Professional Documents
Culture Documents
KİTAP
KİTAP
KİTAP
DÖNEM PROJESİ
SORU 1(a)
Index ve Parametreler:
𝑇 = 𝑎𝑦𝑙𝑎𝑟 𝑘ü𝑚𝑒𝑠𝑖 𝑇 = {1,2,3,4,5}
𝑁𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙𝑀𝑎𝑙𝑖𝑦𝑒𝑡 = 20 𝑝𝑏/𝑎𝑑𝑒𝑡
𝐹𝑎𝑧𝑙𝑎𝑀𝑒𝑠𝑎𝑖𝑀𝑎𝑙𝑖𝑦𝑒𝑡 = 26 𝑝𝑏/𝑎𝑑𝑒𝑡
𝐹𝑎𝑠𝑜𝑛𝑀𝑎𝑙𝑖𝑦𝑒𝑡 = 29 𝑝𝑏/𝑎𝑑𝑒𝑡
𝐸𝑙𝑑𝑒𝐵𝑢𝑙𝑢𝑛𝑑𝑢𝑟𝑚𝑎𝑀𝑎𝑙𝑖𝑦𝑒𝑡𝑖 = 2 𝑝𝑏/𝑎𝑑𝑒𝑡 ∗ 𝑎𝑦
𝐸𝑙𝑑𝑒𝐵𝑢𝑙𝑢𝑛𝑑𝑢𝑟𝑚𝑎𝑚𝑎𝑀𝑎𝑙𝑖𝑦𝑒𝑡𝑖 = 10 𝑝𝑏/𝑎𝑑𝑒𝑡 ∗ 𝑎𝑦
Karar Değişkenleri
𝑥𝑡 = 𝑡 𝑎𝑦𝚤𝑛𝑑𝑎 𝑛𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙 𝑚𝑒𝑠𝑎𝑖 𝑖𝑙𝑒 𝑦𝑎𝑝𝚤𝑙𝑎𝑛 𝑡𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 ü𝑟𝑒𝑡𝑖𝑚 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤
1|27
Matematiksel Model
+ 𝐸𝑙𝑑𝑒𝐵𝑢𝑙𝑢𝑛𝑑𝑢𝑟𝑚𝑎𝑀𝑎𝑙𝑖𝑦𝑒𝑡𝑖 ∗ 𝑣𝑡 + 𝐸𝑙𝑑𝑒𝐵𝑢𝑙𝑢𝑛𝑑𝑢𝑟𝑚𝑎𝑚𝑎𝑀𝑎𝑙𝑖𝑦𝑒𝑡𝑖 ∗ 𝑤𝑡
𝑆𝑢𝑏𝑗𝑒𝑐𝑡 𝑡𝑜
𝑥𝑡 ≤ 𝑁𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒 (3)
𝑦𝑡 ≤ 𝐹𝑎𝑧𝑙𝑎𝑀𝑒𝑠𝑎𝑖𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒 (4)
𝑧𝑡 ≤ 𝐹𝑎𝑠𝑜𝑛𝐾𝑎𝑝𝑎𝑠𝑖𝑡𝑒 (5)
𝑥𝑡 , 𝑦𝑡 , 𝑧𝑡 , 𝑤𝑡 , 𝑣𝑡 ≥ 0 ℎ𝑒𝑟 𝑡 ∈ 𝑇 𝑣𝑒 𝑤5 = 𝑣5 = 0 (6)
Hedef fonksiyonunda toplam maliyetler minimize edilmektedir. (1) ve (2) numaralı kısıtlar akış
kısıtları olup her dönemde ki üretim ile talep arasındaki dengeyi sağlamaktadır. (3), (4) ve (5)
numaralı kısıtlar normal mesai, fazla mesai ve fason üretim ile ilgili kapasite kısıtlarıdır. Son
olarak (6) numaralı kısıt karar değişkenleri ile ilgili kısıtlamaları tanımlamaktadır.
