Download as doc, pdf, or txt
Download as doc, pdf, or txt
You are on page 1of 29

1-INTRODUCTION

2-DEFINATION OF NET BANKING


3-USE OF NET BANKING,
{A}-FUTURE OF NET BANKING,
{B}-PROCESS OF NET BANKING
4-FETURE OF NET BANKING
5-SECURITY OF NET BANKING
6-NET BANKING ADVANTAGE
7-NET BANKING DISADVANTAGE
8- DEFINATION OF MOBILE BANKING
9- FETURE OF MOBILE BANKING
10-ADVANTAGE AND DISADVANTAGE OF MOBILE BANKING
11-DEBIT CARDS
12FETURE OF DEBIT CARDS
13-ADVANTAGE AND DISADVANTAGE OF DEBIT CARDS
14-CREDIT CARDS
15-FETURE OF CREDIT CARDS
16- ADVANTAGE AND DISADVANTAGE OF CREDIT CARDS
17-VISA CARDS
18-MASTER CARDS
19-DIFFERENCE BETWEEN DEBIT CARDS AND CREDIT CARDES
20- DIFFERENCE BETWEEN MOBILE BANKING AND NET
BANKING
21-LIMITATION OF
{A}NET BANKING
{B}MOBILE BANKING
{C}DEBIT CARDS
{D}CREDIT CARDS
22-ATM
23-FETURE OF ATM
24- ADVANTAGE AND DISADVANTAGE ATM
25-CONCLUSION OF NET BANKING
ननेट बबककिग जजिसने ऑनललाइन बबककिकग यला इकटरननेट बबककिकग भभी किहतने हब ,
इसकिने मलाध्यम सने बबकि-गलाहकि अपनने किकप्ययटर द्वलारला अपनने बबकि ननेटवकिर्क और
वनेबसलाइट किला प्रचलालन किर सकितने हहै । इस प्रणलालली किला सबसने बडला ललाभ हहै
ककि किकोई भभी व्यजकत घर यला किलायलार्कलय यला किहलीक सने भभी बबकि सवस वधला किला
ललाभ उठला सकितला हहै । ऑनललाइन बबककिकग इकटरननेट पर बबककिकग सकबकधभी
ममलननेवलालली एकि ससववधला हहै , जजिसकिने मलाध्यम सने किकप्ययटर किला इस्तनेमलाल किर
उपभकोकतला बबकिकों किने ननेटवकसर्क और उसकिकी वनेबसलाइट पर अपनभी पहसकच बनला
सकितला हहै और घर बहैठने हली खरलीददलारली, पहैसने किला स्थलानलाकतरण किने अललावला
अन्य तमलाम किलायर्यों और जिलानकिलारली किने मलए बबकिकों सने ममलनने वलालली सवस वधला
किला ललाभ उठला सकितला हहै । भलारत मम भलारतभीय ररज़वर्क बबकि द्वलारला जिलारली ककियने
गए शसरुआतभी आककिडकों किने अनससलार अप्रहैल 2008सने जिनवरली 2009तकि
इलनेकटट्रॉननकि मलाध्यम सने 55.8585किरकोड रुपए किला लनेनदने न ककियला गयला। ननेट
बबककिकग किने प्रयकोग मम अत्यकत सलावधलाननयलाक बरतभी जिलाएक। ननेट बबककिकग किला प्रयकोग
किरतने हसए उपयकोकतला किको ययआरएल किकी जिलाकच किर लनेनभी चलाहहयने। किई ररपकोटर्क
द्वलारला यने पसजषट हकोतभी हहै , ककि प्रयकोग किकी जिलानने वलालली 50 प्रनतशत वनेबसलाइट
अससरकक्षित हकोतभी हब। ऐसने मम ननेट सकरर्फिंग किरनने वलालने व्यजकत किने मलयने सने यह
अत्यकत आवश्यकि हहै ककि वह परय ली जिलाजाँच किने उपरलाकत हली वनेबसलाइट खकोलने।
ककिसभी भभी सलाइट किने ययआरएल पतने और डकोमनेन जिलाकच किरम और दने खम ककि यह
उसभी बबकि किने ययआरएल और डकोमनेन किकी तरह हको, ऐसने मम यह सकभलावनला
किलारकी हद तकि प्रबल हको जिलातभी हहै ककि उपयकोकतला सरस कक्षित वनेबसलाइट किला
प्रयकोग किर रहने हब। ननेट बबककिकग सनेवला किला प्रयकोग किरनने वलालकों किको इसने प्रत्यनेकि
तभीन हदनकों मम जिलाकचतने रहनला चलाहहयने। ऑनललाइन बबककिकग मम कनेडडट किलाडर्क किला
भभी प्रयकोग ककियला जिला सकितला हहै

इसकिने सलाथ हली उपयकोकतला किको चलाहहयने ककि वने इस सनेवला किला बलाहर प्रयकोग न
किरम । ननेट बबककिकग किने मलए इकटरननेट किहैरने और किकप्ययटर किला प्रयकोग इस
ससववधला हने तस किम किरम और यहद किहैरने यला किकप्ययटर सने प्रयकोग किरतने भभी हब,
तको अपनला पलासवडर्क ननयममत रूप सने बदलतने रहम । यह ससरकक्षित तरलीकिला
रहने गला। उपयकोकतला अपनने किकप्ययटर मसस्टम किको सभीधने बकद न किरम । प्रलाययः लकोग
बलाउजिर बकद किर किकप्ययटर सभीधने बकद किर दने तने हब जिको असरस कक्षित हको सकितला हहै ।
हमनेशला किकप्ययटर मसस्टम ठठीकि सने लट्रॉग ऑर किरम ।इसकिने अललावला अपनने
पलासवडर्क किला परय ला एवक उचचत व ससरकक्षित उपयकोग किरम । अपनने पलासवडर्क किको
ककिसभी किलागजि पर न मलखम । इसने सरलतला सने हहै कि ककियला जिला सकितला हहै ।
अपनभी मशभीन मम पलावर ऑन पलासवडर्क डलाल दम तलाककि उनकिने अललावला किकोई
और उनकिकी मशभीन न खकोल सकिने। मसस्टम पर स्ककीनसनेवर पलासवडर्क डलाल दम
तलाककि किकोई और मसस्टम किला प्रयकोग न किर सकिने।इन किसछ बलातकों किला ध्यलान
रखकिर ननेट बबककिकग सवस वधला किला परय ला एवक सरस कक्षित ललाभ उठलायला जिला सकितला हब।
किम्प्ययटरलीकिकत हकोतने इस यग
स मम किम्प्ययटर जलान रखनने वलालने यसवलाओक किने मलए भभी
किररयर अवसर बढने हब। धभीरने -धभीरने सभभी क्षिनेतकों किकी किलायर्कप्रणलामलयलाक किम्प्ययटर पर
आधलाररत हकोनने लगभी हब। जिको किलायर्क पहलने मनसषयकों द्वलारला हकोतला थला वह अब किम्प्ययटर
किरनने लगने हब। इससने किलायर्क किकी गनत भभी तनेजि हसई हहै और समय और सकसलाधन भभी किम
लगतने हब।

DEFINATION OF NET BANKING


भलारत सहहत परय ने ववश्व मम बढतने आधसननकिकीकिरण सने किम्प्ययटर ननेटवककिर्फिंग मम
किररयर किकी अपलार सकभलावनलाएक हब। टने ललीरकोन, रने लवने, बबकिकों जिहैसने क्षिनेतकों किकी
किलायर्कप्रणलामलयलाक अब किम्प्ययटर द्वलारला सकचलामलत हकोनने लगभी हहै । किम्प्ययटर सने इन
स लाव ननेटवककिर्फिंग किने जिररए हकोतला हहै । ननेट बबककिकग, रकोन बबककिकग, रने ल यला
सनेवलाओक किला जिड
एयर ररजिरवनेशन आहद भभी किम्प्ययटर ननेटवककिर्फिंग द्वलारला सकचलामलत हकोतला हहै ।

किम्प्ययटर सने दस
य रने किम्प्ययटर मम डनेटला आहद भनेजिनला हली ननेटवककिर्फिंग किहललातला हहै ।
ननेटवककिर्फिंग किने रखरखलाव, सहली सकचलालन किने मलए किम्प्ययटर ननेटवककिर्फिंग मम दक्षि
यसवलाओक किकी आवश्यकितला हकोतभी हहै । हदनकोहदन बढतने किम्प्ययटर ननेटवककिर्फिंग सने इस क्षिनेत
मम किररयर सकभलावनलाएक भभी बननने लगभी हब।

किम्प्ययर ननेटवककिर्फिंग किला किकोसर्क किरनने किने बलाद ननेटवकिर्क इकजिभीननयर, ननेटवकिर्क मसकयकोररटली
एकसपटर्क , ननेटवकिर्क एडममननस्टने टर, डनेस्किटट्रॉप सपकोटर्क इकजिभीननयर, टलीम ललीडर
टने जकनकिल हने ड, टने जकनकिल सपकोटर्क इकजिभीननयर, मसस्टम एनलाललाइजिर आहद बनकिर
अपनला किररयर बनलायला जिला सकितला हहै ।

किम्प्ययटर ननेटवककिर्फिंग मम दको तरह किने किकोसर्क हकोतने हब- ननेशनल और इकटरननेशनल।
जजिनकिकी परलीक्षिला व सहटर्क करकिनेट इकटरननेशनल सकस्थलानकों द्वलारला मलए जिलातने हब। वने
इकटरननेशनल किकोसर्क हकोतने हब। इस सकस्थलानकों सने किकोसर्क किरनने वलालने यसवलाओक किको दनस नयला किने
हर दने श मम जिट्रॉब ममल सकितला हहै । इकटरननेशनल किकोसर्यों मम प्रमसख हब मलाइककोसट्रॉफ्ट
सहटर्क रलाइड मसस्टम इकजिभीननयर (एमसभीएई), मलाइककोसट्रॉफ्ट सहटर्क रलाइड मसस्टम
मसस्टम एडममननस्टने टर (एमसभीएसए) आहद।

ननेशनल किकोसर्यों मम डडप्लकोमला इन ननेटवकिर्क टने कनकोलट्रॉजिभी, डडप्लकोमला इन ननेटवकिर्क


टने कनकोलट्रॉजिभी एकड डलाटलाबनेस एडममननस्टने शन, एडवलाकस डडप्लकोमला इन ननेटवकिर्क
टने कनकोलट्रॉजिभी एकड मसकयकोररटली एकसपटर्क , मलास्टर इन ननेटवकिर्क इकजिभीननयररकग।

