wRocŁAwsKI PRZEGLĄp TEoLoGIcz}'l_Y

I7 (2009)nr2

KS. RAJMUND PIETKIEWICZ

BIBLIJNE PRZEKAZY O USTANOWIENru EUCHARYSTII

S TUDIUM EGZEGETYCZNO.TEOLO GICZNE

Rozwazając tajemnicę Eucharystii nasze myślikierujemy ku nocy poprze-

dzającej mękę i śmierćJezusa. Tej właśnienocy Jezus spozył ze swoimi
uczniami wieczerzę, którą nazywźLmy ostatnią Wieczeruą. Podczas tego posiłku
wzi$on w swoje ręce chleb i wino, dawał swoim uczniom mówiąc: ,,Bierzcie i
jedzrie, to jest Ciało moje. Bierzcie i pijcie, to jest moja Krew''. Ten właśnie
moment uwazamy zahucznwy w ustanowieniu Eucharystii.
Przytoczone wyzej słowa sĘszymy podczas każdej Mszy św.w czasie Mo-
dlitwy Eucharystycznej, kiedy to, jak wierzymy, Duch Swięty sprawia, że
wśród nas staje obecny pod postaciami chleba i wina Zywy, prawdziwy, zmar-
twychwstały Jezus. Nie można więc, chcąc zrozumieć choć trochę tajemnicę
Eucharystii, pominąć znaczeria owych Jezusowych słów wypowiedzianych
podczas ostatniej Wieczeruy i wykonanych równocześnie gestów.
Celem niniejszego artykufu jest syntetyczne zebranie niektórych wyników
badań nad opisami ustanowienia Eucharystii oraz ich przystępne i przejrzyste
zaptezentowanie czytelnikom znajdującym się na początkowym etapie studiów
teologicznychr.
Najpierw przyjrzymy się bliżej zachowanym relacjom z ostatniej Wieczerzy
(pun1,t D, naĘpnie osadzimy słowa i gesty Jezusa w kontekście żydowskiej wie-
ćnoy paschalnej (poft tr), aby wreszcie przejśćdo teologicmego studium uka_
zującego nowe nlaczenie nadane słowom i gestom ustanowierua przcz lezusa
(punkt Itr).

,
tegopowodu.będziemy posfugiwać się polskim przekładem Pisma Swiętego, tzw. ,'Biblią
ą jęryków oryginalnych'
Tysiąc1Lcił':-Pisłno Śrięt, stirigo iŃowego Testamentu w przekładzie z
opracował zespół bibtistów potskich z iniciitywy Benedykrynów Tynieckich,Poznań20oos.
 78 KS. RAJMUND PIETKIEWICZ

I. CZTERY BIBLUNE PRZEKAT{ O USTANOWIENru EUCHARYSTtr.

RÓŻMCE I PoDoBIEŃsTWA

rMt26,zG3/0 Mk 14, ?2-25 ŁkxL,14-20 l Kor ll,23-Ż6

'o A
gdy nadeszła porą
zajął miejsce u stoltl
i Apostołowie z Nirn
'' w,"dy rzekł do nich:
<<Gorryo pragn{em
spozyćęPaschęzwa-
mi, zarrim b$ę cier-
piał. '6Abowiem pe
wiadam wam: Nie
będę <ju> jej spoŁ
w&, aŻ sĘ speŁri w
loólestwieBohm>.
rTPotem ,ł;2i{
kielich
i odmówiwszydzięk-
czynienie, rzekł: <Weź-
cie go i podzielcie mię
dzy siebie; ttalbowiem
wtlłru^ odĄd
nie ĘĘ <już> pił [łw-
Pojul zowocu wirne-
go lozewa aż prqjdzie
lcrólestwo Bożo>.

aJa bowiem otrzyma-

łem od Pana to, co
wam pruekazdem, żs,
Pan Jezus tej nocy,
której został wydany,

26A gdy oni jedli, 2A gdy 3edli, wzid lgNastęnie wziął rłziąłchleb ui dzięki
Jezus wziął chleb i chleb, odmówił błogo chleb, odmówiwszy uc4yniwszy, połarnał i
odmówiwsry błogo- sławieńsnpo, połamał i dziękczynienie poła- tzskJ:. <To jest Ciało
sławiensnro, połamał i dd mówĘ: mat go i podał iĄ moje za-was [wyda-
dał uczniorą mówĘ: 'rr''o jest Ciało
<Eieizcią mówiąp: <To jest Cido nel. Czńcie to na
<<Bierzcie i jedzcie, to mojo. moje, które za-lfas moia oamiatke!>>
jest Ciało mojo. b$zie wydane: to
cąńcie na moja pa-
miatke!>
 BIBLIINE PRZEKAZJ O USTANOffi 79

?xasępnie tłuid aPotenn wziął kielich i DTak samo i kielich

5Podobnie, skoń'
kielich i odmówiwszy odmówiwszy dzięk- twzid] p wiwłtzy, vlwsry wiwłrzą,
mówiry: ,<Tm kiclich wzid helich, mówiąp:
-niego dał fuĄ i u
dziękcrynienie, dd irn' camierrie, prb
mówiry: <<Pijcie z nte, z wszyscy. I to Nowe Pąnielze <iWelłch tcn jut No'
go wszyscy, abo to rzekł do rruch: <<To jest we flnłli mojej, |łóru wym hqmionPm we
jest noia lłva, kT' maia l(ł?w lśrev za.wasb$ziewylano. Ihłimojej.
miarzg, któ'ra za-:uęl'l Wnamp, lftóta za
będzie wylana na od_ wię[l bszie vrylana
puszczerrie grzechów.

Czł'ńcie to. ile razy

pió bedziecie. na moja
oamiatke!>

a xZaprawdę,
Lexz powiadam powia_
wami odtąd nie będę dam wam: Odt@ nie
już pił [łupojuJ z tego będę już pił fłupoju] z
ołl,ocu winługo ktu' owocu winnego loze-
wu tż do owego dnia, wu a:ż do owego dnia,
kicdy pić go b@ę z kiedy pić będę so
wałni, now, w lcróle- nowy w królcstwie
st:wie Ojca nojego>>. BoĘw>.
sPo odśpiewaniu
hymnu wyszli w
s&onę Góry oliwnej.

