Μετεωρολογία

Εισαγωγή, ορολογία, σύννεφα και είδη νεφών, τοπικά φαινόμενα, κλίμακα

μποφόρ.

Συντάκτες
Μάκης Νικολαΐδης
Δανιήλ Αλχανάτης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η μετεωρολογία είναι μια επιστήμη που έχει σκοπό να μας δίνει καιρικές προβλέψεις. Στηρίζεται
αποκλειστικά και μόνο σε μελέτη φυσικών φαινομένων όπου μέσα από διάφορες αναλύσεις μας
δίνουν κάποια αποτελέσματα.

Σε σχέση με μερικές δεκαετίες πριν, έχουν γίνει σημαντικά βήματα στην έγκαιρη και
αποτελεσματική πρόβλεψη διαφόρων καιρικών φαινομένων που θα επικρατήσουν σε μια περιοχή
για κάποιες ώρες ή και ημέρες.

Το 1950 στα πλαίσια του ΟΗΕ (UN) ο Διεθνής Μετεωρολογικός Οργανισμός, μετονομάστηκε σε
Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (W.M.O).
Για να γίνει μια σωστή πρόβλεψη χρειάζονται κάποια στοιχεία. Οι διάφορες ανά το κόσμο
μετεωρολογικές υπηρεσίες έχουν μια άριστη μεταξύ τους συνεργασία με ανταλλαγή στοιχείων
που επικρατούν σε διάφορες περιοχές. Π.χ για να μπορέσει η ΕΜΥ να κάνει μια πρόβλεψη θα
χρειαστεί στοιχεία από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και αντίστοιχα η Ελλάδα να δώσει στοιχεία σε
αυτές, κατά τους συμφωνημένους χρόνους σε UTC (GMT).

Στη μετεωρολογία οι τιμές διαφοροποιούνται συνεχώς με αποτέλεσμα να έχουμε συνεχείς

μεταβολές των αερίων μαζών ως προς την θερμοκρασία την ένταση και την διεύθυνση των
ανέμων. Συνήθως ένα μετεωρολογικό δελτίο βγαίνει μέσα από την συνιστώσα πολλών μετρήσεων
και προσεγγίζει με αρκετή ακρίβεια τις προβλέψεις. Ποτέ όμως δε γνωρίζουμε τι θα συμβεί τις
επόμενες ώρες ή ημέρες και για αυτό δε μπορούμε να προσδιορίσουμε επακριβώς τη διεύθυνση
και την ένταση του ανέμου ή ακόμα σε κάποιες περιπτώσεις και την διάρκεια. Π.χ όταν λέμε ότι
θα επικρατήσουν βόρειοι άνεμοι εννοούμε ότι οι άνεμοι θα προέρχονται από την συνιστώσα του
Βορρά δηλαδή θα είναι από ΒΒΔ έως ΒΒΑ. Αυτό είναι ένα τόξο 45º που η βασική του συνιστώσα
είναι ο Βορράς.

Κάθε καπετάνιος θα πρέπει να είναι ενήμερος για τον καιρό. Είναι απαραίτητες λοιπόν οι γνώσεις
ώστε να μπορεί να καταλάβει ή να αναλύσει ένα δελτίο καιρού.
Θα πρέπει να έχει γνώσεις των καιρικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή που πρόκειται
να ταξιδέψει. Πληροφορίες σχετικά με τον καιρό για τη συγκεκριμένη περιοχή που θα ταξιδέψει,
μπορεί να λάβει από τους κατά τόπους λιμενικούς σταθμούς ή από ψαράδες μέσω VHF.

1
ΟΡΟΛΟΓΙΑ

Άνεμος
Άνεμος είναι το φυσικό φαινόμενο μετακίνησης αερίων μαζών από ένα τόπο στον άλλον. Αυτό
οφείλεται στη διαφορά θερμοκρασιών και άρα διαφορά πιέσεων μεταξύ υψηλών και χαμηλών
βαρομετρικών.

