UNIVERZITET U TRAVNIKU

TEHNIČKI FAKULTET

ODSJEK/SMJER:

Inžinjerska informatika

RAČUNARSKI SISTEMI 2007.g. VS 2017.g.

Seminarski rad iz Računarskih sistema

Student: Dzanan Redzepagic

Mentor: ass Adis Bajrami

Januar, 2019
 SADRŽAJ

1. UVOD ................................................................................................................................ 2

2. Računarski sistemi.............................................................................................................. 3

2.1 Funkcija računarskog sistema ...................................................................................... 3

2.2 Struktura računarskog Sistema .................................................................................... 4

3. Računarski sistemi 2007-me.godine .................................................................................. 5

4. Računarski sistemi 2017-te.godine .................................................................................... 7

5. 2007 vs 2017 ...................................................................................................................... 8

6. Savremeni računarski sistemi ........................................................................................... 11

6.1 Tipovi savremenih računara ...................................................................................... 12

7. Zaključak .......................................................................................................................... 16

8. Literatura .......................................................................................................................... 17

1
 1. UVOD

Čovjek je oduvijek nastojao olakšati svakodnevne radnje različitim pomoćnim sredstvima.

Tražio je pomoć za brojanje i računanje. Naravno, na početku se koristio samo svojim prstima
i kroz vijekove od prstiju došao do računara.

Razvoj računarske tehnologije počeo je pojavom sprave za računanje (abakusa) a vrhunac

doživio pojavom računara posljednje generacije. Računari se prevashodno koriste za
obavljanje numeričkih izračunavanja, a svoju ekspanziju su doživjeli zahvaljujući obradi
nenumeričkih podataka.

Ovakav trend brzog uvođenja računara, nameće zaključak da računar, zahvaljujući prije svega
sopstvenim mogućnostima, u sve većoj mjeri preuzima i najvitalnije funkcije ljudske
djelatnosti. Sa rastom primjene računara, raste i potreba za stručnjacima sasvim novog profila.
Poslovi uz pomoć računara obavljaju se i brže i kvalitetnije, a potreba za ljudskom radnom
snagom se smanjuje.

2
 2. Računarski sistemi

Računarski sistemi (računari) su elektronske mašine koje obrađuju ulazne informacije

(podatke ili naredbe) i iz njih proizvode izlazne informacije (rezultate). Računari su preuzeli
mesto ljudima kod poslova koje je potrebno obaviti velikom brzinom, koji se stalno
ponavljaju, koji zahtevaju veliku preciznost, ali su ljudi još uvek dominantni kod poslova gdje
je potrebna kreativnost i poslova koji su uvek različiti. Računari se mogi podjeliti na različite
načine u zavisnosti od toga da li se posmatra:njihova primena,broj korisnika koji mogu
istovremeno da koriste računar, ili broj naredbi koje računar može da izvrši u jednom
trenutku.

2.1 Funkcija računarskog sistema

Svaki računarski sistem, posjeduje četiri osnovne funkcije (slika 1):

• Prijenos podataka.

• Obrada podataka.

• Čuvanje podataka.

• Kontrola obavljanja prenosa, obrade i čuvanja podataka

Slika 1. Funkcija računarskog Sistema

3
 2.2 Struktura računarskog Sistema

Savremeni računarski sistem se sastoji od različitih hardverskih komponenti (centralne

jedinice za obradu, unutrašnje i spoljašnje memorije, ulazno/izlaznih uređaja, komunikacionih
uredjaja) i softvera (slika 2).