Poszułując w Nowym Testamencie słów powtarzanych dziśw czasie kon_

sekracji nańafimy naćztery fragmenty,trzy w Ewangeliach: według św.Mate-
usza' Marka i tu1casza; i jeden w Pierwszym Liście św.Pawła Apostoła do
Koryntian . kzeczytajmy je zvłracając szczególną uwagę na różnice i
podobień_
stwa zannac7nne róźnymi stylami pisma:
JvŻnapierwszy rzut oka można zauwaŻyć pewne tóźmice między przev'aza'
1 Kor
mi o ustanowieniu Eucharystii. I tak relacje Mk i Mt różnią się od relacji
i Łk. opisy Mk i Mt są dó siebie bardzo zbliŻnne, podobnie opisy 1 Kor i Łk'
Wiele wskazuje na to, że mamy tu do czynienia z dwiema tradycjami mającymi
wspólne zródio: pierwsza , Tv,Iarta palestyńsĘ reprezentowana pr:zez Mk-Mt
po"t od"i ze środówisk judeochrześcijanskich; druga, zwana antiocheńską
re_

prezentowana ptzez 1 Korłk pochodzi ze środowiska nawróconych na

chrze_

ścijanstwopogan prawdopodobnie z Antiochii Syryjskiej2.

w: Tenże (red'),
2
Por. P.Btrtlon, Les rćcits de l'institutionde l'Euchaństie et leurportće,
s.2LO-Żl2. Polski przekład: TenŻ'ą opisy ustanowienia
ExćgŻse et thćologie, t. I, Paris 196l ,
tłum. A. Morawska, w: J. Kupłsrewtcz (red.), Biblia dzisiaj,IGaków L969, s' 332'
Eucharystii,
polskiego tłumaczenia); J. Kuonsr-
334 (dalej w nawiasach będziemy podawać również strony
80 Ks. RĄJMUND PIETKIEWICZ

Rys. /. Dwie tradycje opisów ustanowienia Eucha-rystii

Skąd jednak biorą się róznice w ptzekazach tych tradycji? PrzecieŻ Jezus
wypowiedział słowa konsekracji tylko taz, a więc w Jego ustach posiadały one
jedną określonąpostać. Biorą się one stąd, Że poszczegó|ni Ewangeliści prze-
kazująsłowa konsekracji w tej formie, w jakiej był powtarzane podczas spra-
wowania Eucharystii w pierwotnych wspólnotach, do których naleŻeli. Po-
szczegóIne bowiem gminy zachowując to, co było istotne dla sprawowania
Eucharystii, modyfikowały pewne szczegóły przystosowując je do swoich po-
trzeb.I tak np.z tradycji 1 Kor-Łk wynika, ze konsekracji kielicha Jezus doko-
nał juz po wieczerzy, a więc w jakinrś odstępie czasowym od konselaacji chle-
ba (patrz słowa: ,,tak samo kielich |wzi41po wieczerzy" - Łk 2Ż,20:,,podob-
nie, skończywszy wieczerzę'' - 1 Kor l I, Ż5). Z opisów zaśMk-Mt wynikało-
by, Że konsekracja kielicha nastąplła zaraz po konsekracji chleba. Powstałą
trudnośó tłumaczy się tyrą Że tradycjaprzelr'azywana ptzez Mk i Mt dokonała
pewnej modyfikacji tekstu zachowując tylko to' co istotne (istofira jest bowiem
sama konsekracja a nie odstęp między konsekracjąchleba i wina). Takiej wersji
słów konsekracji używano w liturgii sprawowanej we wspólnotach judeochrze-
ścijańskich3.
Róznice w tekstach powstały równiez w wyniku ich przekładu z język'a ara-
mejskiego, W którym Zostały wypowiedziane, na grecki, w którym były powta-
rzane podczas liturgii. I tak np. tekst Mk posiada więcej cech semickich świad-
czących o niedawnym przekładzie z języka aramejskiego. Tekst zaśMt podob-
ny do Mk ma wyrńnie lepszy styl, zgodny z zasadami języka greckiego, z
mniejsząilością semityzmów, co świadczy o poprawianiu przekładua.

wrcz, Elemenry ekle4jalne w telcstach o ustanowieniu Eucharystii, Studia Theologica Varsavien-

sia [dalej: sTV] 18(1980)2, s. 31-32. Niektórzy mówią o trzech przrkazach tradycji: Mk-Mt,
1 Kor-Łk oraz dodatkowo wskazując na zaleanościmiędzy Mk a Łk (por. Mk 14, Ż5 iŁk22, 15-
18). Zob. H. LłNcxeuuzn', kgadnienie autentycarc7o brunienia słów konsekracji, Ruch Biblij-
ny i Liturgiczny [dalej: RBL] Ż8(1975), s. 101 i Tenż.e, Teologia Eucharystii. Wymowa tel<stów
biblijnych, Kłodzko t997, s. l8-Ż5.
3
Por. P. Benon, art. cyt., s. Ż|2 (334).
a
Por. Tarrże.
 BIBLIJNE PRZ]EKAZY O USTANOWIENru EUCHARYSTtr. 8l

7sstavłmy jeszsze najważniejsze podobieństwa i różlrlice między dwiema

tradycj ami pr zek'arującyml opi sy u stano w ien ia''
Poóobieństwa. Wszędzie występują zwroty: ,,A gdy oni jedli, (Jezus) wzis
chleb, odmówił błogosławieństwo'' (Mt, Mk), ,,Następnie wzis chleb,
odmówiwszy dziękczynienie'' (Łk), ,,Pan Jezus t...] wzi$ chleb i dzięki
uczyniws zy; 0 Kor); ,,połu*uł (go) i dał (podał) im (uczniom)'' (Mt, Mlq Łk)'
,poiamał i rzekł" (1 Kor); ,,Za wie1u'' (Mt, Mk) lub ,,za was''
(Łk, 1 Kor).
Wszędzie występują dwa czŁony,jeden zuliązany z chlebem, a drugi z winem'
Róznice. vttc_tvtt nie dodaj ąprzy konsekracji chleba zwrotui ,,za was będzie
wydane''; w wersji Mk-Mt wino staje się ,,Krwią Przymierza", a w wersji 1
Kór-Łk Eucharystia jest przyczyną zaistnienia ,,Now ego kzymierzt'; Mk-Mt:
krew wylana ,,za wielu''; l Korł-k: ,,,za was''; Mk-Mt, w przeciwieństwie do 1
Kor-Łk, ńe wspomina o nakazie powtarzania Wieczerzy.

tr. OSTATNIA W]E'CZF'RZA A UCRA PASCHALNA

1. Sens starotestamentalnego Święta Paschy

Wiele wskazuje na to, że ostatnia Wieczetzabyłaacztąpaschalną czylritą
rlcztĄl' której spożywanie opisuje Księga Yyjściałącząc ją z wyjściemlzraelli-
tó* iEgiqht (ivj i l, L-L3,16; IŻ,1'4.26n)6.
Samó świętoPaschy i zvłtązma z nim wieczerza był najprawdopodobniej
znane juŻ przed Mojżeszem jako świętonomadów. Mojżesz nie stworzył więc
tego święta, ale z BoŻngo polecenia nadał mu nową treśó, którą wzbogaciĘ

'zob. J. Kunłsnwcz, art. cyt., s. 30-32.