Cplex Modeli
{int} T =...;
int NormalKapasite=...;
int FazlaMesaiKapasite=...;
int FasonKapasite=...;
int NormalMaliyet=...;
int FazlaMesaiMaliyet=...;
int FasonMaliyet=...;
int EldeBulundurmaMaliyeti=...;
int EldeBulundurmamaMaliyeti=...;
2|27
//T ayinda normal mesai ile uretilen urun miktari
dvar float+ x[T];
//Hedef Fonksiyonu
subject to {
forall(t in T:t==1)
AkisDengeKisiti_2:
x[t]+y[t]+z[t]+w[t]==Talep[t]+v[t];
//Kapasite Kisitlari
forall(t in T)
NormalKapasiteKisiti:
x[t]<=NormalKapasite;
forall(t in T)
FazlaMesaiKapasiteKisiti:
y[t]<=FazlaMesaiKapasite;
forall(t in T)
FasonKapasiteKisiti:
z[t]<=FasonKapasite;
forall(t in T:t==5)
KararDegiskenKisiti:
w[t]+v[t]==0;
3|27
Sonuçlar
𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 𝑀𝑎𝑙𝑖𝑦𝑒𝑡 = 19,500,000
4|27
𝑣𝑡 = 𝑡 𝑎𝑦𝚤𝑛𝑑𝑎𝑛 𝑡 + 1 𝑎𝑦𝚤𝑛𝑎 𝑡𝑎ş𝚤𝑛𝑎𝑛 𝑡𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 ü𝑟ü𝑛 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝚤
Sonuçlardanda görüldüğü üzere, üretim kapasitesi talepleri karşılamaya yetmediği için her ay da
bütün üretim imkanları tam kapasite ile kullanılmaktadır. Dolayısı ile hiçbir ayda stok fazlası
olmamakla birlikte ilk 4 ay elde yeterli ürün bulunmadığı için bir miktar talep müteakip aylara
aktarılmaktadır. Son ayda ise üretim ile talep dengesi sağlanmaktadır.
5|27
SORU 1(b)
Bir önceki kısımda da anlatıldığı gibi, üretim kapasitesi talepleri karşılamaya yetmediği için her
ayda bütün üretim imkanları tam kapasite ile kullanılmaktadır. Dolayısı ile hiçbir ayda stok fazlası
olmamakla birlikte ilk 4 ay elde yeterli ürün bulunmadığı için bir miktar talep müteakip aylara
aktarılmaktadır. Son ayda ise üretim ile talep dengesi sağlanmaktadır.
6|27
SORU 1(c)
Her iki yöntemde de aynı sonuç bulunmuştur. Dolayısı ile ulaştırma tablosu yöntemi de optimum
sonucu vermiştir. Bu durumun en önemli sebebi talebin ilk dört ay yüksek olması nedeni ile her
dönem kapasitenin tam olarak kullanılmasıdır.
7|27
SORU 2(a)
Dönemler
1 2 3 4 5
Talep (Dt) 150 300 270 460 220
Üretim Kapasitesi 500 600 700 800 750
Zangwill Yöntemi:
𝒌 = 𝟎 𝒊ç𝒊𝒏
𝐹0 = 0 (𝑉𝑎𝑟𝑠𝑎𝑦𝚤𝑚𝑑𝑎𝑛)
𝒌 = 𝟏 𝒊ç𝒊𝒏
𝒌 = 𝟐 𝒊ç𝒊𝒏
8|27
𝒌 = 𝟑 𝒊ç𝒊𝒏
𝑐 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 + 𝐷3 ) + ℎ ∗ (𝐷2 + 𝐷3 ) + ℎ ∗ 𝐷3 =
60 ∗ 720 + 10 ∗ 570 + 10 ∗ 270 = 51600
𝑐 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 + 𝐷3 ) + ℎ ∗ 𝐷3 + 𝜋 ∗ 𝐷1 =
𝑀03 =
60 ∗ 720 + 10 ∗ 270 + 15 ∗ 150 = 48150∗
𝑐 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 + 𝐷3 ) + 𝜋 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 ) + 𝜋 ∗ 𝐷1 =
{ 60 ∗ 720 + 15 ∗ 450 + 15 ∗ 150 = 52200
𝒌 = 𝟒 𝒊ç𝒊𝒏
𝑐 ∗ (𝐷2 + 𝐷3 + 𝐷4 ) + ℎ ∗ (𝐷3 + 𝐷4 ) + ℎ ∗ 𝐷4 =
