2 παθησεισ
κεφαλαιο
ΤΟΥ ΦΑΡΥΓΓΑ
2.1 ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΥΓΓΑ
Σέγγας Ιωάννης, Χαντζάκος Αναστάσιος
Ανατομία φάρυγγα
Ο φάρυγγας κατά το μεγαλύτερο μέρος του αποτελεί
κοινή οδό τόσο του ανώτερου πεπτικού όσο και του
ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Διακρίνεται σε
τρεις μοίρες: τον ρινοφάρυγγα, τον στοματοφάρυγ-
γα και τον υποφάρυγγα (Εικόνα 2.1). Η διάκρισή του
σε αυτές γίνεται με τα κάτωθι ανατομικά όρια.
Ρινοφάρυγγας
1. Προς τα πρόσω: οι οπίσθιες ρινικές χοάνες.
2. Προς τα άνω: η κρανιακή βάση.
3. Προς τα κάτω: το επίπεδο που εκτείνεται από το
όριο μαλθακής και σκληρής υπερώας.
Στοματοφάρυγγας
1. Προς τα πρόσω: η στοματική κοιλότητα.
2. Προς τα άνω: το επίπεδο που εκτείνεται από το όριο
σύνδεσης μαλθακής και σκληρής υπερώας.
3. Προς τα κάτω: το γλωσσοεπιγλωττιδικό βοθρίο (στο
επίπεδο του υοειδούς οστού).
Ανατομικές υποομάδες: περιλαμβάνουν τη μαλθα-
κή υπερώα και τη σταφυλή, τη ρίζα της γλώσσας, τις
φαρυγγοεπιγλωττιδικές και γλωσσοεπιγλωττιδικές πτυ-
χές, το υπερώιο ιστίο (που περιλαμβάνει τις αμυγδαλι-
κές καμάρες και το αμυγδαλικό βοθρίο), το γλωσσοε-
πιγλωττιδικό βοθρίο και το οπίσθιο και τα πλάγια φα-
ρυγγικά τοιχώματα.
30 Ωτορινολαρυγγολογία: Χειρουργική κεφαλής και τραχήλου Παθήσεις του φάρυγγα 31

Χόνδρος ακουστ. σάλπιγγας, έσω πέταλο Ανελκτήρας μ. μαλθακής υπερώας

Ρινικό διάφραγμα Φαρυγγική αμυγδαλή

Έσω πτερυγοειδής μ.
Ρινικές κόγχες, άνω μέση, κάτω
Βελονοειδής απόφυση
Βελονοειδής απόφ., βελονοφα- Ραφή του φάρυγγα
ρυγγικός μ., βελονοϋοειδής μ.

Βελονοϋοειδής μ.
Ανελκτήρας μ. της
Βελονοϋοειδής σύνδ.
μαλθακής υπερώας Πτερυγοφαρυγγική μοίρα
Άνω σφιγκτήρας του φάρυγγα 1
2 Βελονοφαρυγγικός α.
Ανελκτήρας μ. της Βελονοϋοειδής μ.
Σαλπιγγοφαρυγγικός μ. μαλθακής υπερώας Βελονογλωσσικός μ.
3
Σταφιλίτης μ., σταφυλή Παρωτίδα Έσω πτερυγοειδής μ.
Φαρυγγοϋπερώιος μ. 4
Υπερώια αμυγδαλή Διγάστορας μ., οπίσθ. γαστέρα Βελονοϋοειδής μ.
Σφιγκτήρες μ. του φάρυγγα 5
Τυφλό τρήμα της γλώσσας, τελική αύλακα Βάση κάτω γνάθου (κάτω χείλος) Άνω σφιγκτήρας μ. του φάρυγγα
6
Επιγλωττίδα
Βλεννογόνος του ισθμού του φάρυγγα Φαρυγγική απονεύρωση
Υπογνάθιος αδένας
Βελονοφαρυγγικός μ. Φαρυγγοεπιγλωττιδική πτυχή
Σφηνοειδές φύμα Βελονογλωσσικός μ. Θυρεοφαρυγγική μοίρα
Φαρυγγικό στόμιο λάρυγγα 7 Κρικοφαρυγγική μοίρα
Μείζον κέρας υοειδούς οστού
Κερατοειδές φύμα 1–4 = άνω σφιγκτήρας μ. του φάρυγγα
Αρυταινοεπιγλωττιδική πτυχή,
αραιτυνοεπιγλωττιδικός μ. Πτυχή άνω λαρυγγικού ν. 5+6 = μέσος σφιγκτήρας μ. του φάρυγγα
Θυρεοειδής αδένας αρ. λοβός 7+8 = κάτω σφίγκτηρας του φάρυγγα
Μεσαρυταινοειδής εντομή 8
Μυικός χιτώνας οισοφάγου, τρίγωνο του Laimer
Λοξός και εγκάρσιος αραιτυνοειδής μ. Απιοειδής κόλπος
Παραθυρεοειδείς αδένες
Θυρεοειδής αδένας δεξ. λοβός
Θυρεοειδής αδένας, δεξιός λοβός
Οπίσθιος κρικορυταινοειδής μ. Παραθυρεοειδείς αδένες
Παραθυρεοειδείς αδένες

