ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ

Ε λεύθερος Σ κοπευτής

ΑΡΘΡΑ ΣΤΗΝ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Κορκολικοί βαρβαρισμοί

ΜΗΝ ΠΥΡΟΒΟΛΕΙΤΕ τον πιανίστα κυρίως όταν ασχολείται με τη μουσική

δωματίου στην κρεβατοκάμαρά του και διδάσκει σε μια ανήλικη την
ουσιώδη διαφορά ανάμεσα στο ρυθμό και το τέμπο. Ο ρυθμός στη μουσική
ορίζει μια εναλλαγή ήχων κατά ίσα χρονικά διαστήματα με τέτοιον τρόπο,
ώστε να δημιουργείται στον ακροατή η αίσθηση της ροής. (Το ουσιαστικό
ρυθμός παράγεται από το ρήμα ρέω).
Ωστόσο, παρά την εξοικείωσή μου τόσο με τη μουσική της αίθουσας
συναυλιών όσο και την άλλη, της κρεβατοκάμαρας, δεν μπόρεσα να
διακρίνω το ρυθμό της ερωτικής μουσικής δωματίου του πιανίστα Κορκολή,
ίσως γιατί το όργανο στο οποίο αυτοσχεδίαζε ερωτικά μπροστά στην
κάμερα, προφανώς για να ελέγξει αργότερα τα λάθη του, δεν ήταν
ολοκληρωμένο από κατασκευαστικής απόψεως. Τα πλήκτρα (το
ουσιαστικό παράγεται από το ρήμα πλήττω, χτυπώ) ενός τρυφερού,
νεανικού, εύθραυστου γυναικείου σώματος πρέπει να τα αγγίζει κανείς
μόνο με το μάτι, όπως ακριβώς έκαμνε ένας μεγάλος ποιητής, ο Οδυσσέας
Ελύτης.
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ διαστροφές, υπάρχουν μόνο παρεκκλίσεις από τη
νόρμα, από τον κοινά ισχύοντα μέσο όρο. Για να είναι αισθητικής τάξεως η
παρέκκλιση δεν πρέπει να ξεπερνά τα όρια της γραφικότητας, όπως λέγεται
στην αισθητική η απόπειρα κατάργησης της ισορροπίας.
Τι μας υποχρεώνει να βάζουμε το καπέλο μας στραβά; Τίποτα το λογικά
ευδιάκριτο. Αν προτιμάτε, μας υποχρεώνει το ίδιο ακριβώς που υποχρέωσε
τον Ικτίνο και τον Καλλικράτη να μη σχεδιάσουν για τον Παρθενώνα ούτε
μια απολύτως κάθετη ή εντελώς οριζόντια γραμμή, κάνοντας αυτό το
μεγαλειώδες κτίσμα, που για 2.500 χρόνια παραμένει το αξεπέραστο
αριστούργημα της αρχιτεκτονικής γραφικότητας, να αιωρείται ακριβώς στα
όρια του άκαμπτου συμπαντικού φυσικού νόμου της βαρύτητας, που κατά
τον Έντγκαρ Άλαν Πόε («Εύρηκα») είναι ο ίδιος ο Θεός. (Ενώ από τον
Νεύτωνα και μετά γνωρίζουμε τους νόμους της βαρύτητας στην κάθε τους
λεπτομέρεια, κανείς δεν έμαθε ακόμη τι είναι η βαρύτητα καθεαυτή, σαν
δύναμη νοούμενη).
Η τέχνη είναι μια συνεχής αναμέτρηση με βαρυτικές δυνάμεις που
υπερβαίνουν το ανθρώπινο, όπως λέει ο Τζον Ράσκιν' μια πτήση πάνω
από τις κοινοτοπίες του καθ'ημέραν βίου' μια κατάσταση εορταστική. Το να
κάνεις έρωτα ξεπερνώντας τη νόρμα προς τα κάτω σημαίνει πως δεν
σέβεσαι ούτε καν τη ζωώδη μεριά του εαυτού σου. Κανένα ζώο δεν
«πηγαίνει» με ανήλικα ζώα και κανένα αρσενικό ζώο δεν βασανίζει το
θηλυκό τη στιγμή της ερωτικής πράξης, εκτός από κάποια έντομα που,
σύμφωνα με το γονότυπό τους, πρέπει να πεθάνουν ακριβώς τη στιγμή της
ερωτικής πράξης.
ΤΟ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ έρωτα ξεπερνώντας τη νόρμα προς τα πάνω σημαίνει πως
προσπαθείς να χτίσεις έναν ...Παρθενώνα στο κρεβάτι σου, με τη βοήθεια
μιας παρθένου που μπορεί να μη λέγεται Αθηνά. Σε μια τέτοια περίπτωση
ίσως σε χαρακτηρίσουν γραφικό οι αδαείς και οι ανέραστοι, φανατικοί
υπέρμαχοι κατά τα άλλα της προβατοειδούς ανθρώπινης προσωπικότητας.
Αλλά μην ενοχληθείς καθόλου από τη βλακική συμπεριφορά των αδαών.
Για μια μύηση στη γραφικότητα, και δι' αυτής για μια πρώτη εξοικείωση με
την αναρχική διάθεση της καταστροφής των ισορροπιών και των ίσων
αποστάσεων στείλ'τους καλύτερα στην Ακρόπολη όταν ο Κλίντον δεν είναι
εκεί.
Κάνε ό,τι θέλεις και για να το κάνεις διάλεξε όποιον ρυθμό θέλεις, ακόμη και
το ρυθμό 2/4 του στρατιωτικού εμβατηρίου. Που, σημειώστε, είναι...
τούρκικη εφεύρεση. Όταν οι Τούρκοι κατάχτησαν για λίγο τη Βιέννη, την
πρωτεύουσα της ευρωπαϊκής μουσικής, είπαν να συμβάλουν κι αυτοί λιγάκι
στην ανάπτυξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού με μουσικοστρατιωτικό τρόπο,
πράγμα που τους έδωσε το δικαίωμα να διεκδικούν τώρα την ένταξή τους
στην Ενωμένη Ευρώπη.
ΟΜΩΣ Ο ΡΥΘΜΟΣ αποχτά την πλήρη του εκφραστική σημασία μόνο μέσα
στα πλαίσια του τέμπο, που είναι κάτι πολύ διαφορετικό από το ρυθμό. Ο
οποιοσδήποτε ρυθμός μπορεί να εκτελεστεί είτε φυσιολογικά -
αφηγηματικά (αντάντε), είτε άνετα - πλατιά (λάργκο), είτε αργά - νωχελικά
(αντάτζιο), είτε ζωηρά (βιβάτσε), είτε βιαστικά (πρέστο), είτε τραγουδιστά
(καντάμπιλε), είτε μεγαλόπρεπα (μαεστόζο), κ.λπ.
Ο Μάντζαρος θέλησε να έχει τέμπο μαεστόζο (μεγαλοπρεπές) η μουσική
που έβαλε στον «Ύμνο εις την ελευθερία» του Διονυσίου Σολωμού, που θα
γίνει ο εθνικός μας ύμνος. Τίποτε πιο ταιριαχτό για έναν εθνικό ύμνο. Ο
Κορκολής, όμως, αν και «καθαρός» Έλληνας, επέλεξε το τέμπο
μπάρμπαρο για τη δική του άρρυθμη μουσική δωματίου, που σαφώς θα
έπρεπε να είναι μαεστόζο αν είχαμε να κάνουμε με μυητική τελετή στα
μυστήρια του έρωτα. Πολλοί μιλάνε για την αισθητική της εκπομπής του
φίλου μου του Μάκη, αλλά οι περισσότεροι έχουν στο νου τους την ηθική,
προτρέχοντας ανοήτως ακόμη και του Νίτσε, που είπε πως η αισθητική
είναι η ηθική του μέλλοντος.

Σάββατο, 18 Δεκεμβρίου 1999

Numinosum

Ο ΘΕΟΣ, νοούμενος σαν διάχυτο, αόρατο πνεύμα άσχετο προς την ύλη,
έχει ηλικία 14.000 ετών. Τη μακρινή εκείνη εποχή ο άνθρωπος θα αρχίσει
να γεμίζει με πνεύματα τον αόρατο χώρο, τον «μετά τα φυσικά»
τοποθετούμενο, τον συνεχόμενο με τη φύση, αυτόν που πολλούς αιώνες
αργότερα θα τον αφήσει κατ'ανάγκην κενό ο Αριστοτέλης, ο δημιουργός του
όρου μεταφυσική.
Η περιοχή «μετά τα φυσικά», σύμφωνα με τη λογική του Αριστοτέλη, είναι
κι αυτή μια φύση εν δυνάμει, κάτι σαν άγνωστος προς το παρόν,
αδιερεύνητος και παρθένος χώρος γεμάτος μυστήριο. Μια αδιερεύνητη
περιοχή δεν περιέχει κατ'ανάγκην αυτό που ελπίζουμε πως θα βρούμε όταν
φτάσουμε σ'αυτήν. Άσε που πολύ συχνά για άλλον ψάχνουμε και άλλον
βρίσκουμε. Ψάχνοντας το Θεό στην περιοχή της μεταφυσικής, μπορεί να
συναντήσεις το διάβολο ή το ηλεκτρόνιο και να το βαφτίσεις Θεό ή διάβολο,
ανάλογα.
ΟΙ ΛΑΤΙΝΟΙ τοποθετούσαν τα numina, τα πνεύματα που συνεχώς
κυνηγούσαν το ένα το άλλο, μέσα στα ιερά άλση, ενώ οι Άραβες βλέπουν
παντού τζίνια, κάτι χαριτωμένα διαβολάκια που χώνονται όπου λάχει,
ακόμα και στις φυσικές οπές του ανθρώπινου σώματος, κατά προτίμηση
του γυναικείου. Εξυπακούεται πως τα πολλά τζίνια της ελληνικής πιάτσας
είναι αραβικής καταγωγής και μοιάζουν πολύ με τον εξαιρετικά επιδέξιο
Αλαντίν, το πιο διάσημο τζίνι της αραβικής μυθολογίας, αυτό που εφεύρε η
φαντασία της Ζαχραζάτ (Χαλιμά τη λέμε εμείς), της αφηγήτριας χιλίων και
ενός παραμυθιών στις «Χίλιες και μια νύχτες».
Ωστόσο, τα νούμινα και τα τζίνια υστερούν πολύ σε μεταφυσική ποιότητα
από την τρομερή και φοβερή δύvαμη του μάννα, όπως ονομάζουν οι
κάτοικοι των νησιών της Πολυνησίας μια αόρατη δύναμη που θα
μπορούσαμε να πούμε πως έχει σχέση με τη ραδιενέργεια, αν
χρησιμοποιούσαμε όρους της σύγχρονης φυσικής. Που αυτή κι αν
ασχολείται με αόρατες δυνάμεις.
ΤΟ ΕΝ ΛΟΓΩ μ Α ν ν Α , πάντως, δεν έχει σχέση με το μάννα των Εβραίων,
που ήταν μια ουράνια «φυσική» τροφή με την οποία ο Θεός τάιζε τους
Εβραίους τα 40 χρόνια που περιφέρονταν στην έρημο μέχρι να φτάσουν
στη Γη της Επαγγελίας, δηλαδή στα εύφορα χωράφια που υποσχέθηκε ο
Ένας Θεός στους Εβραίους αν πιστέψουν πως ο Θεός είναι ένας και
μοναδικός. Πράγμα που οι Εβραίοι αποδέχτηκαν χωρίς μεγάλη δυσκολία
προκειμένου να φάνε. Έκτοτε η ίδια ιστορία θα επαναλαμβάνεται συνέχεια
σε μύριες παραλλαγές.
Για τους σημερινούς Εβραίους το ίδιο ακριβώς θαύμα θα ξαναγίνει με
καρμπόν ύστερα από πάρα πολλά χρόνια. Όμως, αυτή τη φορά το ρόλο
του Θεού θα τον κρατούν οι Άγγλοι. Και ως εκ θαύματος, διά της συμφωνίας
του Μπάλφουρ μεταξύ Εβραίων και Άγγλων, θα προκύψει το σημερινό
κράτος του Ισραήλ, όπου βρίσκεται μεταξύ πολλών άλλων και η Φάτνη των
Αλόγων, ου μην αλλά και το αχούρι των αποικιοκρατών.
ΤΟ 1917, ο μεγαλύτερος και ενδοξότερος των θρησκειολόγων, ο Ρούντολφ
Ότο, θα γράψει το περιλάλητο σύγγραμμα «Η ιδέα του Θείου». Προσοχή,
όχι του Θεού, του Θείου. Σ' αυτό το βιβλίο ο Γερμανός θρησκειολόγος
προσπαθεί να καταλάβει πώς δημιουργήθηκε στο κεφάλι του ανθρώπου η
ιδέα του Θεού. Για να γίνει ευκολότερα κατανοητό κάτι τέτοιο ο Ότο
λανσάρει ένα νέο όρο που θα γίνει διάσημος. Το numinosum (νουμενικό το
μεταφράζουν στα ελληνικά) δηλώνει τα μπερδεμένα συναισθήματα φόβου,
αγάπης και θαυμασμού που καταλαμβάνουν τον άνθρωπο όταν έρθει σε
επαφή με το ιερό, όπως λέγεται κάποια αόρατα δύναμη, που οι
θρησκευόμενοι πιστεύουν πως βρίσκεται στον πυρήνα της ύπαρξής τους.
Όταν σου λείπουν τα τεκμήρια ή δεν μπορείς να εξηγήσεις με τη λογική
πράγματα που σου φαίνονται μυστηριώδη, καταφεύγεις σε κοινόχρηστους
μύθους ή σε προσωπικές φαντασιώσεις και ηρεμείς. Ο ηρωικός πεσιμισμός
που προτείνει ο Καμί δεν είναι εφαρμόσιμος τρόπος ζωής για τους
πολλούς. Είναι δύσκολο να προτείνεις σε κάποιον να ανεβοκατεβάζει
άσκοπα ένα βράχο στην πλαγιά του λόφου, όπως ο Σίσυφος, και να
τραγουδάει κι από πάνω. Οι αντισισύφιοι μύθοι είναι πιο πρακτικοί.
ΟΙ ΕΝΤΙΜΟΙ και άσχετοι με τους θρησκευτικούς μύθους αριστεροί είμαστε
έτοιμοι να αναγνωρίσουμε τη σημασία που έχουν αυτοί οι μύθοι για τη ζωή
των θρησκευόμενων. Όμως, έχουμε την αξίωση να αναγνωρίσουν κι εκείνοι
τη ζωτική σημασία που έχουν για μας άλλης ποιότητας μύθοι. Στο κάτω
κάτω οι δικοί μας μύθοι αφορούν τη ζωή στον κόσμο τούτο. Από πρακτικής
απόψεως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία αν ο Χριστός ήταν ή δεν ήταν Υιός
Θεού' από πρακτικής απόψεως σημασία έχει που η γοητευτική ιστορία, ή
ο ακόμα πιο γοητευτικός μύθος του Χριστού, κράτησε στα πόδια της την
μονίμως ετοιμόρροπη και αυτοκτονική ανθρωπότητα για 2.000 χρόνια.
Καλά Χριστούγεννα, καλοί μου χριστιανοί, και να πιστεύετε στους μύθους
σας. Η μυθολογία κάνει καλό. Στην ψυχική υγεία.

Παρασκευή, 24 Δεκεμβρίου 1999

Ο χρόνος του Νεύτωνα είναι Θεός

ΜΕΧΡΙ τον Νεύτωνα, και με εξαίρεση τους ειδωλολάτρες που είναι οι πιο
λογικοί απ' όλους τους θρησκευόμενους, οι άνθρωποι αναζητούν τον Θεό
πέρα από τη φύση, σε μια περιοχή καθαρά πνευματική, που δεν έχει μέσα
της ίχνος ύλης. Ο Νεύτων, αν και Εβραίος, δεν έχει καμιά σχέση με τον
ιουδαϊκό ευσεβισμό και δεν μελετάει τη Βίβλο. Μελετάει, όμως, τη φύση και
λέει πως αυτή είναι η δική του Βίβλος. Όταν, μάλιστα, διατυπώσει τους
νόμους της βαρύτητας θα τολμήσει να πει πως βρήκε ένα μαθηματικό
τρόπο για την επιστημονική διατύπωση της πνευματικής και ως εκ τούτου
αόρατης οντότητας, που οι άνθρωποι ονομάζουν Θεό.
Ο ΑΪΝΣΤΑΙΝ με τη θεωρία της σχετικότητας θα φτάσει πάρα πολύ κοντά
στο ιδανικό του Νεύτωνα, που ήταν η αντικατάσταση της θεολογίας με την
επιστήμη. Αλλά οι μαθηματικοί του τύποι έχουν δύο αναγκαίους για τη
θεωρία του όρους, το χώρο και το χρόνο, ενώ μια εξίσωση που θα εξέφραζε
με μαθηματικό τρόπο την έννοια της θεότητας θα έπρεπε να έχει στο
δεύτερο σκέλος της έναν μόνο, πάρα πολύ απλό και στοιχειώδη όρο.
ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ, τρελοί και γνωστικοί, δεν θα παραιτηθούν ποτέ από
την προσπάθεια να καταλήξουν κάποτε σε έναν και μοναδικό μαθηματικό
τύπο, που να εμπεριέχει το τεράστιο πλήθος όλων των μαθηματικών
εξισώσεων, διά των οποίων διατυπώνονται με τους τρόπους και τις
μεθόδους των μαθηματικών, της βασίλισσας των επιστημών, όλοι οι
φυσικοί νόμοι. Σε μια τέτοια περίπτωση, η μία και μοναδική εξίσωση, που
θα εξέφραζε τον ένα και μοναδικό, βασικό, ουσιώδη και πρωταρχικό φυσικό
νόμο, σίγουρα θα παρέπεμπε σ' αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν Θεό.
Ο ΑΪΝΣΤΑΙΝ διατύπωσε και με δημοσιογραφικό τρόπο, ας το πούμε έτσι,
το παλιό, το νευτώνειο, αλλά και το νεότερο, το δικό του ιδανικό. Όταν
ρωτήθηκε αν πιστεύει στον Θεό απάντησε ναι, αλλά με την προϋπόθεση
πως θα ορίσουμε τον Θεό σαν το άθροισμα των νόμων της φύσης. Με τον
τρόπο του Αϊνστάιν στον Θεό πιστεύουν και οι... άθεοι.
Ο ΝΕΥΤΩΝ, που κατέβασε τον Θεό από το χώρο του πνευματικού στο
χώρο του υλικού, σκόνταψε σε δύο έννοιες, που είναι μεν ιδιότητες της
ύλης, αλλά δεν είναι υλικές καθεαυτές. Ούτε χώρος καθεαυτός υπάρχει ούτε
χρόνος καθεαυτός υπάρχει. Το μέτρο δεν μετράει χώρο, αλλά έκταση,
δηλαδή το συγκεκριμένο χώρο που καταλαμβάνει ένα συγκεκριμένο
αντικείμενο. Και το ρολόι δεν μετράει χρόνο, αλλά διάρκεια, δηλαδή το
χρόνο που παρεμβάλλεται, που εγκλωβίζεται ανάμεσα σε μια αρχή και ένα
τέλος. Ο χρόνος δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Το ίδιο και ο χώρος, που
κάλλιστα θα μπορούσαμε να τον φανταστούμε εντελώς άδειο, κάπου πέρα
από το πέρας του Σύμπαντος.
ΑΝ ο χρόνος και ο χώρος δεν έχουν αρχή και τέλος, τότε έχουν τις δύο
κύριες ιδιότητες που οι άνθρωποι αποδίδουν στον άναρχο και άπειρο Θεό.
Συνεπώς, λέει ο Νεύτων, ο Θεός είναι μείγμα χρόνου και χώρου. Ο δρόμος
για τον Αϊνστάιν έχει ήδη ανοίξει από τότε. Η θεωρία της σχετικότητας θα
εξαρτήσει απολύτως το χώρο από το χρόνο (και αντιστρόφως), θα κάνει
δηλαδή σχετικές τις δύο έννοιες. Τώρα, πλέον, μιλούμε για χρονοχώρο και
όχι για χρόνο και χώρο χωριστά. Το ρολόι μετράει και χώρο, το μέτρο
μετράει και χρόνο. Στην οριακή ταχύτητα του φωτός ο χρόνος σταματάει.
Συνεπώς, αν φανταστούμε τον πέρα από το Σύμπαν χώρο γεμάτο φως και
τίποτα άλλο, τότε καταλήγουμε στη χριστιανικά ορθόδοξη άποψη πως ο
Θεός είναι φως και τίποτα άλλο.
Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ είναι μια αποπνευματοποιημένη και ηθικοποιημένη
παραλλαγή της αρχαίας ηλιολατρείας και του μιθραϊσμού. Πράγμα που
συμβολοποιείται και με το φωτοστέφανο των αγίων. Εδώ, το φως βγαίνει
μέσα από τον άγιο, δεν έρχεται από κάποια φωτιστική πηγή έξω απ' αυτόν.
Αυτό σημαίνει πως ο άγιος έχει μέσα του το φωτοδότη Θεό, και συνεπώς
δεν έχει ανάγκη είτε από τον έξω απ' τον κοινό πιστό ευρισκόμενο Θεό, είτε
από τη ΔΕΗ για να τον φωτίσει. Η αυτοτροφοδοσία του αγίου με φως είναι
ο λόγος που στις βυζαντινές αγιογραφίες δεν υπάρχουν σκιές. Για να
υπάρξει σκιά, το φως πρέπει να έρχεται από μια φωτιστική πηγή έξω από
το φωτιζόμενο αντικείμενο. Ο ηλεκτρικός λαμπτήρας, όπως και ο
αγιογραφημένος άγιος, δεν έχει σκιές όταν είναι αναμμένος.
ΚΑΤΑ τον Νεύτωνα, ναι μεν ο Θεός δεν δημιούργησε το χρόνο και το χώρο,
αφού ο ίδιος είναι χρόνος και χώρος, δημιούργησε όμως την ύλη. Η θεωρία
του μπιγκ-μπανγκ για τη δημιουργία του κόσμου, η επιστημονική άποψη
δηλαδή σύμφωνα με την οποία το Σύμπαν προέκυψε από μια πρωταρχική
ενεργειακή έκρηξη, έρχεται να δώσει επιστημονική υπόσταση σε
πανάρχαιους μύθους, που θέλουν την ενέργεια, που θα μπορούσες να την
ονομάσεις και Θεό, να προηγείται της ύλης και να τη δημιουργεί.
ΚΑΛΗ χρονιά, καλόν αιώνα για όσους γεννήθηκαν σήμερα και φτάσουν
μέχρι το τέλος του, και καλή χιλιετία για την ανθρωπότητα, που μετράει την
ηλικία της με αιώνες. Κυρίως όμως... καλά κρασιά σε καλό τραπέζι.

Παρασκευή, 31 Δεκεμβρίου 1999

Ο Χριστός δεν ήταν πύραυλος

Ο ΣΤΕΦΕΝ ΤΖΕΙ ΓΚΟΥΛΝΤ («Συνομιλίες για το τέλος του χρόνου») μας

πληροφορεί πως οι διαμάχες για το αν ο αιώνας τελειώνει στο 0 ή στο 9
πρωτοεμφανίζονται στο πέρασμα από το 1599 στο 1600, αν και θα έπρεπε
να είχαν εμφανιστεί τον 6ο αιώνα, που ο Πάπας Ιωάννης Α' (523-526)
επιβάλλει το μέτρημα του ημερολογιακού χρόνου σύμφωνα με τη γέννηση
του Χριστού και όχι σύμφωνα με το χτίσιμο της Ρώμης, όπως γινόταν μέχρι
τότε. Ο καλόγερος Διονύσιος ο Μικρός αναλαμβάνει να υπολογίσει τη
χρονιά της γέννησης του Χριστού με βάση το ρωμαϊκό ημερολόγιο και
αποφαίνεται πως ο Χριστός γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου του έτους 753
από κτίσεως Ρώμης.
ΟΜΩΣ, σκέφτηκε να σπρώξει την Πρωτοχρονιά μια βδομάδα μπροστά,
αφενός για να ταυτιστεί με τη ρωμαϊκή και αφετέρου για να συμπέσει με μια
άλλη γιορτή, την περιτομή του Χριστού. Ο Χριστός υπέστη περιτομή σε
ηλικία οχτώ ημερών και ήταν τότε που έγινε ένας καλός Εβραίος, φυσικά
όσον αφορά την ανθρώπινη υπόστασή του, αυτήν που περιγράφει με
τρόπο σπαρταριστό ο μαρξιστής Πορτογάλος νομπελίστας Ζοζέ
Σαραμάνγκου στο μυθιστόρημά του «Το κατά Ιησού Ευαγγέλιο».
Μ'ΑΛΛα ΛΟΓΙΑ, η χριστιανική χρονολόγηση με βάση τη γέννηση του
Χριστού είναι το αποτέλεσμα ενός διπλού συμβιβασμού του Πάπα με τους
«εθνικούς» και τους Εβραίους. Συνεπώς, το «π.Χ.» και το «μ.Χ.», που
συνήθως χρησιμοποιούμε, δεν είναι εντελώς σωστοί χρονικοί
προσδιορισμοί. Το «πριν από τη δική μας χρονολογία» και το «μετά τη δική
μας χρονολογία» είναι σωστότεροι.
ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΝΑ'ΝΑΙ, η 1η Ιανουαρίου του έτους 754 από κτίσεως Ρώμης
μεταγράφεται ως 1 Ιανουαρίου του έτους 1 στο νέο, χριστιανικό ημερολόγιο.
Ο καλόγερος πολύ σωστά σκέφτηκε πως ο Χριστός θα ήταν αδύνατο να
γεννηθεί το έτος μηδέν, όπως θα έπρεπε να πει αν σκεφτόταν σαν
μαθηματικός. Η μονάδα ολοκληρώνεται με μια διαφορική, σχεδόν μηδενική
από στάδιο σε στάδιο διαδικασία, που αρχίζει από το 0 και καταλήγει στο
1, όπως η επιτάχυνση της ταχύτητας κατά κλίμακες που δεν μπορούμε να
τις ορίσουμε, γιατί η μια απέχει από την άλλη κατά ένα ποσό που βρίσκεται
πολύ κοντά στο μηδέν, αλλά δεν είναι μηδενικό. (Ο διαφορικός λογισμός
του Λάιμπνιτς και του Νεύτωνα είναι μια από τις πιο μεγάλες κατακτήσεις
του ανθρώπινου πνεύματος).
ΑΝ ΑΡΧΙΣΕΙΣ την αρίθμηση από το 0, τότε η νέα δεκάδα αρχίζει με το 11,
η νέα εκατοντάδα με το 101 και η νέα χιλιάδα με το 1001. Άρα, αν
θεωρήσουμε το 0 ως χρόνο γέννησης του Χριστού, το τέλος της
προηγούμενης χιλιετίας είναι το τελευταίο δευτερόλεπτο του 2000 και η
αρχή της νέας το πρώτο δευτερόλεπτο του 2001.
ΝΑΙ, α ΛΛ α Ο ΧΡΙΣΤΟΣ, νοούμενος ως άνθρωπος, δεν γεννήθηκε το έτος
0, δεν ήταν πύραυλος που εκτοξεύτηκε στο χρόνο 0 της αντίστροφης
(αρνητικής) μέτρησης. Κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται σε χρόνο 0.
Άλλωστε, το μηδέν δεν είναι αριθμός, είναι «το σημείο θέσεως»: Δίνει στους
αριθμούς μια αξία ανάλογα με τη θέση τους μέσα σε μια σειρά που ορίζεται
από μηδενικά. Το 1 πριν από τρία μηδενικά, π.χ., δεν είναι 1, είναι 1.000.
(Τα μηδενικά που δεν έχουν καμία αξία δίνουν αξία στους αριθμούς, στη
λεγόμενη αρίθμηση θέσεως).
ΑΝ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ μέσα στο έτος 1 και όχι το πρώτο διαφορικό
κλάσμα του δευτερολέπτου του έτους 1, ο χρόνος πριν από την
ολοκλήρωση ενός ημερολογιακού έτους ζωής δεν μετράει στην κατά
ολόκληρα έτη αρίθμηση, και συνεπώς το τέλος του αιώνα πρέπει να
τελειώνει σε αριθμό που λήγει σε 9 και η αρχή του νέου σε αριθμό που λήγει
σε 0. (Αρχίζοντας το μέτρημα από το 1 και όχι από το 0, όταν μετρήσουμε
10 θα βρισκόμαστε στη θέση τού 9). Συνεπώς, μετρώντας ανθρώπους και
όχι αριθμούς, σωστά γιορτάσαμε το 2000 σαν αρχή της νέας χιλιετίας. Οι
εξυπνάκηδες «επιστήμονες» με την άκαμπτη αριθμητική τους την πάτησαν
σκεπτόμενοι ως λογιστές.
ΓΙΑ ΝΑ ΞΑΝΑΡΘΟΥΜΕ στον Γκουλντ, το 1599 οι λογιστές σήκωσαν
κεφάλι και θέλησαν να βοηθήσουν τους ληξιάρχους ταυτίζοντας τη λογική
της γέννησης ενός ανθρώπου με τη λογική των μαθηματικών. Ο λαός όμως
αντέδρασε κι έτσι, μέχρι το 1899, ως αρχή της εκατονταετίας θεωρούνταν
το έτος που έληγε σε 0. Όμως, το 1900 για πρώτη φορά οι μαθηματικοί
επέβαλαν την άποψή τους και η αρχή του αιώνα γιορτάστηκε τότε το 1901.
ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΦΕΤΟΣ και τα πράγματα επανήλθαν στην προτέρα τους
κατάσταση; Τίποτα το ιδιαίτερα εμφανές. Απλώς η εξουσία των λογιστών
και των μάνατζερ υποτάχτηκε στο λαϊκό αίσθημα για να δείξει τα
ψευδέστατα φιλολαϊκά της αισθήματα. Σε συνθήκες ψευδούς δημοκρατίας,
όπου ο λαός κάθε τέσσερα χρόνια εκλέγει τους δικτάτορές του, όπως λέει
και ο ιδιοφυής αναρχικός και μεγάλος γλωσσολόγος Νόαμ Τσόμσκι, δεν
στοιχίζει τίποτα να υποτάσσεται στο κοινό αίσθημα μιας μάζας ήδη
υποταγμένης στην εξουσία σε συνθήκες διακριτικής χειραγώγησης, όπως
θα πει και θα δείξει ο φροϊδομαρξιστής Χέρμπερτ Μαρκούζε.

Σάββατο, 8 Ιανουαρίου 2000

Ποιοι είναι οι χιλιαστές στις μέρες μας

Ο ΣΕΞΠΙΡ λέει πως η ζωή είναι μια ιστορία γεμάτη βοή και μανία, την οποία
αφηγείται ένας ηλίθιος. Η βουερή ιστορία των μανιακών ανθρώπων είναι
ένα αφήγημα από το οποίο κατάγεται η μυθιστορία: Μια
ανακατασκευασμένη ιστορία (διήγημα, μυθιστόρημα, θεατρικό έργο,
κινηματογραφικό έργο) που διευθετεί το χρόνο και συνεπώς την ιστορία
όπως θέλει ο δημιουργός και όχι ο Δημιουργός. (Πιο σωστά γράφεται η
ελληνική ιστορία με τον τρόπο του Θόδωρου Αγγελόπουλου).
ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΕΔΩ κάτι ανάλογο μ' αυτό που περιγράφει η περίφημη
παραβολή της σπηλιάς στην «Πολιτεία» του ο Πλάτωνας: Όταν βρίσκεσαι
δεμένος μέσα στη σπηλιά και δεν μπορείς να κοιτάξεις προς την έξοδό της,
μόνο από το σχήμα και την ένταση της σκιάς που φτάνει σε σένα μπορείς
να βγάλεις κάποια συμπεράσματα για το τι είναι αυτό που πέρασε μπροστά
απ' το στόμιό της. Όμως, όσο πιο μακριά από τη σπηλιά περνάει αυτό που
περνάει, τόσο πιο ασαφές γίνεται το περίγραμμα της σκιάς, που σε κάποια
στιγμή εξαφανίζεται εντελώς. Τώρα τίποτα δε σκιάζει την αλήθεια, τη
φωτιστική πηγή, τον κόσμο των πλατωνικών ιδεών, των Μορφών. (Οι Ιδέες
στον Πλάτωνα είναι αισθητικής τάξεως κατηγορήματα. Είναι Μορφές και όχι
Πνεύματα). Η υπέρτατη πλατωνική Ιδέα είναι αυτή του Αγαθού.
ΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ φημίζονται για τις έξοχες παραβολές τους. Όμως, καμιά
ευαγγελική παραβολή δεν θα ξεπεράσει σε ποιητική δύναμη αυτή της
σπηλιάς του Πλάτωνα. Που το νόημά της είναι σαφέστατο: Αν θέλεις να δεις
την αλήθεια του Αγαθού εξαφάνισε όλες τις σκιές και τότε το φως της
αληθείας θα σου ‘ρθει χωρίς να στραφείς προς τη φωτιστική πηγή, χωρίς
να αναζητήσεις το Θεό.
Η ιστορία νοούμενη σα μέλλον είναι μια σχετικά πρόσφατη ιδέα, ταυτισμένη
με την ιδέα της προόδου, που είναι του Χέγκελ. Οι πολιτισμοί που
αντιλαμβάνονται το χρόνο κυκλικά δε σχεδιάζουν το μέλλον τους. Ο
Θουκυδίδης, που όπως όλοι οι Έλληνες αντιλαμβάνεται το χρόνο κυκλικά
και όχι ευθύγραμμα, ούτε καν διανοείται να κάνει προβλέψεις για το
ελληνικό μέλλον. Άλλωστε, στην αρχαία Ελλάδα κάθε τι που θα μπορούσε
να έχει σχέση με το μέλλον παραπέμπεται στους μάντεις και αποχτά εξ
αρχής έναν μυθικό, δηλαδή έναν αισθητικό εν τέλει χαρακτήρα.
Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ θα γίνει ευθύγραμμος και η ανθρώπινη ιστορία θα
αποχτήσει προσχεδιασμένο (από το Θεό) μέλλον πρώτα με τον ιουδαϊσμό
και στη συνέχεια με τον χριστιανισμό και τον μουσουλμανισμό. Οι τρεις
μονοθεϊστικές θρησκείες ονομάζονται ιστορικές διότι ο Θεός επεμβαίνει
στην ιστορία και τη θέτει σε σωστή πορεία τη στιγμή ακριβώς της
επέμβασης.
Ο ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ δεν πρέπει να μείνει για πολύ στους ουρανούς μετά την
Ανάληψή του. Πρέπει να επιβλέπει τους ανθρώπους από κοντά, όπως ο
καλός εργοδηγός τους εργάτες. Η Δευτέρα Παρουσία είναι μια ιστορική
ανάγκη, επικυρωμένη με σαφήνεια από τον Ευαγγελιστή. Όμως, πότε θα
γίνει; Μέχρι τον Άγιο Αυγουστίνο ο κάθε χριστιανός λέει ό,τι θέλει. Όσο
γρηγορότερα, τόσο καλύτερα. Και αύριο αν είναι δυνατό. Άλλωστε το Ευαγ­
γέλιο λέει πως ο Χριστός θα ξαναρθεί όσο ακόμα ζουν αυτοί που ήδη τον
είδαν. Αλλά αυτός θα αποδείξει πως δε βιάζεται καθόλου. Θα έρθει όποτε
έρθει και όπως όλοι οι θεοί, παλιοί και νέοι, δεν έχει να δώσει λογαριασμό
σε κανέναν θνητό.
ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΟΛΙ με το «έρχεται - δεν έρχεται για δεύτερη φορά ο Σωτήρας»
θα κρατήσει μέχρι τον καιρό του Αγίου Αυγουστίνου (354-430), που θα
βάλει τα πράγματα στη θέση τους συμβιβάζοντας την ευαγγελική ρήση που
μιλάει για τη Δευτέρα Παρουσία με την άποψη που διατυπώνει ο Ιωάννης
στο τελευταίο κεφάλαιο της Αποκάλυψης (20, 1-6) πως ο Χριστός θα
βασιλέψει μαζί με τους δίκαιους για χίλια χρόνια, αρχίζοντας το μέτρημα
από τη Δευτέρα Παρουσία και φτάνοντας το μέχρι την Τελική Κρίση. Ο
Χριστός θα ξαναρθεί χίλια χρόνια μετά την Ανάληψη και θα βασιλέψει, άλλα
χίλια μετά τη Δευτέρα Παρουσία, θα πει ο Αυγουστίνος, και τα πνεύματα θα
ηρεμήσουν για χίλια χρόνια. Με το πλήρωμα του χρόνου, στο διάστημα της
επίγειας χιλιετούς βασιλείας του Χριστού, ο σατανάς θα έχει νικηθεί
οριστικά και μετά την Τελική Κρίση η ιστορία θα καταργηθεί διά παντός,
αφού δεν θα υπάρχει πλέον χρόνος.
ΑΝ ΑΥΤΟ ΣΑΣ ΘΥΜΙΖΕΙ το «τέλος της ιστορίας» του Φουκουγιάμα, σωστά
σας το θυμίζει. Όμως, ίσως δεν ξέρετε πως η λέξη μιλένιουμ δεν σημαίνει
απλώς χιλιετία και πως είναι όρος θρησκευτικός. Τον εφεύρε ο Άγιος
Αυγουστίνος για να ορίσει τα χίλια χρόνια που μεσολαβούν ανάμεσα στη
Δευτέρα Παρουσία, κατά την οποία θα αναστηθούν μόνο οι δίκαιοι, και στην
Τελική Κρίση, κατά την οποία θα αναστηθούν οι πάντες και θα κριθούν
δευτεροβαθμίως οριστικά και αμετάκλητα.
Στη θέση της Δευτέρας Παρουσίας βάλτε τη συνεχή και δυναμική παρουσία
των Αμερικανών σ' ολόκληρο τον πλανήτη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
και στη θέση της Τελικής Κρίσης το σταμάτημα της ιστορίας στον
καπιταλισμό και θα καταλάβετε την πολιτική σκοπιμότητα της παγκόσμιας
φασαρίας για το μιλένιουμ. Ποιοί, λοιπόν είναι οι χιλιαστές στις μέρες μας;

Σάββατο, 15 Ιανουαρίου 2000

Ο ποιητής και τα κοράκια

Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΟΡΟΣ σοσιαλισμός πρωτοεμφανίστηκε το 1830, τη χρονιά

που εμφανίστηκε το εκσυγχρονιζόμενο στις μέρες μας ελληνικό κράτος του
κ. Χριστόδουλου και του κ. Σημίτη. Ο πολιτικός όρος κομουνισμός
πρωτοεμφανίστηκε δέκα χρόνια αργότερα, το 1840. Αυτό σημαίνει πως,
αρχικά, ούτε ο ένας ούτε ο άλλος όρος είχαν σχέση με τον μεταγενέστερο
μαρξισμό. Άλλωστε, μέχρι το 1848 που δημοσιεύεται το κομουνιστικό
Μανιφέστο οι δύο όροι χρησιμοποιούνταν αδιακρίτως σαν συνώνυμα και
μόνο τη χρονιά αυτή ο όρος κομουνισμός άρχιζε να υποδηλώνει ένα
σοσιαλισμό περισσότερο ριζοσπαστικό.
ΟΤΑΝ ΡΩΤΗΘΗΚΕ Ο Εν ΓΚΕΛΣ γιατί ο ίδιος και ο Μαρξ ονόμασαν
κομουνιστικό το Μανιφέστο, απάντησε πως θα μπορούσε κάλλιστα να
λέγεται και σοσιαλιστικό. Ωστόσο, από το 1848, τα μαρξιστικού
προσανατολισμού σοσιαλιστικά κόμματα, αυτά δηλαδή που αποδέχονταν
τις διατυπωμένες στο Μανιφέστο σοσιαλιστικές αρχές, θα είναι κατ'ουσίαν
μαρξιστικά. Αλλά δεν θα λέγονται έτσι όσο ζει ο Μαρξ. Όμως, δεν θα
λέγονται ούτε κομουνιστικά. Θα συνεχίσουν να ονομάζονται σοσιαλιστικά.
Άλλωστε, ούτε το κόμμα του Λένιν που έκανε την Οκτωβριανή Επανάσταση
το 1917 λεγόταν κομουνιστικό. Ονομαζόταν Κόμμα των Μπολσεβίκων. Θα
μετονομαστεί σε κομουνιστικό το 1918 για να ξεχωρίζει από τα άλλα
κόμματα της Δεύτερης Διεθνούς, της σοσιαλιστικής, στην οποία ανήκε και
το Κόμμα των Μπολσεβίκων μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1919 ο
Λένιν ιδρύει την Τρίτη Διεθνή, την κομουνιστική (κομιντέρν). Και τότε όλα τα
φίλα διακείμενα προς τον Λένιν και την επανάστασή του σοσιαλιστικά
κόμματα θα μετονομαστούν σε κομουνιστικά για να δηλώσουν την
πρόθεσή τους να ενεργήσουν κάποτε ομοίως.
ΣΗΜΕΡΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ η χώρα του Λένιν, η Σοβιετική Ένωση, δεν
μπαίνει πρόβλημα εκδήλωσης ανάλογων προθέσεων με ανάλογο τρόπο.
Σήμερα οι επαναστατικές προθέσεις μπορεί να εκδηλώνονται με άλλον
τρόπο, ας πούμε με την τρομοκρατία. Δεδομένου, λοιπόν, ότι το όνομα
κομουνισμός εκτός από τυχαίο είναι και συναισθηματικά υπερφορτισμένο,
θετικά και αρνητικά, θα μπορούσε και να λείπει χωρίς να επισυμβεί καμιά
ουσιαστική ζημιά στο μαρξισμό εφόσον, βέβαια, πέρα, πάνω και πίσω από
το όνομα κομουνισμός υπάρχει κάτι το ουσιαστικότερο. Κομουνιστής,
άλλωστε, δεν είναι αυτός που λέγεται έτσι, είτε γιατί έτσι θέλει είτε γιατί έτσι
λέει η κομματική του ταυτότητα, αλλά εκείνος που σκέφτεται, ζει και ενεργεί
σύμφωνα με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Ειδικά σήμερα, σε ευρωπαϊκές
εργολαβικές πολιτικές συνθήκες, είναι λογικότερο να αρνείσαι τη
συμμετοχή σου στις εκλογές, όπου σε περιβάλλον προκάτ δημοκρατίας
καλείσαι κάθε τέσσερα χρόνια να επιλέξεις τους δημοκρατικά φερόμενους
δικτάτορές σου.
Ο ΣΑΙΝΣΙΜΟΝΙΣΤΗΣ Πιέρ - Ανρί Λερού, ο άνθρωπος που δημιούργησε το
1830 τον όρο σοσιαλισμός (κοινωνισμός), ήταν δημοσιογράφος και εξέδιδε
την εφημερίδα «Σφαίρα». Από την αρχή θα γίνει φανερό πως η
δημοσιογραφία επέπρωτο να παίξει τον πρώτο ρόλο στην εδραίωση του
σοσιαλισμού. Γύρω από την παριζιάνικη «Σφαίρα» θα συγκεντρωθούν
προσωπικότητες σαν την Γεωργία Σάνδη, τον Λαμαρτίνο, τον Σαιντ Μπεβ
και τον Βικτόρ Ουγκό (1802-1885), τον εθνικό ποιητή των Γάλλων, που θα
γίνει και πεζογράφος μόνο και μόνο για να διαδώσει τις σοσιαλιστικές ιδέες.
Το χειμαρρώδες υπερρομαντικό μυθιστόρημά του «Οι Άθλιοι» θα φέρει
κατά κύματα τους πρώτους πιστούς στο σοσιαλισμό, στην ουτοπική
παραλλαγή του Σαιν Σιμόν. Αν σας ενδιαφέρει, κι εμένα ο Ουγκό με
στρατολόγησε στον σοσιαλισμό σε πολύ νεαρά ηλικία. Πάντα θυμάμαι τον
υπέροχο κλέφτη Γιάννη - Αγιάννη, το φρικαλέο μπασκίνα Ιαβέρη, την
καημενούλα την Τιτίκα και τους άλλους ήρωες αυτού του μυθιστορήματος -
ποταμού. Που αν ακόμα δεν το διαβάσατε, πρέπει να αρχίσετε το διάβασμα
αύριο κιόλας. Και αν δεν γίνετε σοσιαλιστές έστω και ουτοπικοί, αμέσως
μετά το τέλος του διαβάσματος θα είστε εντελώς... άθλιοι, στη χειρότερη
περίπτωση, και τελείως εκσυγχρονιστές, στην καλύτερη.
Ο ΟΥΓΚΟ, για τις ιδέες του και μόνο, θα ζήσει πολλά χρόνια εξόριστος
εκτός Γαλλίας. Τον καιρό εκείνο κινδύνευες ακόμα κι όταν ήσουν ουτοπικός
σοσιαλιστής. Θα επιστρέψει όμως κάποτε στην πατρίδα του κι όταν πεθάνει
το 1885, στην κηδεία του θα συμβεί κάτι το εντελώς πρωτοφανές στα διεθνή
χρονικά. Το φέρετρό του το ακολουθούν εκατομμύρια κόσμου απ' όλη τη
Γαλλία. Δεν πρόκειται ακριβώς να κηδεία, αλλά για πανεθνικό
συλλαλητήριο με την ευκαιρία της κηδείας του πρώτου μεγάλου ήρωα του
σοσιαλισμού. Που ήταν ποιητής. Ο εθνικός ποιητής της Γαλλίας.
Ο σοσιαλισμός δεν είναι ιδεολογία, είναι απαίτηση για κοινωνική
δικαιοσύνη. Όσο υπάρχουν Αγιάννηδες και Ιαβέρηδες καμιά πτώση
κανενός υπαρκτού σοσιαλισμού δεν θα μπορέσει να ξεριζώσει το
σοσιαλισμό, τον βαθιά ριζωμένο στον τάφο ενός μεγάλου ποιητή - στους
τάφους όλων εκείνων που τις σάρκες τους τις έφαγαν μαύρα κοράκια με
νύχια γαμψά. Επαναστάτης είναι ο κυνηγός κοράκων.