किम्प्ययटर ननेटवककिर्फिंग किने किकोसर्यों मम 12 वभीक उत्तभीणर्क किर प्रवनेश मलयला जिला सकितला हहै ।
सलाथ हली अगर अकगनेजिभी भलाषला किला अच्छला जलान हहै तको इस क्षिनेत मम अच्छठी किररयर
सकभलावनलाएक हब। इस क्षिनेत मम किलायर्क किरनने वलालने यसवलाओक किको 20 हजिलार सने लनेकिर 1 ललाख
तकि वनेतन हको सकितला हहै । किम्प्ययटर ननेटवककिर्फिंग किला किकोसर्क ककिसभी भभी छकोटली यला बडभी
किकपनभी मम किलायर्क ककियला जिला सकितला हहै ।
मकोबलाइल बबककिकग किला सलामलान्य सला मतलब यह हसआ ककि आपकिला अकिलाउक ट हमनेशला
आपकिने सलाथ-सलाथ गनतमलान रहतला हहै । आजि किकी ददौडतभी-भलागतभी जजिकदगभी मम मकोबलाइल
बबककिकग आपकिकी हदककितकों किको किम किरनने मम मददगलार सलाबबत हको रहली हहै । खलासकिर
किलारकोबलाररयकों किने मलए तको यह बहसत जिरूरली हहै । किलारकोबलाररयकों किको हदनभर मम बहसत सलारने
टलाकजिकशन किकी जिरूरत पडतभी हहै ।अगर वह बबकि जिलाकिर सलारला किलामकिलाजि किरनला चलाहने
तब उसकिला आधला हदन ययक हली खरलाब हको जिलाएगला। हदनभर किने व्यस्त किलायर्ककम किने
ददौरलान आप किहलीक भभी खडने हकोकिर मकोबलाइल बबककिकग किला ललाभ उठला सकितने हब। आप
मकोबलाइल बबककिकग किला ललाभ किहलीक भभी, ककिसभी भभी पररजस्थनत मम और किभभी भभी उठला
सकितने हब। मकोबलाइल बबककिकग आपकिने मकोबलाइल किने द्वलारला एसएमएस यला वहैप किने जिररयने
ऑपरने ट हकोतला हहै । मकोबलाइल बबककिकग किला हली एकि छकोटला सला हहस्सला एसएमएस बबककिकग
हहै ।आजिकिल ज्यलादलातर खलातलाधलारली जजिन्हकोंनने मकोबलाइल बबककिकग यला एसएमएस बबककिकग
किने ववकिल्प किला आवनेदन हदयला हकोतला हहै , उन्हम एटलीएम यला अकिलाउक ट सने ककिसभी भभी
प्रकिलार किने लनेनदने न किकी सयचनला मकोबलाइल पर एसएमएस किने जिररयने उपलब्ध किरलाई
जिलातभी हहै । इसकिला सभीधला रलायदला यह हकोतला हहै ककि आपकिने अकिलाउक ट मम ककितनभी रकिम
शनेष हहै और ककितनला पहैसला किहलाक ककिस मद मम ननषकिलामसत हको रहला हहै , आपकिको उसकिकी
पल-पल जिलानकिलारली उपलब्ध किरलाई जिलातभी हहै ।

मकोबलाइल बबककिक ग, बबककिकग सनेकटर मम आजि किकी तलारलीख मम बहसत ज्यलादला मलाकग वलालली
ववषयवस्तस हहै । यह भववषय मम कनेडडट और डनेबबट किलाडर्क किने मसस्टम किको
हस्तलानलान्तररत किर दने गला। मकोबलाइल बबककिकग किला इस्तनेमलाल किरनने वलालकों मम सने 85-90
रकीसदली कनेडडट किलाडर्क किको इस्तनेमलाल मम नहलीक ललातने हब। यह ठठीकि-ठठीकि एटलीएम किकी तरह
हली हकोतला हहै । यह इस्तनेमलाल किरनने मम बनेहद सवस वधलाजिनकि और सस्तला हहै ।

एटलीएम किकी तल
स नला मम इससने बबकि किने ऑपरने शनल खचर्क मम किमभी आ जिलातभी हहै । इसकिला
ललाभ बबल पहैममट किरनने, रकड टलाकसरर किरनने और बहैलमस चनेकि किरनने आहद मम ककियला
जिलातला हहै । किकोररयला मम मकोबलाइल रकोन मम दको मसम किला इस्तनेमलाल ककियला जिलातला हहै । एकि
य रला बबककिकग किने मलए। बबककिकग अकिलाउक ट डलाटला स्मलाटर्क किलाडर्क
मसम टने ललीरकोन किने मलए दस
चचप पर उपलब्ध हकोतला हहै । वषर्क 2004 मम बबकि ऑर किकोररयला मम 33 ललाख टलाकजिकशन
मकोबलाइल बबककिकग किने जिररयने हसआ

MEANING OF DEBIT CARD :-


डनेबबट किलाडर्क एकि व्यजकतगत किलाडर्क हकोतला हहै जिको बबकि द्वलारला गलाहकि किको पहैसने
ननकिलनने किने मलए अथवला ककिसभी भभी खरलीद किला मयल्य सभीधने गलाहकि किने खलातने
सने चसकिलानने किने मलए प्रदलान ककियला जिलातला हहै .
डनेबबट किलाडर्क किकी ववशनेषतलाएक
बहस खलातला ऐकसनेस- गलाहकि एकि हली किलाडर्क सने ज्यलादला सने ज्यलादला 3 खलातम जिकोडकिर उन्हम
ऐकसनेस किर सकितम हब.
सकयसकत खलातकों मम एड-आन-किलाडर्क प्रदलान ककियला जिलातला हहै .
VbV पकजिभीकिरण किने जिररयने सरस कक्षित आनललाइन लनेन-दने न उपलब्ध हहै .
ववमशषठ व्यलापलाररकि किनेन्दकों मम नकिद ननकिलासभी सकभव हहै .
दघ
स ट
र्क नला मम मत्क यस किने मलए मफ्
स त बभीमला उपलब्ध हहै जिको ककि मख्
स य किलाडर्क धलारकिकों किने मलए
2 ललाख रुपयने तथला एड-आन-किलाडर्क धलारकिकों किने मलए 1 ललाख किला हकोतला हहै .
ससववधलाएक जिहैसने 24 घकटने हलाटमलजस्टक ग किरलानने किकी ससववधला उपलब्ध हहै .
किलाडर्क किने खकोनने पर खकोनने किकी सयचनला दने नने किने पश्चलात दने यतला किनेवल 1000 रुपयने तकि
सभीममत हकोगभी.

आवनेदन किहैसने किरम

1. ययननयन बबकि खलातला खकोलतने समय हली डनेबबट किलाडर्क जिलारली किरतला हहै . इस ककिट
किने सलाथ हली सभील ककियला PIN भभी हकोतला हहै . ATM सने प्रथम बलार प्रयकोग किने बलाद यने किलाडर्क
ककयलाशभील हकोतला हहै
2. पव
य र्क खलातला धलारकि जजिनकिने पलास डनेबबट किलाडर्क नहलीक हब, रलामर्क डलाउनलकोड किर भर
सकितम हहै तथला उसने अपनने पलास किकी शलाखला मम जिमला किर डनेबबट किलाडर्क प्रलाप्त किर सकितम
हब.
3. आप डनेबबट किलाडर्क मम अन्य खलातकों किको जिकोडनने अथवला एड-आन-किलाडर्क प्रलाप्त किरनने किने
मलए पलास किकी शलाखला सने सकपकिर्क किर सकितम हहै .

शसल्कि
डनेबबट किलाडर्क बबनला ककिसभी शसल्कि किने जिलारली ककियने जिलातम हब और अन्य शसल्किकों किने सम्बन्ध
मम वववरण ननम्न हहै :
ननकिलासभी सभीमला ATM - 25000 रुपयने प्रनतहदन
खरलीददलारली सभीमला वप ओ एस - 25000 रुपयने प्रनतहदन
लनेन दने न किकी सकख्यला प्रनतहदन 10
प्रवनेश शसल्कि किसछ नहलीक
वलावषर्ककि शसल्कि द्ववतभीय वषर्क सने 100 रुपयने + सनेवला किर. 1
किलाडर्क बदलनने किला शसल्कि 100 रुपयने + सनेवला किर
PIN किको जिनरने ट किरनने किला शसल्कि 25 रुपयने + सनेवला किर
मसदला पररवतर्कन शसल्कि लनेन दने न किकी रलाशभी किला 2.5 %
अन्य बबकि किने ATM किला प्रयकोग प्रत्यनेकि मलाह 5 लनेन दने न तकि मफ्
स त 2 छटवने
लनेन दने न सने 20 रुपयने + सनेवला किर
अन्य दने शकों मम ATM किला प्रयकोग 125 रुपयने + मद
स ला ववननमय किकी शल्
स कि किला
2.5 %

1. जजिन गलाहकिकों किने खलातम मम नतमलाहली बकिलायला 5000 रुपयने सने अचधकि हकोतभी हहै ,
यह शसल्कि उनकिने मलए मलाफ हकोतला हहै . एड-आन-किलाडर्क पर भभी वलावषर्ककि शसल्कि ललागय
हकोतला हहै .
2. बचत खलातम किको छकोड. अन्य बबकि किने ATM मम ककियला गयला ककिसभी भभी लनेन दने न
पर शसल्कि ललागय हकोगला.
पयछतलाछ किने मलए टने ललीरकोन नम्बर
किकोई भभी पछ
य तलाछ अथवला मशकिलायत दजिर्क किरनने किने मलए ननम्न टने ललीरकोन नम्बर किला
प्रयकोग किरने
डनेबबट किलाडर्क सने लनेनदने न पर अब किनेवल 0.75 रकीसदली हली चलाजिर्क दने नला पडनेगला।
आरबभीआई नने आजि आजि बबकिकों किको आदने श हदयला हहै ककि डनेबबट किलाडर्क सने पनेममट हकोनने पर
1 रकीसदली सने ज्यलादला पहैसला नला किलाटम और अगर पनेममट 2,000 रुपयने सने किम किला हहै तको
किनेवल 0.75 रकीसदली हली टलाकजिहैकशन चलाजिर्क लम।

दरअसल बबकि दकि


स लानकों मम अपनभी स्वलाइप मशभीन लगलानने पर मचर्चेंट डडस्किलाउक ट रने ट
वसयलतला हहै , जिको अभभी तकि डनेबबट और कनेडडट किलाडर्क पर औसत 1.5 रकीसदली हकोतला
थला। लनेककिन आरबभीआई किला मलाननला हहै ककि डनेबबट किलाडर्क पर चलाजिर्क किम हकोनला चलाहहए
कयकोंककि इसमम डडरट्रॉल्ट किला किकोई खतरला नहलीक हकोतला हहै । यहली वजिह हहै ककि डनेबबट किलाडर्क सने
पनेममट किरनने पर लगनने वलालने चलाजिर्क किको किम किरनने किला रहैसलला ककियला गयला हहै ।

आरबभीआई किने इस आदने श किने बलाद डनेबबट किलाडर्क किला इस्तनेमलाल बढनने किकी सकभलावनला हहै ।
आरबभीआई किला यने आदने श 1 जिसललाई सने हली ललागय हको जिलाएगला।
इस बलारने मम अपनभी रलाय दलीजजिए
कनेडडट किलाडर्क

एकि कनेडडट किलाडर्क किने सलामनने किला पलाठ:

1. जिलारलीकितलार्क बबकि लकोगको


2. ई.एम.वभी चचप
3. हकोलकोगलाम
4. कनेडडट किलाडर्क सकख्यला
5. किलाडर्क बलाकड लकोगको
6. समलापन नतचथ
7. किलाडर्कधलारकि नलाम