6
wątpliwościodnośnie do paschalnego charakteru ostatniej Wie*zerzy opierają się gtównie
na roznióy jej datacji zachodzącej między synoptykami a czwartĄewangelią z opisu synoptyków
wynika, Źp ostatnia Wieczeruabyła sprawowana w pienvszy dńeń Przaśników, kiedy ofiarowano
Paschę, czyli we właściwejporze wie*znrzy paschalnej (zob. Mk t4,L2; por. Mt 26, L7;Łk22,7),
a wedfug ńwangelii św.Jana uczta Jezusazucuttamimiała miejsce prrnd terminem Paschy, która
normalnie rozpoczynała się wieczorem w piątek, a więc już po śmierci Jezusa (zob. J 13, l; por.
18, 28). w zwią.ztu zpowyŻszymniektórzy egzngeciutrzymywali, żp ostatniaWieczerza nie byla
ucząpaschaną ae tylko posiłkiem pożlegnalnym. Trudność tępr7pzwyciężono proponując nowy
uzgodńni" a"t*3i na podstawie tzw. kalendarza kaptanskiego odkrytego w Qumran:
'po.ju
posługu1ąp się kalendarzem kapłanskim Jezus celebrował Paschę we wtorek wieczorerrl
podczas
gay ńęr.''ośćZydów spofiała ją w piątek wieczorem' lnni uważają że Paschę sprawowano
rozmaicie: w czwartek iub w piątelq za\ehlie od odmiennych rachub czasu fuyzeuszy i sadu-
ceuszy. Zob. A. JłNrowsxr, Eucharystia jako ,,fltlsza Pasclta" (1 Kor 5,7) w teologii biblijnej
Nowigo Testamentu. RBL z8(l975), s. 90 i 94; B. Moxnzycn, Droga chrześcijańskiego wta-
jełnnićzenia, Warszawa 1983, s. 392. Argumenty przemawiaj ąse za paschalnym charakterem
(335-
ostatniej Wieczerzy oraz związarre z tym trudności, zob. P. Bexort, art. cyt.' s. 213'214
336); R. BłRrNlclc, Pascha Ędowslca a chrześcijańska ofiara eucharystycalc, STV 18(1980)l'
s. 97-101; J. Kupłsrewcz,art. cyt., s. 36-38; A. JłNrowsKI, art. cyt., s. 90_91;
H. Lłrłcx-łuurn'
p.-8. noNxl1xg., Pascha, w: X. LnoN-Duroun (red'),
Teologia Eucharystii..., dz. cyt., s. 25-29;
słowitłteolo gii bibtiinei,tłum. K. Romaniuk, Poznń - Warszaw a l9'l 3, s. 650.
 KS. RAJMUND PIETKIEWICZ

jeszcze bardziej późrnejsze wieki. Rozpoczynało się ono od tzw. przygotowa_

nia, 14 dnia miesiąca Nisan, kiedy to zabijano baranki w świątyni jerozolim_
skiej. Centralnym punktem świętabyła wlec7śrza spozywana tego samego dnia
wieczorem w gronie rodzinnYm.
Po osiedleniu się w Kanaanie Izraeiici zaczęli świętowaó Paschę wraz ze
świętem Przaśników (nazwa pochodzi o przaśne go, czy|t niekwaszonego chleba
spożywanego podczas dni świątecznych od t5 do 2t dnia miesiąpa Nisan).
Święto to było odpowiednikiem pasterskiej Paschy, ale obchodzone przez ludy
osiadłe zajmujące się rolnictwem'. I tak, Swięto Paschy wtaz z nteodłączną
wieczerzą posiadało w czasach Jezu sa juŻ bańzo rozbudow ane znaczenie.
Przypominało rocznice wielkich wydarzpń zbawczych, których Jatrwe doko-
nał w dziejach narodu wybranego, wśród których na plan pierwszy wysuwało
się wyjściez niewoli egipskiej, nadanie kawa i zautarcie przymietła ia górze
Synaj, opatrznościowe kierowanie wędrówkąprzez pustynię w drodze do ziemi
obiecanej . Trz.eba zaznaczyć, Ż-e Pascha jako pamiątka tych wydarzeń dawała
Żydommożnośćniej ako ftzycznego udziału we wspominanych wydarzeniach.
Wieczerza paschalna przypominała lzraelowi, Żn przez przymierze wszedł w
szrzegó|ną relację z Jahwe - stał się szczególną własnościąBoga, ludem świę-
tym, królewskim kapłanstwem (por. wj 19, 3-6). Pascha służyławięc wyodręb_
nieniu spośród innych narodów krae|ajako specjalnej wspólnoty, którą Jahwe
i
wybawił wzi$ na własność.obchód Paschy był pamiątką ltóra nie tylko
prz1pominałaIztaelitom ich przeszłość,ale równieŻprzypominała Bogu o tyrĄ
co uczynił lzraelowi, który jest jego ludem wybranym. To przypominanie Bogu
było d|aLzraelitów gwarantem zbawczych działań Boga w teruźniejszościi w
przyszłości- Jatrwe ńe możn przecieŻ opuścićludu, który wyzwolił i wybrał
sobie na własność.
Interpretacja rabinistyczna jesz.cze bardziej rozbudowałaznaczenie Paschy,
widząc w niej pamiątkę nocy stworzenia świta,obrz.ezania Abratrama' ofiary z
|zaaY'a, wejścia Izrae|ado Egiptu i uwolnienialózefa z więzienia. Noc paschal-
na stała się równieŻ oczpkiwaniem nowych wydarzeń, których Bóg dokona w
dziejach lzlae|a i świata:nowego wyjścia z niewoli, ukazania się Mesjasza,
przy3s.iu Mojźesza i Eliasza, zmartwychwstania proroków i końca świata8.
W ten sposób celebracja Paschy stawała się niejako $ójwymiarowa: pozwa-
lała w teraźniejszościpoóry*uć plrznszłośói przyszłość9.

