CENKAY MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK SAN.TİC.LTD.ŞTİ.

Test ve Ölçüm Aletleri, Antistatik Ürünler ve Havya İstasyonlarında

Çözüm Ortağınız
Termik bir proses olan lehimleme madde
eriyiklerinin birleştirilmesi ve maddelerin tabakalar
şeklinde üst üste birleştirilmesi işlemidir. Bu işlem
sırasında Lehim eriğinden (Eriğik Lehimleme) veya
lehim sınır bölgelerinde difüzyon yoluyla (Difüzyon
Lehimleme) sıvı bir tabaka oluşur. Bu işlemde
kullanılan eriyik maddelerinin donma derecelerine
ulaşılamaz (DIN 8505).
1. Islatma İşlemi ve Kılcal (Kapilar) Kuvvet
Etkisi
1.1 Kaynak – Lehim Sınırlaması
Kaynak işleminde sadece kullanılan lehim değil
kısımsal olarak kaynak edilecek ana madde de erir.
Lehimleme işleminde ise sadece kullanılan lehim
erir ve lehimlenen ana madde sadece erimiş sıvı hale
gelmiş lehim sayesinde ıslaklık kazanır.
Aşağıda sol resimde Kaynak-Sıcaklık grafiği, sağ
resimde de Lehim-Sıcaklık grafiğini görebilirsiniz.
Kaynak Lehim
Ana Materyal
• Görünür Oksit tabakası (Pas ve Cüruf)
keza yağ ve kir tabakaları lehim işleminden
önce temizlenmeleri gerekir. İnce oksit
tabakaları (örnek: geçici olarak kullanılan
boyalar) Flux
kullanımı altında lehimlenecek ana madde
üzerinde kalabilirler.
• Çalışma sıcaklığı lehimlenecek maddenin
lehim bölgesindeki en düşük yüzeysel
sıcaklığıdır ve lehimin eriyerek ıslatma
işlemini, lehim bölgesinde yayılıp ana
madde üzerinde yapışma işleminin
gerçekleştirir ve daima lehimin donma
sıcaklığından yüksektir.

• Islatma işlemi lehim ve ana madde yüzeyi

Genellikle Benzer Tür Materyaller
Hemen hemen aynı erime
derecelerine sahip ana ve katkı
materyalleri.
İsteğe Bağlı Materyal Kombin.
Benzer tür Materyaller.
Lehim ana materyalden daha
az erir.
arasındaki bir alaşımdır. Islatma işleminin
sonucu olarak lehimin yüzey üzerinde
yayıldığı ve etki ettiği (Difüzyon Bölgesi)
bir bölge oluşur ve sert lehimlemelerde bu
bölge çok küçük metalografik olarak ispat
edilemez. Lehimin derin olarak bölgeye
nüfuz etmesi açısından 8-10s süreyle sıvı
halde kalması gerekir optimum katılığa
erişmesi için.
3. Lehim ve Flux Grupları

2. Islatma
Islatma işlemi ana madde üzerindeki lehimleme
işleminin vazgeçilmez bir şartıdır.
Sıvı hale gelmiş lehim sadece aşağıdaki üç önemli
şartı yerine getirdiği takdirde lehimlenecek ana
maddeyi ıslatmış olacaktır:
3.1 Lehimler
DIN 8505 standardına göre erime sıcaklıkları
450°C altındakilere yumuşak bu derecenin
üzerindekilere sert lehimler denir. Lehimleme
sıcaklığı seçilen Flux (oksitle beraber yüksek
sıcaklıkta doymuş duruma geçer) ve Lehim
(bileşiklerine bağlı olarak) ile yükseltilebilir.

• Lehimlenecek bölge keza lehim, metalik

derecede parlak olması gerekir,
• Lehimlenecek bölge keza lehim, gereken
çalışma sıcaklığına ulaşmış olması gerekir,
• Lehim alaşımının en az bir bileşeninin
lehimlenecek ana madde de bulunması
gerekir.