कनेडडट किलाडर्क किने [पभीछने किला पलाठ]

1. चसम्बकिकीय पटभी
2. हस्तलाक्षिर पटभी
3. किलाडर्क सरस क्षिला किकोड

कनेडडट किलाडर्क यला उधलार किलाडर्क एकि छकोटला प्ललाजस्टकि किलाडर्क हहै , जिको एकि ववमशषठ
भसगतलान प्रणलालली किने उपयकोगकितलार्कओक किको जिलारली ककिए जिलातने हहै । इस किलाडर्क किने द्वलारला
धलारकि इस वलादने किने सलाथ वस्तसएक और सनेवलायम खरलीद सकितने हब ककि, बलाद मने वको इन
वस्तओ
स क और सनेवलाओक किला भग
स तलान किरने गला। किलाडर्क किला जिलारलीकितलार्क, किलाडर्क किने द्वलारला
उपभकोकतला किको उधलार किकी सभीमला दने तला हहै जजिसकिने अन्तगर्कत एकि उपयकोगकितलार्क
खरलीदली हसई वस्तसओक किने भसगतलान किने मलए पहैसने प्रलाप्त किर सकितला हहै , और नकिद
भभी ननकिलाल सकितला हहै ।

पप्रोससेसससिंग

कनेडडट किलाडर्क आजि किने ददौर मम कनेडडट किलाडर्क दहै ननकि आवश्यकितला बन गयला हहै ।
खरलीदलारली सने लनेकिर किई जिरूरली किलायर मम लकोग कनेडडट किलाडर्क किला प्रयकोग किरतने हब,
लनेककिन एकि तरर जिहलाक यह ससववधला किई अथर्यों मम लकोगकों किने मलए ललाभप्रद हहै , तको
इसकिने किई नकि
स सलान भभी दने खनने मम आ रहने हब। कनेडडट किलाडर्क किला गलत तरलीकिने सने
प्रयकोग जिहैसने मलामलने आए हदन समलाचलारकों मम हकोतने हब। जिब किलाडर्क सने भग
स तलान किरतने
हब, तको उसकिला अमभलनेख किहलीक न किहलीक तको एकिबतत हकोतला हली हहै । यह ईडभीपभी
प्रकोसनेमसकग द्वलारला हकोतला हहै :-

ईडडीसडी पप्रोससेसससिंग

जिब गलाहकि ककिसभी उत्पलाद यला ससववधला किने मलए किलाडर्क द्वलारला भसगतलान किरतला हहै , तको
किलाडर्क किकी जिलानकिलारली महैनसअल प्रववजषट, किलाडर्क इकवप्रकटर, प्वलाकइट ऑर सनेल टममर्कनल,
वचसअ
र्क ल टममर्कनल मम ररकिट्रॉडर्क हको जिलातभी हहै । उसकिने बलाद भसगतलान किला सत्यलापन
ककियला जिलातला हहै , करर ववकनेतला/दकि
स लानदलार किको भसगतलान प्रलाप्त हकोतला हहै । किलाडर्कधलारकि
खरलीदलारली किने मलए भसगतलान किरतला हहै , करर व्यलापलारली अचधगलाहकि किको टलाकजिनेकशन
जिमला(सजब्मट) किरतला हहै । इसकिने बलाद गलाहकि किने सत्यलावपत किरनने किने बलाद हली लनेन-
दने न(टलाकजिनेकशन) हको जिलातला हहै । इसकिने बलाद बलारली आतभी हहै बहैचचकग किकी। टलाकजिनेकशन किने
अचधकिकत हकोनने किने बलाद यह बहैच किने रूप मम स्टकोर हको जिलातला हहै । अचधगलाहकि किलाडर्क
एसकोमसएशन किने द्वलारला जित्थने(बहैच) किने रूप मम टलाकजिनेकशन भनेजितला हहै । एकि बलार
अचधगलाहकि किको जिब यह पहैसला ममल जिलातला हहै , तब दकि
स लानदलार किको पहैसला प्रलाप्त हकोतला
हहै । आजिकिल किई कनेडडट किलाडर्क किकपननयकों नने मकोबलाइल रकोन किने जिररयने भभी कनेडडट
किलाडर्क किला किलाम चललानने किला प्रलावधलान ककियला हहै । उनकिने अनससलार यने लनेनदने न परय ली तरह
ससरकक्षित हहै , और इसकिने मलए एकि वपन सकख्यला किकी आवश्यकितला हकोतभी हहै ।

वविसभिन्न ककाडर

ककिसलान कनेडडट किलाडर्क यकोजिनला

ककिसलान कनेडडट किलाडर्क यकोजिनला किला उदनेश्य बबककिकग व्यवस्थला सने ककिसलानकों किको
समचस चत और यथलासमय सरल एवक आसलान तरलीकिने सने आचथर्ककि सहलायतला हदललानला
हहै तलाककि खनेतभी एवक जिरूरली उपकिरणकों किकी खरलीद किने मलए उनकिने ववत्तभीय
आवश्यकितलाओक किकी पयनतर्क हको सकिने।

किलाडर्क किला बभीमला

अब किई बबकिकों नने अपनने कनेडडट किलाडर्क धलारकिकों किने मलए किलाडर्क बभीमला किकी यकोजिनलाएक भभी
शरु
स किकी हब। टलाटला एआईजिभी नने स्टबडडर्क चलाटर्क डर्क और किकोटकि महहकदला बबकि किने किलाडर्क
धलारकिकों किने मलए यह सवस वधला शरू
स किकी हहै । हर बलार किलाडर्क खकोनने यला किलाडर्क किने गलत
प्रयकोग हकोनने पर 50 हजिलार रुपए तकि किला बभीमला ममल सकिनेगला। लनेककिन सलाल भर
मम किसल एकि ललाख रुपए तकि किकी रकिम किकी भरपलाई हकोगभी।इस यकोजिनला किने अनससलार
जिब बबकि किको किलाडर्क खकोनने किकी जिलानकिलारली दने तने हब उसकिने १२ घकटने पहलने और बलाद किने
किलाडर्क पर ककिए गए सलारने गलत प्रयकोग किला भसगतलान किम्पनभी किरतभी हहै ।

कनेडडट किलाडर्क लनेतने समय बहसत सभी बलातकों किला ध्यलान रखनला चलाहहयने, जिको कनेडडट किलाडर्क
किको एकि अच्छला सनेवकि बनलातभी हब व उपयकोकतला किको समस्यलाओक मम रकसनने सने
बचलातभी हब। इसकिने मलए कनेडडट किलाडर्क किकी शतर्चें व ननयम ध्यलान यकोग्य पढनने
चलाहहयम।

शसरुआतभी और सलाललानला शसल्कि

किसछ ऊकचने रकिम वलालने कनेडडट किलाडर्क किको छकोडकिर किई आजिभीवन कनेडडट किलाडर्क
ननयःशसल्कि हदए जिलातने हब। अतयः ऐसने कनेडडट किलाडर्क हली लनेनला चलाहहए जजिसमम किकोई भभी
शसरुआतभी शसल्कि न हको। यह ससननजश्चत ककियला जिलानला चलाहहयने ककि यने आजिभीवन हको
न ककि एकि सलाल किने मलए।

बकिलायला रलामश हस्तलाकतरण ससववधला

किसछ गलाहकि कनेडडट किलाडर्क किको अल्पकिलाल किने मलए ऋण किकी ससववधला किने तदौर पर लनेतने
हब। जिब गलाहकि एकि कनेडडट किलाडर्क सने ऋण किला बकोझ नहलीक सकभलाल पलातला, तको वह
अपनने ऋण अन्य किलाडर्क मम हस्तलाकतररत किर दने तला हहै । इसमलए बकिलायला रलामश किने
हस्तलाकतरण किकी ससववधला आवश्यकि हहै ।

ब्यलाजि दर

यहद कनेडडट किलाडर्क किने बबल किला भग


स तलान समय सने नहलीक ककियला जिलातला तको बबकि
बकिलायला रलामश पर ब्यलाजि दर लगलातभी हहै । यहद अल्पकिलामलकि ऋण किने तदौर पर
कनेडडट लने रहने हब तको ब्यलाजि दर किला अवश्य ध्यलान रखनला चलाहहयने। प्रलाययः यह दर
1.33 सने 3.15 प्रनतशत प्रनत महलीनने किकी दर सने बदलतभी रहतभी हहै और यह
ववमभन्न कनेडडट किलाडर्क पर ननभर्कर किरतला हहै ।

एकि अच्छला कनेडडट वहलीक हहै जजिसने दने श किने सलाथ-सलाथ ववदने शकों मम भभी दकि
स लानदलारकों
द्वलारला स्वभीकिलायर्क हको। अचधकिलाकश आउटलनेट सने सकबकचधत, छयट किकी ससववधला और
खरलीदलारली किकी ससववधलाओक सने यसकत कनेडडट किलाडर्क बनेहद रलायदने मकद रहतला हहै । इसमम
पनेटकोल पम्प पर सरचलाजिर्क सने मसजकत और बबल किने भसगतलान किकी आसलानला ससववधलाएक
भभी शलाममल हकोनभी चलाहहए।
एकि स्विचकासलित टसे लिर मशडीन यला स्विचकासलित टसे लिर मशडीन (एटटीएम) मम एकि स्विचकासलित बबककसिं ग मशडीन
(एबडीएम) किने रूप मम भभी जिलानला जिलातला किहैननेडडयन अकगनेजिभी , और एकि Cashpoint, नकदटी मशडीन यला किभभी
किभभी एकि बबहटश अकगनेजिभी और Hiberno - अकगनेज़भी मम दटीविकार मम छसे द, एकि किम्प्ययटरलीकिकत दरय सकचलार उपकिरण
प्रदलान किरतला हहै ककि गलाहकिकों किकी एकि ववत्तभीय सकस्थला किने मलए उपयकोग किने सलाथ ववत्तभीय लनेन - दने न किने एकि
खजिलाकचभी, मलानव कलकिर्क यला किने मलए आवश्यकितला किने बबनला एकि सलावर्कजिननकि स्थलान मम बबकि
टने लर . एटलीएम एटलीएम मशभीन, स्वचलामलत बबककिक ग मशभीन,"नकिद मशभीन" (जिमर्कनभी) और ववमभन्न क्षिनेतभीय
सने व्यसत्पन्न वनेररएकट सहहत ववमभन्न अन्य नलामकों सने जिलानला जिलातला हहै ववशनेष रूप सने बबकिकों द्वलारला आयकोजजित
एटलीएम मसस्टम पर टने डमलाकिर्क .