2. Starotestamentalna wiec zerza paschalna

Centralnym punktem święta była wiecz,eva spożywana w rodzinnym gronie
w paschalny wieczór. Na wiec?Etzę przygotowywano do spozycia baranka,

'E Zob. p.-E.IoNNARD, art. cYt., s. &6-647 B. MoxnzYcKI, dz. cyt., s. 381-385.
znb. p.-E. gonrxARD, afi. cyt., s. u8-&9.
n
Po'. A. JłttxowsKl, art. cyt., s. 95-96.
 BIBUJNE PRreKATY O USTANOWIENru EUCHARYSTtr"

(między naszągodz' 15 a
którego zabijano w przedsionlo świątynipo południu
18) diria 14 miesiąci Niron (zob. wyżej punkt tr. 1). Mięso zutierzęcianadńane
spożywana po
na rożen w kształcie|azyŻapieczono na ogniu. Wieczerzabyła
pierwszy kie-
zachodzie słońca w pozycji panezącej. Na tozpoczęcie wypijano
lich wina dziękując Bogu za świętoi za wino. Podawano wstępną potrawę -
t bazylią
liściegorzkicń ńół z chrzanem, laurem, tymiankiem, majerankiem
maczane w ceglastoczerwonym sosie zwanym charoszel, sporządzanym z ja-
w Egip_
błek, orzechów, fig i wina, co miało przypominaó cięźki los Izraelitów
chleby (tzw.
cie, ksórzy byti zatrudnieni przy wyrobie cegieł, oraz dvła przaśne
mace; hebr. mauót), którelak podaje opis wyjścia z Egiptu,
nie zdąiryĘ się
Po
zakwasić , po*od,, pośpiećhu lzraelitów opuszczających ,,dom niewoli'''
spozyciu ziół najmło-d''y z uczestrików uczty pytał ojca: ,,Dtaczrgo ta noc
,dni się od innych no"y?'' ojciec odpowiadając wygłaszał tzut- ługgadę pas-
chalną lrilóra *y;usoiuł a znaczenie Paschy (por. wj 10, l-Ż; 13,8-16; Pwt
26'
części Małego HalIeIu (Ps
5-8). ópowiadanie kończyło się recytacją pierwszej
1l3-1 l4), a następnie oómawiano modlitwę wyraŻającąnadzieję na przyszłe
wybawieńe i wypijano wcześniej zmieszany drugi kielich wina'
Waściwa,ćrtu rorpoczynała się od błogosławieństwa, łamania i spofwania
chlebą po czym jedzono główną potrawę wie'czsrzy - baranka. Miał on przypo_
minaó t uu'*Li, t to'" zabito kiedyśw Egipcie, a których krew służyłado ozra_
czpniaodrzwi domów. Juz po wie,czplzy odmawiano uroczyste błogosławieństwo
i pito tzw. ,'kielicha błogosławieńsnva'' podawanym z rs do rąk. Na zakońcrente
kielich,
odmawiano resztę Małigo Hallelu (Ps 115-118), pito być moŻp'czutarty
śpiewanotzut. wrbtlci niuet(Ps 135i, po czym kończono posiłeklo'

3. ElemenĘ uczĘ paschalnej obecne w opisach ustanowienia

AnaliĄąc przebieg ostatniej Wieczerzy mozemy wyodrębnić elementy na_
|eĄceoo ńaaycyjnej iczty paschalnej. I tak, podczas wstępnego błogosławień_
stwa chleba i wina Jezus zapowiada uczniom, że więcej nie będzie spożywał
Paschy i nie będzie,pił [napoju] z owocu winnego krzew]u, &przyjdzie
kró19-

BoŻe,, (Łk22,ią-źq1'. Ów kielich, który mieli.podzielić między

siebie
stwo
Apostołowie to pierwszy kielich wieczerzy paschalnejl2. Na moment konsełra_
cji chleba -ybrj Jezus prawdopodobnie gest błogosławienią łamania i spożywa-
nia chleba' ro?poc zvnajicv właściwączęśćucztyl3. Konsekacja wina nasĘliła
w

(336-337); B' Mo-

Lo
7nb.R. BłnnrrcKl, art. cyt., s. 103_106; P. Brxorr, art. cyt., s.2L4-2l5
KRZYCKI, dz. cyt., s. 385-391.
tr
Z,ob.P. BBxon, art.cyt., s.216 (338).
'2 7nb.R. BłnnucKI, art. cyt., s. 108_109'
'' Ńi.ł*J*v-eg,zeg.ci ,nii^1ą żr Jezus nie konsekrował chleba w tFn miejscu, gdyż jego
spożywanie było połąi zone 7E spozywaniem gorzkich ziół i sosu charoszet, ponadto konsekracja
radosnym i swobodnym ucztowa-
chleba i wina * zapowiedź śmierci Pana - byłyby rozdzielone
niem. Ci sami bibliści uważają vńw, żlp le"us zmienił obrzęd Paschy i zakonsehował chleb i
wino po wieczerzy (zob. ,,Tak i kielich [wziął] po wieczeruy, mówiąc" 'Łk22,20). Argu-
'-"*o
 KS. RATMT'ND PIETKIEWICZ

momencie błogosławieniaffzeciego kielicha, tzw.,"kielicha błogosławieństwa''la.

Hymn, po odśpiewaniu którego Jezus wyszedł z uczriami ku Górze oliwnej to
zapewne Ps 135, stanowiąpy tzw. Wielki Hallel, śpiewany na zakończente wiecz"e-
rzy''. Relację między ucztąpaschalną a ostatniąWiecznruąopisaną przuz teksty,
lffn/mi zajmujemy się przedstawia rys.2.