ΑΝΕΜΟΣ
Β
Η διεύθυνση του
ΒΔ ΒΑ ανέμου
ορίζεται από την
περιφέρεια
προς το κέντρο

Δ Κ Α

ΝΔ ΝΑ

Η διεύθυνση του ανέμου ορίζεται από την περιφέρεια προς το κέντρο

Η ένταση και η διεύθυνση του ανέμου είναι τα δύο χαρακτηριστικά που μας ενδιαφέρουν.
Ο άνεμος κινείται εν μέσω των ισοβαρών όπως θα δείτε παρακάτω με μια γωνία προσπτώσεως
15º περίπου, από το κέντρο του υψηλού βαρομετρικού προς την περιφέρεια του και από την
περιφέρεια του χαμηλού προς το κέντρο του.

2
 ΔΙΑΦΟΡΑ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ
ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΙΕΣΕΩΣ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΩΝ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΑΝΕΜΟΣ

Ατμοσφαιρική ή Βαρομετρική πίεση

Είναι η πίεση που ασκείται στην συγκεκριμένη περιοχή σε μια χρονική στιγμή και μετράτε σε mb.
Η ατμόσφαιρα έχει σαν σημείο αναφοράς τη μονάδα πιέσεως που είναι το bar. 1 bar = 1000 mb. Η
εναλλαγή των mb μεταξύ δύο τόπων και η βαρομετρική διαφορά τους καθορίζουν την ένταση του
ανέμου. Η διαφορά των πιέσεων μεταξύ υψηλού και χαμηλού καθώς και η απόσταση μεταξύ των
δύο κέντρων, καθορίζουν την ένταση του ανέμου και δημιουργούνται τα συστήματα.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

ΥΨΗΛΟ ΒΑΡΟΜΕΤΡΙΚΟ ΧΑΜΗΛΟ ΒΑΡΟΜΕΤΡΙΚΟ

Ο ΣΥΝΔΙΑΣΜΟΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΑΙ ΧΑΜΗΛΟΥ ΒΑΡΟΜΕΤΡΙΚΟΥ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΜΕΤΩΠΑ

ΕΠΙΦΕΡΕΙ ΟΛΑ ΤΑ ΚΑΙΡΙΚΑ

ΑΝΕΜΟΣ
ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ(ΒΡΟΧΗ,ΧΙΟΝΗ,ΟΜΙΧ
ΛΗ,ΚΛΠ)

3
Υψηλό βαρομετρικό ή αντικυκλώνας
Είναι το σημείο εκείνο της Γης όπου παρατηρούνται υψηλές βαρομετρικές πιέσεις. Περιφερειακά
του υψηλού, θα παρουσιαστούν από ένα έως αρκετά (3-7) χαμηλά βαρομετρικά. Η εκροή των
αερίων μαζών από το υψηλό προς το χαμηλό γίνεται με την ορθή φορά (σύμφωνα με τους δείκτες
του ωρολογίου), στο Βόρειο ημισφαίριο και αντίστροφα στο Νότιο.

Η έκταση ενός υψηλού βαρομετρικού πεδίου μπορεί να καλύψει περιοχές μεγάλες σε έκταση
όπως ο Ατλαντικός ωκεανός ή τη Σιβηρία. Συνήθως είναι ακινητοποιημένα για μια μεγάλη
διάρκεια ημερών και μπορούν να τροφοδοτούν πολλές περιοχές με χαμηλότερες πιέσεις (πολλά
χαμηλά). Το εύρος ενός υψηλού, ενίοτε φτάνει και τα 5000 μίλια.

Χαμηλό βαρομετρικό ή Ύφεση

Είναι το σημείο εκείνο επί της επιφανείας της γης όπου παρατηρούνται χαμηλότερες
ατμοσφαιρικές πιέσεις, από αυτές του υψηλού. Αυτές οι πιέσεις θα καλυφθούν από τις
υψηλότερες, με μεταφορά αερίων μαζών. Η εισροή των αερίων μαζών εις το χαμηλό βαρομετρικό
γίνεται με την ανάδρομη φορά ως προς το κέντρο του χαμηλού (αντίστροφη κίνηση των δεικτών
του ωρολογίου).

