GEORGII ZávoDSKY

D I -AR E RR V I,
M
V M
Ar

H V N G A R I AM,
At, A„o MDLXXXVI,geftarum
yfque ad
»
Annum MDCXXIV.
nunc primum ex au£toris ſchedis
- Grºfº,

oscADis 1. MoNVMENTVM Viil.

 Excellentiffimo atque Illuftriffimo
JD O MI N O J) O MIN O
Ο Ο Μ Ι ΤΙ

FRANCISCO ESZTERHAZY
DE GALANTHA ,
Perpetuo in Frakno, Comitatus Borfodienfis
Supremo Comiti , Generali Equitatus ,
SACRAE MAIESTATIS REGIAE
A&uali Intimo, & Confilii Locumtenentialis Hungarici Regii
Confiliario, Tabulae Septem-Viralis Affeffòri , & per Hungariam Aga
zonum Magiftro, atque partium Cisdanubianarum in Hungaria
COMMENDANTI GENERALI,

Domimo longe Gratig/i]imo ,

FEI, ICITATE M !

ĘjEmo eft, EXCELLENTISSIME COMES ! nifi

}}< forte omnium rerum ignarus, qui Excelfæ gentis TVAE,
52| diuinifIima, longa retro ætate, in Hungariam , & huius
Reges, merita, aut pofIit, aut velit, ignorare. Nam,vt
fileam, retrufa ab hominum memoria tempora illa, qui
கர2ஒ3- bus, vel conftituebantur adhuc, & in imrnenfum fuccre
fceBant;TveTfatis vrgentibus, ad occafüm inclinabant res Hungaricae ; ad
eum modum, & fuperiore, & hoc, quod trudimus, feculo, inter Hungariæ
heroas, non modo fummorum magiftratuum dignitatibus; fed harum præ
cipue adminitratione,prorfus inimitabili, laudatifimi maiores TVI, emi
cüerunt, vt iis anteferri nemo, pauci pares potuerint exiftimari.
Inuidus fit, oportet, qui non, Aui TVI, Comes Illuftriffime! PAVL
II ESZTERHAZII, S. R. I. Principis, atque Regni Hungariæ PALATINI ;
Proaui item NICOLAI, magni & incomparabilis viri , quique primus, in
gente TVA, ſummos, qui ſunt in Hungaria, magiſtratus, & auſpicato ca
peffiuit, & geffit omnium aufpicatiffime ; mirificum in REGEs Qbfequium,
inudum erga patriam amorem, aduerfus vtrosque, conftantem & frangi ne
fciam fidem, gratus recognofcat, miretur, fufpiciat, & laudibus in cælum
ferat. - .

Verum enim vero, quid opus eft, hæc iftiusmodi lumina, fuo quo
dam igne fulgentiffima,ad virtutes TVAS, Comes Excellentiffime! illuftran
das,
das, commemorare ? Tametfi enim, tantorum nominum, & quæ his conti
nentur, virtutum, ex affe hæredem TE effè, conftat apud omnes; tamen ,
adeo TV quidem non turgefcis , domefticarum eiusmodi laudum adflatu ;
vt potius, quod perpetuum TIBI erit præconiuin ; fuapte edita virtute, RE
CvM, patriæ, & egregii publici , eo fis obferuantior, quo, difficilioribus, ac
pene conuulfis rebus Hungariæ, aut procurandis, aut fuftentandis, TE, Illu
ftriffime CoMEs, TVOSque, diuinitus feruatos effè, intelligis, -

' Taceo, tot excelforum munerum, quibus TE, antea quidem D. Cæ

far CARoi vs VI.; nuper autem, Inui&iffima Regina, MARIA THEREsiA, or
nandum cumulandumque voluere , faftigia. Norunt enim, qui TE peni
tus habent cognitum, qua prudentia, quaque animi contentione, modera
tioneque, cum omnia, tum fingula ea,pergas adminiftrare: hoc vno,in pau
cis feliciffimus, quod non per TE folum , decora vtilitatesque patriae, excel
fo animo continenter procuraueris ; fed filios etiam,
Qgibur imteger aeui
Sawgtwir » -

REGINAE &Regno cómmodos, educaueris quam follicitiffime. NICOLAVM

volo,& FRANCISCVM, illuftria in primis nomina. Quorum NICOLAVS,
poft meliorem Europam, fufha Clementißimæ REGINAE adprobatione, & cum
dignitate obitam , atque nuntium defideratiflimum, Batauir, Britammir, Lu
fitamis , Gallisque tunc amicis, de JosEPHo BENEDICTo , Principe iuuentutis,
recens nato, prorfus infinuatum; nunc fplendidiflìma, apud Potentiffimum
Poloniarum REGEM, eundemque Saxoniæ Electorem, AvGvsTvM, Iegatio
ne,eximia cum laude, fungitur, atque tmomentofiffimis negotiis, fenili hac,
qua eft, iuuentute, adhibitus, documenta fui praebet, NicoLAi attaui, æmu
lum fore atque imitatorem, non minus ftrenuum, quam felicem. FRAN
CISCVS vero, Sereniffimæ Reginæ, nutü benignifIimo, perpetuo propemo
dum palatio augufto accenfus ,& fupremo Comitatur Mofomienfis honore ,
auêtus honeftatusque, id agit, vt Optimæ PRINCIPI , patriæ dulcifTimæ,
& genti fuæ vniuerfim, fidem, alacritatem, voluntatemque, in honeftiffima
cfficia pronam, omni cura ftudio:jue adfirmet. BONVM FAcTvM !
Defino plura. Id TE, Excellentiffime DoMiNE , CoMES Illuftriffi
me! quam poffùm, obfequentiffime, oro rogoque, velis EPHEMERiDEs, te
nues quidem; fed vtiles tamen futuras, ad lucem hiftoriæ patriæ adfunden
dam ; [quas iam Excellentiffimo nomini TVO, fàcras nuncupo; facilis bo
nusque accipere, & ccnatus hofce meos, ab innocentifIima, iffio neceffària
deftinatione profeétos, vna, cum Illuftriffimis FILIIS TVIS, æqui bonique .
confulere. Eft, quod deprecatur, - -

EXCELLENTISSIMI ILLVSTRISSIMIque
DOMINI COMITIS, DOMINI GRATIOSISSIMI,

Ob/equenti/imus

MATTHIAS BEL.
-
 Ad Le&orem Bemeuolum.

#ô]gy §3) E GeoRGio ZavoDskyo, cuius munc Ephemerides , Tibi exbibemur, vix quid.
濒 § quam fùperar dicere; quam quod ipfè paffim im fcbedis fìir, /id parce aämo
£&' äum, dejè meminit. Fuit Cómiti GEORGio THvízoNi primum; deinde, buius
7i0TEMERico ; atque boc, iuuenta, præmature Niclafpurgi exffimêo; '! ገ፹፬4•

tri Elifabethæ, egregie cordatæ feminæ, §' Chriftinae, vidua, a fecretit epiffolis : dum
baec, fecundis mujtiij, in mamur Nicolai Efzterházy, illußris iam tum viri, concederet.
II. Et Georgio quidem, /ummo viro , inde a primit, quor ille regum imdulgen
ria, capeffuit, bonoribus, domi atque militiæ, indiuiduus comer adba/è perpetuo, ?am
demque, cum bero, belli fortunam, periclitabatur, quotier. THVRzo, [a primis mili
tiæ firocimiir, vel militir, vel ducis,munere, in expeditionibus aduerfür Turcar, fumgebatur.
Poffea , cum perpetuit dignitatum acceffiomibus, fùb RvDol£Ho, ad inuidiam 鸞 mul.
torum , increfcere eapiffe? ; fùà MATTHIA vero II. /ummum bomoris culmem, REGNi Palati
natum, obtinuiffet ; plame /? Zavodskius, curarum domini /ùi, fecit participem. Nam,
mec a latere eius vmquam difceffe , & vbicumque demum , /eria /eueraque , exce//? eius
muneris procuratio pofcere videbatur ; non tam /ériba, quam con/ìliarii, vti binc inde
ex epbemeridibus adparet , officio defunéìus eff.
III. Tandem , cum GeoRGivspater,'magno “್ಲಿ
lućiu, viuere de/i/er, EMr
mico filio , : adprobauit. Nam ,& adolefceuti adhuc, prudeutpr moderä}atur, &
rebu£ agendis adbibito , praffo erat : dum bic quoque, fatorum prouidentia, ante re
4ur bumiauis eximeretur, quam XXIII. aetatis anmum, # Qgae binc , tum
matri Elifabethæ, matæ Zobori* ; tum Chriftinæ Nyári, Emerici viduæ] offcia accom
modauit; neque diutina ea fuerunt, meque forte,pro eo, ac optaffet, efficacia: partim, quod
tempora ingruerunt, in triffer # proma ; partim , quod ipfe Zavodskyus, átate
iam imgraüéfcemr, /uam odiffe quietem moluit.
IV. Ad boc eius DiARivM , quod adtimet, mom id quidem pofferitati இ! poee
tamdu* eff; tumc enim, & adcuratiorem effe oportuiffet , & luculemtiorem} /ά ἐa fas
tum ; me vulgator fècreti fieret ; adnotauiffe, quæ extra muneri* fìi admimjfrationem
euenerunt , ?aeque ille , "memoria ßi effuere , து. Praffitit famem ope-.
ræ pretium , in bis quoque limeir, quas quidem ; fed ita vtiliter duxit, vt fine
omnimo in iis mom pauca, quæ, cum ad publico* atati£ /ùae aéîur, tum ad/£ngularer eueâtur
familiarum, cum fruéîu referri poffíat : /? quibus, volüpe fuerit, fùo ßigula loco, ad bi
foriam patriæ locupletandamu, reponere: nam , de fide quidem aüáorit, iullum g? dubium,
ita, & apertus eff, & verax.
V. Atque jfud me imuitauit, vt bac eius ßmbola, prudemr lubentque, in Ad
PARATv boc meô, voluerim exffare. Enim vero, horumt doéìi , & qui operám aliquamdo
in fcribenda bißoria, cum cura mauauerunt , quid bae jfiurmodi Èphemerides /-
&i profuerimt , in rebur etiam momento/%, 獻 illuſtrandir, ſeu adſtruendis : vt optarim
fame, plura buius argumenti , quantumuis alioquin tenuia monumenta, ex tenebrojìr fcri
miis, propitia Minerua, in lucem protrahi. Nam,磁fatis cognitwm babeo, maximas
ad Hiftoriam Hungaricam mirifice ditandam, opes buiufmodi , 燃 atque illic, mom /ecus
detineri, quam a Gryphis aurum. #: illi quidem vebementiffine vigilantiffimeque ,
comtra adtingenter, cuffodiumt ; fed detemto auare metallo, vti mefciunt.T/timami bir ,
aliam aliquándo memtem, dexter Apollo ! Tv Leéìor amice,Zavodskii bac opella , com
1mode vtere, faltem, curat noßrar, quar ei edendæ impendimus , crimimari abjfime. ' Wa
fr. PisoNif, Anno cIo IpG c xLiii. Cal. Februarii, -

GEоR
 G E O R G II Z. A VO DS KY
- Siue , -

Memorabilia quædam, quae ab Anno MDLXXXVI, vfque

ad An. MDCXXIV. in Regno Hungariæ contigerunt, carptim,
fed ex vero, litteris confignata.
A N No MD LXXXVI.
} Antam æternus DEVS, in poenam peccatorum no
ftrorum immiferat caritatem annonæ , præfertim in his parti
| bus (a) Hungariae, vt hic apud nos, Lukma (b) vna tritici,
venderetur floremis tribur , & LX. demariir. Quem furorem &
º £ caritatem æternus DEVS , propter Filium fuum, mediatorem
nöftrum IESVM CTRISTVM , a nobis clementer auertere dignetur ! Sed &
ſubſequenter, A. MDC. corus vnus tritici, ifta fumma veniebat.
Die XII. Decembr. fecundum vetus Calemdarium, exceffit, e viuis,
Sereniffimus ac Potentiffimus Rex Poloniæ , STEPHANvs BáTHORY. (c)
Annus ætatis, regiminis, & obitus eius.'
VIX noVIes fèx bIs qVInos ReX VIDerat annos,
BIs fenI bIs fena haVsIt noX anXIa MensIs.
Huic, legitime, fucceffit, SIGISMvNDvs III. regis Sueciæ filius , A.
MDLXXXXI. qui adhuc rerum potitur ; MAXIMILIANO Archiduce Auftriæ,
per certosPolonos,pro rege,fruftra ele&to,tandemqueincaptiuitatem reda&o.(d)
- Xx Xx Anno

a.) 7}emt/£mienfèm Comitatum , quem coluit Závvodyky , & vtrinque vici

nos , intelligit. -

b.) Mefifuræ aridorum nomen eft , quæ yltra duas Kilar Pofomienfès , fiue
Coros quatuor continet. quorum tres, duas Kilas æquant: coro quarto füperante.
c.) Huius mortem & elogia, vide , apud WolfGANGVM BETHLEN, Hiftoriar.
Lib. VI. p. 383, vsque ad p. 399. vbi & emortuale iftud chronoftichon legas.
d.) Habemus captiuitatis cius , & quæ eam praeceffit , pugnae , infeliciter ,
cum
Decad. I. Momumemtum VIII.
354 Georgii Zavods £ii
- Anno MDXC.
Die XXV. Aprilis , fpe melioris fortunæ, iueramus fub Strigomium ,
potituri illic præda Turcarum. At longe res diuerfe, atque opinatiTfumus,
àccidit: quippe, in Turcar (qui longe maiori numero, certiores alioquin
antea de aduentu noftro fa&ti , nos præftolabantur) temerarie inue&ti, ab iis
dem , cognita noftrorum paucitate , mifere vi&ti fumus : vbi plus minus fe
xaginta noftorum interiere. Quorum præcipua pars in captiuitatem du&a,
paucis , in confliétu defideratis. (e) *
Die XII. Maii. Futurum erat monomachicum (f) certamen, Micbag.
lis Bory, Vice-Capitanei Bakabanenfis , (g) cum, Ibrahimo Aga, fub Baka.
quo, cum longe maiori numero Turcae , comitati Ibrahimum , quam litteræ
fidei a Gemerali Capitameo illis datæ, poftulabant, adueniffènt ; ipfeque certa
men detreétaret ac fubterfugeret ; milites noftri , vilioris conditionis maxi
me, per tumultum , impreffione in eos vehementi fa&ta, plerosque pafIim
oberrántes, crudeliter Cecidere, in tantum, vt prope centum ex iis defide
rati fint: ii omnes pene cæfi ac detruncati, paucis in vita feruatis, qui demum
I. Augufli, ad mandatum fuæ Maieftatis, vna cum fpoliis, in eo confli&tu col
lečtis, ad fuos pacifice funt remifIi.
Hoc eodem anno, Magnifica Domima Sopbia Forgdch, confors Magni
fici Domini Georgii Tburzo &c. in autumno e viuis fublata eft.
Anno MDXCI.
Die XXXI. Augufli. Fuimus cum Gemerali Capitameo partium Cis-Da
nubianarum fub Strigomio , numero circa bis mille, vbi cum vniuerfo exercitu,
pene ad ipfas portas Turcarum proue&ti fumus, & propter hoftium aba&ta
pecora, feliciter cum iisdem confliximus: viuos quippe feptem , ac aliquot
hoftium capita , domum adtulimus.
Anno MDXCIII.
Diebus III. IV. V. Iulii. Ex affiduis quatuor dierum imbribus, tan
ta paffim vbique exundatio (h) aquarum fa&ta eft, vt folus Vagus fluuius,
damna intulerit infinita ; fubuerfa enim Arua, fègetes , iam maturefcentes
peffündatæ ac in nihilum reda&tæ, arbores radicitus euulfae, plurima ædificia
hortorumque fèpimenta, funditus deleta , exterminataque , & obuia quæ
uis, inufitati huius eluuii portentofà voragine , proftrata, abfumptaque funt.
Die
cum SAMoIsCIo confertae , hiftoriam , per SIGISMvNDvM a PIsIvTz , concinnatam,
in M. S. edendam , cum fe dabit occafio : eo quod Hungarorum quoque fucrint
in prælio , partes quædam.
e.) Inferenda hæc funt , IsTvâNFFii , Lib. XXVI. extremo.
f.) DeMonomachiis Hungarorum cum Turcis,duobus carminum Libris,cum lau
de cecinit, NicoLAvs GABELMANNvs Germanus , quem, ad CARPONAE res illuftran
das , excerpfimus , ToMo II. p. 478. §. VI. fequ. prodiere PATAvii , A. MDXC.
forma 4. dedicatique funt , Illuftriff. D. & Magnanimo Heroi, D. FRANCIsco
DE NADASD, & c. -