Wieczerza paschalna Ostatnla Wieczerza

A gdy nadesda pora, zaj{ miei-

l. Gzęśó wstępna sce u stoltl iApostoląt'ie ra?Em
z Nim. Wtedy rzekłdo nich:,,Go-
Bbgosłanłeństtno rą9o pragnąlem spoż}ć tę Pas-
ŚuĘta Paschy lKielich cĘ z vnm|, zarim będę cierpiał.
iv$na Ąbowiem po'liadam uam: Już
iej spożymć nie Ędę, aż sę
Prą6tanka: spehiwkólestuie Erlżyrrr".
gorzkie ziM, maczałte w sosie Potem vul{ kielich i odmóv{_
vazy dŻękczynienie rzeld:
,,Wefu ie go i podzielcie m(ldry
Haggada siebie; ahonłem poviladam
uam: oĘp nie będę'llżilz
ot'tocu vdnnąo kzerml, aż
Maly Hallelcz.
wzypzlekrólestvo Eriżr''.
I

(Ps 11Fl14)

llKielich

ll. Właściwauczta

Blogoshwleństwo' hmnle i
spożyrranie chleba Konsekracia chleba

SpoĄłnanie baranka
paschalnąo

menty te jednak nie przekonują większości egzegetów. 7ab. R. BłnnqtcKl, art. cyt., s. l12-113;
P. Bnnorr, ffi."yt., s.216 (338).
'o Zob. R. BłnnvlcKl, art. cy., s. 113.
'5 Por. Tafilże' s. 114.
 BIBIIINE PRNKA:f,Y O USTA}'IOWIENru EUCHARYSIT. 85

lll. Po wieczerry

il Kbilch - tzw, tielich Konsekracia w|na

błogosławleństwa"

Maly Hallelcz. ll
(Ps 1 1S1 18)

lV Kielich (?)

Po odśpieuaniu hymnu wysŻiku

WlelkiHallel
(Ps 135)
Górze ollunei'
ill26.30

Ryg 2. Stąrotestalnentalna uczta paschalna a ostatnia Wieczerza

M. SENS NADANY PRZEZJEZUSA

STAROTESTAMENTALNEI V CZCB, PASCHALNEI

Jak już zauwaŻyliśmyJezus zmodyfikował obrzędy starotestamentalnej

Paschy nadając im nowy sens i ustanawiając tym samym Eucharystię'u. Spró;
bujmy tsraz przyjrzeć się opisom ustanowienia i odczytać sens jaki Jezus nadał
uczcie paschalnej nowego przymierza, czyli Eucharystii.

1. Łamanie chleba i picie kietich - Jezus składa w ofierze swoje rycie

Jezus jeszrze ptzsd ostatnią Wieczerzą zapowi edział uczniom , że zostanie
zabity, Apostołowie jednak nie rozumieli Jego słów. Podczas ustanawianiu
Eucharystli z naciskiem wraca do tego tematu: w gestach i słowach stawia
przed oczynla uczniów swoją bliską śmierć.
Już * łu-*ym chlebie i pitym kielichu można dopatrzyć się znakrr śmierci
Jezusa _ przscićzten chleb 3eit iego ciałem, a wino lawid?.
oo tyótr gestów Jezus dodaje słowny komentarz nie pozostawiająpy żadnych
wąĘliwości:,,odtąd nie będę juz pił [napoju] z owocu winnego krzewu'' (Iv[k 14'
25), ,,Gorąpo pragnąłem spożyć tę Paschę z wami, zanim będę cierpiał'' @k 2Ż,
15). Jezus mówi również, Żn jego ciało jest,,wydawane za was'' (lub też,,za was
łamane'' jak mają niektóre w l Kor |1',24|8), a laew jest ,,wylewana 7A
'ętopiry
16
Zob. A. JaNrowsKI, art. cyt., s.9l; R. Benmucxr, art. cyt., s. l14; P. BrNon, art. cyt., s.
216 (338); H. LeNcxełnłnx , Teologia Eucharystii..., dz. cyt', s' 32'
17
Por. R. BłnnucKI, art. cyt., s. 116-117.
l8
Kilka kodeksów ma w 1 Kor LI,24:,,to jest ciało moje za was_ łarnane''. 7-ob. aparutky'
ty czny w N ovum Te stąrnentum Grae c e (Nest1e-Aland), Stuttgart 20oln .
 KS. RAJMT.'ND PIETKIEWICZ

wielu'', ,,wylewana za was". Te semickie zwroĘ oznaczają śmierćmęczeńsĘ

(por. Rdz 9, 6). Jezus oddaje więc w znaku chleba i wina swoje ciało i swoją
krew, ts znaczy swoje zycie. Składa je ojcu jako ofiarę ekspiacji i pojednania.
Za ofianicrym charakterem Eucharystii przemaw ta jeszcze fakt oddzielenia
,,wydawanego ciała'' od ,,przelewanej krwi'', tak bowiem czynili kapłani Stare-
go Testamentu, kiedy składali ofiary dla Jalrwe: oddzielali mięso od krwi, mię-
so palili, a krew wylewali na ołtarz (por. Kpł 1-5; l7). w ten sposób Euchary-
stia jest prawdziwą ofiarą Jezusa złoŻoną9J.o, sakramentalnym (tzn. pod po-
znaków) uobecnieniem ofiary kłzyŻalg .
't".ią
2. ,rTo jest moja krew przymierud' - krew Jezusa przypieczętowuje
nowe przymierze
Religia Starego Testamentu jest religią opartą na przymierzu z Bogiem. Ta_
kie przymiefiLe zawarli zJatrwe Noe i Abratram, kolejne, o centralnym znacze-
niu dla Żydów, zostało zautarte pod górą Synaj po wyjściuIzraelitów z Eg'ptu.
Pamiątką tego przymieruabyło Święto Paschy.
kzymievn wedfug zwyczajów semickich było zawierane ''we lc\Iyi'', to zlna'
czy ptzqz ubój zwierząt ofiarnych (Rdz 15, t7), których krew nazywano ,J<nvią
przymierza'. Podobnie było podczas zawierania przymierza synajskiego: ,,Potem
polecił [Mojżesz] młodzieńcom izraelskim złoĘćPanu ofiarę całopalną i ofiarę
biesiadną z cielców. Mojżrcsz zas wńs połowę lfivi i wylał ją do c?at, a drugą
połową lmri skropil ołtarz. Wtedy wń4 Księgę Przymierza i czytał ją głośno
ludowi. I oświadczyli: <Wszystko, co powiedział Pan, uczynimy i będziemy po-
słusznb. Mojżnsz wń4 krew i polaopił nią lud, mówiąp: <oto krew przymierza,
które Pan zautarl z wami na podstawie wszystkich tych słów>.'' (wj 24,5-8).
hrcz ptzymievn synaj skie hrae| stał się szczsgó|nąwłasnością Jatrwe, króle-
stwem kapłanów i ludem świętym(por.wj 19, 6).Tę szrzngó|nąwięź z Jatrwe
prąpomińało tzraelitom corocznie Święto Paschy. Niestety, Iz:ae|przezniewier-
nośćz'emta! pruyrrruerzs synajskie i swoją vłlęźz Bogiem. Bóg jednak pragnął
odbudować utraconą relację z ludem i zapowidział przez proroków zavłarcie
nowego przymielza: ,,oto nadchodą dni - wyrocznia Pana - kiedy zawrę z do'
mem Inaela<i z domem Judy> nowe pruymievr,. Nie takie jak przymielrla, które
za,warłem z ich przodkami, kiedy uj{em ich za rękę, by wyprowadzić z ńemi
eglpskiej. To moj e ptzymierz'e zŁama|i, mimo że byłem ich władcą - wyrocznia
Pana. I-ęcz takie będzie przymierzn, jakie zawrę z domem Inae|a po tych dniach
- wyrocznia Pana: Umieszczę swe prawo w głębi ich jestestwa i wypiszę na ich
sercach. Będę im Bogiern" oni zaśbędą Mi ludem. I nie będą się musieli wzajem-
nie pouczać, mówiąc jeden drrrgiego: Poznajcie Pana! Wszyscy bowiem od naj-
mniejszego do największego poznają Mńe - wyrocznia Paną ponieważ odpusz-
czę tnwystępki , a o gr7fchach ich nie będę juz wspominał'' (Jr 3 1 , 3t-34).

