAGIAN SELATAN
BANDAR BAGHDAD
- meliputi kawasan Sungai Tigris
dan Euphrates yang hampir
TAMADUN
MESIR PURBA
[ms17]
- dianggap anugerah Sungai Nil
- Sungai Nil berpunca daripada
dua anak sungai iaitu Sungai Nil
Biru dan sungai Nil Putih
[ms 18]
- berkembang daripada
petempatan awal Zaman Neolitik
- terdapat 4 zaman
i. Zaman Awal
(3100 - 2200 SM)
ii. Zaman Pertengahan
(2040 - 1785 SM)
iii. Zaman Empayar
(1570 - 1085 SM)
iv. Zaman Keruntuhan
(1085 - 322 SM)
- pemerintahannya dikuasai
orang asing seperti Libya, Kush,
Assyria, Parsi, Yunani dan Rom.
[ms 18]
- mencapai tahap kebudayaan
gangsa pada Zaman Logam
- penggunaan alat logam untuk
membina sistem perparitan dan
pengaliran yang baik untuk
pertanian
- membina peralatan kawalan
banjir dan terusan untuk
meningkatkan kesuburan tanah
- didirikan petempatan tetap yang
berteraskan pertanian
- berkembang menjadi
2
TAMADUN TAMADUN HWANG HO
INDUS
[ms 23] [ms 28]
- tamadun terawal di India - muncul daripada kesuburan tanah yang
- terletak di Lembah terdapat di Hwang Ho / Sungai Kuning
Sungai Indus - Hwang Ho merupakan sungai kedua
- dikenali juga sebagai terpanjang di China dan terletak di
tamadun Harappa bahagian Utara China
- terletak di bahagian - ciri fizikalnya bergunung-ganag dan
barat laut India berpadang pasir menyebabkan tamadun ini
bersifat setempat
[ms 23] [ms 29]
-muncul sekitar tahun - kemunculannya dapat dikesan daripada
2500 SM dan merosot jumpaan tengkorak homo sapien (Peking
pada tahun 1800 SM Men - 400,000 SM)
- mengalami kehancuran - mmebuktikan adanya kehidupan Zaman
kerana serangan orang Paleolitik
Aryan, serta bencana - Zaman Neolitik muncul sekitar tahun 5000
alam seperti banjir, SM di mana munculnya aktiviti pertanian
kemarau dan gempa dan penternakan
bumi - Dinasti berja pertama di China diasaskan
oleh Dinasti Hsia (2205 - 1766 SM) tetapi
tiada bukti
- kewujudan Dinasti Shang (1766 - 1050
SM) dibuktikan melalui jumpaan arkeologi
- diganti dengan Dinasti Chou (1050 - 256
SM) selepas muncul kebangkitan hamba
kerana kezaliman Raja Shang
[ms 24] [ms]
-wujud penduduk nomad - berasaskan peranan Hwang Ho yang telah
di barat laut India menyuburkan kawasan sekitarnya
- menyara diri dengan - menarik penduduk nomad untuk tinggal
memburu dan menetap dan membina petempatan awal
mengumpul makanan iaitu di Tapak Banpo
- membentuk petempatan - menjalankan aktiviti
kekal di sepanjang pertanian,penternakan binatang,
Sungai Indus kerana mengumpul hasil hutan dan memburu
terdapat sumber air dan -perkembangan petempatan awal
tanah subur melahirkan bandar
- peningkatan hasil Contoh - Anyang
pertanian membawa - pusat kerajaan Dinasti Shang
 bercantum (Babylon yang terbahagi
kepada Akkad - utara, dan
Sumeria-selatan)
- pertumbuhan bermula di selatan
iaitu Sumer
- orang Sumeria telah berhijrah dan
membina petempatan
- menebus guna tanah dan
membina sistem pengairan untuk
menjalankan pertanian
- kampung berkembang menjadi
bandar kepada beberapa buah
negara kota seperti Kish, Nippur,
Lagash, Uruk, Ur, Eridu, Assur dan
Mari
CIRI-CIRI [ms 11]
TAMADUN i. PETEMPATAN KEKAL -
NEGARA KOTA
- Kawasan utama ialah pusat kota,
tembok kota, luar kota dan
pelabuhan
- kubu pertahanan dan pintu
gerbang yang menjadi lambang
kekayaan sesebuah kota
- di dalam kota terdapat istana,
rumah kediaman, rumah ibadat,
rumah kedai, dan pasar
- jalannya lurus dan lebar
- pusat kota ialah rumah ibadat
yang menjadi tumpuan masyarakat
- setiap kota mempunyai unit politik
dan agama yang tersendiri
- kewujudan sungai dan tanah
pamah memudahkan pengangkutan
dengan kapal, pedati dan keldai
- jalan laut menghubungkan bandar/
negara kota dengan wilayah
disekitarnya
- jalan utama ialah antara Sumeria
dan kota Mari
perkampungan
- gabungan kampung membentuk
bandar
-gabungan bandar membentuk
nome / daerah
- nome disatukan dengan salah
sebuah bandar menjadi pusat
pentabdiran
Contoh - Thinis, Memphis dan
Thebes
[ms 18]
i. PETEMPATAN KEKAL -
NEGARA KOTA
- Firaun Menes menyatukan
semua nome menjadi kerajaan
- mengasaskan pusat
pentadbiran di Thinis
- berpindah ke Memphis
- berpindah ke Thebes pada
kemuncak Zaman pertengahan
Bandar penting - Heliopolis,
Fayoum dan Abydos
- bandar menjadi tempat
kediaman firaun, pusat
pemerintahan danpentadbiran,
pelabuhan, pusat keagamaan
dan pusat tumpuan penduduk
ii. ORGANISASI SOSIAL
a. Firaun
- diketuai oleh firaun yang
merupakan raja berkuasa mutlak
dan dianggap suci
- jawatannya diwarisi turun-
temurun
- pada zaman kerajaan
lama,firaun dianggap tuhan Horus
- pada masa dinasti ke-3 dan ke-
4, firaun digelar Raja Matahari
3
kepada pertambahan - banyak kemajuan dibawa seperti
penduduk perluasan wilayah dan penyebaran budaya
- menyumbang kepada - semasa Dinasti Chou, tamadun initersebar
perkembangan bandar hingga ke bahagian selatan Sungai Yangtze
Contoh - Mohenjo-Daro
dan Harappa
Bandar pelabuhan -
Lothal dan Sutkagen Dor
[ms 24] [ms 29]
i. PETEMPATAN KEKAL - i. PETEMPATAN KEKAL -
- membawa kepada NEGARA KOTA
pembentukan bandar - di Anyang terdapat istana, kuil, dan pusat
terancang pentadbiran
- terbahagi 2 bahagian - ketua pemerintah (raja), golongan
dan dikelilingi tembok pembesar dan golongan agama tinggal di
a.Pusat pentadbiran bandar
dan keagamaan - lengkap dengan tembok untuk
- menempatkan menghalang pencerobohan musuh
bangunan pentadbiran, - dikelilingi oleh perkampungan yang
temapat mandi awam didiami oleh masyarakat petani
yang digunakan untuk
upacara ritual dan ii. ORGANISASI SOSIAL
pembersihan dan tempat a. Raja - paling atas
penyimpanan hasil
pertanain b. Golongan bangsawan, pembesar dan
pegawai kerajaan
b. Kawasan Perumahan - hanya golongan pembesar yang mampu
- susun aturnya memiliki tentera dan senjata gangsa maka
sistematik mereka mampu menundukkan golongan
- perancangan bandarnya bawahan
dibantu oleh kemajuan
ilmu geometri dan c. Golongan petani, artisan dan
pembinaan serta pedagang
sumbangan tamadun - petani membentuk sebahgain besar
Mesopotamia dan Mesir penduduk dan mendiami kawasan di luar
Purba bandar
- bandar disusun - artisan mahir dalam teknologi gangsa
ii. ORGANISASI SOSIAL
- 2 golongan
i. Golongan pemerintah
- raja, ketua pendeta, ketua tentera,
orang bangsawan
ii. Golongan rakyat
a. Rakyat bebas
- petani, artisan, pedagang
b. Hamba
- tawanan perang
iii. SISTEM PEMERINTAHAN
- berbentuk teokrasi
- raja dianggap sebagai tuhan /
wakil tuhan dan pemilik negara kota
- tidak menyembah raja sebagai
tuhan
- kecuali semasa Raja Naramsin
yang memaksa penduduk Akkad
menyembahnya sebagai tuhan
- menggelarkan dirinya Raja Empat
Penjuru Alam kerana menganggap
dirinya terlalu agung setelah
berjaya menguasai wilayah yang
luas
- raja menjadi ketua pentadbir,
ketua tentera, dan ketua pendeta
- raja menjadi ketua agama yang
berkuasa melantik ahli keluarga
diraja memegang jawatan di zigurat
dan menentukan bentuk
pentadbirannya
- ziggurat berfungsi sebagai pusat
ibadat, pusat perdagangan, dan
pusat penyimpanan khazanah
negara
- raja berkuasa dalam soal tanah,
cukai, hasil pertanian dan
perniagaan
-raja dibantu oleh para pegawai
daripada golongan bangsawan dan
keluarga diraja
kerana dipercayai firaun adalah
anak Tuhan Matahari (Amon-Re)
- menjadi ketua pendeta, pemilik
tanah, ketua hakim dan ketua
pahlawan
b. Golongan bangsawan, rahib,
tuan tanah dan jurutulis
c. Rakyat bebas
- petani. pedagang dan artisan
d. Hamba
iii. SISTEM PEMERINTAHAN
- diketuai oleh raja iaitu firaun
- dibantu oleh golongan
bangsawan untuk menjalankan
pentadbiran, menjaga keamanan,
mengurus dan mengagihkan
penghasilan makanan di dalam
negara
- terdiridaripada pegawai,
penasihat dan gabenor yang
mentadbir wilayah yang ditakluki
- rahib bertanggungjawab
mentadbir hal keagamaan
- urusan pentadbiran dibantu oleh
jurutulis yang terdiri daripada
orang awam yang telah dilantik
untuk menulis segala rekod
kerajaan
Mengiktiraf wanita sebagai
pemimpin
Contoh - Firaun Hatshepsut
- di zamannya penuh
pembaharuan seperti pembinaan
terusan dan penukaran padang
pasir kepada tanag pertanian
yang subur
iv. PENGKHUSUSAN KERJA
- penenunan dan pembauatn
barang tembikar dan peralatan
4
berasaskan blok membuat senjata, perisai dan hiasan pada
berbentuk segi empat kereta kuda yang digunakan oleh tentera
- setiap blok dipisahkan serta peralatan untuk upacara keagamaan
oleh satu rangkaian jalan d. Hamba
raya yang lurus dan - perhambaan merupakan satu ciri utama
bersambung antara satu dalam Dinasti Shang
sama lain
- setiap bandar iii. PENGKHUSUSAN PEKERJAAN
mempunyai sistem - golongan pembesar mempunyai tentera
kumbahan yang masing-masing
terancang - 2 kumpulan tentera
- bandar dihubungkan a. Tentera berkereta kuda
dengan sungai sebagai b. Tentera berjalan kaki
jalan perhubungan - golongan petani menjadi tonggak ekonomi
dan pentadbiran berperanan memenuhi
ii. ORGANISASI SOSIAL keperluan golongan atasan
- 2 golongan - golongan artisan mereka cipta [elbagai
a. Golongan Atasan barangan tembaga seperti bekas minuman
- pemerintah daripada dan makanan, senjata dan barang tembikar
kalangan pendeta yang - golongan hamba berfungsi sebagai
mempunyai kuasa dan tentera paksaan, membantu kerja
pengaruh besar dalam perburuhan, dan menjadi korban dalam
mengawal aktiviti upacara penyembahan
masyarakat terutama
keagamaan iv. SISTEM PEMERINTAHAN
- pendeta dan pedagang - Dinasti Shang - pemerintahan beraja
- pengganti raja dilantik daripada kalangan
b. Golongan Bawahan saudara lelaki yang lebih muda atau anak
- petani yang lelaki raja
menjalankan aktiviti - Raja-raja Shang mempunyai kewibawaan
pertanian dan politik, ekonomi, sosial dan agama
menyalurkan sebahagian - raja berkuasa secara langsung di kawasan
daripada hasilnya kepad pusat pentadbiran
apihak berkuasa - kuasa raja merupakan mandat daripada
- buruh yang tuhan
menjalankan kerja - Raja-raja Shang tidak perlu mendapat
perburuhan seperti pengesahan politik kerana mereka adalah
menjaga kebersihan daripada keturunan pemerintah agama
bandar, membina tembok - raja dibantu oleh golongan bangsawan
di benteng dan membina dan pegawai kerajaan
terusan - dalam Dinasti Shang, golongan
- hamba bangsawan mentadbir wilayah di luar pusat
pentadbiran
- golongan bangsawan berhak mewujudkan
iv. PENGKHUSUSAN KERJA
- terdapat lebihan hasil pertanian
- petani bertukar menjadi peniaga,
pedagang dan artisan
- berlaku perdagangan dengan
wilayah sekitar dan kawasan di
Lembah Indus
- hasil pertanian ditukar dengan
barangan import iaitu logam, kayu-
kayan, emas dan perak
- terdapat pembuat tekstil, barang
tembikar, dan alat keperluan harian,
tukang rumah serta tentera
v. SISTEM TULISAN
- bermula dengan tulisan
bergambar
- berkembang menjadi tulisan
berbentuk simbol yang ditulis pada
tanah liat
- berbentuk pepaku dan dinamakan
cuneiform
-eksport utamanya ialah tekstil
dan kertas
- aktiviti lain ialah perlombongan
emas di Nubia
- pengangkutan air sangat
penting
- Sungai Nil yang lebar dan dalam
membolehkan kapal menyusuri
dan berlabuh dipelabuhan
seperti Thebes, Memphis,
Fayoum dan Heliopolis.
v. AGAMA DAN
KEPERCAYAAN
a. Politeisme
- setiap tuhan dikaitkan dengan
unsur alam seperti Re (Tuhan
Matahari), Ra-Atum (Tuhan
Langit), Amun (Tuhan Angin)
b. Percaya kehidupan selepas
mati
- mayat perlu disimpan dan dijaga
dengan teliti
- makam mayat mesti dipenuhi
dengan peralatan serta kepeluan
kehidupan selepas mati
- solekan mayat, alat kebesaran
dan jumlah barang yang
dikebumikan di dalam makam
menunjukkan kedudukan / status
mayat tersebut
vi. SISTEM TULISAN
- dinamakan hieroglif
- kombinasi gambar dan simbol
yang berdasarkan bunyi
- bertujuan mencatatkan rekod
aktiviti pertanian, pengutipan
cukai, keagamaan dan ritual
kepercayaan.
5
iii. PENGKHUSUSAN
PEKERJAAN
- kegiatan ekonomi
seperti perdagangan,
pertanian, pertukangan
dan pembuatan
- aktiviti perdagangan luar
dengan Mesopotamia
- buktinya penemuan cap
mohor buatan
masyarakat Lembah
Indus di Mesopotamia
- hasil dagangan yang
penting seperti emas,
gading gajah, manik dan
hasil pertanian
- petani menanam barli,
kacang dan sebagainya
- artisan terlibat dalam
penghasilan logam dan
barangan tembikar
iv. AGAMA DAN
KEPERCAYAAN
- dibuktikan dengan
penemuan patung dan
ukiran yang mempunyai
unsur keagamaan
Contoh - Patung Proto-
siva
- objek ini duduk bersila
dengan stail yoga dengan
tiga tanduk di kepalanya
yang melambangkan
Dewa Brahma, Vishnu
dan Siva
- dikaitkan dengan agama
Hindu
- percaya kepada Tuhan
Ibu
v. SISTEM TULISAN
- berbentuk piktograf
sistem pentadbirannya sendiri dalam hal
seperti pungutan cukai, pertahanan dan
undang-undang
- sistem ini diasimilasikan oleh dinasti Chou
- Raja-raja Dinasti Chou membahagikan
pemilikan tanah kepada wilayah-wilayah
dan melantik pembesar tempatan di setiap
wilayah
- pembesar tempatan didikat melalui ikrar
taat setia , disamping memberikan hadiah
seperti kereta kuda, senjata gangsa, hamba
dan binatang
- mereka diminta melindungi raja dan
memberi bantuan tentera pada masa
perang
- pembesar tempatan diberi hak sebagai
ketua agama untuk menjalankan upacara
pengorbanan
v. AGAMA DAN KEPERCAYAAN
- animisme
- politeisme
- penyembahan roh nenek moyang
- menyembah tuhan syurga (Shang-ti) dan
tuhan bumi (Tu)
- menyembah sungai, bukit dan gunung
- upacara penyembahan melibatkan
permaian muzik, tarian dan korban yang
diketuai oleh bomoh
- jumpaan tulang binatang dan kulit kura-
kura di Anyang (tulang oracle)
- berfungsi meramal sesuatu keadaan
- bomoh akan meletakkan tulang di atas
unggun api sehingga timbul rekahan
- rekahan ini ditafsirkan dan disabitkan
dengan sesuatu kejadian
vi. SISTEM TULISAN
- amalan penilikan tulang oracle membawa
kemunculan sistem tulisan awal di China
- berbentuk ideogram yang berbentuk
simbol
- tulisan asal kebanyakan mempunyai
gambar seperti kanak-kanak, bulan,

SUMBANGAN [ms 14]
i. KOD UNDANG-UNDANG
HAMMURABI
- digubal semasa Raja Hammurabi
memerintah Babylon
- berteraskan hak rakyat terhadap
keadilan
- hukuman dan denda mestilah
setimpal dengan kesalahan tetapi
berbeza mengikut susun lais
masyarakat
- mengandungi 282 undang-undang
- dipahat pada tembok dan tiang
besar supaya rakyat dapat
membacanya
- menjadi dasar perundangan
- berjaya mengelakkan
permasalahan di kalangan
masyarakat pelbagai kaum dan di
kalangan susun lapis masyarakat
- mewujudkan perpaduan dan
mengukuhkan sistem organisasi
masyarakat
-membantu peradaban
Mesopotamia bertahan lama (3500
SM-539SM)
ii. SISTEM TULISAN
- membawa kepada sistem
pendidikan yang melahirkan
jurutulis
- membolehkan urusan pentadbiran
dan perniagaan dicatat dan
direkodkan
- dalam perdagangan, semua
urusan jual beli disertakan resit,
nota dan surat kredit
- melahirkan kesusasteraan
Contoh - epik Gilgamesh
[ms 21]
i. SENIBINA
- piramid
- bermula daripada ilham Imhotep
iaitu saintis, ahli fizik, arkitek dan
penasihat penting Firaun Djoser
- memperkenalkan teknik
pembinaan bangunan dengan
menggunakan batu bata
- merupakan pengamal ilmu
perubatan dan pengarang buku
sains dan sastera
- pembinaan piramid
menggambarkan kreativiti
masyarakat Mesir Purba dalam
bidang pembinaan
ii. KERTAS
- mencipta kertas daripada pokok
papyrus
- memudahkan penyimpanan dan
meninggalkan kebergantungan
pada kepingan batu bata untuk
menyimpan khazanah negara
iii. SISTEM TULISAN
- hieroglif
- keagungan tamadun Mesir
Purba dapat dibaca daripada
tulisan yang terpahat dengan
begitu cantik, halus dan penuh
seni pada makam dan batu
iv. SISTEM PENDIDIKAN
- untuk kanak-kanak keluarga
atasan
- diberi pendidikan sejak umur
rendah
6
matahari dan sungai
- tulisan ini mula berubah kepada bentuk
yang lebih kompleks seperti yang terdapat
pada hari ini
[ms 27] [ms 32]
i. PERANCANGAN i. POLITIK
BANDAR - sistem pemerintahan monarki diteruskan
- bandar Mohenjo-Daro hingga ke zaman Dinasti Ching
dan Harappa - gelaran raja ditukar kepada maharaja
- gabungan kepakaran - konsep anak syurga dan mandat dari
dari sudut letak bandar syurga dikaitkan dengan raja (maharaja)
dan pengisiannya - amalan putaran dinasti diteruskan oleh
- memerlukan dinasti-dinasti di China hingga abad ke-20
pemahaman dan
kemahiran ilmu geometri, ii. EKONOMI
kesenian, matematik dan - pembinaan sistem pengairan
pembinaan - sejak zaman awal dinasti China terutama
- pemahaman geometri zaman Shang menitikberatkan
hasil pertembungan pembangunan pertanian
dengan tamadun - terusan dibina untuk mengairi kawasan
Mesopotamia dan Mesir pertanian dan mengawal banjir
Purba membolehkan Contoh - Zaman Chin, Shih Huang Ti
bandarnya disusun membina terusan di Szechwan
berasaskan bentuk segi - kemajuan dalam teknologi pembajakan
empat dan jalan raya - penciptaan cangkul dan sabit
yang lurus. - menggunakan batas untuk penanaman
- meningkatkan mutu - menggantikan alat pertanian daripada
bahan binaan dengan kayu kepada alat besi
membakar batu bata
dengan suhu yang tinggi
dan tidak hanya iii. SISTEM TULISAN
bergantung kepada - sistem tulisan digunakan dalam bidang
panas matahari penulisan dan percetakan
- kecemerlangan - tulisan diajar di sekolah-sekolah di China
perancangan bandarnya - tulisan ini terus berkembang dengan
merupakan gabungan penggunaannya oleh orang Korea dan
daripada pelbagai Jepun
pengetahuan dan
pencapaian termasuklah iv. KEPERCAYAAN
geometri, matematik dan - pemujaan roh nenek moyang kekal hingga
teknologi pembakaran ke hari ini
batu bata - unsur pemujaan disesuaikan mengikut
kesesuaian masa
- hasil kesusasteraan tertua yang
mengandungi falsafah dan cara
hidup orang Mesopotamia
iii. ILMU ASTRONOMI
- pencerapan terhadap pergerakan
bulan, bintang dan matahari
membawa kepada perkembangan
ilmu matematik
Contoh - mengira perpuluhan,
menambah, menolak, mendarab,
membahagi, dan punca ganda dua
- membawa kepada perkembangan
ilmu geometri
- membolehkan mengguna jalan
laut
- mencipta kalendar yang
berasaskan sistem solar yang
mengandungi 12 bulan dalam satu
tahun
iv. ILMU PERUBATAN
- mendapat perhatian khusus
semasa kerajaan Assyria yang
mementingkan kesihatan
tenteranya
- 500 jenis ubat-ubatan termasuk
herba dan ramuan perubatan telah
dikatalogkan dan disampelkan
penggunaannya
- cara mengubat penyakit dengan
menggunakan ubat-ubatan juga
telah dicatatkan sebagai panduan
kepada pengamal perubatan
v.PENCIPTAAN RODA
- digunakan pada kereta kuda untuk
tujuan peperangan dan pada masa
aman
- membolehkan penciptaan kincir
air untuk mengalirkan air ke
kawasan tandus dan meningkatkan
hasil pertanian serta mengawal
banjir
- diuruskan oleh rumah ibadat ii. SIFAT Contoh - unsur korban manusia digantikan
dan diletakkan di bawah KETERBUKAAN dengan unsur makanan, duit kertas dan
pentadbiran kerajaan - dapat membuat barangan perhiasan
- bertujuan melahirkan pegawai hubungan dengan - konsep Yin dan yang serta Feng Hsui juga
kerajaan terutamanya jurutulis tamadun lain iaitu kekal hingga ke hari ini
yang sempurna dan terlatih tamadun Mesopotamia
- diajar ilmu geometri, matematik dan Mesir Purba v. KALENDAR
dan sains untuk melahirkan - pengaruh dari luar - di zaman Shang, sistem kalendar telah
golongan terlatih yang boleh disesuaikan dengan diperkenalkan iaitu terdapat 30 hari dalam
menguruskan hal ehwal keadaan dan suasana sebulan dan 360 hari dalam setahun
pertanian, pengawalan air Sungai tempatan - raja menggunakn kalendar untuk
Nil dan pembinaan bangunan dan menentukan musim menanam dan menuai
piramid - amalan menggunakan kalendar diteruskan
untuk aktiviti harian seperti upacara
v. PERUBATAN perkahwinan, perburuan dan pengkebumian
- melahirkan pengamal perubatan
- mendapat status yang tinggi
dalam msyarakat vi. FALSAFAH PERANG SUN TZU
- berkhidmat untuk firaun dan - karyanya The Art of War membicarakan
masyarakat selok-belok perang dan bagaimana
- proses memumiakan mayat menangani musuh
- mahir dalam bidang fizik, kimia, - pada hari ini, falsafah ini diaplikasikan
perubatan, pembedahan sebagai taktik dalam urusan perniagaan
vi. SALIRAN
- pengawalan saliran air Sungai
Nil
- perkembangan ilmu matematik
seperti algebra, geometri, dan
astronomi telah digunakan
sepenuhnya dalam mengawal
banjir Sungai Nil yang berlaku
sekali setahun
- berjaya mencipta sistem
pengairan yang telah
menukarkan kawasan padang
pasir menjadi kawasan tanah
pertanian
Contoh - Firaun Senuusret III
membina tembok pengairan
sepanjang 123 km bagi menebus
guna kawasan padang pasir dan
membina terusan untuk
mengairkan tanah seluas 10,000
7

vi. ALAT PENGANGKUTAN
- menggunakan kapal layar dan
pengangkutan beroda
- mampu menguasai jalan darat dan
jalan laut
- menghubungkan wilayah di India
dan di kawasan Laut Mediterranean
hektar
vii. KALENDAR
- pengetahuan dalam bidang
astronomi dan matematik
melahirkan kalendar 365 hari
berdasarkan 12 bulan dalam
setahun

vii. SENI BINA

- cara membuat batu bata daripada
tanah liat
- mencipta arca dan tinag batu
Contoh - patung Raja Gudea

viii. KEPIMPINAN
- kepimpinan berwibawa Raja
Sargon
- mewujudkan empayar pertama di
dunia iaitu kerajaan Akkad
- berjaya menakluk dan
menyatukan wilayah-wilayah
kerajaan Sumeria di selatan
Mesopotamia

JAWAPAN BAB 1

1 A 6 D 11 A 16 A
2 C 7 B 12 A 17 A
3 C 8 A 13 A 18 D
4 D 9 C 14 A 19 B
5 A 10 D 15 C 20 B

8
 Item Struktur

Muka surat 30-32

1 Tamadun Hwang Ho muncul kesan daripada kesuburan tanah yang terdapat
di Hwang Ho atau Sungai Kuning.

(a) Nyatakan maksud ”mandat daripada tuhan” yang menjadi kepercayaan masyarakat tamadun Hwang Ho.
- Percaya bahawa jika raja memerintah dengan adil
- Kerajaan dan rakyat akan menikmati kemakmuran dan kesejahteraan hidup
- Pemerintah direstui tuhan [ 1 markah ]
(b) Jelaskan sistem pemerintahan Dinasti Shang dalam tamadun Hwang Ho.
- Berbentuk pemerintahan beraja
- Pengganti raja ialah anak lelaki raja/saudara lelaki yang lebih muda
- Raja-raja Shang berkuasa secara langsung di kawasan pusat pentadbiran
- Percaya kuasa raja adalah mandat daripada Tuhan
- Raja dibantu oleh golongan bangsawan dan pegawai kerajaan
- Golongan bangsawan bertanggungjawab mentadbir wilayahnya
- Golongan bangsawan berhak mewujudkan sistem pentadbiran sendiri
- Mereka berhak mengutip cukai, pertahanan dan undang-undang
- Sistem ini diasimilasikan oleh Dinasti Chou apabila mereka mengambilalih pemerintahan
Dinasti Shang [ 2 markah ]

(c) Sebutkan amalan kepercayaan masyarakat tamadun Hwang Ho.

- Mengamalkan banyak kepercayaan termasuk animisme dan politeisme
- Menyembah roh nenek moyang
- Menyembah Tuhan syurga (Shang Ti) dan Tuhan bumi (Tu)
- Menyembah sungai, bukit dan gunung
- Upacara penyembahan melibatkan permainan muzik, tarian dan upacara korban
- Upacara penyembahan ini akan diketuai oleh bomoh
- Bomoh menggunakan tulang oracle iaitu tulang binatang dan kulit kura- kura untuk
meramal sesuatu keadaan
- Amalan menilik menggunakan tulang oracle membawa kepada kemunculan sistem
tulisan awal di China [ 2 markah ]

(d) Senaraikan dua kesan kemahiran teknologi gangsa yang dikuasai oleh Dinasti Shang.
- Menghasilkan senjata
- Perisai
- Hiasan kereta kuda yang digunakan oleh tentera
- Peralatan upacara keagamaan
- Menundukkan golongan bawahan iaitu golongan hamba [ 2 markah ]

(e) Nyatakan tiga sumbangan tamadun Hwang Ho kepada tamadun dunia.

- Sistem pemerintahan monarki
- Gelaran raja ditukar kepada maharaja
- Pembinaan sistem pengairan
- Pembinaan terusan
- Teknologi pembajakan
- Penciptaan cangkul / sabit
- Penggunaan batas tanaman
- Peralatan pertanian daripada besi
- Sistem tulisan
- Sistem percetakan
- Pemujaan roh nenek moyang
- Konsep Yin dan Yang dan feng shui
- Sistem kalendar
- Pengamalan falsafah perang Sun Tzu [ 3 markah ]

9
ITEM ESEI
2 Kemunculan tamadun Hwang Ho dapat dikesan daripada jumpaan tengkorak homo sapien yang dikenali
sebagai Peking Man. Pembinaan tamadun ini berasaskan peranan Hwang Ho yang telah menyuburkan kawasan
sekitarnya.
(a) Huraikan ciri-ciri tamadun Hwang Ho. (10 markah)
Ciri-ciri tamadun Hwang Ho ialah :
Sistem pemerintahan
Sistem pemerintahan beraja
Pengganti raja dilantik daripada kalangan saudara lelaki yang muda/anak lelaki raja
Raja-raja Shang berkuasa dalam politik, ekonomi, sosial dan agama
Berkuasa di kawasan pusat pentadbiran
Percaya kuasa raja mandat dari tuhan
Tidak perlu mendapat pengesahan politik
Raja-raja Shang keturunan pemerintah agama
Urusan pentadbiran
Bangsawan dan pegawai kerajaan membantu raja
Bangsawan membantu raja bagi wilayah luar pusat pentadbiran
Bangsawan bertanggungjawab mentadbir wilayah
Golongan bangsawan berhak mewujudkan pentadbiran sendiri, memungut cukai pertahanan dan undang-undang
Raja Dinasti Chou
Membahagikan pemilikan tanah kepada wilayah-wilayah
Melantik pembesar tempatan di setiap wilayah
Mengikat pembesar dengan ikrar taat setia kepada pemerintah Chou
Pembesar memberi hadiah kepada pemerintah seperti kereta kuda/senjata gangsa / hamba/binatang
Pembesar melindungi raja
Memberi bantuan tentera pada masa perang
Menjadi ketua agama
Menjalankan upacara pengorbanan
Sistem Kepercayaan
Mengamalkan banyak kepercayaan animisme dan politeisme
Mengamalkan penyembahan roh nenek moyang
Menyembah tuhan syurga (Shang ti)
Menyembah tuhan bumi (Tu)
Menyembah sungai, bukit, gunung
Upacara penyembahan
Melibatkan permainan muzik, tarian
Upacara korban diketuai oleh golongan bomoh
Jumpaan tulang binatang dan kulit kura-kura di Anyang
Tulang yang ditemui dikenali sebagai tulang oracle
Fungsi tulang ini untuk meramal sesuatu keadaan
Golongan bomoh yang terlibat dalam upacara penilikan akan meletakkan tulang di unggun api sehingga merekah
Rekahan ini ditafsirrkan dan disabitkan dengan sesuatu kejadian
[mana-mana 10 x 1 markah = maksima 10 markah]

(b) Nyatakan sumbangan tamadun Hwang Ho dari segi politik dan ekonomi. (6 markah)
Sumbangan tamadun Hwang Ho dari segi politik dan ekonomi ialah :
Sistem Politik
sistem pemerintahan berbentuk monarki diteruskan hingga ke zaman Dinasti Ching.
Gelaran raja ditukar kepada maharaja
Raja dikaitkan dengan anak syurga dan mandat dari syurga
Amalan pemerintahan dinasti diteruskan hingga abad ke 20.
Sistem Ekonomi
Sistem pengairan diperbaharui dengan membina terusan-terusan untuk mengairi kawasan pertanian
Mengelakkan berlakunya banjir.
Teknologi pembajakan dan penciptaan cangkul dan sabit
Penggunaan batas untuk tujuan penanaman.
Menggantikan alat pertanian yang dibuat daripada kayu kepada besi.
[mana-mana 6 x 1 markah = maksima 6 markah]

10
(c) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, apakah amalan dalam tamadun Hwang Ho yang berkekalan
sehingga kini. (4 markah)
Amalan dalam tamadun Hwang Ho yang berkekalan sehingga kini ialah :
pemujaan roh nenek moyang.
Unsur pemujaan diteruskan mengikut kesesuaian masa dengan unsur korban manusia digantikan
dengan unsur makanan, duit kertas, dan barang perhiasan
Mengamalkan Konsep Yin dan Yang serta Feng Hsui
Percaya bahawa alam semesta dan kejadiannya terdiri daripada dua unsur yang saling melengkapi
Yin kuasa pasif dan Yang kuasa aktif.
Feng Hsui merujuk kepada falsafah Taoisme berlandaskan bagaimana manusia berharmoni dengan
alam semesta.
Sistem kalendar telah diperkenalkan, iaitu terdapat 30 hari dalam sebulan dan 360 hari dalam
setahun.
Kalendar untuk menentukan musim menanam dan musim menuai.
kalendar digunakan untuk menjalankan aktiviti harian seperti upacara perkahwinan, perburuan
ataupun pengebumian.
Pengamalan falsafah perang Sun Tzu, karyanya, The Art of War membicarakan selok-belok perang
dan cara menangani musuh telah diulang cetak ke dalam pelbagai bahasa.
falsafah tersebut diaplikasikan pula sebagai taktik dalam urusan pemiagaan.
[mana-mana 4 x 1 markah = maksima 4 markah]

Muka surat 31-33

3(a) Terangkan sistem pemerintahan dan kepercayaan tamadun Hwang Ho. [ 8 markah ]
Sistem pemerintahan
F1 - Sistem pemerintahan beraja
H1a - Pengganti raja dilantik daripada kalangan saudara lelaki yang muda/anak lelaki raja
F2 - Raja-raja Shang berkuasa dalam politik, ekonomi, sosial dan agama
H2a - Berkuasa di kawasan pusat pentadbiran
H2b - Percaya kuasa raja mandat dari tuhan
H2c - Tidak perlu mendapat pengesahan politik
H2d - Raja-raja Shang keturunan pemerintah agama
F3 - Urusan pentadbiran
H3a - Bangsawan dan pegawai kerajaan membantu raja
H3b - Bangsawan membantu raja bagi wilayah luar pusat pentadbiran
H3c - Bangsawan bertanggungjawab mentadbir wilayah
H3d - Golongan bangsawan berhak mewujudkan pentadbiran sendiri, memungut cukai
pertahanan dan undang-undang
F4 - Raja Dinasti Chou
H4a - Membahagikan pemilikan tanah kepada wilayah-wilayah
H4b - Melantik pembesar tempatan di setiap wilayah
H4c - Mengikat pembesar dengan ikrar taat setia kepada pemerintah Chou
H4d - Pembesar memberi hadiah kepada pemerintah seperti kereta kuda/senjata gangsa /
hamba/binatang
H4e - Pembesar melindungi raja
H4f - Memberi bantuan tentera pada masa perang
H4g - Menjadi ketua agama
H4h - Menjalankan upacara pengorbanan
Sistem Kepercayaan
F5 - Mengamalkan banyak kepercayaan animisme dan politeisme
H5a - Mengamalkan penyembahan roh nenek moyang
H5b - Menyembah tuhan syurga (Shang ti)
H5c - Menyembah tuhan bumi (Tu)
H5d - Menyembah sungai, bukit, gunung
F6 - Upacara penyembahan
H6a - Melibatkan permainan muzik, tarian
H6b - Upacara korban diketuai oleh golongan bomoh
F7 - Jumpaan tulang binatang dan kulit kura-kura di Anyang
H7a - Tulang yang ditemui dikenali sebagai tulang oracle
H7b - Fungsi tulang ini untuk meramal sesuatu keadaan

11
H7c - Golongan bomoh yang terlibat dalam upacara penilikan akan meletakkan tulang di unggun
api sehingga merekah
H7d - Rekahan ini ditafsirrkan dan disabitkan dengan sesuatu kejadian

(b) Nyatakan susun lapis organisasi sosial masyarakat Dinasti Shang [ 4 Markah ]
F1 - Lapisan paling atas ialah golongan raja dan pembesar
F2 - Diterajui oleh raja
F3 - Golongan pembesar memiliki tentera dan senjata gangsa
F4 - Menggunakan keistimewaan untuk menundukkan golongan bawahan
F5 - Golongan bawahan ialah golongan petani dan artisan
F6 - Petani membentuk sebahagian penduduk kawasan luar bandar
F7 - Artisan mempunyai kemahiran dalam teknologi gangsa
F8 - Golongan paling bawah ialah hamba
F9 - Perhambaan merupakan ciri utama Dinasti Shang

(c) Terangkan sumbangan tamadun Hwang Ho.[ 8 Markah ]

F1 - Mempengaruhi sistem pemerintahan China kuno
F2 - Sistem pemerintahan monarki diteruskan hingga ke zaman Dinasti Ching
F3 - Gelaran raja ditukar kepada maharaja
F4 - Konsep anak syurga dan Mandat dari syurga dikaitkan dengan raja
F5 - Amalan putaran Dinasti diteruskan hingga abad ke 20
F6 - Pembinaan sistem pengairan
F7 - Pembinaan terusan untuk mengelak banjir dan mengairi kawasan pertanian
F8 - Teknologi pembajaan dan penciptaan cangkul dan sabit
F9 - Petani menggunakan batas untuk penanaman
F10 - Petani menggantikan alat pertanian yang dibuat daripada kayu kepada besi
F11 - Sistem tulisan digunakan dalam penulisan dan percetakan
F12 - Tulisan juga diajar di sekolah China
F13 - Tulisan berkembang dan penggunaan oleh orang Korea dan Jepun
F14 - Sistem kepercayaan melibatkan pemujaan roh nenek moyang kekal sehinggga hari ini
F15 - Unsur pemujaan dimulakan sejak zaman Shang dan diteruskan mengikut kesesuain masa
F16 - Konsep Yin dan Yang serta Feng Hsui merupakan kepercayaan masyarakat China
F17 - Sistem Kalendar diperkenalkan semasa pemerintahan Shang
F18 - Terdapat 30 hari dalam sebulan dan 360 hari dalam setahun
F19 - Raja menggunakan kalendar untuk digunakan bagi menentukan musim menanam dan
menuai
F20 - Menjalankan upacara perkahwinan/perburuan/pengkebumian
F21 - Pengamalan Falsafah Perang Sun Tzu The Art Or War oleh Sun Tzu
F22 - Membicarakan selok belok perang dan menangani musuh
F23 - Pada hari ini falsafah tersebut diaplikasikan sebagai taktik dalam urusan perniagaan

12
 BAB 2 : PENINGKATAN TAMADUN

Tamadun Yunani
1. Sem. Greece- Tamadun Yunani berkembang di Semenanjung Greece dan pulau-pulau sekitarnya yang dikelilingi oleh Laut Aegean dan Laut Mediterranean
2. Polis- bermula dengan pembentukan petempatan tamadun manusia yang dikenali sebagai negara kota atau polis
3. Gabungan- negara kota terbentuk hasil gabungan beberapa buah kampung dan bandar
4. Pertanian- setiap negara kota mengandungi sebuah kota yang dikelilingi oleh kawasan pertanian dan di dalam kota terdapat pasar, kubu, kuil dan istana
5. Menonjol- negara kota yang menonjol ialah Athens, Sparta dan Corinth
6. Tersendiri – setiap negara kota memiliki corak pemerintahan dan undang-undang tersendiri dan memiliki beberapa tuhan
7. Bersatu- masyarakat dalam setiap negara kota sentiasa bersatu padu
8. Perang- walaupun begitu, peperangan sering berlaku antara negara kota

Tamadun China Tamadun Rom

1. Bukit Palatine- lahir di kawasan Bukit Palatine
1. Hwang Ho- terletak di Lembag Hwang Ho
2. Latin- didiami oleh masyarakat Latin
2. Dinasti Chin- bermula dengan Dinasti Chin 3. Ramolus- lembah ini menjadi penting semasa pemerintahan Romulus,
LATAR 4. Majlis Perbandaran- diwujudkan majlis perbandaran di setiap bandar
3. Shih Huang Ti- Shih Huang Ti adalah pengasas Dinasti Chin BELAKANG 5. Pentadbiran- pentadbirannya tidak diganggu oleh pentadbiran pusat Rom
4. Empayar- jajahan takluknya luas sehingga membentuk empayar TAMADUN 6. Terancang- pembinaan bandarnya terancang dengan pelbagai kemudahan
[ms38] 7. Pompei- Pompei merupakan Bandar contoh yang mempunyai kemudahan
5. Vietnam- empayar sangat luas sehingga ke Sungai Merah di Vietnam pejabat, perpustakaan, rumah ibadat, kedai, pintu gerbang dan colloseum.
6. Disatukan- jajahan takluk disatukan dibawah pentadbiran pusat. 8. Saliran- sistem saliran bawah tanah yang menyalurkan air melalui paip
9. Kegunaan- untuk kegunaan penduduk, perindustrian dan pengangkutan

Tamadun India
1. Aryan- orang Aryan membawa satu budaya dan tahap baru kepada masyarakat Lembah Indus
2. Zaman Vedik- dikenali sebagai Zaman Vedik sempena kelahiran kitab-kitan Veda
3. Hindu- permulaan kehidupan beagama dengan lahirnya agama HIndu
4. Lembah Ganges- perhatian masyarakat beralih ke Lembah Ganges
5. Raja- terdapat golongan pemerintah yang terdiri daripada golongan raja
6. Janapada- terdapat 2 bentuk kerajaan iaitu janapada (kerajaan kecil) dan
7. Mahajanapda- mahajanapada (kerajaan besar)
8. Chandragupta- Chandragupta Maurya menyatukan kerajaan-kerajaan kecil ini
9. Dinasti Maurya- Dinasti Maurya menyatukan seluruh India utara
10. Asoka- kemuncak kegemilangan semasa pemerintahan Asoka.