g.) BAKABANYAM , vrbem liberam ac Regiam , eamque Metallicam , fed tem

peftate illa , operibus , & militari præfidio munitam , defcripfimus, ToMo IV;
in Hiff. Comitatms Nagy-Hont. Memb. II. Se&. I. p. 7o3. fequ. Adde, huius fimul
Momomachiae , mentionem , Lib. eodem IsTvâNffii.
h.) Suppar, aut atrocius, diluuium illud effe oportuit, cuius in VAGi natura
expromenda, ad annurn MDLVII. meminimus, Tomo II. in Hiſt. Comit. Lipto
vienſis, Parte Gener. Memb. I.S. VI. p. 525. ſequ.
- (i) Leg€
 Diarium Rerum Humgar. AMemorab. 355
Die III. Novembr. Dominus DEVS, ex innata bonitate & clementia
fua , per indignas manus Chriftianorum, memorabili (i) clade adflixit exerci
tum Baffe Budemfis , circiter triginta duobus millibus Turcarum conftantem
numero , in tantum, vt folummodo occiforum in prælio , quod prope A/.
bam Regalem commiflüm eft,cadauera vltra XIV. M. numerata fint. EBegir,
ceterisque purpuratis, plurimi illic , magnæ apud eos auétoritatis viri, in<
teriere : ipfe quoque dux & antefignanus exercitus, Baffa Budemfir, letali ac
cepto vulnere, vix fuga euafit. Adeo, incruenta hæc Chriftianis vi&oria
extiftit, vt circiter L. folumodo noftrorum in acie defiderati fint. Tormenta
minora XLVII. ac pene omnia militaria figna hoftium, in poteftatem noftram
venere, infinitaque fpolia, domum, in fempiternam memoriam, reportata.
Die XXVII. Nouembr. Arx, natura arteque munitiffima, Fíle&, (k)
pofteaquam o&tiduo a noftris fortiter , ac fine omni intermiffione , maioribus
tormentis, oppugnata fuiffèt , in poteftatem noftram deuenit, Turci, , fide
noftrorum accepta, vltro eam tradentibus. Qui omnes , præter transfugas,
tantum vita donati, incolumes ad fuos dimiffi funt. Recepta hac arce, cir
cumcirca exiftentia caftra Turcarum , vtpote : Somorkó , Haymacsk6, Hollókó,
Kékkö , Divin , Buják, fubfequenter a noftris recuperata funt.
Anno MDXCIV.
Die IX. Martii (1) Arx Nograd, poftquam a noftris fortiter, per
aliquot dies,tormentis oppugnata fuiffèt, in poteftatem noftram deuenit.
Die IV. Maii. Obfeffùm eft Strigomium per noftrates.
Eiusdem, Maior ciuitas Strigowienfis , poftquam per noftrates aliquot
diebus fortiter oppugnata fuiffèt, in poteftatem noftram deuenit, Turcæque
fere omnes, in ciuitate exiftentes, trucidati funt.
Die XXI. Iulii, Obfeffà per Szimam Baffam arx Tata.
Die XXIII. eiurd. Illico per noftrates, Turcis tradita eadem arx Tata.
Die XXXI. Iulii. Obfeffum per Szimam Baffàm , Iaurimum.
Die XXIX. Septembr. Fridericus Comes ab Harde& , Præfe&us Iauri
memfir, per proditionem fubdidit Sy.imam Baffae , arcem Iaurimemfem , rebus
fuis illaefis exinde ablatis ; Humgarorum autem militum reculis omnibus,
per hoftem, in prædam conuerfis. Res acerbiffima ! (m)
Die XX. Oêtobr. Obfeflum per Sziman Balfam, Komaromium. -

Die XXVIII. eiusdem. Szimam Baffa , a Komaremio, non fine fum

mo maximoque rerum fuarum difpendio, difcedit, inexpugnatamque reIin
quens arcem. Oppidum tamen , totaliter voragine ignis, confumi fecit. (n)
Хx x x 2 - Die
i.) Lege IsTvánffyvM , fufe Hiftoriam illam defcribentem , Lib. XXVII. p.
614, 2o. vbi cæforum VI. Millia equitum, IV. peditum , fuiffe , e noftris XL. ad
modum defideratos , memorat. Adde ad eundem annum ORTELIvM , Parte I.
k,) Habet hunc vi&toriarum prouentum , IsTvAN. p. 618. 12. Et IoHAN
nes CsERNovicivs , de Lybeo Moute, inde Bello Pannon. Lib. I. D. 2.feq. quod ,
venufto, fèx Librorum carmine, cx Rvdolphi II. temporum habitu, defcripfit: PRA
GAE , MDCXIX. for. 4.
l.) De huius anni a&tibus, IsTvánffyvs, Lib. XXVIlI. profufa opera : &, quos
iam citauimus, alii.
m.) Dedimus , indigniffimam hanc IAvRiNi fortunam , fufe depromptam, an
deploratam , ToMo V. prælum exfpc&tante , in eius vrbis Hiftoria, §. XXX. feq.
n.) Vide IstvánffyvM Lib. XXIX. p. 664. .
(o) Ex
356 Ceorgii Závodskii º

Die V. Nouembr. Caſtra Chriſtianorum ad Nyárard poſita, ob Szizzan

Baſſe, a Comaromio diſceſſum, ſoluta.
Anno MDXCV.
Die XIII. Augufli. DEVS, ex immenfa fua bonitate, nouam ciuitatem
Strigonienfem, cum arce aquatica, vulgo Viz.var nuncupata, in manus Chri
ftianorum dedit.
Die II. Septembr. Baffa, cum Begbo , ex arce Strigomienfi exeuntes, ar
cem manibus Cbrifliamorum affignauerunt. (n) -

Anno MDXCVI. -

Die III. Septembr. Sepimentum Hatvav, (o) a tribus hebdomadis per

noftrates oppugnatum , fub vefperum, impreffione noftrorum , interce
ptum, vbi hoftes fine difcrimine vtriusque fèxus , funt trucidati. Idem fepi
mentum , dum ad fuftinendas vires hoftium impar dignofceretur , die IX.
Septembr. per noftrates exuftum , & puluere pyrio euerfum.
Die XX. eiusdem. Agria , a multis annis, rapinis & excurfionibus
Turcarum obnoxia , a tribus feptimanis, tormentorum i&tibus continuis op
pofita, Turcarum imperatori deditionem fecit, Paulo Nyáry Capitaneo ibi
dem, & Trcbka, aliisque præcipuis viris, captis , inferioribus vero decollatis.
Anno MDXCVII. r

Die XX. Augufl. Sepimentum Papa, vna cum arce , peruenit in ma

nus (p) Cbrifliamorum.
Die VIII. Oäobr. Arx Tata, per Vezirium Zerbard Memhet, obſ
dione cinéta. -

Die XIII. O&obr. Ob ingentes ruinas, noftris, ex arce elabentibus,

in manus hoftium eft affignata. (q)
Anno MDXCVIII.
Die XXIX. Martii. IAvRiNvM , (r) in tota Chriftianitate celeberri.
mum præfidium , natura loci & munitione fortiffimum , inufitato antea in
Hungária tormenti genere , quod Itali Petardum nuncupant, porta ciuitatis,
explofione illius disie&a, a noftratibus captum.
Die XI. Septembr. Nafcitur Comer Emericus Tburzo, (s) patre Georgio
Tburzo , qui 18. O&tobr. 1621. Nicolffurgi obiit. '
- Die
o.) Exftat expugnationis eius hiftoria, ibidem Lib. XXX. p. 69o.fequ. Haud
vero deletum fuit penitus , quod hic nofter vult ; fed extima tantum opera: nam
ipfa moenia inftaurata funt omnino , & Micbael Serimi, Filecki nuper præfe&tus,
cum præfidio ifthic reli&tus. Inibi, & AGRIÆ, huius anni, occafum legas.
p) Libro eodem p. 7o8. feq. -

q.) Nicolavs Palffyvs, cum collega Bermffeimio, primo verc Tatam, Turcis
eripuerat , Petardi vfus minifterio, IstvánffyWs Lib. eod. p. 7o7, 25. quam Meh
1meter , fencfcente eodem anno , recuperauit denuo , idem , p. 712. qua de re ,
in arcis eius defignatione, Tomo V. pro eo, ac fatis eft egimus. -

r.) De vindicato IAvRiNo, plus fatis in eius vrbis hiftoria , eodem Tovto
V. egimus. _ Recole , Monumentum Adparatus huius VII. Dec. I. & legefis
Iaurimum Rediuiuum.
s) Dedimus , gentis, pluribus dignæ feculis, ortus, acceffiones, honores,
propagines & occafus, diligentia haud fuperuacua, in Comitatu Aruem/?, ad ar
cis cognominis hiftoriam illuftrandam , ToMo VI. fi Deus volet , prodituro,
a $. IX. vfque ad $. XXXIII. -

\
 LOiarium Rerum Hungar. Memorab. 357
Die VI. Oäobr. Buda (t) obſidione cincta, & Cingarorum ciuitas ex
terior ftatim intercepta eodem die.
T)ie X. eiusdem. Inferior ciuitas , vbi Baffa fedem fuam fixerat, va
lida notrorum imprefione, capta. |

Die XI. Novembr. Diſceſſüm a Buda, re infecta. -

Eodem anno, poftquam 16. Augufti horrenda ecclipfis lunæ, vltra

trium horarum fpatium durans,apparuiffet, tandem toto autümno, in pluri
mis Hungariæ & aliarum prouinciarum locis, fubfecuta eft iumentorum lues,
tam valida, qualem ætas noftra antehac nunquam viderat ; neque, vt dein
ceps videamus , diuina faxit clementia ! º -

Anno MDXClX.
Circa Feftum B. Lucæ Euangeliftæ, generis humani atrocibus deli
:lº &is fic depofcentibus,ac benigniffimum numen ad iram prouocantibus & con
citantibus, Tartarica , & aliorum barbarorum rabies, vsque adeo (u) peruafit
& defæuiit, vt non folum totam regionem , fiuuiis Ipol & Gramo, adiacen
tem, verum vlterius etiam, vltra Nittram & Vagum,ad Tyrmauiam & Uy
. Aely vfque, mifere ac crudeliter depopularetur. Præter armentorum, peco
º
rum, âliarumque rerum & opum , hominum etiam, vtriusque fexus vim,
innumerabilem, partim neci crudeliffimæ dederunt, partim fecum in diram
captiuitatem abduxerunt. O mucro Domimi ! quourque mom requiefces ? imgre
T; dere im vagimam tuam , refrigerare ö^Jile ! Cogita fuper mor cogitatiomer pacis ,
δ* mom affiäiomer, ô da mobis fimem ö* patiemtiam , ö* inuocabimus Te , ù*
viuemu*. Jerem. XLVII. 29.
Eódem anno , dieXXVIII. Oäobr. Micbaei, Vayuoda Valachiæ, (v)
vir heroica virtute præditus, cum exigua fuorum manu, Tranfiluaniam in
greffus, ad ciuitatem Szeben , cum Tranfiluamis conflixit, eosdemque acer
rime fudit, ac prouinciam totam in fuam poteftatem redegit.
Eodem anno, tanta fubfecuta eft annonæ (x) caritas, vt tritici
corus vltra florenum vnum ; hordei corus, circiter denariis LXX. auenæ
corus,circiter denariis XXXIII. & reliquorum frumentorum fimiliter vende
retur. DEVS mifèreatur noftri , & concedat, Ecclefiæ fuæ reliquiis, iam
tandem halcyonia & annnm iubilæum.
Anno MDC.
Die XXIII. Aprilir. Speétabilis ac Magnificus Domimur Nicolaus P4ffy,
poft longa bellorum & ancipitis Martis difèrimina, a feptennio fere durantia,
& regnum hoc Humgariæ mirifice exagitantia , poft partas etiam aliquot de
- Y у у у hoſte
t) IstváNFFyvs Lib. XXXI. p. 733. fequ.
u) Lege , & ingemifce, IstvánffyvM ibid. p. 744. fequ.
v) Practer Istvánfryvm , Lib. XXXII. initio , confule WolfFGANGwm BETH
leNivM , Lib. X. ad eundem hunc annum , p. 704. fequ.
x) Iftud vero , non caritatem , fed laxitatem annonæ , calamitofà, alias
tempéftate , poffes dicere. Adfueti nempe ciues noftri olim fuerunt, nulli non
rerum adfluefitiæ, & vilitati. De qua vide,Adparatus huius noftri, Mon. VI. p. 3o3.
y) Me
- Decad. 1. Momumemt. VIII.
358 Georgii Zavodskii
hoße Turca vi&orias, laudeque fibi & pofteris, immortali reli&ta, tandem
placide in Domino gbdormiuit, atque Fo/omii fepultus eft. (y)
Die XXVIII. Julii. Strenuus admodum ac fortunatus heros, Adol
bus, Schvvartzemburgb , Comes, ac Sacræ Cæfareæ Regiæque Maieftatis in
çaftris Marfcbalur,& confiliarius bellicus , qui præter alia præclara facinora,
vel id primum memorabile & laudandum fane reliquit, quod Jaurimum, to
tius Aüftriæ propugnaculum , fic Domino DEO auxiliante, e manibus Tur
cici tyranni , vfus miro & inaudito ftratagemate , machina lignea, Petardus
vocata, copiisque Hungaricis , quibus Domimus Pálffy præerat, adiutus, ex
ugnauerit receperitque : cuius tandem factus Capitaneus ; poftea, fub arce.
Papa , а perfidiffimis Gallis , feu Valomibus , globo traie&tus, (z) miferabi
lem oppetiit mortem. .. .
Die III. Augufli. Terminus (a) comparitioni ad ius, Micbaëli Tele&er
3, præfixus erat. Qgi , fiquidem non comparuerat, propter fua multipli
cia & inaudita malefacta ac celera, vtpote furta, praedas, homicidia, de
lege regni profcriptus, notam perpetuæ infidelitatis apud omnes incurrit.
Tándem die XI. Septembr. & aliis immediate fubfequentibus,ex fpe
ciali fuae Maieftatis & fuæ Serenitatis mandato , Domimus Georgius Tburzo ,
tanquam præcipuus commiffàrius, CL. equitibus, & CCCC. peditibus ftipa
tus, adiunétoque fuæ Majeftatis certo equitatu & peditatu , nec non Domimo
Protomorario , ac Capitulari , præfentibus, in bona eiusdem Telekeffy perue
nit. Vbi primum, arcem Ledmicze , tum oppida , poffèffiones & prædia to.
taliter (demta certa parte, quæ conforti Tbelekeffi, pro dote ad tempus adfi
nata & fequeftrata fuit) in rationem fuæ Maieft. Cæf. occupauit, compli
cesque Tbelekeffamor, numero XXVIII. fingulari vfus animaduerfione, cápi,
& in vincula coniici fecit, conftitutisque & adiuratis officialibus , tandem
XV. Septembris in thermas abiit.
Die XXI. Septembr. Hora vefpertina o&aua , tandemque fequenti
die, hora 12. diei , & rurfus hora 12. no&tis, terræ motus vehemens & ftu
pendus accidit, non folum ad thermas; fed in toto fere tra&tu Rayeczenfi, vf
que ad Solmam : fequentibus etiam diebus, iteratis vicibus,idem terræ motus
fentiebatur. - -

