47 DERS ANLATIMI-23 Å UBAT 2014 Önemli PDF

www.isgforum.
net TESEKKURLER - Semih BOZKURT Kimya Muhendisi
1. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİNİN KAVRAM VE KURALLAR)N)N GELİŞİMİ

Potansiyel soru sayısı
 Heredotes : İlk kez çalışanların verimli olabilmesi için y“ksek enerjili besinlerle
beslenmesi gerektiğine değinmiştir.
 Dioscorides : Zehirleri bitkisel, hayvansal ve mineral kaynaklı olarak “çe ayırmıştır.
 Hipokrates : İlk kez kurşunun zararlı etkileri “zerinde durmuştur.
 Nicander : (ipokrates in çalışmalarına devam etmiştir. Kurşun koliği ve kurşun
anemisini incelemiş ve tanımlamıştır.
 Plato : Şekil bozuklukları, çalışma pozisyonu ile ilgili bilgi vermiştir.
 Juvenal : Göz lezyonları ve varisten söz etmiştir.
 Plini : Tehlikeli tozlara karşı çalışanların korunması amacıyla maske yerine geçmek
“zere başlarına torba geçmelerini önermiştir.
 Agricola : De Re Metallica adlı yapıtında, madencilerde ortaya çıkan hastalıkları
tanımlamıştır.
 Paracelsus : Madencilerde ve baca temizleyicilerinde meslek hastalıklarını saptamış. De
Morbis Metallica adlı kitabında, bug“n pnömokonyoz diye bilinen kronik akciğer
hastalıklarının klinik tablosunu çizmiştir. (er madde zehirdir ve zehir olmayan madde
yoktur. Zehir ile ilacı ayıran dozdur diyerek toksikolojinin temelini atmıştır.
 Percival Pott : Baca temizleyicilerinde gör“şen meslek hastalıklarına değinmiştir.
 Robert Owen : yılında İngiltere Parlamentosu nda Çırakların Sağlığı ve Morali
adlı yasanın çıkarılmasında rol oynamıştır. Bu yasa ile çalışma saati saat olarak
sınırlandırılmış ve işyerlerinin havalandırılması öngör“lm“şt“r.
 Michael Sadler : yılında Fabrikalar Yasası adı altında y“r“rl“ğe girmesini
sağlamıştır. Bu yasa ile;
- Fabrika denetimi için m“fettiş atanması zorunlu kılındı
- yaşın altındaki çocukların işe alınması ve yaşından k“ç“klerin ise saatten
fazla çalıştırılmaları yasaklanmıştır.
 İş hukuku açısından batılı tarzdaki ilk d“zenleme, Mecelle-i Ahkam-i Adliye dir.
SAY)SAL İÇERİKLİ BİLGİLER
 yılında Çırakların Sağlığı ve Morali yasası yayınlandı.
 yılında Fabrikalar Yasası yayınlandı.
 1845 tarihli Polis Nizamnamesi yayınlanmıştır.
 yılında çıkarılan on saat yasası ile çalışma saatleri sınırlandırılmıştır.
 yılında Dilaver Paşa Nizamnamesi, “retimi arttırmak yayınlandı. İş sağlığı ve
g“venliği ile ilgili ilk yasal belge olması açısından önemlidir.
 yılında ILO kuruldu.
 yılında Ereğli Köm“r (avzası Maden İşçisinin (ukukuna ilişkin sayılı kanun
çıkarıldı.
 yılında sayılı Umumi (ıfzısıhha Kanunu yayınlandı. Ülkemizde iş yasasının
bulunmaması sebebiyle İş sağlıgı ve g“venliği ile ilgili h“k“mler taşıyan ilk belgedir.
Ülkemizde s“rekli olarak veya daha fazla işçi çalıştırılan iş yerlerinde hekim
çalıştırılması ilk olarak bu kanunla gerçekleşmiştir.
 yılında sayılı İş Kanunu çıkarılmıştır. Bu kanun ile “lkemizde ilk kez iş sağlığı
ve g“venliği konusunda ayrıntılı ve sistemli bir d“zenlemeye gidilmiştir.
 yılında sayılı İş Kanunu çıkarılmıştır.
 (aziran yılında sayılı İş Sağlığı ve G“venliği Kanunu çıkarılmıştır.
Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 1

www.isgforum.net TESEKKURLER - Semih BOZKURT Kimya Muhendisi
2. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİNE GENEL BAK)Ş VE GÜVENLİK KÜLTÜRÜ

 Ağır yaralanma ya da öl“mle sonuçlanan her kazanın temelinde uzuv kayıplı ve

yaralanma meydana gelen olay vardır. -29- oranı
 Bir işletmede, fabrikada veya iş kolunda y“r“t“lecek iş g“venliği çalışmalarında ve her
t“rl“ iş g“venliği problemlerinin çöz“m“nde göz ön“nde tutulması ve dikkate alınması
gereken temel kural vardır.
 Kaza zincirini oluşturan faktörler :
- İnsanın doğal yapısının mekanik kuvvetler karşısında zayıflığı
- Kişisel kusurlar
- Tehlikeli hareket – Tehlikeli durum
- Kaza olayı

- Yaralanma
Güvenlik Kültürü : Ortak amaç olan iş g“venliğini ve y“ksek kalitede hizmet sağlamayı
ekip çalışması ile gerçekleştirmeyi hefeleyen bir yapıya sahiptir. Kurumun sağlık ve
g“venlik programlarının yeterliliğine, tarzına ve uygulamadaki ısrarına karar veren
birey ve grupların değer, tutum, yetkinlik ve davranış ör“nt“lerinin bir “r“n“d“r.
G“venlik k“lt“r“n“n belirlenmesi için yöntem önerilmiştir
- Olay çalışmaları : M“lakat, arşiv veya dök“man analizi, grup tartışmaları ve gözlem
kullanılan ana yöntemler olarak ortaya çıkmaktadır.
- Karşılaştırmalı çalışmalar : Kaza sayısı y“ksek ve d“ş“k olan birim veya kurumlar
karşılaştırılarak birbirlerinden ayrıldıkları noktalar ve bunların g“venlik ile ilişkisini
araştırılmaktadır.
- Psikometrik uygulamalar : (alihazırda yapılandırılmış anketler kullanılarak ilgili
kurumda g“venlik k“lt“r“n“n ana etmenleri belirlenmeye çalışılmaktadır.
 Güvenlik İklimi : Çalışanların çalışma ortamları hakkında paylaştıkları temel algıların
özeti şeklinde tanımlanmıştır.

3. TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

(Potansiyel soru sayısı – 2)
 T“rkiyede İSG sistemi Çalışma ve Sosyal G“venlik Bakanlığı b“nyesinde oluşturulmuştur.