4
 Slika 2. Struktura računarskog Sistema

3. Računarski sistemi 2007-me godine

Najnovija istraživanja usmjerena su na minijaturizaciju i povećanje kapaciteta memorije,

razvoj vještačke inteligencije, prepoznavanje uzoraka i komunikaciju govorom. To su
obilježja pete generacije računarske tehnologije kojoj smo svjedoci danas. Razvoj vještačke
inteligencije bavi se problemom konstrukcije računarskog sistema koji će se vladati na način
svojstven razmišljanjima ljudskog bića, a prepoznavanje uzoraka može se jednostavnijim
jezikom objasniti kao sistem koji u skupu uzoraka traži nepoznati uzorak koji po svojstvima
odgovara unaprijed zadanim značajkama.
Dakle, peta generacija računara zasnovana je na vještačkoj inteligenciji i drugim naprednim
tehnologijama, koje su još uvijek u razvoju, mada već postoje programi i informatičke
tehnologije koje se primjenjuju. Navešćemo samo neke od njih: prepoznavanje glasa i lica
(ličnosti), paralelno procesiranje (paralelna obrada podataka, na više procesorskim
mašinama), superprovodnici, vještačka inteligencija (od nedavno najbolji šahisti na svijetu su
računari), nanotehnologije1 (novi materijali učiniće monitore još jeftinijim).
Cilj razvoja pete generacije računara je da računari budu sposobni da razumiju prirodni
govor (znači ne samo da odgovaraju na glasovne komande, već i da su sposobni da analiziraju
cijele rečenice) i da budu sposobni za samoorganizaciju. Većina ovih tehnologija se razvija i
primjenjuje u prvom humanoidnom robotu koji je nazvan ASIMO japanske firme Honda.
Projekat pete generacije računara iniciralo je japansko Ministarstvo međunarodne trgovine i
industrije (1982), sa ciljem izrade računara za širu upotrebu sa performansama superračunara i
korišćenjem kapaciteta vještačke inteligencije. Slični projekti su pokrenuti u SAD-MCC
(Microelectronics and Computer Technology Corporation), Engleskoj (Alvey) i Evropi -
ESPRIT (European Strategic Program of Research in Information Technology). Umjesto
težišta na povećanje broja logičkih elemenata u jednom CPU kod treće i četvrte generacije,
računari pete generacije su usmjerili pažnju na povećanje broja CPU. Većina projekata nije
uspjela, potrošena su ogromna sredstva bez očekivanih rezultata, jer su jeftinije radne stanice
(npr., SUN i Intelx86) ubrzo premašile brzinu računara sa paralelnom arhitekturom.
Računarske tehnologije su dostigle superiornije paralelno procesiranje uvođenjem sistema,
kao što je Sequent Balance 8000, koji je povezivao do 20 procesora na jedan zajednički

5
memorijski modul.
Ova mašina je bila konkurentna računaru DEC VAX-780 u kontekstu opšte namjene
UNIX sistema i svaki procesor je radio na različitim poslovima korisnika. S druge strane,
INTEL IPSC-I ili Hypercube (najveći sa 128procesora), kako je nazvan, spajao je svaki
procesor sa svojom memorijom i koristio mrežni interfejs za povezivanje procesora. Uvedena
je tehnika Data parallel ili SIMD, gdje su svi procesori radili po instrukcijama jedne kontrolne
jedinice. Poluprovodnička memorija je postala standard, dolazi do veće primjene
individualnih korisničkih radnih stanica i do široke primjene računarskih mreža LAN i WAN
tipa i razvoja distribuiranog računarskog okruženja. Razvija se RISC (Reduced Instraction Set
Computer) tehnologija interne organizacije CPU, sa manje instrukcija, a RAM memorija
postaje znatno jeftinija. Raste računarska moć komparativno jeftinijih servera i radnih stanica
i povećava se naučna vizuelizacije po kvalitetu i kvantitetu.
Nanotehnologija koristi metode i alate koji omogućavaju rad s dimenzijama manjim od 100 nanometara. Ako se
zna da u razmak od jednog nanometra stane samo oko 10 prosječno velikih atoma, postaje jasno o kakvom se
tehnološkom izazovu radi. Njene metode omogućavaju slaganje molekula iz atoma ili iz pojedinih skupina
atoma bez ikakvih nečistoća, u neku kristalnu ili drugu strukturu. Teško je i naslutiti sve ono što obećava razvoj
nanotehnologije, ne samo u mikroelektronici nego i u mnogim drugim područjima ljudskog djelovanja.