Modul sejarah t4 13

CIRI-CIRI TAMADUN YUNANI
1. Monarki- sistem beraja
Dibantu- raja dibantu oleh konsul
Peranan Raja- ketua hakim, ketua tentera
dan ketua agama
Raja dipilih- kuasanya sangat terhad
2. Oligarki- sistem pemerintahan oleh
beberapa orang konsul
Kuat- lahir golongan aristokrat yang kuat
3. Aristokrasi- pemerintahan oleh
1. PEMERINTAHAN DAN PENTADBIRAN [MS42]
golongan aristokrat
Rampasan kuasa- oleh golongan yang
menuntut hak
4. Tirani/diktator
Diktator- golongan kaya atau tentera
Ditentang- ditentang oleh golongan
aristokrat
5. Demokrasi
Dewan- terdapat Dewan Perhimpunan dan
Majlis
Lelaki- semua warganegara lelaki Athens
berpeluang menkadi anggota Dewan
Perhimpunan selama 6 bulan - setahun
Bersidang- 3 kali sebulan
Majlis- mengendalikan keputusan Dewan
Dilantik- Dewan melantik ahli Majlis,
Majistret dan Juri
Kuasa penuh- Dewan mempunyai kuasa
penuh terhadap ketiga-tiganya.
Sparta- mengamalkan sistem
pemerintahan tentera
Pertahanan- diberi perhatian penting
Anak lelaki- dilatih jadi tentera
ASPEK-ASPEK PENINGKATAN TAMADUN
TAMADUN ROM
1. Sistem beraja
Etruscan- raja-raja berketurunan
Etruscan memerintah secara mutlak
Patrician- golongan bangsawan yang
memberontak dan membentuk sebuah
republik
2. Republik-tiada pemerintah
berkuasa mutlak
Dua konsul- kuasa tertinggi yang
dilantik oleh Dewan Senat
Dewan Senat- membantu konsul yang
terdiri daripada golongan bangsawan
Praeotor- pemerintah tentera
Dewan Perhimpunan- diwakili oleh
semua rakyat Rom
Diluluskan- Dewan Perhimpunan
meluluskan keputusan Dewan Senat
3. Julius Caesar- mencapai taraf
empayar
Kuasa- meluaskan kuasa ke
Macedonia, Yunani, Syam, Mesir,
Perancis, Brittania dan Jerman
Empayar- membentuk system
pentadbiran berpusat
Penyatuan- menyatukan wilayah-
wilayah kecil
Diktator- menamatkan sistem
republik dan menjadi diktator
Maharaja- menggunakan gelaran
maharaja
4. Augustus- diteruskan oeh Augustus
Keamanan- Berjaya membawa
keamanan dan keagungan
Pax Romana- (Keamanan Rom) iaitu
zaman kegemilangan
3 Benua- pelbagai bangsa dalam 3
benua iaitu Asia, Afrika dan Eropah.
Modul sejarah t4
TAMADUN INDIA
1. Kerajaan kecil- bersifat
kepuakan dan tidak mempunyai
raja
2. Kerajaan besar- diketuai oeh
raja seperti kerajaa Kashi,
Kosala dan Magadha
3. Raja- berkuasa mutlak
4. Ritual- diperkukuh dengan
upacara ritual
5. Brahmin- penasihat
6. Ksyatria- pemerintah tertinggi
dan dominan
7. Chandragupta- membentuk
empayar Maurya
8. Mengubah- mengubah status
raja kepada maharaja
9. Empayar Maurya- meiputi
kawasan dari Teuk Benggala
hingga ke Pergunungan Hindu
Kush
10. Pataliputra- ibu kota
11. Asoka- zaman
kegemilangan Dinasti Maurya
12. Tamat- kejayaan Asoka
menamatkan perang saudara
13.Kalinga- selepas Perang
Kalinga, ditekankan kedamaian
dan kemajuan sosial
14. Buddha- penaklukan
melalui penyebaran agama
Buddha
15.Birokrasi- membentuk
birokrasi pentadbiran untuk
menjalankan pemerintahnnya.
14
TAMADUN CHINA
1. Perluasan kuasa- mengubah
sistem pemerintahan feudal
kepada pemerintahan berpusat
2. Dinasti Chin- melahirkan
empayar semasa Dinasti Chin
3. Konsep-konsep raja ditukar
kepada maharaja
4. Birokrasi awam- membentuk
sistem pentadbiran atau birokrasi
awam yang terdiri daripada
pegawai yang dilantik oleh
maharaja
5. Hon Kao Tsu- jawatankuasa
dalam perkhidmatan awam yang
berkuasa melantik rakyat sebagai
pegawai
6. Peperiksaan awam-
diasaskan pada pencapaian
dalam peperiksaan awam
7. Dinasti Han- diwujudkan pada
zaman Dinasti Han
8. Shih Huang Ti- tokoh penting
CIRI-CIRI TAMADUN YUNANI
1. Dewan Perhimpunan- menggubal
undang-undang
2. Republik- kepentingan undang-undang
diutarakan oleh Plato dalam bukunya
Republic
3. Plato- menurut Plato, negara harus
diperintah oleh ahli falsafah kerana mereka
cekap, terbaik, dan berupaya menggubal
undang-undang
2. PERUNDANGAN [ms46]
TAMADUN ROM
1. Hukum Kanun 12- undang-undang
Rom pertama yang dupahat pada kayu
(Papan Dua Belas)
2. Maharaja Justinian- bertindak
mengumpulkan, menyatukan dan
membukukan undang-undang
3. Kod Undang-undang Rom-
melahirkan Kod Undang-Undang Rom
4. 3 Cabang- undang-undang sivil,
undang-undang rakyat dan undang-
undang natural
5. Prinsip:
i. Sama- semua manusia sama disisi
undang-undang
ii. Bersalah- seseorang tidak bersalah
sehingga terbukti bersalah
iii. Adil- keadilan terhadap setiap
individu
iv. Bukti- hukuman berasaskan bukti
yang cukup
Modul sejarah t4
TAMADUN INDIA
1. Perundangan- perundangan
penting untuk melihat perjalanan
kerajaan serta keberkesanan
pentadbiran
2. Dharma Sastra- dianggap
kitab undang-undang Hindu
paling tua
3. Raja- raja menjadi tonggak
negara
4. Tanggungjawab- raja
dipertanggungjawabkan untuk
memelihara kesucian dan
kedaulatan undang-undang
5. Kesalahan- segala kesalahan
yang dilakukan akan dikenakan
tindakan atau denda
6. Brahmin- golongan yang
dominan kerana mahir tentang
hokum-hakam agama
7. Titah- undang-undang
maharaja disampaikan sebagai
titah dan perintah diraja
8. Diukir- segala titah itu diukir
pada tinag batu yang didirikan di
tepi jalan supaya dapat dibaca
oleh rakyat
9. Tiang Asoka- tiang ini
didirikan pada zaman
pemerintahan Asoka
i. Bapa- raja atau pemerintah
diumpamakan bapa oleh
masyarakatnya
ii. Larangan- larangan terhadap
penyembelihan haiwan
walaupun dalam upacara korban
10. Kesejahteraan-
pemerintahannya adil kerana
berpegang kepada konsep
kesejahteraan rakyat
15
TAMADUN CHINA
1. 2 Prinsip-hukuman berat dan
bercorak kolektif
2. Legalisme- berteraskan
falsagah legalisme
3. Han Fei Tzu- digubal dan
diperkenalkan oleh Han Fei Tzu
4. Tegas- undang-undang tegas
dan kukuh dapat mengawal
tingkah laku manusia
5. Belas kasihan- dalam
menjalankan undang-undang tidak
harus wujud rasa belas kasihan
6. Dipelihara- undang-undang
dan penguatkuasaannya harus
dipelihara tidak kira dalam apa jua
keadaan
7. Membendung- perlu untuk
membendung tindakan liar
manusia
8. Raja- raja mesti memiliki kuasa
yang utuh
9. Bertentangan- undang-
undang ini bertentangan dengan
ajaran Confucius
10. Confucius- menekankan
keperluan raja mempunyai pekerti
yang baik dan menjaga
keharmonian manusia serta
masyarakat.
CIRI-CIRI TAMADUN YUNANI
1. Philip II- kerajaan Macedonia dan
Yunani telah disatukan
2. Alexander- berjaya meluaskan jajahan
takluk ke Parsi, Mesir, Turkistan dan
Samarkand
3. Hellenistik- menyebarkan kebudayaan
Hellenistik yang menggabungkan
kebudayaan Yunani, Parsi dan timur yang
3. PERLUASAN KUASA [ms 48]
lain
4. Tersebar- kebudayaan ini tersebar dari
kota-kota utama seperti Syracuse,
Iskandariah dan Antioch
5. Berakhir- empayar Yunani berakhir
dengan kematian Alexander dan
kemunculan Rom.
TAMADUN ROM
1. Augustus- zaman perluasan kuasa
Rom berlaku pada zaman
pemeintahan Augustus Caesar
2. Warisan- mewajibkan system
pemerintahan warisan
3. Empayar Rom- empayar Rom
terdiri dari Britain, Sepanyol, kawasan
Sungai Rhine. Danube, Laut Hitam,
Pergunungan Atlas, Afrika Utara,
Macedonia, sebahagian Turki dan
Palestin.
Modul sejarah t4
TAMADUN INDIA
1. Chandragupta- bermula
perluasan kuasa yang besar
dalam Dinasti Maurya
2. Tentera- pasukan tenteranya
besar (600 ekor gajah, 1000
orang tentera berkuda, 10,000
orang infantri)
3. Menguasai- menguasai
seluruh India Utara, menakluk
Punjab, menewaskan Seleceus
4. Bindusara- meluaskan
empayar ke Mysore
5. Asoka- mengubah kaedah
perluasan kuasa
6. Tidak- tidak menekankan
kekuatan ketenteraan sebagai
asas untuk mempeluaskan
kuasa
7. Lembut- dasar yang lebih
lembut dan terbuka
8. Buddha- member
penenkanan kepada agama
Buddha
9. Takluk- menakluk seluruh
India
10. Kalinga- berlaku akibat
kemenangan Asoka ke atas
Kalanga dalam Perang Kalinga
16
TAMADUN CHINA
1. Dinasti Chin- perluasan kuasa
melahirkan empayar pada zaman
Dinasti Chin
2. Shih Huang Ti- berjaya
menyatukan seluruh kerajaan
kecil di China
3. Autokratik- memerintah secara
autokratik iaitu tegas dan mutlak
4. Hapus – mengahapuskan
kuasa golongan bangsawan
dengan melantik gabenor ddan
panglima tentera untuk mentadbir
5. Tembok Besar China- bagi
mempertahankan empayar China
daripada serangan orang gasar
i.dibina- oleh Maharaja Shih
Huang Ti
ii. panjang- 50000 km
iii. lebar- 4.5 – 9 m
iv. tinggi- 7.5 m
v. fungsi- untuk mempertahankan
wilayahnya daripada serangan
orang Hun (nomad)
vi. tenaga- menggunakan 30,000
tenaga kerja
CIRI-CIRI TAMADUN YUNANI
1. Perdagangan- tumpuan kepada aktiviti
perdagangan
2. Muka bumi- muka buminya bergunung-
ganang dan tidak sesuai untuk pertanian
3. Jalan laut- peningkatan yang tinggi
dalam perdagangan dengan kawasan luar
melalui jalan laut
4. Pesisir pantai- pada permulaan
perdagangan hanya di pesisir pantai
5. Kurang tanah- akibat kekurangan tanah
untuk pertanian, Athens dan Corinth
menghadapi masalah kekurangan makanan
6. Makanan luar- terpaksa mendapatkan
bahan makanan dari luar
4. PENINGKATAN EKONOMI
7. Athens- mendapatkan bekalan makanan
dari kawasan selatan dan Laut Hitam
8. Pusat- Athens menjadi pusat
pengumpulan barang keperluan yang
[ms 50]
datang dari timur
TAMADUN ROM
1. Cukai- kegiatan perdagangan
dikenakan cukai yang menyebabkan
kenaikan harga barang
2. Berpindah- kesannya ramai rakyat
Yunani berpindah ke tempat-tempat
lain seperti Alexandria pada Zaman
Graeco-Rom
3. Zaman Graeco-Rom:
i. Hellenestik- dikenali juga sebagai
Zaman Hellenistik
ii. Penyerapan- penyerapan budaya
Greek ke dalam masyarakat Rom
Modul sejarah t4
TAMADUN INDIA
1. Perdagangan- aktiviti
perdagangan sangat pesat
2. Dalaman- perdagangan dalaman
antara kawasan-kawasan di dalam
wilayah India
3. Luar- perdagangan luar
4. Pusat- pusat perdagangan yang
penting seperti Anga, Kalinga dan
Karusa
5. Hubungan luar- hubungan
perdagangan dengan negara luar
seperti dengan Macedonia, Sri
Lanka, rantau Asia Tengah dan
Asia Tenggara
6. Pelabuhan penting- seperti
Tamralipti(timur),Cambay (barat)
7. Sresthin- persatuan
perdagangan dan perusahaan
8. Jenis persatuan- persatuan
tukang kayu, tukang logam, tukang
kulit.
9. Matlamat- mengawal harga,
kualiti barangan dan gaji pekerja
10. Undang-undang- digubal untuk
mengawal persatuan dan
pelaksanaannya diawasi oleh raja.
11. Mata wang- sebagai medium
jual beli
12. Emas- pada Zaman Gupta,
bentuk mata wang emas (Dinara)
digunakan
13. Perusahaan- pengeluaran
tekstil, kain kapas dan sutera
14. Sutera- perusahaan membuat
sutera berpusat di Bengal dan
Benares
15. Tujuan cukai- untuk menyara
anggota tentera, pentadbir dan raja
16. Maritim- wujud perdagangan
maritim dengan Alam Melayu, Rom
dan Sri Lanka.
17
TAMADUN CHINA
1. Dinasti Shang- berlaku
peningkatan ekonomi
2.Kemajuan- dalam pertanian,
perdagangan dalam negeri dan
maritim, perusahaan dan
pembentukan persatuan perniagaan
3. Dinasti Han:
4.Tenggala- tenggala diperkenalkan
untuk membuat batas tanaman
5.Kolar kuda- untuk menarik tenggala
kayu, kereta kuda, kereta sorong
beroda, dan penyisir tanah
6. Penanaman Bergilir- untuk
menjaga kesuburan tanah
7. Teres – kawasan bukit diteres
untuk pertanian
8. Pengairan- terusan digunakan
untuk memperoleh sumber air dalam
pertanian terkawal
9. Banjir- untuk mengawal banjir
10. Logam- perusahaan logam dan
tembikar
11. Luar – hasil perusahaan
didagangkan ke Alam Melayu, India,
Timur Tengah dan Barat
12. Jalan- melalui jalan darat (Jalan
Sutera Darat dan jalan laut.
13. Dalam – juga didagangkan di
dalam negeri China
14. Persatuan – muncul persatuan
perdagangan yang melahirkan kelas
pertengahan
15. Perhubungan- perkembangan
system perhubungan seperti jalan
raya dan jambatan
16. Alat pengangkutan - kereta kuda
dan kereta lembu.
 CIRI-CIRI TAMADUN YUNANI
1. Athens- pendidikan bertujuan untuk
melahirkan manusia yang seimbang
pencapaiannya dari sudut rohani dan
jasmani
2. Cemerlang- manusia yang cemerlang
ialah manusia yang dapat memenuhi
tuntutan mental dan fizikal
3. Kesejahteraan- hanya manusia yang
cemerlang yang dianggap dapat
memberikan sumbangan kepada
kesejahteraan kehidupan manusia
4. Contoh- menitikberatkan pendidikan,
sukan, muzik, kesusasteraan, seni
berpidato, membaca, menghafal dan
5. PENINGKATAN SOSIAL
TAMADUN ROM
1. Praktikal- pendidikan amat
menekankan aplikasi ilmu yang
praktikal dan semangat setia kepada
Rom
2. Infrastruktur- menyediakan
infrastuktur dan kemudahan awam
3. Yunani- banyak mengambil dan
menyerap unsure dairpada Yunani
4. Jurutera- melahirkan jurutera yang
dapat membina sistem pengairan,
bangunan dan jalan raya
5. Lahir- pusat pendidikan ini juga
dapat melahirkan ahli falsafah dan
sejarawan yang telah menulis tentang
TAMADUN INDIA
1. Zaman Vedik- peningkatan
dalam bidang pendidikan
bermula pada Zaman Vedik
2. Hindu- mementingkan
keagamaan dan berteraskan
agama Hindu
3. Lelaki- didomonasi oleh
kaum lelaki
4. Wanita- tidak mempunyai
ruang untuk menerima
pendidikan
5. Kitab veda- pembelajaran
kitab-kitab veda
6. Bahasa Sanskrit- medium
TAMADUN CHINA
1. Matlamat- matlamat utama
pendidikan adalah untuk lulus
peperiksaan awam kerajaan
2. 3 peringkat:
i. rendah-mengenal dan
menghafal tulisan ideogram dan 9
buah buku suci tanpa memahami
maknanya
ii. menengah- karangan dan
sastera
iii. tinggi-menterjemah buku suci
3. Pentadbiran-pendidikan
menjurus kepada kepentingan
untuk pentadbiran

menulis sejarah kegemilangan Rom pengajaran yang penting 4. Peperiksaan Awam China:
i. Pendidikan [ms 53]

5. Sparta- matlamat pendidikan adalah 7. Hafalan- kaedah yang 3 tahap:

untuk melahirkan warganegara tentera digunakan untuk mendalami i. Hsiu Tai
yang sempurna, gagah dan setia kepada kitab-kitab veda ii. Chun-Jen
negara kotanya 8. Tumpuan- tumpuan iii. Chin Shih
6. Fizikal- mementingkan latihan fizikal dan pendididkan ialag agama Setaraf:
7. Senjata- kemahiran menggunakan 9. Kolej Brahman- pendidikan i. ijazah pertama
senjata tinggi diberikan di Kolej ii. sarjana
8. Sekolah falsafah- banyak sekolah Brahman iii.doktor falsafah
falsafah berkembang di negara kota seperti 10. Nalanda- university agama Tempat peperiksaan:
Athens, Thebes, Elea dan Miletus Buddha i. daerah
9. Pusat- Athens dikenali sebagai pusat 11. Brahmin- harus menghafal ii. ibu kota daerah
cendekiawan Yunani pelbagai buku agama iii. ibu kota empayar yang
10. Sejarawan- seperti Thucydides dan khususnya veda bertempat di istana iaitu di
Herodutus 12. Ilmu sains- harus hadapan maharaja
11. Pemikir- dalam bidang sains dan mempelajari karya saintifik dan Kelulusan:
teknologi seperti Thales, Anaximander, falsafah untuk meningkatkan i. menjadi pegawai kerajaan
Heraclitus dan Anaxagaros ilmu sains iii. pendidik
13. Tujuan- pendidikan Tempoh:
bertujuan untuk menambahkan i. 3 tahun 2 kali
ilmu, mengatasi buta huruf dan ii. 3 tahun sekali
mendapatkan jawatan dalam iii. 3 tahun sekali
pemerintahan Tertua- sistem peperiksaan tertua
di dunia

Modul sejarah t4 18
 TAMADUN YUNANI TAMADUN ROM TAMADUN INDIA TAMADUN CHINA
1. Ahli Falsafah- manusia yang menggunakan 1. Yunani- banyak mengambil falsafah 1. 2 bentuk- dua bentuk 1. Manusia- penekanan kepada
akal untuk berfikir secara berterusan daipada Yunani pemikiran yang besar hal berkaitan manusia iaitu
2. Persoalan- bagi mencari jawapan yang logik 2. Stoisisme- diasaskan daripada i. bersumberkan kitab veda hubungan manusia dengan
dan rasional terhadap persoalan yang berkaitan falsafah stoic atau stoisisme ii. menolak kitab veda manusia lain
dengan kehidupan harian dan alam
3. Herodutus- ahli falsafah dan sejarah terulung
3. Alam- mengajar bahawa 2. Kitab veda- Rig Veda, Yajur 2. Sumber- Kung-fu Tze
Karya – History of Persian Wars kebahagiaan hidup manusia dan nasib Veda, Sama Veda, Atharva (Confucius), Lao Tze, Taoisme
Gelaran - Bapa Sejarah seseorang bergantung pada Veda dan Mo Tzu
4. Thucydides- Pengasas Sejarah Saintifik hubungannya dengan alam Sumber – Upanishad, 3. Mo Tzu- Motze (Mencius)
Karya- History of the Peloponnesian War 4. Adil – menekankan keadilan, Mahabharata, Bhagavad Gita 4. Menolak- menolak beberapa
Pendekatan- penulisan sejarah yang tanggungjawab, keberanian dan peri 3. Bukan veda- bersumberkan ajaan dalam Confucianisme dan
berteraskan penyelidikan kemanusiaan Carvaka, Jainisme dan memikirkan caa hendak
5. Socrates- Bapa Falsafah Barat 5. Rasional- mengajar manusia untuk Buddhisme melahirkan masyarakat dan politik
Soal jawab- pakar dalam perbincangan melalui
berfikir secara rasional baik
kaedah soal jawab
Mencari- berusaha mencari unsur-unsur dalam
5. Ingin tahu- mengamalkan 5. Alam sekitar- berpendapat
kehidupan dan masyarakat bahagia semangat ingin tahu manusia berakhlak baik dan
manusia menjadi sebaliknya
ii. Falsafah [ms55]

Tuduh- dituduh merosakkanpemikiran

masyarakat dan telah dihukum bunuh dengan kerana pengaruh alam sekitar
cara meminum racun 6. Legalisme- hanya undang-
6. Plato- pengikut Socrates undang dapat mewujudkan nilai
Sedar- menyedarkan masyarakat tentang baik dan k etertiban masyarakat
perkara asas dalam falsafah Socates 7. Confucianisme- menekankan
Persoalan- persoalan tentang manusia dan
keperimanusiaan dan maruah diri
masyarakat
Sempurna- masyaakat yang sempurna
Sopan – mengutamakan
merupakan masyarakat yang diperintah oleh ahli kesopanan dan k esusilaan
falsafah Baik – hubungan baiak sesama
Akademi- mengasaskan akademi falsafah di manusia
Athens 9. Taoisme- menegaskan konsep
Republic – sesebuah masyaakat dan negara keperluan menjaga keharmonian
paling baik diperintah oleh ilmuwan dan ahli antara manusia dengan alam dan
falsafah masyarakat
7. Aristotle- murid Plato dan ahli falsafah yang
berpengaruh
Mendalami- mendalami bidang sains dan
falsafah
Penerbitan- hasil penebitannya mengandungi
ilmu logik, metafizik, etika, politik, fizik, sains
tabii,astronomi, dan geologi
Membaiki dunia- falsafahnya ialah untuk
membaiki dunia
Karya- Politics; cara berfikir yang teratur

Modul sejarah t4 19
CIRI-CIRI TAMADUN YUNANI
1. Thales- tokoh matematik Yunani yang
mengembangkan ilmu geometri Mesir
Purba
2. Pythagoras- memperkenalkan Teorem
Pythagoras yang mengembangkan ilmu
geometri Mesir Purba dan Babylon
Mempelajari- mempelajari matematik Mesir
dan Babylon
Mengasaskan- mengasaskan gerakan
saintifik dan bergelar Pythagorean
3. Hippocrates- Bapa Perubatan
Moden- profesion perubatan moden iaitu
Sumpah Hippocrates
Anatomi- pakar dalam bidang anatomi
4. Archimedes- ahli matematik dan fizik
iii. Sains dan Teknologi
Teori- teori isi padu air dan graviti
5. Ptolemy- tokoh utama dalam bidang
astronomi Yunani
[ms 57]
6. Sistem angka – herodianic dan ionic
7. Ilmu pelayaran – meningkat dengan
penciptaan layar yang lebih kuat dan
perahu yang lebih besar
TAMADUN ROM
1. Boethius- ahli matematik
Kait- mengaitkan matematik dengan
muzik, geometri dan astronomi
2. Ilmu pelayaran – meningkat
dengan penciptaan layar yang lebih
kuat dan perahu yang lebih besar
3. Perahu layar – penciptaan perahu
layar meningkatkan aktiviti
perdagangan laut dan menjadi alat
pengangkutan penting dalam
peperangan
Modul sejarah t4
TAMADUN INDIA
1. Pengetahuan Vedik- sains
dan teknologi ialah cabang
pengetahuan vedik
2. Rig Veda- pengetahuan
tentang astronomi
3. Zaman Gupta- ilmu
matematik berkembang pesat
4. Geometri- mengetahui
tentang konsep geometri
5. Sistem nombor-
memperkenalkan system
nombor iaitu angka Brahmin dan
Kharosti
6. Yoga- ilmu perubatan
berkembang disebabkan
kecenderungan masyarakat
dalam fisiologi kerana kaitannya
dengan yoga
7. Ilmu pelayaran – meningkat
dengan penciptaan layar yang
lebih kuat dan perahu yang lebih
besar
20
TAMADUN CHINA
1. Astronomi- ilmu sains negara
2. 2 Kuasa – konsep
keseimbangan antara dua kuasa
iaitu Yin (kuasa aktif) dan Yang
(kuasa pasif)
3. Kertas – penciptaan teknologi
membuat kertas
Pulpa – campuran bahan mentah
seperti rami, buluh dan sayur-
sayuran yang dicincang dan
dijadikan pulpa yang diratakan,
dituskan dan dikeringkan dalam
kepingan yang tipis.
4. Lain – penciptaan tembikar,
layar perahun dan kapal
CIRI-CIRI TAMADUN YUNANI
1. Acropolis- pusat pentadbiran dan ibu
negeri di Athens
Binaan menarik- seperti rumah berhala,
teater dan parthenon
Tujuan- tujuan keagamaan dan pusat
kegiatan
2. Parthenon- rumah berhala untuk Dewi
Athena
Tujuan- untuk mengingati kejayaan
membebaskan diri daripada kuasa Persia
3. Pantheon- binaan berbentuk kubah yang
terbesar di dunia
Fungsi- tempat memuja dan menyimpan
patung dewa dan tempat menjalankan kerja
iv. Seni bina [ms59]
awam
TAMADUN ROM
1. Aqueduct- bekalan air
Sumber- sumber bekalan air dari
gunung
Marcia- aqueduct paling panjang di
Marcia
Teknologi- berasaskan sistem graviti
2. Colloseum- berbentuk kubah
Fungsi – tempat pahlawan bertarung
dan sebagai teater
Modul sejarah t4
TAMADUN INDIA
1. Stupa Besar- tujuan
keagamaan
2. Great Bath- binaan yang
sangat baik dan lengkap
3. Kompleks kuil:
i. di Gua Ajanta- mempunyai 20
buah kuil
ii. di Gua Ellora- mempunyai 28
buah kuil-gua
4. Menara- pelbagai bentuk
seperti kon, kubah dan pagoda
21
TAMADUN CHINA
1. Tembok Besar China- untuk
pertahanan sepanjang 1500 batu
dari Kansu ke Peking
2. Bandar purba – Changan,
Anyang, Peking dan Loyang
dengan rekaan yang mempunyai
tembok batu
3. Bandar lain – tembok di
kawasan bandar dibuat daripada
tanah liat dan batu bata
4. Kampung- tembok di kampung
dibina daripada tanah lumpur
5. Setiap tembok- terdapat pintu
gerbang yang dikelilingi oleh parit
yang besar dan menara
5. Kota Larangan- kawasan di
dalam tembok menempatkan
kediaman maharaja seperti Kota
Larangan
6. Istana – mempunyai banyak
dewan dan taman
7. Dewan – berfungsi sebagai
balai penghadapan, tempat
hukuman, keraian dan
perjumpaan.
8. Kuil – terdiri daripada beberapa
buah bangunan
9. Fungsi – merangkumi tempat
tinggal, ruang tetamu dan pusat
pemujaan
10. Pagoda – berbentuk meninggi
sehingga 15 tingkat
11. Bentuk – oktagon atau segi
empat sama
12. Lain – pintu gerbang, tembok
dan jambatan
CIRI-CIRI TAMADUN YUNANI
1. Bahasa Yunani- digunakan di wilayah
dalam Yunani dan kawasan takluk
Alexander the Great
2. Tokoh Sastera:
i. Hesiod- penyair dan menulis dua buah
buku puisi iaitu Theology dan Works and
Days.
ii. Homer- menghasilkan dua buah epik
iaitu Iliad dan Odyssey
3. Tulisan orang Phoenecia- tulisan yang
v. Bahasa dan Kesusasteraan [ms61]
diwarisi hari ini
Vokal- ditamabah huruf vokal
TAMADUN ROM
1. Bahasa Latin-digunakan secara
meluas semasa pemerintahan
empayar Rom
2. Penulis dan penyajak- Cicero dan
Virgil
3. Patriotisme- kesusasteraan Rom
bertujuan untuk meningkatkan
semangat patriotisme
4. Augustus- sastera Rom mencapai
zaman kegemilangannya
5. Tulisan Rom- tulisan phoenecia
diubahsuai oleh orang Rom
Sebar- tersebar ke Barat hingga Asia
Tenggara dalam bentuk tulisan rumi
Modul sejarah t4
TAMADUN INDIA
1. 2 kelompok:
i. Dravidia:
Lokasi- selatan India
Bahasa- Telegu, Malayalam,
Kannada
ii. Indo-Arya:
Bahasa dasar- bahasa Sanskrit
Lahir- bahasa Hindi, Udu,
Punjabi, Kasmiri
2. Zaman Vedik- bahasa
utamanya ialah bahasa Sanskrit
3. Bentuk sastera- bentuk
vedik, epik dan sajak
4. Sastera agama Hindu dan
Buddha :
i. Mahabharata- menceritakan
peperangan antara dua tentera
iaitu yang baik dan jahat
ii. Ramayana- cerita inkarnasi
Dewa Vishnu sebagai Rama
dan pergaduhannya dengan raja
Sri Lanka yang melarikan
isterinya Sita.
5. Bahasa persuratan- bahasa
Sanskrit
22
TAMADUN CHINA
1. 7 dialek- Mandarin, Wu,
Hunanis, Kiangsi, Hakka, Kantonis
dan Fukien
2. Peningkatan- peningkatan
sastera kerana sokongan pihak
kerajaan
3. Dinasti Han :
Ssu-ma Chien- bidang sastera
prosa dengan karyanya Shih Chi
cerita- menceritakan sosial,
sejarah, kerajaan, pemimpin, dan
beberapa aspek ilmu perubatan
4. Dinasti Tang – dalam bidang
puisi, muncul tokoh penting iaitu
Tu Fu, Li Po dan Po Chu-I
5. Sajak dan cerpen:
Terpelajar- seseorang yang
terpelajar harus mampu bersajak
untuk melahirkan pengetahuan
dan pemikirannya
CIRI-CIRI TAMADUN YUNANI TAMADUN ROM TAMADUN INDIA TAMADUN CHINA
1. Athens- 3 kumpulan: 1. 3 lapisan: 1. 4 kasta utama: 1. 3 kelas utama:
i. Warganegara- mempunyai hak dalam i. Warganegara- orang Rom i. Brahmin i. Atasan- lapisan pentadbir
politik negara ii. Bukan warganegara- penduduk ii. Ksyatria seperti maharaja, keluarganya,
ii. Bukan warganegara- tiada hak ini yang ditakluki iii. Vaisya pegawai bangsawan dan sida-
iii. Hamba- tiada hak ini iii. Hamba iv.Sudra sida
Contoh syarat- ii. Rakyat bawahan- golongan
vi. Sistem Sosial [ms62]

2. Sparta- 3 kelas sosial i. seseorang lelaki tidak boleh petani dan artisan
i. warganegara Sparta tulen mengahwini wanita daripada iii. Hamba
ii. para pekerja, artisan dan pedagang daripada kasta yang berbeza
iii. Helot yang mengusahakan tanah dan ii. tidak boleh bercampur gaul 2. Confucius- 4 kelas
merupakan golongan majoriti dengan ahli kasta yang berbeza i. sarjana- pegawai kerajaan yang
bependidikan
ii. petani – tulang belakang
ekonomi China
iii. tukang
iv. pedagang

3. Tukar kelas- setiap individu

boleh menukar kelasnya kepada
kedudukan yang lebih baik
menerusi pendidikan

Modul sejarah t4 23
 TAMADUN YUNANI
1. Demokrasi- rakyat terlibat dalam membuat keputusan politik
2. Rakyat- rakyat terlibat secara langsung dalam pembentukan kerajaan
3. Malaysia- sistem demokrasi berparlimen dengan 3 komponen utama iaitu
Badan Pemerintah, Badan Perundangan dan Badan Kehakiman
4. Pembinaan- pantheon
5. Ilmu falsafah – oleh Aristotle, Socrates dan Plato
6. Hasil sastera- IIiad dan Odyssey
7. Sains dan teknologi – Teorem Pythagoras dan Teori Archimedes
8. Sukan Olimpik- diperkenalkan pada zaman Yunani
9. Lokasi- diadakan di Olympia
10. Tempoh- empat tahun sekali
11. Tujuan- bertujuan menghormati Tuhan Zeus
TAMADUN ROM
1. Republik- pemerintahan dikuasai oleh dua orang konsul
2. Imbang kuasa- bertujuan untuk mengimbangkan kuasa
3. Dewan Senat- membantu konsul
4. Dewan Perhimpunan- membantu Dewan Senat yang diwakili
oleh rakyat
5. Negara- diamalkan di India, Perancis dan Afika Selatan
6. Demokrasi- mengandungi unsure demokrasi kerana rakyatnya
terlibat dalam pemilihan ketua Negara iaitu presiden
7. Falsafah - Stoisisme
8. Pembinaan- aqueduct, colloseum
9. Bahasa - Latin

SUMBANGAN
TAMADUN
TAMADUN CHINA
[ms 63]
TAMADUN INDIA
1. Agama- Confucianisme dan Taoisme 1. Agama- Hindu dan Buddha
2. Falsafah- legalisme 2. Hasil sastera- Mahabharata dan Ramayana
3. Pembinaan- Tembok Besar China, candi, pagoda, kuil 3. Bahasa- Sanskrit
4. Teknologi- membuat kertas dan tembikar
5. Rekod sejarah- dalam bentuk ensiklopedia, kisah perjalanan dan
maklumat geografi
6. Bahasa- Sanskit
7. Sistem pendidikan- sistem peperiksaan awam

Modul sejarah t4 24
 AGAMA HINDU
1. Hindu- perkataan Hindu merujuk masyarakat
yang tinggal di Sunagi Sindhu (Indus)
2. 3 fungsi Tuhan:
3. i. Mencipta (Brahman)
4. ii. Memelihara (Vishnu)
5. iii. Membinasa (Siva)
6. 6 aliran- Saivisme, Vaishnavisme, Saktham,
Ganapathyam, Kaumaram dan Saura
7. Saingan- menerima saingan daripada agama
Buddha terutama masa pemerintahan
Chandragupta Maurya dan Asoka
8. Gemilang- kegemilangan agama Hindu pada
masa empayar Gupta
9. Hukum Karma- bersabit dengan kelakuan
manusia semasa hidup dan kelahiran semula
selepas mati
10. Kelahiran- kelahiran semula bergantung pada
Karma
11. Tujuan hidup- untuk mencapai Moksya iaitu
kebebasan mutlak
12. Bersatu- akan bersatu dengan Tuhan dan
tidak akan lahir lagi ke dunia
AGAMA ISLAM
1. Wahyu- diwahyukan oleh Allah s.w.t. kepada
Nabi Muhammad s.a.w. pada 6 Ogos 610M (17
Ramadhan) di Gua Hira‟
2. Tentangan- oleh orang Quraisy Makkah
3. Jemputan- menerima jemputan untuk berhijrah
ke Madinah
4. 2 teras:
i. Akidah-keyakinan seluruh jiwa terhadap
keesaan Allah
ii. Syariah- undang-undang yang terkandung
dalam al Quran dan al-Sunnah (hadis)
5. 2 rukun- orang Islam wajib meyakini Rukun
Iman dan Rukun Islam
Modul sejarah t4
AGAMA KISTIAN
1. Pengasas- Jesus Christ
2. Hari Natal- 25 Disember dianggap tarikh
lahir Jesus dan diraikan sebagai Hari
Natal
3. Bible- kitab suci yang terdiri daripada
Old Testament dan New Testament
4. Constantine- mengiktiraf agama
Kristian sebagai satu ajaran yang bebas
untuk dipraktikkan oleh masyarakat Rom
5. Dikecualikan- individu yang terlibat
dengan perancangan dan kegiatan
agama dikecualikan daripada kerja berat
6. Ahad- dikhaskan sebagi hari untuk
melakukan aktiviti agama
7. Empayar Kristian- agama Kristian
subur pada Zaman Rom
KEMUNCULAN AGAMA DAN
AJARAN UTAMA DUNIA
CONFUCIANISME
1. Pengasas- Confucius
2. Dewa- ajaran ini dijadikan kepercayaan
dan Confucius disembah sebagai salah
satu dewa penting
3. Prinsip moral yang tinggi-
i. Ren - perikemanusiaan
ii. Li - kesusilaan
iii. Xiao – ketaatan kepada ibu bapa
4. Pendidikan- untuk mencapai ketinggian
moral, seseorang itu harus mendapat
pendidikan
25
AGAMA BUDDHA
1. Pengasas- Siddharta Gautama
2. Penentangan- sebagai satu penentangan
golongan Ksyatria terhadap dominasi Brahmin
dalam soal agama dan kehidupan
3. Kebenaran- system kasta menjadikan masyarakat
tidak teratur menyebabkan Gautama Buddha
mencari kebenaran
4. Bodhi- menemui kebenaran semasa bertapa di
bawah pokok bodhi
5. Sengsara- kebenaran ini dipercayai akan
melepaskan diri manusia daripada kesengsaraan
6. 4 Kebenaran Mulia-
i. Dukka (kebenaran)
ii. Samudaya (sebab penderitaan)
iii. Nirodha (nafsu yang membawa penderitaan )
iv. Marga (cara memadamkan nafsu dan
keinginan)
7. 8 Jalan- kepercayaan, tujuan, pertuturan,
perbuatan, hidup, usaha, fikiran dan renungan
yang betul
8. Gemilang- pada zaman pemerintahan Asoka
9. Negara- berkembang ke luar Negara seperti Tibet,
Sri Lanka, Asia Tenggara dan China
10. Pali – menggunakan bahasa Pali dan kitab
Tripitaka sebagai kitab suci.
TAOISME
1. Pengasas- Lao Tze
2. Buku- buku Tao Te Ching mengandungi
idea falsafah Taoisme
3. Ajaran – Taoisme berbentuk falsafah
tetapi menjadi ajaran berbentuk agama
4. Konsep Tao- bermaksud jalan, setiap
tindakan ditentukan oleh Tao
5. Wu-wei- tidak mengambil sebarang
tindakan
6. Tidak menyetujui- bahawa manusia
boleh mengubah sesuatu ke arah
kebaikan
 JAWAPAN BAB 2
1 C 6 A 11 A 16 B
2 B 7 B 12 C 17 C
3 C 8 B 13 A 18 D
4 A 9 D 14 D 19 D
5 B 10 B 15 C 20 C

ITEM STRUKTUR
Muka surat 44-50
Tokoh Tamadun
Julius Caesar Rom
Asoka India
Alexander The Great Yunani
Shih Huang Ti China
1 Tokoh-tokoh di atas merupakan pemimpin berwibawa dan kuat yang membawa pembaharuan dalam
tamadunnya.
(a) Nyatakan perubahan yang dilakukan oleh Julius Caesar.
- Menjalankan pemerintahan bercorak empayar
- Meluaskan kuasa ke Macedonia/Yunani/Sham/Mesir/Perancis/ Britania/
beberapa kawasan di Jerman
- Membentuk pemerintahan berpusat
- Menyatukan wilayah kecil yang ditaklukinya
- Menamatkan pemerintahan republik
- Menguasai angkatan tentera
- Menguasai Dewan Senat
- Mengisytiharkan dirinya sebagai diktator
- Menggunakan gelaran maharaja [ 2 markah ]

(b) Apakah pembaharuan yang diperkenalkan oleh Asoka dalam dasar perluasan kuasanya?
- Menekankan kedamaian
- Menekankan kemajuan sosial
- Menjalankan penaklukan melalui penyebaran agama Buddha
- Menjalankan penaklukan tanpa melalui ketenteraan
- Membentuk pentadbiran bercorak birokrasi [ 2 markah ]

(c) Senaraikan sumbangan Alexander The Great dalam usaha perluasan kuasa.
- Meneruskan usaha penyatuan kerajaan Macedonia
- Meneruskan usaha penyatuan kerajaan Yunani
- Meluaskan lagi jajahan takluk Yunani
- Menakluki empayar Parsi / Mesir / Turkistan /Samarkand
- Menguasai seluruh kawasan Laut Mediterranean
- Menyebarkan kebudayaan Hellenistik [ 2 markah ]

(d) Berikan dua usaha yang dilakukan oleh Shih Huang Ti bagi mengukuhkan empayar Dinasti Chin.
- Menyatukan kerajaan kecil di China
- Memerintah secara autokratik/tegas dan mutlak
- Menghapuskan kuasa golongan bangsawan
- Melantik gabenor dan panglima tentera untuk mentadbir
- Membina Tembok Besar China [ 2markah ]

(e) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, apakah ciri kepimpinan yang dimiliki
oleh tokoh-tokoh tersebut di atas?
- Berwibawa
- Berani/gagah
- Bijak dalam pentadbiran
- Adil
- Inovatif/kreatif
- Mana-mana yang munasabah [ 2markah ]

Modul sejarah t4 26
Muka surat 53-55
2 Pendidikan membantu meningkatkan tahap intelektual yang membawa kepada
peningkatan dalam bidang-bidang lain.
(a) Apakah matlamat pendidikan dalam Negara kota Athens?
- Bertujuan menghasilkan manusia seimbang dari segi rohani dan jasmani
- Melahirkan manusia memenuhi tuntutan mental dan fizikal
- Manusia yang cemerlang dapat memberikan sumbangan kepada
kesejahteraan masyarakat
- Menitik beratkan kemahiran semua aspek seperti pendidikan / muzik / sukan /
kesusasteraan/seni berpidato/membaca/menghafal dan menulis [ 2 markah ]

(b) Mengapakah pendidikan di Negara kota Sparta mementingkan latihan fizikal berbanding
dengan kepentingan rohani?
- Melahirkan warganegara tentera yang sempurna/gagah
- Melahirkan warganegara yang tentera setia kepada negara kota
- Mendapatkan kemahiran menggunakan senjata [ 1 markah ]

(c) Nyatakan tiga ciri sistem pendidikan pada Zaman Vedik.

- Mementingkan keagamaan
- Agama Hindu menjadi teras
- Didominasi oleh kaum lelaki
- Golongan wanita tidak mempunyai ruang untuk menerima pendidikan
- Penekanan pembelajaran kepada kitab veda
- Menggunakan bahasa Sanskrit
- Kaedah hafalan digunakan untuk mendalami kitab veda [ 3 markah ]

(d) Nyatakan kemahiran yang ditekankan dalam sistem pendidikan tamadun China.
- Mengenal tulisan ideogram
- Menghafal tulisan ideogram
- Menghafal sembilan buah buku suci
- Menulis karangan
- Mempelajari sastera
- Menterjemah buku suci [ 2 markah ]
(e) Pada pendapat anda, mengapakah masyarakat tamadun awal memberi tumpuan
kepada bidang pendidikan?
- Melahirkan masyarakat yang setia kepada negara
- Mengatasi masalah buta huruf
- Mendapatkan jawatan dalam kerajaan
- Mana-mana jawapan yang munasabah [ 2 markah ]

Item Esei
Muka surat 40-51
3 Tamadun India mencapai zaman kemuncaknya semasa pemerintahan Maharaja Asoka.
(a) Jelaskan pembentukan tamadun di atas.[ 6 markah ]
F1 - Wujud selepas keruntuhan tamadun Indus
F2 - Kedatangan orang Aryan telah membawa satu budaya dan tahap baru kepada masyarakat
Lembah Indus
F3 - Tahap ini dikenali sebagai zaman Vedik
F4 - Mengambil nama sempena kelahiran kitab-kitab Veda
F5 - Permulaan kehidupan beragama bagi masyarakat India
F6 - Pada masa itulah lahirnya agama Hindu
F7 - Masyarakat beralih ke Lembah Ganges menggantikan Lembah Indus
F8 - Pemerintahan beraja diperkenalkan dengan mempunyai dua bentuk kerajaan
F9 - Janapada atau kerajaan kecil dan Mahajanapada atau kerajaan besar
F10 - Chandragupta Maurya telah menyatukan kerajaan-kerajaan kecil
F11 - Seluruh India Utara disatukan membentuk empayar pertama di India
F12 - Empayar ini dikenali sebagai pemerintahan Dinasti Maurya

Modul sejarah t4 27
 (b) Terangkan usaha perluasan kuasa dalam tamadun tersebut.[ 6 markah ]
F1 - Berlaku semasa pemerintahan Dinasti Maurya
F2 - Bermula pada zaman pemerintahan Chandragupta Maurya
H2a - Mempunyai pasukan tentera yan besar
H2b - Terdapat 600 ekor gajah
H2c - 1000 orang tentera berkuda
H2d - 10 000 orang infantri
H2e - Berjaya menakluki seluruh India setelah mengukuhkan kedudukannya
H2f - Menakluki Punjab
H2g - Menewaskan seleceus yang memerintah empayar seleciud
H2h - Menakluki kawasan India Barat
F3 - Semasa pemerintahan Bindusara
H3a - Meluaskan empayar Maurya ke Mysore bahagian selatan India
F4 - Semasa pemerintahan Asoka
H4a - Tidak menekankan kekuatan ketenteraan
H4b - Menekankan dasar yang lebih lembut dan terbuka
H4c - Memberi penekanan kepada agama Buddha
H4d - Seluruh India menjadi kawasan takluk India
H4e - Berlaku selepas kemenangan Asoka dalam Perang Kalinga

(c) Huraikan kemajuan bidang ekonominya.[ 8 markah ]

F1 - Aktiviti perdagangan berkembang pesat
H1a - Melibatkan perdagangan dalam dan luar wilayah India
H1b - Pusat perdagangannya ialah Anga, Kalinga dan Karusa
H1c - Menghasilkan senjata, gading gajah, emas dan mutiara
H1d - Hubungan perdagangan dengan negara luar
H1e - Hubungan kerajaan Maurya dengan Macedonia, Sri Lanka, rantau Asia Tengah dan Asia
Tenggara
H1e - Pelabuhan penting menghubungkan India dengan Negara luar
C1a - Seperti Tampraliti, Ghatansala, Kadura di bahagian timur
C1a - Broach/Chaul/Kalyan dan Cambay di bahagian barat
F2 - Di setiap bandar wujud persatuan perdagangan dan perusahaan
H2a - Penubuhan persatuan tukang kayu/tukang logam dan tukang kulit
H2b - Matlamat persatuan untuk mengawal harga, kualiti barangan dan gaji pekerja
H2c - Undang-undang digubal untuk mengawal persatuan
H2d - Perlaksanaan undang-undang diawasi oleh Raja
C2a - Persatuan stresthin
F3 - Mata wang sebagai medium jual beli
H3a - Zaman Gupta menggunakan mata wang emas
H3b - Dinasti Gupta dan Maurya telah melaksanakan satu dasar kewangan
H3c - Dasar ekonomi yang sistematik
H3d - Aktiviti perdagangan disokong oleh sektor perusahaan
C3a - Perusahaan seperti pengeluaran tekstil, kain kapas, sutera
C3a - Perusahaan membuat sutera berpusat di Bengal dan Benares
C3a - Perusahaan yang berasaskan barangan emas, mutiara dan batu permata
F4 - Zaman Maurya mengenakan pelbagai jenis cukai
H4a - Cukai terhadap pelbagai hasil perdagangan
H4b - Cukai hasil pertanian dan buahan
C4a - Cukai untuk menyara anggota tentera, para pentadbir dan raja
C4a - Pentadbir
C4a - Raja
F5 - Perdagangan maritime berkembang
H5a - Antara India dengan alam Melayu
H5b - Antara India dengan China
H5c - Pedagang India mendapatkan
H5d - Perdagangan maritim dengan Rom dan Sri Lanka turut berkembang
C5a - Hasil seperti rempah / bedak wangi / gading gajah / besi dari Alam Melayu
C5a - Pedagang India mendapatkan tekstil, tembikar, barang kaca dan minyak wangi dari China

Muka surat 57-68

4 Peningkatan tamadun awal telah menyumbang kepada kemajuan dunia hari ini.
(a) Terangkan sumbangan sains dan teknologi tamadun Rom.[ 6 markah ]
F1 Ahli matematik Rom

Modul sejarah t4 28
H1a Bothius mengambil asas matematik tamadun Yunani
H1b Beliau mengaitkan matematik dengan muzik,geometri dan astronomi
F2 Penciptaan perahu layar
H2a Meningkatkan aktiviti perdagangan laut
H2b Alat pengangkutan penting dalam peperangan dan perluasan kuasa empayar Rom
F3 Binaan Pantheon
H3a Binaan berbentuk kubah merupakan tempat memuja dan menyimpan patung dewa
H3c Tempat menjalankan kerja awam
F4 Binaan Colloseum
H4a Berbentuk kubah boleh memuatkan 50000 hingga 80000 penonton
H4b Tempat pahlawan Rom bertarung
H4c Berfungsi sebagai teater
F5 Binaan Aqueduct
H5a Saliran air melalui saluran bawah tanah dan saluran dalam pintu gerbang
H5b Aqueduct yang paling panjang di Marcia iaitu 91 km
H5c Teknologi aqueduct berasaskan sistem graviti
(b) Terangkan perkembangan seni bina yang terdapat dalam tamadun China.[ 10 markah ]
F1 Tembok besar China
H1a Dibina sepanjang 1500 batu dari Kansu ke Peking
H1b Pembinaan dimulakan oleh maharaja Shih Huang Ti dalam Dinasti Chin
H1c Panjangnya 5000 km ,lebar 4.5-9 meter dan tingginya7.5 meter .
H1d Bertujuan untuk untuk menghalang serangan orang-orang Hun
H1e Semasa Dinasti Ming, tembok tersebut disambung sehingga 6400km panjang
H1f Menggunakan tenaga melebihi 30 000 orang
F2 Tembok batu
H2a Memperlihatkan kemajuan dalam membuat tembok-tembok
H2b Di bandar-bandar purba China seperti Changan, Anyang, Peking dan Loyang
dibina dengan rekaan yang mempunyai tembok batu
H2c Di Bandar lain tembok dibuat daripada tanah liat dan batu bata
H2d Di kampung tembok diperbuat dari tanah Lumpur.
H2e Setiap tembok mempunyai pintu gerbang
H2f Pintu gerbang yang di kelilingi oleh parit besar dan menara
H2g Semua ciptaan seni bina tersebut untuk tujuan keselamatan dan menghalang
ancaman daripada pihak musuh
F3 Kediaman Maharaja
H3a Kawasan dalam tembok menempatkan istana Maharaja
H3b Sebuah istana yang masih kekal ialah Kota Larangan
H3c Kota Larangan mempunyai banyak dewan dan taman
H3d Dewan berfungsi sebagai balai penghadapan dan tempat hukuman, keraian dan
perjumpaan.
F4 Kuil dan pagoda
H4a Kuil yang besar terdiri daripada beberapa buah bangunan yang merangkumi
tempat tinggal, ruang tetamu dan pusat pemujaan
H4b Pagoda berbentuk meninggi hingga 15 tingkat
H4c Biasanya pagoda mempunyai bentuk oktagon atau segiempat sama
H4d Bentuknya tidak tetap bagi semua binaan dan tempat
(c) Pada pendapat anda, apakah usaha yang membantu sesuatu tamadun berkembang?[ 4 markah ]
F1 Kestabilan politik
F2 Sistem pemerintahan yang kuat dan adil
F3 Pemimpin berwibawa dan dinamis
F4 Manusia mesti bersifat inovatif
F5 Sentiasa berusaha membaiki dan meningkatkan kehidupan
F6 Hubungan dengan tamadun lain seperti hubungan perdagangan dan diplomatik
F7 Perkembangan pemikiran dan kemahiran seperti agama, pendidikan, falsafah, sains dan
teknologi
F8 Perkembangan ilmu pengetahuan
F9 Penjajahan atau penaklukan wilayah
F10 Bukti pencapaian masyarakat lampau membantu meningkatkan keinginan meneroka

Modul sejarah t4 29
 BAB 3 TAMADUN AWAL ASIA TENGGARA
PENGENALAN
1. Nyatakan nama negara bagi setiap jenis tamadun di bawah. [ms72]
Tamadun Awal Tamadun Tamadun Awal Tamadun Awal Tamadun Awal
Manusia Peningkatan di Tanah Besar Asia di Kepulauan di Kepulauan
Manusia Tenggara Tanah Melayu Indonesia
1 Mesopotamia 1 Yunani 1 Funan 1 Kedah Tua 1 Srivijaya
2 Mesir Purba 2 Rom 2 Chenla 2 Gangga Negara 2 Majapahit
3 Indus 3 India 3 Angkor 3 Langkasuka 3 Singhasari
4 Hwang Ho 4 China 4 Sukhotai 4 Mataram
5 Ayuthia

2. Nyatakan bukti kemunculan tamadun awal di Asia Tenggara.

1. Sumber dari China- pernah menyatakan tentang kewujudan kerajaan Funan pada pertengahan abad ke-3M
Utusan - mencatatkan Kang Tai dan Chu Ying pernah dihantar sebagai utusan China ke Funan
Raja – raja Funan bernama Houen-Tien dalam sebutan China atau Kaundinya
G. Coedes – sejarawan yang menyatakan Funan ialah kerajaan Melayu yang tertua di Asia Tenggara yang
muncul pada abad 1M
Champa – juga berpendapat bahawa Champa ialah kerajaan Melayu yang kedua tertua di Asia Tenggara yang
dikenali sebagai Lin-Yi. Pada abad ke-7 dikenali sebagai Champa.