Bunlar;
- İş Sağlığı ve G“venliği Genel M“d“rl“ğ“ İSGGM
- İş Sağlığı ve G“venliği Enstit“s“ İSGÜM
- İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
- Çalışma ve Sosyal G“venlik Eğitim ve Araştırma Merkezi ÇASGEM
- Sosyal G“venlik Kurumu Başkanlığı SGK
 Uluslararası Öalışma Örg“t“ )LO nun amacı :
- Sosyal adalet ve uluslararası insan ve çalışma haklarının iyileştirilmesi
- İnsan haklarına saygı
- Yeterli yaşam şartları
- İnsanca çalışma koşulları
- İstihdam olanakları
- Ekonomik g“vence
 Avrupa İş Sağlığı ve G“venliği Ajansı EU – OS(A nın amacı, Avrupa Birliğine “ye
“lkelerdeki işyerlerini daha g“venli, sağlıklı ve “retken hale getirmek ve özellikle etkili
korunma k“lt“r“n“ teşvik etmektir. İşverenlerin işyerlerini nasıl daha g“venli hale
getirebileceklerini ve çalışanların da karşı karşıya oldukları risklerin farkında olmalarını
sağlamıştır.
 yılında Dilaver Paşa Nizamnamesi yayınlanmıştır. İşçi sağlığı ve iş g“venliği ile ilgili
ilk yasal belgedir. Üretimin artırılmasına yöneliktir.
 yılında Maadin Nizamnamesi yayınlanmıştır. Tazminat ile ilgili bilgiler vardır.
 yılında )LO yayınlanmıştır. Versey Anlaşmayısla Cenevrede.
 Nisan tarihinde sayılı Zonguldak ve Ereğli (avza-i Fahmiyesinde mevcut
köm“r tozlarının amele menafi umumiyesine olarak f“ruhtuna yönelik kanun
yayınlanmıştır. Köm“rden arta kalan köm“r tozlarından elde edilecek gelirin işçilerin
ihtiyaçlarına harcanmasını sağlamıştır.
 Eyl“l tarihinde sayılı Ereğl“ (avza-i fehmiyesi maden amelesinin hukukuna
m“teallik kanun çıkartılarak çalışma koşullarının d“zenlenmesi sağlanmıştır.
 yılında sayılı Borçlar Kanunu yayınlanmıştır.
 yılında sayılı Umumi (ıfzısıhha Kanunu yayınlanmıştır. Ülkemizde s“rekli
olarak veya daha fazla işçi çalıştırılan iş yerlerinde hekim çalıştırılması ilk olarak bu
kanunla gerçekleşmiştir.
 yılında sayılı İş Kanunu yayınlanmıştır.
 1946 yılında Çalışma Bakanlığı kurulmuştur. yılında iki bakanlık birleşerek Çalışma
ve Sosyal G“venlik Bakanlığı adını almıştır.
 1948 yılında W(O kurulmuştur.
 T“rkiye )LO nun sayılı sözleşmesini sayılı Kanun ile, sayılı sözleşmesini ise
sayılı Kanunla onaylamıştır.

4. TEMEL HUKUK
 Hukuk : Sosyal hayatta şahıslar ile şahıslar veya şahıslar ile toplum arasındaki ilişkileri
d“zenleyen maddi m“eyyideli kuralların t“m“d“r.
 (ukuk kurallarının özellikleri :
- Soyutluluk
- Genellik
- S“reklik
- Yaptırım g“c“
Özel olması hukuk kurallarının özelliklerinden değildir.
 Özel (ukuk : Şahış ile şahış arasındaki ilişkileri d“zenler.
 Kamu Hukuku : Şahış ile devlet ya da devlet ile devlet arasındaki ilişkileri d“zenler.
 Özel (ukuk Dalları :
- Medeni Hukuk
- Borçlar (ukuku
- Ticaret Hukuku
- Devletler Özel Hukuku
- Medeni Usul Hukuku
- İcra ve İflas (ukuku
 Kamu (ukuku Dalları:
- Anayasa Hukuku
- İdare (ukuku
- Ceza Hukuku
- İcra İflas (ukuku
- Devletler Genel Hukuku
- Vergi Hukuku
- Yargılama (ukuku
 İçtihat : Yasa tarafından h“k“m belirtilmemiş bir konuda, daha önceki bir mahkeme
kararının esas alınmasıdır. İçtihatlara uyulması zorunlu değildir.
 Anayasa, yasama organınca kabul edilip, Cumhurbaşkanınca onaylandıktan sonra, Resmi
gazetede yayınlanarak t“r“rl“l“ğe girer.
 Kanun h“km“nde kararname, T“z“k ve Yönetmelik çıkarma yetkisi Bakanlar
Kurulunda dır.
 T“z“k, Bakanlar kurulu tarafından çıkarılır ve Danıştay tarafından onaylanır.
 Yönetmelik, Başbakanlık, Bakanlık ve Kamu t“zel kişileri tarafından çıkarılır.

. İŞ (UKUKU
 sayılı İş Kanunu nun uygulanmadığı yerler :

- Fabrikai bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç T“rk Silahlı
Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı M“steşarlığı
faaliyetleri
- Afet ve acil durum birimlerinin m“dahale faaliyetleri
- Ev hizmetleri
- Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet “retimi yapanlar
- (“k“ml“ ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında
yapılan işyurdu, eğitim, g“venlik ve meslek edindirme faaliyetleri
 İş sağlığı ve g“venliği hizmetlerinin desteklenmesi giderleri, Sosyal G“venlik Kurumu
tarafından finanse edilir.
 İş G“venliği Uzmanları ve İşyeri (ekimleri, işverene karşı sorumludur.
 İşveren risk değerlendirmesi yaparken şu hususlara dikkat eder :
- Belirli risklerden etkilenen çalışanların durumu
- Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve m“stahzarların seçimi
- İşyerinin tertip ve d“zeni
- Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar
ile kadın çalışanların durumu
 Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı
işyerlerinde ise işverene başvururlar.
 İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve g“venlik yön“nden
ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik
görd“klerinde işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermelidir.
 İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları ; meslek hastalığı ön tanısı koydukları
vakaları, Sosyal G“venlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına
sevk eder.
 Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacaklar, yapacakları işe uygun
olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz.
 sayılı Kanun kapsamında alınan alınması gereken sağlık raporları, İSGB de veya
hizmet alınan OSGB de görevli olan işyeri hekiminden alınır. Raporlara itirazlar Sağlık
Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır.
 Mesleki eğitim alma zorunlulupu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan
işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgelemeyenler çalıştırılamaz.
 Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, İSG risklerine karşı çalışana gerekli eğitimi vermelidir.
 İşyerinde yetkili sendika bulunması halinde, işyeri sendika temsilcileri çalışan temsilcisi
olarak da görev yapar.
 Ulusal İş Sağlığı ve G“venliği Konseyinin Başkanı, Bakanlık M“steşarı, sekretaryası ise
İSGGM dir.
 Altı aydan fazla s“ren asıl işveren – alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde :
- Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise koordinasyon
asıl işverence sağlanır.
- Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, koordinasyonu sağlamak için alt
işveren yetkili bir temsilci atar.
- Alt işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, koordinasyon asıl işverence sağlanır.

- Asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı den fazla ise kurul birlikte
oluşturulur. Koordinasyon asıl işverence sağlanır.
 Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda işverenler, iş hijyeni
ile iş sağlığı ve g“venliği önlemlerinin uygulanmasında iş birliği yapar.
 Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri
gibi yerlerde, iş sağlığı ve g“venliği konusundaki koordinasyın yönetim tarafından
sağlanır.
 sayılı kanının h“k“mlerinin uygulanmasının izlenmesi ve teftişi, İSG yön“nden
teftiş yapmaya yetkili Bakanlık İş M“fettişlerince yapılır.
 Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla
çalışılan işyerlerinin yapıldığı veya b“y“k end“striyel kazaların olabileceği işyerlerinde,
risk değerlendirilmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur.
 sayılı kanunda belirtilen idari para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Çalışma
ve İş Kurumu il m“d“r“nce verilir.
 İşletmeye başlamadan önce, b“y“k end“striyel kaza oluşabilecek işyerleri için,
işyerlerinin b“y“kl“ğ“ne göre b“y“k kaza önleme politika belgesi veya g“venlik raporu
işveren tarafından hazırlanır.
 Genç çalışan : 15 yaşını bitirmiş ancak yaşını doldurmamış çalışandır.
 İş sağlığı ve g“venliği hizmetlerinin desteklenmesinden, kamu kurum ve kuruluşlar hariç
dan az çalışanı bulunan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri
faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, dan az çalışanı bulunan az tehlikeli sınıfta yer
alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.
 Kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuata göre çalıştırılan işyeri hekimi veya iş
g“venliği uzmanı olma niteliğini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmaları şartıyla asli
görevlerinin yanında, belirlenen çalışma s“resine riayet ederek çalışmakta oldukları
kurumda veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarında saate kadar görevlendirilebilirler.
Ödeme işlemi her saat için katsayısıyla çarpılarak yapılır.
 İşveren, aşağodaki hallerde belirtilen s“rede SGK ya bildirimde bulunur :
- İş kazalarını kazadan sonraki iş g“n“ içinde
- Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek
hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren iş g“n“ içinde
 sayılı iş kanununa göre, iş kazaları, Bölge m“d“rl“ğ“ne i şg“n“nde bildirilir.
 Sağlık hizmeti sunucuları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık
hizmeti sunucuları ise, meslek hastalığı tanısı koydukları vakaları en geç g“n içinde
SGK ya bildirir.
 (erhangi bir sebeple aydan fazla s“reyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan
önce bilgi yenileme eğitimi verilir.
 Çalışan temsilcileri :
- 2– çalışanı bulunan işyerlerinde
- 51 – çalışanı bulunan işyerlerinde
- ve “zeri çalışanı bulunan işyerlerinde

 Ulusal İş Sağlığı ve G“venliği Konsey “yeleri, yıl için seçilir ve “st “ste olağan
toplantıya katılmaz ise ilgili kurum veya kuruluşun “yeliği sona erer.
 Ulusal İş Sağlığı ve G“venliği Konseyi, yılda defa olmak “zere (aziran ve Aralık
aylarında toplanır.
 Ulusal İş Sağlığı ve G“venliği Konsey başkanı veya “yelerinin “çte birinin teklifi ile
olağan“st“ toplanabilir.
 ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve aydan fazla s“ren s“rekli işlerin yapıldığı
işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve g“venliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak “zere kurul
oluşturur.
 İş sağlığı ve g“venliği bakımından teftişe yetkili iş m“fettişinden oluşan heyet, iş sağlığı
ve g“venliği bakımından teftişe yetkili iş m“fettişinin tespiti “zerine gerekli incelemeleri
yaparak, tespit tarihinden itibaren g“n içerisinde işin durdurulması kararı verebilirler.
 İşin durdurulması kararı, ilgili m“lki idare amirine ve işyeri dosyasının bulunduğu
Çalışma ve İş Kurumu il m“d“rl“ğ“ne g“n içinde gönderilir. İşin durdurulması kararı,
m“lki idare amiri tarafından saat içerisinde yerine getirilir. Ancak, tespit edilen
hususun acil m“dahaleyi gerektirmesi nedeniyle verilen işin durdurulması kararı, m“lki
idare amiri tarafından aynı g“n içerisinde yerine getirilir.
 İşveren işin durdurulmasını gerektiren hususların giderildiğini Bakanlığa yazılı olarak
bildirmesi halinde en geç g“n içinde inceleme yapılarak işverenin talebi
sonuçlandırılır.
 Verilen idari para cezaları tebliğden itibaren g“n içinde ödenir.
 Televizyonlar ayda en az dk İSG, çalışma hayatında kayıt dışılığın önlenmesi, sosyal
g“venlik, işçi ve işveren ilişkileri konularında uyarıcı ve eğitici mahiyette yayınlar
yapmak zorundadır. Bu yayınlar, asgari dk sı : – : saatleri arasında olmak
“zere, : – : saatleri arasında yapılır.
 A sınıfı belgeye sahip iş g“venliği uzmanı görevlendirme y“k“ml“l“ğ“, Kanunun
y“r“rl“l“ğe girdiği tarihten itibaren yıl s“reyle, B sınıfı belgeye sahip iş g“venliği
uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan iş kanunun y“r“rl“l“ğe girdiği
tarihten itibaren yıl c“reyle C sınıfı belgeye sahip iş g“venliği uzmanı görevlendirilmesi
kaydıyla yerine getirilmiş sayılır.
KONUYLA ALAKAL) YÖNETMELİKLER
- İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik

