İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ

TÜRK: Güçlü, kuvvetli anlamı gibi birçok anlamı var.

• Divan ı Lügati Türk’te Kaşgarlı Mahmut, Türk adı olgunluk çağı; Ziya GÖKALP nizam sahibi, olarak
adlandırılmış Türk adını.
• Türk tarihine ait ilk yazılı belge; Çin yıllıkları, Bizans, İran, Hint, Avrupa kaynaklarında vardır.
• Türkler yazıyı geç kullanmışlardır. Nedeni ise göçebe hayatı şeklini yaşadıkları içindir.
TARIM: Tahıl tohumları, tohumluk ambar, oran, saban, sulama kanalları gibi şeyler varsa tarımın yapıldığının kanıtıdır.
YERLEŞİK HAYAT: Tarım, mimari yapı, fresko (duvar resmi), şehirleşme varsa yerleşik hayatın göstergesidir.
AHİRET İNANCI(İKİNCİL YAŞAM): Uçmağ (cennet), tamu(cehennem), balbal (mezar taşı), mumyacılık, kurganda eşya
(mezarda eşya).
 ORTA ASYADAKİ ÖNEMLİ KÜLTÜR MERKEZLERİ
1)ANAV(Orta Asya’nın en eski kültür merkezi)
2)AFENESYOVA(Türklere ait bölgedeki en eski kültür merkezi)
3)ANDRONOVA(Afenesyova’nın gelişmiş hali)
4)KARASUK(Demirin işlendiği ilk kültür merkezi)
5)TAGAR(Bölgenin en gelişmiş kültür merkezi)
Orta Asya da geleneksel Türk Devleti olarak başkentlik yapmış yer ‘ÖTİKEN (KUTLU VATAN)
URAL ALTAY DAĞLARI civarında geçim kaynağı hayvancılık, göçebe yaşamın benimseniyor.
ORTA ASYADAKİ TÜRK GÖÇLERİ (İLK TÜRK GÖÇLERİ)
NEDENLERİ
-Hayvan hastalıkları
-Otlak ve mera yetersizliği
-Dış baskılar
-Boylar arası mücadeleler
-Türk cihan hâkimiyeti anlayışı
-İklim
-Bağımsızlık isteği -Yeni yerler görme arzusu
SONUÇLARI
Türk kültürü yeni yaşama alanları bulmuştur. Türk tarihinin bir bütün halinde araştırılması ve incelenmesi zorlaşmıştır.
(farklı yerlerde olmalarından dolayı)
İSKİTLER (SAKA): Tarihte bilinen ilk Türk topluluğu (boyu). Karadeniz havzasında yaşamışlar. Bozkırların kuyumcuları
olarak ya da bozkırların hayalet okçuları olarak bilinir. Kuyumculuk ve tıpta gelişmişlerdir. Atlı göçebe ilk kavimdir.
Üzengiyi bulan ilk toplumdur. Kadın egemen bir toplum yapısı vardır. İlk Türk kadın hükümdar (TOMRİS HATUN).
Savaşçı kadınlar vardır. En önemli hükümdarı ALPER TUNGA. İskitler Perslerle mücadele etmişlerdir. Bu mücadeleyi
Firdevsi’nin ŞAHNAMESİ’nde (AFRASİAB) bahsetmiş. ALPER TUNGA ve ŞU destanları yazılmıştır. Pantolonu ve kemeri
bulan ilk İskitlerdir. Hayvan üslubu tarzını sanata uyarlayan ilk toplumdur. Balbalların ilk örneğini İskitler yapıyor.
Türk heykelciliğinin başlangıcı İskitlerle başlamıştır.
 ASYA HUN DEVLETİ
 Tarihte bilinen ilk Türk Devleti
 Merkezi ÖTİKEN
 Bilinen ilk hükümdar TEO MAN(TUMAN)

Siyasi – Orta Asya hakimiyeti

ÇİN Ekonomik – İpek ve kürk yolu hakimiyeti

Çin Seddi’ni geçiyor

 En önemli hükümdar METE HAN(ŞANGU, TANGBU)

• Orta Asya Türk Birliğini sağlıyor ilk kez • İlk düzenli Türk ordusunu kuruyor
• Kurultay kuruluyor • Onluk sistemi buluyor
• İkili yönetim (Devletin iki bölgeden yönetilmesi • Turan taktiği (sahte ricat) uygulanır
• Doğuda hükümdar, batıda yagbu • Islıklı ok (çavuş oku) bulunuyor

Metehan’ın tahta çıktığı ilk yıl m.ö.209 kara kuvvetleri komutanlığının kuruluş yılı olarak kabul ediliyor şuan.
 Türk tarihinde ilk yazılı antlaşma imzalanıyor (kuzey şansi antlaşması - Çin ile Hun)
 Pazırlık (halı) - dokumacılık, esik kurgan (altın mezar) - maden işleniyor
OĞUZ KAAĞAN DESTANI Mete HAN için yazılıyor.
 Veraset sistemi ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır.
KAVİMLER GÖÇÜ 375 Yılı

İlk çağ sona eriyor - orta çağ başlıyor

BALAMİR (BATI)
AVRUPA KUZEY
HUN KARADENİZ HUNLARI
DEVLETİ ÇİN
BASKI
UYGULUYOR
GÜNEY
HUNLARI

MACARİSTAN
  Avrupa’nın etnik yapısı değişiyor
 Roma İmparatorluğu kuruluyor.

Batı Roma Doğu Roma – Bizans

476 yıkılıyor İstanbul

 Derebeylik (feodelite) ortaya çıkıyor.

 Kilise ve papalık önem kazanıyor.
 Skolastik düşünce ortaya çıkıyor. Kilise ve papalık ne derse o olur
AVRUPA HUN DEVLETİ
• Avrupa’da kurulan ilk Türk Devletidir
• Balamir ilk hükümdardır
• Macaristan merkez
• Uldiz Anadolu’ya ilk akınlarını yapan Türk hükümdar
• En önemli hükümdar ATİLLA(tanrının kırbacı, cesur, kavimlerin efendisi)
• Germenlerin Nibelingon Destanında Atilla’ya ‘etzel’ denilmiş
• Atilla kardeşi Bleda ile çok başarılar kazanmış
• Atilla Destanı AVRUPA HUN zamanında yazılmış
GÖKTÜRKLER (KÖKTÜRKLER)
• Türk adıyla kurulan ilk Türk Devletidir
• Ötiken merkez
• Orta Asya Türk siyasi birliğini 2.kez sağlıyor
• İkili sistem anlayışı var
• İpek yolu hakimiyeti için mücadele ediliyor
• Sassanilerle iş birliği yapıp Akhunları yeniyor
• Bizansla iş birliği yapıp Sassanileri zayıflatıyor.
• Türk tarihinin ilk elçiliğini İstanbul’da oluşturuyor.
• Ergenekon ve Bozkurt destanları bu dönemde yazılıyor.
Çin entrikaları ve veraset sistemi sebebiyle

Batı Göktürk – Doğu Göktürk

Çin esareti başlıyor

Kürşat Devri (matem ayaklanması) başlıyor

 Bu ayaklanma Türk tarihinin bağımsızlık amaçlı olan ilk isyanıdır.

 2.Göktürk (Kutluk) Devletinin kuruluşunu da etkisi oldu
 2.GÖKTÜRKLER (KUTLUK) DEVLETİ
 Kurucusu ‘KUTLUK KAAĞAN (İLTERİŞ)’
 Türk tarihine ait ilk milli yazılı kaynaklar 2.Göktürklere aittir. ORHUN ABİDELERİ(GÖKTÜRK YAZITLARI)
 Yazarı VEZİR TONYUKUK - ilk Türk tarih yazarıdır.
 Kültigin - Yollug Tigin - İlk Türk yazılı edebi metindir
• Kitabelerin içeriği: Siyasetname, öğüt, tarihi belge, sosyal devlet kavramları
• Kitabeler bugünkü MOGOLİSTAN’da bulunmaktadır.
• Kitabeleri bulan kişi- İSVEÇLİ SUBAY STELLENBERG’tir
• Kitabelerin çevirisini yapan kişiler THOMSEN VE RODLOF’tur
• Türkiye Devletinde ORHUN KİTABELERİNİ inceleyen Türk yazarı NECİP ASIM’dır
• Orhun Alfabesi(Göktürk Alfabesi) ulusçu bir yapının olduğunun göstergesidir
 UYGURLAR
 Yerleşik hayata geçen ilk Türk Devletidir
 Mani(ışık) dininden dolayı yerleşik hayata geçtikleri söylenir
 Uygur hükümdarı Mani Dini ile Aytangrı inancını benimsemiştir
 Mani dininde et yemek yasak
 Sabitıba Dethane (mimari)
Bunun sonucunda tarım faaliyeti yapılmış ve mimariye önem verilmiştir.

Göçebe Toplum Yerleşik Hayat

• Ticaret-Hayvancılık Uğraş alanı • Tarım-Ticaret

• Zayıf Yazı • Güçlü
• Taşınabilir Sanat • Kalıcı eser (özellikle mimari)
• Sözlü hukuk kuralları Hukuk • Yazılı hukuk (cezalar uzun)
• Otağ kültürü Kültür • Şehir kültürü
• Güçlü Sanatçı • Zayıf

Türk töresine yazılı hukuku getiren ilk devlet UYGURLARDIR (Ticarette getirmişler)
 Fresko’nun ilk örnekleri
 Minyatür ve cini ilk
 Orta oyunun ilk örnekleri (tiyatro)
 Göç ve Türeyiş destanı Uygurlar döneminde yazılmış
• Yazıtlar= Karabalgasun, Sine Uşi, Mayoncar
• Kitaplar= Altın Yaruk, Sekiz Sömek
 Kağıt ve matbaayı Türklerde kullanan ilk devler UYGURLAR
 Türklerde ilk örgün eğitim
 İlk çiçek aşısı (Türk tarihinde ilk kez bulan Uygurlar)
 Mani dininde terimlerin Türkçe karşılığını kullanıyorlar
 Türk tarihinde 2.milli alfabeyi buluyorlar (UYGUR ALFABESİ)
 Ulusçu özellikler alfabelerinden belli oluyor
 Uygurlar şehirlere ‘Balik’ diyordu
 Uygurlar ressamlara ‘Becizci’ diyordu
• Savaşçı kimliklerini kaybettikleri için UYGURLAR yıkıldı
 DİĞER TÜRK DEVVLETLERİ VE TOPLULUKLARI
HAZARLAR
 Museviliği benimseyen tek Türk topluluğudur
 Dini hoşgörü yaşanmıştır
 Dini birliği sağlanıyor-Pan hazaria (hazar birliği de deniyor) Bu döneme hazar barış çağı da deniyor
 Hazarlar islam ilerleyişini durdurmuşlardır. Belencer Savaşında
 Ordunun tamamı ücretli askerlerden oluşan tek Türk Devletidir
BULGARLAR
 İstanbul’u kuşatan ikinci Türk Devletidir
 Bulgarlar, İtil Bulgarları ve Tuna Bulgarları olarak ikiye ayrılıyorlar.

Avrupada islamiyeti benimseyen ilk Türk devletidir. Hristiyanlığı benimsemişler.

Almış Han döneminde İslamiyet benimeniyor. Yöneticilere çar unvanı veriliyor.
İbni Fadlam seyehatnamesinde bunu belirtiyor

MACARLAR
 Avrupadaki ilk Türkoloji Enstitü’yü kuruyorlar. (Budapeşte’de)

KARLUKLAR
 İslamiyeti benimseyen ilk Türk boyudur (topluluğu)
TÜRGiŞLER
 Emevilerin orta asyaya girmesini engelliyor yani orta asyanın araplaşmasını önlüyor
 Boğa TARKAN adına ‘yarmak’ denilen madeni parayı bastırıyor

OĞUZLAR
 Selçuklu ve Osmanlı devletlerinin atasıdır
 Kumanlar ile yaptıkları mücadeleler ‘Dede Korkut’ hikayelerine konu olur
• Oğuzların Hristiyan olan koluna-UZLAR
Anadoluya yerleşen kısmına TÜRKMENLER deniyor

KIPKAÇLAR (KUMANLAR)
 Dede Korkut hikayelerine konu olurlar
 Codex Cominisüs (Kıpçakça sözlük) oluşturuyorlar
KIRGIZLAR
 ‘YENİSEY YAZITLARI’ Kırgızlara aittir
 Manas Destanı kırgızlara aittir
 Dünyanın en uzun destanı özelliğini taşır, hem sözlü hem yazılıdır, hem islam öncesi hem islam sonrası, hala
yazılıyor bu destan. Manas adında bir askeri anlatır

PEÇENEKLİLER
 Ücretli askerleriyle ünlüdür
 1071 Malazgirt Savaşında ilk önce Bizans’ın yanında daha sonra Büyük Selçukluların yanında savaşmıştır.
Böylece Anadolunun Türk Devleti haline gelmesinde önemli paya sahiptir
 İSLAMİYET ÖNCESİ KÜLTÜR VE UYGARLIK

1)DEVLET YÖNETİMİ

AİLE (OĞUŞ) – SOY (URUG) – BOY (BOD) - BOY FEDERASYONLARI (BUDUN-MİLLET) – DEVLET (İL-EL) - HÜKÜMDAR
 Devlet yönetimi bu sıralamadadır. *Türklerde hükümdar yönetimin başıdır ancak töreye göre hareket
etmek zorundadır. Töre hükümdardan daha güçlüdür
Hükümdarın kullandıkları: ALAMETLER ÜNVANLAR

• Otağ (çadır) Han – Hakan – Kağan – İlteriş

• Nevbet (davul) İdikut – Şangu – Tanghu
• Kotuz-Sorguç (hükümdarın başındaki tüy)
• Tuğ (sancağın tepesine takılan at kuyruğu)
• Sancak (bayrak)
• Örgin (taht)
• Yarlığ (hükümdar emri)

Hutbe, hilat, menşur(halife belgesi), cetr(saltanat şemsiyesi) İslamiyet öncesi görülmeyen alametlerdir

Şah, padişah, hünkar, Hüdavendigar, key’ler İslamiyet öncesi görülmeyen hükümdar unvanlardır
 Hükümdardan sonra gelen kişi ‘HATUN(KATUN’
• Hatunun yaptıkları; -Kurultaya katılma, -Elçi kabul etme, -Kurultaya başkanlık etme
• Hatundan sonra yetkili hükümdarın erkek oğlu (tiğin - tekin) gelir
• Şad; hanedan soylu vali. Daha çok hükümdarın büyük erkek oğlu
• Toy; aslında şölen anlamı da vardır
• Ataman(inal - İnanç); İslamiyet öncesi ‘tigin ya da şadların’ yetiştirilmesinden sorumlu eğitimcidir
• Kurultay(toy, kengeş, keneş); siyasi, askeri, mali ve dini işlerin görüşüldüğü danışma meclisidir.Dini işler
görüşülmesine karşın din adamı kurultaya katılamaz. Din adamı(şaman ve kam olarak ta adlandırılır)
• (Toygun)Kurultaya katılma yetkisi olan kişiler; Hükümdar-hatun-tiğin-şad-yabgu-aygucu(vezir)-buyruk(bakan)-bitikçi
tamgacı(yazman,yazıcı)-boy beyleri(budun)-tudun(vergi memuru)-tarkan(subaşı)
• Töreyi değiştirme yetkisine sahip tek güç kurultaydır. Kurultay belli şartlarda hükümdarı görevden alır
• KUT; hükümdarın, gök tanrı tarafından görevlendirildiğine ve hükümdar ailesinin gök tanrı tarafından seçildiğine olan
inanıştır
• İkili sistem; Doğu batı olarak iki elden devletin yönetilmesidir
• Geleneksel Türk veraset sistemi; ülke hanedanın üyelerinin ortak malıdır anlayışıdır
2)ORDU
İslamiyet öncesinde ‘ordu millet’ anlayışı vardı. Eli silah tutan herkes ordunun bir parçasıdır anlayışı hakim.
Askerlik bir meslek değil. Askerlik sınıf veya zümreye mensup değildir. Maaş karşılığı yapılmaz. İskitler, Avarlar,
Uygurlar, sibirler bu sistemi uygulamışlar ancak Hazarlar paralı askerlik sistemini kullanmışlardır
 Süvariler-atlı askerlerdir, hafif silah kullanırlar
 Mete Han ‘ilk ordu, onluk sistem turan taktiği, ıslıklı ok’ bulmuştur
• Türkler başka toplumları en fazla askeri alanda etkilemişlerdir
• Türkler en az değişimi de en az askerlik alanında sürdürmüşlerdir
Askeri Kavramlar:
Yelme: Öncü kuvvet (keşif kuvveti)
Tolga (börk): Asker başlığı-miğfer
Tarkan: Subaşı
Noyan: Komutan
3)DİN VE İNANIŞ
 Türklerde ilk sistemli din inanışı GÖKTANRI-KÖKTANRI (Allah her yerdedir)
Diğer inanışlar; Musevilik, Mani, Budizm, İslamiyet

• Doğa kültürü
• Totem(ongun)
• Şamanizm (şaman rahiplerinin gelecekte ilgili haber vereceğine inanılır)
Dini Kavramlar
Şaman, kam, bahşi; din adamlarına verilen isim
Yuğ; cenaze töreni
Kurgan; mezar
Yuğ aşı; ölünün arkasından verilen yemek
Balbal; mezar taşı
Sagu; Ağıt
Umay; tanrıça
Yada taşı; kutsal taş
Bengü taşı; ölümsüzlük anlamı olan taş
4)BİLİM, SANAT, EDEBİYAT

BİLİM
 12 Hayvanlı Türk Takvimi(astronomi gelişimi)
 Mumyacılık (anatomi, tıbbı gelişim)
SANAT
-Taşınabilir nitelikte sanat, -Demircilik, -Dokumacılık, -El sanatlar, -Resim, -Heykel, -Hafif malzeme kullanılmış
göçebe oldukları için, -Hayvan üslubu duvar çizimlerinde var
EDEBİYAT
SÖZLÜ; ATASÖZÜ(SAV), AĞIT(SAGU), KOŞUK(SAZLI ŞİİR ŞARKI), DESTANLAR
YAZILI: ORHUN KİTABELERİ(GÖKTÜRKLER), YENİSEY YAZITLARI(KIRGIZLAR), KARABOLASAĞAN, SİNE UŞİ,
MAYONÇAR(YAZITLAR-UYGURLAR), ALTUN YARUK, SEKİZ SÖMEK(UYGURLAR)

5)EKONOMİ
 Göçebe hayatın etkisiyle hayvancılık, ticaret, ipek ve kürk yolu önem kazanmış
 İthal; ipek, süs eşyası, tahıl, hububat
İhraç; canlı hayvan, et, dokuma ürünleri, madeni eşya, deri

• Komdu; üzerinde hükümdarın mührü bulunan ipek para

• Yarmak; Türgişler’in Boga Tarkan için bastığı madeni para
• Kuanpo-Böz; Uygurların kumaş paraları
• Çav; Uygurların kağıt paraları
 TÜRK İSLAM TARİHİ
• 751 Talas Savaşı(Atlık Savaşı) Çin ile Abbasiler arasında oluyor. Karluklar Abbasilere yardım ediyorlar
• Karluklar İslamiyet’i benimseyen ilk topluluk(boydur)
Sonuçları;
 Kâğıt ve matbaa ilk kez Çin dışına çıkıyor
 Türkler kitleler halinde İslamiyet’i benimsiyor
 Türk-İslam dünyasını ve halifeyi korumuştur
KARAHANLILAR (DEVLETÜL HAKANİYE)

• Türkistan(İslamiyet’i Orta Asya’da benimseyen ilk Türk devletidir)

• Saltuk Buğra Han zamanında geçiliyor. Daha sonra adı Abdul kerim oluyor
• Araplaşmıyorlar
• Şeri ve örfi kurallar var
• Veraset sistemi
• Kut anlayışı
• Türkçeyi resmi dil olarak kabul etmişler
• Uygur alfabesini kullanmışlar
• İlk Türk İslam eserleri(edebi ve mimari) bu dönemde
• Ribat (Kervansaray; dini, askeri, ticari olarak kullanılmıştır)
• Bimarhane(hastane ) var
• İlk Türk-İslam medresesi ‘SEMERKAND MEDRESESİ’ kuruluyor
• İlk burslu öğrenci sistemi var(sosyal devlet anlayışının göstergesi)
• Gulam Sistemi; küçük yaşta esir çocuklarını alarak gulamhane denilen ocaklarda yetiştirip asker ya da
devlet adamı olarak görevlendirme sistemidir. Karahanlılar kuruyor
GAZNELİLER
 Tarihte bilinen ilk imparatorluktur
 ‘Alp TİĞİN’ kurucusudur.
 Afganistan’ın GAZNELİ şehrinde kurulmuştur
 En önemli hükümdarı GAZNELİ MAHMUT tur
 Sultan unvanıyla anılan ilk kişidir
 Hindistan’a 17 sefer düzenlenmiştir
• 1040 DANDANAKAN SAVAŞINDA SELÇUKLULAR İLE GAZNELİLER arasında yapılıyor

Yıkılış sürecinin nedeni çok uluslu bir yapısının bulunmasıdır

 GULAM SİSTEMİNİ geliştirmişler
 ‘Zafer Kalpleri’ Gaznelilere ait en önemli eserdir
• Bu dönemde aydın ve sanatçılar; Biruni (bilimci), Utbi (tarihçi) - Tarihi Yemin eserini Gazneli Mahmut’a sunuyor,
Firdevsi (edebiyat) - Şahname

BABÜRLER
 Hindistan’da kuruluyor
 Kast sistemini zayıflatmışlardır (babadan oğula geçen meslek gurupları)
 İslamiyet’i Hindistan’a yaymışlar
 Önemli eser TAÇ MAHAL; Şah Cihan’ın eşi MÜMTAZ MAHAL için yaptırdığı kümbet (altın mezar)
 MISIRDAKİ TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ
TOLUNĞLULARI – EYYÜBİLER – MEMLÜKLER – AKŞİTLER

TOLUNOĞLULARI
 Mısır’da kurulan ilk Türk-İslam Devletidir
 Tolunoğlu Cami Mısır’da kurulan ilk camidir
 Marista(hastane) kuruluyor
 Dünyadaki ilk düzenli *eczane kuruluyor

AKŞİTLER (İHŞİTLER)
 Mısırda kurulan 2. Türk-İslam Devletidir
 Hicaz’a kutsal topraklara hâkim olan ilk Türk-İslam Devletidir

EYYÜBİLER
 En önemli hükümdar SELAHATTİN EYYUBİ
 HITTİN SAVAŞINDA Kudüs’ü Haçlılardan geri almıştır*

MEMLÜKLÜLER (KÖLEMENLER)
• Geleneksel veraset anlayışı uygulanmamıştır
• Her güçlü Memlük komutanının hükümdar olma yetkisi vardır
• Moğolları durdurabilen ilk Türk-İslam devletidir. Ayn Calut savaşı ile
 Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferiyle yıkılıyor
 EL DEVLETÜL TÜRKİYE de deniyor Memlüklülere
 MOGOLLAR(CENGİZ İMPARATORLUĞU)

 Cengiz Han(Timuçin) 27 sene hükümdarlık yapmış

 Tek parça sınırları en geniş devler haline getirmiş
 Yağma ve talan politikaları izlemişlerdir
 Yasaname-i Büzürg(Cengiz Yasaları) ile devlet yürütülmüştür

ALTIN ORDA DEVLETİ

• Kırım’da kuruluyor
• Kurucusu BATUHAN
• Ruslar ile sorunlar yaşıyor
• Türk-İslam kültürünü ilk benimseyen devlettir

İLHANLILAR
• HÜLAGÜHAN tarafından BAĞDAT ta kuruluyor
• Anadolu Selçuklu ve Abbasilerin yıkılışında etkililerdir

ÇAĞATAY HANLIĞI
• Cengiz Hanın oğlu ÇAĞATAY HAN tarafından TÜRKİSTANDA kuruluyor
• Türk-İslam kültürünü en çok benimseyen devlettir

KUBİLAY HANLIĞI
• KUBULAY HAN tarafından PEKİNDE kuruluyor
• İslamiyet’i benimseyen tek Moğol koludur
• Marco Polo bu devlete hizmet etmiştir
 BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ

 Devletin kökeni Oğuzların Kınık boyundan gelmektedir

 Devletin ilk kuruluş çalışmaları Selçuk Bey ile Merv bölgesinde olduğu söyleniyor.(net değil)
• Selçuk Beyin oğulları çok başarılı. Tuğrul Bey(yönetim) Çağrı Bey(askeri) alanda başarılı sonuçlar elde etmişler
• 1040 DANDANAKAY SAVAŞI- BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ ile GAZNELİLER arasında
 Etkin dil Farsça
 Merkez İran(HORASAN)
 İran devlet adamları yönetimindedir
 Anadolu’ya ilk keşif akınları başlatılmış
• 1048 PASİNLER SAVAŞI- BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ İLE BİZANS arasında yapılıyor
Önemi; 1071 Malazgirt Savaşının öncü savaşıdır
 Tuğrul Beye Abbasi Halifesi Doğunun ve Batının Sultanı unvanını veriyor
 Tuğrul Bey İslam’ın siyasi lideri oluyor
 Selçukluların ilk medresesi açılıyor- Nişubur Medresesi
ALPASLAN DÖNEMİ
• Vezir Nizamı mülk
• Nizamiye Medreseleri ilk Bağdat’ta kuruluyor
• İlk Türk-İslam üniversitesi olarak kabul edilir
• Yükseköğretim eğitimi var
• Kars’ta ANİ KALESİNİ fethediyor. Daha sonra Alpaslan’a EBUL FETH unvanı veriliyor