Κρικοοισοφαγικός τένοντας Χόνδροι τραχείας (ημικίκρια) Μυϊκός χιτώνας οισοφάγου Τραχεία

Οισοφάγος, μυϊκός χιτώνας

Εικόνα 2.2.  Ανατομικά μόρια του φάρυγγα σε οβελιαία διατομή.
Εικόνα 2.1.  Οπίσθια όψη ανοιγμένου φάρυγγα σε στεφανιαία διατομή. Διακρίνονται οι τρεις μοίρες του.

Υποφάρυγγας
1. Προς τα πρόσω: η ρίζα της γλώσσας.
2. Προς τα άνω: το γλωσσοεπιγλωττιδικό βοθρίο (επί-
πεδο του υοειδούς οστού).
3. Προς τα κάτω: το επίπεδο που ορίζεται από το κάτω
όριο του κρικοειδούς χόνδρου.
Ανατομικές υποομάδες είναι τρείς:
α. Οι απιοειδείς βόθροι, που μοιάζουν με ανεστραμ-
μένες πυραμίδες. Αφορίζονται προς τα έσω από τις
αρυταινοεπιγλωττιδικές πτυχές και προς τα πρόσω
από τον θυρεοειδή χόνδρο, το δε έδαφός τους ονο- την κοινή περιοχή για τον αναπνευστικό και τον πεπτι-
Επιθήλιο κό σωλήνα, οι πολλαπλές επιθηλιακές στιβάδες προ-
μάζεται κορυφή και βρίσκεται στο επίπεδο του
κρικοειδούς χόνδρου. στατεύουν τους υποκείμενους ιστούς από πιθανές
Ο ρινοφάρυγγας καλύπτεται από το ίδιο ψευδοπολύ- βλαπτικές επιδράσεις της καταπιωμένης τροφής.
β. Το οπίσθιο και τα πλάγια φαρυγγικά τοιχώματα· τα
στιβο κυλινδρικό επιθήλιο που καλύπτει και τη ρινι-
δε πλάγια ενώνονται προς τα κάτω με τα πλάγια
κή κοιλότητα. Τα διάσπαρτα βλεννοπαραγωγά κύτ-
τοιχώματα των σύστοιχων απιοειδών βόθρων.
γ. Η οπισθοκρικοειδής περιοχή, που βρίσκεται πίσω
ταρα που βρίσκονται σε αυτό παράγουν βλέννη που Φαρυγγικοί μύες και άνω
από τους αρυταινοειδείς χόνδρους, εκτείνεται μέχρι
θερμαίνει, εφυγραίνει και καθαρίζει τον εισπνεόμενο οισοφαγικός σφιγκτήρας
αέρα πριν αυτός οδηγηθεί στο κατώτερο αναπνευστι-
το κάτω όριο του κρικοειδούς χόνδρου και συνδέ-
κό σύστημα. Στον στοματοφάρυγγα και στον υποφά- Οι φαρυγγικοί μύες περιλαμβάνουν τις τρεις μοίρες
εται προς τα έξω με τα έσω τοιχώματα των απιοει-
ρυγγα, το επιθήλιο διαφοροποιείται σε μη κερατινο- του φαρυγγικού σφιγκτήρα (άνω – μέσος – κάτω),
δών βόθρων.
ποιημένο πολύστιβο πλακώδες επιθήλιο. Σε αυτή τους ανελκτήρες του φάρυγγα και του λάρυγγα και
τους μυς της μαλθακής υπερώας (Εικόνα 2.2).
34 Ωτορινολαρυγγολογία: Ωτολογία – Νευρο-ωτολογία Ανατομία ωτός 35