2. Data arkeologi – menunjukkan bahawa kewujudan Funan bermula sejak abad ke-3M
Bukti – dengan jumpaan seni arca berunsur Hindu dan Buddha yang langgamnya dipengaruhi oleh langgam seni
arca Amaravati dari India.

3. Jelaskan bentuk hubungan luar tamadun awal di Asia Tenggara.

1. Hubungan diplomatik – dengan kerajaan China
2. Hubungan kebudayaan – dengan India
3. Hubungan perdagangan – hubungan antara kawasan petempatan awal di Asia Tenggara telah wujud sejak
Zaman Logam
Bukti - artifak gendang gangsa Dongson yang dihasilkan di Dongson, Vietnam Utara ditemui di Batu Buruk, Besut
(Terengganu), Sungai Tembeling (Pahang), Sungai Klang (Selangor), Thailand, Indonesia dan Myanmar.
Rom – hubungan perdagangan antara Rom dengan kawasan petempatan Asia Tenggara
Bukti – persamaan artifak manik yang dijumpai di Kuala Selinsing (Perak), Kota Tinggi dan Muar (Johor) dan di
pantai barat dan selatan Thailand.
Pembekal – menjadi pembekal bahan mentah seperti bijih timah untuk diproses menjadi gendang gangsa di
Dongson
Pelabuhan pembekal – kerana petempatan tersebut berhampiran dengan sungai
Bukti arkeologi – jumpaan manik dan tembikar menunjukka bahawa perdagangan maritim di Asia Tenggara
berkembang semenjak abad ke-5SM.

BENTUK-BENTUK KERAJAAN AWAL [ms 75] SPM 2008

CIRI-CIRI KERAJAAN AGRARIA [ms75] KERAJAAN MARITIM [ms78]
1.Kedudukan 1. Kawasan pertanian yang subur seperti 1. Pesisir pantai
geografi di lembah sungai 2. Lembah sungai
Contoh – kerajaan Dvaravati di Sungai 3. Kepulauan
Menam (Thailand) Contoh – kerajaan Kedah Tua di Sungai Merbok
2. Kawasan pedalaman seperti di kawasan dan Sungai Muda
berbukit dan di lereng tanah gunung berapi
Contoh – kerajaan Taruma di Tanah Tinggi
Dieng (Indonesia)
2.Sosioekonomi 1. Kegiatan ekonomi berasaskan 1. Menjalankan kegiatan ekonomi berasaskan
pertanian, penternakan dan pemungutan perdagangan dan kelautan serta berfungsi
hasil hutan dan sungai sebagai pelabuhan

Modul sejarah t4 30
 2. Tanaman utama ialah padi kerana
mendapat bekalan air yang mencukupi
untuk padi sawah
3. Padi huma di tanam di kawasan tanah
tinggi atau bukit yang kurang mendapat
bekalan air dengan dibuat teres dan relung
4. Tanaman sampingan ialah jagung,
pisang, keledek dan sayur-sayuran
5. Menghasilkan pelbagai jenis rempah
seperti cengkih dan lada hitam
6. Mengumpulkan hasil hutan seperti kayu
gaharu
7. Sarang burung dari gua diambil untuk
tujuan perdagangan
8. Menangkap ikan di sawah, paya dan
sungai
9. Mendapatkan kulit kura-kua
10. Menternak binatang seperti lembu
3. Kemajuan 1. Lebihan hasil ternakan dan tanaman
akan dipasarkan atau dibekalkan untuk
memenuhi keperluan penduduk yang tidak
terlibat dalam pertanian seperti masyarakat
bandar dan penduduk kerajaan maritim
2. Pembinaan sistem pengairan yang baik
Contohnya pertanian di Funan dan Angkor
disebabkan sistem pengairan yang
bersumberkan Sungai Mekong dan Tasik
Tonle Sap
3. Raja terlibat dalam pembinaan sistem
pengairan dan kerajaan bertanggungjawab
secara langsung dalam pengurusannya
Contoh – Raja Indravarman I membina
sistem pengairan dan barray yang mampu
mengairi tanah seluas 12.5 juta ekar.
Kesan – hasil padi kawasan ini dapat
menampung keperluan beras kerajaan
Angkor
4. Contoh ANGKOR
Kerajaan 1. Kerajaan agraria yang kuat dan agung
terletak di Lembah Sungai Mekong
2. Keduduknnya berhampiran dengan
Tasik Tonle Sap
3. Airnya dari Sungai Mekong, tanah
disekitarnya sangat subur dan mempunyai
iklim panas dan lembab sepanjang tahun
4. Ini sesuai untuk pertanian khususnya
padi
Modul sejarah t4
2. Pada peringkat awal menjalankan kegiatan
menangkap ikan dan memungut hasil laut
3. Petempatan ini berkembang menjadi
perkampungan nelayan
4. Menjadi kawasan pengeluar bijih logam
seperti emas dan timah
5. Lebihan hasil didagangkan dan menjadi
pelabuhan pembekal
6. Pelabuhan pembekal berperanan
membekalkan bahan logam tempatan seperti
timah, emas dan bekalan makanan kepada
pedagang yang singgah
Contoh – Jenderam Hilir dan Klang (Selangor)
7. Pelabuhan ini berkembang dan maju
mendapat status pelabuhan kerajaan
8. Pelabuhan kerajaan apabila petempatan
berkembang menjadi sebuah negeri
Contoh – Kedah Tua dan Srivijaya
9. Berkembang menjadi pelabuhan enteport
apabila menjalin hubungan dagangan dengan
kerajaan besar seperti China dan India
10. Pelabuhan ini memperdagangkan hasil
buminya seperti logam dan hasil dan kerajaan
lain
11. Penduduknya terdiri daripada orang
tempatan, orang laut dan pedagang luar.
12. Bahasa perhubungan ialah bahasa Melayu
(lingua franca)
1. Semangat masyarakatnya untuk meneroka
dan berdagang dengan masyarakat di luar
kawasannya
2. Mereka mampu belayar untuk berdagang ke
kawasan yang jauh kerana mempunyai
kemahiran membuat perahu dan kapal layar
3. Perahu dibina untuk perdagangan jarak dekat
4. Kapal layar untuk perdagangan jarak jauh
5. Mengetahui kaedah untuk menuju ke sesuatu
tempat berpandukan bintang di langit
SRIVIJAYA
1. Kerajaan maritim terulung di Asia Tenggara
2. Memiliki bala tentera laut yang besar dan
dianggotai oleh pelbagai golongan rakyat
termasuk orang laut
3. Tentera laut berfungsi mengawal
perdagangan di Selat Melaka dan mengawal
keselamatan kerajaan
4. Pelabuhannya baik dan kedudukannya
stategik
31
 5. Bergantung kepada sumber ikan air
tawar yang banyak diperolehi di Tasik
Tonle Sap
6. Tasik juga menjadi punca air utama
untuk sawah dan bekalan air minuman
7. Kawasan tasik berupaya menampung
keperluan makanan penduduk yang besar
jumlahnya
5. Iktibar 1. Pada awalnya bergantung pada sumber
alam seperti tanah dan hasil hutan
2. Berkembang membentuk kerajaan yang
berdikari dan mempunyai sistem
pentadbiran yang teratur
3. Berusaha menguasai alam sekitar
seperti membina sistem pengairan agar
dapat membaiki taraf hidup
4. Berjaya membina rumah ibadat yang
terkenal
5. Kita boleh maju sekiranya mampu
memanfaatkan setiap kurniaan Tuhan
dengan sebaik-baik mungkin
6. Kita perlu berusaha dan jangan mudah
berputus asa
4. Apakah kepentingan Tasik Tonle Sap kepada kerajaan Angkor? [ms 77]
Kata Kunci Butiran
F1 minum- Membekalkan sumber air minuman
F2 banjir- Pada musim banjir, limpahan air dari Sungai Mekong akan mengalir ke Tasik Tonle Sap.
F3 subur - Pada musim kemarau pula kawasan sekitar tasik akan menjadi subur disebabkan mendapan
lumpur yang subur
F4 protein- Membekalkan sumber protein seperti ikan
Modul sejarah t4
5. Tempat persinggahan kapal yang berdagang
di antara India dan China
6. Menurut catatan I TSing, pelabuhan Srivijaya
turut dikenali kerana mampu menghasilkan
kapal besar
KEDAH TUA
1. Terletak di Sungai Mas dari abad ke-5 hingga
ke-11M sebelum beralih ke Lembah Bujang dari
abad ke-11M hingga ke-13M
2. Menjadi pelabuhan entreport sejak abad ke-
5M
Bukti – jumpaan tembikar China yang dihasilkan
pada Zaman Dinasti Tang (7M), Dinasti Song
(10M) dan Dinasti Yuan (10M-13M)
- jumpaan pelit tembaga dan tembikar dari Timur
Tengah (9-10M)
-jumpaan pelbagai jenis manik
3. Menganut agama Buddha (5-10M) dan
agama Hindu (11M)
Bukti –tinggalan candi berunsur Hindu dan
Buddha
4. Pelabuhan dan kerajaan yang tertua di pantai
barat Semenanjung Tanah Melayu
5. Gunung Jerai menjadi panduan kapal
pedagang
6. Kedudukan yang strategik di laluan Selat
Melaka yang terlindung daripada tiupan angin
monsun
7. Kemudahan menyimpan barang dagangan
8. Kekayaan hasil hutan seperti dammar, rotan
dan sumber bumi seperti timah
9. Barang dagangan yang diperoleh dari luar
ialah kain kapas, sutera, teh, tembikar, kaca dan
manik
1. Generasi sekarang seharusnya mempunyai
semangat meneroka
2. Generasi muda harus berani menceburi
bidang perdagangan laut
3. Bercita-cita menghidupkan kembali kegiatan
dan kegemilangan lampau dalam bidang
pelayaran dan perdagangan maritim
4. Memanfaatkan kedudukan negara yang
strategik di perairan Nusantara yang menjadi
laluan perdagangan antarabangsa
5. Pembinaan, penambahn dan pembaikan
kemudahan pelabuhan Kelang dan Tanjung
Pelepas boleh membawa keuntungan dan
menambah peluang pekerjaan kepada rakyat
32
F5 pengairan- Air dari tasik dapat dialirkan ke kawasan penanaman padi dengan menggunakan terusan dan
sistem pengairan
F6 padi- Sumber air dari tasik dapat menampung keperluan penanaman padi
F7 beras- Menyediakan bekalan beras yang mencukupi untuk penduduk Angkor dan seterusnya
mengembangkan peranan kerajaan Angkor

5. Huraikan peranan 3 pelabuhan yang terdapat dalam kerajaan maritim.[ms78-79]

Kata Kunci Butiran
Pelabuhan Pembekal
F1 terawal- Pelabuhan terawal antara pelbagai jenis pelabuhan
F2 logam - Peranannya ialah membekalkan bahan logam tempatan
H2 contoh - seperti timah dan emas
F3 makanan – serta bekalan makanan kepada pedagang yang singgah untuk mendapatkannya
Pelabuhan Kerajaan
F4 asal - Asalnya ialah pelabuhan pembekal
F5 berkembang- Menjadi pelabuhan kerajaan apabila penempatan tersebut berkembang dan manjadi
sebuah negeri
Pelabuhan Entreport
F6 bekal- Berperanan membekalkan hasil tempatan dan hasil kawasan takluknya kepada
pedagang antarabangsa
F7 beli- Membeli barangan daripada pedagang antarabangsa
F8 edar- Mengedarkannya kepada pedagang yang datang dari pelabuhan sekitarnya dan
kawasan takluknya

6. Pada asasnya kerajaan maritim dan kerajaan agraria adalah saling bergantung dan saling
melengkapi antara satu sama lain. Buktikan pernyataan ini. [ms83]

Kata Kunci Butiran

Kerajaan Agraria
F1 Sailendra- Kerajaan Sailendra mempunyai penduduk yang ramai hingga dapat membekalkan tenaga
kerja yang mencukupi
F2 beras- Mempunyai sistem pertanian yang baik hingga dapat membekalkan sumber makanan utama
iaitu beras
F3 hasil hutan- Membekalkan hasil hutan
F4 kayu - Membekalkan bahan mentah seperti kayu
F5 gajah- Membekalkan binatang kenderaan seperti gajah
F6 tukang- Membekalkan tukang kayu dan tukang batu

Kerajaan Maritim
Membekalkan barangan mewah dari negara luar seperti China dan India
F7 mewah-
tembikar, tekstil, gelas dan manik
F8 contoh-

PENGARUH AGAMA HINDU DAN BUDDHA DALAM KERAJAAN AWAL

1. Nyatakan 4 cara kedatangan pengaruh Hindu dan Buddha ke Asia Tenggara. [ms84]
Kata Kunci Butiran
F1- Ksyatria Di bawa oleh golongan Ksyatria (tentera)
F2- Vaisya Di bawa oleh vaisya (pedagang)
F3- Brahmin Di bawa oleh golongan Brahmin (pendeta)
F4- Budaya Pengambilan aspek-aspek kebudayaan India yang menarik dan disesuaikan dengan budaya
tempatan untuk diamalkan

Modul sejarah t4 33
 2. Jelaskan pengaruh Hindu dan Buddha dalam sistem pemerintahan di Asia Tenggara. [ms 85]
Kata Kunci Butiran
F1 raja- Raja berada di puncak pemerintahan,
F2 dibawah- Di bawahnya ialah kerabat diraja, pembesar, ahli agama (Brahmin), rakyat dan hamba.
F3 mutlak- Raja berkuasa mutlak dalam semua aspek pemerintahan yang meliputi pentadbiran,
hubungan luar, ketenteraan dan khazanah negara
F4 perintah- Perintah raja menjadi undang-undang yang wajib dilaksankan
F5 derhaka- Sesiapa yang melanggar perintah bermakna mereka menderhaka dan tidak akan
diampunkan
F6 adil- Raja dikehendaki adil terhadap golongan yang diperintah
F7 bayangan - Rakyat percaya raja adalah bayangan tuhan
F8 dewa-raja- Raja tuhan dipercayai memiliki kesaktian
F9 mitos- Lahir unsur mitos dan lagenda tentanga asal usul raja untuk mempekuat kedudukan dan
status raja sebagai pemerintah
F10 pertabalan- Bagi mengukuhkan kedaulatan raja, diwujudkan pelbagai adat istiadat seperti pertabalan
raja
F11 Brahmin- Upacara pertabalan dipimpin oleh Brahmin
F12 orde kosmos- Raja mendirikan kompleks kota yang melambangkan konsep alam semesta atau orde
kosmos

3. Bandingkan sistem pemerintahan kerajaan Angkor dan Srivijaya. [ms86]

Kata Kunci Butiran
ANGKOR
F1-Suryavaman II Raja Suryavarman II yang memerintah Angkor telah membina Angkor Wat
F2-Raja dewa Raja dianggap sebagai raja dewa
F3-Puncak Kedudukannya adalah di puncak sistem pemerintahan
F4-Pembesar Raja dibantu oleh pembesar
F5-Daerah Di setiap daerah terdapat pembesar daerah atau gabenor
F6-Brahmin Golongan Brahmin memainkan peranan dalam upacara keagamaan
F7-Pentadbiran Pada peringkat pentadbiran, raja akan dibantu oleh pegawai tentera dan hakim

SRIVIJAYA
F8-Buddha Mahayana Konsep raja yang mengamalkan agama Buddha Mahayana
F9-Pentadbiran Di bawah raja terdapat pentadbiran pusat dan daerah
F10-Pusat Dalam pentadbian pusat terdapat empat kumpulan anak raja iaitu yuvaraja,
pratiyuvaraja, raja kumara dan raja putra (anak gundik – tidak layak mengganti raja)
F11-Parvanda Di bawah anak raja terdapat parvanda/ senapati iaitu ketua pentadbiran pusat
F12-Pegawai lain Di bawahnya terdapat pegawai lain hakim, temenggung dan penghulu
F13-Hamba Paling bawah ialah hamba raja
F14-Datu Daerah pula ditadbir oleh datu yang dilantik oleh raja
F15-Dua Datu terbahagi kepada dua iaitu parvanda (berketurunan raja) dan bhupati (orang-
orang kaya)
F16-Taat setia Wujud amalan berhubung dengan taat setia
F17-Angkat sumpah Setiap orang yang dilantik menjadi datu mesti mengikuti upacara angkat sumpah
F18-Telaga Batu Dilaksanakan di sebuah tempat suci bernama Telaga Batu di Palembang
F19-Batu bersurat Ini dibuktikan dengan jumpaan batu bersurat bertarikh 683M dengan ular tedung
berkepala tujuh

PENGARUH HINDU DAN BUDDHA DALAM KESENIAN DAN KESUSASTERAAN

1. Apakah maksud monumen? [ms 88]
Kata Kunci Butiran
F1 bangunan- Binaan atau bangunan
F2 batu- Yang dibuat daripada batu
F3 tujuan- Bertujuan memperingati orang ternama atau peristiwa penting
F4 contoh- Berupa candi iaitu kuil, wat atau stupa, arca dan patung

Modul sejarah t4 34
 2. Nyatakan peranan candi. [ms 88]
Kata Kunci Butiran
F1 agama- Monumen keagamaan bagi agama Hindu dan Buddha
F2 ibadat- Rumah ibadat
F3 abu- Tempat menyimpan abu jenazah raja dan keluarganya
F4 patung- Tempat menyimpan patung dewa utama
F5 lambang- Lambang keagungan pemerintah
F6 orde kosmos- Angkor Wat dan candi Borobudur melambangkan orde kosmos

3. Jelaskan fungsi dan struktur candi Angkor Wat. [ms 90]

Kata Kunci Butiran
F1 Hindu - Dibina untuk agama Hindu
F2 orde kosmos- Melambangkan orde kosmos
F3 pemujaan- Mempunyai tempat pemujaan di bahagian tengah
F4 teres- Teres bertingkat empat
F5 menara- Setiap sudutnya mempunyai menara
F6 tembok- Bahagian luarnya terdapat tembok yang dibina daripada batu laterit dan batu pasir
F7 ukiran- Terdapat ukiran yang menggambarkan epik Ramayana dan Mahabharata

4. Jelaskan fungsi dan struktur candi Borobudur. [ms 90]

Kata Kunci Butiran
F1 Buddha - Mewakili agama Buddha Mahayana
F2 tiga tingkat- Terbahagi kepada tiga tingkat
F3 tahap kehidupan- Setiap tingkat melambangkan satu tahap kehidupan yang diwakili oleh patung stupa
dan patung Buddha
F4 ukiran Di tingkat pertama terdapat ukiran cerita kehidupan Gautama Buddha
F5 tiga- Tiga tingkat melambangkan tiga tahap kehidupan iaitu sila, samadhi dan panna
F6 Panna- Panna iala aspek kebijaksanaan
F7 Samadhi- Samadhi ialah aspek penumpuan
F8 Sila - Sila ialah aspek moral
F9- 75 tahun- Dibina dalam masa 75 tahun

5. Jelaskan fungsi dan struktur candi di Lembah Bujang. [ms 92]

Kata Kunci Butiran
F1 kecil- Bersaiz kecil
F2 Hindu- Dibina untuk agama Hindu
F3 dua bahagian- Terbahagi kepada dua bahagian utama iaitu vimana dan mandapa
F4 vimana- Vimana ialah bahagian suci tempat arca keagamaan diletakkan
F5 mandapa- Mandapa ialah bahagian luar candi
F6 Buddha- Candi berunsur Buddha memiliki pelan jenis cruciform

6. Huraikan peranan bahasa Sanskrit di Asia Tenggara. [ms 92]

Kata Kunci Butiran
F1 intelek- Meningkatkan pencapaian dalam bidang intelek masyarakat
H1 maklumat- Mengandungi maklumat tentang agama, pemerintahan, raja dan undang-undang
C1a Kutei- Contohnya pada batu bersurat Kutei yang menjelaskan tentang keturunan raja
C1b Sungai Mas- Batu bersurat Sungai Mas (Kedah Tua) berkaitan dengan agama Buddha
F2 Palembang- Sebahagian besar inskripsi di Palembang ditulis dalam bahasa Melayu kuno
H2a pemerintahan- Tulisannya adalah berkaitan dengan pemerintahan
H2b amaran- dan amaran raja kepada rakyat dan pembesar agar tidak menderhaka kepada raja
H2c pahat- sebahagiannya dipahat pada batu
H2d mahir- pemahatan itu memerlukan kemahiran yang tinggi
F3 keagamaan- Bahasa keagamaan
H3a kitab- Terdapat dalam kitab-kitab berkaitan keagamaan
F4 pemerintah- Bahasa berkaitan dengan pemerintah

Modul sejarah t4 35
F5 ilmu- Bahasa ilmu
F6 bahasa Melayu- Banyak perkataan masih kekal tedapat dalam bahasa Melayu dan bahasa lain di
Asia Tenggara
C6 contoh- Contohnya dukkha (duka), manusa (manusia) dan phala (pahala)
F7 kesusasteraan- Dalam bidang kesusasteraan dapat dikesan dalam kitab sastera Hindu, Buddha dan
Tamil
F8 komuikasi- Berkembang menjadi bahasa ilmu dan komunikasi
F9 epik- Kesusasteraan India melalui epik Ramayana dan Mahabharata serta Puranas
H9 mitos- Menyumbang kepada unsure mitos yang terdapat dalam kesusasteraan kalsik Asia
Tenggara
F10 puisi- Terdapat dalam puisi dan prosa Jawa
C10 contoh- seperti Nagarakertagama
F11 cerita lisan- Penceritaan lisan dan teater seperti wayang kulit
F12 unsur tempatan- Daripada Mahabharata lahir naskhah yang diadun dengan unsur tempatan
C12 contoh- Seperti Hikayat Pendawa Lima

JAWAPAN BAB 3
1 B 6 A 11 B 16 D
2 B 7 A 12 A 17 D
3 C 8 D 13 D 18 C
4 C 9 C 14 A 19 D
5 B 10 D 15 A 20 A

Muka Surat 84 - 87
1 Perubahan sistem pemerintahan dan peningkatan penghasilan karya banyak dipengaruhi oleh
agama Hindu dan Buddha.
(a) Terangkan cara kedatangan pengaruh kedua-dua agama tersebut.
- Dibawa golongan Ksyatria atau tentera
- Dibawa oleh pedagang atau vaisya
- Dibawa golongan Brahmin atau pendeta
- Proses pengambilan aspek kebudayaan India yang menarik
- Disesuaikan dengan budaya tempatan seperti arca dengan
ikatan tali kulit harimau [ 2 markah ]

(b) Jelaskan pengaruh Hindu dan Buddha dalam sistem pemerintahan beraja di Asia Tenggara.
- Gelaran raja mula digunakan
- Raja di puncak pemerintahan
- Dibantu oleh kerabat diraja, pembesar, ahli agama, rakyat dan hamba
- Raja berkuasa mutlak meliputi pentadbiran, hubungan luar, ketenteraan dan
khazanah negara
- Perintah raja menjadi undang-undang yang wajib dilaksanakan
- Melanggar perintah raja bermakna menderhaka dan tidak akan diampunkan
- Raja dikehendaki adil terhadap golongan yang diperintah
- Raja merupakan bayangan Tuhan dan melahirkan konsep dewa-raja
- Raja Tuhan/Dewa raja turut dipercayai memiliki kesaktian
- Kedudukan atau status raja dikukuhkan dengan unsur mitos dan lagenda
- Kedaulatan raja dikukuhkan melalui pelbagai adat istiadat seperti pertabalan raja
- Raja mendirikan kompleks kota yang melambangkan konsep alam semesta /Konsep
orde kosmos
- Golongan Brahmin memainkan peranan dalam upacara keagamaan
- Gelaran raja mula digunakan [ 3 markah ]

(c) Berikan ciri pentadbiran pusat dalam kerajaan Srivijaya.

- Terdapat 4 kumpulan anak raja iaitu yuvaraja, pratiyuvaraja, raja kumara dan raja
putra
- Anak gundik/raja putra tidak boleh menjadi raja
- Di bawah raja ada parvanda/senapati iaitu ketua pentadbiran pusat

Modul sejarah t4 36
 - Terdapat pegawai lain seperti hakim, temenggung dan penghulu
- Hamba raja merupakan golongan paling bawah dalam hierarki pentadbiran
[ 2 markah ]
(d) Senaraikan dua contoh batu bersurat yang ditemui di Srivijaya.
- Batu Bersurat Kedukan Bukit
- Batu Bersurat Talang Tuwo
- Batu Bersurat Kota Kapur
- Batu Bersurat Telaga Batu
- Batu Bersurat Karang Berahi
- Batu Bersurat Palas Pasemah
- Batu Bersurat Bawang [ 2 markah ]
-
(e) Pada pendapat anda, apakah kriteria pemilihan seorang datu?
- Dilantik oleh raja
- Berketurunan raja / parvanda
- Orang-orang kaya / bhupati
- Setiap orang yang dilantik mesti mengikut upacara angkat sumpah di Telaga Batu
[ 1 markah ]
Muka Surat 88 - 92
2(a) Apakah yang dimaksudkan dengan monumen?
- Binaan atau bangunan yang dibuat daripada batu
- Bertujuan memperingati orang ternama
- Memperingati peristiwa penting
- Berupa candi/ kuil/ wat/ stupa / arca dan patung [ 2 markah ]

(b) Jelaskan fungsi candi dalam masyarakat di Asia Tenggara.

- Rumah ibadat
- Tempat menyimpan abu jenazah raja dan keluarga
- Tempat simpan patung dewa utama
- Lambang keagungan seorang pemerintah berdasarkan kehebatan senibinanya
- Melambangkan kehebatan ahli seni agama
- Angkor Wat melambangkan orde kosmos [ 3 markah ]

(c) Namakan tahap kehidupan dalam agama Buddha yang diterapkan dalam pembinaan candi
Borobudur.
- Sila ( moral )
- Samadhi ( penumpuan )
- Panna ( kebijaksanaan )
[ 1 markah ]
(d) Namakan barang warisan yang dijumpai di Lembah Bujang.
- Tembikar tanah
- Tembikar China
- Barangan kaca
- Manik
- Patung Agama Hindu dan Buddha
- Pelbagai jenis binaan dan struktur binaan [ 2 markah ]

(e) Berikan dua candi yang terdapat di Lembah Bujang.

- Candi Estet Sungai Batu
- Candi Bukit Batu Pahat
- Candi Kampung Pendiat
- Candi Bukit Pendiat
- Candi Permatang Pasir
- Candi Pangkalan Bujang [ 2 markah ]

Modul sejarah t4 37
 Muka Surat 85 - 90
3 Penerimaan masyarakat peribumi Asia Tenggara terhadap beberapa aspek kebudayaan India
khususnya sistem beraja juga didorong oleh faktor perdagangan.
(a) Jelaskan peranan raja dalam sistem pemerintahan dan pentadbiran kerajaan awal di
Asia Tenggara.[10 markah ]
F1 - Raja sebagai ketua pemerintah
F2 - Di bawahnya terdapat kerabat diraja dan pembesar
F3 - Di bawahnya ahli agama atau Brahmin, rakyat dan hamba
F4 - Raja berkuasa mutlak
F5 - Meliputi pentadbiran / Hubungan luar/ Ketenteraan/ Khazanah negara
F6 - Perintah raja adalah undang-undang yang wajib dilaksanakan
F7 - Sekiranya engkar dianggap menderhaka
F8 - Raja dikehendaki adil terhadap golongan yang diperintah
F9 - Raja adalah bayangan Tuhan
F10 - Rakyat takut menderhaka walaupun raja tidak berlaku adil
F11 - Dewa raja memiliki kesaktian
F12 - Menggunakan unsur mitos dan lagenda untuk memperkukuhkan kedudukan raja
F13 - Raja mendirikan kompleks kota
F14 - Melambangkan konsep alam semesta
F15 - Dikenali sebagai orde kosmos
F16 - Dalam pentadbiran, raja dibantu oleh pembesar
F17 - Terdiri daripada pegawai tentera dan hakim
F18 - Di daerah terdapat pembesar daerah atau gabenor

(b) Nyatakan ciri seni bina candi Borobudur.[ 6 markah ]

F1 - Dibina untuk agama Buddha Mahayana di Jawa Tengah
F2 - Dibina sembilan tingkat
F3 - Terdapat pagar langkan dengan relief lukisan Buddha
F4 - Setiap tingkat melambangkan satu tahap kehidupan
F5 - Diwakili oleh patung stupa dan patung Buddha
F6 - Di tingkat pertama terdapat ukiran cerita kehidupan Gautama Buddha
F7 - Bahagian paling atas dianggap sebagai tertinggi dan melambangkan tahap nirwana
F8 - Stupa terbahagi kepada tiga tingkat
F9 - Melambangkan tahap kehidupan iaitu sila, samadhi dan panna
F10 - Dibina dalam masa 75 tahun

(c) Terangkan faktor yang mempengaruhi gaya patung Agama Hindu dan Buddha
di Asia Tenggara[ 4 markah ]
F1 - Elemen India dan elemen tempatan
H1a - Elemen India dan tempatan didapati menyamai gaya patung di Champa/Dvaravati /Srivijaya/
Sailendra/Angkor/Padang Lawas
F2 - Gaya India
H2a - Masa mempengaruhi gaya binaan patung India
F3 - Pengaruh Amaravati
H3a - Patung yang dibuat pada abad ke 3 hingga abad ke 5 Masihi mempunyai pengaruh Amaravati
F4 - Zaman Dinasti Gupta
H4a - Patung yang dibuat pada abad ke 5 hingga abad ke 7 Masihi mempunyai pengaruh Zaman
Dinasti Gupta

Muka Surat 92 - 94
4(a) Huraikan kepentingan bahasa Sanskrit pada zaman kerajaan awal di Asia Tenggara [10 markah ]
F1 - Bidang intelek
H1a - Bahasa Sanskrit telah meningkatkan pencapaian dalam bidang intelek masyarakat
C1a - Contohnya Batu Bersurat di tapak –tapak sejarah awal di Asia Tenggara
F2 - Maklumat
H2a - Bahasa Sanskrit di Batu Bersurat mengandungi maklumat tentang agama/ pemerintahan /raja
/ undang-undang

Modul sejarah t4 38
C2a - Contohnya Batu Bersurat di Kutei/ Sungai Mas / Palembang
F3 - Keturunan
H3a - Batu Bersurat Kutei menjelaskan tentang keturunan raja
F4 - Ajaran Buddha
H4a - Batu Bersurat Sg.Mas ( Kedah Tua ) berkaitan dengan ajaran Buddha
F5 - Kemahiran yang tinggi
H5a - Pemerintahan dan amaran raja dipahat pada batu dan pemahatan memerlukan kemahiran
yang tinggi
C5a - Contohnya Inskripsi di Palembang ditulis dalam bahasa Melayu Kuno dan dipahat
H5b - Penulis mempunyai asas yang kukuh dalam bahasa Sanskrit
H5c - Kemahiran yang tinggi diperlukan agar tulisan dapat dibaca dan batu tidak pecah sewaktu
dipahat
F6 - Arahan dan pemberitahuan
H6a - Terdapat pada Batu Bersurat yang ditemui di Lembah Bujang dan tempat-tempat lain di Asia
Tenggara
H6b - Arahan dan pemberitahuan ditujukan oleh pemerintah kepada rakyat
F7 - Bahasa keagamaan
H7a - Bahasa Sanskrit merupakan bahasa keagamaan
C7a - Contohnya kitab-kitab berkaitan keagamaan
F8 - Bahasa berkaitan pemerintah dan ilmu
H8a - Banyak perkataan bahasa Sanskrit kekal dalam bahasa Melayu dan bahasa lain di Asia
Tenggara
H8b - Sesetengah perkataan mengalami penyesuaian dengan bahasa Melayu yang ada pada hari ini
C8a - Contohnya seperti dosa/ duka/ manusia / pahala/derhaka/sengsara/rupa/ huruf
F9 - Bidang kesusasteraan
H9a - Pengaruh India terhadap Asia Tenggara dapat dikesan melalui peranan Bahasa Sanskrit
C9a - Contohnya Kitab Sastera Hindu/ Buddha / Tamil
F10 - Bahasa ilmu dan komunikasi
H10a - Bahasa Sanskrit berkembang menjadi bahasa ilmu dan komunikasi kerajaan awal di Asia
Tenggara

(b)Jelaskan kesan penggunaan bahasa Sanskrit dalam bidang kesusasteraan di Asia Tenggara[ 6 markah ]
F1 - Pengaruh India melalui peranan bahasa Sanskrit terdapat dalam kitab sastera Hindu/Buddha
/Tamil
F2 - Epik Ramayana dan Mahabharata menyumbang kepada penggunaan unsur mitos
F3 - Mempengaruhi kesusasteraan klasik
F4 - Banyak digunakan dalam puisi dan prosa Jawa seperti Nagarakertagama/ Sutasoma/
Arjunwiwaha / Kunjarkarna
F5 - Masyarakat terdedah kepada cerita dalam epik Ramayana dan Mahabhrata
F6 - Bahasa Sanskrit digunakan dalam penceritaan lisan
F7 - Disampaikan melalui teater seperti wayang kulit
F8 - Mahabharata melahirkan naskhah yang diadun dengan unsur tempatan
F9 - Menghasilkan Hikayat Pendawa Lima/ Hikayat Pendawa Jaya/ Hikayat Sang Samba
F10 - Penulisan Epik Ramayana melahirkan Hikayat Seri Rama

(c) Nyatakan kesan persahabatan antara kerajaan awal Asia Tenggara dengan kuasa luar.[ 6 markah ]
F1 - Lahir kebudayaan yang merupakan adunan antara kebudayaan India dengan kebudayaan Asia
Tenggara
F2 - Masyarakat yang inovatif dalam menerajui kehidupan
F3 - Kerajaan awal dapat mempertahankan kemerdekaannya sehingga kedatangan Barat
F4 - Mewujudkan sifat inovatif dan reaktif
F5 - Mereka mempelbagaikan kebudayaan dan kehidupan masyarakat di Tanah Melayu
F6 - Masyarakat lebih terbuka minda
F7 - Mempunyai sikap toleransi yang tinggi
F8 - Memastikan kehidupan yang harmoni di dalam Negara masih dapat dipelihara
F9 - Pergeseran dan perselisihan yang berlaku tidak berpanjangan dan dapat diatasi dengan
bijaksana

Modul sejarah t4 39
 BAB 4 KEMUNCULAN TAMADUN ISLAM DAN PERKEMBANGANNYA DI MAKKAH

MASYARAKAT ARAB JAHILIAH [ms 99]

1. Perkataan jahiliah berasal daripada perkataan bahasa Arab, jahala yang bermaksud jahil dan tidak
mengetahui atau tidak mempunyai ilmu pengetahuan

2. Jangka masa zaman jahiliah antara runtuhnya Empangan Maarib di Sabak hingga turunnya wahyu Allah
kepada Nabi Muhammad s.a.w.

3. Empangan Maarib runtuh disebabkan ;

i. berlakunya banjir besar
ii. kelalaian pemimpin Sabak untuk membaikinya semula

4. Masyarakat Arab ini digelar masyarakat jahiliah kerana;

i. tidak menerima kebenaran
ii. tidak mengikut ajaran para nabi dan rasul sebelumnya seperti Nabi Sulaiman, Nabi Ibrahim, Nabi Ismail,
Nabi Musa, Nabi Isa dan lain-lain.

5. Zaman Jahiliah dianggap zaman kegelapan kerana;

i. tidak menyembah Allah Yang Maha Esa
ii. menyembah berhala
iii. mempercayai animisme
iv. kehidupannya kucar-kacir
v. tiada nabi atau rasul dan kitab suci yang boleh dijadikan petunjuk dalam kehidupan
vi. akhlak yang rendahseperti bersifat kejam, angkuh dan degil

CIRI-CIRI MASYARAKAT ARAB JAHILIAH [ms100]

CIRI-CIRI BUTIRAN
1. Dua Golongan Masyarakat Badwi (di kawasan gurun dan pedalaman) dan Hadari (pesisir pantai)
2. Sosial
i. Tidak bermoral Mengamalkan perbuatan tidak bermoral seperti berjudi, berzina dan minum arak
- mabuk Seseorang lelaki yang meminum arak sehingga mabuk menunjukka mereka telah
sempuna sebagai lelaki
ii. Wanita Kedudukan wanita adalah rendah
- harta pusaka Tidak dapat mewarisi harta pusaka tinggalan ibu bapa mereka
- bayi perempuan Bayi perempuan ditanam hidup-hidup
- maruah Beranggapan anak perempuan akan menjatuhkan maruah keluarga
- kahwin Seorang lelaki boleh bekahwin dengan beberapa orang wanita sekali gus atau dengan
sesiapa yang disukainya
3. Ekonomi
i. Perniagaan Aktiviti perniagaan berasaskan riba dan penindasan
- untung Pedagang lebih mementingkan keuntungan dan kekayaan semata-mata
ii. Merompak Kegiatan merompak dan merampas barangan daipada kafilah menjadi punca mata
pencarian
- wajib Merompak dikatakan sebagai kewajipan yang haus dilakukan oleh setiap individu dalam
setiap kabilah
-eksploitasi Eksploitasi golongan kaya terhadap golongan miskin merupakan amalan biasa
4. Agama Terdapat 4 bentuk kepercayaan agama
- wathani i. wathani – meyembah berhala
- animisme ii. animisme – memuja alam seperti pokok
- samawi iii. samawi – Kristian dan Yahudi
- kepercayaan iv. kepercayaan – seperti menilik nasib, sihir, dan mempercayai roh orang mati menjadi
burung
- Hanif Sebilangan kecil menganut agama Hanif tetapi kian dilupakan

Modul sejarah t4 40
5. Sosial
- kabilah Mengamalkan sistem kabilah
- puak Berasaskan cara hidup berpuak-puak dan berkelompok
- suku Dalam sebuah kabilah, ahlinya terdiri daripada suku tertentu dan mereka tinggal dalam
satu kawasan
- identiti Setiap kabilah mempunyai identiti dan peraturannya sendiri
- taasub Ahli kabilah sangat taasub dan fanatik terhadap kabilah masing-masing
- syeikh Sesuatu kabilah diketuai oleh seorang syeikh
- lambang Lambang perpaduan kaum mereka
- syarat Perlantikan syeikh berdasarkan syarat-syarat tertentu
-disukai Bakal syeikh mesti disukai oleh ahli kabilah
- setuju Dilantik atas persetujuan ramai
- matang Mesti berfikiran matang, gagah, berani dan pandai berpidato
6. Kesan negatif
- assabiah Kesannya muncul semangat assabiyah atau semangat kesukuan yang melampau
- peperangan Tercetus peperangan di kalangan masyarakat
- tuntut bela Sanggup menuntut bela demi mempertahankan maruah diri dan kabilah mereka
- geografi Sifat ini berkait rapat dengan keadaan geogafi dan suasana tempat tinggal yang panas
dan kering-kontang
- kucar-kacir Sifat kesukuan yang menebal menjadikan kehidupan mereka kucar-kacir dan tidak aman
- sengketa Perkara ini sering kali menjadi punca persengketaan
-perang Peperangan antara kabilah akan berlaku walaupun atas sebab yang kecil
- Perang al-Basus Contohnya Peperangan al-Basus antara Bani Taghlib dan Bani Bakar
- bunuh Disebabkan tindakan seorang ahli Bani Bakar membunuh seorang ahli Bani Taghlib
- 40 tahun Memakan masa selama 40 tahun

KEHIDUPAN NABI MUHAMMAD S.A.W.SEBELUM DILANTIK MENJADI RASUL [ms102](SPM 2010)

Tema Butiran
1.Qusai Berasal daripada keturunan pemimpin Makkah yang terkenal iaitu Qusai bin Kilab
2. Hasyim Keturunan Nabi sering dirujuk kepada Hasyim iaitu moyang baginda
3. Makkah- Dengan penguasaan terhadap Makkah, Kaabah dan telaga zamzam dapat dikuasai
oleh keluarga Nabi
4. Bijak- Keturunan Nabi memang bijak dalam urusan pentadbiran Makkah
5. Mahir- Mereka juga mahir dalam selok-belok perniagaan
6. Bangsa- Berketurunan bangsa Quraisy yang sangat dihormati oleh kabilah Arab yang lain
7. Nama penuh- Nama penuh baginda ialah Muhammad bin Abdullah
8. Bapa- Bapa baginda ialah Abdullah bin Abdul Muttalib
9. Ibu- Ibu baginda, Aminah binti Wahab
10. Tarikh Lahir- Nabi dilahirkan pada 20 April 570M iaitu pada malam Isnin bersamaan 12 Rabiulawal
Tahun Gajah
11. Datuk Nabi dilahirkan di rumah datuk baginda Abdul Muttalib
12. Terpuji Telah menamakan baginda Muhammad yang bermmmaksud terpuji
13. Bapa meninggal Bapa baginda telah meninggal dunia ketika Nabi masih dalam kandungan ibunya
14. Halimatus Setelah beberapa hari dilahirkan, Nabi diserahkan kepada Halimatus Sa‟diyah untuk
dipelihara dan disusui
15. Ibu meninggal Pada ketika berusia 6 tahun,ibu baginda Aminah binti Wahab pula meninggal dunia
16. Datuk- Baginda dipelihara oleh dadtuk baginda, Abdul Muttalib
17. Bapa saudara- Selepas Abdul Muttalib meninggal dunia, baginda dipelihara oleh bapa saudara
baginda Abu Talib
18. Mengembala - Baginda pernah mengembala kambing kepunyaan bapa saudara baginda
19. Perniagaan- Pengalaman berniaga sejak berusia 12 tahun iaitu dengan mengikut rombongan bapa
saudara baginda ke Syam
20. Kerasulan- Kerasulan Nabi telah diramalkan oleh seorang pendeta Nasrani bernama Buhaira
semasa rombongan ini singgah di Basrah
21. 20 tahun- Pada umur 20 tahun, baginda giat berdagang, baginda pernah berdagang secara
berseorangan dan berkongsi dengan teman baginda

Modul sejarah t4 41
22. Tetap Abu Talib menginginkan baginda mempunyai pekerjaan tetap
23. Khadijah- Abu Talib mencadangkan baginda menjalankan perniagaan Khadijah binti Khuwailid
24. Maisarah Baginda menguruskan perniagaan bersama-sama Maisarah iaitu hamba Khadijah
25. Keperibadian- Kemuliaan budi pekerti, sifat amanah dan kebolehan baginda menjalankan perniagaan
telah menarik hati Khadijah untuk teus memberikan modal yang lebih besar
26. Untung- Kebijaksanaan dan kelembutan tutur kata serta kepandaian baginda mengambil hati
mereka yang berurus niaga menyebabkan perniagaan beroleh keuntungan yang
berlipat ganda
27. Kahwin- Ketinggian budi pekerti dan kebijaksanaan Nabi berniaga telah membawa kepada
perkahwinan
28.Umur Nabi berumur 25 tahun dan Khadijah berumur 40 tahun

KEPERIBADIAN NABI MUHAMMAD S.A.W. [ms 105] (SPM 2010)

Tema Butiran
1. 4 sifat terpuji Memiliki 4 sifat tepuji iaitu siddiq (berkata benar), amanah (Dipercayai), tabliq
(menyampaikan), dan fatanah (bijaksana)
2. al-Amin Baginda digelar al-Amin kerana perkataan dan perbuatan baginda sentiasa dipercayai
dan tidak pernah berbohong
3. Amanah Sifat amanah yang dimiliki telah menyebabkan Khadijah menyerahkan modal yang besar
kepada baginda untuk diperniagakan
4. Rasul Setealah dilantik menjadi rasul, baginda telah menyampaikan ajaran Islam dengan
bersungguh-sungguh walalupun menghadapi pelbagai rintangan
5. Kewibawaan Kewibawan baginda sebagi tokoh pemimpin yang unggul terbukti sebelum dilantik menjadi
rasul
6. Persengketaan Contohnya semasa berumur 35 tahun, baginda pernah menyelesaikan suatu
persengketaan di kalangan kabilah Quraisy
7. Hajar Aswad Peristiwa meletakkan semula Hajar Aswad (batu hitam) ke tempat asalnya iaitu di penjuru
timur Kaabah selepas terjatuh semasa banjir melanda Kaabah
8. Hakim Nabi dilantik sebagai hakim
9. Kain serban Nabi meletakkan Hajar Aswad di atas rentangan kain serban
10. Wakil Wakil setiap kabilah diminta memegang setiap bahagian tepi kain serban itu
11. Asal Nabi sendiri yang meletakkan Hajar Aswad ke tempat asalnya
12. Puas hati Tindakan baginda menyebabkan semua kabilah berpuas hati
13. Ketua keluarga Baginda merupakan k etua keluarga yang patut dicontohi kerana kepimpinannya, sifat
pengasih dan bertimbang rasa
14. Bantu Baginda seing membantu isterinya memasak, menampal pakaian yang koyak, melayan
anak, dan membersihkan rumah
15. Anak-anak Anak-anak diberikan pendidikan agama secukupnya
16. Sederhana Baginda mengamalkan cara hidup yang sederhana
17. Rendah diri Baginda sentiasa merendah diri
18. Bergaul Ini terbukti daripada pergaulan baginda dengan semua lapisan masyaakat sama ada yang
kaya atau miskin
19. Penyayang Bersifat penyayang kepada orang tua dan kanak-kanak
20. Pemaaf Bersifat pemaaf seperti mengampun dan membebaskan orang Arab Quraisy yang
menyerah dii semasa pembukaan semula kota Makkah
21. Bijaksana Bijaksana dalam menyelesaikan sesuatu masalah
22. Perjanjian Perjanjian Hudaibiyah nampak berat sebelah tetapi baginda menerimanya sebagi satu
Hudaibiyah hikmah untuk menyebarkan Islam seterusnya
23. Asing diri Baginda mengasingkan diri daripada masyarakat dengan berthahannuth (mengasingkan
diri untuk beribadat) di Gua Hirak
24. Sabar Walaupun Gua Hirak berada di puncak Bukit Nur, baginda dengan sabar dan tabah
mendakinya semata-mata untuk mendapatkan tempat beribadat yang sunyi dan tenang
25. Serah diri Dengan sepenuh jiwa raga, baginda menyerahkan diri kepada Allah dan memikirkan
masalah yang dihadapi oleh kaum Quraisy Makkah
26. Wahyu Pada 6 Ogos 610M (17 Ramadhan), Allah telah menurunkan wahyu pertama kepada Nabi
Muhammad s.a.w. semasa berumur 40 tahun
27. Pemisah Wahyu ini menjadi tanda pemisah antara Zaman Jahiliah dengan Zaman Islam

