arko Kraljević ili svetovno – Marko Mrnjavčević, centralni je i najkontraverzniji lik srpske,

srednjevekovne, epske poezije. Rođen je u XIV veku (oko 1335. godine), kao sin kralja Vukašina
Mrnjavčevića i majke Jelene (po narodnom predanju: Jevrosime), u doba najveće slave srpske države,
Dušanovog carstva. Kralj Vukašin vladao je, zapravo, kao suvladar cara Stefana Uroša V, na teritoriji
dela današnje Makedonije i Kosova i Metohije. 1370. godine Marko je krunisan titulom „mladog
kralja“ što je podrazumevalo mogućnost da nasledi Uroša na srpskom prestolu, ukoliko car ne bude
imao muških naslednika. Istorijski, preokret u životu „mladog kralja“, nedvosmisleno je nastao nakon
bitke kod reke Marice, 26. septembra 1371. godine, pošto su u velikoj borbi Turci surovo porazili
srpsku vojsku, a živote izgubili i kralj Vukašin i njegov brat, despot Jovan Uglješa Mrnjavčević. Posle
Maričke bitke, Marko Mrnjavčević je i formalno, umesto svog oca, postao suvladar cara Stefana Uroša
V i u tom statusu je bio do careve smrti (2. decembra 1371. godine), a posle toga i jedini zakoniti
vladar. Srpski velikaši nisu blagonaklono gledali na preuzimanje sveukupne vlasti od strane „mladog
kralja“, niti su želeli da ga priznaju za vrhovnog gospodara. Ostavši bez značajnog dela vojske koja je
izginula u borbi sa Turcima, počeo je da gubi delove teritorija (gradovi – Prizren, Skoplje, Peć,
Priština, Ohrid), Marko nije imao izbora i postao je turski (sultanov) vazal. Stolovao je teritorijom na
kojoj je najveći grad bio Prilep, a vlast je, suštinski, delio sa majkom i srednjim bratom Andrijašom.
Marko Mrnjavčević je do kraja svog života ostao u vazalnom odnosu prema Sultanu. Kao takav,
morao je učestvovati u borbama protiv Srba. Međutim, interesantno je da ne postoje pouzdani
istorijski dokazi o njegovom učešću u boju na Kosovu, iako su teritorije kojima je gospodario bile
najbliži put ka Gazimestanu. Iako je na vlasti proveo ukupno 35 godina, od čega kao samostalni vladar
25 godina, ni on, ni ostale srpske velmože iz druge polovine XIV veka, nisu bili dovoljno moćni da
ujedine sve srpske zemlje pod svojom vlašću. Najmoćniji je, svakako, bio knez Lazar Hrebeljanović,
gospodar Pomoravlja. Moćne su, pored Mrnjavčevića, bile i porodice Balšić, Dragaš, Brankovići,
Radoslav Hlapen i Tvrtko I, kralj Srba iz Bosne. Upravo knez Lazar Hrebeljanović, oženjen princezom
iz roda Nemanjića, poveo je srpsku vojsku u centralnu bitku koju su Srbi vojevali u srednjem veku –
28. juna 1389. godine, na Gazimestanu su poginuli poglavari obe vojske – knez Lazar i sultan Murat, a
Srbija krenula put vazalstva od Turske carevine i petovekovnog ropstva. 1395. godine Turci su poveli
vojsku na teritoriju Vlaške, protiv njenog vladara Mirče I, kako bi ga kaznile za česte upade na turske
posede. U sastavu turske vojske učestvovali su i vazali: kralj Marko Mrnjavčević, despot Stefan
Lazarević, sin kneza Lazara i Konstantin Dragaš. Centralna bitka odigrala se na Rovinama, 17. maja
1395. godine, a svoje živote izgubili kralj Marko Mrnjavčević i velmoža Konstantin Dragaš. Mimo
istorijskih činjenica, Kraljević Marko je ostavio dubok trag u srpskoj srednjevekovnoj epskoj poeziji.
Imajući u vidu faktičke činjenice o njegovom državničkom životu, s’ jedne strane i način na koji ga
prikazuju mnogobrojne pesme (nešto kao srpski Robin Hud!), može se slobodno reći da je Kraljević
Marko najveća zagonetka srpske narodne epike. Njegova „epska sudbina“ daleko je nadmašila njegov
državnički značaj – Kraljević Marko je upedljivo najpevaniji lik i glavni junak ne samo doba u kome
je živeo – mit o njegovim čudotvorstima smestio ga je u legendu kod vile Ravijojle, kao i njegovog
omiljenog Šarca i obavezni buzdovan (topuz) od 66 oka. Opevan je i u prozi i u poeziji, ne samo Srba,
već i Bugara, Makedonaca, Hrvata, Slovenaca, Crnogoraca,… Naročito su rasprostranjene bugarske
pripovetke o Kralju Marku, borcu za slobodu kome su vile proročice dale nadljudsku snagu. Opevan je
kao junak, zaštitnik slabih i nemoćnih, pravdoljubiv i milosrdan, mitski osnažen do visina antičkih
junaka. U prostoru hrvatskih zemalja, najstariji zapis o Kraljeviću Marku je delo pesnika Petra
Hektorovića, autora pesme o njemu i njegovom bratu Andrijašu. Hrvatski književnik Petar Preradović
napisao je dramu „Kraljević Marko“, srpski književnik satiričar Radoje Domanović pripovetku
„Kraljević Marko, po drugi put među Srbima“, a pominje ga i Ivo Andrić u kultnom romanu „Na Drini
ćuprija“. Najpoznatije pesme ispevane o Kraljeviću Marku, svakako su: „Marko Kraljević i Musa
Kesedžija“, „Oranje Marka Kraljevića“, „Marko Kraljević ukida svadbarinu“, „Uroš i Mrnjavčevići“ i
„Smrt Marka Kraljevića“, koju je zabeležio Vuk Karadžić. Mit o Kraljeviću Marku ulivao je i
održavao nadu podjarmljenom i napaćenom narodu i san o slobodi koji su sanjali punih pet stotina
godina.
Pročitaj više na: https://www.biografija.org/politika/marko-kraljevic-marko-mrnjavcevic/