να είναι ελλιπές (έως και 50% των κροταφικών περαιτέρω σε πέντε κλάδους, οι οποίοι, από πάνω Εικόνα 2.67. Σχηματική
οστών) με αποτέλεσμα το προσωπικό νεύρο να εί- προς τα κάτω, είναι οι εξής: κροταφικός, ζυγωμα- παράσταση της εξωκροτα- Ζυγωματικός κλάδος
ναι αρκετές φορές αποκεκαλυμμένο και εκτεθειμέ- τικός, βυκανητικός, επιχείλιος της κάτω γνάθου και φικής μοίρας του προσωπι-
κού νεύρου. Κροταφικός κλάδος Βυκανητικός κλάδος
νο κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων στο αυχενικός κλάδος (Εικόνα 2.67).
μέσο ους. Κάτω από τον οριζόντιο ημικύκλιο σωλή- •• Τα οδηγά σημεία που χρησιμοποιούνται για την
να το νεύρο σχηματίζει το δεύτερο ή έξω γόνυ και αναγνώριση του στελέχους του προσωπικού νεύρου
έπειτα λαμβάνει την καθοδική του πορεία (Εικόνα σε αυτή την περιοχή είναι: Κροταφοπροσωπικός Πόρος της
2.65). 1. Η τυμπανο-μαστοειδική ραφή. Το νεύρο βρίσκε- κλάδος παρωτίδας
•• Το μαστοειδικό ή κάθετο τμήμα (Εικόνα 2.65), με ται περίπου 5 χιλ. έσω του σημείου αυτού.
μήκος 15-20 mm, εντοπίζεται στο οπίσθιο τοίχωμα 2. Η οπίσθια γαστέρα του διγάστορα. Το στέλεχος
της τυμπανικής κοιλότητας και καταλήγει προς τα του προσωπικού νεύρου ευρίσκεται στο σημείο Προσωπικό νεύρο
κάτω στο βελονομαστοειδές τρήμα, από όπου και πρόσφυσης της οπίσθιας γαστέρας του διγάστο-
εξέρχεται του κροταφικού οστού. Ένα χρήσιμο οδη- ρα στη μαστοειδή απόφυση. Επιχείλιος κλάδος
γό ανατομικό σημείο για την αναγνώριση της κα- 3. Αναγνώριση περιφερικού κλάδου. Σε περίπτωση
Τραχηλοπροσωπικός Τραχηλικός κλάδος
τώτερης μοίρας της μαστοειδούς είναι το πρόσθιο διαταραγμένης ανατομικής μπορεί να αναγνω- κλάδος Παρωτίδα
τμήμα της διγαστορικής ακρολοφίας (και του μυός). ριστεί πρώτα κάποιος περιφερικός κλάδος και
Προς τα πάνω το νεύρο μπορεί να αναγνωριστεί με να ακολουθηθεί προς τα πίσω στο στέλεχος. Ο
οδηγά ανατομικά σημεία τον οριζόντιο ημικύκλιο επιχείλιος κλάδος βρίσκεται 1–2 εκ κάτω από το
σωλήνα και την φωλεά του άκμονα. σώμα της κάτω γνάθου. Βρίσκεται επίσης επί τα •• ο τείνων τον αναβολέα μυς το πλέγμα της έσω καρωτίδας) παρέχει παρασυμπα-
•• Το εξωκροταφικό τμήμα, το οποίο βρίσκεται εντός εκτός της προσωπικής φλέβας. Ο βυκανητικός •• ο οπίσθιος ωτιαίος μυς θητική απαγωγή νεύρωση στους δακρυϊκούς, ρινι-
του παρεγχύματος του παρωτιδικού αδένα και προς κλάδος πορεύεται παράλληλα και 1 εκ. κάτω από •• η αυχενική γαστέρα του μετωποϊνιακού μυός κούς και υπερώιους αδένες (διαμέσου του σφηνοϋ-
τα έσω της οπίσθιας γαστέρας του διγάστορα μυός. το ζυγωματικό τόξο και συχνά μαζί κάτω από •• η οπίσθια γαστέρα του διγάστορα μυός περώιου γαγγλίου).
Μετά την είσοδο του προσωπικού νεύρου εντός του τον παρωτιδικό πόρο. •• ο βελονομαστοειδής μυς •• Το νεύρο του μυός του αναβολέα, για τον μυ του
παρωτιδικού αδένα, σχηματίζει τον χήνειο πόδα. Οι μύες που λαμβάνουν νεύρωση από το προσωπι- Οι κλάδοι του προσωπικού νεύρου είναι οι εξής: αναβολέα.
Στο σημείο αυτό το προσωπικό νεύρο διακλαδίζεται κό νεύρο είναι οι εξής: (Εικόνα 2.68). •• Η χορδή του τυμπάνου, που εκφύεται από το μα-
σε δύο κύρια τμήματα: τον άνω ή κροταφοπροσω- •• Το μείζον επιπολής λιθοειδές νεύρο, το οποίο μαζί στοειδές τμήμα του προσωπικού νεύρου, λίγα χιλι-
πικό κλάδο και τον κάτω ή αυχενοπροσωπικό κλά- με το εν τω βάθει λιθοειδές νεύρο (συμπαθητικό από οστά πριν αυτό εξέλθει από το βελονομαστοειδές
δο (Εικόνα 2.66). Οι κλάδοι αυτοί υποδιαιρούνται
Προσωπικό νεύρο Εικόνα 2.68. Σχημα-
τική παράσταση των
Πλέγμα
Παρωτίδα Πτερυγοειδής πόρος (Vidi)
κλάδων του προσω- Εκκριτικές ίνες της έσω
πικού νεύρου. Αισθητικές ίνες (γεύση) καρωτίδας V2
Ζυγωματικό νεύρο
Έσω ακουστικός πόρος