Modul sejarah t4 42
 KERASULAN NABI MUHAMMAD S.A.W. [ms 107]
WAHYU PERTAMA
1. al-Alaq-memerintahkan umat Islam
membaca
2. Titik tolak- titik tolak dalam
pekembangan masyarakat Arab Jahiliah
dan umat Islam
3. Ilmu- melalui pembacaan akan
memperolehi ilmu
4. Kajian- menggalakkan kajian tentang
sesuatu perkara
5. Tamadun- dengan ilmu, kejayaan akan
dicapai dan meningkatkan tamadun
sesuatu bangsa
WAHYU KEDUA
1. al- Muddasir- ayat 1-7
2. Isytihar- perisytiharan Nabi Muhammad s.a.w. sebagai
Rasulullah atau pesuruh Allah
3. Wajib- mewajibkan baginda menyampaikan ajaran Islam
kepada seluruh manusia
4. Rahmat- dianggap sebagi rahmat kepada seluruh alam sejagat
5. Bijaksana- ajaran Islam perlu disampaikan kepada masyarakat
Arab dengan bijaksana dan terancang
6. Wahyu –Nabi terus menerus menerima wahyu dan
menjalankan seruan kepada oranag Arab Quraisy
7. Akidah- usaha membetulkan akidah masyarakat Arab dengan
menanamkan keimanan kepada Allah
8. Tinggalkan- menggesa masyarakat meninggalkan amalan keji

PENYEBARAN ISLAM DI MAKKAH [ms 108]

SECARA RAHSIA
1. Peringkat- dilakukan secara berpeingkat-peringkat
secara rahsia dan tebuka
2. Tempoh- selama 3 tahun
2. Sasaran- ditujukan kepad ahli keluarga, sahabat
rapat,dan kaum kerabat
3. Keluarga- Khadijah binti Khuwailid (isteri), Ali bin Abu
Talib (sepupu), Zaid bin Harithah (anak angkat)
4. Sahabat- Abu Bakar as-Siddiq
5. Tokoh Quraisy- Uthman bin Affan, Zubair bin Awam
dan al-Arqam bin Abu Arqam
6. al-Arqam- menjadikan rumahnya sebagi pusat
kegiatan Islam yang pertama di Makkah
7. Meluas- Nabi telah menyebakan Islam secara meluas
8. Kejayaan besar- kejayaan besar Nabi walaupun
bilangan umat Islam masih kecil
9. Pengorbanan- untuk memperkenalkan ajaran baru
memerlukan pengorbanan yang besar
10. Sambutan- ketinggian akhlak Nabi dan kejujuran
para sahabat menyebabkan dakwah Islamiah peringkat
awal mendapat sambutan
SECARA TERBUKA
1. Tempoh- selama 10 tahun
2. Perintah Allah- dilakukan selepas menerima
perintah Allah supaya dakwah Islamiah kepada
masyarakat Makkah dilakukan secara terang-
terangan
3. Kaum kerabat- kepada keluarga Abdul Muttalib
iaitu kaum kerabat baginda
4. Musyawarah- baginda telah bermusyawarah
dengan para sahabat
5. Majlis ceramah- hasilnya baginda mengadakan
majlis ceramah di rumah Ali bin Abu Talib untuk
menerangkan tentang Islam
6. Abu Lahab- orang yang paling kuat menentang
7. Bukit Safa- dakwah Islamiah secara terbuka
kepada orang ramai diadakan di Bukit Safa
8. Ketua pentadbir- dihadiri oleh semua ketua
pentadbir kota Makkah
9. Perbahasan- perbahasan hebat berlaku antara
Nabi Muhammad s.aw. dengan Abu Lahab yang
telah menghina dan mengganggu dakwah Islamiah
baginda

REAKSI MASYARAKAT ARAB TERHADAP ISLAM [ms 110]

PENERIMAAN TERHADAP ISLAM
1. Awal- ahli keluarga dan sahabat rapat merupakan
orang yang paling awal menerima Islam
2. Rahsia- Nabi memilih strategi secara rahsia
3. Baru- kerana Islam masih baru dikenali
4. Sedikit- dan bilangan penganut Islam masih
sedikit
5. Elak- ingin mengelakkan penentangan yang
memungkinkan asas Islam dihancurkan
6. Bawahan- kebanyakan penganut Islam peingkat
awal terdiri daripada golongan bawahan seperti
hamba
7. Layanan sama- mereka memeluk Islam kerana
tertarik dengan ajaran Islam yang memberikan
layanan yang sama kepada semua manusia
PENENTANGAN TERHADAP ISLAM
1. Dicemuh- Nabi telah dicemu
2. Diganggu- diganggu semasa beribadat
3. Bunuh- ingin membunuh baginda
4. Perbezaan- perbezaan dari segi kepercayaan dan
amalan antara orang Arab Quraisy dengan Islam
5. Kepercayaan- ajaran Islam berasaskan kepercayaan
kepada Allah Yang Maha Esa
6. Tradisi- orang Arab Quraisy mempercayai dan
mengamalkan tradisi turun-temurun iaitu menyembah
berhala dan mempercayai animisme
7. Persamaan taraf- ajaran Islam menyarankan prinsip
persamaan taraf sesama manusia
8. Bertentangan- prinsip ini bertentangan dengan
sistem sosial masyarakat Arab Jahiliah yang

Modul sejarah t4 43
8. Yakin- walaupun ada yang diseksa dengan kejam
tetapi mereka tetap menerima Islam dengan penuh
yakin
9. Bilal bin Rabah- telah dijerut leher dengan tali
oleh tuannya
10. Keluarga Yasir- telah dijemur di padang pasir
sehingga Yasir dan isterinya mati syahid
11. Amir bin Fuhairah- telah diseksa dengan kejam
oleh tuannya sehingga menjadi gila
12. Zunainah- diseksa oleh Abu Lahab sehingga
matanya menjadi buta
13. Kemurnian- Islam diterima kerana kemurnian
ajarannya
14. Kebijaksanaan- dan kebijaksanaan Nabi
Muhammad s.a.w. berdakwah
15. Lemah lembut- baginda berdakwah secara
lemah lembut dan berhikmah
16. Tidak memaksa- baginda tidak memaksa orang
ramai memeluk Islam tetapi memujuk mereka
dengan menggunakan akal
17. Banding- menggunakan pendekatan
membandingkan antara nilai akhlak masyarakat Arab
Jahiliah dengan nilai akhlak yang disaran oleh Islam
18. al-Quran- membacakan ayat al-Quran untuk
menjawab pertanyaan para sahabat
19. Penerangan- disamping memberi penerangan
dan menunjukkan teladan yang baik
20. Keimanan- Nabi telah menanamkan keimanan
yang kuat kepada pengikutnya
21. Kesabaran- harta bukan menjadi ukuran utama
dalam berdakwah tetapi kesabaran yang tinggi
22. Pengorbanan- dan pengorbanan merupakan
kunci kejayaan Islam
23. Tertarik- ini memudahkan orang ramai mudah
tertarik dengan Islam
24. Peribadi Nabi- mereka juga telah mengenali
peribadi Nabi yang terkenal dengan akhlak mulia
25. Kekuatan- kekuatan mental, fizikal dan rohaniah
merupakan kunci kejayaan
26. Sifat positif- semua sifat positif Nabi menjadi
teladan
mewujudkan perbezaan darjat antara golongan atasan
dengan bawahan
9. Persaudaraan- menolak konsep persaudaraan Islam
10. Assabiah- bertentangan dengan konsep assabiah
11. Amalan keji- amalan dan akhlak keji yang menjadi
kebiasaan mereka dilarang sama sekali dalam Islam
12. Tanggapan salah- oang Arab Quraisy mempunyai
tanggapan yang salah terrrhadap tugas Nabi
13. Tunduk- mereka menganggap jika menerima Islam,
mereka terpaksa tunduk kepada kepimpinan Nabi
14. Bersaing- masyaakat Makkah sentiasa bersaing
untuk menjadi ketua atau pemerintah Makkah
15. Menggugat- penyebaran Islam menggugat
pengaruh dan kedudukan keluarga mereka di Makkah
16. Keturunan- ini adalah kerana Nabi daripada
keturunan yang menguasai kepimpinan kota Makkah
17. Berhala- menggugat aktiviti ekonomi orang Arab
Quraisy kerana menjejaskan perusahaan mengukir
patung berhala
18. Menyembah Allah- Islam mewajibkan umatnya
menyembah Allah dan melarang penyembahan berhala
19. Terjejas- perniagaan patung berhala akan terjejas
20. Puisi- penyair Arab Quraisy sering mengejek ajaran
Islam melalui puisi mereka
21. Memujuk- memujuk Nabi meninggalkan dakwah
Islamiah
22. Tawaran- menawarkan kedudukan, wanita cantik
dan harta
23. Menolak- Nabi dengan tegas menolak cubaan untuk
merasuah baginda
24. Pemulauan- memulaukan Nabi dan keluarga
baginda
25. 3 tahun- berjalan selama tiga tahun sahaja kerana
ada orang Quraisy membantu orang Islam
26. Bantuan- golongan Islam yang berkemampuan
telah membantu golongan kurang berada
27. Wanita – pengorbanan wanita seperti Khadijah,
Aisyah, Ummu Salamah dalam memperjuangkan Islam
28. Meningkat- penentangan semakin meningkat
selepas kematian bapa saudara baginda Abu Talib dan
isterinya Khadijah

NABI MUHAMMAD S.A.W. MENYELESAIKAN MASALAH

CARA BUTIRAN
1. Habsyah Membenarkan orang Islam berhijran ke Habsyah untuk mendapatkan perlindungan
2. Taif Nabi dan Zaid merancang pergi ke Taif
- sebar Untuk menyebarkan Islam ke tempat baru
- kurang berkesan Usaha ini kurang berkesan dan tidak dapat mengurangkan tentangan orang Arab Quraisy
3. Madinah Nabi memikirkan stategi baru meneruskan penyebaan Islam dengan berhijrah ke Madinah
- perintah Allah Selepas menerima perintah Allah
- jemputan Memenuhi jemputan suku Aus dan Khazraj
- kerajaan Islam Di Madinah, baginda berjaya mendirikan sebuah kerajaan islam yang unggul
- dakwah Meneruskan dakwah Islamiah ke seluruh Semenanjung Tanah Arab

Modul sejarah t4 44
 JAWAPAN BAB 4

1 D 6 B 11 C 16 C
2 C 7 B 12 A 17 A
3 C 8 B 13 B 18 A
4 A 9 B 14 A 19 A
5 D 10 A 15 A 20 B

ITEM STRUKTUR
Muka surat 108-109
1 Wahyu kedua yang diturunkan adalah Surah al- Muddasir, ayat 1-7

(a) Apakah kepentingan surah di atas terhadap penyebaran Islam?

- Pengisytiharan Nabi Muhammad s.a.w sebagai Rasulullah
- Mewajibkan Nabi Muhammad S.A.W menyampaikan Islam
kepada seluruh manusia [ 2 markah ]

(b) Siapakah golongan yang menerima dakwah Islamiah secara rahsia daripada
Nabi Muhammad S.A.W di Kota Makkah?
- Kaum kerabat
- Sahabat handai
- Ahli keluarga [ 2 markah ]

(c) Namakan tokoh terawal yang memeluk Islam.

- Ali b Abu Talib
- Zaid b Harithah
- Abu Bakar al - Siddiq
- Khatijah bt Khuwailid [ 2 markah ]

(d) Bagaimanakah cara Nabi Muhammad s.a.w menjalankan dakwah secara terbuka
kepada keluarga Abdul Muttalib?
- Bermusyawarah dengan para sahabat
- Mengadakan majlis ceramah di rumah Ali bin Abu Talib
- Menerangkan tentang Islam [ 2 markah ]

(e) Jelaskan dakwah Islamiah secara terbuka kepada orang ramai.

- Dilakukan di Bukit Safa
- Dihadiri oleh semua ketua pentadbir / pembesar kota Makkah
- Ketua pentadbir Bani Abdul Muttalib/Bani Zuhrah/Bani Tamim/
Bani Makhzum/Bani Asad
- Berlaku perbahasan hebat antara Nabi Muhammad s.a.w dengan Abu Lahab
- Abu Lahab menghina Nabi Muhammad s.a.w sehingga terganggu
dakwah yang disampaikan [ 2 markah ]

Muka surat 110-112

Menerima
Reaksi masyarakat Arab
terhadap Islam
Menentang

2 Rajah di atas menunjukkan reaksi masyarakat Arab Quraisy terhadap agama Islam yang
disampaikan oleh Nabi Muhammad s.a.w.
(a) Dari segi politik, mengapakah mereka menentang ajaran Islam?
- Tanggapan yang salah terhadap nabi

Modul sejarah t4 45
 - Menggugat pengaruh dan kedudukan
- Terpaksa tunduk kepada kepinpinan Nabi Muhammad
- Bersaing untuk menjadi ketua kabilah [ 2 markah ]

(b) Jelaskan cara penentangan orang Arab Quraisy terhadap Nabi Muhammad s.a.w.
- Mengejek ajaran Islam melalui puisi
- Tohmahan dan tuduhan kepada nabi
- Pemulauan terhadap nabi dan keluarga
- Pujukan dengan menawarkan kedudukan, wanita cantik dan harta [ 2 markah ]

(c) Apakah bentuk pemulauan yang dilakukan terhadap keluarga baginda?

- Tidak menjalankan aktiviti jual beli kepada keluarga Nabi
- Tidak memberi sebarang pertolongan kepada Nabi
- Tidak berkahwin dengan ahli keluarga Nabi [2 markah ]

(d) Mengapakah ajaran Islam diterima oleh orang ramai?

- Kemurnian ajarannya
- Kebijaksanaan nabi berdakwah
- Nabi berdakwah dengan lemah lembut/berhikmah
- Tidak memaksa mereka memeluk agama Islam
- Membaca ayat Al-Quran untuk memjawab pertanyaan para sahabat
- Menunjukkan teladan yang baik
- Konsep persamaan taraf
- Pesaudaraan Islam
- Keperibadian nabi sebagai al-amin/memiliki sifat-sifat terpuji
- Memujuk dengan menggunakan akal yang dianugerahi Allah [ 2 markah ]

(e) Pada pendapat anda, mengapakah Nabi Muhammad s.a.w tidak pernah berputus asa
terhadap apa sahaja dugaan dan rintangan yang ditempuhi?
- Kesabaran
- Kecekalan
- Sifat tidak pernah mengalah
- Memikirkan strategi baru [ 2 markah ]

ITEM ESEI
Muka Surat 105-108
3
Nabi Muhammad mendapat gelaran al -Amin kerana perkataan dan perbuatannya
(a) Jelaskan tentang gelaran al-Amin oleh masyarakat Arab Quraisy kepada
Nabi Muhamad s.a.w.[ 5 markah ]
F1 - Perkataan sentiasa dipercayai
F2 - Perbuatan sentiasa dipercayai
F3 - Tidak pernah berbohong / berkata benar / siddiq
F4 - Panggilan al-Amin telah menjadi sebati dalam masyarakat Arab sehingga panggilan
Muhammad tidak digunakan
F5 - Baginda seorang yang amanah / bersifat amanah
F6 - Khadijah bt Khuwailid menyerahkan baginda modal yang besar untuk diperniagakan
F7 - Menyampaikan ajaran Islam dengan bersungguh-sungguh setelah menjadi rasul
F8 - Bijaksana dalam menyelesaikan masalah
F9 - Menyelesaikan masalah perletakkan hajar aswad

(b) Setelah menerima wahyu ke-2, Nabi Muhammad s.a.w menyampaikan ajaran Islam kepada
masyarakat Arab di Makkah secara berperingkat.Jelaskan perkembangan penyebaran dakwah
Islamiah yang dilakukan oleh Nabi Muhammad s.a.w pada peringkat pertama.[ 10 markah ]
F1 - Dikenali secara rahsia
F2 - Berlangsung selama tiga tahun
F3 - Ditujukan kepada ahli keluarga

Modul sejarah t4 46
F4 - Sahabat rapat
F5 - Kaum kerabat
F6 - Islam masih baru dikenali
F7 - Mengelakkan penentangan yang boleh menghancurkan asas Islam
F8 - Mereka yang awal memeluk Islam ialah Khadijah Khuwailid / Ali bin Abu Talib / Zaid bin Harith
/ Abu Bakar Al-Siddiq
F9 - Golongan hamba seperti Bilal bin Rabah / Amir Fuhairah / keluarga Yasir / Zunainah
F10 - Melalui Abu Bakar al-Siddiq, Islam disebar kepada beberapa orang tokoh Quraisy
F11 - Al-Arqam telah menjadikan rumahnya sebagai pusat kegiatan Islam yang pertama di Makkah
F12 - Bilangan penganut Islam peringkat awal kecil
F13 - Merupakan kejayaan besar kepada Nabi Muhammad s.a.w kerana Islam merupakan ajaran
baru
F14 - Kejayaan penyebaran Islam terletak pada ketinggian akhlak nabi Muhammad s.a.w
F15 - Kejujuran para sahabat

(c) Huraikan keperibadian Nabi Muhammad s.a.w sebagai seorang pemimpin yang unggul.[ 5 markah ]
F1 - Menyelesaikan persengketaan dikalangan kabilah
F2 - Pengasih dan timbang rasa
F3 - Walaupun kedudukan baginda tinggi dan dihormati oleh masyarakat tetapi baginda sentiasa
rendah diri
F4 - Menyayangi orang tua dan kanak-kanak
F5 - Memafkan orang Arab Quraisy yang menyerah diri semasa pembukaan semula kota Makkah
F6 - Bijak menyelesaikan masalah
F7 - Mengamalkan cara hidup sederhana
F8 - Baginda sering memikirkan tentang kehidupan masyarakat disekeliling yang tidak bermoral
dan taksub dengan amalan jahiliah

Muka Surat 109-111

4 Dakwah Islamiah di Makkah dilakukan secara berperingkat-peringkat

(a) Bagaimanakah cara Nabi Muhammad s.a.w. menyebarkan Islam secara terbuka?[ 6 markah ]
F1 - Dakwah secara terbuka kepada keluarga Abdul Mutalib
F2 - Dilakukan setelah turunnya ayat al-quran meminta baginda menyebarkan Islam kepada kaum
kerabat
F3 - Baginda bermesyuarat dengan para sahabat
F4 - Mengadakan ceramah di rumah Ali B Abu talib
F5 - Baginda menerangkan tentang Islam
F6 - Terdapat ahli keluarga yang menerima dan menolak
F7 - Dakwah secara terbuka kepada orang ramai di Bukit Safa
F8 - Dihadiri oleh kesemua ketua pentadbir / pembesar kota Makkah
F9 - Ketua pentadbir Bani Abdul Muttalib/Bani Zuhrah/Bani Tamim/ Bani mahzum/Bani Assad
F10 - Berlaku perbahasan hebat antara Nabi Muhammad s.a.w dengan Abu Lahab
F11 - Abu Lahab menghina Nabi Muhammad s.a.w sehingga terganggu dakwah yang disampaikan

(b) Jelaskan cara yang digunakan oleh Nabi Muhammad s.a.w sehingga menyebabkan orang
ramai mudah tertarik kepada Islam? [ 8 markah ]

F1 - Memberikan layanan yang sama kepada semua manusia

F2 - Kemurnian ajaran Islam
F3 - Kebijaksanaan Nabi Muhammad berdakwah
F4 - Nabi Muhammad s.a.w berdakwah secara lemah lembut dan berhikmah
F5 - Tidak memaksa orang ramai memeluk Islam memujuk mereka
F6 - Nabi Muhammad membandingkan antara akhlak Arab jahiliah dengan nilai akhlak yang
disaran oleh Islam
F7 - Nilai akhlak Islam lebih murni dan membawa kesejahteraan hidup
F8 - Nilai akhlak Jahiliyah tidak bermoral dan menjadikan kehidupan kucar-kacir

Modul sejarah t4 47
F9 - Nabi memberikan penerangan/menunjuk tauladan yang baik
F10 - Memujuk dengan menggunakan akal
F11 - Nabi membacakan ayat al-Quran untuk menjawab pertanyaan para sahabat
F12 - Kesederhanaan hidup yang diamalkan oleh Nabi Muhammad s.a.w
F13 - Sikap merendah diri
F14 - Baginda menanam keimanan yang kuat kepada pengikutnya
F15 - Kesabaran dan pengorbanan yang tinggi
F16 - Tidak menggunakan harta dalam berdakwah
F17 - Keperibadian Nabi Muhammad s.a.w / terkenal sebagai orang yang berakhlak mulia
F18 - Kata-kata baginda sentiasa dipercayai / tidak pernah berbohong

(c)Pada pendapat anda, apakah sifat yang perlu dimiliki oleh seseorang pemimpin negara?[ 6 markah ]

F1 - Merendahkan diri walaupun kedudukan yang tinggi

F2 - Bijaksana dalam menyelesaikan masalah
F3 - Kewibawaan/Kepimpinan dalam mentadbir negeri
F4 - Memiliki sifat amanah / melaksanakan amanah
F5 - Cekap semasa menjalankan tugas sebagai pemimpin
F6 - Sabar
F7 - Jujur
F8 - Adil dalam tindakan
F9 - Berkaliber
F10 - Gigih
F11 - Mana-mana jawapan yang munasabah

Modul sejarah t4 48
 BAB 5 KERAJAAN ISLAM
DI MADINAH
PERJANJIAN AQABAH PERTAMA DAN PERJANJIAN AQABAH KEDUA [ms118]

PERJANJIAN AQABAH PERTAMA PERJANJIAN AQABAH KEDUA

1. Peristiwa:
620M- Nabi dikunjungi oleh suku Khazraj di
Aqabah dan memeluk Islam
621M- suku Aus dan Khazraj mengunjungi
Nabi sekali lagi dan menjalin Perjanjian
Aqabah Pertama
2. Isi Perjanjian:
Beriman- suku Aus dan Khazraj hendaklah
beriman kepada Allah dan Rasul
Membantu- berjanji akan membantu
perjuangan Nabi
Jahiliah- tidak akan melakukan amalan
jahiliah
1. Peristiwa:
Mus'ab bin Umair- pendakwah Islam yang dihantar oleh Nabi
ke Madinah untuk menyebarkan Islam
Dakwah- dakwah Islamiah telah tersebar ke Madinah sebelum
kehadiran Nabi dan orang Islam
622M – Perjanjian Aqabah Kedua ditandatangani antara Nabi
dengan suku Aus dan Khazraj
2. Isi Perjanjian:
Islam- suku Aus dan Khazraj memeluk Islam
Taat setia- mengukuhkan taat setia kepada Nabi
Menjemput- menjemput Nabi dan orang Islam Makkah
berhijrah ke Madinah
Tempat tinggal- sukarela menyediakan tempat tinggal
Keselamatan- menjamin keselamatan
Mempertahankan- kesediaan mempertahankan Islam

HIJRAH [ms 119]

1. Jelaskan peristiwa hijrah Nabi Muhammad s.a.w. ( 3 markah) [ms 119]
Kata Kunci Butiran
F1 Tarikh- • Berlaku pada 1 Rabiulawal bersamaan 12 September 622M
F2 Rahsia- • Dilakukan secara rahsia & berperingkat-peringkat
F3 Berperingkat-
• Nabi berhijrah bersama-sama dengan Abu Bakar al-Siddiq
F4 Sahabat-
F5 Masa- • Berlaku selama 12 hari
F6 Umar- • Umar al-Khattab berhijrah secara sendiri & secara terbuka kerana sifat
beraninya

2. Terangkan Konsep Hijrah. ( 4 markah) [ ms 119]

Kata Kunci Butiran
F1 Bahasa Arab o Bahasa Arab - berpindah
F2 Umum o Umum – perpindahan dari satu tempat ke tempat yang lain
F3 Tamadun Islam o Konteks tamadun Islam - perpindahan orang Islam dari kota Makkah ke
Madinah
- Usaha untuk memperkukuh kedudukan Islam
- Strategi baru untuk menyebarkan Islam
F4 Lebih luas
o Dalam konteks yang lebih luas
- perjuangan untuk menegakkan kebenaran dan meninggalkan keburukan
dan kejahatan
F5 Orientalis Barat
- perubahan dalam pelbagai keadaan seperti sikap, cara berfikir dan
tingkah laku.
o Orientalis Barat – suatu pelarian

Modul sejarah t4 49
3. Jelaskan 4 hujah yang menolak dakwaan Barat yang menyatakan hijrah adalah sebagai pelarian.
(2 markah) [ms 120]
Kata Kunci Butiran
F1 Jemputan • Jemputan orang Arab Madinah (Perjanjian Aqabah Kedua)
F2 Sambut • Ketibaan Nabi & orang Islam ke Madinah disambut dengan rela & meriah
F3 Tempat tinggal • Orang Islam Makkah diberi tempat tinggal
F4 Keselamatan
F5 Pemimpin • dan dijamin keselamatan
F6 Diterima • Nabi dilantik sebagai pemimpin Madinah
• dan diterima semua masyarakat termasuk orang bukan Islam

4. Nyatakan sebab dan tujuan hijrah. (8 markah) [ms121]

Kata Kunci Butiran
F1 perintah • Faktor Utama - Perintah Allah menerusi wahyu (Surah al-Anfal)
F2 bunuh • Niat & pakatan orang Quraisy untuk membunuh Nabi
F3 sebar • Meneruskan penyebaran Islam
F4 ancaman
F5 strategi • Di Makkah, ancaman orang Quraisy menjejaskan aktiviti penyebaran Islam
F6 aman • Strategi untuk mengembangkan Islam
F7 bersatu padu • Suasana aman di tempat baru akan memudahkan lagi penyampaian dakwah
F8 jemputan Islamiah
F9 bertelagah • Mewujudkan sebuah masyarakat Islam yang bersatu padu dan sempurna
F10 Yahudi • Jemputan penduduk Madinah yang sedang hadapi pelbagai konflik
F11 pemimpin • Suku Aus dan Khazraj sering bertelagah
• Ekonomi mereka dikuasai oleh orang Yahudi
• Memerlukan pemimpin yang berkaliber untuk mengetuai kepimpinan mereka
dan mendamaikan masyarakat yang bermusuhan

5. Jelaskan kepentingan hijrah dalam sejarah perkembangan Islam (8 markah) [ms 122]
Kata Kunci Butiran
F1 aman • Dakwah Islamiah secara aman dan tanpa selindung
F2 damai • Mendamaikan penduduk Madinah
F3 mempersaudara • Mempersaudarakan Muhajirin dan Ansar
F4 menyatupadu
F5 masjid Nabawi • Menyatupadukan penduduk Madinah daripada pelbagai suku, budaya
F6 tahun Hijrah dan agama
F7 Madinah • Pembinaan Masjid Nabawi – ibadat, belajar dan berbincang
F8 toleransi • Wujud kiraan tahun Hijrah dalam takwim Islam
• Nama Yathrib ditukar kepada Madinah al Munawwarah (Kota Bercahaya)
F10 pengorbanan • Sikap toleransi kaum dan tolong-menolong boleh melahirkan masyarakat
cemerlang
F11 wanita • Hijrah berjaya dengan sokongan dan pengorbanan sahabat Nabi –Abu
F12 tabah Bakar al-Siddiq, Ali b. Abu Talib, Abdul Rahman b. Auf
F13 kebijaksanaan • Peranan wanita dalam kemajuan negara – Asma’
F14 negara Islam
• Ketabahan hati dan kebesaran jiwa Nabi
• Kebijaksanaan Nabi mengatur strategi perjuangan
• Merangka Piagam Madinah bagi menubuhkan negara Islam Madinah

Modul sejarah t4 50
 KEDUDUKAN YAHUDI POLITIK AGAMA

i. Keselamatan orang bukan Islam
khususnya Yahudi terjamin
selagi mereka mematuhi
perlembagaan Madinah
i. Nabi Muhammad s.a.w. pemimpin di Madinah i. Masyarakat Madinah bebas
ii. Baginda adalah hakim yang menyelesaikan mengamalkan agama
masalah yang timbul antara orang Islam masing-masing
dengan orang bukan Islam ii. Mereka bebas mengamalkan adat
yang tidak bertentangan
dengan Islam

KANDUNGAN SOSIAL
PIAGAM
PERTAHANAN MADINAH i. Masyarakat Madinah dianggap sebagai satu
[ms 126] ummah
i. Semua anggota ii. Mempunyai tanggungjawab yang sama terhadap
masyarakat Negara
dikehendaki iii. Masyarakat Madinah tidak boleh bermusuhan
mempertahankan sesama sendiri
EKONOMI
Madinah daripada
ancaman luar
i. Kerjasama antara
masyarakat Madinah
dituntut demi
memajukan ekonomi PERUNDANGAN
Negara
ii. Unsure penipuan dan riba i. Undang-undang Islam diguna pakai secara menyeluruh
dihapuskan dalam ii. Peraturan kekeluargaan sesuatu kabilah boleh diamalkan
sistem perniagaan selagi tidak bertentangan dengan Islam

Modul sejarah t4 51
6. Jelaskan kepentingan Piagam Madinah. [ms 128]
Kata Kunci Butiran
F1 model Model kerajaan Islam yang unggul yang boleh dijadikan panduan bagi menjalankan
pemerintahan yang berasaskan Islam
F2 diterima pakai Dilengkapi perlembagaan yang dapat diterima pakai oleh semua golongan masyarakat
F3 lengkap Baginda berjaya mengatur sebuah perlembagaan yang lengkap iaitu merangkumi
peraturan dunia dan akhirat
F4 tidak dibenarkan Dari segi ekonomi, amalan riba, penipuan, rasuah dan penindasan tidak dibenarkan
F5 digalakkan Sifat bertimbang rasa dan amalan bersedekah telah digalakkan
F6 keadilan Ekonomi Islam amat mementingkan keadilan dan ketelusan dalam perniagaan
F7 ummah Berjaya membentuk masyarakat baru berasaskan ummah, iaitu masyarakat yang
hidup bersatu padu dan aman
F8 ukhuwah Nilai hidup yang ditanam adalah berasaskan semangat ukhuwah Islamiah
F9 keadilan sosial Taraf dan kedudukan rakyat adalah sama di mana konsep keadilan sosial dipaktikkan
F10 persamaan Islam menekankan persamaan hak dan persaudaraan Islam
F11 perbezaan Tiada lagi perbezaan taraf di kalangan masyarakat
F12 sifat positif Sifat positif yang dipraktikkan seperti semangat perpaduan, bantu-membantu dan rela
berkorban
F13 lengkap Menerusi pembentukan perlembagaan ini, masyarakat Madinah yang terdiri daripada
pelbagai keturunan, budaya dan agama dapat mendiami sebuah negara yang
mempunyai undang-undang yang lengkap dan sempurna
F14 syariah Syariah Islam yang diperkenalkan adalah adil
F15 berbeza Cara Nabi mendirikan sebuah kerajaan berbeza daripada cara yang dilakukan oleh
pemimpin lain di dunia
F16 susun Baginda menyusun perlembagaan negara terlebih dahulu sebelum mengasaskan
sebuah kerajaan
F17 diikat Masyarakat Madinah telah diikat dahulu dengan perjanjian yang lengkap sebelum
bernaung di bawah sebuah pemerintahan
F18 Allah Sistem pemerintahan yang meletakkan Allah sebagi kuasa yang tertinggi
F19 sistematik Piagam Madinah berjaya menyusun kehidupan masyaakat yang sistematik
F20 Yahudi Orang Yahudi tidak boleh menindas kaum Arab yang lain
F21 hak Kesemua bangsa ada hak dalam negara Madinah dan mereka harus mematuhi
peraturan dan cara hidup yang menjadi panduan masyarakat
F22 bertanggungjawab Mereka bertanggungjawab mempertahankan keselamatan negara Madinah daripada
serangan luar

7. Terangkan strategi penyebaran Islam oleh Nabi Muhammad s.aw. [ms 129]
Kata Kunci Butiran
F1 perutusan Menghantar perutusan ke Rom, Rom Timur, Parsi, Mesir, Habsyah dan wilayah di sekitar
Semenanjung Tanah Arab
F2 tidak memaksa Tidak memaksa mereka memeluk Islam
F3 diplomasi Menggunakan diplomasi dan menunjukkan nilai-nilai yang baik
F4 pesefahaman Baginda ingin mewujudkan rasa persefahaman dengan wilayah tersebut

8. Nyatakan sebab-sebab perang dibenarkan dalam Islam. [ms 130]

Kata Kunci Butiran
F1 mempertahankan Bertujuan untuk mempertahankan maruah diri, agama, bangsa dan negara
F2 wahyu Boleh dilakukan dengan izin Allah, iaitu selepas wahyu diturunkan oleh Allah
F3 diserang Apabila diserang oleh musuh
F2 keamanan Untuk mencari keamanan supaya tempat ibadat terjaga
F3 menentang Menentang kezaliman dan mempertahankan diri
F4 damai Islam menganjurkan perdamaian seandainya musuh inginkan perdamaian maka orang
Islam harus memilih perdamaian

Modul sejarah t4 52
9. Sungguhpun peperangan telah berlaku, namun Islam tidak berkembang dengan paksaan tetapi
secara sukarela dan toleransi. Buktikan pernyataan ini. [ms 131]
Kata Kunci Butiran
F1 perang Badar Dalam Perang Badar, pihak Islam beroleh kemenangan
F2 ampun Nabi telah mengampunkan tawanan Arab Quraisy
F3 bebas Tawanan wanita dan kanak-kanak dibebaskan
F4 syarat Tawanan lelaki diberikan syarat untuk membebaskan diri mereka
F5 mengajar Mesti mengajar kira-kira 10 orang kanak-kanak Islam membaca dan menulis sehingga
pandai, baru dibebaskan
F6 dilarang Tentera Islam yang berjuang di medan peperangan dilarang membunuh sesuka hati
F7 tumbuhan Malah tumbuh-tumbuhan juga dilarang dimusnahkan
F8 orang lemah Tidak boleh membunuh orang yang lemah seperti orang tua, kanak-kanak, wanita, orang
sakit
F9 serah diri Tidak boleh membunuh orang yang menyerah diri
F10 binatang Tidak dibenarkan membunuh binatang ternakan
F11 tempat ibadat Dilarang merobohkan tempat ibadat

PERJANJIAN HUDAIBIYAH

10. Isikan peristiwa-peristiwa penting ke arah termetrainya Perjanjian Hudaibiyah. [ms 132]

1. Pada tahun 2. Mereka telah 3. Orang Islam 4. Baginda bersedia

628M, disekat di mendengar khabar mengadakan
rombongan Hudaibiyah. Nabi angin tentang perjanjian dan
orang Islam menghantar kematian Uthman termetrailah
telah ke Uthman bin Affan telah bersumpah Perjanjian
Makkah kerana ke Makkah untuk setia (Baiah al- Hudaibiyah antara
ingin menerangkan Ridwan). Nabi Muhammad
menunaikan tujuan kedatangan Orang Arab Quraisy s.a.w. (Islam)
umrah mereka berasa bimbang dengan Suhai bin
terhadap kata Amru (Quaisy)
sepakat orang Islam.
Lalu mereka
menemui Nabi.

11. Mengapakah kota Makkah penting bagi umat Islam? [ms131]

i. Terletaknya Kaabah yang menjadi pusat ibadat orang Islam
ii. Tempat asal orang Muhajirin
iii. Tempat turunnya wahyu pertama

12. Mengapakah Nabi Muhammad s.a.w. memilih Uthman bin Affan sebagai utusan untuk dihantar
ke Makkah? [ms132}
i. Uthman mempunyai ramai saudara mara di Makkah
ii. Uthman merupakan sahabat yang matang dan tua berbanding sahabat lain
iii. Sifatnya yang lemah lembut dan bertolak ansur

13. Nyatakan isi kandungan Perjanjian Hudaibiyah. [ms 132]

i. Bersetuju untuk mengadakan gencatan senjata selama 10 tahun
ii. Kabilah Arab yang lain bebas memihak sama ada kepada orang Islam Madinah atau orang Quraisy
Makkah
iii. Orang Islam Madinah yang memihak ke Makkah tanpa kebenaran penjaganya tidak perlu dipulangkan
iv. Orang Quraisy Makkah yang memihak ke Madinah tanpa kebenaran penjaganya perlu dipulangkan
semula
v. Umat Islam hanya boleh mengerjakan umrah pada tahun berikutnya (7H).

Modul sejarah t4 53
 KEPENTINGAN PERJANJIAN HUDAIBIYAH
11. Nabi Muhammad s.a.w. menerima perjanjian Hudaiyah walaupun tidak dapat diterima oleh para
sahabat pada peringkat awalnya keana dianggap berat sebelah.
Apakah pengajaran besar yang boleh diperolehi daripada perjanjian tersebut? [ms 133]
Kata Kunci Butiran
F1 haji Orang Islam berpeluang menunaikan haji pada tahun berikutnya (629M)
F2 bebas Memberikan kebebasan kepada orang Islam untuk memasuki Makkah
F3 beribadat Boleh beribadat di Kaabah pada bila-bila masa
F4 dakwah Tempoh perdamaian dalam perjanjian ini membolehkan Nabi merangka program dakwah
Islamiah ke seluruh Semenanjung Tanah Arab secara aman
F5 menganut Suku Arab boleh menganut sebarang agama yang mereka sukai tanpa halangan
daripada mana-mana pihak
F6 meluas Dengan itu Islam dapat berkembang dengan meluas
F7 berganda Sesetengah sejarawan mengatakan selepas dua tahun pejanjian ini dimetrai jumlah yang
memeluk Islam telah berganda bilangannya
F8 aman Menggambarkan bahawa Islam terseba dengan aman
F9 jangka panjang Islam akan memperoleh keuntungan dari segi jangka panjang
F10 tokoh Quraisy Buktinya pengislaman tokoh panglima Arab Quraisy yang berpengaruh seperti Khalid bin
al-Walid, Amru bin al-As dan Uthman bin Talhah
F11 ketokohan Melambangkan ketokohan Nabi sebagai pemimpin yang unggul dan dikagumi
F12 terburu-buru Sesuatu yang dilakukan oleh baginda tidak terburu-buru tetapi dilihat secara menyeluruh,
terperinci dan berwawasan
F13 iktiraf Tanda pengiktirafan orang Arab Quraisy tehadap kerajaan Islam di Madinah
F14 perintis Perintis ke arah pembukaan semula kota Makkah

PEMBUKAAN SEMULA KOTA MAKKAH

12. Nyatakan sebab-sebab pembukaan semula kota Makkah oleh Nabi Muhammad s.a.w. pada
tahun 630M (8H). [ms 134]
Kata Kunci Butiran
F1 lahir Kota Makkah ialah tempat kelahian Nabi Muhammad s.a.w. dan tempat lahirnya agama Islam
F1 melanggar Pihak Arab Quraisy melanggar Perjanjian Hudaibiyah
F2 hak Tidak menghomati hak kebebasan yang telah dipersetujui bersama
F3 bunuh Mereka telah membunuh beberapa orang Bani Khuza‟ah yang berpihak kepada Islam
F4 strategi Strategi jangka panjang bagi meneruskan penyebaran Islam
F5 mantap Nabi berpendapat jika Makkah dapat dikuasai, kedudukan kerajaan Islam di Madinah akan
menjadi lebih mantap
F6 bijak Baginda merancang untuk memasuki kota Makkah secara bijak
F7 aman Berpegang pada prinsip aman tanpa kekerasan

13. Nabi Muhammad s.a.w. merancang untuk memasuki kota Makkah secara bijak dan berpegang
pada prinsip aman tanpa kekerasan.
Bagaimanakah baginda berjaya berbuat demikian? [ms 135]
Kata Kunci Butiran
F1 empat pasukan Nabi menyediakan 4 pasukan tentera yang terdiri daripada 10,000 orang
F2 empat ketua 4 pasukan itu ialah pasukan Khalid bin al-Walid, Abu Ubaidah al-Jarrah, Saad bin Ubadah
dan Zubair bin al-Awwam.
F3 empat arah Bergerak masuk ke kota Makkah menerusi 4 arah yang berlainan
F4 arah Arah utara, selatan, barat dan barat daya
F5 mudah Taktik ini memberi kejayaan yang besar kepada tentera Islam untuk membuka semula
kota Makkah secara mudah
F6 kepung Orang Quraisy telah dikepung dengan rapi

Modul sejarah t4 54
14. Mengapakah pembukaan kota Makkah sangat penting dalam penyebaran agama Islam.
[ms 136]
Kata Kunci Butiran
F6 pengislaman Pengislaman Abu Sufian dan Abbas merupakan faktor penting yang memudahkan kota
Makkah dikuasai oleh orang Islam. Orang Aab Quraisy lain turut sama memeluk Islam
F7 jaminan Nabi memberi jaminan keselamatan kepada mereka yang terkepung semasa pembukaan
kota Makkah
F8 perpaduan Setelah berjaya menguasai kota Makkah, baginda telah bertawaf sebanyak 7 kali dan
berpidato kepada umat islam dengan membacakan ayat al-Quran yang menekankan
kepentingan perpaduan dalam pelbagai bangsa dan agama
F8 maaf Nabi tidak membalas dendam terhadap penduduk Makkah yang selam ini memusuhi
Islam malah telah memaafkan mereka
F1 Kaabah Kaabah tepelihaa daripada unsur-unsur jahiliah
F2 hapus Agama menyembah berhala telah dihapuskan dan digantikan dengan Islam
F3 mendalami Masyarakat Islam mula mendalami ilmu pengetahuan Islam
F4 kota suci Kota Makkah dijadikan kota suci uamat Islam
F5 tumpuan Makkah menjadi tumpuan umat islam seluruh dunia untuk melakukan ibadat
F6 kukuh Membuktikan negara Islam Madinah kukuh di bawah kepimpinan Nabi Muhammad s.a.w.
F7 pembuka jalan Pembuka jalan ke arah penyebaran Islam ke seluruh Tanah Arab
F8 aman Dakwah Islamiah telah tersebar secara aman
F9 sukarela Masyarakat memeluk Islam secara sukarela, tanpa paksaan daripada mana-mana pihak
F10 pusat Mewujudkan sebuah pusat pemerintahan Islam yang kuat
F11 Madinah Madinah kekal sebagi pusat pentadbiran Islam
F12 Makkah Makkah dijadikan sebagai salah sebuah wilayah Islam
F13 wakil Di Makkah, baginda telah melantik wakil bagi menjalankan pemerintahan Islam
F14 pesan Sebelum wafat, dalam khutbah haji terakhir, baginda telah berpesan kepada umat Islam
bahawa baginda telah meninggalkan pusaka yang tidak akan menjadikan mereka sesat
F15 pusaka Pusaka itu ialah al-Quran dan sunnah baginda
F15 menyeluruh Pembentukan kerajaan Islam di Madinah melambangkan Islam dapat dipraktikkan dalam
kehidupan harian secara menyeluruh

SOALAN KBKK:

15. Apakah kunci kejayaan bagi sesebuah tamadun?[ms137]

i. mempunyai sifat sabar

ii. harus bijaksana

iii. memiliki kemurnian akhlak

iv. mengambil kira pepaduan dan keharmonian hidup pelbagai bangsa

v. pemimpin yang berwawasan, berjiwa besar dan pemaaf

vi. bersikap tidak pernah menyerah kalah

vii. cekal menghadapi rintangan dan cabaran

viii. menerima musuh sebagai kawan

[mana-mana jawapan yang munasabah]

Modul sejarah t4 55
 JAWAPAN BAB 5
1 C 6 D 11 D 16 B
2 B 7 D 12 D 17 C
3 A 8 D 13 B 18 C
4 D 9 A 14 A 19 A
5 B 10 A 15 B 20 D

Item Struktur
Muka surat 119-121
1 Perjanjian Aqabah telah membawa kepada peristiwa hijrah orang-orang Islam pada 1 Rabiulawal
bersamaan 12 September tahun 622 M.
(a) Apakah maksud hijrah?
- Berpindah
- Perpindahan orang Islam dari kota Makkah ke Madinah
- Meninggalkan keburukan untuk menegakkan kebenaran
- Semangat ingin berubah dari segi sikap, tingkahlaku
(mana-mana yang munasabah) [ 2 markah ]

(b) Berikan dua bukti untuk menyangkal tafsiran orientalis Barat bahawa hijrah merupakan suatu
pelarian.
- Nabi dan orang Islam dijemput oleh orang Arab Madinah
- Nabi dan orang Islam disambut dengan rela dan meriah
- Nabi dan orang Islam diberi tempat tinggal
- Nabi dan orang Islam dijamin keselamatannya
- Nabi Muhammad dilantik sbg pemimpin Madinah [ 3 markah ]

(c) Namakan individu yang membantu Nabi Muhammad s.a.w semasa melakukan hijrah ke
Madinah?
- Ali bin Abu Talib
- Abu Bakar al-Siddiq
- Abdullah bin Arqat
- Asma’ binti Abu Bakar
- Amir bin Fuhair [ 2 markah ]

(d) Nyatakan faktor yang mendorong berlakunya hijrah ke Madinah.