 1071 MALAZGİRT SAVAŞI

• Anadolu’ya ilk Türk yerleşimi başlıyor
• 1. Türk beylikleri kuruluyor. Danişmentler, Mengücekler, Saltuklular, Artuklular, Çaka Beyliği
• Türkiye tarihi başlıyor günümüze kadar olan
MELİKŞAH DÖNEMİ
• Devletin en parlak dönemidir
• Vezir Nizamı mülk sayesinde. Siyasetname eseri önemli
• Ömer HAYYAM- Takvimi Celali(Meliki Melikşahı) mali işler için bulmuş

 BATİNİLİK TARİKATI(HAŞŞAŞİLER)
Hasan SABBAH tarafından oluşturuluyor. Devleti zayıflatan terör gurubudur
 Melikşah Dönemini zayıflatıyor

 Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasıyla 5 tane devler kuruluyor

1) SURİYE SELÇUKLULARI
2) HORASAN SELÇUKLULARI
3) KİRMAN SEELÇUKLULARI
4) IRAK SELÇUKLULARI
5) ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ

İKTA SİSTEMİ; devlet görevliler ve askerlere maaş karşılığı yaptıkları işe göre bir miktar toprağı işlemesi için veriyor.
Kişi aldığı toprağa göre belli sayıda atlı asker(süvari) yetiştiriyor

ATABEYLİK SİSTEMİ; Selçuklularda hükümdarın erkek çocukları olan melikleri ‘atabey’ denilen eğitmenler eşliğinde
bölgelerde görevlendirilmesidir. Atabeyler, atabeylik adı altında bağımsız devletler de kurabilmişlerdir. İldenizoğluları,
Salgurlular, Bektiğinler, Böriler, Zengiler gibi…
Atabeylik Sisteminde sancak usulü var, melik-şehzade, atabey-lala
 1.TÜRK BEYLİKLERİ
Ortak Özellikleri
• 1071 Malazgirt savaşı sonrası kurulmaları
• Kılıç hakkı var
• Fetihlerin kalıcılığı sağlanıyor
• Anadolu da ilk Türk-İslam eserleri var ÖSYM beylik ile devleti aynı anlama geldiğini söylüyor
• İmar ve iskân politikası hâkim
• Üretimin devamlılığı söz konusu
• Anadolu’da Türk-İslam kültürü yayılıyor

DANIŞMENTLİLER; En güçlü beyliktir. Büyük Selçuklu Devletinin mirasçıları olarak görürler kendilerini. Haçlı
seferlerine karşı mücadele etmişler. Kayseri, Sivas, Tokat, Amasra, Çankırı, Çorum, Yozgat çevresinde yerleşmişler.
Eseri; Yağbasan Medresesi- Tokatta yer alan bu medrese Anadoludaki ilk medrese örneğidir
SALTUKLULAR; ilk kurulan beyliktir. Erzurum, Kars, Artvin civarında kurulmuşlardır. Eserleri; Erzurum Ulu Cami,
Emir Saltuk Türbesi, Tepsi Minare, Üç Kümbetler, Mama Hatun
MENGÜCEKLİLER; Divriği, Erzincan, Batman, Kemalı bölgesinde yerleşmişler. Eserleri; Divriği Külliyesi, Divriği
Cami-UNESCO’nun dünya kültür mirası içinde yer alır. Anadolu’da kurulan ilk küllüye örneğidir
ARTUKLULAR; Diyarbakır, Batman, Hasankeyf, Mardin civarında kurulmuştur. Eserleri; Malabadi Köprüsü, Hasankeyf
Kalıntıları, Mardin Ulu Cami, Hatuniye Medresei, Artuklu Sarayı
ÇAKA BEYLİĞİ; İzmir Ve çevresinde kurulmuştur. Denizci ilk Türk topluluğudur. Türk tarihinin ilk Türk denizcisi ÇAKA
BEYDİR. Bu beyliğin kuruluş yıl dönümü Deniz Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş yılı olarak sayılır. 1081
İstanbul’u denizden kuşatmıştır
SÖKMENLER; Van Gölü civarında kuruluyor. Erman Şahlar adıyla da geçer
DİLMAÇOĞULLARI (ARSLANOĞULLARI); Bitlis çevresinde kuruluyor
İNANOĞULLARI; Diyarbakır civarında kuruluyor
ÇUBUKOĞULLARI; Elazığ ve çevresinde kuruluyor
TANRI VERMİŞOĞULLARI; İzmir ve Aydın çevresinde kuruluyor
 ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ
• Kurucusu KUTALMIŞOĞLU SÜLEYMAN ŞAH
• İlk merkez İznik, 1.Haçlı seferi ile Konya başkent oluyor
• Haçlılara karşı en fazla mücadele eden devlettir
• Süleyman Şah bu devleti Kılıç Hakkı olarak kullanıyor
• Başta Büyük Selçuklulara bağlı daha sonra bağımsız oluyor

 1176 MİRYAKEFOLON SAVAŞI - Anadolu Selçuklu Devleti ile Bizans arasında gerçekleşiyor
• Anadolu’nun Türk yurdu olduğunu kesinleşiyor
• Türklerin Anadolu’dan ayrılmayacağı kesinleşiyor
• Türkler savunmadan taarruza geçiyor
• Savaşın diğer adı ‘Yurt Tutan Savaşı’

 1230 YASSI ÇİMEN SAVAŞI - Anadolu Selçuklu Devleti ile HARZEMŞAHLAR arasında oluyor
• Anadolu’nun Moğol istilasına açık hale geliyor
• Anadolu Selçuklu kazanıyor ancak Moğolların işine geliyor
 HARZEMŞAHLAR kendilerini Büyük Selçuklu Devleti’nin mirasçısı olarak görüyorlar
 1240 yılında Baba İhsan Ayaklanması ortaya çıkıyor(Babı Ali Baskını)
• Dini ve ekonomik bir isyandır

 1243 KÖSEDAĞ SAVAŞI Anadolu Selçuklu Devleti ile İlhanlılar arasında olmuştur
• Bu savaşla Anadolu Selçuklu Devleti yıkılış sürecine giriyor
• Anadolu Türk siyasi birliği parçalanıyor
• 2.Türk beylikleri kuruluyor
• Anadolu’da ki önemli eserler yıkılıp yakılıyor
• Türkmenler Anadolu’nun batısına doğru ilerliyor. Moğolların baskısından dolayı
 İlhanlılar Moğolların bir koludur
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİNDE TİCARET
• Hem kara hem de deniz ticareti ile ilgileniyor
• Deniz ticaretini geliştirmek için Kırım’ı (Suğdak) alıyor
• Alanya ve Sinop’u alarak tersane(donanma gücü) kuruluyor
• Kara ticareti için gümrük indirimi yapıyor
• Yol, han, kervansaray, bedesten gibi yapılar yapılıyor
• Devlet sigortası uygulanıyor
• Ahilik Teşkilatı kuruluyor
Ahilik Teşkilatı
• Merkez KIRŞEHİR
• Kurucusu AHİ EVRAN
• HACI BEKTAŞ VELİ kurulması için öncü oluyor
• Bacı yanı Rum Kadın FATMA HATUN-kadın kolları başkanı
• Ticari, dini, sosyal, askeri bir özelliğe sahip
• Temel kuruluş amacı ticaret
• Esnaf ve zanaatlar arasında ilişkiyi düzenliyor
• İslam-Cihat anlayışını yayıyor
• Askeri-savunmada iyiler
• Tekke ve zaviyeleri merkez olarak kullanıyorlar
• Usta, kalfa ve çırak eğitimi veriliyor
• Daha sonra icazetname adlı diploma veriliyor
• Gediz belgesi yani ruhsat veriliyor
• Narh sistemi yani fiyat belirleme uygulanıyor
• Gayrimüslim üyesi bulunma Ahilik Teşkilatının
• İslamiyet Öncesi-FÜTÜVVET *gayrimüslim yok
• Türk-İslam’da- AHİLİK *gayrimüslim yok
• Osmanlı’da LONCA olarak bilinir *gayrimüslim var
 2.TÜRK BEYLİKLERİ

KARAMANOĞLULARI
• Konya Karamanda kurulmuşlardır
• Kendilerini Anadolu Selçuklu Devletinin mirasçısı olarak görürler
• Osmanlıyı en fazla uğraştıran beyliktir
• Türkçeyi ana dil olarak kullanırlar. Ulusçu yapının olduğunun göstergesi
KARESİOĞLULARI
• Balıkesir civarında kurulmuşlardır
• Osmanlıya katılan ilk beyliktir. Anadolu siyasi birliğinin ilk adımıdır bu durum
• Osmanlı Donanmasının temelini oluşturur
• Osmanlının Rumeli’ye geçişini kolaylaştırır
GERMİYANOĞULLARI
• Kütahya civarında kurulmuşlardır
• Çeyiz ve vasiyet yoluyla Osmanlıya katılmışlardır
HAMİTOĞLULARI
• Burdur ve Isparta civarında kurulmuşlardır
• Para yoluyla Osmanlıya katılan beyliktir
Denizcilikte 2.Türk Beylikleri
 CANDAR OĞULLARI(İsfendiyar Oğulları); Sinop ve Kastamonu bölgesinde
 AYDINOĞLULARI; Aydın
 MENTEŞEOĞULLARI; Muğla
 KARESİOĞULLARI; Balıkesir
 SARUHANOĞULLARI; Manisa
 TACETTİNOĞULLARI; Ordu ve Bafra bölgesinde
 TÜRK-İSLAM KÜLTÜR VE UYĞARLIĞI
1)DEVLET YÖNETİMİ
• Şeri ve Örfi kurallarla hükümdar devleti yönetir
• İkili teşkilat anlayışı
• Kut inancı
• Veraset Sistemi aynı MEMLÜKLÜLER hariç. MEMLÜKLÜLERDE en güçlü komutanın hükümdar olma hakkı
vardır anlayışı vardır
HÜKÜMDAR

ALAMETLERİ UNVANLARI
 Hutbe  Şah
 Hitat  Padişah
 Menşur-halife belgesi  Sultan
 Cetr-saltanat şemsiyesi  Hünkar
 Para bastırma  Şahinşah
 Kılıç kuşanma  Keyhüsrev
 Otağ  Keykavus
 Nevbet  Gıyaseddin
 Mühür  Kadir
 Yüzük
 Asa
Türk-İslam Döneminde; Melik (şehzade) – Atabeylik Sistemi (Meliklerin eğitildiği yer) – Divan (Siyasi, askeri, mali
işlerin görüşüldüğü danışma meclisi)

Meşveret Meclisi; hükümdara fikir, düşüncelerin bildiren aydın kişilerin oluşturduğu meclistir. Bilgili, aydın
kişilerin ıslahatlar için hazırladığı raporlarını bu mecliste sunar
Divanı Saltanat; merkez divan büyük divandır. Başkanlığı hükümdar yapar. Eğer hükümdar yoksa ‘Niyabeti
Saltanat’ toplanır ve başkanlığını ‘Naibi’ yapar
DİVANI SALTANAT

Divanı İsraf Divanı Arz Divanı Pervane Divanı Berid

(Teftiş eder) Askeri işlere bakar Toprak işleri Posta işlerine bakar
Hukuk Başkanı Emiri Arz Başkanı Pervaneci
Askeri hariç
Başkanı Müşrif
Divanı İstifa Divanı İnşa Divanı Mezalim
Mali divandan Yazışma işleri Büyük davalara bakar
sorumludur Başkanı Münşi Başkanı Hükümdar
Başkanı Mustevfi
Diğer Görevliler
Ulu Hacip (hacibül hüccap); hükümdar ile önemli kişiler ile ilişki kurar
Emiri Candar; Hükümdarın ve sarayın güvenliğinden sorumludur
Alemdar; bayrağı ve sancağı taşıyan kişidir
Emiri Hares; cezaları uygulayan kişidir
Ahuru Çavuş; ahır sorumlusu
Silahtar; silah bakımından sorumlu kişiler
Şarabdar; hükümdarın içeceklerinden sorumlu kişi
Naip; vekil
Ulak; haberci
Amid; vergi memuru
Çeşni Gar; hükümdarın yemeklerini tadan kişi
Serhenk; hükümdarın önünden gidip ona yol açan kişi
Camedar; hükümdarın kıyafetlerinden sorumlu kişi(terzi)
2)HUKUK

ŞERİ HUKUK ÖRFİ HUKUK

 İslam  Gelenekler-görenekler
 Kuran *Baş Kadı; Kadıül KUDAT  Hükümdar emirleri-ferman, kararname
 Fıkıh-bilim *Askeri Kadı; Kadıül Leşger
 Hadis
 İcma-karşılaştırma
 Kadının Görevleri
• Hem idari hem de hukuki işlere bakar
• Davalara bakar
• Halk arasındaki uyuşmazlıkları çözer
• Vergini adil ve düzenli toplanmasını sağlar
• Resmi onay makamıdır-şimdiki noterlik gibi
• Vakıfları denetler-yönetmez
• Nikâh ve boşanma işlerinden sorumludur
3)ORDU VE DONANMA
ORDU

Hassa Ordusu Gulam Sarayı İkta Askerleri

 Doğrudan hükümdara bağlı  Gulam sisteminden yetişmiş  İkta sahiplarinin beslediği
merkez ordu birliğidir Askerlerdir. İlk kez Karahanlılar askerlerdir. Merkezde bulunmazlar,
eyalette bulunurlar. Savaş dışında
toprak işleme, bölgenin güvenliği,
Hassanın olduğu her şey hükümdarın olduğu anlamına gelir ikta sahibi adına para toplama
3 ayda bir ’’biştegani’’ denilen maaş
alırlar.

DONANMA
• Büyük Selçuklu Devletinde ve Kara Hanlılarda donanma yok
• Anadolu Selçuklu Devletinde güçlü donanma var; Sinop ve Alanya tersaneler var.
Donanma Komutanı-REİSÜL BAHRÜ-MELÜKÜS SEVAHI deniliyor
4)TOPRAK
MÜLK ARAZİSİ
Öşüriye Toprak: Mülkiyeti Müslümanlara ait olan
toprak türüdür. Elde edilen ürünün 1/10 oranında
ürün vergisi ödenir.
Haraciye Toprak: Mülkiyeti gayrimüslimlere ait olan
toprak türüdür. Elde edilen ürünün 2/10 oranında
ürün vergisi ödenir.
MİRİ ARAZİ (DEVLET ARAZİSİ)
HAS: Geliri en yüksek olan toprak türüdür. Hükümdar
ya da hanedan üyelerine verilir.
İKTA: Geliri maaş karşılığı devlet görevlilerine verilen
Toprak türüdür.
VAKIF: Geliri halkın ihtiyaçlarını karşılayan dini ve
sosyal kurumlar için ayrılan toprak türüdür. Medrese,
Cami, darüşşifa, yol gibi sosyal devlet anlayışını
gösterir.
Vakıf geliri asla askeri amaçla kullanılmaz. Vakıfların ve
gelirlerinden sorumlu kişi MÜTEVELLİ HEYETLERİ dir.
5)EDEBİYAT
KARAHANLILAR Türk-İslam dönemi ilk eserleri
Kutadgu Bilig-Yusuf Has Hacip; yazarı bilinen ilk Türk-İslam eseridir. İlk siyasetnameyi içerir. İdeal devlet
anlayışı konusu
Divanı Lügat-ı Türk-Kaşgarlı Mahmut; İlk Türkçe-Arapça sözlüktür. Arapların, Türkçe öğrenmesinin
sağlıyor. İslamiyet öncesi Türk Edebiyatından edebi yaşamına değiniyor. İlk Türk dünya haritası içinde
vardır. Türk-İslam yaşamını da anlatıyor
Ata Betül Hakayık-Edip Ahmet Yüknevi; güzel ahlak konusunu anlatıyor
Divan-ı Hikmet-Hoca Ahmet Efendi; tasavvuf, cihat İslam konuları var
GAZNELİLERİN
Firdevs-Şehname; Turan(Türk)-Pers(iran) İmparatorluğunu anlatıyor. Gazneli Mahmut’a sunuyor
Tarihi Yemin-Utbi; Gaznelilerin tarihini anlatıyor. Gazneli Mahmut’a sunuyor
TİMUR
Muhakeme tül Lügatten-Al, Şiir Nevai; Türkçe-Farsça sözlük
6)BİLİM
FARABİ
 Türk-İslam pozitif biliminin kurucusudur
 Al Prabius ve Muallimi Sani(2.Öğretmen) de deniliyor
 Birleşmiş Millerler gibi bir kuruluşun oluşturulması fikrini ortaya atmıştır.
 Mantık bilimi ile ilgilenmiştir
 Eseri; El Medinetül Fazlıla

BİRUNİ
 Matematik ve Coğrafya alanında çalışmalar yapmış
 Enlem ve boylamı çok yakın farklarda bulmuş
 Eser; Asarül Bakiye

ULUG BEY (TİMUR DEVLETİNDE)

 Astronomi alanında çalışmalar yapmış
 Semerkant Uluğ Bey Rasathanesini kurmuştur
 Eserleri; Yıldızların Fihrist Cetveli, Zic

İBNİ SİNA (3.ÖĞRETMEN)

 Tıp alanında uzman
 Avicenna (tıp babası) da deniliyor
 Küçük kalp ameliyatını ilk kez yapan kişi
 İlk açık kalp ameliyatını yapan kişi
 Su ve para sesinin tedavi edebileceğini söylüyor
 Eserleri; Kitabül Şifa, El Kanunu Fıt Tıb
Ömer Hayyam
 Matematik, Astronomi, Edebiyat alanında çalışmalar yapmış
 Matematikte Hayyam Üçgenini buluyor
 Takvimi Celali buluyor
 Eseri; Rubai

İBNİ RÜŞT
 Endülüs Emevi Devletinde yaşıyor
 Endülüs Emevi Medreselerinde eğitim veriyor
 Akılcılık ve bilimselliğin öncüsü
 Aristo’yu Avrupa’ya tanıtan kişidir
 Avrupa’da Rönesans hareketinin başlamasında payı vardır
 Aristo 1.Öğretmen olarak bilinir

GAZALİ
 Nizamiye Medreselerinde Batiniliğe karşı mücadele vermiştir.
 Tasavvuf, mutasavvıfa önem vermiştir
 Eseri; İlyaul Ulumuddin

EL CEZİRE
 Sibernetik-televizyon, uydu dalgalarını bulan kişi
 Robotların temelini bulan adam
 Teknolojiye çok katkı sağlamış
 ANADOLU SELÇUKLU DÖNEMİNDE ÖNEMLİ KİŞİLER
Mevlana Celalettin Rumi
 Oğlu Velet ile birlikte Mevlevilik Tarikatını kurmuştur
 Eserleri; Mesnevi, Mektubat, Fihi Mafih, Divanı Kebir
Hacı Bektaş Veli
 Bektaşilik öncüsü. Nevşehir’de
 Ahilik Teşkilatının kurulmasına öncülük ediyor
 Eseri; Makalat
Hoca DEHHANİ
 Divan Edebiyatının kurucusudur
 En önemli eseri; Selçuklu Şehnamesi
Caca BEY
 Astronomi alanında uğraşıyor
 Kırşehir’de Caca Bey Rasathanesi’ni kuruyor(gözlem evi)
7)SANAT
Resim ve heykel durağandır. İslam dünyasının tutumundan dolayı
Hat; el yazısıyla yapılan kitapların altındaki ve üstündeki şekillerdir
Tezhip; el yazısıyla kitapların yan tarafındaki sembol ve şekillerdir
Minyatür
Oymacılık (kakmacılık)
Ciltçilik
Ebru; suda resim sanatı
Malakari; tavan süsleme sanatı
Telkarı; gümüş işleme sanatı
Mimari; en önemlisi
 MİMARİ
SİVİL DİNİ ASKERİ
• Saray • Cami, minare, mescit, • Kale
• Köşk medrese, tekke, zaviye, • Sur
• Kasr (küçük saray) kümbet, külliye (cami, • Kule
• Han, haman medrese, imarethane…..) türbe • Burç (kale kenarlarında
• Köprü, kıraathane Girintili, çıkıntılı bölgeler)
• Arasta (açık pazar) • Ordugah
• Bedesten (kaplı çarşı) • Karargah
• Kapan (tek tür ürünün satıldığı yer) • Kışla
• Kervansaray, Ribat, Sebil • Tersane
• Darülşifa, Darülsıhha, Bimarhane,
Maristan (hastane)
• Kütüphane
• İmarethane ( aş evi)
• Tabhane (fakir evi)
ANADOLU SELÇUKLUDAKİ ÖNEMLİ ESERLER
Konya; Alaattin Cami, Karatay Medresesi
Kayseri; Koca Hasan Medresesi(Anadolu Selçuklu Devletine ait ilk medrese), Hunat Hatun Medresesi,
Gevher Nesibe Hatun Hastanesi
Sivas; Bujiye Medresesi, Gök Medresesi, Çifte Minareli Cami
Aksaray; Alay Han Kervansarayı(Anadolu’da ilk kervansaray örneği)
Erzurum; Çifte Minareli Cami
 OSMANLI TARİHİ(1299-1922)
KÜLTÜR UYGARLIK
• Örfi kurallar ve uygulamalar
• Şeri kurallar ve uygulamalar
• Fethedilen bölgelerin uygulaması

1) DEVLET YÖNETİMİ

A) Merkez Yönetim
Söğüt-Bilecik-Bursa-İznik-Edirne-İstanbul sırasıyla başkentlerdir
 Osmanlı da görülen rejimler; Saltanat, Mutlak Monarşi, Teokrasi, Meşrutiyet

İSTANBUL’un;
• Genel Düzeninden – (SADRAZAM)
• Yönetiminden – (TAHT KADISI)
• Güvenliğinden – (YENİÇERİ AĞASI)
• Adaletten – (TAHT KADISI)
• Belediyeden – (ŞEHREMİNİ)
• Çarşı-Pazardan – (MUHTESİP)
• İmardan – (MİMARBAŞI) sorumludur.
 MERKEZ YÖNETİMİ

PADİŞAH SARAY DİVANI HÜMAYÜN

YASAMA
Ferman; bir konu hakkında verilen kanun
Kanunname; birden fazla konu hakkında verilen kanunlar
Adalet name; halkın haklarının yöneticilere karşı koruması
Hattı hümayun; halkın haklarının halka bildirildiği belge
Berat; atama-tayin belgesi
YÜRÜTME
Padişahın divanla gerçekleştirdiği icraatlar
YARGI
Müsadere usulü(mala mülke el koyma yetkisi) var. Bireysel
sermaye birikiminin önüne geçmiştir. Kulluk hakkı-kulluk
sistemi(padişahın devşirme üzerinde sonsuz yetkiye sahiptir)
SARAY YÖNETİMİ

• Bursa Sarayı(Bey Sarayı) Osmanlının ilk sarayıdır. Orhan Bey döneminde kullanılmıştır
• Edirne Sarayı 1.MURAT döneminde kullanılmıştır
• Topkapı Sarayı 2.Mehmet(FATİH) döneminde kullanılmıştır
• Dolmabahçe Sarayı ABDULMECİT döneminde kullanılmıştır
• Çırağan Sarayı ABDULAZİZ döneminde kullanılmıştır
• Yıldız Sarayı 2.ABDULHAMİT döneminde kullanılmıştır
TOPKAPI SARAYI

• 15.yy klasik Türk-İslam mimarisidir

• Acem Ali-Davut Ağa mimarlarıdır
• Önemli eklerini Mimar Sinan yapmıştır
• En uzun kullanılan saraydır(400 yıl)

Birun Enderun Haremi Humay

• Dış saraydır. • İç saraydır. • Harem dairesidir.
• Haremin bulunduğu kısımdır. • Eğitim mektepleri bu bölümdedir. • Padişah çok özel, önemli kişileri
• Devletin yönetim kısmı bu bölümdedir. burada ağırlar.
• Çok özel konular konuşulan yer
DİVANI HÜMAYÜN
• Orhan Bey döneminde kuruluyor. 2.Mahmut döneminde kapatılıp yerine Nazırlıklar(bakanlıklar) kuruluyor
• Siyasi, askeri, mali, dini işlerin görüşüldüğü danışma meclisidir
• Halk meclise katılamaz
• Divan kararlarına ‘hüküm’ denir. Defterine de ‘mühimme defteri’ denir
• İlmiye, seyfiye, kalemiye sınıfları vardır
• Yüksek mahkeme özelliği taşır
• Askeri atamalar da burada belli olur

DİVANI HÜMAYÜN ÜYELERİ

 SADRAZAM(VEZİRİ AZAM)
• Padişahın mutlak vekilidir
• Padişahım mührünü taşır
• Sadrazamlık 1.Murat döneminde başlıyor. İlk Osmanlı padişahı ÇANDARLI HALİL PAŞA
• Sadrazamlar Serdarı Ekrem unvanıyla ordunun başkanı oluyor
• Sadrazama vekâlet eden kişi Sadaret Kaymakamı denir
• Sadrazamlık 2.Mahmuttan sonra Baş Vezir olarak adlandırılır
• Sadrazamlık Fatih döneminden itibaren Divan başkanlığında toplanabilmiş
 VEZİRLER (KUBBEALTI VEZİLERİ)
• Sadrazamın yardımcısıdır
• İlk Osmanlı veziri ALAADDİN PAŞA-ORHAN BEY döneminde
 DEFTERDAR
• Mali işlerden sorumlu görevli
• Gelir-gidere bakıp bütçe hazırlıyor
• İlk defterdar 15.yy da 1.Murat döneminde ilk ÇELEBİ BİN MEHMET
• Rumeli ve Anadolu defterdarları vardır. Rumeli defterdarı her zaman üstündür

 NİŞANCI
• Divandaki tüm yazışma işlerinden sorumludur
• Toprak dağıtımı ve kayıtlarından sorumludur. Bu dağıtım ve kayıtlar Tahrir Defterine yazılır
• Padişah belgelerine tuğra çeker
• Divandaki kalemin başıdır

 KAZASKER (KADI ASKER)

• Kadı ve müderrislerin atamalarını yapar
• Davalara bakar
• Taht kadısını padişah atar, diğerlerini Kazasker atar
• Not/Kazaskerler ve şeyhülislamalar Türk ve Müslüman kökenli, medrese mezunu olmak zorundadır

 ŞEYHÜLİSLAM (MÜFTÜ)
• Din işlerinin başıdır
• Fetva(ifta) dinen caiz olan durumları belirtir
• 16.yy dan sonra divana katılıyor
• Şeyhülislamlar daha sonra ‘Babımeşhiat’ adıyla anılır
 YENİÇERİ AGASI
• İstanbul’un güvenliğinden sorumludur.
• Divana 16.yy dan sonra katılmıştır
• Savaş zamanlarında ordunun başına geçen kişidir

 KAPTAN-I DERYA
• Donanmanın başıdır
• 16.yy da divana katılmıştır
• BARBAROS HAYRETTİN PAŞA Osmanlının ilk donanma komutanıdır

 REİSÜL KÜTTAP (DIŞ İŞLERİ BAKANLIĞI)

• Başta nişancıya bağlı çalışmıştır
• 17.yy da bağımsız üye olmuştur
• Dış işlerinden sorumlu görevlidir
• İleride Hariciye Nazırlığı olarak adı değiştirilmiştir
 TOPLUMSAL YAPI

BERAYA (YÖNETEN) REAYA (YÖNETİLEN)

Seyfiye (kılıç ehli) Kalemiye Din – Hukuk – Eğitim • Tebaa = Halk
İlmiye (Ulema) Yazışma – Maliye – Bürokrasi • Şeyhülislam • Müslim, gayrimüslim herkes
Askeri – İdari • Nişancı • Kazasker Osmanlı halkıdır
• Sadrazam • Defterdar • Müderris • Vergi veriyorlar
• Vezirler • Reisül küttap • Muhit vb. • Yönetim hakları yok
• Yeniçeri Ağası • Katip • Çiftçi, köylü, zanaatkar vb.
• Kaptanı Derya
• Beylerbeyi
• Sancakbeyi vb.