60 ∗ 1030 + 10 ∗ 730 + 10 ∗ 460 = 73700
𝑐 ∗ (𝐷2 + 𝐷3 + 𝐷4 ) + ℎ ∗ 𝐷4 + 𝜋 ∗ 𝐷2 =
𝑀14 =
60 ∗ 1030 + 10 ∗ 460 + 15 ∗ 300 = 70900∗
𝑐 ∗ (𝐷2 + 𝐷3 + 𝐷4 ) + 𝜋 ∗ (𝐷2 + 𝐷3 ) + 𝜋 ∗ 𝐷2 =
{ 60 ∗ 1030 + 15 ∗ 570 + 15 ∗ 300 = 74850
9|27
𝑐 ∗ (𝐷3 + 𝐷4 ) + ℎ ∗ 𝐷4 = 60 ∗ 730 + 10 ∗ 460 = 48400
𝑀24 = min {
𝑐 ∗ (𝐷3 + 𝐷4 ) + 𝜋 ∗ 𝐷3 = 60 ∗ 730 + 15 ∗ 270 = 47850∗
𝒌 = 𝟓 𝒊ç𝒊𝒏
𝑐 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 + 𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ (𝐷2 + 𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) +
ℎ ∗ (𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ (𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ + 𝐷5 = 115000
𝑐 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 + 𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ (𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) +
ℎ ∗ (𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ 𝐷5 + 𝜋 ∗ 𝐷1 = 104750
𝑐 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 + 𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ (𝐷4 + 𝐷5 ) +
𝑀05 =
ℎ ∗ 𝐷5 + 𝜋 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 ) + 𝜋 ∗ 𝐷1 = 102000∗
𝑐 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 + +𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ 𝐷5 +
𝜋 ∗ 1 + 𝐷2 + 𝐷3 ) + 𝜋 ∗ (𝐷1 + 𝐷2 ) + 𝜋 ∗ 𝐷1 = 106000
(𝐷
10 | 2 7
𝑐 ∗ (𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ (𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ 𝐷5 = 66000
𝑐 ∗ (𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ 𝐷5 + 𝜋 ∗ 𝐷3 = 63250∗
𝑀25 =
𝑐 ∗ (𝐷3 + 𝐷4 + 𝐷5 ) + 𝜋 ∗ (𝐷3 + 𝐷4 ) + 𝜋 ∗ 𝐷3 = 72000
{
𝑐 ∗ (𝐷4 + 𝐷5 ) + ℎ ∗ 𝐷5 = 43000∗
𝑀35 = min {
𝑐 ∗ (𝐷4 + 𝐷5 ) + 𝜋 ∗ 𝐷4 = 47700
𝑀45 = 𝑐 ∗ 𝐷5 = 13200∗
j k
1 2 3 4 5
0 9000* 29250 48150 84400 102000
1 18000* 36900 70900 88500
2 16200* 47850 63250
3 27600* 43000
4 13200*
min Fk 9000 18000 16200 27600 13200
j(k) 0 1 2 3 4
Tablodan da görüldüğü gibi her periyotta o periyodun talebi kadar üretim yapılması gerekmektedir.
Dolayısı ile üretim planı {150, 300, 270, 460, 220} şeklindedir. Bu durumun temel nedeni üretimin
yapılması için herhangi bir hazırlık maliyeti olmamasıdır. Bu durumda her periyotta sadece o
periyodun talebi karşılanır. Sonuç olarak periyotlar arasında stok tutulmuyor ve yok satma durumu
olmuyor.
11 | 2 7
SORU 2(b)
En kısa yol formasyonuna geçmeden önce problem yapısı aşağıdaki şekilde tanımlanacaktır.
1 → 2− : Birinci dönemin talebi ikinci dönem karşılanır. Birinci dönemin talebi gecikmeli olarak
karşılanır.
1− → 3: Birinci ve ikinci dönemin talebi birinci dönem karşılanır ve ikinci dönemin talebi kadar
stok tutulur.
