JAVNA USTANOVA SREDNJA MEDICINSKA

ŠKOLA TUZLA

MATURSKI RAD

Tema: Diabetes mellitus

Tuzla, maj 2015.

 JAVNA USTANOVA SREDNJA MEDICINSKA
ŠKOLA TUZLA

Maturski rad iz predmeta: Interne bolesti

Tema: Diabetes mellitus

Učenik:
Prezime i ime:

Škola: Javna ustanova Srednja medicinska škola Tuzla

Tema: Diabetes mellitus

Maturski rad iz predmeta: Interne bolesti

Mentor: Dr. Kalesić Jasmin

Sastav komisije: 1. ____________________

2. ____________________
3. ____________________
Sadržaj
CILJ: ........................................................................................................................................... 4

UVOD ........................................................................................................................................ 5

PATOLOGIJA ........................................................................................................................... 6

KLASIFIKACIJA ...................................................................................................................... 6

Tip 1 šećerne bolesti ............................................................................................................... 7

Etiopatogeneza .................................................................................................................... 7

Klinička slika ...................................................................................................................... 8

Dijagnoza ............................................................................................................................ 8

Komplikacije ....................................................................................................................... 8

Liječenje .............................................................................................................................. 8

Tip 2 šećerne bolesti ............................................................................................................... 9

Etiopatogeneza .................................................................................................................... 9

Klinička slika .................................................................................................................... 10

MODY (Aldutni oblik šećerne bolesti kod mladih) ............................................................. 10

Gestacijski dijabetes (GDM) ................................................................................................ 10

LIJEČENJE ŠEĆERNE BOLESTI .......................................................................................... 11

Liječenje pravilnom prehranom............................................................................................ 12

Liječenje fizičkom aktivnošću .............................................................................................. 12

Liječenje inzulinom .............................................................................................................. 13

Aplikacije inzulina ............................................................................................................ 13

DIJABETIČKO STOPALO ..................................................................................................... 14

ZAKLJUČAK .......................................................................................................................... 15

LITERATURA ......................................................................................................................... 16
CILJ:
Cilj mog rada je da predstavim temu diabetes mellitus – šećernu bolest, da objasnim
uzroke njenog nastanka , kako prevenirati tu bolest, kako liječiti i da na taj način podignem
nivo znanja o toj bolesti.

4
UVOD
Gušterača (pankreas) je žlijezda smještena ispod želuca, posebna po tome što ima
vanjsko i unutarnje lučenje: unutarnjim (endokrinim) lučenjem u krv luči hormone inzulin,
glukagon koji reguliraju razinu šećera u krv, te somatostatin i pankreatični polipeptid,
vanjskim (egzokrinim) lučenjem ona lučeći enzime amilazu i lipazu (koji uglavnom služe za
otapanje masti), sudjeluje u kemijskoj razgradnji hrane do molekula koje se mogu upiti u krv.

Sl.1.Anatomija pankreasa (gušterače)

Gušterača ( pankreas ) je pljosnat, žljezdani, sekundarno retroperitonealni organ koji

se, osim procesusa uncinatusa, nalazi u nadmezokoličnom spratu. On se pruža od konkaviteta
duodenuma, gdje mu je smještena glava, ulijevo i naviše do hilusa slezene, gdje se završava
repom pankreasa. Dug je od 12 do 15 cm, a težak od 70 do 110 g. Na pankreasu se razlikuju
glava (caput), vrat (collum), tijelo (corpus) i rep (cauda). Srednjim dijelom pankreas prelazi
preko kičmenog stuba, gdje može biti povrijeđen pri tupoj abdominalnoj traumi. Zadnjom
stranom glava pankreasa naliježe na donju šuplju venu. Na zadnjoj strani vrata pankreasa
spajaju se gornja mezenterična i lijenalna vena i nastaje portna vena. Duž zadnje pankreasa
pruža se slezinska vena do svog spajanja sa gornjom mezenteričnom venom. Ona prima
venske pritoke iz pankreasa i donju mezenteričnu venu.Tvore je dvije vrste tkiva: egzokrino
žljezdano i nakupine alfa i beta stanica koje oblikuju Langerhansove otočiće (insulae
pancreatice).