- Perintah Allah menerusi wahyu
- Nabi ingin meneruskan penyebaran Islam di Madinah
- Ancaman org Arab Quraisy Makkah menjejaskan aktiviti penyebaran Islam di
Makkah
- Suasana aman di Madinah memudahkan penyampaian dakwah Islamiah
- Dijemput oleh masyarakat Arab Madinah yang menghadapi pelbagai konflik
- Nabi ingin mendamaikan masyarakat Madinah yang sentiasa bermusuhan
[ 2 markah ]
KBKK
(e) Pada pendapat anda, mengapakah kita perlu melakukan hijrah dalam kehidupan kita?
- Menegakkan kebenaran
- Meninggalkan keburukan / kejahatan
- Mencapai kejayaan
- Jawapan lain yang sesuai [ 1 markah ]

Modul sejarah t4 56
Muka surat 129-131

 Semenanjung Tanah Arab

 Rom
 Rom Timur
 Parsi
 Mesir
 Habsyah

2 Islam tidak disebarkan ke kawasan-kawasan di atas melalui peperangan tetapi melalui beberapa
strategi yang diatur oleh Nabi Muhammad s.a.w

(a) Nyatakan dua cara yang digunakan oleh Nabi Muhammad s.a.w untuk menyebarkan Islam.
- Menghantar perutusan
- Menyeru memeluk Islam menerusi warkah
- Tidak memaksa memeluk Islam
- Menggunakan diplomasi
- Menunjukkan nilai-nilai yang baik
- Mewujudkan persefahaman dengan wilayah-wilayah luar [ 2 markah ]

(b) Nyatakan situasi yang membenarkan peperangan dalam Islam.

- Mempertahankan diri / apabila diserang
- Mencari keamanan
- Menjaga tempat ibadat
- Menjaga maruah negara
- Menentang kezaliman
- Mempertahankan maruah agama
- Mempertahankan maruah bangsa [ 2 markah ]

(c) Namakan dua peperangan yang berlaku di antara orang Islam Madinah dan orang Quraisy
Makkah.
- Perang Badar
- Perang Uhud
- Perang Khandak
- Perang Tabuk [ 2 markah ]

(d) Berikan dua bukti Islam berkembang secara sukarela dan toleransi.
- Nabi Muhammad s.a.w mengampunkan tawanan Arab Quraisy dalam
peperangan Badar
- Tentera Islam dilarang membunuh sesuka hati dalam peperangan
- Peperangan antara orang Islam Madinah dengan pihak Quraisy Makkah adalah
untuk
mempertahankan maruah agama, bangsa dan negara
- Islam berkembang meluas selepas Perjanjian Hudaibiyah iaitu semasa dalam
tempoh aman [ 2 markah ]
KBKK
(e) Pada pendapat anda, mengapakah peperangan pada masa sekarang perlu dielakkan?
- Kemusnahan yang berlaku lebih besar
- Kedua-dua belah pihak mengalami kerugian / kemusnahan
- Peperangan akan melibatkan banyak negara / pihak
(mana-mana yang munasabah) [ 2 markah ]

Modul sejarah t4 57
 Item Esei
Muka surat 134-137
3 Pembukaan semula kota Makkah pada 8 Hijrah bersamaan tahun 622 M. telah membawa
kepada kepesatan perkembangan Islam
(a) Mengapakah Nabi Muhammad s.a.w membuka semula kota Makkah? [ 6 markah ]
F1 - Tempat kelahiran Nabi Muhammad s.a.w
F2 - Tempat lahirnya agama Islam
F3 - Pihak Arab Quraisy melanggar Perjanjian Hudaibiyah
F4 - iaitu tidak menghormati hak kebebasan yang dipersetujui bersama
F5 - dengan membunuh beberapa orang Bani Khuza’ah yg berpihak kpd Islam
F6 - Sebagai strategi jangka panjang utk meneruskan penyebaran Islam
F7 - Memantapkan kedudukan kerajaan Islam Madinah

(b) Apakah faktor kejayaan pembukaan semula kota Makkah?[ 6 markah ]

F1 - Nabi memasuki kota Makkah secara bijak
F2 - Berpegang kepada prinsip aman tanpa kekerasan
F3 - Pengislaman bapa saudara Nabi Muhammad s.a.w / al-Abbas
F4 - Pengislaman ketua Arab Quraisy / Abu Suffian
F5 - Tektik mengepung kota Makkah
F6 - Menerusi empat arah berlainan
F7 - Arah utara, selatan, barat dan barat daya Makkah
F8 - Nabi member jaminan keselamatan kepada mereka yang terkepung
F9 - Semangat ketakwaan dan keyakinan tentera Islam

(a) Nyatakan kesan pembukaan semula kota Makkah.[ 8 markah ]

F1 - Kaabah terpelihara daripada unsur-unsur jahiliah
F2 - Penyembahan berhala dihapuskan selama-lamanya
F3 - Digantikan dengan Islam
F4 - Masyarakat Islam mula mendalami ilmu pengetahuan Islam
F5 - Kota Makkah dijadikan kota suci umat Islam
F6 - Menjadi tumpuan umat Islam seluruh dunia untuk mengerjakan ibadat.
F7 - Membuktikan negara Islam yang dibentuk di Madinah begitu kukuh sehingga dapat
membuka kota Makkah
F8 - Menjadi pembuka jalan bagi penyebaran Islam ke seluruh Tanah Arab
F9 - Dakwah Islamiah dapat disebarkan secara aman
F10 - Mewujudkan pemerintahan Islam yang kuat berpusat di Madinah

Muka surat 118-119/127-128

4
Perjanjian Aqabah Hijrah Piagam Madinah

(a) Apakah isi perjanjian Aqabah Pertama dan Perjanjian Aqabah Kedua [ 7 markah ]
Perjanjian Aqabah Pertama
F1 - Suku Aus dan Khazraj hendaklah beriman kepada Allah dan rasul
F2 - Mereka berjanji akan membantu perjuangan Nabi Muhammad s.a.w
F3 - Tidak akan melakukan amalan jahiliyah
F4 - seperti mencuri, minum arak dan membunuh bayi perempuan
Perjanjian Aqabah Kedua
F5 - Suku Aus dan Khazraj memeluk Islam
F6 - Mengukuhkan lagi taat setia kepada Nabi Muhammad s.a.w
F7 - Suku Aus dan Khazraj menjemput Nabi Muhammad s.a.w dan orang Islam di Makkah
berhijrah ke Madinah
F8 - Mereka secara sukarela akan menyediakan tempat tinggal
F9 - Menjanjikan keselamatan untuk baginda dan orang Islam Makkah
F10 - Menyatakan kesediaan mempertahankan Islam

Modul sejarah t4 58
(b) Jelaskan prinsip-prinsip yang terkandung dalam Piagam Madinah. [ 7 markah ]
F1 - Nabi Muhammad s.a.w sebagai pemimpin di Madinah/ketua Negara
F2 - Nabi Muhammad s.a.w sebagai hakim
F3 - Masyarakat Madinah bebas mengamalkan agama masing-masing
F4 - Setiap individu mestilah menghormati agama yang dianuti orang lain
F5 - Nabi Muhammad saw tidak pernah memaksa mereka yang bukan Islam memeluk Islam
F6 - Masyarakat Madinah bebas mengamalkan adat mereka selagi tidak bertentangan dengan Islam
F7 - Masyarakat Madinah dianggap sebagai satu ummah dan tidak boleh bermusuhan sesama
sendiri
F8 - Masyarakat Madinah tidak boleh bermusuhan sesama sendiri
F9 - Undang-undang Islam diguna secara menyeluruh
F10 - Peraturan kekeluargaan dalam kabilah boleh diamalkan selagi tidak bertentangan dengan Islam
F11 - Tiada diskriminasi untuk memperolehi peluang ekonomi
F12 - Masyarakat dituntut bekerjasama
F13 - Riba dan unsur penipuan dihapuskan dalam sistem perniagaan
F14 - Mempertahankan Madinah dari ancaman luar
F15 - Keselamatan orang bukan Islam terjamin selagi mematuhi perlembagaan
F16 - Mengakui kedudukan orang Yahudi sebagai rakyat Madinah

(c) Apakah bukti yang menunjukkan bahawa Nabi Muhammad s.a.w telah berjaya membentuk
masyarakat baru berasaskan ummah semasa di Madinah?[ 6 markah ]

F1 - Masyarakat hidup bersatu padu

F2 - Membentuk masyarakat berasaskan semangat ukhuwah Islamiah
F3 - Semua rakyat Madinah mempunyai taraf kedudukan yang sama
F4 - Keadilan sosial diamalkan
F5 - Semua bangsa mempunyai persamaan hak
F6 - Rakyat mempunyai tanggung jawab yang sama untuk mempertahankan keselamatan negara
daripada serangan musuh
F7 - Tiada lagi perbezaan taraf di kalangan masyarakat
F8 - Setiap kaum terikat dengan undang-undang yang digariskan

Modul sejarah t4 59
 BAB 6 : PEMBENTUKAN KERAJAAN ISLAM DAN SUMBANGANNYA

PENGENALAN

1. Khutbah terakhir Nabi Muhammad s.a.w. pada musim haji tahun ke-10 H mempunyai mesej
penting kepada umat Islam. Mengapakah khutbah ini sangat penting kepada umat Islam?[ms 142]
Kata Kunci Butiran
F1 bersatu padu Gesaan agar umat Islam bersatu padu
F2 perdamaian Mencintai perdamaian
F3 agama Islam Berpegang pada agama Islam berteraskan al-Quran dan sunnah
F4 kekuatan Asas kekuatan umat Islam kemudiannya
F5 dugaan Dugaan besar selepas Nabi wafat ialah mendapatkan calon bagi menggantikan
baginda sebagai pemimpin kerana baginda tidak pernah menamakan bakal
penggantinya
F6 kesempatan Muncul golongan yang mengambil kesempatan seperti mengaku dirinya sebagai
nabi, enggan membayar zakat dan murtad (golongan al-Riddah)

KONSEP KHALIFAH

2. Apakah maksud khalifah? [ms 143]

Kata Kunci Butiran
F1 Bahasa Arab Bermaksud pengganti
F2 tanggungjawab Pengganti yang melaksanakan tanggungjawab pemerintahan dan pentadbiran
kerajaan yang sebelumnya dilakukan oleh Nabi
F3 agama Bermaksud tanggungjawab memelihara kemurnian agama Islam yang
disampaikan oleh Nabi
F4 keharmonian Tanggungjawab mengekalkan keharmonian serta kestabilan umat Islam

3. Nyatakan syarat atau kriteria yang perlu dipenuhi oleh seseorang calon khalifah?[ms 143]
Kata Kunci Butiran
F1 merdeka Lelaki yang merdeka
F2 Islam Beragama Islam
F3 pengetahuan Memiliki pengetahuan tentang Islam
F4 patuh Mematuhi perintah Allah
F5 sanggup Sanggup melaksanakan hokum Allah
F6 adil Bersifat adil
F7 akhlak Mempunyai akhlak yang baik
F8 sihat Tubuh yang sihat dan smpurna
F9 cerdas Berfikiran cerdas
F10 warak Warak atau taat dan patuh kepada hukum Allah dan menjauhi larangan-Nya
F11 pandai Pandai mentadbir kerajaan

3. Nyatakan cara pemilihan Khulafa al- Rasyidin selepas kewafatan Nabi Muhammad s.a.w.
[ms143]
NAMA KHALIFAH CARA PEMILIHAN
1. Saidina Abu Bakar al-Siddiq Musyawarah atau syura
2. Saidina Umar bin al-Khattab Cadangan satu nama sahaja
3. Saidina Uthman bin Affan Pemilihan daripada beberapa orang calon
4. Saidina Ali bin Abu Talib Pencalonan oleh sekelompok masyarakat

Modul sejarah t4 60
4. Nyatakan tugas-tugas khalifah dalam agama Islam.[ms 144]
Kata Kunci Butiran
F1 memelihara Sebagai ketua negara, mesti memelihara kedudukan agama Islam
F2 mentadbir Mentadbir mengikut hhukum syariah yang berpandukan al-Quran dan sunah
F3 seimbang Menitikberatkan sistem politik, sosial dan ekonomi supaya berlaku keseimbangan antara
keperluan rohani dengan jasmani
F4 licin Dalam bidang politik, bertanggungjawab memastikan kelicinan pentadbiran negara
F5 mempertahan Mempertahankan Negara Islam daripada ancaman musuh
F6 melantik Bertanggungjawab melantik
F7 melucut dan jika perlu melucutkan jawatan pegawai pentadbiran negara
F8 kebajikan Bertanggungjawab menjaga kebajikan rakyat
F9 ajaran Allah Menjaga dan meneruskan ajaran Allah yang telah disampaikan melalui Nabi Muhammad
s.a.w.
F10 perpaduan Mengekalkan perpaduan ummah melalui konsep musyawarah atau syura
F11 perundangan Memantapkan system perundangan Islam
F12 kewangan Dalam bidang ekonomi, bertanggungjawab menguruskan hal ehwal kewangan
F13 perbendaharaan Dan perbendaharaan Negara
F14 baitulmal Juga baitulmal
F15 pungutan Serta mengatur pungutan kharaj, jizyah dan zakat

5. Apakah yang dimaksudkan dengan istilah-istilah berikut?

i. Kharaj – bermaksud cukai hasil tanah yang dikenakan kepada bukan muslim

ii. Jizyah – bermaksud cukai yang dikenakan terhadap individu bukan Islam yang berlindung di negara
Islam

iii. Zakat – ialah pengeluaran sebahagian harta dan tanaman oelh orang Islam

iv. Mawali – orang bukan Arab yang memeluk agama Islam.

v. Zimmi – golongan bukan Islam yang memilih untuk mengekalkan agama asal mereka tetapi rela hidup
di bawah pemerintahan Islam.

Modul sejarah t4 61

ABU BAKAR AL-SIDDIQ
[ms144]
Politik :
1. perpecahan- berjaya
mengatasi masalah perpecahan
yang melanda masyrakat Islam
selepas kewafatan Nabi
Muhammad s.a.w.
2. murtad - menghapuskan
golongan murtad
3. al-Riddah- menghapuskan
gerakan golongan al-Riddah
yang enggan membayar zakat
4. kuasa luar- mempertahankan
Madinah daripada ancaman
kuasa luar iaitu kerajaan Parsi
dan Rom Timur
5. licin- berusaha melicinkan
pentadbiran kerajaan dengan
membahagikan Tanah Arab
kepada 10 wilayah
6. Amir – melantik seorang
ketua atau amir untuk mentadbir
wilayah ini
7. gaji- memperkenalkan
bayaran gaji untuk tentera
melalui hasil harta rampasan
perang
Ekonomi :
8. tanah- memperkenalkan
undang-undang tanah
Sosial :
9. mawali- mempertahankan
hak rakyat terutama golongan
mawali
10. kumpul- mengumpulkan
tulisan al-Quran dan
menyimpannya
SUMBANGAN KHULAFA AL-RASYIDIN
UMAR BIN AL-KHATTAB UTHMAN BIN AFFAN ALI BIN ABU TALIB
[ms146] [ms147] [ms148]
Politik : Politik : Sosial :
1. dasar- memperkenalkan dasar pentadbiran dan pelantikan 1. wilayah- bejaya meluaskan 1. hukum – pakar
pegawai wilayah Islam hingga ke dalam selok belok
2. syura- menubuhkan majlis syura yang dianggotai oleh Afghanistan, Samarkhand, hukum dan banyak
wakil golongan Muhajiran dan Ansar Cyprus dan Tripoli membantu
3. jajahan- membahagikan jajahan takluk Islam kepada 2. tentera laut- mengukuhkan menyelesaikan
beberapa wilayah pertahan negara dengan masalah masyarakat
4. wali- melantik wali atau gabenor sebagai ketua yang membina angkatan tentera laut dan undang-unang
bertindak sebagai pentadbir awam dan pangliam tentera Islam yang pertama Islam
5. jabatan- menubuhkan beberapa jabatan penting seperti Sosial : 2. stabil- berusaha
Jabatan Tentera, Jabatan Polis, Jabatan Percukaian dan 3. selaras bacaan- mengekalkan
Jabatan Perbendaharaan menyelaraskan bacaan al-Quran kestabilan dan
6. katib- setiap jabatan diketuai oleh khatib atau setiausaha dengan mengisytiharkan sebuah keharmonian negara
7. kehakiman- JabatanKehakiman dipisahkan daripada al-Quran yang dikenali sebagai 3. Perang Siffin-
jabatan lain untuk mengelakka salah laku oleh hakim Mushaf Uthmani sanggup
8. gaji tinggi- hakim diberi gaji bulanan yang tinggi iaitu 500 4. prasarana- membina jalan menghentikan
dirham raya, jambataan dan rumah peperangan ini dan
Sosial : rehat bagi kemudahan para memulakan proses
9. al-Quran- mengembangkan pengajaran al-Quran dengan pengembara rundingan
menyediakan tempat pembelajaran di masjid Ekonomi : 4. pertahanan- tidak
10. hantar- menghantar guru agama ke pelabagai wilayah 5. baitulmal- mengukuhkan mengabaikan
untuk mengembangkan pendidikan pernan baitulmal pertahanan negara
11. kalendar- memperkenalkan kalendar Islam dengan 6. pembangunan- dengan membina
menjadikan tahun Hijrah sebagi titik permulaan pengiraan menggunakannya untuk markas tentera di
tahun menurut Islam pembangunan negara Parsi dan di
12. tentera- menyusun sistem ketenteraan dengan 7. memperkuat- dan sempadan Syria
membentuk tentera teap dan tentera sukarela memperkuat angkatan tentera Ekonomi :
13. tetap – tentera tetap diberikan gaji dan pakaian seragam laut Islam seperti membeli 5. jizyah- kutipan
14. markas- membina markas tentera di bandar utama peralatan senjata dan kapal jizyah diteruskan
15. kubu- membina kubu pertahanan di sempadan yang 8. jizyah- jizyah dikenakan
mengadap negara musuh terhadap penduduk bukan Islam
Ekonomi ; Gelaran:
16. terusan- membina terusan dan tali air untuk Zur Nurain (mempunyai dua
menambahkan lagi hasil pertanian cahaya) kerana pernah
17. meneroka- rakyat digalakkan meneroka tanah baru mengahwini dua orang puteri
untuk pertanian dan mengusahakan tanah terbiar Nabi Muhammad s.a.w. selepas
18. cukai- mempelkenalkan pelbagai jenis cukai salah seorang daripadanya
Modul sejarah t4 62
Gelaran : 19. jizyah- dikenakan terhadap golongan zimmi meninggal dunia.
Penyelamat Umat Islam 20. kharaj- dikenakan berdasarkan jenis tanaman dan
kesuburan tanah
21. baitulmal- mendirikan baitulmal untuk mengawal aliran
masuk pendapatan negara
Gelaran:
Amirul Mukminin atau Panglima Agung Mukmin

SOALAN KBKK :

6. Pada pandangan anda, apakah peranan sebenar seorang pemimpin negara yang berwibawa? [ms148]

i. Menitikberatkan kesejahteraan agama, rakyat dan negara

ii. Mengukuhkan perpaduan rakyat agar negara menjadi kuat

iii. Menjalankan tugas dengan penuh kesedaran dan tanggungjawab

iv. Tidak mementingkan diri sendiri

v. Tidak mengamalkan kehidupann mewah

vi. berjuang untuk mengekalkan pembangunan, kesejahteraan dan kebahagiaan rakyat jelata

vii. menjalankan tugas dengan baik

[mana-mana jawapan yang munasabah]

Modul sejarah t4 63
 KERAJAAN
BANI
UMAIYAH
Sistem Warisan/ Monarki –
jawatan ketua pemerintahan
kerajaan Islam diwarisi secara
turun-temurun
PEMBENTUKAN
1. Umaiyah- mengambil
sempena nama Bani Umaiyah
iaitu Umaiyah bin Abu Shams
bin Abdu Manaf
2. Tokoh- tokoh peniaga yang
terkenal dan dipandang tinggi
oleh masyarakat Arab
3. Tahap I :
i. pengasas- Muawiyan bin Abu
Sufyan
ii. serah kuasa- berikutan
penyerahan kuasa oleh Hasan
bin ali kepada Muawiyah
iii. elak- untuk mengelakkan
umat Islam daripada terus
berpecah belah
iv. tempoh- 661M – 750M
v. pusat- Damsyik
vi. gelaran- khalifah
4. Tahap II:
i. pengasas- Abdul Rahman al-
Dakhil atau Abdul Rahman I
ii. pusat- Cordova
iii. ibu kota - Andalusia
iv. tempoh- 756M – 1031M
v. gelaran- amir
SUMBANGAN
1. Pemerintahan dan pentadbiran- 4 sistem:
i. khalifah- pelantikan khalifah sebagai ketua pemerintahan menggantikan Nabi Muhammad s.a.w.
ii. wazarah- pelantikan wazir untuk mengetuai sistem pentadbiran negara di bahagian kerajaan pusat dan
gabenor dilantik mengetuai pentadbiran wilayah
iii. urus setia- melantik beberapa orang pegawai utama
bahagian – terdapat bahagian surat menyurat, cukai, ketenteraan, polis, dan kehakiman
iv. hijabah- seorang pegawai ditugaskan memeriksa orang y ang mahu menemui khalifah, mengawal
keselamatan khalifah, dan pemegang amanah
2. 4 jabatan- Jabatan Cukai, Jabatan Surat Menyurat, Jabatan Urusan Am, dan Jabatan Cap Mohor
Pemerintah
3. Sistem ketenteraan:
i. Diwanul Jundi (Jabatan Ketenteraan)
ii. Penubuhan angkatan tentera darat dan tentera laut
4. Sosial: i. ilmu- ilmu pengetahuan semakin maju
ii. Basrah- pusat pengajaran dan penyebaran ilmu
iii. ilmuwan- Khalil ibn Ahmad(pakar bahasa dan filologi Arab), Sibawayhi (ahli nahu Arab), al-Farazdaq,
Jarir, Umar ibn Abi Rabia‟h dan Jamil al-Uzri (sasterawan)
iv. Bahasa Arab- bahasa rasmi negara
v.tanda bunyi- tanda bunyi atau baris diperkenalkan dalam tulisan al-Quran
5. Ilmu agama- melahirkan tokoh terkenal seperti Urwah bin al-Zubayr dan Ibn Zihat al-Zuhri (hadis), Ibn Jarih
(tafsir al-Quran), Hasan al-Basri dan Wasil ibn Ata (usuluddin)
6. Kesihatan: i. hospital- pembinaan hospital pertama di Dansyik oleh Khalifah al-Walid bin Abdul Malik
ii. kusta- hospital penyakit kusta dibina oleh Khalifah Umar obn Abdul Aziz
7. Buku rujukan- buku rujukan pelbagai ilmu diterjemahkan dalam bahasa Arab
8. Kimia – perkembangan ilmu dalam bidang kimia dan astronomi turut berkembang
9. Sistem perundangan- hakim menggunakan hukum berdasarkan ijtihad
8. Pendidikan: i. pengajian tinggi- pusat pengajian tinggi di Cordova diasaskan oleh Abdul Rahman III
ii. perpustakaan – dibina sebuah perpustakaan yang diasaskan oleh al-Hakam II
9. Pusat penterjemahan- untuk menterjemahkan karya tokoh Yunani ke dalam bahasa Arab di Toledo
i. Cordova- pusat kegemilangan ilmu dan menjadi jambatan pengetahuan antara dunia Islam dengan Eropah
10. Senibina – binaan Masjid Cordova (menara, kubah, tiang dan lampu)
11. Baitumal- penubuhan baitulmal mewujudkan sistem kewangan untuk mengimbangkan pendapatan dan
perbelanjaan negara
i. Sumber- kharaj (cukai tanah), jizyah (cukai perlindungan), zakat,usyur (cukai sebanyak 1/10 daripada hasil
pertanian yang diperolehi oleh tuan tanah) dan ghanimah (harta yang dirampas oleh tentera melalui
peperangan)
11. Pusat- Cordova menjadi pusat ilmu, pusat kegiatan ekonomi dan pusat perdagangan antarabangsa
12. Sektor pembuatan- barangan tembikar, perhiasan perak dan emas, memproses kulit dan membuat
senjata
13. Sektor pertanian- membina sistem saliran untuk menyuburkan dan memajukan hasil pertanian
14. Penyelidikan- untuk mendapatkan benih yang berkualiti supaya hasil pertanian dipertingkatkan
Modul sejarah t4 64
1. Keruntuhan Bani Umaiyah –penentangan berlaku
dari dalam dan luar negara atas beberapa sebab;
i.Diskriminasi- orang Islam yang bukan keturunan Arab
(mawali) seperti bangsa Parsi dan Barbar menganggap
mereka telah didiskriminasikan dan telah menyokong
dan menyertai gerakan Abbasiyah menentang
pemerintahan Bani Umaiyah
ii.Abai- para khalifah telah mengabaikan
tanggungjawab mereka terhadap rakyat di samping
mengabaikan ajaran Islam dan telah menimbulkan
kemarahan rakyat
iii.Warisan – cara pemilihan khalifah melalui sistem
warisan ditentang oleh sebilangan orang Islam seperti
golongan Syiah dan Khawarij
PEMBENTUKAN
1. Revolusi Abbasiyah- Berjaya menumbangkan Bani
Umaiyah pada 750M
ditaja- oleh Ali bin Abdullah
sulit- bergerak secara sulit
terbuka- bermula dari zaman Khalifah Umar Abdul Aziz
gerakan berlaku secara terbuka
kempen- meneruskan kempen atas nama Ahlul Bait
(keluarga Nabi Muhammad s.a.w.) untuk mendapatkan
sokongan
pusat- pusat operasi di Khurasan, Kufah dan
Humaimah
keanggotaan- diperkukuh dengan keanggotaan dua
orang pahlawan besar iaitu Abu Salmah al-Khallal
(Kufah) dan Abu Muslim al-Khurasani (Khurasan)
2. nama- mengambil sempena nama al-Abbas (bapa
saudara Nabi Muhammad s.a.w.)
sistem warisan- mengamalkan pemerintahan bercorak
warisan / monarki (system pemerintahan keturunan
raja)
pusat- ketika Abu Jaafar al-Mansur memerintah, pusat
pemerintahan diubah dari Damsyik ke Baghdad.
berakhir- pada tahun 1258M apabila ibu kotanya
ditawan oleh tentera Mongol di bawah pimpinan Hulagu
Khan
Modul sejarah t4
KERAJAAN BANI ABBASIYAH
SUMBANGAN
1. kegemilangan- Zaman Kegemilangan pada masa pemerintahan
Khalifah Harun al-Rasyid dan puteranya al-Makmun
2. Baghdad- kota Baghdad menjadi pusat intelektual dan penyebaran
ilmu
3. karya asing- perkembangan ilmu berlaku melalui penulisan dan
penterjemahan karya asing kedalam bahasa Arab
4. Baitulhikmah- sebuah institusi keilmuan yang diasaskan oleh Khalifah
Harun al-Rasyid
i. penterjemahan- kegiatan utamanya ialah penterjemahan karya
falsafah dan sians terutamanya daripada bahasa Yunani
ii. penulisan- dilakukan mengikut tiga tahap
a. mencatat segala idea atau percakapan
b. mengumpulkan idea yang serupa atau mengumpulkan hadis Nabi
Muhammad s.a.w. ke dalam sebuah buku
c. mengarang dengan teliti mengikut bahagian dan bab tertentu
5. ulama- penglibatan golongan ulama dalam penulisan yang mula
menyusun hadis dan menghasilkan tulisan dalam bidang fikah, tafsir,
sejarah dan sebagainya.
6. intelektual- perkembangan intelektual bergantung pada usaha
penterjemahan yang dibuat daripada bahasa Sanskrit, Suriani dan Yunani
i. pembaharuan- orang Islam menterjemah, mencipta dan membuat
pembaharuan dalam karya yang diterjemahkan ke dalam bahasa Arab
ii.memelihara- memelihara warisan ilmu daripada lenyap kerana mereka
menerima hasil penulisan itu pada masa Eropah dilanda Zaman Gelap
7. penyelidikan- penubuhan dan peranan pusat pengajian tinggi telah
mempertingkatkan kegiatan penyelidikan sehingga terdapat hasil kajian
sarjana Islam sampai ke Eropah
8. Renaissance- melahirkan zaman pemulihan budaya (Renaissance)
9. Keterbukaan – keterbukaan dan kesediaan masyarkat Islam menimba
ilmu daripada pelbagai sumber asing dengan cara menterjemahkan karya
tersebut telah memberi banyak faedah kepada golongan Islam sendiri
65
 KERAJAAN
TURKI UTHMANIYAH
[ SPM 2009- ms160]
1. Kejatuhan kerajaan Bani Abbasiyah:
i. lemah- pemerintahan khlaifah menjadi lemah
ii. kerajaan kecil- membawa kepada kemunculan kerajaan-kerajaan
kecil di kawasan Parsi dan Turki
iii. Mongol- diserang oleh orang Mongol
PEMBENTUKAN
1. pengasas- Uthaman bin Ertughrul bin Sulaiman Shah dari suku
Qayi
2. Amir- amir/ gabenor Saljuk di barat Anatolia
3. Byzantine- berjaya menumpaskan tentera Byzantine (Rom Timur)
4. Ghazi- ramai ghazi/pahlawan tentera dan pemimpin masyarakat
bersatu di bawah Uthman memperluas kawasan penaklukannya
5. Anatolia- menakluki kawasan sekitar Anatolia
6. Bursa- dijadikan ibu negeri
7. Orhan I- usaha perluasan kuasa diteruskan oleh anaknya Orhan I
8. menguasai- berjaya menguasai kawasan Marmara dan Pantai
Aegean, Ankara dan Gallipoli
9. Murad I & Bayezid I- berjaya menguasai kawasan Balkan selatan
dan utara Bulgaria dan lain-lain
10. Mehmed II- menawan Istanbul (Constantinople) dan merupakan
zaman pengukuhan dan berlanjutan hingga awal abad ke-20
11. berlaku kemerosotan kuasa kerana :
i. lemah- pemimpin yang lemah
ii. cukai- keruntuhan sistem pungutan cukai
iii. pemberontakan- pemberontakan
iv. pertambahan penduduk- pertambahan penduduk yang sangat
pesat sehingga sukar dikawal sepenuhnya
Modul sejarah t4
SUMBANGAN
1. 600 tahun- mampu bertahan selama 600 tahun
2. empayar- empayar yang merupakan kesatuan orang Islam di
seluruh dunia
3. Istanbul- pusat pentadbiran Dunia Islam
4. Selim I- Berjaya menguasai Makkah
5. pelindung- pelindung kepada umat Islam seluruh dunia
6. Suleiman I- memperkenalkan system perundangan yang
mempertahankan dan membela nyawa, harta dan kehormatan
setiap individu tanpa mengenal bangsa dan agama yang dikenali
sebagai Kanun Suleiman
7. Organisasi- sistem organisasi dan pentadbiran perundangan
Islam
8. Kadi & Mufti- jawatan Kadi dan Mufti dijadikan sebahagian
organisasi pentadbiran agama Islam
9. Sheikh-ul-Islam- ketua ulama yang mengeluarkan fatwa
10. Istanbul- kota atau pusat pertemuan dalam jalinan
perdagngan antara Timur dan Barat serta Dunia Islam dan Dunia
Bukan Islam
11. Pelabuhan- meliputi pelabuhan di sepanjang Laut Tengah,
Laut Merah, Laut Hindi dan Laut Mediterranean
12. Jalinan – jalinan pelabuhan membentuk Jalinan Perdagangan
Dunia Islam yang berpusat di Istanbul
13. Bangsawan- sebelum kedatangan Islam, diamalkan system
bangsawan yang berasaskan keturunan
14. Individu- kerajaan Uthmaniyah memperkenalkan sistem yang
menggalakkan kecemerlangan individu
15. mobiliti sosial- membawa kepada mobiliti sosial yang lebih
luas dalam masyarakat Eropah
16. Perkembangan – dalam pendidikan, kebudayaan, penerbitan
dan penterjemahan
17. Madrasah- perkembangan sistem madrasah dalam
pendidikan
18. Pendidikan lain- seperti sekolah pengetahuan akademik,
sekolah sastera, maktab tentera, maktab teknik dan kolej
perubatan
19. Ensiklopedia- bidang penulisan ensiklopedia
20. Perpustakaan- kepentingan perpustakaan
21. Seni bina- seni bina masjid
66
 Pegangan akidah
Penghijrahan yang kukuh dan Semangat ghazi
orang Turki ke akhlak yang iaitu semangat
kawasan Balkan tinggi kepahlawanan
Membina dan usaha para
kemudahan seperti pendakwah Sistem
sekolah, rumah sakit ketenteraan yang
dan kawasan tersusun
perdagangan

Dasar sosial Islam Penggunaan

yang berasaskan peralatan senjata
kecemerlangan moden seperti
individu meriam besar

Mengiktiraf Gereja Ortodok FAKTORFAKTOR

PENYEBARAN Tentera berkuda
dan membenarkannya PENYEBARA
ISLAM KE EROPAH dan kumpulan
melindungi masyarakat N ISLAM KE
[SPM 2009- ms162] infantri yang kuat
Kristian EROPAH

Dasar diplomasi Kumpulan Janissari iaitu

dan toleransi kumpulan elit yang
(tidak dipaksa sangat terlatih dalam
memeluk Islam) selok belok peperangan

Armada laut yang

Institusi gereja kuat (300 buah
hampir hancur Keadaan politik kapal masa
yang tidak stabil di Suleiman al-Kanuni)
Institusi gereja
Eropah akibat
tidak lagi menjadi Kelemahan peperangan
pelindung kepada dan kejatuhan kerajaan-kerajaan
masyarakat kerajaan kecil
Byzantine

Modul sejarah t4 67
 PERTEMBUNGAN TAMADUN ISLAM DENGAN TAMADUN LAIN DI DUNIA
CARA PERTEMBUNGAN
1. Perdagangan dan Perniagaan
2. Hubungan Diplomatik
3. Penaklukan dan Ketenteraan
4. Kebudayaan
BUTIRAN
- Perdagangan jarak jauh
- Contohnya Nabi berniaga hingga ke Syam (Syria)
- Salah satu cara bagi orang Islam mendapatkan pengetahuan tentang
cara hidup, cara berfikir dan cara mentadbir daripada tamadun luar
- Ekspedisi ketenteraan
- Berlaku interaksi dan asimilasi antara tamadun Islam dengan tamadun
lain
- Contohnya kemasukan Islam ke Sepanyol telah membawa kemunculan
kebudayaan baru
- Bahasa Arab menjadi bahasa utama di Sepanyol
- Muncul golongan mozarab iaitu orang tempatan yang beragama Kristian
tetapi mengamalkan kebudayaan Islam dan berbahasa Arab
Modul sejarah t4 68
 Keagamaan
- Islam membawa nilai
akidah iaitu kepercayaan
Mempengaruhi kehidupan kepada Allah s.w.t. Perluasan kawasan
masyarakat Eropah - sistem perundangan penyebaran Islam dan
-mereka memanfaatkan ilmu berasakan al-Quran dan kawasan yang diperintah
Islam dan berjaya keluar hadis oleh orang Islam
dari Zaman Gelap dan terus -Melahirkan pelbagai bentuk
berkembang seperti berlaku kerajaan dan masyarakat di
Revolusi Perindustrian dalam Dunia Islam
Kesenian Islam Menguasai sekonomi
i. Seni bina – Masjid perdagangan
Cordova, Istana Alhambra -memastikan keselamatan
ii, Kususasteraan –Omar laluan perdagangan
Khayyam
Pengembaraan – Ibn
Battuta KESAN PERTEMBUNGAN
TAMADUN ISLAM DENGAN
TAMADUN LAIN
DI DUNIA
Bidang pemikiran politik [ms165] Proses urbanisasi dan
dan undang-undang- al- organisasi sosial
Farabi, al-Miskawayh, al- -penyelarasan undang-
Mawardi undang yang saksama
Ilmu mantik dan falsafah – -perkembangan kebudayaan
Ibn Sina, al-Kindi,Ibn Rushd, dan intelektual
Imam Ghazali
Melahirkan para Para cendekiawan Islam
cendikiawan Islam dalam dan bukan Islam bertukar
setiap bidang keilmuan pendapat
Perubatan – Zakaria al-Razi Proses perkembangan -proses pengumpulan
Matematik dan astronomi penterjemahan maklumat dan teks
– al-Khawarizmi, al-Battani, -penubuhan perpustakaan penulisan para cendekiawan
Abu Ishaq al-Biruji, al-Bitruni (baitulhikmah) tamadun sebelumnya
- bahan penulisan dapat
disimpan dan dikaji oleh
cendekiawan Islam

Modul sejarah t4 69
 JAWAPAN BAB 6
1 A 6 A 11 D 16 B
2 D 7 A 12 D 17 C
3 D 8 B 13 D 18 A
4 B 9 B 14 C 19 D
5 B 10 D 15 A 20 B

Item Struktur
Muka Surat 147 - 149
1(a) Senaraikan sifat peribadi Saidina Uthman bin Affan.
- Hartawan
- Dermawan
- Lemah lembut
- Suka bertolak ansur
- Mempunyai sikap simpati yang tinggi
- Digelar Zun Nurain (mempunyai dua cahaya) [ 2 markah ]

(b) Jelaskan peristiwa perlantikan Saidina Uthman bin Affan.

- Melalui majlis syura
- Enam orang calon yang layak telah dicadangkan
- Mesyuarat dipengerusikan Abdul Rahmah bin Auf
- Saidina Uthman mendapat undi yang sama dengan Saidina Ali
- Abdul Rahman meninjau pendapat orang ramai
- Dengan persetujuan ramai dilantik sebagai khalifah ketiga [ 2 markah ]

(c) Nyatakan sumbangan khalifah Uthman bin Affan.

- Meluaskan wilayah Islam hingga ke Afghanistan, Samarkand, Cyprus dan Tripoli
- Membina angkatan angkatan tentera laut Islam
- Menyelaraskan bacaan Al-Quran
- Mengisytiharkan naskah Al-Quran Mushaf Uthmani
- Membina jalan raya/jambatan/rumah rehat
- Mengukuhkan peranan Baitulmal untuk membiayai pembangunan
- Memperkuatkan angkatan tentera laut
- Membeli peralatan senjata dan kapal
- Mengekalkan jizyah yang dikenakan kepada penduduk bukan Islam [ 2 markah ]

(d) Nyatakan sumbangan khalifah Ali bin Abu Talib.

- Berusaha mengekalkan kestabilan dan keharmonian negara
- Menghentikan peperangan walaupun hampir mencapai kemenangan
- Memulakan proses rundingan setelah pihak lawan mengangkat Al-Quran
- Tidak mengabaikan pemerintahan negara
- Membina markas tentera di Parsi dan sempadan Syria
- Kutipan jizyah diteruskan
- Mengikat perjanjian dengan golongan Zimmi untuk mengenakan jizyah[ 2 markah ]

(e) Nyatakan tindakan keempat-empat orang khulafa al-Rasyidin sehingga berjaya membentuk kerajaan
yang kuat
- Menjalankan tugas dengan penuh kesedaran
- Menjalankan tugas dengan penuh tanggungjawab
- Tidak mementingkan diri
- Tidak mengamalkan kehidupan mewah
- Telah berjuang mengekalkan pembangunan, kesejahteraan dan kebahagian rakyat
[ 2 markah ]

Modul sejarah t4 70
Item Esei
Muka Surat 155 - 158
2 Pada peringkat akhir pemerintahan kerajaan Bani Umaiyah berlaku penentangan dan telah
digantikan oleh kerajaan Bani Abbasiyah.
(a) Nyatakan sebab berlaku penentangan ke atas kerajaan Bani Abbasiyah[ 6 markah ]

F1 - Penentangan oleh orang Islam bukan berketurunan Arab/golongan mawali

F2 - Mereka menganggap didiskriminasi
F3 - Tidak mendapat jawatan yang dianggap layak oleh mereka
F4 - Mereka dikenakan kadar cukai yang lebih tinggi daripada yang dikenakan kepada orang Arab Islam
F5 - Mereka menyertai gerakan Abbasiyah menentang Bani Umaiyah
F6 - Para khalifah mengabaikan tanggungjawab terhadap rakyat
F7 - Para khalifah mengabaikan ajaran Islam
F8 - Pemilihan khalifah secara warisan ditentang oleh sebilangan orang Islam
F9 - Khasnya golongan Syiah dan khawarij

(b) Jelaskan pembentukan kerajaan Bani Abbasiyah.[ 6 markah ]

F1 - Diasaskan pada tahun 750 M

F2 - Pada mulanya ditaja oleh Ali bin Abdullah
F3 - Bergerak secara sulit pada mulanya
F4 - Secara terbuka dari zaman Khalifah Umar bin Abdul Aziz
F5 - Kempen dijalankan atas nama Ahlul Bait (keluarga Nabi Muhammad saw)
F6 - Menjadikan Khurasan, Kufah dan Humaimah sebagai pusat operasi
F7 - Diperkukuhkan dengan keanggotaan dua orang pahlawan besar
F8 - Salamah al-khallal dan Abu Muslim al-Khurasani
F9 - Mengambil sempena nama al-Abbas
F10 - Mengamalkan pemerintahan bercorak warisan
F11 - Mengamalkan sistem monarki/pmerintahan beraja

(c) Senaraikan sumbangan kerajaan Bani Abbasiyah dalam bidang pendidikan[ 8 markah ]

F1 - Kota Baghdad memainkan peranan sebagai pusat intelektual/penyebaran ilmu

F2 - Di Baghdad telah dibina Baitulhikmah/Institusi keilmuan
F3 - Penterjemahan karya falsafah dan sains terutamanya daripada bahasa Yunani
F4 - Kegiatan penulisan dilakukan mengikut tiga tahap
F5 - Mencatat segala idea atau percakapan
F6 - Mengumpulkan idea yang serupa / mengumpulkan hadith
F7 - Mengarang
F8 - Penglibatan golongan ulama dalam penulisan
F9 - Ramai ulama mula menyusun hadith dan menghasilkan penulisan
F10 - Antara ulama terkenal Imam Malik/Ibn Ishaq/Abu Hanifah
F11 - Terdapat pemisahan antara ilmu tafsir, ilmu sirah dan ilmu hadith
F12 - Membuat pembaharuan dalam karya yang diterjemahkan ke dalam Bahasa Arab
F13 - Membuat penambahbaikan terhadap karya tersebut
F14 - Memuatkan keterangan dan ulasan yang sangat bernilai
F15 - Memelihara warisan ilmu daripada lenyap kerana pada masa itu Eropah berada dalam Zaman Gelap

Muka Surat 164-169

3(a) Huraikan cara Tamadun Islam bertembung dengan tamadun lain di dunia.[ 8 markah ]

F1 - Perdagangan jarak jauh melalui laut

H1a - Nabi Muhammad saw pernah berdagang sampai ke Syam (Syria)
H1b - Penguasaan ke atas Laut Merah/Laut Mediteranean/Teluk Parsi
H1c - Seawal akhir abad ketujuh orang Islam telah menetap dan berdagang di Canton, China
F2 - Hubungan diplomatik merupakan salah satu cara orang Islam mendapatkan pengetahuan
tentang tamadun lain

Modul sejarah t4 71
H2a - Kerajaan Bani Umayyah menghantar peneroka ke utara Selat Gibraltar
F3 - Ekspedisi ketenteraan yang bertujuan untuk meluaskan kawasan dan penyebaran Islam
H3a - Apabila tentera Islam menguasai Iraq dan Iran tamadun Islam brtembung dengan tamadun Parsi
H3b - Apabila tentera Islam menawan Mesir tamadun Islam bertembung dengan tamadun Eropah
khasnya Rom
F4 - Pertembungan kebudayaan antara tamadun Islam dengan tamadun lain
H4a - Kemasukan Islam ke Sepanyol menyebabkan muncul kebudayaan baru
H4b - Bahasa Arab telah menjadi bahasa utama di Sepanyol
H4c - Muncul golongan mozarah iaitu golongan yang beragama Kristian tetapi mengamalkan
kebudayaan Islam dan berbahasa Arab
F5 - Pertembungan intelektual berlaku antara ahli fikir Islam dengan bukan Islam
H5a - Ilmuwan Islam mendalami ilmu dan keilmuan tamadun Eropah

(b) Nyatakan kesan pertembungan tamadun-tamadun tersebut.[ 9 markah ]

F1 - Islam mengubah sistem kehidupan penganutnya dan mereka yang di bawah takluknya
F2 - Islam membawa nilai akidah percaya kepada Allah s.w t
F3 - Islam menyediakan perundangan berdasarkan al Quran dan Hadis
F4 - Perluasan kawasan dan penyebaran Islam telah melahirkan pelbagai bentuk kerajaan
F5 - Melahirkan pelbagai bentuk kerajaan dan masyarakat seperti kerajaan Delhi di India
F6 - Wujud masyarakat Islam yang berkekalan hingga kini di China
F7 - Orang Islam kuasai ekonomi khasnya perdagangan
F8 - Pedagang Islam menguasai perdagangan di Asia dan Eropah
F9 - Istanbul menjadi pusat aktiviti perdagangan
F10 - Kerajaan Islam pastikan keselamatan laluan perdagangan di kawasan naungannya
F11 - Islam mempengaruhi proses urbanisasi dan organisasi sosial di Eropah
F12 - Dari segi organisasi sosial, undang-undang yang saksama diselaraskan
F13 - Kurikulum pendidikan menekan agama, sains, matematik & teknologi
F14 - Tatasusila hidup harian orang Islam mempengaruhi hidup harian orang Eropah, peranan ini
dimainkan oleh golongan mudejar
F15 - Cendekiawan Islam dan bukan Islam dapat bertukar pendapat
F16 - Pengumpulan maklumat dan teks penulisan para cendikiawan terdahulu
F17 - Hasil kerja orang asing diterjemah oleh cendikiawan Islam
F18 - Penubuhan perpustakaan (baitulhikmah) di zaman Abbasiyah
F19 - Melahirkan cendekiawan Islam dalam setiap bidang keilmuan
F20 - Sumbangan cendekiawan Islam dalam bidang matematik & astronomi telah meningkatkan
perkembangan intelektual dunia
F21 - Cendekiawan Islam hasilkan karya penting dalam undang-undang & pemikiran politik terhadap
peradaban dunia
F22 - Dalam ilmu mantik & falsafah, membawa perkembangan pemikiran usuluddin, falsafah sains,
pemikiran kritis & kesedaran agama
F23 - Sumbangan diberi terhadap dunia kesusasteraan
F24 - Kesenian Islam khasnya dalam seni bina turut memberi sumbangan dalam perkembangan
ketamadunan dunia

(c) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, nyatakan faktor kelangsungan sesebuah tamadun.
[3 markah ]
F1 - Perpaduan penting untuk penerusan sesuatu ummah
F2 - Peranan pemerintah penting untuk menentukan jatuh bangunnya sesebuah tamadun
F3 - Sumbangan golongan cerdik pandai
F4 - Kesediaan pemerintah menyediakan kemudahan pembelajaran/perpustakaan
F5 - Kompromi dan toleransi penting dalam sesebuah negara yang pelbagai kaum
F6 - Menjaga keamanan
F7 - Kemampuan masyarakat menguasai segala bidang kehidupan

Modul sejarah t4 72
 BAB 7: ISLAM DI ASIA TENGGARA

KEDATANGAN ISLAM KE ASIA TENGGARA

TEORI DAN BUKTI KEDATANGAN ISLAM DARI : (SPM 2010)