6. KANUNLARDA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

Potansiyel soru sayısı -2)
 Tarihe bakıldığında İSG ile ilgili ilk d“zenlemerli yapan “lke İngiltere dir.
 T.C. Anayasası nda iş sağlığı ve g“venliği terimi bire bir geçmemektedir.
 İşyerlerinde iş sağlığı ve g“venliği önlemlerinin alınması sorumluluğu, işverenlerin işçiyi
gözetme borcunun doğal sonucudur.
 İşverenin iş akdinden doğan iş g“venliği önlemlerini alma borcunu d“zenleyen özel
hukuk kuralı sayılı T“rk Borçlar Kanunu nda yer almıştır.
 Kamu hukukuna göre iş sağlığı ve g“venliği önlemlerini alma borcu, sayılı
Kanun da yer almıştır.
 İş sağlığı ve g“venliği alanındaki cezai yaptırımlar sayılı İş Kanunu ve sayılı
T“rk Ceza Kanunu nda yer almaktadır. İş Kanunu nda d“zenlenen yağtırımlar genellikle
iş kazası meydana gelmeden m“fettişlerle yapılan denetimler sonucu uygulanan
yaptırımlardır. T“rk Ceza Kanunu nda öngör“len yaptırımların uygulanması için bir
yaralanma ya da öl“m“n meydana gelmesi gerekmektedir.
 Eşi iş kazası sonucu ölen kişi :
- Manevi tazminat
- Destekten yoksun kalma davası açabilir.
 Bir iş kazasında kaçınılmazlık söz konusu ise ve kaza ile ilgili herhangi bir kişinin veya
kuruluşun kusuru bulunmuyorsa, zararın belli oranlarda işçi ve işveren tarafından
karşılanması gerekmektedir. İşverenein bu y“k“ml“l“ğ“ne, kusursuz sorumluluk denir.
 İş kazaları ve meslek hastalıkları açısından maddi sorumluluk sayılı T“rk Borçlar
Kanunu nda tanımlanmaktadır.
 İş kazaları ve meslek hastalıklarından doğan manevi tazminatlar sayılı T“rk
Borçlar Kanunu na göre belirlenir.
 )LO yılında kurulmuştur. T“rkiye )LO ya yılında “ye olmuştur.
 T“rkiye nin onayladığı ilk )LO sözleşmesi tarihli ve sayılı Maden ocaklarında ve
yeraltı işlerinde kadınların çalıştırılması hakkında sözleşmedir.
 yılında sayılı kanun çalışanlara hafta tatili getirmiştir. Cumhuriyet döneminin
ilk yasası
 yılında sayılı Borçlar Kanunu yayınlanmıştır. Bu kanun iş kazası ve meslek
hastalıklarına yönelik h“k“mler içerir.
 T.C. Anayasası nın . Maddesine göre, çalışma herkesin hakkı ve ödevidir.
 T.C. Anayasası nın . Maddesine göre, kimse, yaşına, cinsiyetine ve g“c“ne uymayan
işlerde çalıştırılamaz.
 T.C. Anayasası nın . Maddesine göre, “cret emeğin karşılığıdır.
 T.C. Anayasası nın . Maddesine göre, herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama
hakkına sahiptir.
 T.C. Anayasası nın . Maddesine göre, herkes, sosyal g“venlik hakkına sahiptir.
 sayılı İş Kanunu nun . Maddesine göre, İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve
g“venliğinin sağlanması için gerekli her t“rl“ önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız
bulundurmakla y“k“ml“d“r.

 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu na göre, meslekte kazanma
g“c“ en az % oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı s“rekli iş göremezlik
gelirine hak kazanır.
 sayılı T“rk Borçlar Kanunu na göre, kanunda aksine bir h“k“m bulunmadıkça, her
alacak yıllık zaman aşımına tabidir.
 İhbar ve şikayet “zerine yapılan inceleme teftişleri sırasında, işyerinin daha önce teftiş
görmemiş veya teftiş görm“şse yıl öncesine kadar genel teftiş görmemiş olması halinde
genel teftiş yapılır.
 Bir işçinin İş Kanunu na göre, çıkarıldığı işe iade hakkına sahip olabilmesi için
işyerindeki kıdeminin en az ay olması gerekmektedir. İşe iade davası belirsiz s“reli iş
sözleşmesi feshedilen, dan fazla işçi çalıştıran ve altı aydan fazla kıdemi olan işçiler
bakımından söz konusu olur.
 Borçlar hukukuna göre işverenin tazminat ödeme sorumluluğunda zaman aşımı
yıldır.

7. ULUSAL VE ULUSLARARAS) KURULUŞLAR VE SÖZLEŞMELER

 İş Sağlığı ve G“venliği alanının başlıca bileşeni vardır. Bunlar; Devlet, İşveren ve

Çalışandır.
 Uluslararası faaliyet gösteren kuruluşlar :
- )SSA : Uluslararası Sosyal G“venlik Birliği
- )LO : Uluslararası Çalışma Örg“t“
- EU – OS(A : Avrupa İş Sağlığı ve G“venliği Ajansı
- W(O : D“nya Sağlık Örg“t“
 Uluslararası asgari çalışma standartları ve )LO nun genişletilmiş politikaları, her yıl
toplanan Uluslararası Çalışma Konferansı nda belirlenmektedir.
 )LO nun temel stratejik hedefi vardır :
- Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek
- Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat
yaratmak
- Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini arttırmak
- Üçl“ yapıyı ve sosyal diyalogu g“çlendirmek
 İş Sağlığı (izmetlerine İlişkin sayılı )LO Sözleşmesi nin . Maddesine gçre, iş sağlığı
hizmetlerinin oluşturulması :
- Mevzuat ile ya da
- Toplu sözleşmeler veya ilgili işçiler ve işverenlerin “zerinde anlaştığı başka bir
şekilde veya
- Yetkili makamın ilgili işçi ve işverenlerin temsilcisi olan kuruluşlara danışarak
belirlediği herhangi bir şekilde yapılacaktır.
 Uluslararası Çalışma Konferansına her “ye “lkenin, h“k“met temsilcisi, işveren ve 1
işçi ile konferansa katılma hakkı vardır.
 Tek işçinin taşıyabileceği y“k“n azami ağırlığı hakkında )LO sözleşmesi, sayılı
sözleşmedir.
 Makine koruyucularına ilişkin )LO sözleşmesi, Makinaların Gerekli Korunma Tertibatı ile
Teçhizine Dair Sözleşme sayılı )LO sözleşmesidir.
 Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna göre erken yaşta reşit olma durumu hariç, yaşına
kadar her insan çocuk sayılır.
- Ulusal İş Sağlığı ve G“venliği Konseyi Yönetmeliği
- Sayılı İş Sağlığı ve G“venliğini Geliştirme Çerçeve Sözleşmesi'ne Katılmamız
(akkında Karar

8. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ (İZMETLERİ

Potansiyel soru sayısı -3)
 İşveren, işyeri hekimi ve iş g“venliği uzmanının tam s“reli görevlendirilmesi gereken

durumlarda İSGB kurar.
 İşveren; işyerinden görevlendirilecek veya hizmet alınacak OSGB de görevli işyeri
hekimi, iş g“venliği uzmanı ve diğer sağlık personelinin görevlendirilmesi konusunda
çalışan temsilcilerinin önceden gör“şlerinin alınmasını sağlar.
 Onaylı defter aşağıdakiler tarafından her sayfası m“h“rlenmek suretiyle onaylanır.
- İşyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl M“d“rl“kleri
- Genel M“d“rl“k
- Noterce
 Sağlık Bakanlığından ruhsatlı sağlık hizmeti sunucusu olan işyerlerinde kurulacak
İSGB lerce ilk yardım ve acil m“dahale odası şartı ve asgari malzeme listesindeki araç ve
gereçler ile ulaşım amaçlı araç bulundurulması zorunluluğu aranmaz.
 den az çalışanı olan işyerlerinde işveren, işyeri hekimi, iş g“venliği uzmanı ve diğer
sağlık personelinin iş sağlığı ve g“venliği hizmetini etkin verebilmesi için çalışma
s“resince kullanılmak “zere uygun bir yer sağlar.
 Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları gibi yerlerde bulunan ve den
az çalışanı olan işverenlerin y“r“tecekleri iş sağlığı ve g“veliği hizmetleri için;
koordinasyon yönetim tarafından sağlanmak “zere ortaklaşa kullanılabilecek bir mekan
oluşturulur.
 İSGB ve OSGB lerde bulunacak asgari malzeme listesi :
- Steteskop - Refleks çekici
- Tansiyon aleti - Tartı aleti
- Otoskop - Boy ölçer
- Oftalmoskop - Pansuman seti
- Termometre - Dil basacağı, enjektör, gazlı bez
- )şık kaynağı - Keskin atık kabı
- K“ç“k cerrahi seti - Manometreli oksijen t“p“
- Paravan, perde v.b. - Seyyar lamba
- Muayene masası - Buzdolabı
- İlaç ve malzeme dolabı - EKG cihazı
- Negatoskop - Tekerlekli sandalye
 İş g“venliği uzmanlarının görevleri :
- Rehberlik
- Risk değerlendirmesi
- Çalışma ortamı gözetimi
- Eğitim, bilgilendirme ve kayıt
- İlgili birimlerle işbirliği
 İş g“venliği uzmanları herşeyi işverene söylemek zorundadır. Kendi başına birşey
yapamaz.
 Birden fazla işyeri ile kısmi s“reli iş sözleşmesi yapıldığı takdirde bu işyerleri arasında
yolda geçen s“reler haftalık kanuni çalışma s“resinden sayılmaz.
 Eğitim Kurumları :