4 Έλασσον επιπολής
3 5 Μείζον επιπολής λιθοειδές νεύρο λιθοειδές νεύρο
10
Γονάτιο γάγγλιο
6
2 Σφηνοϋπερώιο γάγγλιο
7 9 11 V3 (ωοειδές τρήμα)
8 Νεύρο του μυός
αναβολέα Ωτικό γάγγλιο
1
Τυμπανικό πλέγμα (ΙΧ)
Χήνειος Προς τον ωτιαίο Χορδή του
τυμπάνου Λιθοτυμπανική σχισμή
πόδας κλάδο του Χ
Βελονομαστοειδές Γλωσσικό νεύρο
Εικόνα 2.65. Τυμπανικό και μαστοειδικό τμήμα του προσωπι- τρήμα
κού νεύρου (1. Μαστοειδικό (κάθετο) τμήμα του προσωπικού Παρωτίδα
νεύρου, 2. Δεύτερο γόνυ, 3. Τυμπανικό τμήμα του προσωπικού Υπογνάθιο γάγγλιο
νεύρου, 4. Λαβή σφύρας, 5. Μυϊκό ημισωλήνιο, 6. Ωοειδής θυρί- Οπίσθιο ωτιαίο νεύρο Κροταφοπροσωπικός κλάδος
δα, 7. Φωλεά της στρογγύλης θυρίδας, 8. Τυμπανικός κόλπος, 9. Εικόνα 2.66. Σχηματική παράσταση του χήνειου πόδα του προ- Διγαστορικός κλάδος
Τραχηλοπροσωπικός κλάδος
Ακρωτήριο, 10. Ευσταχιανή σάλπιγγα, 11. Έσω καρωτίδα). σωπικού νεύρου.
74 Ωτορινολαρυγγολογία: Χειρουργική κεφαλής και τραχήλου
Α Eπιγλωττίδα
Θυρεοϋοειδής υμένας
Σημείο εισόδου του έσω κλάδου
τού άνω λαρυγγικού ν.
και τής άνω λαρυγγικής α.
Μέσος θυρεοϋοειδής υμένας
Δεξιό πέταλο θυ-
ρεοειδούς χόνδρου
Άνω θυρεοειδής εντομή
Μέσος κρικοθυρεοειδής σύνδ.
Κρικοειδής χόνδρος, τόξο
Κρικοτραχειακός σύνδ.
Β Πλάγιος θυρεοϋοειδής σύνδ.
Υοειδές οστό, σώμα
Χόνδρος επιγλωττίδας
Μέσος θυρεοϋοειδής συνδ.
Μίσχος της επιγλωττίδας
Θυρεοειδής χόνδρος
Φωνητικοί συνδ.
Ελαστικός κώνος
Μέσος κρικοθυρεοειδής συνδ.
Τόξο κρικοειδούς χόνδρου
Ημικρίκια τραχείας
Εικόνα 3.1.  Α,Β. Χόνδροι και σύνδεσμοι του λάρυγγα.
Ο κρικοειδής χόνδρος έχει σχήμα δαχτυλιδιού
αποπλατυσμένο προς τα πίσω και είναι ο πιο παχύς και
ανθεκτικός από όλους τους χόνδρους του λάρυγγα.
Προς τα πάνω ενώνεται με τον θυρεοειδή χόνδρο δια-
μέσου του μέσου κρικοθυρεοειδούς συνδέσμου, ενώ
προς τα κάτω με το 1ο ημικρίκιο της τραχείας διαμέσου
του κρικοτραχειακού συνδέσμου.
Οι αρυταινοειδείς χόνδροι (2) έχουν σχήμα τρί-
πλευρης πυραμίδας και σχηματίζουν τις κρικοαρυται-
νοειδείς αρθρώσεις με επιφάνειες στο οπίσθιο έξω
Μείζον κέρας υοειδούς οστού
Έλασσον κέρας
Πλάγιος θυρεοϋοειδής σύνδ.
Άνω κέρας θυρεοειδούς χόνδρου
Λιπώδες σώμα λάρυγγα
Κάτω κέρας θυρεοειδούς χόνδρου
Κρικοθυρεοειδής αρθρ. θύλακος
Χόνδρινα ημικύκλια τραχείας
Θυρεοϋοειδής υμένας
Σημείο εισόδου του έσω
κλάδου τού άνω λαρυγγικού ν.
και τής άνω λαρυγγικής α.
Αρυταινοειδής χόνδρος, φωνητική απόφ.
Πέταλο κρικοειδούς χόνδρου
Θυρεοειδής αρθρική επιφάνεια
τμήμα τού άνω χείλους του κρικοειδούς χόνδρου.
Διαμέσου αυτών των αρθρώσεων επιτυγχάνεται η συμ-
πλησίαση των χόνδρων μεταξύ τους, η ελαφρά ολίσθη-