Beraya vergi vermez

B) TAŞRA YÖNETİMİ
 Merkez yönetimi dışındaki her yer taşradır

YÖNETİM BİRİMLERİ YÖNETİM ADALET ASAYİŞ (GÜVENLİK)

• Eyalet • Beylerbeyi • Kadı • Subaşı
• Sancak • Sancakbeyi • Kadı • Subaşı
• Kaza • Kadı • Kadı • Subaşı
• Köy • Köy Kethüdası • Kadı Naibi (Vekil) • Subaşı yoksa Yiğitbaşı
EYALET TÜRLERİ
1) SALYANESİZ EYALETLER (YILLIKSIZ EYALETLER)
• Anadolu ve Rumeli gibi merkeze yakın yerlerde uygulanır
• Tımar (dirlik) sistemi uygulanılıyor; devlet görevlilerine, çalıştıkları işe göre maaş
karşılığı toprak veriyor. Görevli elde ettiği gelire göre atlı asker besliyor
• Yıllık vergi alınmadığı için yıllıksız olarak adlandırılmıştır
2)SALYANELİ EYALETLER(YILLIKLI EYALETLER)
• Kuzey Afrika gibi merkezden uzak bölgelerde uygulanır
• Devlet görevlilerine maaş(salyaneli) ödenir
• İltizam sistemi uygulanıyor; bir bölgenin vergisinin bir ya da birkaç yıllığına açık arttırma yoluyla peşin
satılmasıdır. Bu sistemde görevli kişiye MÜLTEZİM deniyor. 2. Mahmut döneminde mültezimler ayanlar olarak
ortaya çıkıyor.
• Bölgedeki toprak türü Mukataa arazisidir. Gelirleri doğrudan devlet hazinesine gider
• Devletin nakit para açığını gideriyor
• Merkezden uzak yerlerde de vergi toplanabiliyor
3)İMTİYAZLI (AYRICALIKLI) EYALETLER
• İç işlerinde serbest dış işlerinde devlete bağlıdırlar
• Eflak, Boğdan, Erdel, Kırım, Hicaz gibi yerlerde uygulanır
• Devlet istediği zaman asker ve vergi gönderirler
 Ancak Kırım asker gönderir, vergi göndermez. Hicaz hem vergiden hem de askerden muaftır
(kutsal topraklarda olduğu için)
2) ORDU VE DONANMA
ORDU

KAPIKULU ORDUSU EYALET ASKERLERİ BAĞLI BEYLİK DEVLET ASKERLERİ

1) Kapı Kulu Piyadeleri

2) Kapı Kulu Süvarileri
KAPIKULU ORDUSU
1.Murat döneminde kuruluyor. Merkezde ve merkeze bağlı bölgelerde bulunurlar. Daimi askerlerdir. Askeri
ihtiyacını 1.Murat Devşirme Sistemi(pençik sistemi) ile karşılıyor
• Ordugâhlarda kalırlar
• Evlenemezler. Emekli olana kadar ortalama 40 yaşından sonra
• 3 ayda bir ulufe denilen maaşları vardır
• Taht değişikliklerinde cülus bahşişi alırlar
KAPUKULU PİYADELERİ KAPIKULU SÜVARİLERİ
 SAĞ ULUFECİLER – SOL ULUFECİLER
 Acemi Oğlanlar Ocağı
• Yeniçeri ocağına asker yetiştirir.
Bu sisteme ‘kapıya çıkma-Beder gâh’ denir Sancağı korumakla görevli kişilerdir

 Yeniçeri Ocağı
• Ordunun en gözde ocağıdır  SAĞ GARİPLER – SOL GARİPLER
• Padişahın en yakın askeridir

 Topçu Ocağı Hazineyi korumakla görevli kişilerdir

• 1.Murat döneminde kuruluyor
• Top yapım, bakım ve onarımından görevlilerdir.
 SİLAHTARLAR – SİPAHİLER

Otağı korumakla görevli kişilerdir

Osmanlı 1.Kosova Savaşında ilk kez top kullanmıştır

 Top Arabacıları
• Topları taşımak için görevli kişilerdir

 Humbaracılar; patlayıcı yapıp kullanan kişilerdir

 Lağımcılar; tünel ve siper kazarlar, fitil döşerler
 Cebeciler; silah tamiri ve bakımından sorumlu kişilerdir
EYALET ASKERLERİ
Tımarlı Sipahiler; tımar sahiplerinin beslediği atlı askerlerdir. Savaş zamanında en yakın askeri birliğe
gelip savaşa katılır. Savaş dışında; toprak işleme, kendi bölgesinin güvenliğini sağlama, tımar
sahiplerinin adına vergi toplama gibi işlere bakar
Yaya ve Müsellemler; Osmanlı tarihindeki ilk düzenli ordudur. İlk Orhan Bey döneminde kuruluyor
Akıncılar; öncü birliklerdir, keşif birliktir. Yaklaşık 1000 kişilik guruptur
Beşliler; kale muhafazasında sorumlu guruptur. Her beş aileden bir asker aldıklarından adı beşlilerdir
Derbentler; Anadolu’da önemli geçit ve köprülerin güvenliğinden sorumludur
Voynuklar; Balkanlarda at bakıcısıdır
Martaloslar; Balkanlarda önemli geçitleri tutuyorlar, istihbarat sağlıyorlar
Cerahorlar; Balkanlarda köprü ve yol yapımından sorumlu kişilerdir
Saka; ordunun tatlı su ihtiyacını gideren guruptur
Turnalar; ordunun haberleşmeden sorumlu gurubudur
Deliler, Bekârlar, Azaplar; ordunun en önde gelen gurubudur
 DONANMA
• Osmanlının ilk donanması ORHAN BEY döneminde kurulmuştur. Karesi oğulları donanmanın büyük
bir kısmını oluşturmuştur
• İlk Osmanlı tersanesi Orhan Bey döneminde Karamürsel’de kurulmuştur
• İlk büyük sistemli donanma Yıldırım Beyazıt(1.Beyazıt) döneminde Gelibolu Tersanesinde kurulmuştur.
İlk kaptan-ı derya ise SARICA PAŞA
• Fatih döneminde Haliç Tersanesi kuruluyor. Karadeniz Türk gölü haline geliyor
• Kanuni döneminde Akdeniz Türk gölü haline geliyor
• Abdülaziz Dünyanın en büyük 3.donanmasını yapıyor
• Donanma komutanı(kaptan-ı derya)
• Deniz Eri( LEVENT-BAHRİYELİ)
• Osmanlı Dönemindeki gemi isimleri; Çektini, Kalyon, Kadırga, Fıkate, Barça
 Osmanlı donanmasının yakıldığı yerler; İne bahtı, Çeşme, Novarin, Sinop
3)TOPRAK
MÜLK (ÖZEL) ARAZİ
Öşüriye Toprak: Mülkiyeti Müslümanlara ait olan
toprak türüdür. Elde edilen ürünün 1/10 oranında
ürün vergisi ödenir.
Elde edilen ürün 200 kg ise 10 kg ürün para yerine
devlete vergi olarak verilirdi
Haraciye Toprak: Mülkiyeti gayrimüslimlere ait olan
toprak türüdür. Elde edilen ürünün 2/10 oranında
ürün vergisi ödenir.
Elde edilen ürün 200 kg ise 20 kg ürün para yerine
devlete vergi olarak verilirdi
MİRİ ARAZİ (DEVLET ARAZİSİ)
 Saban giren her yer mülk olmaz, üretimin devamlılığı, kıtlığı
önlemek amaçtır.
Dirlik; devlet görevlilerine ve askerlere maaş karşılığı belli
miktarda toprağın işleme hakkının verilmesidir. Kişi aldığı
toprağa göre belli miktarda asker beslemek zorundadır.
Has; geliri en yüksek toprak türüdür. Geliri 100.000 akçenin
üzerindedir
Zeamet; orta gelirli toprak türüdür. Geliri 20.000 ile 100.000
arasındadır
Tımar; en alt geliri olan toprak türüdür. En yaygın olan toprak
türüdür. Geliri 3.000 ile 20.000 arasındadır
Vakıf; geliri halkın ihtiyaçlarını karşılamak için dini ve sosyal
amaçlı toprak türüdür. Vakıfların yönetiminden Mütevelli
Heyetleri sorumludur
Yurtluk; göçebe Türkmenlere sınır boylarında ayrılan toprak türüdür
Malik hane; üstün yararlılık, üstün başarı sağlayan kişilere verilen
toprak türüdür
Arpalık; maaşı ek gelir kaynağı olan kişilerdir. Lalalara verilir genelde
Ocaklık; geliri kale ve tersane komutanlarına ayrılmış topraktır
Mevat; işlerliğini yitirmiş toprak türüdür.(çöl, bataklık vb.)
Metruk; terk edilmiş anlamında kullanılır. Halkın ortak kullanımı
için(park, bahçe, ormanlık…) ayrılan topraktır
Mukataa; geliri doğrudan devlete ayrılan topraktır
Paşmaklık; geliri saray kadınlarına ayrılan topraktır
4) EĞİTİM VE ÖĞRETİM
Sıbyan Mektepleri: Osmanlıda eğitimin ilk basamağıdır. Genellikle cami yanlarında kurulur. Temel eğitim Arapça ve
Kuran eğitimindir. Belli bir yaş veya sınıf yoktur. Bu kurumda ders veren kişiler; muallim, hoca, müezzin
Medreseler; Osmanlının en yaygın temek eğitim kurumudur. Temeli dini bilimler ve pozitif bilimlerdir. İlk medrese Orhan
Bey döneminde İznik’te kurulan Süleyman Paşa Medresesidir. İstanbul’da kurulan ilk medrese Fatih döneminde Sahnı
Seman Medresesidir. Ders veren kişiler; müderris, yardımcıları ise Müid’tir. İlk müderris Davud’u Kayseri’dir. Öğrencilere;
talebe, suhte, danişment deniyor. Öğrencilerin aldığı diploma icazetnamedir.
İhtisas Medreseleri;
Darul kura; Kuran eğitimin ayrıntılı verildiği kurumdur
Darul hadis; peygamber efendimizin sözlerini ve yaşayışının incelendiği kurumdur
Darul tıp; tıpta uzmanlık
Darul hendese; mühendislik ve matematik üzerine eğitim yapan okuldur.
Medreseler 3 Mart 1924 te Tevhidi Tedrisat kanunu ile kaldırılmıştır
Enderun Mektepleri; saray okuludur. Devşirmelerden devlet adamı ve sanatçı yetiştiren okuldur. Dini, pozitif bilimler,
sanat eğitimi, harp eğitimi, beden eğitimi veriliyor. Enderun eğitimi 2.Meşrutiyet döneminde yer alıyor. Seyfiye ve
kalemiye sınıfı buradan mezun oluyorlardır
Şehzade Eğitimi; şehzadeler mektebinde eğitim alan kişiler şehzadelerdir. 14 yaşına kadar lala ile birlikte sancağa
çıkarlar. Amaç şehzadenin iyi asker ve yönetici olmasını sağlamaktır
Lonca; usta, kalfa, çırak ilişkileriyle mesleki eğitim verilen kurumdur. Mezun olan öğrenciye icazetname(diploma) verilir.
*Bu eğitim yerlerinin hepsi klasik dönem okullarıdır.
5)MALİYE
• Mali çalışmalar Osman Bey döneminde başlıyor. İlk Osmanlı parası bakır akçe(mangır) basılıyor. İlk Osmanlı vergisi
Osman Bey döneminde Bac adında alınıyor
• Orhan Bey döneminde; ilk gümüş akçe basılıyor. İlk Osmanlı darphanesi kuruluyor. İlk Osmanlı bütçesi belirleniyor
• Fatih döneminde; ilk altın sikke basılıyor. Tağşiş uygulaması(paranın değerini düşürülmesi) var
• Abdülmecid; ilk kâğıt Osmanlı parasını(kaime) kullanıyor. Madeni para(mecidiye) basıyor
HAZİNE

HAZİNE-İ AMİRE HAZİNE-İ HASSA

Merkez hazinesi Padişahın hazinesi

Osmanlı Devletinin Maliyenin Gelir Kaynağı

• Bağlı devletler ve beyliklerden alınan vergiler
• Gümrük gelirleri
• Orman, tuzla, maden gelirleri
• Halktan alınan vergiler
• Ticaret yollarından alınan vergiler
VERGİLER
 Öşür(Aşar); Müslümanların ödediği 1/10luk ürün vergisidir
 Haraç; Gayrimüslimlerin ödediği 2/10luk ürün vergisidir
 Cizye; Gayrimüslimlerin askerlik yapmamalarına karşılık ödediği vergidir
 Çift Resmi; Müslüman çiftçinin ödediği toprak vergisidir
 İspenç; Gayrimüslimlerin ödediği toprak vergisidir
 Çift Bozan; toprağı işlemeyen kişiden alınan vergidir
 Ağnam; küçükbaş hayvan besleyenlerden alınan vergidir
 Ağıl; hayvanların yetiştirildiği yerden alınan vergidir
 İmdadiye Seferiye; savaş zamanlarında herkesten alınan vergidir
 İmdadiye Hazariye; savaş sonrası herkesten alınan vergidir
 İhane-i Cihadiye; cihat döneminde alınan vergi
 İzni Sefine; boğazda yabancı tüccarların ödediği vergidir
 Avarız; olağanüstü olaylarda alınan vergidir
 Canavar; domuz yetiştiricilerinden alınan vergidir
 Derbent; önemli geçit ve köprülerde ödenen vergidir
 Mücerret; bekârlığa devam edenlerin ödediği vergidir
 Bennak; yeni evlenen erkeklerin ödediği vergidir
 Arusane; yeni evlenen kızın babasından alınan vergidir
6)BİLİM

Piri Reis; denizci ve coğrafyacıdır. Kanuni döneminde en önemli ‘Kaptan-ı Derya’dır. En önemli eseri Kitabı
Bahriye’dir. Piri Reis Haritasını çizmiştir

Seydi Ali Reis; denizci ve coğrafyacıdır. Kaptanı Deryadır. En önemli esesi Miratül Memalik(memleket aynası)

Kâtip Çelebi; tarih ve coğrafya alanında çalışmıştır. Eserleri; Fezleke, Keşfi Tünün, Cihannüma

Evliya Çelebi; seyyah, gezgindir. En önemli eseri; Seyahatnamedir

Sabuncuoğlu Şerafettin; tıp alanında, cerrahi alanda çalışmıştır. En önemli eseri; Cerrahiye tül Haniye’dir

Ali Kuşçu; matematik ve astronomi alanında çalışmıştır. Şanı Seman Medresesinde dersler vermiştir. İstanbul’un
matematik konumunu doğru hesaplayan ilk adamdır. Eseri; Katabil Zic tir
Ak Şemsettin; Fatihin lalasıdır. Tıp üzerinde çalışmalar yapmış. Mikrobun varlığını kanıtlayan ilk isimdir.
Altuni zade; üroloji alanında çalışmalar yapmıştır
Takuyiddiin Mehmet; astronomi alanında çalışmıştır. Osmanlıda ilk rasathaneyi kuran kişidir.

Osmanlı Devletinde tarih yazarlarına Vakanüvis denilir. İlk Osmanlı vakanüvisti Naima, son Osmanlı vakanüvisti
Abdurrahman Şeref

Osmanlıda Uçuş Denemeleri Yapan Kişiler

Hazarfen Ahmet Çelebi; Osmanlıda ilk uçuşu yapan kişidir
Lagari Hasan Paşa; Osmanlıda füze ile ilk uçuşu yapan kişidir
Osmanlıda Resim Alanında Çalışma Yapan Kişiler
Sinan Paşa; Fatih döneminde yurt dışında resim eğitimi yapmıştır. *Fatih döneminde ressamlığa önem
verilmiştir. ‘Gül Kokan Fatih Tablosunu’ çizen kişidir
Şeker Ahmet Paşa; Osmanlıda ilk resim sergisini açan kişidir
Osman Hamdi Bey; ressam ve arkeolog ’tur. Osmanlının ilk müzesini açan kişidir. Sanayi Nefise Mektebini (güzel
sanatlar okulunu) kurucusudur. Önemli tabloları; Silah Taciri, Kaplumbağa Terbiyecisi

7)SANAT

• Osmanlıda resim ve heykel durağan.

• Hat, tezhip, oymacılık, kakmacılık(ahşaba yapılan sanat), vitray(cam süsleme), mimari, ciltçilik, minyatür,
telkâri, ebru gibi sanatlar gelişiyor.
• Hat ustasına Hattat denir. Hattatların yazdıklarını çoğaltan kişilere Müstensih denir
• Tezhip sanatını yapan kişiye Müzehhip denir
• Minyatür ustasına Nakkaş denir. Önemli nakkaş ustaları; Levni, Nigâr, Matematikçi Nakkaş Osman
• Çiniciliği geliştiği yerler; en fazla İznik olmak üzere; Kütahya, İstanbul, Bursa, Edirne, Diyarbakır

ERKEN DÖNEM
 Batı etkisi yoktur
 Klasik Türk-İslam mimarisidir
• İznik Hacı Bektaş Cami (Osmanlıya
ait ilk cami örneğidir Orhan Bey dönemi)
• İznik Süleyman Paşa Medresesi
(Osmanlıda ilk medrese Orhan Bey
dönemi)
• Bursa Bey Sarayı (Osmanlı’da ilk
Saray Orhan Bey döneminde)
• Bursa Ulu Cami
• Edirne Üç Şerefeli Cami
• Bursa Yeşil Cami ve Türbesi
• Anadolu Hisarı (Güzelce Hisar)
Yıldırım Beyazıt döneminde
• Ankara Hacı Bayram Cami
OSMANLI MİMARİSİ
KLASİK DÖNEM GEÇ DÖNEM (LALE DEVRİ SONRASI)
 Batı etkisi yoktur  Batı tarzı mimari var (barak-rokoko)
 Klasik Türk-İslam mimarisidir  Batı tarzı ilk sivil örneği 3. Ahmet
• Rumeli Hisarı (Boğaz Kesen) Fatih Döneminde 3. Ahmet Çeşmesi
döneminde yapılmıştır  İlk dini mimari batı tarzda Nuru
• Topkapı Sarayı Fatih döneminde Osmaniye Cami
• Çinili Köşk Fatih döneminde • Lale Cami
• Eyüp Sultan Cami Fatih dönemi • Dolmabahçe Sarayı
• Şahnı Seman Medreseleri Fatih • Beylerbeyi Sarayı
döneminde yaptırılmıştır • İshak Paşa Cami – Ağrı batı tarzı
• Süleymaniye Medresesi
• Mastar Köprüsü (Bosna’da yer alır
mimar Hayrettin tarafından yapılmıştır)
• Sultan Ahmet Cami (ilk 6 minareli
camidir, Sedefkar Mehmet Ağa tarafından
yapılmıştır, yabancılar Blue Mousque
derler)
Mimar Sinan Eserleri
• Şehzade Cami (çıraklık)
• Süleymaniye (kalfalık)
• Selimiye (ustalık)
İlk eseri: Hüsreviye Cami – Halep
İstanbul ilk eserleri: Haseki Sultan Cami,
Mihrimal Sultan Cami, Kuşkonmaz Cami
 17.YÜZYILDA OSMANLI TARİHİ (DURAKLAMA DÖNEMİ)
Dönemin Genel Özellikler
 Osmanlının en geniş sınırlara ulaştığı dönemdir. Batıda Lehistan-Bucaş Anlaşmasıyla 4.Mehmet Döneminde,
doğuda İran-Ferhat Paşa Antlaşmasıyla 3.Murat Döneminde
 Batı üst olarak kabul edilmemiştir
 İç isyanlar vardır
Duraklamanın Nedenleri
İç Nedenler
1) Merkezi Otoritenin Bozulması
a) Padişahlık Sisteminin Bozulması;
• Veraset sistemi
• Ekber ve Erşed Sistemi (en yaşlı ve en olgu) kişinin tahta geçtiği sistemdir. 1.Ahmet döneminde uygulanmıştır.
• Sancak Usulü(3.Mehemet Döneminde) uygulanmıştır
• Kafes Usulü ilk 1.Ahmet Döneminde uygulanmıştır
• Şehzadelerin yetiştirildiği kısma Şimşirlik denir kafes sisteminde
b) Saray kadınlarını ve devlet adamlarının çok masraflı olmaları. Gereksiz para harcamaları
c) Rüşvet ve iltimaslar(kayırma, torpil)
2) Ordunun ve Donanmanın Bozulması
3) Maliyenin Bozulması
• Savaşların uzun sürmesi
• Ticaret gelirlerinin azalması
• Saray kadınlarının giderleri
4)Eğitim Sisteminin Bozulması
• Medreseler bozuluyor
• Pozitif bilimlerden uzaklaşılıyor
• Beşik Uleması Sistemi (ilmiye sınıfında mesleklerin babadan oğula geçmesidir)
 Dış Nedenler
1) İmparatorluğun doğal sınırlarına ulaşması
2) Coğrafi keşiflerin sonucunda Ümit Burnunun bulunmasıyla ipek ve baharat yolunun önemini yitirmesi
3) Rönesans-Reform hareketleri
• Aydınlanma çağının başlaması ve Osmanlının bu gelişmelerden uzak kalması
4) Kutsal ittifakların kurulması. Avusturya, Malta, Rusya gibi ülkelerin kurduğu birlikler
17.Yüzyılda Osmanlıdaki İç İsyanlar
Yeniçeri İsyanlar (İstanbul İsyanları)
Nedenleri; merkezi otoritenin bozulması, devşirme sisteminin bozulması, bazı devlet adamlarının kışkırtması,
ulufe ve cülus bahşişi sorunları. Yeniçerililerin her isteklerinin yerine getirmek zorunda olunması.
Sonuçları; devlet isyanları yeniçerilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılayarak bastırdığı için yeniçerilerin
kendilerini her şeyin üzerinde bir güç olarak görmüş ‘Devlet Ocak içindir’ anlayışını benimsemişler
Anadolu İsyanları (Celali İsyanlar)
Nedenler; merkezi otoritenin bozulması, adil yönetim anlayışının bozulması, ağır vergiler, dirlik sisteminin,
üretim unsurlarının bozulması
Sonuçları; olayların gerçek nedenlerini araştırmak yerine, baskı ve şiddet politikası uygulanmıştır. Böylece
isyanların kendisini yenilemesine sebep olmuştur. Köyden kente göç başlamış. Köyden kente göç yatay
geçişle girer yani sınıfları değişmez. Üretim dengesi ve sosyal yapı tamamen bozulmuştur
Eyalet İsyanları
Nedenler; merkezi otoritenin bozulmasını fırsat bilen merkezden uzak eyaletlerin bağımsızlık için
ayaklanmasıdır. Sonucunda hiçbir eyalet bağımsızlık kazanmamıştır.
Osmanlıda ilk isyan 1804 yılında Sırp İsyanıdır.