Eodem anno,arx regiaCami/a,præfidium tótiusCroatiae(re&tius,Hungariæ

Auftralis,) munitiffimum & fortiffimum, per exercitum Turcarum, cui Ibraim,
Baffa præerat, obfeffà , tandem perfida deditione , in manus hoftium, fine
longa obfidione, aut expugnatione , deuenit, -

Die XXXVI. Decembr. Michaël Telekeſſy, poſteaquam adimpleta ef

fet eius malitia, nexu fatali tra&us, ad arcem Bitre , fponte venit, vbi ex
mandato fuæ Maieftatis Cæfareæ, & Suæ Serenitatis captus,& in vincula conie
&tus, ac tandem per certos equites fuæ Maieftatis , ad id emiffòs, in arcem
Pofòmienfém deduétus eft.
Eodem
y) Meminimus emortualem hunc , fortiffimi viri, & annum , & epitaphium
ToMo I. p. 578. Quatuor ei fuperftites fuere filii : Stepbamur, Iobamines , Paul.
/us , Nicolaur. Vide Tomum eundem , atque illic Tabulam , Comitum Pálffy ,
Genealogicam , ad p. 65. §. XLV. lege & §. XIII.' Adde Istvánffyvm, Lib.
XXXII.Tinitio.·
z) Istvánffyvs, ibid. p. 753.
a) Anni MDC. Decreto, Artic, XXII. -

- - b) Con
 Diarium Rerum Hungar. Memorab. 356
Eodem anno, ante nouas fruges perceptas , vti in Jumio & Julio
meufibus, tam inaudita & horrenda annonæ caritas, in hoc Hungariæ regno ,
præfertim in hifëe vicinis limitibus, inualuerat , vt plerique mortalium , aui
da fame tabefa&ti, miferabilem fubiuerint mortem. T Tritici enim corus vnus, '
lſ.է,
vltra floremor trer , filiginis corus vnus floremor duor , hordei & auenæ corus
vnus floremum vmum, fi reperiri potuit, vendebatur. Aliorum leguminum
nihil plane dabatur. In autumno demum , permiffü Diuino, quod alias
naturaliter fit, poft tantam famem , peftis pleraque loca, tam füperioris ,
quam inferioris Hungariae,peruafit & perreptitauit. Mifèricordia tamen Do
: mimi efl, quod mor mom fumus abfumti. Recordare, quia puluis fumus, vemtus cito
• abiem; ö* mumquam rediems : Nom perpetuum irafceris mohir, o Altiffime !
Anno MDCI.
Die XI. Aprilis. MICHAEL TELEKESSy, in foro ciuitatis Pofonienfis,
º propter borologii , quod fua Maieftas Sigifmumdo Batborio, dono miferat, e
Tranfiluania, poft recuperationem ab Amdrea Batborii eiusdem prouinciæ,
per Micbaélem Vayda transmiffi , in itinere, more prædonico, ab Adamo
Palerdy ablationem , fupplicium (b) capitis fubiuit. Item, Gregorius Pettbä,
Capitaneus, & alter Gregorius Végb, Vice-Capitaneus Babolcbejfis , nec non
Joammes Balogb, Vayuoda Kanifienfis , propter traditionem confiniorum, Po
Jómii, iure çomperti funt incurriffè notam perpetuæ infidelitatis. (qq)
Die XX. Septembr. Non fine magna hominum admiratione, paruo
<cum Chriftianorum exercitu, principe, Duce de Mercurio Generali exiften
te, Alba Regalis eft capta.
DiéXIV. O&obris. Sub Alba Regali , toto die, (c) vfque ad crepufeu
lum, cum Turcis continuatum prælium, in quo Budenfis Baffà, & Tibaja Ve
. zirii, cum aliis feptem Begbis , cecidere. Imo , & D. Comes Georgius Tbur
so, ibidem lapfus cum equo , inter multa millia globorum , fàtis acriter
vefte diffe&a , porro faluus euafit. Eodem die, Mattbias Qfirofitb, a Turcis
decollatus, III. Nouembr. Illauiae fepultus eft.
- - Anno MDCII.
Die XXIX. Augufli. Alba Regalis per Turcas recepta: Njfi Domimus
sufiodiuerit ciuitatem , fruftra vigilat , qui cuflodit eam.
Die XXX. Septembr. A prandio, Buda obfidione cin&a, eaque ipfà
die, ciuitas Czigam Vairor appellata, capta 5 no&tu vero, per haidones , ciuitas
Peflb-Város nuncupata , reguperata.
Die V. Oäobr. Pofteaquam per noftros, Humgaror in primis, quibus
piæ memoriæ Petrus Eörffy præerat, no&tu , cum Peflbiamis Turgis pugnatum
: âcriter, eaque ciuitas, paucis noftrorum defideratis, capta fuiffèt, tünc pri
mum Germani in eandem ciuitatem , prorfus nemine refiftente , auda&er &
! viriliter impreffionem fecere, eamque femel antea captam,pacifice ingredien
Үyy y 2 tC9

b) Confer Istvánffyvm,ibid. p. 771. 46. Et GREGoRI, PETTHö Chronic. Hung.

patrio fermone confcriptum , ad annum MDCI. vbi fimul inuectiuam legas, in
inecemTelekessii ; ne ipfi quidem Isyvánffyo, diffimulatam. 3
bb) Vtriusque ignobile facinus , IsTvâNFfyvs meminit : ac Petbömis quidem
Lib. XXXII. p. 763. 31. Balogbi, autem, ibid. 77o , 39. Alioquin , in eius anni
comitiis Po/òmiem/ }ur, de hâc eorum poena, nihil legas,præter Articuli XXXV.
tacitam fàn&ionem. GREGORivs certe PETTHö, bello infelix, hiftoriam poftea fcri
bere occepit ; fuam tamen hanc culpam , ad cum annum , & poftea, cáutus filuit.
c) Imibi p. 778. fequ. - d) Idem.
 g6ం . Georgii 24vod, £ii
Ees viciffim cepere. Res denique vniuerfasTurcicas, varii generis, e manibus
miferorum Hungarorum (d) extorferunt , & pro fe referuarunt.
Anno MDCIII.
Die IV. Nouembr. Propter certos, eosque graues exceffüs, Magni
ficus Dominus Illésházy, antea Comes Trentfchénienfis & Liptouienfis, Curiæ
* Regiæ per Hungariam Magifter ac confiliarius ; nec non, Generofus Joamme*
Joó , Præfentiæ Regiæ in iudicis locumtenens , Viennæ accuſati , conuictique
funt. Quorum prior, D. Illésbáy, fuga clandeftina in Poloniam, vitæ fuæ
confuluit; alter Joó János, die VII. Nouembr. Po/önium dedučius eft. (e)
Die XIX. Nov. Præſidium Hattvam, noſtratibus perTurcas deditum.
- Anno MDCIV.
Die IV.Januar. Spečtabilisac Magnificus DominurFranciſcus de Nädard,
£dei & nominis Chriftiani conftans, fincerüs & acerrimus defenfor, ætate (f)
iam matura, ex hac lachrymarum valle, in cæleftem migrauit patriam, ami
cis lu&um, ac perenne fui relinquens defiderium.
Die XIX. Septembr. Strigonium per Tufcas fuerat obfidione cin&um,
quæ tamen, moderatore & pr9pugnatore DEO opt.max. Dominoque Geor
gio Bafia, Generali exercitus Chriftiani Capitaneo exitente, frutra intenta
İa, Ġġ) tandemque foluta eft. - -

Eodem anno, menfe O&iobri. Magmificus Dominus STEPHANvsBoTsKAY,

pro tunc Sacræ Cæfareæ Regiæque Maieftatis confiliarius, collecta baydomum,
& ceterorum barbarorum, non exigua manu , religionis purioris affèrendæ;
libertatisque priftinæ recuperandæ, prætendens negocium , bellum intefti
num, contra gentes fuae Maieftatis, fufcitauit ac mouit: in quo breui tempo
re, præter alia innumera damna & populationes, in partibus inferioribus
Regii Hungariæ, vltro citroque faétas , clades etiam & ftrages Chriftianorum
plürima accidit. (gg) Impofterum quid fiet? mouit fecreti DEVS arbiter aeui!
Eodem anno & menfe. Fa&tus eft confli&tus ad caftellum (h) Or
gyám , inter exercitum fuae Maieftatis Cæfareæ, cui Georgius Bafla praeerat,
äc inter complices Bocskayamor. In quo, parte ab vtraque , circiter quatuor
millia Chriftianorum miferabiliter ceciderunt. Blafius Németb , cohortis
Bocskaiamae capitaneus , in eodem prælio captus: tandem iuffù Baftæ, poft
alia multa fupplicia, quadripartito diffe&tus eft.
Anno MDCV.
Hoc anno, tametfi promulgata fuerit Diaeta gemeralis, pro Fefto Epi
phaniarum Domini, Pofonii celebranda ; tamen, ob motus & tumultus fa
&ioforum , in aliud pacatius tempus eft reie&a.
- Die
d) Idem & Istvánffyvs queritur, Lib. XXXIII. p. 789 , 51.
e) Habes rem fufe, ab ipfo iudice, Nicolao Istvánffyo, ex vero defcriptam,
ibidem , p. 798.
f) Istvánffy & Perthö, anno ætatis XLIX. ergo, nondum praematura morte
eonceffiffe , meminerunt. Exceffit e viuis Sirvári, Leukae fepultüs ; ThomAe NA,
DASDx Palatini, vnigena ; PavllvM , itidem vnigenam, poft fe relinquens.
g) Irritam obfidionem eam , lege Libro XXXIII. p. 8o7. fequ.
gg) Huc illudViRGiLii chronoftichon valet , Gcorg. II, 496.
IpfIDor agltam* DIyCorDIa fratrer.
Nam anno demum fequente, vires fumfit bellum ciuile.
h) Dedimus eius hiftoriam, Qperis noftri ToMo IV. in Kis-Hont. p. 臂伍
-- i) Irri
 Diarium Rerum Humgar. Memorab. 361
- Die XVII. Martii , & fequent. D. Sigifmumdur Forgách, ό Deme
tritg Napragyi, in legatione (i) ad Stephamum Bocskay, pacis tra&ándæ gratia
miffi fuerunt, die XIX. Aprilir. Crefëit rebellium tümültus, & barbari Hay.
doner , vndiquaque aduentant & confluunt.
Die XVII. Maii. Infignis & manifeflus prædo, Bieky Stecz appella
tus » certorum baydomum Bocskaiamorum capitaneus, oblu&ante fàtis Domi
£o C. Tburgome, Rayeczium ex Thurócz venit, catena latronum fibi fimi
Jium non exigua ftipátus. Tandem XXI. Maii, idem Bie5 Stetz, pa&a-
tus prius cum incolis oppidi Bitcbae, de certa fumma pecuniarum ipfi exfol
uenda , cæco impetu & furore raptus, propter exfpe&tationem, ad arcem
Bitche yeniens, in eam fortem fecit imprefIionem: a qua, dum repulfàm paf
fus fuiffèt, & aliquot e fuis complicibus amififfèt, tándem ipfum oppidum
Bitcbe fuccendit, ac in eo, præter alias fumtuofifTimas domos, templum etiam
fcholamque , nec non palatium , penes arcem magnifice exftru&um , cete
raque ædificia , dira ignis voragine, perpropere & miferabiliter exuffit. In
quorum exuftione, præter alia damna, innumera fane , & id dolendum ac
cidit, quod tali furore barbarorum, innocentes animæ Chriftianorum, fuæ
Afagmificemtiæ fubditorum, circa L. partim igne fuffocatæ, partim aliter ex
tin&tæ funt. Quo infortunio & crudelitate hoftili vifis, arcem etiam Bitcbe,
caftellani eius, Faydomibus dediderunt. Ex cuius depopulatione, oppidique
incineratione , ad minus, o&ogimta millia floremorum Humgaricalium, fua Ma
gmificemtia paffà eft damni ; vt furorem barbarorum, quem, confraétis, hem
fcelus! monumentis , in eodem templo Bitcbenfi habitis , offibusque mor
tuorum ſpoliatis & disie&tis, impudentiſſime patrarunt, exaggerare pre
termittam. (k)
Die XIII. Augufli , Dominus Stepbauus Illésházy, qui anno MDCIII.
in Poloniam fecefferat, àb hoc exfilio redux, per principem Bocskayum prio
ribus honoribus, Comitatuum videlicet Tremt/£himiemfir, & Liptouiemfir, fu
premi Comitis redditus, ac pro gubermatore partium Cis-Danubianarum re
gni , nec non pro Thefàurario, litteris præceptoriis eiusdem Principis me
diantibus , eadem die, in generali Comitatus congregatione, publice decla
ratus eft Trentfhimii. -