Σάββατο, 22 Ιανουαρίου 2000

Το χρήμα και το κτήμα

ΧΡΗΜΑ στα αρχαία ελληνικά σημαίνει χρήσιμο πράγμα. Χρήματα οι

αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν το σύνολο της κινητής περιουσίας που διέθετε
κάποιος, σε αντιδιαστολή με τα κτήματα που ήταν το σύνολο της ακίνητης
περιουσίας.
Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος, λέει ο Πρωταγόρας. Και εννοεί πως
η χρησιμότητα των πραγμάτων αλλάζει ανάλογα με τις συνεχώς
διαφοροποιούμενες ανάγκες των ανθρώπων. Αυτή η άποψη του
Πρωταγόρα θα αρέσει πολύ στον Μαρξ, που ήξερε αρχαία ελληνικά.
ΔΕΙ ΔΗ ΧΡΗΜΑΤΩΝ, λέει ο Δημοσθένης - αλλά όχι και νομισμάτων. Το
χρήμα δεν είναι κατ' ανάγκην και νόμισμα. Το χρυσάφι και τα διαμάντια, για
παράδειγμα, είναι χρήμα, αλλά δεν είναι νόμισμα. Το χρήμα το
δημιούργησε η λογική και γι' αυτό κανείς δεν μπορεί να αμφιβάλλει για τη
χρησιμότητά του. Υπεράνω χρημάτων είναι μόνο οι ηλίθιοι. Άντε και κάποιοι
κλασικοί καλόγεροι, που τρέφονται με άγριο μέλι και ακρίδες.
Το νόμισμα το δημιούργησε το εμπόριο και είναι αναγκαίο στο μέτρο που
το εμπόριο είναι αναγκαίο. Στις πολύπλοκες μέρες μας μόνο θεωρητικά θα
μπορούσε να λείπει το εμπόριο και μόνο σε κοινωνίες απλές, που δεν
παράγουν για το κέρδος, αλλά για τη ζωή. Όμως, στις ανεπτυγμένες
κοινωνίες το εμπόριο είναι απολύτως αναγκαίο γιατί συνδέει τους
απομακρυσμένους παραγωγούς και ρυθμίζει τις ανάγκες των κατα­
ναλωτών - δηλαδή όλων των ανθρώπων.
ΦΥΣΙΚΑ, ΟΙ ΕΜΠΟΡΟΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΟΝΤΑΙ και τους παραγωγούς, όταν
αυτοί βρίσκονται στη θέση των καταναλωτών. Αυτό σημαίνει πως το
εμπόριο είναι από τη φύση του παρασιτικό, δεδομένου ότι δεν παράγει
προϊόντα, αλλά διακινεί εμπορεύματα. Ωστόσο, και παρά τον παρασιτικό
του χαρακτήρα, προσφέρει χρήσιμες υπηρεσίες, είτε στη μορφή του
κλασικού αδέσμευτου εμπορίου είτε στη μορφή της εκπροσώπησης των
παραγωγών δια των πρατηριούχων.
Νόμισμα λέγεται το νενομισμένο, το δια νόμου καθορισμένο. Παίρνω ένα
κομμάτι μέταλλο, που επειδή κόβεται λέγεται κέρμα, και διά νόμου
αποφασίζω, εγώ ο Άρχων ή ο Βουλευτής πως έχει αξία, ας πούμε 5
δραχμών. Παίρνω ένα κομμάτι χαρτί και διά νόμου αποφασίζω, εγώ ο
Άρχων ή ο Βουλευτής πως το χάρτινο νόμισμα, το χαρτονόμισμα, έχει αξία
ας πούμε 10 χιλιάδων δραχμών. Νόμισμα θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε,
ας πούμε ένα όμορφο βοτσαλάκι του γιαλού, ή ένα κοχύλι, αρκεί όλοι να
συμφωνούν πως ένα αντικείμενο ευτελούς αξίας πρέπει να έχει μια αξία
προκαθορισμένη με σιωπηρή σύμβαση στις πρωτόγονες κοινωνίες και διά
νόμου στις πολιτισμένες.
ΣΤΙΣ ΙΙΟΛΙΤΙΣΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ την εν λόγω αυθαιρεσία τη νομιμοποιεί
το κράτος, που κόβει ή τυπώνει, νομίσματα. Οι τράπεζες που έχουν το
δικαίωμα να εκδίδουν νόμισμα λέγονται εκδοτικές. Σε μας εκδοτική είναι η
Τράπεζα της Ελλάδος που επιβλέπει και ελέγχει όλες τις άλλες, τις
λεγόμενες εμπορικές. Οι τράπεζες είναι εμπορικές με την ίδια ακριβώς
έννοια που είναι εμπορικά όλα τα εμπορικά καταστήματα. Οι τράπεζες
εμπορεύονται χρήμα. Το αγοράζουν φτηνά από τους καταθέτες και το
πουλούν ακριβότερα στους δανειολήπτες.
Και επειδή το χρήμα προσμετράται συνήθως σε νομίσματα και όχι σε άλλα
χρήσιμα πράγματα, ας πούμε σε διαμάντια ή σε ράβδους χρυσού,
προκειμένου να ευκολύνονται οι ανταλλαγές των χρησίμων πραγμάτων στο
εμπόριο, και επειδή το χρήμα που λέγεται νόμισμα είναι το ιδανικό
εμπόρευμα, οι τράπεζες γίνονται κατ' ανάγκην τα ιδανικά εμπορικά
καταστήματα.
ΟΤΑΝ ΕΧΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΣΕΠΗ ΣΟΥ ΧΡΗΜΑΤΑ σε μορφή νομίσματος ή
άλλων τραπεζικών αξιών, που κι αυτές αποτιμώνται σε νομίσματα, έχεις
χρήματα με την αρχαιοελληνική έννοια. Ας πούμε όταν έχεις στην τσέπη
σου το αντίτιμο σε δραχμές ενός αυτοκινήτου που, βέβαια, δε χωράει στην
τσέπη σου, έχεις στην τσέπη σου ένα αυτοκίνητο, ή ό,τι άλλο θα
μπορούσες να αγοράσεις, με τα ίδια λεφτά.
Γι' αυτό λέμε πως το χρήμα σε μορφή νομίσματος είναι το ιδανικό
εμπόρευμα. Όταν πληρώνεις κάτι που αγοράζεις, ανταλλάσσεις το
νόμισμα, αυτό το υπερσυμπυκνωμένο και υπερπεριληπτικό εμπόρευμα
που έχεις στο πορτοφόλι σου, με οποιοδήποτε άλλο εμπόρευμα διαθέτει ο
έμπορος και εσύ επιθυμείς να το αγοράσεις, ή πληρώνεις όποια υπηρεσία
χρειάστηκες και σου προσφέρθηκε.
ΤΡΑΠΕΖΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΡΑΠΕΖΙ, μπάνκος. Οι τράπεζες προέκυψαν όταν
οι μπάνκοι των σαράφηδων, των αργυραμοιβών, από τα πεζοδρόμια
μεταφέρθηκαν σε κτίρια, που με τον καιρό θα γίνουν οι πανέμορφοι
καθεδρικοί ναοί του καπιταλισμού, όπως θα πει ο Μαρξ. Τα κεντρικά
καταστήματα των τραπεζών έχουν κάτι από μητροπολιτικό ναό και ό,τι
γίνεται εκεί μέσα μοιάζει με λειτουργία.
Ούτως εχόντων των σαράφικων πραγμάτων δεν βρίσκω τίποτα το
παράλογο στην κρυφή επιθυμία της Εκκλησίας της Ελλάδος να θέλει να
ευλογήσει διά της παρουσίας της και το Χρηματιστήριο εκτός από τις
τράπεζες που τις γνωρίζει πάρα πολύ καλά από πολλά χρόνια. Άλλωστε,
χρειάζονται και οι εγκλωβισμένοι τη βοήθεια του Θεού.

Σάββατο, 29 Ιανουαρίου 2000

Χάιλ Χάιντερ!

ΑΝ ΟΙ ΑΣΧΕΤΟΙ με τη δημοκρατία φασίστες, με νόμιμους τρόπους

καταλάβουν την εξουσία κάπου, ας πούμε στην Αυστρία, αυτό δεν μπορεί
παρά να σημαίνει πως τους θέλει ο λαός. Κι εμείς που είμαστε δημοκράτες
δεν μπορεί παρά να σεβαστούμε τη θέληση του λαού. Το ίδιο, ασφαλώς,
θα έκαμνε ο σωστός δημοκράτης αν την εξουσία την καταλάμβαναν με
νόμιμα μέσα οι κομμουνιστές. Αρκεί, τόσο οι φασίστες όσο και οι
κομμουνιστές ή όποιοι άλλοι να παρείχαν τις αναγκαίες διαβεβαιώσεις πως
θα εγκαταλείψουν την εξουσία αν την έχαναν στην επόμενη εκλογική
αναμέτρηση.
Σε συνθήκες Ενωμένης Ευρώπης αυτές οι διαβεβαιώσεις παρέχονται
αυτόματα. Συνεπώς, μόνο αν ένα κόμμα δεν εγκαταλείψει την εξουσία ενώ
έχει χάσει τις εκλογές είναι δυνατό να θεωρηθεί δικτατορικό και μόνο τότε
μια φασιστική κατά το πολιτικό της πρόγραμμα χώρα θα μπορούσε να
απομονωθεί. Μήπως αυτό σημαίνει πως θα ήταν δυνατό, να υπάρξει και...
δημοκρατικός φασισμός; Βεβαιότατα. Διότι, απλούστατα, ο φασισμός δεν
είναι κοινωνικό σύστημα. Ο φασισμός είναι γνησιότατος καπιταλισμός.
Είναι η ακραία μορφή μικροαστικού καπιταλισμού. Ο φασισμός είναι επίσης
μια υφέρπουσα καθημερινή νοοτροπία, όπως λέει ο Μιχαήλ Ρομ. Άλλωστε
υπάρχει και τώρα δημοκρατικός-κοινοβουλευτικός φασισμός και τον
ξέρουμε όλοι. Μόνο που μετά την ήττα και την πλήρη γελοιοποίηση του
φασισμού και της ακραίας του παραλλαγής, του ναζισμού, δεν λέγεται
πλέον έτσι.
ΕΝΑΣ ΙΔΙΟΦΥΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ, ο καθηγητής Αλτσίντε ντε Γκάσπερι, μόλις
βγήκε από τις φυλακές του Μουσολίνι, όπου κρατήθηκε για λίγο, ζήτησε
πολιτικό άσυλο στο κράτος-γειτονιά του Βατικανού και εκεί, παρέα με τον
Πάπα συζήτησαν με όλη τους την άνεση για το τι πρέπει να κάνουν μετά
τον πόλεμο ώστε να ηρεμήσουν οι μικροαστοί, που μισούν τόσο τους
αστούς, που τους φράσσουν το δρόμο για την άνοδό τους στην «ανώτερη
τάξη» όσο και τους προλετάριους που ψαλιδίζουν την ελπίδα για το
«πιάσιμο της καλής». Βέβαια, ο μικροαστός συνήθως πιάνει τα «τέτοια»
του σ' όλη του τη ζωή, αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, κι αυτό συνιστά
την κατά Λουίς Μπουνιουέλ «κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας».
Από αυτές τις συζητήσεις του ντε Γκάσπερι με τον Πάπα θα προκύψει
αμέσως μετά τον πόλεμο μια εντελώς καινούργια μορφή κομμάτων, που θα
ονομαστούν χριστιανοδημοκρατικά. Πρόκειται για κόμματα μικροαστικά,
γνησίων χριστιανικών αρχών αντισοσιαλιστικά και, βέβαια,
αντικομουνιστικά.
Αυτήν την εποχή θα προκύψει και ο πολιτικός όρος κέντρο που αναφέρεται
σε τέτοιου είδους κόμματα και που αφήνει έξω από την κύρια μάζα των
κεντρώων ψηφοφόρων, στο μεν άκρο δεξιό του πολιτικού φάσματος τον
υπό απαγόρευση ή εν υπνώσει ευρισκόμενο φασισμό, στο δε άκρο
αριστερό τον πάντα νόμιμο στη δημοκρατική Δύση κομμουνισμό.
ΤΟ κ Ολ ΠΟ ΤΟΥ ΝΤΕ ΓΚΑΣΠΕΡΙ ήταν στ' αλήθεια ιδιοφυές. Αλλά με τον
καιρό η χριστιανοδημοκρατία θα ελέγχεται ολοένα και περισσότερο από το
μεγάλο κεφάλαιο, λάθος που δεν το έκανε ποτέ τόσο ο παραδοσιακός
φασισμός όσο και ο ναζισμός. Είναι ένα τερατώδες ψέμα να λέμε και να
επαναλαμβάνουμε συνέχεια πως ο φασισμός και ο ναζισμός είναι
δημιουργήματα του μεγάλου κεφαλαίου. Αντίθετα, ο φασισμός αιχμαλώτισε
το μεγάλο κεφάλαιο και το έκανε όργανό του. Το μεγάλο κεφάλαιο, ενώ δεν
απεχθάνεται καθόλου τις λίγο ώς πολύ πρόσκαιρες στρατιωτικές
δικτατορίες (τις χούντες), που συχνά το βγάζουν από δύσκολες
καταστάσεις, απεχθάνεται όσο τίποτα το φασισμό, δηλαδή τη σταθερή
δικτατορία των μικροαστών. Το κεφάλαιο έχει ανάγκη από την αστική δημο­
κρατία, τη δική του δημοκρατία - κι αυτός είναι ο λόγος που τώρα λύσσαξε
με τον χάλια τον Χάιντερ.
Ο δημιουργός του λαϊκίστικου υπερκομματικού και πολυσυλλεκτικού
κοινωνικού κινήματος που θα ονομαστεί φασισμός, ο Μπενίτο Μουσολίνι,
ένας πραγματικά ικανός πολιτικός και ένας καλά καταρτισμένος πρώην
μαρξιστής, που μόνο οι πονηροί θα επιχειρήσουν να τον γελοιοποιήσουν,
όπως και τον Χίτλερ άλλωστε, προκειμένου να μην ασχοληθούν σοβαρά με
τα κοινωνικά αίτια του φασισμού, θα προλάβει τον ντε Γκάσπερι αλλά με
διαφορετικό τρόπο. Το 1919 που θα προκύψει πρώτα στην Ιταλία ο
φασισμός σαν αντίβαρο στον κομμουνισμό, απέχει μόνο δύο χρόνια από
την Οκτωβριανή Επανάσταση και είναι η χρονιά που ο Λένιν ιδρύει την
Τρίτη Διεθνή. Ο φασισμός, που προς το παρόν είναι μόνο
αντικομουνιστικός και όχι ακόμα ρατσιστικός και αντισημιτικός, βρίσκει
τρόπο να μαντρώσει τους πάντα ακατάστατους μικροαστούς (τους λέμε και
μικρομεσαίους), που ποτέ δεν ξέρεις κατά πού είναι δυνατό να οδηγήσουν
την πολιτική ζωή μιας χώρας.
Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ θα προκύψει μέσα από τη συζήτηση που γίνεται στο
σοσιαλιστικό κόμμα αυτόν τον καιρό για το αν οι μικροαστοί είναι δυνάμει
αστοί ή δυνάμει προλετάριοι. Ο Μουσολίνι λέει πως δεν είναι ούτε το ένα
ούτε το άλλο. Οι μικροαστοί είναι μια οιονεί αυτόνομη τάξη. Και
αποβάλλεται από το κόμμα. Δυστυχώς είχε δίκιο. Ο φασισμός, λοιπόν, στην
αρχική, την ήπια μορφή του, είναι το πολυσυλλεκτικό αταξικό κίνημα των
μικροαστών.

Σάββατο, 5 Φεβρουαρίου 2000

Η γέννηση του φασισμού

ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ θα αποσχιστούν από το Σοσιαλιστικό Κόμμα

το 1919. Και στις 21 Ιανουαρίου 1921 θα ιδρύσουν το Ιταλικό
Κομμουνιστικό Κόμμα. Ο σοσιαλιστής Μουσολίνι, διευθυντής μέχρι τότε της
εφημερίδας «Αβάντι», επίσημου οργάνου του κόμματος, θα φύγει από το
Σοσιαλιστικό Κόμμα, κόμμα μητρικό τόσο του κομμουνιστικού όσο και του
φασιστικού, την ίδια χρονιά που θα φύγουν και οι κομμουνιστές, το 1919,
για να ιδρύσει το φασιστικό κίνημα, που δεν είναι ακόμα κόμμα, αλλά
εθνικιστική οργάνωση λαϊκής βάσης, που δουλεύει για τη «μεγάλη Ιταλία»
και την επανίδρυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, με πυρήνα το βασίλειο
της Ιταλίας που δημιουργήθηκε με την ένωση κάποιων ιταλικών κρατιδίων
πολύ όψιμα, μόλις το 1861. (Ακόμα πιο όψιμα θα προκύψει η σημερινή
ομόσπονδη Γερμανία, δέκα χρόνια μετά την Ιταλία, το 1871).
ΤΟ 1922, ένα χρόνο μετά την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο
Μουσολίνι θα ιδρύσει το Φασιστικό Κόμμα ίσα ίσα για να υπάρχει το
κατάλληλο αντικομουνιστικό κόμμα στο οποίο ο βασιλιάς Βιτόριο
Εμανουέλε Γ θα δώσει την εντολή σχηματισμού κυβερνήσεως στις 31
Οκτωβρίου 1922. Αυτόν τον καιρό οι κομμουνιστές πράγματι απειλούν το
σχετικά καινούργιο αστικό καθεστώς της σχετικά καινούργιας ενιαίας
Ιταλίας. Να πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα: Η Ιταλία, όπως και η Ελλάδα,
μπαίνει καθυστερημένα στον πόλεμο, το 1915, ύστερα από την υπόσχεση
των Αγγλογάλλων πως με τη λήξη του πολέμου θα της δοθούν κάποια
ιταλικά εδάφη που κατείχε η Αυστρία. Όμως, δεν θα της δοθούν και οι
εθνικιστές λυσσούν.
ΑΠΟ ΤΟ 1919 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1922 οι κυβερνήσεις διαδέχονται η μία την άλλη
και οι εθνικιστές, με επικεφαλής τους φασίστες του Μουσολίνι, οργιάζουν.
Μέσα στο γενικό κομφούζιο οι εργάτες στο βιομηχανικό Τορίνο, την έδρα
της Φίατ, αυθόρμητα μεν αλλά με την οργανωτική στήριξη των
κομμουνιστών καταλαμβάνουν τα εργοστάσια ύστερα από συνεχόμενες
αλυσιδωτές απεργίες που παραλύουν την οικονομική ζωή σε όλη τη χώρα.
Μια νέα Κομμούνα βρίσκεται επί θύραις, αλλά συντρίβεται εύκολα από τους
αποχαλινωμένους φασίστες της άλλης μεγάλης πόλης του ιταλικού Βορρά,
του Μιλάνου. (Το πάντα προοδευτικό Τορίνο και το πάντα αντιδραστικό
Μιλάνο συνεχίζουν μέχρι τις μέρες μας να βρίσκονται σε ανταγωνιστικές
σχέσεις). Είναι τότε, στο Τορίνο, που οι αστοί θα διαπιστώσουν για πρώτη
φορά την αξία και την αποτελεσματικότητα του φασιστικού
αντικομουνιστικού αγώνα και θα αρχίσουν να χρησιμοποιούν τους
φασίστες σαν κομάντος. Θα υποχρεωθούν να επωάσουν το αβγό του
φιδιού προκειμένου να μεγαλώσει το φίδι στον κόρφο τους μέχρι να βγάλει
το κατάλληλο θανατηφόρο δηλητήριο. Η αστική δημοκρατική ευπρέπεια δεν
επιτρέπει την τέλεση ασχημιών μικροαστικού τύπου. Οι αστοί δεν θα
πάρουν υπόψη τότε πως το φίδι δαγκώνει πρώτα όποιον το ζεσταίνει στον
κόρφο του.
ΕΙΝΑΙ ΤΕΤΟΙΟΣ Ο ΠΑΝΙΚΟΣ από την απροσδόκητη επιτυχία της
Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917 και τον ενθουσιασμό που προκαλεί
στους εργαζόμενους όλου του κόσμου, που και κροκόδειλο, που λέει ο
λόγος, θα ζέσταιναν στον κόρφο τους οι αστοί. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε
πως αυτόν τον καιρό κανείς δεν ξέρει τι άλλο θα μπορούσαν να είναι οι
φασίστες εκτός από αντικομουνιστές και εθνικιστές, που αποτελούν πάντα
τις δύο κύριες συνιστώσες της ιδεολογίας τους. Όμως, αντικομουνιστές και
εθνικιστές δεν είναι μόνο οι δεδηλωμένα φασίστες, κι αυτό δίνει στους
δεδηλωμένα φασίστες τη δυνατότητα να ψαρεύουν στα θολά ενός
ασταθούς και ετοιμόρροπου υποσυνειδήτου, έτοιμου να καταρρεύσει με το
παραμικρό χτύπημα. Η τεράστια απήχηση που βρίσκει ο φασισμός στις
λαϊκές μάζες δεν είναι μόνο πρόβλημα καλής δουλειάς από μέρους των
δημαγωγών, λέει ο Βίλχελμ Ράιχ.
ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ 1922 τα εργατικά συνδικάτα οργανώνουν μια φοβερή
γενική απεργία που παραλύει τα πάντα στην Ιταλία. Τότε ο Μουσολίνι και
οι φασίστες του κάνουν την περίφημη «πορεία προς τη Ρώμη» από το
Μιλάνο, το λίκνο του φασισμού. Η εν λόγω πορεία αποσκοπεί στον
εκφοβισμό των κομμουνιστών και τον εκβιασμό της κυβέρνησης Τζιολίτι να
σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με τους φασίστες μέσα. Ο
φιλοσοσιαλιστής μεν αλλά αντικομουνιστής Τζιοβάνι Τζιολίτι, ένας
ικανότατος βετεράνος πολιτικός, εισηγείται στο βασιλιά την εισδοχή του
Μουσολίνι στην κυβέρνηση συνασπισμού. Αυτό ήταν. Λίγο μετά, στις 31
Οκτωβρίου 1922 ο Μουσολίνι θα σχηματίσει μόνος του κυβέρνηση, ο
Μπενίτο θα γίνει Ντούτσε (Αρχηγός), τα κόμματα θα αρχίσουν να
εξαφανίζονται σταδιακά μέσα από το επίμονο φασιστικό αίτημα για
εκσυγχρονισμό (χα, χα!) και η βουλή θα μετονομαστεί σε Μεγάλο Φασιστικό
Συμβούλιο. Όλα θα γίνουν χωρίς βία.
ΛΑΤΙΝΙΚΑ FASCIS και ιταλικά fascio (φάτσιο) σημαίνει δεμάτι, δέσμη. Έτσι
λεγόταν το έμβλημα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που ήταν ένας πέλεκυς,
στη λαβή του οποίου ήταν σφιχτά δεμένες βέργες. Ο πέλεκυς συμβόλιζε
την ισχυρή κεντρική εξουσία και οι βέργες το λαό. Ποιον κλαδεύει ο πέλεκυς
με τη βοήθεια του λαού; Μα, το λαό! Ο φασισμός χτυπάει το λαό με τη
βοήθεια του λαού!

Σάββατο, 12 Φεβρουαρίου 2000

Ντούτσε, ο Λατίνος

Ο ΜΠΕΝΙΤΟ ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ, που δεν είναι ακόμα Ντούτσε (αρχηγός) θα

σχηματίσει κυβέρνηση στις 31 Οκτωβρίου 1922 κατ' ανάθεση από το
βασιλιά και με τη συγκατάθεση των αστικών κομμάτων, όπως και ο δικός
μας Ι. Μεταξάς, που τον εκτιμούσε ο Ελ. Βενιζέλος. Όμως, τις εκλογές που
γίνονται ύστερα από ενάμισο περίπου χρόνο, τον Απρίλιο 1924, θα τις
κερδίσει με το συντριπτικό, σκανδαλώδες και ελληνοκαραμανλικότατο
ποσοστό του 64%. Θα πετύχει τον άθλο με απάτη, ανεκτή ωστόσο από τα
αστικά κόμματα: Από το 1922 μέχρι το 1924, μέσα στο Κοινοβούλιο είναι
υποδειγματικός δημοκράτης, ενώ έξω από το Κοινοβούλιο οι φασίστες
οργιάζουν τρομοκρατώντας τους πάντες και κυρίως τους σοσιαλιστές και
τους κομμουνιστές. Ένα δημοκρατικό κράτος επικουρείται από ένα
φασιστικό παρακράτος. Μια εξουσία ντουμπλ φας είναι αυτό ακριβώς που
χρειάζεται ο αντικομουνιστικός αγώνας της πολύ ευπρεπούς κατά τα άλλα
αστικής τάξης.
Ο Μουσολίνι λέει πως κανείς δεν μπορεί να συγκρατήσει τη λαϊκή
αγανάχτηση. Δεν λέει ψέματα. Πράγματι, η χυδαιότητα και η αρπακτικότητα
των αστικών κομμάτων έχει προκαλέσει λαϊκή αγανάχτηση. Την
εκμεταλλεύεται, λοιπόν, για να γίνει ένας λαοπρόβλητος ηγέτης, όπως
οφείλει να είναι κάθε γνήσιος φασίστας ηγέτης που δεν θα ήθελε να
στηρίζεται μόνο στις λόγχες όπως οι χουντικοί (στρατιωτικοί) δικτάτορες,
που δεν είναι φασίστες γιατί δεν έχουν λαϊκό έρεισμα. Ο σωστός φασίστας
ηγέτης επιδιώκει την αγάπη του λαού. Ο οποίος, όπως λέει ο Μαρξ, δεν
είναι κάτι το καθεαυτό εξαγιασμένο, αλλά μια δεξαμενή που περιέχει τα
πάντα, και τον άγιο και τον εγκληματία, και τον ιδιοφυή και τον ηλίθιο, και
τον προοδευτικό και τον αντιδραστικό.
ΑΓΑΠΩ ΤΟ ΛΑΟ σημαίνει πιστεύω πως είναι ικανός να αξιοποιήσει τις
δυνατότητές του για το καλύτερο. Τον βοηθώ γι' αυτό και όχι γιατί σέβομαι
τη «λαϊκή ψυχή», που δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Μπορεί να υπάρχει
ψυχή γι' αυτούς που πιστεύουν πως υπάρχει, αλλά η λαϊκή ψυχή είναι μια
καθαρή ανοησία απ' όποια μεριά και αν δεις το πράγμα: Χριστιανική,
μαρξιστική, ψυχολογική. Τα περί λαϊκής ψυχής αξιοθρήνητα είναι ένα
βλακώδες εφεύρημα των Ναρόντνικων (του Κόμματος των Λαϊκών) της
προεπαναστατικής Ρωσίας, που θα το ξαναφέρει στην πολιτική
επικαιρότητα ο Μουσολίνι για να εγκαταστήσει έτσι μονίμως το λαϊκισμό σε
μια αταξική πολιτική, που προσπαθεί να στηριχτεί στην ταξικά
αδιαφοροποίητη μάζα, που στις δημοκρατίες γίνεται αντιληπτή από τον
ψηφοθήρα πολιτικό σαν εκλογική πελατεία. Η εθνική αταξικότητα και η
κομματική πολυσυλλεκτικότητα είναι πολιτικά κατασκευάσματα του
φασισμού. Έχουμε εδώ ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό «φράγμα»
φτιαγμένο με παντοειδή υλικά, που το δημιούργησε ο φασισμός για να
ανακόψει το χείμαρρο του κομμουνισμού, που τον καιρό εκείνο κυλούσε
ορμητικά.
Ο ΤΖΙΑΚΟΜΟ ΜΑΤΕΟΤΙ, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του
Σοσιαλιστικού Κόμματος, του μητρικού κόμματος που θα «γεννήσει» τόσο
το κομμουνιστικό όσο και το φασιστικό, είναι αυτός που θα αποκαλύψει το
διπλό παιχνίδι του Μουσολίνι και θα αρχίσει ένα άγριο σφυροκόπημα των
φασιστών μέσα στη Βουλή. Σε λίγο θα βρεθεί δολοφονημένος. Ο Μουσολίνι
σχίζει τα ιμάτιά του και ορκίζεται πως δεν τον δολοφόνησαν οι φασίστες.
Δεν πείθει κανέναν.
Και τότε οι αστοί πολιτικοί αρχίζουν επιτέλους να καταλαβαίνουν πως οι
φασίστες που βοηθούσαν προκειμένου να αντιμετωπίσουν δι' αυτών τον
κομμουνιστικό κίνδυνο σκοπεύουν να ενεργήσουν ερήμην της αστικής
τάξης και για λογαριασμό των μικροαστών. Μ' άλλα λόγια, οι αστοί θα
πιαστούν στην παγίδα που έστησαν για να πιάσουν κομμουνιστές. Αλλά το
1941 θα συμμαχήσουν με τους κομμουνιστές κατά των φασιστών. Ήταν η
πιο παράδοξη συμμαχία που εμφανίστηκε ποτέ στην ιστορία. Ο Μουσολίνι
στην αρχή δεν τα πηγαίνει και τόσο καλά με τον Πάπα. Τον θεωρεί πολιτικό
του αντίπαλο. Όμως, όλα θα παν καλύτερα από την 11η Φεβρουαρίου
1929. Αυτή τη σημαδιακή για τον καθολικισμό μέρα, με τη Συμφωνία του
Λατερανού ιδρύεται το μικροσκοπικό, ανεξάρτητο κράτος-γειτονιά του
Βατικανού. Πρόκειται για μια τεράστια επιτυχία του Μουσολίνι. Ο Πάπας
παραιτείται ατύπως από την (λανθάνουσα) πρόθεσή του να γίνει και
κοσμικός άρχων της Ιταλίας και ει δυνατόν καθολικός αυτοκράτωρ της
Ευρώπης, ίσως και του κόσμου. Ο Μουσολίνι εμφανίζεται
αντικλιρακαλιστής και «προοδευτικός». Και η δημοτικότητά του ανεβαίνει.
Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ που ονειρεύεται βλακωδώς έχει κοσμικό και
αρχαιοϊταλικό χαρακτήρα. Δεν θεωρεί τον εαυτό του διάδοχο του
χριστιανού Καρλομάγνου αλλά του Καίσαρα. Ο Μπενίτο είναι φανατικά
Λατίνος και μισεί τους Γερμανούς και τον Χίτλερ. Και θα τον μισεί μέχρι
τέλους, παρ'όλο που θα υποχρεωθεί να συμμαχήσει μαζί του όταν
διαπιστώσει πως και ο Χίτλερ θέλει να ιδρύσει Αυτοκρατορία στην Ευρώπη.
Ο Μουσολίνι ξέρει πως δεν μπορεί να τα βάλει μαζί του και προτιμάει να τα
βρει μαζί του.

Σάββατο, 19 Φεβρουαρίου 2000

Οι δύο όψεις της δημοσιογραφικής σκανδαλοθηρίας

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ, εμάς τους δημοσιογράφους, είτε κάνουν πως μας αγαπούν

πολύ είτε μας μισούν στ' αλήθεια. Κρατούμε το κλειδί της πολιτικής τους
μοίρας και το αντικλείδι της πόρτας που οδηγεί από το εφήμερο στο
διαρκές, από το σήμερα στην Ιστορία. Η Ιστορία γράφεται κάθε μέρα από
μας. Και από τον 16ο αιώνα που θα εμφανιστεί πρώτα στη Φρανκφούρτη
η πρώτη σύγχρονη εβδομαδιαία εφημερίδα και μαζί της οι πρώτοι
επαγγελματίες δημοσιογράφοι, σε μας θα στηρίζεται ο ιστορικός του
μέλλοντος.
Ο 18ος αιώνας είναι υπερφορτωμένος με γεγονότα πάσης φύσεως, κυρίως
στην Αγγλία, τη «μητέρα του καπιταλισμού». Δεν είναι τυχαίο που στο
Λονδίνο θα εμφανιστεί η πρώτη ημερήσια εφημερίδα, το 1703. Είναι η
πρωινή Daily Courant, καθαρά ειδησεογραφική, που δεν περιέχει άρθρα ή
σχόλια, όπως και η απογευματινή Evening Post, που θα εκδοθεί την ίδια
χρονιά.
ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ θα αρχίσουν να εμφανίζονται στον Τύπο δύο χρόνια αργότερα.
Γι' αυτά και όχι για την ειδησεογραφία θα προκύψει για πρώτη φορά τότε
πρόβλημα λογοκρισίας του Τύπου. Εξαρχής η εξουσία θα αντιμετωπίζει
καχύποπτα τις εφημερίδες. Μέχρι τότε ήταν ασύδοτη και ανεξέλεγκτη από
το λαό, που με ενθουσιασμό δέχεται τις ημερήσιες εφημερίδες.
Σήμερα, μετά την εμφάνιση και του βλακικού και αποβλακωτικού
ηλεκτρονικού Τύπου, η κατάσταση εμφανίζεται αντεστραμμένη: Πρόβλημα
λογοκρισίας ή εισαγγελικής επέμβασης δημιουργούν κυρίως οι
«αντικειμενικές» ειδήσεις και όχι τα «υποκειμενικά» σχόλια. Και τούτο διότι
οι ειδήσεις είναι πλέον τόσο πολλές, που συνιστά σχόλιο και μόνο η
επιλογή εκείνων που πρέπει να τυπωθούν και διά του πιεστηρίου ένα
συγκεκριμένο γεγονός να κερδίσει την πιθανότητα να το προσέξει ο
αναγνώστης του παρόντος και ο ιστορικός του μέλλοντος.
ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ από μόνο του είναι στην κυριολεξία ανόητο: Στερείται
νοήματος. Τα νοήματα δεν αναβλύζουν αυτομάτως από τα πράγματα ή τα
γεγονότα, τα προσθέτουν σ' αυτά άνθρωποι νοήμονες, που στέκονται
απέναντί τους με κριτική διάθεση, που παίρνουν θέση για να τα δουν από
μια συγκεκριμένη σκοπιά, που τα αντιμετωπίζουν από μια επιλεγμένη
γωνία. Το υποκείμενο έρχεται σταθερά αντιμέτωπο με το αντικείμενο και το
επικαθορίζει νοηματικά. Αντικειμενική δημοσιογραφία υπάρχει μόνο για
τους ηλιθίους δημοσιογράφους, που έτσι κι αλλιώς δεν θα μπορούσαν να
πάρουν θέση λόγω βλακείας και ανεπαρκούς παιδείας. Αυτός είναι ο λόγος
που ο κορυφαίος σημειολόγος (και μαρξιστής) Ρολάν Μπαρτ θα πει πως
έχει μεγαλύτερη σημασία να ξέρουμε ποιος είναι αυτός που μιλάει παρά το
τι λέει. Ο καθένας θα μπορούσε να πει αληθοφανή ψέματα με την πιο
μεγάλη άνεση. Όμως, δεν θα τα πει αν ξέρουμε ποιος πράγματι είναι και αν
είναι σε θέση να λέει αλήθειες.
ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ πόσο μετράει το δημόσιο πρόσωπο ως δημόσιο
πρέπει να γνωρίζουμε πόσο ζυγίζει στην ιδιωτική του ζωή. Η δημόσια ζωή
είναι συνέχεια της ιδιωτικής, λέει ο Πλάτων. Δεν είναι δυνατό να είσαι
ανέντιμος ως ιδιώτης και έντιμος ως δημόσιο πρόσωπο. Αυτή είναι η
κοινωνική ρίζα της σκανδαλοθηρίας, που τόσο την αγαπάει ο λαός. Η
σκανδαλοθηρία, πριν γίνει καπρίτσια, διαστροφή ή χρηματοσυλλεκτική
κατάσταση, είναι μια εύλογη λαϊκή απαίτηση για ειλικρίνεια και εντιμότητα
από τη μεριά του δημοσίου προσώπου.
Ο Ηρόδοτος, ο και «πατέρας της ιστορίας» επιλεγόμενος, είναι μάλλον
δημοσιογράφος με τη σύγχρονη έννοια παρά ιστορικός. Και είναι ένας
απολαυστικός σκανδαλοθήρας, που μπερδεύει συνέχεια το σημαντικό με
το ασήμαντο, το ιδιωτικό με το δημόσιο. Μάλιστα, δεν έχει κανέναν
ενδοιασμό να κοιτάξει από την κλειδαρότρυπα προκειμένου να προσθέσει
σαφέστερο νόημα στο δημόσιο βίο του ανδρός με τον οποίο ασχολείται.
Την Ιστορία, ως επιστήμη νοούμενη, θα τη δημιουργήσει ο Θουκυδίδης.
Στο τέλος του 19ου αιώνα και την αρχή του 20ού δύο πολύ μεγάλοι
Αμερικανοί εκδότες και δημοσιογράφοι, ο ουγγρικής καταγωγής Τζόζεφ
Πούλιτζερ (1847-1911) και ο αγγλικής καταγωγής Ράντολφ Χιρστ (1863­
1951), μέσα από τον ανελέητο ανταγωνισμό τους θα δημιουργήσουν αυτό
που από τότε θα ονομάζεται «Κίτρινος Τύπος». Ήταν και οι δύο πολύ
μεγάλοι σκανδαλοθήρες.
ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΥΛΙΤΖΕΡ συνεχίζει να είναι μια επιβράβευση
που την επιδιώκει μετά μανίας κάθε σοβαρός Αμερικανός δημοσιογράφος,
κυρίως όταν έχει την κατάλληλη παιδεία για να γνωρίζει την κοινωνική
σημασία και το διπλή ρίζα τη σκανδαλοθηρίας, νοούμενης σαν λαϊκή
απαίτηση βασισμένη στην απαράβατη αρχή της συνέχειας του ιδιωτικού και
του δημόσιου βίου και σαν καλά στηριγμένο στο λαϊκό πουριτανισμό αίτημα
της εργοδοσίας για μεγάλη κυκλοφορία ή μεγάλη ακροαματικότητα.
Θα μπορούσα να σας βεβαιώσω με τον πιο απόλυτο και κατηγορηματικό
τρόπο πως ο φίλος μου Μάκης Τριανταφυλλόπουλος είναι ένας από τους
πιο έντιμους ανθρώπους που γνώρισα στη ζωή μου. Σκανδαλοθήρας
κλασικού, ηροδότειου τύπου (και ως εκ τούτου λαϊκός ήρωας) που τον
εκμεταλλεύονται βάναυσα εργοδότες σκανδαλοθήρες τύπου Πούλιτζερ και
Χιρστ.

Σάββατο, 26 Φεβρουαρίου 2000

Πού βρίσκεται η ζούγκλα;

Η ΣΚΑΝΔΑΛΗ του όπλου και το σκάνδαλο έχουν την ίδια ρίζα. Το

σκάνδαλο πυροδοτεί, όπως και η σκανδάλη. Η σκανδάλη την πυρίτιδα, το
σκάνδαλο τα «χρηστά ήθη». Τα ροζ σκάνδαλα λέγονται έτσι διότι
προσθέτουν ροδαλό χρώμα υγείας στα μάγουλα των καχεκτικών και
χλεμπονιάρηδων, που δεν είναι σε θέση να κοκκινίσουν φυσιολογικά,
κάνοντας φυσιολογικά πράγματα επί της κλίνης ή όπου αλλού. Κι όταν
αυτοί οι άνθρωποι κοκκινίζουν για λίγο και προς στιγμήν γίνονται υγιείς,
ντρέπονται, τουτέστιν τρέπονται προς τα μέσα κλείνοντας τα μάτια.
ΕΧΟΥΜΕ ΠΟΛΛΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ να ντρεπόμαστε για σκάνδαλα διαφόρων
χρωμάτων. Αλλά φαίνεται πως έχουμε αχρωματοψία στα περισσότερα
σκανδαλώδη χρώματα εκτός από το ροζ, το χρώμα των ρούχων του μικρού
κοριτσιού, που σημαδεύει χρωματικά από την κούνια την εκ γενετής
αμαρτωλή γυναίκα, την απόγονο της Εύας. Που ήταν τόσο ανόητη, η
καημένη, όσο χρειαζόταν για να εκλάβει το πέος του Αδάμ για φίδι και τη
βάλανο του πέους για μήλο, που κρατούσε στο στόμα του το κάθε άλλο
παρά δηλητηριώδες φίδι. Ούτω πως, προέκυψε τότε το προπατορικό
αμάρτημα. Κι άντε τώρα να πείσεις τον παπά της ενορίας πως δεν φέρεις
ευθύνη για μια τόσο παλιά ιστορία με φίδια.
ΕΠΕΙΔΗ ΔΕΝ ΕΧΩ ΚΑΝΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑ με το ροζ χρώμα, κάθε φορά
που βρίσκομαι μπροστά σ' ένα ροζ σκάνδαλο προσπαθώ να βρω το χρώμα
που κρύβεται πίσω από τη φλούδα του. Το σκάνδαλο είναι ροζ τόσο απ'
έξω, όσο κι από μέσα, μόνο όταν διαμαρτύρονται οι παπάδες και τα παιδιά
του κατηχητικού. Που, όπως μπερδεύουν τα αγγουράκια με τα κολοκυθάκια
λόγω σχήματος, έτσι μπερδεύουν και τα «φιδάκια» με τις τάπες - και δεν
έχουν άδικο. Η πέραν της ηθικής τοποθετούμενη φύση διδάσκει διά της
μεθόδου άνευ διδασκάλου πως κάθε φιδάκι ψάχνει μανιωδώς για μια
τρύπα. Αν το αιδοίον, που σημαίνει ντροπιασμένο (σα δεν ντρέπονται, λέω
εγώ, αυτοί που το λεν έτσι) είναι η φωλιά του σατανά, ποιος είναι ο σατανάς;
Μπράβο, το βρήκατε. Πηγαίνετε, τώρα στον Αρχιεπίσκοπο να πάρετε
χρυσούν ωρολόγιον.
Επειδή, λοιπόν, για τα εσχάτως αποκαλυφθέντα ροζ σκάνδαλα δεν
διαμαρτυρήθηκαν οι συνήθεις διά τα τοιαύτα διαμαρτυρόμενοι παπάδες,
επίσκοποι, ιεροκήρυκες, κατηχητές και λοιποί πουριτανοί (καθαροί
σημαίνει η λέξη) ενώ διαμαρτυρήθηκαν εντονότατα οι συνήθως αδιάφοροι
για το ροζ χρώμα, δημιουργείται η εύλογη υποψία πως η διαμαρτυρία τους
έχει μεγαλύτερη σχέση, άμεση ή έμμεση, με την οικονομία και μικρότερη με
το σεξ. Η ιδιωτική ζωή δεν περιέχει μόνο έρωτα. Περιέχει κυρίως άνομες
συναλλαγές πάσης φύσεως, που θα μπορούσε να τις αποκαλύψει η κρυφή
κάμερα του Μάκη, ή όποιου άλλου «σκανδαλοθήρα». Άλλωστε, οι
περισσότεροι από αυτούς που ουρλιάζουν είναι ούτως ή άλλως ανερωτικοί
είτε κατά τον ομαλό, είτε κατά ανώμαλο τρόπο.
Ο ΜΑΚΗΣ ΕΠΙΑΣΕ ΣΤΑ ΠΡΑΣΑ παπάδες να κλέβουν «ιερό» χρήμα ή να
ξορκίζουν τον «σατανά» και μπασκίνες να εμπορεύονται ανήλικες
αλλοδαπές προκειμένου να δαμάσουν τα κακά δαιμόνια της φτώχειας τους.
Ο Μάκης γνώρισε στο πλατύ κοινό τις αδερφές Χαρίκλεια και Εύα. Γιατρός
η πρώτη, καθηγήτρια η δεύτερη, γόνοι αθηναϊκής μεγαλοαστικής
οικογένειας, βιάστηκαν από τον μεγαλοδικηγόρο πατέρα τους, που είχε
αδερφό αρεοπαγίτη και φίλο κολλητό πρώην πρόεδρο του Αρείου Πάγου.
Ο πατέρας τις έβγαλε και τις δυο τρελές, όταν αποκάλυψαν το σκάνδαλο
στον Μάκη μέσω εμού. Η Εύα και η Χαρίκλεια είναι προσωπικές μου φίλες.
Εγώ έδωσα το θέμα στον Μάκη. Τώρα μπορώ να το πω. Δεν πρέπει,
λοιπόν, να μαθαίνει ο κόσμος πως τέτοια σκάνδαλα και άλλα ανάλογα
συμβαίνουν και στις «καλές οικογένειες». Ο κόσμος πρέπει να ξέρει, πως
η βαριά βρωμιά κατακάθεται μόνο στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.
Να λοιπόν, τι φοβήθηκαν ακόμα κι αυτοί που δεν είχαν τίποτα να φοβηθούν
και τους έπιασε αμόκ. Άλλωστε, ζούμε σε μια χώρα όπου ο πάσης φύσεως
φόβος έχει εγγραφεί στο εθνικό κύτταρο. Οι Τούρκοι στην αρχή, οι
πολισμάνοι στη συνέχεια, οι πουριτανοί μετά, όλοι αυτοί οι βιαστές της
συνείδησης δεν μας επέτρεψαν να γίνουμε πραγματικά λεύτεροι.
ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ με τα μούτρα να σώσουν τον Κ ο ρ ^λή ,
ποντάροντας δολιότατα στα «προσωπικά» δεδομένα, δεν βρήκαν το
θάρρος να πουν πως, ασχέτως της ηθικής ποιότητας του καλλιτέχνη και
βάσει της αρχής σύμφωνα με την οποία η αισθητική βρίσκεται σταθερά
πέραν της ηθικής, αυτός ο άνθρωπος έπρεπε να σωθεί οπωσδήποτε γιατί
είναι πράγματι ένας σπουδαίας πιανίστας, τον οποίο μια μεγάλη
δισκογραφική εταιρεία επέλεξε ως διεθνή ερμηνευτή της πιανιστικής
μουσικής του Νορβηγού Γκριγκ. Εκατομμύρια δολάρια ξοδεύτηκαν ήδη για
την προετοιμασία του στη Νορβηγία (πατρίδα του Γκριγκ) και την
εγκατάστασή του στις Βρυξέλλες όπου ετοιμάζονται οι ηχογραφήσεις.
Πάνω κει, και ενώ όλα πήγαιναν μια χαρά για την πολυεθνική δισκογραφική
εταιρεία, ήρθε ο Μάκης και τα έκανε σκατά. Αμ, δε που θα τον άφηναν.
Μιλούμε για δισεκατομμύρια δολάρια, φίλοι μου ηθικολόγοι, που χάψατε
τόσο εύκολα το παραμύθι των «προσωπικών δεδομένων» δια του οποίου
σας ενεργοποίησαν οι πονηροί για να κάνουν τη δουλειά τους.