सबसने आधनस नकि एटलीएम पर गलाहकिकों किको एकि प्ललाजस्टकि डलालनने सने पहचलान किकी हहै एटलीएम किलाडर्क किने सलाथ
एकिचसकबकिकीय पटभी यला एकि प्ललाजस्टकि स्मलाटर्क किलाडर्क किने सलाथ एकि चचप हहै ककि एकि अद्ववतभीय किलाडर्क नकबर और
किसछ ससरक्षिला एकि समय समलाजप्त नतचथ यला किने रूप मम इस तरह किकी जिलानकिलारली
शलाममल CVVC (CVV). प्रमलाणभीकिरण एकि मम प्रवनेश किरनने गलाहकि द्वलारला प्रदलान किकी जिलातभी हहै व्यजकतगत
पहचलान सकख्यला (वपन). मम आधसननकि एटलीएम रट्रॉयल बबकि ऑर स्किट्रॉटलबड £ 100 किने मलए नकिदली वलापस लनेनने
किने मलए एकि किलाडर्क किने बबनला चल रहली हहै . गलाहकिकों किको पहलने अपनने मकोबलाइल रकोन नकबर रजजिस्टर चलाहहए और
बबकि एकि छह अककिकों किकोड दने नने किने मलए एटलीएम मम प्रवनेश नकिद ननकिलालनने किने. [1]

एकि एटलीएम किला उपयकोग किरनला, गलाहकिकों किको उनकिने बबकि किला उपयकोग किर सकितने हब खलातकों कम मम बनलानने किने
मलएनकिद ननकिलासभी, डनेबबट किलाडर्क नकिद अचगम, और अपनने खलातने किकी जिलाकच सकतसलन किने रूप मम किने रूप मम
अच्छठी तरह सने प्रभी - पनेड मकोबलाइल रकोन कनेडडट खरलीद. यहद मद
स ला एटलीएम सने वलापस मलयला जिला रहला हहै जिको ककि
बबकि खलातने मम denominated हहै (जिहैसने: एकि अमनेररकिकी डट्रॉलर वलालने बबकि खलातने सने वलापस जिलापलानभी यनेन) सने
अलग हहै , पहैसला एकि आचधकिलाररकि थकोकि मम पररवनतर्कत ककियला जिलाएगला ववननमय दर . इस प्रकिलार, एटलीएम
अकसर एकि सबसने अच्छला सकभव ववदने शभी यलाबतयकों किने मलए सरकिलारली ववननमय दरकों प्रदलान किरतने हब, और भभी
व्यलापकि रूप सने इस उदनेश्य किने मलए इस्तनेमलाल ककियला हहै . [2]

एकि पसरलानने Nixdorf एटलीएम

जिलापलान, स्वभीडन, बबटने न और सकयसकत रलाज्य अमनेररकिला मम स्वतकत और एकि सलाथ प्रयलासकों किने मलाध्यम सने
ववकिमसत खसदरला बबककिक ग मम स्वयक सनेवला किला ववचलार हहै . सकयसकत रलाज्य अमनेररकिला मम , एलनेकस Robertson 1
स्वचलामलत टने लर मशभीन (जिको नकिदली नहलीक बलाकटनला थला) किने ववकिलास और ननमलार्कण किने सलाथ जिमला ककियला गयला
हहै . [3] मजिबयत किरनने किने मलए सझ
स लाव हहै ककि Simjian 1939 सने पहलने इस यजस कत पर किलाम ककियला हहै , जिबककि
सबयत हहै उसकिने 132 पनेटमट (US3079603 30) 1 जिन
य , 1960 किको दलायर ककियला गयला थला (और 26 फरवरली १९६३
दली गई). इस मशभीन किने rollout, Bankograph बसललायला, वषर्क किकी एकि जिकोडभी, भलाग मम हहै Simjian Reflectone
इलनेकटट्रॉननकस इककि ययननवसर्कल महैच ननगम द्वलारला अचधगहलीत ककियला जिला रहला हहै किकी वजिह सने दने रली हको रहली
हहै . [4] एकि प्रयकोगलात्मकि Bankograph न्यययट्रॉकिर्क शहर मम स्थलावपत ककियला गयला थला 1939 मम शहर न्यययट्रॉकिर्क किने
बबकि , लनेककिन गलाहकि स्वभीकिकनत किकी किमभी किकी वजिह सने 6 महलीनने किने बलाद हटला हदयला. Bankograph एकि
स्वचलामलत मलरलारला जिमला मशभीन (मसककिने किको स्वभीकिलार किरनने, नकिद और चनेकि) थला और नकिद ववतरण
ससववधलाओक नहलीक हहै . [5]

1 एटलीएम उपयकोग मम 1959 मम मम Kingsdale शट्रॉवपकग समटर मम रखला गयला थला ऊपरली Arlington, ओहहयको . किने
इस उपनगर किकोलकबस, ओहहयको एकि शट्रॉवपकग समटर बनलायला जिहलाक गलालबनेथ रलामर्क जस्थत हकोनला भभी हहै ककि
प्रशजस्त पत किकी जिरूरत ]
दनस नयला किला पहलला ववशनेष रुप सने प्रदमशर्कत मलममटने ड स्टकोर [

एकि सलाथ और स्वतकत प्रयलासकों मम , जिलापलान, स्वभीडन और बबटने न मम इकजिभीननयरकों नने 1960 किने दशकि किकी
शसरुआत किने ददौरलान अपनभी नकिदली मशभीनकों किको ववकिमसत ककियला हहै . इन ककि उपयकोग मम डलाल हदयला गयला थला किकी
पहलने थला बलाकिर्कलनेजि बबकि मम एनरकील्ड टलाउन मम उत्तरली लकदन , ययनलाइटने ड ककिक गडम , [6] 27 जियन 1968 पर. इस
मशभीन बबटने न मम पहलली बलार ककियला गयला थला और अकगनेजिभी किट्रॉमनेडभी अमभननेतला किने द्वलारला प्रयकोग ककियला
जिलातला Reg Varney , इतनभी किने रूप मम समय पर मशभीनकों हहै ककि बबटने न मम मसख्यधलारला बन रहने थने किने मलए
अचधकि सने अचधकि प्रचलार किरनने किने मलए सनस नजश्चत किरम . इस उदलाहरण आववषकिलार ककियला गयला हहै किरनने किने
मलए शनेय जिट्रॉन शनेरडर्क - Barron रमर्क मसदण किने डभी लला Rue , [7] जिको एकि सने सम्मलाननत ककियला
गयलाOBE मम 2005 नए सलाल किकी सम्मलान [8] उनकिने डडजिलाइन इस्तनेमलाल किलागजि एकि टने लर द्वलारला जिलारली ककिए
गए चनेकिकों किने सलाथ चचजहनत किलाबर्कन-14 किने मलए मशभीन पठनभीयतला और सरस क्षिला, ककि एकि व्यजकतगत
पहचलान सकख्यला किने सलाथ ममललान ककियला गयला. [7] [9]

बलाकिर्कलनेजि डभी लला Rue मशभीन (बसललायला डभी लला Rue स्वचलामलत नकिद मसस्टम यला DACS) [10] किको हरला स्वभीडडश
बचत बबकिकों 'और एकि एकि मलात नदौ हदन और हहै Metior मशभीन (एकि Bankomat नलामकि डडवलाइस) नलामकि
किकपनभी वनेस्टममन्स्टर बबकि - जस्मथ इकडस्टलीजि - Chubb एकि महलीनने सने प्रणलालली (बसललायला Chubb MD2).शरू

हसआ छकोटने Speytec और बसललायला किने सहयकोग ममडलबड बबकि तभीसरली मशभीन ववकिमसत किकी हहै जिको 1969 किने बलाद
ययरकोप और अमनेररकिला मम द्वलारला ववपणन ककियला गयला थलाBurroughs ननगम . इस डडवलाइस किने मलए पनेटमट
(GB1329964) मसतम्बर 1969 किको दलायर ककियला गयला थला जिट्रॉन डनेववड एडवरर्कस, मलयकोनलाडर्क पककिर्कन्स, जिट्रॉन
हने नरली डकोनलाल्ड, पभीटर लली चहैपल, शट्रॉन बमजिलाममन Newcombe और मलाल्किट्रॉम डनेववड रको (और 1973 मम दली
गई हहै ).

दकोनकों DACS और MD2 किनेवल एकि टकोकिन एकिल उपयकोग यला वलाउचर स्वभीकिलार ककिए जिलातने हब जिको मशभीन
द्वलारला बनलाए रखला गयला थला, जिबककि Speytec पभीठ पर एकि चसकबकिकीय पटभी किने सलाथ एकि किलाडर्क किने सलाथ किलाम
ककियला. वने सहहत मसदलाकतकों किला इस्तनेमलाल किलाबर्कन-14 और किम coercivity चसकबकित्व किने कम मम धकोखलाधडभी
और अचधकि किहठन बनला. एकि किलाडर्क पर सकगहलीत वपन किने ववचलार MD2 नलाम पर किलाम किर रहने एकि बबहटश
इकजिभीननयर द्वलारला ववकिमसत ककियला गयला थला जिनेम्स गयड 1965 मम (GB1197183 पनेटमट 2 मई, 1966 किको दलायर
एकथकोनभी Davies किने सलाथ). इस प्रणलालली किला सलार थला ककि यह मलानवभीय हस्तक्षिनेप किने बबनला डनेबबट खलातने किने सलाथ
गलाहकि किने सत्यलापन सक्षिम. यह पनेटमट भभी पनेटमट ररकिट्रॉडर्क मम एकि परय ला "मद
स ला ननकिलालनने किकी मशभीन प्रणलालली" किने
जिल्द सने जिल्द उदलाहरण हहै . इस पनेटमट किको 5 मलाचर्क 1968 किको सकयसकत रलाज्य अमनेररकिला मम दलायर ककियला गयला थला
(3,543,904 अमनेररकिला) और 1 हदसकबर 1970 किको दली. यह एकि पयरने किने रूप मम उद्यकोग पर गहरला प्रभलाव
पडला. न किनेवल इस तरह किने रूप मम नकिद मशभीन बलाजिलार मम भववषय प्रवनेशकिकों रलाषटलीय रलाजिधलानभी क्षिनेत
ननगम और आईबभीएम ललाइसमस गयड वपन प्रणलालली हहै , लनेककिन बलाद मम "पहलने किलला डडवलाइस" किने रूप मम इस
पनेटमट सकदभर्क पनेटमट किने एकि नकबर हहै . [11]

1969 मम एटलीएम किकी शसरूआत पर एबभीसभीसमलाचलार ररपकोटर्क मसडनभी, ऑस्टने मलयला . लकोग एकि बलार मम किनेवल $ 25 प्रलाप्त किर सकितला हहै
और बबकि किलाडर्क वलापस एकि बलाद किकी तलारलीख मम उपयकोगकितलार्क किने मलए भनेजिला गयला थला.