5
PATOLOGIJA
Patološke promjene najviše se očituju kao makroangiopatija, mikroangiopatija,
neuropatske promjene, metaboličke promjene i učestale infekcije.
Makroangiopatske promjene javljaju se u aorti velikim arterijama kao ateroskleroza
(koronarna bolest, aneurizme aorte, okluzivne promjene s posljedičnom gangrenom i
cerebrovaskularnim inzultima).
Mikroangiopatske promjene u dijabetičara se nazivaju hijalina arterioloskleroza, a
najviše se očituje u bubregu, malim krvnim žilama oka i središnjeg živčanog sistema.
Neuropatske promjene očituju se kao periferna simetrična neuropatija donjih udova
koja ne štedi ni motoričku ni osjetne funkcije – zbog smanjenja osjeta dolazi do češćih manjih
ozljeda i nastanka vrijedova na nogama.
Metaboličke promjene vode u masnu pretvorbu jetre, pojavu pretilosti i makrosomije
novorođenčeta kod dijabetičnih majki, a učestale infekcije javljaju se na koži (kronični
dermatitis), spolnim organima (gljivični vaginitis) i bubrezima (pijelonefritis, nekrotizirajući
papilitis – karakterističan za dijabetičare).

KLASIFIKACIJA
ADA/WHO klasifikacija šećerne bolesti:

I Tip 1 šećerne bolesti

II Tip 2 šećerne bolesti

III Ostali :

- Specifični tipovi šećerne bolesti,

- Genetski poremećaji beta stanica,

- Genetski manjak lučenja insulina,

- Bolesti egzokrinog dijela gušterače,

- Endokrinopatije (akromegalija, Cushing, glukagonon, hipertireoza, Conn

sindrom),

- Šećerna bolest nastala zbog lijekova,

- Zarazne bolesti (Coxsackie, rubeola),

6
 - Poremećaj inzulinskog receptora,

- Genski sindromi povezani sa šećernom bolesti ( Down, Turner, Klinefelter ).

IV Gestacijski dijabetes

Tip 1 šećerne bolesti

Tip 1 šećerne bolesti je oblik šećerne bolesti koji je rezultat autoimunog razaranja
beta-stanica gušerače koje proizvode inzulin. Posljedica razaranja beta-stanica gušterače je
apsolutni manjak unzulina. Nedostatak inzulina uzrokuje porast glukoze u serumu, praćen
klasičnim simptomima dijabetesa: poliurija (često mokrenje), polidipsija ( pojačana žeđ ) i
polifagija (pojačana glad). Ako se ne liječi inzulinom, tip 1 šećerne bolesti je fatalan. Postoje
dva oblika tip 1 šećerne bolesti:

- Idiopatiski oblik obično se javlja kod djece između 8-12 godina i mlađih osoba redine,

- Autoimuni dijabetes odraslih (LADA) je oblik autoimunog dijabetesa tipa 1, koji se

dijagnosticira kod pojedinaca koji su stariji u sklopu drugih autoimunih bolesti, obično preko
30 godina starosti.

Etiopatogeneza
Dijabetes tip 1 je autoimuna bolest koja nastaje zvog udruženih genetskih,
autoimunih i vanjskih faktora koji dovode do razaranja Langerhansovih ostrvaca u gušerači,
što za posljedicu ima nedovoljnu sekreciju inzulina. Kada bude uništeno više od 90 %
Langerhansovih ostrvaca dolazi do pojave manifestnog dijabetesa. Tip 1 dijabetes je
multigenetska bolest, a u zavisnosti koji su geni involvirani može biti dominantno ili
recesivno autosomna bolest, a ekspresija gena zavisi i od faktora sredine. Najveći stepen
povezanosti tip 1 šećerne bolesti je udružen sa genskim faktorima HLA regije na kraćem
koraku 6 hromosoma. Autoimuni mehanizmi napadaju samo beta stanice gušterače, dok alfa
stanice ostaju očuvane. Dolazi do razaranja beta stanica te nastane limfocitni inzulitis.
Autoantigeni u Langerhansovim otočićima su inzulin, GAD (eng.glutamic acid
decarboxylase). Na te antigene stvaraju se autoantitijela (anti-GAD), anti-inzulinska antitijela.

