Professional Documents
Culture Documents
EhBmagazine #5 Najaar 2010
EhBmagazine #5 Najaar 2010
05
Magazine van de Erasmushogeschool Brussel - verschijnt tweemaal per
jaar - oktober 2010
magazine
Trajectbegeleiders stippelen
samen met de studenten
een aangepaste studieloopbaan uit
Kenniscentrum Journalistiek
wordt BIJouS
Rits vernieuwt
zijn theateropleiding
Koninklijk Conservatorium
brengt uitgebreide
concertagenda
Ontwerp: echtgoed.be
A. Dansaertstraat 70
V.U: Prof. Dr. Paul De Knop, Rector, Vrije Universiteit Brussel, Pleinlaan 2, 1050 Brussel
1000 Brussel
onderwijs | Trajectbegeleiding | 14
Leonie Geldhof & Steven Goossens, trajectbegeleiders,
en Jelmer Tiete, student
EhB!magazine 05 | 3
EhB!
associatie
© foto: EhB
2013-2014 deel uitmaken van de Vrije Universiteit Brussel. Met uitzondering van de kunsten, die blijven
bij de EhB. Hoe staan beide associatiepartners tegenover die inkanteling en hoe zal ze vorm krijgen?
Luc Van de Velde (algemeen directeur EhB) en Paul De Knop (rector VUB) lichten voor EhB!magazine
hun plan toe. Een verhaal over transitie, samenwerking en verloving.
De Vlaamse regering besliste onlangs dat de academische hoge- den. Voor de kunstenopleidingen en de professionele opleidingen
schoolopleidingen in het academiejaar 2013-2014 moeten ingekan- moeten we onze samenwerking aanhouden of verder uitdiepen."
teld zijn in de universiteit. Enkel de academische kunstopleidingen blij-
ven nog bij de hogeschool. Hoe staan jullie tegenover deze maatregel? Zal met de inkanteling de aard van de opleidingen veranderen?
Luc Van de Velde: "De Erasmushogeschool Brussel was, net als Luc Van de Velde: "Vertalen en tolken is wat anders dan filologie aan
de vier andere Vlaamse autonome hogescholen, geen vragende de universiteit en dat moet ook morgen zo blijven. Idem dito voor in-
partij voor deze inkanteling. Dat de academische hogeschoolop- dustrieel en burgerlijk ingenieur. Maatschappelijk gezien denk ik niet
leidingen voor hun onderzoek samenwerken met de universiteit, dat de finaliteit van de inkantelende opleidingen ter discussie staat.
vinden we een absolute noodzaak. Maar of dit finaal moest leiden Ook morgen hebben we vertalers, tolken en industrieel ingenieurs
tot inkanteling, dat wil ik in het midden laten. Wij waren niet van nodig. Ik denk dat iedereen ervan overtuigd is dat we het karakter
oordeel dat dit noodzakelijk was en opteerden voor een ‘nieuwe van de opleidingen moeten behouden. Maar natuurlijk zal met de
universiteit’ waar zowel ruimte is voor professionele als acade- inkanteling het onderzoek meer in de schijnwerpers komen te staan."
mische opleidingen."
Paul De Knop: "Wat in elk geval positief is aan de beslissing, is Zullen de ‘ingekantelde’ opleidingen verhuizen? Toegepaste Taal-
dat ze duidelijkheid brengt. Iedereen weet nu dat academische kunde zit al op de VUB-campus. Volgt de opleiding Industriële We-
opleidingen onder de volle verantwoordelijkheid komen te liggen tenschappen binnenkort?
van de universiteit. En dat is heel belangrijk voor de studenten Paul De Knop: "Dat is nog niet beslist. Maar we gaan proberen
en het personeel, maar ook voor de buitenwereld. Nu wordt het om de best mogelijke synergieën tot stand te brengen. Maar voor
duidelijk wat een professionele en wat een academische opleiding we over locaties kunnen praten zijn er twee belangrijke premissen
is. Ik wil daarmee zeker geen waardeoordeel uitspreken of zeg- op macroniveau. Eén, de opleidingen die inkantelen moeten een
gen dat ik een academische opleiding beter vind. Van sommige positieve accreditatie krijgen en twee, de overheid moet voor fi-
academische opleidingen vraag ik me soms af of ze niet beter aan nanciering zorgen. Want als er geen bijkomende financiering komt,
de hogeschool zouden zitten en omgekeerd." verarmt de universiteit nog meer dan nu het geval is. Daarom
Luc Van de Velde: "Of de beslissing nu goed is of niet, het is in- ook dat de universiteiten niet altijd happig zijn op de inkanteling.
derdaad positief dat Vlaanderen een standpunt heeft ingenomen. Ik vind de integratie een meerwaarde, maar wel onder bepaalde
En we moeten er nu vooral voor zorgen dat de overgang van de voorwaarden. Zo’n inkanteling is allesbehalve vanzelfsprekend,
academiserende opleidingen toegepaste taalkunde, vertalen, tolken, niet enkel omwille van het financiële aspect, maar ook bijvoor-
industrieel ingenieur en stedenbouw naar de VUB zo perfect moge- beeld door de cultuurverschillen tussen de hogeschool en de
lijk verloopt, zodat de studenten en opleidingen er beter van wor- universiteit. Dat is geen verwijt aan de collega’s, maar met on-
4 | EhB!magazine 05
EhB!
associatie
derzoek stop je niet in het weekend of tijdens de vakantie. Aan de Paul De Knop: "Ook voor de Doctoraten in de Kunsten blijven
universiteit worden de opdrachten dan ook niet bepaald op basis we nauw samenwerken. Het Kunstenplatform, dat we in 2006
van het aantal lesuren." samen oprichtten om de kunstdoctoraten vorm te doen krijgen,
Luc Van de Velde: " Die culturen samenbrengen zal inderdaad wordt trouwens verdergezet. Het oorspronkelijke plan voorzag
niet makkelijk worden, noch voor de hogeschool, noch voor de een financiering van vier jaar, maar we hebben besloten om het
universiteit. In de universitaire wereld zijn A1-publicaties bijvoor- ook in 2011 te financieren. Het Platform zal verder moeten verbre-
beeld van belang, maar voor een vertaler of tolk zijn een haar- den en uitgroeien tot een ontmoetingsplaats tussen kunstenaars,
scherpe afstemming van de theorie aan de actuele praktijk en onderwijs en onderzoek."