6
Karakteristike pete generacije mogu se opisati u više nivoa i to:
1.) Područje primjene računarskog sistema - vrlo je raznoliko; baze podataka i
dokumenata, projektovanje, obrazovanje, ekspertni sistemi, upravljanje proizvodnjom i druga
područja ljudske djelatnosti.
2.) Programski sistem - s elementima sačinjenim za inteligentni podsistem, podsistem za
rješavanje problema i zadataka, logičko zaključivanje i rukovanje bazama znanja.
3.) Programski jezici - obuhvataju kreaciju komunikacije govorom, slikom, crtežom, dizajn
programskog sistema prema zadacima.
4.) Arhitektura računarskog sistema - raznolikost u povezivanju elemenata računarskog
sistema, od procesora pa do specijalno kreiranih periferija u svrhu stvaranja jedinstvene
namjenske cjeline; projektovanje i izrada brodova, multimedija i drugo.
5.) Ugrađena tehnologija - koja sistemu osigurava prihvatljive performance i
funkcionalnost za namijenjene zadatke. Razvoj tehnologije omogućio je funkcionalnost do te
mjere da su sistemi prihvatljivi za korišćenje i običnom čovjeku.

4. Računarski sistemi 2017-te.godine

Postoji mišljenje da postoji i šesta generacija računara koje karakteriše razvoj neuronskih
mreža koje bi trebalo da istovremeno obražuju veliki broj informacija korišćenjem više
hiljada procesora što liči na rad ljudskog mozga.
Što bi trebali biti računari šeste generacije? Danas smo svjedoci svakodnevnog i
uobičajenog prisustva Interneta (mrežna infrastruktura + usluge) i sveopšteg povezivanja
računara u mrežu. Za očekivati je sveobuhvatnu kompjuterizaciju i ogroman rast računarske
moći, i opštu prisutnost „nevidljive“ inteligentne mreže računara koji voze automobile prema
želji korisnika, prate njegovo zdravstveno stanje i automatski zovu ljekara ako je potrebno. U
toku je eksplozija računarske snage zbog nadasve efikasne minijaturizacije osnovnih
računarskih komponenti. Računarska inteligencija sve se više razvija i polagano se povezuje s
čovjekovim umom.
Današnji namjenski računari i uređaji koje nadziru, kao čovjekoliki roboti, vide i čuju
mnogo bolje od čovjeka, ali ne razumiju šta su, šta to vide i čuju. No vještačka inteligencija
sigurno je sve bolja. Već se može uskladiti sa čovjekom, što dokazuju razni umetci koji se
mogu ugraditi u čovjeka, pa i u mozak, da se učinci neke zloćudne bolesti umanje kao

7
epilepsija i slične. Virtuelni svijet sve nam je bliži i normalniji bilo od igara pa do „druženja“
s rodbinom kojoj su članovi kilometrima udaljeni. Nekoliko hiljada računarskih entuzijasta i
„zaluđenika“ danas je preraslo u par miliona aktivnih učesnika virtuelnog svijeta u kojem
proţivljavaju virtuelne maštarije na različite načine. Virtuelna faza je prva faza ovladavanja
vještačkom inteligencijom. Rezultat su mašine koje bi nam ispunjavale svaki hir.
Računari šeste generacije razvijani su u periodu od 2006 do danas. U ovom periodu
tehnologija računara je tijesno povezana sa paralelnim procesiranjem, ali i sa boljim
razumijevanjem algoritama za potpunije korišćenje paralelne arhitekture. Iako su vektorski
sistemi još uvijek u upotrebi, procjenjuje su da će u budućnosti dominirati paralelni sistemi.
Međutim već ima rješenja koja kombinuju paralelno-vektorsku arhitekturu. Drugi cilj ove
generacije računara je da se postigne brzina reda Teraflopsa, tj. 1012 aritmetiĉkih operacija u
sekundi, što se može postići izgradnjom sistema sa više od 1000 procesora. Savremeni
procesori su konstruisani kao kombinacija RISC arhitekture, pipelinig i paralelnog
procesiranja.