Bu isyanlarda milliyetçilik akımının etkisi yoktur. Çünkü henüz akım yoktur. Fransız İhtilali 1789
İlk rejim isyanı 31 Mart 1921’de gerçekleşmiştir
 17.YÜZYILDA ISLAHATLAR VE ISLAHATÇILAR
Genel Özellikleri
• Batı etkisi görülmez
• Yükselme döneminde olay ve kurumları ele alınıyor yani geriye doğru ıslahatlar yapılmıştır
• Islahatlar kişisel politikalar ile yapılır
• Islahatlarda baskı ve şiddet politikalarıyla gerçekleştirilmeye çalışılmıştır
• Yüzeysel çözümler var, gerçek nedenler yok
• Kısıtlı anlamda ıslahatlar yapılıyor. Askeri ve mali alanda yapılıyor
Tarhuncu Ahmet Paşa
2.Osman(Genç Osman)
Kuyucu Murat Paşa
4.Murat
1.Ahmet
Köprüler, Koçibey
1.Ahmet ve Kuyucu Murat Paşa
• Ekber ve Erşed sistemini getiriyor
• İçki yasağını getiriyor
• Sultan Ahmet Camiyi yaptırıyor. (ilk 6 minareli cami)
• Celali İsyanlarını baskı ve şiddet yoluyla bastırıyor-Kuyucu Murat Paşa Sadrazam
Tarhuncu Ahmet Paşa
• 4.Mehmet’in sadrazamıdır
• Osmanlı Devletinin ilk modern denklik bütçesini hazırlamıştır
2.Osman (Genç Osman)
• Saray dışı evlilik yapan ilk padişahtır. Harem dışı evlilik yapmıştır
• Şeyhülislamın yetkilerini kısıtlamıştır
• Başkenti Anadolu’ya taşımayı düşünmüş
• Yeniçeri Ocağını kaldırmayı düşünen ilk padişahtır. Hotin Seferinden dönerken düşünüyor
• Yedikule Zindanında Yeniçeriler tarafından öldürülen ilk padişahtır

4.Murat
• Küçük yaşta tahta geçmiştir. Kösem Sultan daha aktif olmuş yönetimde Murat büyüyene kadar
• Yasak ve kısıtlamalar fazladır
• Devletin kötü gidişinin farkındadır
• Önemli devlet adamlarından risaleler(raporlar) istiyor
• Kâtip Çelebi risalesini sunuyor
• Koçibey risalesini tamamlamadan önce 4.Murat ölüyor. Daha sonra raporları kimse göz önüne almıyor

Köprülüler Dönemi
• Köprülü Mehmet Paşa; saraya şart sunarak devlet görevine gelen ilk kişidir. Atama ve tayin yapmış. Saray
kadınlarına kısıtlama getirmiş. Bağımsız, adil yargılanmak istemiştir
• Köprülü Fazıl Ahmet; Girit’i kısa bir süreliğine almıştır. ‘Uygar önünde bir Türk gücü’ Fazıl Ahmet için söylenmiş
• Köprülü Fazıl Paşa
• Amrazade Hüseyin Paşa
• Merzifonlu Kara Mustafa Paşa; 2.Viyana kuşatmasında başarısız olmuş, daha sonra öldürülmüş.
• Köprülülerin Genel Özellikleri; duraklama içerisinde bir yükselme dönemini yaşatmışlardır. Özellikle dış politika
ve maliye alanında başarı sağlamışlardır
 18.YÜZYIL OSMANLI TARİHİ (GERİLEME DÖNEMİ)
Dönemin Genel Özellikleri
Karlofça Antlaşması; 1699 yılında Osmanlı ile Kutsal İttifaklar arasında yapılmıştır
• Batıda büyük çapta Osmanlı Devleti ilk kez toprak kaybettiği antlaşmadır
• Gerileme politikasının başlangıcıdır
• Karlofçada Osmanlıda kaybettiği yerleri geri alma politikası vardır

Pasarofça Antlaşması; 1718 yılında Osmanlı ile Avusturya arasında yapılan antlaşmadır
• Osmanlı Devleti ilk kez batının üstünlüğünü kabul ediyor
• 1718’de Osmanlı Devleti eldeki toprakları koruma politikasına girmiştir

Belgrad Antlaşması; 1730’da Osmanlı ile Avusturya arasında yapılmıştır

• Osmanlı Devleti ilk kez bir toprağını geri alıyor.(Belgrad)
• Karadeniz son defa Türk denizi olarak kabul görülüyor
• Bu antlaşma Osmanlı Devletinin bu dönemdeki en karlı antlaşmasıdır
• Fransızlar bu antlaşmanın imzalanmasında Osmanlıya destek vermiştir
• 1740’ta 1.Mahmut kapitülasyonları kalıcı hale getiriyor, ilk Fransa’ya veriliyor
Küçük Kaynarca Antlaşması; 1774 yılında Osmanlı ile Rusya arasında yapılıyor
• Kırım bağımsız olmuştur
• Osmanlı Devleti ilk kez Türk ve Müslüman halkının fazla olduğu bir yer bağımsız olmuştur(Kırım)
• Kırım halkı halifeye bağlı kalmıştır
• Osmanlı Devleti halifeliği ilk kez siyasi amaç olarak kullanmıştır
• Karadeniz bir Türk-Rus denizi haline gelmiştir
• Rusya İstanbul’da elçilik, balkanlarda konsolosluk açma hakkı kazanmıştır
• Osmanlı sınırları içinde yaşayan Ortodoksların himayesi Ruslara bırakılmıştır. Ruslar onların güvenliğini sağlama
bahanesiyle ülkeye girebilir.
• Rusya kapitülasyonlardan faydalanmaya başlamıştır
• Osmanlı Devleti ilk kez bu antlaşma ile savaş tazminatı ödüyor
• Bu antlaşma Osmanlının 1774’e kadar imzaladığı en ağır antlaşmadır

KIRIM Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla bağımsız oluyor.

Aynalıkavak Tenkinamesi (sözleşmesiyle) Rusya-Kırım Hanlığı

Yaş Antlaşmasıyla Rusların oldu

 Ruslar sıcak denizlere inme politikası uygulamışlar. Önce Kırım sonra Azak sonra Karadeniz’e inme
sonra Boğazlar son olarak ta Akdeniz e ulaşma politikasıdır
 18. YÜZYIL ISLAHATLARI VE ISLAHATÇILARI
Genel Özellikleri
• Batı tarzı ıslahatlar ilk olarak yapılmıştır
• Batılı ıslahatçılar getirilmiştir
• Islahatlar dönem politikası için yapılıyor
• Baskı ve şiddet kalkıyor
• Halkın ıslahatlarda söz hakkı yoktur
• Bilim, teknik, eğitim, askeri, mali alanda ıslahatlar yapılmıştır

 3. Ahmet
 1. Mahmut
 3. Mustafa
 1. Abdülhamit
 3. Selim

LALE DEVRİ: 1718 Pasarofça Antlaşmasında 1730 Patrona Halil İsyanına kadar olan süredir
3.Ahmet
• Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa
• En önemli şair Nedim
• En önemli Nakkaş-Levni
• Batı tarzı ilk ıslahatlar yapılmış. Askeri hariç
• Avrupa’nın önemli merkezine ilk kez elçi gönderilmiş. 28 Mehmet Çelebi Paris’e gitmiş ve Paris
Sefaretnamesini yazmıştır
• Osmanlının ilk özel matbaası kurulmuş. İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından kurulmuştur. Bu
matbaada dini eser basmak yasaktır. Hattatlar ve müstensihler böyle olmasını istemiştir
• Kâğıt fabrikası kurulmuş
• Çini ve çuha(kumaş) Fabrikaları kurulmuş
• Batı tarzı mimari ilk kez uygulanmaya başlanmış. Barak ve rokoko diye bilinir batı tarzı mimari.
Örnekleri; 3.Ahmet Çeşmesi, Sadabat Köşkü, Nuru Osmaniye Cami
• İlk çiçek aşısı yapılmıştır. Doğu uygarlığından öğrenilmiştir. (Uygurlar)
• Tulumbacılar Ocağı kurulmuş. Osmanlı Devletinin ilk itfaiye bölüğüdür. Gerçek Davut Ağa öncülüğünde
kurulmuştur
• Doğu klasikleri Osmanlıcaya çevrilmiştir. Islahatlar Patrona Halil isyanıyla son buluyor.
 Patrona Halil İsyanı 1730; bu isyan lale devri yeniliklerine değil, sarayın abartılı harcamaları,
sefalar sürmeleri, zevklerine karşı yapılan isyandır. 3.Ahmet tahtan indiriliyor yerine 1.Mahmut getiriliyor.
Edirne olayı(isyanı) ile yeniçeriler tarafından tahta gelen 3. Ahmet yine bir isyanla Patrona Halil İsyanıyla
tahttan indiriliyor

Lale devri tanımını ilk kez Yahya Kemal Beyatlı yapmıştır. Tarihte ilk kez Ahmet Refik kullanmıştır
2.Mahmut Dönemi
• Batı tarzı ilk askeri ıslahatlar yapmıştır
• Kant Do Bonevel daha sonra Humbaracı Ahmet Paşa adını almıştır. Islahatların öncüsüdür
• Humbaracı ocağına ıslahatlar yapmıştır
• Orduyu; alay, tabur, bölük gibi bölümlere ayırmıştır
• Hendeshane ‘Osmanlının batı tarzı ilk eğitim kurumudur. Askeri ve teknik eğitim niteliğindedir’ kurulmuştur.
3.Mustafa
• Sadrazam Koca Ragıp Paşa ve Baron Do Tüt ile birlikte ıslahatlar yapmıştır. Sürat topçuları ocağını kurmuştur.
Mühendishane-i Bahr-ı Hümayun-ü yani deniz mühendisliğini kurmuşlardır.
• Esham senetleri (iç borçlanma belgesi) uygulanıyor. Örneğin 125.000tl değerindeki senedi 100.000tl’ye peşin
satılma sistemidir
1.Abdulhamit
• İstihkâm okulunu açmıştı(geri hizmetler okulu)
• Yabancı uzmanlarının zorunluluklarını kaldırıyor. Müslüman olmaları gibi
• Ulufe alımını yasaklıyor
• Yeniçeri sayımı yapıyor
• Cülus bahşişini kaldırıyor
3.Selim
• En radikal, en planlı ve programlı ıslahatları yapan kişidir. (Bulunduğu döneme kadar olan süre için geçerli bu durum)
• Meşveret Meclisleri-layiha(raporları) kuruluyor. Bilgili, aydın kişilerin ıslahatlar için hazırladıkları raporların
konuşulduğu yer
• Nizamı Cedit(yeni düzen)
• Nizamı Cedit ordusunu kuruyor
• Iradı Cedit hazinesi kuruluyor. Ordunun masrafları için
• İlk daimi elçi gönderiliyor. İngiltere’ye Yusuf Agâh Efendi
• İlk devlet matbaası kuruluyor. Matbaa-ı Amire
• Yerli malının kullanımı zorunlu tutuluyor
• Şeyhülislamların yetkilerini kısıtlıyor
• Fransızca askeri ve teknik okullarda zorunlu hale getiriliyor
• Batı tarzı iki tane kışla kuruluyor. Levent ve Selimiye kışlası
• George Washington zırhlısı Osmanlıyı ziyaret ediyor. ABD ile Osmanlı arasındaki ilk resmi temas özelliği vardır
• 1807’de Kabakçı Mustafa isyanıyla tahttan indirilmiştir. Nizamı Cedide(yeni düzen) karşı bir isyandır
• 3.Selim tahttan indiriliyor yerine 4.Mustafa getiriliyor
Rusçuk ayanı Alemdar Mustafa Paşa İstanbul’a geliyor ve bu isyanı bastırıyor ancak 3.Selim öldürülmüş
oluyor. Bunun üzerine Alemdar Mustafa Paşa 2.Mahmut’u tahta geçiriyor
 19.YÜZYIL OSMANLI TARİHİ-DAĞILMA DÖNEMİ
Dönemin Genel Özellikleri
• Denge politikası benimsenmiştir. Kendi sorunlarını tek başına çözemeyeceğini anlayan Osmanlı başka
devletlerden yardım almaya başlaması. Osmanlının son zamanlarında yıkılmasını uzatmıştır bu politika
• Milliyetçilik akımı ve buna bağlı ortaya çıkan isyanlar var
• Rusya’nın Panslavizm Politikası uygulaması dağılmadın önemli nedenleri arasında yer alıyor. Rusya bu politika
ile Irk(Slavlar) ve mezhep(Ortodoks) göz önünde bulundurarak Balkan topraklarında etkili olmaya çalışmıştır.
Dönemin Önemli Siyasi Gelişmeleri
 Sırp İsyanı(Kara Yorgi İsyanı)-1804
Nedenleri;
• Bu isyan milliyetçilik akımının etkisiyle çıkan ilk isyandır
• İlk özerklik(yarı bağımsızlık) verilmiştir-1829 yılında Edirne Antlaşmasıyla Sırplara ayrıcalık verilmiştir
• İlk ayrıcalık verilmiş-1812 Bükreş Antlaşmasıyla
• Sırplar bağımsızlıklarını 1878 Berlin Anlaşmasıyla kazanmışlardır
 Yunan (Rum-Mora) İsyanı-1821
Nedenleri;
• Milli akımın etkisiyle ortaya çıkmıştır
• Rum aydınlarının etkisi büyüktür bu isyanın çıkmasında
• Avrupa devletlerinin desteği de olmuştur
• İsyan ilk 1820 de Eflak’ta başlıyor
• Büyük isyan 1821 de Mora’da başlıyor
• Osmanlı Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan isyanı bastırmak için yardım istiyor. Mehmet Ali
Paşa isyanı bastırıyor ancak Mora Valiliğini de almak istiyor. Osmanlı da böyle bir durumu kabul
etmemesiyle Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyan çıkarıyor.
• Avrupalılar Yunanistan’ın bağımsız olmasını istiyorlar. Avrupalılar Navarin Donanmasını yakıyorlar.
daha sonra 1829 yılında Edirne Antlaşmasıyla Mora-Yunanistan bağımsız oluyor
 Mısır Sorunu-Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı
Mısırda isyanı bastırdığını ve hakkını alamadığını öne sürüyor. Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa; Suriye,
Cidde, Adana ve Girit valiliklerini istiyor. Ancak Osmanlı bu duruma izin vermiyor
• Kavalalı Ordusu Kütahya’ya kadar geliyor. Bu tehlikenin farkında olan Osmanlı, Ruslardan yardım almak
istiyor. İngilizler ve Fransızlar bu durumdan rahatsız oluyor ve Mehmet Ali Paşa ile Osmanlı arasında
arabuluculuk yapıyor
• Bunun sonucunda 1833 Kütahya Antlaşması İmzalanıyor. Osmanlı ile Kavalalı arasında. Antlaşmanın
sonucunda; Suriye, Cidde, Adana ve Girit valilikleri Kavalalı’ya veriliyor
 1833 Hünkâr İskelesi Antlaşması-Osmanlı-Rusya arasında imzalanıyor.
• Bu anlaşmaya göre; Osmanlıya bir saldırı olursa, Rusya donanma ve askeri yardım gönderecektir. Eğer
Rusya’ya bir saldırı olursa Osmanlı boğazları kapatacaktır
• Rusya boğazlarda en imtiyazlı devlet durumuna gelmiştir
• Osmanlının boğazlarda egemenlik haklarını tek başına elinde bulundurma yetkisi son olaydır. Bu
antlaşma 8 yıl sürmüştür
 1938 Balta Limanı Antlaşması-Osmanlı-İngiltere arasında imzalanıyor
• Bu antlaşmaya göre;
• İngiliz tüccarlara kapitülasyonlardan bile fazla haklar verilmiştir
• İngiltere çok ciddi imtiyazlar kazanmıştır
• Bu antlaşma Osmanlı Devletinin yarı sömürge haline gelmesinde etkili olmuştur
 1839 Nizip Savaşı Osmanlı-Kavalalı arasına yapılıyor
• Kavalalı İstanbul’u istiyor
• Antep’in Nizip İlçesinde Kavalalı Osmanlıyı yeniyor

Daha sonra İngiltere devreye girip Osmanlıya yardımda bulunacak kendi çıkarları için
 1840 Londra Konferansı-Antlaşması
• Mısır sorunu çözülmüştür
• Mısır Osmanlı toprağı kalacak fakat yönetim babadan oğula Kavalalı soyunda devam edecektir.
• Kavalalı Mısır dışındaki valilikleri Osmanlıya geri iade ediyor
 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi
• Bu antlaşmaya göre boğazlarda uluslararası kadarlar ve yönetim dönemi başlamıştır. Boğazlarda Osmanlı
tek başına hâkimiyeti kaybetmiştir
 1853-1856 Osmanlı-Rus Harbi (Kırım Savaşı)
• Rusya, İngiltere’nin ortak hareket etmek istememesiyle tek başına Osmanlı Devletine karşı savaşmıştır.
• İngiltere, Fransa ve İtalya(Piyomente); Osmanlı’ya destek istemişler ancak azınlıklara yeni hakların
tanınması koşuluyla. 1856 Islahat Fermanı ile kabul ediliyor bu teklifleri
• Rusya, Sinop’ta donanmayı yakmıştır
• Osmanlı kara savaşını diğer devletlerden aldığı yardım ile kazanmıştır
• İlk dış borçlanma İngiltere’den Abdülmecit döneminde alınmıştır. En fazla borç ise Fransa’dan alınıyor.
Bu savaş sonunda Paris Barış Konferansı ve Antlaşması imzalanıyor
 1856 Paris Barış Konferansı ve Antlaşması imzalanıyor. Osmanlı Devleti ile Avrupalı devletler ile
• Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılacak, Avrupa hukukundan yararlanacaktır
• Toprak bütünlüğü Avrupa’nın garantisine alınacaktır
• Avrupa’nın iç işlerine karışmasında artış görülmüştür bu anlaşmaya göre
• Hem Osmanlı hem de Rusya Karadeniz’de donanma bulundurmayacaktır. (galip olan Osmanlı ama
mağlup olmuşuz gibi davranılıyor
 1877-1878 OSMANLI-RUS HARBİ (93 HARBİ)
 Öncesinde 1876’da Osmanlı İstanbul Tersane Konferansı veriliyor. Balkan bunalımı sonucunun ve Rusya’nın
Panslavizm politikasının da etkisiyle bu savaş başlıyor
• Ruslar, Osmanlıyı yeniyorlar
• Bu savaş sonucunda 1878 Ayastefenos (Yeşil Köy) Antlaşması imzalanıyor. Bu antlaşmaya göre büyük Bulgar krallığı
kuruluyor. Ermeni sorunu ortaya çıkıyor.
Not/ Bu antlaşma yürürlüğe girmemiştir. Ölü doğan anlaşması olarak ta bilinir. İngiltere bu antlaşmanın imzalanmasını
kendi çıkarları doğrultusunda engellemiştir.
 1878 Berlin Antlaşması Osmanlı-Rusya arasında imzalanmıştır
• Sırbistan, Karadağ, Romanya bağımsızlık kazanmışlardır
• Kars, Ardahan, Batum (elviyayı selase) Rusya’ya bırakıldı
• Ermeni sorunu ilk kez resmi bir anlaşmada ortaya çıkıyor
• Doğu Beyazıt Osmanlıda kalıyor

Bu anlaşmada arabuluculuk yapan İngilizlere Kıbrıs bırakılmıştır

Diğer Gelişmeler
• Fransa-Cezayir’i 1830 da işgal ediyor-Osmanlının doğuda toprak kaybettiği ilk yer
• İngiltere-Kıbrıs’ı alıyor 1878
• Fransa-Tunus’u alıyor 1881
• İngiltere-Mısır’ı alıyor 1882
 1878 de Girit İsyanını bastırmak amacıyla Girit halkına yeni hakların tanındığı Halep’e Fermanı yayımlanıyor
19.YÜZYIL ISLAHATLAR VE ISLAHATÇILARI
Genel Özellikleri
• En geniş çapta batılılaşmanın yaşandığı dönemdir
• Islahatlar devlet politikası haline getirilmiştir
• Yönetim, askeri, hukuk, eğitim, mali, bilim, teknik alanında ıslahatlar yapılmıştır
ISLAHATÇILAR