Σάββατο, 4 Μαρτίου 2000

Η βλακεία και η ομοφυλοφιλία

ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ιδιότητα του... κινηματογραφικού κριτικού κλήθηκα να δω

το φιλμ στο οποίο πρωταγωνιστεί ο κ. Τομπούλογλου, ή μάλλον ο
ευτραφής πισινός του εν λόγω κυρίου. Πρέπει να πω εξ αρχής, για να
ξεμπερδεύω με την... αισθητική, πως αυτός ο πισινός έχει... ταλέντο. Και
νομίζω πως θα πάει μπροστά, ή μάλλον ακόμα πιο πίσω, αν προσπαθήσει
λιγάκι πιο σοβαρά, με ένα σενάριο πιο καλό και έναν σκηνοθέτη πιο ικανό.
Λοιπόν, βλέποντας το αριστούργημα «Φέξε μου και γλίστρησα» προέκυψε
ξαφνικά στο μυαλό μου ο συνειρμός που όλοι γνωρίζουμε από δύσκολη
πείρα, ευτυχώς χωρίς να υποβαλλόμαστε στη βάσανο να βλέπουμε
πισινούς πολιτικών για να μαθαίνουμε: Η ελληνική πολιτική είναι μια
πολιτική του κώλου. Όχι κατ' ανάγκην του ευκοίλιου ή του δυσκοίλιου
κώλου του ομοφυλόφιλου, αλλά και του πολιτικού που χρησιμοποιεί το
παχύ έντερο σαν αποχετευτικό αγωγό των λυμάτων του σώματος, δηλαδή
για να βγαίνουν και όχι να μπαίνουν πράγματα.
ΟΙ ΚΙΝΕΖΟΙ λεν: Πες μου καλημέρα να σου πω ποιος είσαι. Αν φτάνει μόνο
μια λέξη για να μάθω ποιος είσαι, είναι φυσικό όταν μπροστά μου έχω μόνο
εικόνες, οι λέξεις που θα προκύψουν συνειρμικά στο μυαλό μου (η σκέψη
είναι βουβός λόγος) να είναι ένα πλήθος τεράστιο. Εξ ου και η ομοίως
κινέζικη πανάρχαια ρήση: Μια εικόνα αξίζει χίλιες λέξεις. Προσοχή, μια
εικόνα, όχι μια φωτογραφία, όπως λέμε παραποιώντας τον
προφωτογραφικό κινέζικο λόγο. Η ρεαλιστική φωτογραφία κρατάει δέσμια
τη φαντασία και ο νους δεν παράγει λέξεις, αλλά επιφωνήματα.
Σαν αυτά που βγάζεις βλέποντας τον κ. Τομπούλογλου να ασκείται στην...
πολιτική σκέψη με εκπαιδευτή έναν πανέξυπνο λούμπεν, που θα
μπορούσε να γίνει όργανο του οποιουδήποτε. Εμού, εσού, του πολιτικού
του αντιπάλου κόμματος, του φασίστα, του κομουνιστή, του αναρχικού, του
Αμερικανού κατασκόπου που θα χρειαστεί ίσως να ασκήσει εκβιασμό εν
καιρώ, του Τούρκου κατασκόπου που θα χρειαστεί ίσως να πράξει ομοίως
κάποτε.
Ο ΧΩΡΟΣ ΤΩΝ ΛΟΥΜΠΕΝ είναι μια χαοτική δεξαμενή δυνατοτήτων και
συμπεριφορών, τόσο προοδευτικών όσο και αντιδραστικών, λέει ο Φραντς
Φανόν («Της γης οι κολασμένοι»), ο άνθρωπος που αγάπησε και
εμπιστεύτηκε τους λούμπεν της Κάσμπας στην πόλη του Αλγερίου και μαζί
τους έκανε θαύματα στη διάρκεια της Αλγερινής Επανάστασης. Τίποτα δεν
αποκλείει ένας χασικλής, ένας κοκαϊνομανής, ένας οπιομανής, μια πόρνη,
ένας προαγωγός να είναι δυνάμει επαναστάτες, έτοιμοι να στρέψουν το
όπλο που ήδη κατέχουν προς τη σωστή μεριά.
Το να περιφρονεί ένας αριστερός τους λούμπεν για μόνο το λόγο πως είναι
λούμπεν συνιστά ανοησία πρώτου βαθμού και ηθικολογία συναρτημένη με
τον προτεσταντισμό και όχι με τον χριστιανισμό γενικότερα. Άλλωστε, ο
χώρος των λούμπεν εμπεριέχει και ανθρώπους ιδιοφυείς, και ανθρώπους
μεγαλοφυείς, ικανούς να κάνουν άθλους.
ΑΝ Ο ΕΝ ΛΟΓΩ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ, που πληρώνει φτηνά για να ικανοποιήσει
την κατά τα άλλα σεβαστή ερωτική του ιδιαιτερότητα, είχε το ένα δέκατο της
φυσικής ευφυίας των λούμπεν που τον «βολεύουν» θα ήταν πανευτυχής.
Και αν οι πολιτικοί, τουλάχιστον οι περισσότεροι, είχαν ίχνος ανθρωπιάς
και ευαισθησίας θα έπρεπε να αναρωτηθούν, έστω μια φορά στη ζωή τους,
τι γίνονται οι ταλαντούχοι και οι ευνοημένοι από τη φύση που ζουν μια ζωή
στο περιθώριο, είτε γιατί δεν είχαν πατέρα ή θείο ευκατάστατο, είτε γιατί μια
ηθική απολυτότητα τους εμπόδισε να εκπορθήσουν το σύστημα, είτε γιατί
μια αλληλουχία συγκυριών λειτούργησε σε βάρος τους.
Δεν θα ήθελαν οι σοβαροφανείς να δει το φιλοθεάμων κοινό την κασέτα με
κολ-σταρ τον πολιτικό, όχι για να μη γελοιοποιηθεί και δημοσίως, αλλά για
να μην καταλάβουμε πόσο πιο αξιοπρεπείς και σοβαροί είναι οι λούμπεν
και με πόση άνεση κυριαρχούν πάνω σε έναν πολιτικό που σχεδόν
κυριολεκτικά τον σέρνουν απ' τη μύτη. Θα έλεγε κανείς πως αυτό το
περιστατικό είχε υπόψη του ο Ζαν Ζενέ όταν έγραφε το «Μπαλκόνι».
ΑΛΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ θα μπορούσε να τους σέρνει από τη μύτη η
σύζυγος, η γκόμενα, ο εργολάβος δημοσίων έργων, ο «προσωπικός»
δημοσιογράφος στον οποίο ο πολιτικός διοχετεύει φρέσκες πληροφορίες
κατ' ευθείαν από το υπουργικό συμβούλιο, ο Αμερικανός ή κάποιος άλλος
πρεσβευτής, ο Αμερικανός ή κάποιος άλλος πρόεδρος - τέλος πάντων ένας
ή περισσότεροι από εκείνους τους αλλοδαπούς κυρίους που καθιστούν την
«υπερήφανη και ανεξάρτητη ελληνική πολιτική» μια πολιτική του κώλου.
Και μάλιστα του διάτρητου κώλου του ομοφυλόφιλου. Που όσο κρατάει την
ομοφυλοφιλία για προσωπική του χρήση, ουδέν πρόβλημα. Όταν όμως τη
βγάζει στο παζάρι, το πρόβλημα προκύπτει αυτομάτως, δεδομένου ότι η
ομοφυλοφιλία δεν είναι κοινωνικά αποδεκτή και ως εκ τούτου γίνεται πάρα
πολύ εύκολα μέσο πίεσης και ποικίλων εκβιασμών από τους κακοήθεις.
Αυτό το ξέρουν οι πολιτικοί ομοφυλόφιλοι. Κι ωστόσο παν και
ξεβρακώνονται όπου λάχει. Μόνο γι' αυτό το λόγο, και όχι γιατί είναι
ομοφυλόφιλος, ο κ. Τομπούλογλου δεν πρέπει να ασχολείται με τα κοινά.

Σάββατο, 11 Μαρτίου 2000

Δημοσιογραφία «του κουτιού»

ΘΕΩΡΩ ΤΟ «ΜΑΥΡΟ ΚΟΥΤΙ» σαν την καλύτερη δημοσιογραφική

εκπομπή που έγινε από υπάρξεως ελληνικής τηλεοράσεως. Τα πιο θερμά
συγχαρητήρια και στον επιδέξιο Παύλο Τσίμα και στον έντιμο Αλέξη
Παπαχελά και στον δραστήριο Τάσο Τέλλογλου. Στα τρία θέματα της
εκπομπής τής 23/2 υπήρχαν τριών ειδών «καρχαρίες»: δημοσιογράφοι,
υποψήφιοι βουλευτές και Αμερικανοί, αν και μόνο ο Τσίμας έδωσε όνομα
στον κίτρινο δημοσιογράφο-καρχαρία. Ωστόσο, ξέχασε να πει πως
καρχαρίες υπάρχουν μόνο εκεί που υπάρχουν οι κατάλληλες θάλασσες. Οι
καρχαρίες είναι ψάρια, τουτέστιν ζώα, και σαν τέτοια ουδεμία σχέση θα ήταν
δυνατό να έχουν με το καλό και το κακό. Η φύση τοποθετείται σταθερά
πέραν της ηθικής. Εν πολλοίς το ίδιο κάνει και το κεφάλαιο, που
ανταγωνίζεται μονίμως τις χριστιανικές ηθικές αξίες, όπως λέν' οι δύο
διασημότεροι Αμερικανοί ιστορικοί του καπιταλισμού Nathan Rosenberg &
L.E. Birdzell, Jr. στο περιλάλητο σύγγραμμά τους «Πώς πλούτισε η Δύση»,
που γράφηκε και εκδόθηκε με χρηματοδότηση της Citibank.
ΛΟΙπ Ο ν , ΚΙΤΡΙΝΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ υπάρχουν μόνο εκεί που
υπάρχουν κίτρινοι εργοδότες κι αυτό το υπαινισσόταν σαφέστατα ο
Παπαχελάς σ' ένα θαυμάσιο κείμενό του για τον Τριανταφυλλόπουλο,
δημοσιευμένο στο «Βήμα» λίγες μέρες πριν από την εκπομπή. Δυστυχώς
ο Παπαχελάς, έχοντας προφανώς στο νου του το διαφορετικό και
δυσμενέστερο εργοδοτικό περιβάλλον στο οποίο έγινε η εκπομπή δεν
έκανε ξανά λόγο για τις σοβαρές εκπομπές του Μάκη περί διεφθαρμένης
Αστυνομίας κ.λπ. Ωστόσο, αναφέρθηκε και πάλι στην αναγκαιότητα
τοποθέτησης κρυφής κάμερας στις δημόσιες υπηρεσίες.
Ο ΤΣΙΜΑΣ, όμως, ως πολύ ευπρεπής άνθρωπος, δεν φάνηκε να χάρηκε
ιδιαίτερα γι' αυτή την «εξτρεμιστική» άποψη του Παπαχελά. Σαν
δημοσιογράφος μάλλον δεν είναι διατεθειμένος να διακινδυνεύσει ούτε κατ'
ελάχιστο προκειμένου να αποδείξει κάτι πιο επικίνδυνο από το
δημοσιογραφικό κιτρινισμό, κάτι ας πούμε σαν την εξευτελιστική υποταγή
της χώρας στους Αμερικάνους. Αυτό ακριβώς επιχείρησε ο Παπαχελάς με
το δικό του έξοχο ρεπορτάζ για την «κόκκινη προβιά». Χρειάζεται, λοιπόν,
να ζήσει και να δουλέψει ένας καλός δημοσιογράφος, παλιός αριστεριστής
και γόνος ευκατάστατης οικογένειας, στην Αμερική για να δει τη βρωμιά
από κοντά ώστε να γίνει πιο θαρραλέος και να μιλάει για κόκκινη προβιά
συγκεκριμένα και όχι αορίστως για τη συμφωνία της Γιάλτας; Και ο Τσίμας
είναι γόνος ευκατάστατης αστικής οικογένειας, πράγμα ουδόλως μεμπτό,
φυσικά. Αλλά αυτός προτίμησε να κάνει τη θητεία του στο στρατώνα του
Περισσού και όχι στα μπουλούκια των ρέμπελων αριστεριστών, όπου
τριγύριζε κάποτε ο περισσότερο ανήσυχος Παπαχελάς. Δεν λέω πως δεν
έκανε καλά, πολλοί υπηρέτησαν σ' αυτήν τη στρατώνα με τη μεγάλη
ιστορία. Λέω μόνο πως υπάρχουν πολλών ειδών καρχαρίες. Και εν πάση
περιπτώσει οι δημοσιογράφοι-καρχαρίες δεν είναι οι πιο επικίνδυνοι. Οι πιο
επικίνδυνοι είναι οι εργοδότες-καρχαρίες που χρησιμοποιούν τους
δημοσιογράφους-καρχαρίες, για να κάνουν τη δουλειά τους. Αλλά εξίσου
επικίνδυνοι είναι και όσοι αποπροσανατολίζουν τα ψάρια.
ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΘΥΜΙΣΩ στον Παύλο, που κάποτε υπήρξε περιστασιακός
κομμουνιστής, πως εγώ ο ελαφρώς αναρχίζων κομμουνιστής δεν υπήρξα
ποτέ μέλος κανενός κόμματος, ούτε καν του κομμουνιστικού. Αλλά ούτε
στους τροτσκιστές ούτε στους τροτσκιστές-παμπλιστές ανήκα, παρ'ότι
δούλεψα περίπου δύο χρόνια στην Αλγερία κοντά στον Μιχάλη Ράπτη (Μι-
σέλ Πάμπλο), το μεγάλο μου δάσκαλο. Ωστόσο, για λόγους
συναισθηματικούς, οικογενειακούς και ιστορικούς ψηφίζω σταθερά και
μόνιμα ΚΚΕ, όχι Συνασπισμό, ως θα όφειλα πολιτικά σκεπτόμενος. Τον
καιρό που ο Τσίμας ήταν κομματικός-κομμουνιστής εξ απονομής και
χαμηλόμισθος υπεύθυνος του ραδιοφωνικού σταθμού 902 Αριστερά στα
FM μπήκε θέμα συνεργασίας μου μ' αυτόν το σταθμό. Αλλά με εισήγηση
του συνεργάτη του Παύλου Τσίμα, Δημήτρη Δανίκα, επίσης κομμουνιστή
με σημαία ευκαιρίας τον καιρό εκείνο, με απέρριψε διότι τότε δούλευα
στον... αστικό Τύπο, δηλαδή στο «Βήμα», σαν κινηματογραφικός κριτικός!
Και οι δυο τους σήμερα δουλεύουν ακριβώς στον ίδιο αστικό Τύπο στον
οποίο εγώ δούλευα τότε. Αλλά εγώ, όπως και τότε που δεν με ήθελαν κοντά
τους γιατί δούλευα στον αστικό Τύπο, συνεχίζω να ψηφίζω ΚΚΕ. Αναρω­
τιέμαι, λοιπόν, αν πρέπει να είμαστε τόσο απόλυτοι όταν αναφερόμαστε
στον κιτρινισμό του Μάκη.
ΑΓΑΠΗΤΕ ΜΟΥ ΠΑΥΛΟ, εκτός από μαύρες υπάρχουν και γκρίζες μέρες
στον Τύπο. Είναι περισσότερες. Άλλωστε, ο Νόαμ Τσόμσκι στο
«Κατασκευάζοντας συναίνεση» μιλάει για την επιδεξιότατα στη χρήση του
ουδέτερου γκρίζου, με το οποίο, όπως στην ασπρόμαυρη φωτογραφία,
μπορείς να τονίσεις ή να υποτονίσεις όποιο χρώμα θέλεις και κανείς να μην
το καταλάβει. Προσωπικά, προτιμώ την κόκκινη, την πράσινη, την μπλε,
ακόμα και τη μαύρη από την γκρίζα δημοσιογραφία. Για να το πω πιο
καθαρά: Οι λούμπεν-δημοσιογράφοι ενδέχεται να σου δείξουν κάτι. Οι
ευπρεπείς θα σου δείξουν μόνο ευπρέπεια.

Σάββατο, 18 Μαρτίου 2000

Η Βουλή ως άσυλο ανιάτων

ΟΤΑΝ ΤΟ Β ΤΟ ΓΡΑΨΕΙΣ με μικρό, η λέξη βουλή σημαίνει «οριστική

απόφαση», που έρχεται σαν συνέπεια της ελεύθερης βούλησης. Όταν το Β
το γράφεις με κεφαλαίο, Βουλή σημαίνει σώμα εκλεγμένων ή διορισμένων
ανθρώπων που καταλήγουν από κοινού σε αποφάσεις, που λέγονται νόμοι
και που αφορούν ολόκληρη την κοινωνία. Δουλειά της Βουλής είναι να
παράγει νόμους και να ελέγχει την εκτελεστική εξουσία (την κυβέρνηση).
Είναι άλλο πράγμα η Βουλή, άλλο το Κοινοβούλιο και άλλο το
κοινοβουλευτικό σύστημα (διακυβέρνησης). Κοινοβούλιο υπάρχει εκεί που
υπάρχουν δύο νομοθετικά σώματα, ας πούμε μια Βουλή και μια Γερουσία.
Συνεπώς, λανθασμένα ονομάζουμε την ελληνική Βουλή, Κοινοβούλιο. Ο
χαρακτηρισμός έμεινε από τότε που στην Ελλάδα υπήρχε και Γερουσία.
ΤΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ είναι ένας τρόπος λειτουργίας της
αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Η πρώην Σοβιετική Ένωση ανήκε
αυτοδικαίως στη διεθνή Διακοινοβουλευτική Ένωση διότι είχε Βουλή.
Κοινοβουλευτικό σύστημα όμως δεν είχε. Βουλή μπορεί να έχουν στην
υπηρεσία τους ακόμα και οι δικτάτορες. Όμως, και οι δημοκρατίες έχουν τη
διακριτική ευχέρεια να χρησιμοποιούν δικτατορικά τις Βουλές, ή να μην τις
χρησιμοποιούν καθόλου, όπως εδώ στην Ελλάδα. Όπου η Βουλή υπάρχει
για να κοιμούνται στα έδρανά της οι κουρασμένοι βουλευτές, στις σπάνιες
περιπτώσεις που πάν' εκεί ύστερα από μια κοπιαστική ημέρα συνεχών
περιπάτων από υπουργείο σε υπουργείο, προκειμένου να πετύχουν ένα
προσωπικό ή πελατειακό ρουσφέτι, που θα εξασφαλίσει τόσο την
επανεκλογή του βουλευτή όσο και τα κονδύλια που απαιτούνται γι' αυτήν.
Η ζωή ακριβαίνει και μαζί της και η πολιτική ζωή, που δεν μπορεί πλέον να
λειτουργήσει χωρίς σπόνσορες. Θα χαιρόμουν πολύ αν ένας τίμιος
υποψήφιος βουλευτής έγραφε στο προσωπικό διαφημιστικό του φυλλάδιο:
Αν και βρωμιάρης, με συνιστούν 35 κατασκευαστές πλυντηρίων
εγκεφάλων.
Η ΥΠΑΡΞΗ ΒΟΥΛΗΣ σε μια χώρα καθόλου δεν εγγυάται και την ύπαρξη
κοινοβουλευτικού συστήματος, κατ'ουσίαν και όχι τύποις. Όταν οι νόμοι
απλώς ψηφίζονται από τους βουλευτές και μόνο δυο τρεις απ' αυτούς
ξέρουν τι ακριβώς ψήφισαν, τότε τους νόμους δεν τους παράγει η Βουλή,
αλλά η κυβέρνηση που τους εισηγείται στη Βουλή. Σε μια τέτοια περίπτωση
η κυβέρνηση ασκεί δικτατορία, μεταμφιεσμένη σε δημοκρατία. Και
οφείλουμε να την αντιμετωπίσουμε όπως θα αντιμετωπίζαμε κάθε
δικτατορία. Ίσως μάλιστα και πιο σκληρά, υπολογίζοντας τον εμπαιγμό που
υφιστάμεθα ως ψηφοφόροι στη «μεγάλη γιορτή της Δημοκρατίας» την
ημέρα των εκλογών, μια φορά στα τέσσερα χρόνια. Αλλά και μια φορά στα
είκοσι χρόνια να γίνονταν εκλογές, καθόλου δεν θα καταλαβαίναμε τη
διαφορά, εφόσον δε λέει να αποχτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο το
κοινοβουλευτικό σύστημα και η Βουλή παραμένει άσυλο ανιάτων κατά τον
νουν και κατά το ήθος. Γίνονται όμως εκλογές κάθε τέσσερα χρόνια διότι ο
χρόνος αυτός κρίνεται επαρκής για αλλαγή βάρδιας των κομμάτων
εξουσίας ενώπιον της κρεμασμένης Μεγάλης του Έθνους Κουτάλας. Όλοι
πρέπει να φαν' (από τα «πακέτα» σήμερα). Κι αυτό συνιστά μια μορφή
Μασητικής Δημοκρατίας, ιδιαίτερα προσφιλούς στους Έλληνες πολιτικούς
και των δύο μασητικών κομμάτων εξουσίας. Εφόσον δεν είστε στενός
συγγενής εξ αίματος ή εξ αγχιστείας ενός υποψήφιου βουλευτή, κρατηθείτε
όσο γίνεται πιο μακριά και από τα δύο κόμματα εξουσίας. Προτιμήστε
κόμματα που δεν έχουν καμιά ελπίδα να πλησιάσουν την Εθνική Κουτάλα,
αλλά που μπορούν να επιβλέπουν τη χρήση της. Σε μια χώρα με Βουλή
αλλά χωρίς κοινοβουλευτικό σύστημα, η αντιπολίτευση των μικρών
κομμάτων είναι πολύ χρήσιμη.
ΠΡΟΣΟΧΗ, Η ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ των μικρών κομμάτων, όχι των μεγάλων.
Γιατί το μεγάλο κόμμα που περιμένει να έρθει η σειρά του να πλησιάσει την
Εθνική Κουτάλα δεν μπορεί να ασκήσει αντιπολίτευση, αφενός γιατί έχει
χεσμένη τη φωλιά του από τότε που ήταν συμπολίτευση και αφετέρου διότι
θα ήθελε να του φερθεί με την ίδια αβρότητα η συμπολίτευση όταν γίνει
αντιπολίτευση. Ο μεγάλος συνταγματολόγος Αλέξανδρος Σβώλος έλεγε
πως ο βασικός κίνδυνος που αντιμετωπίζει το κοινοβουλευτικό σύστημα
είναι η μετατροπή του σε κομματικό σύστημα. Όχι γιατί την εξουσία την
ασκούν εναλλάξ τα αναγκαία σ' αυτό το σύστημα κόμματα, αλλά διότι το
κόμμα που σχηματίζει κυβέρνηση, ενώ τη νύχτα των εκλογών, μόλις ανα­
κοινωθούν τα αποτελέσματα θα σπεύσει να δηλώσει διά του αρχηγού του
πως θα ασκήσει εξουσία στο όνομα όλου του λαού, την άλλη κιόλας μέρα
αρχίζει να την ασκεί ερήμην των πάντων (εκτός των «φίλων και
συμμάχων») και κυρίως ερήμην των άλλων κομμάτων, που ποτέ κανείς δεν
θα τα ρωτήσει επί του πρακτέου, τουλάχιστον όσον αφορά την εξωτερική
πολιτική, που εξ ορισμού δεν θα ήταν δυνατό να είναι κομματική αφού είναι
εθνική. Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, το παλιό θούριο-σύνθημα του ΕΛΑΣ
«Στ' άρματα, στ' άρματα, εμπρός στον αγώνα» δεν έχασε την επικαιρότητα
και την πολιτική του βαρύτητα.

Παρασκευή, 24 Μαρτίου 2000

Η Βουλή ως οικογενειακό συμβούλιο

Ο ΘΕΣΜΟΣ που λέγεται Βουλή είναι μια πανάρχαιη υπόθεση. Βουλή

υπάρχει και στα ομηρικά έπη. Βουλή έχουν σχεδόν όλες οι πόλεις-κράτη
της ελληνικής αρχαιότητας, δημοκρατικές και ολιγαρχικές. Βουλή υπάρχει
παντού, όπου υπάρχουν άρχοντες και αρχόμενοι. Η Βουλή είναι ο κρίκος
που συνδέει τους εξουσιαστές κάθε μορφής με τους εξουσιαζόμενους κάθε
κατηγορίας. Η Βουλή δεν είναι τυπικό χαρακτηριστικό της δημοκρατίας.
Το αμετάβατο ρήμα βουλεύομαι, που έχει μόνο ενεστώτα και παρατατικό,
στα αρχαία ελληνικά σημαίνει συσκέπτομαι ή διασκέπτομαι: Σκέφτομαι μαζί
με άλλους ή κάνω τη σκέψη μου να περνάει μέσα από τη σκέψη των άλλων,
ώστε να διαμορφωθεί μια σωστότερη τελική άποψη με τη σύνθεση. Το
λεγόμενο «οικογενειακό συμβούλιο» είναι μια μορφή Βουλής, και μάλιστα
η πρώτη που εμφανίστηκε στον κόσμο. Και που υπάρχει ακόμα.
Ος Ο Η ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ξεπερνάει το στάδιο των γενών, της
οργάνωσης κατά μεγάλες οικογένειες που έχουν κοινό πρόγονο, και
προκύπτει η ανάγκη για έναν βασιλιά που να διατηρεί τη συνοχή των
γενών, τόσο περισσότερο γίνεται αναγκαία η Βουλή. Ο βασιλιάς χρειάζεται
ένα συλλογικό όργανο, που συνήθως αποτελείται από σώφρονες γέροντες
(Γερουσία) ή από προύχοντες για να περνάει τις εντολές του στο λαό, αλλά
και για να διατηρεί τη σχέση του με το λαό, που οφείλει να τον υπηρετεί με
τον καλύτερο τρόπο, αν δεν θέλει να χάσει το θρόνο του ή το κεφάλι του.
Η Βουλή θα αποκτήσει μεγάλη δύναμη με το τέλος του θεσμού της αρχαίας
βασιλείας και την αντικατάστασή του με το θεσμό του ολιγαρχικού
πολιτεύματος λίγο πριν από τον 5ο αιώνα. Οι ολίγοι άρχοντες, που τώρα
ασκούν την εξουσία στη θέση του βασιλιά, έχουν μεγαλύτερη από το
βασιλιά ανάγκη από μια Βουλή για να κάνουν τη δουλειά τους. Όπως και
το ολιγαρχικό πολίτευμα, η σύνθεση της Βουλής της ολιγαρχίας δεν μπορεί
παρά να είναι ολιγαρχική.
ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΚΥΨΕι ΒΟΥΛΗ με τη σημερινή έννοια, το μόνο που είναι
απολύτως αναγκαίο είναι μια συνεχής διεύρυνση της
αντιπροσωπευτικότητας και των αρμοδιοτήτων της αρχαίας Βουλής. Η
οποία, σε μας εδώ, λίγο ώς πολύ συνεχίζει να παραμένει καθηλωμένη στο
επίπεδο του οικογενειακού συμβουλίου ή της παρέας ή της συμμορίας.
Πολύ αρχαίοι επ'αυτού!
Η αρχαία Βουλή δεν ήταν μόνο ένα συμβουλευτικό του βασιλιά ή των
αρχόντων σώμα, αλλά είχε και δικαστικές αρμοδιότητες, όπως άλλωστε και
ο Βασιλιάς ή οι άρχοντες. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η αρχαία Βουλή
ήταν ο βοηθός του βασιλιά ή των αρχόντων. Όσο περισσότερες είναι οι
αρμοδιότητες που αναλαμβάνει αυτό το σώμα, τόσο μεγαλύτερη
εξουσιαστική σημασία αποκτά.
ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, με συνεχείς, σταδιακές διευρύνσεις των αρμοδιοτήτων της
Βουλής, τον 5ο αιώνα επέρχεται πλήρης ανατροπή της ιεραρχικής
πυραμίδας, με κέντρο πάντα τη Βουλή. Που τώρα, ως εκτελεστικό και
νομοπαρασκευαστικό όργανο, αντλεί όλη της τη νομιμότητα από το λαό,
από την Εκκλησία του Δήμου, και όχι από τους ολίγους άρχοντες, όπως
λίγο πριν, ή από το βασιλιά, όπως τα παλιότερα χρόνια. Ο πανάρχαιος
Θεσμός της Βουλής βρίσκεται σταθερά στο κέντρο των εξελίξεων, είναι ο
μοχλός για κάθε αλλαγή.
Αυτό θα συμβαίνει και τους επόμενους αιώνες παντού στον κόσμο όπου
υπάρχει Βουλή, εκτός από τη νέα Ελλάδα, όπου η Βουλή των Ελλήνων
σπάνια προκαλεί εξελίξεις και υφίσταται μονίμως τις διαφοροποιήσεις που
προκρίνει η εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση). Η Βουλή των Ελλήνων, από
το 1830 που προέκυψε το νεοελληνικό κράτος, ήταν πάντα το άλλοθι της
νομιμότητας και σχεδόν ποτέ η πηγή της νομιμότητας. Ήταν πάντα δεμένη
στην ουρά της εκτελεστικής εξουσίας, χωρίς ποτέ να καταφέρει να τη δέσει
στη δική της ουρά, όπως γίνεται παντού όπου η κοινοβουλευτική
δημοκρατία λειτουργεί όντως.
Η ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ απόκτησε εσχάτως και παιδική χαρά, τη Βουλή
των Εφήβων. Αξιότιμοι (!) κύριοι βουλευτές, τι έχουν να μάθουν από σας οι
έφηβοι που στριμώχνετε εκεί μέσα μια φορά το χρόνο; Εσείς θα τους
διδάξετε Δημοκρατία ή ο Θουκυδίδης; Αν τολμάτε, βάλτε τους σε μια σειρά
κανονικών συνεδριάσεων της Βουλής και εξηγήστε τους γιατί τα έδρανα
είναι άδεια. Αλίμονο αν τα παιδιά μας διδαχτούν Δημοκρατία από σας, που
σούρνεστε πίσω από μια εκτελεστική εξουσία την οποία δήθεν ελέγχετε,
ενώ εκείνη σας σούρνει απ' τη μύτη.
Πάντως, κανείς δεν θα είχε την απαίτηση να λειτουργήσει η ελληνική Βουλή
με το κοινοβουλευτικό σύστημα της «διαρκούς συνέλευσης», που είναι η
πιο σωστή μορφή κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, αυτή που εφαρμόστηκε
με επιτυχία μόνο στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης. Σ'αυτό το
σύστημα η Βουλή συνεδριάζει αδιάκοπα και ορίζει επιτροπές ανακλητές
ανά πάσα στιγμή, επιφορτισμένες με την άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας
και την προπαρασκευή των νόμων, καθώς και με την τελική επεξεργασία
και την ψήφισή τους. Σ'αυτό το σύστημα όλη η εξουσία πηγάζει από τη
Βουλή, που είναι ταυτόχρονα και κυβέρνηση.

Σάββατο, 1 Απριλίου 2000

Δημοκρατία και Ρεπούμπλικα: Τραγιάσκα!

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ υπήρξε μία και μοναδική φορά στην ανθρώπινη ιστορία,

στην αρχαία Αθήνα. Μια αρκούντως πετυχημένη απόπειρα αναβίωσης της
άμεσης αθηναϊκής δημοκρατίας έγινε στη Σοβιετική Ένωση, αλλά
ευδοκίμησε μόνο τα δύο πρώτα χρόνια του νέου καθεστώτος, όταν τα
Σοβιέτ (τα λαϊκά συμβούλια) λειτουργούσαν ακόμη καλά.
Η αρχαιοελληνική δημοκρατία, που σημαίνει κυριαρχία, εξουσία του δήμου,
του λαού, σε νεοελληνική μετάφραση λέγεται λαοκρατία. Περιφραστικά, η
δημοκρατία με την αρχαιοελληνική έννοια λέγεται και άμεση δημοκρατία, σε
αντιδιαστολή προς την έμμεση, την αντιπροσωπευτική ή την αναλογική.
Στην αντιπροσωπευτική αστική δημοκρατία ένας βουλευτής
αντιπροσωπεύει στη Βουλή έναν συγκεκριμένο αριθμό ψηφοφόρων. Στην
αναλογική αστική δημοκρατία ένα κόμμα αντιπροσωπεύει στη Βουλή την
πραγματική του δύναμη στην κοινωνία. Όσο πιο αναλογικό είναι το
εκλογικό σύστημα, τόσο λιγότερες ψήφους κλέβουν τα μεγαλύτερα
κόμματα από τα μικρότερα, αλλά και τόσο περισσότερα μικρά μπαίνουν
στη Βουλή.
ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ πως η αστική δημοκρατία θα μπορούσε να βρει τρόπους
να διορθώσει κάπως την απόκλιση της ρεπούμπλικα από τη δημοκρατία.
Αλλά δεν το κάνει, διότι τη βολεύει περισσότερο η ρωμαϊκή ρεπούμπλικα
από την ελληνική δημοκρατία. Άλλωστε, όλα τα σύγχρονα δημοκρατικά
καθεστώτα παντού στον κόσμο ονομάζονται ρεπούμπλικες και όχι
δημοκρατίες. Μόνον η ελληνική ρεπούμπλικα λέγεται δημοκρατία εις
μνήμην των Αθηναίων προγόνων μας και όχι όλων των προγόνων μας. Όχι
πάντως και εις μνήμην των τεθνεώτων κομμουνιστών, που βιάστηκαν να
φέρουν τη λαϊκή δημοκρατία, δηλαδή να βάλουν τη δημοκρατία στη θέση
της ρεπούμπλικα.
Στα λατινικά res publica σημαίνει δημόσια πράγματα. Κατ' αναλογία,
ρεπούμπλικα θα ονομαστεί το διοικητικό σύστημα που στην
προαυτοκρατορική Ρώμη διαχειρίζεται τα δημόσια πράγματα, τις δημόσιες
υποθέσεις, προς όφελος του κοινωνικού συνόλου και όχι των ιδιωτών ή
των ευνοουμένων των αρχόντων.
ΚΑΙ Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ και η ρωμαϊκή ρεπούμπλικα δεν έχουν
καμία σχέση με την οικονομική ισότητα και συνεπώς μ'αυτό που εμείς
ονομάζουμε σοσιαλισμό. Και η δημοκρατία και η ρεπούμπλικα είναι
διοικητικά συστήματα. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι, στη μεν δημοκρατία
παίρνουν μέρος στη διοίκηση όλοι οι πολίτες, στη δε ρεπούμπλικα μόνον
αυτοί που θα υποδείξει έμμεσα ή άμεσα ο λαός, όπως περίπου και στις
σύγχρονες αστικές δημοκρατίες, δηλαδή τις ρεπούμπλικες.
ΡΕΠΟΥΜΠΛΙΚΑ θα ονομαστεί και το γνωστό καπέλο που κάποτε
φορούσαν κατά προτίμηση οι ρεπουμπλικάνοι (δημοκράτες) αστοί. Σήμερα
το φοράει όποιος θέλει. Ακόμα και οι γκάνγκστερ Θα προσπαθήσουν να
οικειοποιηθούν αυτό το κλασικό σύμβολο της αστικής ανδρικής αμφίεσης,
προφανώς για να δείχνουν και αυτοί καλοί και ευπρεπείς αστοί.
Το εν λόγω ενδυματολογικό σύμβολο, από τους γκάνγκστερ θα περάσει
πολύ άνετα στους «μυστικούς» αστυνομικούς, κυρίως από τότε που ο
Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ θα δείξει πόσο τονίζει την αρρενωπότητα αυτό το
πολύ κομψό ανδρικό καπέλο όταν το φοράει κανείς στραβά και με το
γείσωμα σπασμένο μπροστά.
ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ, η αστική ρεπούμπλικα θα φτάσει να
παρασημαίνει τη Δεξιά γενικώς και η τραγιάσκα την Αριστερά γενικώς. Το
κάλυμμα της κεφαλής τύπου τραγιάσκα είναι παλιό ανδρικό καπέλο. Όμως,
η λέξη τραγιάσκα είναι σχετικά καινούργια, είναι ρουμανική και σημαίνει
ζήτω. Αυτό το φτηνό λαϊκό καπέλο εύκολα το βγάζεις απ' το κεφάλι και το
πετάς στον αέρα φωνάζοντας ζήτω. Μέσα απ' αυτές τις ζητωκραυγές η
εργατική τραγιάσκα θα καθιερωθεί ως το ενδυματολογικό σύμβολο των
προλετάριων και θα βρεθεί σε ανταγωνιστικές σχέσεις με τη ρεπούμπλικα.
Στη μουσικοχορευτική σκηνή της αντιπαράθεσης Δεξιάς και Αριστεράς στο
«Θίασο» του Θόδωρου Αγγελόπουλου, σκηνή ανθολογίας για τον
παγκόσμιο κινηματογράφο, ενώ η Δεξιά παρασημαίνεται με τη
ρεπούμπλικα, η ΕΑΜική Αριστερά δεν έχει συγκεκριμένα ενδυματολογικά
τυπολογικά χαρακτηριστικά, ακριβώς γιατί είναι ΕΑΜική και όχι
κομμουνιστική. Αν ήταν αμιγώς κομμουνιστική, ίσως αυτή η ομάδα της
μουσικοχορευτικής αντιπαράθεσης να παρασημαινόταν από το σκηνοθέτη
με τραγιάσκες. (Ο μεγάλος σκηνοθέτης φαίνεται με την πρώτη ματιά από
κάτι τέτοιες, οπτικής τάξεως λεπτομέρειες, που σημαίνουν πολλά και επί
του αφηγηματικού και επί του ιδεολογικού επιπέδου).
ΕΝΩ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΕΞΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ δεν χρησιμοποιείται στο
χαρακτηρισμό της σύγχρονης δημοκρατίας, χρησιμοποιείται ωστόσο στο
χαρακτηρισμό σύγχρονων κομμάτων, που θέλουν να δείξουν πως
βρίσκονται πιο κοντά στο λαό. Τυπικό και πολύ γνωστό παράδειγμα το
αμερικανικό Δημοκρατικό Κόμμα, που αντιπαρατίθεται στο
συντηρητικότερο, υποτίθεται, Ρεπουμπλικανικό.

Σάββατο, 8 Απριλίου 2000

Το καταστροφικό δέλεαρ της εξουσίας

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ποθούν την πολιτική εξουσία και δυσκολεύονται τόσο

πολύ να την εγκαταλείψουν; Σ' αυτό το κρίσιμο για την αξιοπρέπεια των
πολιτικών ερώτημα θα προσπαθήσει να απαντήσει τον Ιανουάριο του
1992, ένα χρόνο πριν εκλεγεί πρόεδρος της Δημοκρατίας της τότε
Τσεχοσλοβακίας, ο Βάτσλαβ Χάβελ, διανοούμενος, θεατρικός συγγραφέας
και σήμερα πρόεδρος της Τσεχίας για δεύτερη πενταετία και μέχρι το 2003,
(έναν χρόνο πριν εγκαταλείψει την εξουσία ο Κ. Σημίτης) σε έναν
μνημειώδη λόγο του, στον οποίο εξηγεί γιατί δεν θα ήθελε να εκλεγεί
πρόεδρος. Τελικά, εξελέγη παρά τη θέλησή του. Όχι γιατί πολύ τον ήθελαν
κάποιοι καλοί του φίλοι, σαν τον Γιώργο Βέλτσο και τον Κών. Τσουκαλά (τι
απογοήτευση να βλέπεις διανοούμενους να μην μπορούν να ελέγξουν την
καταστροφική για το κύρος τους υποταγή στα παρεΐστικα λόμπι!), αλλά γιατί
τον υποχρέωσαν σχεδόν όλοι οι Τσέχοι, σχεδόν διά βοής, θα λέγαμε.
(Δεδομένου ότι δεν είναι δυνατό να υπάρξει κενό εξουσίας, τους
εξουσιαστές θα έπρεπε να τους παρακαλούμε να ασκήσουν την εξουσία.)
ΛΕΕΙ, ΛΟΙΠΟΝ, Ο ΧΑΒΕΛ: «Οι άνθρωποι ωθούνται προς την πολιτική από
τα οράματά τους για μια καλύτερη κοινωνία, από την πίστη τους σε
ορισμένα ιδανικά και αξίες ή από την ακατάσχετη οργή να αγωνιστούν
γι'αυτά και να τα κάνουν πραγματικότητα. Κατά δεύτερο λόγο τους οδηγεί
στην πολιτική μια φυσιολογική σε κάθε άνθρωπο επιθυμία για επιβεβαίωση
του εαυτού τους».
(Συμπληρώνω εγώ και ζητώ την επιστημονική επιβεβαίωση της Φωτεινής
Τσαλίκολγου, μιας άλλης φίλης του κ. Σημίτη: Όσο πιο κακομοίρης νιώθει
κανείς τόσο πιο μεγάλη είναι αυτή η ανάγκη. Έτσι δεν είναι, κυρία
Τσαλίκολγου;). «Μπορεί κανείς να φανταστεί πιο ελκυστικό τρόπο να
σφραγίσει την ύπαρξή του και να βεβαιωθεί για την αξία της από τον τρόπο
που μας προσφέρει η εξουσία λέει ο Χάβελ.
Και συνεχίζει: «Υπάρχει και μια τρίτη κατηγορία λόγων που κάνουν
πολλούς να ποθούν την εξουσία και να είναι τόσο απρόθυμοι να την
εγκαταλείψουν. Είναι τα ποικίλα προνόμια, τα οποία αναγκαστικά
συνοδεύουν τη ζωή ενός πολιτικού, ακόμη και στα πιο δημοκρατικά
καθεστώτα. Αυτοί οι τρεις τρόποι περιπλέκονται σχεδόν πάντα μεταξύ τους
με τον πιο πολύπλοκο τρόπο και συχνά είναι σχεδόν αδύνατο να
καθορίσουμε ποιος από τους τρεις υπερισχύει. Σχεδόν πάντα πίσω από
τους λόγους της πρώτης κατηγορίας κρύβονται οι λόγοι των άλλων δύο».
«ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ, Λ ο Ιπ Ο ν ;», αναρωτιέται ο Χάβελ. Να τι συμβαίνει: «Οι
πολιτικοί βρέθηκαν σ ' έναν κόσμο προνομίων, εξαιρέσεων, ευνοιών,
σ'έναν κόσμο όπου οι ευνοούμενοι σε λίγο δεν θα θυμούνται πια πόσο
κοστίζει το εισιτήριο του τραμ ή το βούτυρο, πώς ψήνεται ο καφές, πώς
οδηγούν αυτοκίνητο ή πώς τηλεφωνούν».
Φυσικά, όλα αυτά τα προνόμια τα αποκτά ο εξουσιαστής στο όνομα του
«κοινού καλού» και του «συμφέροντος της πατρίδας». Ακούστε όμως τι λέει
επ ' αυτού ο Χάβελ: «Πού σταματά το συμφέρον της πατρίδας και πού
αρχίζει η χαρά των καθολικευμένων προνομίων; Σε ποιο σημείο μπλέκουν
τα δύο συμφέροντα, το συμφέρον της πατρίδας και το προσωπικό μου;
Μπορώ να θυσιάσω το προσωπικό μου συμφέρον ή θα βρω τρόπους να
το δικαιολογήσω; Όντας στην εξουσία είμαι μόνιμα ύποπτος στον εαυτό
μου. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά αρχίζω ξαφνικά να έχω μεγαλύτερη κατανόηση
για κείνους που σιγά σιγά χάνουν τη μάχη τους με τον πειρασμό της
εξουσίας, αυταπατώμενοι πως ακόμη υπηρετούν την πατρίδα. Είναι αυτοί
που γίνονται ολοένα και πιο επικίνδυνοι, έτσι που αντιλαμβάνονται τα
προνόμιά τους σαν κάτι το αυτονόητο».
Και συνεχίζει ο Χάβελ: «Ο πειρασμός της εξουσίας ενέχει κάτι το ύπουλο,
κάτι το παραπλανητικό και διφορούμενο: Α φ ' ενός η πολιτική εξουσία δίνει
στον άνθρωπο την καταπληκτική ευκαιρία να επαληθεύεται από το πρωί
μέχρι το βράδυ πως υπάρχει και πως έχει μια αδιαμφισβήτητη ταυτότητα,
που με κάθε λέξη και πράξη χαράσσεται πολύ φανερά στον κόσμο γύρω
του, παράλληλα όμως, η ίδια αυτή εξουσία, μαζί με όλα όσα λογικά τη
συνοδεύουν, κρύβει ένα φοβερό κίνδυνο: ότι προφασιζόμενη πως
επιβεβαιώνει την ύπαρξη και την ταυτότητά μας, ανεπαίσθητα, αλλά
ανεπανόρθωτα μας την παίρνει. Ο άνθρωπος που υποτάσσει την κάθε του
κίνηση στο βλέμμα της τηλεοπτικής κάμερας δεν είναι πια ο ίδιος
άνθρωπος. Τον εξουσιάζει κάτι άλλο: Το αξίωμά του, οι απαιτήσεις του, οι
συνέπειες, τα συνοδευτικά φαινόμενα, τα προνόμια. Ο πειρασμός της
εξουσίας έχει κάτι το θανατηφόρο. Κάτω από τη φαινομενική υπαρξιακή
επιβεβαίωση, νεκρώνει την ύπαρξη.
ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: «Η πολιτική είναι ένα πεδίο ανθρώπινης δράσης
που απαιτεί αυξημένες ικανότητες ως προς το ήθος, τη δυνατότητα
αυτοκριτικής, την ευθύνη, την καλαισθησία, την ταπεινότητα, το αίσθημα
του μέτρου, την ικανότητα διείσδυσης στην ψυχή του συνανθρώπου»
(Αφιερωμένο χωρίς αγάπη στους υπαρξιακά ανάπηρους πολιτικούς που
θα μας εξουσιάσουν γ ι' άλλα τέσσερα δύσκολα χρόνια.)