ययरकोप मम अनसभवकों पर पहलली हलाथ दने खनने किने बलाद, 1968 मम अमनेररकिला मम ननेटवकिर्क एटलीएम बभीडला उठलायला
थला, डललास , टने कसलास, डकोनलाल्ड Wetzel , जिको एकि स्वचलामलत सलामलान सने ननपटनने Docutel नलामकि किकपनभी मम
एकि ववभलाग किने प्रमख
स थने. एटलीएम ननेटवकिर्क किला आववषकिलार किरनने किने मलए सकयसकत रलाज्य अमनेररकिला पनेटमट
किलायलार्कलय द्वलारला मलान्यतला प्रलाप्त हब फनेड जिने अन्यजिलानतयकों किने तहत जिहैकि वय चलाकग, अमनेररकिकी पनेटमट #
3,833,885 . 2 मसतकबर, 1969 किको,रलासलायननकि बबकि मम अपनभी शलाखला मम अमनेररकिला मम पहलली एटलीएम
स्थलावपत Rockville Centre, न्यय
य ट्रॉकिर्क . 1 एटलीएम नकिदली किकी एकि ननजश्चत रलामश किने बगहैर डडजिलाइन ककिए
गए थने जिब एकि उपयकोगकितलार्क एकि ववशनेष रूप सने किकोडडत किलाडर्क डलालला. [12] एकि रलासलायननकि बबकि ववजलापन
दलावला "2 मसतकबर किको हमलारने बबकि 9:00 पर खसलला और किरलीब करर किभभी नहलीक हकोगला." 13 [ ] रसलायन एटलीएम,
शसरू मम एकि Docuteller किने रूप मम जिलानला जिलातला हहै किने द्वलारला डडजिलाइन ककियला गयला थला डकोनलाल्ड Wetzel और
उनकिकी किकपनभी Docutel . रलासलायननकि अचधकिलारली शसरू मम इलनेकटट्रॉननकि बबककिक ग जिल्दली मशभीनकों किकी उच्च
ललागत किको दने खतने हसए सककमण किने बलारने मम हहचकि रहने थने. इसकिने अनतररकत, अचधकिलारली चचकनतत हहै ककि गलाहकिकों
किको उनकिने पहैसने सने ननपटनने मशभीनकों हकोनने किला ववरकोध हकोगला थने. [14] 1995 मम , अमनेररकिकी इनतहलास किने
जस्मथसकोननयन ननेशनल सकगहलालय ननेटवकिर्क एटलीएम किने आववषकिलारकि किने रूप मम मलान्यतला प्रलाप्त Docutel
और Wetzel. [15]

पहलली आधनस नकि एटलीएम हदसम्बर 1972 मम बबटने न मम उपयकोग मम आयला, आईबभीएम 2984 किने अनरस कोध पर
तहैयलार ककियला गयला थला लट्रॉयरस बबकि . सभीआईटली 2984 (नकिद टममर्कनल जिलारलीकितलार्क) पहलली सच Cashpoint,
समलारकोह मम आजि किकी मशभीनकों किने मलए समलान थला, Cashpoint अभभी भभी एकि पकजिभीकिकत टने डमलाकिर्क बबटने न मम
लट्रॉयरस TSB. सभभी ऑनललाइन थने और एकि चर रलामश जिलारली ककिए हब जिको तरस क त खलातने सने किलाट लली गई
हहै . 2984s किकी एकि छकोटली सकख्यला एकि अमनेररकिकी बबकि किको आपयनतर्क किकी गई. एटलीएम किने प्रमसद ऐनतहलामसकि
मट्रॉडलकों किने एकि जिकोडने शलाममल आईबभीएम 3624 और 473x शकखलला, डलाइबकोल्ड
10xx टहै ब और 9000 शकखलला, 1780 एनसभीआर और पहलने एनसभीआर 770 शकखलला. आजि पसरलानने लकोग हब जिको
बस टने लर बबकि मशभीनकों किला उपयकोग शलायद हली किभभी सने पहैसला प्रलाप्त किरनने किने पसरलानने तरलीकिला स्वभीकिलार ककिए जिलातने
हब किकी एकि बहसत किसछ हहै .

[ ससपपददत करर सथपन]


यह खकड नहटीसिं करतका अदकालित मम तलिब
करनका ककसडी भिडी ससिंदभिर यका
ससतत . (ररवरली 2011)

एकि सलाथ वपन पहैड (EPP) Encrypting एटलीएमजिमर्कन चचहनकों

वनेहटकिन मम लहैहटन भलाषला मम मनेनय किने सलाथ एटलीएम

एटलीएम न किनेवल पलास यला बबकिकों किने पररसर किने अकदर हहै , लनेककिन यह भभी खरलीदलारली किनेन्दकों / मट्रॉल, हवलाई अरडकों,
ककिरलानने किकी दकि
स लानकों, पनेटकोल / गहैस स्टने शनकों, रने स्तरलाक, यला किहलीक भभी लकोगकों किकी बडभी सकख्यला किने द्वलारला
frequented किने रूप मम ऐसने स्थलानकों मम रखला जिलातला हहै . एटलीएम प्रनतषठलानकों किने दको प्रकिलार हब: पर और बकद
पररसर. आधलार पर एटलीएम आम तदौर पर किर रहने हब और अचधकि उन्नत, बहस समलारकोह मशभीनकों हहै ककि एकि
बबकि शलाखला किकी क्षिमतलाओक किको पयरकि हहै , और इस प्रकिलार अचधकि महक गने हब. Off-पररसर मशभीनकों ववत्तभीय
सकस्थलाओक और स्वतकत बबककी सकगठन (ISOs) जिहलाक नकिदली किने मलए एकि सरल किकी जिरूरत हहै द्वलारला तहैनलात
ककिए गए हब, तको वने आम तदौर पर सस्तभी किर रहने हब एकि समलारकोह उपकिरणकों. किनलाडला मम एटलीएम (अमनेररकिन
बकोडर्क ऑफ मनेडडकिल स्पनेमसयलटलीजि किला सककक्षिप्त रूप वहलाजाँ किने रूप मम जिलानला जिलातला हहै ) एकि ववत्तभीय सकस्थलान किने
द्वलारला सकचलामलत नहलीक किने रूप मम जिलानला जिलातला हहै "व्हलाइट लनेबल अमनेररकिन बकोडर्क ऑफ मनेडडकिल स्पनेमसयलटलीजि
किला सककक्षिप्त रूप हहै .

उत्तरली अमनेररकिला और खलाडभी दने शकों , बबकिकों अकसर डलाइव किने मलाध्यम सने एटलीएम एकि ऑटकोमकोबलाइल किला
उपयकोग किरनने किने मलए उपयकोग प्रदलान गमलयकों.

किई एटलीएम उनकिने ऊपर एकि सककिनेत हहै , बबकि यला सकगठन किने नलाम किला सककिनेत एटलीएम मलामलकि और सकभवतयः
एटलीएम ननेटवकिर्क हहै , जिको ककि मशभीन सने जिसडला हसआ हहै , किकी सयचभी सहहत.

ववित्तडीयनसेटविकर]
मम एकि एटलीएम नभीदरलबड . लकोगको किकी एकि सकख्यला किने अकतरबबकि ननेटवकिर्क इस एटलीएम किने मलए हदखलाए जिलातने हब जिसडला हसआ हहै

अचधकिलाकश एटलीएम अकतरबबकि ननेटवकिर्क सने जिड


स ने हब , लकोगकों किको वलापस लनेनने और मशभीनकों सने सकबकचधत जिहलाक वने
अपनने खलातकों बबकि नहलीक यला दने शकों मम , जिहलाक उनकिने खलातकों (स्थलानभीय मसदला मम नकिदली ननकिलासभी सक्षिम) आयकोजजित
किर रहने हब मम पहैसने जिमला सक्षिम. अकतरबबकि ननेटवकिर्क किने किसछ उदलाहरणकों मम
शलाममल Nyce , पल्स , PLUS , मसरस , AFFN ,इकटरहै कि ,
Interswitch, स्टलार , मलककि , MegaLink और BancNet .

एटलीएम पर भरकोसला किरतने हब एकि ववत्तभीय लनेनदने न किलाडर्क जिलारलीकितलार्क द्वलारला यला सकचलार ननेटवकिर्क किने मलाध्यम सने
अन्य प्रलाचधकिकत किरनने सकस्थला प्रलाचधकिरण . यह अकसर एकि आईएसओ 8583 महैसनेजजिकग मसस्टम किने
मलाध्यम सने ककियला जिलातला हहै .

किई बबकिकों किने प्रभलारली एटलीएम उपयकोग शल्


स कि . किसछ मलामलकों मम , इन रकीस पयरली तरह सने उपयकोगकितलार्कओक किको,
जिको बबकि किने गलाहकिकों जिहलाक एटलीएम स्थलावपत हहै नहलीक किर रहने हब, किने मलए चलाजिर्क ककियला जिलातला हहै , अन्य मलामलकों मम ,
वने सभभी उपयकोगकितलार्कओक किने मलए ललागय हकोतने हब.

आदने श मम अपनने ननेटवकिर्क किने मलए उपकिरणकों किकी एकि अचधकि ववववध रम जि किकी अनसमनत दने तने हब, किसछ अकतरबबकि
ननेटवकिर्क एकि एटलीएम किकी पररभलाषला किला ववस्तलार किरनने किने मलए एकि टममर्कनल हहै ककि यला तको अपनने पदचचहन किने
भभीतर नतजिकोरली हहै यला किला इस्तनेमलाल यला व्यलापलारली भभीतर नतजिकोरली नकिदली दरलाजि ननयमकों किको पलाररत किर हदयला हहै
स्थलापनला किकी, जिको एकि किने उपयकोग किने मलए अनसमनत दने तला हहै जस्कप नकिद मशभीन .

एकि डलाइबकोल्ड 1063ix आधलार पर एकि डलायल अप हदखलाई मट्रॉडम


ने किने सलाथ
एटलीएम आम तदौर पर अपनने मनेजिबलान यला सभीधने किननेकट ननयकतकि किने मलाध्यम सने यला तको ADSL यला डलायल -
अप मट्रॉडम
ने यला एकि सने अचधकि टने ललीरकोन ललाइन एकि पटने ललाइन किने मलाध्यम सने सभीधने एटलीएम . पटने ललाइनकों किने
मलए बनेहतर हकोतने हब सलादने पसरलानने टने ललीरकोन सनेवला ललाइनकों (बतर्कन) कयकोंककि वने किम किरनने किने मलए एकि किननेकशन
स्थलावपत किरनने किने मलए और समय किकी आवश्यकितला हहै . किम तस्किरली मशभीनकों आमतदौर पर एकि बतर्कन
बजल्कि एकि पटने ललाइन किला उपयकोग किर ललाइन पर एकि मट्रॉडम
ने डलायल अप पर भरकोसला किरतने हब, किने बलाद सने
एकि पटने ललाइन अपनेक्षिलाकिकत अचधकि एकि बतर्कन ललाइन बनलाम सकचलामलत किरनने किने मलए महक गला हको सकितला
हहै . ककि दवस वधला किने रूप मम उच्च गनत किने इकटरननेट हल ककियला जिला वभीपभीएन किननेकशन अचधकि सवर्कव्यलापभी हको
गयला हहै . आम ननचलने स्तर परत सकचलार एटलीएम द्वलारला इस्तनेमलाल किने मलए बबकि शलाममल किरनने किने मलए वलापस
सकवलाद प्रकोटकोकिट्रॉल SNA सने अचधकि SDLC TC500 हहै , सने अचधकि Async X.25 , और टलीसभीपभी / आईपभी सने
अचधकि ईथरननेट.