2.MAHMUT Abdül Mecit – Abdül Aziz – Abdül Hamit sırasıyla

2.MAHMUT
1808 Senedi İttifak; 2.Mahmut ile ayanlar arasında imzalanan sözleşmedir. Temel amaç ayanları merkeze bağlayıp merkezi
otoriteyi güçlendirmektir.
İçeriği; ayanlar devlet istediğinde asker ve vergi gönderecekler, ıslahatları kendi bölgelerinde uygulayacaklar. Bu sözleşme
ayanların resmi varlığı padişah tarafından tanınmıştır. Padişah ilk kez kendi gücü dışında bir gücün resmi varlığını tanımıştır
• Bu antlaşmanın imzalanmasında Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşanın da etkisi vardır
• Osmanlı Devleti ilk kez ciddi demokratikleşme sürecine girmiştir. Yönetici yetkilerini ilk kez kısıtlıyor. 1212 yılında
imzalanan Magna Karta’ya benzemektedir
2.Mahmut’un Askeri Alanya Yaptığı Islahatlar;
• Sekban-ı Cedid ordusunu kuruyor. Bu ordu daha sonra Eşkinci Ocağı olarak değişiyor
• Yeniçeriler bu ocağın kurulmasına tepki veriyorlar ve isyan çıkarıyorlar. Bunun sonucunda 2.Mahmut Vakayı Hayriye
(hayırlı olay) ile yeniçerilerin yıkılmasını sağlıyor
• Yeniçeri ordusunun yerine Asakiri Mansuriye Muhammediye ordusunu kuruyor
• Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapılıyor. Aynı zamanda vergi unsurlarını belirliyor. Sadece erkekleri ve büyükbaşları sayımı
yapılıyor
• Tımar sipahileri kaldırılıyor. Tımarlı sipahiler yerine Anadolu’da Redif, Rumeli’de Muşirilikleri kuruyor.
• Mektebi Harbiye (askeri okul), Mektebi Tıbbıye (askeri hastane) kuruluyor
• Darüş Sarayı Askeri adıyla askeri ıslahatları düzenleyen bir kurum kuruluyor
• Mehteran kaldırılıyor, yerine Mızıkayı Hümayun (bando takımı) kuruluyor. Öncüsü Donazetti Paşa
2.Mahmut Dönemi Yönetim Alanında Yapılan Islahatlar
• Divanı Hümayun kaldırılıp yerine Nazırlıklar(bakanlıklar) kuruluyor
• Nazırlıkların bir araya gelmesine Heyeti Vükela ( bakanlıklar kurulu) oluşturuluyor
• Tımar sistemi kaldırılıyor. Devlet görevlilerine maaş bağlanıyor. Merkezi otoritenin artmasına sebep oluyor bu olay
• Mürür Tezkeresi(pasaport) uygulaması geliyor. İstanbul’a girişler için uygulanıyor
• Takvimi Vaka-i Osmanlının ilk resmi gazetesi basılıyor. 1831 yılında
• Fes nizamnamesi –mekân, eğlence yeri
• Feshane kuruluyor-yerli malı tüketimini artırmak amacıyla
• Devlet memuruna; fes, çizme, pantolon, setne giyebiliyorlar
• Polis, posta ve karantina örgütleri kuruluyor
• Merkezden bölgelere vali atanıyor. Bu durum merkezi otoriteyi arttırır
• Muhtarlık kuruluyor. Bu durum merkezi otoriteyi arttırır
• Resmi dairelerde padişah portresi asılıyor. Çalışanlar 2.Mahmut’un portresini gördüğünde rüşvet ve iltimas yapmıyorlar
• Müsadere(mala mülke el koyma yetkisi) usulü durdurulmuştur
2.Mahmut’un Eğitim ve Sosyal Hayat Alanındaki Islahatları
• Halkın dini inanç ve özgürlükleri genişletilmiştir. Dini hoşgörü anlayışı yaygın
• İlköğretim zorunlu hale getiriliyor. Pilot bölge İstanbul
• Mektebi Maarifi Adliye( Devlet memuru yetiştirmek için açılan kurs yeri)
• Rüştiye(ortaokul), Askeri idadi(lise) açılıyor
• Avrupa’ya ilk öğrenci gönderiliyor. (Jön Türkler-Genç Osmanlar bu öğrencilerin içinde yer alıyorlar)
TAZMİNAT DÖNEMİ
Tazminat Fermanı(Gülhane-i Hattı Hümayun)
• 2.Mahmut hazırlamış ancak Abdul MECİD ilan etmiştir
• Hazırlanmasında ve ilanında Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşanın katkısı vardır
• Mısır sorununda destek arayışında etkilidir fermanın ilanı
• Hem Müslümlere hem de gayrimüslimlere haklar tanınmıştır
• Temel fikir amaçları; Osmanlıcılık ve Batıcılık
• İçeriği; tüm Osmanlı halkının can, mal ve ırz güvenliği devlet garantisi altında olacaktır
• Vergi, gelir esası olacaktır
• Rüşvet ve iltimas yasaklanmıştır
• Müsadere usulü tamamen kaldırılmıştır
• Askerlik vatan borcu kabul edilip; gayrimüslimlerinde askerlik yapacakları belirtilmiştir
• Mahkemelerde herkese açık olacak. Padişah dâhil herkes kanun önünde eşit sayılacak. Bu durum Osmanlı Devletinin ilk kez
hukuk üstünlüğünün kabul etmesinin göstergesidir
• Osmanlı Devleti Tazminat Fermanını ile istediği sonuca ulaşamamıştır
1856 Islahat Fermanı
• Abdül MECİD döneminde ilan edilmiştir
• 1856 Paris Barış Konferansının etkisi vardır bu fermanın ilan edilmesinde
• Gayrimüslimlere ayrıcalıklar verilmiştir
• İngiltere ve Fransa’nın baskısıyla bu ıslahat yayınlanıyor. Osmanlı ilk kez dış devletlerin baskısıyla ıslahat yapmıştır
İçeriği;
• Gayrimüslimler için zorunlu askerlik nakti bedele çevrilmiştir
• Gayrimüslimlerin can, mal ve ırz gibi güvenlik konuları Osmanlı güvencesi altına alınmıştır
• Cizye ve haraç vergisi kaldırılmış
• İşkence ve angarya(zorla iş yaptırma) yasaklanmıştır
• Gayrimüslimlere il genel meclisine katılma hakkı verilmiştir
• Gayrimüslimlere; okul, banka, şirket gibi kurumların açabilme hakkı verilmiştir
• Mahkemelerde herkes istediği dilde istediği dine göre yeminini edebilecektir
• Gayrimüslimlere aşağılayıcı ifadeler kullanma yasaklanmıştır
Osmanlı bu ferman ile iç işlerinde müdahale etmelerini önleyememiş ayrıca daha çok Avrupalı devletlerin iç
işlerine karışması artmıştır
 Abdul Mecid Dönemi Diğer Gelişmeler
• Meclisi Ali Tazminatını kuruyor. İdari, hukuk, mali işleri ve ıslahatları denetliyor bu kurum
• Arazi Kanunnamesi (arazilerin kayırlarını ortaya çıkarıyor) çıkartıyor. Kullanılmaya devlet arazilerini kullanmaya amaçlıyor
• Osmanlıda ilk telgraf hattı oluşturuluyor. İstanbul-Edirne-Varna-Kırım arasında
• İlk demir yolu hattı kuruluyor. İzmir-Turgutlu(Aydın) arasında
• İlk dış borçlanma İngiltere’den alınıyor
• Bu alınan borç ile Dolma Bahçe Sarayı yapılıyor
• İlk kâğıt Osmanlı parası basılıyor-Kaime(Mukaddes)
• Bu dönemin madeni parasını basıyor-Mecidiye
• İlk Osmanlı Bankası kuruluyor-Bankı Dersaadet
• Sarraf geleneği yerini bankacılık sistemine bırakıyor
• İlk yabancı sermayeli banka-Osmanlı bankası(Bankı Osman)
• Darülfünun (üniversite) kuruluyor
• Yüksek eğitimdeki dersleri, planları ve programları yapmak için Encümeni Daniş görevlendiriliyor
• Jandarma teşkilatı kuruluyor
• Mülkiye Mektebi(siyasal bilimler fakültesi) kuruluyor
• Darülmüellim (erkek öğretmen yetiştirme yeri) kuruluyor
• Kız rüştiyeleri kuruluyor
 ABDÜL AZİZ DÖNEMİ
• Yurt dışına gezi amaçlı ilk seyahati düzenliyor. Bu gezi batı üstünlüğünün kabul edildiğini gösterir. Borç para arayışı için
bu gezi yapılmıştır.
• Vilayet Nizamnamesi bu dönemde yeniden oluşturuluyor. (İdare hukuk yeniden kuruluyor)
• Nizamiye Mahkemeleri bu dönemde kuruluyor. Batı etkisi ilk mahkeme özelliği taşıyor.
• Galatasaray Sultaniye (Mektebi Sultaniye) bu dönemde kuruluyor.
• Darülmuallimat, kız öğretmen okulu kuruluyor
• Darülfünun eğitime başlıyor.
• Mecelle(medeni kanun) Ahmet Cevdet Paşa öncülüğünde ilk medeni kanun hazırlanmıştır. Bu kanunda Batı etkisi
yoktur. İslam hukuku ile hazırlanmıştır. Abdülaziz Döneminde hazırlanıp, İstibdat Döneminde yürürlüğe girmiştir.
• Memleket sadıkları kuruluyor. Çiftçinin birikim fonu diyebiliriz.
• Dünyanın en büyük 3.donanması kuruluyor.
• Çırağan Sarayı’nı yaptırıyor.
 2.ABDÜLHAMİT DÖNEMİ

1.Meşrutiyet (1876) İstibdat Dönemi (1878-1908) 2.Meşrutiyet (1908)

Meşrutiyet: Osmanlı Devleti için meşrutiyet; padişah+ meclis+ anayasayı içerir

• Genç Osman’ın öncülüğünde 1.Meşrutiyet ilan etmiştir Abdülhamit.
• Osmancılık akımı benimsenmiştir.
MECLİS ANAYASA

Ayanlar Meclisi (padişah) Mebussan Meclisi (halk) 1876 Anayasası Kanuni Esasi

• Bu dönemde ilk kez Osmanlı rejimi değişmiştir. Mutlak monarşi bitmiştir

• Osmanlıda ilk kez halk yönetime ortak olmuştur.
• Parlamentolu ve anayasalı yönetime ilk kez başlanmıştır.
1876 Kanuni Esasi Özellikleri:
• Belçika ve Prusya(Almanya) anayasalarından etkilenerek hazırlanmıştır.
• Öncüsü dönemin en önemli aydınlarından Mithat Paşa’dır.
• Resmi dil Türkçedir.
• Başkent İstanbul’dur anayasaya göre. Meclis İstanbul’dadır.
• Veraset sistemi olarak Ekber ve Erşed kullanılmıştır.
• Ayan meclisini seçme hakkı padişaha aittir.
• Sınırsız veto hakkı vardır.
• Hükümet üyelerini padişah seçer.
• Padişahın keyfi sansür ve sürgün yetkisi vardır.
• Padişahın meclisi açma, kapama yetkisi vardır.

2.Abdülhamit inanmadığı meşrutiyeti 93 Harbini gerekçe göstererek meclisi kapatmış. Meşrutiyeti yürürlükten
kaldırmış. Anayasayı askıya almıştır. 2.Meşrutiyetin ilanına kadar sürecek olan İstibdat Dönemi başlamıştır.
İstibdat Dönemi (1878-1908)
• 2.Abdülhamit döneminde olmuştur.
• 2.Abdülhamit’in uyguladığı baskıcı, sıkıyönetim anlayışı hâkimdir.
• Kişi hak ve özgürlükleri kısıtlamış, basına sansür getirmiş.
• Denge politikası uygulamış.
• Fikir akımı ise İslamcılıktır.
• Yıldız Sarayını yönetim merkezi olarak kullanmıştır.
• Jurnalcilik(gazetecilik, haberlere göre hareket ediliyor)
• Sanayi Nefise Mektebi(Güzel Sanatlar) Osman Hamdi’nin öncülüğünde açılıyor.
• Kızlara yükseköğrenim hakkı veriliyor.
• Mecelle tamamen yürürlüğe giriyor.
• Memleket sandıkları, Ziraat Bankasına dönüştürülüyor. Bu çalışmanın öncüsü Mithat Paşadır.
• Ramazan ve Muhterem kararnameleri yayınlanıyor.
• Osmanlının mali iflası açıklanıyor.
 1881 Duyunu Umumiye İdaresi(genel borçlar idaresi) kuruluyor. Osmanlının maliyesini denetlemek için.
 İlk Ermeni İsyanları(Milleti Sadık’a) başlıyor. İlk Ermeni isyanı Erzurum’da başlıyor.
Ertuğrul Firkateyn faciası bu dönemde yaşanmıştır.(450 kişilik aydın, asker, yönetici Japonya’ya ziyarete
giderler. Gemi Japonya’dan dönerken 90 kişi hayatta kalıyor. Gemi fırtınadan ve kötü hava koşullarından
 dolayı batıyor. Japonlar her yıl bir günde bu olay için hâlâ yas tutulur.)
 Japonya’da ilk Türk üniversitesi kuruluyor.
 İngiltere’de Türk futbol takımı kuruluyor. Portsmouth futbol takımı
 İNKILAP TARİHİ
20.YÜZYIL OSMANLI TARİHİ

2.Meşrutiyet (1908)
İç Gelişmeler;
• İstibdat Döneminin uygulamalarına tepki olarak ortaya çıkıyor. İttihat Terakkiden Enver Paşa Selanik
Hükümet Konağını basıyor. Makedonya’da Resneli Niyazi Ayaklanması başlıyor.

Dış Nedenler;
• 1908 Reval Görüşmesi ( İngiltere, Rusya’yı Osmanlı’yı parçalaması için serbest bırakıyor.) Nedeni 1.Dünya
Savaşı yaklaşıyor. İngiltere Rusya gibi güçlü bir devleti karşısına almak istemiyor.
• Osmanlı klasik denge politikası sona ermiştir.
• Osmanlı bu olaydan sonra Almanya’ya sığınıyor.
• İttihat ve Terakki iç ve dış sorunları göstererek 2.Abdülhamit’e baskı uyguluyor. Bu baskı sonucunda
2.Abdülhamit 2.Meşrutiyeti ilan ediyor.
2.Meşrutiyetin Yerleştirilmesi Esnasında;
• Bulgaristan bağımsızlığını ilan ediyor.
• Avusturya-Macaristan, Bosna Hersek’i işgal ediyor.
• Yunanistan, Girit’i topraklarına katıyor.
• Türk tarihinde ilk kez çok partili hayat yaşanmıştır.
• İttihat Terakki Partisi ilk partidir.
• Hürriyet ve İtilaf Partisi, İttihadı Muhammediye Partisi, Halaskaranı Zabitan Fırkası, Ahrar Partisi
kurulan partilerin başında geliyor.
1876 Anayasası-1909 Değişiklikleri
1876 anayasasında padişaha ait demokratik olmayan hak ve uygulamalar kısıtlanmış ya da
sonlandırılmıştır. Türk tarihinin önemli adımlarından birisidir.
 31 Mart Vakası; meşrutiyeti istemeyenlerin mutlak monarşiyi geri getirme çabasıdır. Osmanlı,
hatta Türk tarihinin rejime tepki niteliğinde ilk ayaklanmadır.
İsyanı isteyen guruplar:
• 2.Abdülhamit(siyasi)
• Ahrar Fırkası ve İttihadı Muhammediye Fırkası(siyasi)
• Serbesti Gazetesi(basın-yayın)
• Volkan Gazetesi(basın-yayın)
• Avcı taburu(askeri)
 İttihat ve Terakki Partisi tarafından; Selanik’ten Hareket Ordusu isyanı bastırmak için geliyor. Hareket
ordusunun komutanı Mahmut Şevket Paşa’dır. Mustafa Kemal ise Kolağası Yüzbaşı olarak geliyor ve tarih
sahnesine ilk kez çıktığı olay da bu oluyor.

İsyanda rol oynadığı gerekçesiyle meclis kararı ile 2.Abdülhamit tahtan indirilmiş yerine 5.Mehmet Reşat
getirilmiştir. Osmanlı Devletinde ilk kez meclis kararı ile padişah değişikliği yaşanmıştır.
Osmanlı Devletinde Fikir Akımları
Osmanlıcılık (İttihadı Anasır); Osmanlı halkı içerisinde dil, din, ırk, mezhep ayrımı yapmaksızın herkesin eşit kabul edilmesidir.
• Fikir akımı Tazminat Döneminde başlıyor. En üst seviyesi ise 1.Meşrutiyet döneminde görülmüştür.
• En önemli temsilcileri; Mithat Paşa, Ziya Paşa, Şinasi, Namık Kemal gibi önemli kişiler vardır.
• 1.Balkan Savaşıyla özellikle Arnavutluk’un bağımsızlığı sonrası ortadan kalkıyor bu fikir akımı.
İslamcılık (Ümmetçilik); tüm Müslümanların halife öncülüğünde birleştirilmesidir.
• Fikrin en etkili olduğu dönem İstibdat Dönemidir.
• En önemli temsilcileri; 2.Abdülhamit, İskilipli Atıf Hoca, Mehmet Akif Ersoy, Sait Halim Paşa
• İslamcılık fikrinin 1.Dünya Savaşında Araplar, İngilizlerle birlikte Osmanlıya karşı savaştığı sırada bu fikir akımı ortadan
kalkıyor. Panislaminzm de deniyor buna yani İslam Birliği anlamı taşıyor.
Batıcılık; batının örnek alınmasını savunan fikir akımıdır.
• Osmanlı aydınları arasında yaygındır bu akım
• Osmanlı döneminde lale devrinde başlıyor.
Turancılık (Türkçülük); tüm Türkleri tek bir yönetim altında toplama düşüncesidir. Irk birliği önemli bu akımda.
• Bu fikrin en önemli olduğu dönem 2.Meşrutiyet Döneminde başlar, Babıali baskınıyla yönetimi ele almıştır.
• Önemli temsilcileri; Ziya Gökalp, Mehmet Emin Resulzade, Yusuf Akçura, İsmail Gaspıralı, Talat Paşa, Celal
Paşa, Zeki Velidi Togan

Mustafa Kemal’in milliyetçiliği ile bu milliyetçilik aynı değildir. Turancılıkta ırk birliği önemliyken Mustafa Kemal’in
milliyetçiliği ise ülke(gaye) birliğidir.
Âdem-i Merkeziyetçilik (Yerinden Yönetim);
• Prens Sabahattin’in öncü olduğu bu akımda; bölgeler iç işlerinde serbest, dış işlerinde merkeze bağlı
olması gerektiği öngörülen fikir akımıdır.
• Teşebbüsü Şahsi(özel teşebbüsü) savunuyorlar. Bugünkü liberalizm
1911 Trablusgarp Savaşı-1912 Uşi Antlaşması
 Trablusgarp Savaşı Osmanlı ile İtalya arasında yapılmıştır.
• İtalya, Trablusgarp’ı (Libya) sömürmüştür.
• Trablusgarp’ın coğrafi konumunun iyi olması, zengin doğal kaynaklarının olması İtalya’nın bu savaşı çıkarmasında
etkili olmuştur.
• İtalyanların, Osmanlı Devletinin bu bölgeyi koruyamayacağı düşünceleri de etilidir bu bölgeye savaş açmalarında.
• Osmanlı bölgeye asker gönderemiyor. Çünkü karadan Mısırdan geçmek zorunda orada da İngiltere izin vermiyor.
Denizden asker gönderemiyor donanma yok.
• Dünyadaki ilk savaş uçağını İtalya, Osmanlıya karşı kullanıyor.
• Bölgeye gönüllü Osmanlı subayları gidiyor.

Mustafa Kemal gazeteci kimliğiyle gidiyor. Enver Paşa ise Kuyumcu Hamdi Bey olarak gidiyor.
Gazeteci Şerif Bey olarak Tanin Gazetesi muhabiri. Bingazi’de savaşıyor.
Derne ve Tomruk’ta savaşıyor.

Mustafa Kemal’in sömürgeciliğe karşı kazandığı ilk zaferdir.

• İtalya, Trablusgarp’taki direnişi kıramayınca 12 Ada ve Rodos’u işgal etmiş, Çanakkale Boğazını
kuşatmıştır. Balkan Savaşı tehlikesinin de etkisiyle Osmanlı 1912 de Uşi Antlaşmasını imzalamıştır.
1912 Uşi Antlaşması-Osmanlı ile İtalya
• Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakılmıştır.
• Osmanlı Kuzey Afrika’daki son toprağını kaybetmiştir.
• Osmanlı 3 kıtada toprak sahibi olma özelliğini de kaybetmiştir.
• Bölge halkı dini bakımdan halifeye bağlı kalacaktır.
• 12 Ada ve Rodos geçici olarak İtalya’ya korunması için bırakılmıştır. Yunanistan’a karşı önlem alındı.
Osmanlı, Yunanistan’a yenilirse bu bölgeleri işgal etmesin diye İtalya’ya bırakıyor.
• 1947’de 12 Ada ve Rodos Yunanlılara bırakılıyor.
 BALKAN SAVAŞLARI 1912-1913
1.Balkan Savaşı
Nedenleri;
• Milliyetçilik akımı ilk nedenidir.
• Rusya’nın Panslavizm politikasıyla Balkan Ruslarını kışkırtması
• Trablusgarp’tan çıkan Osmanlının güçsüzlüğünün ortaya çıkması
• Osmanlının Balkanlardaki topraklarını paylaşmak istemeleri
• Savaş Karadağ’ın Osmanlıya saldırmasıyla başlıyor.
Bulgaristan, Yunanistan, Karadağ, Sırbistan Osmanlıya karşı bu savaşta.
Osmanlının Savaşı Kaybetmesinin Nedenleri;
• Osmanlı Devletinin 4 ayrı devlet ile 4 ayrı cephede savaşacak gücünün olmaması
• Haberleşme ve lojistik sıkıntıların olması
• Arap yarım adasındaki Vahabi Ayaklanması
• Ordunun bir kısmının terhis edilmesi
• Mektepli-alaylı çekişmesinin başlaması. Orduya siyasetin karışması da diyebiliriz.
Savaşın Dış Sonuçları;
• Londra Konferansı toplanıyor ve Londra Antlaşması imzalanıyor (1913’te)
Bu anlaşmaya göre; Osmanlının yeni sınırı Midye-Enez hattı olmuştur.
• Osmanlının 1.Balkan Savaşında kaybettiği topraklar;
Batı Trakya; Selanik, Gümülcine, Yanya, Kavala, Dedeağaç, Kırca Ali, Serez bölgelerini kaybediyor.
Arnavutluk; Bağımsızlığını ilan ediyor.
Doğu Trakya; Edirne ve Kırklareli kaybediliyor.
Ege Adaları; Ege adalarının geleceği büyük devletlerin kararına bırakılıyor.
Makedonya; Balkan ulusları arasında paylaşılmıştır.
• Savaşın İç Sonuçları; Babıali Baskını(1913) ile İttihat ve Terakki’nin devlete yaptığı bir darbedir. Resmi olarak İttihat
ve Terakki(Turancılık) fikri yönetime girmiştir. Mahmut Şevket Paşa hükümetin başına gelmiştir. Osmanlıyı 1.Dünya
Savaşında Almanya’nın yanında savaşa sokacak yönetim gelmiştir.

Mustafa Kemal 1.Balkan Savaşında, Çanakkale Boğazı Muhabere Kuvvet Komutanlığı görevindedir.

Rauf Orbay, Hamidiye gemisiyle gösterdiği başarılar sayesinde Hamidiye Kahramanı unvanını almıştır.
2.Balkan Savaşı

Yunanistan Bu savaş Osmanlının işine yarıyor.

Sırbistan
Bulgaristan arasında yapılıyor. Midye-Enez sınır hattı Meriç Nehrine kadar genişliyor.
Karadağ
Romanya Edirne-Kırklareli(Doğu Trakya) Osmanlıya geri veriliyor.

Bükreş Antlaşması: Balkan Ulusları ile Bulgaristan arasında yapılıyor

İstanbul Antlaşması: Osmanlı ile Bulgaristan arasında yapılıyor. Sınırlar ve azınlık hakları bu anlaşmanın içeriğinde
yer alıyor.
Atina Antlaşması (1913): Osmanlı ile Yunanistan arasında yapılıyor. Sınırlar, azınlık haklar ve Ege Adaları anlaşmanın
içeriğinde yer alıyor.
İstanbul Antlaşması: Osmanlı ile Sırbistan arasında imzalanıyor. Azınlık hakları var anlaşmanın içeriğinde.

Mustafa Kemal bu savaşta Bolayır Kolordu Komutanıydı

Edirne Fatihi unvanını alıyor Enver Paşa bu savaştan sonra.

 1.DÜNYA SAVAŞI
Bloklaşma ve Nedenleri

İtilaf Gurubu İttifak Gurubu

Osmanlı Devletinin Savaşa Girme Nedenleri
• Siyasi yalnızlıktan kurtulma isteği
• Borçlardan ve kapitülasyonlardan kurtulmak
• Osmanlı Devleti kısa süre önce kaybettiği toprakları geri alma düşüncesi
• İttihat ve Terakki’nin Almaya yanlısı olması

Almanya Gaben(Yavuz) ve Breslaw(Midilli) gemilerini Osmanlıya gönderiyor. Boğazlara, isimleri değişiyor gemilerin
Almanların olduğu anlaşılmasın diye.
Almanların Osmanlıyı Yanında Savaşa Alma Nedenleri
• Coğrafi konum, stratejik konumu önemli
• Çok sayıda cephe açmak istemesi
• Boğazların Osmanlı’da olması
• İngilizlerin sömürge ile bağlantılarını kesmek istemeleri. Mısır, İngilizlerin sömürdüğü ülke konumunda.
• Dünya petrollerini Osmanlı üzerinden Avrupa’ya göndermek istemeleri
• Halifelik gücünü kullanmak istemeleri

Osmanlının savaşa girmesini en önemli sonucu 1.Dünya Savaşının süresinin uzamasıdır.

1.Dünya Savaşının Cepheleri
Taarruz Cepheleri
1)Kafkas Cephesi: Osmanlı ile Çarlık Rusya’nın ve Ermenilerin de bu savaşta Çarlık Rusya’nın yanında olduğu cephedir.
Cephenin Açılmasının Nedenleri;
• Pantürkizm(Türk Birliği) Kafkas Türkleri ile birleşip büyük Türk birliği kurulması amaçlanmıştır.
• Rusya’yı savaş dışı bırakma düşüncesi vardır.
• Bakü petrolleri; Almanların Bakü petrollerini Osmanlı sayesinde sömürmek istemesi
• Almanların bu cephenin açılmasını istemesi
Sarıkamış Harekâtı; Türk Ordusunun donarak şehit düştüğü cephedir. Taarruz cephemizin bir anda Rusların doğu
illerini ele geçirdiği bir hale dönüştürülmesine sebep olmuştur. Enver Paşa yerini Mustafa Kemal’e bırakmıştır.
Mustafa Kemal, Muş ve Bitlis’te başarılı olsa da cephe geneli yenilmişiz. Brets Litowsk Antlaşması ile son bulmuştur.
Brets Litowsk Antlaşması: Osmanlı ile Rusya arasında yapılmıştır.
Sovyet Rusya, Çarlık Rusya’yı devirmiştir, Lenin öncülüğünde. Sovyet Rusya, Çarlık Rusya’nın aldığı yerleri ve Kars ve
Ardahan, Batum’u (evliyayı selse) Osmanlıya iade ediyor.