Σάββατο, 15 Απριλίου 2000

Κινέζικη λογική για λογικούς Έλληνες

ΜΙΑ ΠΑΛΙΑ ΚΙΝΕΖΙΚΗ εγκυκλοπαίδεια χωρίζει τα ζώα στις παρακάτω

κατηγορίες:
1) Αυτά που ανήκουν στον αυτοκράτορα. 2) Τα βαλσαμωμένα. 3) Τα
εξημερωμένα. 4) Αυτά που είναι ακόμα μωρά. 5) Τις σειρήνες. 6) Τα μυθικά.
7) Τα αδέσποτα σκυλιά. 8) Αυτά που περιέχονται σ'αυτή την κατάταξη. 9)
Αυτά που αναστατώνονται και κάνουν σαν τρελά. 10) Τα αναρίθμητα. 11)
Όσα έχουν σχεδιαστεί με ένα τελειότατο πινέλο από τρίχα καμήλας. 12) Και
τα λοιπά. 13) Όσα έχουν σπάσει το βάζο. 14) Όσα από μακριά μοιάζουν με
μύγες.
Ο ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΖ ΜΠΟΡΧΕΣ, που θα κάνει γνωστό στη Δύση το
παραπάνω απόσπασμα από το λήμμα «ζώα» της αρχαίας κινεζικής
εγκυκλοπαίδειας παραθέτοντάς το σε ένα διήγημά του, όχι μόνο δεν θεωρεί
ανόητα τα όσα λέγονται σ' αυτό αλλά αντιμετωπίζει την κατάταξη των ζώων
στο λήμμα σαν τυπικό δείγμα της κινέζικης σοφίας: Κάθε κατάταξη, λέει ο
Μπόρχες, είναι αυθαίρετη και υποθετική και μόνο η σύμβαση μας κάνει να
τη δεχόμαστε σαν σωστή. Το συμπέρασμα του Μπόρχες το υιοθετεί και ο
Ουμπέρτο Έκο («Η αναζήτηση της τέλειας γλώσσας»).
Ακολουθώντας την κινέζικη λογική και το κινέζικο ταξινομητικό σύστημα και
ενθαρρημένος τόσο από τον Μπόρχες όσο και από τον Έκο θα επιχειρήσω
παρακάτω μια διαφορετική της συνηθισμένης κατάταξη των ελληνικών
πολιτικών κομμάτων, μέσα από την οποία καλείστε να δώσετε ένα κάπως
διαφορετικό, θα έλεγα λιγάκι κινεζικό, νόημα στην έννοια του νικητή και του
νικημένου των εκλογών, παίρνοντας κατ' αρχάς υπόψη πως ούτε ο Πλάτων
στον «Κρατύλο» δίνει σαφή απάντηση στο ερώτημα αν οι έννοιες των
λέξεων συμφωνούν με τα πράγματα ή με τις ιδέες. Αν ζούσε σήμερα και
έβλεπε τους «απογόνους» του (!) υποθέτω πως θα έλεγε πως οι έννοιες
των λέξεων δεν συμφωνούν ούτε με τα πράγματα ούτε με τις ιδέες, ότι τα
λόγια των πολιτικών είναι τόσο κούφια όσο και το κεφάλι τους.
ΛΟΙΠΟΝ, ΚΑΤ'ΕΜΕ, τα ελληνικά πολιτικά κόμματα χωρίζονται:
1) Σ'αυτά που έχουν αρχηγούς φαλακρούς και σ'αυτά που έχουν αρχηγούς
παρά τρίχα φαλακρούς, όπως λέγονται αυτοί που έχουν μόνο μια τρίχα στο
κεφάλι τους.
2) Σ'αυτά που έχουν αρχηγό Κινέζο και στ'άλλα που έχουν αρχηγό άλλον
Ασιάτη που το παίζει Ευρωπαίος.
3) Σ'αυτά των οποίων οι αρχηγοί και τα στελέχη είναι «καθαροί Έλληνες»
και στ'άλλα των οποίων οι αρχηγοί και τα στελέχη δεν είναι καθαροί
Έλληνες, διότι δεν πλένονται συχνά.
4) Σ'αυτά των οποίων οι αρχηγοί και τα στελέχη δεν αγαπούν τους
Τούρκους και στ'άλλα των οποίων οι αρχηγοί και τα στελέχη αγαπούν το
τουρκικής καταγωγής τσιφτετέλι και το ομοίως τουρκικής καταγωγής
ζεϊμπέκικο, χώρια τα τουρκικής καταγωγής κεφτεδάκια, ντολμαδάκια, ου
μην αλλά και ο μουσακάς.
5) Σ'αυτά που έχουν μέσα τους λίγους εργολάβους και σ'εκείνα που έχουν
μέσα τους πολλούς εργολάβους.
6) Σ'αυτά των οποίων οι αρχηγοί αγαπούν τα σκυλάκια και στ'άλλα των
οποίων οι αρχηγοί αγαπούν τα γατάκια ή τις γυναίκες τους.
7) Σ'αυτά των οποίων οι βουλευτές προτιμούν να κοιμούνται στη Βουλή 5­
7 το απόγευμα και στ'άλλα των οποίων οι βουλευτές ενοχλούνται από τα
κομματικά ροχαλητά των πρώτων και διαλέγουν το πιο άνετο ωράριο 7-9,
εκτός κι αν η τηλεόραση έχει ματς αυτή την ώρα, οπότε ξυπνούν όλοι και η
συνεδρίαση μεταφέρεται στο καφενείο της Βουλής από την κρεβατοκάμαρα
της Βουλής, όπου όλα το ροζ σκάνδαλα τελούνται στα εθνικά όνειρα των
εθνοπατέρων.
8) Σ'αυτά των οποίων οι οπαδοί πιστεύουν στο Θεό και στα άλλα των
οποίων οι οπαδοί πιστεύουν στο Θεό των Ελλήνων.
9) Σ'αυτά των οποίων οι οπαδοί είναι και οπαδοί του Παναθηναϊκού και
στα άλλα των οποίων οι οπαδοί είναι και οπαδοί του Ολυμπιακού.
10) Σ'αυτά των οποίων οι οπαδοί προτιμούν τις ξανθές και στα άλλα των
οποίων οι οπαδοί προτιμούν τις μελαχρινές.
11) Σ'αυτά που ασκούν «εθνική και ανεξάρτητη πολιτική» και τα άλλα που
ασκούν εθνοπροδοτική πολιτική, μέχρι να έρθουν και αυτά στην εξουσία
για να ασκήσουν και αυτά εθνική και ανεξάρτητη πολιτική - και δώσ'του από
την αρχή μέσα στον αιώνιο φαύλο κύκλο της εξάρτησης.
12) Σ'αυτά των οποίων οι υπουργοί προτιμούν τις Μερσεντές και στα άλλα
των οποίων οι υπουργοί προτιμούν τις Μπε Εμ Βε.
13) Στα πράσινα κόμματα με τα σοσιαλιστικά πράσινα άλογα και στα μπλε
κόμματα με τους μπλε εθνικούς παπαγάλους.
14) Στα κόμματα των οποίων οι οπαδοί διαβάζουν αυτήν εδώ τη στήλη και
στα κόμματα των οποίων οι οπαδοί δεν τη διαβάζουν.
Όπως ήδη καταλάβατε, η πιο κινέζικη ταξινόμηση στον πίνακά μου είναι η
τελευταία. Και μην τολμήσει κανείς να με κατηγορήσει για εγωισμό, γιατί το
μόνο που προσπάθησα να κάνω είναι να δείξω πόσο χρήσιμο είναι να
μάθουμε να σκεφτόμαστε κινέζικα, δηλαδή πέρα και πάνω από τα
επιβεβλημένα, τα καθιερωμένα και τα τετριμένα.

Σάββατο, 22 Απριλίου 2000

Το παραμύθι της παγκοσμιοποίησης

ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΕΙΤΑΙ στην εποχή μας; ρωτάει ο καθηγητής

Κώστας Βεργόπουλος στο απομυθοποιητικό κι εντελώς συναρπαστικό
βιβλίο του «Παγκοσμιοποίηση, η μεγάλη χίμαιρα». Πρέπει να ξέρουμε τι
παγκοσμιοποιείται, αφού στο όνομα της παγκοσμιοποίησης, που είναι ένα
πολύ μεγάλο παραμύθι, οι εκσυγχρονιστές ζητούν να κάτσουμε να μας
πηδήξουν με τον τρόπο που το έκαναν και πριν από την εμφάνιση του
μύθου της παγκοσμιοποίησης. Μήπως παγκοσμιοποιείται το κεφάλαιο;
Μα, αυτό ήταν ανέκαθεν παγκοσμιοποιημένο, λέει ο Βεργόπουλος - και
οπωσδήποτε από την εμφάνιση του καπιταλισμού, το 16° αιώνα.
ΕΧΕΙ ΜΥΘΟΠΟΙΗΘΕΙ η έννοια της παγκόσμιας αγοράς σήμερα, όμως
αυτή δεν είναι παρά το άθροισμα των εθνικών αγορών του κόσμου. Κάθε
εθνική αγορά δεν είναι οργανικό μέρος της παγκόσμιας, αλλά λίγο ώς πολύ
αυτόνομο μέρος της. Η παγκόσμια αγορά υπήρχε πάντα, όπως και οι
εθνικές, άλλωστε.
ΟΜΩΣ, ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΟΡΑ; Υποτίθεται ότι η αγορά, λέει ο Βεργόπουλος,
αντιπροσωπεύει φυσική κατάσταση, ενώ η πολιτική αντιστοιχεί σε
εσκεμμένη και συνειδητή παρέμβαση του ανθρώπινου παράγοντα. Στην
πραγματικότητα, τα όρια είναι δυσδιάκριτα: Το συνειδητό στοιχείο δεν
απουσιάζει από τις αγορές, ενώ οι δυνάμεις της αγοράς καταλήγουν
συνήθως στην αποκρυστάλλωση μονοπωλίων, που όχι μόνο
οικειοποιούνται τις αυθόρμητες οικονομικές λειτουργίες, αλλά και την ίδια
την άσκηση κρατικής πολιτικής. Η διάκριση σε φυσικό και τεχνητό δεν
υπάρχει στην πραγματικότητα, είναι μόνο ιδεολογική και εγκεφαλική. Η
ελεύθερη αγορά συνιστά ιδεολογικό άλλοθι της άρχουσας τάξης. Πιο απλά;
Δεν υπάρχει ελεύθερη αγορά, παρά μόνον ως ιδεολόγημα στον ελεύθερο
εγκέφαλο των εκμεταλλευτών.
ΕΝΑ ΑΠΛΟ ΚΛΑΣΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Γιατί τα κράτη να συνάπτουν
δάνεια, αφού ό,τι είναι δημόσιο έλλειμμα συνιστά στην ουσία ιδιωτικό
πλεόνασμα; Αυτό που χάθηκε από το δημόσιο ταμείο το πήραν ιδιώτες.
Τότε γιατί οι μισθωτοί καλούνται να πληρώσουν διά των φόρων το δημόσιο
έλλειμμα; Τα ελλείμματα να τα πληρώσουν αυτοί που επωφελήθηκαν από
τη δημιουργία τους. Ο Βεργόπουλος ασφαλώς θα συμφωνούσε επ'αυτού
με την παραπάνω πολύ γνωστή ρήση του Τσόμσκι.
ΑΝ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ είναι πράγματι ισχυρή, πώς γίνεται να είναι
τόσο ευπαθές το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα αναρωτιέται ο
Βεργόπουλος. Μα, η ισχύς του είναι ψευδής, απαντά ο ίδιος. Και συνίσταται
στην προσοχή που δίνουν οι παράγοντες στο να μην καταρρεύσει το
παγκόσμιο εκμεταλλευτικό σύστημα. Που αυτό, σήμερα, είναι πράγματι
παγκοσμιοποιημένο.
Ο ΜΠΑΜΠΟΥΛΑΣ ΤΩΝ ΙΣΧΥΡΩΝ οικονομιών της Άπω Ανατολής, με τα
φτηνά εργατικά χέρια, που ήταν το άλλοθι για την πολιτική της καθήλωσης
των μισθών, προκειμένου να επιβληθεί ο μονόδρομος της λιτότητας, της
ανταγωνιστικότητας και της παγκοσμιοποίησης στη Δύση δεν υπάρχει από
το 1997. Τη χρονιά αυτή, παρά τα φτηνά εργατικά χέρια, όλες οι οικονομίες
της Άπω Ανατολής κατέρρευσαν η μία μετά την άλλη. Τις κατάπιαν τα
χρηματιστήρια.
Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟΥ πάνω στην οικονομία είναι, πλέον,
σχεδόν πλήρης. Και γι' αυτό στον οικονομικό λόγο σήμερα γίνεται
συστηματική σύγχυση ανάμεσα στην έννοια της αγοράς και σ ' εκείνη της
χρηματαγοράς. Η υποτιθέμενη πανίσχυρη αγορά εμπορευμάτων
υποκλίνεται χωρίς την παραμικρή δυσκολία στην κυρίαρχη αγορά του
χρήματος και των τίτλων. Το κλασικό βιομηχανικό κεφάλαιο και το κλασικό
τραπεζικό κεφάλαιο ισοπεδώθηκαν από το υβριδικό χρηματιστικό
κεφάλαιο, μίγμα βιομηχανικού και τραπεζικού, που κλίνει ακατάσχετα προς
την κερδοσκοπία, απομακρυνόμενο ολοένα και περισσότερο από τη
δύστροπη και δύσκολη βιομηχανική παραγωγή, το αγλάισμα του κλασικού
καπιταλισμού. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι οικονομική, αλλά νομισματική
και χρηματιστική. Δεν παγκοσμιοποιήθηκε το παραγωγικό κεφάλαιο, αλλά
η χρηματαγορά, το χρηματιστικό κεφάλαιο, δηλαδή το υβρίδιο του
τραπεζικού και του βιομηχανικού κεφαλαίου.
ΠΟΤΕ ΠΡΟΕΚΥΨΕ, λοιπόν, το σκιάχτρο της παγκοσμιοποίησης; Όταν το
αντίπαλο δέος του κομουνισμού αντικαταστάθηκε με το φόβο και την
ανασφάλεια που εμπνέει η ιδέα της ασιατικής οικονομικής επέλασης. Ο
σύγχρονος μύθος της ασιατικής απειλής νομιμοποιεί τον απεριόριστο
κοινωνικό συντηρητισμό. Τα χαμηλά μεροκάματα της Άπω Ανατολής
γίνονται το σκιάχτρο για να κρατούνται χαμηλά τα μεροκάματα στη Δύση.
Αν συνδέσουμε, διά της παγκοσμιοποιήσεως, την τύχη της δυτικής
οικονομίας μ' αυτήν της Άπω Ανατολής (Κορέα, Σιγκαπούρη κ.λπ.), τότε
εύκολα ζητάμε από το δυτικό εργαζόμενο να κάνει υποχωρήσεις για να μην
τον υποσκελίσει ο εργαζόμενος της Άπω Ανατολής.
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ τ ΟΝ ΑΜε Ρι Κα ΝΟ μελετητή της Οικονομικής Ιστορίας
Τσαρλς Κιντνμπλέμπεργκερ, το κεφάλαιο δεν διέπεται από τον
ορθολογισμό, όπως πιστεύουν οι οικονομολόγοι της Σχολής του Σικάγου,
αλλά από το σύνδρομο του κοπαδιού, από εξωλογικές συμπεριφορές, που
κινούνται ανάμεσα στην ευφορία και τον πανικό των κατόχων του. Κοιτάξτε
τους χρηματιστές και θα καταλάβετε καλύτερα.

Σάββατο, 29 Απριλίου 2000

Το εταιρικό κράτος του ζόφου

Ο ΤΖΟΝ ΝΤΙΟΥΙ έλεγε πως η πολιτική είναι η σκιά που ρίχνουν οι

επιχειρήσεις πάνω στην κοινωνία. Αυτό σημαίνει πως δεν έχει νόημα να
εκθέτεις τον εαυτό σου και τους άλλους στον κίνδυνο της καταστροφής,
όταν δεν υπάρχει κοινωνική βάση, για να προστατέψεις μ' αυτήν το κέρδος
που αποκόμισες με τους αγώνες σου.
Άλλωστε, δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα, αν δεν αρχίσουμε να
τα κατανοούμε, λέει ο Νόαμ Τσόμσκι στο «Κοινό καλό» (έκδοση Σκρίπτα).
Γιατί, λοιπόν, ν ' αλλάξουμε το κράτος, κ. Σημίτη, όταν δεν αλλάζουν οι όγκοι
που δημιουργούν τις σκιές; Ο Τσόμσκι προτείνει πόλεμο στις ιδιωτικές
εταιρείες, τη ρίζα του πολιτικού κακού. Εσείς συμφωνείτε, κ. Σημίτη;
ΟΛΗ ΑΥΤΗ Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ περί καπιταλισμού και ελευθερίας έχει
καταντήσει μια συνειδητή απάτη, καλά το λέει ο Τσόμσκι. Μόλις βρεθείς
στον πραγματικό κόσμο βλέπεις πως δεν είναι δυνατό να πιστεύει κανείς
πραγματικά αυτές τις ανοησίες. Το μόνο μέρος όπου υπάρχει ελεύθερη
αγορά είναι οι λόγοι των πολιτικών. Και τούτο γιατί καμία εταιρεία δεν θέλει
ελεύθερες αγορές. Αυτό που θέλουν είναι μόνο εξουσία, λέει ο μεγάλος
γλωσσολόγος και πολιτικός ακτιβιστής. Οι θιασώτες της ελεύθερης αγοράς
τη θέλουν να εφαρμόζεται στη φτωχή και τη μεσαία τάξη, όχι στους ίδιους.
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, η λύση δεν είναι να υπονομεύσεις την
ελευθερία της αγοράς, είναι να υπονομεύσεις τις ιδιωτικές τυραννίες. Αλλά
οι κυβερνήσεις προσπαθούν να κάνουν αόρατη την ιδιωτική εξουσία,
τραβώντας πάνω τους την προσοχή των αντιεξουσιαστών. Κι έτσι κάποιοι
κυνηγάμε τις κυβερνήσεις και ξεχνάμε τους ιδιώτες εξουσιαστές, τα
αφεντικά μας, τους μάνατζερ, όλη εκείνη τη στρατιά των παρανόμων, όπως
τους χαρακτηρίζει ο Τσόμσκι, που θεωρεί την ιδιωτική εταιρεία κάτι το εξ
ορισμού παράνομο, που χρειάζεται άγριο σφυροκόπημα. Ταξική αρμονία
ανάμεσα στους ανθρώπους που κρατούν τα σφυριά και τους ανθρώπους
που τα τρών' στο κεφάλι; Δεν είμαστε καλά!
ΣΤΟΧΟΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΩΝ, ιδιωτικών και δημόσιων, είναι η
δημιουργία μιας κοινωνίας στην οποία βασική κοινωνική μονάδα θα είσαι
εσύ και η τηλεόρασή σου. Μέσα σε μια τέτοια κοινωνία αποβλακωμένων
ποιος νοιάζεται για το ποιος αποφασίζει πώς ξοδεύεται το δημόσιο χρήμα;
Οι πλούσιοι και οι ισχυροί αποφασίζουν, αλλά κανείς δεν γνωρίζει τίποτε
για τις αποφάσεις τους. Βέβαια, φροντίζουν να μας πληροφορούν
καταλεπτώς για τα εγκλήματα. Ξέρουμε πως κάθε χρόνο δολοφονούνται
2.600 Αμερικάνοι. Όμως δεν ξέρουμε πως κάθε χρόνο πεθαίνουν από
εργατικά ατυχήματα και αρρώστιες που έχουν σχέση με την εργασία
υπερδιπλάσιοι Αμερικανοί, 56.000 συγκεκριμένα. Όσο για τον πλεονάζοντα
πληθυσμό, τον βάζουμε φυλακή επειδή είμαστε πολιτισμένοι και δεν
μπορούμε να εξαπολύσουμε εναντίον τους τα τάγματα θανάτου να τους
δολοφονήσουμε.
Πάντα χρειάζεται κάτι για να τρομοκρατείς τους ανθρώπους, να τους
εμποδίζεις να προσέχουν αυτό που πράγματι τους συμβαίνει. Από το 1980,
που άρχισε να γίνεται σαφές πως ο κομμουνιστικός κίνδυνος δεν ήταν
πλέον αρκούντως τρομοκρατικός, η προσοχή εστιάστηκε στη «διεθνή
τρομοκρατία». Αλλά αυτό δεν αρκεί. Χρειάζεται και η παθητικότητα. Και ο
πιο έξυπνος τρόπος να κρατήσεις τον κόσμο παθητικό και υπάκουο είναι
να περιορίσεις το φάσμα της αποδεκτής γνώμης. Συνάμα, όμως, να
επιτρέψεις την πιο ζωντανή δημόσια συζήτηση μέσα στο φάσμα αυτό
ακόμη και να ενθαρρύνεις τις πιο επικριτικές απόψεις. Αυτό δίνει στους
ανθρώπους την αίσθηση ότι υπάρχει ελεύθερη σκέψη.
ΟΥΤΕ ΤΟΥΣ ΔΙΚΟΥΣ τ Ου Σ δεν προσέχουν πια. Ο Τζορτζ Σόρος έχει πει
πως η εξάπλωση του βάναυσου παγκόσμιου καπιταλισμού έχει
υποκαταστήσει τον κομμουνισμό ως κύρια απειλή κατά των δημοκρατικών
κοινωνιών. Τους ενδιαφέρει κυρίως η πειθαρχία της μάζας. Και γι' αυτό ο
τομέας των δημοσίων σχέσεων έχει πάντοτε ως στόχο να πειθαρχήσει τη
δημόσια σκέψη, όσο πιο πολύ γίνεται, κατά το πρότυπο με το οποίο ένας
στρατός επιβάλλει πειθαρχία στα σώματα των στρατιωτών.
Όταν ελαχιστοποιείς το κράτος, κατ' ανάγκην μεγιστοποιείς την ιδιωτική
εξουσία. Αυτός είναι ο λόγος που, στη γλώσσα των δημοσίων σχέσεων στο
«ολίγο κράτος», η λέξη κέρδος αντικαταστάθηκε από το «θέσεις εργασίας»,
ενώ κανένας δεν λέει πως τα θέματα περιβάλλοντος σχετίζονται με τα
δικαιώματα των μελλοντικών γενεών. Επειδή η βαρύτητα ενεργεί εξ
αποστάσεως, ο Νεύτων συμφώνησε με άλλους κορυφαίους επιστήμονες
του καιρού του πως η βαρύτητα ήταν μια «απόκρυφη δύναμη» και πέρασε
το υπόλοιπο της ζωής του πασχίζοντας να συμβιβαστεί μ' αυτό το
παράδοξο συμπέρασμα. Έτσι κι όταν περάσεις από καλά σχολεία
μαθαίνεις πως υπάρχουν μερικά πράγματα που «δεν κάνει να τα λες». Αν
δεν το μάθεις αυτό, δεν είσαι μέσα στο σύστημα.
ΟΙ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ είναι το μεγαλύτερο σύστημα εξουσίας στη Δύση, όχι το
κράτος. Αλλά αυτό δεν πρέπει να λέγεται από τους ευπρεπείς, που πρέπει
να «εξημερώνουν» τις προσδοκίες του λαού, όπως ονομάζουν το σκότωμα
της ελπίδας. Οι άγριες προσδοκίες οδηγούν σε επαναστάσεις.

Σάββατο, 6 Μαΐου 2000

Χριστός χωρίς ταυτότητα

ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙ καλύτερα τα εκτεθειμένα στους

βαρβάρους νώτα του, θα ήθελα να βοηθήσω τον υπουργό Δικαιοσύνης κ.
Σταθόπουλο να φέρει στη μνήμη του μερικά πράγματα. Θα αρχίσω με μια
διαπίστωση του Ιουλιανού. Ο συνεχιστής του Τάκιτου Ρωμαίος ιστορικός
Μαρκελίνος Αμιαννός (332-400 μ.Χ.), που έζησε στην Αντιόχεια σε
περιβάλλον χριστιανικό, λέει πως ο Αυτοκράτορας Ιουλιανός (ο
παραβάτης) είχε διαπιστώσει από την πείρα του ότι κανένα άγριο ζώο δεν
είναι τόσο εχθρικό για τους ανθρώπους όσο οι αντίθετες μεταξύ τους
χριστιανικές φατρίες. Ο Ιουλιανός, που στα 31 χρόνια της σύντομης ζωής
του δεν είχε κάνει κακό σε κανέναν και ήταν υποδειγματικά ανεξίθρησκος,
πέθανε χτυπημένος πισώπλατα από χριστιανό σε μάχη με τους εχθρούς
της Αυτοκρατορίας. Είχε δεκαεννιά και μισό μήνες στο θρόνο.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΚΑΚΟ οι χριστιανοί το έχουν κάνει σε χριστιανούς, όχι
σε αλλόπιστους ή σε άθεους. Τούτο το ενδοχριστιανικό κακό αρχίζει αρκετά
μετά τον «προφήτη» Ιουλιανό, που σκοτώνεται από τους χριστιανούς το
363. Κατά τις προρρήσεις του, τα πολύ δύσκολα θέματα που θα
ενεργοποιήσουν τις ενδοχριστιανικές έριδες, θα είναι σχετικά με τη διπλή
φύση του Χριστού. Είναι αυτά που θα αποτελέσουν το λεγόμενο
«χριστολογικό πρόβλημα», που παραμένει εν πολλοίς άλυτο και αποτελεί
μόνιμη αφορμή για θεολογικούς καυγάδες, που γίνονται και πολιτικοί, όταν
οι προκαταλήψεις χρησιμοποιούνται επιδέξια από αναίσχυντους
δημαγωγούς. Σαν τους μονοφυσιτίζοντες ανατολίτες, που κάνουν πως δεν
καταλαβαίνουν πως η πίστη είναι πρόβλημα συνείδησης και, συνεπώς, κάτι
εντελώς άσχετο με την αστυνομική ταυτότητα, ή τους άλλους, που
ισχυρίζονται πως ο όρκος πρέπει να είναι θεϊκά κατοχυρωμένος, λες και
υπήρξε ποτέ παπάς που μπόρεσε διά της επικλήσεως του Αγίου
Πνεύματος να επισημάνει τον ψευδομάρτυρα, ή σαν τους παράλλους, που
είναι τόσο ανόητοι που δεν είναι σε θέση να καταλάβουν πως η πολιτική
κηδεία είναι συναρτημένη με τον πολιτικό γάμο και απαλλάσσει τους
παπάδες από το δυσάρεστο καθήκον να θάβουν ανθρώπους που δεν
έχουν παντρευτεί χριστιανικά.
ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΤΑ ΤΡΕΛΑ αρχίζουν να εμφανίζονται εν σπέρματι παρά πολύ
παλιά, τον Οκτώβριο του 451, κατά την Δ ' Οικουμενική Σύνοδο της
Χαλκηδόνας, που θα χωρίσει τη χριστιανική Εκκλησία στα δύο, στη
διφυσιτική και τη μονοφυσιτική. Ήταν το πρώτο σχίσμα και το πιο
αποφασιστικό. Προσέξετε όμως. Η ίδια Σύνοδος, για πρώτη φορά θα κάνει
έναν σαφέστατο υπαινιγμό για την πρωτοκαθεδρία του Επισκόπου
Κωνσταντινουπόλεως, απονέμοντάς του τον τίτλο του Πατριάρχη, που
αντισταθμίζει τον τίτλο του Πάπα (της Ρώμης). Μέχρι τότε κανείς δεν
αμφισβητεί την πρωτοκαθεδρία του Πάπα. Είναι ο προκαθήμενος της
πρώτης τη τάξει, της αυτοκρατορικής Εκκλησίας της Ρώμης. Ο Μ.
Κωνσταντίνος μετέφερε μεν την έδρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στο
Βυζάντιο, όχι όμως και την έδρα της αυτοκρατορικής εκκλησίας. Το
παράδειγμά του θα ακολουθήσουν και οι κατοπινοί Αυτοκράτορες μέχρι τη
Σύνοδο της Χαλκηδόνας, κατά την οποία θα μπει για πρώτη φορά, πολύ
δειλά, το θέμα της μετακίνησης στο Βυζάντιο και της θρησκευτικής
πρωτεύουσας.
Ο ΠΑΠΑΣ ΕΙΝΑΙ ΦΑΝΑΤΙΚΟΣ διφυσίτης και δυσανασχετεί με τον
μονοφυσιτισμό, φρούτο τυπικά ανατολίτικο και πολύ κοντά στον μητρικό
ιουδαϊσμό ευρισκόμενο. Αν ο Χριστός έχει μία μόνο φύση, τη θεϊκή, τότε
αυτονοήτως τοποθετείται δίπλα στον Γιαχβέ και το μπέρδεμα του
χριστιανισμού με τον ιουδαϊσμό μπορεί να αποβεί μοιραίο για το
χριστιανισμό. Α π ' την άλλη μεριά, ο δυτικός χριστιανισμός έχει ήδη δεχτεί
ισχυρότατες έμμεσες επιδράσεις από τον αρειανισμό, σύμφωνα με τον
οποίο ο Χριστός δεν είναι Θεός, αλλά τέλειος άνθρωπος. Η προαγωγή του
Επισκόπου Κωνσταντινουπόλεως σε Πατριάρχη από τη Σύνοδο της
Χαλκηδόνας αποσκοπεί στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του
μονοφυσιτισμού κατά τα πρότυπα που προτείνει ο πολύ μακράν
ευρισκόμενος Πάπας. Είναι ένα σχίσμα που επιβάλλεται από την ανάγκη,
όπως και το άλλο, το αυτοκρατορικό. Όλοι ξέρουν πως η ιδιομορφία και η
γοητεία του χριστιανισμού βρίσκεται στην ανθρώπινη πλευρά του Χριστού,
αυτήν που στον μονοφυσιτισμό εξαφανίζεται.
Ωστόσο, μια σειρά από ανατολικές Εκκλησίες, όπως η Αιθιοπική, η
Αρμενική, η Κοπτική-Αιγυπτιακή και Συρο-Ιακωβιτική θα παραμείνουν
μονοφυσιτικές μέχρι τις μέρες μας. Πρόκειται για τις λεγόμενες
Αντιχαλκηδόνιες Αρχαίες Ανατολικές Εκκλησίες, που θεωρούνται
ορθόδοξες κι αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Η γνωστή μας ορθοδοξία είναι
μεν διφυσιτική, όμως σαν γνησίως ανατολική-μυστικιστική, δύσκολα
κατανοεί την ανθρώπινη φύση του Χριστού και υπογείως κλίνει προς τον
μονοφυσιτισμό. Και, για να το πούμε καθαρότερα, προς τον μητρικό
ιουδαϊσμό. Οι ορθόδοξοι αγαπούν περισσότερο τον Χριστό του Σταυρού
από τον Χριστούλη της φάτνης. Οι Δυτικοί αντιστρέφουν τη σχέση.
Διαλεκτικοί, ώστε να αγαπούν ακριβώς το ίδιο και τις δύο φύσεις του
Χριστού (και τη ζωή και το θάνατο), μόνο οι... αρχαίοι Έλληνες θα
μπορούσαν να είναι.

Σάββατο, 13 Μαΐου 2000

Εκκλησιαστικός σκοταδισμός

ΕΝΑΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ που έχει, επιτέλους, δικαίωμα να γίνει. Είναι επίτιτλος

στο έξοχα αφιέρωμα της «Ελευθεροτυπίας» της 27/3 στο υπό αναθεώρηση
Σύνταγμα, που η παρούσα Βουλή των Ελλήνων θα το αναθεωρήσει ερήμην
των Ελλήνων, σε συνθήκες νομιμότατης... μισοπαρανομίας. Νυσταλέοι
βουλευτές θα ψηφίσουν ό,τι τους προτείνουν για ψήφιση και οι εξ αυτών
θρησκευόμενοι θα εξομολογηθούν το αμάρτημά τους στον παπά της
ενορίας, ώστε να είναι έτοιμοι για νέες αμαρτίες!
Φυσικά, ούτε σ'αυτή την αναθεώρηση θα αναθεωρηθεί η συνταγματικά
κατοχυρωμένη παραδοσιακή σχέση της παραδοσιακής ορθόδοξης
εκκλησίας που έσωσε την Ελλάδα κ.λπ. με το παραδοσιακό ελληνικό
κράτος που έσωσε την Ελλάδα, που είχε σώσει η ορθοδοξία κ.λπ. Επειδή
αυτό το παραμύθι κράτησε πολύ, επειδή ο διάλογος έχει επιτέλους
δικαίωμα να γίνει τίμια και επ' αυτού, θα θυμίσω ένα «σκανδαλιστικό»
κείμενο της διάσημης Ελληνίδας βυζαντινολόγου Ελένης Γλύκατζη-
Αρβελέρ, που δημοσιεύθηκε στο Symbol του «Επενδυτή» της 23/8/98 και
που πέρασε ασχολίαστο για λόγους που θα τους αντιληφτείτε αμέσως.
Λέει, λοιπόν, μεταξύ άλλων η διάσημη Ελληνίδα: «Και ας μην ξεχνάμε: Την
ίδια ώρα που ο Παλαιολόγος βρίσκεται στις επάλξεις σαν απλός
στρατιώτης, τον αναθεματίζει ο Γεννάδιος (Γεώργιος Σχολάριος), γιατί ο
Κωνσταντίνος είχε δεχτεί την ένωση με τη δυτική Εκκλησία».
Ο ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΧΟΛΑΡΙΟΣ που αναθεμάτιζε το Μαχητή
Αυτοκράτορα την πιο κρίσιμη στιγμή της μάχης θα πάρει το χρίσμα του
Οικουμενικού Πατριάρχη απευθείας από τον Μωάμεθ Β ' τον Πορθητή,
ευθύς μετά την άλωση της Πόλης και το θάνατο του Κωνσταντίνου
Παλαιολόγου. Ο αρχιδωσίλογος ιδεοληπτικός καλόγερος, που με τη
συμπεριφορά του παρέδωσε τη Βασιλεύουσα στους Τούρκους, θα τιμηθεί
από την ορθόδοξη εκκλησία. Ήταν αυτός που με το δωσιλογισμό του θα
γίνει η αφορμή να μη «φραγκέψουν» οι Έλληνες τότε, φυσιολογικά, διά του
Παλαιολόγου. Το ελληνόφωνο Βυζάντιο θα μπορούσε ίσως να σωθεί με
ευρωπαϊκή βοήθεια. Την οποία επεδίωκε ο Αυτοκράτορας, για να βγει από
την τραγικά δύσκολη θέση. Όμως η στρατιά των πανίσχυρων καλόγερων
έπεσαν πάνω του σαν τα κοράκια. Καλύτερα με τους Τούρκους παρά με
τους Φράγκους! Εκ δύο κακών διάλεξαν το χείρον ως βέλτιστον! Ξεφτέρια
μου, που παριστάνετε και τους σωτήρες του ελληνισμού!
Εντάξει, το διάλεξαν τότε το χείρον και δεν μπήκαμε τότε στην Ευρώπη.
Όμως, αφήστε μας τουλάχιστον να μπούμε τώρα! Ποιοι έχουν τα «πακέτα»,
οι απόγονοι του Μωάμεθ του Πορθητή; Και μη μου κάνετε ξανά λόγο για
Αυτοκράτορες και Βυζάντιο, πρώτον γιατί του Βυζάντιου του άλλαξαν τον
αδόξαστο οι καλόγεροι και οι παπάδες περισσότερο από τους παλατιανούς
και δεύτερον διότι οι παπάδες ήταν αυτοί που το παρέδωσαν τότε στους
Τούρκους.
Ακούστε επί του Θέματος και έναν άλλο ειδικό, τον καθηγητή της
Βυζαντινής και Νεοελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας,
Νικόλαο Τωμαδάκη: «Το σχίσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης επηρέασε την
εξάπλωση των Τούρκων. Οι ανθενωτικοί κατάντησαν τουρκόφιλοι και είτε
αντέδρασαν παθητικά στην άμυνα των Φράγκων είτε ενεργητικά βοήθησαν
τους Τούρκους να επεκταθούν».
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ν. ΔΙΟΜΗΔΗΣ, πολιτικός, οικονομολόγος και
Ακαδημαϊκός, στο δίτομο έργο του «Βυζαντιναί Μελέται» παρατηρεί σχετικά
με την Άλωση και το ρόλο των παπάδων σ ' αυτή: «Στρατιωτικό φρόνημα
δεν υπήρχε πουθενά. Γιατί να υπάρξει στρατιωτική υπηρεσία, αφού ο
καλύτερος υπερασπιστής είναι η επίκληση του Θείου, η παρέμβαση των
λειψάνων των διαφόρων αγίων, η ποικιλία των τύπων της λατρείας, που
είναι προικισμένοι με θαυματουργές ιδιότητες; Οι ξορκισμοί, τα αναθέματα,
οι αφορισμοί ήταν τα όπλα με τα οποία τρομοκρατούσαν την κοινωνία και
που τα κράδαινε η Εκκλησία ενάντια στους απίστους ή σε εκείνους που δεν
υπάκουαν πειθήνια σε αυτήν». Και συνεχίζει ο Διομήδης: «Μόνο πέντε
χιλιάδες Έλληνες απάντησαν στις επικλήσεις του αυτοκράτορα, οι άλλοι
ζήτησαν καταφύγιο μέσα στις εκκλησίες, ή περίμεναν μοιρολατρικά το
πεπρωμένο». (Οι ιστορικές πληροφορίες είναι από το έξοχο βιβλίο του
Αντώνη Ξανθία «Ο Έλληνας - Οι δύο πλευρές του πίνακα», έκδοση Γ.
Βασιλείου).
Ο ΕΛΙ ΚΕΝΤΟΥΡΙ, στο μνημειώδες έργο του «Ο εθνικισμός» (Έκδοση
Κατάρτι), παραθέτει τα λόγια του ίδιου του Γεννάδιου για να δείξει πως ο
χριστιανισμός είναι φύσει ασυμβίβαστος με τον εθνικισμό. Λέει, λοιπόν, ο
τουρκοπροσκυνημένος πρώτος μετά την άλωση Πατριάρχης: «Ενώ είμαι
Έλληνας στη γλώσσα δεν θα έλεγα ποτέ ότι είμαι Έλληνας, αφού η πίστη
μου δεν είναι εκείνη των Ελλήνων. Θέλω λοιπόν να παίρνω το όνομά μου
από την πίστη μου και γι' αυτό, όταν με ρωτούν τι είμαι, απαντώ ότι είμαι
χριστιανός». Έτσι δικαιολόγησε την προδοσία του.
Πού και πού, κανένας Διάκος, κανένας Παπαφλέσσας σώζει την τιμή του
κατώτερου κλήρου. Αλλά αυτούς τους ταπεινούς πατριώτες η επίσημη
εκκλησία δεν τους κάνει Αγίους. Προτιμά τους δωσίλογους. Αρκεί να
αγωνίστηκαν για το χριστιανισμό. Συνεπώς και για την ευσεβή Ελλάδα του
δωσίλογου Γεννάδιου.

Σάββατο, 20 Μαΐου 2000

Γεννάδιος, ο βάρβαρος

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΤΕ να φανταστείτε έναν Πατριάρχη να ευλογεί δικαστή

που καταδίκασε σε θάνατο και αμέσως μετά διαμέλισε και έπνιξε έναν μη
ορθόδοξο Έλληνα τον καιρό που ταυτότητα ήταν η συνείδηση και η
συμπεριφορά; Επειδή μάλλον δεν θα μπορούσατε, διαβάστε και μετά
δώστε να το διαβάσει και ο Αρχιεπίσκοπος (που έχει ανάγκη από την
αναγραφή του θρησκεύματός του στην ταυτότητά του για να θυμάται, όταν
το ξεχνά, ότι είναι ορθόδοξος) το μνημειώδες για τη βαρβαρότητά του
γράμμα που έστειλε ο πρώτος μετά την άλωση Πατριάρχης Γεννάδιος
(Σχολάριος) στο δικαστή του Μυστρά, Μανουήλ Ραούλ (Ράλλη) Οισή.
Ο Εν ΛΟΓΩ ΔΙΚΑΣΤΗΣ είναι ο καλός χριστιανός που δίκασε και εκτέλεσε
τον μαθητή του Πλήθωνα Γεμιστού, Ιουβενάλιο. Ο καημένος, είχε πάρει
κατά γράμμα τη διδασκαλία του Πλήθωνα και βάλθηκε να γίνει, ας πούμε,
ο Απόστολος ενός «ειδωλολάτρη», προκειμένου ο νεοπλατωνισμός του
δασκάλου να γίνει κοινωνικό σύστημα και ν ' ανοίξει έτσι «ο τρίτος δρόμος
για τη σωτηρία του ελληνισμού», που για τον Πλήθωνα ήταν η
απομάκρυνση τόσο από τους Φράγκους, προς τους οποίους οδηγούσε η
συμπεριφορά των ενωτικών, όσο και από τους Μουσουλμάνους, προς τους
οποίους οδηγούσε η συμπεριφορά των ανθενωτικών, αυτών που δεν
ήθελαν την ένωση της ανατολικής με τη δυτική Εκκλησία. Ο Πλήθων ήταν
υπέρ της επιστροφής στο προ Χριστού στάτους.
Ο θυελλώδης Ιουβενάλιος είναι το κεντρικό πρόσωπο του ιστορικού
μυθιστορήματος της Λείας Βιτάλη υπό τον τίτλο «Το παραμύθι του μεγάλου
φόβου» (έκδοση Καστανιώτη). Η συγγραφέας χαρακτηρίζει Τσε Γκεβάρα
του καιρού εκείνου αυτόν τον εκρηκτικό νόθο γιο ενός έκπτωτου βασιλιά. Ο
Ιουβενάλιος ήταν ένας επαναστάτης που συγκλόνισε τη σαθρή
αυτοκρατορία με τη δράση του και τη «δαιμονική» γοητεία του.
ΤΕΛι Κα , ΜίΑ ΒΑΡβ Α ρ ΙΚΗ (ορθόδοξη παρακαλώ) Ιερά Εξέταση, πρώτα
θα τον ακρωτηριάσει και μετά θα τον πνίξει στη θάλασσα. Για πολλά χρόνια
μετά, οι οπαδοί του Ιουβενάλιου επισκέπτονταν κάθε χρόνο, ανήμερα του
θανάτου του, το μνήμα που είχαν φτιάξει κρυφά προσφέροντας λουλούδια
και γλυκά και κάνοντας σπονδές.
ΤΟ 1461 Ο ΜΥΣΤΡΑς θα περάσει στους Τούρκους. Ο Γεννάδιος θα
περάσει στους Τούρκους (που θα τον κάνουν Πατριάρχη) μαζί με την Πόλη,
οχτώ χρόνια νωρίτερα, το 1453. Ο μεγάλος οραματιστής Πλήθων Γεμιστός
θα περάσει στην περιοχή του θρύλου ένα χρόνο πριν από την άλωση: Θα
πεθάνει την 26 Ιουλίου 1452 στο Μυστρά, απ' όπου είχε αρχίσει την
καριέρα του σαν καλόγερος και ο Γεννάδιος ο Αλλάχ να αναπαύει την ψυχή
του!
Ολόκληρο το μακρύ γράμμα του Γεννάδιου προς τον Ραούλ (Ράλλη)
μπορείτε να το βρείτε στη γαλλική έκδοση Oeuvres completes de Gennade
Scholarios, L. Petit, Χ.Α. Siderides & Μ. Jugie, Paris 1928-36, τόμος !V. Η
Λεία Βιτάλη στο τέλος του βιβλίου της παραθέτει εκτενή αποσπάσματα σε
δική της μετάφραση απ ' αυτό το μνημειώδους αναισχυντίας γράμμα του
Γεννάδιου προς τον Ραούλ Ράλλη. Α π ' όσο ξέρουμε κανένας από τους
Έλληνες βυζαντινολόγους δεν αναφέρθηκε ποτέ σ ' αυτό το γράμμα.
Ντρέπονται. Και με το δίκιο τους.
ΚΑΛΕ ΜΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΕ, διάβασε κι εσύ το γράμμα του μακρινού
συναδέλφου σου, που με τη βαρβαρότητά του έγινε η αιτία να μη
φραγκέψουμε τότε, κι αν δεν έχει παραλύσει το χέρι σου από ντροπή και
φρίκη γράψε μου σε παρακαλώ δυο χριστιανικά λογάκια, για να γίνω κι εγώ
καλός χριστιανός, όχι πάντως σαν τον Γεννάδιο. Λοιπόν, ακούστε
ψύχραιμα:
«[...] ΕΓΩ, ΒΕΒΑΙΑ, θα ήθελα, κάθε άρχοντας που παίρνει την εξουσία
από το Θεό να εξοντώνει όλους τους αμαρτωλούς της γης. [...] Ευσεβέστατε
Μανουήλ, μας ικανοποίησες με όσα έκανες στον ασεβή Ιουβενάλιο και
ανακουφιστήκαμε κάπως. [...] Ωφέλησες και όσους έχουν βλαφτεί, αν
θέλουν όψιμα να λογικευτούν και να καταλάβουν το πρέπον. Γιατί έχουν να
θυμηθούν την θλιβερότατη ζωή του και τον ατιμότατο θάνατο, τα οποία
έγιναν σύμφωνα και σαν αποτέλεσμα της πονηρής του πρόθεσης και των
διεστραμμένων δογμάτων του. [...] Φόβισες τους ομοίους μ' αυτόν μήπως
πέσουν σε χέρια ευσεβή, όπως εκείνος στα δικά σου. [...] Τιμώρησες χέρι
που κινήθηκε με θράσος εναντίον του δημιουργού. Έκοψες γλώσσα που
μαινόταν εναντίον του Θεού. Τον τιμώρησε και ο Θεός με σκουλήκια που
έστειλε στο μιαρό και βέβηλο και δύσοσμο από πύον πτώμα. [...] Χαίρε,
λοιπόν, στρατιώτη του Χριστού και υπερασπιστή της δόξας Του. Θα σου
καταφιλούσα και τα χέρια αν με το ίδιο σου το χέρι είχες σκοτώσει τον
ασεβή. [...] Ευτυχισμένα χέρια εκείνα που το πονηρό λείψανο του κάποτε
ανθρώπου το έσυραν στη θάλασσα και το παρέδωσαν στο βυθό με χαρά
γιατί μιμήθηκαν το ζήλο του άριστου άρχοντα. [...] Συγχώρεσέ με, άνθρωπε
του Θεού, γιατί δεν σου πλέκω εγκώμιο άξιο της αρετής σου. Θα μπορούσα
να χρησιμοποιήσω και ρητορικές μεθόδους και λόγους για να δείξω τη
σπουδαιότητα του χριστιανικού κατορθώματός σου, αλλά το μοναχικό
σχήμα με εμποδίζει».
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΕ, ή θα... αφορίσεις τον Γεννάδιο στο όνομα του Θεού της
αγάπης, ή θα σε... αφορίσω εγώ στο όνομα του «πρώτου Νεοέλληνα»,
όπως χαρακτήρισαν τον Πλήθωνα.

Σάββατο, 27 Μαΐου 2000

Παρακαλώ, μια Υπατία σενιάν για τον κ. Χριστόδουλο!