CIRI- SEMENANJUNG TANAH ARAB [ms175] CHINA [ms 177] INDIA [ms 178]
CIRI
Tokoh i. John Crawford i. Emanuel Gadinho Eredia i. Snouck Hugronje
ii. Profesor Syed Muhammad Naquib al-Attas ii. S.Q. Fatimi
Pedagang- Islam berkembang melalui aktiviti Canton- Eredia memberikan Gujerat- dari
pedagang alasan bahawa Khan Fo atau wilayah Gujerat
Catatan China- mengatakan orang Arab dan Canton (Guang Zhou) telah dan Pantai
Parsi telah mempunyai pusat perniagaan dan menjadi pusat perniagaan Koromandel sejak
Bukti petempatan di Canton dan Amoy sejak tahun terkenal di kalangan peniaga Arab abad ke-13M
300M yang beragama Islam sejak abad Perdagangan-
Laut- sejak awal lagi pedagang Arab telah ke-9M hubungan
menguasai perdagangan laut dari pelabuhan Jalinan- jalinan perdagangan ini perdagangan yang
Iskandariah di Mesir hingga ke China membolehkan Islam berkembang begitu lama wujud
Singgah- pedagang Arab yang berdagang ke di kalangan peniaga Cina di antara India dan
China telah singgah di pelabuhan utama di Asia negara China, seterusnya Asia Tenggara
Tenggara menyebarkan Islam kepada membolehkan
Menetap – kebanyakan pedagang Arab telah masyarakat Asia Tenggara pedagang India
menetap beberapa bulan sebelum meneruskan Pindah- Fatimi pula memberikan Islam menyebarkan
perjalanan bukti bahawa berlaku Islam di sini
Kampung- sehingga sebahagian besar perpindahan beramai-ramai Batu marmar- batu
daripada mereka membina perkampungan di pedagang Islam yang tinggal di marmar pada batu
situ Canton atau Amoy ke Asia nisan di perkuburan
Kahwin- terdapat orang Arab di perkampungan Tenggara pada sekitar tahun Malik Ibrahim di
ini yang berkahwin dengan wanita tempatan 876M Gerisik, Jawa
Interaksi-masa menunggu perubahan angin Batu Bersurat- pendpat ini Batu nisan – batu
monsun digunakan untuk berbincang serta diperkukuhkan lagi dengan nisan Malik al-Salih
berinteraksi dengan pedagang tempatan dan penemuan Batu Bersurat di Pasai
Asia Tenggara tentang kepercayaan dan agama Terangganu Terengganu- di mempunyai ciri
Nilai murni- kehidupan serta nilai Islam yang Terengganu telah pun wujud buatan India
murni yang diperlihatkan oleh para pendakwah sebuah kerajaan tua yang juga Budaya- wujud
serta pedagang Islam ini telah menarik minat bergantung pada perdagangan unsur kebudayaan
orang tempatan utnuk mendalami agama islam Seni bina- persamaan unsur seni Hindu di Asia
Ta Shih- wujud perkampungan Islam bernama bina di China dengan unsur seni Tenggara
Ta Shih di Sumatera Utara pada tahun 650M bina pada masjid-masjid di
Penulisan- wujud persamaan antara bahan Nusantara seperti di Kelantan,
penulisan dan kesusasteraan Islam di Asia Melaka dan Pulau Jawa
Tenggara dengan yang terdapat di Bumbung – di Melaka bentuk
Semenanjung Tanah Arab bumbung masjid yang
Jawi- perkataan Arab yang terdapat pada mempunyai persamaan dengan
tulisan jawi telah diambil daripada bahasa Arab bentuk bumbung pagoda iaitu
Adat- adat resam dan kebudayaan orang bahagian hujung perabung
Melayu banyak dipengaruhi oleh budaya Arab atapnya kelihatan melentik
seperti adat menghormati tetamu Genting- pengaruh atap genting
Muzik – muzik Melayu juga dipengaruhi oleh China
Arab seperti dabus dan tarian zapin Warna – warna merah dan
Karya tempatan- kebanyakan karya tempatan kuning pada kayu kepala pintu
menceritakan bahawa pengislaman raja di Asia dan tingkap masjid
Tenggara dilakukan oleh syeikh dari Jubin –pada jubin lantai, dinding
Semenanjung Tanah Arab seperti Hikayat Raja- tangga, dan kolam air di masjid
Raja Pasai

Modul sejarah t4 73
 Perdagangan Perkahwinan Pengislaman Raja dan
Golongan Bangsawan
- Disebarkan oleh para pedagang Arab, Cina dan India - Melalui perkahwinan
yang telah lama menjalin perdagangan dengan siasah iaitu perkahwinan - Apabila raja di sesebuah negeri
pelabuhan utama di Asia Tenggara di kalangan kerabat memeluk Islam, rakyat akan
- Kemurnian dan tingkah laku pedagang Islam menjadi diraja mengikutnya kerana raja
ikutan penduduk setempat - Melalui perkahwinan mempunyai pengaruh yang kuat
- Perkampungan pedagang Islam menjadi pusat biasa seperti antara dan rakyat sangat mentaati raja
perbincangan tentang Islam pedagang Islam atau
- Mereka juga membawa ulama untuk menyebarkan ulama Islam dengan
Kelahiran Kerajaan Islam
Islam penduduk tempatan
- Hubungan baik pedagang dengan pemerintah - Islam tersebar melalui - Antara kerajaan Islam awal ialah
tempatan keluarga baru itu dan Perlak, Samudera-Pasai, Melaka,
- Disebabkan kejujuran dan sifat amanah, ramai yang masyarakat sekelilingnya Acheh, Demak, Mataram, Sulu
dianugerahkan jawatan syahbandar dan Mindanao
- Melaka muncul sebagai pusat
CARA-CARA PENYEBARAN ISLAM penyebaran Islam yang terkenal
Keistimewaan Islam DI ASIA TENGGARA - Tun Perak telah berjaya menakluk
- Kemurnian ajaran Islam yang mencakupi kawasan baru dan penduduknya
semua bidang menarik orang ramai memeluk telah memeluk Islam
Islam Peranan Pusat Kebudayaan - Ulama dihantar untuk mengajar
- Konsep tauhid, keadilan, hak indidvidu dan mereka tentang Islam
masyarakat, kehidupan harmoni, akhlak mulia, - Kerajaan Johor- Riau telah
dan bahagia di dunia dan akhirat. - Wujud di Perlak, Samudera-Pasai, berusaha menawan kembali
Riau dan Acheh Melaka daripada Portugis untuk
- Bertindak sebagai pusat keilmuan mengelakkan Melaka menjadi
dan pusat penyebaran Islam pusat penyebaran agama Kristian
Peranan Mubaligh - Terdapat institusi pendidikan dan - Pada zaman Sultan Iskandar
golongan cerdik pandai Muda Mahkota Alam, Acheh
- Mubaligh, pendakwah, ulama dan ahli sufi - Kerajaan Samudera-Pasai pernah
memainkan peranan secara langsung untuk menjadi kuasa yang kuat di Asia
menjadi pusat penterjemahan Tenggara dan digelar Serambi
menyebarkan Islam - Di Melaka, terdapat beberapa
- Contoh pendakwah terawal ialah Syeikh Makkah
buku kesusasteraan yang - Raja Pattani, Raja Phaya Tu
Ismail dan Fakir Muhammad dipengaruhi oleh gaya tulisan Arab
- Di Melaka terdapat pendakwah seperti Nakpa telah menganut Islam dan
seperti Hikayat Amir Hamzah menukar nama kepada Sultan
Syeikh Abdul Aziz, Maulana Abu Bakar dan - Di Acheh terdapat karya Bustanus
Maulana Yusuf Mahmud Syah
Salatin - Islam juga bertapak di Brunei
- Di Melaka pengajaran Islam melalui cara - Ulama seperti Hamzah al-Fansuri
tidak formal dan formal (sistem pondok),di menerusi peranannya sebagai
- Pelabuhan Johor-Riau ialah pusat pusat perdagangan penting di
Jawa (pesantren) dan di Acheh (dayah) emporium yang penting
- Ulama menjadi penasihat raja Borneo
- Banyak hasil kesusasteraan - Bukti Islam di Champa ialah
- Di Jawa terdapat Wali Songo (Wali seperti Tuhfat al-Nafis
Sembilan) penemuan batu nisan (1039M)

Modul sejarah t4 74
 Pemerintahan dan Pentadbiran Sistem Pendidikan Bahasa dan Kesusasteraan

- Istitusi pemerintahan beraja ditukar kepada institusi kesultanan - Sebelum kedatangan Islam,
selepas kedatangan Islam pendidikan hanya untuk
- Sultan sebagai ketua negara golongan bangsawan sahaja
- Mufti sebagai penasihat sultan dalam hal ehwal agama Islam dan - Islam mewajibkan setiap orang
pentadbiran negara Islam menuntut ilmu
- Pegawai dan petugas seperti kadi, khatib, bilal, pemungut zakat, - Berlaku perkembangan
penyelia baitulmal dan penjaga harta wakaf pendidikan dan muncul institusi
- Dalam Hukum Kanun Melaka, raja-raja Melaka digelar Khalifatul pendidikan formal seperti istana,
Mukminin (pemimpin orang mukmin) dan Zillulah fil‟Alam pondok, pesantren, madrasah
(bayangan Allah di dalam alam) dan surau
- Islam dijadikan agama rasmi - Acheh telah menggantikan
- Unsur Islam pada nama negeri seperti Acheh Darus Salam Melaka sebagai pusat
- Nama raja juga menggunakan nama Islam seperti Sultan Mansur pendidikan Islam selepas
Syah Melaka dikuasai Portugis
- Diperkenalkan undang-undang syariah tetapi tidak dapat - Sistem pendidikan di Acheh
dijalankan sepenuhnya kerana masih terikat dengan undang- dibahagikan kepada tiga iaitu
undang adat peringkat rendah (rangkang),
- Di Acheh terdapat Kanun Mahkota Alam menengah (muenasah) dan
- Muncul semangat jihad sebagai kewajipan untuk menentang tinggi/universiti (Jamiah Bait al-
penjajah Rahman)
- Acheh digelar Serambi Makkah
- Pengaruh Islam dalam
bidang bahasa dikenal
pasti dalam aspek tulisan
(tulisan jawi)
- Istilah bahasa Arab
digunakan dalam bahasa
Melayu seperti sultan,
syukur, berkat dll
- Lahir sasterwan tempatan
seperti Tun Sri Lanang dll
- Bahasa Melayu menjadi
bahasa lingua franca dan
bahasa ilmu dan bidang
perdagangan
- Hasil kesusasteraan
Melayu dan bentuknya
turut terpengaruh dengan
gaya dan tatabahasa Arab
seperti syair, nazam dll

PENGARUH ISLAM
Ekonomi DI ASIA TENGGARA Cara Hidup

- Institusi ekonomi seperti baitulmal telah diperkenalkan - Lahir cara hidup berorientasikan
di Acheh oleh Sultan Iskandar Muda Mahkota Alam Islam seperti cara berpakaian iaitu
Kesenian
- Baitulmal berfungsi sebagai perbendaharaan negara bertudung kepala dan bersongkok
- Hasilnya diperolehi daripada zakat dan sedekah - Islam menjadi „ad-din‟ iaitu satu cara
- Kesenian Islam seperti seni khat,
- Islam menggalakkan umatnya rajin bekerja, mencari hidup yang lengkap dan menyeluruh
seni bina, dan seni ukir
rezeki yang halal dan melarang perbuatan mengemis - Mengubah system social
- Pengaruh seni khat seperti pada
- Islam menggalakkan perdagangan masyarakat yang mempunyai kelas
batu nisan dan ukiran kayu
- Amalan riba, penindasan dan penipuan dilarang kepada konsep persaudaraan atau
- Unsur seni kaligrafi mengambil
- Nilai-nilai murni dalam ekonomi disarankan seperti persamaan taraf sesame manusia
contoh huruf Arab, ayat al-Quran
berjimat cermat dan berusaha bersungguh-sungguh - Nilai-nilai akhlak Islam dijadikan
dan tulisan jawi
panduan
- Pengaruh seni bina Islam dapat
- Cara hidup orang Melayu seperti
dilihat pada masjid, kubah,
gotong-royong dan bersatu padu
mimbar, mihrab dan menara azan

Modul sejarah t4 75
 JAWPAN BAB 7
1 A 6 A 11 B 16 B
2 A 7 D 12 A 17 B
3 D 8 B 13 A 18 A
4 C 9 D 14 D 19 D
5 A 10 A 15 C 20 C
Item Struktur
Muka surat 185 - 187
1 Kedatangan Islam ke Asia Tenggara telah menyebabkan sistem pemerintahan Islam diamalkan.
(a) Senaraikan petugas dan pegawai yang diwujudkan dalam pentadbiran Islam.
- Mufti
- Kadi
- Khatib
- Bilal
- Pemungut zakat
- Penyelia Baitulmal
- Penjaga harta wakaf [ 3 markah ]

(b) Nyatakan kesan penggunaan gelaran sultan.

- Mengukuhkan kedudukan Kerajaan Islam di Alam Melayu
- Menjamin kewibawaan raja
- Kedudukan Sultan setaraf dengan pemerintah Islam lain
- Memupuk semangat persaudaraan di kalangan umat Islam. [ 2 markah ]

(c) Nyatakan perkara yang dapat diselesaikan melalui Undang-undang Syariah.

- Kes jenayah/ Kecurian/ Pembunuhan
- Urusan pernikahan
- Perniagaan
- Pembahagian harta pusaka [ 2 markah ]

(d) Namakan tokoh ulama yang memaparkan “ semangat jihad “dalam karya mereka.
- Syeikh Nurudin al-Raniri
- Abdul Rauf Singkel
- Syeikh Daud al-Pattani [ 1 markah ]

(e) Senaraikan implikasi penyebaran semangat jihad di kalangan masyarakat tempatan .

- Rakyat tempatan bersatu teguh dengan prinsip Islam
- Menghalau penjajah
- Menegaskan kewajipan berjihad bagi orang Islam
- Sesiapa yang tidak berjihad berdosa besar
- Jihad sebagai usaha menentang musuh
- Jihad sebagai usaha menentang kemiskinan
- Jihad sebagai usaha mencapai suatu kehidupan yang sempurna
- Dapat melindungi kesucian agama Islam [ 2 markah ]

Muka surat 181-184.

2 Acheh berperanan sebagai pusat kebudayaan, pusat keilmuan dan pusat penyebaran
Islam yang terkenal di Asia Tenggara.
(a) Namakan ulama yang terkenal di Acheh.
- Hamzah Fansuri
- Syeikh Nurudin al-Raniri
- Syeikh Syamsudin al-Sumaterani
- Abdul Rauf Singkel [2 markah ]

(b) Nyatakan peranan ulama Islam dalam politik dan pentadbiran di Acheh.
- Menyebarkan Islam
- Penasihat raja yang memerintah
- Membantu pentadbiran

Modul sejarah t4 76
 - Mempraktikkan Islam dalam politik dan pentadbiran [ 2 markah]

(c) Senaraikan usaha pemerintah Acheh untuk menyekat penyebaran agama Kristian?
- Menaungi beberapa negeri kecil di Sumatera Utara
- Menakluki negeri-negeri di Tanah Melayu
- Menghasilkan karya-karya Islam
- Menjadikan Acheh kuasa yang kuat dan kukuh
- Menjadikan Acheh pusat perdagangan yang penting [ 2 markah.]

(d) Pada pendapat anda, mengapakah Acheh digelar Serambi Makkah?

- Melahirkan ramai ulama.
- Tempat belajar ilmu agama
- Tempat persinggahan dalam perjalanan ke Makkah untuk menunaikan haji [ 2 markah ]

(e) Namakan hasil karya yang telah dihasilkan oleh ulama Islam di Acheh.
- Syarabul Asyikin.
- Asrarul Ariffin.
- Syair Burung Pingai.
- Syair Dagang.
- Syair Burung Pungguk.
- Syair Sidang Fakir.
- Syair Perahu.
- Bustanul Salatin [ 2 markah ]

Muka surat 181-184.

3 Acheh berperanan sebagai pusat kebudayaan, pusat keilmuan dan pusat penyebaran Islam yang
terkenal di Asia Tenggara.
(a) Namakan ulama yang terkenal di Acheh.
 Hamzah Fansuri
 Syeikh Nurudin al-Raniri
 Syeikh Syamsudin al-Sumaterani
 Abdul Rauf Singkel
[ Mana-mana 2 x1m ]

(b) Nyatakan peranan ulama Islam dalam politik dan pentadbiran di Acheh.
 Menyebarkan Islam
 Penasihat raja yang memerintah
 Membantu pentadbiran
 Mempraktikkan Islam dalam politik dan pentadbiran
[ Mana-mana 2 x1m ]

(c) Senaraikan usaha pemerintah Acheh untuk menyekat penyebaran agama Kristian?
 Menaungi beberapa negeri kecil di Sumatera Utara
 Menakluki negeri-negeri di Tanah Melayu
 Menghasilkan karya-karya Islam
 Menjadikan Acheh kuasa yang kuat dan kukuh
 Menjadikan Acheh pusat perdagangan yang penting
[ Mana-mana 2 x1m ]

(d) Pada pendapat anda, mengapakah Acheh digelar Serambi Makkah?

 melahirkan ramai ulama.
 Tempat belajar ilmu agama
 Tempat persinggahan dalam perjalanan ke Makkah
 untuk menunaikan haji
[ Mana-mana 2 x1m ]

Modul sejarah t4 77
 (e) Namakan hasil karya yang telah dihasilkan oleh ulama Islam di Acheh.
 Syarabul Asyikin.
 Asrarul Ariffin.
 Syair Burung Pingai.
 Syair Dagang.
 Syair Burung Pungguk.
 Syair Sidang Fakir
[ Mana-mana 2 x1m ]

Muka surat 183 - 185, & 188

3(a) Jelaskan pengaruh Islam dalam sistem pentadbiran di Asia Tenggara. [ 8 markah ]
Pengaruh Islam dalam sistem pentadbiran di Asia Tenggara ialah :
Institusi kesultanan telah diperkenalkan dan diwarisi daripada amalan pemerintah kerajaan Abbasiyah di Baghdad
dan kerajaan Turki Uthmaniyah
Sultan sebagai ketua negara
Mufti dilantik sebagai penasihat sultan dalam hal ehwal agama Islam dan pentadbiran negara
Wujud pegawai dan petugas seperti kadi,khatib dan bilal, pemungut zakat,penyelia Baitulmal dan penjaga harta wakaf
Gelaran sultan mengukuhkan kedudukan Islam di alam Melayu dan menjamin kewibawaan raja
Gelaran khalifatul Mukminin yang bererti pemimpin orang mukmin/gelaran Zilullah fil Alam bermaksud bayangan Allah
di muka bumi juga digunakan oleh raja-raja Melaka.
Islam dijadikan agama rasmi oleh Kerajaan Islam di Asia Tenggara seperti Melaka, Acheh dan Brunei
Unsur Islam juga diserapkan pada nama negeri.
Contohnya, Acheh Darul Salam.
Nama raja juga menggunakan nama Islam seperti Sultan Mansur Syah.
Undang-undang Syariah diperkenalkan . Contohnya ,Undang-undang Syariah dalam Hukum Kanun Melaka.
Di Acheh, terdapat Kanun Mahkota Alam yang mempunyai ciri-ciri sebuah perlembagaan Islam.
Menggerakkan semangat jihad di kalangan rakyat untuk menentang penjajah.

(b) Jelaskan peranan bahasa Melayu dalam kehidupan masyarakat Melayu. [ 5 markah ]
Peranan bahasa Melayu dalam kehidupan masyarakat Melayu ialah :
Bahasa Melayu telah berkembang menjadi lingua-franca bagi kepulauan Melayu
Menjadi bahasa ilmu pengetahuan
Digunakan untuk menyampaikan cerita-cerita panji yang ditulis dalam bahasa Jawa
Penggunaan bahasa Melayu tidak terhad dalam bidang ilmu tetapi dalam perdagangan
Menjadi bahasa istana
Menjadi bahasa surat-menyurat
Menjadi bahasa perhubungan antara wilayah
Menjadi bahasa untuk berdakwah
Menjadi bahasa pengajaran dan pembelajaran

(c) Jelaskan peranan yang dilakukan oleh mubaligh dalam menyebarkan agama Islam di Asia Tenggara .
[ 7 markah ]
Peranan yang dilakukan oleh mubaligh dalam menyebarkan agama Islam di Asia Tenggara ialah :
Menunjukan sifat / keperibadian yang baik dan berakhlak mulia
Menjadi contoh, tauladan dan ikutan penduduk tempatan
Mengajar secara tidak formal
Mengajar Al Quran di surau
Melalui contoh dan tauladan yang baik
Tingkah laku , perbuatan dan pergaulan yang baik
Mengajar secara formal di institusi pendidikan awal
Mengajar mengaji
Mengajar asas ilmu agama

Modul sejarah t4 78
Mengajar di masjid, surau dan rumah mubaligh
Menasihati raja dalam bidang politik dan pentadbiran
Membicarakan hukum Islam dengan Sultan dan pembesar negeri
Menyampaikan ilmu pengetahuan Islam dan menasihati Sultan
Mengajar ilmu agama di pusat pendidikan
Mengajar ilmu Fikah / Usuludin / Tasauf / Hadis / tafsir / Bahasa Arab
Mengajai di Sekolah pondok / Pesantren / Dayah
Mubaligh juga membangkitkan kesedaran kepada masyarakat
Kesedaran tentang bekerja dan beramal dalam ertikata Islam sebenar
Mengikis sikap malas untuk menghapuskan pengangguran
Mengelakan cara hidup mewah dan membazir
Peranan / ajaran wali Songo di Pulau Jawa
Lahir beberapa ulama tempatan
Ulama terkenal seperti Hamzah Al Fansuri / Shamsudin Al Sumaterani / Abdul Rauf Singkel

Modul sejarah t4 79
BAB 8 : PEMBAHARUAN DAN PENGARUH ISLAM DI MALAYSIA SEBELUM KEDATANGAN BARAT

PENGARUH ISLAM TERHADAP POLITIK [ms 196]

PENTADBIRAN
1. Sebelum Islam- dipengaruhi tradisi Hindu-Buddha dengan konsep dewa-raja
2. Konsep Islam- istilah sultan, Zilullah fil-alam dan zilullah fil-ardh (bayangan Allah di muka bumi)
3. Gelaran- Khalifatul Mukminin (pemimpin orang mukmin)
4. Nasab- berasaskan nasab keturunan daripada Iskandar Zulkarnain untuk meninggikan kedudukan seseorang raja
5. Pewarisan- institusi kesultanan kekal sebagai institusi berdasarkan pewarisan
6. Raja/Sultan – kuasa tertinggi dalam system pemerintahan dan pentadbiran
7. Adat Perpatih- diamalkan di Negeri Sembilan
8. Tunjang- tunjang kuasa pada Yang Di-Pertuan Besar
9. Dibantu- Sultan dibantu oleh bendahara, laksamana, penghulu bendahari, temenggung dan sebagainya
10. Ulama- menjadi penasihat kepada sultan seperti Makhdum Sayid Abdul Aziz di Melaka
11. Daulat- pengikat antara golongan rakyat dengan pemerintah
12. Tinggi – mengangkat kedudukan raja/sultan ke tahap yang tinggi dan menimbulkan rasa hormat rakyat
13. Adat istiadat- membabitkan cara berpakaian dan jenis pakaian, bahasa dan pengucapan serta tingkah laku
14. Pertabalan- istiadat pertabalan disempurnakan dengan penuh tertib dan mengikut aturan yang ditetapkan

PERUNDANGAN [SPM 2009] (ms 198)

Undang-undang Tidak Bertulis Undang-undang Bertulis

Adat Perpatih
musyawarah- asas pentadbiran dan penyelesaian
masalah
suku- musyawarah dihadiri oleh perwakilan semua
suku
kahwin- tidak dibenarkan berkahwin dengan suku
yang sama
lembaga- ketua adat setiap suku
pemilihan ketua- ketua di pelabagai peringkat
dilantik oleh kumpulan ketua daripada peringkat
bawah
pengasas- Datuk Perpatih Nan Sebatang
matrilineal- nasab keturunan lebih mengutamakan
jurai keturunan ibu
harta pusaka- anak perempuan diberikan hak
mewarisi harta pusaka
Adat Temenggung
parilineal- lebih mementingkan jurai keturunan
bapa
harta pusaka- anak lelaki lebih diutamakan
daripada anak perempuan iaitu bertepatan dengan
hukun faraid dalam Islam
kahwin- seseorang individu bebas berkahwin
asalkan tidak melanggar hukum Islam
pengasas- Datuk Ketumanggungan
Peraturan- peraturan atau hukum dalam sesebuah
masyarakat
Manu – Hukum Kanun Manu dalam tradisi Hindu-
Buddha yang membezakan jenis hukuman berdasarkan
kelas seseorang
Islam- selepas kedatangan Islam, undang-undang Islam
dijadikan asas undang-undang yang dikuatkuasakan
Contoh - Hukum Kanun Melaka, Undang-Undang Laut
Melaka
Isi kandungan Hukum Kanun Melaka
i. Menjelaskan tanggungjawab raja dan pembesar
ii. Pantang larang di kalangan anggota masyarakat
iii. hukuman terhadap kesalahan jenayah
iv. undang-undang keluarga
v. permasalahan ibadah
vi. jenis-jenis hukuman terhadap kesalahan tertentu
Isi kandungan Undang-Undang Laut Melaka
i. Seseorang nakhoda (kapten) dalam sesebuah kapal
diertikan sebagai imam
ii. anak buah kapal sebagai makmum
Tersusun – perjalanan masyarakat menjdi tersusun
kerana segala aspek perlakuan, tanggungjawab, serta
hukuman tentang kesalahan yang dilakukan telah
ditentukan
Kecuali- secara praktisnya, undang-undang ini
mengecualikan diri raja/ sultan daripada sebarang
tindakan
Tertinggi – hal ini menggambarkan kedudukan raja/
sultan sebagai kuasa tertinggi dalam kerajaan

Modul sejarah t4 80
 PENGARUH KEDATANGAN ISLAM TERHADAP SOSIOBUDAYA

BAHASA DAN
PENDIDIKAN [ms 201] KESUSASTERAAN
[ms 203]
Dua -Terdapat dua jenis pendidikan iaitu formal dan tidak formal Jawi – huruf Arab mudah
Tidak formal- Pendidikan tidak formal merupakan pendidikan awal atau asuhan dalam diterima oleh orang Melayu dan
keluarga dibuat penyesuaian dengan
Moral- Penekanan kepada pengajaran nilai-nilai moral tulisan Melayu membentuk
Cara - Pembelajaran melalui cara pendengaran, penglihatan dan pemerhatian tulisan jawi
Lisan- Melalui cerita lisan seperti cerita binatang dan cerita jenaka, pantun, peribahasa dan Saluran – tulisan jawi menjadi
teka-teki saluran utama untuk
Pantang larang- Mempelajari pantang larang dan adat istiadat melalui pergaulan sosial pembacaan dan penulisan
Formal -Pendidikan formal merupakan pendidkan yang berkaitan dengan keagamaan Istilah – terdapat istilah Melayu
secara langsung atau melalui perantaraan institusi tertentu daripada bahasa Arab seperti
Semua – semua golongan mula terlibat dalam pendidikan adat, daulat, hakim dan hokum
Tempat – istana, masjid, rumah, surau. madrasah dan pondok Kesusasteraan –
Rumah – pendidikan di rumah memberi penekanan kepada pengajian al-Quran kesusasteraan rakyat
Sejarah Melayu – mencatatkan peranan istana sebagi pusat pengajian agama disebarkan secara lisan seperti
Hikayat – istana juga menjadi tempat menyimpan buku hikayat penting seperti Hikayat cerita asal usul, cerita binatang
Amir Hamzah dan Hikayat Muhamad Ali Hanafiah (Sang Kancil), cerita jenaka
Pentadbiran – pendidikan di istana juga melibatkan hal pentadbiran Negara dan sistem (Pak Kaduk), cerita pengajaran
politik (Batu Belah Batu Bertangkup)
Pertemuan – masjid dan surau menjadi tempat pertemuan dan perkumpulan masyarakat Puisi – pantun, teka teki,
maka sesuai untuk mengembangkan ilmu Islam gurindam dan seloka seperti
Kanak-kanak – di ajar fikah, tajwid, cara dan bacaan dalam sembahyang Syair Dahulu Kala
Dewasa – di ajar di sebelah malam tentang fikah, usuludin, hadis, tasawuf dll Hikayat – Hikayat Nur
Pondok – penekanan kepada ilmu keagamaan dan menyediakan pelajar untuk bertugas Muhammad dan Hikayat Bulan
sebagai guru agama atau berkhidmat kepada masyarakat Berbelah
Contoh – di Kelantan(Pondok Pulau Condong dan Pondok Kutan),Terengganu (Pondok Saduran – hikayat saduran
Pulau Manis) dan Kedah ( Pondok Titi Gajah, Pondok Langgar) bercorak Arab-Parsi seperti
Waktu – pengajiannya tidak mempunyai batasan waktu Hikayat Abu Nawas
Madrasah – berdasarkan sukatan pelajaran
Kelas- dilaksanakan secara kelas
Tahap- pendidikannya mengikut tahap iaitu permulaan, pertengahan dan pengkhususan
Mudir – di awasi oleh mudir (guru besar)
Selia – diselia oleh sebuah lembaga, jawatankuasa kewangan dan sebagainya

Modul sejarah t4 81
 PENGARUH KEDATANGAN ISLAM TERHADAP SOSIOBUDAYA

KESENIAN [ms 205]

GAYA HIDUP [ms 207]
Bentuk – seperti seni halus, seni tampak, seni
Kepercayaan – perubahan prinsip kepercayaan atau akidah
persembahan, seni tekstil, busana dan
Akhlak- perubahan akhlak di kalangan pemerintah seperti amalan
sebagainya
protokol (hijabah) daripada pengaruh Bani Umaiyah
Seni bina – masjid yang mempunyai ciri-ciri
Pertabalan – amalab pembacaan cirri digantikan dengan lafaz ikrar oleh
khas seperti mihrab, mimbar, telaga atau air
sultan dan pembesar yang menyerupai proses baiah dalam Islam
pancur, dan bumbung yang khusus
Pengganti – apabila sultan mangkat, penggantinya akan dilantik sebelum
Contoh – Masjid Kampung Laut di Kelantan
istiadat pemakaman yang ditiru daripada Bani Umaiyah
Istana – dibina dengan indah dan dilengkapi
Hubungan – dalam masyarakat tradisional Melayu, hubungan antara
balairung, tempat persemayaman diraja,balai
individu dan pertalian keluaraga amat rapat
istiadat dll
Hormat – ibu bapa dan orang yang lebih tua dihormati
Ukiran – motif ukiran berubah daripada motif
Jiran – dianggap sebagai keluarga sendiri
binatang kepada tumbuhan, bungaan dan
Panggilan – pak long, mak long dll
geometri
Rendah – apabila bercakap dengan orang yang lebih tua mesti
Epigrafi – seperti batu bersurat dan batu nisan
menggunakan suara yang rendah
seperti Batu Bersurat Terengganu
Tetamu – dilayan dengan hormat dan dihidangkan makanan dan
Khat – seni tulisan dalam Islam atau kaligrafi
minuman
yang menjadi hiasan di masjid, madrasah, batu
Salam – orang yang berziarah hendaklah member salam
nisan, barang tembikar dll
Wajib- tuan rumah pula wajib menjawab salam tersebut
Persembahan – seperti tarian, drama, muzik,
Bersalaman – apabila masuk ke rumah hendaklah bersalam-salaman
nyanyian dan wayang kulit
Cium – kanak-kanak dikehendaki mencium tangan orang yang lebih tua
Asia Barat – pengaruh Asia Barat seperti tarian
Bismillah- dibaca sebelum makan dan minum
dabus di Perak
Majlis – majlis perkahwinan, berkhatan, berkhatam (tamat membaca al-
Tarian – tarian Mak Inang di Melaka
Quran) dijalankan secara Islam
Nyanyian – nazam atau naban yang berbentuk
Perpaduan – dijalankan secara bergotong-royong untuk mengeratkan
syair
perpaduan
Lain-lain – dalam seni dikir dan ghazal di Johor
Ibarat – konsep bersatu teguh bercerai roboh dan seiikat seperti sirih,
serumpun seperti serai dan sedecing seperti besi.

Modul sejarah t4 82

PENGARUH ISLAM
TERHADAP EKONOMI
[ms208]
PERDAGANGAN
Dominasi – aktiviti perdagangan
didominasi oleh pedagang Islam
Perdagangan – sumber rezeki
terbesar dan cara pengislaman di
Alam Melayu
Melaka – menjadi pusat
perdagangan yang penting pada
abad ke-15 kerana kedudukannya
yang strategik
Licin – Melaka menyediakan
pentadbiran yang licin Laksamana -
menjaga urusan kelautan
Syahbandar - ketua pelabuhan
Undang-Undang Laut Melaka –
mengandungi tugas nakhoda,
jurumudi dan sebagainya
Bahasa – terdapat 84 bahasa yang
dipertuturkan di Melaka
Timbang – sistem timbang dan sukat
diperkenalkan menggunakan sistem
tahil dan kati
Bahara – untuk menimbang lada,
buah pala, bunga cengkih
dsb.menggunakan dachim/dacing (1
bahara=205 kati)
Kaedah – menngunakan dua kaedah
iaitu pertukaran barang dan jual beli
Johor – menjadi pusat dan tunjang
kekuasaan Melayu selepas
kejatuhan Melaka kepada Portugis
Modul sejarah t4
MATA WANG
Mata wang – sebagai perantaraan nilai barangan memudahkan urusan perdagangan dan jual beli
Barter – merupakan alternative kepada system pertukaran barang (barter)
Timah – negeri-negeri Melayu menggunkan mata wang daripada timah
Melaka – berbentuk bulat dan beratnya satu kati lapan tahil
Sultan – nama sultan yang memerintah dan tarikh Islam dicatat
Asing – juga menggunakan mata wang asing daripada Pasai, Hormuz dan Cambay
Johor- dikenali sebagai wang katun
Bentuk – bulat atau segi enam
Jawi – tidak mempunyai tarikh tetapi mempunyai tulisan jawi atau Arab
Kedah – mata wang timah untuk kegunaan tempatan
Bentuk – seekor ayam jantan yang hinggap di atas beberapa cincin
Patah – boleh dipatahkan dan digunakan secara berasingan
Emas- digunakan meluas di Kedah dan Johor
Tertua- mata wang emas Johor yang tertua dikenal pasti bertarikh 1527 iaitu semasa Sultan
Alaudin Riayat Shah
Kijang – di Kelantan dikenali sebagai kijang kerana terdapat gambar kijang pada muka wang emas
tersebut
Kupang – di Johor dikenali sebagai kupang dan mengandungi emas seberat 10 grain dan 40 grain
Nama- tiap-tiap mata wang emas tertera nama dan pangkat sultan yang memerintah
Gelaran – di bahagian belakangnya tertulis gelaran seperti Khalifatul Mukminin
Perak – pedagang Eropah menggunakan wang perak
Emas - pedagang India, China dan Arab menggunakan mata wang emas
PERCUKAIAN
Cukai – merupakan bayaran yang dikenakan oleh pihak pemerintah terhadap aktiviti atau barang
tertentu
Sumber- sumber pendapatan kerajaan dan disalurkan kembali untuk pembangunan negara
Melaka – pedagang wajib membayar cukai sebelum urusan perniagaan dijalankan
Cukai tetap – atau cukai import iaitu cukai paling asas yang ditetapkan oleh pemerintah
i. India, Ceylon, Tanah Arab, Siam, Pegu = 6%
ii. Jepun, China =5%
iii. Beras dan makanan = tiada cukai
Cukai diraja – dikenakan kepada orang asing yang menetap di Melaka
i. Kepulauan Melayu = 3%
ii. Orang asing lain = 6%
Riba – tidak dibenarkan yang terdpat dalam Hukum Kanun Melaka
Ceti – dibenarkan memberikan pinjaman wang
Zakat – golongan kaya dan berkemampuan mesti membayar zakat
Baitulmal- tempat menyimpan kutipan zakat dan menyelenggarakan harta kerajaan
83
 JAWAPAN BAB 8
1 A 6 C 11 C 16 D
2 B 7 A 12 A 17 C
3 B 8 A 13 B 18 B
4 A 9 D 14 D 19 A
5 A 10 B 15 B 20 A

Item Struktur

Muka Surat 210

1
Kedatangan Islam ke Tanah Melayu telah memberi kesan ke atas penggunaan matawang.
(a) Berikan dua ciri wang katun diJohor.
- Berbentuk bulat
- Berbentuk segi enam
- Tidak mempunyai tarikh
- Mempunyai tulisan jawi
- Mempunyai tulisan Arab [ 2 markah]

(b) Namakan dua matawang emas Kelantan.

- Kijang
- Kupang [ 2 markah ]

(c) Nyatakan tiga ciri matawang timah di Kedah yang telah digunakan sejak abad ke-17.
- Untuk kegunaan tempatan
- Berbentukseekor ayamjantan yang hinggap di atas beberapa cincin
- Boleh dipatahkan
- Boleh digunakan secara berasingan [ 3 markah ]

(d) Berdasarkan pengetahuan sejarah anda,nyatakan kepentingan penggunaan matawang.

- Sebagai perantaraan nilai barangan
- Memudahkan urusan perdagangan
- Memudahkan urusan jualbeli
- Alternatif kepada sistem pertukaran barang/barter [3 markah ]

Item Esei
Muka Surat 210-211
2 Penggunaan matawang merupakan satu alternatif kepada sistem pertukaran barang yang telah
dipraktikkan dalam masyarakat tradisional.
(a) Nyatakan perkembangan sistem matawang era pemerintahan kerajaan Melayu tradisional.
[ 8 markah ]
F1 - Umumnya Negeri- Negeri Melayu (NNM) menggunakan matawang yang diperbuat daripada timah
F2 - NNM juga menggunakan matawang yang diperbuat daripada emas
F3 - Matawang timah pada zaman Melaka berbentuk bulat/berat satu kati lapan tahil
F4 - Nama sultan /tarikh Islam dicatat pada matawang tersebut
F5 - Matawang dari Pasai /Hormuz/Cambay juga digunakan di Melaka /boleh ditukar dengan
matawang tempatan
F6 - Di Johor,terdapat matawang diperbuat daripada bijih timah
F7 - Dikenali sebagai katun/berbentukbulat/segi enam
F8 - Kedah mengeluarkan matawang timah sendiri untuk kegunaan tempatan
F9 - wang timah Kedah berbentuk seekor ayam jantan hinggap di atas beberapa cincin
F10 - Matawang Kedah boleh dipatahkan/digunakan berasingan
F11 - Matawang emas digunakan secara meluas di Kedah dan Johor pada abad ke 16
F12 - Matawang emas Johor yang tertua dikenalpastibertarikh 1527/pada zaman pemerintahan sultan
Alauddin Riayat Shah
F13 - wang emas Johor digelar kupang
F14 - Kupang Johor mempunyai emas seberat 10 grain / 40 grain
F15 - wang emas kelantan dikenali sebagai kijang /terdapat kijang pada mukanya
F16 - Setiap wang emas tertera nama dan pangkat sultan yang memerintah/yang mengeluarkan
matawang tersebut
F17 - Dibahagian belakang tertulis gelaran sultan /Khalifatul muslimin

Modul sejarah t4 84
 (b) Nyatakan sistem percukaian yang dilaksanakan pada zaman Kesultanan Melayu Melaka.
[ 5 markah ]
F1 - Para pedagang yang berdagang diwajibkan membayar cukai terhadap barang dagangan mereka
sebelum urusan perniagaan dilakukan
F2 - Cukai paling asas ialah cukai tetap/cukai impot
F3 - Pedagang yang datang dari India / Ceylon/Tanah Arab /Siam/Pegu dikenakan cukaisebanyak 6%
daripada jumlah barangan yang dibawa
F4 - Pedagang dari Jepun/China dikenakan cukai sebanyak 5%
F5 - Beras dan makanan tidak dikenakan cukai
F6 - Setelah cukaidibayar,barulah urusan jualbeli dapat dilakukan di bazar-bazar disediakan di
sepanjang Sg Melaka
F7 - Orang asing dari kepulauan Melayu dikenakan cukai diraja sebanyak 3 %
F8 - Orang asing yang menetap di Melaka dikenakan cukaisebanyak 6 %
F9 - Amalan riba tidak dibenarkan dalam bidang perniagaan dalam kalangan orang Islam
F10 - Golongan ceti yang memberikan pinjaman wang diizinkan
F11 - Orang kaya dan orang berkemampuan dikehendaki membayar zakat
F12 - Baitulmal berfungsi mengutip /menyimpan zakat /menyelenggara harta kerajaan

(c) Nyatakan perkembangan aktiviti perdagangan di Tanah Melayu sebelum kedatangan Barat.
[ 7 markah ]
F1 - Sejak abad ke 12 hingga abad ke 18 aktiviti perdagangan yang membabitkan Lautan Hindi dan
Laut China Selatan dikuasai oleh pedagang Islam
F2 - Pengaruh perdagangan amat kuat terhadap umat Islam kerana Nabi Muhammad terlibat secara
langsung dalam perdagangan
F3 - Menjelang abad ke 15, Melaka menjadi pusat perdagangan yang strategik iaitu terletak di laluan
timur dan barat yang turut melibatkan pedagang Islam
F4 - Pelabuhan Melaka mempunyai pelabuhanlengkap kepada pedagang asing
F5 - Jawatan Laksamana diwujudkan untuk membantu menguruskan hal kelautan
F6 - Syahbandar pula menjadi ketua pelabuhan
F7 - Undang-undang Laut Melaka digubal dan harus dipatuhi oleh masyarakat
F8 - UULM membantu menentukan tugas nakhoda, jurumudi
F9 - Melaka dikunjungi oleh ramai pedagang asing dari seluruh dunia
F10 - Tidak kurang 84 bahasa dipertuturkan di Melaka
F11 - Melaka turut memperkenalkan sistem timbang dan sukat spt sistem kati dan tahil
F12 - Barangan yang ditimbang menggunakan sistem ini ialah emas/perak/bahan wangian batu
permata
F13 - Rempah ratus/lada/buah pala/bunga cengkih/bunga lawang menggunakan sistem bahara
F14 - Timbangan dilakukan dengan menggunakan sistem dachim(dacing)
F15 - Dalam urusan perdagangan,dua kaedah yang digunakan ialah tukar barang/jual beli
F16 - Kejatuhan Melaka kepada Portugis telah mengalih perkembangan perdagangan ke
Johor/Kedah/Kelantan /Terengganu

Muka Surat 206 - 207

3 Selain membawa pembaharuan terhadap kesenian,kedatangan Islam ke Tanah Melayu juga
membawa
kesan terhadap gaya hidup.
(a) Sejauh manakah gaya hidup golongan pemerintah dan rakyat jelata di Tanah Melayu dipengaruhi
oleh unsur-unsur Islam.[ 10 markah ]
F1 - Bermula daripada perubahan prinsip kepercayaan/akidah membawa kepada syariah dan akhlak
F2 - Amalanprotokol /hijabahdi kalangan pemerintah menggambarkan pengaruh Bani Umayyah
F3 - Kandungan ciri dalam pelantikan/pertabalan raja dibatalkan
F4 - Diganti dengan lafaz ikrar oleh sultan/pembesar
F5 - Lafaz ikrar menyerupai baiah dalam Islam
F6 - Pengganti sultan akan dilantik sebelum pemakaman
F7 - Ditiru daripada peraturan yang dimulakan oleh khalifah pada zaman Bani Umayyah
F8 - Dalam masyarakat Melayu unsur Islam dapat dilihat dari segi hubungan antara individu/pertalian
kekeluargaan
F9 - Ibu bapa /orang tua hendaklah dihormati
F10 - Jiran dianggap sebagai anggota keluarga sendiri
F11 - Terdapat panggilan tertentu untukorang yang lebih tua
F12 - Pak long/mak long
F13 - Orang tua tidakboleh dipanggil dengan namanya

Modul sejarah t4 85
F14 - Apabila bertutur, teman yang lebih muda hendaklah bercakap dengan suara yang rendah
F15 - Tetamu dilayan dengan hormat
F16 - Tetamu sering dihidangkan dengan makanan /minuman
F17 - Orang yang datang berziarah hendaklah memberikan salam
F18 - Tuan rumah wajib menjawab salam
F19 - Apabila masuk,tetamu dan tuan rumah akan bersalam-salaman
F20 - Kanak-kanak dikehendaki mencium tangan orang yang lebih tua ketika bersalam
F21 - Ungkapan Bismillah mestilah dibaca semasa hendak makan/ minum
F22 - Majlis perkahwinan/berkhata/majlis tamat baca al Quran/khatam turut dijalankan secara Islam
F23 - Dijalankan secara gotong-royong/menekankan nilai perpaduan

(b) Nyatakan pengaruh Islam dalam seni tulisan.[ 5 markah ]

F1 - Orang Melayu prihatian terhadap kesenian epigrafi
F2 - seperti batu bersurat /batu nisan
F3 - Dikenali sebagai khat/kaligrafi
F4 - Digunakan sebagai hiasan pada tulisan batu nisan /batu bersurat masjid/ madrasah/barang
tembikar/matawang/pakaian
F5 - Jenis tulisan khat yang digemari oleh orang Melayu adalah jenis kufi dan nasakh
F6 - Tulisan khat yang terdapat di masjid/madrasah/surau merupakan petikan darpada al Quran
F7 - surah Yasin/al Fatihah
F8 - Antara jenis tulisan khat ialah thuluth/diwani/jali/farisi/nasakh/fiq’ah/ijazah

(c) Nyatakan pengaruh Islam dalam seni persembahan.[ 5 markah ]

F1 - Merangkumi tarian/drama/muzik/nyanyian/wayang kulit
F2 - Dalam banyak keadaan muzik,nyanyian dan tarian disepadukan dalam satu-satu persembahan
F3 - Kesenian ini tetap diteruskan selepas kedatangan Islam dengan penyesuaian berasaskan agama
F4 - Pengaruh Asia Barat turut berkembang dalam cabang kesenian
F5 - Tarian dabus di Perak
F6 - Tarian dabus memaparkan pengaruh arab yang sangat ketara
F7 - Tarian dabus mengandungi unsur keagamaan yang dikaitkan dengan kepahlawanan Saidina Ali
F8 - Tarian mak inang telah ditarikan di istana Melaka pada majlis tertentu
F9 - Nyanyian yang paling ketara ialah nazam/naban
F10 - nazam/naban terkenal di Terengganu/Pahang/Melaka
F11 - nazam/naban berbentuk syair mengisahkan riwayat hidup Nabi Muhammad s.a.w/para nabi
Allah/sahabat
F12 - Di Terengganu,nazam/naban dinyanyikan oleh kaum wanita
F13 - Dinyanyikan pada majlis perkahwinan/berkhatan/upacara lain bersifat keagamaan
F14 - Pengaruh Islam juga sangat ketara dalamseni dikir
F15 - Senikata lagu dalam dikir bercampur baur antara bahasa Melayu dengan bahasa Arab
F16 - Kesenian ghazal berkembang di Johor
F17 - Ghazal ialah sejenis puisi arab yang memujikebesaran Islam