Başarı göstermememize rağmen toprak kazanımı ile sonuçlanan tek cephedir. Rusya savaştan çekilmiştir. Bu antlaşma
gizli antlaşmaları da dünya kamuoyuna açıklanmasında etkili olmuştur.
 Ermenilerde bu cephedeki faaliyetleri nedeniyle 1915’te Tehcir Kanunu ile Suriye ve Lübnan’a zorunlu göçe
tabi tutulmuşlardır.
2)Kanal Cephesi: Osmanlı ile İngiltere arasına arasında yapılan savaştır. Araplar İngiltere’ye yardım ediyor bu cephede.
• Süveyş Kanalını ele geçirip İngilizlerin sömürgeleriyle (Hindistan) bağlantıları kesme düşüncesi ile bu cephe açılıyor.
Almanya’nın isteği ile tabi.
Sonuçları: Bölgedeki yerli Arap halkı İngilizlerle birlikte iş birliği yapıyor. Bunun sonucunda İslamcılık fikri son buluyor.
Savunma Cepheleri
1) Çanakkale Cephesi: Osmanlı ile İtilaf Devletleri arasında yapılan savaş bu cephede gerçekleşiyor.
Nedenleri;
• Osmanlıyı savaş dışı bırakmak.
• İstanbul’u ve boğazları kontrol etmek.
• Çarlık Rusya’ya yardım götürmek
• İtilaf Devletleri sömürgeye ihtiyacı var
• Anzaklar ve Hintlileri kullanıyorlar.
Sonuçları;
• Osmanlının tamamında başarı gösterdiği cephedir.
• Savaşın süresi 2 yıl uzamıştır.
• Rusya’da Bolşevik İhtilali gerçekleşiyor. Çarlık Rusya yıkılıp yerine Sovyet Rusya kuruluyor. Lenin öncülüğünde.
• Bulgaristan, ittifak gurubuyla birlikte savaşa dâhil oluyor. Almanya ve Osmanlı arasında demir yolu bağlantısı oluşuyor
böylece.
• Anafartalar, Conkbayırı, Kireçtepe, Sümentepe, Kemalyeri, Kilitbahir gibi cepheler var. Mustafa Kemal’in
adını Türk ve Dünya kamuoyuna duyurduğu cephedir. Mustafa Kemal bu savaş milli mücadele öncülük
etmek için başlangıç oluyor. Mustafa Kemal, ‘Ben size savaşmayı değil ölmeyi emrediyorum’ dediği cephedir.
• Nusret Mayın Gemisi ve Komutanı Tophaneli Hakkı Bey, deniz mücadelesinde önemli bir yere sahiptir. Mustafa
Kemal’e Çanakkale Anafartalar Kahramanı unvanı verilmiştir.
2) Irak Cephesi: Osmanlı ile İngiltere arasında yapılmıştır. Araplar, İngiltere’ye yardım etmiştir.
Nedenleri ;
• İngilizlerin, Çarlık Rusya’ya karadan yardım götürmek istemesi.
• İngilizlerin, Musul-Abadan petrol sahasına hâkim olmak istemesi.
Sonuçları;
Kutül Amare ve Selman-ı Pak noktalarında başarılı olunmasına rağmen cephe geneli başarısız olunmuştur.
Kazım Karabekir (Kutül amare kahramanı unvanını kazanıyor) Cemal Paşa görev başında
Halil Kurt (Kutül amare fatihi unvanını alıyor)
İngilizlerin en büyük mağlubiyetleri arasındandır.
Bölge petrolleri İngilizlerin eline geçiyor.
3) Hicaz-Yemen Cephesi: Osmanlı ile İngiltere arasında yapılan savaşın cephesidir. Araplar, İngilizlere yardım etmişlerdir.
Mac Mohan antlaşması imzalanıyor sonunda.
• Yeniliyoruz
• Osmanlıya karşı en fazla mücadele eden Hicaz Emiri Şerif Hüseyin’dir.
• Medine Müdafaasında başarılı olunuyor. Fahrettin Paşa önderliğinde. Yalnız bu bölge yenilmiyor, teslim olmuyor.
4) Suriye-Filistin Cephesi: Osmanlı ile İngiltere arasında yapılan savaşın cephesidir. Araplar, İngilizlere yardım ediyor.
• Mustafa Kemal’in 1.Dünya Savaşında mücadele ettiği son cephedir. Mustafa Kemal, İngilizlerin ilerleyişini durdursa da
cephe geneli kaybediliyor.
Çanakkale
Kafkas Mustafa Kemal’in 1.Dünya Savaşında savaştığı cepheler sırasıyla.
Suriye
• Mustafa Kemal öncelikle 7.Ordu Komutanı iken daha sonra Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı görevini üstleniyor.
• Mustafa Kemal, Mondros imzalandıktan sonra İstanbul’a geliyor.
• Mimber Gazetesinde, Ali Fethi Okyar ve Mustafa Kemal Hatip Mahrası ile işgalleri protesto eden yazılar yazmışlardır.
Müttefiklere Yardım Cephesi
Bulgaristan’ın savaştan düşmesini engellemek, Almanya ile kurduğumuz kara ve demir yolu bağlantısının kapanmasını önlemek istemişlerdir.

Romanya Cephesi
Galiçya Cephesi Müttefiklere yardım cepheleri
Makedonya cephesi
 1.Dünya Savaşının Sonuçları
-Çok uluslu imparatorluklar parçalanıyor. Yerlerine, milli devletler kuruluyor. Avusturya,
Macaristan, Letonya, Litvanya, Estonya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Polonya.
-Silahlanma ve silah teknolojileri gelişiyor. Denizaltı, kimyasal silahlar, tanklar…
-Sivil savunma gelişiyor ve önemi artıyor.
-Birinci Dünya savaşından beklediğini alamayan devletler(Almanya ve İtalya) 2.Dünya savaşının
başlamasında öncülük etmişlerdir.
-Totoriter (baskıcı rejimler ve liderler doğmuştur).
Almanya’da Hitler-Nazizim
İtalya’da Mussolini-Faşizm
Rusya’da Lenin-Komünizm
Barış Antlaşmaları
Almanya-Versay Antlaşması(2.Dünya Savaşının çıkmasında etkili)
Avusturya - Saint German Antlaşması
Macaristan - Trianon Antlaşması
Bulgaristan-Nöyyi Antlaşması(2.Dünya savaşında etkili)
Osmanlı-Sevr Antlaşması
 ABD’nin Savaşa Girme Nedenleri
 ABD 1823’te Monroe Doktrini(yalnızlık, izolasyon, infirat) politikasına başlamış. ABD bu politika ile
iç dinamitlerine dönmüş, kazandığı gücü 1.Dünya Savaşında tüm dünyaya kabullendirmek istemiştir.
ABD’nin savaşa girmesiyle güçler dengesi bozulmuş, savaşın süresi kısalmış, itilafların savaşı kazanması
kesinleşmiştir. Ardından Wilson İlkelerini yayınlamışlardır.
 Wilson İlkeleri
• İngiltere ve Fransa’nın aşırı güçlenmesinin önlenmesi amaçlanmıştır.
• İçeriği; boğazlar tüm devletlerin ticaret gemilerine açık olacaktır.
• Kazanan devletler, kaybeden devletlerden toprak ve savaş tazminatı almayacaklar.
• Gizli antlaşmalar yapılmayacak, diplomasi açık olacaktır.
• Artık devletler savaşarak değil görüşerek antlaşmaları için Cemiyeti Ahvam’ın kurulması kararı alınıyor.
Daha sonra Milletler cemiyeti olarak değişiyor. Şimdiki adı ise Birleşmiş Milletlerdir. Türk-İslam’da bu
fikri ortaya atan kişi Farabi’dir.
• 1920’de kurulan Paris Barış Konferansında Milletler Cemiyetinin kurulması kesinleşiyor.
• Self Determinasyonu; her ulusun kendini yönetme hakkının olduğu anlayışıdır. Yani nüfus çoğunluğu
daha fazla olan devletlerin o bölgeleri yönetmesi anlamına gelir.
NABD, Wilson İlkelerini düzgün uygulanmadığı gerekçesiyle 1.Dünya Savaşı sonunda Monroe Doktrinini
bir kez daha uygulamaya koymuştur.
 MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI – 30 EKİM 1918
 Osmanlı için 1.Dünya savaşının cephe aşamasını bitiren olaydır.
• Osmanlı Devleti’nin fiilen sona erdiği antlaşmadır.
• Rauf Orbay bu antlaşmayı imzalamıştır.
• Yunanistan’ın Limmi Adasında Mondros Limanında Agemenan Zırhlısında imzalanmıştır.
İçeriği:
• Boğazlar
• Osmanlı orduları ve silahlar
• Önemli tünel ve geçitler İtilaf Devletlerinin kontrolüne geçmiştir.

• Ulaşım ve haberleşme
• Donanma ve tersane
 7.Madde: İtilaf devletleri güvenliklerini tehlike anında gördükleri yerleri işgal edebileceklerdir. Osmanlı
topraklarında yapacakları her durumda hukuki zemin hazırlanmıştır.
 24.Madde: Vilayet-i Sitte(Bitlis, Erzurum, Diyarbakır, Sivas, Elazığ, Van) bir kargaşa çıkarsa işgal edilecektir.
Burada planlanan Ermeni Devleti için zemin hazırlanıyor.
• Mondros’a göre işgal edilen ilk Osmanlı toprağı Musul’dur.
• Mondros’a bağlı işgallerde ilk silahlı direniş Hatay Dörtyol’da gerçekleşmiştir.
• Batı cephesinde ilk silahlı direniş Urla-Ayvalık, Balıkesir’de gerçekleşmiştir.
Paris Barış Konferansı (1919)
• Osmanlının topraklarının paylaşımını yeniden belirlemek bu konferansın en önemli sebebidir.
• Konferansın en kârlı çıkan ve en güçlü devlet İngiltere’dir.
• İngiltere, Batı Anadolu ve Musul’u istiyor. İngilizler, Musul’u tek başına sahiplenmek için Fransa’ya; Antep,
Maraş, Urfa’yı vererek Musul’u alıyor.
• Batı Anadolu’da güçlü bir devlet istemeyen İngiltere, İtalya yerine Yunanistan’a Batı Anadolu’yu veriyor.
Bunun sebebini de self determinasyonu olarak gösteriyor. Bu durum itilaf devletleri arasındaki ilk
hoşnutsuzluğun başlamasına sebep oluyor.
• Manda ve himaye anlayışı yükselmiştir.
• Cemiyeti Akvam (Milletler Cemiyeti) kuruluyor. Türk İslam’da Farabi, Günümüzde Wilson İlkeleri bu
cemiyetin kurulması fikrini ortaya atmıştır.
Yunanlıların İzmir’i İşgali
• Yunanlılar, İzmir’i işgalini hukuki olarak ‘’Paris Barış Konferansını’’ gerekçe gösteriyor.
• Hukuki Beşer Gazetesi Başyazarı Hasan Tahsin (Osman Recep Nevres) Yunanlılara ilk kurşunu sıkan kişidir.
• Kuvayı Milliye ruhunun doğmasına sebep olmuştur.
Amiral Bristol Raporu:
• İşgal haksızdır.
• Rumlar Türkleri katletmektedir.
• Bu rapor milli mücadelenin haksızlığını uluslararası alanda destekleyen ilk belgedir.
• Bu raporun yerlisini, İzmir’in işgalinin haksızlığını belirten yerli raporu Doktor Esat Işık yazmıştır.
Milne Hattı Raporu
İngiliz generali Milne’nin Yunanlılara işgal edeceği yerleri belirttiği (Ayvalık – B. Menderes) ve iç bölgelere
tampon bölge kurulması gerektiğini önerdiği rapordur.
 CEMİYETLER
1) Yararlı Cemiyetler
A) Milli Varlığa Düşman Cemiyetler
 Sulh ve Selamet Osmaniye Cemiyeti: Padişaha ve saltanata bağlılıkla kurtuluşun sağlanacağını düşünen cemiyettir.
 Teali İslam Cemiyeti: Kurtuluşun halifeye bağlılıkla sağlanacağını düşünen cemiyettir.
 Hürriyet ve İtilaf Fırkası: Padişah yanlılarının kurduğu cemiyettir.
 Nigahban Cemiyeti: Emekli Osmanlı subaylarının padişaha bağlılığını savunan cemiyettir.
 İngiliz Muhipler Cemiyeti: İngiliz manda ve himayesini savunan cemiyettir.
 Wilson Prensipleri Cemiyeti: Amerikan manda ve himayesini savunan cemiyettir. Halide Adıvar (daha sonra yer
değiştiriyor), Yunus Nadi, Adnan Adıvar, Refik Halit gibi isimler bu cemiyetin destekçileridir.
Halide Edip Adıvar: Sonradan Milli Mücadelenin öncülerinden olmuştur. Ciddi katkı sağlamıştır. Anadolu Ajansının
kurucularındandır. Sakarya Savaşında Çavuş Onbaşı rütbesi almıştır. Ateşten Gömlek, Türkün Ateşle İmtihanı
kitaplarının da yazarıdır. Sultanahmet mitinglerine katılmıştır. Hâkimiyet-i Milliye Gazetesinde yardımcı olarak çalışmış.
Öğretmenlik, akademisyenlik yapmıştır.
B) Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler
 Mavri Mira: Batı Anadolu dâhil Yunanistan’a vermeyi düşünen cemiyettir.
 Kardos Cemiyeti: Anadolu’ya Rum göçmen getirip hukuki dayanak oluşturarak Trabzon bölgesini ele geçirmeyi
hedefleyen cemiyettir.
 Pontus Rum Cemiyeti: Trabzon civarındaki Pontus Rum İmparatorluğunu yeniden canlandırmayı hedefleyen cemiyettir.
 Etnik-i Eterya Cemiyeti: Trakya dâhil Yunanistan’a verileceğini düşünen cemiyettir.

Bu 4 cemiyetin temel amacı Megola İdeayı gerçekleştirmektir.

Yani eski Bizans’ı Yunanistan üzerinden canlandırma iddiasıdır.
 Taşnak ve Hınçak Sütyun Cemiyeti: Doğu Anadolu’da Ermeni Devleti kurmayı hayal eden cemiyettir. Megola Armania;
büyük Ermenistan kurma hayalidir.
 Alyans İsrailt ve Maccabi Cemiyeti: Yahudi cemiyetidir. Kudüs civarında bir Yahudi devleti kurmayı hayal eden
cemiyettir.
2)Yararlı Cemiyetler
İzmir Reddi İlhak Cemiyeti/İzmir Müdefayı Hukuk Cemiyeti: İzmir ve çevresinde kurulmuştur. Batı Anadolu’yu Rum işgalini önlemek
istiyorlar. Balıkesir, Alaşehir kongresinin toplanmasında öncülük etmişlerdir. Bölgedeki Türk nüfusu korumaya çalışmışlardır.
Doğu İlleri Müdefa Hukuk Cemiyeti: Doğu Anadolu’daki Ermeni faaliyetlerini durdurmayı amaçlıyorlar. Le Pays(vatan) ve Albayrak
bu cemiyetin yayın organıdır. Türk nüfusunu korumayı amaçlamışlardır. Erzurum Kongresinin toplanmasında etkilidir.
Trabzon Muhafaza-ı Hukuk Cemiyeti: Hem Rumlara hem de Ermenilere karşı mücadele eden cemiyettir. Erzurum Kongresinin
toplanmasına öncülük etmiştir.
Trakya Paşaeli: Bölgedeki Rum faaliyetlerini önlemeye çalışmışlar. Edirne ve Lüleburgaz kongrelerinin toplanmasında etkilidirler.
Osmanlı yıkılırsa bağımsız bir Trakya Devleti kurmayı amaçlamışlardır.
Klikya Cemiyeti: Adana ve Çukurova civarında Fransız ve Ermeni işgalini önlemeye çalışmışlar.
Milli Kongre Cemiyeti; tüm yurdu kurtarmayı amaçlamışlardır. Doktor Esat Işık öncülüğünde kurulmuştur. Sadece basın yayın yoluyla
mücadele etmişler. Kuvayi Milliye kavramını ilk kez bu cemiyet kullanmıştır.
Anadolu Kadınları Müdefa-ı Hukuk Cemiyeti: Mustafa Kemal’in isteği üzerine Sivas’ta kurulmuştur. Türk kadınının milli mücadeleye
katılımını istemiştir. Öncüleri; Melek Hatun, Emine Saniye Hanım
MimMim Cemiyeti/Milli Karakol Cemiyeti: Milli Mücadeleye silah ve mühimmat yardımı sağlayan cemiyettir.

Anadolu’ya ikmal limanı olarak İnebolu kullanılmıştır. Bu yüzden İstiklal Madalyası vardır. Ankara yoluna da bağımsızlık anlamına
gelen ‘’İstiklal Yolu’’ adını vermişler.

Tüm yararlı cemiyetler Sivas Kongresinde, Anadolu Müdefa-ı Hukuk Cemiyeti altında toplanmıştır. Tek elden daha
güçlü mücadele için.
 MİLLİ MÜCADELE HAZIRLIK DÖNEMİ
Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı 19 Mayıs 1919
• İstanbul Hükümeti, Padişah Vahdettin(6.Mehmet), Mustafa Kemal’i 9. Ordu Müfettişi olarak görevlendiriyor. Mustafa
Kemal is kendi yetkisine ‘’ sivil yetkililere emir gücünü’’ ekletiyor. Bu yetkiyi, bölgedeki askerlere, valilere, idarecilere
söz geçirmek için istiyor.
Atatürk, Samsun’da gözlemlediklerini Samsun Raporunda topluyor.
Samsun Raporu:
İçeriği; bahsedilenin aksine bölgede kargaşayı Türkler değil Rumlar çıkarmıştır. Mondros’a göre hukuki gelişme yoktur.
Yeni işgaller için izin vermeyin. Başta İzmir olmak üzere halk eski işgallere tepkilidir.
Havza Genelgesi 28 Mayıs 1919
• Bilinç, uyarı, protesto anahtar kavramdır bu genelgede.
• İşgallere karşı mitingler ve protestolar düzenleniyor.
• İstanbul Hükümetine ve İtilaf Devletlerine protesto telgrafları çekiliyor (milli bilinci uyandırmak amacıyla).
• Tüm bunlara rağmen azınlıklara zarar vermeyin diyor, Mustafa Kemal.
Önemi; Mustafa Kemal’in İstanbul Hükümetine açıkça ilk kez karşı çıktığı ve Mustafa Kemal’in ilk kez resmi görevi dışına
çıktığı yerdir.

İstanbul hükümeti, Mustafa Kemal’i geri çağırmış ancak Mustafa Kemal dönmeyerek mücadele kararlığını göstermiş ve
zaman kazanmıştır.
Amasya Genelgesi 22 Haziran 1919
Amasya Genelgesini; Kazım Karabekir, Mustafa Kemal, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Cemal Paşa tarafından
imzalanmıştır.
Milli mücadelenin Mustafa Kemal’in kişisel harekâtı olmadığını, bir kadro ile beraber gerçekleştiğinin, örgütlü ve planlı
olduğunun kanıtıdır.
 Milli mücadelenin gerekçe ve yöntemlerine göre kararları vardır. Bunlar:
• Vatanın bütünlüğü milletin bağımsızlığı tehlikededir (gerekçedir).
• İstanbul hükümeti üzerine düşen görevi yapmamaktadır. Bu da Türk Milletini yok saymaktadır (gerekçedir).
• Erzurum ve Sivas kongrelerinin toplanma kararı alıyor (yöntem).
• Her türlü etki ve denetlemeden uzak bir heyetin varlığı zorunludur (yöntem). Temsil heyetinin kurulma kararı bu
maddeyle alınıyor.
• Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır (gerekçe ve yöntem). İlk kez ulus iradesinden burada
bahsedilmiştir. Gelecekteki Cumhuriyet Rejiminin ilk ipucu bu maddede verilmiştir. Kişi egemenliği bitecek ulus
egemenliği gelecektir. Bu maddeyle genelge bir ihtilal bildirgesi kazanmıştır. Bu madde evrensel bir özelliğe sahiptir.
• Ordular dağıtılmayacak, silahlar teslim edilmeyecektir.

Mustafa Kemal Erzurum’da bulunduğu sırada Osmanlıya bağlı askeri görevinden istifa etmiştir. Sivil ilk icraatı
Erzurum Kongresine katılmak olmuştur. Mustafa Kemal askerlik görevine yeniden Sakarya öncesinde dönecektir.
Erzurum Kongresi 23 Temmuz –7 Ağustos 1919
• Toplanma kararı Amasya Genelgesinde alınıyor
• Doğu illerinde Müdefa-ı Hukuk Cemiyeti ve Trabzon Müdefa-ı Hukuk Cemiyeti kongrenin toplanmasında öncülük
etmiştir.
• Toplanışı bakımından bölgesel, kararları bakımından ulusaldır.
• Kongreye katılan iller; Bitlis, Erzurum, Sivas, Trabzon, Van
• Kongreye gelmeyen iller; Diyarbakır, Elazığ, Mardin
• Cevat Dursunoğlu istifa ediyor yerine Mustafa Kemal katılıyor
• Kazım Yurdalan istifa ediyor yerine Rauf Orbay katılıyor. Delege sıkıntısı olduğundan bu kişiler istifa ediyor.
• Kazım Karabekir kongre başkanıdır.
• Boğazlar, dış borçlar, kapitülasyonlar konularına bu kongrede yer verilmemiştir. Bu konular ilk kez Misakı Millide yer
alıyor.
Kongrenin Kararları
• Milli sınırlar ile ilgili karar; milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
• Milli iradeye dair karar; milli iradeyi hâkim, milli güçleri etkin kılmak esastır.
• Mebussan Meclisi derhal açılsın, kararı çıkıyor.
• Manda ve himaye ilk kez reddedilmiştir.
• Temsil heyeti ile ilgili karar; temsil heyeti 9 delegeden oluşturulacak ve başkanlığına Mustafa Kemal getirilecektir.
• Dış yardım; bağımsızlığa aykırı olmayan ve beklenti içerisinde bulunmayan dış yardımlar kabul edilir.
• Cemiyetler ile ilgili karar; doğudaki yararlı cemiyetler birleştirilecektir.
• Azınlıklara siyasi ve sosyal dengemizi bozucu haklar verilmeyecektir.
• Geçici hükümet ile ilgili karar; geçici hükümet derhâl kurulacaktır.
Sivas Kongresi 4 – 11 Eylül 1919
Ali Galip Olayı: İtilaf Devletleri, İstanbul Hükümetine(Damat Ferit) Sivas Kongresinin engellenmesi gerektiğini söyler. Bunu
üzerine Damat Ferit, Elazığ Valisi Ali Galip ve Ankara Valisi Muhittin Paşa’yı görevlendirir. Bu kişilerden kongrenin olmaması
için her şeyi yapmaları gerektiğini söyler.
Ancak Sivas Kongresi her türlü engele rağmen toplanır. İtilaf Devleti bu olaydan sonra Damat Ferit’i tahttan indirerek yerine
Ali Rıza Paşa’yı geçirir.

Bu olay Temsil Heyetinin ilk zaferidir.

Sivas Kongresinin Özellikleri
• Amasya Genelgesinde toplanma kararı alınmıştır.
• Her bölgeden 3 delege gönderilmiştir.
• Toplanışı ve kararları bakımından ulusal özelliğe sahiptir.
Kongre Öncesi Tartışılan Konular
1) Manda ve himaye ( ABD ye sömürü verilmesi gerektiğini öne sürerek ABD den yardım almak isteyen delegeler var.)
2) Mustafa Kemal’in kongre başkanlığı tartışması. (Mustafa Kemal’in kongre başkanı olmasını istemeyen delegeler var. Ancak Mustafa
Kemal bu delegeleri susturup kongrenin başkanı oluyor.)
General Harbord Raporu: Ermeni iddialarının asılsızlığını, Türk nüfusunun çoğunlukta olduğunu, Ermenilerin Türkleri katlettiğini,
Anadolu’nun ABD için yeterli olmadığını belirtmiştir. Harbord, bu raporu Mustafa Kemal’e sunuştur. Bu da Milli Mücadele Harekâtının
ilk yabancı temsilci kabulüdür.
Sivas Kongresinin Kararları
• Erzurum Kongresinin kararları aynen onaylanmıştır.
• Manda ve himaye kesin olarak reddedilmiştir.
• İradeyi Milliye Gazetesinin çıkarılması kararı alınıyor. Amaç, halkı bilinçlendirmek, milli mücadeleye ortak etmek.
• Tüm yararlı cemiyetler, Anadolu ve Rumeli Müdafa-ı Hukuk Cemiyeti adı altında birleşiyor. Kararların tek elden alınmasını sağlıyor.
• Temsil heyeti tüm yurttan gelen delegelerle genişletilmiştir.
• Ali Fuat Cebesoy’u Batı Cephesi Kuvayi Milliye Komutanlığına atanmıştır.
İlk kez Temsil Heyeti yürütme yetkisini kullanmıştır. Yani bir hükümet gibi karar vermiştir.
Amasya Görüşmeleri
İstanbul Hükümetinin, Temsil Heyetine yapmış olduğu teklif ile gerçekleşmiştir. Bu durum, İstanbul Hükümetinin
Temsil Heyetini ve Anadolu Müdafa-ı Hukuk Cemiyetinin resmi olarak varlığını ilk kez tanımasının göstergesidir.
• İstanbul Hükümeti adına görüşmelere Bahriye Nazırı Salih Paşa, Temsil Heyeti adına Mustafa Kemal geliyor.
 Tarafların uzlaşamadığı tek konu ‘’ meclisin toplanacağı yerdir’’.

Salih Paşa, İstanbul’a döndüğünde sadece Mebusan Meclisini derhal toplanması gerektiği kararını uygulatabiliyor.
Diğer uzlaşılan konular uygulanmıyor.
Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Açılması
 Mustafa Kemal bu meclise Erzurum Vekili olarak seçilmiştir. Ancak tutuklama kararı olduğundan bu meclise
katılmamıştır.
Mustafa Kemal, meclise katılamamış ancak meclise gidecek delegelerle önceden toplantı yapmış. Bu toplantıdan
Mustafa Kemal’in delegelerden beklentileri;
• Meclis başkanı seçilmek istiyor. Meclis dağıtılırsa kendi emriyle yeniden meclisi toplaman için. Sonuç olarak
seçilmiyor.
• Mecliste bir Müdefa-ı Hukuk Cemiyetinin kurulmasını istiyor. Bunun nedenini ise Milli Mücadele yanlısı kararların
alınmasını istiyor. Ancak tam tersine padişahçı, milli mücadele düşmanı olan ‘Felahı Vatan Gurubu’ kuruluyor. Bu
gurubun başında Rauf Orbay vardır.
• Misakı Millinin uygulanmasını istiyor. Misakı Milliye hukuki geçerlilik kazandırmak istiyor. Bu karar onaylanıyor. Tek
onaylanan karar budur.