ΑΠΟ ΤΟ 428 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 431 Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως είναι ο

Νεστόριος. Από το 412 μέχρι το 444 Αρχιεπίσκοπος Αλεξανδρείας είναι ο
Κύριλλος. Ο μέχρι παραφροσύνης φανατικός χριστιανός Κύριλλος, που
πρώτος θα δώσει το «καλό» παράδειγμα στους σημερινούς φανατικούς
χριστιανούς, είναι αυτός που θα εξοντώσει τον «αιρετικό» Νεστόριο, αλλά
και εκατοντάδες άλλους Εβραίους και «ειδωλολάτρες». Επίσης, είναι αυτός
που θα κάνει το ειδεχθέστερο κατά του ελληνικού πνεύματος έγκλημα
παραδίδοντας στο μαινόμενο όχλο των χριστιανών της Αλεξάνδρειας τη
σοφή Υπατία, την οποία ο όχλος των οπαδών της θρησκείας της αγάπης
θα την κάνει, σχεδόν στην κυριολεξία, κιμά.
Ίσως για το λόγο αυτό ο Κύριλλος θα γίνει Άγιος και η μνήμη του θα τιμάται
μαζί μ'αυτήν του Μεγάλου Αθανασίου. Τίποτα το παράδοξο σχετικά με την
αγιοποίηση αυτού του σφαγέα, που τουλάχιστον δεν σκότωσε τη σύζυγό
του και το γιο του, όπως ο Άγιος Κωνσταντίνος, γνωστός και με το
αυτοκρατορικό του όνομα ως Μέγας Κωνσταντίνος. Μεγάλος ήταν
πράγματι ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος. Άγιος όμως γιατί; Πώς διάολο
γίνεται και η Εκκλησία χρίει Αγίους τους δολοφόνους, τους πατροκτόνους,
τους συζυγοκτόνους; Πώς να σας πάρουμε στα σοβαρά, αγαπητέ μου
Αρχιεπίσκοπε, όταν δεν δίνεται μια μεταφυσική έστω ερμηνεία σ ' αυτά τα
βαρβαρικά, τα εντελώς άσχετα με τη θρησκεία της αγάπης;
ΚΑΙ ΜΗ ΜΟΥ ΠΕΙΤΕ πως ναι μεν κάποιοι Άγιοι ήταν δολοφόνοι, αλλά
μετάνιωσαν ειλικρινά για τις αποτρόπαιες πράξεις τους, γιατί και εγώ, αφού
σας... σφάξω στον επικείμενο ιερό εμφύλιο πόλεμο, μπορεί αμέσως μετά
να μετανιώσω ειλικρινά, οπότε μπαίνω στη λίστα αναμονής... για
αγιοποίηση. Το ξέρετε καλύτερα από μένα: Άγιος μπορεί να γίνεις και για
λόγους σκοπιμότητας.
Αφού, λοιπόν, ακόμη και η αγιοποίηση μπορεί να είναι πράξη πολιτική, γιατί
δεν είναι βαρβαρικά πολιτική και καθόλου εθνική η σημερινή συμπεριφορά
σας; Αν π.χ. πάρετε τα 126 ευρωπαϊκά (φράγκικα, κατά την ορολογία σας)
δισεκατομμύρια που σας πρόσφερε ο κ. Ευθυμίου θα ...ευθυμήσετε ή όχι;
Είναι απολύτως βέβαιο πως θα τα πάρετε και πως θα ευθυμήσετε.
ΑΣ ΥΠΟΘΕΣΟΥΜΕ όμως πως δεν τα παίρνετε. Τι σημασία έχει; Η
οικονομική αξία της αμαρτίας είναι αναμφισβήτητη. Βέβαια, συγχωροχάρτια
δεν μοίρασε ποτέ η ορθοδοξία. Έκανε όμως κάτι πιο έξυπνο: Ισχυροποίησε
τις ενοχές του αμαρτωλού κάνοντας την ορθόδοξη Κόλαση πιο
καταστροφική από την καθολική. Στην ορθοδοξία δεν υπάρχει καθαρτήριο
για την πρόπλυση των αμαρτιών. Οι πονηροί καθολικοί μοίραζαν
συγχωροχάρτια για τους υποψήφιους του καθαρτηρίου και όχι της
Κολάσεως. Η ψυχή που βρίσκεται στο καθαρτήριο και καθαρίζεται σε
πλυντήρια θεϊκής κατασκευής δεν θα βγάλει όλους τους λεκέδες αν το
απορρυπαντικό δεν εισχωρήσει βαθιά στους πόρους των ψυχών των
πωρωμένων. Στην ορθοδοξία όμως ή πας κατευθείαν στην Κόλαση ή
εξαγοράζεις τον Παράδεισο με τις καλές σου πράξεις, η καλύτερη από τις
οποίες είναι να αφήσεις ολόκληρη την περιουσία σου στην Εκκλησία.
ΝΑ ΓΙΑΤΙ ΗΤΑΝ ΑΝΑΓΚΑΙΑ η αγιοποίηση του Κύριλλου. Χωρίς την
επέμβασή του ορθοδοξία δεν θα υπήρχε. Ο Νεστόριος έλεγε... τρελά
πράγματα. Έλεγε πως η Παρθένος Μαρία δεν ήταν Θεοτόκος αλλά
Χριστοτόκος. Ότι δηλαδή γέννησε άνθρωπο που έγινε Θεός στην πορεία
της ανάπτυξής του. (Αυτό ακριβώς είναι και το θέμα του έξοχου
μυθιστορήματος του Πορτογάλου νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου υπό τον
τίτλο «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο» έκδοση «Καστανιώτης». Το συνιστώ
θερμότατα στους πάντες και κυρίως στους μητροπολίτες).
Τον καιρό εκείνο υπήρχαν δύο Θεολογικές Σχολές, η της Αντιόχειας, που
πρέσβευε πως η Παρθένος Μαρία ήταν Χριστοτόκος, και η της
Αλεξάνδρειας που πρέσβευε πως η Παρθένος Μαρία ήταν Θεοτόκος. Ο
Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ήταν με τους Αντιοχείς. Ο Πατριάρχης
Ρώμης (ο Πάπας) ήταν με τους Αλεξανδρινούς. Ο αυτοκράτορας ήταν με
την ...αυτοκρατορία, όπως πάντα. Αυτό που ήθελε πάνω απ'όλα ο
αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β' (όπως και ο Σημίτης σήμερα, που δεν είναι,
βέβαια, αυτοκράτορας, αλλά υπηρετεί ατύπους αμερικανονατοϊκούς
αυτοκράτορες) ήταν η αυτοκρατορική ησυχία του, όπως ακριβώς και ο
Μεγάλος Κωνσταντίνος. Που, σημειωτέον, δεν έκανε επίσημη θρησκεία του
κράτους το χριστιανισμό, όπως λεν δολίως οι παπάδες, αλλά επέβαλε μια
ανεξιθρησκεία που ευνοούσε το χριστιανισμό.
Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ, ορθότατα σκεπτόμενος, λέει: Και τι με νοιάζει εμένα
αν η Παναγία είναι Θεοτόκος ή Χριστοτόκος; Εγώ το μόνο που θέλω είναι
να πάψουν οι παπάδες να σκοτώνονται μεταξύ τους. Η Γ' Οικουμενική
Σύνοδος που οργανώνει στην Έφεσο ο αυτοκράτορας (όλες τις Συνόδους
τις οργανώνουν οι αυτοκράτορες και συνεπώς έχουν πολιτικό χαρακτήρα)
αποφασίζει διά πλειοψηφίας πως η Παρθένος είναι Θεοτόκος. Η εν λόγω
απόφαση ισχύει ακόμη και θα ισχύει μέχρι νεωτέρας συνοδικής
αποφάσεως... Προς το παρόν αυτό που δεν πρέπει να υποστεί βλάβη είναι
η χρυσοτόκος όρνιθα της ελληνικής Εκκλησίας, ο θεϊκά κατοχυρωμένος
εθνικισμός.

Σάββατο, 3 Ιουνίου 2000

Παπάδες που δεν έχουν τον Θεό τους!

ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΣ ΤΗ ΓΝΩΣΤΙΚΗ δυνατότητα με τη γλωσσική ικανότητα, ο

Τσόμσκι κάνει μια άμεση αναφορά στον ορθολογισμό του Ντεκάρτ, λέει ο
Λυσιέν Σφεζ στο έξοχο βιβλίο του «Η επικοινωνία» (έκδοση «Το Ποντίκι»).
Μπορούμε να μιλάμε, γιατί μπορούμε να σκεφτόμαστε. Τα ζώα δεν
μπορούν να μιλήσουν, γιατί δεν μπορούν να σκεφτούν. Ο λόγος, λοιπόν,
κάνει φανερό το περιεχόμενο της συνείδησης. Ο Λακάν θα προχωρήσει
περισσότερο: Ο λόγος κάνει φανερό και το περιεχόμενο του
υποσυνειδήτου. Μπορώ να ψυχαναλύσω τον άλλο έτσι, αυτόματα, αρκεί
να παρακολουθήσω προσεκτικά τη σχέση ανάμεσα στη γλωσσική του
ικανότητα και τη γνωστική του δυνατότητα.
ΟΙ ΕΛΕΓΚΤΕΣ του περιεχομένου της συνείδησης μας, οι παπάδες, θέλουν
να μιλάμε (να εξομολογούμαστε δημοσίως ή ιδιωτικά) για να επισημαίνουν
και στη συνέχεια να αποτάσσουν τον φωλιασμένο στη συνείδησή μας
Σατανά όσο πιο συχνά γίνεται, ώστε να μη ξαναμείνουν άνεργοι όπως τον
καιρό της Γαλλικής Επανάστασης ή άλλων επαναστάσεων εξίσου
«αντιχριστιανικών». (Την αθεΐα δεν την ανακάλυψαν οι κομμουνιστές, που
τους έκαναν βολικούς αποδιοπομπαίους τράγους από το 1917 και μετά).
Συνεπώς, όσο περισσότερες οι ταυτότητες που αναγράφουν «χριστιανός
ορθόδοξος», τόσο περισσότεροι οι καταγεγραμμένοι πελάτες. Και όσο
περισσότεροι οι καλοί πελάτες, τόπο πιο αποδοτικό το φαντασιακό. Τη
«μάρκα γοήτρου» (τη φαντασιακή ποιότητα) δεν την εφεύρε ο
καπιταλισμός, αλλά το ιερατείο.
Ο ΑΘΕΟΣ ΦΡΟΥΝΤ ανακάλυψε πως ο Σατανάς έχει τη φωλιά του στο
υποσυνείδητο. Το υποσυνείδητο των παπάδων, που, τρέχα γύρευε τι
«σατανικά» έχει μέσο του, κάθε τόσο αναταράσσει τη γειτονική του
συνείδηση. Καμιά φορά τόσο, που τα λάπσους γίνονται πολύ κωμικά.
Όπως αυτό που έκανε ο Πειραιώς κ. Καλλίνικος, ο οποίος χαρακτήρισε
μαρξιστή τον λυσσασμένα αντιμαρξιστή κ. Ανδριανόπουλο. Ένας άλλος
εξίσου διαταραγμένος υποσυνειδησιακά παπάς χαρακτήρισε τον κ. Σημίτη
άθρησκο, διότι δεν τον είδε ποτέ να μεταλαμβάνει!
ΤΕΛΙΚΑ, ΜΑΛΛΟΝ θα πρέπει να πιστέψουμε τα μεταμοντέρνα τρελά που
λέει ο Μποντριγιάρ: Η πραγματικότητα παραπέμπει στη φαντασία και η
φαντασία είναι η ίδια η πραγματικότητα. Τουλάχιστον για τους φανατικούς
ορθοδόξους, αυτό ισχύει αναμφισβήτητα. Άλλωστε, η «κοινωνία του
θεάματος» δεν είναι εφεύρημα του ευαίσθητου Γκυ Ντεμπόρ, που γνώριζε
πως η Αθηναϊκή Δημοκρατία δεν είχε ανάγκη από εικονική η συμβολική
διαμεσολάβηση, ιερή ή όχι, για να υπάρξει σαν κοινωνία ανθρώπων. Η
κοινωνία του θεάματος είναι μάλλον το παλιό και πανίσχυρο δημιούργημα
της ανθρώπινης φαντασίας, όπως το περιέγραψε ο Φόυερμπαχ, που σαν
προγενέστερος του Μαρξ δεν θα ήταν δυνατόν να έχει σχέση ούτε με τον
μαρξισμό ούτε, πολύ περισσότερο, με τον κ. Ανδριανόπουλο, με τον κ.
Μάνο, με τον κ. Σουφλιά, με την κ. Κουτσίκου, ανθρώπους συντηρητικούς
μεν, αλλά θαρραλέους και έντιμους, που νομίζω πως πιστεύουν στον Θεό
με τον τρόπο που περιέγραψε ο Φόυερμπαχ: Ο Θεός, που είναι
δημιούργημα του ανθρώπου, επιβάλλεται σε αυτόν σαν ο δημιουργός του.
ΟΙ ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΕΣ «πραγματικότητες δευτέρου βαθμού», οι μη ορατές και
απτές όπως ο Θεός, συγχέονται με τα πράγματα. Όμως, κάθε
απομάκρυνση από τα γεγονότα δημιουργεί σύγχυση, λέει ο Βιτγκενστάιν,
φανατικός εχθρός κάθε μεταφυσικού και φιλοσοφικού συστήματος, ακόμα
και του μεταφυσικίζοντος φιλοσοφικού συστήματος που εγκατέστησαν
στον μαρξισμό κάποιοι αντιεπικούρειοι ανηδονιστές. Τουλάχιστον ο
Επίκουρος πίστευε πως οι εικόνες υπάρχουν πραγματικά, πως είναι
φυσικά αντικείμενα, αν και πιο αλαφριά, πια αέρινα από τα υλικά σώματα,
από το οποία «αναβρύζουν» συνεχώς. Αυτές οι αέρινες εικόνες έρχονται
και χτυπούν τα αισθητήρια όργανα. Αλλά φαίνεται πως τα αμβλυμμένα
αισθητήρια όργανα των παπάδων δεν τα προσβάλλει απολύτως τίποτα.
Αυτοί οι άνθρωποι δεν επικοινωνούν με τίποτα. Ούτε καν με το ψέμα των
δημαγωγών πολιτικών, που επιχειρούν να οικειοποιηθούν τις ψήφους των
ταπεινών χριστιανών. Που αυτοί έχουν πράγματι ανάγκη από το
φαντασιακό του Φόυερμπαχ, προκειμένου να αντισταθμίσουν μια μίζερη
πραγματικότητα.
Δημιουργήστε οι ίδιοι τη δυστυχία σας, λέει ο είρων Βάτζλαβιτς. Αν η
δυστυχία είναι εξαρτημένη από εξωτερικούς παράγοντες, τότε μπορείς να
επέμβεις στους εξωτερικούς παράγοντες όχι κατ' ανάγκην με μια
επανάσταση. Αν όμως τη δυστυχία τη φτιάχνεις μόνος σου, με τη βοήθεια
δημαγωγών που συμπλέουν με τους παπάδες, τότε τη βιώνεις σαν θεία
τιμωρία και αδρανείς πολιτικά.
ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ με τις ταυτότητες που προέκυψε, κύριοι υπεύθυνοι, για
την παπαδίστικη ανοητολογία και τον κραυγαλέο ανορθολογισμό, δεν είναι
ούτε οι παπάδες, ούτε οι πιστοί. Είναι οι δημαγωγοί, οι παντελώς ανίκανοι
να αντιμετωπίσουν το πολιτικό κόστος μιας πολιτικής καριέρας στηριγμένης
στη μεταφυσική, που δόλια την μπλέκουν με την ελληνική Ιστορία. Είναι
εκείνοι που μετέτρεψαν σε δόγμα το εξόφθαλμα βλακώδες: «Ο καλός
Έλληνας είναι καλός χριστιανός και ο καλός χριστιανός είναι ορθόδοξος».

Σάββατο, 10 Ιουνίου 2000

Η τρομοκρατία ως πάθος

ΜΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΟΙ ΑΛΛΟΙ. Μόνο στην ανθρώπινη κοινωνία

παίρνουμε μια αξία ανώτερη από τη ζωική. Μόνο όταν ζεις σε κοινωνία
ανθρώπων, η ανθρώπινη ύπαρξη προηγείται της «προεπιλεγμένης» από
το Θεό ή από τη φύση ανθρώπινης Ουσίας.
Η κόλαση είναι οι άλλοι, θα πει ο Σαρτρ· κυρίως αυτοί που είναι
προσηλωμένοι στο γράμμα του νόμου και περιορίζονται στο να
αναγνωρίζουν τα υπαρκτικά αλλά όχι και τα υπαρξιακά μας δικαιώματα, με
την ίδια περίπου έννοια που και οι ζωόφιλοι αναγνωρίζουν τα υπαρκτικά
δικαιώματα των ζώων, που ποτέ δεν θα γίνουν και υπαρξιακά. Ύπαρξη
αυτονομημένη από το Είναι, ύπαρξη που προηγείται σταθερά της Ουσίας,
έχει μόνο αυτός που έχει συνείδηση πως υπάρχει. Δηλαδή μόνο ο
άνθρωπος.
Ο ΥΠΑΡΞΙΣΤΗΣ δεν είναι επαναστάτης, είναι επαναστατημένος.
Επανάσταση σημαίνει να αγαπάς έναν άνθρωπο που δεν υπάρχει ακόμα,
λέει ο Αλμπέρ Καμί («Ο επαναστατημένος άνθρωπος» έκδοση
Μπουκουμάνη). Η εξέγερση, αντίθετα, γεννιέται από το θέαμα της
παραφροσύνης μπροστά σε μια άδικη και ακατανόητη κατάσταση. Ο
επαναστατημένος άνθρωπος είναι εξ ορισμού είτε αναρχικός μόνο είτε
αναρχικός και τρομοκράτης μαζί. Δηλαδή παράλογος, με την τρέχουσα
έννοια. Γιατί παράλογος, όμως, αφού ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα
που αρνιέται να είναι αυτό που είναι και είναι πάντα ανικανοποίητος;
Άλλωστε, πρέπει να αμφιβάλλει κανείς για έναν άνθρωπο που έχει ανάγκη
από αιτιολογίες για να είναι τίμιος. Σήμερα αποτελεί μονότονη συνήθεια μια
αρετή που κατάντησε αστυνομική, λέει ο Καμί.
ΟΙ ΣΚΕΨΕΙΣ που δήθεν καθοδηγούν τον κόσμο στο όνομα της
επανάστασης έγιναν στην πραγματικότητα ιδεολογίες συναίνεσης και όχι
εξέγερσης. Εξέγερση είναι η άρνηση να χρησιμοποιηθεί ο άνθρωπος σαν
πράγμα και να υποβιβαστεί σε απλό υποκείμενο της ιστορίας. Αντίθετα, η
επανάσταση είναι προσπάθεια προσαρμογής της δράσης πάνω σε μια ιδέα
προκειμένου να διαμορφωθεί ο μελλοντικός κόσμος σύμφωνα με
συγκεκριμένα θεωρητικά πρότυπα.
ΣΤΗ δ ΥΣ η η ιστορία της εξέγερσης είναι αξεχώριστη από την ιστορία του
χριστιανισμού. Ο Χριστός, λέει ο Καμί, ήρθε να λύσει δύο σπουδαία
προβλήματα, το κακό και το θάνατο, που είναι ακριβώς και τα προβλήματα
των επαναστατημένων. Μόνο ένας Θεός απελπισμένος από τη δημιουργία
Του γίνεται άνθρωπος. Και μόνο ένας άνθρωπος απελπισμένος από το
αποτέλεσμα της θεϊκής επέμβασης αναλαμβάνει να διορθώσει τον κόσμο
δίνοντας στον εαυτό του θεϊκές δικαιοδοσίες· η σπουδαιότερη από τις
οποίες είναι το δικαίωμα της ζωής και του θανάτου. Η μεταφυσική τής
τρομοκρατίας έχει μια χριστιανική, σωτηρολογική ρίζα. Εξέγερση
προκύπτει όταν απομακρύνεσαι από το Ιερό χωρίς να κόψεις τις
βυθισμένες σ ' αυτό ρίζες. Ο πολιτικός δολοφόνος, ο τοποθετούμενος
πέραν της ψυχοπαθολογίας του ποινικού δολοφόνου, προκαλεί δέος γιατί
συνεχίζει να αντλεί χυμούς από το Ιερό και όχι από κάποιο επαναστατικό
πρόγραμμα.
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ είναι η μόνη υπερβεβαιότητα των ανθρώπων χωρίς Θεό.
Όσοι πιστεύουν πως μπορούν να φκιάξουν το μέλλον όπως το θέλουν,
δικαιολογούν την ιδέα στην οποία πιστεύουν με το να την ενσαρκώνουν
μέχρι θανάτου. Πώς, λοιπόν, να αποφύγεις να υποβάλλεις σε βασανιστήρια
τους ανθρώπους όταν έχεις αποφασίσει να τους κάνεις θεούς; Μέσα σ ένα
τέτοιο πρόγραμμα, ο κομμουνισμός θεοποιεί τον ορθό λόγο και ο φασισμός
το παράλογο. Όμως, σε όσους έχουν απελπιστεί από το κάθε τι, μόνο το
πάθος είναι δυνατό να δώσει κάποια πίστη, υπογραμμίζει με έμφαση ο
Καμί, προκειμένου να ερμηνεύσει πράξεις που φαίνονται παράλογες, ενώ
δεν είναι παρά κάτι σαν εγκλήματα πάθους.
ΕΠΕΙΔΗ ΟΙ ΑΦΕΝΤΕΣ δεν μπορούν να απαρνηθούν την εξουσία και να
γίνουν δούλοι, η αιώνια μοίρα τους είναι να ζουν ανικανοποίητοι ή να
σκοτώνονται, είτε από τους επαναστάτες είτε από τους επαναστατημένους,
λέει ο Καμί. Έτσι κι αλλιώς, ο αφέντης χρησιμεύει στην ιστορία μόνο για να
ξεσηκώνει τη συνείδηση του δούλου, που είναι η μόνη που δημιουργεί
ιστορία. Έχουμε να κάνουμε εδώ με την «αριστοκρατία της θυσίας» που
είναι ανώτερη από την «αριστοκρατία της επιτυχίας» που υμνούσε ο
Χέγκελ. Οι αριστοκράτες της θυσίας, όπως οι παλιοί χριστιανοί μάρτυρες,
δεν το παίζουν επαναστάτες εκ του ασφαλούς. Ανταλλάσσουν τη ζωή τους
με ζωή και όχι με αξιώματα και αμοιβές. Κυρίως όμως αποφεύγουν τον
επαναστατικό βερμπαλισμό, αυτόν που μετατρέπει τον επαναστάτη που
δεν είναι και επαναστατημένος σε μια γελοία καρικατούρα, κατάλληλη μόνο
για να παίζουν μαζί της οι αφεντάδες και οι αστυνόμοι. Η Ουτοπία δεν
αρμόζει στους επαναστατημένους, αρμόζει μόνο στους επαναστάτες. Η
Ουτοπία αντικαθιστά το Θεό με το μέλλον. Άλλωστε, δεν μπορεί κανείς να
κάνει ιστορία από τη στιγμή που εφαρμόζει την αντικειμενικότητα του
επιστήμονα. Τίποτα δεν είναι λιγότερο κατακτητικό από τη λογική.
Δυστυχώς, ο μαρξισμός είναι καθαρή λογική, ενώ ο καπιταλισμός είναι
καθαρός παραλογισμός. Και τον παραλογισμό μόνο παράλογα μπορείς να
τον αντιμετωπίσεις.

Σάββατο, 17 Ιουνίου 2000

Ο Θεός χρειάζεται τους δημαγωγούς

Ο ΣΠΟΥΔΑΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΝΑΖΙΑΝΖΗΝΟΣ έζησε τον κρίσιμο για τον

χριστιανισμό 4ο αιώνα, που αρχίζει να οργανώνεται η χριστιανική Εκκλησία
ύστερα από τρεις αιώνες ακαταστασίας, κατά τους οποίους τα απόκρυφα
Ευαγγέλια ήταν ακόμη σε χρήση και ο κάθε πιστός πίστευε ό,τι ήθελε για
τον Χριστό. Αυτός ο μεγάλος θεολόγος, ξεχνώντας προς στιγμήν τα με τη
θεολογία σχέση έχοντα, λέει σε γράμμα του προς τον Άγιο Ιερώνυμο, που
φαίνεται πως δεν ήταν τόσο καλός δημαγωγός όσο ο δικός μας κ.
Χριστόδουλος: «Έχουμε ανάγκη από όσο το δυνατό περισσότερους
μύθους για να μπορούμε να εντυπωσιάζουμε τον όχλο. Όσο λιγότερο
καταλαβαίνει ο όχλος, τόσο πιο ενθουσιώδης γίνεται. Οι πατέρες και οι
δάσκαλοί μας δεν έλεγαν πάντα τι σκέφτονταν, έλεγαν αυτό που τους
υπαγόρευαν οι συνθήκες και οι ανάγκες». Λόγια καθαρά και στρογγυλά,
αρθρωμένα με γλώσσα ελάχιστα ιερή, αλλά ριγμένα με δύναμη έξω από τα
δόντια όπως αρμόζει σε μεγάλο ηγέτη, που έχει συνείδηση της ιδεολογικής
σημασίας και κυρίως της οργανωτικής αξίας των μύθων, καθώς και της
απεριόριστης ικανότητας της μάζας να καταναλώνει μύθους με μια
αξιοθαύμαστη βουλιμία.
ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΚΑΙΡΟ Ο ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΣΥΝΕΣΙΟΣ, εξίσου ικανός με τον
Γρηγόριο εκκλησιαστικός ηγέτης, σε ένα μνημειώδους κυνισμού κείμενό
του ξεχνάει κι αυτός τη θεολογία και καταπιάνεται με την οργάνωση του
ποιμνίου, χωρίς το οποίο είναι αδύνατο να υπάρξουν ποιμένες για να το
κουρεύουν και να τ' αρμέγουν. (Πάλι καλά, να λες, που δεν το σφάζουν
κιόλας). Ακούστε, λοιπόν, τον επίσκοπο Συνέσιο, που πριν από χίλια
εξακόσια χρόνια περίπου είπε πράγματα τόσο κυνικά, που ο
αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος δεν θα τολμούσε ποτέ να πει: «Ο λαός ζητεί
επίμονα να τον εξαπατάς, αλλιώς δεν μπορείς να κάνεις τίποτα μ' αυτόν.
Σε ό,τι με αφορά θα είμαι πάντοτε φιλόσοφος για τον εαυτό μου, αλλά για
το λαό θα είμαι μόνο ιερέας». Ξεκάθαρα πράγματα. Άλλο γνώση, μόρφωση
και ξένες γλώσσες και άλλο ιεροσύνη. Τη γνώση, τη μόρφωση και τις ξένες
γλώσσες τις χρησιμοποιούμε όταν κάνουμε δουλειά που χρειάζεται μυαλό
και την ιεροσύνη τη χρησιμοποιούμε δίκην φλογέρας («τσομπανάκος
ήμουνααα!») όταν βγάζουμε το ποίμνιο για βοσκή στις πλατείες.
ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ τ Ης ΜΑΚΑΡΙΤΙΣΣΑΣ φίλης μου, Λιλής Ζωγράφου, με
τον τίτλο «Αντιγνώση» (έκδοση Αλεξάνδρεια) που κυκλοφορεί αδιαλείπτως
από το 1974 και που πρέπει να έχει πουλήσει μέχρι σήμερα πάνω από
σαράντα χιλιάδες αντίτυπα, σταχυολογώ και παραθέτω δειγματοληπτικά
μερικά μόνο από τα «εργαλεία δουλειάς» που έχουν στη διάθεσή τους οι
παπάδες για να ποιμένουν σωστά ένα ποίμνιο, που πρέπει να διατρέφεται
με τη σωστή τροφή προκειμένου να παραμείνει ένα σωστό ποίμνιο.
ΤΟΝ 12οΑΙΩΝΑ ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, κρατώντας κρίνο στο χέρι, μπήκε
σε ένα καθολικό μοναστήρι από το πιο στενό παράθυρο κι ένα φτεράκι τόσο
δα σκάλωσε στα σίδερα. Αυτό το φτερό ακόμη φέρνει έσοδα στο μοναστήρι.
Θαύμα, θαύμα! Ο ομφαλός του Θεανθρώπου ασφαλώς ήταν ένας, όμως
στις γαλλικές πόλεις Κλερμόν και Σαλόν φυλάγονται δύο αποξηραμένοι
ομφαλοί. Στην Ιταλία υπάρχει και τρίτος ομφαλός του Χριστού, αλλά αυτός
είναι κομμένος στα δύο. Δύο ιταλικές πόλεις έχουν από μισό ομφαλό, αλλά
τα έσοδα των ναών είναι σαν να προέρχονται από ακέραιους ομφαλούς.
Θαύμα, Θαύμα! Στην εκκλησία του Αγίου Παύλου της Ρώμης υπάρχουν τα
«άγια σπάργανα του Χριστού». Μια άλλη αλλαξιά σπάργανα του Χριστού
υπάρχει στον καθεδρικό ναό της γερμανικής πόλης Άαχεν. Στη Γένουα και
στη Λορένη οι παπάδες δείχνουν μέχρι τις μέρες μας «άγια άχυρα», από
αυτά που υπήρχαν στη «φάτνη των αλόγων».
ΩΣ ΓΝΩΣΤΟΝ, ο Χριστός, όπως όλοι οι Εβραίοι, υπέστη περιτομή. (Σε
αυτό το περιστατικό αναφέρεται η γιορτή της Υπαπαντής). Υπάρχουν
σήμερα διασκορπισμένα σε όλο τον κόσμο δεκαεφτά «πετσάκια» από
εκείνη την περιτομή. Εύκολα βρίσκεις πετσάκια. Μυαλό βρίσκεις δύσκολα.
Από τις στάμνες που χρησιμοποίησε ο Χριστός στην Κανά για το θαύμα
του σώζονται δεκατέσσερις. Είναι μάλλον λίγες, αν πάρουμε υπόψη πως
το επάγγελμα του αγγειοπλάστη είναι πανάρχαιο.
ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΠΟΛΗ Βαντόμ διατηρούνται μέχρι τις μέρες μας σε
μπουκαλάκι γαλλικού αρώματος δάκρυα του Χριστού, και στην εκκλησία
του Ευαγγελισμού στη Μόσχα υπάρχουν τρίχες από τα γένια του. Στην
ορθόδοξη Μόσχα υπάρχει, ακόμη, αίμα του Χριστού σε μπουκάλι και γάλα
της Παναγίας σε φιάλη! Μετρήθηκαν, επίσης, στη Ρωσία έξι «άγια
σφουγγάρια» από αυτά που χρησιμοποίησαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες για να
ποτίσουν τον Χριστό με ξίδι, κάμποσες ντουζίνες «χιτώνες του Κυρίου»,
τριάντα δύο «άγια καρφιά» (αν και ήταν μόνο τέσσερα αυτά που
χρησιμοποιήθηκαν στη Σταύρωση) και τρία «άγια κουμπιά» από τον πέπλο
της Θεοτόκου. Παλιότερα ένας Πάπας φύλαγε μια μποτίλια που είχε μέσα,
τι νομίζετε, την ...ανάσα του Χριστού!
ΚΙ ΕΣΕΊΣ μ Ου ΜΙΛΑΤΕ για το... θαύμα πού πέτυχε ο Χριστόδουλος να
στήσει δύο καλές συγκεντρώσεις, που θα μπορούσε να τις είχε κάνει κάθε
αρχηγός κόμματος, και μάλιστα χωρίς τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος!

Σάββατο, 24 Ιουνίου 2000

Ο κρατικοποιημένος Θεός

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ο μοιρασμένος στα δώδεκα

και όχι στα τρία Θεός ήταν κοινωνικοποιημένος και όχι κρατικοποιημένος.
Όπως λέει ο Χ. Θεοδωρίδης στον «Επίκουρο», τον καιρό που η πολιτεία
έχει τη συνοχή της και το άτομο είναι σφιχτοδεμένο μ' αυτήν, το
θρησκευτικό φαινόμενο είναι λειτούργημα κοινωνικό. Κατά την κλασική
περίοδο κοινή και ζωντανή είναι η συνείδηση πως θρησκεία και πολιτεία
είναι αξεχώριστα δεμένες, τονίζει ο Θεοδωρίδης.
ΓΙΑ τ ΗΝ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ το να μην πιστεύει κανείς στους
επίσημους θεούς ήταν έγκλημα που συνεπάγονταν την ποινή του θανάτου.
Τον καιρό εκείνο η πίστη στο Δωδεκάθεο ήταν υποχρέωση νομικής
φύσεως, ανάλογη μ' αυτήν που έχει ο σημερινός πολίτης να σέβεται το
Σύνταγμα. Ο Σωκράτης καταδικάστηκε σε θάνατο από τη Δημοκρατία γιατί
έφερνε «καινά δαιμόνια» στην κοινώς κρατούσα περί Θεού αντίληψη,
εσωτερικεύοντας την έννοια της θεότητας, κάνοντας τον Θεό πρόβλημα
συνείδησης. Πράγμα που σήμερα μόνο ο αρχιεπίσκοπος και οι περί αυτόν
αμφισβητούν χωρίς πάντως να προτείνουν επαναφορά της πίστης στην
προσωκρατική περί Θεού άποψη. Κάτι τέτοιο θα αποκάλυπτε το συμβατικό
χαρακτήρα της πίστης στον Θεό.
Ο ΠΛΑΤΩΝ Θα ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΕΙ την πίστη στον Θεό «ιαματικόν ψεύδος»
(ψέμα που γιατρεύει). Έχουμε εδώ τον τέλειο ορισμό της έννοιας της
θεότητας και μαζί την ερμηνεία της επίμονης, της διαχρονικής προσήλωσης
σοφών και ασόφων στην πίστη στον Θεό. Ο Θεός είναι πράγματι φάρμακο
και ο Άλντους Χάξλεϊ θα το αποδείξει πειραματικά: η στατιστική λέει πως
όσοι χάνουν το Θεό εύκολα βρίσκουν τα ναρκωτικά και όσοι απεξαρτώνται
από τα ναρκωτικά εύκολα επιστρέφουν στον Θεό. Και, βέβαια, κανείς δεν
θα συνιστούσε να αντικατασταθεί το ήπιο «όπιο του λαού» με το κυρίως
ειπείν όπιο, ή έστω με το βάλιουμ.
ΚΑΙ ΝΑΙ μ Εν Ο ΜΑΡΞ χαρακτήρισε τη θρησκεία «όπιο του λαού»,
περίπου έναν αιώνα πριν ο κάθε άλλο παρά μαρξιστής Χάξλεϊ αποδείξει
και πειραματικά την αλήθεια του λόγου του, όμως στη συνέχεια του
συλλογισμού, που οι δημαγωγοί συνηθίζουν να την αποκρύβουν,
διευκρινίζει πως αυτό το αντισταθμιστικό της δυστυχία αβλαβές όπιο θα
είναι χρήσιμο όσο υπάρχει δυστυχία στην ταξικά διαρθρωμένη κοινωνία.
Επειδή όμως ο Μαρξ δεν ασχολήθηκε ποτέ με τα υπαρξιακά προβλήματα
δεν λέει τι θα απογίνει με το φόβο του θανάτου στην αταξική κοινωνία του
μέλλοντος που ονειρεύεται. Με την πλατωνική, την ιαματική έννοια ο Θεός
μάλλον θα είναι χρήσιμος και τότε. Μπορεί τότε να αυξηθεί λιγάκι το
ποσοστό των γνησίως αθέων και από 5% που είναι σήμερα διεθνώς,
σύμφωνα με μια στατιστική της ΟΥΝΕΣΚΟ, φτάσει ας πούμε το 10%, αλλά
η ουσία των πραγμάτων δεν θα έχει αλλάξει: ο Θεός θα συνεχίσει να είναι
αποτελεσματικό ψυχοφάρμακο, που δεν θα το παίρνουν μόνο όσοι
αρνούνται τα φάρμακα και κυρίως τα ψυχοφάρμακα και βιώνουν τη
δυστυχία τους σαν εμπειρία, με τον τρόπο που προτείνει ο Επίκουρος:
ψύχραιμα, νηφάλια, ηδονικά.
ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ, ΛΑΟΣ εξίσου αρχαίος με τους Έλληνες και άνθρωποι πάρα
πολύ πρακτικοί από τότε, πρώτοι θα αντιληφτούν πως ο Θεός είναι έννοια
εξόχως πολιτική και όχι απλώς κοινωνική, όπως στους προσωκρατικούς
Έλληνες, ή ιαματική, όπως στους μετασωκρατικούς. Η μεγάλη τους
εφεύρεση, ο πανίσχυρος Ουράνιος Μονάρχης, ο Ένας Θεός, θα ανεβεί
στον Όλυμπο από ένα κρυφό μονοπάτι και θα καρφώσει πισώπλατα και
τους Δώδεκα Θεούς. Που μπορεί να ήταν εντελώς της πλάκας, ήταν όμως
απέραντα γοητευτικοί καθ' ότι φανερά παραμυθένιοι. (Όλοι οι Θεοί είναι
αληθινοί όταν τους πιστεύεις για αληθινούς. Η πίστη δεν είναι βεβαιότητα
και ο πιστός που ισχυρίζεται πως ο δικός του Θεός είναι ο μόνος αληθινός,
μάλλον δεν ξέρει τι λέει, αφού συγχέει την εξ ορισμού μεταφυσικής χροιάς
πίστη με την εξ ορισμού επιστημονικής χροιάς βεβαιότητα.)
Ο ΕΝΑΣ ΘΕΟΣ, ο στάνταρτ Θεός του μονοθεϊσμού, μπορεί να ενώσει με
το σκήπτρο του πολλούς και διάφορους λαούς. Οι πριν από τον Μωυσή 12
φυλές του Ισραήλ δεν ήταν ακόμη Εβραίοι. Έτσι θα ονομαστούν όταν τις
ενώσει ο μεγαλύτερος πολιτικός όλων των εποχών, που κάποτε θα τον
μιμηθεί ο Μωάμεθ. Πριν από τον Μωυσή δεν υπήρχαν Εβραίοι και πριν
από τον Μωάμεθ δεν υπήρχαν Άραβες. Αυτοί οι δύο μεγάλοι πολιτικοί
ηγέτες είναι στην κυριολεξία εθνάρχες. Δημιούργησαν έθνη ενώνοντας
διάφορους λαούς, που αποδέχτηκαν την ίδια μονοθεϊστική πίστη στις δύο
απ ' τις τρεις διαφορετικές εκδοχές της. Ο Παύλος, ο δημιουργός του
ιστορικά δεύτερου μονοθεϊσμού, του χριστιανισμού, θα τα κάνει μούσκεμα
από εθνικοπολιτικής απόψεως. Θα πει πως ο Ένας Θεός, αφού είναι ένας
για όλους, αποκλείεται να έχει σχέση με την εθνογένεση και τα έθνη. Κι έτσι
θα γίνει ο Απόστολος όχι κάποιου συγκεκριμένου έθνους, όπως ο Μωυσής
και αργότερα ο Μωάμεθ, αλλά των Εθνών, δηλαδή όλου του κόσμου. Ο
χριστιανισμός γεννήθηκε οικουμενικός. Ωστόσο, κάποιοι εθνοκάπηλοι τον
εθνικοποίησαν. Κι εδώ στην Ελλάδα, σε μια εποχή αποκρατικοποιήσεων,
οι παπάδες θέλουν κρατικοποιημένο τον εβραϊκής καταγωγής «Θεό των
Ελλήνων».

Σάββατο, 1 Ιουλίου 2000

Η ελληνική Χριστιανοδημοκρατία προπονείται

ΜΕ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ 57 ΕΤΩΝ από την εμφάνιση, το 1943, του

Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος πρώτα στην Ιταλία και αμέσως μετά στη
Γερμανία κάποιοι μεθοδεύουν τη δημιουργία Χριστιανοδημοκρατικού
Κόμματος και στην Ελλάδα, ώστε το παιχνίδι του δικομματισμού να παιχτεί
με σωστούς όρους, στα σωστά του όρια. Η απόπειρα ξανάγινε στη διάρκεια
του Εμφυλίου Πολέμου με τους καταφάνερα πολιτικοποιημένους
θεολόγους της αδελφότητας «Ζωή», αλλά απέτυχε παταγωδώς εξαιτίας της
προτεσταντικής ρίζας αυτής της πολιτικοθρησκευτικής οργάνωσης, που
φτιάχτηκε για να ανακόψει το ρεύμα είτε προς την άκρα Αριστερά είτε προς
την άκρα Δεξιά. Η συνεπής προς τις αρχές της αστική τάξη μισεί εξίσου και
τα δύο άκρα.
ΟΣΟΙ ΕΧΟΥΜΕ ΔΙΑΒΑΣΕΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ που έγραφε ο Μουσολίνι το
1932 ειδικά για την ιταλική εγκυκλοπαίδεια με τον τίτλο «Το δόγμα του
φασισμού» ξέρουμε πως ο φασισμός επιτίθεται με δριμύτητα και κατά των
αστών και κατά των προλετάριων, προβάλλοντας σαν πρωταγωνιστές της
ιστορίας τους μικροαστούς. (Παλιότερα, για λόγους ευπρεπείας προφανώς,
τους λέγαμε και κεντρώους. Σήμερα, για λόγους έχοντες σχέση μάλλον με
το δημαγωγούντα «σοσιαλισμό», τους λέμε συνήθως μικρομεσαίους, για
να τους ξεχωρίσουμε και από τους φτωχούς και από τους πλούσιους, ώστε
να δείξουμε τόσο την αποστροφή μας προς την εν δυνάμει κομμουνίζουσα
φτώχεια όσο και την επιφυλακτικότητά μας προς τον εν δυνάμει
αντιχριστιανικό πλούτο).
ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ, που δημιουργείται από το σοσιαλιστή
μέχρι τότε Μουσολίνι το 1919, δύο χρόνια μετά την Οκτωβριανή
Επανάσταση, ακριβώς την ίδια χρονιά (1919) που ο Λένιν θα ιδρύσει την
Τρίτη (Κομμουνιστική) Διεθνή αποχωρώντας από τη Δεύτερη (τη
Σοσιαλιστική), είναι η πρώτη μορφή που παίρνει η έννοια «πολιτικό
κέντρο», που μέχρι τότε είναι άγνωστη στο πολιτικό λεξιλόγιο, όπως
άλλωστε και η έννοια «κομμουνιστικό κόμμα». (Κομμουνιστικά θα
ονομαστούν μετά το 1919 τα πρώην σοσιαλιστικά κόμματα που θα
ακολουθήσουν την πολιτική και τις ιδέες του Λένιν ή αυτά που θα
προκύψουν με διάσπαση του μητρικού σοσιαλιστικού-μαρξιστικού
κόμματος και απόκλιση προς τα αριστερά).
ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΚΙΣΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ Χίτλερ, ο Μουσολίνι ποτέ
δεν είπε κακό λόγο για τους χριστιανούς. Μάλιστα, με τη συμφωνία του
Λατερανού ιδρύεται στις 11 Φεβρουαρίου 1929 το παπικό κράτος του
Βατικανού και ο καθολικισμός αποχτά επισήμως πολιτική υπόσταση. Ο
Μουσολίνι, μέχρι το 1938 που θα συμμαχήσει με τον Χίτλερ από ανάγκη
(για να μην τον υπερφαλαγγίσει ο Γερμανός δικτάτορας), δεν είναι ούτε
αντισημίτης ούτε ρατσιστής. Είναι μόνο αντικομουνιστής. (Και εθνικιστής,
φυσικά). Άλλωστε, ο Μουσολίνι θα πει πως είναι εχθρός του ναζισμού και
του Χίτλερ προσωπικά. Κι έτσι, μέχρι το 1935 ο ιταλικός φασισμός δεν θα
συναντήσει σοβαρή αντίδραση από τους αστούς, ούτε στην Ιταλία ούτε έξω
απ ' αυτήν.
ΟΜΩΣ, ΤΟ 1935 Ο ΜΟΥΣΟΛΙΝΙ κάνει το τερατώδες λάθος να εισβάλει
στην Αιθιοπία και όλα τα καλά θεμελιωμένα στην αποικιοκρατία αστικά
κόμματα της Δύσης στρέφονται εναντίον του. Δεν θέλουν καινούργιους
συνεταίρους στη λέσχη τους. Μόνο ο Χίτλερ, που από τότε έχει στραμμένη
την προσοχή του στην Ανατολή, επικροτεί τις δραστηριότητες του
Μουσολίνι στο Νότο. (Αναγκαία διευκρίνιση: Τόσο ο φασισμός όσο και ο
ναζισμός δεν είναι κοινωνικά συστήματα. Είναι δικτατορικές μορφές
καπιταλιστικής εξουσίας).
Ο ΑΛΤΣΙΝΤΕ ΝΤΕ ΓΚΑΣΠΕΡΙ, κατά πολλούς ο μεγαλύτερος πολιτικός του
20ού αιώνα, είναι ένας μεγαλοαστός καθηγητής, που ο Μουσολίνι θα τον
κλείσει για κάποιο διάστημα στη φυλακή. Μόλις αποφυλακιστεί θα ζητήσει
πολιτικό άσυλο στο κράτος του Βατικανού. Εκεί, παρέα με τον Πάπα, θα
προσπαθήσουν να δώσουν απάντηση στο ερώτημα: Γιατί τόσο πολλοί
καλοί χριστιανοί ακολούθησαν με τόσο μεγάλη προθυμία και τον Μουσολίνι
και τον Χίτλερ; Ο λόγος φαίνεται απλός: Τα δύσκαμπτα χριστιανικά ιδανικά
εξέπεσαν με συνέπεια νέα ιδανικά, κυρίως κομμουνιστικά ή φασιστικά, να
πάρουν τη θέση τους. Για να μην επανεμφανιστεί το φασιστικό ή το
ναζιστικό φαινόμενο μετά τον πόλεμο ο Πάπας και ο Ντε Γκάσπερι
αποφασίζουν να ιδρύσουν διά του Ντε Γκάσπερι ένα κόμμα νέου τύπου:
Δημοκρατικών και ταυτόχρονα χριστιανικών αρχών. Η επιτυχία είναι
συγκλονιστική. Το νέο κόμμα θα εγκλωβίσει τους εν δυνάμει φασίστες, που
μισούν και τους αστούς και τους προλετάριους, και δεν θα τους επιτρέψει
να γίνουν φασίστες εν ενεργεία.
ΤΩΡΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑΤΙ Ο ΠΟΝΗΡΟΣ και πάντα καλά ενημερωμένος Κ.
Μητσοτάκης υποστήριξε εξ αρχής και με σιγουριά τις πολιτικές
πρωτοβουλίες του κ. Χριστόδουλου. Ίσως ονειρεύεται τον εαυτό του ή την
κόρη του σε ρόλο... Ντε Γκάσπερι. (Περισσότερα για την παράλληλη πορεία
των μαρξιστικών και των φασιστικών κινημάτων θα βρείτε στο βιβλίο μου
«Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», έκδοση Εικοστός Πρώτος.
Παρακαλώ, μην εκλάβετε την παραπάνω υπόμνηση σαν εκδήλωση
εγωισμού, αλλά σαν επιθυμία γνωστοποίησης της ύπαρξης ενός βιβλίου
πολιτικά χρήσιμου πιστεύω - και νομίζω επίκαιρου).