4
 Ισοβαρής καμπύλη
1004 mb

Ισοβαρείς καμπύλες
Είναι οι γραμμές εκείνες επί του μετεωρολογικού χάρτου που παρουσιάζουν την ίδια βαρομετρική
πίεση. Πχ ισοβαρής καμπύλη 1020 mb σημαίνει ότι επάνω σε αυτή την διαγραφείσα γραμμή
έχουν την ίδια βαρομετρική πίεση.

Βαροβαθίμδα και δύναμη βαροβαθμίδας

Βαροβαθμίδα είναι η διαφορά της τιμής μεταξύ δύο ισοβαρών καμπύλων. Δηλαδή, η ισοβαρής
των 1004 από αυτήν των 1008 mb. Η μεταβολή της ατμοσφαιρικής πίεσης μεταξύ δύο τόπων.
Όσο πιο κοντά είναι μεταξύ τους, τόσο αυξάνεται η ένταση του ανέμου. Όταν η απόσταση
αυξηθεί τότε η ένταση του ανέμου μετριάζεται. Το φαινόμενο αυτό το ονομάζουμε δύναμη
βαροθαθμίδας.

Οι πιέσεις μετριούνται σε milibar π.χ. 980Mb, 1030Mb κτλ.

1 bar ισούται με 1000 Mb

Από τη διαφορά των πιέσεων δημιουργούνται συστήματα μετεωρολογικά και από τα συστήματα ο
ΑΝΕΜΟΣ. Άμα έχουμε τις τιμές στη διαφορά των πιέσεων σε δύο συστήματα, δηλαδή σε ένα
υψηλό (Υ) και σε ένα χαμηλό (Χ), μπορούμε να υπολογίσουμε την ένταση των ανέμων κατά
προσέγγιση.

5
Για να γίνει αυτό κατανοητό, η διαφορά πιέσεων 50 Mb επάνω από την περιοχή της
κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, μπορεί να επιφέρει ανέμους εντάσεως 8 ή ακόμα
και 9-10 Μποφόρ.

Ανάλογα τη γεωγραφική θέση των συστημάτων, σε κάποιες περιπτώσεις δημιουργείται και το

ψυχρό ή το θερμό μέτωπο.

Από τη διαφορά των πιέσεων στα συστήματα δημιουργούνται και οι ισοβαρείς καμπύλες.

Ισχυρή βαροβαθμίδα δηλαδή Ήπια Συνεσφιγμένο

ισχυρός άνεμος βαροβαθμίδα μέτωπο
δηλαδή μέτριος
άνεμος Ψυχρό μέτωπο

6
Μέτωπο
Μια ζώνη σύνορο ή μια ζώνη ασυνέχειας μεταξύ δύο αερίων μαζών με διαφορετικά
χαρακτηριστικά. Τα σύνορα όταν τέμνονται στο έδαφος λέγονται μέτωπα επιφάνειας.

Όταν πίσω από το μέτωπο έχουμε θερμές μάζες το μέτωπο καλείται θερμό και όταν έχουμε
ψυχρές αέριες μάζες το μέτωπο ονομάζεται ψυχρό.
Όταν τα μέτωπα αυτά λόγω εκτοπισμού των θερμών αερίων μαζών προς τα άνω, ενωθούν το
μέτωπο λέγεται συνεσφιγμένο και έχει μικρά διάρκεια εντόνων φαινόμενων πριν διασπαστεί.