7
Klinička slika
Dijabetes tip 1 nastaje naglo s klasičnim simptomima dijabetesa, kojeg čine :
poliurija, polidipsija i polifagija. Kod bolesnika se javlja slabost, malaksalost, gubitak na
težini. Ako se bolest ne prepozna rano, kod bolesnika se razvije ketoacidoza. Ako se
ketoacidoza javi kao prva prezentacija dijabetesa tip 1 , bolesnik ima karakterističan miris na
ketone, Kussmaulovo disanje, abdominalnu bol, povraćanje, poremećaj svijesti sve do kome.

Dijagnoza
Uz klasične simptome dijabetesa, povišene vrijednosti glikemije, često prisutnu
metaboličku acidozu , prisutna antitijela na beta stanice Langerhansovih otočića uz nizak
inzulin i C-peptid potvrdi se dijagnoza tip 1 dijabetesa.

Komplikacije
Komplikacije kod dijabetesa tip 1 češće se javljaju dijabetična ketoacidoza,
hipoglikemijska kriza, dijabetična retinopatija i nefropatija.

Liječenje
U tipu 1 dijabetesa, uz osnovne principe liječenja (edukacija, samokontrola,
dijabetička dijeta) dodaje se isključivo intenizivirana inzulinska terapija. Oralni antidijabetici
se ne primjenjuju u terapiji.

Sl.2. Aplikacija inzulina

8
Tip 2 šećerne bolesti
Ova forma dijabetesa je inzulin-neovisni oblik ili tip 2 šećerne bolesti, pojam je koji
se koristi za osobe koje imaju inzulinsku rezistenciju i obično u početku nastanka bolesti
relativnu a kasnije s pogoršanjem bolesti apsolutnu inzulinsku deficijenciju. Dijabetes tip 2 se
obično javlja u srednjoj i kasnoj životnoj dobi. U razvijenim zemljama se u posljednje vrijeme
sve češće javlja kod mladih osoba i adolescenata zbog sve češće pojave gojaznosti i fizičke
neaktivnosti u dječijoj dobi.

Rizici za nastanak tip 2 šećerne bolesti su:

- pozitivna porodična anamneza tip 2 šećerne bolesti,
- ranije prisutan predijabetes,
- debljina sa BMI>30kg /m2,
- hipertenzija sa PR>140/90 mm/ Hg,
- sindrom policističnih jajnika,
- povišeni trigliceridi>2,2mmol/l i smanjen HDL holesterol,
- žene koje su rodile djecu težu od 4,5 kg.

Etiopatogeneza
Nasljedna komponenta je prisutna u tip 2 šećernoj bolesti. Djeca roditelja sa tip 2
šećernom bolesti imaju povećan rizik za nastanak dijabetesa. Ako oba roditelja imaju
dijabetes , djeca ce 100 % razviti dijabetes, što sve govori o genetskoj predispoziciji. U tip 2
šećerne bolesti prisutna su tri patofiziološka poremećaja :

- inzulinska rezistencija ( mišićno, masno tkivo i jetra ),

- defektna sekrecija inzulina ili oboje zajedno ( defekt beta stanica Largenhasovih
otočića ),

- glukagonska abnormalnost ( disregulacija alfa-stanica Largenhasovih otočića).

Glukoza je osnovna energetska tvar koja je potrebna za dobijanje energije u

Krebsovom ciklusu. Zbog inzulinske rezistencije u insulin rezistentnim tkivima uz inzulin
otežan je ulazak glukoze u stanice. Zbog smanjenog ulaska glukoze u stanice one šalju signal
u jetru kao da nema glukoze, iako je glukoza povišena u krvi. Jetra glukoneogenezom i
glukogenolizom prozivodi endogenu glukozu i otpušta je u krv. Povišena glukoza u krvi je
podražaj za lučenje inzulina. Gušerača u početku kompenzuje inzulinsku rezistenciju

9
povećanim lučenjem inzulina, tako da nastaje kompenzatorna hiperinzulinemija. U ovoj fazi
nema klinički manifestne tip 2 šećerne bolesti. Vremenom beta stanice gušterače postaju
iscrpljene, ne proizvode dovoljnu količinu inzulina, pa se javlja relativni nedostatak inzulina,
uz klinički manifestnu šećernu bolest. Kada vrijednosti glukoze u serumu pređu 10mmol/l
dolazi do pojave glukoze u urinu, koja za sobom osmotski povlači količinu vode, što
objašnjava pojačano mokrenje ( poliurija) , te poljedičnu pojavu žeđi (polidipsija) kod
bolesnika sa dijabetesom.