Σάββατο, 8 Ιουλίου 2000

Ο καλός Θεός και η πόρνη ιστορία

Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Σοφίας, γνωστός περισσότερο σαν Αγιασοφιά,

χρωστάει την ύπαρξή του, πρώτον, σε έναν ανελέητο χριστιανό φορατζή,
δεύτερον, σε 30.000 πτώματα χριστιανών χωρίς ταυτότητα, τρίτον σε μια
χριστιανή πουτάνα χωρίς ταυτότητα, τέταρτον σε έναν χριστιανό
Αυτοκράτορα που δεν είχε ανάγκη από ταυτότητα και, πέμπτον, σε δυο
μεγαλοφυείς χριστιανούς αρχιτέκτονες με την ταυτότητά τους
εγγεγραμμένη στο μεγαλειώδες έργο τους.
ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΠΡΩΤΑ ΤΟ ΡΟΛΟ της πορνείας στην πραγμάτωση των
σχεδίων του Θεού. Κατά τον σύγχρονο του Ιουστινιανού ιστορικό
Προκόπιο, η Θεοδώρα, όταν ήταν μικρή και δεν μπορούσε να ανοίξει στους
άνδρες την μπροστινή «πόρτα», τους άνοιγε την πισινή: Δεν πρόλαβε καλά
καλά να ωριμάσει σα γυναίκα η πουτανίτσα και έγινε μιας πρώτης διαλογής
μεγαλοπουτάνα. Δεν υπήρξε ποτέ γυναίκα τόσο παραδομένη στις ηδονές,
λέει ο Προκόπιος. Πολλές φορές έπαιρνε μέρος σε συμπόσια με δέκα ή
περισσότερους νεαρούς. Και όταν τους εξαντλούσε πήγαινε και με τους
υπηρέτες, που συχνά έφταναν τους τριάντα. Αλλά και τότε έμενε
ανικανοποίητη, λέει ο Προκόπιος, που προχωρεί στο... πορνό: Παρ όλο
που χρησιμοποιούσε και τα τρία ανοίγματα του σώματός της,
παραπονιόταν που η φύση δεν της είχε χαρίσει μεγαλύτερα ανοίγματα στις
θηλές για να παίρνει ηδονή κι από εκεί. (Παραθέτω από το βιβλίο του J.J.
Norwich «Σύντομη ιστορία του Βυζαντίου», Εκδόσεις Γκοβόστη).
Αυτή την πολύ μεγάλη πουτάνα ο πολύ μεγάλος Αυτοκράτορας
Ιουστινιανός θα την ερωτευτεί του σκοτωμού. Κι έτσι η Αγιασοφιά
φορμάρεται στο επίπεδο της μεταφυσικής, χρησιμοποιώντας πρώτα τη
φύση στην πιο απόλυτη, τη σεξουαλική μορφή της. (Ο Ιουστινιανός θα
παντρευτεί τη Θεοδώρα πριν γίνει Αυτοκράτορας και στις 4 Απριλίου 527
θα στεφτεί Συναυτοκράτορας μαζί της).
ΜΕΧΡΙ ΕΔΩ ΤΟ ΑΓΙΟ π ΝΕυ Μα λειτουργεί κατά φύσιν, αν και όλα
φαίνονται παρά φύσιν. Τα πράγματα θα αρχίσει να τα μπερδεύει ο Ιωάννης
Καππαδόκης, ας πούμε ο υπουργός Οικονομικών του Ιουστινιανού, που
είχε γδάρει τους πάντες, φτωχούς και πλούσιους, λες και βιαζόταν να
εκσυγχρονίσει την Αυτοκρατορία και έτσι εκσυγχρονισμένη να τη βάλει στην
ΟΝΕ. (Α, ρε Γιάννο Καππαδόκη, πότε θα μάθεις να γδέρνεις κι εσύ τους
πλούσιους!).
0 Τριβωνιανός ήταν από... άλλο κόμμα, διότι ήταν δωδεκαθεϊστής. Αλλά ο
χριστιανός Ιουστινιανός ήξερε να κάνει πετυχημένες διευρύνσεις προς την
κεντροαριστερά, προκειμένου να εφαρμόσει δεξιά πολιτική. Η εκπληκτική
νομοθεσία του Ιουστινιανού είναι δουλειά αυτού του σπουδαίου
δωδεκαθεϊστή νομομαθούς. (Οι χριστιανοί πάντα μπερδεύουν το Νόμο του
Θεού με τους νόμους των ανθρώπων κι αν βάλεις τους θεολόγους να
συντάξουν νόμους, αντ' αυτών θα προκύψουν ταυτότητες).
ΣΤΙΣ 13 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 523 συνέβη κάτι σαν ένα πάρα πολύ πρώιμο Σιάτλ,
πάρα πολύ μεγάλων διαστάσεων, εγκλωβισμένο στον Ιππόδρομο. Τα
πράγματα συνέβησαν ως εξής: Όταν ο Αυτοκράτορας κάθισε στη θέση του
στον Ιππόδρομο και έδωσε το σύνθημα για την έναρξη του αγώνα των
αρματοδρομιών, οι οπαδοί της παράταξης των Πράσινων (αν και δεν
υπήρχε τότε ΠΑΣΟΚ) και οι οπαδοί της παράταξης των Βένετων (από το
χρώμα-έμβλημα της Βενετίας, που ήταν το μπλε, αν και δεν υπήρχε τότε
Ν.Δ.), ενώνουν τις φωνές τους και όλοι μαζί κραυγάζουν ρυθμικά «Νίκα,
Νίκα!» αδιαφορώντας για την ομάδα στην οποία ανήκε ο αρματηλάτης που
έτρεχε. Εύκολα κατάλαβε ο Αυτοκράτορας πως επρόκειτο για μια παλλαϊκή
διαμαρτυρία για τα φορολογική του πολιτική, που θα μείνει στην ιστορία
σαν «στάση του Νίκα».
Σε λίγο το μαινόμενο πλήθος ξεχύνεται έξω από τον Ιππόδρομο,
απελευθερώνει τους φυλακισμένους και βάζει φωτιά στις φυλακές. Στη
συνέχεια οι επαναστάτες καίν' τη Σύγκλητο, καίν' την Αγία Ειρήνη, καίν'
την Αγία Σοφία (την παλιά). Την επόμενη, τα πλήθη των διαδηλωτών
επιστρέφουν στον Ιππόδρομο για να συζητήσουν για τα αιτήματά τους.
Πανικόβλητος ο Ιουστινιανός είναι έτοιμος να εγκαταλείψει το θρόνο και τη
χώρα, προκειμένου να σώσει το κεφάλι του. Αλλά η Θεοδώρα του
υπαγορεύει το σχέδιο σωτηρίας: Τώρα που οι πιο ζωηροί προλετάριοι της
Πόλης είναι συγκεντρωμένοι στον Ιππόδρομο είναι ευκαιρία να σφαχτούν
όλοι και στα γρήγορα. Σε λίγο 30.000 πτώματα χωρίς ταυτότητα θα φέρουν
την του Θεού Σοφία πολύ κοντά στο ναό της.
ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΝΑ ΜΗΝΑ ΜΕΤΑ τη σφαγή, αρχίζουν οι εργασίες θεμελίωσης
της Αγιασοφιάς. Ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος έχουν έτοιμα τα αρχιτεκτονικά
σχέδια από νωρίτερα, ενώ ο Ιωάννης Καππαδόκης συνεχίζει να μαζεύει
χρήματα και με τα δυο χέρια, τώρα που κανένας φοβισμένος δεν θέλει να
έχει την τύχη των τριάντα χιλιάδων του Ιπποδρόμου. Η του Θεού Σοφία
ούτε δωρεάν παρέχεται, ούτε αναίμακτα φανερώνεται. Πέντε χρόνια μετά
τη θεμελίωση του ναού ο Ιουστινιανός εγκαινιάζει την Αγιασοφιά. «Νενίκηκά
σε Σολομώντα», θα αναφωνήσει πανευτυχής. Και οι 30.000 του
Ιπποδρόμου; Άστους αυτούς. Ήταν θέλημα Θεού να τους φάει η...
Θεοδώρα, η πουτάνα που κανόνισε την πορεία πλεύσεως του Αγίου
Πνεύματος εξ αρχής. Άγνωστοι αι βουλαί του Κυρίου; Σύμφωνοι. Των
Κυρίων, όμως;

Σάββατο, 15 Ιουλίου 2000

Ένα συνοικέσιο που χάλασε, γεννάει τις... ταυτότητες!

ΘΑ ΣΑΣ ΠΩ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ενός γάμου που ματαιώθηκε την τελευταία

στιγμή, το έτος 802, και που, αν γινόταν, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία θα είχε
γίνει ευρωπαϊκή τότε, οπότε ούτε θέμα ορθόδοξων ταυτοτήτων ούτε
πρόβλημα μωρίας τύπου 666 θα υπήρχε σήμερα.
Η Ανατολή ρέπει ακατάσχετα προς το Ένα. Ο Ένας Θεός είναι ανατολίτης
εκ καταγωγής. Ο διπλής φύσεως Θεός (αυτός που είναι και άνθρωπος) θα
οδηγήσει στο δυτικότροπο διφυσιτισμό, που θα μπερδέψει πολύ τους
χριστιανούς της Ανατολής, τους εφευρέτες του μονοφυσιτισμού. Ωστόσο, ο
Πάπας θα επιβάλει τελικά τον διφυσιτισμό και στην Ανατολή κατά την Δ '
Οικουμενική Σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451. Αλλά ο μονοφυσιτισμός
συνεχίζει να υπάρχει στην Ανατολή. Για να τον αντιμετωπίσει, ο Πατριάρχης
Σέργιος θα εφεύρει τον μονοθελητισμό, σύμφωνα με τον οποίο, ο Χριστός
διαθέτει μεν δύο φύσεις, έχει όμως μία θέληση, τη θεϊκή.
ΤΟ 647 Ο ΠΑΠΑΣ Θ ε ΟΔω ρ Ος Α' αφορίζει τον Πατριάρχη Παύλο, γιατί
επιμένει στο βλακώδη μανοθελητισμό. Όμως ο αυτοκράτορας στηρίζει τον
Πατριάρχη και αντεπιτίθεται. Και τον Ιούνιο του 653 ο διάδοχος του
Θεόδωρου, ο Πάπας Μαρτίνος, εξορίζεται στην Κριμαία. Διοικητικό μέτρο
μάταιο. Διότι κάποτε οι χοντροκέφαλοι Ανατολικοί χριστιανοί
καταλαβαίνουν επιτέλους και αυτοί πως ο μονοθελητισμός και ο
διφυσιτισμός είναι αδύνατο να συνυπάρξουν. Κι έτσι, η Στ' Οικουμενική
Σύνοδος που συγκαλεί ο Κωνσταντίνος Δ ' στην Κωνσταντινούπολη το 681
καταργεί τον μονοθελητισμό που είναι ασυμβίβαστος με την ανθρώπινη
φύση του Χριστού. Ο οποίος στο εξής θα διαθέτει δύο θελήσεις, χωρίς
ωστόσο αυτές να μπορούν να διαχωριστούν: Ναι μεν ο Χριστός βούλεται
και σαν άνθρωπος, αλλά μόλις η ανθρώπινη φύση Του θελήσει κάτι,
επεμβαίνει η θεία και την ενσωματώνει. Μ ' αυτό το σόφισμα ο
μονοφυσιτισμός ξαναμπαίνει πολύ διακριτικά στο Χριστιανισμό από την
πίσω πόρτα. Το έξοχο ανατολίτικο σόφισμα το υιοθετεί με ενθουσιασμό και
ο Πάπας, που συνεχίζει ατύπως να είναι επικεφαλής των πέντε
χριστιανικών Πατριαρχείων.
ΔΕΝ ΠΡΟΛΑΒΑΙΝΕΙ ΝΑ ΣΥΝΕΛΘΕΙ από το σοκ του μονοθελητισμού ο
ανατολικός χριστιανισμός, και εμφανίζεται νέα υποτροπή του παλιού, του
ιουδαϊκής καταγωγής μονοφυσιτισμού: Η εικονομαχία (711-802). Αν ο
Χριστός είναι μόνο Θεός, δεν είναι δυνατό να απεικονιστεί. Ο Λέων Γ', που
καταστρέφει ηλιθίως τις εικόνες, έχει δεχτεί μουσουλμανικές και εβραϊκές
επιρροές. Ο Πάπας ανθίσταται και πάλι. Είναι φανατικός εικονολάτρης. Η
επίδραση της ελληνικής και της ρωμαϊκής τέχνης είναι μεγάλη στη Δύση.
Το 727 το βυζαντινό Εξαρχάτο της Ιταλίας, που εδρεύει στη Ραβένα, με την
υποστήριξη του Πάπα επαναστατεί κατά του εικονοκλάστη Λέοντος Γ' του
Ισαύρου (717-741). Οι ελληνόφρονες Δυτικοί με τίποτα δεν δέχονται την
κατάργηση των εικόνων. Όμως ο επαναστάτης Έξαρχος, ο τοποτηρητής
του Πατριάρχη στη Δύση, δολοφονείται από ανθρώπους του αυτοκράτορα
και οι διαλυμένοι πλέον φρουροί του θα παίξουν βασικό ρόλο στη
δημιουργία της Δημοκρατίας της Βενετίας.
ΤΟ 730 ΠΟΥ Ο ΛΕΩΝ Γ' εκδίδει το διάταγμα κατά των εικονολατρών, ο
Πάπας Γρηγόριος Β ' γίνεται θηρίο. Και καταδικάζει επίσημα την
εικονοκλασία. Ο αυτοκράτορας απαντά μεταφέροντας στη δικαιοδοσία της
Κωνσταντινούπολης τις βαλκανικές εκκλησίες. Στο εξής και μέχρι τις μέρες
μας οι σχέσεις μεταξύ ανατολικής και δυτικής Εκκλησίας θα είναι εχθρικές.
Ο αυτονομημένος πλέον από το βυζαντινό Αυτοκράτορα Πάπας Στέφανος
Β' πηγαίνει στη Γαλλία το 754 και χρίει επιτόπου βασιλιά των Φράγκων τον
Πεπίνο τον Βραχύ. Ο οποίος ανταποδίδει και το 756 ανακηρύσσει τον
Πάπα μοναδικό ηγεμόνα του πρώην βυζαντινού Εξαρχάτου της Βόρειας
Ιταλίας. Ο κατ' ουσίαν διάδοχος του Λέοντα Γ', ο Λέων Δ ' ο Χάζαρος
πεθαίνει στις 8 Σεπτεμβρίου 780. Η καλλονή σύζυγός του Ειρήνη η
Αθηναία, όπως όλοι οι Έλληνες, είναι ένθερμη εικονολάτρης. Το 786 η Ζ'
Οικουμενική Σύνοδος (της Νικαίας και αυτή, όπως και η πρώτη),
χαρακτηρίζει αίρεση την εικονοκλασία. Σ' αυτή τη Σύνοδο κυριαρχούν οι
δύο παπικοί αντιπρόσωποι. Ο εικονολάτρης Πάπας θριαμβεύει
ΤΟ 800, ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ, ο βασιλιάς των Φράγκων Κάρολος, γνωστός
σαν Καρλομάγνος (Κάρολος ο Μεγάλος), γιος του Πεπίνου του Βραχύ,
στέφεται από τον Πάπα Λέοντα Γ' αυτοκράτορας των Ρωμαίων και κάνει
πρόταση γάμου στην Ειρήνη για να πάρει προίκα το Βυζάντιο. Έπειτα από
400 χρόνια η Δύση έχει και πάλι έναν αυτοκράτορα.
Η μεγάλη τυχοδιώκτρια Ειρήνη, που ήδη έχει σκοτώσει το γιο της, τον
νεαρό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΣΤ', αφού πρώτα του βγάλει τα μάτια
μέσα στο δωμάτιο που τον γέννησε, γίνεται αυτοκράτειρα και είναι έτοιμη
να δεχτεί την πρόταση γάμου του Καρλομάγνου. Αλλά μια ομάδα
αξιωματικών τη συλλαμβάνουν το 802 και την εξορίζουν στη Λέσβο, όπου
και πεθαίνει ένα χρόνο αργότερα. Στο εξής θα υπάρχουν δύο διαφορετικές
μεταξύ τους Αυτοκρατορίες ρωμαϊκής καταγωγής. Το 800 δημιουργείται η
νέα Ευρώπη από τον Καρλομάγνο διά της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η παλιά τάξη πραγμάτων έχει καταλυθεί το 800, αλλά η Ανατολή ψάχνει
ακόμα για την ταυτότητά της.

Σάββατο, 22 Ιουλίου 2000

Μια καλοκαιρινή ευτυχία τρίζει

ΟΤΑΝ Ο ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ είπε ότι υπάρχουν δύο γνώσεις, «η

γνώση της σωτηρίας και η γνώση της περιέργειας και απορρίπτουμε την
περιέργεια», χάθηκε το παιχνίδι της ιστορίας (για την ορθοδοξία). Το λέει
στο σημαίνον κατά τον τίτλο και άκρως επίκαιρο κατά το περιεχόμενο βιβλίο
του «Μια καλοκαιρινή ευτυχία τρίζει» (έκδοση «Αρμός») ο Στέλιος Ράμφος,
ο «πρύτανις των Νεοορθόδοξων» όπως τον χαρακτήρισαν, ένας
άνθρωπος με ουσιαστική παιδεία, που τα κείμενά του δεν άφησαν ποτέ
αδιάφορο κανέναν σκεπτόμενο Έλληνα, ούτε τους αντιφρονούντες, σαν
εμένα, που πάντα σεβόμουν τους σοβαρούς στοχαστές.
Ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΡΑΜΦΟΣ, λοιπόν, αυτός ο μεγάλος ιδεαλιστής, αυτό το
πεντακάθαρο μυαλό, που κατανόησε όσο λίγοι την κοινωνική, ψυχολογική
και υπαρξιακή σημασία του Μύθου («ο μύθος παρεπιδημεί όπου το είναι
αποκτά αντί του μερικού ένα καθολικό ανθρώπινο νόημα») είναι υπέρ της
εξ ορισμού ορθολογικής μη αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες
και υπέρ του ομοίως εξ ορισμού ορθολογικού διαχωρισμού κράτους και
Εκκλησίας. Άλλωστε, όπως λέει ο ίδιος, δεν έχουμε πει τίποτε εναντίον του
ορθολογισμού της Δύσεως που να μην το έχει πει η Δύση. Απολύτως
τίποτε! Θα έλεγα μάλιστα, τονίζει ο Ράμφος, ότι συνήθως διαβάζουμε τα
επικριτικά βιβλία των ίδιων των Ευρωπαίων για τον πολιτισμό τους και τα
παπαγαλίζουμε αλαζονικά.
Το άτομο στην απόλυτή του έκφραση είναι προτεσταντική σύλληψη,
διευκρινίζει ο Ράμφος. Άτομο ήταν ανέκαθεν ο ξεχωριστός άνθρωπος,
φορεύς του ονόματός του· αντιθέτως, το άτομο με ατομικότητα είναι
δημιούργημα των Νέων χρόνων, προϊόν της Αναγεννήσεως, που στην
καθαρή του μορφή αποτελεί αναχρονισμό να το αναζητούμε σε άλλους
τόπους και εποχές. Άλλο, λοιπόν, το άτομο, ως χαρακτήρας
διαμορφούμενος στο πλαίσιο της ομάδας, λέει ο Ράμφος, και άλλο ο
εξατομικευμένος άνθρωπος, μια κοινωνική δηλαδή και ψυχολογική
πραγματικότης με βάρος στην ενδοσκόπηση και την αυτοσυνειδησία. Όχι
ότι το ομαδικό άτομο δεν διαθέτει εσωτερικό κόσμο, όμως ο κόσμος αυτός,
η ατομικότητά του, είναι προϊόν κατοπτρικής επιβεβαιώσεως σε σύστημα
στερεοτύπων αξιών με αιωνία ισχύ, όπου η έννοια της αλλαγής συμπίπτει
με εκείνη της ομοιώσεως.
Η ΤΑΥΤΟΤΗΣ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΟΣ, λέει ο Ράμφος, σχηματίζεται εν
αναφορά προς πολιτισμικά στερεότυπα και όχι από εμβύθιση στον
εσωτερικό κόσμο. Στον τόπο μας, όπως και αλλού, ο άνθρωπος
αναγνωρίζει τον εαυτό του κατοπτριζόμενος εις το κοινωνικό περιβάλλον.
Ο τρόπος αυτός να προσλαμβάνει έξωθεν την ταυτότητά ταυ συνιστά
επιβίωμα προηγουμένων εποχών.
Οι άνθρωποι (στη Δύση) έμαθαν σιγά σιγά να συλλαμβάνουν και να
εκφράζουν την καθολικότητα του Εγώ και να ελευθερώνονται έτσι από την
ηγεμονία του κοινωνικού ρόλου, μορφής του προσωπείου κατ' εξοχήν.
Ανθρώπινο πρόσωπο χωρίς ατομική ακεραιότητα δεν υφίσταται, όπως δεν
υφίσταται ατομική ταυτότης εφ' όσον ζητούμε τον εαυτό μας εις το
σύμβολο, αντί να στραφούμε πάνω μας κι εντός μας.
Πνεύμα μόνο στην εξατομίκευση αναπτύσσεται. Δεν υπάρχει ομαδικό
πνεύμα παρά μόνο σε προγενέστερους τύπους ζωής, καθώς βλέπουμε σε
μια Εκκλησία σαν τη δική μας, όπου συναντούμε ανθρώπους φωτισμένους
μαζί με ανθρώπους από τα πια καθυστερημένα στρώματα της κοινωνίας
μας.
ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΕΘΟΣ εσχατολογικό. Όπως ο Θεός δεν έχει
«απ'έξω» γιατί είναι «όλον, και το πρόσωπο δεν έχει «απ' έξω». Όμως,
δεν γίνεται να υπάρξει πρόσωπο αν δεν είναι άτομο, αν δεν έχει τον εαυτό
του. Μπορούμε κάλλιστα να φανταστούμε ένα άτομο το οποίο δεν είναι
πρόσωπο, όχι όμως και ένα πρόσωπο το οποίο δεν είναι άτομο. Είναι
αδιανόητο, τονίζει ο Ράμφος.
Για τους θεολόγους μας πρόσωπο είναι μόνο ο Άγιος. Δεν τους απασχολεί
ο κοινός θνητός και το παρόν του· τους ενδιαφέρει ο χρόνος του μέλλοντος,
αφού μόνο ο Άγιος, μόνο ο σεσωσμένος είναι πρόσωπο. Έτσι αποχτούμε
προσωπείον (ρόλο), που αποτελεί ομαδική πραγματικότητα και όχι
πρόσωπο, που συνιστά κατ' εξοχήν ατομικό γεγονός. Στην Ευρώπη, το
Εγώ και ο ρόλος πλέον διαφορίζονται. Ο ρόλος συνδέει τον άνθρωπο με
τους θεσμούς και του προσφέρει ταυτότητα, η δε ταυτότητα αποχτά ενεργό
χαρακτήρα επειδή υπό την σκέπη του ρόλου συνυπάρχουν πολλοί.
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΟΣ, λέει ο Ράμφος, είναι πλήρως
συμμορφωμένος με τις επιταγές της ομάδας, ανήκει στο σύνολο και όχι
στον εαυτό του. Είναι αμαρτία η τοποθέτησις του ατομικού θελήματος πάνω
από το γενικό. Και μόνο η Δύση κατόρθωσε να συλλάβει την θέση στον
χρόνο ως κάτι διαφορετικό από μια θέση στον ήλιο, που ανατέλλει
καθημερινά χωρίς ν ' αλλάζει τίποτε. Είμαστε αιχμάλωτοι των βυζαντινών
εκκρεμοτήτων, υπογραμμίζει ο Ράμφος, και γ ι' αυτό ακόμη ανήμποροι να
κάνωμε τα βήματα που απαιτούν οι όροι μιας ουσιαστικής αλλαγής.
Έχουμε, λοιπόν, εδώ μια φιλοσοφημένη (ελληνική) «Ιστορία στην κόψη του
χρόνου». Είναι τίτλος ενός δεύτερου, συμπληρωματικού του πρώτου
βιβλίου του Στέλιου Ράμφου (εκδόσεις Καστανιώτης). Που θα πρέπει να το
διαβάσουν κι αυτό κατεπειγόντως κυρίως οι θεολόγοι και οι παπάδες.

Σάββατο, 29 Ιουλίου 2000

Αιρετικοί και σχισματικοί

ΚΑΘΕ ΣΧΙΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ να δημιουργήσει αίρεση με διαφορετική...

ταυτότητα και κάθε αίρεση είναι δυνατό να προκαλέσει σχίσμα και αλλαγή
της ταυτότητας. Αυτό ισχύει και για τις θρησκείες, και για τα κόμματα, και
για τα σωματεία, και για τις... παρέες. Στην προς Κορινθίους Α ' Επιστολή,
ο Απόστολος Παύλος, μέγας οργανωτής και πολιτική προσωπικότητα από
τις πιο σπάνιες στην παγκόσμια ιστορία, προβλέποντας τα μελλούμενα
(αλλά όχι και τα έχοντα σχέση με τις... ταυτότητες), προσπαθεί έγκαιρα να
πείσει τα λιγοστά τότε μέλη της χριστιανικής Εκκλησίας να είναι όσο το
δυνατό πιο διαλλακτικοί και συμβιβαστικοί όσον αφορά τόσο τους
αιρετικούς όσο και τους σχισματικούς, τόσο αυτούς που αιρούνται
(εκλέγουν, επιλέγουν) κάτι διαφορετικό από το πλειοψηφικά ισχύον, όσο
και τους άλλους που αποσχίζονται από μια ομάδα και προσκολλώνται σε
μια άλλη που έχει επικεφαλής έναν άλλο ηγέτη, βέβαια μέσα στα όρια της
κοινά αποδεκτής γενικής άποψης, η οποία, άλλωστε, στην περίπτωση του
χριστιανισμού είναι θεϊκή. Το πρόβλημα γ ι' αυτόν το δαιμόνιο οργανωτή
είναι ν ' απαλείψει κατά το δυνατό τα επουσιώδη ανθρώπινα, προκειμένου
να περισώσει τα θεϊκά ουσιώδη. (Χριστιανοί, η αστυνομική ταυτότητα είναι
κάτι το ουσιώδες;)
ΔΥΣΤΥΧΩΣ, Ο ΣΟΦΟΣ, αλλά ιδιαίτερα δογματικός επίσκοπος
Καρχηδόνος Κυπριανός, που θανατώθηκε από τον Ανθύπατο της Αφρικής
Μάξιμο το 258, θα λανσάρει κάποτε ένα σκληρό και για τις Εκκλησίες και
για τα κόμματα δόγμα, σύμφωνα με το οποίο extra ecclesia nulla salus.
Τουτέστιν, εκτός της εκκλησίας κανένας δεν σώζεται. Ο Κυπριανός είναι
αυτός που θα επιβάλει την πάντα ισχύουσα στο χριστιανισμό άποψη πως
η Εκκλησία είναι Σώμα Χριστού και ότι τα μυστήρια, και εντελώς ιδιαίτερα
το πιο σοβαρό απ ' όλα, το μυστήριο της βαπτίσεως, επενεργούν
μυστηριακά μόνο μέσα στο συνεκτικό Σώμα της Εκκλησίας και όχι στα
παρακλάδια της. Μ ' άλλα λόγια, σώζονται μόνο τα μέλη της επίσημης
Εκκλησίας και όχι τα μέλη των σχισματικών και αιρετικών Εκκλησιών.
Ουδέν λάθος αναγνωρίζεται μετά την απομάκρυνση από το (μεταφυσικό)
ταμείο! Εκτός επισήμου Εκκλησίας μετάνοια δεν υπάρχει. Ούτε μετανοιακή
αυτοκριτική υπάρχει εκτός κόμματος, προκειμένου για το Κομμουνιστικό
Κόμμα. Ούτε Αντώνης Σαμαράς υπάρχει προκειμένου για συντηρητική
πολιτική εκτός Ν.Δ. Ούτε Δημήτρης Τσοβόλας υπάρχει προκειμένου για
κεντροαριστερή πολιτική εκτός ΠΑΣΟΚ.
Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ, ΠΟΥ ΚΙ ΑΥΤΟΣ καταγόταν από τη φοινικική
Καρχηδόνα, όπου η Ανατολή συναντά τη Δύση επί αφρικανικού εδάφους
και απ ' όπου οι ανατολίτες Φοίνικες θα προωθήσουν προς τη Δύση τον
ανατολίτικο χριστιανισμό, είναι πολύ πιο διαλλακτικός από τον αδιάλλακτο
Κυπριανό, σε μια εποχή που δεν υπάρχει ακόμα ανατολική και δυτική
Εκκλησία και κανείς δεν αμφισβητεί την πρωτοκαθεδρία του Πάπα, του
primus inter pares, του πρώτου μεταξύ ίσων Επισκόπων.
Ο Αυγουστίνος λέει πως τα μυστήρια που τελούν οι σχισματικοί είναι
απολύτως έγκυρα. Αλλά δυνάμει, όχι ενεργεία. (Γνώριζε καλά τον
Αριστοτέλη ο πρώτος σοφός του χριστιανισμού.) Τα μυστήρια, λέει ο
Αυγουστίνος, ενεργοποιούνται αυτομάτως μόλις ο σχισματικός ή ο
αιρετικός επανέλθει στο Σώμα της Εκκλησίας, απ ' όπου απομακρύνθηκε.
Ουδέν πρόβλημα, συνεπώς, για τον Μίμη Ανδρουλάκη, που
νηπιοβαπτίσθηκε κάποτε και ακριβώς γιατί ήταν νήπιο δεν κατάλαβε τι
ακριβώς έγινε τότε με το Άγιο Πνεύμα που μπήκε μέσα του. Κατά τον Άγιο
Αυγουστίνο, αυτό πρέπει να παρέμεινε μέσα του σε λανθάνουσα μορφή,
όπως προφανώς παραμένει και το «κομμουνιστικό μικρόβιο» σε μια άλλη
κατηγορία ανθρώπων, ή όπως παρέμενε η καπιταλιστική βουλιμία στους
γραφειοκράτες κομμουνιστές, που μέχρι πρότινος ζούσαν και έτρωγαν στις
χώρες του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού.
Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΟΡο Οδ ΟΞΙΑ ΚΛΙΝΕΙ προς τις απόψεις του Κυπριανού
και ο δυτικός καθολικισμός προς τις απόψεις του Αυγουστίνου, όσον αφορά
την Εκκλησία νοούμενη σαν πεδίο δράσης των μυστηρίων. (Η φυσική
«Θεωρία των πεδίων» του Μάξγουελ δεν απέχει πάρα πολύ από τη
μυστηριακή μεταφυσική. Πεδίο στη φυσική ονομάζεται ο χώρος εντός του
οποίου είναι δυνατό να εμφανιστεί ένα φυσικό φαινόμενο, που μπορεί όμως
και να μην εμφανιστεί. Το πεδίο δράσης δεν δεσμεύει την πράξη.)
Ξεκινώντας από την Καρχηδόνα η ορθοδοξία, με επικεφαλής τον
Κυπριανό, θα τραβήξει κατά την Κωνσταντινούπολη. Ξεκινώντας επίσης
από την Καρχηδόνα, την πρωτεύουσα του μεγάλου φοινικικού κράτους του
Αννίβα, ο καθολικισμός, με επικεφαλής τον Αυγουστίνο θα τραβήξει κατά
τη Ρώμη. Πολλά χρόνια αργότερα ο Λούθηρος θα αυτονομήσει τελείως τα
δύο πεδία δράσης της Εκκλησίας και θα μιλήσει για ορατή και αόρατη
Εκκλησία. Η ορατή, η κοσμική, που δεν είναι καθόλου πνευματική, έχει
ανάγκη από ελαχιστότατα μυστήρια, ίσα ίσα για να διατηρεί τη συνοχή της.
Η άλλη, η αόρατη, είναι μόνο πνευματική και σ ' αυτήν ο πιστός μπαίνει
μόνος του και χωρίς τη βοήθεια των παπάδων, συνεπώς και της Εκκλησίας.

Σάββατο, 5 Αυγούστου 2000

Η προοδευτική πλευρά του εθνικισμού

Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ δεν είναι πάντα και σ ' όλες τις περιπτώσεις αντιδραστικός,
παρ' όλο που οι συνεπέστεροι εθνικιστές είναι πάντα οι φασίστες. Ο
εθνικισμός είναι ιστορικό φαινόμενο και σαν τέτοιο είναι φυσικό να
υφίσταται διαφοροποιήσεις και να εμφανίζεται με διαβαθμίσεις ως προς το
εννοιολογικό του περιεχόμενο, που μπορεί να είναι και κομμουνιστικό,
όπως έδειξε στην πράξη η σταλινική θεωρία για τον «σοσιαλισμό σε μία
μόνο χώρα». Η νικηφόρα έκβαση του «μεγάλου πατριωτικού πολέμου»,
όπως ονόμαζαν τότε τον Β ' Παγκόσμιο Πόλεμο οι Σοβιετικοί, οφείλεται εν
πολλοίς στην εθνικιστική στροφή του Στάλιν. (Πείτε την και πατριωτική, το
ίδιο κάνει, για να λέμε τα πράγματα χωρίς περιστροφές και δημαγωγικές
πιρουέτες.) Σε συνθήκες περικύκλωσης, απομόνωσης και εγκλωβισμού
του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα, τόσο ο αγώνας κατά του κατ' εξοχήν
εθνικισμού, που ήταν ο ναζισμός, όσο και οι συμμαχίες με τον παραδοσιακό
φιλελεύθερο εθνικισμό της Δύσης θα ήταν αδύνατο να γίνουν στο όνομα
του προλεταριάτου.
ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΟΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ να αμφισβητήσει την ύπαρξη του έθνους,
μιας έννοιας που είναι γνωστή από τον Ηρόδοτο, που πρώτος θα της δώσει
το πλήρες εννοιολογικό περιεχόμενο. Κατά τον Ηρόδοτο, λοιπόν, έθνος
είναι ένα σύνολο ανθρώπων που έχουν κοινή καταγωγή, κοινή θρησκεία,
κοινή γλώσσα, κοινά ήθη και έθιμα. Αυτός ο πολύ ευρύς ορισμός υιοθετείται
ακόμα από τους ιστορικούς και τους εθνολόγους της λεγόμενης Γερμανικής
Σχολής, στους οποίους ανήκει και ο Κων. Παπαρρηγόπουλος. Ωστόσο,
πρόκειται για ορισμό καταφάνερα πολιτιστικό και όχι αυστηρά ιστορικό. Ο
λαός που συνιστά εθνότητα κατά την παραπάνω έννοια μπορεί να έχει
κοινό πολιτισμό, αλλά δεν έχει κατ' ανάγκην και κοινή Ιστορία με μια ευρεία
έννοια σχέση έχουσα με τις εξουσιαστικές δομές και τον έλεγχο της
κοινωνίας. Αυτός ο λαός μπορεί να ζει διάσπαρτος εδώ κι εκεί σε μικρές
ομάδες και η Ιστορία του να είναι κατ' ανάγκην μόνο πολιτιστική.
Η ΛΕΓΟΜε Νη ΓΑΛΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ξεπερνά τον μαύρο, και στις εθνολογικά
μπερδεμένες μέρες μας φασίζοντα σκόπελο της κοινής καταγωγής, της
κοινής θρησκείας κ.λπ., υιοθετώντας αυστηρά συνειδησιακά κριτήρια: Είναι
κανείς κατά την εθνικότητα αυτό που αισθάνεται πως είναι. Έτσι, ο
Αμερικανός, ο κάτοικος των πολυεθνικών ΗΠΑ, αφού αισθάνεται
Αμερικανός, είναι Αμερικανός κατά την εθνικότητα. Και ο Ελβετός της
τριεθνικής και τρίγλωσσης Ελβετίας, αφού αισθάνεται Ελβετός, είναι
Ελβετός κατά την εθνικότητα. Όμως, το πολύ μεγάλο εθνολογικό
ενδιαφέρον το έχει η Γαλλία, χώρα... γερμανική, τουλάχιστον κατά τα τρία
τέταρτα. Οι Φράγκοι, που θα δώσουν το σημερινό όνομα στη χώρα είναι
γερμανικός λαός. Το ίδιο και οι Βουργουνδοί. (Οι Θρύλοι των βεγκνερικών
Νιμπελούγκεν είναι δικοί τους). Οι κάτοικοι της Νότιας Γαλλίας, της
Προβηγκίας, είναι ιταλικής καταγωγής και προελεύσεως. Οι κάτοικοι της
Βόρειας Γαλλίας, οι Νορμανδοί, είναι νορβηγικής καταγωγής και
προελεύσεως. Πού βρίσκονται λοιπόν οι Γάλλοι, δηλαδή οι Γαλάτες; Στα
κόμικς του Αστερίξ! Κι όμως, η πολυεθνική Γαλλία είναι από τα πιο
ομοιογενή πολιτιστικά έθνη του κόσμου. Τόσο περήφανη για τον πολιτισμό
της και την πολιτική της θα γίνει η Γαλλία, που αυτή η χώρα θα
δημιουργήσει τελικά τη σύγχρονη εκδοχή του εθνικισμού διά του Ρουσό,
αλλά και τον σοβινισμό διά του σύγχρονου του Ναπολέοντα, Σιοβέν (ο
διάδοχός του σήμερα ονομάζεται Λεπέν).
Ο ΡΟΥΣΟ θεμελιώνει αυτό που αργότερα θα ονομαστεί «αρχή των
εθνοτήτων», βάσει της οποίας κάθε έθνος δικαιούται να διεκδικήσει τη
δημιουργία δικού του κράτους. Κι έτσι, στη θέση των αυτοκρατοριών που
καταρρέουν η μια μετά την άλλη εμφανίζονται τα εθνικά κράτη ή έθνη-
κράτη. Βάσει αυτής της αρχής εμείς οι Έλληνες, επωφελούμενοι από το
μαύρο χάλι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και από την ήδη
διαφαινόμενη κατάρρευση όλων των αυτοκρατοριών, θα διεκδικήσουμε και
θα πετύχουμε τη δημιουργία εθνικού κράτους με την Επανάσταση του
1821. (Τα κράτη της Λατινικής Αμερικής θα εμφανιστούν τον ίδιο καιρό,
ανάμεσα στο 1820 και το 1840, με την κατάρρευση της Ισπανικής
Αυτοκρατορίας, ενώ ο Σιμόν Μπολιβάρ θα γίνει και λιγάκι Έλληνας εθνικός
ήρωας. Ορθότατα λοιπόν του στήσαμε τον ανδριάντα σ ' ένα παρκάκι της
λεωφόρου Αλεξάνδρας.)
ΝΑΙ, ΑΛΛΑ Ο ΜΕΓΑΣ ΝΑΠΟΛΕΩΝ θα τα κάνει μαντάρα και θα
γελοιοποιήσει τον Ρουσό. Κατακτούσε λαούς για να τους χαρίσει την...
εθνική ελευθερία και να τους απαλλάξει από την τυραννία των
αυτοκρατόρων! Φυσικά, για να τους υποτάξει στη δική του αυτοκρατορική
τυραννία. Να τη λοιπόν η άλλη όψη του εθνικιστικού νομίσματος, η
ναπολεόντεια, η επιθετική, η κατακτητική, η βλακώδης, η μεγαλοϊδεάτικη, η
βυζαντινότροπη, η μουσολινική, η χιτλερική. Επειδή όμως η Παγκόσμια
Αυτοκρατορία του Κεφαλαίου με επικεφαλής την πολυεθνική Αμερική θα
μας σαρώσει στο τέλος όλους, προσωπικά δεν θα είχα ενδοιασμούς να
συμμαχήσω και με τους εξ ηλιθίων ναπολεόντειους εθνικιστές, που έτσι κι
αλλιώς είναι εκ των πραγμάτων αφοπλισμένοι. Κανείς σήμερα δεν μπορεί
να πάρει την Πόλη και την Αγιά Σοφιά χωρίς τη βοήθεια του... ΝΑΤΟ!

Σάββατο, 12 Αυγούστου 2000

Το όλον και το σύνολον της Ενωμένης Ευρώπης

Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΗΚΕΙ σε ένα όλον που λέγεται Ενωμένη Ευρώπη ή σε ένα

σύνολο που λέγεται Ενωμένη Ευρώπη; Αν βάλεις αυτό το ερώτημα στον κ.
Σημίτη, είτε θα σε παραπέμψει για μια σιβυλλική απάντηση στον κ. Βέλτσο
είτε θα σου απαντήσει αμήχανα με πέντε-έξι απανωτά σαρδάμ, που δεν τα
κάνει ποτέ όταν νιώθει σίγουρος γ ι' αυτά που λέει. (Τα σαρδάμ του
ευφυέστατου κ. Σημίτη δεν είναι γλωσσοψυχολογικής τάξεως, είναι μάλλον
ηθικής τάξεως και τα κάνει μόνο όταν νιώθει πολιτική ανασφάλεια και
πολιτικές ενοχές. Συνεπώς, ο εγκλωβισμός αυτών των γλωσσικών
«δαιμονίων» στο λαρύγγι και κάτω απ' τη γλώσσα του μάλλον τον
κολακεύει: δείχνει άνθρωπο που δεν θα ήθελε να είναι ανήθικος, αλλά η
πολιτική με την οποία έμπλεξε δεν του επιτρέπει να είναι αυτός που θα
ήθελε η μαμά του).
Στο όλον υπάρχει μια σταθερή και αμετακίνητη σχέση τόσο ανάμεσα στα
μέρη που το αποτελούν όσο και στη σχέση του όλου με το κάθε μέρος
χωριστά. Έτσι, κάθε μέρος παίρνει το νόημά του από τη σχέση τόσο με τα
άλλα μέρη που ανήκουν στο ίδιο όλον όσο και από τη σχέση με το όλον, με
το οποίο συνάπτονται σταθερά όλα τα μέρη. Σε μια τέτοια περίπτωση
κανένα από τα μέρη δεν παίζει ρόλο όλου, κανένα μέρος δεν καπελώνει
κανένα άλλο μέρος και το όλον είναι μια έννοια που βγαίνει με αφαίρεση:
εμπεριέχει τα μέρη, αλλά τα ξεπερνάει και ένα ένα (αυτό είναι αυτονόητο)
και όλα μαζί.
ΑΥΤΟ Το ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ δεν είναι καθόλου αυτονόητο και χρειάζεται
εξάσκηση της αφαιρετικής ικανότητας, που είναι ένα από τα πιο μεγάλα
κατορθώματα της ελληνικής σκέψης, της αρχαίας εννοείται, για να γίνει
κατανοητό: Πρώτα ασκείται κανείς στο να μη φέρνει στο μυαλό του, π.χ.
ένα συγκεκριμένο δέντρο όταν λέει δέντρο (αυτό ακριβώς είναι η αφαίρεση)
και μετά προχωρεί στις εντελώς αφηρημένες φιλοσοφικές έννοιες.
Αν η Ενωμένη Ευρώπη είναι όλον και όχι σύνολον κρατών, τότε η Ελλάδα
μετέχει σ ' αυτήν και κατ' ουσίαν ισοτίμως και η γνώμη της είναι τόσο
βαρύνουσα όσο κι αυτή της Γαλλίας και της Γερμανίας. Δε μιλάμε, βέβαια,
για τις ψηφοφορίες και τις δημοκρατικές διαδικασίες, αλλά για το
παρασκήνιο που καταλήγει σε λίγο ώς πολύ γνωστές εκ των προτέρων
αποφάσεις διά των ψηφοφοριών. Αποφάσεις που παίρνονται πριν απ ' τις
ψηφοφορίες ερήμην των μικρών, δορυφορικών χωρών, που ψηφίζουν μεν,
δεν αποφασίζουν δε. Ή μάλλον ψηφίζουν όπως οι άλλοι αποφασίζουν,
παίζοντας καμιά φορά το παιχνίδι των δημοκρατικών διαδικασιών πιο
χαλαρά, ίσα ίσα για να χαίρονται αυτοί που ανακάλυψαν τη Δημοκρατία και
τα τέτοια.
ΣΤΟ ΟΛΟΝ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ανάμεσα στα μέρη είναι μόνο ποιοτικές. Η κάθε
είδους ποσότητα δεν μετράει. Είτε μικρό είτε μεγάλο είναι το μέρος μετέχει
στο όλον ισότιμα. Κατά κάποιον τρόπο το όλον έχει μια έννοια, θα λέγαμε,
σοσιαλιστική, αν όχι και... κομμουνιστική. Στο σύνολο, τώρα, εκτός απ ' τις
όποιες ποιότητες έχει το όλον υπεισέρχεται και η ποσότητα. Πρώτος ο
Αριστοτέλης (Μεταφυσικά, 1024α) θα πει πως οι έννοιες όλον και σύνολον
(το ονομάζει παν) διαφέρουν σαφέστατα και πως πρέπει να τις
χρησιμοποιούμε με προσοχή (κ. Σημίτη). Ενώ στο σύνολο, λέει ο
Αριστοτέλης, η διάταξη των μερών δεν παίζει κανένα ρόλο, το όλον
μεταβάλλεται άρδην μόλις μεταβληθεί η διάταξη των μερών.
Μ' άλλα λόγια, όση φασαρία κι αν προκαλέσεις μέσα στην Ενωμένη
Ευρώπη, εφόσον αυτή είναι σύνολο και όχι όλον, δεν πρόκειται να
προκαλέσεις καμία μεταβολή. Διότι το σύνολο είναι πάντα μεγαλύτερο και
ισχυρότερο από τα μέρη του εξαιτίας της μη ουσιώδους ισοτιμίας των
μερών του. Κάποια από τα μέρη του συνόλου καπελώνουν τα άλλα, που
ενώ πίστευαν πως μπήκαν σε ένα όλον βρέθηκαν σε ένα σύνολο και την
πάτησαν. Και καλά να την πατήσουν οι Λουξεμβούργιοι, ας πούμε, που δεν
έχουν ενδόξους προγόνους και τα τέτοια, να την πατήσουμε όμως κι εμείς
με κοτζάμ Αριστοτέλη πίσω μας;
ΚΑΤΑΛΑΒΑΤΕ ΤΩΡΑ γιατί νιώθει ενοχές και κάνει σαρδάμ ο κ. Σημίτης; Ο
Αριστοτέλης φταίει. Όχι γιατί είπε όσα είπε για τη διαφορά ανάμεσα στο
όλον και το σύνολο, αλλά διότι οι ενωσιακοί έχουν στο νου τους μόνο τα
πακέτα Ντελόρ και Σαντέρ και ανασύρουν τους αρχαίους ημών προγόνους
μόνο κατά τις εθνικές γιορτές και μόνο για λόγους δημαγωγικούς.
Βέβαια, όταν εμείς (;) χτίζαμε Παρθενώνες, οι άλλοι έτρωγαν βαλανίδια,
αλλά τώρα που ήρθε η σειρά μας να φάμε βαλανίδια υπό τη σκιά της
Ακροπόλεως, προτιμήσαμε τα πακέτα Σαντέρ. Κορόιδα είμαστε; Οι
Ευρωπαίοι ήξεραν τη διαφορά ανάμεσα στο όλον και το σύνολο. Και,
βέβαια, μας κάλεσαν να μπούμε σε ένα όλον. Αλλά εμείς οι ξύπνιοι ούτε
που καταλάβαμε πως το όλον ήταν σύνολο. Εξ ου και η σημερινή ελληνική
σχιζοφρένεια, με τους μισούς Έλληνες να κοιτούν κατά τη Δύση και τους
άλλους μισούς κατά την Ανατολή.
Είναι αλήθεια πως η ορθοδοξία καθεαυτή ανήκει στο όλον και δεν έχει
σχέση με το σύνολον. Ρίξτε, όμως, μια ματιά στη Διαρκή Ιερά (;) Σύνοδο και
πείτε μου αν είδατε ποτέ πιο χαοτικό και πιο ακατάστατο σύνολο.
Τουλάχιστον οι Ευρωπαίοι μας κοροϊδεύουν κρατώντας τα προσχήματα.