maatschappij relevanter. We zijn ons zeker bewust van die ver- Luc Van de Velde: "Zoals je ook aan het Kunstenplatform kunt
schillen tussen hogeschool en universiteit maar moeten absoluut merken, is de VUB een belangrijke partner voor ons. Zo heeft de
vermijden dat naar het hogeschoolpersoneel gekeken wordt als rector ons altijd gesteund in onze vraag om de kunstopleidingen
tweederangspersoneel. Die angst leeft bij onze mensen. Onder aan de hogeschool te houden."
meer daarom hebben we onlangs een vergadering gehouden voor
de volledige departementsraden van de opleidingen die zullen Wordt ook de samenwerking tussen de andere opleidingen geïn-
inkantelen. We hebben hen de context en onze ambitie geschetst tensifieerd?
en hen vertelt over de Transitiefaculteiten die we oprichten. Het Luc Van de Velde: "Een jaar terug hebben we de expertise van
is belangrijk dat onze collega’s weten waar ze staan, want zij Henri Eisendrath (professor-emeritus VUB en lid van de Raad van
moeten de boodschap tenslotte ook vertalen naar het terrein." Bestuur EhB, red.) ingeschakeld om bij beide partners na te gaan
Paul De Knop: "Die Transitiefaculteiten zullen de overgang regelen waar synergieën mogelijk zijn. We zijn er namelijk van overtuigd
van de opleidingen die inkantelen. Ze zullen bestaan, wat mij betreft dat een betere samenwerking een win-win-situatie kan zijn voor
paritair, uit personeel van de Erasmushogeschool en de VUB. Via beide instellingen en voor de studenten."
deze faculteiten willen we de betrokken departementen en facul- Paul De Knop: "We hadden een helikopterview nodig, om na te
teiten een verlovingsperiode laten doorgaan, zodat ze de overgang gaan waar samenwerking mogelijk is. En die samenwerking hoeft
voor een groot stuk zelf kunnen regelen. Over de personeelsstatuten niet altijd in structuren te worden gegoten, dat kan ook kleinscha-
hoeven ze zich nog niet te buigen. Die zaken worden besproken in lig en heel concreet. Neem nu de lerarenopleiding. We leiden
een werkgroep van de Vlaamse Regering. Het wordt geen mak- allebei op tot een verschillend beroep in het leerplichtonderwijs,
kelijke opdracht, want neem nu de evaluatievormen: die zijn heel maar als we daar wat abstractie van nemen, dan vinden we toch
verschillend. Een onderzoeker kun je niet op dezelfde manier eva- heel wat gemeenschappelijke dingen. We denken dat daar sa-
lueren als een onderwijsdocent. En hetzelfde met het loon. In welke menwerkingsvormen mogelijk zijn. Neem nu mijn vakgebied li-
loonschaal moeten de docenten bijvoorbeeld ondergebracht wor- chamelijke opvoeding. Bij basketinitiatie komt het erop neer om
den? Daar moet grondig over nagedacht en gediscussieerd worden." kinderen de basis van basket bij te brengen, op welk niveau ook.
Waarom zouden we dit vak dan niet samen aanbieden? Uit onze
Opvallend in het inkantelingsverhaal is dat de academische kunst consultatieronde is naar voor gekomen dat voor heel wat oplei-
opleidingen niet naar de universiteiten worden overgeheveld. dingen zulke synergieën mogelijk zijn. Voor de lerarenopleidingen
Luc Van de Velde: "Inderdaad. Maar waarom zouden kunst zijn we daarom nu heel concreet aan het kijken of het interessant
opleidingen ingekanteld moeten worden? Zal een musicus, regis- kan zijn om ze samen te huisvesten in het centrum van Brussel
seur of acteur beter worden als hij studeert aan een universiteit? of op de campus Oefenplein. Zo’n verhuizing is voor beide instel-
Neen. Een goede samenwerking is uiteraard wél wenselijk. In lingen niet vanzelfsprekend, maar het moet overwogen worden.
de Schools of Arts die we binnenkort oprichten voor de kunst Het zou in elk geval een grote stap zijn in de samenwerking. En
opleidingen van het Koninklijk Conservatorium Brussel en het Rits, VUB en EhB hoeven daarom nog niet te trouwen. Laten we stellen
zal de VUB dan ook een rol spelen. De ervaring en de expertise die dat we ons nog volop aan het verloven zijn en elkaar beter willen
de universiteit heeft in onderzoek is belangrijk voor onze kunst leren kennen."
opleidingen. Niemand die daaraan twijfelt."
EhB!magazine 05 | 5
EhB!
opening
© foto's: EhB
6 | EhB!magazine 05
EhB!
alumni
EhB!magazine 05 | 7
EhB!
concertwerking
Speciaal voor de uitwerking van zijn concertseizoen richtte het orkest. De Munt neemt de coaching van de studenten voor zijn
KCB vorig jaar een artistieke raad op. “De raad heeft de opdracht rekening. Zij hebben daarmee hun pedagogische project voor de
de artistieke invulling van ons concertaanbod uit te werken”, legt scholen. Voor ons is het dan weer een ideale kans om studenten
Peter Swinnen uit. “Uiteraard gebeurt dat in nauw overleg met te laten proeven van het reële muzikantenleven. Het is dus een
onze pedagogische opdrachten. Wij leiden mensen op om op goede zaak voor onze studenten, voor de hogeschool maar ook
een concertpodium te gaan spelen. Het is dan ook belangrijk dat voor de culturele partners. Ze krijgen onmiddellijk een kijk op
we een praktijksituatie creëren waar ze zichzelf kunnen bewijzen. de rekrutering van de nieuwe generatie van beroepsmuzikanten.
Maar we willen daarnaast ook een programma brengen dat een
verrijking betekent voor het culturele leven in Brussel. De raad Is het opdoen van concertervaring belangrijk voor de opleiding?
bestaat dan ook uit docenten die allemaal erg actief zijn in Brus- Peter Swinnen: We zijn een onderwijsinstelling en leiden op in
selse culturele organisaties. Over het aanbod is zeer uitvoerig artistieke praktijk. Zeker het Koninklijk Conservatorium Brussel
nagedacht. Het is de eerste maal dat we ons concertprogramma staat ervoor bekend mensen te vormen tot uitvoerende musici.
zo gestructureerd aanpakken. Al die zaken deden we ook al in Dat impliceert dat je studenten ook naar een publiek brengt. Het
het verleden maar we pakten er te weinig mee uit. Dat heeft nu feit dat ze een dergelijk concert kunnen spelen, is een belangrijk
zelfs geleid tot een volwaardig beleidsplan rond onze artistieke deel van hun opleiding. Het versterkt hen in het verwerven van
producties. We nemen de concertplanning effectief mee op in de nodige competenties.
onze beleidslijnen.”