ση προς-πίσω, όπως και οι στροφικές κινήσεις. Οι κινή-
σεις αυτές είναι πολύ σπουδαίες στην αύξηση της τά-
σης, στη χαλάρωση και στη συμπλησίαση των φωνη-
τικών χορδών, κινήσεις που προσδίδουν τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά κατά την παραγωγή φωνής. Κάθε αρυ-
ταινοειδής χόνδρος εμφανίζει την κορυφή προς τα άνω,
τη φωνητική απόφυση προς τα εμπρός και τη μυϊκή
Α
Κρικαρυταινοειδής σύνδ.
Θυρεοειδής χόνδρος άνω κέρας
Κρικοθυρεοειδής διάρθρωση
Ελαστικός κώνος
Τόξο κρικοειδούς χόνδρου
Θυρεοειδής χόνδρος
Άνω θυρεοειδής εντομή
Β
Χόνδρος της επιγλωττίδας
Σιταροειδής χόνδρος
Προεπιγλωττιδικό λιπώδες σώμα
Μίσχος επιγλωττίδας
Αριστ. πέταλο θυρεοειδούς χόνδρου
Αρυταινοειδής χόνδρος
Οπίσθιος κρικαρυταινοειδής σύνδ.
Κρικοθυρεοειδής αρθρικός θύλακος
Κρικοτραχειακός σύνδ.
Χόνδροι τραχείας
Εικόνα 3.2.  Α,Β. Χόνδροι και σύνδεσμοι του λάρυγγα.
απόφυση προς τα έξω. Στην κορυφή βρίσκεται ο κερα-
τοειδής χόνδρος και εκεί καταλήγει η αρυταινοεπιγλωτ-
τιδική πτυχή, μέσα στην οποία βρίσκεται ο σφηνοειδής
χόνδρος. Στην φωνητική απόφυση συμφύεται το οπί-
σθιο άκρο του φωνητικού συνδέσμου, ενώ το πρόσθιο
άκρο εκφύεται από τη συνένωση των δύο πετάλων του
θυρεοειδούς χόνδρου. Η μυϊκή απόφυση χρησιμεύει
ως μοχλός, στον οποίο προσφύονται ο οπίσθιος και ο
έξω κρικοαρυταινοειδής μύς, με τους οποίους γίνεται
η απαγωγή των φωνητικών χορδών. Ο φωνητικός σύν-
Παθήσεις του λάρυγγα 75
Κερατοειδής χόνδρος
Μυϊκή απόφ. Αρυταινοειδής
χόνδρος
Φωνητική απόφ.
Ελαστικός κώνος
Φωνητικός σύνδ.
Υοειδές οστό, ελάσσον κέρας
Υοειδές οστούν, μείζον κέρας
Θυρεοϋοειδής υμένας
Θυρεοειδής χόνδρος, άνω κέρας
Κερατοειδής χόνδρος
Κρικαρυταινοειδής αρθρικός θύλακος
Θυρεοειδής χόνδρος, κάτω κέρας
Κρικοθυρεοειδής αρθρικός θύλακος
Κρικοφαρυγγικός σύνδ.
δεσμος αποτελεί τον σκελετό της γνήσιας φωνητικής
χορδής και αντιπροσωπεύει το ελεύθερο άνω πεπαχυ-
σμένο χείλος του πλάγιου κρικοθυρεοειδούς συνδέ-
σμου, ο οποίος προς τα εμπρός ενώνεται με τον μέσο
κρικοθυρεοειδή σύνδεσμο. Οι δύο αυτοί σύνδεσμοι
αποτελούν τον ελαστικό κώνο, ο οποίος περικλείει
όλο τον λάρυγγα εκτός από το άνοιγμα μεταξύ των
φωνητικών χορδών (γλωττίδα).
Η επιγλωττίδα αποτελείται από ελαστικό χόνδρο
και είναι ευκίνητη. Εμφανίζει τη λαρυγγική επιφάνεια,
118 Ωτορινολαρυγγολογία: Χειρουργική κεφαλής και τραχήλου
Αντιμετώπιση
• Διακοπή καπνίσματος.
• Έλεγχος λαρυγγοφαρυγγικής παλινδρόμησης.
• Μικροχειρουργική αφαίρεση που περιλαμβάνει άνω
χορδοτομή, αφαίρεση του οιδήματος με ήπια πίεση
ή αναρρόφηση και προσεκτική περιορισμένη αφαί-