Σάββατο, 19 Αυγούστου 2000

Έλληνες κατά την ιδιότητα ή τον προσδιορισμό;

ΜΙΑ ΣΗΜΕΙΩΣΗ με τη μορφή υστερόγραφου σε ένα σύντομο κείμενο με

τον τίτλο «Ο δικός μας Νίτσε» του επιμελητή της Εθνικής Πινακοθήκης
Μάνου Στεφανίδη, δημοσιευμένο στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» της
20ής Αυγούστου, λέει για τους Έλληνες και την ταυτότητά τους τόσα, όσα
δεν μπόρεσαν να πουν όλοι μαζί οι «ταυτολόγοι». Προσέξτε το: «Σκέφτομαι
παρεμπιπτόντως πόσοι από μας τους ψοφοδεείς και έγκλειστους στον πιο
χυδαίο καταναλωτισμό νεοέλληνες, τους μυγιάγγιχτους για την ταυτότητά
τους, αλλά αθώα αδαείς κάθε ελληνικού ή ευρωπαϊκού παρελθόντος,
πόσοι, λέω φέρουν επαξίως την ιδιότητα - και όχι τον προσδιορισμό - του
Έλληνα».
ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ για μια ευφυέστατη αντιδιαστολή: Άλλο Έλληνας κατά τον
προσδιορισμό, που μπορεί να επιβληθεί με τρόπο εξωτερικό προς τη
συνείδηση, και άλλο Έλληνας κατά την ιδιότητα, κατά την «ποιότητα», από
μια ανάγκη δηλαδή που προκύπτει απ' τον τρόπο που ζεις και σκέφτεσαι
και όχι από επιβολή έξωθεν ή άνωθεν. Κανείς νομοθέτης, παπάς,
χωροφύλακας ή ληξίαρχος δεν σε υποχρεώνει να είσαι Έλληνες κατ'
ουσίαν, κατά την ιδιότητα. Έτυχε να γεννηθούμε Έλληνας κι αυτό είναι μια
καλή τύχη. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν σημαίνει τίποτα όσον αφορά την
ποιότητα που σε κάνει να είσαι Έλληνας κατ' ουσίαν, είτε είσαι υπήκοος
του ελληνικού κράτους είτε όχι, είτε είσαι χριστιανός ορθόδοξος είτε όχι.
ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ κάτι το σταθερό και διαχρονικό στο χαρακτηρισμό
«Έλληνας», αυτό δεν μπορεί να έχει σχέση με καμιά θρησκεία, με καμιά
νομοθεσία, με κανένα αίμα. Είμαι Έλληνας σημαίνει αντιλαμβάνομαι τον
εαυτό μου, τους άλλους και τον κόσμο με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο.
Μ' άλλα λόγια, για να είμαι Έλληνας δεν χρειάζεται να έχω γεννηθεί
Έλληνας εντελώς τυχαία, ή να είμαι υπήκοος του ελληνικού κράτους
εντελώς τυχαία, ή να είμαι χριστιανός ορθόδοξος εντελώς τυχαία. Έλληνας
κατά το ήθος μπορεί να είναι π.χ. και ένας Άγγλος και ένας Γερμανός.
Ο ΓΕΡΜΑΝΟΣ Νίτσε ήταν Έλληνας κατ' εξοχήν - και γι'αυτό ίσως
συκοφαντήθηκε τόσο βάναυσα από τους κατ' ουσίαν «ανθέλληνες». Το
κακό άρχισε με την αδερφή του, που ήταν παντρεμένη με στέλεχος του
ναζιστικού κόμματος. Η εν λόγω αφιλοσόφητη κυρία έκανε μια ανήκουστη
αθλιότητα μόλις πέθανε ο μεγάλος φιλόσοφος το 1900: Ανθολόγησε
παραγράφους από ένα ανέκδοτο έργο του, τις έβαλε στη σειρά που τη
βόλευε και εξέδωσε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Θέληση και Δύναμη». Έτσι,
ένας φανατικά αντιεθνικιστής, ένας υποδειγματικά αντιρατσιστής, ένας
φίλος των Εβραίων έγινε από τους ναζί, εξαιτίας μιας απίστευτης
λαθροχειρίας, ο δημιουργός του Γερμανού Υπεράνθρωπου (ή
Κτηνάνθρωπου). Ενδιαφέρουσα σημείωση: Ο Νίτσε ήταν Πολωνός και όχι
Γερμανός κατά την καταγωγή.
ΤΟΥΤΗ η συκοφαντία βόλεψε όλους τους «ανθέλληνες» εχθρούς του
Νίτσε, όχι μόνο τους ναζιστές. Ακόμα και κάποιους χριστιανίζοντες
ηθικολόγους μαρξιστές βόλευε. Χρειάστηκε η επέμβαση ενός εχέφρονος
μαρξιστή, του Χάινριχ Μαν, αδελφού του Τόμας Μαν («Ο Νίτσε», εκδοτικός
οίκος Γ. Παπαδημητρίου, 1953) για να φανεί η ναζιστική απάτη και να
δειχτεί η βαθιά και ουσιαστική προοδευτικότητα της σκέψης του Νίτσε.
ΤΙ ΕΝΟΧΛΕΙ, λοιπόν, σ ' αυτόν τον πολύ μεγάλο φιλόσοφο και ελληνιστή;
Τους αφελείς και τους αδαείς τους ενοχλεί, γενικώς και ακρίτως, ο
Υπεράνθρωπος. Που, βέβαια, ουδεμία σχέση έχει με τον Σούπερμαν, ούτε
με τους αθλητές. «Ο Θεός πέθανε», λέει ο Νίτσε. Και εννοεί, ευτυχώς που
πέθανε, γιατί τα τρομοκρατικά ηθικά συστήματα που στηρίζονται στην αρχή
της ανταμοιβής και της τιμωρίας είναι εντελώς απάνθρωπα. Λοιπόν, «γίνε
θεός του εαυτού σου» τώρα που πέθανε ο Θεός. Που σημαίνει: Καθόρισε
με προσωπική ευθύνη την ηθική σου. Και, όπως λέει ευφυέστατα ο
Στεφανίδης «ζήσε την υγεία του πάθους χωρίς να γίνεσαι υποτελής των
παθών, εξάντλησε την επιθυμία για ύπαρξη ώς την τελευταία ρανίδα και
της ύπαρξης και της επιθυμίας». Και προπαντός μην ελπίζεις στη σωτηρία,
δεν υπάρχουν σωτήρες Θεοί, όπως λέει στην «Ασκητική» ο δεύτερος μετά
τον Νίτσε στο νιτσεϊσμό, ο Νίκος Καζαντζάκης.
Ο ΑΛΕΞΗΣ ΖΟΡΜΠΑΣ είναι μια παραλλαγή του Ζαρατούστρα του Νίτσε,
του Ζωροάστρη, του ιδρυτή μιας θρησκείας στην οποία το καλό και το κακό
δεν ξεχωρίζουν, όπως και στους Έλληνες, που λάτρευαν με το ίδιο πάθος
δύο εντελώς αντίθετους θεούς, τον Απόλλωνα και τον Διόνυσο.
Αποφεύγουν να μας πουν οι εχθροί της διαλεκτικής, που θέλουν το καλό
εντελώς ξεκομμένο από το κακό και ερμηνεύουν την ύπαρξη του κακού εν
τω κόσμο διά του προπατορικού αμαρτήματος, πως στο Ναό του
Απόλλωνα στους Δελφούς το μισό χρόνο λατρευόταν ο Διόνυσος.
ΝΑ, ΛΟΙΠΟΝ, γιατί μισούν τον Νίτσε οι «ανθέλληνες». Διότι απορρίπτει
έναν θεό εγγυητή του καλού και αφήνει τους ανθρώπους να τα βγάλουν
πέρα μόνοι τους με το κακό, όπως ο Αλέξης Ζορμπάς, για παράδειγμα, ή
όπως ο Οιδίποδας, που βγάζει μόνος τα μάτια του και δεν τον τιμωρεί
κανένας Θεός. Έτσι σκέφτονταν και φέρονταν όλοι οι Έλληνες, με τη βαθιά
ανθρώπινη ηθική τους, που είναι και ηθική των θεών τους.

Σάββατο, 26 Αυγούστου 2000

Επίσκοποι άμοιροι αισθητικής παιδείας

ΜΥΣΤΗΡΙΟ ονομάζουμε οτιδήποτε δεν μπορεί να κατανοήσει και να

ερμηνεύσει ο άνθρωπος. Κατά τον Χάιντεγκερ ακόμα και οι γνωστές έννοιες
έχουν ένα επιπλέον νόημα που μας διαφεύγει. Σύμφωνα με το Γερμανό
φιλόσοφο, αυτό το απροσδιόριστο, το πλεονάζον νόημα των εννοιών
βρίσκεται έξω από τις αντιληπτικές μας δυνατότητες και συνιστά τον
πυρήνα της έννοιας του ιερού. Όταν λέω μήλο, για παράδειγμα, εννοώ αυτό
που εννοούν και οι ειδικοί, αλλά η γεύση και η όσφρηση προσθέτουν ένα
νόημα που δεν είναι επιστημονικό και δημιουργούν ένα αίσθημα
θαυμασμού γ ι' αυτό το φρούτο που πάει πέρα από τις αισθήσεις, στην
περιοχή της ποίησης, που εξ ορισμού είναι η τέχνη που προσπαθεί να
συλλάβει το άφατο και να δώσει στις λέξεις ένα νόημα που δεν θα το βρεις
στο λεξικό. Αυτή είναι η μαγεία της ποίησης.
ΤΟ ΙΕΡΟ μ' άλλα λόγια δεν είναι μεταφυσική αλλά ποιητική έννοια.
Ενυπάρχει στο γνωστό κόσμο και δεν βρίσκεται έξω από αυτόν. Κατά μία
άλλη εκδοχή, ωστόσο, το ιερό δηλώνει την παρουσία του άφατου, του
θεϊκού στον κόσμο. Πάντα κατά τον Χάιντεγκερ το ιερό φανερώνεται κυρίως
με την προσπάθεια των ποιητών να κουνήσουν το απαρέμφατο, που
προσδιορίζει με την απόλυτη σαφήνεια της ακινησίας, τη σταθερή, την
αμετακίνητη έννοια του ρήματος πριν αυτή αρχίσει να κινείται μέσα στους
χρόνους και τις εγκλίσεις και πριν οι ποιητές επιχειρήσουν να τη σπρώξουν
ακόμα πιο πέρα, σε περιοχές όπου μια λέξη θα πάρει πρόσθετο νόημα από
την προηγούμενη και την επόμενη αλλά και από ολόκληρο το ποίημα, που
ποτέ δεν διαβάζεται κατά λέξη, όπως ένα ξερό νομικό κείμενο, για
παράδειγμα. Τ ο νόημα του ποιήματος κινείται αμφισημικά στην περιοχή του
άφατου. Από εδώ και η γοητεία της ποίησης, αλλά και της τέχνης
γενικότερα.
ΠΡΟΣΕΞΤΕ ΤΟΥΣ στίχους του Πολ Σελάν (ή Πάουλ Τσέλαν), ενός από
τους μεγαλύτερους ποιητές του 20ού αιώνα, που αυτοκτόνησε ίσως γιατί
δεν μπόρεσε να κάνει ποίηση την ίδια του τη ζωή, όπως ζητούσε ο Νίτσε:
Εσείς δικές μου, μαζί μου σακατεμένες λέξεις; εσείς οι ευθείες μου. (Από τη
συλλογή «Του κανενός το ρόδο», μετάφραση Χρήστος Γ. Λάζος, Εκδόσεις
Άγρα). Προς ποια περιοχή του άφατου οδηγούν τα παραπάνω φαινομενικά
ασυνάρτητα και παράλογα λόγια; Τι θέλει να πει ο ποιητής; Πρώτον, πως
οι λέξεις που χρησιμοποιεί είναι δικές του και όχι κοινόχρηστες, πως κινείται
πέρα από την περιοχή του κοινωνικού νοήματος της γλώσσας, πως είναι
εντελώς μόνος στον κόσμο και αρνείται να ανοίξει συζήτηση με τον
οποιονδήποτε, πως δεν δέχεται παρηγοριά από κανέναν και από πουθενά,
πως η ζωή είναι τόσο παράλογη όσο κι ο θάνατος. Δεύτερον, πως οι λέξεις
είναι τόσο σακατεμένες όσο κι ο ίδιος ή πως ο ίδιος είναι τόσο σακατεμένος
όσο και οι λέξεις. Οι λέξεις και η προσωπικότητα του ποιητή έχουν ταυτιστεί.
Οι λέξεις έχουν ήδη χαθεί βουτώντας μέσα του και το μυαλό του ποιητή δεν
είναι τίποτα περισσότερο από μια αποθήκη λέξεων. Και τρίτον, πως οι
σακατεμένες λέξεις, συνεπώς και ο σακατεμένος ποιητής πορεύονται σε
ευθεία γραμμή προς το θάνατο με μια τρομαχτική, ποιητική, παράλογη
αξιοπρέπεια.
ΧΡΕΙΑΣΤΗΚΑ πάρα πολλές λέξεις για να μετατρέψω σε ανούσιο πεζό έναν
εντελώς συγκλονιστικό στίχο που δείχνει τι συμβαίνει σε έναν ευαίσθητο
άνθρωπο που θα μπορούσε να είναι ευσεβέστατος μοναχός, αν
καταδεχόταν τις ευτελείς παρηγοριές μιας κοινόχρηστης αυταπάτης, που
δεν τον αφορά, όχι γιατί είναι άπιστος αλλά διότι είναι αξιοπρεπής. Ωστόσο
ο Σελάν αν και άπιστος κινείται στην περιοχή του ιερού, που δεν ανήκει
μόνο στους θρησκευόμενους, αλλά και στους ποιητές εκείνους που
αρνούνται να έχουν παρηγορητικές σχέσεις με θεολόγους. Ίσως οι
δημιουργοί να υποκαθιστούν το Δημιουργό και να είναι αυτοί οι πραγματικοί
δημιουργοί του κόσμου, που σημαίνει διάκοσμος, κόσμημα.
ΒΕΒΑΙΑ, τα παραπάνω δεν σημαίνουν πως ένας πιστός δεν μπορεί να
είναι και μεγάλος δημιουργός. Ο Μπαχ είναι μια εντελώς τυπική περίπτωση
σπουδαίου χριστιανού και μεγαλοφυούς δημιουργού. Άλλωστε, τέχνη και
μάλιστα πολύ μεγάλη υπήρχε πάντα στο χριστιανισμό.
ΟΜΩΣ, η συμπεριφορά του αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου, των επισκόπων
που τον ακολουθούν και των πιστών που τον στηρίζουν δεν έχει ίχνος
αισθητικής. Ακόμα και τα σαχλά ανέκδοτα που λέει ο αρχιεπίσκοπος θα
μπορούσαν να είναι πιο κομψά. Και το λάβαρο της Αγίας Λαύρας δεν θα
παρέπεμπε στο απόλυτο κιτς αν είχε αντικατασταθεί από κάτι πιο
ευρηματικό, ας πούμε από έναν πίνακα φτιαγμένο από μεγάλο χριστιανό
ζωγράφο.
ΑΥΤΟΙ οι άνθρωποι είναι γελοίοι, όχι γιατί λεν και κάνουν ανοησίες αλλά
διότι δεν μπορούν να κινήσουν καμία χριστιανική έννοια πέρα από το
ακίνητο απαρέμφατο της χριστιανικής παράδοσης. Δεν γνωρίζουν τους
χρόνους των ρημάτων και των εγκλίσεων του χριστιανισμού, δεν είναι σε
θέση να αναζητήσουν το ιερό στα πιο απλά και ταπεινά πράγματα: σε μια
ηλιόλουστη παραλία, σε μια θάλασσα που σε χαϊδεύει από παντού, στον
έρωτα, στο άγριο σεξ με την αρχέγονη ιερότητά του, οπουδήποτε εν πάση
περιπτώσει τα νοήματα είναι δυνατό να κινηθούν πέρα από τις
καταδηλώσεις των λεξικών και των Γραφών.

Σάββατο, 2 Σεπτεμβρίου 2000

Αρχιεπισκοπική δικτατορία

ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ οι βαθμοί της ιεροσύνης είναι τρεις: Του διακόνου, του
πρεσβυτέρου (τον λέμε και παπά) και του επισκόπου, που μπορεί να
τελέσει το μυστήριο της χειροτονίας και να εγκαινιάσει έναν ναό κι αυτά είναι
τα μόνα προνόμια που τον κάνουν να διαφέρει από τον ταπεινό παπά, με
τον οποίο είναι απολύτως ίσος από πνευματικής απόψεως. Όταν ο
επίσκοπος προΐσταται της Εκκλησίας μιας διοικητικής περιφέρειας, π.χ.
ενός νομού, λέγεται και μητροπολίτης. Ο λαός ονομάζει ευφυέστατα το
μητροπολίτη, δεσπότη. Έτσι λέγεται αυτός που ασκεί αυταρχική εξουσία.
Ο διάκονος είναι, κατά κάποιον τρόπο, μαθητευόμενος παπάς και
κλοτσοσκούφι του δεσπότη.
Ο ΠΑΠΑΣ λέγεται πρεσβύτερος, διότι, τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες,
όταν ο χριστιανισμός δεν έχει γίνει ακόμα εκκλησιαστικής τάξεως εξουσία
που συμπλέει με την κοσμικής τάξεως εξουσία και τη στηρίζει ή στηρίζεται
από αυτήν, ήταν ο πιο παλιός στη χριστιανική κοινότητα χριστιανός.
Συνεπώς γνώριζε καλύτερα τα έχοντα σχέση με τα μυστήρια και το τυπικό
των θρησκευτικών τελετών και εορτών. Ήταν με άλλα λόγια ο πρεσβύτερος
ένας κοινός πιστός, που η χριστιανική κοινότητα του εμπιστευόταν κάποια
ειδικά καθήκοντα. Άλλωστε, από δογματικής απόψεως δεν αναγνωρίζεται
κανένα πρόσθετο ιερό προνόμιο ούτε στον διάκονο ούτε στον πρεσβύτερο
ούτε στον επίσκοπο σε σχέση μ' αυτά που έχουν όλοι οι πιστοί. Κάθε
χριστιανός, που προκειμένου να γίνει χριστιανός κάποτε βαφτίστηκε (στους
ορθοδόξους σε νηπιακή ηλικία, κατά την οποία ο άνθρωπος το μόνο που
«αναγνωρίζει» σαν ιερό με το ένστικτό του είναι το βυζί της μάνας του), έχει
τα ίδια πνευματικά δικαιώματα με τον παπά, στον οποίο ο πιστός οφείλει
σεβασμό γιατί είναι πρεσβύτερος και ξέρει περισσότερα και όχι γιατί είναι
ιερέας. Την ιεροσύνη καθεαυτή την καθορίζει το Άγιο Πνεύμα, που
εγκαθίσταται στην ψυχή κάθε πιστού στη διάρκεια του μυστηρίου της
βαπτίσεως και όχι άνθρωποι που χειρίζονται ή επικαλούνται το Άγιο
Πνεύμα για λογαριασμό τρίτων. Αυτοί, κατά κάποιον τρόπο, είναι τεχνικοί
που εξασφαλίζουν τη διά βίου σύνδεση της ψυχής με τον Θεό και τη διαρκή
τροφοδοσία της με Άγιο Πνεύμα. (Αν χαλάσει το σύστημα τροφοδοσίας,
όπως χάλασε το δικό μου, χέστα).
ΟΤΑΝ πολλαπλασιάστηκαν οι χριστιανικές κοινότητες, που είναι το
κύτταρο της χριστιανικής κοινωνίας, προέκυψε η ανάγκη για συντονισμό
των δραστηριοτήτων όλων των κοινοτήτων μιας συγκεκριμένης
γεωγραφικής περιοχής. Ο επίσκοπος, όπως δείχνει και ο τίτλος του, είναι
αυτός που επισκοπεί, που επιβλέπει αλλά δεν ασκεί κανενός είδους
εξουσία. Είναι, ας πούμε, κάτι σαν εργοδηγός, όχι εργολάβος, ούτε
αφεντικό πολύ περισσότερο.
ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΥΣ χριστιανικούς αιώνες, ο χριστιανισμός είναι
υποδειγματικά δημοκρατικός. Σήμερα, είναι άλλοτε περισσότερο και άλλοτε
λιγότερο αυταρχικός κι ας λέν' ό,τι θέλουν οι δημαγωγοί, που επικαλούνται
άλλοτε την ιστορία και άλλοτε τα δόγματα του χριστιανισμού, χωρίς να
ενδιαφέρονται και πολύ για το αναμφισβήτητο γεγονός πως όπως κάθε
θρησκεία έτσι και ο χριστιανισμός είναι κατ' αρχάς ένα ιστορικό φαινόμενο
που σαν τέτοιο διαφοροποιείται συνεχώς μέσα στον ιστορικό χρόνο.
Ο ΕΚΠΕΣΜΟΣ του χριστιανισμού από το επίπεδο της χριστιανικής
δημοκρατίας σ ' αυτό της δεσποτοκρατούμενης αυταρχίας προέκυψε με την
εμφάνιση των τίτλων του αρχιμανδρίτη και του αρχιεπισκόπου. Αυτοί οι δύο
τίτλοι δεν είναι ιερατικά αξιώματα.
Ο ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ και ο αρχιεπίσκοπος είναι και αυτοί απλοί ιερείς.
Όμως, εκτός από ιερείς είναι και οφικιάλιοι, όπως έλεγαν στο Βυζάντιο
εκείνους που είχαν οφίκια, προνόμια. Τον αρχιμανδρίτη θα μπορούσαμε να
τον πούμε και αρχιτσέλιγκα, αφού είναι αυτός που άρχει σε κάποιο μαντρί,
όπου είναι εγκλωβισμένο ένα ποίμνιο που περιμένει να δει καλύτερες μέρες
στον άλλο κόσμο.
Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ είναι ένας ιερέας που άρχει σε επισκόπους. Ήδη το
πρώτο συνθετικό αρχι- από το ρήμα άρχω (εξουσιάζω) προσδιορίζει
αξίωμα κοσμικής τάξεως. Ο οφικιάλιος επίσκοπος που λέγεται
αρχιεπίσκοπος εμφανίστηκε κάποτε μέσα από την ανάγκη της προστασίας
του κυρίαρχου δόγματος από τους αιρετικούς. Η χριστιανική Εκκλησία
ξεκίνησε μεν το βίο της δημοκρατικά, αλλά το κυρίαρχο δόγμα επιβλήθηκε
πάνω στις πάμπολλες αιρέσεις αυταρχικά. Δεν αρκέστηκε, με άλλα λόγια,
η Εκκλησία στην ούτως ή άλλως ελάχιστα αποτελεσματική κατήχηση των
απίστων και των αιρετικών. Άλλωστε, πώς θα μπει στο μαντρί το ποίμνιο
αν δεν το ζορίσεις λιγάκι; Και πώς θα το φυλάξεις από τους λύκους, αν δεν
βάλεις γύρω από το μαντρί σκύλους να γαβγίζουν όπως ο δικός μας
αρχιεπίσκοπος και όπως άλλοι επίσκοποι χειρότερης ράτσας έως και
μπάσταρδοι;
ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΟΨΙΣΟΥΜΕ: Ο πρεσβύτερος (ο παπάς) είναι μόνο ιερέας.
Φροντίζει για τα ιερά και τα μυστήρια της θρησκείας του. Ο επίσκοπος που
σέβεται το ρόλο του και αρνείται να ασκήσει εξουσία είναι, και αυτός, μόνο
ιερέας. Ο αρχιεπίσκοπος όμως είναι και ιερέας και εξουσιαστής. Σχεδόν
δικτάτορας. Ανεχόμαστε, λοιπόν τον Χριστόδουλο εμείς οι δημοκράτες, αντί
να του φερθούμε όπως φερθήκαμε στο φίλο του, τον Παπαδόπουλο.

Σάββατο, 9 Σεπτεμβρίου 2000

Ο Κοραής και οι καντηλανάφτες

Η ΣΚΕΨΗ, ξεκινώντας με την παρατήρηση της φύσης από τον έλλογο

άνθρωπο, που όταν δεν καταλαβαίνει με λογική επάρκεια τι γίνεται μέσα
της, τη γεμίζεις με θεούς, προχωρεί ολοένα και περισσότερο προς την
περιοχή όπου ενδέχεται να βρίσκεται το πρώτο αίτιο της αιτιακής σχέσης.
Αλλά όταν δεν το βρει, η λογική του δαμασμένου για γνώση ανθρώπου
κάνει γκελ και επιστρέφει στην αφετηρία της. Εκτός, βέβαια, κι αν σκαλώσει
το μπαλάκι, οπότε ο άνθρωπος μένει κολλημένος διά βίου πάνω στο Θεό.
Οι σκαλωμένοι εν γένει ονομάζονται συντηρητικοί. Οι μετακινούμενοι εν
γένει ονομάζονται προοδευτικοί. Αυτοί που πάνε κόντρα ακόμα και στο
σκάλωμα και θέλουν να παν' ακόμα πιο πίσω, ονομάζονται αντιδραστικοί.
Η ελληνική φιλοσοφική σκέψη, από τον 6ο π.Χ. αιώνα που εμφανίζονται οι
φυσιοκράτες προσωκρατικοί φιλόσοφοι, μέχρι τον 6ο μ.Χ. αιώνα, που η
ελληνική σκέψη θα ηττηθεί από τη χριστιανική, είναι μια συνεχής πορεία
από τη Φύση-Θεός προς το Θεό-Πνεύμα. Με τον Πλάτωνα η έλλογη
ελληνική σκέψη φτάνει στο πιο υψηλό σημείο της εξελικτικής της πορείας.
Ο Αριστοτέλης θα καταλάβει πως αν η λογική δεν βάλει φρένο σ ' αυτή την
απογείωση, το ανθρώπινο μυαλό θα εξαφανιστεί στα ουράνια, οπότε μόνο
ο Θεός θα μπορούσε να σε σώσει.
Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ είναι μια προσπάθεια αναβίωσης του αρχαιοελληνικού
Λόγου. Όμως, τα μισά πράγματα δεν γίνεται να είναι ολόκληρα, εκτός κι αν
πιστέψουμε τον Παρμενίδη που λέει πως κάθε τεμαχισμός δεν μπορεί
παρά να είναι φαινομενικός, γιατί το Ένα δεν τεμαχίζεται. Αν τεμαχίσεις τη
μονάδα, λέει ο Παρμενίδης, το μόνο που θα πετύχεις είναι να πάρεις πολλά
Ένα, που θα παραμείνουν κατ' ουσίαν Ένα κι αν κόψεις το αρχικό Ένα. Εν
το παν. Ο Διαφωτισμός λέγεται έτσι διότι επιχειρεί να φωτίσει τον κόσμο και
ό,τι υπάρχει μέσα του διά του φωτός της ελληνικής λογικής.
Τα φώτα του Διαφωτισμού θα επιχειρήσει να τα φέρει και στην πατρίδα του,
την Ελλάδα, ο μεγαλύτερος από τους Έλληνες διαφωτιστές, ένας Χιώτης
που ζει στο Παρίσι, ο Αδαμάντιος Κοραής. Ο καημένος, όσο ζει θα πάθει
των παθών του τον τάραχο από τους καντηλανάφτες. Αλλά και σήμερα που
δεν ζει, συνεχίζει να παθαίνει τα ίδια και χειρότερα. Τι φώτα, ρε μπάρμπα,
πας να μας φέρεις από την Ευρώπη, του λεν οι καντηλοφωτισμένοι που
ζουν και βασιλεύουν και στις μέρες μας, δεν βλέπεις την καντήλα στο
εικονοστάσι; Έχουμε φως εμείς. Όχι ακριβώς ελληνικό, ελληνο-χριστιανικό.
Άλλωστε, το φως της καντήλας ενισχύεται απ' αυτό που βγαίνει από το
φωτοστέφανο των Αγίων. Μπράβο σας, λέει ο Κοραής, αλλά αν διαβάζετε
με το φως της καντήλας θα βγάλετε τα μάτια σας. Και τι σε νοιάζει εσένα,
τον φραγκοθρεμμένο, τον λιγούρη, του λεν' οι καντηλανάφτες που το
παίζουν σοφοί. Άλλωστε, ποιος σου είπε πως εμείς τραβάμε κάνα ζόρι που
διαβάζουμε έτσι, κυρίως την Αγία Γραφή, κι αυτή λογοκριμένη από τους
παπάδες; Μια χαρά είμαστε με το Λόγο του Θεού, ο λόγος ο δικός σου και
των ομοίων σου περισσεύει. Ο Κοραής λέει, εντάξει ρε παιδιά, δεν είπα να
σβήσετε τις καντήλες, είπα μόνο να μάθετε να χρησιμοποιείτε το μυαλό σας.
Αλλά, πού αυτοί.
Κι έτσι, αφού κάποτε δώσαμε τα φώτα του πολιτισμού στην Ευρώπη,
ξεμείναμε με το φωτάκι της καντήλας να μπουσουλάμε στο ημίφως της
καθ'ημάς Ανατολής. Δε λέω, καλές οι καντήλες για ρομαντικό φως και για
«πήδημα» στην κρεβατοκάμαρα, αλλά οι ορθόδοξες εκκλησίες έχουν
ηλεκτρικές καντήλες, ρε απατεώνες... Βαριέστε να ανάψετε τα καντήλια; Ή
μήπως φοβάστε μη χυθεί το λάδι και σας λερώσει το μαύρο κουστούμι όταν
πάτε στην εκκλησία; Σιγά τον πολυέλαιο να μη χυθεί το έλαιο, έλεγαν οι
Βαυαροί στους αγωνιστές του '21, που καλούσε ο Όθων για χορό στα
ανάκτορα κι εκείνοι, πάνω στο τσακίρ κέφι, έβγαζαν και πετούσαν το
τσαρούχι κατά πάνω, κατά κει που κρεμόταν από το ταβάνι ο πολυέλαιος,
μια συστοιχία καντηλιών ελαίου τοποθετημένων στη στεφάνη ενός τροχού.
ΑΝ ΔΕΙΤΕ ΠΟΛΥΕΛΑΙΟ με έλαιο σε μια σημερινή ελληνική ορθόδοξη
εκκλησία, μη βγάλετε τα λουστρίνια σας, εσείς οι επίσημοι, και τα πετάξετε
κατά πάνω, πάνω στον ενθουσιασμό σας. Σιγά τον πολυέλαιο,
λαδέμποροι. Αϊ σιχτίρ, καθίκια του κερατά, μας τα πρήξατε έτσι που μας
αλλάζετε τα φώτα κάθε μέρα. Ξέρετε τι θα πει στα τουρκικά αϊ σιχτίρ; Άντε
πηδήξου, θα πει. Αλλά μην το πείτε στους Τούρκους, αφ' ενός γιατί δεν θα
τους μάθετε εσείς τη γλώσσα τους και αφ' ετέρου γιατί θα σας πηδήξουν.
Όσον αφορά τους Ευρωπαίους που έτρωγαν βελανίδια όταν εμείς χτίζαμε
Παρθενώνες, καλό είναι να χρησιμοποιήσετε λιγάκι την αριστοτελική λογική
και να πείτε: Όποιος δεν έτρωγε βελανίδια τον καιρό που τα έτρωγαν όλοι,
τα τρώει μόνος του αιώνες μετά υπό την σκιάν της Ακροπόλεως,
τραγουδώντας για παρηγοριά άλλοτε τον εθνικό ύμνο και άλλοτε κανένα
γυφτορεμπέτικο της καθ' ημάς Ανατολής. Εύκολο πράγμα να είσαι
χριστιανός, έστω και κακός, δύσκολο πράγμα να είσαι Έλληνας, έστω και
κακός. Χριστιανός γίνεσαι με το νηπιοβαπτισμό, Έλληνας γίνεσαι με τη
γνώση.

Σάββατο, 16 Σεπτεμβρίου 2000

Καπιταλιστική δυσμορφία

ΑΝ ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ πως η Ελλάδα είναι καπιταλιστική χώρα τότε δεν τη

συγκρίνετε με την Αμερική, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αγγλία, αλλά με
την Τουρκία, το Μπαγκλαντές και τη Ζουλουλάνδη, που επίσης είναι
καπιταλιστικές χώρες. Υπάρχει, λοιπόν, ένας εύμορφος και ένας
«δύσμορφος» καπιταλισμός, κατά τον Σαμίρ Αμίν.
Μερικοί ισχυρίζονται πως αν ένας προοδευτικός άνθρωπος έμπαινε
μπροστά στο φρικτό δίλημμα να επιλέξει ανάμεσα στις δύο μορφές
καπιταλισμού, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να τις ανατρέψει και τις δύο, θα
έπρεπε να διαλέξει το δύσμορφο καπιταλισμό. Διότι είναι πιο μπόσικος και
ανατρέπεται πιο εύκολα. Πολύ σωστά, αρκεί να υπάρχει τόσο η
αντικειμενική δυνατότητα όσο και υποκειμενική διάθεση για κάτι τέτοιο.
Εκείνοι, όμως, που θεωρούν τον καπιταλισμό δεκτικό βελτιώσεων δεν
έχουν κανένα λόγο να τάσσονται υπέρ του δύσμορφου καπιταλισμού, που
ονομάζεται και τριτοκοσμικός. Από την άτακτη και υφέρπουσα
βαρβαρότητα του δύσμορφου καπιταλισμού, όπου πρέπει να λαδώσεις
ακόμα και τον τροχονόμο, πόσο μάλλον τον κλητήρα, πόσο μάλιστα τον
υπουργό, πρέπει να προτιμήσεις την καθαρή και ξάστερη βαρβαρότητα του
εύμορφου καπιταλισμού, όπου σε πετούν σαν σκουπίδι μόνο όταν είσαι
ελλειμματικός, ανίκανος ή ανάπηρος, όπου δηλαδή οι επιλογές γίνονται με
καθαρά δαρβινικό τρόπο και όπου κανένα αφεντικό δεν παίρνει υπόψη τι
θα απογίνεις όταν σε απολύσει.
Ο ΕΥΜΟΡΦΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ δεν ασχολείται με βαφτιστήρια, με
ανιψιούς και γκόμενες. Χρησιμοποιεί μόνο τους φυσικά ή επίκτητα
προικισμένους με δεξιότητες και ικανότητες. Ακόμα και οι μαρξιστές, ακόμα
και οι αναρχικοί μπορούν να βρουν εύκολα μια θέση στο σύστημα, αρκεί να
είναι ικανοί και ταλαντούχοι. Τον δύσμορφο καπιταλισμό, συνεπώς, τον
προτιμούν οι καθ'οιονδήποτε τρόπο αδικημένοι, κυρίως από τη φύση,
αυτοί που πιστεύουν πως μέσα στο γενικό μπάχαλο θα μπορούσαν εύκολα
να επιπλεύσουν χωρίς κανείς να καταλάβει πως είναι φελλοί.
Κι έτσι, εγκαθίσταται στην πολιτική ο λαϊκισμός, η λατρεία της ταξικά
αδιαφοροποίητης μάζας. Οι λαϊκιστές το μόνο που έχουν στο νου τους είναι
να διώξουν τους χορτάτους από την εξουσία, να πάρουν τη θέση τους και
επιτέλους να φάνε, αδιαφορώντας για τους νέους πεινασμένους που θα
προκύψουν. Αυτό, βέβαια, δεν είναι σοσιαλισμός, είναι φασίζουσα
χυδαιότητα.
Ο ΛΑΟΣ, ΛΕΕΙ Ο ΜΑΡΞ, είναι μια δυνατότητα και για το καλύτερο και για
το χειρότερο. Ο λαός έχει μέσα του και τον άγιο και το δολοφόνο, και το
φτωχό και τον πλούσιο, και τον ιδιοφυή και τον ηλίθιο. Ο λαός είναι μια
δεξαμενή που περιέχει τα πάντα - και γ ι' αυτό ακριβώς έχει δύναμη. Πλήθη
ταξικά αδιαφοροποίητου λαού ακολούθησαν και τον Στάλιν και τον Χίτλερ
και τον Τσόρτσιλ και τον Ρούσβελτ και τον Βενιζέλο και τον βασιλιά
Κωνσταντίνο και τον Κων. Καραμανλή και τον Γεώργιο Παπανδρέου και
τον Ανδρέα Παπανδρέου - και την κουτσή Μαρία της ανάπηρης ελληνικής
και διεθνούς αταξικής πολιτικής.
Το μεγάλο προπαγανδιστικό μειονέκτημα ενός σοσιαλισμού, που δεν θα
ήθελε να εκπέσει σε λαϊκισμό και που ενεργεί σε περιβάλλον δύσμορφου
καπιταλισμού, είναι που δεν δίνει ελπίδες δόλιας αναρρίχησης στους
ελλειμματικούς και τους λιποβαρείς, και αντιμετωπίζει όλον τον κόσμο με
ταξικά και συνεπώς μη βιολογικά κριτήρια. Όμως, οι ατάλαντοι και οι
μειονεκτικοί κάποτε δυσαρεστούνται, συσσωματώνονται σε ένα φασιστικό
ή φασίζον κόμμα και χτυπούν με διπλό πέλεκυ και προς τα δεξιά και προς
τα αριστερά. Ο φασίστας μισεί τον αστό, που του φράσσει το δρόμο και δεν
του επιτρέπει να περάσει στην «ανώτερη τάξη», μισεί κι αυτόν που πιστεύει
πως τα δεινά του κόσμου τούτου οφείλονται στην ταξική διάρθρωση της
κοινωνίας.
Ο ΔΥΣΜΟΡΦΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ γεννάει λαϊκίστικη, φασιστική
βαρβαρότητα. Ο εύμορφος καπιταλισμός γεννάει δαρβινική βαρβαρότητα,
που μεταφέρεται από το ζωικό βασίλειο στην ανθρώπινη κοινωνία. Ο
εύμορφος καπιταλισμός όντως στηρίζεται στους ικανούς. Και θα στηρίζεται
ολοένα και περισσότερο στο βαθμό που οι απαιτήσεις για ειδική γνώση
αυξάνονται.
Αντίθετα, ο σοσιαλισμός μεριμνά για όλους, ικανούς και ανίκανους,
ευνοημένους ή όχι από τη φύση. Ο σοσιαλισμός είναι πράγματι
ανθρωπισμός, διότι η βασική του φροντίδα δεν είναι οι φυσικά ευφυείς και
ταλαντούχοι, αλλά οι λιγότερο ευφυείς και οι λιγότερο ταλαντούχοι, ή οι
εντελώς ηλίθιοι. Έλα όμως να πεις κάτι τέτοιο σε περιβάλλον λαϊκίστικο,
όπου όλοι θεωρούν τους εαυτούς τους ιδιαίτερα προικισμένα άτομα,
αδικημένα από την «κατηραμένη κενωνία» και να μη σου βγάλουν τα μάτια.
Ο γνήσιος σοσιαλισμός αφαιρεί από τους ανίκανους και τους ατάλαντους
όλα τα βλακώδη άλλοθι. Σε έναν γνήσιο σοσιαλισμό κανείς δεν θα
μπορούσε να μεταφέρει στην ανεπαρκή κοινωνία τις προσωπικές του
ανεπάρκειες.

Σάββατο, 23 Σεπτεμβρίου 2000

Το μουσουλμανικό δίκαιο

Η UNESCO λέει πως γνησίως άθεοι είναι μόνο το 5% των κατοίκων της
Γης. Μου αρέσει να ανήκω στις μειοψηφίες. Είναι ένας τρόπος να δοκιμάζει
κανείς την αντοχή του στην πίεση της αγέλης. Ωστόσο, δεν θα ήθελα να ζω
σε ισλαμικό καθεστώς. Η αθεΐα εκεί είναι ποινικό αδίκημα. Στο χριστιανισμό
δεν είναι πλέον, αν και πολλοί χριστιανοί θα ήθελαν πολύ να είναι. Και
γι'αυτό φέρονται σαν να είναι. Κάποιος αρχιπαπάς ίσως τους πει κάποτε το
καλά κρυμμένο μυστικό. Πως φοβούνται τους άθεους όχι γιατί είναι
επικίνδυνοι, άλλωστε είναι μια ασήμαντη μειοψηφία, αλλά διότι η
πλειονότητα των πιστών δεν έχει καλά εδραιωμένη την πίστη. Όντας
ανισόρροποι κατά την πίστη, οι μισεροί πιστοί αρχίζουν να τρέμουν στο
παραμικρό σκούντημα.
Σε άλλα, οι μουσουλμάνοι είναι πιο προοδευτικοί. Για τους μουσουλμάνους
η ψυχή, π.χ., δεν μπαίνει στο σώμα αυτόματα τη στιγμή της σύλληψης,
όπως πιστεύουν οι χριστιανοί, μπαίνει την 120η μέρα της κυοφορίας, τον
τέταρτο μήνα. Γι' αυτό και η έκτρωση επιτρέπεται τους τέσσερις πρώτους
μήνες της κυήσεως, όταν το έμβρυο είναι ακόμη άψυχο.
ΦΥΣΙΚΑ, Η ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ απαγορεύεται αυστηρά. Αλλά κι εδώ οι πάντα
πρακτικοί μουσουλμάνοι βρήκαν την εύκολη λύση. Το αντισυλληπτικό
πήδημα της συζύγου από οπή άγονη εκ κατασκευής όχι μόνον επιτρέπεται,
αλλά και επιβάλλεται τις γόνιμες μέρες του κύκλου. Το περίφημο
«μουσουλμανικό δίκαιο» αφορά κυρίως τις γυναίκες. Αλλά και τους
ομοφυλόφιλους άνδρες. Ο καλός μουσουλμάνος δεν επιτρέπεται να είναι
ομοφυλόφιλος, επιτρέπεται όμως να πηδάει μη μουσουλμάνους
ομοφυλόφιλους. Να γιατί ταξιδεύουν συχνά σε μουσουλμανικές χώρες οι
Ευρωπαίοι ομοφυλόφιλοι. Από στατιστικής απόψεως, η Αγγλία έχει το ίδιο
ποσοστό ομοφυλοφίλων με τα άλλα κράτη. Επειδή όμως σαν
αποικιοκράτες οι Άγγλοι έζησαν πολλά χρόνια ανάμεσο σε πρόθυμους
μουσουλμάνους, απέκτησαν κι αυτοί μουσουλμανικές κωλοσυνήθειες, που
τις εφάρμοσαν πρώτα στις γυναίκες τους για τους κλασικούς λόγους. Από
τις γυναίκες τις μετέφεραν και στους άνδρες. Το δίκαιο του ισχυρότερου
είναι ένα δίκαιο του κώλου.
Έτσι και τα καταφέρεις και μπεις στο αλ-Τζανάτ, τον παράδεισο των
μουσουλμάνων, τη βόλεψες για τα καλά απ' όλες τις απόψεις, εκτός απ'την
ερωτική. Ο κάθε μακάριος μουσουλμάνος που μπήκε στην αιωνιότητα έχει
κοντά του στον αιώνα τον άπαντα 72 γοητευτικές και πανέμορφες
παρθένες, που λέγονται ουρί. Τα ουρί του παραδείσου τα κάνουν όλα,
εκτός απ' το βασικό. Στον παράδεισο μπορείς να τρως και να πίνεις όσο
θέλεις, αλλά δυστυχώς δεν μπορείς να πηδάς. Δεν είναι νοητή η διαιώνιση
του είδους εντός του παραδείσου. Πάντως τα ουρί μπορούν να σου κάνουν
πράγματα που υποκαθιστούν πολύ αποτελεσματικά το σεξ.
ΣΤΟ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΣΜΟ η ύλη και το πνεύμα δεν χωρίζουν ποτέ. Είναι
τόσο απόλυτος ο μουσουλμανικός μονισμός, που για να μην υποχρεωθούν
οι μουσουλμάνοι να χωρίσουν το πνεύμα από την ύλη στην άλλη ζωή,
μετέφεραν ύλη και στην περιοχή του άυλου. Ο Παράδεισος, το αλ-Τζανάτ,
που στα αραβικά σημαίνει κήπος, είναι γεμάτος από υλικά αγαθά. Πάντως,
είναι πιο λογικός ο μουσουλμανικός παράδεισος α π ' τον άλλο, το δικό μας,
όπου τα πνεύματα ναι μεν δεν χάνουν τη σωματική τους μορφή, όμως δεν
έχουν ανάγκη από τίποτα το υλικό, ούτε καν από καρέκλες για να
ακουμπάει κάπου κάπου η μορφή, ώστε ν ' αλλάζει σχήμα, έτσι για
αισθητική ποικιλία.
Μιλάμε, βέβαια, για τη λαϊκή εκδοχή του παραδείσου και της κολάσεως.
Γιατί στη σοβαρή θεολογική εκδοχή, τόσο ο μουσουλμανικός όσο και ο
χριστιανικός παράδεισος είναι ακριβώς ίδιοι, αφού δεν έχουν καμιά σχέση
με την ύλη. Και στις δύο θρησκείες, καθώς και στη μητρική τους, τον
ιουδαϊσμό, ο παράδεισος είναι «άκτιστο φως» και η κόλαση «άκτιστο
σκότος». Πρόκειται για φως και σκοτάδι που δεν φανερώθηκαν ακόμη στην
περιοχή του κτιστού κόσμου, αυτού δηλαδή που έχτισε ο Θεός. Και επειδή
το σκοτάδι, ακόμη κι αν φανερωθεί, θα παραμείνει σκοτάδι και συνεπώς
κανείς δεν θα το δει, αυτό που θα γίνει αντιληπτό στη Δευτέρα Παρουσία,
που υπάρχει σαν προσδοκία και στο μουσουλμανισμό, είναι οι μορφές των
Δικαίων, οι μορφοποιημένες διά του φωτός ψυχές, που δεν θα έχουν τίποτα
το υλικό πάνω τους.
ΑΝΤΕ ΟΜΩΣ ΝΑ ΠΕΙΣ στον αγράμματο και φοβισμένο πιστό πως ο
παράδεισος και η κόλαση είναι άκτιστο φως και άκτιστο σκότος
αντιστοίχως, και να μην την κοπανήσει. Η λαϊκή εκδοχή του παραδείσου
και της κολάσεως είναι ένας χυδαίος υλισμός ενδεδυμένος με ψευδέστατη
πνευματικότητα. Αλλά οι θεολόγοι δεν τολμούν να το πουν στους πιστούς.
Καλά καλά δεν τολμούν να το πουν ούτε στους εαυτούς τους. Βλέπεις,
θέλουν κι αυτοί σώνει και καλά να ζήσουν αιωνίως, αν είναι δυνατό με
τρόπους όσο γίνεται πλησιέστερους σ ' αυτούς που γνωρίζουν. Η αιώνια
ζωή με τη μορφή φωτός δεν τους κάνει. Αν γίνεις φως θα μπλέξεις με τα
φώτα των άλλων μακαρίων, ενώ όλα μαζί τα φώτα του ακτίστου κόσμου θα
μπλέξουν με το Υπέρτατο Θείον Φως.

Σάββατο, 30 Σεπτεμβρίου 2000

Επαναστάτες, οι κυνηγοί της χαμένης αθωότητας

Ο ΟΡΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ έχει χριστιανική καταγωγή και είναι βαθύτατα...