Neemt u daarmee ook geen risico?
Het is ook opvallend dat u de concerten samen organiseert met Peter Swinnen: Het is een berekend risico. Natuurlijk kunnen
andere muziekinstellingen. Dat zijn niet de minste: De Munt, de de concerten niet concureren met de grote orkesten die bijvoor-
Koningin Elisabethwedstrijd , het Groot Harmonieorkest van de beeld in het Paleis voor Schone Kunsten spelen. Maar anderzijds
Gidsen, … is het een enorme kracht dat we die jonge mensen op het podium
Peter Swinnen: Inderdaad: we streven daarbij naar een win-win- durven zetten. Ze worden bovendien professioneel omkaderd en
situatie. Neem het project met de Muntschouwburg. Als Conser- begeleid. Je mag ons ook niet zien als een professionele concert
vatorium zorgen we voor een volledig uit studenten samengesteld organisator. Voor elk concert moeten de omkadering, de repetities,
8 | EhB!magazine 05
EhB!
concertwerking
het zoeken naar partituren van nul beginnenom te leiden tot een tenkomen om het waar te maken op de planken. Concerteren gaat
staande ovatie in de concertzaal. zeker gepaard met een speciaal soort van stress. Een concert is
een zeer intens gebeuren: het móet op dat moment gebeuren. Je
Maakt u vooraf een selectie onder uw studenten om uit te maken kan niet zeggen: ik ben nog niet voldoende ingespeeld, ik kom
wie mag deelnemen aan de concerten? over tien minuten eens terug. Maar als beloning krijg je dan de
Peter Swinnen: Uiteraard, maar dat is ook een deel van het pe- ontlading door de staande ovatie van het publiek. Het vergt heel
dagogische project. We werken tijdens de opleiding sterk aan wat ervaring om daarmee om te kunnen gaan.
auditietrainingen. Voor een van onze studenten een belangrijke rol
kan spelen in een concert is hij of zij intern een auditie gepasseerd. Is een concert ook een vorm van beoordeling?
Tegelijk is het een kwaliteitscontrole om te zien of hij of zij klaar Peter Swinnen: Ze krijgen daar inderdaad punten voor. De docen-
is om die prominente rol te kunnen spelen. Bovendien is het een ten zitten mee in de zaal. Elk concert dat je speelt, is een examen.
training voor hen. In de toekomst zullen ze tal van audities moe- Je kan het ook omdraaien: elk examen is een concert. Het is een
ten doen. We zijn constant op zoek naar dergelijke synergieën. mogelijkheid om je artistiek te presenteren. Er kan ook pers in de
zaal zitten. Je moet het maar meemaken dat je de volgende dag
Is het voor de studenten een grote stap naar het concertpodium? in de krant leest wat de journalist van je prestatie vond. Het is ook
Peter Swinnen: Ze moeten hier na vijf jaar opleiding sterker bui- een stuk van de opleiding om dat te leren verwerken.”
EhB!magazine 05 | 9
EhB!
onderzoek
Kenniscentrum Journalistiek
wordt BIJouS
Onder de enthousiaste leiding van Ine Van linthout heeft het ‘Kenniscentrum Journalistiek’ van het
departement Toegepaste Taalkunde (TTK) een nieuwe dynamiek gekregen. Het centrum kreeg tevens
een nieuwe naam, ‘BIJouS’, en een fris logo. “Investeren in onderzoek is absoluut nodig”, zegt Ine Van
linthout. “Een kenniscentrum bepaalt mee het voortbestaan van een departement.”
Aan het departement Toegepaste Taalkunde zijn drie kenniscentra kenniscentrum moet je gelden aanvragen en uitvoerig motiveren
verbonden, alle gelieerd aan de afstudeerrichtingen. Het ‘Centrum welk onderzoek je wil doen. Dat ‘administratieve’ werk slorpt heel
voor Vaktaal en Communicatie’ en het centrum ‘Vreemdetalen- wat tijd op. Gelukkig hebben de associaties in het kader van de
verwerving’ zijn verbonden met de vertalers- en tolkenopleiding, academisering geld vrijgemaakt voor onderzoek.
het ‘Brussels Institute for Journalism Studies’ is gekoppeld aan
de Master Journalistiek. De centra bundelen de onderzoekers van Jullie hebben het centrum de naam ‘BIJouS’ gegeven. Dat staat
de drie opleidingen. Het BIJouS bestaat momenteel uit senior on- allicht voor iets?
derzoekers Jan Jagers, Koen Lemmens, Bernadette Timmermans, Ine Van linthout: We worden alvast niet gesubsidieerd door de
Martina Temmerman, Ine Van linthout en junior onderzoekers Jo diamantsector (lacht). We hebben gewoon verdergeborduurd
Bogaerts, Margot Merckaert en Maaike Van de Voorde. op andere namen binnen onze opleiding. Zo gaat onze ‘Master
Journalistiek’ door het leven als ‘MaJou’ en onze ‘Commissie
“Sinds de verplichte academisering van de hogescholen worden Journalistiek’ als ‘ComJou’. Van ons onderzoekscentrum heb-
deze centra alsmaar belangrijker”, vertelt Ine Van linthout. “Bin- ben we een ‘Brussels Institute’ gemaakt: hierdoor kregen we de
nen een academische opleiding is onderzoek nu eenmaal een naam ‘BIJouS’. We wilden absoluut Brussel in de verf zetten. In
evidentie. Het voortbestaan van een departement hangt dan ook deze stad zitten de redacties van verschillende kranten en is de
toenemend af van het aantal publicaties en de externe financie- openbare omroep gevestigd. Er werken ook veel buitenlandse
ring die je binnenhaalt voor onderzoeksprojecten. Daarom ligt er journalisten door de Europese instanties die hier gevestigd zijn.