Modul sejarah t4 86
 BAB 9 : PERKEMBANGAN DI EROPAH

PERUBAHAN MASYARAKAT DAN BUDAYA EROPAH

1. Senaraikan tiga peringkat zaman pertengahan [ms215]

i. Peringkat awal (476-1050M)

ii. Peringkat kemuncak (1050-1300M)
iii. Peringkat akhir (1300 – 1450M)
- muncul Zaman Renaissance (1350-1600M)
- berlaku kegiatan penjelajahan dan penerokaan serta perkembangan ilmu
- orang Eropah menyebarkan pengaruh mereka kepada dunia luar
- diteruskan semasa zaman Revolusi Perindustrian dan Imperialisme

ZAMAN GELAP DAN CIRI-CIRINYA

2. Zaman Gelap merupakan peringkat awal Zaman Pertengahan. Zaman Peralihan dari Zaman Gelap ke
Zaman Renaissance dikenali sebagai Zaman Kemuncak Pertengahan
Bandingkan ciri-ciri Zaman Gelap dengan Zaman Kemuncak Pertengahan di Eropah. [ms 215]

Zaman Gelap [ms 215] Zaman Kemuncak Pertengahan [ms216]

F1 Kemerosotan- mengalami kemerosotan dalam bidang
ilmu pengetahuan, perdagangan dan kehidupan
perbandaran
F2 Pusat- tidak terdapat pentadbiran pusat yang berkesan
F3 Mencedok- dunia Eropah telah mencedok banyak ilmu
daripada dunia Islam
F4 Rom Barat- apabila empayar Rom Barat runtuh, maka
kuasa pusat yang mentadbir wilayah-wilayah juga musnah
F5 Baron- muncul golongan baron (tuan tanah)
F6 Petani- golongan petani terpaksa mencari perlindungan
daripada tuan tanah
F7 Cukai- sebagai tukaran, petani terpaksa membayar
cukai yang tinggi kepada tuan tanah
F8 Serah – petani yang tidak berkemampuan terpaksa
menyerahkan tanah mereka kepada tuan tanah
F9 Hamba- mereka terpaksa menjadi hamba
F10 Raja- tuan tanah mendapat perlindungan daripada raja
F11 Khidmat- tuan tanah dikehendaki memberikan
khidmat atau membayar cukai kepada raja
F12 Feudal- jalinan ikatan antara rakyat, tuan tanah dan
raja ini membentuk sistem feudal
F13 Gereja- Gereja Katolik merupakan institusi yang
sangat berkuasa dan memiliki hartanah yang banyak
F14 Akhirat – memberi fokus kepada kegiatan amalan
agama dan pembelajaran ilmu akhirat sahaja
F15 Kongkong- gerja sering dianggap mengongkong
kehidupan masyarakat Eropah
F16 Perdagangan- kegiatan perdagangan tidak meluas
F17 Ganggu – perdagangan sering diganggu oleh orang
gasar seperti Viking dan Magyar
F18 Islam – perdagangan di Timur Jauh dan kawasan
Mediterranean dikuasai oleh orang Islam
F19 Pertanian- terpaksa menumpukan kepada kegiatan
pertanian
F21 Barter- perdagangan barangan pertanian dilakukan
secara pertukaran barang (barter) kerana mata wang
terhad
F1 gereja- gereja mula memaminkan
peranan sebagai institusi yang universal
serta menjadi ejen penyatuan
F2 ekonomi- berlaku perubahan ekonomi
yang ketara hasil pertambahan penduduk,
peningkatan aktiviti pertanian dan
kemunculan perdagangan
F3 bandar- muncul bandar-bandar seperti
venice, Milan dan Florence
F4 kelas pertengahan- lahir kelas
pertengahan yang terdiri daripada artisan,
pedagang dan ahli perbankan
F5 status sosial- tidak lagi bergantung
kepada pemilikan tanah tetapi kekayaan
F6 rakyat- perubahan politik berlaku
apabila rakyat mula terlibat dalam kegiatan
atau urusan politik
F7 parlimen- diwujudkan bagi memenuhi
tuntutan rakyat
F8 hak- memberikan hak politik kepada
rakyat
F9 hubungan- menjalinkan hubungan
antara rakyat dengan pemerintah

Modul sejarah t4 87
 ZAMAN RENAISSANCE (1350 - 1600) [SPM 2009]
1. Apakah maksud Renaissance? [ms 217]
Kata Kunci Butiran
F1 Itali Berasal daripada perkataan Itali, renisciment
F2 lahir Bermaksud kelahiran semula
F3 ilmu Merujuk kepada penghargaan semula ilmu yang telah dihasilkan oleh cendekiawan
dan pejuang seni dalam tamadun Yunani dan Rom

2. Nyatakan ciri-ciri dan kesan Zaman Renaissance.

Ciri-ciri [ms 217]
F1 berfikir- Penonjolan terhadap keupayaan manusia berfikir untuk menyelesaikan permasalahannya
F2 Humanisme- Aliran pemikiran ini dinamakan Humanisme
F3 Petrarch- Bapa Humanisme ialah Francesco Petrarch
F4 tokoh lain- Tokoh Renaissance lain seperti Niccolo Machiavelli dan Giovanni Bocacio
F5 meneroka- kesungguhan manusia meneroka bidang dan kawasan baru
F6 inkuiri- di dorong oleh semangat inkuiri atau semangat ingin tahu yang kuat
F7 Itali- bermula di Itali dan berkembang ke Eropah Barat
F8 bandar- di Itali muncul Bandar-bandar terkenal seperti Venice, Genoa, Florence, Rom dan Milan
F9 perdagangan- Bandar ini menjadi pusat perdagangan antarabangsa
F10 strategik- kedudukan Itali strategik kerana dikelilingi oleh Laut Mediterranean
F11 persimpangan- Itali menjadi persimpangan utama dan pusat perdagangan antarabangsa
F12 pelabuhan – Bandar perlabuhannya yang terkenal ialah Venice dan Genoa
F13 pertembungan- berlaku pertembungan budaya, bahasa dan agama
F14 idea baru- menjadikan Itali pusat perkembangan idea baru
F15 pedagang kaya- aktiviti perdagangan membawa kemunculan pedagang kaya
F16 mengindahkan- mereka menggunakan kekayaan untuk mengindahkan bandar
F17 tumpuan - menjadikannya tumpuan para seniman dan cendekiawan
F18 patron- pedagang kaya ini menjadi patron atau penaung kepada pelukis, ahli muzik, saintis dan
penulis
F19 Medici- antara patron yang terkenal ialah keluarga Medici di Florence
F20 Paus- Paus di Rom turut juga menjadi penaung kepada para seniman dan cendekiawan
F21 cabar – Paus tidak bersedia menaungi ahli sains dan matematik kerana khuatir akan mencabar
pemikiran yang dibawa oleh Gereja katolik
F22 empirikal- para saintis menekankan kaedah pemerhatian atau empirical serta penggunaan akal dan
logik dalam menerangkan sesuatu fenomena alam
F23 tradisional- sebaliknya pihak gereja menekankan penjelasan tradisional
F24 Galilei – contohnya dalam kes Galileo Galilei yang menyatakan matahari merupakan pusat alam
tetapi gereja menyatakan bumi adalah pusat alam, akibatnya beliau telah dikenakan tahanan rumah
F25 seni- gereja member tumpuan kepada seni lukis dan seni ukir sahaja
F26 Julius II- contohnya Paus Julius II telah mengupah Leonardo da Vinci, Raphael dan Michelangelo
mencantikkan dan menghias gereja dan katedral di Rom dengan ukiran dan lukisan
F27 katedral – Katedral St. Peter telah dibina
F28 pindah – pusat sni Renaissance berpindah dari Florence ke Rom
F29 kumpulan –pada zaman pertengahan, sumbangan individu daripada golongan pelukis dan pengukir
ini tidak terserlah kerana mereka bekerja secara berkumpulan
F30 bersendirian- keadaan ini berubah apabila mereka bekerja secara bersendirian
F31 individualisme- lahir semangat individualisme
F32 pendidikan- penekanan kepada keupayaan individu membawa perubahan kepada konsep
pendidikan
F33 intelektual- pembinaan kemahiran dalam semua aspek intelektual serta fizikal adalah digalakkan di
kalangan individu
F34 da Vinci – contohnya Leonardo da Vinci terkenal sebagai manusia ideal dan versatil kerana
menguasai ilmu seni bina, seni lukis, seni ukir, kejuruteraan, botani, falsafah, geografi, perang dan
strategi ketenteraan.
Kesan [ms 219]
F1 monarki baru- kemunculan monarki baru
F2 kekuatan- kekuatan dan kekuasaan diasaskan kepada kerajaan pusat dan kesatuan kebangsaan
F3 cukai- diperkukuhkan dengan amalan pembayaran cukai secara langsung kepada kerajaan pusat
F4 raja- apabila kuasa raja bertambah kukuh, maka kuasa greja dan golongan bangsawan akan
berkurang
F5 sara diri- kegiatan ekonomi sara diri kian pupus
F6 perdagangan- sistem perdagangan tempatan dan antarabangsa semakin berkembang dan meluas
F7 penjelajahan- menimbulkan kegiatan penjelajahan dan penerokaan

Modul sejarah t4 88
F8 bidang- berkembang seiring dengan bidang matematik, geografi , kartografi (teknik melukis peta) dan
astronomi
F9 objektif- ciri-ciri inkuiri, keobjektifan dan eksperimen merintis kepada perkembangan ilmu sains
seperti biologi, fizik, kimia dan perubatan
F10 gaya hidup- dari segi sosial, berlaku perubahan dalam pemikiran dan gaya hidup manusia
F11 emosi- manusia lebih bersedia menzahirkan emosi mereka melalui muzik, lukisan dan ukiran
F12 keyakinan diri- dari segi psikologi, unsur ini berjaya memupuk dan mealahirkan budaya yang
menyuburkan keyakinan diri
F13 logik- perubahan sikap masyarakat terhadap pendidikan yang menekankan pemikiran logic, saintifik,
falsafah dan metafizik
F14 tanggungjawab sosial- serta tanggungjawab sosial seseorang terhadap masyarakat
F15 keupayaan minda- melahirkan „manusia Renaisssnce‟ yang mempergunakan sepenuhnya
keupayaan minda dalam pelbagai bidang ilmu pengetahuan bagi memajukan kehidupan manusia
F16 inkuiri- kita harus mempunyai sifat inkuiri
F17 berani- berani meneroka perkara dan bidang baru untuk mencapai kejayaan dalam semua jurusan

GERAKAN REFORMATION [ms 220]

1. Apakah maksud Reformation? [ms 220]

Kata Kunci Butiran
F1 perubahan Berasal daripada perkataan „reform‟ yang bermaksud melaksanakan perubahan
atau pembaharuan terhadap sesuatu
F2 baru untuk menghasilkan sesuatu yang lebih baik atau membentuk sesuatu yang baru
F3 Kristian Mempunyai kaitan dengan agama Kristian

2. Nyatakan ciri-ciri dan kesan Zaman Reformation. [ms221]

Ciri-ciri
F1 kritikan- kritikan terhadap gereja yang meningkatkan usaha pembangunan keduniaan untuk
menjadikan Rom sebagai pusat kekuasaan yang terkuat di bahagian tengah Itali
F2 kepincangan- banyak kepincangan, rasuah dan penyelewengan telah berlaku
F3 mempersoalkan- ramai ahli masyarakat mula mempersoalkan kedudukan dan amalan Gereja Katolik
F4 cara hidup- mereka berpendapat cara hidup yang menjadi amalan golongan penguasa Gereja Katolik
tidak selari dengan apa yang dianjurkan dalam kitab Bible
F5 bangsawan- mereka dikatakan lebih cenderung mengamalkan gaya hidup para pemerintah dan
bangsawan dan tidak mencerminkan kehidupan keagamaan
F6 indulgences- terdapat unsur penyelewengan seperti penjualan Indulgences iaitu surat pengampunan
dosa
F7 mesin cetak- Reformation bermula di Jerman kerana gerakan Renaissance di sini bersifat keagamaan
tetapi gerakan di Itali bersifat keduniaan
F8 Bible- ini dibantu oleh mesin cetak ciptaan Johann Gutenberg yang membolehkan Bible dihasilkan
dengan cepat dan murah
F9 Luther- Martin Luther telah menentang amalan Indulgences
F10 rohani- Luther percaya manusia harus bergantung kepada kekuatan rohani
F11 mencabar- pendirian Luther mencabar kedudukan gereja dan institusi paderi
F12 Protestant- pendirian dan ajaran Luther dikenali sebagai mazhab Protestant )mazhab Lutheran) yang
bermaksud membantah
F13 Calvin – selepas Luther mati, gerakan ini dipimpin oleh John Calvin
F14 Conter – ada pihak yang masih mempertahankan kewibawaan Gereja Katolik dan golongan ini
mengendalikan Counter Reformation (menahan atau bertindak menentang sesuatu yang baru)
Kesan
F1 berpecah- dari segi agama, Negara Eropah berpecah dan berperang mengikut mazhab masing-masing
F3 perbalahan- perbalahan agama mengakibatkan kemusnahan dan peperangan
F4 toleransi- kesan jangka panjang ialah timbul sikap toleransi antara penganut pelbagai mazhab Kristian
dari segi mempergiatkan pendidikan dan fahaman mereka
F6 dicabar- kuasa gereja telah dicabar secara terbuka
F7 bebas- kuasa gereja terhadap kerajaan atau monarki berkurang kerana monarki ingin bebas daripada
penguasaan Paus di Rom
F8 Raja Henry VIII- contohnya semasa pemerintahan Raja Henry VIII, raja menjadi ketua kerohanian
Gereja Protestant Anglican

Modul sejarah t4 89
 PENJELAJAHAN DAN PENEROKAAN (SPM 2010)
1. Bagaimanakah orang Eropah berjaya menyelesaikan masalah yang menyekat perkembangan
ekonomi mereka? [ms223]
Baru – penjelahan dan penerokaan merupakan kegiatan para pelaut Eropah mencari laluan baru di
lautan luas bagi membolehkan mereka menuju ke Timur
Sains – kejayaan sains dan teknologi pada Zaman Renaissance membantu kegiatan penerokaan dan
penjelajahan Eropah
Istanbul – sebelum ini, mereka hanya mendapatkan barangan dari Timur di Istanbul
Turki – apabila Istanbul ditawan oleh Turki, menyebabkan orang Eropah menghadapi masalah untuk
mendapatkan barangan melalui jalan ini
Alternatif- mereka berikhtiar mencari laluan alternatif ke Timur
Meneroka – ini mendorong mereka meneroka Lautan Atkantik dan berjaya menjadi laluan mereka ke
Timur
Berani – ini membuktikan mereka berani dan bersikap optimistik

PENEMUAN JALAN LAUT DAN DUNIA BARU

1. Nyatakan sebab-sebab dan kesan penjelajahan terhadap masyarakat setempat.[ms223]
(SPM 2010)
Sebab-sebab Penjelajahan
F1 desakan - desakan ekonomi dan semangat keagamaan
F2 barangan- ingin mendapatkan barangan seperti emas, sutera dan rempah rarus dari Timur
F3 galakan Raja- Raja Sepanyol dan Raja Portugal memberi galakan
F4 Sepanyol – menumpukan penerokaannya ke Amerika Latin dan menjelajah ke Timur
F5 Portugal- lebih awal sampai ke Timur dan juga mempunyai kepentingan di Amerka Latin
F6 bersaing- kedua-duanya bersaing untuk mendapatkan tanah jajahan
F7 Paus- pihak Paus di Rom menggesa kedua-duanya menetapkan kawasan pengaruh masing-masing
F8 Tordesillas- Perjanjian Tordesillas ditandatangani
F9 Portugal- kawasan ke Timur dari kepulauan Tanjung Verde dan Hindia Barat di Lautan Atlantik
dianggap kawasan Portugal
F10 Sepanyol- kawasan ke barat dianggap kawasan Sepanyol
F11 Columbus- antara pelaut unggul ialah Christopher Columbus dan orang Eropah pertama sampai
ke Amerika
F12 Magellan- dalam pelayaran ke Timur, pelayar terkenal ialah Ferdinand Magellan tetapi telah di
bunuh di sebuah pulau di Filipina
F13 rempah- perdagangan rempah ratus dan sutera memberi keuntungan yang besar
F14 Kristian- untuk menyebarkan agama Kristian ke seberang laut
F15 monarki baru- monarki baru di England, Perancis dan Belanda menggalakkan penjelajahan dan
penerokaan ke seberang laut
F16 kebanggaan- semangat kebanggaan bangsa mendorong orang Eropah untuk menjelajah dunia di
luar Eropah
F17 3G- penjelajahan orang Eropah dirumuskan dengan kata-kata ”gold, glory and gospel”.

Kesan-kesan Penjelajahan Terhadap Masyarakat Setempat

F1 perjanjian- dari segi politik, banyak penguasa tempatan terpaksa membuat perjanjian dengan wakil
kuasa Eropah
F2 iktiraf- mengiktiraf kekuatan kuasa Eropah
F3 berpiagam- wakil kuasa Eropah ini terdiri daripada syarikat berpiagam iaitu Syarikat Hindia Timur
Belanda (VOC), Syarikat Hindia Barat Belanda (WIC) dan Syarikat Hindia Timur Inggeris (EIC)
F4 pembekal- dari segi ekonomi, daerah di luar Eropah telah nejadi pembekal kepada keperluan
masyarakat di Eropah
F5 emporium- pusat emporium dunia seperti Goa dan Melaka telah dikuasai oleh Portugal
F6 memperkaya- barangan yang dibawa dari Timur telah memperkaya ekonomi dan gaya hidup
masyarakat di Eropah
F7 jalan pelayaran- jalan pelayaran di Lautan Hindi dan Asia Tenggara telah dikuasai oleh Portugal
F8 gaya hidup- dari segi sosial, masyarakat tempatan telah ula terpengaruh dengan gaya hidup orang
Eropah
F9 Kristian- di banyak daerah, masyarakat peribumi juga menerima agama Kristian yang dibawa oleh
mubaligh Kristian
F10 Dunia Baru- penjelajahan Sepanyol telah merubah keadaan serta kehidupan di Dunia Baru dan
Asia
F11 Aztec- di Amerika Tengah dan Selatan, Sepanyol telah berperang dan menakluk Mexico dengan
menundukkan tamadun Aztec
F12 Inca- menakluk Peru dengan menghapuskan tamadun Inca

Modul sejarah t4 90
F13 baru – penghijrahan beramai-ramai orang Sepanyol ke Amerika Latin telah mewujudkan sebuah
masyarakat baru di wilayah tersebut
F14 emas- Amerika Latin (Dunia Baru) menjadi tempat untuk mendapatkan emas dan perak
F15 gereja – bagi golongan gereja, Dunia Baru dianggap tempat untuk menyebarkan agama Kristian
F16 buruh- para pemodal Sepanyol telah mengeksploitasi buruh peribumi untuk bekerja di lombong
dan ladang mereka
F17 Brazil – Brazil telah dijajah dan dipengaruhi oleh Portugal
F18 Filipina – dipengaruhi oleh Sepanyol
F19 Melaka dan Goa – diduduki oleh Portugal

Modul sejarah t4 91
 REVOLUSI PERTANIAN DAN REVOLUSI PERINDUSTRIAN

PERKEMBANGAN BIDANG PERTANIAN

1. Bagaimanakah Revolusi Pertanian dapat mengeluarkan makanan secara besar-besaran? [ ms 227]

Kata Kunci Butiran
F1 tanah Perubahan dalam sistem penggunaan dan pemilikan tanah
F2 kaedah Penggunaan kaedah atau teknik saintifik
F3 penanaman Penanaman yang efisien
F4 peralatan Penggunaan peralatan baru
F5 baja Penggunaan baja
F6 pemasaran Kaedah pemasaran produk pertanian secara lebih meluas dan berkesan

Kaedah dan Ciptaan Baru Pertanian Komersial

Pemilikan Tanah Persendirian
dalam Pertanian
Kuantiti – apabila cara
2 sistem – pemilikan tanah persendirian dan pemilikan tanah
Kaedah – kaedah dan ciptaan peralatan menanam telah direvolusikan
awam
membolehkan penanaman dilakukan maka kuantiti hasil pertanian
Persendirian – pemilikan tanah persendirian dipunyai oleh
secara lebih efisien dan produk dihasilkan dapat dipertingkatkan
golongan kaya
lebih lumayan Baja – baja asli mula
Awam- sebenaranya milik perseorangan tetapi dibenarkan
Bergilir – penanaman secara bergilir digunakan secara neluas
untuk kegunaan rakyat biasa
Berterusan - menggunakan sebidang Subur – menjadikan tanaman
Guna – digunakan untuk bercucuk tanam secara kecil-kecilan,
tanah secara berterusan sepanjang tahun lebih subur dan hasil pertanian
memelihara ternakan, memburu binatang dan memancing
Berbeza- menanam jenis tanaman yang bertambah
Pertanian – pemilik tanah awam mahu memanfaatkannya untuk
berbeza mengikut musim Lebihan – peningkatan kuantiti
pengeluaran pertanian secara besar-besaran
Subur- tanaman yang berbeza dan kualiti hasil pertanian ini
Akta – hampir 500,000 ekar tanah dipagari melalui Akta
menggunakan nutrien tanah yang berbeza membawa kepada lebihan
Pemagaran Tanah
maka semua tanaman dapat tumbuh produk
Kesannya :
dengan subur Dagang- lebihan tersebur
i. Tersedia kawasan yang luas untuk penanaman secara besar-
Kosong – tiada tanah yang perlu didagangkan
besaran (ladang)
ii. rakyat biasa yang dahulunya bergantung pada tanah awam ditinggalkan kosong
untuk menampung kehidupan telah kehilangan punca rezeki Baru – tanaman baru turut diperkenalkan
Ladang – petani kecil-kecilan ini telah menjadi buruh ladang seperti turnip dan ubi kentang
Kilang – selepas Revolusi Perindustrian, mereka berhijrah ke Tull – peralatan yang dicipta oleh Jethro
bandar dan menjadi buruh kilang Tull untuk kegunaan menggali dan
menugal

Modul sejarah t4 92
 PERKEMBANGAN BIDANG PERINDUSTRIAN

1. Bagaimanakah Revolusi Pertanian dapat memberi sumbangan kepada pertumbuhan dan perkembangan Revolusi Perindustrian? [ ms 230]
Kata Kunci Butiran
F1 modal Penyediaan modal
F2 melabur Peladang kaya telah melaburkan lebihan modal mereka dalam bidang perindustrian
F3 risiko Menggambarkan perubahan sikap dan sanggup menanggung risiko untuk melaburkan modal dalam bidang baru yang belum menjanjikan
pulangan
F4 makanan Menyediakan bahan makanan untuk menampung permintaan dan keperluan para pekerja kilang yang kian meningkat
F5 dana Dana pengimportan makanan dari luar dapat diselamatkan dapat dilaburkan bagi membantu pertumbuhan dan perkembangan industri di
dalam negara
F6 asas Rekaan dalam bidang sains dan teknologi
F7 usahawan Semangat dan kegiatan keusahawanan seperti James Watt dan Boulton yang mencipta enjin berkuasa wap

Peralihan daripada Industri Desa Pengkhususan Pengeluaran

kepada Perkilangan
Kecil – sebelum Revolusi
Perindustrian, produk atau
barangan dihasilkan secara kecil-
kecilan dengan menggunakan
tenaga manusia
Mesin – apabila mesin digunakan,
pengeluaran barangan dihasilkan
secara besar-besaran melebihi
paras keperluan
Komersial – lebihan produk telah
diperdagangkan atau
dikomersialkan
Maksud revolusi:
i.perubahan dalam teknik
pengelauran
ii. skala pengeluaran yang
bertambah besar
iii. aktiviti mengkomersialkan
barangan yang dihasilkan
Penggunaan Teknologi
Manusia – sebelum teknologi baru diperkenalkan, peralatan
Modal – pembelian mesin
menggunakan tenaga manusia, bintanag atau air
memerlukan modal yang tinggi
Mesin – apabila mesin digunakan, barangan dapat
Khusus – ini menyebabkan
dikeluarkan dalam kuantiti yang banyak
pemodal perlu menkhusus dalam
Murah – kos pengeluaran menjadi murah
satu bidang sahaja seperti tekstil
Mudah – barangan murah mudah dipasarkan kepada
Mahir – majikan dan pekerja kian
masyarakat umum termasuk golongan miskin
mahir dalam bidang yang dipilih
Komersial – barangan ini boleh dikomersialkan pada
Pengalaman – dapat menimba
peringkat antarabangsa
pengalaman untuk membaiki
Untung – para usahawan boleh mendapat untung yang
prestasi
lumayan
Tingkat - kuantiti dan kualiti
Tenaga wap – penghasilan tenaga wap dipermudahkan
barang dapat dipertingkatkan
dengan proses pembakaran arang batu
Pasar – apabila kuantiti produk
Newcomen – mesin rekaan John Newcomen telah
meningkat maka dapat dipasarkan
memanfaatkan tenaga wap hasil pembakaran arang batu
secara meluas di dalam negeri
Pengangkutan – penggunaan kuasa wap amat membantu
dan luar negara
perkembangan pengangkutan seperti kereta api dan kapal
laut
Enjin – jentera atau enjin kereta api dan kapal laut
menggunakan tenaga wap yang dihasilkan daripada
pembakaran arang batu

Modul sejarah t4 93
 Pertanian Sebagai Punca Ekonomi Peningkatan Perdagangan Antarabangsa
Komersial – kegiatan pertanian telah dikomersialkan Dalam – lebihan hasil tidak dapat dipasarkan semuanya dalam negara
Bijirin- kegiatan utama ialah penanaman bijirin seperti gandum, Antarabangsa- produk itu diperdagangkan pada peringkat
rye, jagung dsb antarabangsa
Eksport – lebihan hasil dieksport Untung – keuntungan dapat dimaksimumkan
Pedagang – ini membolehkan para peladang menjadi pedagang Britain – dapat mengendalikan aktiviti perdagangan dengan mudah
antarabangsa kerana merupakan negara penjajah dan kuasa maritim yang ulung
Makanan – Revolusi Pertanian menyediakan makanan yang cukup Dua – perdagangan antarabangsa mencakupi eksport dan import
Buruh – menyediakan tenaga buruh yang banyak untuk Bahan mentah – memerlukan bahan mentah yang banyak dan
perkembangan perindustrian berterusan
Perindustrian – dengan Revolusi Perindustrian, kegiatan Pengangkutan – sistem pengangkutan dalam negara dan antarabangsa
pembuatan dan pengilangan telah menggantikan kegiatan perlu dipertingkatkan dan diperkembangkan
pertanian sebagai bidang utama ekonomi negara Modal – Britain mengeksport modal ke seberang laut untuk kegiatan
Sosial – berlaku perubahan sosial seperti kedudukan tuan tanah ekonomi
telah diganti oleh para pengusaha dan pemilik kilang sebagai tokoh
utama dalam masyarakat KESAN REVOLUSI PERTANIAN
DAN REVOLUSI Kemajuan Bidang
PERINDUSTRIAN [ms 234] Pengangkutan
Kemunculan Golongan Buruh dan Majikan
Buruh – muncul golongan buruh ladang untuk tuan tanah dan buruh kilang untuk mengendalikan Domestik – pengangkutan domestik
mesin di Britain bergantung kepada kereta
Tekstil – kilang yang paling banyak ialah kilang tekstil kuada dan baj
Layanan – pada peringkat awal, golongan buruh tidak mendapat layanan atau pembelaan yang Jalan raya- bagi memudahkan
sewajarnya perjalanan darat, sistem jalan raya
Sesuai - mereka tidak dapat menyesuaikan diri dengan perubahan sosial dan ekonomi telah dibaiki
Mesin – penggunaan mesin menyebabkan kemahiran para penenun dan tukang jahit tidak Kereta api – dengan rekaan enjin
diperlukan berkuasa wap, gerabak kereta api
Protes – pekerja mahir telah memprotes dan memusnahkan mesin-mesin pemidang yang dapat dipacu dengan lebih laju
digunakan dalam pembuatan stoking dan renda Banyak - boleh menarik lebih banyak
Luddite – gerakan ini dinamakan Pergerakan Luddite gerabak bagi mengangkut barangan
Akta – terdapat Akta Antipenggabungan yang melarang para pekerja bergabung atau menjalankan dan pekerja kilang
sebarang tindakan bagi mendapatkan gaji atau layanan yang lebih baik daripada majikan Rel- rel kereta api ditukar daripada
Eksploit – kanak-kanak bawah 10 tahun dieksploit di kilang tekstil dan di lombong arang batu kayu kepada besi dan kemudiannya
Masa – masa bekerja juga melebihi 10 jam sehari keluli
Bebas – majikan yang terpengaruh dengan ekonomi bebas tidak mahu campur tangan kerajaan Kapal laut – dikemudikan oleh
Gaji – paras gaji dan amalan perburuhan ditentukan oleh faktor permintaan dan penawaran jentera berkuasa wap
Kesatuan – pada tahun 1824, Akta Antipenggabungan dimansuhkan dan penubuhan Kesatuan
Sekerja diizinkan

Modul sejarah t4 94
 IMPERIALISME BARAT DI ASIA [ms 237]

1. Apakah faktor-faktor yang mendorong kedatangan kuasa-kuasa Barat ke Asia Tenggara dan
kesan-kesan yang ditinggalkan oleh penjajah? (10 markah) [ms 237]
Faktor-faktor
F1 bahan mentah- untuk mendapatkan bahan mentah seperti rempah ratus, emas dan perak
F2 pasaran- mendapatkan pasaran bagi hasil pengeluaran industri
F3 pengangkutan- berlaku revolusi pengangkutan dengan sistem jalan kereta api dan ciptaan kapal wap
F4 perhubungan- memudahkan perhubungan dan mempercepat perjalanan
F5 teknologi- negara Eropah mempunyai teknologi yang melebihi negara Asia dan Afrika
F6 lumba- Negara Eropah saling berlumba untuk mendapatkan daerah masing-masing di Asia dan Afrika
F7 tarif- negara Eropah dan Amerika Syarikat melindungi industri mereka dengan peraturan tarif masing-
masing
F8 Britain – terpaksa mencari pasaran di Asia dan Afrika kerana barangannya tidak dapat dieksport ke
Amerika dan Eropah dengan mudah
F9 tamadun- terdapat masyarakat Barat berhasrat untuk menyebarkan pengaruh tamadun dan agama
mereka ke seberang laut
F10 perlumbaan- wujud perlumbaan di kalangan negara Barat dalam kegiatan menakluk kawasan di luar
Eropah
F11 status- kuasa Barat menganggap pemilikan tanah jajahan sebagai satu status atau symbol yang
menandakan bahawa mereka sudah menjadi sebuah kuasa yang kuat
F12 tanggungjawab-menganggap usaha mengembangkan tamadun di luar Eropah sebagai
tanggungjawab mereka
F13 Inggeris – the white’s man burden
F14 Perancis – mission civilisatrice
F15 Jerman- tugas menyebarkan budaya
F16 Amerika – the blessings of the Anglo-Saxon protection
Kesan-kesan
POLITIK
F1 drastik- sistem pemerintahan dan pentadbiran telah mengalami perubahan yang drastik
F2 penasihat- pemerintah tempatan terpaksa menerima penasihat dan pentadbir dari Barat
F3 ditukar- perundangan peribumi telah diubahsuai atau ditukar agar menyerupai system Barat
F4 saing – persaingan kuasa-kuasa Barat berlaku di Asia
F5 Inggeris – campur tangan di Tanah Melayu, Burma, India dan China
F6 pecah perintah- Kepulauan Melayu dan Asia telah dipecah perintah oleh Barat iaitu Inggeris (Tanah
Melayu), Belanda (Indonesia), Perancis (Indo China) dan Amerika (Filipina)
EKONOMI
F7 struktur- ekonomi peribumi distrukturkan agar dapat member manfaat kepada ekonomi negara
metropolitan
F8 komersial- di Tanah Melayu, kegiatan penanaman getah dan perlombongan bijih timah telah
dikomersialkan bagi memenuhi keperluan industri di Britain
SOSIAL
F9 pendidikan Inggeris- sistem pendidikan Inggeris diperkenalkan
F10 bandar- terhad di kawasan Bandar
F11 asas- dikhususkan untuk memberikan pendidikan asas
F12 latih- melatih golongan pentadbir rendahan bagi keperluan pentadbiran British sahaja
F13 import buruh- mengimport buruh dari Negara lain untuk menjadi tenaga kerja bagi keperluan ekonomi
komersial mereka
F14 demografi- membawa peruabahan kepada demografi dan komposisi etnik di banyak Negara yang
telah dijajah oleh kuasa Barat

SOALAN KBKK
Bagaimanakah kuasa Barat dapat membawa Eropah keluar daripada Zaman Gelap? [ms240]
i. Semangat inkuiri
ii. Sifat kepercayaan diri
iii. Keghairahan menjelajah
iv. Idea yang imaginatif
v. Kegiatan yang inovatif
vi. Kegigihan dalam keusahawanan
vii. Komitmen yang tinggi
[mana-mana jawapan yang munasabah]

Modul sejarah t4 95
 JAWAPAN BAB 9
1 B 6 A 11 B 16 C
2 D 7 B 12 A 17 D
3 B 8 C 13 D 18 A
4 A 9 D 14 C 19 C
5 A 10 C 15 B 20 D

Muka surat 220-222

Reformation merupakan satu gerakan penting yang berlaku di Eropah Barat pada abad ke-16.
1 (a) Berikan maksud Reformation.
- Berasal daripada perkataan reform
- Bermaksud melaksanakan perubahan / pembaharuan terhadap sesuatu
- Menghasilkan sesuatu yang lebih baik / membentuk sesuatu yang baru
- Mempunyai kaitan dengan agama Kristian [ 2 markah ]

(b) Nyatakan faktor pembentukan zaman Reformation.

- Pihak gereja meningkatkan usaha pembangunan keduniaan
- Pihak gereja mahu menjadikan Rom sebagai pusat kekuasaan yang terkuat di tengah
Itali
- Menentang amalan rasuah
- Banyak kepincangan, rasuah dan penyelewengan berlaku
- Masyarakat mempersoalkan kedudukan dan amalan gereja katolik
- Gaya dan cara hidup penguasa gereja Katolik yang tidak selari dengan apa yang
terdapat dalam kitab Bible
- Penguasa gereja Katolik cenderung mengamalkan gaya hidup pemerintah dan
golongan bangsawan
- Gaya hidup penguasa gereja tidak begitu mencerminkan kehidupan keagamaan
- Amalan penjualan sijil indulgence iaitu surat pengampunan [ 3 markah ]

(c) Jelaskan kesan gerakan Reformation.

- Agama Kristian terpecah kepada dua mazhab utama iaitu Katolik dan Protestan
- Negara Eropah berpecah dan berperang mengikut mazhab masing-masing
- Dalam jangka masa panjang timbul sikap toleransi antara penganut berbagai mazhab
Kristian
- Mempergiatkan pendidikan dan penyebaran fahaman mereka
- Kuasa gereja telah dicabar secara terbuka
- Kuasa gereja terhadap kerajaan atau monarki baru semakin kurang
- Monarki baru ingin membebaskan diri daripada penguasaan Paus di Rom
- Raja England ( Raja Henry VIII ) telah membebaskan diri daripada Paus di Rom
- Baginda mengisytiharkan dirinya sebagai ketua kerohanian Gereja Protestan
Anglican[ 3 markah ]

(d) Namakan tokoh gerakan Reformation yang terlibat dalam kegiatan mencabar kedudukan Gereja
dan institusi paderi di Eropah ketika itu.
- Martin Luther
- Huldreich Zwingli
- John Calvin [ 2 markah ]

Muka surat 223-226

2 Pada abad ke-16 berlaku gerakan penjelajahan dan penerokaan orang Eropah.
(a) Namakan tokoh Portugal dan Sepanyol yang memainkan peranan penting dalam gerakan
penerokaaan dan penjelajahan orang Eropah.
- Raja Sepanyol-Ratu Isabella
- Ferdinand Aragon
- Raja Portugal- Raja Henry
- Christopher Columbus
- Ferdinand Magellan
- Vasco da Gama [ 2 markah ]

Modul sejarah t4 96
(b) Nyatakan sebab yang membawa kepada gerakan penjelajahan dan penerokaan orang Eropah.
- Orang Eropah ingin mendapatkan barangan seperti emas, sutera dan rempah ratus
dari Timur
- Sepanyol dan Portugal ingin menyebarkan agama Kristian
- Kuasa Eropah saling bersaing antara satu sama lain untuk mendapatkan tanah
jajahan
- Kemunculan monarki baru di England, Perancis dan Belanda turut menggalakkan
penjelajahan
- Galakan daripada pemerintah seperti Raja Portugal dan Sepanyol
- Kesan Perjanjian Tordessilas
- Perdagangan rempah dan sutera mendatangkan keuntungan yang besar
- Semangat kebanggaan bangsa
- Slogan gold,glory and gospel [ 3 markah ]

(c) Senaraikan syarikat berpiagam yang diwujudkan oleh kuasa-kuasa Eropah yang menjadi wakil di
luar Eropah.
- Syarikat Hindia Timur Belanda (VOC)
- Syarikat Hindia Barat Belanda (WIC)
- Syarikat Hindia Timur Inggeris (EIC) [ 1 markah ]

(d) Namakan dua pengkalan penjajah Inggeris di Asia.

- Goa
- Madras
- Culcutta
- Pulau Pinang
- Singapura
- Melaka
- Batavia
- Macao [ 2 markah ]

(e) Nyatakan kesan penjelajahan dan penerokaan Barat dari segi ekonomi.
- Daerah luar Eropah menjadi pembekal kepada keperluan masyarakat Eropah
- Pusat emporium seperti Goa dan Melaka dunia dikuasai Portugal
- Barangan dari Timur telah memperkaya ekonomi Eropah
- Barangan dari Timur mengubah gaya hidup masyarakat di Eropah
- Jalan perdagangan yang dikuasai orang Islam Arab kini dikuasai oleh Portugal
- Laluan perdagangan di Lautan Hindi dan Laut China Selatan hingga ke China dan
Jepun di kuasai oleh Eropah [ 2 markah ]

ITEM ESEI
Muka Surat 215 - 216
3 Ketika Islam dan umatnya mencapai zaman kegemilangan,dunia Eropah mengalami
zaman kemerosotan yang dikenali sebagai Zaman Gelap.
(a) Apakah ciri Zaman Gelap di Eropah?[ 8 markah ]
F1 - Kemerosotan dalam bidang ilmu pengetahuan
F2 - Kehidupan di bandar mengalami kemerosotan
F3 - Kemerosotan dalam perdagangan kerana serangan orang Viking dan Magyar
F4 - Tidak wujud pentadbiran pusat yang kukuh dan berkesan
F5 - Ekonomi dan kehidupan masyarakat merosot
F6 - Kehidupan kacau bilau membawa kepada kemunculan golongan baron
F7 - Petani terpaksa mencari perlindungan daripada tuan tanah
F8 - Petani terpaksa membayar cukai kepada tuan tanah
F9 - Petani yang tidak mampu membayar cukai akan menyerahkan tanah kepada tuan tanah dan
menjadi hamba
F10 - Baron mendapat perlindungan daripada raja
F11 - Baron membayar cukai kepada raja
F12 - Munculnya sistem feudal
F13 - Gereja Katolik merupakan institusi yang amat berkuasa
F14 - Institusi gereja memiliki harta yang banyak
F15 - Gereja memberikan tumpuan kepada kegiatan amalan agama dan pembelajaran ilmu akhirat
sahaja
F16 - Kehidupan masyarakat Eropah dikongkong oleh gereja
F17 - Mereka terpaksa menumpukan kegiatan ekonomi kepada sektor pertanian

Modul sejarah t4 97
 F18 - Perniagaan barangan pertanian menerusi sistem tukaran barang
F19 - Penggunaan mata wang dalam perniagaan pertanian terhad

(b) Nyatakan persamaan masyarakat feudal di Eropah dengan masyarakat Melayu tradisional.
[ 5 markah ]

F1 - Raja merupakan golongan penaung utama dalam sesebuah negara

F2 - Wujud golongan pemerintah (raja) dan golongan yang diperintah (rakyat)
F3 - Raja/ istana memberikan perlindungan kepada tuan tanah ( pembesar)
F4 - Tuan tanah/ pembesar memberikan perlindungan kepada petani ( rakyat )
F5 - Pembesar memberi khidmat kepada raja
F6 - Tuan tanah boleh mengerahkan petani untuk memberikan khidmat semasa berlaku peperangan
( sistem kerah )
F7 - Tuan tanah mengutip cukai melalui sistem serah
F8 - Terdapat hamba yang memberikan khidmat tenaga kepada golongan tuan tanah
F9 - Raja memiliki tanah di negeri masing-masing secara mutlak
F10 - Raja mengurniakan tanah kepada tuan tanah untuk diusahakan
F11 - Tuan tanah dikehendaki memberikan khidmat kepada raja seperti menyertai pasukan tentera
dan membayar cukai.