ρεση του πλεονάζοντος επιθηλίου. Είναι ιδιαίτερα
σημαντικό να διατηρηθεί μέρος του επιθηλίου και
της επιφανειακής στιβάδας του χορίου, για να δια-
τηρηθεί το βλεννογονικό κύμα μετεγχειρητικά.
• Λογοθεραπεία προ- και μετεγχειρητικά.
Αγγειακές εκτασίες φωνητικών
χορδών (Vocal cord varices, Vocal
cord ectasias)
Αγγειακές εκτασίες παρατηρούνται συχνότερα στην
άνω επιφάνεια των φωνητικών χορδών. Εμφανίζονται
συνήθως στους επαγγελματίες χρήστες φωνής και στις
γυναίκες. Η αιτιολογία τους είναι άγνωστη αλλά ενοχο-
ποιούνται μικροτραυματισμοί στη φωνητική χορδή.
Κλινική εικόνα
Το πιο συχνό σύμπτωμα είναι το βράγχος φωνής ακο-
λουθούμενο από μειωμένο φωνητικό εύρος και φωνη-
τική κόπωση.
Συνήθως οι εκτασίες παρατηρούνται να διατρέχουν
κατά μήκος την άνω επιφάνεια των φωνητικών χορδών
και συχνά συνυπάρχουν με άλλες βλάβες (Εικόνα
3.34).
Εικόνα 3.34.  Έντονες αγγειακές εκτασίες αμφοτερόπλευρα και
αιμορραγικός πολύποδας δεξιά.
Αντιμετώπιση
• Οι ασυμπτωματικές εκτασίες συνήθως δεν χρήζουν
αντιμετώπισης αλλά θα πρέπει να παρακολουθούνται
με βιντεοστροβοσκόπηση. Οι ασθενείς θα πρέπει να
ενημερωθούν ότι υπάρχει ο κίνδυνος ενδοχορδικής
αιμορραγίας και ότι θα πρέπει να συμβουλευθούν
αμέσως τον ιατρό τους σε περίπτωση οξείας δυσφω-
νίας, ιδίως μετά από λοίμωξη του ανώτερου αναπνευ-
στικού ή κατάχρηση της φωνής.
• Μικροχειρουργική αφαίρεση με πολλαπλές επιθη-
λιακές χορδοτομές ή θερμική καταστροφή με laser
(CO2, pulse-dye laser, KTP laser). Η συνήθης ένδειξη
είναι η υποτροπιάζουσα ενδοχορδική αιμορραγία.
Συνιστάται προ- και μετεγχειρητική λογοθερα-
πεία.
Ενδοχορδική αιμορραγία
(Vocal fold haemorrhage)
Η ενδοχορδική αιμορραγία είναι συνήθως αποτέλεσμα
οξέος φωνοτραύματος, κατά το οποίο επέρχεται μικρο-
αγγειακή ρήξη στον χώρο του Reinke. Συνήθως είναι
μονόπλευρη και εμφανίζεται συχνότερα στους επαγ-
γελματίες φωνής και στις γυναίκες ιδίως στην περι-
εμμηνορρυσιακή περίοδο. Προδιαθεσικοί παράγοντες
περιλαμβάνουν την ύπαρξη αγγειακών εκτασιών, τη
λήψη φαρμάκων (αντιπηκτικών, αντιαιμοπεταλιακών,
μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών και κορτιζόνης) και
τη λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού.
Κλινική εικόνα
Συνήθως εμφανίζεται ως οξεία δυσφωνία μετά από
κατάχρηση της φωνής ή λοίμωξη του ανώτερου ανα-
πνευστικού.
Κατά τη λαρυγγοσκόπηση παρατηρείται αιμορρα-
γική διήθηση, συνήθως μονόπλευρα, ενώ μπορεί να
έχει διαταραχθεί το βλεννογονικό κύμα (Εικόνα 3.35).
Αντιμετώπιση
• Αντιμετώπιση των προδιαθεσικών παραγόντων.
• Αυστηρή φωνητική ανάπαυση για 7 τουλάχιστον
ημέρες.