ook zoveel druk op onderzoekers om te publiceren.” Brussel is dus een zeer interessante stad voor journalistiek. En
bijou is ook een mooie metafoor voor wat we doen. Een diamant
Wat is jullie taak als centrum? staat met al zijn facetten symbool voor de grote verscheidenheid
Ine Van linthout: In kenniscentra worden alle onderzoeken en pu- die journalistiek te bieden heeft. Ons onderzoeksonderwerp heeft
blicaties van een opleiding samengebracht. Het zijn deze centra veel maatschappelijke raakvlakken en invalshoeken: economie,
die bepalen welke onderzoeksprojecten er worden aangevraagd. politiek, sport, cultuur en noem maar op. Als kenniscentrum kan
Wellicht de belangrijkste opdracht is het binnenhalen van externe je die vanuit verschillende domeinen gaan onderzoeken.
financiering, wat meteen ook een zeer moeilijke opdracht is. Als
10 | EhB!magazine 05
EhB!
ondezoek
Hoe slaag je erin om al die facetten in onderzoeksprojecten te er over de andere gemeenschap bericht? Dat blijkt vooral heel
gieten? weinig te zijn. En soms komen er heel verschillende versies van
Ine Van linthout: We hebben ervoor gekozen om onderzoekers een zelfde nieuwsfeit naar voren.
aan te trekken uit verschillende disciplines met verschillende ex-
pertises. Zo onderzoeken de juristen van de opleiding alles wat De titels van die masterproeven staan op het internet. Worden die
verband houdt met mediarecht. In dat domein kan een actueel door de beroepsjournalisten opgepikt?
thema zijn: de Danneelstapes. Mag je zomaar een privégesprek Ine Van linthout: Spontaan gebeurt dat zelden. Misschien ver-
opnemen? En mag een krant dat publiceren? Andere onderzoe- andert dat als we er binnenkort ook abstracts en persberichten
kers bekijken de journalistiek vanuit taalkundige hoek. Taal is voor bijzetten. Maar ik denk dat we vooral zelf actief moeten zijn. We
een journalist heel belangrijk. Afhankelijk van het gebruik van een hebben dit jaar bijvoorbeeld samengewerkt met Boek.be, de
woord kan je de feiten heel anders voorstellen en interpreteren. vakvereniging van het Vlaamse boekenvak, en de Wetenschaps-
Kijk maar naar de communautaire berichtgeving: bestempel je winkel. Dergelijke verenigingen hebben geen geld voor eigen
politici als koppig of als volhardend? Een logopediste doet dan onderzoek en stellen aan onze studenten onderwerpen voor. Zo
weer onderzoek naar stemkwaliteit en stemkleur. Haar bevindin- heeft een studente een onderzoek gedaan naar de boekenbijla-
gen zijn interessant voor de audiovisuele media. Een politicoloog gen en rubrieken in Vlaamse kranten. Welke boeken komen in
behandelt de thema’s over media en politiek: twee domeinen die de krant? Is er een verschil tussen de kranten? Wat is de invloed
erg nauw verweven zijn. Ikzelf ben van opleiding literatuurweten- van de commercialisering? Dankzij het netwerk van Boek.be
schapper. In de journalistiek is het hoe langer hoe meer het opzet heeft dat onderzoek weerklank gevonden bij de pers en werden
om ‘verhalen’ te brengen. Hoe geef je als journalist je personages de resultaten op ruimere schaal verspreid. Als je persaandacht
vorm? Ook dat beïnvloedt de wijze waarop het publiek naar een wil, moet je eigenlijk ook onderwerpen kiezen in functie van wat
nieuwsfeit kijkt. Iedereen analyseert de journalistiek dus vanuit aanslaat. Meer en meer onderzoekers doen dat. Zo plannen ze
zijn of haar expertise. Maar daarnaast gaan we ook in dialoog met drie jaar vooraf iets over de onafhankelijkheid van Congo. Derge-
elkaar met het doel al die aparte invalshoeken samen te brengen. lijke onderwerpen worden vrijwel zeker gesubsidieerd en halen
Zo werken we momenteel een project uit waarin we onze exper- gegarandeerd de pers. We moeten dus in zekere zin commercieel
tises kunnen bundelen. denken. Maar dat betekent niet dat elk onderwerp sexy moet
zijn. Onderzoek moet onafhankelijk zijn en ook over onderwerpen
Welke concrete onderzoeken lopen er momenteel? gaan die niet zo voor de hand liggen.
Ine Van linthout: Twee onderzoekers hebben net een interessante
studie afgerond over kranteninterviews met Franstalige en Vlaam- Toch hebben jullie rechtstreekse banden met journalisten. Een aan-
se politici. Het nieuwe project gaat over het beeld van vrouwen tal van jullie docenten zijn trouwens beroepsjournalisten.
in vrouwenbladen van vroeger tot nu. Een andere onderzoekster Ine Van linthout: Dat klopt. En zo ontstaat er soms een mooie
buigt zich over juridische en ethische fouten in de journalistiek. samenwerking tussen onze opleiding en de journalistieke praktijk.
Verder wordt er bestudeerd hoe de communautaire problema- Joël De Ceulaer geeft bijvoorbeeld interviewtechnieken in de Mas-
tiek in binnen- en buitenlandse media wordt voorgesteld. En ook ter Journalistiek. Hij heeft ervoor gezorgd dat de beste interviews
de tendens om in de journalistiek ‘verhalen’ te maken vormt het van onze studenten op de website van Knack zijn verschenen.
onderwerp van een lopend onderzoeksproject. Maar van het kenniscentrum maken de praktijkdocenten geen
deel uit. Daar is maar een van de onderzoekers deeltijds journalist.
Worden de studenten journalistiek ook bij dit onderzoek betrokken? Het is in elk geval belangrijk dat onderzoek en praktijk dichter bij
Ine Van linthout: We proberen hen te motiveren om hun mas-
BIJouS
elkaar worden gebracht. Als je de academische en de journalis-
Brussels Institute for Journalism Studies
terproeven te doen aansluiten bij de thema’s die we in het ken- tieke wereld laat discuteren over de kwaliteit van de journalistiek
niscentrum behandelen. Ons onderzoek leunt immers ook aan bij dan staan beide vaak lijnrecht tegenover elkaar. Terwijl het zo veel
de vakken die we geven als docent. Die inbreng van de studenten constructiever zou zijn om samen te werken.”
geeft een bredere basis aan het onderzoek. Zo hebben verschil-
lende studenten gewerkt over de beeldvorming in de buitenlandse http://taalkunde.ehb.be/bijous/home
media rond België. Heel interessant was in dat verband het on-
derzoek dat een student over de Spaanse pers heeft gedaan. Je
hebt in Spanje regionalistische en nationale kranten. Die berichten
op een heel andere manier over onze communautaire problemen.