लनेन - दने न किकी ससरक्षिला और गकोपनभीयतला किने मलए ननयकोजजित तरलीकिने किने अललावला, एटलीएम और लनेनदने न प्रकोसनेसर
किने बभीच सभभी सकचलार यलातलायलात भभी जिहैसने तरलीकिकों किने मलाध्यम सने एजन्कप्टने ड ककियला जिला सकितला हहै SSL . [16]

[विवैशशविकउपयप्रोग]ससिंपकाददत

किकोई किठकोर अकतररलाषटलीय यला सरकिलार सककिमलत एटलीएम किने उपयकोग मम पयरली सकख्यला दनस नयला भर मम किसल
सकख्यला हब. द्वलारला ववकिमसत अनसमलान ATMIA जिगह दनस नयला मम 3000 सने अचधकि लकोगकों किने आसपलास प्रनत
2.2 ललाख सने अचधकि, यला 1 एटलीएम मम वतर्कमलान मम उपयकोग मम एटलीएम किकी सकख्यला. [17]

दनस नयला भर एटलीएम उपयकोग किला ववश्लनेषण किरनने किने प्रयकोजिन किने मलए, ववत्तभीय सकस्थलानकों किको आम तदौर पर
सलात क्षिनेतकों मम दनस नयला ववभलाजजित हहै , प्रवनेश दरकों, उपयकोग किने आजाँकिडने, और तहैनलात ससववधलाओक किने किलारण हहै . चलार
क्षिनेतकों (सकयसकत रलाज्य अमनेररकिला, किनलाडला, यरय कोप और जिलापलान) मममलयन लकोगकों किने अनससलार एटलीएम किकी उच्च
सकख्यला हहै .[18] [19] एटलीएम किकी बडभी सकख्यला हकोनने किने बलावजियद, वहलाजाँ / एमशयला प्रशलाकत क्षिनेत मम किने रूप मम किने रूप मम
अच्छठी तरह सने मशभीनकों किने मलए अनतररकत मलाकग हहै लहैहटन अमनेररकिला. [20] [21] एटलीएम अभभी पलास पयवर्क और
अफकीकिला मम उच्च सकख्यला तकि पहसजाँचनने किने मलए. [22]

दनस नयला किने सबसने उत्तरली स्थलावपत एटलीएम Longyearbyen , स्वलालबलाडर्क , नट्रॉवर मम जस्थत हहै .

दनस नयला किने सबसने दकक्षिण स्थलावपत एटलीएम मम जस्थत हहै McMurdo स्टने शन , अकटलाकिर्कहटकिला . [23]

जिबककि भलारत दनस नयला किने दलावला हहै ककि उच्चतम नलाथय लला दरलार्क , भलारत मम स्थलावपत एटलीएम द्वलारला
स्थलावपत ययननयन बबकि ऑर इकडडयला 4310 मभीटर किकी दरय ली पर हहै , वहलाजाँ अचधकि एटलीएम मम स्थलावपत किर रहने
हब Nagchu किलाउक टली , नतब्बत 4500 मभीटर किकी दरय ली पर चभीन किने किकवष बबकि . [24] [25]

इसरलाइल दनस नयला किने सबसने किम मम स्थलावपत एटलीएम Ein Bokek मत
क सलागर मम एकि ककिरलानने किकी दकि
स लान सने
स्वतकत रूप सने समसद किने स्तर सने नभीचने 421 मभीटर किकी दरय ली पर स्थलावपत किकी जिला सकितभी हहै . [26]

जिबककि एटलीएम आधसननकि पर सवर्कव्यलापभी हब कयजि जिहलाजिकों , एटलीएम भभी किसछ पर पलायला जिला सकितला
हहै अमनेररकिकी नदौसनेनला किने जिहलाजिकों. [27]

[ ससिंपकाददत करम ]हकाडरविसेयर


एकि एटलीएम आमतदौर पर ननम्नमलखखत उपकिरणकों सने बनला हहै :

 सभीपभीयय (ययजिर इकटररनेस और लनेन - दने न उपकिरणकों किको ननयकबतत किरनने किने मलए)
 चसकबकिकीय और / यला चचप किलाडर्क पलाठकि (गलाहकि किकी पहचलान किने मलए)
 वपन (लनेआउट मम एकि किरनने किने मलए इसभी तरह किकी पहैड टच टकोन यला किहैलकिसलनेटर किकीपहैड), किको
अकसर एकि ससरकक्षित बलाडने किने भलाग किने रूप मम ननममर्कत हहै .
 ससरकक्षित cryptoprocessor , आम तदौर पर एकि ससरकक्षित बलाडने किने भभीतर.
 प्रदशर्कन (लनेन - दने न किने प्रदशर्कन किने मलए गलाहकि द्वलारला इस्तनेमलाल ककियला गयला हहै )
 फककशन किकस जिभी बटन (आम तदौर पर प्रदमशर्कत किरनने किने मलए किरलीब) यला एकि Touchscreen (लनेन -
दने न किने ववमभन्न पहलसओक किको चयन किरनने किने मलए प्रयकोग ककियला जिलातला)

 ररकिलाडर्क वप्रकटर (उनकिने लनेनदने न किने ररकिलाडर्क किने सलाथ गलाहकिकों किको उपलब्ध किरलानने किने)
 नतजिकोरली (मशभीनरली किने किसछ हहस्सकों प्रनतबकचधत पहसजाँच किकी आवश्यकितला स्टकोर)
 आवलास (ससौंदयर्कशलास्त किने मलए और किरनने किने मलए signage दने तने हब)

भलारली किकप्ययहटकग मलाकग और पसर्कनल किकप्ययटर किकी तरह आककिर्कटने कचर किकी चगरतभी किकीमत किने किलारण, एटलीएम
किस्टम हलाडर्कवनेयर किला उपयकोग आककिर्कटने कचर सने दरय चलने गए हब microcontrollers और / यला आवनेदन ववशनेष
एकिकीकिकत सककिर्कट किने हलाडर्कवनेयर वलास्तकि
स लला किको गकोद लनेनने किने मलए पसर्कनल किकप्ययटर , जिहैसने, ययएसबभी किननेकशन
किने मलए बलाहय, ईथरननेट और आईपभी सकचलार, और व्यजकतगत किकप्ययटर ऑपरने हटकग मसस्टम किला उपयकोग
किरम . हलाललाकककि यह ननस्सकदनेह उपयकोग किरनने किने मलए वलाखणजज्यकि बकद शनेल्र हलाडर्कवनेयर सस्तला हहै , यह एटलीएम
सकभवतयः पलारक पररकि पसर्कनल किकप्ययटर किने द्वलारला प्रदमशर्कत किकी समस्यलाओक किने एकि हली तरह किकी चपनेट मम हहै .

व्यलापलार मलामलकिकों अकसर एटलीएम सनेवला प्रदलातलाओक सने एटलीएम टममर्कनलकों पटला.
दको लमय मस शहर मम एकि एटलीएम refilling किमर्कचलाररयकों मसएटल REI

एकि एटलीएम किकी नतजिकोरली यसजकत स्वयक किने पदचचहन किने भभीतर हहै और हहै जिहलाक मयल्य किकी वस्तसओक किको रखला
जिलातला हहै . जस्कप नकिदली dispensers एकि नतजिकोरली किको शलाममल नहलीक किरतने.

नतजिकोरली किने अकदर पलायला तकत मम शलाममल हको सकितने हब:

 ववतरण तकत ( नकिद यला मयल्य किने अन्य मदकों किने मलए उपलब्ध किरलानने किने )
 जिमला एकि चनेकि प्रसकस्किरण मट्रॉरययल और थकोकि नकोट स्वभीकितलार्क (गलाहकि जिमला किरनने किने मलए
अनसमनत) सहहत तकत
 ससरक्षिला समसर (चसकबकिकीय, थमर्कल, भयकिकप, गहैस)
 तलालने: (नतजिकोरली किकी सलामगभी किको ननयकबतत पहसजाँच ससननजश्चत किरनने किने मलए)
 Journaling, किई मसस्टम (एकि सभील फ्लहैश मनेमकोरली घर मम मलानकिकों किने आधलार पर उपकिरण)
इलनेकटट्रॉननकि यला एकि ठकोस रलाज्य डडवलाइस (एकि वलास्तववकि वप्रकटर) हहै जिको उपयकोग timestamps सहहत
गनतववचध किने सभभी ररकिट्रॉडर्क किकी रलामश एकिबतत किर लनेतला हहै , नतरस्किकत, आहद किने नकोटकों किकी सकख्यला - यह हहै
सकवनेदनशभील डनेटला मलानला जिलातला हहै और इसभी तरह रहैशन मम नकिदली किने मलए सरस कक्षित किने रूप मम यह एकि
समलान दलानयत्व हहै .

एटलीएम वलाल्टकों किई गनेड मम ननमलार्कतलाओक द्वलारला आपयनतर्क किकी जिलातभी हहै . वट्रॉल्ट गनेड चयन किको प्रभलाववत किरनने
वलालने किलारकि ललागत, वजिन, ननयलामकि आवश्यकितलाओक, एटलीएम प्रकिलार, ऑपरने टर जिकोखखम पररहलार प्रथलाओक
और आकतररकि मलातला आवश्यकितलाओक मम शलाममल हब. [28] उद्यकोग मलानकि वट्रॉल्ट ववन्यलास Underwriters
प्रयकोगशलाललाओक उल-291 "व्यलापलार घकटने" और स्तर 1 Safes, [29] RAL TL 30 डनेररवनेहटव, [30] और CEN 1143-
1 एन CEN III और CEN चतसथर्क [31] [32]

एटलीएम ननमलार्कतलाओक ससझलाव हहै ककि एकि एटलीएम वट्रॉल्ट मकजजिल किने मलए चकोरली किको रकोकिनने किने सलाथ सकलग्न
ककियला जिला सकितला हहै . [33] हलाललाकककि वहलाजाँ एकि एकि एटलीएम मकजजिल मम सरस क ग द्वलारला आयकोजजित किकी चकोरली किने एकि
ररकिलाडर्क हहै .

[ ससिंपकाददत करम ]ससॉफ्टविसेयर


वस्तस पसर्कनल किकप्ययटर हलाडर्कवनेयर, मलानकि "वलाखणजज्यकि बकद शनेल्र" ऑपरने हटकग मसस्टम, और प्रकोगलाममकग
वलातलावरण किने प्रवलास किने सलाथ एटलीएम किने अकदर ककियला जिला सकितला हहै . ठने ठ पहलने एटलीएम किने ववकिलास मम
इस्तनेमलाल ककियला प्लनेटरलामर्यों RMX यला OS / 2 .

एकि WINCOR NIXDORF चल एटलीएम Windows 2000 .

आजि एटलीएम दनस नयला भर किने ववशलाल बहसमत एकि किला उपयकोग मलाइककोसट्रॉफ्ट ववकडकोजि ओएस, मसख्य रूप
प्रशजस्त पत किकी जिरूरत ]
सनेWindows XP Professional यला Windows XP एकबनेडड
ने [ किकी तहैनलातभी किकी एकि छकोटली सकख्यला
अभभी भभी इस तरह किने रूप मम ववकडकोज़ ओएस किने पसरलानने सकस्किरण चलला जिला सकितला हहै Windows
NT ,Windows CE , यला Windows 2000 .