1 → 1− = 0
1− → 2 = 60 ∗ 150 = 9000
12 | 2 7
1− → 6 = (150 + 300 + 270 + 460 + 220) ∗ 60 + (300 + 270 + 460 + 220) ∗ 10 +
2 → 2− = 0
2− → 3 = 300 ∗ 60 = 18000
3 → 3− = 0
3− → 4 = 270 ∗ 60 = 16200
13 | 2 7
4 → 4− = 0
4− → 5 = 460 ∗ 60 = 27600
5 → 5− = 0
5− → 6 = 220 ∗ 60 = 13200
14 | 2 7
En kısa yol problemini çözmek için aşağıdaki matematik modeli kullanılacaktır.
Matematiksel Model
Subject to
𝑥𝑖𝑗 ≥ 0
Cplex Modeli
{string} N=...;
//Hedef Fonksiyonu
subject to {
15 | 2 7
Kisit1:
sum(j in N)(x["1"][j]-x[j]["1"])==1;
Kisit2:
sum(j in N)(x["6"][j]-x[j]["6"])==-1;
Sonuçlar
N (size 11) N (size 11) Value Reduced cost Sensitivity range
1 1e 1 0 [-∞..1] [1..∞]
1e 2 1 0 [-∞..1] [1..∞]
2 2e 1 0 [-∞..1] [1..∞]
2e 3 1 0 [-∞..1] [1..∞]
3 3e 1 0 [-∞..1] [1..∞]
3e 4 1 0 [-∞..1] [1..∞]
4 4e 1 0 [-∞..1] [1..∞]
4e 5 1 0 [-∞..1] [1..∞]
5 5e 1 0 [-∞..1] [1..∞]
5e 6 1 0 [-∞..1] [1..∞]
Tablodan da görüldüğü üzere en kısa yol modeli de Zangwill yöntemi ile aynı sonucu verdi. Yani
her periyotta o periyodun talebi kadar üretim yapmak. Dolayısı ile üretim planı {150, 300, 270,
460, 220} şeklindedir. Bu durumun temel nedeni üretimin yapılması için herhangi bir hazırlık
maliyeti olmamasıdır. Bu durumda her periyotta sadece o periyodun talebi karşılanır. Sonuç olarak
periyotlar arasında stok tutulmuyor ve yok satma durumu olmuyor.
16 | 2 7
SORU 3
𝑋 ∶ 𝐻𝑒𝑟ℎ𝑎𝑛𝑔𝑖 𝑏𝑖𝑟 ö𝑛𝑠𝚤𝑟𝑎
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗
𝑗∈𝑋
𝑏3 = 𝑞3 + ∑ 𝑃𝑖3 + Enk(𝑃𝑖4 )
𝑖∈𝑌
𝑖∈𝑌
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4
𝑖∈𝑌
𝐵 = 𝐸𝑛𝑏(𝑏1 , 𝑏2 , 𝑏3 , 𝑏4 )
17 | 2 7
Örnek Problem
Dört adet iş (i), dört tezgâhtan (T1, T2, T3, T4) tezgâh sırasıyla geçerek işlenmektedir. İşlere ilişkin
işlem süreleri aşağıdaki tabloda verilmiştir:
i T1 T2 T3 T4
1 4 4 6 4
2 3 4 8 6
3 7 4 3 3
4 8 6 3 5
Dal-sınır algoritması ile optimal iş sırasını bulmaya çalışalım. İlk olarak birinci kademe düğümler
ve onların alt sınırlarını hesaplayalım.