ΤΟΜΗ ΣΥΝΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ

Έντονα καιρικά φαινόμενα ή

και ακραία ανάλογα τη τιμή
του Χαμηλού

Θερμές αέριες μάζες

Ψυχρές αέριες μάζες

Ψυχρές αέριες μάζες

7
 ΣΥΝΝΕΦΑ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ΝΕΦΩΝ

Ανώτερα Σύννεφα
Χαρακτηρίζονται από το λατινικό γράμμα C.
Είναι νέφη στα ανώτερα στρώματα 6000 έως 8000 μέτρων και προσδιορίζουν την έλευση θερμών
μετώπων. Η ονομασία τους είναι Θύσανοι.
Παρουσιάζονται σχεδόν πάντα ομοιογενή σε ομάδες, σειρές ή σε σχηματισμούς. Ανάλογα με το
σχηματισμό τους ονομάζονται Cirro cumulus και Cirro stratus.

Μεσαία σύννεφα
Χαρακτηρίζονται από το γράμμα Α.
Είναι νέφη που βρίσκονται σε ύψος από 2000 έως 6000 μέτρα και έχουν το ίδιο αλλά μεγαλύτερο
σχήμα από του Θύσανους. Τα νέφη αυτά δεν είναι βροχοφόρα. Είναι μια επιβεβαίωση ότι το
μέτωπο πλησιάζει.

Κατώτερα σύννεφα
Χαρακτηρίζονται από το γράμμα S.
Είναι νέφη που σχηματίζονται από 500 έως 2000 μέτρα. Μια κατηγορία αυτών έχει μικρή ένταση
αλλά πολύ μεγάλη διάρκεια βροχόπτωσης και χιονόπτωσης.

Νέφη ανοδικών ρευμάτων

Είναι νέφη πυκνά και κατακόρυφα και σχηματίζονται από τα 500 έως τα 800 μέτρα. Χωρίζονται
σε σωρείτες και σωρειτομελανίες. Λόγω του τεράστιου όγκου τους και του ύψους τους είναι τα
πιο καταιγιδοφόρα, με ραγδαίες βροχές ή χαλάζι.

8
 Επικίνδυνα νέφη (καταιγιδοφόρα)
Τα νέφη αυτά έχουν συνεχείς ανοδικές και καθοδικές αέριες μάζες με αποτέλεσμα να
δημιουργούνται επίσης κεραυνοί και αστραπές. Τα φαινόμενα εντείνονται αν τα νέφη αυτά είναι
υπό μορφή μετώπου. Όσο πιο μεγάλες είναι οι διαφορές θερμοκρασιών μεταξύ ψυχρών και
θερμών αερίων μαζών τόσο πιο έντονα είναι τα φαινόμενα της καταιγίδας.
Επειδή στα συγκεκριμένα νέφη οι αναταράξεις είναι λίαν έντονες και τα στοιχεία αυτά ποικίλουν,
καλό θα είναι στην εμφάνιση τέτοιων νεφών να απομακρυνόμαστε από αυτά όπως φαίνεται στο
παρακάτω σχήμα.

ΚΑΤΑΙΓΙΔΕΣ

8000 m Έντονες
αναταράξεις αέριων
Μαζών από θερμά
ανοδικά και ψυχρά
Καθοδικά ρεύματα.
Ακολουθούν
Cb κεραυνοί και
βροντές

500 m
Έντονα καιρικά
φαινόμενα

9
 ΤΟΠΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

που πνεει απο την

τησει καποιο βουνο
ρεια. Εκει αρχιζει να
λεσμα να σχηματιζει
τα τα συννεφα τα
ε ορογραφικα.

ίναι καλή ένδειξη, το καλοκαίρι ότι θα έρθει αέρας από εκείνη την διεύθυνση.
Όταν ο άνεμος που πνέει από τη θάλασσα συναντήσει κάποιο βουνό, έχει ανοδική πορεία. Εκεί
αρχίζει να ψύχεται με αποτέλεσμα να σχηματίζει σύννεφα. Αυτά τα σύννεφα τα ονομάζουμε
ορογραφικά.

Τα σύννεφα αυτά το καλοκαίρι είναι καλή ένδειξη ότι θα έρθει αέρας από εκείνη τη
διεύθυνση.