Klinička slika
Većina bolesnika sa dijabetesom tip 2 je asimptomatična godinama, dijagnoza se
obično postavi nakon pojave klasičnih simptoma : poliurija, polidipsija i polifagija , a često se
postavi slučajnim laboratorijskim nalazom povišene glukoze u serumu. Od ostalih simptoma
javljaju se zamućen vid, parestezije donjih ekstremiteta, infekcije kože i gnojni čirevi kože,
gljivične infekcije, sluzokoža kao što su vulvovaginitis kod žena i balanitis kod muškaraca.
Obično se u trenutku postavljanja dijagnoze rijetko susreću simptomi i znakovi zatajivanja
organa te hroničnih komplikacija tip 2 dijabetesa. Za vrijeme akutnih manifestacija infarkta i
moždanog udara često se otkrije tip 2 dijabetes.

MODY (Aldutni oblik šećerne bolesti kod mladih)

Predstavlja nekoliko nasljednih oblika šećerne bolesti izazvanih mutacijama na
autosomno dominantnim genima što narušava proizvodnju inzulina. Javlja se u mladosti,
često kod mlađih od 25 godina, te se često dijagnosticira kao dijabetes tip 1. Razlikuje se od
tip 1 dijabetesa jer nema autoantitijela na beta stanice gušterače, nemaju apsolutni manjak
inzulina i mogu se liječiti preparatima slfonilureje. Od tip 2 dijabetesa se razlikuje jer
pacijenti nisu gojazni, nemaju inzulinsku rezistenciju, disllipidemiju niti hipertenziju.
Prevalenca je 1-2 % ukupne prevalence dijabetesa. Postoje 6 kliničkih oblika uslovljenih sa 6
različitih enzimskih defekata. Liječenje se bazira na osnovnih principima liječenja šećerne
bolesti. Ovi oblici dijabetesa mogu se liječiti preparatima sulfonilureje, te inzulinskom
terapijom.

Gestacijski dijabetes (GDM)

Gestacioni dijabetes je pojava hiperglikemije kod trudnih žena bez prethodno
dijagnostikovanog dijabetesa. Obično se otkrije slučajno, tokom rutinskih biohemijskih
pretraga u trudnoći. Uzrok je nepoznat, mada se smatra da hormoni koji se javljaju u trudnoći
uzrokuju pojavu inzulinske rezistencije. Komplikacije koje nosi sa sobom su makrosomija

10
ploda, rizičan porođaj, povećan perinatalni mortalitet. Gestacijski dijabetes obično nestaje
nakon prestanka trudnoće, ali nosi rizik za kasniju pojavu dijabetesa. Kod osoba koje imaju
gestacijski dijabetes u podlozi je često MODY dijabetes.

LIJEČENJE ŠEĆERNE BOLESTI

Cilj liječenja šećerne bolesti je postići ne samo ciljnu glikemijsku već metaboličku
kontrolu. Sa postizanjem ciljne kontrole odlaže se nastanak hroničnih komplikacija dijabetesa.
Postizanje ciljne glikemijske kontrole, ako pacijent nije dobro educiran, dosta često je praćeno
simptomatskim hipoglikemijama. U liječenju osoba sa tip 2 dijabetesom treba odrediti
odgovarajuće ciljeve. Ciljevi su: omogućiti „uvjetno zdravlje“, uspostaviti radnu sposobnost i
uključiti osobu u uredan društveni život. Sa praktičnog stajališta danas se u terapiji šećerne
bolesti provodi pet oblika liječenja koji se međusobno isprepliću. To su:

- Edukacija i samokontrola 100 % kod svih bolesnika sa dijabetesom,

- Liječenje dijabetičkom prehranom 100 % koja je također potrebna u svih osoba

sa dijabetesom,

- Liječenje fizičkom aktivnošću ako je kardiovaskularno stanje pacijenta

stabilno,

- Liječenje oralnim antidijabetecima koje je potrebno dodati u nešto više od 25

% osoba sa šećernom bolešću tip 2,

- Liječenje inzulinom koje je potrebno dodati u nešto manje od 25 % osoba sa tip

2 dijabetesom i svim bolesnicima sa tip 1 dijabetesom

Edukacija je po svojoj svrsi dvosmjeran proces između osobe koja educira i osobe
koju se educira. Pojedinačna edukacija je tradicionalno pdučavanje, konsultacijom sa
medicinskom sestrom i ljekarom, gdje se dobrim kontaktom između učitelja i osobe sa
šećernom bolešću može postići dobra dvosmjerna komunikacija i brzo usvajanje znanja i
vještina.
Šećerna bolest ne može se dobro liječiti bez redovite samokontrole glukoze u krvi.
Samoprećenje glukoze u mokraći i glukoze u krvi redoviti je sastavni dio edukacije pacijenata
i njihovog razumijevanja šta je potrebno činiti, ako su vrijednosti šećera u krvi povišene ili
snižene. Samopraćenje glukoze u krvi upotrebom aparatića za brzo numeričko očitavanje
vrijednosti glukoze u krvi omogućuje jednostavniju kontrolu i regulaciju glikemije. U slučaju

11
nestabilnog oblika šećerne bolesti potrebno je određivati glukozu u krvi prije doručka, 2h
proslije doručka, prije ručka, 2h poslije ručka, prije večere, 2h poslije večere , u 22h, te u 03 h
ujutro. Dobijene rezultate treba upisivati u dnevnike samokontrole i uredno pokazivati svome
ljekaru za vrijeme rutinskih pregleda.

Liječenje pravilnom prehranom

Predstavlja svakodnevnu, jednostavnu, fiziološku i uravnoteženu prehranu koja
ispunjava sve zahtjeve metabolizma i u čijem sastavu se nalazi 15 -20 % bjelančevina, 25-30
% masti, te 55-60 % ugljikohidrata. Najprije se treba procijeniti da li pacijent ima idealnu
tjelesnu masu, da li je mršav ili debeo. Ukupnu količinu energije tokom 24 h treba podijeliti u
obroke, na taj način ih dijelimo na tri veća obroka i tri međuobroka. Iz prehrane treba izbaciti
koncentrovane ugljukohidrate, ograničiti količinu holesterola i alkoholnih pića, potrebno je
smanjiti količinu bjelančevina.

Sl.3. Piramida ishrane

Liječenje fizičkom aktivnošću

Pacijenta je nužno stimulirati da započne jedan oblik vježbi, te mu skrenuti pažnju da
vježbe može raditi i kod kuće, na radnom mjestu...Neophodno je konsultovati se sa
dijabetologom i kardiologom, posebno radi određivanja intenziteta fizičke aktivnosti. Veliki
je napredak za pacijenta koji dosada nije radio nikakve oblike fizičke aktivnosti ako ga
uspijemo nagovoriti da jedanput na mjesec prošeta ili ode na izlet. Optimalna fizička
aktivnost je 15-30 minuta tri puta dnevno.

12
Liječenje inzulinom
Kod osoba sa tip 2 dijabetesom liječenje inzulinom uvodi se tek kada se ciljevi
liječenja ne mogu postići dijetom, tjelovježbom i kombinovanim i maksimalnom terapijom
peroralnim antidijabeticima.
Praktične karakteristike svakog inzulinskog pripravka su: pakovanje u ml, vrsta
inzulina, jačina djelovanja, boja inzulina(mutni-dužeg djelovanja, bistri-kratkodjelujući),
sastav (prosti, bifazični)
Prema dužini djelovanja važne su tri osobine inzulinskog pripravka: početak
hipoglikemijskoj djelovanja, vrijeme najjačeg hipoglikemijskog djelovanja, te završetak
djelovanja pripravka. Prema dužini djelovanja 100 i.j. pripravci dijele se na:

- Ultrakratkodjelujući anolozi

- Kratkodjelujući humani inzulini

- Srednjedugodjelujući humani inzulini

- Dugodjelujući anolozi

Sl.4. Glukometar –aparat za mjerenje razine šećera u krvi

Aplikacije inzulina
Inzulini se najčešće daju subkutano ili intramuskularno. Ako se daju i.m, djelovanje
je brže stabilnije i bolnije. Intravenski se daju samo inzulini kratkog djelovanja u vrijeme
akutnih dijabetičkih komplikacija.

13
U akutne komplikacije šećerne bolesti ubrajamo slijedeća klinička stanja:

- Hipoglikemija ili hipoglikemijska koma,

- Dijabetička ketoacidoza i koma,

- Hiperosmolarno hiperglikemično stanje i koma,

- Acidoza mliječnom kiselinom.