- İş g“venliği ve diğer sağlık personeli eğitimi için eğitici belgesine sahip olan en az
eğiticiyle tam s“reli iş sözleşmesi yapar. Bu eğiticilerden en az si m“hendis olmak
zorunda olup en fazla si aynı meslek dalından olabilir.
- İşyeri hekimliği, iş g“venliği uzmanlığı ve diğer sağlık personeli eğitimi için eğitici
belgesine sahip olan biri işyeri hekimi olmak “zere si hekim, si m“hendis ve
kalan si farklı meslek dalından olmak “zere en az eğiticiyle tam s“reli iş
sözleşmesi yapar.
 Bakanlık ve Sağlık Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kuruluşları :
- İş g“venliği uzmanlığı ve diğer sağlık personeli eğitimi için eğitici belgesine sahip
olan en az eğiticiyi tam s“reli ve en az eğitici de kısmi s“reli görevlendirilir. Bu
eğiticilerden en az i m“hendis olmak zorunda olup en fazla si aynı meslek
dalından olabilir.
- İşyeri hekimliği, iş g“venliği uzmanlığı ve diğer sağlık personeli eğitimi için eğitici
belgesine sahip olan i işyeri hekimi, i m“hendis ve kalan ikisi farklı meslek
dalından olmak “zere en az eğitici tam s“reli ve en az eğiticiyi kısmi s“reli
görevlendirir.
 Eğitim kurumlarında isim ve unvanlar T“rkçe olarak tescil ettirilir. Kısaltmalar isim ve
unvan olarak kullanılamaz. Özel kuruluşlar tarafından, kamu kurum ve kuruluşlara ait
olan isimler ticari isim olarak kullanılamaz.
 İSGB ve OSGB de çalışanları arasında diğer sağlık personelleri :
- (emşire
- Sağlık memuru
- Acil tıp teknisyeni
- Çevre Sağlık Teknisyeni
 İşyerinde t“r“t“len iş sağlığı ve g“venliği faaliyetlerine ilişkin her t“rl“ kaydı, işten
ayrılma tarihinden itibaren en az yıl s“reyle çalışanların kişisel sağlık dosyalarını
saklar.
 Çalışanın işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni
işveren çalışanın kişisel sağlık dosyasını yazılı olarak talep eder, önceki işveren dosyanın
bir örneğini onaylayarak ay içerisinde gönderir.
 İSGB nin odaları :
- er metrekareden az olmamak “zere bir işg“venliği uzmanı odası ve işyeri hekimi
tarafından kullanılmak “zere bir muayene odası
- metrekareden az olmamak “zere bir ilkyardım ve acil m“dahale odası
 OSGB nin odaları :
- İşyeri hekimi tarafından kullanılmak “zere en az metrekarelik muayene odası
- İş g“venliği uzmanı tarafından kullanılmak “zere en az metrekarelik oda
- metrekarelik ilkyardım ve acil m“dahale odası
- 12 metrekarelik bekleme yeri
- Uygun b“y“kl“kte arşiv odası ve en az bir tuvalet ve lavabodan oluşur.
 OSGB lerde adres veya unvan değişikliği yapılması halinde g“n içinde yetki belgesinin
yenilenmesi talebiyle Genel M“d“rl“ğe başvuru yapılır.
 Şirket ortaklarında değişiklik olması halinde, durum g“n içerisinde Genel M“d“rl“ğe
bildirilir. Yeni şirket ortaklarının ilgili mevzuat h“k“mlerinde belirtilen şartlara uygun

olmaması halinde durumun d“zeltilmesi amacıyla Genel M“d“rl“kçe şirkete g“n s“re
verilir.
 OSGB lerce istihdam edilen kişilere ilişkin sözleşmeler İSG – KATİP “zerinden işg“n“
içerisinde Genel M“d“rl“ğe bildirilir.
 OSGB ler herhangi bir sebeple faaliyetlerini bırakmaları veya belgelerinin Genel
M“d“rl“kçe iptal edilmesi halinde g“n içinde yetki belgesinin asıllarını Genel
M“d“rl“ğe iade ederler.
 Gerekli şartları taşıması halinde, İSG – KATİP “zerinden bildirilen sözleşme veya
görevlendirme belgeleri işg“n“ içinde, yazılı olarak bildirilenler ise işg“n“ içinde
Genel M“d“rl“kçe onaylanır ve durum ilgili taraflara bildirilir.
 İnceleme işlemlerinde tespit edilen eksikliklerin giderilmesi için her defasında
g“nden fazla olmamak “zere en fazla defa s“re verilir. Belirlenen s“relerde eksiklikler
giderilmez ise dosya iade edilir ve iadeden itibaren yıl boyunca yapılan başvurular,
yılın tamamlanmasına kadar askıya alınır.
 Yetki belgeleri, OSGB tarafından yılda bir vize ettirilir.
 OSGB ler yetki belgelerinin d“zenlenmesinden itibaren yılın tamamlanmasına en fazla
, en az g“n kala vize işlemleri için Genel M“d“rl“ğe m“racaat eder.
 Eğiticilerin eğitimi belgesi : En az saatlik eğitim sonunda kamu kurum ve
kuruluşları, “niversiteler ve yetkilendirilen kurumlar tarafından tek bir program
sonucunda verilen eğiticilerin eğitimi belgesidir.
 Tam s“reli iş sözleşmesi ile görevlendirilen iş g“venliği uzmanları, çalıştıkları işyeri ile
ilgili gelişmeleri sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyona katılma
hakkına sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda geçen s“relerden yıl içerisinde toplam iş
g“n“ kadarı çalışma s“resinden sayılır.
 Çalışanın öl“m“ veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde v“cut b“t“nl“ğ“n“n
bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali
tespit edilen iş g“venliği uzmanının yetki belgesinin geçerliliği ay askıya alınır.