10
Φαινόμενα ανέμου

Όταν ο άνεμος πνέει από τη στεριά προς τη θάλασσα σε απόκρημνες περιοχές, τότε
παρατηρούνται τα παρακάτω φαινόμενα.

Σχήμα 1

Στη θαλάσσια περιοχή κοντά στους βράχους δημιουργούνται αντίστροφες δίνες που ονομάζονται
καπελωτές (σχήμα 1).

Δημιουργούνται στάσιμα κύματα του κατερχόμενου ανέμου, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται

ζώνες με ισχυρότερο και ασθενέστερο άνεμο.

Σχήμα 2

11
Όταν ο αέρας πνέει προς κάποια απόκρημνη ακτή, προοδευτικά εξασθενεί και δημιουργείται δίνη
κοντά στο βράχο. Η αιτία που ο αέρας εξασθενεί είναι ότι πολύ συναντήσει το εμπόδιο (περίπου
σε απόσταση 5 φορές το ύψος του εμποδίου) αρχίζει να ανεβαίνει για να το ξεπεράσει, με
αποτέλεσμα σε αυτή την περιοχή να υπάρχει λιγότερη ροή αέρα. Θα πρέπει λοιπόν να
αποφεύγεται η πλεύση κοντά στις ακτές με τέτοιες συνθήκες.
Παράδειγμα τέτοιας περίπτωσης είναι με τη μπουκαδούρα τα σκάφη που πλέουν κοντά στο Καβο
Αντώνη (Αίγινα) δέχονται λιγότερο άνεμο (σχήμα 2).

Σχήμα 3

Όταν η τοπογραφία είναι τέτοια και δημιουργείται κάποιο «στένωμα», τότε η ένταση του ανέμου
που πνέει σε αυτό μεγαλώνει και έτσι ο άνεμος που δέχονται τα σκάφη σε αυτή την περιοχή είναι
δυνατότερος (σχήματα 3 και 4).

Έτσι εξηγείται και το φαινόμενο των δυνατών ανέμων σε μέρη όπως ο Κάβο Ντόρο ή Ρίο
Αντίρριο.

Σχήμα 4

12
 Σχήμα 5

Όταν ο άνεμος πλησιάζει κάποιο ακρωτήριο, ταχύτητά του μεγαλώνει (επειδή σφίγγουν οι
ρευματογραμμές) και παρουσιάζει αξιοσημείωτες αλλαγές στη διεύθυνση του. Έτσι εξηγούνται οι
δυνατοί άνεμοι που πνέουν στους κάβους.

13
Όπως έχουμε προαναφέρει, η ένταση του ανέμου μειώνεται κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας
και της στεριάς λόγω των τριβών. Εκτός αυτού, αλλάζει και η διεύθυνση του σε σχέση με τον
άνεμο βαροβαθμίδας, που πνέει στα 500 με 1000 μέτρα ύψος. Ας σημειωθεί ότι η διεύθυνση του
ανέμου είναι η διεύθυνση που έχουν τα κατώτερα σύννεφα, όταν φυσάει και κινούνται.

Στη θάλασσα
1. Η ένταση του ανέμου
μειώνεται περίπου 30% σε
σχέση με τον άνεμο
βαροβαθμίδας.

2. Η διεύθυνση του ανέμου

στρέφεται περίπου 15º
αριστερόστροφα από της
βαροβαθμίδας

Στη στεριά
1. Η ένταση του ανέμου μειώνεται
περίπου 50% σε σχέση με τον
άνεμο βαροβαθμίδας.

2. Η διεύθυνση του ανέμου

στρέφεται περίπου 40º με 50º
αριστερότερα από της
βαροβαθμίδας.

14
ΚΛΙΜΑΚΑ ΜΠΟΦΟΡ

Ιστοσελίδες πρόγνωσης καιρού

 www.meteo.gr

 www.windguru.cz

 www.windyty.com

15