• Λογοθεραπεία.
• Σπάνια ενδείκνυται χειρουργική αντιμετώπιση, όταν
υπάρχει οργανωμένο αιμάτωμα, το οποίο επιμένει
Εικόνα 3.35.  Ενδοχορδική αιμορραγία δεξιάς φωνητικής χορ-
δής.
κλινικά, οπότε γίνεται μικροχειρουργική αφαίρεση
του αιματώματος με άνω χορδοτομή.
Ουλώδης ίνωση της φωνητικής
χορδής (Vocal fold fibrosis)
Η ουλώδης ίνωση της φωνητικής χορδής μπορεί να
είναι φλεγμονώδους αιτιολογίας, μετατραυματική ή
ιατρογενής (μετά από φωνοχειρουργική επέμβαση) και
είναι από τις δυσκολότερες καταστάσεις στην αντιμε-
τώπισή τους. Το βασικό παθοφυσιολογικό υπόστρωμα
είναι η καταστροφή και αντικατάσταση της μικροανα-
τομικής δομής της φωνητικής χορδής με ουλώδη ιστό,
που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της δυσκαμψίας
της χορδής και την επακόλουθη μείωση της ικανότητας
ταλάντωσης.
Κλινική εικόνα
Ανάλογα με την έκταση της ουλώδους διεργασίας εμφα-
νίζονται βράγχος φωνής, φωνητική κόπωση, ελάττωση
του φωνητικού εύρους και αναπνευστική φωνή.
Κατά τη βιντεοστροβοσκόπηση παρατηρείται απώ-
λεια του εύρους ταλάντωσης στην πάσχουσα φωνητι-
κή χορδή, απώλεια του βλεννογονικού κύματος και
φωνητικό χάσμα, ενώ μπορεί να συνυπάρχουν σημεία
υπεργλωττιδικής υπερλειτουργίας.
Αντιμετώπιση
• Η αντιμετώπιση είναι ιδιαίτερα δύσκολη με μέτρια
αποτελέσματα.
Παθήσεις του λάρυγγα 119
• Λογοθεραπεία. Ενδείκνυται σε όλες τις περιπτώ-
σεις.
• Λαρυγγοπλαστική με έγχυση υλικού ενδείκνυται σε
περιπτώσεις μεγάλου φωνητικού χάσματος για την
επίτευξη γλωττιδικής σύγκλεισης.
Φωνητική αύλακα (Sulcus vocalis)
Η φωνητική αύλακα ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία
της ουλώδους βλάβης των φωνητικών χορδών. Ως
φωνητική αύλακα περιγράφεται η κατάδυση του επι-
θηλίου της φωνητικής χορδής στο χόριο, άλλοτε σε
άλλο βάθος, κατά μήκος τού έσω χείλους της φωνητικής
χορδής. Η απώλεια αυτή του χορίου οφείλεται πιθανώς
σε ουλώδη διεργασία, η οποία και «έλκει» το επιθήλιο
προς τα έσω.
Κλινική εικόνα
Η κλινική συμπτωματολογία είναι ανάλογη της ουλώ-
δους ίνωσης και η βαρύτητά της εξαρτάται από το
βάθος της φωνητικής αύλακας.
Λαρυγγοσκοπικά, εάν η φωνητική αύλακα είναι μι-
κρή, μπορεί να διαλάθει της προσοχής, καθώς βρίσκε-
ται στο έσω χείλος της φωνητικής χορδής και δεν είναι
εύκολα ορατή. Τα στροβοσκοπικά ευρήματα είναι ανά-
λογα της ουλώδους ίνωσης (Εικόνα 3.36).
Αντιμετώπιση
• Η αντιμετώπιση είναι ιδιαίτερα δύσκολη με μέτρια
αποτελέσματα.
Εικόνα 3.36.  Φωνητική αύλακα αριστερής φωνητικής χορδής.
438 Ωτορινολαρυγγολογία: Ωτολογία – Νευρο-ωτολογία Παθήσεις του αιθουσαίου συστήματος 439