 Derslikler de aranan şartlar :

- Dersliklerde ten fazla kursiyer bulunamaz
- Dersliklerde kursiyer başına metrek“p hava hacmi bulunur ve derslikler ile diğer
böl“mlerin tavan y“kseklikleri . metreden az olamaz. metre “zerinde olan
y“kseklikler hacim hesabında dikkate alınmaz.
- Derslik pencerelerinin ; doğal havalandırmaya m“saade edecel şekilde binanın dış
cephesinde olması, pencere alanının bulunduğu böl“m“n taban alanının % undan
az olmaamsı ve yerden y“ksekliğinin santimetreden fazla olmaması gerekir.
- Derslik kapılarının genişliği cm den az olamaz.
 Eğitim kurumlarının inceleme işlemlerinde tespit edilen eksikliklerin giderilmesi için her
defasında g“nden fazla olmamak “zere en fazla defa s“re verilir. Belirlenen
s“relerde eksiklikler giderilmez ise dosya iade edilir ve iade tarihinden itibaren yıl
boyunca yapılan başvurular, yılın tamamlanmasına adar askıya alınır.
 Eğitim kurumlarının dosyası “zerinde ve yerinde incelemeleri tamamlanan başvuruların,
adres ve uncana m“nhasıran, en geç g“n içinde genel m“d“rl“kçe yetki belgesi
d“zenlenir.
 Eğitim Kurumu yetki belgeleri en geç yılda bir defa Bakanlığa vize ettirilir.
 Yetkilendirilen eğitim kurumları yılın tamamlanmasına en fazla , en az g“n kala
vize işlemleri için Genel M“d“rl“ğe m“raacat eder. Eksikliği bulunmayan kurumların
vize işlemleri, bize s“resi bitiminden önce Genel M“d“rl“kçe sonuçlandırılır. Yukarıda
belirtilen s“re sona erdikten sonra vize işlemlerini tamamlamamış olanların yetki
belgelerinin geçerliliği ay s“reyle askıya alınır. Bu aylık s“re boyunca vize işleminin
tamamlanmaması durumunda yetki belgesi Genel M“d“rl“kçe doğrudan iptal edilir.
 Eğitim kurumları, herhangi bir sebeple faaliyetlerini bırakmaları halinde g“n içinde
yetki belgelerinin asılları Genel M“d“rl“ğe iade ederler.
 Yetki belgelerinin, eğitim kurumu tarafından yılda bir vize ettirilmesi zorunludur.
 Eğitim kurumları, her bir adayın sorumlu m“d“r tarafından onaylanmış belgelerini 5 yıl
s“reyle dosyada saklamak zorundadır.
 Eğitim kurumlarında görev yapan eğiticilerin işten ayrılması halinde işg“n“ içinde
durum İSG – KATİP “zerinden eğitim kurumu tarafından bildirilir. g“n içerisinde tam
s“reli görevlendirilme zorunluluğu bulunan eğiticilerin yerine aranan niteliklere sahip
personel görevlendirilmesi ve İSG – KATİP “zerinden Genel M“d“rl“ğe bildirilmesi
zorunludur.
 Eğitim kurumları eğitime başlayabilmek için; Komisyonca belirlenen m“fredat esas
alınarak hazırlanan teorik eğitim programını, eğitim verilecek konulara uygun en az en
fazla olmak “zere eğiticilerin yedeklerinin de yer aldığı eğiticiler ile eğitime
katılacakların listesini eğitimin başlangıç tarihinden en az iş g“n“ önce Bakanlığa
elektronik ortamda bildirirler.
 Adaylar, teorik eğitimde mazeretli veya mazeretsiz en fazla ders saati devamsızlık
hakkına sahiptir. Ancak uygulama eğitim tamamına katılım zorunludur. Katılım
zorunluluğa aykırılığın yıl içerisinde tespiti halinde kişi hakkında belge d“zenlenmiş
olsa dahi belgeleri iptal edilir.
 Kişi ve kurumlara uygulanan ihtar puanlarına ilişkin itirazlar, ihtar puanının tebliğ
tarihinden itibaren işg“n“ içinde Genel M“d“rl“ğe yaptırılır.
 yıllık s“renin sonunda vize işlemini tamamlayan kişi ve kurumların ; uygulanmasının
“zerinden en az yıl geçmiş olan t“m ihtar puanları silinir.

 C sınıfı iş g“venliği uzmanlığı belgesine sahip olanlardan ;

- Başvurdukları tarihte adlarına g“n prim ödenenler, B sınıfı iş g“venliği
uzmanlığı belge sınavına
- Başvurdukları tarihte adlarına g“n prim ödenenler, A sınıfı iş g“venliği
uzmanlığı belge sınavına girmeye hak kazanırlar.
 B sınıfı iş g“venliği uzmanlığı belgesine sahip olanlardan ;
- Başvurdukları tarihte adlarına g“n prim ödenenler, A sınıfı iş g“venliği
uzmanlığı belge sınavına girmeye hak kazanırlar.
- İş Sağlığı ve G“venliği ile İlgili Çalışan Temsilcisinin Nitelikleri ve Seçilme Usul ve
Esaslarına İlişkin Tebliğ
- İş G“venliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri (akkında
Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
- İş Sağlığı ve G“venliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği
- İşyeri (ekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri
(akkında Yönetmelik
- İş Sağlığı ve G“venliği (izmetleri Yönetmeliği

. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ KURULLAR)

Potansiyel soru sayısı – 2)
 Altı aydan fazla s“ren asıl işveren – alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde :
- Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise koordinasyon
asıl işverence sağlanır.
- Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, koordinasyonu sağlamak için alt
işveren yetkili bir temsilci atar.
- Alt işveren tarafından kurul oluşturulmuş ise, koordinasyon asıl işverence sağlanır.
- Asıl işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısı den fazla ise kurul birlikte
oluşturulur. Koordinasyon asıl işverence sağlanır.
 İşverene bağlı, fabrika, m“essese, işletme veya işletmeler grubu gibi birden çok işyeri
bulunduğu hallerde be daha fazla çalışanın bulunduğu her bir işyerinde ayrı ayrı
kurul kurulur.
 Kurul aşağıdaki belirtilen kişilerden oluşur :
- İşveren veya işveren vekili
- İş g“venliği uzmanı
- İşyeri hekimi
- İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri y“r“tmekte görevli
bir kişi
- Bulunması halinde sivil savunma uzmanı
- Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta
- Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci
 Kurulda bulunan “yelerden, iş g“venliği uzmanı, işyeri hekimi, insan kaynakları,
personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri y“r“tmekte görevli bir kişi ve bulunması
halinde sivil savunma uzmanı işveren tarafından atanır.
 Kurulun başkanı işveren veya işveren vekili, kurulun sekreteri ise iş g“venliği uzmanıdır.
İş g“venliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde ise kurul
sekretaryası, insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri y“r“tmekte
görevli bir kişi tarafından y“r“t“l“r.
 Kurul “yelerinden formen, ustabaşı veya usta, o işyerindeki formen, ustabaşı veya
ustaların yarıdan fazlasının katılacağı toplantıda açık oyla seçilir. Seçimle
belirlenememesi halinde işveren tarafından atanır.
 Kurul “yelerinden formen, ustabaşı veya usta ile çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok
çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilcisinin seçimle yedekleri seçilir.
 Kurul toplantılarında alınan kararlar, çalışan ve çalışan temsilcisine yazılı olarak verilir.
SAY)LSAL İÇERİKLİ BİLGİLER
 İş Sağlığı ve G“venliği kapsamına giren, ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve aydan
fazla s“ren s“rekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve g“venliği ile ilgili
çalışmalarda bulunmak “zere kurul oluşturur.
 İşveren, birden çok işyerinin her birinde kurulacak kurulların çalışma ve usullerini
d“zenlemek, iş ve gör“ş birliğini sağlamak amacıyla bu işyerlerine ait iş sağlığı ve
g“venliği ile ilgili raporların, en az ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlarca
incelenmesini sağlar.
 Kurul, işyerinin iş sağlığı ve g“venliği durumuyla ilgili yıllık rapor hazırlar.
 Kurullar ayda en az bir kere toplanır. Ancak kurul, tehlikeli işyerlerinde ayda bir, az
tehlikeli işyerlerinde ayda bir toplanmasına karar verebilir.

