Professional Documents
Culture Documents
Bai 04 - Dai Cuong Va Phan Loai He Than Kinh Thuc Vat PDF
Bai 04 - Dai Cuong Va Phan Loai He Than Kinh Thuc Vat PDF
Môc tiªu häc tËp: Sau khi häc xong bµi nµy, sinh viªn cã kh¶ n¨ng:
1. Ph©n biÖt ®îc vÒ gi¶i phÉu, sinh lý vµ dîc lý c¸c hÖ giao c¶m, phã giao c¶m,
adrenergic, cholinergic
2. Ph©n biÖt ®îc c¸c t¸c dông sinh lý cña hÖ M - N- cholinergic
HÖ thÇn kinh thùc vËt (cßn gäi lµ hÖ thÇn kinh tù ®éng) chuyªn ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng ngoµi ý
muèn, cã vai trß ®iÒu hßa chøc phËn cña nhiÒu c¬ quan, hÖ thèng ®Ó cho giíi h¹n sèng cña c¬ thÓ
gi÷ ®îc sù æn ®Þnh trong m«i trêng sèng lu«n lu«n thay ®æi.
HÖ thèng thÇn kinh thùc vËt h×nh thµnh tõ nh÷ng trung t©m trong n·o vµ tuû sèng, xuÊt ph¸t
nh÷ng sîi thÇn kinh tíi c¸c t¹ng, m¹ch m¸u vµ c¬ nh½n. Tríc khi tíi c¬ quan thu nhËn, c¸c sîi
nµy ®Òu dõng ë mét xinap t¹i h¹ch, v× vËy cã sîi tríc h¹ch (hay tiÒn h¹ch) vµ sîi sau h¹ch (hay
hËu h¹ch). Kh¸c víi nh÷ng bé phËn do hÖ thÇn kinh trung ¬ng ®iÒu khiÓn, c¸c c¬ quan do hÖ
thÇn kinh thùc vËt chi phèi vÉn cã thÓ ho¹t ®éng tù ®éng khi c¾t ®øt nh÷ng sîi thÇn kinh ®Õn
chóng.
HÖ thèng thÇn kinh thùc vËt ®îc chia thµnh 2 hÖ giao c¶m vµ phã giao c¶m kh¸c nhau vÒ c¶ gi¶i
phÉu vµ chøc phËn sinh lý.
1. Ph©n lo¹i theo gi¶i phÉu
1.1. §iÓm xuÊt ph¸t
- HÖ giao c¶m xuÊt ph¸t tõ nh÷ng tÕ bµo thÇn kinh ë sõng bªn cña tuû sèng tõ ®èt sèng ngùc thø
nhÊt ®Õn ®èt sèng th¾t lng thø 3 (T1- L3).
- HÖ phã giao c¶m xuÊt ph¸t tõ n·o gi÷a, hµnh n·o vµ tuû cïng. ë n·o gi÷a vµ hµnh n·o, c¸c sîi
phã giao c¶m ®i cïng víi c¸c d©y thÇn kinh trung ¬ng: d©y III vµo m¾t; d©y VII vµo c¸c tuyÕn
níc bät; d©y IX vµo c¬ mi, c¸c tuyÕn tiÕt níc m¾t, n íc bät, tuyÕn tiÕt niªm m¹c mòi, miÖng,
hÇu; d©y X vµo c¸c t¹ng trong ngùc vµ æ bông. ë tuû cïng, xuÊt ph¸t tõ c¸c ®èt sèng cïng thø 2
®Õn thø 4 (S2- S4) ®Ó chi phèi c¸c c¬ quan trong hè chËu.
1.2. H¹ch
- HÖ giao c¶m cã 3 nhãm h¹ch:
. Chuçi h¹ch c¹nh cét sèng n »m hai bªn cét sèng
. Nhãm h¹ch tríc cét sèng, gåm h¹ch t¹ng, h¹ch m¹c treo vµ h¹ch h¹ vÞ, ®Òu n»m trong æ bông.
. Nhãm h¹ch tËn cïng gåm nh÷ng h¹ch n»m c¹nh trùc trµng vµ bµng quang.
- HÖ phã giao c¶m: c¸c h¹ch n»m ngay c¹nh hoÆc ngay trong thµnh c¬ qua n.