αντιδραστικός. Επανάσταση ετυμολογικά σημαίνει ξαναστήσιμο των
πεσμένων πραγμάτων στη θέση όπου βρίσκονταν πριν πέσουν. Για τους
χριστιανούς η μόνη σοβαρή επανάσταση είναι η επαναφορά των
πραγμάτων στην κατάσταση που βρίσκονταν πριν το προπατορικό
αμάρτημα, πριν την πτώση των πρωτοπλάστων, που συνετελέσθη όταν
αυτοί δεν υπάκουσαν στο Θεό, που δεν ήθελε το καμάρι του, ο άνθρωπος,
να φάει τον απαγορευμένο καρπό από το δέντρο της γνώσης, που την
ήθελε όλη δική του.
Τον έφαγαν όμως, οι ανόητοι, κι αυτό δημιούργησε σ ' όλους τους
απογόνους τους την υποχρέωση μιας επανάστασης, μιας επαναφοράς των
πραγμάτων στην πριν από την πτώση των πρωτοπλάστων κατάσταση,
ενός ξεπεράσματος του προπατορικού αμαρτήματος, το οποίο, λέει, φταίει
για όλα τα δεινά ταυ κόσμου τούτου, της φτώχειας μη εξαιρουμένης.
ΑΝ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ τον μεταφέρεις από τον ουρανό στη γη τότε η
χριστιανική επανάσταση αποχτά κοσμικό χαρακτήρα. Βέβαια, η μεταφορά
του παραδείσου από τον ουρανό στη γη είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση
και προϋποθέτει πίστη τόσο στον ουράνιο όσο και στον γήινο παράδεισο.
Η ουτοπία είναι αυτό ακριβώς: Μια μεταφορά του ουράνιου παραδείσου
στη γη. Αλλά όποιος πιστεύει στον ουράνιο παράδεισο δεν πρέπει να είναι
και τόσο τίμιος όταν χαρακτηρίζει ουτοπιστές εκείνους που πιστεύουν στον
γήινο.
Η μεταφορά του παραδείσου από τον ουρανό στη γη θα γίνει το έτος 1516
από έναν σπουδαίο χριστιανό, τον Άγγλο σοφό και νομομαθή σερ Τόμας
Μορ (τον λέμε και Μουρ). Τη χρονιά αυτή ο λόρδος Μορ θα δημοσιεύσει τα
περιλάλητο βιβλίο του «Περί της καλλίστης δημοκρατίας της ευρισκόμενης
επί της νέας νήσου Ουτοπίας». Στη νέα νήσο Ουτοπία ο Μορ εγκαθιστά μια
τόσο τέλεια «κομμουνιστική» δημοκρατία, που οι μόνες δυσκολίες που
αναφύονται κάπου κάπου εκεί έχουν σχέση με το προπατορικό αμάρτημα
καθεαυτό.
Ο Μορ, ο πιο μεγάλος Άγγλος όπως τον χαρακτηρίζουν οι Άγγλοι, ο
δημιουργός του «γεωγραφικού» όρου Ουτοπία, διά του οποίου
προσδιορίζεται ο γήινος παράδεισος, ήταν τόσο καλός χριστιανός και τόσο
τίμιος άνθρωπος που ο βασιλιάς Ερρίκος Η ' θα μετατρέψει τη θανατική του
ποινή σε απλό αποκεφαλισμό με μπαλτά από πνιγμό, κρεμάλα, διαμελισμό
και μετά αποκεφαλισμό με μπαλτά που του είχε επιβάλει στην αρχή.
ΠΟΙΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑ του σερ Τόμας Μορ, ενός ανθρώπου του
βασιλιά; Το ότι αρνήθηκε να ορκιστεί πριν υπογράφει τη νομική πράξη διά
της οποίας επικυρωνόταν ο γάμος του Ερρίκου Η' που ο εν λόγω βασιλιάς
είχε ήδη τελέσει με την Άννα Μπόλεϊν. Ο τρομερός Ερρίκος εκτός από τη
νομική ήθελε και τη θεϊκή κατοχυρώση του παράνομου γάμου του, ενώ ο
Μορ του προσέφερε μεν τη νομική κατοχύρωση ενεργώντας παράνομα όχι
όμως και τη θεϊκή. Ενήργησε, δηλαδή, ουτοπικά. Μ ' άλλα λόγια δεν πέθανε
για κάποιες συγκεκριμένες ιδέες που είχε για τον κόσμο και την κοινωνία,
πέθανε για την ηθική του επιλογή ανάμεσα στον ρεαλιστικό Τόπο και τη
μυθιστορηματική Ουτοπία.
Ο πάντα καθυστερημένος Πάπας, με πάρα πολύ μεγάλα καθυστέρηση θα
αναγνωρίσει την ύπαρξη αγιότητας σ ' αυτή τη συμπεριφορά του Τόμας
Μορ και θα τον ανακηρύξει Άγιο το 1935, όταν ο ουτοπικός σοσιαλισμός,
που εγκαινιάζεται με τον Τόμας Μορ, έχει ήδη γίνει προ πολλού επικίνδυνος
από τότε που κατέληξε στον επαναστατικό σοσιαλισμό του Μαρξ και του
Λένιν. Σου λέει ο πονηρός ποντίφικας, κάτσε να στριμώξω αυτό τον παλιό
σερ στο σωρό των Αγίων για να έχουμε και κανέναν λόρδο Άγιο, γιατί οι
κομμουνιστές πήραν τέτοια φόρα που κοντεύουν να τον κάνουν δικό τους.
ΠΡΑΓΜΑΤΙ Ο ΜΟΡ έδειξε πως ο παράδεισος είναι μια φανταστική
μετωνυμία του πανάρχαιου πόθου του ανθρώπου για καλύτερη ζωή επί της
γης, που στη σκέψη του Άγγλου σοφού νομομαθούς διατηρεί τον αρχικό
φαντασιακό χαρακτήρα. Μόνο που τώρα η φαντασία προσγειώνεται σε ένα
«νέο νησί» κι αυτό είναι μια πολύ καλή αρχή για να αρχίσει να κινείται η
φαντασία και με τρόπους λιγότερο φαντασιακούς. Σε κάθε σχεδιασμό και
σε κάθε επανάσταση η φαντασία παίζει βασικό ρόλο. Η Ουτοπία είναι
σχέδιο, προς πραγμάτωση.
Κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα ήταν δυνατά να αγαπήσει τις
επαναστάσεις. Ούτε ο Μαρξ τις αγάπησε. Η μελλοντική αταξική κοινωνία
που έχει στο νου του, είτε ουτοπική τη φανταστούμε είτε πραγματική την
ονειρευτούμε, δεν θα ήταν δυνατό να εμπεριέχει πολέμους και
επαναστάσεις. Διότι, κατά τον Μαρξ, τις επαναστάσεις και τους πολέμους
δεν τις προκαλεί η κακότητα των ανθρώπων, η έλλειψη καλής διάθεσης και
η ασυνεννοησία, αλλά η ταξική διάρθρωση της κοινωνίας. Η επανάσταση,
συνεπώς, είναι πάντα μια επαναφορά σε μια προτέρα κατάσταση
αθωότητας και ειρήνης. Όπως λέει ο αρχιεπαναστάτης Τρότσκι, οι
επαναστάσεις είναι τρελές εμπνεύσεις της Ιστορίας. Για να είσαι
επαναστάτης, λοιπόν, πρέπει να είσαι λιγάκι «βαρεμένος». Όπως ο Τόμας
Μορ, όπως ο Άρης Βελουχιώτης, όπως ο Τσε Γκεβάρα.

Σάββατο, 7 Οκτωβρίου 2000

Η αρχή και το τέλος του κόσμου

ΑΝ Ο ΘΕΟΣ δημιούργησε τον κόσμο, συνεπώς και την Ελλάδα, τότε

πρέπει να τον δημιούργησε μια συγκεκριμένη χρονιά, όπως τη νέα Ελλάδα
το 1830, τη χρονιά που ο Θεός των Ελλήνων Χριστιανών κέρδισε κι αυτός
την ανεξαρτησία του και αυτονομήθηκε από το Θεό των άλλων
χριστιανικών λαών. Δημιουργία από το τίποτα μπορεί να νοηθεί, ακόμη και
με επιστημονικό τρόπο. Όμως, εκτός χρόνου δημιουργία δεν μπορεί να
νοηθεί ούτε καν με θεολογικό τρόπο. Άσχετα με το σκόπιμο ή το άσκοπο
της Δημιουργίας (ή της δημιουργίας του νεοελληνικού κράτους) αυτή
οπωσδήποτε έγινε σε συγκεκριμένο χρόνο.
Το πρόβλημα απασχολούσε τους χριστιανούς θεολόγους από πολύ παλιά,
αλλά μόλις το 1650 βρέθηκε η λύση. Αυτή τη χρονιά ένας σοφός Ιρλανδός
αρχιεπίσκοπος έκανε σχολαστικούς υπολογισμούς και κατέληξε στο
συμπέρασμα πως ο Θεός τέλειωσε τη δημιουργία του κόσμου στις 23
Οκτωβρίου του έτους 4004 π.Χ., στις 12 ακριβώς το μεσημέρι! Μετά,
κάθησε και έφαγε αρνάκι ψητό με πατάτες. Βέβαια, αυτή τη λεπτομέρεια
δεν την ξέρει ο αρχιεπίσκοπος, αλλά μήπως ξέρει τις άλλες; Αφού κοτζάμ
αρχιεπίσκοπος λέει «πατάτες» και τον παίρνουν στα σοβαρά γιατί να μη
βάλω κι εγώ πατάτες στο πιάτο του εργατικού Θεού, όταν μάλιστα ξέρω
πως κανένας δεν πρόκειται να με πάρει στα σοβαρά;
ΟΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ απέφυγαν να υιοθετήσουν την άποψη των καθολικών για
το έτος που ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο, όχι γιατί ήταν ανόητη, αλλά
διότι ήταν καθολική. Και αν σήμερα ζητούσα από τον εκσυγχρονιστή
αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο να πάρει θεολογική θέση, θα έπαιρνε την
επιστημονική θέση και θα έλεγε πως το Σύμπαν δημιουργήθηκε πριν από
15 δισεκατομμύρια χρόνια. Τότε, λένε οι επιστήμονες, συνέβη το Big Bang
(η Μεγάλη Έκρηξη). Που εκτός από επιστημονική θα μπορούσε κάλλιστα
να είναι και θεολογική έννοια, αφού ιδέα δεν έχουμε τι σόι ήταν εκείνη η
υπερσυμπυκνωμένη ενέργεια, που δ ι' εκρήξεως παρήγαγε την πρώτη
στοιχειώδη μορφή ύλης. Μπορεί αυτός που εξερράγη απ ' τη σκασίλα του
να ήταν ο ίδιος Θεός, που τρέχα γύρευε ποια ανώτερη δύναμη τον
υποχρέωσε κι αυτόν να δημιουργήσει τον κόσμο.
ΑΝ ΠΑΜΕ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΙΣΩ από δύναμη σε δύναμη φτάνουμε κατ' ανάγκην
στο «πρώτο κινούν αίτιον» του Αριστοτέλη, που είναι ο μόνος σοφός που
είπε το σοφότερο λόγο για το Θεό. Για το Σταγιρίτη, Θεό ονομάζουν οι
άνθρωποι μια δύναμη που έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα στο παιχνίδι του
Σύμπαντος και όλα άρχισαν να κινούνται από ακίνητα που ήταν μέχρι τότε.
Ο διαιτητής, αφού σφύριξε την έναρξη του αγώνα αποσύρθηκε και άφησε
τους παίκτες να κάνουν ό,τι θέλουν στο γήπεδο. Στην Ελλάδα όμως, όχι
μόνο δεν υπάρχουν κανόνες στο παιχνίδι, αλλά αμφιβάλλω αν ακούστηκε
ποτέ σφύριγμα διαιτητή που δεν ήταν Αμερικανός.
ΔΕΚΑ ΚΑΙ ΜΙΣΟ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ μετά τη γέννηση του
Σύμπαντος, πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, γεννιέται ο Ήλιος και οι
πλανήτες του, συνεπώς και η Γη. Άρα και η Ελλάδα. Αν και το εμβατήριο
λέει, άλλα (αντ' άλλων όπως όλα τα εμβατήρια), η Ελλάδα πεθαίνει. Ότι
γεννιέται πεθαίνει. Αν ο κόσμος δημιουργήθηκε (γεννήθηκε) από το Θεό,
πρέπει κατ' ανάγκην να πεθάνει, λέει ο Θωμάς ο Ακινάτης και δημιουργεί
πανικό στους θεολόγους, που ναι μεν θέλουν το Θεό δημιουργό, αλλά όχι
και νεκροθάφτη του κόσμου. Ο Θεός θα αυτοκαταργούνταν ως Θεός αν δεν
είχε τη δύναμη να κάνει ό,τι θέλει, λέει ο Ακινάτης. Συνεπώς, μπορεί κάποτε
να θελήσει να καταστρέψει τον υπάρχοντα κόσμο και να μη φτιάξει κανέναν
καινούργιο ή να φτιάξει έναν που θα έχει μέσα μόνο μαϊμούδες ή μόνο
κατσαρίδες. Δικαίωμά του.
Επιτέλους, αυτοί που πιστεύουν στο Θεό πρέπει να μάθουν να μην τον...
υποτιμούν. Άλλο Έλληνας που υποτιμά τον Τούρκο, άλλο Έλληνας που
υπερεκτιμά το Θεό των Ελλήνων και άλλο Έλληνας που υποτιμά το Θεό
του κόσμου όλου. Λοιπόν, αρχιεπίσκοπε, εσύ που ξέρεις τα πολλά κι ο νους
σου κατεβάζει, ο Θεός μπορεί ή δεν μπορεί να καταστρέψει τον κόσμο; Όχι
εξαιτίας των αμαρτωλών ανθρώπων αλλά γιατί έτσι θέλει, από γνήσια
αναρχική διάθεση, ρε αδερφέ!
Η αρχαιότερη μορφή ζωής, τα βακτήρια, εμφανίστηκαν πριν από 3,5
δισεκατομμύρια χρόνια. Και τα πρώτα άξια λόγου ζώα πριν από 600
εκατομμύρια χρόνια. Τα μυρμήγκια εμφανίστηκαν πριν από 100
εκατομμύρια χρόνια και ο άνθρωπος μόλις πριν από 200 χιλιάδες χρόνια.
Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ θα ακολουθήσει αντίστροφη προς την
εμφάνισή τους σειρά. Σε έναν κατά στάδιο θάνατο της Γης, πρώτα θα
πεθάνουν τα πολυπλοκότερα όντα. Πρώτα οι άνθρωποι και τελευταία τα
βακτήρια. Κατά τους αστροφυσικούς, αυτό το γεγονός θα συμβεί ύστερα
από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν σβήσει ο Ήλιος, που σήμερα είναι
αστέρας μεσήλικας, αφού η ηλικία του είναι 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια.
Αρχιεπίσκοπε, θα πεθάνει ή δεν θα πεθάνει ο Ήλιος; Φαντάζομαι πως δεν
θα μου πεις: Ο Ήλιος να πεθάνει, η Ελλάδα να μην πεθάνει!

Σάββατο, 14 Οκτωβρίου 2000

Έθνος, Σάββατο 9 Σεπτεμβρίου 2000
Ο Βασίλης Ραφαηλίδης, ένας από τους κορυφαίους πνευματικούς ανθρώπους
έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 66 ετών.
Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση που κυκλοφόρησε
το 1987 για την πρώτη εξαετία του «Έθνους». Στο τεύχος εκείνο είχαν
δημοσιευθεί τα βιογραφικά στοιχεία όλων των εργαζομένων στην εφημερίδα.
Ο Βασίλης Ραφαηλίδης ζήτησε και έγραψε ο ίδιος για τη ζωή και τη δράση του.
Ο ίδιος με τον χαρακτηριστικό του τρόπο σημείωνε ότι το συγκεκριμένο κείμενο
«δεν είναι βιογραφικό, αλλά αυτοβιογραφικό, καθότι γράφτηκε από τον ίδιο τον
ενδιαφερόμενο για την... υστεροφημία του, που είναι μια έννοια σπέσιαλ για
ηλιθίους. Διότι, όπως όλα, πεθαίνει και η φήμη, μικρή μεγάλη, αδιαφόρως».
Σημείωνε, λοιπόν, ο Βασίλης Ραφαηλίδης:

Γεννήθηκα το 1934 στα Σέρβια της Κοζάνης. Μέχρι το 1946 ζω στο χωριό της
δασκάλας μάνας μου, το Βελβενδό της Κοζάνης, όπου βρίσκει προσωρινό
καταφύγιο ο μόνιμα περιπλανώμενος και διωκόμενος Κωνσταντινουπολίτης
πατέρας μου, καθηγητής φιλόλογος το επάγγελμα.
Το 1943, μαζί με τον αδελφό μου, ακολουθώ κατ'ανάγκη τους ΕΛΑΣίτες γονείς
μου στο βουνό. Τα γυμνασιακά μου χρόνια, που συμπίπτουν μ'αυτά του
Εμφυλίου Πολέμου, τα περνάω στην Καστοριά, όπου ο πατέρας μου δεν
προλαβαίνει να διδάξει και πολύ, γιατί συλλαμβάνεται τα 1946, που εγώ μπήκα
στο γυμνάσιο και απολύεται το 1952, που βγήκα από το γυμνάσιο. (Στην
Ελλάδα το χιούμορ είναι εγγεγραμμένο στην ιστορία της). Το 1953 εγκαταλείπω
στην Καστοριά τους πεινασμένους γονείς μου και εγκαθίσταμαι μόνος μου στην
Αθήνα, με τη σκέψη πως εκεί θα μπορέσω να φάω.
Το 1959 εγγράφομαι σε μια ιδιωτική κινηματογραφική σχολή, επιχειρώντας να
σπουδάσω (τρόπος του λέγειν) κινηματογράφο, που είναι το χειρότερο απ'τα
πάθη μου. Αποφοιτώντας, δουλεύω ως βοηθός τον Νίκου Κούνδουρου, του
Ροβήρου Μανθούλη και άλλων και βγάζω ένα καλό μεροκάματο.
Επιτέλους, για πρώτα φορά στη ζωή μου τρώω σαν άνθρωπος. Το 1963
γυρίζω, χωρίς καλά καλά να το καταλάβω, μια κακή ταινία μικρού μήκους, που
μάλιστα βραβεύεται στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπάστιαν, και ένα ντοκιμαντέρ
που δεν βραβεύεται και πολύ σωστά! Το 1964 πηγαίνω στην Αλγερία,
καλεσμένος του Μισέλ Πάμπλο (Μιχάλη Ράπτη) και κάνω πως δουλεύω στο
Ινστιτούτο Κινηματογραφίας της νεοαπελευθερωμένης χώρας. Ένα χρόνο πριν,
το 1963 πρωτοεμφανίζομαι ως ερασιτέχνης κινηματογραφικός κριτικός από το
σπουδαίο περιοδικό της Αριστεράς «Επιθεώρηση Τέχνης», με το οποίο και
συνεργάζομαι μέχρι το κλείσιμό του από τη Χούντα.
Επαγγελματίας κινηματογραφικός κριτικός γίνομαι το 1965, αμέσως μετά την
επιστροφή μου από την Αλγερία, όταν προσλαμβάνομαι στην εφημερίδα
«Δημοκρατική Αλλαγή», όταν οποία χρωστάω πολλά και κυρίως το ότι έγινε η
αιτία να εγκαταλείψω την ιδέα πως η πρακτική ενασχόληση με τον
κινηματογράφο θα ήταν δυνατό να με ταισει. (Τούτο το τρομερό πρόβλημα
συνέχιζε να παραμένει άλυτο μέχρι το 1965.)
Το 1966, μαζί με τον Αλέξη Γρίβα, εκδίδουμε και διευθύνουμε το περιοδικό
«Ελληνικός Κινηματογράφος», που το κλείνει η χούντα, τη στιγμή ακριβώς που
την έκδοσή του είχε αναλάβει το «Θεμέλιο»: (Η Ιστορία συνεχίζει να κάνει
χιούμορ, γιατί το επιτέλους άψογα τυπωμένο τελευταίο τεύχος αυτού του
περιοδικού επρόκειτο να κυκλοφορήσει λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία της
πληροφορίας πως άλλη μια φορά σωθήκαμε από τους κομμουνιστές, δηλαδή
από τους εαυτούς μας). Τον Οκτώβρη του 1967 η χούντα με συλλαμβάνει,
όπως και χιλιάδες άλλους, γιατί ομού και κατά μόνας διαπραγματευόμουν το
«πούλημα της πατρίδας» στους τότε εχθρούς της πατρίδας, πράγμα που
ωστόσο δεν συνέβη, γιατί η τιμή που τους προσέφεραν δεν ήταν συμφέρουσα.
Με την αποφυλάκισή μου κατά το τέλος του 1968, μια αποφυλάκιση
απρόσμενη, που τη χρωστάω στην αποφυλάκιση του Μίκη Θεοδωράκη, στην
ομάδα του οποίου δούλευα, εκδίδω μαζί με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, στην
αρχή και πολλούς άλλους, στη συνέχεια, τα περιοδικό «Σύγχρονος
Κινηματογράφος», που το διευθύνω μέχρι το 1973, οπότε και το εγκαταλείπω
κουρασμένος από τις ενδογενείς στην τέχνη ίντριγκες. Από το 1963 και μέχρι
σήμερα με ενδιάμεσα αναγκαστικά διαλείμματα, διδάσκω στην Επαγγελματική
Σχολή Κινηματογράφου (Σταυράκου). Η γνωστή κι από τα κείμενά μου
«διαστροφή» να επιμένω να παριστάνω τον δάσκαλο με έκανε δάσκαλο και σε
πολλά κινηματογραφικά σεμινάρια στην «Ώρα» του Μπαχαριάν καταρχήν και
στη συνέχεια στο Γαλλικό Ινστιτούτο, το Ινστιτούτο Γκαίτε και την «Τέχνη»
Θεσσαλονίκης.
Το πρώτο από τα παραπάνω σεμινάρια εκδόθηκε και σε βιβλίο το 1970, με τον
τίτλο «12 μαθήματα για τον κινηματογράφο», γνωρίζοντας μια εκδοτική επιτυχία
που παραμένει δυσεξήγητη. Το 1982 οι εκδόσεις «Αιγόκερως» κυκλοφορούν
μια πεντάτομο επιλογή από τις κινηματογραφικές κριτικές μου με τον
παραπειστικό τίτλο «Λεξικό Ταινιών» (Τα λεξικά πουλιούνται ευκολότερα, έλεγε
ο εκδότης και αποδείχτηκε πως δεν είχε άδικο.) Για λίγους μήνες το 1974
δούλεψα στο στήσιμο και την οργάνωση της εφημερίδας «Ριζοσπάστης», αλλά
την ίδια χρονιά έκρινα σκόπιμο να πάω στον εφημερίδα «Το Βήμα» ως
κινηματογραφικός κριτικός και ως ελεύθερος ρεπόρτερ.
Έμεινα στην παραπάνω εφημερίδα μέχρι το πρώτο κλείσιμο τας ημερήσιας
έκδοσής της. Από τον Σεπτέμβριο του 1983 δουλεύω όταν εφημερίδα «Έθνος»
ως κριτικός (το βίτσιο του κινηματογράφου είναι ισόβιο) και ως
επιφυλλιδογράφος και σχολιογράφος. (Πάντως δεν αποκλείεται ν'αλλάξω άλλη
μια φορά δουλειά και να ξαναγίνω γουνεργάτης που ήταν το πρώτο μου
βιοποριστικό επάγγελμα και το καλύτερο από επαγγελματική άποψη.)
Τόσο τα κινηματογραφικά κείμενα του «Έθνους» όσο και οι ποικιλοθεματικές
επιφυλλίδες μου στην ίδια εφημερίδα εκδίδονται κάθε χρονιά σε τομίδια, όχι για
να «μείνουν», αλλά για να συντελέσουν σε μια στοιχειώδη έστω αύξηση του
εισοδήματος. Δυστυχώς, το επάγγελμα του «επαγγελματία αναγνώστη», που
είναι το βλακώδες όνειρό μου, παραμένει προς το παρόν άγνωστο και δεν
φαίνεται να γίνεται γνωστό στο μέλλον. (Το παραπάνω κείμενο δεν είναι
βιογραφικό, αλλά αυτοβιογραφικό, καθότι γράφτηκε από τον ίδιο τον
ενδιαφερόμενο για την... υστεροφημία του, που είναι μια έννοια σπέσιαλ για
ηλιθίους. Διότι, όπως όλα, πεθαίνει και η φήμη, μικρή ή μεγάλη, αδιαφόρως).
Ελευθεροτυπία, Τρίτη 12 Σεπτεμβρίου 2000
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ
Χτες τον αποχαιρετήσαμε. Ο Βασίλης Ραφαηλίδης ο «υπέρμαχης μιας διαρκούς
επανάστασης», κηδεύτηκε στην Πάτρα. Οι δεκάδες φίλοι τον αποχαιρέτισαν
νωρίτερα το πρωί, στην εκκλησία της γειτονιάς του, στα Εξάρχεια. Η συνέντευξη
που ακολουθεί - το μεγαλύτερο μέρος της είναι αδημοσίευτο - έγινε στο τέλος
του καλοκαιριού του 1996, στην αυλή ενός παραθαλάσσιου εστιατορίου στις
Τζιτζιφιές, για τις ανάγκες της στήλης «Πρόσκληση σε γεύμα», του περιοδικού
«Έψιλον» της «Ε».
Το θαλασσινό αεράκι και η ήρεμη βραδιά είχαν στρέψει την κουβέντα μας σε
θέματα καθημερινά, στα παιδικά του χρόνια, στις εμπειρίες του απ'το στρατό,
στους Έλληνες, αλλά και στην κωμική πλευρά της περιπετειώδους σχέσης του
με την εξουσία.

- Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεστε συχνά στην τηλεόραση. Συνηθισμένη

αλλά και περίεργη η ανάγκη να θέλει κάποιος να φαίνεται;
Είναι απολύτως κατανοητή τουλάχιστον για τους μισούς ανθρώπους, αυτούς
πού ζουν δηλαδή κάτω από το βλέμμα του άλλου, λέει ο Σαρτρ. Οι άλλοι μισοί
είναι επικούριοι, ακολουθούν το "λάθρα βιώσας" του Επίκουρου. Δεν θέλουν να
φαίνονται και ν ' ακούγονται. Κάποιοι αποζητούν την αναγνώριση, αισθάνονται
την ύπαρξή τους κάτω από τα μάτια του άλλου και κάποιοι κάτω από τα μάτια
του θεού. Όπως είναι για παράδειγμα ένας καλόγερος ή ένας "εσωστραμμένος"
άνθρωπος. Ανήκω στην κατηγορία των ανθρώπων που έχουν ανάγκη, τον
άλλο, την παρουσία και τη ματιά του άλλου. Και βέβαια, η κόλαση είναι οι άλλοι.
Υπάρχουν όμως άνθρωποι που επιδιώκουν ακόμα και την ύβρι ή τα κακά λόγια
που θα τους πουν, προκειμένου να μην τους αγνοήσουν. Στο χριστιανισμό το
μάτι του άλλου είναι ο Θεός. Ο Θεός τον βλέπει, ο Θεός τον παρακολουθεί.
Στον Επίκουρο υπάρχουν μόνον οι φίλοι, τα κοινόβιο, η παρέα.
- Ποια ήταν η δική σας θέση μέσα στην «παρέα»;
Η παρέα με την έννοια της αποδοχής, του ποιος είναι καλύτερος χειρότερος ή
ο αρχηγός, ή ποιος θα κάνει τη μεγαλύτερη μαλακία, δεν θα ήταν δυνατόν να
έχει σχέση με μένα, γιατί από πολύ μικρός κινούμαι σ ' ένα χώρο εξωστραμμένο:
κόμματα, ομάδες, παρανομίες, Αλγερία, φασαρία, κακό. Η συμμετοχή και η ζωή
μέσα σε αριστερές ομάδες σε εκθέτει ανεπανόρθωτα. Θυμάμαι ότι όταν
δούλευα ένα χρόνο στο Αλγέρι, κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, ήμουν υπό
συνεχή παρακολούθηση από την Αστυνομία, την κυβέρνηση, τους
Αμερικανούς, τους Άγγλους, τους συντρόφους, απ ' όλο τον κόσμο. Συνήθισα
από μικρός στην έκθεση, από νήπιο θα 'λεγα, και κυριολεκτώ. Το πρώτο
πράγμα που θυμάμαι στη ζωή μου είναι ένα μπουκάρισμα της Αστυνομίας στο
σπίτι μας. Ήταν το '38 ή το '39. Πρέπει να ήμουνα τεσσάρων ή πέντε χρόνων.
Είχαν συλλάβει τον πατέρα μου στην Κοζάνη και οι αστυνομικοί μπήκαν στο
σπίτι μας για να βρουν κομμουνιστικά βιβλία. Επειδή δεν βρήκαν τίποτα, πήραν
τελικά την εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού, που ήταν κόκκινη, με κόκκινο εξώφυλλο
δηλαδή. Όταν από μικρός καταλάβεις κι αργότερα σου πουν ότι πήραν την
εγκυκλοπαίδεια του Πυρσού σαν κομμουνιστικό βιβλίο, λες: "Είναι ηλίθιοι. Από
δώ και πέρα θα τους αντιμετωπίσω σαν ηλίθιους. Βέβαια είναι η εξουσία, θα
πάθω από αυτούς, αλλά θα γλεντήσω κιόλας"...

«Γλέντησα σε σκληρές συνθήκες»

- Πότε γλεντήσατε με την εξουσία;

Γλέντησα σε συνθήκες σκληρές, όπως εκείνες που επικρατούσαν στον ελληνικό
στρατό την εποχή που υπηρετούσα. Ο πατέρας μου ταλαιπωρούνταν στις
φυλακές και στην εξορία περισσότερο από δέκα χρόνια. Στο στρατό, σαν γιος
κομμουνιστή παρά σαν κομμουνιστής ο ίδιος, πήγα σε μονάδα τιμωρημένων.
Εκεί που στέλνανε τα καθίκια. Εντελώς συμπτωματικά η 135 μοίρα Πεδινού
Πυροβολικού ήταν δίπλα στο σπίτι μου. Δεν ξέρανε ότι οι δικοί μου είχαν
μετακομίσει στην Καστοριά και ότι με στείλανε να υπηρετήσω σ' ένα χωριό
δίπλα στο σπίτι μου. Εκεί, όντας πυροβολητής, προάχθηκα σε μουσικό στην
μπάντα της μεραρχίας. Είπα βέβαια ένα τερατώδες ψέμα. Ήρθε ο μαέστρος της
μονάδας και ζητούσε μουσικούς. Ρώτησε λοιπόν: "Ποιος παίζει μουσικό όργανο
εδώ;" Βγήκα από τη γραμμή και του είπα: "Εγώ. Παίζω φαγκότο". Δεν έπαιζα
βέβαια κανένα όργανο. Ξέρεις τι θράσος είναι αυτό στο στρατό;
"Φαγκότο", μου λέει ο αξιωματικός, "δεν υπάρχει στην μπάντα". "Αν υπήρχε βρε
ηλίθιε θα το'λεγα;", σκέφτομαι. Αγαπούσα βέβαια τη συμφωνική μουσική από
παιδί. Με άκουσε να μιλάω για Βέρντι και Μπετόβεν και πείστηκε: "Φαγκότο
παίζει, φαγκότο δεν έχουμε, θα του δώσουμε να παίξει γκρανκάσα". Μου
δώσανε λοιπόν μια γκρανκάσα. Στην αρχή μου φαινόταν βαριά. Αργότερα πήρα
ένα τυμπανάκι, μετά τα πιατίνια, μέχρι που έγινα μαέστρος. Όταν ο μαέστρος
είχε πρόβλημα, έβγαζα εγώ έξω την μπάντα. Προχώρησε όμως η πλάκα.
Αργότερα απόκτησα και την ιδιότητα του λογιστή. Στο στρατό όταν σε ρωτάνε
αν ξέρεις από λογιστικά, εννοούν αν ξέρεις πρόσθεση και αφαίρεση. Το κόλπο
το είχα πιάσει εξ αρχής.

«Εξύβριση, δραχμές τόσο...»

- Στη χούντα σας συνέλαβαν από τους πρώτους μήνες...

«Με συλλάβανε τον Οκτώβρη. Είχα αναλάβει δράση από τις πρώτες μέρες του
πραξικοπήματος. Θα με συλλαμβάνανε όμως νωρίτερα, αν δεν είχα αυτά τα
αντανακλαστικά απέναντι στην εξουσία. Τι έγινε; Μέναμε στου Παπάγου. Ένα
βράδυ περνούσα μέσα από ένα πάρκο για να πάω στο σπίτι μου. Σκοτάδι και
ερημιά. Ξαφνικά πετάγεται πίσω από ένα δέντρο ένας μπασκίνας και μου λέει:
"Ταυτότητα". Ακόμα δεν μπορώ να καταλάβω κατά ποία λογική του είπα: "Άντε
χέσου ρε μαλάκα. Αει σιχτίρ κόπανε". Αυτός με χαιρέτησε κι έφυγε. Σου λέει:
"Για να βρίζει έτσι, θα είναι αξιωματικός".
Τελικά οι εξουσιαστικές σχέσεις είναι θέμα χειρισμού. Θυμάμαι ακόμα όταν με
δικάσανε για ένα αδίκημα Τύπου. Είχα γράψει κάτι για μια ταινία του
Καραγιάννη. Μου έκανε μήνυση ο Καραγιάννης και καταδικάστηκα σε 40 μέρες
φυλακή. Τους είπα λοιπόν αμέσως μετά την ανακοίνωση της καταδίκης, ότι δεν
θα εξαγοράσω την ποινή μου και θα πάω φυλακή. Χαμός έγινε. "Τι είναι αυτά
που λέτε", φώναξε ο πρόεδρος. "Θα πάω φυλακή", του απάντησα. "Αλλιώς
βάλε στη θέση της εικόνας του Χριστού, ένα τιμολόγιο που να λέει: "Εξύβριση
δραχμές τόσο. Φόρος δραχμές τόσο".
Είναι εντυπωσιακό όμως όταν δεις από κοντά πώς λειτουργούν μέσα στη
φυλακή, ανάμεσα σε καταδίκους και καφκικούς ανθρώπους, τα εθνικά
σύμβολα. Την περίοδο της χούντας που πήγαινα στην εκκλησία των Φυλακών
Αβέρωφ για να δω κόσμο, αντίκριζα τραγικά πράγματα. Ο παπάς λειτουργούσε
μ' έναν τρόπο παράξενο, περιφρονητικό. Εκτελούσε μια δουλειά σαν δημόσιος
υπάλληλος, με πλήρη περιφρόνηση. Σκεφτόταν: "Τι κάνω εγώ εδώ μέσα, με
κλέφτες και δολοφόνους;".
Όταν αρνήθηκα λοιπόν να εξαγοράσω την ποινή πήγα φυλακή και το απόλαυσα
μ' έναν τρόπο συναρπαστικό: Μόλις μαθεύτηκε η φυλάκισή μου στην
εφημερίδα, ήρθε να με δει, με άδεια του υπουργού Δικαιοσύνης, η Έλλη
Παππά, γνωστή συνάδελφος, διανοούμενη και γυναίκα του Μπελογιάννη. Στην
οποία εγώ χρωστάω πάρα πολλά από παλιά. Μου είχε φέρει κάτι κουβέρτες
και φαγητό. Μόλις την είδα, το μυαλό μου πήγε αμέσως στο γεγονός ότι είναι η
κυρία Μπελογιάννη. Καθόμουνα στο γραφείο των αξιωματικών και μέχρι τη
στιγμή που άνοιξα το φαγητό πάνω στο γραφείο, την είχαν αφήσει να στέκεται
όρθια. Σηκώνομαι λοιπόν, και φωνάζω θυμωμένος: "Παιδιά, γιατί δεν φέρνετε
μια καρέκλα στα γυναίκα; Ξέρετε ποια είναι η κυρία; Η γυναίκα του
Μπελογιάννη!" Επικράτησε μεγάλη σύγχυση. Άρχισαν να κοιτάζονται μεταξύ
τους και να αναρωτιούνται: Ποιος είναι αυτός που προκαλεί μέσα στη φυλακή,
φωνάζοντας για τη γυναίκα του Μπελογιάννη; Αυτή η αντίδρασή μου είναι
ανάλογη με όσα λέω συχνά στην τηλεόραση κραυγάζοντας ότι είμαι άθεος ή
κομμουνιστής. Υπάρχει μια σκοπιμότητα. Πρέπει να κατανοήσουν όλοι ότι είναι
φυσιολογικό να υπάρχουν σε όλο τον κόσμο άθεοι, μωαμεθανοί, ινδουιστές.
Πρέπει να αναρωτηθούμε σοβαρά και να εξετάσουμε επιτέλους όλα τα
ζητήματα που έχουν καταστρέψει την Ελλάδα. Γιατί η ιδιότητα του Έλληνα να
καθορίζεται από την πίστη του στο Θεό;.
- Ιστορικά, πώς προέκυψε αυτή η ταύτιση;
Αυτή η ιστορία δεν είναι ελληνική, αλλά του Τζορτζ Κάνινγκ. Όταν το 1830
συγκροτήθηκε το ελληνικό κράτος τέθηκε το ζήτημα: Τι σόι κράτος θα είναι αυτό
που είναι όλοι μπερδεμένοι: οι μισοί μιλάνε ελληνικά, οι άλλοι μισοί αρβανίτικα
ή είναι μουσουλμάνοι. Σκεφτόμενος λοιπόν ότι μέσα σε αυτό το χάος θα
υπάρξουν τεράστια προβλήματα, τους υποχρεώνει να έχουν μια γλώσσα και
μια θρησκεία.

«Σφαγέας ο Κολοκοτρώνης...»

- Ήταν η λύση ενός προβλήματος ομοιογένειας;

Βεβαίως. Μιας τεχνητής ομοιογένειας. Επιβεβλημένης. Από κει και πέρα
άρχισαν τα μαρτύρια. Ο Δεσπότης κρέμασε δέκα άτομα στην Ύδρα επειδή
μιλούσαν αρβανίτικα. Όταν προκύψει ένα έθνος με απειλές, είναι φυσικό να
γεμίσει η Ελλάδα με κρυψίνοες, φοβισμένους και τρομοκρατημένους
ανθρώπους. Ο τυπικός Έλληνας είναι ο φοβισμένος. Μπορεί να είναι παλικάρι,
να πολεμά τους Γερμανούς και να κάνει θαύματα, αλλά απέναντι στην εξουσία
είναι φοβισμένος.
Μου ρίχτηκαν όλοι κάποτε, όταν είπα στην τηλεόραση ότι ο Κολοκοτρώνης
έκανε και φοβερά εγκλήματα. Ο Κολοκοτρώνης όταν άλωσε την Τριπολιτσά
έσφαξε 32.000 κόσμο: μωρά παιδιά και γυναίκες. Πώς αλώνεται μια πόλη,
πρωτεύουσα και διοικητικό κέντρο των Τούρκων με τις γυναίκες και τα παιδιά
όλων των αρχόντων που ζουν εκεί; Με σφαγές.
Το λέει ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του. Είναι ήρωας, αλλά αυτοί
δεν μπορούν να φανταστούν έναν ήρωα που σκοτώνει τόσο κόσμο. Όταν
αναφέρονται στους ήρωες, έχουν στο μυαλό τους τον Αϊ Γιώργη, τον Αϊ
Δημήτρη και τους στρατιωτικούς αγίους.
- Εσείς τι σόι Έλληνας είστε;
Είμαι τόσο πολύ Έλληνας που πρέπει να κάνω μια αυτοκριτική μπας και είμαι
κι εγώ σοβινιστής. Όλη αυτή η οργή που βλέπεις, είναι προς τους
ψευτοέλληνες. Λέω σοβινιστής, γιατί πιστεύω τόσο πολύ στη δύναμη και την
αξία του ελληνικού πολιτισμού. Είμαι κολλημένος σα στρείδι στους αρχαίους
Έλληνες και μόνο σε αυτούς. Ξέρω όμως επίσης ότι είναι λάθος να δίνουμε
τόσα μεγάλη βαρύτητα σ' έναν πολιτισμό που δέχθηκε μυριάδες επιρροές,
ύστερα μάλιστα από τον Λεβί Στρος και στη σημασία που έδωσε αυτός ο
μεγάλος εθνολόγος στους δευτερεύοντες πολιτισμούς των Αφρικανών και των
Ασιατών.
Η οργή μου είναι προς τους μπαγάσηδες, οι οποίοι και τον ελληνικό πολιτισμό
δεν γνωρίζουν και μιλάνε για το "αίμα το ελληνικό". Είναι τεμπέληδες ανίκανοι
και θεωρούν δύσκολο πράγμα να διαβάσουν Πλάτωνα και Σοφοκλή. Όλοι αυτοί
οι αμόρφωτοι, νιώθουν σπουδαίοι σαν απόγονοι του Περικλή. Από τη μεριά του
λαού το κατανοώ. Διότι ο απλός άνθρωπος, μέσα στη μιζέρια του, κρατιέται στα
ποδάρια του με αυτό το παραμύθι. Αλλά ο ρουφιάνος ο καθηγητής
Πανεπιστημίου, γιατί παίζει το παιχνίδι του δυστυχισμένου ανθρώπου;
Νιώθω βέβαια πολύ περίεργα όταν σκέφτομαι, γνωρίζοντας από τα
διαβάσματά μου, ότι εδώ που καθόμαστε (σ.σ. στην αυλή του ρεστοράν κοντά
στον Άλιμο) ήταν ο αγαπημένος τόπος του Αριστοτέλη. Εδώ κατέβαινε κάθε
μέρα και κολυμπούσε: ήταν πολύ άσχημος, καμπούρης και κολυμπούσε
απόμερα. Ή ότι ο πανέμορφος και πάμπλουτος Πλάτων από τους πιο
πλούσιους Έλληνες, είχε δικιά του όλη την Κηφισιά, και ότι ο Θουκυδίδης ήταν
επίσης από τον Άλιμο, ενώ ο Δημοσθένης ξεκινούσε κάθε μέρα από την
πατρίδα του την Παιανία κι ερχότανε όταν αγορά.
Η πατρίδα του καθενός θα έλεγα ότι είναι τα εδάφη, οι περιουσίες, οι τράπεζες
οι φίλοι, η οικογένεια, εκεί που μεγάλωσε. Η Ελλάδα μπορεί να είναι πατρίδα
όμως και για τον Εβραίο και για τον Αρμένη και για τον καθένα που έζησε ή
μεγάλωσε εδώ. Θα δυσκολευτούν πολύ αυτοί οι άνθρωποι αν τους πετάξεις
αλλού.

«Δεν έχω σπουδάσει τίποτα απολύτως»

- Αναφερθήκατε στα διαβάσματά σας. Εκτός από τη Σχολή Σταυράκου,

έχετε χάνει άλλες σπουδές;
Δεν έχω σπουδάσει τίποτα. Εννοώ Πανεπιστήμιο. Το διάβασμα που είναι η
σοβαρή σπουδή μου, είναι βέβαια κάτι άλλο. Θα σου πω μια ιστορία που δεν
είναι γνωστή. Έχει σχέση με την εγκύκλια μόρφωση και την εξουσία, σ ε μια
συνάντησή μου με τον Χρήστο Σαρτζετάκη. Το τελευταίο καλοκαίρι της
προεδρίας του, μου τηλεφώνησε η γραμματέας του και μου είπε ότι ο Πρόεδρος
θέλει να με δει. "Δεν έρχομαι", της λέω, "γιατί δεν έχω επίσημα ρούχα". "Ελάτε
όπως είστε", απαντά αυτή. Είχα ρούχα, αλλά φόρεσα επίτηδες ένα μαύρο
πουκάμισο, ένα τζιν παντελόνι και πήγα. Με υποδέχτηκε στην πόρτα ένας
λακές με λιβρέα και άσπρα γάντια. Με οδήγησε στην αίθουσα χορού των
παλιών ανακτόρων και με παράτησε ολομόναχο. Σε λίγο, ήρθε ξανά ο λακές
και με πήγε στο γνωστό γραφείο με τον καναπέ που βλέπουμε στην τηλεόραση.
Εκεί, αρχίζει λοιπόν ο Σαρτζετάκης και μου λέει διάφορα, κι εγώ δεν
καταλαβαίνω πού το πάει. Κατάλαβα όταν είδα μια στίβα από κείμενά μου πάνω
στο γραφείο του. "Πολύ ωραία τα κείμενά σας, αλλά χρησιμοποιείτε συχνά ξένες
λέξεις", μου λέει. "Να, όπως η λέξη κρετίνος". Κρετίνο αποκαλούσα τον
Σαρτζετάκη. Τότε πείστηκα ότι με είχε καλέσει για να μου κάνει συστάσεις για
το πώς πρέπει να φέρομαι στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Δεν μου το είπε
καθαρά, σε όλη τη διάρκεια της συζήτησης που κράτησε μισή ώρα. Ξαφνικά
από κουβέντα σε κουβέντα μου πρότεινε αντί για την λέξη κρετίνος, να
χρησιμοποιώ την αρχαία ελληνική λέξη Ιδιώτης. Ιδιώτης στα αρχαία ελληνικά
σημαίνει βλαξ. Εξ ου και Idiot. Τότε με ρώτησε τι έχω σπουδάσει και του
αράδιασα, λέγοντάς του ψέματα, δεκαπέντε πανεπιστημιακά διπλώματα.
Όταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, η κορυφή της εξουσίας φέρεται με αυτό τον
τρόπο, συμπεραίνω πώς φέρεται η πυραμίδα ολόκληρη μέχρι τον τελευταίο
μπασκίνα.
- Το σινεμά είναι η μεγάλη αγάπη σας και η «οικογένεια» από την οποία
προέρχεστε. Τι βλέπετε να συμβαίνει λοιπόν στον ελληνικό
κινηματογράφο σήμερα;
Πολύ σημαντικά πράγματα. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος είναι ήδη πολύς για ένα
σινεμά σαν το ελληνικό. Υπάρχουν κι άλλα ταλέντα βέβαια, όπως είναι ο
Χούρσογλου και ο Γκορίτσας, που θα μπορούσαν να δουλέψουν ακόμα και στο
Χόλιγουντ. Είναι πολλοί καλοί filmmakers. Auteur δεν είναι. Auteur είναι μόνο ο
Αγγελόπουλος. Ελέγχει τα πάντα μ'έναν τρόπο απόλυτο. Είναι δημιουργός εξ
ολοκλήρου και με μια πρόθεση δοκιμιογραφική και ποιητική. Όλοι οι δημιουργοί
εξαφανίστηκαν. Ο τελευταίος είναι ο Αγγελόπουλος, διεθνώς.
Εγώ είχα βέβαια μια διπλή αγάπη: μια λατρεία για το Χόλιγουντ που δεν
σταμάτησε ποτέ, και μια φανατική προσήλωση στους μοντερνισμούς. Εκείνη η
διπλή αγάπη έγινε μονή. Πιστεύω στον Αριστοτέλη πλέον, όχι στον Μπρεχτ.
Στη χρονική αφήγηση, στους χαρακτήρες σε μια δομή λογική. Κινηματογραφικό
έργο της ζωής μου θα έλεγα ότι είναι ο "Πολίτης Κέιν" του Όρσον Ουέλς.

«Τελευταίος πεθαίνει ο νεκροθάφτης...»

- Γιατί δεν γίνατε τελικά σκηνοθέτης του σινεμά;

Εκτός από τις δύο μικρού μήκους ταινίες που έκανα το '62, δούλεψα αρκετά με
τον Κούνδουρο αλλά και με τον Μανθούλη. Όταν κατάλαβα μέσα από τη
δουλειά πόσο δύσκολη, υπεύθυνη και σοβαρή υπόθεση είναι η σκηνοθεσία,
τρομοκρατήθηκα και τα εγκατέλειψα όλα.
- Αν θα γυρίζατε σήμερα μια μεγάλου μήκους ταινία, τι θα ήταν;
Αν θα έκανα σινεμά θα έκανα το σινεμά του Φερέρι. Από τότε που τον είδα είπα:
"Να ένας σαν κι εμένα". Μιλάω για αυτό τον αφαιρετικό, λιτό, μεσογειακό
σουρεαλισμό του Φερέρι. Ένα σενάριο που είχα στο μυαλό μου του το είχα πει
κάποτε επειδή ήμαστε φίλοι. Είναι η ιστορία μιας μικρής πόλης, που όταν
πεθαίνει ο τελευταίος νεκροθάφτης κανείς δεν θέλει να κάνει τη δουλειά του,
επειδή είναι κακή και βρώμικη. Έτσι, ο ένας αρχίζει να θάβει τον άλλο, ο
πατέρας το γιο κ.ο.κ. Αν μου ζητούσες να ξεχωρίσω τους σκηνοθέτες που
αγαπώ, θα έλεγα τρεις: τον Τσάπλιν, τον Μπουνιουέλ και τον Ουέλς. Όταν
πέθαναν σκέφτηκα: "Τι περιμένουμε τώρα;" Ήταν σαν να τέλειωσε το σινεμά
για μένα.