Die IV. O&obr, Strigonienfe præfidium , multo fanguine & expenfis

chriſtianorum, a Turca, non multo ante recuperatum, per turpiſſimam mi
litis Germami, qui iam folus, Hungaris exclufis, ibidem reli&tus erat » dedi
tionem, rurfus in poteftatem Turcici imperatoris deuenit. Hic vere Maro
miamum (1) illud exclamandum : Heu, quo difçordia ciues perduxit miferos!
Die III. Novembr. Princeps Bocrkayus , paffim regnicolis & comitati
bus vicinis, conuentum generalem Carpomæ (m) celebrandum , indixit.
Z z z z Men

i) Irrita fuit legatio ea, neque , feu a Gefüre » ſeu a Matthia Archiduce ; .
fed priuato confiliariorum ftudio, qui Pofonii coiuerant , procurata. IsTvaNFFYvs,
Lib. XXXIV. p. 822, 28. - - -- -

k) Recolémus funeftam eam cladem, Tomo VI, in Hlift. Comit, Trentfchi

niefins , Parte Spec. ad oppidi mentionem.
1) BvcolicoR. Ecl. I. 72. 73: .
mí) Ad eius conuentus hiftoriam illuftrandam » ſuperius Monumentum VII.
adtinuit. n) Оре
Pecad. I. Monumentum KIII.
 362 Georgii 24vodikii
Menfe Decembri. Poftquam conuentus Carponenfis fuiffèt (n) folu
tus, haydones Bocskayami, Aruenfem primum , tum Trentfchinienfem Co
mitatus ingreffi , pro ferocia fua , vaftant & depopulantur omnia.
Eodem tempore, Domimur Sigismumdus Balaffa , ex Conuentu Car- .
pomenfi reuerfus, fratrem fuum carnalem & vterinum, Emericum Balaffa, (o)
hec fion Magmjficam Domimam Sophiam Merey, reli&tam Magmifii quondam
Domimi Micbelis Czobor , materteram fuam, indi&ta caufa , in arce Befitercze
captiuauit , resque & bona illorum , partim pro fe occupauit, partim in præ
dam conuertit.
Livivs: Fugiemdo, inquit, im media fæpe fata ruitur.
SENECA: Multi ad fatum vemere fuum , dum fata timemt.
LvcANvs: Multos im fumma pericula mjfit timor ipfe mali.
~ Eodem anno. Die XIII. Augufli. Bieky Stecz latro, minas adhuc in
Chriftianitatem , præfertim in fuam Magnificemtiam Domimum Comitem Geor
ium Tburzo, tunc Viennæ conftitutam , fpirans , & tanquam rabidus canis
ánhelans, Tremtfébimium, cum fex vexillis complicum & coniuratorum fuo
rum venerat. Vbi Domino Deo difponente, vitæ fuæ impiiffimæ, tragicum
fortitus eft exitum. Nam , iuffü Domimi Illérbázy, quem idem Stecz, ex alto
defpiciebat, primo, globo fclopetario traieétus, tandem exanimis, manu tor
toris, capitè plexus eft. Caput haftæ affixum & erre&um; cadauer obtrun
catum & nudatum , ex ponte Trentfcbiniegfi in Vagum fluuium proiectum
& præcipitatum eft:
Steczius igmiuomam diis inférmalibus vmbram
Tradidit', atque Vagi turpe cadauer aquir.
Difcite latromer! mumem caelefle vereri ,
Pema vemit fubito, qui meruere, malir.
' Sera tamem tacitir paema vemit pedibus.
Die XXX. Augufli. STEPHANvs SoMogyi, caufàrum fuæ Majeftatis
v~ dire&tor filcalis , & Tauermicorum Regalium per Hungariam vice gerens, iu
bente (p) & afpe&ante, antelato Domimo Stepbamo Illésházy, ante portam in
feriorem ciuitatis Trentſchinienſis, inconfeſſatus & inteſtatus, e patibulo bi
iulco fufpenfus eft, tandemque in fepulchro Mattbiae Kolosváry, contumulatus.
CLavDiANvs. (q)
Sæpe mihi dubiam traxit /emtemtia memtem. º
Curaremt /uperi terrar? am mullus imeffet -

Rečior , bº incerto fluerent mprtalia cafu.

Abfiulit bune tandem Ruffini pana tumultum,
Abfoluitque Deor ; iam mem ad culmima rerum
* Imiuftos creuiffe queror; tollumtur im altum.
SENE
n) Operæ pretium feciffe putandus erit, qui, illius conuentus hiftoriam, ex
eius ætatis fchedis, illuftrauerit; eo quod,fundamenta illic ia&ta funt pacis fequutæ.
o) Lege Pacificationem Viennenfem , ad XIl. numero 16.
p) Qgo qui/que e/? maior , magis eff placabilis ira , (
Et faciles motus mem* :ே capir.
Corpora magmamimo , fatis gff pro/fra/e leomi ;
At lupus & turpes inſtant morientibus vrſ. Ovidivs.
Si alias nufquam ; hic profe&o, maculam nomini fuo inuffit , fummus I1
LéSHâzyvs,deditquepraecipitis irae,ac turpis windićtae, nefandum documentum.
q) In RVfinvm, Lib. I. W. I. 3. W. 29. - r) Тнти
*,
 º

Diarium Rerum Humgar. Memorab. 363

- SENECA. (r)
Quem dier vidit vemiems fuperbum ,
Humc dier vidit fugiemr iacemtem.
Nemo comfidat mimium fécumdir ;
Nemo defperet meliora lapfir.
AMifcet bæc illis probibetque Glotbo
Stare fortunam, rotat ommefàtum.
Nemo tam diuos babuit fauemter ,
Craflimum vt poffe fibi polliceri,
Res Deus noſtras cleri citatas
Turbine verſat. }

Anno MDCVI.
Hoc anno, ob obfèruatam in fuam Maieftatem Cæfaream ac Regiam,
& patriam Humgariam , fidem , integritatemque debitam, tum ob alia mul
ta præclara facinora, in diplomate fuae Maieftatis fpecifice expreffà ac de
clarata ; titulo & honore, Liberi perpetuique Comitis de Arva , fua Magmi
ficemuia, Comer Georgius Tburzo, cum omnibus hæredibus fuis, ornata eft, bo
naque & caftrum Aruemfe, (s) iure perennali fuæ Magnificentiæ, per fuam
Maieftatem collatum. -

Eodem : Certos & bonos ob refpe&us , fua Maieftas Cæfarea, Ge

nerofos, Domimum Amdream Jakafitb,'& Andream ac Stepbamum Oflrofitb, e
ftatu nobilium caftrenfium , in numerum Magmatum adoptauit, ad fingu
larem fuæ Magnificentiæ , Comitis Georgii Tburzo , commendationem.
Eodem anno: Menfe Auguflo. Magnificus Dominus Emericus Balaffa,
& Domina Sopbia Mérey, e captiüitate (t) Be&terczemfi funt dimiffi.
Die II, Septembr. Profe&a eft fua Magnificentia, Comes Georgius Tbur
zo, Viewmam , vbi, præter alia publica negotia, induciarum & pacis
cum Turca, tra&tationem, cum certis nonnullis, ad id delegatis Dominis com
miffàriis, Comaromii congregatis, affumfit, eamque, diuina adfpirante gratia,
feliciter perfecit.
Menfe O&obri. Cofmas Delj ,. & Paulus Palay , capitanei Botskaiami,
cum numerofiffimo baydomum exércitu , in Comitatum hunc Tremtfcbimiem
Jem irruentes, damnis infinitis eum affecerunt, ac tandem , ope & arte fuæ
AMagmificemtiæ, Georgii Tburzo, moti ex eodem Comitatu, die XXVII. No.
uembr.abfcefferunt. -

Die XVIII. Decembr. Compofita,tam inter Hungaros, cum fua Maiefta

te , quam cum Turca, defiderata pax.
Eodem anno. Manipulus baydomum, quibus præfuit capitaneus, Hay
da Gergel vocatus, vice-capitaneusque, Váczy Nagy Ifiván diétus, in ipfa
ftatim teftate, Comitatum Aruem/em ingreffi, eundem miferabiliter populaban.
Zzzz 2 · - tur,
r) ThyESTE, verfii 613. Lege totam , eius Cbori, gantilenam, 4?. III.
s) Expromfimus hæc THVRzoNvM iura , quam potuimus, dillgentiffime , in
arcis ARva hiftoria, ToMo VI. operis noftri proditura.
t) In quam eos Sigifinumduf Balaffa , exeunte anno fuperiore , £ompegerat.
quod fane, non fua fpófite , fed ex præfcripto fan&ionis , quam exhibet Pacifica
fio Piemmenß, Numéro XII. §. 16. feciffe putandus eft Sigifmumduf.
u) Aquam
364 Georgii Závods£ii
tur ; donec tandem, die XXVII. Decembr. per colonos Arvemßt , capitanei
primum , tum ceteri baydomer , circiter 4oo. mifere cæfi, trucidati, & in flu
üiu Arva proie&ti , iuftas fui latrocinii dederunt pgenas. - -

Die XXIX. Decembr. hora quinta diei, Illuftriffimus STEPHANvs Bocs

rAv , Sacri Romani Imperii & Tranfiluaniæ Princeps, Siculorum Comes •
finem (u) vitæ fuæ & régiminis fecit Caffouiae ; cuius cadauer tandem » app9
mox fèquenti, die II. Febr. pompofe Caffouia eduétum , ac tandem хxII.
Febr. in* præféntia pauciffimörum fuorum affeclarum ; multitudg fiquidem,
Ad ciendas nouas túrbas formidabilis erat ; Albae Juliæ in Tranfiluania » fe
pultum.'
Anno MDCVII.
Eodem anno die XXVII. Jamuar. Micbaël Kátay , cancellarius Bocs
kayanur, ob Propinatum, vti fertur, eidem Bocr£ayo, letale toxicum, (x)
in foro Caſſouienſi, ad puteos ciuitatis, ex deliberato ſuperiorum, per bay
„o„e, obtrüncatüs, & fruftratim diffèêtus, perpetuæ infamiæ notam fibi , fuis
que omnibus » reliquit. - - -

Circa diem XXVII. Febr. Malus genius, in arce Eched , fuas exer
euit praeftigias, lapidibus homines impetendo , & fercula commutando.
Die XVII. Aprilir. Stephani Hertczek, iudicis ordinarii Caſſouienſ ,
fextam confortem, e ftatu , vti dicebatur, virgineo, fingulas ducentis, nuptiæ
celebratæ. quibus, & fua Magmificemtia, Georgius Tburzo, interfuit. Paradoxom !
Die XX. Maii. Ociffime vocata fua Magnificentia , Comer Georgius
Thurzo, primum Viemmam , mox XXIX. huius Pragam verfus profe&ta eft,
quo,die XXX. Maii peruenit, & XXXI, audientiam habuit: vbi infignium,
fèu armalium fuarum , optatam (y) au&tionem , & Bonorum Tokaienfium,
certo iuris titulo, collationem na&ta , poftquam de pace , atque induciis cum
Turca fiendis, fecundum conclufionem iam antea fa&tam, diu multumque;
vtinam non fruftra laboraffèt,
Eodem anno, Menfe Septembri. Confpe&us eft horribilis cometa,
Pogomias di&tus. quæ omnia,tanquam præternaturalia, ( megatur, virbome!) irati
nuiminis iram, & mala quæque portendunt, ac minantur; nam vt dicitur:
Gramde trabit /ecum, quisque cometa malum.
Item : Nusquam fiäilibus excamduit igmibus aetber. -

Nuptiæ, in arce Bitscbæ, Magnifici Domini Amdreæ Jakufftb, nec non

Illuftriffimæ ac Magnificæ virginis,Juditbae Tburzo. C. P. D. A. celebrantur :
qui tandem XXVIII. Qáobr. Anno MDCXXIII. in Oroßlimè, placide obiit.
Die XXVII. Nouembr. Circa horam feptimam no&is, clara luna,
chafna, ignis, vfque de cælo , cum intonatione, & terræ motu labens, appa
ruit, tum hic Bitfcbae , tum aliis plurimis in locis.
- Anno

u ) Aquam intercutem, alii accufant , alii, propinatum a Michèle Kjtayo, ve

nenum , inter mortis cauffas, recenfent. ,
x.) Ita PETRVs de REVA, Coronae Hung. Cent. VI. p. 115.
;3 Referebant ea olim , Leonem aureum , dimidia fui parte, rubro in cam
po , prominentem , atque tres Ro/as rubri coloris , campüm aureum , ad trifo
iii modum , diftinguentes. Iam , præter bicipitem aquilam, nouo, in meditullio,
fcuto infertam , vnicornu, coloris argentei , quadripartitis fcuti areolis, prifcis
lemmatibus , accefferunt. quam infignium icona , Ifcitiffime piétam , & manu
C. Emerici Thurzo, decoram , poffidemus. -

z) Pro
-
 Diarium Rerum Hungar. AMemorab. 365
' Anno MDCVIII.
- Hoc anno , Sereniffimus MATTHiAs, Archidux Auftriæ, (z) conuo.
catis Pofòmium regnicolis Hungariæ, tam de fèdandis haydomum tumultibus
in fuperiori Hungaria , poft obitum Botskay , denuo excitatis, easdemque
partes grauiter infeftantibus ; quam de Turcica pace, per muneris honora
rii in pörtam Ottomammicam transmiffionem , denuo confirmanda, cum re
gnicolis tra&tauit ac conclufit; atque tam cum fuperiori, quam inferiori Mu.
Jlria, nouam confoederationem, ratione tranfa&ionum Viemmemfium, inftituit.
quibus ad optatum finem dedu&tis, contra illos , qui eidem tranfa&ioni con
trariabantur, eundum effè duxit. Vnde, colleéta, tam Humgarorum , quam
Germamorum militum , non exigua manu , fines Morauiae inuafit , iisque af
fenfum præbentibus , ac denuo confœderatis reliétis, per totam Bohemiam,
vsque vrbem Pragemfem , cum toto exercitu peruenit, ibique caftris fixis, a
RvDoLPHO II. Romanorum Imperatore, S. Coromam Humgariæ repetiit, ea
que accepta , id quoque , vt in defignatum Regem Bobemiae eligeretur, effècit.
Habita igitur Regni Hungariae Coroma, iterum in Auflriam reuerfus, regnico
lis Hungariae, tanquam ipforum gubernator, publica comitia indixit, in qui
bus, perpenfis ac confideratis in nationem Hungaricam, ipfius meritis, a re
gnicolis, Poßmii, in Regem Hungariae , ele&tus , ac folemniter coronatus eft.
Anno ætatis fuæ $2. -