" Zob. P. BnNon, art. cyt., s.2t6-Ż17 (339_340).

 BIBLIINE PMEKAZY O USTANOWIENru EUC}IARYSTII"

Niewątpliwie Jezus podając uczniom kielich z konsekrowanym winem -

swoją L.'ią naułiązałdó tych dawnych wyduzeń i proroctw. Kielich ostatniej
Wie,cżeruyjest ,Jrlowym Przymieruem we lffwi'' Jezusa (ŁkŻ2,20; I Kor 11,
25). w ten sposób Bóg odnowił swoją więz z|udźmi, zawarł nowe przymierze.
Ponieważ zaśprzymierze wymugu to*i, Jezus oddaje własną krewzo'
Należry jeszrze zaznaczyć, ŻE Pascha obchodzona w Egipcie i rawarcie przy-
11ietza'yn"3't
-sńu:e*i"go doprowadziło do narodzin ludu Starego Testamentu, który stał
się pod świętymzgromadzstllem Jahwe. Podobnie jest w przypadku
no*"go ptzylneraktóre zawartezostało pt;lazlaew Jezusa: jako owoc ostatniej
Wieczsrzy i następujących po niej wydarzeń narodził się lud wybrany Nowego
Testamentu - Kościół.w ten sposób Eucharystla wią/e się bezpośrednio z nato-
dzinami i życiem Kościoła,który rodzi się z ńucrrarysńi i z niej ćzerpie życieŻ|.

3. ,rKrew prąmierza, która za wielu będzie wylana'' - Jezrrs jest ''Sługą

Jahwe'" który składa zyciejako okup za wszystkich ludzi
7nrutanie przymierza zBog4emprzez grzech ludzi domagało się ekspiacji.
Miłosierny B-óg sam chce dostarczyć ofiary przebłagalnej i zapowiada nadej-
ścieswojógo sfugi: ,,męŻa boleści'',niewinnego,lecz,,chłostanego pr?EzBoga
i zdeptanego t...1, przebitego za nasze grznchy, zdruzgotanego za nas?-e winy"
(Iz 5i,3-5). sfuga Jatrwe miał zostuć ustanowiony ,,przymier7pm dla ludzi i
światłością narodów'' (Iz 42, 6), ofiarować siebie na śmierć,wziąć na siebie
grznchy wielu i orędow ai za grzesznikami (Iz 53, 12). Misja ,,Stugi Jahwe''
i'iuł. ńyć uniwersalna - pojednać z Bogiem nie tylko Żydów, ale i pogan.
Nowy Testament wielolaotnie daje do zrozumieria, Żn Jezus jest zapowiada-
nym przez [zajasra,,Sfugą Jahwe'' (zob. Mt 8, |7 ; t2, l8-2l; 20, 28; Łk 4, 17 -21,
zź, ti;Dz 8, 28-35; L P Ż, Ż2. Ż4). leszcze wyraźriej ezym to Jezus, kiedy mówi:
,,To jest moja Krew Pruymierza,Kóta za wielu będzie wylana na odpuszczpnie
grono*'' (Mt 26, Ż8;por. lvlk 14,24)22.
W formie ofiarniczej ,,za wielu" jest zawarta idea eklezjotwfircza. Owocem
oddania Ęcia ,,za wielu'' jest nowa wspólnota, zbudowana na fundamencie
zbawczsj k*i Jezusa. Jezus łączy w ten sposób dwa elementy: ustanowienie
nowego przymierza i nowego ludu Bożego oraz wydarzelie zbaułcz.e (wyzwo-
lenie ź guónow). w ten sposób, po_dobnie jak na Synaju , przymierze i zbawie_
nie zostały Ściśle ze sobą połąezone23.

20
7nb.Talnżf', s.2t7-2|9 GaOĄ L); R. BnnnucKl, art. c).t., s. 118-t19; H. LeNcx.łurcx'
Teologia Eucharystii..., dz. c)rt., s. 37-38.
''}o.. J. Kupłsrewlcz,art. cyt., s. 4L43; B. Moxnzycxl, dz. cyt., s. 117-118'
s. 380.
zz
Zob. P. Bpxorr, art. cyt., s.219 (341-342): R. BenNlcKI, art. cyt.,
ts
Por. J. Kuołsrewcz,art. cyt., s. 43-45.
 I(s. RAJMUND PIETKIEWICZ