De Catalaanse en Baskische kranten nemen eerder de Vlaamse
visie over, terwijl de nationale media eerder de Franstalige zijde
steunen. Een andere studente heeft gedurende twee maanden
systematisch de tv-journaals gevolgd op RTBF en VRT. Wat wordt
EhB!magazine 05 | 11
EhB!
kort nieuws
© foto: EhB
pannenkoekenkermis die de basis legde voor een stevige studentenfuif,
opnieuw in het Rits Café.
12 | EhB!magazine 05
EhB!
beleid
Gilles Rasson:
nieuw departementshoofd
Campus Dansaert
EhB!magazine 05 | 13
EhB!
onderwijs
Trajectbegeleiders stippelen
samen met de studenten
een aangepaste studieloopbaan uit
Wie niet meer vertrouwd is met het drastisch vernieuwde hoge- Leonie Geldhof “ Ze moeten zelf hun eigen weg meebepalen. Het
schoolbeleid zal vaak de wenkbrauwen fronsen. Vertrouwde termen zijn volwassen mensen die verantwoordelijkheid moeten nemen.”
als ‘academiejaar’ of ‘vakken’ zijn zo goed als verdwenen uit het
onderwijsjargon en vervangen door nieuwe woorden als ‘model- Wie komt in aanmerking om door jullie begeleid te worden?
trajecten’, ‘opleidingsonderdelen’, ‘volgtijdelijkheid’, ‘studiepunten’ Steven Goossens (Trajectbegeleider Campus Jette): Trajectbe-
of ‘verworven credits’. Ook nieuw zijn de trajectbegeleiders, die bie- geleiding kan al starten bij de instroom. Studenten met EVK (El-
den de studenten een flexibel systeem aan dat hun toelaat zelf een ders Verworven Kwalificaties) vragen bij hun inschrijving vrijstel-
studieloopbaan uit te stippelen. De mogelijke studietrajecten voor lingen aan. Ze hebben elders al een diploma of credits verworven.
studenten kunnen zo divers zijn dat het vaak al een opgave op zich Dat kan gaan om studenten die geslaagd zijn voor een eerste jaar
is om door de bomen het bos nog te zien. Daarom worden traject- architectuur maar die nu kiezen voor een opleiding Landschaps-
begeleiders ingezet om de studenten doorheen hun studentencar- en Tuinarchitecuur. Ze krijgen dan een aangepast traject waarbij
rière te begeleiden. “Maar we stippelen niet alles voor hen uit”, zegt ze voor een deel van de vakken vrijgesteld worden.
14 | EhB!magazine 05
EhB!
onderwijs
Een andere groep zijn studenten die tijdens hun opleiding voor schat dat een derde daarvan afwijkt en een persoonlijk deeltra-
een aantal onderdelen een onvoldoende behaald hebben. Vroeger ject uitstippelt. Er zijn vaste momenten waarop het traject kan
zouden ze moeten 'bissen' voor het hele jaar. Voor hen stippelen aangepast worden, maar het is zeker niet zo dat het à la minute
we nu een aangepast traject uit waarbij ze wel gedeeltelijk naar kan gewijzigd worden. Een trajectverandering doorloopt een hele
het volgende jaar kunnen overgaan. Dat traject bevat de ‘bis- procedure en gebeurt in nauw overleg met alle partners Zo heb
opleidingsonderdelen’ uit het eerste modeltraject en een aantal je steeds de goedkeuring nodig van het opleidingshoofd en het
nieuwe opleidingsonderdelen uit het tweede modeltraject. Vaak departementshoofd..
volgen ze een bachelortraject gespreid over vier in plaats van de
normale drie jaar. Tot slot hebben we de voorbije jaren ook meer Voor buitenstaanders lijkt het alsof het de studenten erg makkelijk
werkstudenten. Zij volgen een zeer specifiek traject waardoor ze wordt gemaakt. Vroeger was er van al die faciliteiten geen sprake.
de opleiding perfect kunnen combineren met hun werk. Die groep Bestaat het gevaar niet dat hierdoor een diploma minder waard is?
wordt alsmaar groter. Steven Goossens: Neen, een diploma wordt zeker niet minder
waard. Meer studiejaren betekenen niet noodzakelijk kwaliteits-
Jullie opdracht lijkt ons een groot puzzelwerk. verlies. Bovendien moet men uiteraard nog steeds slagen. De
Leonie Geldhof (Trajectbegeleider Industriële Wetenschappen ervaring leert ons dat een trajectverandering de studieduur met
en Techniek): Dat valt erg mee. De combinaties zijn niet einde- gemiddeld één tot twee jaar verlengt. Het systeem is nu veel
loos. Bij iemand die niet geslaagd is in zijn eerste modeltraject flexibeler. Er worden meer mogelijkheden aangeboden om com-
worden bijvoorbeeld vanzelf een aantal beperkingen opgelegd. binaties te maken. Sommige studenten adviseer je eerder een
We merken wel dat een student in die trajectkeuze moet gehol- andere richting te kiezen. Je merkt dus: het heroriënteren, het
pen worden. Vaak komt het erop neer dat wij zijn of haar doelstel- onderzoeken van drop-out, het bekijken van wat we ‘afvallers’
lingen realistischer maken. nog kunnen aanbieden binnen onze eigen EhB-opleidingen … het
Steven Goossens: Trajectbegeleiding moet je zien als onderdeel hoort er allemaal bij.
van studie- en studentenbegeleiding. We hebben collega’s die Leonie Geldhof: Er is nog een groot verschil met vroeger, toen
zich concentreren op studiemethoden, talenttraining of psycho- was je enkel en alleen maar student. Nu heb je bijvoorbeeld top-
sociale problemen. We verwijzen dan ook vaak door naar andere sportstudenten, studenten die werken of er nog allerhande op-
studentenbegeleiders. Deze samenwerking alsook de samenwer- leidingen bij volgen. Dit systeem maakt die combinaties allemaal
king met opleidingsverantwoordelijken vereenvoudigt de concrete mogelijk. Ik weet zeker dat we geen zwakkere instroom hebben.