Die XV. Januar. Sereniſſimus Archidux MATTHIAs, tanquam guber

nator Regni Hungariæ, promulgata regnicolarum congregatione, magna,
cum comitiua & folemnitate, Pofomium intrauit.
Vltima Januar. regnicolæ, conuiuio lauto, a MATTHIA excepti.
Die III. Febr. FrANCISCvs FoRGácH , Cardinalis creatus, & rubra ve
fte indutus, conuiuium lautiffimum & apparatiffimum, celebrauit.
Die XXIV. Martii. Turcæ, pro noua pacis tra&tatione, cum CLXV
equitibus tIjvárimum (a) ingreffi funt, cum quibus, pro legatis, a Baffà Bu
demfi miffi füere: Ambat Tibaja, Muflapba Effemdi, & Huffam Begur (b) Si
montornyenfis. Sequentibus diebus , vfque ad XXVII. cum iisdem Turcis ,
tra&tatum ac difceptatum; tandem, Deo auxiliante, tam de femel conclufæ pa
cis confirmatione, quam oratorum Conflamtimopolim dimiffione, fimul & bay
domum condefcenfione, conclufum ac determinatum eft.
Die XXVII. Junii. (c) Dieta Bohemorum Prage conclufa, ac fua Se
renitas MATTHIAS , in defignatum Regem Bobemiae promulgata.
Eodem die. Corona Regni Hungariæ, oratione a Dietricèfleimio Car.
dinale Olomucenfi, item Epifcopo Vesprimienfi , & etiam a Domino Comite
Georgio Tburzo,(d) habita,cum omnibus fuis clenodiis, Hungaris refignata eft.
А aaaa Eodem
z) Prolixe , hanc rerum Hungaricarum periodum , PETRvs de Réva, in Co
rona Hung. Centuria VII, initio , expromſit. - -

a) Fuit hæc, nuperæ pacis Sitvatoroken/ * , inftauratio. cuius conditiones

PETRvs de RévA exhibet, loco citato, p. 12o.
b) Noftri contra legati fuere : Georgius Thurzo ; Ioannes Preümer ; Siggfridur
Kollonitfcb, & Adamus Bucbaim.
c) RévA, diem fuiffe XVII. adnotauit. -

d) Totius pompae , quam di&to loco, prolixe RévAyus defcribit , GEORGivs

THVRzo , & dux fuit , & ftru&tor.
e) Dedi
Decad. I. Momumemtum J^III.

v
 366 Georgii Závodskii
Eodem die , in ipfo loco, vbi Corona refignata eft , cum fua Sere
nitate coenatum.
Die XXII. O&obr. Sua Serenitas , cum maximo applaufu Poßmium
introdučta eft.
Die XVI. Nouembr. Ele&tio Regiæ Maieftatis, publice fa&a , & pro
clamata , & XIX. coronatio (e) fuæ Maieftatis Regiæ, feliciter pera&ta.
Anno MDCIX.
Indi&a & promulgata fuit per fuam Maieftatem Regiam, generalis
diæta, pro Feflo omnium Sam&forum, PoJomii celebranda : in qua Illuftriffimus
Comes, Domimus GeoRGIvs THvRzo , fummo cum defiderio regnicolarum &c
adplaufu, die VII. Decembr. im Regmi Humgariæ Palatimum , legitime ele&tus
eft , tandemque, fequenti mox die, in arce Pofonienfi, coram fùa Maieftate
Regia,folemne ad hoc officium præftitit iuramentum. Cum antea die V. Maii.
Illuftriffimus Dominus STEPHANvs ILLésHázy , Regni Hungariæ Palatinus ,
inter V. & VI. horam vefpertinam, fupremum claufiffèt diem Viemmae Auflriae:
tandem, die V. Augufti in Bozim honorifice tumulatus , anno ætatis 7o.
Anno MDCX. -

Die XXX. Jumii. Indu&titia Coroma Turcica , olim Principi Bottkayo

(£) donata, in arce Sáror Patak, ad manus Illuftriffimi Domini Comitis Pa
latini , per curatores orphani D. Valemtimi de Homomma , tradita eft & refi
gnata. Tandemque per fuam Celfitudinem, Viennam ad fuam Maieftatem
IRegiam, præmiffà folemni oratiuncula , deportata & exhibita eft , die IV.
O&tobr. anno currenti. - - -

Die XII. Augufli. Fuerunt Tranfiluaniæ legati, apud Dominum Pa

latinum. cum quibus tandem certis interie&is articulis & conditionibus, con
fœderatio inter inclytum hoc Humgariæ Regmum , ac inter Tramfiluamiam, fe
liciter pera&ta , literisque vtrinque datis, ftabilita eft, Caffouiæ XV. Augufti.
In eodem anno, (g) circa finem, cum rediret Pofòmio, ex O&auis Iu
diciir , intelligens fua Celfitudo Palatimalir , iam antea , de fa&a inquifitione,
fuper horrenda,Magnificæ Dominæ Elifabetbae Batbori, reli&ae viduæ Spectab.
ac Magnifici olim Domini Comitis Francifci de Nadasd, laniena & carnificina,
quam miris & diris modis , in fexum femininum, pedifequasque fuas, a lon
go tempore exercuit, earumque ad fexcemtas prope, crudeliter enecauit. Af.
fumptis fecum,Spe&tabilium ac Magnificorum Dominorum, Nicolai a Zrimio,&
Georgii Homommay, generorum , præfatæ reli&tæ viduæ, certis feruitoribus,
nec non, Gemerofò Domimo Emerico Megyery, eandem Dominam, in caftello, in
oppido
e) Dedimus inaugurationis hitoriam, Notitiae Hung. Tomo I. p. 299.
§. XI. fequ. quam illic recognofcat cupidus le&or.
f) Vide , Monumentum VII. §. XVIII. p. 329. vbi, de eodem diademate ,
plura. _Adde, tumultuantium Haydomum , præpoftera confilia; Turcica Corona
ムイ Hac , Botskayo mortuo , regem fibi inaugurafe vólentium. PeTRvs de Réva Cent.
VII. p. I 18. Vt æquiffimaTomnino fuerit fàn&io illa, qua Coronam eam, co
mitiis, An. MDCIX. Art. XX. repetendam, decrcuerunt Status & Ordines.
g) Expromfimus nefandum hoc facinus, Tomo IV. in arcis & oppidi CsEJTE,
hiftoria , p. 468. §. II. feq. additis fimul LabisLAi ThüRöczx comméntariis , in
EHungaria , cum fuis Regibus, Parte I, p. 189. -

h) Expe
 Diarium Rerum Hungar. AMemorab. 367
oppido Crejte exftru&to, in flagranti crimine deprehenfàm, (vnam fiquidem,
tum quoque puellam, miferabiliter, & flagris, & vftulationibus ene&tam, re
pererunt) fua Illuftriffima CeJfitudo, ex officio & au&toritate fua Palatimali,
perpetuis carceribus, in arce Cbejte, adferuandam addixit & mancipauit.
Iohammem Ficzko famulum , capite plexum; Helemamque, & Dorotbeam, coad
miniftras tantæ lanienæ, iuris Ordine, in oppido Bitche, conui&tas & flammis
adiudicatas, iuſte puniri fecit. Die VII. Januar. An. MDCXII.
Anno MDCXI.
Die XIV. Mart. Quodam modo, præter confuetudinem , tonitrua
funt audita intempeftiue, -

Die XV. Maii. Solenni ceremoniarum ritu, in arce Arua, facel

lum, denuo, per fuam Celfitudimcm Palatimalem exftruétum & adornatum, DEI
Opt. Max. honori & cultui dedicatum ac confecratum eft.
Eodem menfe, Oéiaualia iudicia , in partibus fuperioribus, Eperiefimi
celebrata.
Die XXV. Maii. In ipfis feriis Pentecoftes, Sereniffimus Hungariæ
Rex , MATTHIAS fécumdur, magno cum vniuerfæ gentis Bohemicæ defiderio
& adplaufu , folemniter admodum , in Regem Bobemiae , coronatus eft Prage.
Viue fecunde diu ! MATTHIA ! viue SECvNDE !
Cbriſticolisque faue, fic Te DEVS inferet afirir.
Die XXIX. Jumii. Expeditus fuit Sigismumdus Forgacb (h) in caftra,
contra Báthoreum. quæ expeditio, varia fortuna, magis tamen aduerfa , per
mixta, tandem, menfe Decembri foluta, ac res patriæ quodammodo paca&tæ
funt.
Die XII. Iulii. RADvL, conflixit cum exercitu Gabrielis Batbori ad
Braffo, in quo confliétu plurimos feruitores amifit, folusque cum paucis
quibusdam Cibinium fefè recepit.
- Menfe O&obri. Ele&torum & Principum conuentus, cum magna Du
cum, Comitum, Baronum, aliorumque quam plurimorum Monarcharum
Chriftianorum legatorum frequentia , Norimbergae eft celebratus, quo , de
imperialibus comitiis, Ratisbomæ celebrandis a&tum eft,
Die IV. Decembr. Solemnitas nuptiarum fuæ Maieftatis, cum Sere
niffima ANNA, Serenniffimi Achiducis Ferdimamdi filia, Viemmæ celebratarum,
р eračta. Die XXVII. eiusdem. Poft varias, vltro citróque difputationes fa&tas,
tandem alma pax, cum Primcipe Tranfiluamiae , eft compofita.
Anno MDCXII.
Die XX. Jamuarii. RvDoLPHvs II. Romanorum Imperator, in impe
ratorio & regio multorum regnorum folio, anuis longa ferie feliciter , ad
ip(am vfque fene&am dedu&is, multis vi&oriis contra Chriftiani nominis ho
ftes partis, clarus, ex eoque, iminortali fibi nominis gloria acquifita , p9ft
А aaaa 2 VarioS

h) Expeditionis finem occafionemque, ad hunc annum , expromunt, SzENT

Ivány, in Synopfi Chronol. & poft eum, TiMON, ad cundem annum. -

i) Vide
 368 Georgii Závods £ii
varios cafus, variaque difcrimina rerum , fatis conceffit , Pragæ , circa ho
ram feptimam matutinam. Cui tandem a I. Ociobr. incipiendo ad tertiam
vfque éiusdem, vltimæ exfequiæ, ac fepultura , per modernam fuam Ma
iefiatem,determinatæ exftiterunt. Regnauit annis XL. obiit anno ætatis LXI.
Die XXVII. Aprilis. Sententia, in Petrum Sokolyi lata , qui Poſonii,
laefæ maieftatis criminis reus pronuntiatus fuerat, executioni demandata ett.
cui in publico foro, caput amputatum eſt. -

Die XIII. Junii. Sua Maieftas Regia, MATTHIAS II. Hungariæ & Bo
hemiæ Rex, pofteaquam intra triennii fpacium, Humgaria primum, Bobemiae
fecundario, regnorum diadematibus infignita , Francofurtum ad Moenum fe
recipifîèt, vnanimi Eleétorum ac Principum imperii voto, tertium , excel
fißiimi faftigii gradum, confcendit , in Romamorum Regem ele&ta, inaugurata,
& conftituta. v

Die XXIV. eiusdem. Eadem füa Maieftas Regia, in Romanorum Re

gem & ImperatQrem, folemniter, Francofurti ad Mœnum; fequente Regina
iis quoque Maieftatis, pariformiter coronatione, (k) coronatæ funt.
- Circa finem Augufli , aliquot no&tibus, magna cbarmata in cælo ,
horrenda vifu, confpiciebantur, quorum effeétus in iiianu Dei confiftit.
Anno MDCXIlI.
Die VII. Martii. Sua Maieftas, ad diaetam Po/omium læta adpulit, quæ
tandem XII. Aprilis. non adeo bene contenta , difceffit.
Die XXV. Martii. Suæ Maieftatis, Cæfareæ Domina confors, in ma
xima procerum frequentia, facro diademate decorata & coronata eft, atque
ad reginalem iftius regni dignitatem eue&ta,tempore dietæ generalis, pro tunc
ibidem Pofòmii , a Statibus & Ordinibus regni , celebratæ.
Die I. Aprilir. Oppidum Varym , (1) mifèrabiliter exuftum, ab ho
ra feptima diei, cui, anno MDLXXX. fimile excidium acciderat,
Die XVII. Augufli. Publicis regni huius negotiis fic vrgentibus, fi
nanter tamen, quia præter conftitutiones regni, & affènfum regnicolarum,
çjuidam Rudolphur a Tieffembacb , pro fupremo Ujvárienfi capitaneo (m) ele
&us, ac cum Germanis militibus, Ujvárimum immiffùs fuerat, conuentus
Dominis confiliariis Tyrmauiæ, per fuam Ceffitudimem Palatinalem, indi&us
fuerat. in quo, Sua Maieftas , per lllufh iffimum Domimum a Molarad , fub fpe
füturæ meliorationis , fefe refoluere dignata eft: literæque ad Comitatur, de
expeditione inftituenda , funt tranfmiffæ. Quo finito, fua Cejitudo, in mon
- tanaS

i) Vide, Anni MDCIX. Artic. LX. vbi eius cauffa, precibus agunt cum MAT
THIA, Status & Ordines ; fed fruftra elaboratum fuiffe , euentus hic docuit. De
Pétri Zokolyi , irrequiete, vide Art. XLI. An. MDCXIII.
k) Ab inauguratione ea, reduci MArrHIAE , ad diem XXVI. Nouembr. Vien
næ, Hungariæ Status & Ordines, tantæ acceffionem dignitatis, prolixa oratione,
quam poffidemus , gratulati funt. RevA , Cent. VII. p. 129.
1) Oppidum eft Comitatur 7remt/miem/%, fupra Soham, Vago, in additu vallis
Sztree/en, adpofitum, - -

m) Multum, hæc Capitameorum Germanorum, in arcibus Hungariæ haud to

lerandorum, contentio, negotii, iam tum,Hungaris faceffiuit. Vidé, eorum anno
rum Decreta. /
-

n) Quid
 \

Diarium Rerum Hungar. AMemorab. 369

tanas ciuitates diuertit, ac controuerfiam, inter ciues Neofoliemfer, (n) iam
pridem vigentem , certis fub conditionibus tranquillauit & compofuit.
Die XXIII. Septembr. Turca, pagorum deditiorum negotium vrgente,
& contra pacis initæ formulam, excurfiones faciente, chrca Ujvar , & Léva,
ac alia vicina coadiacentia loca ; ád remouenda eiusmodi facinora, fua Ceffieu.
do, ipfàmet bonis aufpiciis defcendit, ac in poffèffione Sopormy conftituta,
qualemcunque exercitum , ex vicinis Comitatibus colle&um , in omnem e
uentum , præfto habuit.
Die XXIII. Oélobr. Gabriel Bethlem, Turcarum adminiculo, pulfo ex
Tranfiluania Gabriele Batbory, per trium nationum Tranfiluanicarum com
munem affènfum , in Vayuödam ele&us , & defignatus eft. Claudiopoli XXIV.
iuramentum praeftitit. XXV. vexillum & cambucam, a Turcarum imperato
re , ad Tordam ciuitatem , fufèepit. Principis huius progreffüm & füblima
tionem, (o) vide vlterius ab anno MDCXIX. Cor Regis in manu Iebouæ!
Die XVI. Nouembr. Terræ motus in oppido Solma , & aliis viciniori
bus locis, circa horam XII. meridianam exftitit.
Timeat multor, quem multi timemt, dixit olim Mimur Pub. quod ve
rum effè, præter alia,tumi hoc fubnotatum trifte docet exemplum. Gábriel Bá.
tbory, Princeps Tranfiluaniæ, in ipfa florida ætate , poftquam, tum perfidia
fuorum , tum maxima vi Turcarum & Tartarorum compulfùs, Tranfiluania,
exceffiffet , ac Varadini conftitutus fuiffèt, nil quidquam aduerfi fibi euentu
rum metuens, infidiofe, per Ioammem Siia[5 , Gregorium Nadawy , ac alios
complices, mifere confoffüs & trucidatus eft, XXVII. O&obr. (p)
Eodem anno. Paffim in ciuitatibus, Pofomii, Viemfuae, Pragæ , Cra
couiae , horrenda , permiffü diuino, peftis defæuiit, qua, plurima hominum
millia , e viuis fublata funt.
Eodem anno , & præcedentibus aliquot, DEI benignitate , & vini
generofi in regno hoc , ac partibus vicinis, & frumenti quoque, haud me
diocris copia fuit ; ita, vt tritici puri corus (q) vnus, XXX, circiter denariis
Jiligimir XXVIII. denar. bordei XX. denar. auema X. denariis, venerit.
j aAnno M DCXIV. -