एकि किकप्ययटर उद्यकोग ससरक्षिला किला मलाननला हहै ककि आम जिनतला डनेस्किटट्रॉप ऑपरने हटकग मसस्टम जिहैसने ऑपरने हटकग
मसस्टम (सरस कक्षित) किने अन्य प्रकिलार किकी तल
स नला मम अचधकि सने अचधकि नकिदली ववतरण मशभीनकों किने मलए
ऑपरने हटकग मसस्टम किने रूप मम जिकोखखम हहै वलास्तववकि समय ऑपरने हटकग मसस्टम (RTOS). जिकोखखम
डलाइजिनेस्ट नकिद मशभीन किने बलारने मम किई लनेख हहै ऑपरने हटकग मसस्टम किमजिकोररयकों. [34]

मलनकस भभी एटलीएम बलाजिलार मम किसछ स्वलागत लग रहला हहै . इस किला एकि उदलाहरण हहै Banrisul किने दकक्षिण मम
सबसने बडला बबकि बलाजिभील , जिको बदल हदयला गयला हहै MS-DOS ऑपरने हटकग मसस्टम Linux किने सलाथ अपनने
एटलीएम मम बबकिको डको बलाजिभील भभी मलनकस किने मलए एटलीएम ओर पललायन.

आम किने रूप मम इस तरह किने आवनेदन परत लनेनदने न प्रकोटकोकिट्रॉल, डलाइबकोल्ड (911 यला 912) 91x
और एनसभीआर एनडभीसभी यला एनडभीसभी + प्रदलान अनसकिरण नए प्लनेटरलामर्यों पर ववक दशभील नई क्षिमतलाओक किला
पतला किरनने किने मलए समय पर ककिए गए एकसटम शन किने सलाथ हलाडर्कवनेयर किने पसरलानने पभीहढयकों किकी, हलाललाकककि
एनसभीआर किकी तरह किकपननयकों किने लगलातलार इन जिलारली किरनने किने प्रकोटकोकिट्रॉल मम ससधलार नए सकस्किरणकों (जिहैसने
एनसभीआर AANDC v3.xy हहै , जिहलाक xy subversions). अचधकिलाकश प्रमसख एटलीएम ननमलार्कतलाओक सट्रॉफ्टवनेयर
सककिसल हहै ककि इन प्रकोटकोकिट्रॉल किको ललागय प्रदलान किरतने हब. अभभी तकि किने रूप मम नए प्रकोटकोकिट्रॉलआई एर
एकस लनेनदने न प्रकोसनेसर द्वलारला व्यलापकि स्वभीकिकनत. [35]

एकि अचधकि मलानकिकीकिकत सट्रॉफ्टवनेयर आधलार किरनने किने मलए किदम किने सलाथ, ववत्तभीय सकस्थलानकों और लनेनने किने
मलए आवनेदन प्रकोगलाम हहै ककि उनकिने उपकिरणकों डलाइव किला चयन किरनने किकी क्षिमतला मम तनेजिभी सने रुचच रखतने ककियला
गयला हहै . / WOSA XFS , अब CEN XFS (यला बस XFS) किने रूप मम जिलानला जिलातला हहै , एकि आम एपभीआई प्रदलान
किरतला हहै तकि पहसजाँचनने और एकि एटलीएम किने ववमभन्न उपकिरणकों किको जिकोड तकोड किने मलए जिम्मय / XFS CEN
XFS एपभीआई किने एकि जिलावला किलायलार्कन्वयन हहै .
जिबककि XFS किने किचथत ललाभ जिलावला किने समलान हहै "एकि बलार मलखम , किहलीक भभी चलला" मकत, अकसर ववमभन्न
एटलीएम हलाडर्कवनेयर ववकनेतलाओक XFS मलानकि किने ववमभन्न व्यलाख्यलाएक हहै . व्यलाख्यला मम इन मतभनेदकों किने पररणलाम
किला मतलब हहै ककि एटलीएम अनसप्रयकोगकों आम तदौर पर एकि प्रयकोग middleware बलाहर ववमभन्न प्लनेटरलामर्यों
किने बभीच मतभनेद भभी हहै .

ववकडकोजि ऑपरने हटकग मसस्टम और एटलीएम पर XFS किकी शसरुआत किने सलाथ, सट्रॉफ्टवनेयर अनसप्रयकोगकों किने अचधकि
बसवदमलान बननने किकी क्षिमतला हहै . यह एटलीएम सलामलान्यतयः प्रकोगलाम अनसप्रयकोगकों किने रूप मम जिलानला जिलातला हहै
अनसप्रयकोगकों किकी एकि नई नस्ल पहैदला किर दली हहै . आवनेदन किने इन प्रकिलार किने अनसप्रयकोगकों मम एटलीएम टममर्कनल सने
अचधकि किनेवल एटलीएम जस्वच किने सलाथ सकवलाद किर सकितने हब किकी एकि पयरली तरह सने नए मनेजिबलान किने मलए
अनसमनत दने तला हहै . यह अब अन्य सलामगभी सवर्कर और जिड
स ने सशकत हहै वभीडडयको बबककिक ग प्रणलालली.

उल्लनेखनभीय एटलीएम सट्रॉफ्टवनेयर ककि XFS प्लनेटरलामर्यों पर सकचलामलत टलाइटन चश्मने डलाइबकोल्ड Agilis
सशकत, एनसभीआर APTRA एजि , ननरपनेक्षि मसस्टम AbsoluteINTERACT, किल Kalignite सट्रॉफ्टवनेयर
प्लनेटरलामर्क , रकीननकस इकटरएजकटव VISTAatm, और WINCOR NIXDORF ProTopas .

उद्यकोग मलानकि अमभकिलन वलातलावरण किने मलए एटलीएम किने इस किदम किने सलाथ, एटलीएम सट्रॉफ्टवनेयर ढने र किकी
अखकडतला किने बलारने मम चचकतला बढली हहै . [36]

[ ससिंपकाददत करम ]ससरकका

ससरक्षिला , किने रूप मम यह एटलीएम सने सकबकचधत हहै , किई आयलाम हब. एटलीएम भभी ससरक्षिला प्रणलामलयकों और
अवधलारणलाओक किने सलाथ सकचलालन किकी एकि सकख्यला किला एकि व्यलावहलाररकि प्रदशर्कन प्रदलान और ववमभन्न ससरक्षिला
चचकतलाओक किने सलाथ किहैसने ननपटला रहने हब.

[ ससिंपकाददत करम ]शकारटीररक

एकि WINCOR NIXDORF Procash 2100xe फकटलकोड हहै ककि एकि सलाथ खकोलला गयला थला किकोण बनलानने किकी मशभीन

जिल्दली एटलीएम ससरक्षिला एटलीएम शलारलीररकि हमलला किरनने किने मलए अभनेद्य बनलानने पर ध्यलान किमहदत ककियला हहै ,
वने प्रभलावभी ढक ग सने ननकिलालनने किकी मशभीन तकत किने सलाथ safes थने. एटलीएम पर हमलकों किकी सकख्यला मम चकोरकों
द्वलारला पयरने एटलीएम चकोरली किने प्रयलास किने सलाथ हसई हहै , रलाम छलापला मलारनने . [37] 1990 किने दशकि किने बलाद सने,
आपरलाचधकि जिलापलान मम सककय समयहकों चकोरली और किला उपयकोग किरनने किने मलए एकि प्रभलावभी ढक ग सने किरनने किने
मलए एकि भलारली ननमलार्कण मशभीनरली किने सलाथ लकोड टकि द्वलारला रलाम छलापला मलारनने मम ससधलार किको ध्वस्त यला एकि
पयरली एटलीएम उखलाड और ककिसभी भभी तरह अपनभी नकिदली चकोरली आवलास. [38]

एकि और हमलने किकी ववचध, plofkraak, किने सलाथ एटलीएम किने सभभी किने उद्घलाटन सभील मसमलकिट्रॉन और एकि
दहनशभील गहैस किने सलाथ नतजिकोरली भरनने किने मलए यला एकि ववस्रकोटकि किने अकदर जिगह, सकलग्न, यला एटलीएम किने
ननकिट. यह गहैस यला ववस्रकोटकि प्रज्वमलत और नतजिकोरली यला ववकिकत खकोलला पररणलामस्वरूप ववस्रकोट किने
बल द्वलारला और अपरलाचधयकों किने अकदर तकोड किर सकितने हब[39] चकोरली किकी इस प्रकिलार मम हसआ
हहै नभीदरलबड , बनेजल्जियम , फलाकस , डनेनमलाकिर्क , जिमर्कनभी और ऑस्टने मलयला . [40] [41] हमलकों किला इस प्रकिलार किला
गहैस ववस्रकोट किकी रकोकिथलाम भभी गहैस दमन प्रणलालली किने रूप मम जिलानला जिलातला हहै उपकिरणकों किकी एकि सकख्यला सने
रकोकिला जिला सकितला हहै . इन प्रणलामलयकों ववस्रकोटकि गहैस किला पतला लगलानने किने समसर किला उपयकोग किरनने किने मलए
ववस्रकोटकि गहैस किला पतला लगलानने किने मलए यह एकि ववशनेष ववस्रकोट दमन रलासलायननकि हहै जिको ववस्रकोटकि
गहैस किकी सकरचनला मम पररवतर्कन और यह अप्रभलावभी renders जिलारली बनेअसर.

पलाउ मशववर सने बबटने न मम किई हमलकों (किम सने किम एकि जिको सरल रहला थला) एटलीएम किने तहत एकि छसपला
सरस क ग खसदलाई और प्रबमलत आधलार किने मलाध्यम सने किलाटनने किने मलए पहैसने ननकिलालनने पलारक पररकि WW2 भलागनने
अनसकिरणभीय हहै . [42]

आधसननकि एटलीएम भदौनतकि ससरक्षिला, अन्य आधसननकि ससरक्षिला पहैसने सने ननपटनने किने प्रनत, एकि चकोर किने
ववमभन्न प्रकिलार किला उपयकोग किरकिने मशभीन किने अकदर पहैसने किला उपयकोग किरतने हब, इस बलात किला खकडन किरतने
पर ध्यलान किमहदत बसवदमलान नकोट Neutralisation प्रणलामलयकों .

एकि आम तरलीकिला मसरर्क पहैसने किने सलाथ भरनने किकी मशभीन किमर्कचलाररयकों किको लयटनने किने मलए हहै . इस सने बचनने किने
मलए, उन्हम भरनने किने मलए किलायर्ककम गसप्त रखला जिलातला हहै , और अलग यलादृजच्छकि. पहैसने अकसर किहैसनेट मम
रखला जिलातला हहै , जिको पहैसने अगर गलत तरलीकिने सने खकोलला डलाई.

[Transactional गप्रोपनडीयतका औरअखसिंडतका]ससिंपकाददत

टलाइटन एकि डसबकिकी शहैलली किलाडर्क रलीडर और एकि हटपल डनेस किकीपहैड किने सलाथ बलाकड एटलीएम

एटलीएम लनेनदने न किकी सरस क्षिला सरस कक्षित किकी अखकडतला पर ज्यलादलातर ननभर्कर किरतला हहै एटलीएम अकसर
सलामलान्य वस्तस घटकि हहै ककि किभभी किभभी "नहलीक मलानला जिलातला ववश्वसनभीय मसस्टम "किला उपयकोग किरतला हहै .

