Professional Documents
Culture Documents
Η Ελλάδα Της Δεκαετίας 80 Και η Κρίση Του Μέλλοντος
Η Ελλάδα Της Δεκαετίας 80 Και η Κρίση Του Μέλλοντος
H νοσταλγία
Η διττή απουσία
Η διάβρωση των σύγχρονων δημοκρατιών έρχεται μέσα από τη διττή απουσία: α) της
θεμελιώδους νεωτερικής βεβαιότητας ότι –με τον έναν ή τον άλλον τρόπο– το μέλλον
της επόμενης γενιάς θα είναι καλύτερο από εκείνο της προηγούμενης και β) της
δυνατότητας του ατόμου να σχεδιάσει το μέλλον του, να μπορεί να κοιτάξει με
αισιοδοξία το αύριο για να διαχειριστεί το σήμερα. Αυτή η συνθήκη ενός μέλλοντος
χωρίς προοπτική αντανακλαστικά παραπέμπει σε ένα κάποιο παρελθόν, οργανώνει
την αναζήτηση μιας καταγωγής των πραγμάτων. Η νοσταλγία σε αυτή την περίπτωση
είναι ταξίδι επιστροφής, καταφυγή σε πραγματικότητες που δείχνουν απλούστερες,
κατανοητές, χαρτογραφημένες και, σε αντίθεση με το σήμερα, κατάλληλες για να
νοηματοδοτήσουν την ύπαρξή μας.
Για ποικίλους λόγους αυτή η αταβιστική και πολεμική προσέγγιση, παρά τις επιτυχίες
της και τη δεδομένη συγγένειά της με την ιδεολογία του μιζεραμπιλισμού, το ψυχικό
υπόστρωμα του αντιστασιακού και αδικημένου λαού και την εθνικιστική
επικαιροποίησή του στο πολιτικό σύστημα, δεν έχει το νοσταλγικό μονοπώλιο. Ηδη
μια πρώτη επιστροφή στη γενιά του ’30 και στη δική της σκηνοθεσία περί μοντέρνας
ελληνικότητας, μέσα από τα πρώτα πολυώροφα αρχιτεκτονήματα της Αθήνας του
Μεσοπολέμου, έχει κάνει την εμφάνισή της ως λόγια και ελεγχόμενη νοσταλγία.
Η δεκαετία του ’80 δείχνει να είναι ακόμη πιο ισχυρός τόπος μιας ψυχικής επίσκεψης
στο εθνικό παρελθόν. Οι λόγοι πολλοί και πιο σύνθετοι απ’ όσο νομίζουν εκείνοι που
τρέμουν βλέποντας το νοσταλγικό γεγονός ως αποκατάσταση του πασοκικού
λαϊκισμού, την εξιδανίκευση του κρατισμού, της οικονομίας των προνομίων και των
προσόδων και ως οριοθέτηση στην εθνική μοναξιά. Τα στοιχεία που καθιστούν την
Ελλάδα του ’80 συναισθηματική χρονοκάψουλα που προστατεύει από τις οδύνες του
σήμερα είναι το δίδυμο ευημερία και ελευθερία. Αυτό το δίδυμο κατίσχυσε τότε,
μέσα από συγκεκριμένους πολιτικούς και ιδεολογικούς συσχετισμούς, ενάντια σε
αυτούς και ερήμην τους.
Η ιδιαιτερότητα άλλωστε της δεκαετίας του ’80 ξεπερνά το εθνικό πλαίσιο, είναι
κοινή για όλον τον δυτικό κόσμο και ειδικά για την ηπειρωτική Ευρώπη: πρόκειται
για την τελευταία και πιο ολοκληρωμένη περίοδο συνύπαρξης της οικονομικής και
συναισθηματικής ασφάλειας (ιδιαίτερα των λαϊκών στρωμάτων) με μια επεκτατική
αίσθηση ελευθερίας. Είναι ένα σημείο ισορροπίας μεταξύ του δικαιώματος στην
απόλαυση και στην αυτοπραγμάτωση, από τη μια, και σταθερών προσανατολισμών
σε έναν κόσμο που ακόμη είχε τη συνοχή του διπολισμού και της οργανωμένης
κοινωνικής διαίρεσης.
Το συλλογικό ρίσκο
Η δεκαετία του ’80 είναι η τελευταία περίοδος όπου το συλλογικό ρίσκο και οι
συλλογικοί κίνδυνοι περιορίζονται από το εθνικό πλαίσιο και την εμπιστοσύνη στους
ειδήμονες. Είναι συνάμα και η πρώτη περίοδος όπου αναπτύσσεται και διαχέεται η
έννοια της ατομικότητας, αποθεώνονται το στυλ, ο αυτοσαρκασμός και η κουλτούρα
του ευ ζην και όπου λαϊκό και λόγιο υπερβαίνουν τα σύνορα που τους χώριζαν και
συγχέονται σε μια νέα σύνθεση του εθνικού με το παγκόσμιο. Σήμερα, η νοσταλγία
για το ’80, υπό το φως των αυταρχικών δυστοπιών που πραγματώνονται
εξακολουθητικά στον πλανήτη και στη χώρα μας, μπορεί να είναι, εκτός των άλλων,
και μια άσκηση δημοκρατίας.