Die IV. Martii, In ciuitate Tranfluaniæ Megyer di&a, Gregorius Na

dány, Stepbamur Zambo , & Ioammer Silaffy, cum aliis complicibus, qui in mi
feram Batborii Principis fui necem, confpirauerant, iufto DEI vindicis iudi
cio, ex turri templi`igne fuccenfa, deieëti, & a fe&tatoribus Batboreis inter
fecti, ac fruftatim diffecti , dignas lui fceleris luerunt poenas. (r)
- Bbbbb Die

- n) Quid hoc fuerit controuerfiae , excuffimus Tomo II. Im Hiff. vrbis Neo/0-
liem/%, p. 422. §. X. vbi Zádvod/zkii hanc , de Palatini in ea re fedulitate, notam,
lećior interferat. - -

o) Poffideo, CaspARis Böjthini , Pannonii, de rebus geftis GABRIELIS BETH

lenii, Hiftoriarum Libros III. manu exaratos, neque excufos adhuc. Scripfit ve
ro Lib. XII. quorum tamen IX. pofteriores, nondum indipifci potui,
p) Prolixe, laudatus nunc BöjTHiNvs, coniurationis, in Batborium, fericm,
& indignæ cædis atrocitatem , defcribit, Lib. II. - -

q) CoRvs, aridorum menfura , Hebræis, IosEFHo au&ore , vfitata. Slaui,

inde KoRETz fecere. - -

r) Legi, in eandem hanc rem meretur, Böjrhinvs nofter, Libro eod. in MSc.
IDecad. I. Momwmemtum J^III. - s) Vide
370 Georgii Zavod, £ii -

Die VII. Aprilir. Spe&abilis ac Magnificus Dominus Cbrjflophorur

Tburzo, longa phtyfi extenuatus & contabefcens, pie obiit. Sepultus Leucho- .
uiæ, XXVI. Maii. -

Die XIII. Idlii, Conuentus Pofìmii indi&us fuerat ; ex quo deinde

nonnulli Domini confiliarii Hungari, (s) ad generalia imperialia Comitia, Lim
czimum deputati fuere in legationem , qui & fubiuerunt id itineris, & nego
tia regni, coram fua Maieftate, aliisque principibus, Archiducibus &c. pro
pofuerunt publice.
Die XXI. Augufli. Elifabetha Báthory, reliéta vidua Francifei de Nā
dasd, ante annos (t) aliquot, ob inaudita & crudeliffima fua facinora , in
perpetuos carceres detrufa , in iisdem mifere , tempore nocturno, exfpirauit.
Anno MDCXV.
Die V. Iamuarii. In ipfà aurora, cbafima, ac fi ignis cælitus delapfus
fuiffet , vel iridis inftar , in plerisque vicinis locis vifum , quod tonitrua &
terræ motus ftatim fequebantur.
Die XX. Februarii. Circa horam quartam matutinam, tam in ciui
tate, quam fuburbio Viemmemfi, terræ motus fa&us eft. Quod omen Domi
nus DEVS, in bonum vertere dignetur !
Die IV. Maii, Ciuitas Fílekiemfir, vna cum parte fepimenti , con
flagrauit. - -

- Die XXVI. Jumii. Cum Ambat Tebaja, Turcarum imperatoris able

gato, Viemma, traétatus de pace initus, & ex parte conclufus eft. A parte fuae
Maieftatis erant: ReuerendifTimus acIlluftriffimus Dominus Framciféus Forgách,
Cardinalis Strigonienfis , Melchior Klefélius, Joammer a Molard.
Die VII. Julii. Quod felix fauftumque diuina reddat clementia , Illu
ftrifTimus Comes Dominus Emericus Tburgo, continuandorum & confirman
dorüm ftudiorum gratia , in almam Vittebergenfium Academiam iter fufcepit.
quo perueniens, per Ele&torem primum, tum per alterum Saxoniæ Ducem,
honorifice admodum exceptus, tandemque XVIII. O&tobris, in Magnificum
I{e&iorem (u) eiusdem Academiæ , ele&tus & inauguratus eft.
Die XIX. Septembr. Igne, e domo Domimi Frahcifci Forgách Cardimalir,
Tyrnauiae exorto, vltra XC. domus conflagrarunt, & perfonæ aliquot flam
mis fuffocatæ, mifere deperierunt ibidem. -

Die
s) Vide , anni antegreffii MDCXIII. Decretum Artic. vltimo. Fuere autem
' legati: Demetrius Vijpragy, Archi-Ep. Colocenf. /alemtimus Léper, Epifcopus Ni
trienfis ; Petrus Dciiiitrovvitb , Epifcop. Zágrábienfis ; Petrus f Reva , fupr. Co
mes Thüröczienfis , Nicolaus Ae/£terházy , de Galantha ; /itus Melytó ;` Iobam
zzer Samdorleuicb , & Cbrjfopborus Lackmer , conful Sempronienfis. Quorum, PE
TRvs quoque de RévA , meminit , CENTVRIA VII. p. I 19. Venere in comitia, d.
XIX. Augufti , quamque viua voce dicere debebant orationem , iuffu Cæfaris,
fcripto exhibuerünt. Eft ea in adparatibus noftris , fuo tempore edenda.
t) Vide, ad annum MDCX. diem XX. Ianuarii.
u) Exftant, Academici huius magiftratus , ab EMERico , fumma cum laude
adminiftrati, monumenta, duæ nimirum orationes, quas poffidemus, /ittebergæ,
an. MDCXVI, for. quadrip. editae. Lepidum,quem Aruem/ès,honeftando huic axio
mati, a&tum edidere , /ittebergæ præfentes,[leges olim , Tomo VI. Hung. No
uæ , in Hiftoria Comit. Aruenfis, parte Gen. Memb. II. §. II.
x) Oppi
 Djarium Rerum Humgar. Amemoral. " . 371
DieX. Očiobrir. Cruculam auream, magnitudine graniauenarii H cae
litus delapfam, perVetufolienfes,Suæ Celfitudini, ad videndum transmiffàm,vi
dimus & contreétauimus. -

Die XVI. O&obr. Illuftriffimus ac Reuerendiffimus Dominus Framci

fcur Forgácb Cardimalir, nullis diutinis diuexatus morbis, verum vegetus &
alacer, in oppido (X) Szemt-Kereßt, leui correptus febricula, vltimum vitæ
fuae diem claufit. Tyruauiae fepultus, III. Decembris. Vidi, die XIX. Sept.
omen ignis, ex domo ipfius prorumpentis, voraginem!
Die II. Nouembr. Ad Iudicia O&aualia , Pofonium defcenfum fuit,
quæ propter nondum confirmatam cum Turca pacem, iuffu Suæ Maieftatis,
iterum diffòluta funt.
Die Fefto S. Ioammis Euamgeliflae, tota fere noéte, fulgura corrufcantia,
tonitruaque horrenda fuere. - - -

Eodem anno, annonæ, ob infœcunditatem anni præteriti, vis tan

ta fuit & caritas, vt tritici corur , floreno vno & vltra, mixti corus 8o. de
nar. venderetur, & fic de aliis. Benignitate tamen diuina, annus ifte MDCXV.
& frugum,& generofi vini admodumque dulcis, vbertate coronatus eft. Hoc
ipfo anno, ingens ficcitas , praefertim in partibus regni inferioribus, fuerat,
adeo, vt etiam fata iam femel pro autumno infita, de nouo Tyrnauiam ver
fus, & alibi, feri debuerint: homines, pecoraque, lue peftifera infe&ta, ob de
fe&tum aquæ, quam plurima ene&ta funt : & quod maius , etiam ipfa
gramina, in plerisque locis, ab infigni ariditate accenfà, exurebantur.
Anno MDCXVI.
Die X. Iamuarii. Coronatio imperatricis,in reginam Bohemiæ,pera&a.
Die XI. Iam uarii. Ad fpecialem fuæ Maieftatis commiffionem, con
gregatio Dominorum Confiliariorum, & iudicum Regni ordinariorum, Tremt
Jcbimii celebrata fuit, in negotio Magnifici Domini Sigifmumdi Balaffa. qui
tamen , non exfpeétata (y) aliqua deliberatione , aut informatione , per Ru
dolpbum Teuffembachium, Gereralem partium Cis-Danubianarum capita
neum, in arce fua (z) Kékö, die VII. Ianuar. captus, cuftodiæque, in arcem
Pofómiemfem, traditus eft. - -

- Die XXX. Iamrarii. Impuriffimus impoftor, Iobammer Moféhoviur, qui

libros Photinianos & Arianos, paſſim in regno hoc diſſeminabat, multosque, ん)
tam peftilenti labe inficere ftuduit, per Illuftriffimum Dominum Comitem Pa ---

latimum , medio certorum baydomum , Mofchouiae. captus, & Bitscbam addu

&tus fuerat. In quem, iure ecclefiaflico primum, mox /eculari, animaduerfüm,
- Bb b. b b 2 durior

x) Oppidum cft Archi-Epifcopale, cum infigni caftello, in Comitatu Barfèbiem

f£Grano amni,ab aquilone,adpofitum,cuius hiftoriâ, inibi dedimus, Operis noft. ToM.
IV. p. 227. fq. mortis fimul Forgáchiafiæ mentione habita. Annus idem , Calen
dis Aprilis , NicoLAo quoque IsTváNffyo, luculento rerum Hungaricarum fcri
ptori , emortualis fuit : cum annis o&oginta vixiffet. Egregie, de eius hiftoria iu
dicauit, GREGORivs PETHö, ad initium huius anni, in C/jrom. Humg.
y) Ita , iam tum , equeftris ordinis non tantum ; fed magnatum etiam præ
rogatiua, legibus alioquin fulta , periclitari coeperat. -

z) Defcriptam arcem eam, vide, ToMo eodem IV. p. 126. feq. in Hißoria C0
mitat. Veogradienst. . -

a) Iſthic
372 Georgii Závod, £ii
duriorque fententia in eum lata fuiffet, nifi pro eo, certorum regni (a) Po
loniae procerum, ipfiusque Palatini Cracouienlis, interueniffèt interceño. Li
bris nihilominus, tam virulentis, & plane Atheis, in circulo oppidi Bitscbe,
publice exuftis. - Dein Mofebouimur, perpetuo a regno hoc, exfilio damna
tus eft. Die XXVI. Febr. Än. MDCXVI.
Die VI. Maii, Turris S. Stephami , Viennæ Auftriæ, hora circiter X.
pomeridiana, cælefti fulmine ta&ta eft, fuccenfis laquearibus, quibus campa
hæ appenfæ funt, lapidibusque aliquot decuffis. Fulmen iftud, ante eius
dem templi veftibulum, fat grandi veftigio poft fe reli&to , decidit, lapidem
que fepulchralem, illaefum tamen, ad vnius vlnae profunditatem , in ter
ram detrufit. .
Die XXIX. Maii , & fequentibus. De tumultu Domini Sigefridi a
1Kolomicr, ex arefto Viemmemfi dimiffi , ac circa Teubem , & alia loca marchio
natus Morauiæ, ac Hungariæ, excitato, rumor increbuerat, qui non parum
homines perterefecerat.' Sed viciffim, eodem Domimo Kolomigfio, in priorem,
& fortafe duriorem cutodiam recepto, turbo ite, cum fuis procellis, con
qu1cu1t, Die II. Iumii. Illuftriffimus Dominus Comes Emericus Tbur&o , re
diit Vitteherga. - -

Hoê menfe Iunio. Illuftriffimus Raduelius, ac Georgius Homommay;

ille Valachiam ; hic Transfiluaniam , nulla legitima expofcente vocatione ,
nancifci & occupare volentes, oleum & operam ambo perdiderunt.
Die XIV. Augufii. Celebratio fponfaliorum Domimi Stepbani Vefielény,
cum generofi quondam Domini, Ieremiæ Pomgraicx, filia , permiffù fummi Pon
tificis, in effeétum dedu&ta.
Die XXVIII. Septembr. Publicatus per fuam Maieftatem Petrus Pa&-
mány , Præpofituraque Thuroczienfi donatus , pro Arcbi-Epifcopo Strigo
nienfi , Pragac.
Diè V. Decembr. Plurimis regni huius difficultatibus, & grauamini
bus exigentibus, aduenerat huc in arcem Bitscbe, Petrus Pazmány, a fua Ma
ieftate, cum credentionalibus , ad fuam Celfitudimem Palatimalem, expeditus,
cum adiun&to fibi Domino Petro Balaffa. Eodem fuperuenerat, & Spe&abi
lis ac Magnificus Dominus, Comes Sigifmumdur Forgacb, ac Magnificus Domi
nus, Sigifmumdu* Raçóczy, qui poftremum vaie, Domino Comiti Palatimo di
Xerunt.

BREVIS SYNOPSIS, VITAE ILLVSTRISSIMI

COMITIS, DOMINI GEORGII THVRZO. (b) -

Atus eft GEORGIvs THvRzo, in arce Létbaua, FrANcisco Thvrzo, &

Catbarima Comitiffa a Zrimio , parentibus , anno Chrifti M. DLXVII.
dia II. Septembris. -

In

a) Ifthic nempe , infanda Socimi hærefis, tunc, Rakoviae potiffimum, hofpita

batur: in Tranfiluaniam inde, Iohannis Sigifmundi ætate, propagata, quam Mojèbo
vimus hic , in Hungaria fpargere nitebatur ; prouidentia C. 7λύrzomis, pro
рulfatus.
b) Recognouimus hæc fingula , in eadem Comitatus Aeruen/ Hijìoria, Par.
te pofteriore, Memb. I. Se&t. I. §. XXIII. vfque ad §. XXX.
z) Luxit
 Diarium Rerum Hungar. Memorab. 373 -

In aulam ERNESTI Archiducis Auftriæ traditur A. MDLXXXIV.