व्यजकतगत जिलानकिलारली, किई न्यलायलालय मम किलानयन द्वलारला आवश्यकि हहै , किने एजन्कप्शन धकोखलाधडभी किको
रकोकिनने किने मलए ककियला जिलातला हहै . एटलीएम लनेनदने न मम सकवनेदनशभील डनेटला आमतदौर पर एजन्कप्टने ड सलाथ डनेस ,
लनेककिन लनेनदने न प्रकोसनेसर अब आम तदौर पर किने उपयकोग किकी आवश्यकितला हटपल डनेस . [43] दरय स्थ किकस जिभी
लकोड हको रहला हहै तकिनभीकि एटलीएम मम एजन्कप्शन किकस जिभी किला initialisation किने गकोपनभीयतला किको ससननजश्चत
किरनने किने मलए इस्तनेमलाल ककियला जिला सकितला हहै .सकदनेश प्रमलाणभीकिरण किकोड (महैकि) यला आकमशकि महैकि यह भभी
ससननजश्चत किरनने किने मलए सकदनेश पलारगमन मम समय किने सलाथ नहलीक एटलीएम और ववत्तभीय ननेटवकिर्क किने बभीच
छने डछलाड किकी गई किरनने किने मलए इस्तनेमलाल ककियला जिला सकितला हहै .

[ ससिंपकाददत करम ]गकाहक पहचकान अखसिंडतका

एकि BTMU एकि किने सलाथ एटलीएम हथनेलली स्किहैनर(स्ककीन किने अचधकिलार किने मलए)

वहलाजाँ भभी धकोखलाधडभी किकी घटनलाओक किने एकि नकबर हदयला गयला हहै आदमभी मम -the-मध्यम हमलकों , जिहलाक
अपरलाचधयकों किको नकिलली keypads मदौजियदला मशभीनकों यला किलाडर्क पलाठकिकों सकलग्न हहै . यने तको गलाहकिकों वपकस और
बबकि किलाडर्क किकी जिलानकिलारली किको ररकिट्रॉडर्क किरनने मम उनकिने खलातकों मम अनचधकिकत पहसजाँच प्रलाप्त ककियला गयला
हहै . ववमभन्न एटलीएम ननमलार्कतलाओक जिगह countermeasures मम डलाल हदयला हहै उपकिरण वने इन खतरकों सने
ननमलार्कण किकी रक्षिला हहै .

किलाडर्कधलारकि पहचलान सत्यलावपत किरनने किने मलए वहैकिजल्पकि तरलीकिकों किला परलीक्षिण ककियला गयला हहै और उक गलली
और हथनेलली नस पहैटनर्क किने रूप मम जिहैसने किसछ दने शकों मम तहैनलात ककियला हहै . , और मलान्यतला प्रदौद्यकोचगकिकी. सस्तला
बडने पहैमलानने पर उत्पलादन उपकिरण ववकिमसत ककियला गयला हहै और मशभीन मम स्थलावपत ककियला जिला रहला हहै ककि
दनस नयला भर मम एटलीएम किने मकोचर पर ववदने शभी वस्तसओक किकी उपजस्थनत किला पतला लगलानने, वतर्कमलान परलीक्षिण किने
सभभी प्रकिलार किने 99% किला पतला लगलानने किकी सरलतला सने पतला चलला हहै

डडविकाइस आपरसे शन अखसिंडतका


एटलीएम किको बलाहर किरनने किने मलए सकपकिर्क किर रहने हब बबर्कर और मदौसम प्रनतरकोधभी हकोनला चलाहहए

गलाहकि एटलीएम किकी तरर खसलनने अकसर यलाकबतकि shutters द्वलारला किवर तकत किने सलाथ छने डछलाड रकोकिनने किने
मलए जिब वने उपयकोग मम नहलीक किर रहने हब. अललामर्क समसर एटलीएम किने अकदर रखला जिलातला हहै और एटलीएम
सववर्कमसकग क्षिनेतकों मम उनकिने ऑपरने टरकों किको सचनेत किरनने किने मलए जिब दरवलाजिने अनलाचधकिकत किममर्कयकों द्वलारला
खकोलने गए हब.

ननयम आमतदौर पर सरकिलार यला एटलीएम ऑपरने हटकग शरलीर हसकम हहै ककि कयला हकोतला हहै जिब अखकडतला प्रणलालली
असरल द्वलारला स्थलावपत किर रहने हब. क्षिनेतलाचधकिलार पर ननभर्कर किरतला हहै , एकि बबकि यला हको सकितला हहै जिब एकि
प्रयलास किने मलए एकि एटलीएम सने एकि गलाहकि किने पहैसने ववतररत किरनने किने मलए ककियला जिलातला हहै और पहैसला यला
तको एटलीएम नतजिकोरली किने बलाहर हको जिलातला हहै , यला एकि गहैर - ससरकक्षित रहैशन मम उजिलागर ककियला गयला थला
उत्तरदलायभी नहलीक हको सकितला हहै , यला हको सकितला हहै वने किर रहने हब एकि असरल लनेन - दने न किने बलाद पहैसने किकी
जस्थनत ननधलार्कररत किरनने मम असमथर्क [48] गलाहकि अकसर हटप्पणभी किकी हहै ककि यह किरनने किने मलए इस तरह सने
खको हदयला हहै पहैसने किकी वसयलली मसजश्किल हहै , लनेककिन इस बलार आपरलाचधकि तत्व किने ठने ठ सकहदग्ध गनतववचधयकों
किने बलारने मम नभीनतयकों द्वलारला जिहटल हहै . [49 ]

[ ससिंपकाददत करम ]गकाहक ससरकका

डनबर बख़्तरबकद एटलीएम Techs एटलीएम पर दने ख रहला हहै ककि एकि मम स्थलावपत ककियला गयला हहै वहैन

किसछ दने शकों मम , एकिलाचधकि सरस क्षिला किहैमरने और सरस क्षिला गलाडर्क किकी एकि आम सवस वधला हब. [50] मम सकयसकत रलाज्य
अमनेररकिला , न्यययट्रॉकिर्क रलाज्य ननयकतकि किलायलार्कलय नए बबककिक ग किने न्यययट्रॉकिर्क रलाज्य ववभलाग किकी सललाह दली हहै
उच्च अपरलाध मम एकि और अचधकि अच्छठी तरह सने एटलीएम किने ससरक्षिला ननरलीक्षिण क्षिनेतकों मम . [51]

एटलीएम ऑपरने टरकों किने सललाहकिलार किला दलावला हहै ककि गलाहकिकों किकी ससरक्षिला किने मसदने पर बबककिक ग उद्यकोग द्वलारला और
अचधकि ध्यलान किमहदत किरनला चलाहहए, [52] . यह सझ
स लाव हदयला गयला हहै ककि प्रयलास अब चल रहली मजिबयर
ननकिलासभी किकी समस्यला किने बलारने मम अचधकि सने ननवलारकि किलानयन किने ननवलारकि उपलाय पर ध्यलान किमहदत किर रहने
हब 53]

किम सने किम किने रूप मम अब तकि 30 जिसललाई, 1986 किने रूप मम वलापस, एटलीएम, जिहलाजाँ उपयकोगकितलार्क एकि
भनेजिनने किने मलए सक्षिम हहै किने मलए एकि आपलातकिलाललीन वपन प्रणलालली किने गकोद लनेनने किने मलए उद्यकोग किने
सललाहकिलार किकी सललाह दली हहै मदौन अललामर्क एकि खतरने किने जिवलाब मम हहै . [54] ववधलान किने मलए प्रयलास
आवश्यकितला एकि आपलातकिलाललीन वपन प्रणलालली मम हदखलाई हदयला
हहै इमलनकोइस [55] किलान्सलास [56] और जिट्रॉजजिर्कयला , [57] लनेककिन किकोई भभी अभभी तकि किने रूप मम सरल रहला
हहै . जिनवरली 2009 मम , सभीननेट ववधनेयकि 1355 इमलनकोइस सभीननेट मम प्रस्तलाववत ककियला गयला थला हहै ककि ररवसर्क
आपलातकिलाललीन वपन प्रणलालली किने मसदने किला करर सने दने खतला हहै . [58] बबल करर सने पसमलस द्वलारला समचथर्कत हहै और
बबककिक ग लट्रॉबभी सने इनकिलार किर हदयला. [59]

बलाहर 1998 तभीन शहरकों मम कललीवलबड, ओहहयको, एकि एटलीएम अपरलाध लहर प्रनतककयला मम , एटलीएम
उपभकोकतला ससरक्षिला किकी आवश्यकितला हकोतभी हहै ककि एकि किलानयन किको अपनलायला आपलात टने ललीरकोन नकबर जस्वच
सभभी बलाहर एटलीएम पर उनकिने अचधकिलार क्षिनेत किने भभीतर स्थलावपत ककियला. शनेरकोन हहल, पम मसल्वनेननयला मम एकि
एटलीएम हत्यला किने मदनेनजिर मम , शनेरकोन हहल मसटली किलाउक मसल एकि एटलीएम उपभकोकतला ससरक्षिला ववधनेयकि किने
रूप मम अच्छठी तरह सने पलाररत किर हदयला. जिसललाई 2009 किने रूप मम , एटलीएम उपभकोकतला ससरक्षिला किलानयन
वतर्कमलान मम न्यययट्रॉकिर्क, न्यय जिसर, और वलामशकगटन डभीसभी मम लकबबत हहै

चभीन मम और किहलीक और, किई लकोगकों किने मलए ससरक्षिला किको बढलावला दने नने किने प्रयलास ककिए गए हब. ऑन -
वप्रमलाइसनेस एटलीएम अकसर बबकि लट्रॉबभी हहै जिको ससलभ हको सकितला हहै एकि हदन मम 24 घकटने किने अकदर जस्थत
हब. यने लट्रॉबभी व्यलापकि ससरक्षिला किहैमरला किवरने जि, बबकि किमर्कचलाररयकों किने सलाथ परलामशर्क किने मलए एकि मशषटलाचलार
टने ललीरकोन, और पररसर मम एकि सरस क्षिला गलाडर्क हहै . बबकि लट्रॉबभी हहै ककि 24 घकटने एकि हदन नहलीक रक्षिला किर रहने हब भभी
ससरकक्षित दरवलाजिने ककि किनेवल एकि दलीवलार पर चढकिर स्किहैनर किने खखललार बबकि किलाडर्क swiping, बबकि किकी
पहचलान किरनने किने मलए जिको किलाडर्क इमलारत मम प्रवनेश किरतभी हहै किकी अनसमनत किने द्वलारला बलाहर सने खकोलला जिला
सकितला हहै हको सकितला हहै . हलाल एटलीएम भभी सरस क्षिला चनेतलावनभी स्ककीन पर प्रदमशर्कत हकोगला और भभी उपयकोगकितलार्क
उनकिने पभीछने कयला हको रहला हहै दने खनने किने मलए अनसमनत दने तला हहै प्रदशर्कन किने ऊपर उत्तल दपर्कण किने सलाथ करट
ककियला जिला सकितला हहै .

You might also like