İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

SOSYOLOJİ

ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİ AKIMLARI

DR. MERAL AĞIR

 I. Hafta

•1. BİR BİLİM DALI OLARAK PSiKOLOJİ

•Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz?

• Bir Bilim dalı olarak Psikoloji
• Psikolojinin Amaçları ve İşlevi
• Psikolojinin İnsan Davranışlarını Değerlendirme Biçimi

1
Bir Bilim dalı olarak Psikoloji

19.yy. psikologlarından Ebinghaus tarafından

“psikoloji uzun bir geçmişe fakat kısa bir tarihe sahiptir”
PSİKO + LOJİ = PSİKOLOJİ
(psyche) (logos)
Psikolojiye dair ilk izler : Aristo, Platon...
Aristo'nun psyche yani psiko kavramıyla hayatın özüne
gönderme yapmasından sonra terim Yunanca'ya zihin
anlamında kazandırılıyor.
Psikoloji kavramı ise, işte bu psiko terimiyle, Yunanca'da bilim
anlamına gelen loji teriminin birleşimiyle ortaya çıkıyor.
ZİHİN BİLİMİ!

2
Bir bilim Dalı olarak Psikoloji
Psikoloji nedir?
“davranış ve zihinsel işleyişlerin bilimi”

psikoloji tanımında üç anahtarımız var:

bilim
davranış
zihinsel işleyişler

3
Psikolojinin Amaçları ve İşlevi

1-Tanımlama, Ne
olduğunu ortaya koyma

2-Açıklama

3- Tahmin, ne olacağını
yordama

4- Kontrol

Bu bireyin her bir maskeyi hangi durumlarda, nasıl, ne

zaman kullanmayı tercih edeceğini bildiğiniz zaman onun
hangi maskeyi takması gerektiğini de belirlemiş
olursunuz!!! 4
İnsan Davranışlarının Değerlendirilmesi: İnsan
Davranışlarının Farklı Bakış Açıları ile Açıklanması

5
İnsan Davranışlarının Belirleyicisi nedir?

• Biyolojik
• Davranışsal Tanımlama
• Psikodinamik Açıklama Kontrol
• Bilişsel Tahmin
• Hümanistik
• Evrimsel
• Sosyo-kültürel

6
auzef.istanbul.edu.tr

7
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

SOSYOLOJİ

ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİ AKIMLARI

DR. MERAL AĞIR

 II. Hafta: Modern Psikolojinin Temelleri
Tarihsel Kökenler

•1.1. Psikolojinin Doğuşu

•1.2. Modern Psikolojinin Temelleri

•1.2.1.Yapısalcılık

•1.2.2. İşlevselcilik

1
 Psikolojinin Doğuşu
Plato
zihin bilinç çalışması algılama kaygı seçim
Aristo birey ve gruplar

zihin ve zihinsel süreçlerin bilişsel yaklaşımın

Hipokrat canlı organizma işlevleri,

beynin bedenin nasıl denetlediği

beyin,sinir sistemi, hormonlar...Biyolojik yaklaşım

2
Psikolojinin Doğuşu

 19.yüzyıl----------Fen bilimlerinin yöntemleri; araştırmacıların

laboratuvar teknikleri ile zihinsel olguları
 Teknikler geliştirilmesi, ölçüm araçlarının tasarlanması, kitapların
yazılması
 1879 yılında Leipzig Almanya'da
 1883'de ilk olarak John Hopkins Üniversitesi ile Kuzey Amerika'da
 1892'de Cornell Üniversitesinde
 William James, Harvard Üniversitesinde "The Principles of
Psychology adlı iki ciltlik kitabın
 1892 yılında G.Stanley Hall,, American Psychological Association'ı
kurdu

3
Yapısalcılık ve Wundt
İnsan zihni çeşitli bilinç
ögelerine ayrılmıştır.

Psikolojinin konusu bilinçtir.

Amacı ise bilince ait ögeleri
belirlemek ve çözümlemektir.

Bunun için “içe bakış”

yöntemi kullanılmalıdır.

İ∆te zihnimizin yapısını anlayabilmemiz İnsan davranışları kontrollü

için de böylesi bir analize ihtiyacımız var koşullarda gözlenmelidir.