İtilaf Devletleri Misakı Millinin onaylanmasına tepki olarak meclisi dağıtmış, İstanbul’u resmen işgal etmiş, meclis
üyelerini Malta’ya sürgün etmiştir. Böylece TBMM’nin açılması gerektiği kararı kesinleşiyor.
Misakı Milli/Milli Antlaşma/Ulusal Yemin
• Kapitülasyonlar; kapitülasyonlar kaldırılmadan barış antlaşmaları imzalanmaz.
• Boğazlar; boğazlar her türlü tehlikeden uzak tutulduğu takdirde ticaret gemilerine geçiş hakkı verilecek.
• Osmanlı Borçları; milli sınırlar dâhilindeki borçlar kabul edilecek ve ödenecektir.
• Referandum (Halk Oylaması); Batı Trakya, Arap Toprakları, Evliyayı Selaset (Kars, Ardahan, Batum) bu
bölgelerde referandum yapılıyor. Referandumun yapılmasının amacı, bölge halkı kendi kararını vermesini
sağlamak. Evliyayı Selase’de referandumun yapılmasının nedeni ise halkın büyük çoğunluğunun Türk olmasıdır.
• Sınırlar; Mondros imzalandığı gün işgal edilmemiş olan ve Türk nüfusunun fazla olduğu yerler milli sınırlar
kabul edilmiştir. Günümüz sınırı olarak Mısır ve Batum’u örnek gösterebiliriz.
• Azınlıklar; azınlıklara komşu ülkelerdeki Türk ve Müslüman kadar hak verilecektir. Devletin eşitliği ilkesine
uygun bu madde.
 1.TBMM DÖNEMİ 23 NİSAN 1920 – 11 AGUSTOS 1923

TBMM’NİN ÜYELERİ

Son Osmanlı Mebusan Seçimle Gelen Vekiller Anadolu ve Rumeli Müdafa-ı Hukuk
Meclisinden kaçanlar Gurubu Delegeleri

 Üyelerin tamamını halk seçmiştir. Oluşumu bakımından demokratik bir meclistir.

1.TBMM’nin Çıkardığı Önemli Kararlar
• Ağnam vergisinin 4 katına çıkarılmasına dair kanun. 1.TBMM’nin çıkardığı ilk kanundur.
• Hıyanet-i Vataniye kanunu çıkarılıyor.
• Gümrük Tarife Kanunu (dışardan gelen ürünlere fazla vergi kesilmesi).
• Başkomutanlık Yasası çıkarılıyor.
• Milli Marş kanunu ile İstiklal Marşı resmiyet kazanıyor.
• Düzenli ordu kanunu
• Teşkilat-i Esasiye(1921) Anayasasını çıkarılıyor.
• Saltanatın kaldırılması ile ilgili kanun. Not/ 1.TBMM’nin gerçekleştirdiği tek inkılap kanunudur.
• Firarlar Kanunu; asker kaçaklarının yargılanması ile ilgili kanundur.
• Nisabı Müzakere kanunu; toplantı yeter kanunu olarak bilinir.
Ör/200 delegenin imzasını alırsan şapka kanunu onaylanacak.
• Meni İsrafat kanunu; israfın önlenmesi için çıkarılan kanundur.
• Meni Müskürat kanunu; tek el ürünlerine, alkol sigaranın kısıtlanması ile ilgili kanundur.
1.TBMM’nin İlk Kararları ve Özellikleri
• TBMM üzerinde güç yoktur. TBMM ihtilal meclis özelliği kazanıyor.
• Azınlıklara temsil hakkı tanınmayacaktır. Ulusçu meclis özelliği kazanmıştır bu özellikle.
• Siyasi parti oluşumu yoktur. Milli birlik ve beraberliği bozar düşüncesi ile böyle bir karar alıyorlar.
Ancak Meclis Guruplar kuruluyor. Bunlar; Tesanüd, İttihatçılar, İstiklal, Yeşil Ordu, Halk Zümresi, Müdefa-ı Hukuk
Mustafa Kemal’in başında olduğu guruptur. İleride Halk Fırkası olacaktır.
• Meclis başkanı, hükümetin de başkanıdır. Meclis hükümeti sistemi uygulandığının kanıtıdır.
• Hükümet kurmak gereklidir. Meclis kurucu meclis özelliği kazanmıştır.
• Yasama, yürütme, yargı güçleri TBMM’ye aittir. Kuvvetler birliği oluşturulmuştur. Hızlı hareket etmek için
böyle bir karar alınmıştır.
• TBMM olağanüstü yetkilidir.
1.TBMM’ye Karşı Çıkan Ayaklanmalar
İstanbul Hükümetinin İstanbul Hükümetinin Azınlıkları Kuvayı Milliye’nin
Kışkırtmaları ile Ortaya Çıkan Çıkardığı Ayaklanmalar Çıkardığı Çıkardığı
Ayaklanmalar (Dini + Aşiret) Ayaklanmalar Ayaklanmalar
• Kuvayı İnzibatiye Ayaklanması • Bolu, Düzce, Adapazarı • Batı’da Rumlar • Çerkez Ethem
(Halifelik Ordusu) ayaklanması. • Doğu’da Ermeniler Ayaklanması
• Anzavur Ayaklanması • Konya Bozkır • Karadeniz’de Pontus (KuvayıSeyyare)
Ayaklanması. Rum ayaklanma • Demirci
• Urfa-Milli Aşiret çıkarıyor. Mehmet Efe
Ayaklanması
• Ali Batı Ayaklanması
• Koçkiri Ayaklanması
• Cemil Çeto Ayaklanması
• Afyon Çopar Musa
Ayaklanması
• Şeyh Recep Ayaklanması
• Şeyh Eşref Ayaklanması
1.TBMM’nin Bu İsyanları Bastırmak İçin Aldığı Önlemler
1) Hıyaneti Vataniye kanununun çıkarılması.
2) İstanbul ile haberleşmeyi kesmesi
3) Demir yollarını tahrip ederek İstanbul Hükümeti ile ulaşımı engellemesi.
4) İstiklal Mahkemeleri ilk kez burada kuruluyor.
5) Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi karşıt fetva yayınlıyor. İstanbul Hükümetinin yanlış yaptığını, milli mücadelenin
olması gerektiğini, milletin bağımsızlığı için bu mücadelenin olması gerektiğini gibi konular.
 SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI 10 AGUSTOS 1920
• Osmanlı Devleti için 1.Dünya Savaşını bitiren barış antlaşmasıdır.
• Mondros Antlaşması bu anlaşmanın gecikmesine neden olmuştur.
• Osmanlı topraklarını paylaşılamaması bu anlaşmanın geç imzalanmasına neden olmuştur.
• İtalya’nın San Remo Şehrinde bu antlaşma imzalanıyor.
• Hadi Paşa, Tevfik Paşa bu antlaşmayı imzalıyor.
• Bu antlaşma misakı millinin tam tersidir.
• Ölü doğan bir antlaşmadır. Yani uygulanmamıştır.
• Halk adında bir meclisten geçmemesinden dolayı antlaşma uygulanmıyor.
• Saltanat şurası (padişah yanlıları) onaylıyor

TBMM Sevr’i imzalayanları vatan haini ilan etmiş ve İstiklâl Mahkemelerine yargılamıştır.

Birecik Görüşmeleri 5 Aralık 1920

 İstanbul Hükümetinin TBMM’ye yaptığı görüşme teklifi üzerine gerçekleşmiştir. Böylece İstanbul Hükümeti,
TBMM’nin Hukuk varlığını tanımıştır.
• İstanbul Hükümetinden Ahmet İzzet Paşa, Salih Paşa, TBMM’den Mustafa Kemal katılmıştır.

İstanbul Hükümeti Temsil Heyetinin hukuki varlığını Amasya Genelgesinde tanımıştır.

 MİLLİ MÜCADELELER DÖNEMİ
Doğu Cephesi
Ermeniler 15.Kolordu(Kazım Karabekir Paşa)

 Ermeniler, Sevr’e göre kendilerine verilen yerleri almaya geliyor.

 Düzenli Ordu görevdedir.
 TBMM’nin uluslararası alanda kazandığı ilk askeri zaferdir

Gümrü Antlaşması 2-3 Aralık 1920

• Ermenistan ile Türkiye arasında yapılmıştır.
• Kars, Sarıkamış, Selim, Iğdır TBMM’ye bırakılmıştır.
• Aras Nehri-Çıldır Gölü sınır kabul edilmiştir. Günümüz sınırı.
Antlaşmanın Önemi;
• TBMM’nin bir devlet ile imzaladığı ilk antlaşmadır.
• Ermeniler Sevr’in geçersizliğini tanımıştır.
• Ermenistan, TBMM’yi tanıyan ilk devlet olmuştur.
• İlk kez resmi bir antlaşmada Türkiye Devleti tabiri kullanılmıştır.

Bu cephede Gürcülerle de mücadele edilmiş ve Batum Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmanın içeriği;

Ardahan, Batum, Artvin TBMM’ye bırakılmıştır.

Hem Ermenistan’ı hem de Gürcistan’ı Rusya işgal ettiği için Gümrü ve Batum antlaşmalarının yerine Kars
Antlaşmasına bırakmıştır.
Güney Cephesi
Fransa, Ermeniler Milis Güçler (Şehir Gerillaları)
Adana Savunması Kara İsalı Müftüsü
Maraş Savunması Rıdvan Hoca, Sütçü İmam
Urfa Savunması Yüzbaşı Ali Saip
Antep Savunması Şahin Bey, Karayılan savunmalarının öncüleridirler
 Fransa güney cephesinde başarılı olamıyor ve batı cephesinde gelecek haberleri bekliyor.

Güney cephesi, batı cephesindeki gelişme ile kapanıyor.

• Batı cephesinde gelen peş peşe mağlubiyetler sonucu Sakarya Savaşına bağlı olarak 1921 Ankara
Antlaşması imzalanmış ve cephe kapanmıştır.
 Antep 1921 Gazi unvanını alıyor. 2008’de İstiklal Madalyası alıyor.
 Urfa 1984’te Şanlı unvanını alıyor. 2015’te İstiklal Madalyası alıyor.
 Maraş 1925’te İstiklal Madalyası alıyor. 1973’te Kahraman unvanını alıyor.
Batı Cephesi
 Halk direnişiyle(Kuvayı Milliye) başlıyor. Düşman ilerleyişini durdurmak için Düzenli Orduya geçiliyor.

• Gediz Muharebesi(Taarruzu)

Yunan Kuvayı Milliye –Ali Fuat Cebesoy öncülüğünde

• Burada mağlup olunduktan sonra Düzenli Orduya geçiliyor.
• Ali Fuat Cebesoy, Moskova elçiliğine gönderiliyor
• Düzenli ordu iki koldan yürütülüyor. İsmet İnönü bir koldan Refet Bele diğer koldan teşkilatlanıyor.
1.İnönü Savaşı
Yunanistan Düzenli Ordu

Sonuçları:
• Moskova Dostluk Antlaşması imzalanıyor.
• İstiklal Marşı kabul ediliyor.
• Londra Konferansı düzenleniyor.
• Afgan Dostluk Antlaşması imzalanıyor.
• Teşkilatı Esasiye (1921 Anayasası) çıkartılıyor.
• Çerkez Ethem ayaklanması bastırılıyor.
• İnönü Generalliğe yükseliyor.

Teşkilatı Esasiye(1921 Anayasası)

 Bu antlaşma Kanuni Esasi’nin devamı niteliğindedir.
Önemli Maddeleri
• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
• Meclis Hükümeti sistemine yer verilmiştir.
• Çift dereceli seçin sistemine geçilmiştir.
• Seçimler iki yılda bir yapılır. Seçme yaşı 18’dir.

Bu anayasadaki ilk değişiklik 1923 değişiklikleridir. Cumhuriyetin ilanıyla geliyor.

Londra Konferansı 1921
İtilaf Devletleri ile İstanbul Hükümeti arasında yapılıyor. İtilaf Devletleri, İstanbul Hükümetine TBMM’yi de bu
konferansa çağır diyor. Bunu üzerine İstanbul Hükümeti, TBMM’ye birlikte Londra Konferansına katılacağız diyor.
TBMM de bana böyle bir davet gelmedi ben bu konferansa katılmam diyor. İstanbul Hükümeti TBMM’nin bu
kararını İtilaf Devletlerine bildiriyor. Daha sonra İtilaf Devleti özel olarak TBMM’yi bu konferansa davet ediyor.
Böylece İtilaf Devletleri, TBMM’nin Hukuki varlığını ilk kez tanıyor.

 İstanbul Hükümeti ve TBMM’yi çağırmasının nedeni ikilik yaratmaktır.

• İstanbul Hükümetinden Tevfik Paşa, TBMM’den Dış İşleri Bakanı Bekir Sami Bey Londra Konferansına katılıyor.
Bu konferansta en yetkili kişi olan TBMM’den Bekir Sami Bey’in dediği oluyor.
• Bu konferanstan bir sonuç çıkmıyor.
• Bekir Sami Bey, Londra’ya gelmişken ikili antlaşmalar imzalıyor. Ancak imzaladığı antlaşmalarda ulusal
bağımsızlığımıza ve devletlerin eşitlik ilkesine uygun olmadığından meclis onayı almıyor.

1.İnönü Savaşında Yunanlılar kazandığımız zaferi küçük göstermek amacıyla Taarruzu Keşif diyorlar.
İstiklal Marşının Kabulü 12 Mart 1921
• İsmet İnönü, Milli Marş fikrini ortaya atan kişidir.
• Yarışmayı Hamdullah Suphi düzenliyor.
• Öncelikle Askerler için yazılıyor. İçeriğinde Türk Halkı, Türk Bayrağından da bahsediliyor.
• İstiklal Marşı ödülünü Mehmet Akif Ersoy Darül Mesaiye (kadın ve çocuklara iş öğreten, cepheye kıyafet diken kurum)
veriyor
• Mecliste ilk kez Hamdullah Suphi okumuştur.
• İlk yayınlandığı dergi, Sebiülreşa; ilk yayınlandığı gazete, Açık Söz Gazetesi’dir.
• İlk bestecisi Ali Rıfat Çağatay’dır 1930’a kadar.
• Osman Zeki son bestecisidir 1930’dan günümüze olan.

Afgan Dostluk Antlaşması 1921

• Afganistan ile TBMM arasında imzalanmıştır.
• TBMM, Afganistan’a öğretmen ve subay gönderecektir. Eğitim, askeri, diplomatik özelliği vardır bu antlaşmanın.
• Karşılıklı elçilikler kurulacaktır.
• Antlaşmayla Afganistan, TBMM’yi tanıyan ilk İslam Devleti olmuştur.
• Antlaşma Moskova’da imzalanmıştır.
Moskova Dostluk Antlaşması 1921
• Sovyet Rusya ile TBMM arasında imzalanmıştır.
Antlaşmanın Nedenleri
• İki ülkenin de ortak düşmanı vardır.
• Ruslar, rejimlerini (sosyalizm) yaymak istiyorlar ve Anadolu’nun uygun olduğunu düşünüyorlar.
• Türkiye’nin de güçlü bir müttefike ihtiyacı var.
İçeriği:
• Çarlık Rusya ile yapılan antlaşmalar yok sayılacaktır.
• Taraflardan birinin tanımadığı antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır.
• Boğazların geleceğine Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin toplanacağı bir konferansla karar verilecektir.
• Rusya, kapitülasyonlarının geçersizliğini tanıyan ilk devlet olmuştur.
• Batum’un, Gürcistan’a verilmesine karar verilmiştir. Misakı Milliye ilk kez taviz verilmiştir.

2.İnönü Savaşı
Yunanistan Düzenli Ordu
 Fransa, işgal ettiği Zonguldak’tan çekiliyor
 İngiltere, Malta’da esir olan 40 Türkü geri veriyor.
 Fransa, barış teklif ediyor.
 İtalya, Anadolu’yu boşaltma kararı alıyor.
Aslıhanlar Dumlupınar Taarruz Girişimi
Albay Refet Bele, taarruz yapabileceğini düşünüyor ancak bir girişim olarak kalıyor yani sonuç alınamıyor.
Atatürk, ‘’Siz orada düşman ordularını değil Türk Milletinin makuz tarihini de yendiniz.’’

Kütahya – Eskişehir Muharebesi

Yunanistan Düzenli Ordu
 Düzenli ordunun aldığı tek mağlubiyettir.
• Türk Ordusu Sakarya Nehrinin doğusuna çekiliyor. Orduyu yeniden toplayıp güçlendirmek için.
• Yunanlılar, Polatlı’ya kadar ilerliyor.
Ciddi tartışmalar başlıyor:
• Kuvayı Milliye ye geri dönmek isteyenler
• Meclisi, Kayseri’ye taşımak isteyenler
• Mustafa Kemal’in liderliği tartışılıyor.

 Mustafa Kemal, meclis yetkisini 3 aylığına istiyor. 1.TBMM, Başkomutanlık Yasası ile Mustafa Kemal’e
Yargı (İstiklal Mahkemeleri), yürütme (Tekâlifi Milliye Komisyonu, yasama) (Tekâlifi Milliye Emirleri) yetkisi veriyor.
Sakarya Meydan Muharebesi
Yunanistan Düzenli Ordu
Sonuçları:
• Kars Antlaşması
• İngiliz esir değişimi
• Meclisi Kayseri’ye taşıma tartışmaları bitti.
• Başkomutanlık süresiz oldu
• Ukrayna Dostluk Antlaşması imzalandı. Milli Mücadele döneminde yardım etmişler.
• Ankara Antlaşması 1921 yılında imzalanmış
• Barış teklifi kabul edilmiyor. İtilaf devletleri teklifi öneriyordu.
• İtalya, Anadolu’dan geri çekiliyor.
• Mustafa Kemal’e Mareşal ve Gazi unvanı veriliyor.

Anadolu’dan ilk ayrılan devlet Fransa’dır.

Atatürk, ‘’Hattı müdafaa yoktur sathı müdafaa vardır. O satıh tüm vatandır’’ diyor.

Kars Antlaşması 1921

Azerbaycan
Ermenistan ile TBMM arasında imzalanmıştır.
Gürcistan
Antlaşmanın Nedenleri:
• Doğu sınırındaki pürüzlerin giderilmesi
• Rusya’nın isteği
 Antlaşmanın esası Moskova Dostluk Antlaşması esas alınarak düzenleniyor.
• En önemli özelliği doğu sınırımız kesinleşiyor. Günümüz sınırını alıyor.
Ankara Antlaşması 1921
Fransa ile TBMM arasında gerçekleşiyor.
• Hatay (İskenderun Sancağı), Fransız mandasında özerk bir yönetim kurulacaktır. Misakı Milliden ikinci kez
taviz veriliyor.
• Bölgenin resmi dili Türkçe olacak, bayrağı Hatay’ın bayrağı.
• Süleyman Şah’ın Türbesinin bulunduğu Caber Kalesi, Türk bölgesi olarak kalacaktır.
 Antlaşmanın önemi; güney cephesini kapatan anlaşmadır. Hatay hariç günümüz Suriye-Türkiye sınırı
çizilmiştir. Fransa, TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti olmuştur. Anadolu’dan ilk Fransa Ayrılmıştır.
Büyük Taarruz (Başkomutanlık Meydan Muharebesi)
 Düzenli Orduya karşı Yunanlılar arasında gerçekleşiyor.
• Türk Ordusunun düşmanı yurttan atmak ve toprak kazandırmak için başlattığı taarruzdur.
• ‘’Ordular ilk hedefiniz Akdeniz ileri’’, demiş Mustafa Kemal. 2.Dünya Savaşından sonra Ege Denizi ismini
almıştır. Daha önce Akdeniz olarak geçiyordu. Atatürk bu yüzden Akdeniz demiş, normalde demek istediği İzmir.
• Bu savaşın en önemli özelliği Uşak halkının Yunan başbakanı Trikopis’i esir alınmasıdır.

Bu esnada Çanakkale bunalımı yaşanmıştır. İngilizler ile Türk Ordusu savaş aşamasından dönmüştür. Milli
Mücadelenin askeri safhası sona ermiştir.
• Fevzi Çakmak ‘a Mareşallik unvanı verilmiştir.
MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI
 Siyasi:
• İngiltere, Fransa, İtalya’ya karşı TBMM
• Yunanistan’ı İngiltere temsil etmiştir
• TBMM’yi İsmet İnönü temsil etmiştir. İsmet İnönü, Mudanya’da gösterdiği siyasi başarı, milli mücadelede gösterdiği
askeri başarı ona Lozan’da temsil başkanlığına atamıştır.
• Savaşılmadan bize bırakılan yerler; Doğu Trakya, Boğazlar, İstanbul TBMM’ye bırakılmıştır.
• İstanbul’u TBMM’ye teslim etmelerinin Osmanlı Devletini hukuken haklarının kalmadığının göstergesidir.
• İstanbul’u TBMM’ye temsilen Komiser Refet Bele’ye bırakılmıştır.
LOZAN BARIŞ KONFERANSI 1922 VE ANTLAŞMASI 1923
İtilaf Devletleri, TBMM temsilcisi ve Saltanat temsilcisini çağırıyor. İkili yaratmak için.
• 1 Kasım 1922 de TBMM, saltanatı kaldırmıştır.
• İtilaf devletlerinde; İngiltere, Fransa, Portekiz, Belçika, Japonya, Romanya katılmış
• Rusya ve Bulgaristan sadece boğazlar için katılmış
• ABD gözlemci olarak katılmıştır.
• TBMM adına dış işleri bakanı İsmet İnönü temsil ediyor.
• Dönemin Dış İşleri Bakanı Yusuf Kemal Tengirşenk istifa ediyor onun yerine İsmet İnönü geçiyor.
• Hasan Saka, Dr. Rıza Nur öncü olarak katılıyor TBMM adına.
• Ermeni Yurdu
• Kapitülasyonlar Konularında Mustafa Kemal kesinlikle taviz verilmeyeceğini belirtiyor.
• Ulusal Bağımsızlık

Boğazlar, kapitülasyonlar gibi konuların yarattığı tartışmalar sebebiyle konferans kesintiye uğramıştır.
TBMM bu arada İzmir İktisat Kongresini toplamış. 2.TBMM’nin seçimleri gerçekleşmiştir.
Karaları
Sınırlar
 Batı Sınırı(Yunanistan); Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.
 Güney Sınırı(Suriye); 1921 Ankara Antlaşması esas alınmıştır.
 Irak Sınırı(Musul); kararı daha sonraya, Türkiye ile İngiltere arasında ikili ilişki ile sonradan karara bırakılan
tek konudur.
Kapitülasyonlar
 Kapitülasyonlar tamamen kaldırılmıştır.
Ermeni Yurdu
 Bir daha açılmamak üzere kapatılmıştır bu konu
Boğazlar
 Boğazlar komisyonu kaldırılamamış, başkanlığa bir Türk getirilmiştir. Boğazlar komisyonunun ilk Türk başkanı
Vasıf Temel’dir. Türkiye boğazların her iki yakasında asker ve silah bulunduramayacak. Ticaret gemilerine
geçiş serbest, savaş gemilerini kısıtlı alacaktır.
Patrikhaneler
 Patrikhane, İstanbul dışına çıkarılması amaçlanıyor ancak gerçekleştirilemiyor. Ama patrikhanelerin yabancı
kiliseyle ilişki kurması engelleniyor.
Azınlıklar
 Azınlıklar ilk kez Türk halkı kabul edilecektir.
Adalar
 Türkiye’ye Bozcaada, Gökçe Ada ve Tavşan Adası veriliyor.
 İtalya’ya On iki ada ve Rodos adası
 Diğer Ege adaları Yunanistan’a bırakılıyor
 Türkiye, Kıbrıs ile haklarını İngiltere’ye bırakıyor.
Nüfus Mübadelesi (Etabli Sorunu)
 Batı Trakya’daki Türkler ile İstanbul ve adalardaki Rumlar yer değiştirmesidir.
Savaş Tazminatı
 Yunanistan’a savaş tazminatı olarak Karaağaç ve Bosna Köy Türkiye’ye bırakılmıştır.
Yabancı Okullar
 Türk kanunlarına uyan ve masrafları ödenen yabancı okullar kalacak diğerleri kapatılacaktır.
Osmanlı Borçları
 Borçlar sadece Misakı Milli sınırları içerisinde yer alan borçların ödenmesi ve ödeme şeklinde uzlaşma sağlanmıştır.
 İNKILAPLAR
A) Siyasi Alanda İnkılaplar
1) Saltanatın Kaldırılması 1 Kasım 1922
Nedenleri: Lozan’a saltanat temsilcilerin de çağrılması
• Saltanat, kişi egemenliğine dayandığı için ulus egemenliğiyle çelişmesi
• İstanbul hükümetinin ve saltanat yanlılarının milli mücadeleye karşı olması
Sonuçları; Osmanlı devleti resmen sona ermiştir
• Ulus egemenliği yolunda sağlam bir adım atılmıştır
• Laikliğin ilk adımıdır
• Saltanat ve hilafet makamları birbirinden ayrılmış. Saltanata son verilirken halifeliğe Abdulmecit Efendi getirilmiştir.
Devlet rejimi
Devlet başkanı Sorunları ortaya çıkmış. Bu sorunlar Cumhuriyetin ilanıyla çözülüyor
Devletin adı