samenstelling van het persoonlijke deeltraject. Ook studenten met credits van andere instellingen kunnen nu op
een eenvoudiger manier ingepast worden. Het aantal combinaties
Wanneer worden jullie ingeschakeld? neemt alleen maar toe. Er zijn ook meer en meer studenten die
Leonie Geldhof: Naast trajectbegeleiding ben ik ook verantwoor- er een beroep op doen.
delijk voor de studentenbegeleiding. Al na de examens van januari
worden de resultaten van de studenten overlopen en samen met Merk je de positieve gevolgen van de trajectbegeleiding?
de docenten wordt er beslist wie uitgenodigd wordt voor een Steven Goossens: Absoluut! Nieuwe studenten die reeds een
gesprek. Tijdens het gesprek met de individuele student wordt ander diploma hoger onderwijs behaalden, kunnen hun studie-
nagegaan wat de oorzaak is van de minder goede resultaten. In- loopbaan verkorten en komen dankzij trajectbegeleiding sneller
dien dit te wijten is aan een te zwaar inschrijvingsprogramma kan op de arbeidsmarkt. Bovendien werk je meer met de mogelijkhe-
het traject reeds in februari aangepast worden. den van de student waardoor hij meer kans maakt om te slagen.
Steven Goossens: We zijn ook steeds aanwezig op delibera- Vroeger werd iemand die niet geslaagd was aanzien als een bisser
ties. Reeds tijdens de deliberatie wordt voor studenten die niet en moest hij het volledige jaar hernemen. Vandaag spreken we
geslaagd zijn een persoonlijk deeltraject samengesteld. Als tra- niet meer over studiejaren maar over een opleiding van 180 stu-
jectbegeleider moet je de opleiding dus goed kennen. We geven diepunten en herneem je enkel de opleidingsonderdelen waarvoor
advies en tips maar het is ook aan de student om met een voorstel je geen credits behaalde. Dit maakt dat de stigmatisering betref-
te komen. Wij bekijken dan samen of het haalbaar is. fende het falen vermindert. Een ander belangrijk voordeel is dat je
studenten kan begeleiden bij de uitstroom. Zo kunnen bachelors
Blijkbaar kan een student ook klacht indienen tegen een traject. al in hun laatste jaar starten met het schakeljaar voor hun master.
Steven Goossens: Dat gebeurt hoogst uitzonderlijk. Elke student We hebben onder andere schakelprogramma’s uitgewerkt tussen
tekent bij zijn inschrijving een contract waarin zijn specifieke de verschillende departementen aan de EhB maar ook tussen de
traject is opgenomen. De meesten volgen een modeltraject. Ik Erasmushogeschool en de VUB.
EhB!magazine 05 | 15
EhB!
onderwijs
“Het is noodzakelijk
dat iemand je
begeleidt.”
“In het begin koos ik - zoals de meeste studenten - voor het mo- van de vakken die je wel of niet kan ‘meenemen’. Op je eentje is
deltraject van ‘drie jaar bachelor en een jaar master’. Maar in het dat niet doenbaar. Mijn traject is uiteindelijk doorgetrokken naar
tweede jaar had ik een aantal buizen: vakken die ik in het volgende mijn masteropleiding waardoor ik de eerste helft van mijn master
jaar moest hernemen. Hierdoor veranderde mijn studieloopbaan. combineerde met een aantal vakken uit mijn bacheloropleiding.
Je wordt geadviseerd om een afspraak te maken met een traject- Dat ging naadloos in elkaar over. Op het einde had ik een halfjaar
begeleider. Dat gaat vrij snel en het is erg simpel. Samen hebben over en kon ik in het midden van het academiejaar afstuderen.
we dan bekeken welke combinaties voor het derde jaar mogelijk Dat gaf me de mogelijkheid om eerder aan mijn doctoraat te
waren. Het is echt noodzakelijk dat iemand je daarin begeleidt. beginnen. Dankzij dat traject heb ik vier en een half in plaats van
Die begeleiders zijn echte raadgevers die je bij het opstellen van vijf jaar over mijn studies gedaan. Ik vind dit systeem vele malen
je traject helpen. Ze weten wat je nodig hebt om je jaar af te beter dan het klassieke. Behaalde je vroeger een onvoldoende,
maken en handelen ook de administratieve kant van de zaak af. dan moest je het hele jaar overdoen. Het is zeker geen devaluatie
Ze zijn ook de tussenpersonen tussen jou en de docent en stellen van de studies. Je doorloopt nog steeds dezelfde vakken en de
een haalbaar examenrooster op. Je krijgt dan meerdere alterna- leerstof of de moeilijkheidsgraad verandert niet.”
tieven aangeboden, afhankelijk van je behaalde studiepunten en
16 | EhB!magazine 05
EhB!
dienstverlening
Vlaanderens testcentrum
voor podiumtechnieken
Het Rits fungeert al twee jaar als het enige testcentrum voor podiumtechnieken in Vlaanderen. De be-
oordelaars onderwerpen technici, die zonder geschikt diploma in de podiumzalen werken, aan tal van
testen. “Als ze slagen krijgen ze van de Vlaamse overheid een ‘ervaringsbewijs’, een officieel bewijs dat
ze het veeleisende beroep onder de knie hebben,” zegt coördinator Chris Van Goethem.
EhB!magazine 05 | 17
EhB!
kort nieuws
18 | EhB!magazine 05
EhB!
brussel
Brussels Overlegplatform
bundelt krachten Vlaamse
hoger onderwijsinstellingen
Het Vlaams Overlegplatform Hoger Onderwijs Brussel verenigt vijf Vlaamse hoger onderwijsinstellingen
in Brussel: de Erasmushogeschool Brussel, de Vrije Universiteit Brussel, Hogeschool-Universiteit Brussel,
Hogeschool Sint-Lukas Brussel en de Hogeschool voor Wetenschap & Kunst. “We bundelen onze krachten
om Brussel een grotere uitstraling te geven als studeer- en studentenstad”, zegt directeur Lieven Boelaert.
EhB!magazine 05 | 19
EhB!
onderzoek
Industriële Wetenschappen:
pioniers van de windenergie
Jochem Vermeir, EhB-doctoraatsstudent Industriële Wetenschappen, verricht momenteel pio-
nierswerk op het vlak van windenergie. Binnenkort plaatst hij op een voetbalveld, eigendom van de
campus aan de Nijverheidkaai in Anderlecht, een kleine windturbine waarmee zijn onderzoek naar
de efficiënte van kleine windturbines in een bebouwde omgeving pas echt goed van start kan gaan.