Yapısalcıların yöntemi: iç gözlem İçsel duygular, sezgiler ve

düşüncelere odaklanır

4
İşlevselcilik: W. James & J.Dewey
•Bilinç ne içindir?
•Ne işe yarar?
* bilinç farkındalığı
* istemli eylemler (özgür irade)
* alışkanlıklar
* duygular

insan zihnini bir akıntıya benzer!!!

"Eğer ki yapısalcılar gibi akıntının içindeki su zerreciklerine
odaklanırsanız,
bütünün güzelliğini tamamıyla kaybedersiniz!

5
MODERN PSİKOLOJİNİN TEMELİNİ OLUŞTURAN
İKİ GÖRÜŞ: YAPISALCILIK VE İŞLEVSELCİLİK

İNSAN
DAVRANIŞI

BİLİNÇ

NEDİR? NE İŞE YARAR?

YAPISALCILIK İŞLEVSELCİLİK

6
auzef.istanbul.edu.tr

7
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

SOSYOLOJİ

ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİ AKIMLARI

DR. MERAL AĞIR

 III. HAFTA: DAVRANIŞÇI KURAM I

•Davranışçı Ekole Genel Bakış

•Davranışçılığın Başlangıcı: Pavlov ve Thorndike

•İvan P. Pavlov ve Klasik Şartlanma

1
Davranışçılık
Uyaranları düzenle ve istedi∫in davranı∆ı elde et!

Çevreyi değiştirerek “istediğimiz” gibi insanı

yönetebiliriz

Organizmanın ne hissetti∫i ve ne dü∆ündü∫ü de∫il bizim

istedi∫imiz davranı∆ı yapıp yapmadı∫ı önemlidir.

Pavlov Thorndike
J.B. Watson Skinner Hull
Tolman Bandura Rotter

2
Davranışçılık
İvan P. Pavlov ve Klasik Şartlanma

3
Klasik Koşullanma- Pavlov
Uyaran ---------Tepki ili∆kisi.

Organizma pasiftir

So∫uk titreme

Rüzgar sesi titreme tepkisi

yok

Rüzgar sesi so∫uk titreme

Rüzgar sesi titreme

Koşullanma sağlandıktan sonra zil sesini duyduğunda, zil ile hangi davranışı
eşleştirdiyseniz onu yapar!!!

4
Klasik koşullanma ilkeleri
• Pekiştirme

• Sönme

• Kendiliğinden geri gelme

• Genelleme

• Ayırt etme

5
Klasik koşullanma ile kazanılmış
davranışların değiştirilmesi
Alışma

Sönmeyi Bekleme

Karşıt koşullanma

Sistematik Duyarsızlaştırma

Karşı karşıya getirme

6
Davranış Değişikliği

Davranış
Değişikliği:Koşullanma
davranışı elde et
Koşullanma süreci:
uygun çevre ortamını
düzenle
Davranışı tanımla;
açıkla yani analiz et

7
auzef.istanbul.edu.tr

8
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

SOSYOLOJİ

ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİ AKIMLARI

DR. MERAL AĞIR

 IV.Hafta :Davranıçılık
Watson /Skinner/ Hull

1.John B. Watson Davranışçılığa ilişkin Görüşleri

2.Skinner’in Davranışçılığa ilişkin Görüşleri

3. Clark Leoanard Hull ve Sistematik Davranışçı Kuram

1
 Watson
Yılandan korkar mısınız? Ya fareden?
Bazı insanların bu hayvanlarla yaşadığını biliyor muydunuz?
Topluluk önünde konuşurken heyecanlanır mısınız?
Lise’de tahtada konuşmadığınız, takıldığınız oldu mu? Ya da kara tahta
korkutucu mudur?

Heyecanlar, belirli bir uyarıcıya karşı basit bedensel tepkilerdir.

Uyaranlar, beden değişikliğine ve öğrenilmiş uygun açık tepkilere nabız
hızı, solunum artması gibi fiziksel değişiklikler neden olurlar dolayısıyla
bir dereceye kadar gizli tepkilerdir.

Bu nedenle heyecansal tepkilerde kontrol edilebilirler

2
Watson’un katı davranışçılığı!!!
organizmanın, bireyin önemi yoktur.
Deneyci ya da davranışı değiştirmek isteyen deney koşullarını/
çevre koşullarını oluşturur ve ardından deneklerin/bireylerin bu
koşullara ne şekilde tepki verdiklerini gözlemler.