𝑷𝟏𝟏 Düğümü
1 4 4 6 4
2 3 4 8 6
3 7 4 3 3
4 8 6 3 5
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗 = 4
𝑗∈𝑋
𝑞2 = 4 + 4 = 8
𝑞3 = 4 + 4 + 6 = 14
18 | 2 7
𝑞4 = 4 + 4 + 6 + 4 = 18
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4 = 18 + (6 + 3 + 5) = 32
𝑖∈𝑌
𝑷𝟏𝟐 Düğümü
2 3 4 8 6
1 4 4 6 4
3 7 4 3 3
4 8 6 3 5
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗 = 3
𝑗∈𝑋
𝑞2 = 3 + 4 = 7
𝑞3 = 3 + 4 + 8 = 15
𝑞4 = 3 + 4 + 8 + 6 = 21
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4 = 21 + (4 + 3 + 5) = 33
𝑖∈𝑌
19 | 2 7
𝑷𝟏𝟑 Düğümü
3 7 4 3 3
1 4 4 6 4
2 3 4 8 6
4 8 6 3 5
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗 = 7
𝑗∈𝑋
𝑞2 = 7 + 4 = 11
𝑞3 = 7 + 4 + 3 = 14
𝑞4 = 7 + 4 + 3 + 3 = 17
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4 = 17 + (4 + 6 + 5) = 32
𝑖∈𝑌
20 | 2 7
𝑷𝟏𝟒 Düğümü
4 8 6 3 5
1 4 4 6 4
2 3 4 8 6
3 7 4 3 3
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗 = 8
𝑗∈𝑋
𝑞2 = 8 + 6 = 14
𝑞3 = 8 + 6 + 3 = 17
𝑞4 = 8 + 6 + 3 + 5 = 22
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4 = 22 + (4 + 6 + 3) = 35
𝑖∈𝑌
𝑃0
21 | 2 7
Yukarıdaki dal sınır ağacından da görüldüğü gibi en küçük değer 𝑃11 düğümü için elde edildi.
Dolayısı ile bu düğümden işleme devam edeceğiz.
𝑷𝟐𝟏𝟐 Düğümü
1 4 4 6 4
2 3 4 8 6
3 7 4 3 3
4 8 6 3 5
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗 = 4 + 3 = 7
𝑗∈𝑋
𝑞2 = 12
𝑞3 = 22
𝑞4 = 28
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4 = 28 + (3 + 5) = 36
𝑖∈𝑌
22 | 2 7
𝑷𝟐𝟏𝟑 Düğümü
1 4 4 6 4
3 7 4 3 3
2 3 4 8 6
4 8 6 3 5
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗 = 4 + 7 = 11
𝑗∈𝑋
𝑞2 = 15
𝑞3 = 18
𝑞4 = 21
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4 = 21 + (6 + 5) = 32
𝑖∈𝑌
23 | 2 7
𝑷𝟐𝟏𝟒 Düğümü
1 4 4 6 4
4 8 6 3 5
2 3 4 8 6
3 7 4 3 3
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗 = 4 + 8 = 12
𝑗∈𝑋
𝑞2 = 18
𝑞3 = 21
𝑞4 = 26
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4 = 26 + (6 + 3) = 35
𝑖∈𝑌
𝑃11
2 2 2
𝑃12 (36) 𝑃13 (36) 𝑃14 (35)
24 | 2 7
2
Yukarıdaki dal sınır ağacından da görüldüğü gibi en küçük değer 𝑃14 düğümü için elde edildi.
Dolayısı ile bu düğümden işleme devam edeceğiz.
𝑷𝟑𝟏𝟒𝟐 Düğümü
1 4 4 6 4
4 8 6 3 5
2 3 4 8 6
3 7 4 3 3
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗 = 4 + 8 + 3 = 15
𝑗∈𝑋
= 15 + 7 + Enk[(4 + 3 + 3)] = 32
𝑖∈𝑌
𝑞2 = 22
𝑞3 = 30
𝑞4 = 36
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4 = 36 + 3 = 39
𝑖∈𝑌
25 | 2 7
𝑷𝟑𝟏𝟒𝟑 Düğümü
1 4 4 6 4
4 8 6 3 5
3 7 4 3 3
2 3 4 8 6
𝑞1 = ∑ 𝑃1𝑗 = 4 + 8 + 7 = 19
𝑗∈𝑋
= 19 + 3 + Enk[(4 + 8 + 6)] = 40
𝑖∈𝑌
𝑞2 = 23
𝑞3 = 26
𝑞4 = 29
𝑏4 = 𝑞4 + ∑ 𝑃𝑖4 = 29 + 6 = 35
𝑖∈𝑌
2
𝑃14
3 3
𝑃142 (39) 𝑃143 (41)
26 | 2 7
3
Yukarıdaki dal sınır ağacından da görüldüğü gibi en küçük değer 𝑃142 düğümü için elde edildi.
Dolayısı ile bu düğümden işleme devam edeceğiz. Dolayısı ile geriye kalan tek iş 3 numaralı iş
olduğu için optimum sıralama 1-4-2-3 olarak bulunur. Bu sıralamaya ilişkin değer ise 39 dur.
27 | 2 7