1.3. Sîi thÇn kinh
- HÖ giao c¶m: mét sîi tiÒn h¹ch thêng tiÕp nèi víi kho¶ng 20 sîi hËu h¹ch cho nªn khi kÝch
thÝch giao c¶m, ¶nh hëng thêng lan réng.
dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi
(s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa)
- HÖ phã giao c¶m: mét sîi tiÒn h¹ch thêng chØ tiÕp nèi víi mét sîi hËu h¹ch, cho nªn xung t¸c
thÇn kinh thêng khu tró h¬n so víi xung t¸c giao c¶m. Tuy nhiªn, ®èi víi d©y X th× ë ®¸m rèi
AuerbACh vµ ®¸m rèi Meissner (®îc coi lµ h¹ch) th× mét sîi tiÒn h¹ch tiÕp nèi víi kho¶ng 8000
sîi hËu h¹ch.
V× h¹ch n»m ngay c¹nh c¬ quan, cho nªn c¸c sîi hËu h¹ch phã giao c¶m rÊt ng¾n.
dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi
(s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa)
H×nh 4.1. CÊu t¹o gi¶i phÉu cña hÖ thÇn kinh thùc vËt
2. Chøc phËn sinh lý
2.1. Chøc phËn sinh lý
Chøc phËn sinh lý cña hai hÖ giao c¶m vµ phã giao c¶m trªn c¸c c¬ quan nãi chung lµ ®èi kh¸ng
nhau (b¶ng 4.1)
B¶ng 4.1: §¸p øng cña c¬ quan víi hÖ thÇn kinh thùc vËt
C¬ quan KÝch thÝch giao c¶m KÝch thÝch phã giao c¶m
Lo¹i receptor §¸p øng §¸p øng
M¾t
C¬ nan hoa 1 Co (gi·n ®ång tö) ++
C¬ co ®ång tö Co (co ®ång tö ) +++
Tim
Nót nhÜ- thÊt 1 (2) T¨ng tÇn sè ++ Gi¶m tÇn sè ngõng tim
T©m nhÜ 1(2) T¨ng biªn ®é ++ Gi¶m biªn ®é ++
Mao ®éng m¹ch
M¹ch vµnh 1, 2, 2 Co +; gi·n ++ Gi·n +
C¬ v©n , 2 Co ++; gi·n ++ Gi·n +
Da, niªm m¹c 1, 2 Co +++ Gi·n
N·o 1 Co nhÑ Gi·n
T¹ng Co +++; Gi·n + -
1, , 2
ThËn Co +++; gi·n + -
1, 2, 1, 2
TÜnh m¹ch 1, 2 Co ++; gi·n ++ -
PhÕ qu¶n 2 Gi·n + Co ++
Ruét
Nhu ®éng 1, 2, 2 Gi¶m + T¨ng +++
C¬ th¾t 1 Co + Gi·n +
Bµi tiÕt 2 øc chÕ T¨ng +++
ThËn
TiÕt renin 1, 1 Gi¶m +; t¨ng ++ -
Tö cung 1, 2 Chöa: co (1); gi·n (2) Thay ®æi theo chu kú
Kh«ng chöa; gi·n (2) kinh...
C¬ quan sinh 1 Phãng tinh +++ C¬ng +++
dôc nam
Bµng quang
C¬ bµng quang 2 Gi·n + Co +++
C¬ trßn 1 Co ++ Gi·n ++
Gan 1, 2 Huû glycogen vµ t©n t¹o -
glucose +++
dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi
(s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa)
Tôy
Acini Gi¶m tiÕt + T¨ng tiÕt ++
TÕ bµo 1 Gi¶m tiÕt +++ -
2 t¨ng tiÕt ++ -
TÕ bµo mì 2, 1 (3) Huû lipid +++ -
Ghi chó: - C¸c receptor cña hÖ phã giao c¶m ®Òu lµ c¸c lo¹i receptor M
- Møc ®é ®¸p øng tõ thÊp (+) ®Õn cao (+++)
HËu h¹ch phã H¹ch thùc vËt C¬ v©n HËu h¹ch giao c¶m
giao c¶m
Receptor Receptor
C¸c thuèc øc chÕ cã thÓ lµ:
- Ng¨n c¶n tæng hîp chÊt dÉn truyÒn thÇn kinh
- Ng¨n c¶n gi¶i phãng chÊt dÉn truyÒn thÇn kinh
- Phong to¶ t¹i receptor.