Yani insanın herhangi bir önemi yoktur!

Önemli olan belirlenmiş çevre içinde hangi davranışı yaptığı

yada yapamadığıdır.
Herkes davranışta bulunabilir. – çocuklar, zihinsel özürlüler,
hayvanlar.

3
Skinner ve edimsel koşullanma
Kendiliğinden yapılan davranışlarla
koşullanma gerçekleşir.

Tesadüflerin sonuçları!!!

İnsanlar çevrelerinde bulunan çeşitli

nesnelerle etkileşimleri sırasında bir çok
farklı davranışta bulunduğunu, bunlardan
pekiştirilen davranışların koşullanmayı
oluşturduğunu savunmaktadır.

Skinner2in edim kutusu

4
Hull ve Sistematik Davranışçı kuram
• Davranışların organizma ve çevre arasındaki etkileşimlerle ortaya
çıktığını, yani organizmanın hayatta kalmasını sağlamaya yönelik
biyolojik uyumu sırasında yeni davranışları kazanır.

• İhtiyaç duyulmuyorsa alışkanlık haline getirilmiş davranışlar

kullanmaya devam edilmektedir.

• Biyolojik uyum tehlikeye girdiğinde, organizma ihtiyaç durumu

içerisinde olduğunda, bu ihtiyacı giderecek şekilde davranır.

5
Nesnellik ve bilimsellik ile davranışın
tanımlanması

Organizma
ve çevre arasındaki uyum
etkileşim

Uyum yoksa
yeni
davranışların
kazanımı
Yeni davranış kazanmaya neden ihtiyaç duyarız?

6
Davranışlar nasıl kazanılır.

Davranışların Nasıl kontrol edebilirsiniz????

Watson
• Heyecanlar, korkular klasik koşullanma ile kazanılır
• Çevreyi kontrol ettiğinizde davranışı da kontrol edersiniz

skinner
• Tesadüfen yaptığınız davranışların sonucu davranışlarınızın kazanımında
belirleyicidir
• Pekiştirme ve pekiştirme ilkleri davranışların kazanımında önemli bir role sahiptir

Hull
• İhtiyaçlar yeni davranışa yöneltir
• Alışkanlık edindiğimizz davranışlar ihtiyacı karşılıyorsa yeni davranışa gerek kalmaz.
7
auzef.istanbul.edu.tr

8
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

SOSYOLOJİ

ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİ AKIMLARI

DR. MERAL AĞIR

 V. Hafta: Davranışçılık üzerinde Bilişsel Etkiler:
Edward C. Tolman, Albert Bandura

1. Tolman ve İşaret Gestalt kuramı

2. Albert Bandura ve Sosyal Bilişsel Öğrenme

3. Rotter ve Denetim Odağı

1
Tolman ve İşaret Gestalt Kuramı
Amaçlı Davranış-----Bütüncül davranış

öğrenme
organizmanın çevresi hakkındaki bilgileri
bu bilgilerle kendi arasında nasıl bir ilişki kurduğu

insan davranışları, onların amaçları, niyetleri, bilgileri, düşünmeleri ve

planlamaları ile ilişkilidir.

2
Tolman’ın kuramının temel kavramları

1-Ara değişken
Psikolojik süreçler, uyaran ve tepki arasındaki ilişkiye müdahale
eder ve davranışı ortaya çıkartır : bilişleri, beklentileri, amaçları,
varsayımları ve istekleri kapsar.

2-Bilişsel harita
Neyin nereye götüreceğine dair zihinde bulunan harita

3- Gizil Öğrenme
Öğrenme çabası olmadan, hemen performansa dökülmeyen
davranış değişikliği
3
Bandura ve Sosyal Bilişsel Öğrenme
İnsan davranışlarını basit uyaran-tepki
bağlamından çıkarmış ve diğer bireylerin
davranışlarından gözlem yolu ile
öğrenilebileceğini belirtmiştir.

Uyarana tepki verme ya da vermeme

kararında bireyin inançları, beklentileri,
eğitim seviyesi etkilidir.

Diğerlerini seyrederek neyi,

nerde, nasıl yapacağımızı
öğreniriz.

4
Sosyal Bilişsel Kuramın Varsayımları
• Diğer insanları davranışlarını gözleyerek davranışlar öğrenilir.

• Öğrenme, davranış değişikliğine yol açan veya açmayan içsel bir süreçtir.