“Ik weet dat er slechts een tiental kleine windturbines in Vlaande- nieuwbare energie gaan polsen of ze er interesse voor hadden.
ren geïnstalleerd zijn en dat aantal is zeker niet vergelijkbaar met Dat bleek zeker het geval te zijn. Die bedrijven hebben ons een
de ons omringende landen. Tot zover wij weten wordt dit de enige zeer concrete onderzoeksvraag voorgelegd naar de efficiëntie
kleine windturbine in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest”, vertelt van kleine windturbines in een bebouwde omgeving. Ze spon-
een enthousiaste Jochem. “Mijn onderzoek voelt dan ook echt soren een deel van ons onderzoek. Bovendien hebben we voor
aan als pionierswerk. In andere landen zoals Engeland, Nederland het project steun gekregen van het EFRO, het Europees Fonds
en Denemarken zijn kleine windturbines al sterker ingeburgerd. voor Regionale Ontwikkeling. Dat geld laat ons toe om effectief
Er is dan ook veel interesse vanuit de bedrijfswereld naar onze een of twee windturbines aan te kopen en die op locatie te gaan
resultaten.” plaatsen. Er zijn nu twee metingen lopende, op het voetbalveld
van de EhB-campus in Anderlecht en het voetbalveld van FC Ka-
Je onderzoek is een onderdeel van een zogenaamd Tetra-project, pelle Sport in Sint-Ulriks-Kapelle (zie kaderstuk). De metingen
wat staat voor ‘Technology Transfer’ en dat een samenwerking zullen later worden uitgebreid naar de campus van de VUB en
impliceert tussen bedrijven en onderwijsinstellingen. Hoe verloopt het industriepark in Zellik.
die samenwerking?
Jochem Vermeir: Ons afdelingshoofd Mark Runacres heeft een Waarom onderzoek je specifiek kleine windturbines?
groot onderzoeksproject uitgeschreven rond windenergie. Daarna Jochem Vermeir: De meeste grote windturbines staan in grote
is hij bij een aantal bedrijven die actief zijn op het vlak van her- open vlakten. In het dichtbebouwde België kampen we echter met
20 | EhB!magazine 01
EhB!
onderzoek
een gebrek aan open ruimte. We moeten hier de schaarse ruimte te vaak worden de mensen trouwens afgeschrikt door de bouw-
gebruiken, ook in de bebouwde omgeving. De grote windturbi- aanvraag die ze moeten doorlopen om een windturbine te mogen
nes hebben hun nut en efficiëntie al bewezen. De efficiëntie van plaatsen. We gaan daarom ook die procedures mee opnemen
kleine windturbines is echter nog niet getest. Ze worden zonder in het onderzoek en voorstellen doen naar het beleid opdat die
onderzoek op de markt gebracht. Voor ik aan dit project begon, voorwaarden eventueel vereenvoudigd kunnen worden.
wist ik niet van het bestaan van kleine windturbines af. In Zeeland
in Nederland zijn al 15 verschillende kleine windturbines getest, Wat verwachten de bedrijven uiteindelijk van een dergelijk on-
met goede resultaten. Van drie turbines was de kostenefficiëntie derzoek?
vergelijkbaar met die van zonnepanelen. Eén windturbine was zo Jochem Vermeir: Er zijn al bedrijven die ons gevraagd hebben om
goed dat ze op een jaar tijd in de helft van de stroombehoefte van hun plannen om enkele windturbines te plaatsen te onderzoeken.
een gezin kon voorzien. Er is dus potentieel maar er is zeker nood Ze willen weten waar ze het best geplaatst worden maar vooral
aan bijkomende testen. hoeveel energie hen dat jaarlijks gaat opbrengen. Als tegenpres-
tatie mogen wij dan meetapparatuur plaatsen en monitoren. Het
Hoe groot moeten we ons zo’n windturbine voorstellen? is een wisselwerking tussen bedrijven en de school. Er is ook
Jochem Vermeir: Dat hangt af van de bestemming. Voor indus- interesse van producenten van windturbines om hun producten
trieparken gaat het tot 20 meter hoogte. Een echte kleine tur- te optimaliseren.
bine, zoals we ze hier gaan plaatsen, is niet hoger dan 15 meter.
Ter vergelijking: een grote turbine is 100 meter hoog. Een kleine Wil je hierin verder gaan na je doctoraat?
kost ongeveer 7000 euro. De opgewekte energie wordt net als Jochem Vermeir: Zeker: ik geloof sterk in hernieuwde energie-
bij grote turbines op het elektriciteitsnet gezet. Onze turbine zal vormen en wil later zeker in een bedrijf terechtkomen dat met
niet worden gebruikt voor het laten werken van de ijskast in het windturbines werkt. Een dergelijk onderzoeksproject is een ideale
docentenlokaal. opstap. Het is echt pionierswerk en zo voelt het ook aan.
EhB!magazine 01 | 21
EhB!
rits
Rits
vernieuwt zijn
theateropleiding
22 | EhB!magazine 05
EhB!
levenslang leren
“Bijscholen is meer
dan ooit de boodschap.”
Ook dit academiejaar biedt EhB+ een 20-tal bij- en nascholingen en een 10-tal postgraduaten aan. Het
aanbod wordt jaarlijks geüpdatet en speelt in op de nieuwe noden van het werkveld. “In een tijd van snelle
technologische evolutie, een meer dynamische arbeidsmarkt en jobhoppen is bijscholing een must”, zegt
Nora De Herdt, adviseur onderwijs Levenslang Leren aan de EhB.