-1-
CENKAY MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK SAN.TİC.LTD.ŞTİ.
Test ve Ölçüm Aletleri, Antistatik Ürünler ve Havya İstasyonlarında
Çözüm Ortağınız
3.2 Fluxlar
Flux metal oksitler için çözücü bir maddedir. Metal Düşük sıcaklıklardaki (600-800oC) uygulamalar için
oksitlenmeleri çözücü bir etki ısı derecesine
sahiptirler. Çözücü etkileri sınırlıdır.
Havadaki Oksijen Flux
5 dakikadan fazla
Flux özgül ağırlığının yaklaşık %5 ile
sınırlandırılmış bir kısmı metal oksidi çözücü bir etki
gösterir. Bu orandan daha fazla doymuş flux
kullanımında oksit çözücü fonksiyonunu kaybeder.
çok az yeterli
Flux’ın nem çekici (Higroskopik) özelliğinden
doğan cürufların yok edilmesi gerekir. Bu, su
içerisinde kaynatarak veya asitli potalarda tutularak
çözüm yoluna gidilebilir.
Ultrasonik yöntemiyle de Flux artıkları ortadan
kaldırılabilir.
Fluxların higroskopik olmayan artıkları korozyon
(aşınma, paslanma) nedeninden dolayı
temizlenmemesi gerekir. Eğer artık temizlenmesi
diğer nedenlerden ( komponentlerin cilalanması)
dolayı gerekli ise bu işlem mekanik (kum
püskürtme) olarak yapılmalıdır.
düşünülmüş ve bu sıcaklık aralığında sıkça meydana
gelen ağır metal oksitlenmelerinin çözümünde
kullanılan modern Sert Lehim Fluxları %1-%5 oran
aralığında çözücülük özellikleri sınırlandırılmıştır.
Bunun anlamı, lehimlemenin kalitesi bakımından
kullanılan Flux’ın, olması gereken oksitlenme
düzeyinin muhafazası bakımında, lehimin eriyik
durumunda dahi, yüksek miktarlarda kullanıma hazır
olmasıdır. Yeterli miktarda Flux’ın kullanılmaması
çok dar yarıkların veya boşlukların (0,02mm
değerinden küçük) lehimlenmesini zorlaştıracaktır.
4. Komponentlerin Lehimlenebilirlikleri
DIN 8514 standardı komponentlerin lehimlenebilme
kalitelerini veya özelliklerini tanımlar.
Bir komponentin lehimlenebilirlik kabiliyeti aşağıda
belirtilen fonksiyonları yerine getirebilmesiyle
orantılıdır.
• lehim alaşımının doğru belirlenmesi,
• üretimde bir veya birçok lehimleme
tekniklerine uygunluğu
• ve lehimleme güvenliği açısından çalışma
alanının uygunluğunun bulunup
bulunmadığı.
Not: Elektroteknikte yumuşak lehimleme alanında
kullanılan “Lehimlenebilirlik” ve “Lehim
Uygunluğu” tanımlamaları aynı anlama gelmektedir.
Uygun Materyal-, Lehim- ve Flux Kombinasyonları:
Her üç özellik, Lehim uygunluğu,
Lehimleme türü ve Lehimleme güvenliği tamamen
materyalin etki derecesine, yapısına ve üretim tarzına
bağlıdır.
Aşağıdaki çizelgelerde materyallerin Lehim
uygunluğu gösterilmiştir.
-2-
CENKAY MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK SAN.TİC.LTD.ŞTİ.
Test ve Ölçüm Aletleri, Antistatik Ürünler ve Havya İstasyonlarında
Çözüm Ortağınız

Materyallerin Lehim Uygunluğu

1.Grup 2.Grup 3.Grup

Bütün lehimleme tekniklerinde ve
üniversal lehim ve fluxlarla
kullanılabilen materyallerdir.
Örnek:
Bakır ve Alaşımları, Nikel ve Alaşımları,
Demir alaşımlı materyaller, Çelik,
Kobalt ve değerli madenler.
Spesifik lehim ve/veya flux gerektiren Spesifik lehim ve lehimleme işlemleri
fakat spesifik bir işlem gerektirmeyen altında kullanılabilen materyallerdir.
materyallerdir. Örnek
Örnek: Titan,Zirkonyum,Berilyum, Seramik.
Alüminyum ve Alaşımları, Sert Metaller,
Sert Krom, Molibden, Wolfram, Tantal,
Niob, yumuşak lehim benzeri
materyaller.