• Davranış amaca yöneliktir.

• İnsanlar kendi davranışlarını öz düzenleme yapabilirler.

• Davranışlarını kontrol etmeyi ve sorumluluğunu almayı öğrenirler

• Ödül ve ceza, davranışı doğrudan olduğu kadar dolaylı olarak da

etkileyebilir

5
Sosyal Bilişsel Kuramın İlkeleri
• Karşılıklı belirleyicilik
• Sembolleştirme kapasitesi
• Öngörü kapasitesi
• Dolaylı öğrenme kapasitesi
• Öz düzenleme kapasitesi
• Öz yargılama kapasitesi
•

6
Rotter ve Denetim Odağı
• Sosyal öğrenme teorisi terimini kullanan ilk kişidir

• insanlar, kendi yaşamları üzerinde söz sahibi olabilme ve

yaşamlarına etki eden faktörleri kontrol edebilme yeterliliğine
sahiptir
•

7
Davranışların şekillenmesinde dışsal pekiştireçler kadar içsel
pekiştireçlerin önemi

• İçsel pekiştireçlerin davranış üzerindeki etkisini ise dinamik bilişsel

süreçler belirler.
• 1-Davranışın sonucu hakkında, o davranışı izlemesi muhtemel
pekiştirmenin türü ve miktarı açısından öznel bir beklenti söz
konusudur.
• 2-Belirli bir şekilde davranmanın belli bir pekiştirmeye sebep
olacağı ihtimali hesaplanarak, davranış bu hesaplama-
değerlendirme doğrultusunda yapılır, düzenlenir.
• 3-Pekiştireçlerin değeri aynı değildir. Birbirinden farklı oranlarda
göreli olarak pekiştirecin önemi değişir.
• 4-Her birey için pekiştireçlerin değeri öznel olarak farklılık içerir.
Çünkü bireylerin psikolojik çevreleri birbirinden farklı olduğundan
pekiştireçler farklı bireyler için aynı değere sahip olmayabilir.
8
Sonucu yorumlama: Dıştan – İçten Ödül
İnsanların bir davranışı o davranıştan bir sonuç beklentisi olduğu
için yapar.

Dıştan denetim
İçten Denetim

9
 Bandura
Başkalarını
gözlemleyerek
Tolman Rotter
Amaçlı bütünsel Sonucun değeri
gizil öğrenme Dıştan kontrol
ile Içten kontrol

davranış

10
11
auzef.istanbul.edu.tr

12
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

SOSYOLOJİ

ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİ AKIMLARI

DR. MERAL AĞIR

 VI. Hafta: Gestalt Kuramı I

Zihinsel süreçler-----------------------Algı süreçleri ve algı ilkeleri

Bütüncül davranış

Davranışların oluşumunda zihinsel süreçler ve en önemlisi algı

süreçleri önemlidir.

Davranışlar molar yani bütüncüldür.

Hiçbir zaman dünyayı parçalar, birimler halinde atomlarına ayrılmış

şekilde algılamayız!!!

1
 ç ğ , g gy
bağlı yorumlarınızdır. Herkes kendi
gerçeğini mi yaşıyor???
İnsanlar birbirini nasıl algılar?

2
Algı, davranışlarınızı belirler mi?

3
 Gestalt
Tamamlama&bütünleme
Davranış:
İki ya da daha fazla birbiriyle ilişkili parçadan meydana gelen bütünün
dinamik bir organizasyonudur.

Davranışlar, algılanan nesnenin veya şeklin bir anlam kazanacak

biçimde bütünleşmesi sonucu oluşur.

4
Duyum ve algı.

5
6
Bilgiler nasıl kazanılır?
dünya hakkındaki bilgilerin tümü duyular yoluyla elde edilir.

algısal süreçler: duyuların oluşturduğu yaşantıların en ufak

parçalarını bile anlamlı, örgütlü bir bütün halinde yorumlamadır.

Algısal süreçler, algı ilkelerine göre çalışır.