Εικόνα 21.26. Στατικές ασκήσεις.

Α Β Γ

αρχικά περιγράφεται. Η θέση των χεριών μεταβάλ-

λει την ισορροπία και το κέντρο βάρους του σώμα-
τος. Ενισχύεται ο μυϊκός τόνος, η σταθερότητα της
ποδοκνημικής άρθρωσης, ενισχύονται τα ερεθίσμα-
τα από τους τένοντες και τις αρθρώσεις και το ιδι-
οδεκτικό σύστημα. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνε-
ται η ισορροπία και η αίσθηση σταθερότητας των
κινήσεων.
•• Εναλλάσσονται οι ασκήσεις ισορροπίας στα δύο
πόδια με μάτια αρχικά ανοικτά και στη συνέχεια
κλειστά. Η εναλλαγή των κλειστών και ανοικτών
ματιών ενισχύει την αισθητηριακή λειτουργία και
την υποκατάσταση μέσω του οφθαλμοκινητικού
συστήματος, αυξάνοντας τη συχνότητα των ερεθι-
σμάτων προς το κεντρικό νευρικό σύστημα.
•• Σε θέση ισορροπίας στο ένα πόδι, στρέφουμε την
κεφαλή προς το ένα πλάγιο και στη συνέχεια προς Εικόνα 21.28. Α-Γ. Στατικές ασκήσεις.
το άλλο. Εναλλαγή των θέσεων αυτών μεταβάλλει
•• Τα χέρια βρίσκονται αρχικά σε κάμψη προς τον κορ- τη συχνότητα των ερεθισμάτων προς το κεντρικό
μό, στη συνέχεια σε έκταση και πρόταση (Εικόνα νευρικό σύστημα και προκαλεί εντονότερη αισθη- νείς με μειωμένη αντίληψη των ιδιοδεκτικών ερε-
•• Όταν οι ανωτέρω ασκήσεις αρχίσουν να πραγματο-
21.27 Α και Β). Η άσκηση δεν είναι τόσο εύκολη όσο τηριακή εξάσκηση. θισμάτων, όπως ασθενείς με νόσο του Parkinson,
ποιούνται με ευκολία, πραγματοποιούμε στροφή
του άκρου ποδός σε διαδοχικές θέσεις έξω και έσω πιθανά δεν θα ωφεληθούν.
στροφής (Εικόνα 21.28 Α-Γ). M' αυτό τον τρόπο ενι-
Α Β σχύεται η σταθερότητα της άρθρωσης.
•• Μια περαιτέρω μεθόδευση, περισσότερο δύσκολη,
είναι η προσπάθεια ενίσχυσης του τόνου του ιδιο-
δεκτικού συστήματος μέσω της ισορροπίας πάνω
σε ένα μαλακό μαξιλάρι ή στρώμα (Εικόνα 21.29).
Το μαξιλάρι ή άλλο αφρώδες υλικό απορροφά ή
μειώνει δυνάμεις σταθεροποίησης των μυών και
μεταβάλλει διαρκώς το κέντρο βάρους του σώμα-
τος.
Τα αποτελέσματα δεν είναι σταθερά για όλους,
ούτε είναι δυνατόν να εξαχθούν συμπεράσματα
σχετικά με την αποτελεσματικότητα των ασκήσεων,
μια και εξατομικεύεται ανάλογα με την περίπτωση.
Έτσι για παράδειγμα η διαταραχή της ισορροπίας
που οφείλεται στην ηλικία μπορεί να βελτιωθεί μέσω
των συγκεκριμένων ασκήσεων ενώ αντίθετα ασθε-

Εικόνα 21.29. Ισορροπία πάνω

Εικόνα 21.27. Α,Β. Στατικές ασκήσεις. σε μαλακό μαξιλάρι ή στρώμα.