 Saltanatın kaldırılması; Cumhuriyetçilik, Laiklik, Halkçılık, Milliyetçilik ve İnkılap ilkeleri ile ilgilidir.
2) Cumhuriyetin İlanı 29 Ekim 1923
Nedenleri:
• Devler rejimi, adı ve başkenti sorununun olması
• Ulusal Egemenliğe en uygun yönetim şekli cumhuriyettir
 Ekim Bunalımı (Güz/Bahar); Ali Fethi Okyar’ın Meclis Hükümeti sisteminin tıkanması sebebiyle hükümeti
oluşturamaması ve yaşanan hükümet bunalımıdır. Bu bunalım Cumhuriyetin İlanını hızlandıran en önemli gelişmedir.
Sonuçları;
 Kabine sistemine geçilmiş. İsmet İnönü hükümeti kurmuştur
• Devletin rejimi Cumhuriyet
• İlk Cumhur Başkanı Mustafa Kemal
• Devletin adı Türkiye Cumhuriyeti
• İlk meclis başkanı Fethi Okyar
• Laikliğin bir aşamasıdır
• Ulusal Egemenliğin en önemli adımı atılmıştır
 1921 Anayasasında ilk değişiklikler gerçekleşmiştir. Bunlar;
• Türkiye Devletinin yönetim şekli Cumhuriyet
• Başken Ankara, resmi dil Türkçe
• Devletin dini İslam maddeleri ekleniyor
• Cumhuriyetçilik, halkçılık, milliyetçilik, laiklik ilkeleri vardır
3) Halifeliğin Kaldırılması 3 Mart 1924
Nedenleri:
• Cumhuriyet ve laikliğe uyuşmaması
• Abdülmecit Efendinin kendini her şeyin üstünde bir güç olarak görmesi
• İç ve dış politikada ikilik yaratması
• İslam ülkelerinden gelen mektuplar basına sızıyor
Sonuçları:
• Laikliğin en önemli atılmıştır.
• Ulusal egemenlik güçlenmiştir.
• Ümmet devlet yapısından milli devlet yapısına geçişin önemli adımı atılmıştır
• Şeyhülislamlık makamı son buluyor
• Osmanlının son şeyhülislamı Medeni Nuri Efendi
• Laiklik, milliyetçilik, cumhuriyetçilik, halkçılık ve laiklik ilkeleri ile ilgilidir.
Her zaman en önde verilen ilke en önemlisidir. Diğerleri hiyerarşik olarak dolaylı yoldan etkilidir.
 3 Mart 1924’teki Diğer Gelişmeler
 Tevhidi Tedrisat Kanunu
Eğitimde birlik
 Osmanlı Sülalesinin Yurt Dışına Çıkarılması
Osmanoğlu sülalesi yurt dışına gönderiliyor. Özellikle İsviçre’ye gönderiliyorlar.
 Erkan-ı Harbiye Kanunu (Siyaset Ordu)
• Genel Kurmay Başkanlığı kuruluyor. İlk Genel Kurmay Başkanı Fevzi Çakmak
• En çok Cumhuriyetçilik ilkesi vardır.
• Ulusal egemenliği genişletiyor
 Şeriye ve Evkaf Vekâletinin Kaldırılması

yerine yerine

Diyanet İşleri Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruluyor

İlk başkanı Rıfat Börekçi
B) Eğitim Alanında Yapılan Çalışmalar
1) Tevhidi Tedrisat Kanunu 3 Mart 1924
• Eğitim-öğretimin birleştirilmesi, milletleştirilmesi ve laikleştirilmesi amaçlanmıştır
İçeriği:
• Tüm okullar Maarif Nazırlığına(MEB) bağlanmıştır
• Okullarda MEB müfredatı uygulanacak, okullar MEB müfettişleriyle denetlenecektir.
• Medreseler kapatılmıştır (Laiklikler alakalı).
• En önemli ders olan Tarih, Türkçe, Coğrafya gibi milli dersler Türk öğretmenler tarafından Türkçe okutulacaktır
• Ortak kültüre sahip kuşaklar yetiştirmek amaçlanmıştır
• İlköğretim zorunludur ve parasızdır. Halkçılık ve devletçilik
• Okullarda dini sembol kullanımı yasaklanmıştır(laiklikle ilgili). Özellikle yabancı okullar ile ilgilidir.
• Laiklik, milliyetçilik, halkçılık, devletçilik ilkeleri ile ilgilidir.
2) Maarif Teşkilatına Dair Kanun 1926
• Tevhidi Tedrisat esas alınarak düzenlenmiştir.
• MEB’in temel çalışma, ilke ve prensipleri belirlenmiştir
• Laiklik ve milliyetçilik ile ilgili
• Yabancı okullara kısıtlama getirilmiş. Okul açma izni tamamen devlete bırakılmıştır.
3) Yeni Türk Harflerinin Kabulü 1928
• Halkın okuryazarlığının kolaylaştırılması ve arttırılması amaçlanmıştır.
• Batı ile uyum. Temelde inkılapçılık ile alakalı bu çalışma. Milliyetçilik ilkesi de var.
• Milli yapımıza uygun olan harfler kullanılmış diğerleri kullanılmamıştır.
4) Millet Mektepleri Talimatnamesi 1928
• Mustafa Kemal bu kanunla Baş Öğretmen olarak seçilmiştir. 24 Kasımda
• 1929’dan itibaren Millet Mektepleri kuruluyor
• 15 yaş ile 45 yaş arası bu okullara katılmak zorunludur. Eğer normal eğitim almamışsa
5) Türk Tarih Kurumu 1931
• Ümmetçi tarih anlayışının yerini milli tarih anlayışının alınması amaçlanmıştır
• Tarih kongreleri düzenlenmiştir.
• Liseler için genel tarih serileri hazırlanmıştır.
• Milliyetçilik ilkesi alakalı
6) Türk Dil Kurumu 1932
• Türkçeyi arındırmak ve öz hale getirmeyi, yabancı kelimelerin arındırılması amaçlanmıştır.
• Sözlük ve imla çıkarılmıştır
• Çalışma temelde milliyetçilik ilkesi ile alakalı, aydın dili ile halk dili arasında bağlantı kurulması
amaçlanmıştır (halkçılık).
• Hem TDK hem de TTK Atatürk’ün vasiyetinden pay almış. İş bankası senetlerinin payı hâlâ Atatürk sayesinde TTK
ve TDK’ye veriliyor
7) Halkevleri
Atatürk ilke ve inkılaplarını halka öğretmek, Türk dili ve kültürü alanında alışmalar yapılmıştır. Temelde halkçılık ile
alakalı. Milliyetçilik ilkesi de var.
 Halkevleri 2.Meşrutiyet dönemindeki Türk Ocaklarının yerini almış halidir.
8) Yüksek Öğretimle İlgili Çalışmalar
• Ankara Hukuk Fakültesi 1925
• Gazi Eğitim Enstitüsü 1926
• Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
• Darülfünun Kanunu(Üniversite Reformu) 1933. İstanbul Üniversitesine dönüşüyor
• Mülkiye Mektebi (Ankara Siyasal Bilimlerine dönüştürüldü)
• Ankara Dil Tarih Coğrafya kuruluyor
C) Hukuk Alanında Çalışmalar
1) 1924 Anayasası
• Türkiye Devleti’nin yönetim şekli cumhuriyettir.
• Kabine sistemi var
• Çift dereceli seçim sistemi var
• Devletin dini İslam’dır maddesi var
• Resmi dil Türkçe, başkent Ankara’dır
• Seçimler 4 yılda bir gerçekleştirilir. Seçmen yaşı 18, seçilme yaşı 30’dur
1928 Değişiklikleri:
• Devletin dini İslam’dır maddesi anayasadan çıkartılıyor(laiklik)
• Milletvekillerinin ve cumhurbaşkanının yemini değiştiriliyor
1930’da Belediye –Seçme
Türk kadınına seçme seçilme hakkı veriliyor. Cumhuriyetçilik, Halkçılık
1933’te Muhtarlık –Seçme
1934’te Vekillik Seçme seçilme hakkı
1934’te seçim yaşı 18’den 22’ye çıkarılıyor 1995’e kadar böyle devam ediyor.
1937’de Laiklik anayasaya gidiyor. Böylece bütün ilkeler anayasaya girmiş oluyor.
1945’te anayasanın dili öz Türkçeleştirilmiştir.
1946’da tek dereceli seçim sistemine geçilmiştir.
2) Türk Medeni Kanunu 1926
Nedenleri; hukuk ikiliğini ortadan kaldırılması isteniyor.
 İsviçre’nin medeni kanunu örnek alınıyor. Çalışma Halkçılık ve Laiklik ile ilgilidir.
İçeriği:
• Resmi nikâh ve tek eş sorumluluğu vardır
• Mahkemede eşit tanıklık getirilmiştir
• Boşanma ve çocuğun velayeti hakkı gelmiştir
• Mirastan eşit pay alma durumu
• Kadına istediği mesleği seçme ve çalışma hakkı verilmiştir
• Reşit olan kişiye dinini seçme hakkı verilmiştir.
• Patrikhanelerin hukuki yetkileri kaldırılmıştır
 Seçme-seçilme hakkı
 Kadının eşinin soyadını alması
 Edinilmiş malların ortaklığı. Evlendikten sonra mal varlığı ayrıldığı zaman ortak bölünmesi 2002’den sonra gelen
kanundur. Bu üç madde medeni kanunun içerisinde yer almamaktadır.
 Kadın boşandığında isterse eşinin soyadını alabiliyor kanunu 1995’teçıkarılmıştır.
D) Toplumsal Hayat Anlamındaki Yapılan İnkılaplar
Kılık Kıyafet-Şapka Kanunu 1925: Topla daha çağdaş görünüm kazandırmak amaçlanmıştır. Kavuk, sarık, fes yerine
şapka getiriliyor.
 1934’te dini liderlere kıyafet serbestliği getiriliyor. Şapka Kastamonu’nda tanıtılıyor.
Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması: Osmanlı dönemindeki toplumsal yarar özelliğini kaybetmiştir. Toplumun siyasi,
dini, ekonomik yönden sömürülmesinden dolayı tekke ve zaviyeler kapatılıyor. Bundan sonra şeyh, derviş, dedeler,
çelebi gibi unvanların kullanımı yasaklanıyor. Halkçılık ile alakalı Türbeler yaygınlaştığı için, saptırılmış türbelerin yani
toplumca çok kabul görmeyen türbelerin kapatılmasına dair çıkarılan kanundur. Fal, büyü, muska yasaklanmış
Miladi Takvimin Kabulü 1 Ocak 1926: Batıya uyum var (İnkılapçılık) – Uygulama birliği sağlıyor (Hicri ve Rumi yerine
Miladi geliyor)
Beynel minel Rakamları Uyumu 1928: Batıya uyum
Ölçü, Tartı, Uzunluk Sistemler (Metrik Sistem) 1931: Batı ile uyum(ticareti kolaylaştırır), uygulama birliği sağlar
Soyadı Kanununun Kabulü 1934: Temel amacı resmi işlemlerin kolaylaştırılması. Osmanlıdan kalan rütbe ve
nişanların kullanımı yasaklanmıştır. Şeyh, molla, bey, hacı, paşa gibi kavramların kullanımı yasaklanmıştır
(Halkçılık, laiklik)
Hafta Tatilinin Cuma’dan Pazar’a Alınması 1935: İş gücü kaybını ve ekonomik kaybı önlemek temel amaçtır. Batıya
uyum söz konusudur (İnkılapçılık), uygulama birliği sağlanıyor
 E) Ekonomi Alanında Yapılan İnkılaplar
İzmir İktisat Kongresi 1923
• Misakı iktisadi Karaları(Milli İktisat Karaları) alınmıştır
• Bankalar, halka kredi versin
• Demir yolları ve borsalar millileştirilsin
• Sendikal faaliyetler desteklensin
• Eğitim yatırımları arttırılsın
• Okul bayramı kutlansın
• İşçiye amele denmesi deniliyor bu kongrede. Bu kongre milliyetçilik ilkesiyle doğrudan alakalıdır.
 Kongrenin başkanlığını Kazım Karabekir yapmıştır
Kabotaj Kanunu 1 Temmuz 1926: Türk karasularının ve işletmelerinin millileştirilmesi kararı alınıyor. Türk denizlerinde
yolcu ve yük taşımacılığı Türk denizciler tarafından yapılacaktır. Milliyetçilik ve devletçilik ilkeleri ile ilgilidir.

Kabotaj kanunu kapitülasyonların son uzantısını kaldırmıştır.

Kabotaj kanununun haklılığını kanıtlayan ilk gelişme Bozkurt Lotus olayıdır.

Teşviki Sanayi Kanunu 1927: Özel teşebbüsün ekonomideki payının ve katılımının artırılması amaçlanmıştır.
Başarısızlığının Sebepleri; sermaye yetersizliği, bilgi ve tecrübe eksikliği, teknik ve eleman yetersizliği, 1929’daki dünya
ekonomik bunalımının etkileri vardır.

1932’den itibaren Devletçilik ilkesi resmi ekonomik politika olarak şekillenmeye başlamıştır
• Devlet demir yolları kurulmuştur
• Türk Hava Kurumu kurulmuştur
• Atatürk Orman Çiftliği kurulmuştur
• Kamu İktisadi Teşebbüs kurulmuştur
• Çubuk Barajı(Türkiye’de ilk) kurulmuştur Devletçilik ilkesi ile alakalı
• Hıfzı Sıhha Enstitüsü kurulmuştur
• Numune hastaneleri kurulmuştur
• Demir-çelik fabrikaları kurulmuştur
• Şeker fabrikaları kurulmuştur.
Alpullu Şeker Fabrikası Devlete özel olduğu için Devletçilik ilkesine girer. Uşak Şeker Fabrikası ve İş
Bankası özel oldukları için Devletçilik ilkesine girmez.
 ATATÜRK İLKELERİ

Cumhuriyetçilik: Ulusal Egemenliği esas alır, kişi ve zümre yönetimini ret eder. Eşit oy ilkesi esastır. Cumhuriyetçilik
ilkesinin doğal sonucu olan ilkeler Halkçılık ve Milliyetçiliktir. Anahtar kelime; seçme seçilme, demokrasi, çok partili
hayat, çoğulculuk, ulusal egemenlik.

Milliyetçilik: Ortak geçmiş, yaşam, gelecek lüksü etrafında birleşebilmektir. Milli çıkarları her şeyin üzerinde tutar.
Milli birlik ve beraberlik esaslıdır. Irk üstünlüğünü ret eder. Din birliği esaslı değildir. Anahtar kelime; ulusal
bağımsızlık, ülkü, gaye, amaç birliği, milli varlık, vatan, bayrak, toprak sevgisi.

Halkçılık: Halk için halk yararına yapılan her şeydir. Her türlü kişi ve zümre ayrıcalığına karşıdır. Hukuk önünde eşitlik
ve hukukun üstünlüğünü savunur. Halkçılığın doğal olarak sonucu olan ilke devletçiliktir. Anahtar kavramlar; eşitlik,
adalet, demokrasi, sosyal dayanışma, eşit oy.

Devletçilik: Ekonominin devlet eliyle devlet tarafından yönlendirilmesidir. Bireysel zenginliği değil toplumunun
topyekûn kalkındırılmasını amaçlar. Devletçiliğin bütünleyici ilkesi halkçılıktır. Ulusal bağımsızlığımıza ters düşmediği
sürece özel teşebbüse ve yabancı sermayeye karşı değildir. Halkçılıktaki anahtar sözcükler vardır.

İnkılapçılık: Eskimiş kurumların yerine çağdaş ve modern kurumlar oluşturabilmektir. Dinamiktir. Daimi olarak
gelişim ve değişimi savunur. Çağdaşlaşma ve batılılaşma esaslıdır.

Laiklik: Eğitim, sosyal hayat, yönetim, hukuk gibi alanlarda akılcılık ve bilimsellik öncülüğünde hareket etmektir.
Devletin tüm dinlere eşit davranmasıdır. Herkesin din, vicdan, fikir hürriyeti vardır. Din ve devlet işlerinin
ayrılmasıdır. Anahtar kelimeler; deney, gözlem, ilim, bilim, pozitivizm…
Atatürk Dönemi İç Politika
Halk Fırkası kuruluyor 9 Eylül 1923’te
• Mustafa Kemal kuruyor ve başkanlığını ediyor. Müdafaa-ı Hukuk gurubundaki kişiler partinin içinde yer alıyor.
• Partinin ilk kongresi olarak Sivas Kongresi kabul ediliyor
• Parti, Cumhuriyeti, devrimleri, ilkeleri yerleştirmek için kurulmuştur
• Cumhuriyetin ilanı sonrası Cumhuriyet Halk Fırkası adını alıyor
 Ekonomide devletçilik ilkesi benimseniyor
 Çift dereceli seçim sistemi
 1923 ile 1950 arası iktidar dönemi yaşıyor
 1927’de 2.olağan kongresini gerçekleştiriliyor. Bu esnada Nutuk okunuyor. 6’şar saatten 6 gün boyunca okunuyor.
İçeriğinde; 1919 ile 1927 arasındaki olaylar anlatılıyor. En son kısmında Gençliğe Hitabe bulunuyor.
İlk baskısını Türk Tayyare Cemiyeti (THK) gerçekleştiriyor.
Çok Partili Hayat Denemeleri
Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası 1924: Kurulmasına karar verenler; Kazım Karabekir(Başkan), Refet Bele, Ali Fuat
Cebesoy, Adnan Adıvar, Rauf Orbay
• İlk şubesi Urfa’da açılmış
• Ekonomide liberaliz(serbest ekonomi) sistemini savunuyor
• Tek dereceli seçim sistemini istiyorlar
• Cumhurbaşkanlığı ile parti aynı olacak diyorlar
• Âdem-i Merkeziyetçilik(iç işlerinde serbest dış işlerinde bağımlı) arttırılsın deniliyor.
• Teşebbüsü şahsi
• Parti her türlü görüş ve inanca saygılıdır
• Parti, Şeyh Said İsyanında rol oynadıkları sebebiyle Takrir-i Sükûn Yasası ile İsmet İnönü hükümeti tarafından
kapatılıyor
1924 Nasturi İsyanı
Hakkâri civarında yaşayan Hristiyan Nasturilerin, İngiliz kışkırtmasıyla Hakkâri Türkiye’ye bağlanmasın diye başlattığı
isyandır. İsyan 1926’da bastırılmış. Hristiyan Nasturiler, İngiltere yönetimindeki Kuzey Irak’a sığınmıştır.
1925 Şeyh Sait İsyanı
Görünen kısmı; din elden gidiyor kışkırtmaları ve doğuda bir Kürt devleti kurma isteğidir.
Gerçek kısmı; İngilizlerin, Musul konusunda Türkiye’yi zor duruma düşürmesi için isyanı desteklemesi ve kışkırtması
• Piran Köyünde başlamış
• Bu isyan laik cumhuriyet yönetimine tepki olan ilk büyük isyandır.
• İsyan, Musul’un kaybedilmesinde etkili olmuştur. İsyanı bastırmak için alınan kararlar;
• Ali Fethi Okyar hükümeti yerine İsmet İnönü hükümeti kuruluyor.
• Olayın sorumluları İstiklal Mahkemelerinde(Şark İstiklal Mahkemeleri) yargılanıyor. Ankara ve Diyarbakır’da açılıyor
İstiklal Mahkemeleri
• Takrir-i Sükût Yasası çıkarılıyor. Bu yasa ile rejim ve yenilikler güvence altına alınmak isteniyor. Bu yasa 1925 ile 1929
arası sıkıyönetim yasası olarak bilinir. Bu yasa ile kişi hak ve yetkileri kısıtlanmış, hükümete parti kapama yetkisi
getirilmiş, basına sansür getirilmiştir.

Şeyh Sait İsyanı çok partili hayat dönemlerine 1925 ile 1930 arasında kesinti yaşatmıştır.
İzmir Suikast Girişimi 1926
Eski ittihatçılar Mustafa Kemal’e karşı planladıkları suikast girişimidir. Olayın sorumluları İstiklal Mahkemesinde
yargılanmıştır. Aliler mahkemesi olarak ta geçiyor yargılananların hepsinin adı Ali olduğu için. İstiklal mahkemesinin
açıldığı son yerdir. İttihatçılık fikrinin sonu olmuştur. Terakki Perver’deki kişiler yargılanıyor.
‘Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır ama Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır’ diyor Atatürk.
Serbest Cumhuriyet Fırkası 1930
• Ali Fethi Okyar kurucu ve başkanıdır
• Muhalefetin gerekliliğinin olduğundan kuruluyor
• 1929 Dünya Ekonomik Buhranı etkili
• Ekonomide liberalizmi savunuyor
• Tek dereceli seçim sistemi
• Yabancı sermayeden yararlanılabilir
• Devlet tekelleri kaldırsın diyor
 Kadınlara siyasi haklar verilmesini sağlıyor
• Mustafa Kemal’in kız kardeşi Makbule bu partiye üyedir
• Adnan Menderes, Aydın şubesi başkanı olarak partinin içinde
• Atatürk devrimleri ve ilkeleri benimseniyor (devletçilik hariç).

Parti amacından saptığı gerekçesiyle Ali Fethi Okyar tarafından kapatılıyor. Partinin kapatılması Menemen Olayının
başlamasına sebep oluyor.
Menemen Olayı (Kubilay Olayı) 1930
Laik, cumhuriyet dönemi ve yönetimine karşı 2.büyük isyandır.
Teğmen Kubilay şehit edilmiştir. Olayın sorumluları Divan-ı Harpte yargılanıyor. Menemen sonrası çok
partili hayat 1930 ile 1946 yılları arasında rafa kaldırılmıştır.
Bursa Olayı 1933
Ezanın Türkçe okunmasına ve halkın bu duruma tepki göstermesidir. Laiklik ile ilgilidir. Mustafa Kemal, ‘bu
bir din değil dil meselesidir’ diyor.

Atatürk Dönemi Dış Politikalar

• Lozan ve Lozan’dan kalan sorunlarla uğraşmıştır
• Genel politika yurtta sulh dünyada sulh olmuştur
Yabancı Okullar Sorunu 1925
• Lozan’da yabancı okullara kısıtlama getiriliyor
• Tevhidi Tedrisat Kanunu 1924’te kısıtlama getiriliyor

Yabancı ülkelerin kısıtlamalar karşısında tepkileri olmuştur

• En çok ABD’li okullar bulunmakta ancak en fazla sorunu Fransa çıkarmıştır

• Türkiye bu konuyu görüşmeye kapatmış ve dış politikada zafer kazanmıştır. Sorunun yaşandığına dair
1926 Maarif Teşkilatı Kanunu çıkarılmıştır.
Musul Sorunu
• Lozan’da, Türkiye ve İngiltere arasında ikili görüşmeler bırakılıyor. Sonuç çıkmazsa Milletler Cemiyetine taşınacaktı.
1924’te Haliç Konferansı toplanıyor (Türkiye ile İngiltere). Musul ve Hakkâri konuları yer alıyor bu konferansın içinde.
Her iki tarafta görüşmede taviz vermiyor. Konu Milletler Cemiyeti’ne taşınıyor.
Milletler Cemiyeti, İngilizlerin lehine Brüksel Hattı Raporunu yayınlıyor. Bu raporda Musul’da İngiltere lehine geçici bir
sınır çiziliyor. Türkiye, Irak sınırında ciddi bir askeri hazırlık dönemine çıkıyor. Bunun üzerine Şeyh Sait daha sonra Nasturi
isyanı çıkıyor. Daha sonra Ankara Antlaşması (İngiltere, Irak, Türkiye arasında) imzalanıyor.
Sonucunda; Musul, İngiltere denetimindeki Irak hükümetine, Hakkâri Türkiye’ye bırakılmıştır. Türkiye, Musul
petrollerinin %10’unu 25 yıllığına alacaktır. Misakı Millide 3.tavizi veriyoruz. Günümüz Türkiye-Irak sınırı çiziliyor.

Nüfus Mübadelesi (Etabli) Sorunu 1930

Yunanistan’ın Lozan’daki mübadele kararına uymamıştır. Batı sınırında askeri hazırlıklar başlamıştır. Yunan lideri
Venizelos ile Mustafa Kemal’in çabalarıyla 1930 Ahali Mücadelesi (Etabli) Antlaşması ile olay son buluyor.

Dış Borçlar Sorunu 1930

• 1929 dünya ekonomik buhranın etkisiyle Türkiye borçların taksitlerini ödeyemiyor. Fransa başta olmak üzere alacaklı
devletler sıkıntı yaratıyor. ABD Hoover Moratoryumu yayınlıyor. Alacaklı devletler, borçlu devletler ile antlaşması
gerektiğini anlatıyor bu rapor. Daha sonra taksitler yeniden yapılandırılıyor. 1954’te Adnan Menderes hükümeti
borçları ödüyor.