7
Algısal örgütleme İlkeleri

1-Şekil Zemin 5-Devamlılık/süreklilik

2-Yakınlık 6- Algısal Değişmezlik
3-Benzerlik 7-Pragnanz
4-Tamamlama

8
Algı ilkeleri ile ilgili örnekler

Neyi algılamaktasınız*

9
auzef.istanbul.edu.tr

10
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

SOSYOLOJİ

ÇAĞDAŞ PSİKOLOJİ AKIMLARI

DR. MERAL AĞIR

Kofka ve davranışın belirleyicileri

Köhler ve İçgörüsel öğrenme

Wertheimer ve Üretici Düşünme

Kurt Lewin ve alan teorisi

1
Koffka ve Davranışın Belirleyicileri
algılama ve problem çözme süreçleriyle ilgilenmişler;
davranışın belirleyicileri algıdır.
bir durumdaki davranışımızı çevremizdeki uyaranlar değil onları
nasıl algıladığımız belirler.

1-davranışsal çevre ya da psikolojik-öznel çevre

2-coğrafi ya da fiziksel-nesnel gerçek çevre

davranışsal çevre, davranışlarımızı belirler!

sadece algı ilkelerinin değil aynı zamanda inançların, değerlerin,
ihtiyaçların ve tutumların da etkisi vardır.

2
Davranışınızı belirleyen
nedir?

KOFFKA’YA GÖRE CEVABI

VERELİM !!!

3
Gestalt
Köhler ve İçgörüsel Öğrenme
ilişkilerin fark edilmesidir.
Organizma bir problemle karşılaştığında, problemin çözümüyle ilgili
ilişkileri fark ederek çözümü birden bulmaktadır.

4
 İçgörüsel öğrenmenin özellikleri :

1. Ön çözümden çözüme geçiş, ani ve

tamdır.

2. İçgörü yoluyla edinilen çözüme dayalı

performans genellikle pürüzsüz ve
hatasızdır.

3. İçgörü yoluyla kazanılan problem

çözümü uzun süre hatırlanır.

4. İçgörü yoluyla kazanılan bir ilke, diğer

Bu öğrenci ,İçgörü yoluyla öğrenmiş problemlerin çözümüne kolaylıkla

olsaydı bilgileri,ders çalışırken bu uygulanabilir

kadar kızgın ve kötü hisseder miydi? 5. Zeki olanlar içgörüsel çözüme daha
kısa sürede ulaşırlar .
5
Wertheimer ve Üretici Düşünme

iki tür problem çözmeden yöntemi vardır.

A türü çözümler,

Geştalt ilkelerine göre yaratıcı ve içgörüsel

nitelikte;

çözümler bireyin kendisi tarafından bulunan

problemin doğasını kavramayla üretilen

uzun süre hatırlanabilen

B türü çözümler ise

anlamadan ezberlemeye dönüktür.

sınırlı durumlarda uygulanabilen

kolayca unutulabilen nitelikte bir öğrenmedir.

6
Kurt Lewin ve Alan Teorisi

• ihtiyaçlar, kişilik ve sosyal faktörler; psikolojik alan; motivasyon

• Psikolojik alan: birbirleriyle karşılıklı bağımlı olan ve dinamik bir sistem

oluşturan psişik süreçler bütünü.
• insanın psikolojik faaliyetlerinin bir tür psikolojik alanda ortaya çıkar.

• bir insanı etkileyebilme ihtimali olan geçmişe,

• şimdiye ve geleceğe ait her tür olay!!!
• bir yerdeki kişi ve onun çevresidir

• Bu kişinin hem özel iç alanını, hem yaşadığı nesnel dünyayı hem de

ilişkilerini içerir.

7
Kurt Lewin ve Alan teorisi
• Topoloji:
• yaşam alanını haritalandırmak istemiştir. Lewin bu harita ile belirli
bir anda, bir insanın muhtemel tüm amaçlarını ve bu amaçların
tüm yollarını göstermesi
• Hodolojik Uzay:
• yaşam alanındaki bölgeler arası ilişkileri, bağlantıları ve bunların
birbirlerine göre uzaysal ilişkilerinin yönü
• Valans:
• yaşam alanındaki nesnelerin olumlu veya olumsuz değerleri

8
Lewin’e göre Motivasyon; Dengeye ulaşabilmek için hareket
etmek
motivasyon= Gerilim ya da ihtiyaç

Denge

Denge
Ve gerilim
Rahatlama

Dengenin
hareket
bozulması
9
auzef.istanbul.edu.tr

10