5. 2007 vs 2017

Karakteristike računara

Slika 4. OS: FreeDOS 2.0. CPU: Intel Core

Slika 3. Pentium 4 CPU 2.66, graficka i3-6100T, 3.2 GHz (3 MB cache, 2 cores).
kartica NVIDIA GeForce FX 5200 256 Display: 20" IPS, (1600 x 900). RAM: 4 GB.
MB, hard disk 40 GB. HDD: 1 TB. VGA: Intel HD Graphics 530.
___________________________________________________________________________
Sve karakteristike preuzete sa stranice http://imtec.ba/ Optika: DVD SuperMulti. Mreža: WLAN
802.11n i

8
Mobilni telefoni 2007-me vs 2017-te godine

Slika 3. Mobilni telefon 2007-me godine.

Slika 4. Mobilni telefon 2017-te godine

9
___________________________________________________________________________
Sve karakteristike preuzete sa stranice http://www.gsmarena.com/

10
 6. Savremeni računarski sistemi

Svaki računar se u osnovi može posmatrati kao jedan sistem sa ulaznim veličinama,
procesima koji transformišu ulazne veličine u izlazne i izlaznim veličinama. U računarskom
sistemu ulazi su ulazni podaci koje unose korisnici računara; centralna jedinica (CPU) koja
procesira, kontroliše i transformiše ulazne podatke u izlazne, vrši procesiranje ili obradu, a
izlazne informacije na monitoru, štampaču ili zvučniku su - izlazne veličine raĉunarskog
sistema. Kako informacije mogu imati različite i brojne forme, računar postaje nevjerovatno
raznovrstan alat. Zavisno od ulaznih podataka isti računar se može upotrijebiti za potpuno
različite zadatke.
Savremeni računar je višenamjensko, prilagodljivo sredstvo gotovo neograničene
namjene: vrši brojne matematičke operacije, lansira interkontinentalne balističke rakete,
upravlja mašinama, atomskom centralom itd.
Prema broju korisnika računari se dijele na:
– jednokorisničke (personalni računar) i
– višekorisničke (mainframe based) računare.
Prema namjeni, dijele se na:
– računare opšte namjene (personalni računar) i
– računare specijalne namjene (trenažeri, računari za upravljanje mašinama...)
Prema broju instrukcija i podataka koji se istovremeno izvršavaju (obrađuju) dijele se
na:
– Serijske (single instruction –single date) - i to su PC računari,
– Paralelne (single instruction –multiple date) – to su superračunari i
– Multiple instruction – multiple date – to su ultraračunari.

Višenamjenska upotreba računara se zasniva na hardveru, program (softveru) i operacijama

računarskog sistema. Međutim, fleksibilnost namjene računara krije se više u programu nego
u hardveru računara.
Hardver računarskog sistema čine sve fizički opipljive komponente (moguće ih je
dodirnuti) kao što su čvrsti diskovi, jedinice za napajanje, kućište računara, monitor, štampač,
zvučnici... Hardver računara obuhvata interne i periferne komponente. Interne komponente
uključuju CPU – procesor, čipove –kontrolere i memorije, matičnu ploču, posebne
ekstenzione kartice (zvučna, video, mrežna, memorijska, ...), konektore (serijske, paralelne,

11
video, audio, USB, mrežne, telefonske, ...), hladnjake (pasivni i aktivni) i izvor napajanja –
ispravljač. Periferije obuhvataju memorijske uređaje za skladištenje (HD, CD, DVD, USB,
fleš memorije, …), izlazne uređaje (štampače, monitore, zvučnike,…).
Pod programom ili softverom računarskog sistema podrazumijevaju se fizički
neopipljive komponente, odnosno, instrukcije koje upravljaju hardverom i vrše transformacije
nad prikupljenim ulaznim podacima, sa ciljem da se dobiju željene izlazne informacije.
Program računara je opšti termin koji se koristi za opisivanje skupa računarskih
programa, procedura i dokumentacije koji izvršavaju neke zadatke u računarskom
sistemu.Program računara obuhvata: sistemske programe (OS), koji skriva kompleksnost
hardvera od korisnika, aplikativne programe sa kojim korisnici interaktivno rade putem
interfejsa, kompajlerske programe koji prevode tekst pisan u jednom računarskom jeziku
(izvornom kodu) u drugi ciljni jezik (izvorni kod) i druge uslužne programe. Program
kontroliše svaki proces u računarskom sistemu od početka do kraja. Izmjenom programa
računar se pretvara u različite alate, pa je tipičan savremeni računar alat opšte namjene.
Primjena programa u računarskom sistemu podrazumijeva ispravan rad hardvera.