4. ,$ierzcie i jedzci '€ , ,rbierzcie i pijcie'' - Jezus daje nam udział w swo-
im Ęciu
Starotestamentalny obrzęd składania ofiar obejmował spożywanie części
Żertvły pt7az tego, kto ją składał.W ten sposób człowiek jednoczył się z Bo-
giem i zapewniał sobie udział w owocach błogosławieństwa będącego skutkiem
ón*y (zou. wj 24, gĄI)24.
Również w uczcie paschalnej, centralnym obrzędem było spoĘwanie Eorz-
kich ziół, chleba przaśnego i jagnięcia. Pascha nie była tylko zwykłym przypo-
mnieniem wydarzeń z Ęcia lztae|a,lecz środkiem umożiliwiającym włączenie
się, w sposób mozliwie jak najbardziej autentyczny, w wydarzrrra Wyjściai
jego skutki. Temu celowi miało sfuzyć spozywanie potraw symboliĄąpych
wielkie wydarzenia z historii. Słowa modlitw i błogosławieństw wypowiadane
nad pokarmami nadawaty im niejako nową jakośó, tak Że spożywający je ko_
rzystali z dobrodziejstw otrzymanych przez ich przodków: wyzwolenia i nawią-
zania szczegó|nte bliskiej relacji z Jahute''.
Podobnie jest z |rcztąEucharysĘcznę kto bierze i spożywa chleb i wino,
które stały się ciałem i krwią Jezusa - uobecniając tym samym Jego ,'wydanie
się'' i ofiarę, tenłączy się w sposób sakramentalny zwydatzeniem odlalpienia i
ma udział w jego skutkach _ nowym Ęcill, które nasz Pan wysłuĘłoddając się
w ofierze ojcu. Tę samąprawdę oddaje św.Jan w swojej Ewangelii: ,Ja jestem
chlebem Zywyfil, który zstą)ił z tlteba. Jeśliktośspożywa ten chleb, będzie Ęł
na wieki. Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało [wydane] za Ęcie świata. [...]
Kto spozywa moje Ciato i pije moją Krew, ma Ęcie wieczne, a Ja go wskrzeszę
w dniu ostatecznyrn Ciało moje jest prawdziwym pokarmerą a Krew moja jest
prawdziwym napojem. Kto spo{wa moje Ciało i Krew moją pije, trwa we Mnie,
a Ja w nim. t...] Kto spożywa ten chleb, będzie zyłnawieki'' (J 6' 51. 54-58).

5. ,rTo cryńcie na moją pamiątkę" - Jezus nakazuje ponawianie swoich

gestów i słów
Jezus nie chciał, aby Eucharystia była jednorazową ucztą którą spozył w noc
prued swoją męĘ. Pragnął, aby wszyscy ludzie mogli spożywać Jego ciało i pić
Jego laew i w ten sposób mieć udział w wysłużonympt7az Niego ryciu.7akaż-
dym ra?3;m, kiedy uczniowie Jezusa powtarzają nad chlebem i winem gesty i sło-
wa Misfrza aktualizuje się pod postaciami chleba i wina Jego ofiara. Tę właśnie
myślwyruŻająsłowa wypowiedńane ptzez Jezusa podczas ostatniej Wieczrruy'-
,To czyhcie na mojąpamiątkę'' (Łk 22, L9, por. 1 Kor 11,24.25). Nalezy rów-
nteŻ zaznaczyć, Że chcdrń tu o pamiątkę w semickim rozumieniu, takim jakie
posiadała pamiątka wyjściaz Egiptu - Swięto Paschy (zob. punkt tr. 1). Nie cho-
dzi tylko o wspomnienie minionych wydarzsit,lecz o ich uobecnianie i udział w

dz. cYt., s. 378-379.

'o Por. B. MornzvcKl,
Zob. P. BnNolt, art.cyt., s.220 (342'343).
25
 BtsLIJNE PRZEKAZY O USTAI{OWIENIU EUCHARYSTtr.

nich. Każńy bowiem, kto w Izraelu obchodził Paschę był zobowiązany do tak
żryvłegojej świętowania,jakoby on sam był w Egipcie podczas pierwszej Paschy.
To samo greckie słowo anómn€sjs (pamiątka), które pojawia się w opisach
ustanowienia Eucharystii u Łk Ż2, 19 i w 1 Kor lL, u. 25 o}reślaw greckim
prznkJadzie hebrajskiej Biblii skutki składanych Bogu ofiar: codzienna oftara z
uo* pokładnych jest pamiątĘ lr:n. Wypomina, uobecnia ,,wieczne przymie'
"t't
lzn" Boga z jego ludem (Kpł Ż4, 5-9; por. Ż, Ż;Dz 10,4); gra na trąbach towarzy-
s7Ąca składaniu ofiar jest dla Izraelitów pamiątką tzr.. przwomina Bogu o
jego
wybranym ludzie (Lb 10, 10). Podobnie i Eucharystią pr4rpomina Bogu o tyfilĘ żś,

ptI1zofiarę swojego Syna zawułz Nowym Ludem Bo"y'ą Nowe Przymierzr, (zob.
flbr 9, l4n). Eucharystiajest więc uobecnieniem ofiary Nowego Ptzyrrnteva.
Podobne znaczetie ma zwrot koirczryy Pawłowy opis ustanowienia: ,,Ilekroć
bowiem spozywacie ten chleb i pijecie kielich' śmierćPana głosicie, uŻptzyjdzie"
(l Kor II, 26) - powtarzanie gestów ostatniej Wieczerzy jest równoznacme z
głoszeniem śmierci Pana, ito ztakirĄ łtóre uobecnia obwieszczane wydarzenie.
Dając nak'az powtarzania gestów i słów ustanowienia Jezus chciał kontynu_
ować swą obecność pośród uczniów nawet po śmierci, zmartwychwstaniu i
wniebowstąpieniu. W ten sposób k'ażdy,l<to z wiarą bierze udział w powtarza_
niu gestów Jezusa ma udział w jego śmiercii jej_owocach. Taki stan rzeczy m^
Ew;ć aŻ do momentu powtórnego przyjściaPanł6.

6. ,r^ż się spełlri w królestwie BoĘm'' - Eucharystia zapowiedzią wie'

czystej Paschy w niebie
Wydarzenia Wyjściawraz z upamięnriającym je świętem Paschy byĘ z Sta_
_ wy-
rym Testamencie typerą czyh zapowiedzią Nowej Paschy Euclrarystii, co
ruźlie widoczne jest w opisach ustanowieńa. Jezus jednak podczas ostatniej
Wienzetzy wybiega myślami jeszłz'e bardziej w przyszłość:,,<<Goąco pragnąłem
spożyó tę Paschę z watni, zanim będę cierpiał. Albowiem powiadam wam: Nie
będę <jubjej spozywać, aŻ się spehri w królestwie Bożym>. Potem wziąŁkielich
i odmówiwszy dziękczynlenie, vpkł: <Weźcie go i podzielcie między siebie; al-
bowiem powiadam wam: odt4d nie będę <jut> pił [napoju] z owocu winnego
lczewu, aŻ ptĄdńe laólesrwo Boże>>'' (Łk 2Ż, 1 5 - 1 8 por. Mt 26, 29 ; I'lk L4, 25)
W Ęch słowach Jezus nadaje Eucharysttt jeszczejedno znaczetńe, eschatolo-
Elc7ne. Dla Niego samego już niedługo dopełni się to wszystko,
co 7apawiada
Święto Paschy: oto niebawem Jezus przejdńe ze śmierci do Ęcia pełni chwaĘ,
i
którą otoczy Go ojciec (por. J 13, 3L-32). Dla uczniów zaśEucharystia jest za-
powie.dzią i przedsmakiem tej Paschy, w któĘ niebawem ma uczesaiczyć Jezus,
zapowiada ona i zarazem daje pewien, niepehry jeszcze udńŃ, w chwale Jezusa.
Śmierć Jezusa jest istourym krokiem w sffonę pehi królestwa Bożego, które tak
2ó
Por. TarnŻe, s.22l (343)iR. BłnnucKI, art. cyt.' s. 120; J. Kupnsrcwcz,art. cyt., s. 39'40;
H. LaNcxłuunn, Teolo gia Eucharystii..., dz. cyt., s. 43-49.
 KS. RAJMIIND PIETKIEMCZ