Max.
Kabul
Grup Adı Lehim EN (DIN) Donma Erime Edilebilir Önemli Kullanım
Sıcaklık Standardında tipik Sıcaklığı Sıcaklığı Çalışma Alanları
Aralığı Lehim Alaşımları °C °C Sıcaklığı
°C 1)
°C

Kalay-Kurşun- 145…325 S-Sn60Pb40 183 190 80 Elektronik Endüstrisi

Yumuşak Lehim S-Pb50Sn50 183 215 80
EN 29453

Özel Yumuşak 145…395 S-Sn97Cu 3 230 250 110 Bakır Boru Kullanılan
Lehim S-Sn96Ag4 221 221 110 Sıcak-Soğuk Su
EN 29453 S-Sn96Ag3 Tesisatları, Gıda
Endüstrisi.

S-Sn95Sb5 240 110 Soğutma Tekniği

AG 104 (L-Ag45Sn) 640 680 200 Gaz ve Su Tesisatları,
Üniversal AG 106 (L-Ag34Sn) 630 730 200 Elektroteknik,
Kadmium 650…1100 AG 203 (L-Ag44) 675 735 300 Kalaylanmış Çelik
İçermeyen Sert AG 207 (L-Ag12) 800 830 300 Borular, Çelik
Lehimler. CU 303 (L-CuZn40) 875 895 350 Mobilyalar.
DIN EN 1044
(DIN 8513) CU 102 (L-Cu) 1083 1083

Az Derecede 610…800 AG 304 (L-Ag40Cd) 595 630 150 Elektroteknik, Soğutma

Eriyebilen AG 306 (L-Ag30Cd) 600 690 150 Tekniği, Otomobil
Kadmium İçerikli Endüstrisi.
Üniversal Sert
Lehimler
DIN EN 1044
(DIN 8513)

Mangan İçerikli 690…1020 AG 502 (L-Ag49) 680 705 400 Sert Metal El
Spesifik Sert 980 1030 600 Ekipmanları
Lehimler Sert Metal El
DIN EN 1044 Ekipmanları
(DIN 8513)

1) Norm Edilmemiş.

-3-
CENKAY MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK SAN.TİC.LTD.ŞTİ.
Test ve Ölçüm Aletleri, Antistatik Ürünler ve Havya İstasyonlarında
Çözüm Ortağınız

6.1 Yumuşak Lehimleme (Resim 1)

Kalem Havya Lehimleme İşlemi (Resim 1). Kalem Havya Lehimleme lehimlenecek bölgenin ısıtılması ve
otomatik veya el yolu ile kalem havyanın lehimi eritme işlemidir. Sıcaklık kapasitesi, şekli ve havya
ucunun lehim bölgesine uygun olması gerekir. Flux yardımıyla, ayrı veya boru formlu lehim ile flux
katkısı ile yapılan lehimlemelerdeki bileşenler lehim işlemi başlamadan eşit çalışma sıcaklığına getirilmiş
olurlar.

Boru Formlu Lehim Kalem Havya Ucu

Lehim Kesit Tel Lehim

Resim1

6.2 Lehim Potası Lehimleme (Resim 2)

Lehim Potası Lehimleme işleminde bileşenler (lehim ve komponent) sıvı lehim içerikli potaya daldırılır ve
lehimleme işlemi tamamlanmış olur. Daldırmadan önce ekipman Flux ile ıslatılmalıdır. Lehim sıcaklığının
her daldırış esnasında ekipmana aynı derecede ulaşabilmesi için daldırış hızının yüksek seçilmesi gerekir.
Bunun en belirgin özelliği komponent ve lehim arasında oluşan “pozitif içbükeylik” formudur.
Lehimlenecek ekipman daldırmadan önce soğuk veya ısıtılmış olabilir.

pozitif Komponent
içbükey

Lehim Potası

-4-
CENKAY MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK SAN.TİC.LTD.ŞTİ.
Test ve Ölçüm Aletleri, Antistatik Ürünler ve Havya İstasyonlarında
Çözüm Ortağınız
Resim 2

6.3 Dalga Lehimleme (Resim 3)

Dalga Lehimleme sıvı lehimin bir pompa veya enjektör yardımıyla dalga şeklinde lehimlenecek ekipmana
ulaştırılması işlemidir. Bu lehimleme sistemi, fırınlama alanı (Flux’ın kurutulması için) ve flux potası
kısımlarıyla dizgi edilmiş PCB’lerin lehimlenmesinde kullanılır. Lehimleme aşamasında PCB ile lehim
potası arasındaki geçiş açısı 7° olarak tavsiye edilir.

Geçiş Açısı PCB (Printed Circuit Board)

Dalga Lehimli Lehim Potası Fırınlama Alanı Dalga Köpüklü Flux Potası

Resim 3

-5-