6.1 Tipovi savremenih računara

Savremeni čovjek radi sa različitim tipovima računara: superračunarima, mainframe, radnim

stanicama, PC desktop, prenosnim (notebook), džepnim (palmtop) i ugrađenim računarima.
Iako su sve ove vrste računara bazirane na istoj tehnologiji, mašine imaju značajne razlike.
Računari se mogu klasifikovati u različite kategorije na osnovu više kriterijuma.Prema svojim
dimenzijama i performansama, J.A.Seen2 računare dijeli na četiri kategorije:
 Mikro-računare,
 Midrange računare (srednje veličine),
 Mainframe računare i
 Superračunare.

Uobičajena podjela računara je na bazi računarske moći na: superračunare, mainframe

računare, mini računare - servere, radne stanice, mikro računare (PC) i ugradive računare.

________________________________________________________________________

12
2
J.A.Seen: Information Technology - Prentice Hall 2004

13
 Slika 7. Mikro-računari

Slika 8. Midrange računar

Slika 9. Mainframe računari

14
Slika 10. Superračunar

15
 7. Zaključak

Budući da je računar elektronski uređaj koji se sastoji od više međusobno povezanih dijelova,
možemo govoriti o računarskom sistemu. Sve dijelove sistema koji su izrađeni od tvrde
materije (plastika, metal itd.) jednom riječju zovemo fizički dio računarskog sistema
(hardware). Osim fizičkog dijela vrlo vaţan dio računarskog sistema su programi (aplikacije)
pomoću kojih upravljamo fizičkim dijelom, izvršavamo zadane poslove, te komuniciramo s
drugima. Svi programi u računarskom sistemu zovu se softver (software).
U ranoj fazi razvoja računari su se sastojali od mehaničkih dijelova dok su dijelovi
današnjih raĉunara građeni od elektronskih elemenata (čipova). Stoga svi savremeni računari
imaju atribut elektronski.
Savremeni računari se sastoje od velikog broja međusobno povezanih hardverskih
komponenata, tako da omogućavaju efikasno izvršavanje različitih programa u cilju obrade
određenih podataka. Centralni dio personalnog računara je matična ploča (motherboard). Ona
objedinjuje ostale komponente računara, kontroliše i sinhronizuje njihov rad. Na matičnoj
ploči nalaze se konektori preko kojih se u računarski sistem uključuju procesor i radna
memorija, kao njegovi najbitniji dijelovi. Tu je i priključak za hard disk, kao najvađniji vid
spoljne memorije. Na raspolaganju su i razne vrste portova za priključivanje perifernih
ulazno/izlaznih jedinica, kao i razne vrste ekspanzionih slotova za proširivanje mogućnosti
računarskog sistema. Pored objedinjujuće, matična ploča ima i kontrolnu funkciju, koju
realizuje pomoću brojnih kontrolera integrisanih u okviru čipseta. Na njoj se nalazi i BIOS,
program koji upravlja procesom startovanja računara.

16
8. Literatura

 J.A.Seen: Information Technology - Prentice Hall 2004

 Raymond Kurzweil: Doba mašina,1990.godina
 Vitomir Grbavac, Ergonomija kompjutorskog sistema 1996. Godina
 http://poincare.matf.bg.ac.rs/~zstanic/uor/Slajdovi/01.Uvod.pdf
 Materijal sa vježbi i predavanja

17