(c) Jelaskan perubahan yang berlaku pada zaman kemuncak pertengahan[ 7 markah ]
F1 - Gereja memainkan peranan sebagai institusi yang universal
F2 - Gereja menjadi ejen penyatuan
F3 - Berlaku perubahan ekonomi yang ketara
F4 - Pertambahan penduduk
F5 - Peningkatan aktiviti pertanian
F6 - Kemunculan perdagangan
F7 - Kemunculan bandar seperti Milan,Venice dan Florence
F8 - Lahir kelas pertengahan yang terdiri daripada artisan, pedagang dan ahli perbankan
F9 - Status sosial seseorang berasaskan kekayaan
F10 - Rakyat mula terlibat dalam kegiatan atau urusan politik
F11 - Parlimen diwujudkan bagi memenuhi tuntutan rakyat
F12 - Memberikan hak politik kepada rakyat
F13 - Menjalin hubungan rakyat dengan pemerintah

Muka Surat 225 – 229

4 Penjelajahan dan penerokaan merupakan kegiatan para pelaut Eropah mencari laluan baru di
lautan luas
bagi membolehkan mereka menuju ke Timur.
(a) Apakah kesan penjelajahan orang Eropah terhadap masyarakat setempat.[ 6 markah ]

F1 - Pemimpin tempatan terpaksa membuat perjanjian dengan kuasa Eropah

F2 - Pemimpin tempatan terpaksa mengiktiraf kekuatan kuasa Eropah
F3 - Secara tidak langsung mengiktiraf kekuatan kuasa Eropah
F4 - Syarikat berpiagam telah berdagang dari Eropah hingga ke Carribean, Amerika Latin, Afrika,
India, Asia Tenggara dan Asia Timur
F5 - Daerah di luar Eropah telah menjadi pembekal kepada keperluan masyarakat Eropah
F6 - Pusat emporium dunia seperti Goa dan Melaka telah dikuasai oleh Portugal
F7 - Jalan pelayaran perdagangan di Lautan Hindi dan Asia Tenggara kini dikuasai oleh Portugal
F8 - Masyarakat tempatan mula terpengaruh dengan gaya hidup orang Eropah
F9 - Banyak daerah, masyarakat peribumi telah menerima agama Kristian
F10 - Sepanyol telah berperang dan menakluk Mexico dengan menundukkan tamadun Aztec
F11 - Sepanyol telah berperang dan menakluk Peru dengan menghapuskan tamadun Inca
F12 - Penghijrahan beramai-ramai orang Sepanyol ke Amerika Latin telah mewujudkan sebuah
masyarakat yang baru di wilayah tersebut
F13 - Para pemodal Sepanyol telah mengeksploitasi buruh peribumi di Amerika Latin untuk bekerja di
lombong dan ladang mereka
F14 - Terdapat petempatan orang Sepanyol dan orang Portugis secara besar-besaran di Timur

Modul sejarah t4 98
(b) Nyatakan sebab berlakunya Revolusi Pertanian di Britain.[ 10 markah ]
F1 - Penggunaan dan pemilikan tanah persendirian
F2 - Dua sistem pemilikan tanah
F3 - Sistem pemilikan tanah persendirian/dipunyai golongan kaya
F4 - Sistem pemilikan tanah awam/dimiliki orang perseorangan
F5 - Mengikut adat kebiasaan rakyat biasa diizinkan meggunakan tanah awam
F6 - Britain menghadapi pertambahan penduduk
F7 - Hasil pertanian perlu dipertingkatkan
F8 - Tuan tanah mahu memanfaatkan tanah awam bagi tujuan pengeluaran pertanian secara besar-
bearan
F9 - Terdapat usaha tuan tanah untuk memagari tanah awam tersebut
F10 - Parlimen meluluskan akta pemagaran tanah
F11 - Kawasan yang lebih luas tersedia bagi penanaman secara besar-besaran/ladang
F12 - Golongan petani kehilangan punca rezeki/menjadi sebahagian buruh ladang
F13 - Kaedah dan ciptaan baru dalam pertanian
F14 - Penanaman dilakukan secara lebih efisyen
F15 - Produk dihasilkan dengan lebih lumayan
F16 - Kaedah pertanian secara tanaman bergilir diperkenalkan
F17 - Tanah dapat digunakan sepanjang tahun dengan jenis tanaman berbeza mengikut musim
F18 - Kepelbagaian tanaman menyebabkan tanaman dapat tumbuh dengan subur
F19 - Tanah tidak dibiarkan kosong
F20 - Tanaman baru diperkenalkan seperti turnip dan ubi kentang
F21 - Alatan yang dicipta oleh Jethro Tull untuk meggali dan menugal tanah
F22 - Membolehkan banyak lubang digali secara serentak
F23 - Penanaman biji benih dapat dilakukan dengan lebih pantas
F24 - Pemasaran produk pertanian secara lebih meluas dan berkesan
F25 - Baja asli digunakan secara meluas menyebabkan tanaman lebih subur
F26 - Hasil pertanian bertambah
F27 - Lebihan produk dapat diperdagangkan selain untuk keperluan harian

Muka surat 238 dan KBKK

(c) Kegigihan orang Eropah melakukan penjelajahan membawa kejayaan yang besar.Sebagai seorang
pelajar, bagaimanakah anda boleh mencotohinya untuk mencapai kejayaan dalam pelajaran?[ 4 markah ]

F1 - Mempunyai semangat inkuiri

F2 - Percaya kepada diri sendiri
F3 - Mempunyai idea yang imaginatif
F4 - Kegigihan dalam keusahawanan
F5 - Mempunyai komitmen yang tinggi
F6 - Berani meneroka / mencuba sesuatu yang baru
F7 - Mengeksport perubahan yang dibawa ke kawasan seberang laut
F8 - Meminjam ilmu dari orang lain dan melakukan pengubahsuaian
F9 - Bijak mencari peluang / ruang untuk memajukan diri
(Mana-mana jawapan yang munasabah)

Modul sejarah t4 99
 BAB 10 : DASAR BRITISH DAN KESANNYA TERHADAP EKONOMI NEGARA

1. Bandingkan ekonomi tradisional dengan ekonomi dagangan. [ms 244]

EKONOMI TRADISIONAL
F1 sara diri- sebelum kedatangan British, masyarakat Melayu menjalankan pelbagai aktiviti ekonomi sara
diri seperti melombong, bercucuk tanam, memungut hasil hutan,dan menternak binatang
F2 skala- pengeluaran di lakukan dalam skala kecil
F3 teknologi- menggunakan teknologi yang mudah dengan peralatan asas sahaja seperti tajak, cangkul,
tugal dan tenggala
F4 modal- modal yang kecil
F5 buruh- buruh yang terhad
F6 pasaran- pasaran yang kecil
F7 lebihan- lebihan pengeluaran digunakan semula oleh keluarga atau kumpulan masyarakat untuk
tujuan pertukaran barangan, kenduri-kendara, pembayaran zakat, sedekah atau hadiah
F8 simpan- lebihan pengeluaran juga disimpan untuk satu tempoh tertentu
F9 padi- ini berlaku dalam aktiviti ekonomi yang bermusim seperti penanaman padi
F10 kelangsungan- tujuannya ialah untuk kelangsungan makanan
F11 tanaman lain- tanaman lain yang diusahakan seperti ubi, pisang dan kelapa
F12 ternak- menternak binatang seperti ayam, itik,lembu dan kerbau
F13 perairan- menggunakan sistem pengairan yang mudah berasaskan sumber air dari sungai atau
hujan yang bermusim
F14 ikan- kaedah penangkapan ikan berbeza-beza mengikut kawasan tangkapan seperti tali kail, bubu
F15 tenaga- menggunakan tenaga binatang atau manusia dan bukannya mesin
EKONOMI DAGANGAN
F1 kegiatan- merujuk kepada kegiatan pertanian atau perlombongan yang melibatkan lebihan
pengeluaran untuk tujuan pemasaran
F2 skala- pengeluaran dalam skala besar
F3 buruh- sumber tenaga buruh yang banyak
F4 modal- modal yang besar
F5 teknologi- teknologi yang lebih tinggi
F6 pemasaran- pemasaran yang lebih luas
F7 bijih-masyarakat Melayu telah memasarkan hasil bijih ke China, Jepun dan India
F8 alatan – dibina untuk membuat gendang gangsa, alatan senjata dan alatan muzik seperti gong
F9 pembesar Melayu- sebelum abad ke-19, lombong bijih timah dimiliki oleh golongan pembesar Melayu
F10 mendulang- dikerjakan oelh buruh tempatan melalui kaedah mendulang di kawasan sungai
F11 British- kedatangan British dan penguasaan mereka terhadap pelabuhan utama
F12 dagangan- mewujudkan satu rangkaian ekonomi dagangan yang berkembang pesat
F13 terpinggir- menyebabkan aktiviti ekonomi tradisional terpinggir dan ketinggalan
F14 dwiekonomi- mewujudkan bentuk ekonomi duaan (dwiekonomi) yang bermaksud dua bentuk
ekonomi secara serentak iaitu ekonomi sara diri dan ekonomi dagangan (komersial)
F15 ketidakseimbangan- penumpuan ekonomi di negeri-negeri pantai barat mewujudkan
ketidakseimbangan pembangunan dengan negeri-negeri di pantai timur
F16 permintaan- wujud permintaan yang besar terhadap bijih timah maka keuntungannya dilaburkan
semula untuk meningkatkan industri perlombongan
F17 buruh Cina- buruh dari China di bawa masuk untuk sektor perlombongan dan pertanian

2. Huraikan tentang sistem pertanian komersial? [ms247]

Eksport- pihak British memberi penekanan terhadap sektor pertanian berasaskan eksport
Komersial – pertanian komersial dianggap penyumbang utama kepada sumber pendapatan kerajaan
Tanaman – tanaman komersial yang digalakkan oleh British ialah ubi kayu, tebu, lada hitam, gambir,
tembakau dan kopi
Kangcu – di Johor, semasa pemerintahan Maharaja Abu Bakar, penanaman lada hitam dan gambir
diusahakan secara besar-besaran melalui Sistem Kangcu
Pemodal – para pemodal Eropah dan China banyak melibatkan diri dalam tanaman komersial
Sebab – kerana mempunyai modal, teknologi, konsesi tanah yang luas dan tempoh pajakan yang lama
Melayu – masyarakat Melayu masih terikat dengan ekonomi pertanian sara diri
British – British memberi tumpuan kepada tanaman kopi dan tembakau
China – pemoddal China mengusahakan gambir, lada hitam dan ubi kayu
Getah – pada abad ke-20, pemodal British mula mengusahakan getah untuk tujuan eksport

Modul sejarah t4 100

3. Ceritakan tentang perusahaan getah di Tanah Melayu semasa penjajahan British. [ms247]
Revolusi - Revolusi Perindustrian membawa permintaan yang tinggi terhadap getah yang digunakan
dalam pelbagi industri terutamanya industri kereta
Perkenal – bagi memenuhi permintaan ini, British memperkanalkan tanaman getah di Tanah Melayu
Komersial – getah mula diperkenalkan sebagai tanaman komersial pada awal abad ke-20
Awal – pada peringkat awal, getah ditanam di halaman kediaman Residen Hugh Low di Kuala Kangsar,
perak sebagai tanaman hiasan
Ridley- Ridley dilantik sebagai Pengarah Botanical Garden di Singapura
Yakin – beliau berusaha meyakinkan para peladang untuk menanam getah dengan mengadakan
pameran dan mengagihkan benih getah secara percuma
Ibidem – beliau berjaya menemui cara penorehan getah yang sesuai iaitu ibidem atau seperti bentuk
tulang ikan kering yang tidak merosakkan pokok
Pengguna – perkembangan industri pembuatan barangan pengguna seperti kasut, tayar basikal dan
peralatan elektrik telah meningkatkan permintaan getah
Tinggi – ini menyebabkan harga getah melambung tinggi
Asing – kemasukan modal asing iaitu modal milik pelabur Eropah merupakan faktor utama
perkembangan perusahaan getah di Tanah Melayu
Syarikat- antara syarikatnya ialah Harrisons and Crosfield, Guthrie dan Sime Darby
Ladang baru – kemasukan syarikat dan modal asing ini menyebabkan lebih banyak ladang baru dibuka
Dasar – dasar British yang memberikan galakan dan sokongan kepada pemodal asing turut memainkan
peranan dalam perluasan kawasan tanaman getah
Sewa – British menyediakan kadar sewa tanah dan tarif yang rendah kepada peladang yang ingin
mengusahakan tanaman getah
Infrastruktur – infrastruktur seperti jalan raya dan jalan kereta api dibina untuk menghubungkan
kawasan pertanian komersial dengan pelabuhan dan pusat pentadbiran
Komprador – golongan pengusaha ini ibarat komprador kepada British
Pekerja asing- British membawa masuk pekerja asing dari selatan India untuk bekerja dengan bayaran
gaji yang murah
Kurang – tujuannya adalah untuk mengatasi masalah kekurangan tenaga buruh di ladang-ladang getah
Merosot – industri getah mengalami kemerosotan semasa zaman kemelesetan ekonomi dunia
Jaringan - ini menunjukkan ekonomi Tanah Melayu terikat dan dirangkumkan dalam satu jaringan
ekonomi dunia yang lebih besar
Stevenson – Rancangan Sekatan Stevenson diperkenalkan bagi menahan kejatuhan harga getah
Had- untuk mengehadkan pengeluaran getah oleh negara pengeluar

4. Ceritakan tentang industri perlombongan di Tanah Melayu. [ms 250]

Melayu – perlombongan telah lama dijalankan oleh orang Melayu dan telah menjadi kegiatan ekonomi
dagangan yang penting
Bumi Emas – Tanah Melayu kaya dengan pelbagai hasil galian seperti emas, bijih timah,arang batu,
bauksit, antimoni dan bijih besi sehingga digela Suvarnabhumi (Bumi Emas)
Timah – perusahaan bijih timah menjadi perhatian British keranan mendatangkankeuntungan yang
lumayan berdasarkan permintaan yang tinggi pada peringkat antarbangsa
Eropah – ini membawa kepada penglibatan pemodal Eropah dalam bidang perlombongan yang telah
pun diusahakan oleh orang Melayu
China – penglibatan pengusaha dari China dalam sektor perlombongan bijih timah mulai pertengahan
abad ke-19
Pantau – pada peringkat awal, pengusaha China ini dipantau sepenuhnya oleh para pembesar Melayu
Menguasai – pembesar Melayu menguasai perlombongan bijih timah
Kebenaran – pengusaha dari China mesti terlebih dahulu mendapatkan kebenaran para pembesar
Melayu untuk mengusahakan perlombongan
Jual – pembesar Melayu pula akan memastikan hasil bijih yang dilombong dijual semula kepada mereka
Harga – harga bijih akan ditentukan oleh para pembesar Melayu itu sendiri
Eropah – pada awal abad ke-20, industri perlombongan bijih timah mula dikuasai oleh pelombong dari
Eropah
Modal – pemodal Eropah mampu bersaing dengan pemodal dari China kerana mempunyai modal bagi
penggunaan kapal korek yang membolehkan aktiviti perlombongan dilakukan secara besar-besaran
Intensif- perusahaan bijih timah berubah daripada intensif buruh kepada intensif modal
Enakmen – beberapa enakmen dan undang-undang telah digubal dn diluluskan bagi mewujudkan
penguasaan kerajaan kolonial British pada semua peringkat perusahaan melombong bijih timah
Pajak – terdapat pembesar Melayu yang mengambil jalan mudah untuk mendapatkan keuntungan
dengan memajakkan lombong mereka kepada saudagar China dari Negeri-Negeri Selat kerana mereka
tidak mempunyai modal

Modul sejarah t4 101

 PENGGUNAAN BURUH LUAR

KEMASUKAN BURUH DARI C HINA [MS 253] KEMASUKAN BURUH DARI I NDIA [MS 254]

1. Sistem Tiket Kredit 1. Sistem Buruh Bebas

kheh tau- kheh tau (ketua) akan mengumpulkan bakal imigran ke Tanah Melayu dari kampung- datang sendiri- datang sendiri dengan biaya masing-masing
kampung di China diaturkan- kedatangan mereka diaturkan oleh orang dan
bayar – ketua ini akan dibayar sejumlah wang bagi setiap imigran yang dibawa kumpulan tertentu kerana kepentingan ekonomi
sin kheh- bakal-bakal imigran ini dipanggil sin kheh bebas- setelah tiba di Tanah Melayu, mereka bebas memilih
pengawasan- golongan imigran ini diletakkan di bawah pengawasan nakhoda kapal atau agensi tempat dan pekerjaan yang mereka kehendaki
buruh yang biasanya telah menerima bayaran daripada bakal majikan
perjanjian- sin kheh perlu membuat perjanjian secara lisan atau bertulis untuk menjelaskan hutang 2. Sistem Kontrak
mereka dengan cara bekerja dengan majikan berkenaan dalam satu tempoh tertentu majikan biayai- majikan akan membiayai tambang ke Tanah
tiket- mereka akan dibekalkan dengan tiket yang menunjukkan pelabuhan yang mereka akan tuju Melayu
serta keterangan sama ada mereka bebas atau berhutang masa- sebagai balasannya buruh akan bekerja dengan majikan
orang tengah- sin kheh ini akan diambil oleh pemborong buruh (orang tengah) yang akan itu untuk jangka masa tertentu (antara 1-3 tahun)
mendapatkan majikan untuk mereka dengan bayaran tertentu bayaran- dengan bayaran paling minimum (9-13 sen sehari)
pelindung buruh- jawatan pelindung buruh dari China telah diwujudkan di Tanah Melayu untuk pemerasan- ini menyebabkan sering berlaku pemerasan dan
mengawasi kemasukan buruh dan imigran dari China penindasan atau perhambaan secara tidak ketara
undang-undang- beberapa undnag-undang dan tindakan telah diluluskan untuk membaiki sistem
pengambilan buruh 3. Sistem Kangani
Undang-undang- Sistem Kontrak ditamatkan selepas Undang-
2. Sistem Pengambilan Kakitangan Undang Tabung Imigresen India dikuatkuasakan
hantar pegawai- majikan yang memerlukan buruh akan menghantar pegawainya ke China untuk Kangani- bermaksud ketua, tandil atau mandur
mendapatkan buruh lesen- seseorang kangani yang diberikan kepercayaan oleh
majikan biayai- segala tambang dan pembelanjaan buruh akan dibiayai oelh majikan majikan akan diberi lesen
mengiringi- pegawai yang dihantar akan bertanggungjawab untuk mengiringi buruh-buruh tersebut pulang- kangani akan dihantar pulang ke India untuk mencari
sehingga mereka sampai di tempat majikannya tenaga buruh
wang pendahuluan- kangani diberi wang pendahuluan untuk
3. Sistem Pengambilan Rumah Kongsi membiayai perbelanjaan buruh tersebut
pegawai di China- pengambilan buruh dilakukan oleh pegawai di negara China yang dilantik oleh pengurus agensi- kangani menjadi seperti pengurus agensi
sesebuah rumah kongsi diharamkan- sistem ini diharamkan kerana wujudnya
pegawai biayai- pegawai tersebut akan membiayai segala perbelanjaan buruh-buruh tersebut penyelewengan oleh kangani itu sendiri
sehinggalah mereka sampai ke rumah kongsi du Tanah Melayu
serah- apabila buruh telah diserahkan, pembawa buruh akan dibayar dengan kadar tertentu seperti
yang telah dipersetujui

4. Sarawak - kemasukan imigran China berketurunan Foochow secara berkumpulan dilakukan

selepas persetujuan antara ketua Foochow di Sibu dengan Charles Brooke
gambir- untuk mengusahakan tanah dan membangunkan sektor pertanian gambir dan lada hitam

Modul sejarah t4 102

2. Galurkan institusi kewangan dan insurans di Tanah Melayu [ms 255)

INTITUSI KEWANGAN
F1 mata wang- mula digunakan sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka
F2 Melaka- pada masa pemerintahan Sultan Muzaffar Syah, mata wang emas, perak, dan timah
dikeluarkan di Melaka untuk melicinkan urusan perdagangan
F3 primitif- jenis mata wang primitif yang digunakan di Tanah Melayu seperti dinar emas (Kelantan),
wang dan kupang emas (Terengganu), dan jongkong tampang (Pahang).
F4 asing- pedagang Eropah telah memperkenalkan mata wang asing
F5 Sepanyol- mata wang perak Selangor mampu bertahan selama 300 tahun dan digunakan di Negeri-
Negeri Melayu dan Negeri-Negeri Selat
F6 Lembaga- kerajaan British menubuhkan Lembaga Pesuruhjaya Wang untuk mengeluarkan wang
kertas bagi Negeri-Negeri Selat di bawah Ordinan XIII
F7 wang kertas- wang kertas Negeri-Negeri Selat mula diperkenalkan pada tahun 1906
F8 perubahan- pihak penjajah membuat beberapa perubahan untuk melicinkan urusan kewangan.
F9 bank- ditubuhkan institusi kewangan atau bank
F10 pinjaman- bank menyediakan kemudahan pinjaman kepada para pelabur
F11 memajukan- system pinjaman telah memajukan dan memesatkan lagi industri getah dan bijih timah
F12 kewangan moden- memperkenalkan system kewangan moden yang berorientasikan keuntungan
dengan memperkenalkan kadar faedah yang tinggi
F13 dana luar- dana dari luar dapat disalurkan terus ke Tanah Melayu dengan lebih mudah dan cepat.
F14 ejen pembayar- bank bertindak sebagai ejen pembayar kepada pengeksport dan pengimport yang
menjadikan urusan perdagangan antarabangsa bertambah licin.
F15 bank pertama- bank pertama di Tanah Melayu ialah Mercantile Bank (1859).
F16 bank Eropah- bank Eropah di Tanah Melayu seperti ialah The Chartered Bank, Hong Kong and
Shanghai Bank dan Algemene Bank Nederland.
F17 mengutamakan- bank Eropah ini mengutamakan pedagang Eropah.
F18 komprador- pedagang tempatan hanya boleh mendapatkan perkhidmatan bank Eropah melalui
orang tengah atau golongan komprador.
F19 bank tempatan- bank tempatan pertama ditubuhkan di Kuala Lumpur iaitu Kwong Yik Bank (1913),
diikuti Bank of Malaya di Ipoh dan Ban Hin Lee Bank di Pulau Pinang.
F20 bank perdagangan- bank perdagangan juga ditubuhkan di Sarawak seperti Kwong Lee Bank,
Sarawak Chinese Banking Corporation Limited dan Ban Chiang Bank.
Melayu- bank orang Melayu pertama ialah Malay National Banking Corporation di Kuala Lumpur

INSURANS
F1 jenis- antara jenis insurans ialah insurans maritim atau kelautan, kebakaran, harta, perniagaan dan
kemalangan, serta nyawa.
F2 maritim- insurans maritim untuk melindungi dagangan dan kapal pedagang.
F3 kebakaran- insurans kebakaran menjadi penting kerana kebakaran sering berlaku sehingga
mendatangkan masalah.
F4 insurans asing- pada peringkat awal, syarikat insurans yang ada di Tanah Melayu merupakan
cawangan atau wakil syarikat insurans asing yang beribu pejabat di luar negara seperti Syarikat Boustead
and Company di Pulau Pinang mewakili Syarikat Royal Insurance Company dari England.
F5 insurans tempatan- pada akhir abad ke-19, ditubuhkan syarikat insurans tempatan seperti Straits
Insurance Limited di Singapura dan Khean Guab Insurance Limited di Pulau Pinang.
F6 undang-undang- undang-undang perkhidmatan syarikat insurans telah dikemaskinikan oleh kerajaan
British.
F7 diasingkan- pada tahun 1917, insurans nyawa telah diasingkan dengan insurans kebakaran.
F8 ordinan- pada tahun 1948, enakmen-enakmen ini digantikan dengan Ordinan Syarikat Insurans
Kebakaran dan Ordinan Syarikat Insurans Nyawa.

Modul sejarah t4 103

 DASAR BRITISH TERHADAP PERTANIAN

UNDANG-UNDANG BERHUBUNG T ANAH [MS 258]

F1 sebelum- sebelum kedatangan British, hal berkaitan dengan pemilikan dan penggunaan tanah tidak menjadi persoalan utama.
F2 luas – ini kerana kawasan tanah yang luas dan kepadatan penduduk yang rendah di Tanah Melayu.
F3 pembesar Melayu- segala hal yang berkaitan dengan tanah seperti kadar cukai dan aktiviti ekonomi yang mahu dilakukan di atas tanah atau mahu
mengusahakan sebidang tanah mesti mendapat kebenaran daripada para pembesar Melayu.
F4 ekonomi – tanah merupakan sumber ekonomi dan tunggak utama politik serta mencerminkan kehidupan sosial pembesar Melayu.
F5 undang-undang adat- menurut undang-undang adat, sesebuah kawasan tanah itu akan menjadi milik seseorang yang meneroka dan mengerjakan tanah
tersebut
F6 warisi - tanah itu boleh diwarisi oleh generasi yang terkemudian
F5 rekod bertulis- sistem pemilikan tanah di kalangan masyarakat Melayu dikatakan tidak mempunyai rekod dan catatan yang sempurna untuk dijadikan bukti
pemilikan terhadapnya
F6 sah - rekod bertulis penting bagi menjamin dan mengesahkan hak pemilikan tanah
F6 mudah urusan- rekod ini juga memudahkan urusan pentadbiran seperti urusan cukai dan urus niaga terhadap tanah seperti pajakan, sewa beli, penjualan
dan pembelian.
F7 cagaran – mengikut konsep Barat, tanah boleh dijadikan cagaran bagi mendapatkan modal.
F7 undang-undang tanah- berkonsepkan Barat bagi memudahkan kerja pentadbiran tanah dan pembangunan ekonomi
F8 bahagi- British telah membahagikan tanah mengikut kegunaan dan nilai komersialnya seperti tanag lading, tanag peribumi dan tanah perlombongan.
F9 cukai- kadar cukai yang dikenakan terhadap tanah bergantung kepada jenis tanah yang dimiliki atau diusahakan.
F10 Pejabat Tanah- Undang-Undang Tanah menetapkan individu atau syarikat yang berminat untuk mengusakan sesuatu kawasan mesti membuat permohonan
di Pejabat Tanah.
F11 kebenaran - masyarakat tempatan perlu mendapat kebenaran daripada Pejabat Tanah untuk mengutip hasil hutan seperti nipah, damar dan rotan.
F11 Residen- Undang-undang Tanah British memberikan kuasa yang besar kepada Residen negeri untuk menentukan jumlah kawasan konsesi tanah yang
akan diberikan kepada para pemodal.
F12 sistem ekonomi wang- dasar kerajaan penjajah British membawa kepada perkembangan sistem ekonomi wang dalam kalangan masyarakat Melayu
F13 orang tengah- masyarakat Melayu terpaksa bergantung kepada orang tengah untuk meminjam wang
F14 jual- ramai orang Melayu terpaksa menjual tanah milik mereka untuk melangsaikan hutang
F15 Akta- Akta Tanah Simpanan Melayu (TSM) telah diluluskan oleh Majlis Mesyuarat Persekutuan
F16 jamin- ini untuk menjamin kelangsungan masa depan ekonomi, sosial dan politik orang Melayu
F17 elak- bertujuan mengelakkan tanah milik orang Melayu berpindah kepada orang asing
F18 kuasa- Residen berkuasa mengisytiharkan mana-mana kawasan tanah milik orang Melayu sebagai TSM
F18 selamat- ini akan menyelamatkan tanah di kawasan tersebut daripada dijual, dipajakgadai atau ditukar milik kepada orang bukan Melayu
F19 lindungi- sebenarnya melindungi kepentingan ekonomi kerajaan penjajah
F20 tidak dibenarkan- orang Melayu tidak dibenarkan sama sekali menanam sebarang tanaman komersial di kawasan TSM
F21 tidak subur- kebanyakan kawasan TSM juga tidak subur dan tidak sesuai untuk perladangan

Modul sejarah t4 104

 D ASAR B RITISH T ERHADAP PEKEBUN KECIL [MS 261]

F1 Melayu- kebanyakan pekebun kecil terdiri daripada orang Melayu

F2 kekal- British mahu mengekalkan orang Melayu sebagai petani
F3 Enakmen- Enakmen Tanah Padi 1917 melarang penanaman getah di kawasan penanaman paadi
F4 mengurangkan- ini bertujuan untuk mengurangkan jumlah penyertaan pekebun kecil getah terutamanya orang Melayu
F5 premium tinggi- premium untuk permohonan tanah baru untuk tujuan penanaman getah dinaikkan
F6 tanah baru- pada tahun 1930-an, pembukaan tanah baru untuk penanaman getah telah dilarang sama sekali
F7 kecil-kecilan- pada peringkat awal, penglibatan orang melayu dalam penanaman getah secara kecil-kecilan dan tidak menimbulkan sebarang
kebimbangan di kalangan pengusaha Eropah dan kerajaan British
F8 kemerosotan- sentimen ini berubah apabila berlaku kemerosotan harga getah di pasaran dunia pada awal tahun 1930-an
F9 Sekatan Stevenson- kerajaan British mengamalkan dasar yang memberi perlindungan kepada pemodal dan pengusaha ladang dari Eropah
menerusi rancangan Sekatan Stevenson 1922
F10 Had – prinsip asasnya ialah mengehadkan pengeluaran getah oleh negara pengeluar
F11 kuota- Rancangan Peraturan Getah Antarabangsa (1934) memberi kuota yang lebih rendah kepada pekebun kecil
F12 ancaman- kumpulan pekebun kecil getah telah ditekan kerana mereka dilihat sebagai suatu ancaman kepada pengusaha ladang
F13 tidak berminat- rakyat tempatan tidak berminat untuk terus mengerjakan sawah kerana keuntungannya kurang berbanding getah
F14 import beras- ini menyebabkan Tanah Melayu bergantung kepada pengimportan beras dari luar negara seperti Thailand, Ind0-China dan
Myanmar
F15 Jabatan- British menubuhkan Jabatan Parit dan Tali Air (1930) bagi membaiki sistem perparitan dan tali air untuk membantu kegiatan
penanaman padi

Modul sejarah t4 105

 KESAN-KESAN DASAR EKONOMI

Pembandaran [ms 263] Pembentukan Masyarakat Sektor Perkilangan [ms266]

Pembandaran – perubahan daripada pekan kecil/ Berbilang Kaum [ms 264]
kampung kepada bandar hasil pertambahan fungsi Sebelum abad ke-20 – tumpuan
atau kegiatan ekonomi Faktor kedatangan imigran Cina dan India ekonomi kepada pengeluaran bahan
Lombong – pekan yang berhampiran kawasan ke Tanah Melayu; mentah seperti bijh timah dan getah
perlombongan akan mengalami pertambahan i. i. Kekayaan sumber alam Import- hamper semua barangan
penduduk serta berfungsi sebagai tempat mengumpul ii. Kemakmuran ekonomi perkilangan diimport
hasil lombong iii. Kestabilan politik Saingan - memberi saingan kepada
Fungsi – fungsi bandar meningkat seperti pusat iv. iv. Dasar British yang menggalakkan perkilangan tempatan
pentadbiran, perbankan dsb. penghijrahan buruh asing untuk Syarikat Shum Yip Leong - di
Bijih – bandar hasil perlombongan bijih timah seperti keperluan tenaga manusia Setapak, Selangor dan Tapah, Perak
Kuala Lumpur, Taiping dan Seremban menghasilkan kasut getah untuk
Petroleum – bandar hasil perlombongan petroleum Kesan; dieksport ke China
seperti Miri i. i. Pembentukan masyarakat berbilang kaum Syarikat Kasut Bata- ditubuhkan di
Bandar Baru – Kuala Lumpur, Taiping, Ipoh dan ii. ii. Petempatan dan jenis pekerjaan berbeza Klang, Selangor
Seremban menyebabkan pusat kehidupan bertumpu mengikut kaum Kinta Rubber Works- di Ipoh, Perak
di bandar iii. iii. Melayu – bertani di luar bandar menghasilkan barangan berasaskan
Pusat – pusat perniagaan dan pentadbiran yang iv. iv. India – penoreh getah di estet getah
dilengkapi kemudahan infrastruktur dan institusi v. v. Cina – berniaga dan melombong di Syarikat United Engineers –
kewangan kawasan bandar mendirikan kilang membina kapal
Cina – menghuni kawasan bandar baru vi. vi. Bahasa pertuturan berbeza korek, kapal kecil dan mesin
Melayu – kawasan kampung seperti pesisir sungai vii. vii. Tidak terdapat kesepaduan dan memproses getah
India – kawasan ladang getah interaksi antara kaum Nanas- perusahaan mengetin nanas
Pengangkutan – bandar baru berkembang kerana viii. Menyulitkan proses perpaduan nasional berpusat di Johor menghasilkan
perkembangan sistem pengangkutan dan pertanian nanas dalam tin untuk eksport
komersial Asing – kebanyakan kilang dimiliki
Kuala Lumpur- kedudukan strategik dan dan diusahakan oleh pemodal Eropah
perkembangan jalan raya dan jalan kereta api utama dan China
Bandar pelabuhan – seperti pelabuhan Klang, 1970-an – pihak pemerintah
Melaka dan Pulau Pinang kerana industri bijih timah membanyakkan penglibatan orang
Kuching – pusat pengumpulan dan pengeksportan Melayu dalam sektor perindustrian
gambir dan lada hitam dan perniagaan untuk mengimbangi
Untung- aktiviti pembinaan infrastruktur tertumpu di kedudukan ekonomi antara kaum
kawasan yang memberikan keuntungan ekonomi
kepada British seperti di pantai barat Tanah Melayu

Modul sejarah t4 106

 KESAN-KESAN DASAR EKONOMI

Sistem Pendidikan Vernakular [ms 265]

Vernakular – sistem pendidikan yang menggunakan bahasa ibunda sebagai bahasa pengantar
Perpaduan – tidak mampu memupuk perpaduan kerana murid-murid daripada pelbagai kaum telah dipisahkan
Sebelum British – kanak-kanak Melayu mendapat pendidikan di surau, masjid dan sekolah pondok
Tumpuan – kepada aspek membaca dan memahami al-Quran, mempelajari bahasa Arab, hukum-hakan agama, kemahiran membaca, menulis dan mengira
Selepas Kedatangan British:
i. Vernakular Melayu
Selat –ditubuhkan di Negeri-Negeri Selat
Pertama – sekolah Melayu pertama di Teluk Belanga, Singapura
Perak – ditubuhkan di Kuala Kangsar dan Batu Gajah
Perempuan – sekolah untuk murid perempuan dibina di Negeri-Negeri Selat
Rendah – hanya peringkat sekolah rendah
Kurikulum – terbatas dan bersesuaian dengan cita-cita British menjadikan anak Melayu sebagai petani yang lebih baik daripada bapanya
MPSI – Maktan Perguruan sultan Idris bertujuan melatih guru sekolah Melayu
Lanjutan – institusi lanjutan sekolah rendah
KMKK – Kolej Melayu Kuala Kangsar khusus untuk golongan elit
ii. Vernakular India
Tamil – pendidikan Tamil disediakan oleh British di kawasan Bandar
Ladang – pihak pengurusan ladang akan membiayai sekolah Tamil di kawasan ladang
Contoh - Sekolah Tamil Vivekananda di Seremban
India – sukatan pelajaran, buku dan tenaga pengajar dari India
Pengantar – bahasa Tamil sebagai bahasa pengantar
iii. Vernakular Cina
Saudagar – dibiayai oleh saudagar ddari China
Contoh – Sekolah Chung Hwa dan Sekolah Cina Yuk Chai di Kuala Pilah
Pengantar – menggunakan dialek masing-masing sebagai bahasa pengantar
China – guru, buku dan sukatan pelajaran dari China
Enakmen – Enakmen Pendaftaran Sekolah diwartakan untuk menyekat pengaruh komunis
iv. Pendidikan Inggeris
Mubaligh – pada peringkat awal merupakan usaha mubaligh Kristian dan badan sukarela
Elit – dianggap sekolah elit kerana lokasi di bandar dan pelajarnya daripada kalangan orang atasan
Kurikulum – berasaskan sistem pendidikan di England
Universiti – penubuhan Universiti Malaya di Singapura

Modul sejarah t4 107

 KESAN-KESAN DASAR EKONOMI
Sistem Pengangkutan dan Perhubungan
i. Jalan Kereta Api
Bijih – mempercepatkan pengangkutan bijih timah dari kawasan
perlombongan ke pelabuhan untuk dieksport
1885 – jalan kereta api pertama dari Taiping ke Port Weld
1889 – menghubungkan kawasan perlombongan Kuala Lumpur dengan Port
Swettenham
1891- menghubungkan Seremban dengan Port Dickson
1895- menghubungkan Ipoh dan Tapah Road dengan Telok Anson
1904 – semua kawasan perlombongan bijih timah di Perak, Selangor dan di
Negeri Sembilan telah mempunyai perkhidmatan kereta api.
1918- menghubungkan Seberang perai dengan sempadan siam
1931- menghubungkan Gemas, Pahang dan Kelantan ke sempadan Siam
1923- disambung ke Singapura
Getah – menggalakkan pembukaan tanah baru di kawasan pedalaman untuk
penanaman getah
Keistimewaan – mempercepatkan pengangkutan dan boleh membawa
muatan yang banyak
ii. Jalan Raya
Ganti – menggantikan jalan denai dan kereta lembu untuk mengangkut bijih
Berkembang – di kawasan perlombongan bijih timah dan ladang getah
1895- Selangor dan Perak mempunyai rangkaian jalan raya sepanjang
2400km
1902- semakin polular selepas pengenalan kenderaan bermotor
1911- dari Seberang Perai ke Melaka
1911-1928 – menghubungkan Perlis dan Singapura
Mudah – jalan raya antara Kuala Lumpur dan Kuantan memudahkan
perhubungan pantai barat dan pantai timur
iii. Sistem Perhubungan
Contoh – telegraf, telefon, perkhidmatan pos, radio dan perkhidmatan udara
Cepat – perhubungan antara negeri dan negara luar lebih cekap dan cepat
Modul sejarah t4
Perkhidmatan Kesihatan
Keperluan asas yang mendesak kerana ;
i. Kemasukan beramai-ramai buruh asing telah
menambahkan jumlah penduduk
ii. Tempat tinggal dan tempat kerja mempunyai kepadatan
yang tinggi dan tidak dapat diurus dengan baik
iii. Bekalan air bersih tidak mencukupi
iv. Penyakit berjangkit mudah merebak
Hospital – British menubuhkan hospital dan pusat kesihatan untuk
mengawal wabak penyakit
1898- hospital kerajaan terawal dibina di Taiping dan Kuala Lumpur
1895- terdapat 29 buah pusat perubatan di Perak dan Kuala Lumpur
Perak – hospital dibina di Tanjung Malim, Batu Gajah, Gopeng,
Kerian dan Kuala Kangsar
Pusat kesihatan kecil – 14 buah di Selangor, 2 di Pahang dan 3 di
Negeri Sembilan
Sabah- beberapa buah hospital dibina di Jesselton (Kota Kinabalu),
Sandakan, Beaufort, Kudat dan Tawau
Sarawak- perkhidmatan kesihatannya tertumpu di Kuching
1921- pusat perubatan kecil dibina di Sri Aman dan Sibu
Hospital Tung Shin – memberi perkhidmatan khusus kepada
pekerja lombong bijih timah yang terdiri daripada imigran China
Institut Penyelidikan Perubatan – bertanggungjawab mengkaji
punca penyakit dan langkah-langkah pencegahan
Bandar – menitikberatkan kebersihan ddan kesihatan awam di
bandar
Sanitary Board – mengawas kebersihan dan kesihatan bandar di
Kuala Lumpur
Perak – turut ditubuhkan di beberapa bandar di Perak
Sanitary Board (1911)- menjaga kebersihan bandar
Jabatan Kesihatan – bertanggungjawab daripada aspek kesihatan
108
 JAWAPAN BAB 10
1 D 6 C 11 A 16 D
2 C 7 A 12 A 17 C
3 D 8 C 13 A 18 A
4 D 9 D 14 C 19 C
5 D 10 B 15 A 20 D

Item Struktur

Muka surat 244 - 246

Masyarakat Melayu Ekonomi Sara Diri

1 Rajah di atas merujuk kepada kegiatan ekonomi masyarakat Melayu sebelum kedatangan British.
(a) Berikan tiga kegiatan ekonomi masyarakat Melayu.
- Melombong
- Bercucuk tanam
- Memungut hasil hutan
- Menternak binatang
- Menangkap ikan [ 3 markah ]

(b) Apakah yang dilakukan oleh masyarakat Melayu terhadap lebihan pengeluaran mereka?
- Menukar barangan
- Kenduri kendara
- Membayar zakat
- Sedekah/hadiah
- Simpanan bermusim [ 3 markah ]

(c) Berikan contoh peralatan penanaman padi yang digunakan oleh masyarakatMelayu.
- Tajak
- Cangkul
- Tugal
- Tenggala [ 2 markah ]

(d) Apakah yang digunakan oleh masyarakat Melayu untuk menggerakkan teknologi pertanian?
- Tenaga binatang
- Tenaga manusia [ 1 markah ]
(e) Nyatakan satu faktor yang melibatkan pembahagian kerja dalam masyarakat Melayu.
- Perbezaan jantina
- Perbezaan umur [ 1 markah ]

2 Masyarakat Melayu telah lama menjalankan sistem ekonomi yang teratur dan mula menggunakan
sistem mata wang sejak zaman Kesultanan Melayu Melaka lagi.

(a) Jelaskan dua jenis mata wang primitif yang digunakan di Tanah Melayu. [2 markah]
- Contohnya mata wang emas, perak dan timah dikeluarkan di Melaka semasa pemerintahan
Sultan Muzaffar Syah di Melaka.
- Dinar emas yang digunakan di Kelantan dikenali sebagai Kijang.
- Wang emas dan kupang emas digunakan di Terengganu.
- Jongkong tampang digunakan di Pahang.
- Mata wang katun digunakan di Johor.
- Mata wang timah Kedah berbentuk seekor ayam jantan yang hinggap di atas beberapa cincin.

(c) Nyatakan satu mata wang asing yang diperkenalkan selepas kedatangan pedagang Eropah.
[1 markah]
- Mata wang perak Sepanyol
- Wang kertas Negeri-Negeri Selat

Modul sejarah t4 109

 (c) Pembangunan dan kepesatan ekonomi Tanah Melayu telah mendorong pihak penjajah
menubuhkan institusi kewangan atau bank.
Apakah kemudahan yang disediakan oleh institusi kewangan ini. [2 markah]
- Bertujuan melicinkan urusan kewangan
- Institusi kewangan menyediakan kemudahan pinjaman kepada pelabur.
- Bank memperkenalkan sistem kewangan moden yang berorientasikan keuntungan.
- Bank memperkenalkan kadar faedah yang tinggi.
- Dana dari luar dibawa masuk melalui bank.
- Bank menjadi agen pembayar kepada pengimport dan pengeksport.

(d) Perkembangan ekonomi dalam perdagangan antarabangsa dipertingkatkan hasil perkhidmatan

insurans.
Nyatakan dua jenis insurans yang disediakan di Tanah Melayu. [2 markah]
- Insurans maritims atau kelautan
- Insurans kebakaran
- Insurans harta
- Insurans perniagaan dan kemalangan
- Insurans nyawa

(e) Pada pendapat anda, mengapakah insurans sangat penting dalam kehidupan kita sekarang?
[3 markah]
- Melindungi nyawa
- Melindungi harta benda
- Melindungi barang dagangan/ perniagaan
- Menjamin kesihatan
- Menjamin pendidikan
- Menjamin keselamatan
[mana-mana jawapan yang munasabah]

Item Esei
Muka surat 263 - 266
3
Kesan daripada pentadbiran British tidak terhad kepada aspek pembangunan
fizikal malah melibatkan aspek sosial juga.

(a) Jelaskan faktor kemunculan bandar baru di Tanah Melayu, Sarawak dan Sabah.[ 8 markah ]

Faktor kemunculan bandar baru di Tanah Melayu, Sarawak dan Sabah ialah :
Perkembangan pesat bidang ekonomi menyebabkan berlaku proses pembandaran
Tertumpu di kawasan yang kaya dengan sumber alam semulajadi
Kawasan ini sering menjadi tumpuan kegiatan ekonomi penjajah
Kegiatan perlombongan bijih timah telah menyebabkan kemunculan bandar baru
Bandar Taiping, Seremban dan Kuala Lumpur lahir kerana perlombongan
Perlombongan petroleum telah menyebabkan perkembangan bandar Miri
Terdapat kemudahan perbankan di bandar
Peranan sebagai pusat pentadbiran telah mengubah pekan kecil kepada bandar baru
Kawasan berhampiran lombong mengalami pertambahan penduduk
Berfungsi sebagai pusat pengumpulan hasil lombong
Bandar baru turut berfungsi sebagai pusat perniagaan dan pusat pentadbiran
Dilengkapi dengan segala kemudahan asas seperti jalan raya, bekalan air bersih, sekolah, pusat kesihatan
serta institusi kewangan
Perkembangan dalam sistem pengangkutan
Gemas dan Kuala Lumpur terletak di persimpangan jalan raya dan jalan kereta api utama di tanah Melayu
Kegiatan pertanian komersil seperti getah dan lada hitam
Bandar Kuching di Sarawak berkembang pesat kerana aktiviti
Pengumpulan dan pengeksportan lada hitam dan gambir sejak tahun 1840
Pelabuhan Klang, Melaka dan Pulau Pinang berkembang sebagai bandar pelabuhan yang maju

Modul sejarah t4 110

(b) Nyatakan ciri-ciri pembentukan masyarakat berbilang kaum di Tanah Melayu.[ 4 markah ]

Ciri-ciri pembentukan masyarakat berbilang kaum di Tanah Melayu ialah :

Terbentuk akibat kemasukan imigran dari China dan India
Kemasukan mereka digalakkkan oleh pihak British
Perkembangan sektor perlombongan dan perladangan getah
Wujud perbezaan tempat tinggal dan pekerjaan mengikut kaum
Kaum Melayu bekerja sebagai petani dan nelayan di luar bandar
Kaum India berkhidmat sebagai buruh ladang di estet-estet
Kaum Cina bekerja sebagai pelombong dan berniaga di kawasan bandar
Wujud perbezaan bahasa pertuturan di kalangan setiap tahun
Perpaduan serta interaksi antara kaum sangat terbatas
Perbezaan yang wujud di kalangan masyarakat berbilang kaum di negara ini menyukarkan usaha
pembentukan perpaduan nasional

(c) Terangkan perkembangan sistem pendidikan vernakular di Tanah Melayu semasa penjajahan British.
[ 8 markah ]

Perkembangan sistem pendidikan vernakular di Tanah Melayu semasa penjajahan British ialah :
Pendidikan yang menggunakan bahasa ibunda kaum masing-masing sebagai bahasa pengantar
British menubuhkan sekolah vernakular Melayu di Negeri-negeri Selat
Sekolah Melayu Teluk Belanga di Singapura merupakan sekolah Melayu pertama dibina oleh British pada
tahun 1856
Sekolah Melayu kemudiannya dibina di Seberang Perai, Kuala Kangsar dan Batu Gajah, Perak
Sekolah Melayu khusus untuk murid perempuan telah dibina di negeri-negeri Selat pada tahun 1885
Sekolah Melayu yang diwujudkan hanyalah terhad pada peringkat sekolah rendah sahaja
Kurikulum yang diperlajari bersesuaian dengan hasrat British untuk menjadikan anak-anak Melayu sebagai
petani
Maktab Perguruan Sultan Idris, tanjung Malim, Perak ditubuhkan untuk melatih guru-guru sekolah Melayu
Menyediakan peluang pendidikan lanjutan kepada anak-anak Melayu
British menubuhkan Kolej Melayu Kuala Kangsar pada tahun 1905
Khusus untuk anak-anak golongan elit Melayu
Pihak pengurusan ladang bertanggungjawab menubuhkan sekolah Tamil di kawasan ladang / estet getah
British turut membangunkan sekolah Tamil di kawasan bandar
Sekolah Tamil Vivekananda di Seremban
Sistem pendidikan di sekolah Tamil berorientasikan negara India
Sekolah Tamil turut menggunakan sukatan pelajaran, buku teks dan guru dari India
Bahasa Tamil merupakan bahasa pengantar di sekolah ini
Sekolah Cina di Tanah Melayu dibangunkan oleh saudagar dari China
Sekolah Chung Hwa dan sekolah Yuk Chai di Kuala Pilah
Sekolah Cina menggunakan dialek daerah masing-masing sebagai bahasa pengantar
Guru, buku teks dan sukatan pelajaran dibawa dari negara China
Kerajaan British mewartakan Enakmen Pendaftaran Sekolah pada tahun 1920
Bertujuan menyekat perkembangan pengaruh komunis di sekolah Cina

4 Kesan daripada pentadbiran British tidak terhad kepada aspek pembangunan fizikal malah melibatkan
aspek sosial juga.
(a) Terangkan perkembangan sistem pendidikan vernakular di Tanah Melayu semasa penjajahan British.
[ 10 markah ]
Perkembangan sistem pendidikan vernakular di Tanah Melayu semasa penjajahan British ialah :
Pendidikan yang menggunakan bahasa ibunda kaum masing-masing sebagai bahasa pengantar
British menubuhkan sekolah vernakular Melayu di Negeri-negeri Selat
Sekolah Melayu Teluk Belanga di Singapura merupakan sekolah Melayu pertama dibina oleh British pada
tahun 1856
Sekolah Melayu kemudiannya dibina di Seberang Perai, Kuala Kangsar dan Batu Gajah, Perak
Sekolah Melayu khusus untuk murid perempuan telah dibina di negeri-negeri Selat pada tahun 1885
Sekolah Melayu yang diwujudkan hanyalah terhad pada peringkat sekolah rendah sahaja
Kurikulum yang diperlajari bersesuaian dengan hasrat British untuk menjadikan anak-anak Melayu sebagai
petani
Maktab Perguruan Sultan Idris, tanjung Malim, Perak ditubuhkan untuk melatih guru-guru sekolah Melayu

Modul sejarah t4 111

Menyediakan peluang pendidikan lanjutan kepada anak-anak Melayu
British menubuhkan Kolej Melayu Kuala Kangsar pada tahun 1905
Khusus untuk anak-anak golongan elit Melayu
Pihak pengurusan ladang bertanggungjawab menubuhkan sekolah Tamil di kawasan ladang / estet getah
British turut membangunkan sekolah Tamil di kawasan bandar
Sekolah Tamil Vivekananda di Seremban
Sistem pendidikan di sekolah Tamil berorientasikan negara India
Sekolah Tamil turut menggunakan sukatan pelajaran, buku teks dan guru dari India
Bahasa Tamil merupakan bahasa pengantar di sekolah ini
Sekolah Cina di Tanah Melayu dibangunkan oleh saudagar dari China
Sekolah Chung Hwa dan sekolah Yuk Chai di Kuala Pilah
Sekolah Cina menggunakan dialek daerah masing-masing sebagai bahasa pengantar
Guru, buku teks dan sukatan pelajaran dibawa dari negara China
Kerajaan British mewartakan Enakmen Pendaftaran Sekolah pada tahun 1920
Bertujuan menyekat perkembangan pengaruh komunis di sekolah Cina
[mana-mana 10 x 1 markah = maksima 10 markah]

(b) Perkhidmatan kesihatan merupakan salah satu keperluan asas yang mendesak pada zaman penjajahan
British.
Huraikan kemudahan kesihatan yang telah disediakan oleh British di Tanah Melayu. (6 markah)
Kemudahan kesihatan yang telah disediakan oleh British di Tanah Melayu ialah :
Menubuhkan hospital dan pusat kesihatan untuk mengawal wabak penyakit
Hospital kerajaan terawal dibina di Taiping dan Kuala Lumpur
Pusat kesihatan kecil dibina di Selangor, Pahang dan Negeri Sembilan
Hospital turut dibina di Sabah
Perkhidmatan perubatan kecil dibina di Sarawak
Institut Penyelidikan Perubatan dibina untuk mengkaji punca penyakit dan langkah-langkah pencegahan
Ditubuhkan Sanitary Board untuk mengawas kebersihan dan kesihatan bandar
Ditubuhkan Jabatan Kesihatan yang bertanggungjawab daripada aspek kesihatan
[mana-mana 6 x 1 markah = maksima 6 markah]

(c) Kesan sosial ini mula wujud apabila pihak British membawa masuk buruh asing ke Tanah Melayu.
Pada pendapat anda, bagaimakah keadaan ini membawa kepada pembentukan masyarakat berbilang kaum
di Tanah Melayu. [ 4 markah ]
Keadaan ini membawa kepada pembentukan masyarakat berbilang kaum di Tanah Melayu melalui :
Terbentuk akibat kemasukan imigran dari China dan India
Kemasukan mereka digalakkkan oleh pihak British
Perkembangan sektor perlombongan dan perladangan getah
Wujud perbezaan tempat tinggal dan pekerjaan mengikut kaum
Kaum Melayu bekerja sebagai petani dan nelayan di luar bandar
Kaum India berkhidmat sebagai buruh ladang di estet-estet
Kaum Cina bekerja sebagai pelombong dan berniaga di kawasan bandar
Wujud perbezaan bahasa pertuturan di kalangan setiap tahun
Perpaduan serta interaksi antara kaum sangat terbatas
Perbezaan yang wujud di kalangan masyarakat berbilang kaum di negara ini menyukarkan usaha
pembentukan perpaduan nasional
[mana-mana 4 x 1 markah = maksima 4 markah]

Modul sejarah t4 112