EhB+ wil op de eerste plaats een kwalitatief aanbod van bij- en een beroepsbekwaamheid te verwerven (o.m. voor oncologie, pe-
nascholingen en postgraduaten bieden dat actief inspeelt op de diatrie en neonatologie, diabetes, nvdr). ‘Eerste hulp bij schulden’,
noden van de markt. “Als hogeschool streven wij naar ontwikke- hebben we vorig jaar voor het eerst ingericht. Dit was meteen
ling, stimulering en verspreiding van kennis in domeinen waarin succesvol doordat veel mensen, en dus indirect ook schuldbemid-
onze departementen expertise hebben (gezondheidszorg en delaars, in deze barre economische tijden geconfronteerd worden
maatschappij, taal en media, onderwijs, kunst en cultuur, weten- met het probleem van overmatige schuldenlast.
schap en technologie, ICT, milieu groen en stad).” stelt Nora De
Herdt. “We richten ons op volwassenen die zich actief bijscholen Zijn er dit jaar nieuwe tendensen waar u op inspeelt?
en willen als hogeschool een bijdrage leveren aan het behalen van Nora De Herdt: Opleidingen worden over het algemeen korter,
de Lissabondoelstelling. Dat betekent een participatie aan levens- gerichter en modulair. Innovatie binnen het bedrijf is vaak een
lang leren door minstens 12,5% van de beroepsbevolking. We zijn achterliggende motivatie om werknemers opleidingen te laten
op de goede weg: het aantal studenten evolueert in stijgende lijn.” volgen. Het postgraduaat ‘Facility Management’ wordt dit jaar
voor de eerste keer ingericht. Technologische innovaties, ont-
Het aanbod van EhB+ wordt voortdurend vernieuwd. Speelt u in wikkelingen op het vlak van duurzaamheid, kwaliteit en milieu,
op voorstellen van beroepsverenigingen? mobiliteit, zijn aandachtspunten die in de opleiding tot facility
Nora De Herdt: We werken inderdaad vaak samen met beroeps- manager ruim aan bod komen.
verenigingen of associaties zoals VLAS, UROBEL, IFMA en VBVK.
Dit heeft het voordeel dat men over een bredere knowhow be- Welke cursussen hebben de meeste aantrek?
schikt. Bovendien kunnen wij zo gebruik maken van een bestaand Nora De Herdt: Het ‘Postgraduaat Instrument' van het Conser-
professioneel netwerk. Maar we gaan zelf ook actief op zoek naar vatorium is een klassieker en blijft muzikaal talent aantrekken van
nieuwe opportuniteiten en partners. De inrichting van een post- ver over de grenzen. Ook het ‘Postgraduaat Class’ (Communicati-
graduaat vraagt een gedegen voorbereiding en we bekijken in de on and Languages as Strategic Skills, nvdr) trekt veel buitenlandse
Brusselse context natuurlijk ook wat anderen al aanbieden. studenten. Deze opleidingen zijn toegankelijk voor anderstaligen
met een goede kennis van het Engels. Het ‘Postgraduaat Dia-
Is het meer dan vroeger een noodzaak om je voortdurend bij te beteseducator’ is zeer populair. De bij-en nascholing ‘Autopsie-
scholen? assistent’ was succesvol, mogelijk door de vele tv-reeksen die
Nora De Herdt: Zonder twijfel. Veel nieuwe jobs bestonden forensische artsen en pathologen als hoofdpersonages opvoerden.
enkele jaren geleden doodgewoon niet. We veranderen sneller Ook de postgraduaten ‘Tolkenpraktijk’, ‘Vertaalmanagement’, ‘Ju-
van werkgever en tegen de tijd dat we veertig zijn, hebben we ridisch en administratief vertalen’ werden een eerste keer met
bij diverse werkgevers al meer jobs uitgevoerd dan ooit tevoren. succes ingericht.
Bestaande jobs vragen nieuwe ‘skills’ of kwalificaties. Zo spelen
we dit jaar in op de overgangsmaatregelen van de overheid die Meer informatie over het aanbod van EhB+ vind je op
verpleegkundigen in de gelegenheid stellen een beroepstitel of www.ehb.be/plus en in de brochure.
EhB!magazine 05 | 23
De Erasmushogeschool Brussel (EhB) ontleent haar naam aan de humanistische filosoof Desiderius
Erasmus. Pluraliteit, openheid en verdraagzaamheid vormen immers de basisfilosofie van de hogeschool.
Deze eigenschappen koppelt ze aan maatschappij- en toekomstgerichtheid en aan de internationale
gedachte.
Het onderwijs aan de Erasmushogeschool Brussel wordt geken- Het departement Industriële Wetenschappen & Technologie
merkt door een talentwaarderende aanpak. Basisuitgangspunt is (IWT) verzorgt de opleidingen Industriële Wetenschappen (in-
het gegeven dat de student het beste leert wanneer hij een actieve dustrieel ingenieur), Stedenbouw en Ruimtelijke Planning en Toe-
rol heeft. Studenten worden in de gelegenheid gesteld om een kriti- gepaste Informatica.
sche houding te ontwikkelen en om eigen perspectieven geleidelijk Het departement Toegepaste Taalkunde (TTK) verzorgt de oplei-
aan te ontwikkelen. Talrijke onderwijsinitiatieven houden verband dingen Toegepaste Taalkunde en Vertalen en Tolken (Deens, Duits,
met diversiteit en ‘inclusief onderwijs’, de optimalisatie van het Engels, Frans, Italiaans, Spaans) en Journalistiek.
onderwijsrendement, het projectgestuurd onderwijs, de blijvende
Het departement Koninklijk Conservatorium Brussel (KCB) ver-
actualisering van het curriculum en de studentenbegeleiding.
zorgt de opleidingen Muziek, Symfonische Muziek, de Specifieke
Lerarenopleiding Muziek en Muscial.
De Erasmushogeschool Brussel telt 24 bacheloropleidingen
(19 professioneel gerichte bacheloropleidingen en 5 academisch Het departement Campus Dansaert verzorgt de opleidingen
gerichte bacheloropleidingen) en 11 masteropleidingen. Daarnaast Communicatiemanagement, Journalistiek (bachelor), Office Ma-
biedt de hogeschool meerdere voortgezette opleidingen (banaba, nagement, Sociaal Werk, Toerisme- & Recreatiemanagement en
manama), en via het centrum voor permanente vorming EhB+ ook Hotelmanagement.
postgraduaten en bij- en nascholing aan. Het departement Campus Jette verzorgt de opleidingen
De Erasmushogeschool is samengesteld uit 6 departementen. In Verpleegkunde, Vroedkunde, Biomedische Laboratoriumtechno-
totaal zijn er 8 campussen verspreid over Brussel. logie, Voedings- & Dieetkunde, Zorgmanagement, Landschaps-
Het departement Rits verzorgt de opleidingen Audiovisuele Kun- & Tuinarchitectuur, Kleuteronderwijs, Pedagogie van het Jonge Kind,
sten (programmamaker, regisseur of scenarist voor speelfilm, radio Lager Onderwijs, Secundair Onderwijs en Buitengewoon
en televisie, animatiefilm en documentaire), Audiovisuele Tech- Onderwijs.
nieken beeld-geluid-montage, audiovisuele assistentie, podium-
technieken en Drama.