U hronične komplikacije šećerne bolesti ubrajamo: mikrovaskularne,

makrovaskularne komplikacije te neuropatija.
 Mikrovaskularne: retinopatija, nefropatija.
 Makrovaskularne: kardiovaskularna bolest, cerebrovaskularna bolest, periferna
vaskularna bolest.
 Neuropatija: senzorno i motorna neuropatija i autonomna neuropatija.

DIJABETIČKO STOPALO
Dijabetičko stopalo predstavlja najčešću komplikaciju šećerne bolesti, a predstavlja
kombinaciju neuropatija, mikroangiopatije i infekcije. Manifestuje se ulceracijama i
gangrenom stopala. Liječenje se provodi u saradnji sa dijabetologom, vaskularnim hirurgom,
mikrobiologom , a obuhvata dobru metaboličku regulaciju dijabetesa, uz suzbijanje upalnih
promjena. Najvažnija je dobra poduka bolesnika i obitelji o odgovarajućoj njezi nogu,
odnosno stopala. Ako se ne liječi dobro može doći do amputacije.

Sl.5.6..Dijabetičko stopalo (amputacija)

14
ZAKLJUČAK
Radeći na ovoj temi naučila sam dosta toga o Diabetesu mellitusu –šećernoj bolesti.
Prije svega kakva je to bolest, koji su simptomi, kako je dijagnosticiramo, liječimo. Postoji
više tipova ove bolesti, a to su: Tip 1 šećerne bolesti, tip 2 šećerne bolesti, MODY,
Gestacijski dijabetes.Tip 1 šećerne bolesti je oblik šećerne bolesti koji je rezultat autoimunog
razaranja beta-stanica gušerače koje proizvode inzulin.Ova forma dijabetesa je inzulin-
neovisni oblik ili tip 2 šećerne bolesti, pojam je koji se koristi za osobe koje imaju inzulinsku
rezistenciju i obično u početku nastanka bolesti relativnu a kasnije s pogoršanjem bolesti
apsolutnu inzulinsku deficijenciju.MODY- Predstavlja nekoliko nasljednih oblika šećerne
bolesti izazvanih mutacijama na autosomno dominantnim genima što narušava proizvodnju
inzulina.Gestacioni dijabetes je pojava hiperglikemije kod trudnih žena bez prethodno
dijagnostikovanog dijabetesa.Dijagnosticiranje -Dijagnoza šećerne bolesti se postavlja
ukoliko su vrijednosti glukoze u krvi jednake ili veće od 7,0mmol/l u dva uzastopna uzorka
krvi uzeta u dva dana.

Pet je oblika liječenja koji se međusobno isprepliću. To su:

- Edukacija i samokontrola 100 % kod svih bolesnika sa dijabetesom,

- Liječenje dijabetičkom prehranom 100 % koja je također potrebna u svih osoba

sa dijabetesom,

- Liječenje fizičkom aktivnošću ako je kardiovaskularno stanje pacijenta

stabilno,

- Liječenje oralnim antidijabetecima koje je potrebno dodati u nešto više od 25

% osoba sa šećernom bolešću tip 2,

- Liječenje inzulinom koje je potrebno dodati u nešto manje od 25 % osoba sa tip

2 dijabetesom i svim bolesnicima sa tip 1 dijabetesom

Dijabetes može zahvatiti osobe u bilo kojoj starosnoj dobi. To je jedno od teških
oboljenja, ali pravilnom edukacijom, samokontrolom, terapijom može se poboljšati klinička
slika pacijenta koji boluje od šećerne bolesti.

15
LITERATURA

1. Prof. Dr. Suada Mulić-Bačić i saradnici (2010) -Interna medicina, Tuzla (464-482)
2. Prof. Dr. Živan V. Maksimović (2008)- Hirurgija za studente medicine,CIBID (109)
3. http://hr.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1tera%C4%8Da#.C5.A0e.C4.87erna_bolest
4. http://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/endokrinologija/secerna-bolest-i-
otkloni-mijene-ugljikohidrata/diabetes-mellitus
5. http://zivotsretan.blogspot.com/2012_02_01_archive.html (28.4.2015. – datum
zadnjeg pregleda svih navedenih web stranica).

16