często zapowiad#'. w pehi uczniowie będą uczesfiriczyć wjego chwale w mo-

mencie powtórnego przyjścia Jezusa, kiedy to co zapowiada Eucharystia ,,spehri
się w królestwie Boąrm'' (Łk22,16; por. J 19,24). Wtedy to wszyscy zbawieni
staną się w pełni własnościąJatrwe ,,i zamiesdśa|B9g) vłraa z nimi i będą oni
Jego1udem, u oo będzie <Bogiem z nimi>>'' (Ap 2t,3)z8 .
W ten sposób, podobnie jak starotestamentalna Pascha, tak i Eucharystia sĘe
się pamiątką rójwymiarową: w pamięci prunszłe juŻ takty zbawczs:
',ufrwala
śmiercii zmartwychwstania CĘstusa, obecnie dany zycicdajną łasĘt...]
wreszcie jako arrak eschatologicanego w1pełnienia antyc}puje riciśleeschatolo-
gcznąa więc dla nas przyszłąucztę mesjansĘniebd'zg.

ZAKoŃcZENIE

Podsumowując naleĘ stwierdzi ć, że opisy ustanowienia Eucharystii zawie-

rają ogromne bogactwo teolo g;cme ukazując czytelnikowi tekstów ewangekcz-
nych róinejej aspekty:
1. ostatnia Wieczerzabyłaucztąpaschalną której Jezus nadał nowy sens.
2.w znaku łamanego chleba i pitego kielicha Jezus składa swoje Ęcie ojcu
jako ofiarę przebłagania i pojednania. Eucharystia jest sakramentalnym uobec-
nieniem ofiary kszyin.
3. w Eucharystii Jezus składa swoje irycie na okup za Żydów i pogan. W ten
sposób uwalnia od grzechu i czyni z nich nowy lud Boży - Kościół.
4. Eucharystia jest ucztą spożywanąna znak zawarcia nowego przymierza
między Bogiem a ludźmi zautartego prircz krew Jezusa. Ztym faktem wiąźrc się
powstanie Kościoła,jako ludu wybranego Nowego Testamentu.
5.Pruez spofianie ciŃa i lfiń/i Jezusa, człowiek łączy się sa}ramentalnte z
wydarzeniami odkupienia i otrzymuje udział w zyciu wysłużonympvszJeansa.
6. Eucharystia nie jest wydarzeniem jednorazowym. kzez powtarzanie ge-
stów i słów Jezusa nad chlebem i winem, uobecniamy jego zbawcze dzieło i
otrzymujemy w nim udział. Podczas każdej Eucharystii jest obecny między
nami Zywy Jezus, umęczony i zmartwychwstaĘ.
7 . TakJ sposób uobecniania losu Jezusa i Jego osoby b$zie trwał uż do powtór-

nego przyjścia Pana na końcu czasów, kiedy to nastanie w pehi królestwo Bożs,.
8. Eucharystia jest zapowiedzią całkowitego zjednoczenia z losem Jezusa
(Jego chwałą) na końcu czasów.
Kończąc nasze rozwaŻaruazbierzmy w sposób graficzny najważniejsze wnioski
jakie wyciągnęliśmy z ana|izy biblijnych opisów ustanowienia Eucharystii.
2' Pot. H. LłNoxnłfirłeR,TeologiaEucharystii..., dz. cyt., s. 38.
28
Po.. J. Kuołsnwlcz,art. cyt., s. 40.
29
A. JłNxowsKI, art. cy., s. 98.
 BIBLIJNE PRJEKATY O USTANOWIENru EUCHARYSTU. 91

Jeals składa w olierze życie |ako "9uga Jahwe''

na okup za wszYsil<,ich ludzi

OliarazŻycialerusa sldadana ojcu na przebła'

ganie ipojednanie

Zapołiedź
calkowibgo
Ądnoczenia
zlosemJear-
sa (Jego
chuaĘ na
końcu czasów

Ucaa nou,ggo przyrriarza zavarbgo między

Bogiem a ludŹni przez kew Jezlsa

Ucza, podczas lórej pzaz spożyłvanie ciała i

krwi Jeansa oEzyrrłljemy udźd w Jego życiu

Żrdłonarodin iżpia nou,ego Ludu Bożego-

Kościola

RIASSI.JNTO

I racconti biblici dell'istituzione dell'Eucaństia. Studio esegetico-teologico

giudei del suo

Istituendo I'Eucaristia Gesir approfittb del rito della cena pasquale dei
tempo cambiandone alcuni gesti ó parole e dando loro il nuovo significato. Per scopńrlo
i gesti del Signore nella prospettiva storico-salvifica di
si devono esaminare le parole e.d
enffambi i Testamenti: lo spezzare il pane e il bere dal catice - GesD offre la sua vita
qua1e sacńficio d'espiazion. _ l'Eu"aristia ć sacramento che attualizza l'offerta
della
croce;..questo i il mio sangue dell'alleanza" - il sangue di Gesil b sangue della nuova
.,il sangue dell'alleanza versato per voi" - Gest d il Servo di Iatrve che offre la
alleanza;
Gesir ci db
sua vita per tuttigli uomini; '?rendete e mangiate", "prendete e bevetene" -
partecipazione nella sua vita; "Fate questo in memoria di me" - Gestr ordina di ripete-
la
re suoi gesti e le sue parole; "finchó ńon sia compiuta nel regno di Dio''
i - l'Eucaristia
annunzia I'eterna Pasqua in cielo.

Słowa kluczowe:
Eucharystia, Pascha, Ostatnia W ieczetza
The Eucharist, Passover, the Last Supper
WrocłaWSki
PRTBGL
teologi czny