SoPHIAM FoRGácH duxit in confortem, MDLXXXV. circa Martimi.
ELisABETHAM CzoBor , alteram confortem , MDXCII. d. II. Febr.
Confiliarius RvdoLPHI II. Imp. creatus MDXCVIII. in Martio.
Pincernarum Regalium per Hung. Magifler, & Baro, A. MDXCIX.
Gemeralis Partium Cis-Danubianarum , & fupremus Vjvarienfis Ca
pitaweus faétus, Anno MDCII, d. XII. Septembr.
Dapiferorum Regalium Magifler, A. MDCIV.
Comitis perpetui de Arva, titulo infignitus, per RvDoLPHvM II. An.
no MDCVI.
Infignium, feu Armorum au&tione, per eundem Imperatorem de.
eortatus, A. MDCVII.
- Coronam Regni Hungariæ, cum MATTHIA Archiduce, Praga feli
oiterreportauit, A.MDCVIII. Qgo Tbyárii etiam Regni officium ipfi deferebatur.
PALATINUS & Locumtenens Regiuscreatus,A.MDCIX. in qua digni
tate, per integros annos fèptem , laudabiliter & vtiliter perftitit.
Tandem, Domino DEO fic moderante, vltimam vitæ fuæ perio
dum , pie admodum placideque claufit, in arce fua Bicfenfi, die XXIV.De
eembr. circa horam no&tis nonam,A, Domini,MDCXVI. ætatisfuæ XXXXlX,
Cui ego non vaneſie parentaui.
SOLSTITIVM brumale fuit, cum PANNONIAE SOL
THVRZO PALATINVS, Patriæ Pater occidit (c) Eheu!
Inftat naufragium, ferua nos CHRISTE Redemtor!
-N * Confer Ammor fequentes òr excute.
- Super effigiem vero intumbati fic :
THVRZO GEORGIVS ARVENSIS COMES INclytus oræ
s Atque PALATINVS Regni, PROREXque, peremtus
Morte immatura ; tali requiefcit in vrna.
Huic San&ae PIETATIS, JVSTITIAEque tuendæ
Ac bene CAESAREA de MAIESTATE mereri,
Optata & PATRIOS feruare in PACE PENATES,
Praeſidio eſſe BONIS, SONTES punire ſeuere,
Maxima cura fuit. Tali labente COLVMNA , ' - * -

Orba flet HVNGARIA, & fidi triſtantur AMICI. -

- - . .
Scrip/ marem* im arce Letbaua, Mep/è Nouembri,
Tuo Prae/ìlium Karadienfè, per deditionem is
poteftatem Turcicam redaéîum.
Georgius Zavodfzky fenior
A. 162O. ætatis í Í. .
Сcс с с Die

c) Luxit mortem hanc GREGORivs PETHő, pro eo, ac meruit : Mortuus gſ?
inquit, GEoRGivs Tfivrzo Palatimus ». tnagno fafifcentis regni Hungariæ dampno.
A}it efiim vero , infignis Hungariæ liberiatij dyfenfor , cuius Propterea » iuffum
ud Hungaros eſt % Is certe , /£ vixiffèt , motus , qui mox confèquuti
您 , & Åorrenâae regionis euaffationes , mumquam £t£#j/ent. Contra , quam gi
laudem circumponit ម្ល៉ោះ Lib. XXXVlfl, mordicans, ni fallor eft.
Becad. I. Monumentum # d) Oppi
374 Ceorgii Zavods&ii - - - -

Die XVII. Oäiobris. Exanime corpus SpectabilisDominiPetri Beth

1en večtum in Tranſiluaniam » copia hominum honorifice, comitante 3
cui ego: º ſ

Reliquiar, o PETRE! tuas comitatur turma virorum (•)

Copia Magnatum , tumbaque parua vehit.
Flet Comer Ilufirir , Comitiffa lacbrima falfa
Defluit ad terram , defluit imque Gemas.
Anno MDCXVII.
Die X. Februarii. Soles tres fub vefperam ad occafum vifi : quid fi
gnificent Parelia , c9nfule M£y£kERII Meteorologiam.
Die XVII. Februar. Soles duo ad Grientem viſi.
Die XIX. Februar. Exſequiae Domini Comitis PALAT1N1 in Eccleſia
Bicfenfi, honorifice admodum; liberaliter & ornatiffime peraétæ.
Die XV. Martii. Illuftriffimus Comes Dominus Emericur Tburgo, in
Generali congregatione iurauit in Nagyfalu (d) publice ad officium Supre
mi & Perpetui Comitis in Comitatw Aruerji. -

Die XVII. Martii. Vitulus biceps, & cum duabus caudis,inSvvynna

natus. Dii tale auertite monftrum! -

Menfe Iulio. Adamus Vemcerlaus , Dux Teffinienfis mortuus.

Die XXI. Augufli , & fequentibus. In Sempbte , (e) cum Domino
Stamislao Tburzo , ratione poffèffionis (f) Gaidl , & oppidi Paztdb, Illuftrif
{imus Dominus Comes Emericus Tburzo , conclufit negotium , cui interfui:
{imiliter & de decima tra&tus Rayeczemfir, floremo, LXXV.
Die XXIX. Augufii, & fequentibus. De territoriis Porubes,fibus fina
iter determinatum, quibus pariter interfui,
- y

Anno MDCXVIII.
Die XXV. Februarii. Nuptiæ Magnifici Domimi Micbaeli, Vizkelety,
cum Comitiffà Maria Tburzo, Bitrcbae feliciter celebratæ.
“Die I. Iulii. Viuente adhuc MATTHiA Imperatore & Rege, FERDINAN
dvs II. primo in Bohemiæ, nunc in Hungariae Regem ele&tus,& coronatus. (g)
Menfe O&fobri. Cometa grandis, & noftro feculo vix vifus, abTo
riente folftitii autumnalis procedens, ad occafum, per no&tes aliquot tende
bat; adeo inquam grandis , vt dum fupra arcem Bigfé appareret, cauda fua
totam aream arcis fuperueftiret.
Die XV. Nouembrir. Illuftriffimus Comes, Dominus Emericus Tbur
zo, cum Illuftri ac Magnifica Virgine Cbriflima Nyáry , magni illius olim
Hungariæ Achillis, Pauli Nyáry de Bedegb , fupremi præfidii VaradienfisCa
-
pitanei
d) Oppidum eft in Comitatu Aruem/£, Slauis }'elkávveß. quod illic de
fcriptum leges.
e) Arx eft, Comitatur Nitrienß, occidentali Vagi ripa, fex milliaribus, Pi
fonio, in ortum æftiuum fepofita, ToMo IV. p. 388. -

f) Loca funt Comitatus itidem Nitrienfis. ToMo I. p. 443. num. 72.

g) Inaugurationis eius folemnia , luculenter defcripfit , PETRvs de RévA,
Centuria VII. p. 1. 33. féq. Kheuenhillerus, Annalium Ferdinandeorum ToMo
XI. initio. Et nos, in notitiâ Hung. ToMO I. pag. 3o2. §. XIV. fcq.
h) De
 Diarium Rerum Humgar. AMemorab. 375
pitanei &c. filia, in oppido Helmecz, nuptias {h) feliciter celebrauit, Tan
dem XXVIII. Nouembris ad Bicre fofpes rediit.
Anno MDCXIX.
Die IX. Februarii, Magnifica Domina Barbara Primj, primo Eme.
*ici Czobor, mox Nicolai Durféffy, tandem Amdreae Oßtrofith, Magnificorum,
confors, placide animam CHRIsto redemptori fuo reddidit Caffòuiae. Sepulta
in Nagyida.
Die XX. Martii. HoraIX. pQmeridiana, MATTHIAS Imperator, Rom,
Germaniae, Hungariæ, Bohemiæ Rex &c, &c. annis vix decem rerum poti
tus, vitam cum morte, & imperium terreftre, cum cælefti gloria, commu
tauit, (i) Viemmae Auftriae. Nota hic horrendum, qui praeceffèrat, cometam.
Eodem Menfe, Urfula Derfeffy, primo, Magnifici condam Domini
º Framcißi Magdchy , tanderii Nicolai ÉÊterb.£y coniunx, moritur.
Die XXVII. Maii. Sua Celfitudo Emericus Tburzo , ad diaetam Po
Jonium deſcendit. r

- Menfe Septembri. Dum prius Bobemia, Moravia, & vicinæ prouin

ciæ, bello inteftino concuterentur, tandem , Illuftriffimus Princeps Tran
filvaniae Gabriel Bethlen, per regnicolas (k) inuocatus, in Hungariam venit,
cuius conatus, quales fucceffùs habuerint, fequentia docent.
- Magnificus Dominus Sigifmumdus Baluffa , (1) ex captiuitate Pofo
nienfi , in qua ab anno MDCXVI. hæferat, difhiffu$, in arcem fuam Beßter
çäe, incolumis rediit, XIII. Sept. MDCXIX. qui tandem in Februario Anni
^ MDCXVIII. moritur. -

Die XIV. O&obr. Militum Cæfarianorum, in ciuitate Pofómiem/?, per

Haydomes cæli, (m) vltra Mille trecemti.
. Die fV. Novembr. FRIDERicvs, Palatinus Rheni, & Ele&or, in Regem
Pohemiæ (n) coronatur Pragæ, -

- - Сcccc 2. Circa
h). De harum celebritate , ad inuidiam vfilue exaggerata, fcite P. KAzy , nu
perus fcriptor : Memorabiles fumt Emerici Thurzonis nuptiæ , regia prope pompa
eele&rata. Quiugemtor armatos equites , pedites centum, ad fpe&äculum #
fptamque pem? Hüngariæ mobilitateut , im tres , ac /exagimta currus collegit. Cum
9c comitatu, ad ihagmificentiam dignitatemque adormäto, Helmeczium , provin- .
ciæ Zemp/ime//j oppiäum, imueéfur ,`muptiartim fòlemmia incboauit ; Tokay triduo,
Bitfæ demum , vmo admodum memfè ce/ebrauit. Hift. Hung. Lib. II. p. 143. quem
locum, in arcis quoque Bit/cbe//* hifloria dedimus , Tomo VI. in Comitatus
Trentſinenſis deſignatione, PartisSpec. Memb.l. ſect. I. de Arcib. Proceſſus Super.
num. IV. §. VI. exhibendum. Fuimur Troes ! -

, i) Cónfer laudatum FRANCISCVM KAzy, Hift. Regni Hung. Lib. II. p. 144. vbi
chara&terem MATTHIAE, paucis expreffum verbis leges. -

k) Laaudatus nunc, KAzy eius molitionis archite&tos, Hieroslaum Zmeskal ,

* Georgium Rákoczium, Francifcum Perény, Georgium item Szé/um fuiffe , ait,
Lib. III. initio, quem lege. , - .

1) Nauauit fioftea operæ nonnihil Ferdimamdo, aduerfus Bethlemium, Ita KAzy:

Sigifmundus Baliaffa , qi.o faciliorem im gratiam Ferdinandi, reditum baberet, in
arcem /uam Vagh-Be{zterczenfém fé recępit , & Bethlenianis boffem /è præbuit.
Plurei mobiles viros, fa&ioni adhuc adhæréntes , fùi quam maximé fécuros , inter
, cepit, ac im aréíam cuffodiam tradidit. Lib. III. p. 1 9 1. s

m) Dux horum 7ieffenbacbius fuit. Funeftam cladis mentionem , videfis

Том. Н. p. 17 т. -

n) Plena, de hac tragœdia, apud fcriptores funt omnia, quæ hodie ibidem
luditur dcnuo, iam iam iisdem euentibus terminanda. o) Lau

|
376 Georgii Závodikii -

Circa XXV. Nouembrir. Georgius Homommay, ex Hungaria in Polo

niam profugiens, cum Ko/acir, partes fuperiores regni, circa Makouiczam,
Bartpbam , Caffouiam , ö* Nagy Idam , (o) vaftat. Exitum ejus vide infra. .
Anno MDCXX.
Die XVIII. Iamuarii. Diæta Pofonienfis, per Gabrielem Betblem indi
&a; fed faétis ad diem vfque S. Micbaelis Arcbang. cum Ferdimamdo Imperatore
induciis, foluta. - º

Die 1. Febr, Ex improuifo, Kofacones, circa Teschinium, in Silefiam

£ranfeunt, & eam vaftant.
Die I. Martii. Magnificus Dominus Stepbamur Thököy , Dominus in
Kefmark, feliciter celebrauit nuptias , cum Magnifica virgine , , Catbarima
Thurzo, perpetua Comitiffa de Arua, Bytt/cbæ.
Die XXI. Iumii. Intoxicatus, vti creditur , Georgius Homommajur ,
exful in Polonia, (p) diem obiit , anno proxime elapfo , fuperiori , Hum
gariæ, cum Polomir , & Co/icir , grauis atque lu&uofus. -

Die XXV. Iumii. Phalanx Cofacorum, Ferdimamdo in fuppetias veniens,

Solmemfium fuburbium incendit, oppidanos circiter LXXX. mifere trucidat,
opes diripit. Quorum tamen plurimi in Vago fubmerfi, alii paffim , per
vias caefi , pauci ad locum deftinatum, peruenerunt. -

Die XX. Augufli. Poft continuas pluuias, tam horrenda eluuio a

quarum eft fecuta , qualis circa Vagum , & fluuium Zilimka, a memoria non
fuit hominum. - -

Die VIII. O&obr. Henricus Du Val, Comes a Tampiero, pârtium

Caearianarum trenuus dux, fub Pofonio, clopetario globo traiectus, tan
dem decollatus, tragicum vitæ fuæ habuit exitum, (r) :

Menfe Nouembri. FRIDERIco Rege Bohemiæ, cum corona, in partes

Silefiæ verfus Vratislauiam defle&tente, Praga , per Buquoy capta eft.
Anno MDCXXI. -

Die XIV. Februarii. Hora XXII. no&tis antecedente, nata eft IIlu
-ftriffimo Domino Comiti Emerico Tburzo , filia primogenita, ex Illuftriffi
ma ac Magnificentiffima Domina Cbriflima Nyáy, in arce Létbava, quæ
tandem, die XXI. eiusdem menfis, nomen Elifabetba in S. Baptifmate feliciter '
{ortita eft. Viuat DEO !
Menfe AMajo. arx Pofonienfis (s) Caefarianis dedita.
Bre&mobamyemfer, (t) per Georgium Zéchy cæfi.
' Petrus , & Framcifcur Balaffa , repente mortui, . -

- -- - Die -

o) Laudat facinus, KAzy, loco citato p. 172. tamquam, a iufto zelo pro
fe&tum. quod non moramur. - * .

p) Exftat honorarium eius monumentum , Zyrnavia , in æde S. Nicolai ,

quod P. KAZY exhibet ibidem, p. 189.
q) Hiftoriam explicatiorem, lege apud laudatum toties KAzyvM §. I. p. 177.
r) Meminimus , hunc viri fortiffimi, occafum , Operis noftri ToMo I. Hift.
Vrbis Pofonienfis Cap. IV. §. XXVIII. p. 239. funus âutcm a BETHLENio , ritu
militari curatum §.feq. p. 24o. iteratumque poftea a Caefàrc.
s) Ibid. §. XXXI. p. 244. -

t) Vrbicula eft Libera Regiaque, in Comitatu Zoliem/?, ToM. II. p. 443. de

fignata , iam, ære alicno , propemodum ad incitas redaéta. u) Con
 Diarium Rerum Humgar. AMemorab. 377
Die X. Iulii. Comes a Buquoy, famofus dux exercitus Cæfariani ,
ad Ujvárimum (u) interfectus. - -

Die XXVI. Iulii. Speétabilis ac Magnificus Dominus Sigifmumdu*

Forgáb, Regni Hungariæ Palatinus , debitum paturæ foluit Tyrmaviae,
Menfe Augufio. Magnificus Dominus Mofès Szum yok, (vv) Lib.Baro –
Budyetini, Brune Morauorum, exceſſit e viuis. -

Die XXVI. Augufli. Magnificus Cbriflopborur Erdödy, Viennam re- .

diens, moritur. A. ætatis XXXVII. die 21. Novembr. Tyrmaviæ fepultus.
- Eodem Menf. Tra&tatus in negotio pacis Niaoffurgi inftitutus , ad
quem feliciter continuandum, Illuftriffimus Comer, Domimus Emericus Thur
Σo, (x) a parte principis Bethlem defignatus, profeétus Nicolffurgum. Ibidem:
l 7 Die XIX. O&obrir. Hora V. matutina , annum ætatis XXIII. in
greffüs, immatura morte e viuis fublatus: tandem in facello arcis drua, die
XIX. Januarii, anni fequentis, MDCXXII. fepultus, Cui ego hoc Epit.
IN SILENTIO ET SPE. |
Exwwiar EMERICE tuar ba°c excipit tyrmd.
Mems paradifiacis laeta perammat agrir.
AMaxima THVRZONVM gemerir lux, gloria, mgfe
Solamem matrir, CONIVGIS atque piae :
Nutamtir columem PATRIAE ά* velut alter Acbiller , .
Concidit beu ! propera morte , dolete PII ! '
Templa , fcholar, Ciuer, bumc defèruiffe Dymaflamw; , ,
Lætitia ommir abeft ; luëtus at ommis adefl !
- Die XII. Decembr. Duce Mepfò Egri , caftellano Varadienfi, circa
Opaniam ad soo. Caeſariani cºeſi promiſcue.
Hoc eodem anno, eluuiones aquarum maximæ, feptenis vicibus
fegetes corrumpentes, famem & fummam annonæ caritatem, permiffù fu.
përum induxere. Moneta Ltdemfis paffim in vfu fuit.
Anno MDCXXI.
Die XIX. Iamuarii. Poft pera&tas , prænominati Domini Comitis
Emerici Tburzo , funebres ceremonias (y) Illuftriffima Domina Comitiffa Eli
fabetha Czobor , relicta Illuftriffimi Domini Comitis Palatini Georgii Thurzo ,
vidua, die XXII. huius » per ºಖ್ಖ Aruemſim , (z) nemine relučtante,in
d

u) Confule de hac eius cæde, Iulium Bellum , Hiftoriar. fui temporis Lib.
V. p. 452. b.
P్య Primus hic titulum Liòeri Baromis familiæ proprium fecit. Brumam is
fugerat, ne parere iterum Bethlemio cogeretur, 7yrhaviæ in Nouembr. fcpultus.
x) Male iam tum valuiffe EMERicvM , dum ifthuc proficifcerepur, haufifieque
in vltimo Bethlemiamo epulo, dum Tyrmauia moueret, venenum , idonei au&o-
res perhibent. Vide , Operis noftri ToM. I. Hift. Vrbis Pifonienfis Cap. IV. §.
XXXIII. p. 247. Et Hift. arcis Aruenfis , $. XXXII.
y) In arce nimirum 4ruem/?, ficuti notauimus loco nunc citato.
z) Meminimus, inufitatam rem, in Hift. Comit. Aruenfis , parte Generali,
Membro pofteriori Politico, §. IX. exemplo MARIAE, viduæ Ludouici, addito, quæ
Mofonienfis prouinciæ, a FERDINANDo I. Suprema Comes, anno MDXXVIlI. creata
fuit, ToM9 VI. Et in Hift. Comit. Mofonienfis fuo loco. - - |
LOccad. I. Momumentum J^III. a) Lau
378 - Georgii Zavodskii
in Supremam ac perpetuam, Comitem eiufdem Comitatus Aruemfir, ele&a &
confirmata eſt.
Conditiones Pacis Nj£lffurgemfir publicatae ; Betblem regno ceffit.
Die XXV. Martii. Enixa eft Domina Cbriflima Nyary , reli&ta con
dam Dornini Comitis Emerici Tburzo , partum pofthumum , cui Cbriftimæ
Tburzo, in facro Babtifmate nomen inditum eft, -

Die I. AMaii. Diæta Sopronienfis, per fuam Maieftatem Cæfaream

indi&a, celebrari cœpit. Conftitutiones exftant.
Die V. Iumii. Dominus Petrus de Réva, facræ Coronæ Regni Confer
uator moritur Tremtfêbêmii. (a) -

Die XXIII. OEfobris. Nuptiæ MagnificiDomini Ioammis Szumyógb, cum

Illuftri virgine Amma Tburzo , perpetua Comite de Arua , Bicrae celebratæ &
fauftiter pera&tæ. Laus Deo ! a

Anno MDCXXIII.
Menfe Februario. Magnificus Dominus Sigifmumdus Balaffa, mortuus,
Die XXVI. O&obris. Magnificus Dominus Amdreas Iakuffitb, hora
vI. vefpertina, placide animam Domino DEO creatori fuo , reddidit, die
2KII. Nouembris, in Pruߣo fepultus.
Eximia quomdam clarur VIRTVTE FIDEQve.
ANDREAS JAKVSITH , mole fub bacce iacet.
Nobile STEMMA ſuum illuſtrauerat INCIITA coniux.
Nata PALATiNo, JVDITHA THVRZO Patre.
Qgatuor baec illi NATos Ü* FILIOLAS fex -

Produxie cafli , germima cbar4 , tbori.

Liuida parca quidem corpus proflrauit ; at idem
In ဂ္ယီဒီးဂျီဖွံိ vitam, mam beme vixit, habet.
Anno MDCXXIV.
Die XIX. Iamuarii. Nata eft Magnifico Domino Ioammi Szum yogb, ex
Domina Comitiffâ Amma Tburzo, conforte fua , dile&tiffima filia, in arce.
Létbaua , cui die XXI. huius, Ammae Elifabetbae , in facro baptifmate , no
mina indita funt.
Menfe Martio. Dominus Comes Tbomas Erdödy, in Slauonia mor
tԱԱՏ. -

Die VI. Martii. Tonitrua Viemmæ turrim S. Stephani & altaria ali
quot, concuſſèrunt, - - -

- Per totam hiemem , vix vnquam memoranda niuium copia dura

bat. , Feræ , præ nimia pabuli inopia , emoriebantur. Cerui fame preffi, in
villas aduentabant. Feftum Pafcbàtor, contra naturam, niuibus prægrandi
' bus, non floribus vernalibus, ornatum celebrauimus. Omnia obrigue
rant, brumis & gelu. Quæ niues demum circa X. Aprilis folutæ, liquefcere
cœperunt.
Die XVI. Aprilir. Annulorum commutatio, inter Dominum Nico
laum Eflerba%y , & Dominam Cbriflimam Nyáry, reli&tam, Illuftriffimi Comi
tlS
‫ـسـ‬ ‫سےاس سے‬

a) Laudes eius lege apud KAzywM , Lib. III. p. 2Q1.

b) Ops
 Diarium Rerum Hungar. Memorab. 379
tis Emerici Tburzo , viduam. Dein XXI. Iulii, nuptiæ, in Su/am (b) con
celebrantur. -

Die VIII. Maii. Generalis amniftia , per Imperatoriam Maieftatem

omnibus delinquentibus fa&a. -

Die V. Iumii. Kozakomer, ex Morauia venientes, Yjbelinum (c) ad

Vagum, mifere vaftant, ad minimum, vtriusque fexus Cfiriftianorumfi D.
horribiliter trucidant: Præpgfitum eius loci , in captiuitatem abducunt, ex
qua » perfoluto lytro , eliberatur.
In Februario. Sigefridus a Kolonitfch, moritur Leuae.
Die XII. Martii. J9ANNES GEorGivs, Dux Carmouiæ, & Iagemdorf
fi , fub præfidio Bethlemii , Leutfchouiæ moritur.

APPENDIX AD ANNVM MDXCIII.

EXEMPLVM LITTERARVM

SERENISSIMI ARCHIDVCIS MATTHIAE

ad Haſan Baſſam Budenſem. (d)
D". nobis non eft , quin & antea, & iam aliquoties intellexeritis ;
quanta inftantia , quantis poftulationibus & requifitionibus , tum per
iitteras, tum per oratorem fuum , Conftantinopolim deftinatum , Caefàrea
AMaieflas , & frater nobis obfèruantiffimus, in porta fummi Imperatoris ve
ftri, ficut & apud eiusdem Vezirior, inftiterit, vt Buffà Bo/miemfis , hoftili
tates, direptiones , irruptiones , incendia, occupationes præfidiorum füæ
Maieftatis, iam inde a tempore prærogatæ pacis, hoc eft, ab anno MDXCI.
fine vlla legitima caufà , contra datam pacem , fànétam eam, ac a veftro Im
peratore confirmatam , fidem & iusiurandum , intentatas , debito modo
compefcerentur; isque, tanquam auétor periurii ac perfidiæ, ab officio re
moueretur , puniretur , & ablata reftituerentur. Id tamen tantum abeft,
' vt a Sua Caefàrea Maieflate, obtentum, & iuftiffimis atque æquiffimis eius po
ftulatis, locus fit datus ; vt etiam, di&to illi Baffae Bofhienfi , ficuti comper
„ tiffimum habemus , quodammodo de felicibus & aufpicatis eius fucceffibus,
muneribus amplis miffis , congratulatum , intentiones ac progreffüs eius
laudatos, atque is, in propofito, miffis etiam aliunde auxiliis, corrobora
tus fuerit ; in tantum , vt anteceffòres etiam veftri , præfertim Mebemet
Baffa Budemfir,(e) tantam,& tam apertam perfidiam excufare, & Cæfareæ Ma
ieffati , fi quid contrarium moliretur fufciperetque, apertas minas intendere
aufi fuerint. Cum vero nunc demum , poft iniquiffime occupatum
Vibeckium, Hratzoviczam , ac reliqua multa præfidia fuæ Maieftatis , & iam
in fuae Maieflatis imdiffutabili territorio, exiftentia, quorum reftitutio, adhuc
ab Eodem iuftiffime vrgentur ; etiam ad occupandum Siféium , cum IX. Be
gis, ac fex armatorum millibus, traie&to flumine Collapi, in ditione Maie
- Ddddd 2 flatir
b) Oppidum Comitatus Thuroczie//$ , Towo II. p. 328. deſcriptum.
c) Recognouimus eandcm hanc cladem , ToMo IV. cum oppidum illud
deſignaremus, p. 462 ſeq; - - •

d) HAssANis huius hiftoriam dedimus, ToMo III. in Defignationc Budæ, Pe

riodo I. §. XLIi!. p. 337. . - -- - -

e) Habes, & latronis iftius mentionem, ibidem, §. XLI. p. 33 1.

38o Appendix ad Annum MDXCIII.
jiatis Sua, longe lateque proceffiffèt, idque caftrum & fortalitium, aliquot
aiebus , multis tormentis bellicis , maximaque fuorum vi adhibita , op
pugnaffèt ; tandem , fuperueniente militum noftrorum exercitu, iuftiflimo
DEI, (omnis perfidiæ ac periurii ultoris, ) iudicio, ad internecionem vfque,
concifum , & profligatum effè , iam vobis fine dubio etiam innotuit. Et id
vobis propterea fignificamus, ut rem eam geftam , SereniJJimo Imperatori
veftro fignificetis, & ipfimet etiam iudicare poffitis ; an non homo ille per
fidus, ac publicæ pacis violator iniquifIimus , neque vllam DEI ac homi
num rationem habens , quafi ante ipfam portam arcis Sifiae , in ipfà pro
pemodum expugnatione, inter Satvm & Collapim , noftros duplici ac nu
merofifIima acie expe&tans, iuftiffimas fuæ perfidiæ pœnas luerit. Quicquid
igitur a noftris, pro officio fuo debito , in defenfiónem ac propulfationem
tot iniuriarum ac maleficiorum , contra dictum Baflam Bofnienfem factum ex
ftat , & forte adhuc fufcipietur, Suæ Cæfareae Maieflati , nec Nobis, vllo
modo , ( qui toties pro publica pace , pro data fide, & iuramento obfer
uando, tot adie&tis iuftis conditionibus , ac pollicitationibus noftris, nimi
rum, nihil hoftile attentaturos effè conftituimus) culpa vlla ; fed diéto Baffe
Bofhiemff imputari poteft ac merito debet: ficut & in pofterioribus litteris
Noftris, ea de re prolixam, & amplam mentionem fecimus. Nor quidem,
qui munera honoraria , iam fub manibus noftris in promtu habemus, ea
que intra paucos dies, hinc expedituri fumus, pacis quam maxime ftudio
fos effe , & impofterum futuros , dummodo, vt veftri in officio ac intra li
mites fuos fefe contineant, adhuc affirmamus. Quod fi vero id minime ob- .
tinere poterimus, & in contrariam partem , & a Nobis Veftratibusque vllo
modo hoftile quid fufceptum , & fic munera honoraria rurfus impedita', hic
remorata fuerint ; Sua Maigflar , nec Nor, noftris rebus deeffè poterimus.
Atque in eum cafum proteftatum volumus, Nor femper ad fàlutarem pacem,
& adhuc inclinatiffimos, nullam ; fed vos veftrosque eius rei cauffàm & an.
fam dediffè. Quæ vobis, hac data occafione, perfcribenda effè
cenfuimus. Quibus alioquin benigne propenfi fumus.
Datæ Viennæ 25. Iunii Anno MDXCIII.