 Toplantının g“ndemi, yeri, g“n“ ve saati toplantıdan en az saat önce, kurul

sekretaryası tarafından, kurul “yelerine bildirilir.
- İş Sağlığı ve G“venliği Kurulları (akkında Yönetmelik

. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMLERİ

 Yönetim sistemi, belirli bir s“reci standart yöntemlerle yönetmek için uygulanan ve
dök“mante edilmiş tekniklerdir. İşletmelere bir model sağlar. Başlıca yönetim sistemleri;
- TS – EN – )SO Kalite Yönetim Sistemi
- TS – EN – )SO Çevre Yönetim Sistemi
- TS O(SAS Yönetim Sistemi
 (er yönetim sisteminde de esas alınan temel prensip şunlardır;
- Odaklılık
- Liderlik
- Çalışanların katılımı
- S“reçlerle yönetim
- Sistem yaklaşımı PUKÖ Döng“s“
- S“rekli öğrenme, yenilikçilik ve iyileştirme
- Gerçeklere dayalı karar verme
- Taraflarla işbirliği
 TS standardı ile iş sağlığı ve g“venliğinin ele alınması amaçlanmış olup,
çalışanların refah ve saplık programları, “r“n g“venliği ve m“lkiyet hasarı veya çevre
etkisi gibi diğer sağlık ve g“venlik alanlarının ele alınması amaçlanmamıştır.
 TS standardı PUKÖ olarak bilinen bir metodoloji “zerine kurulmuştur.
- Planla : Tehlike tanımlama, risk değerlendirme ve risklerin kontol“, hedef belirleme,
İSG yönetim programı, planlama aşamasında yapılır.
- Uygula : Eğitim, dök“mantasyon, dök“man ve veri kontrol“, işletme kontrol“, acil
durum planı bu aşamada yapılır.
- Kontrol et : Prosesleri izle ve İSG politikasına, hedeflerine, yasal ve diğer şartlara
göre ölç ve sonuçları bildir.
- Önlem al : İSG performansını s“rekli olarak geliştirmek için önlem alınmalıdır.
 TS standardına göre, aşağıdaki hiyerarşiye uygun olarak riskler azaltılır.
- Ortadan kaldırma eliminasyon
- Yerine koyma (ikame)
- M“hendislik kontrolleri : Ekipman ve tesis tasarımı, tehlikeleri bertaraf eden proses
oluşturma, tehlikelerin izolasyonu
- İşaretler / uyarılar ve diğer idari kontroller : Prosed“r oluşturma, çalışma izni verme,
çalışma zamanı kısıtlama, eğitim
- Kişisel koruyucu donanım
 O(SAS uygulama kılavuzu olup, kuruluşlarda sistemin nasıl uygulanacağını
anlatan destek dök“manıdır.
 İşyerlerinde iş sağlığı ve g“venliğine yönelik çalışmalar y“r“t“l“rken belge sisteminin de
kurulması gerekmektedir. Belgelendirme, çalışmaların etkili, s“rekli ve sistematik olarak
y“r“t“lmesi için gerekli olduğu gibi, aynı zamanda yasal bir zorunluluktur.
 )SO, yılında kurulmuş ve TSE )SO nun “yesi ve T“rkiye deki temsilcisidir.

11. ÇAL)ŞMA ORTAM) VE GÖZETİMİ

 Çalışma ortamı gözetiminden başta iş g“venliği uzmanları olmak “zere işyeri hekimleri,
OSGB ler, İSGB ler ve TSM ler sorumludur.
 İş g“venliği uzmanları çalışma ortamı gözetimini yerine getirmekle y“k“ml“d“r.
 Sağlık gözetimi sonuçlarına göre, bulunması halinde iş g“venliği uzmanı ile işbirliği
içinde çalışma ortamının gözetimi kapsamında gerekli ölç“mlerin yapılmasını önermek
ve ölç“m sonuçlarını değerlendirmek işyeri hekiminin görevlerinden biridir.
 İSGB ler ve OSGB ler çalışma ortamı gözetimi ile ilgili kayıtların yer aldığı yıllık
değerlendirme raporunu ; işverene, iş sağlığı ve g“venlik kuruluna, Çalışma ve Sosyal
G“venlik Bakanlığına bildirmekle y“k“ml“d“r. Ancak Sağlık Bakanlığına bildirmezler.
Sağlık Bakanlığına, Çalışma ve Sosyal G“venlik Bakanlığı bildirir.

. İŞ (İJYENİ
Potansiyel soru sayısı )
 İş hijyeni uygulamaları temel adımı kapsar :

- Mesleksel tehlikelerin belirlenmesi
- Değerlendirme
- Kontrol altına alma
 Çalışanların kontrol“ :
- İşe giriş muayenesi
- Periyodik muayene
- Portör muayene
- Eğitim
- Kişisel koruyucu kullanma
- Bulaşıcı hastalıklara karşı aşı yaptırma
 Eğitimler, Genel M“d“rl“ğe bağlı öğretim kurumları tarafından belirlenir. Eğitimlerin
içerikleri, hijyen ilkelerine uyulmaamsı sebebiyle halk sağlığı açısından risk oluşturduğu
bilinen vir“slerin, bakterilerin, parazitlerin, mantarların ve diğer enfeksiyon etkenlerinin
genel özelliklerini, bulaşma yollarını, hangi iş kolunda nasıl bulaşmalar olabileceğini
veya halk sağlığının nasıl tehdit göreceğini, hastalık belirtilerini ve korunma yollarını
ihtiva edecek şekilde komisyonca belirlenir.
 STEL : Başka bir s“re belirtilmedikçe, dakikalık s“rede maruz kalınan, aşılmaması
gereken limit değer
 TWA : saatlik referans zaman dilimine göre ölç“len veya hesaplanan zaman ağırlıklı
ortalama
 TLV : Eşik Limit Değeri
 TLV – STEL : Kısa s“reli maruziyet sınırı veya maksimum
 TLV – TWA : saatlik hafta veya saatlik normal çalışma s“resindeki izin verilebilir
zaman ağırlıklı ortalama derişimi
 15 – yaş arası çocuk işçiler, ayda bir muayene edilmelidir.
 Kurşun – Cıva ile çalışanlar, ayda bir muayene edilmelidir.
 Arsenik ve organik fosfor ile çalışanlar, ayda bir muayene edilmelidir.
 Tozlu işlerde çalışanlar, – yılda bir muayene edilmelidir.
- (ijyen eğitimi yönetmeliği
- İş (ijyeni Ölç“m, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar (akkında Yönetmelik

. İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİ

 İşyeri Bina Ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve G“venlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik

- İşyeri dışında kullanılan taşıma araçlarında veya taşıma araçlarının içindeki
işyerlerinde
- Yapı ve benzeri geçici veya hareketli iş alanlarında
- Maden, petrol ve gaz çıkarma işlerinde
- Balıkçı teknelerinde
- Tarım veya orman işyerlerine ait işyeri bina eklentileri hariç, işyerinin sınırları
içerisinde olmakla beraber işyeri bina ve eklentilerinde çalışanları iş sağlığı ve
g“venliği açısından etkilemeyecek uzaklıkta olan veya işyeri bina ve eklentileri ile iş
sağlığı ve g“venliği açısından etkileşim içerisinde olamayacak kadar uzak tarım ve
orman alanlarında uygulanmaz.
 İşyeri bina ve eklentileri : İşyerine bağlı çalışılan alanlar, çalışanların girip çıkılabileceği
gibi, tesis vb. ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muaynene ve bakım,
beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler.
 İşyerinin ana pano ve tali elektrik panolarında seçicilik ilkesine uygun kaçak akım rolesi
artık akım anahtarı tesis edilir.
 Kapalı çalışma ortamlarında genel havalandırma sisteminden ayrı olarak mekanik
havalandırma sistemi kurulur.
 Asansörler kaçış yolu olarak kullanılamaz.
 Barınma amacıyla çadır ve branda kullanılamaz.
 Açık alanda yapılan çalışmalarda riskler değerlendirilerek çalışanlar özellikle :
- Olumsuz hava şartlarına ve gerekli hallerde cisim d“şmelerine
- Zararlı d“zeyde g“r“lt“den ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilere
- D“şme ve kaymalara karşı korunur.
 Kapalı çalışma ortamlarında bulunan mekanik ve genel havalandırma sistemlerinin
bakım ve onarımı yetkililerce yıllık olarak yapılır.
 Yapılan işin özelliği nedeniylr çalışanların sağlık ve g“venliği açısından gerekli hallerde
veya ve daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde, uygun dinlenme yeri sağlanır.
 İşyerlerinde işçilerin daimi olarak çalıştırıldığı yerlerin tavan y“ksekliği, en az metre
olacaktır. Tabanla paralel olmayan tavanlarda bu y“ksekliğin ortalaması metre olacak
ve en alçak kısmı, varsa kirişin alt noktasından cm den aşağı olmayacaktır.
 İşyerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler
dahil olmak “zere, işçi başına en az metrek“p olacaktır.
 Merdivenlerin genişliği, bakım işlerinde kullanılanlar dışında en az 110 cm olacak ve
merdiven korkuluklarının bu genişlik içinde bulunmaları zorunluluğu halinde temiz
genişlik cm den az olmayacaktır.
 Merdivenlerin eğimi, bakım işlerinde kullanılanlar dışında tabanla en az ve en çok
derece olacaktır.
 İşyeri merdivenlerinin mukavemet katsayısı olacak ve metrekarede en az kg y“k
taşıyacaktır.
 Genişliği cm yi aşan merdivenlerin ortalarında, ayrıca bir tırabzan
bulundurulacaktır.

 kişiye kadar işçi çalıştıran işyerlerinde, erkek işöi için bir kabin ve pisuar, her 25
kadın işçi için de en az bir kabin hesap edilecektir. den sonrası için her kişiye bir
tane hesabı ile tuvalet bulundurulacaktır.
 Foseptikler, gıda maddelerinin depolandığı veya işlendiği yerlere m den daha yakın
bir yerde yapılmayacaktır.
 Duş kabinleri, mevsime göre yeteri kadar ısıtılacak, bu sıcaklık ⁰C den aşağı
olmayacak ve yeterli şekilde aydınlatılacaktır.
 B“t“n yapılarda, aksi belirtilmedikçe, en az çıkış tesis edilmesi ve çıkışların korunmuş
olması gerekir.
 Y“kleme yerlerinde en az çıkış yeri bulunacaktır. Belirli bir genişliğin “zerinde olan
y“kleme yerlerinde teknik olarak m“mk“nse her uçta da çıkış yeri bulunacaktır.
 İşyerinin b“y“kl“ğ“, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerlerinde bir ya da daha
fazla ilk yardım odası bulunacaktır.
 İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi için en az cm lik yeterli bir serbest
alan bulunacaktır.
 Dörk basamaktan fazla olan her merdivende korkuluk ve trabzan bulunacaktır.
 İşyerlerinde ki geçitlerin genişliği, oradan geçecek işçilerin miktarına ve malzeme
hareketine uygun olarak ayarlaancak ve bu genişlik cm den az olmayacaktır.
 Tezgahlar arasındaki açıklık, işçilerin rahat çalışmalarını sağlamak “zere, en az cm
olacaktır.
 Avlular, açık alanlar, dış yollar, geçitler ve benzeri yerler, en az l“ks ile
aydınlatılacaktır.
 Kaba işlerin yapıldığı yerler ile iş geçit koridor yol ve merdivenler, en az l“ks ile
aydınlatılacaktır.
 Kaba montaj, kazan dairesi, makine dairesi, insan ve y“k asansör kabinleri, soyunma ve
yıkanma yerleri yemekhane ve helalar, en az l“ks ile aydınlatılacaktır.
 Normal montaj, kaba işler yapılan tezgahlar, konserve ve kutulama ve benzeri işlerin
yapıldığı yerler, en az l“ks ile aydınlatılacaktır.
 Ayrıntıların, yakından seçilebilmesi için gereken işlerin yapıldığı yerler, en az l“ks
ile aydınlatılacaktır.
 Koyu renkli dokuma, b“ro ve benzeri s“rekli dikkati gerektiren ince işlerin yapıldığı
yerler, en az l“ks ile aydınlatılacaktır.
 (assas işlerin s“rekli olarak yapıldığı yerler en az l“ks ile aydınlatılacaktır.
 Çok buğu olan işyerlerinde sıcaklık derecesi ⁰C den az ⁰C tan y“ksek olmayacaktır.
 Pencere ve parapet y“ksekliği döşemeden en çok cm yukarıda ve bina dışındaki
g“venlik bölgesine açık, dış zeminden en çok metre y“kseklikteki, en az cam genişliği
cm ve y“ksekliği cm olan pencereler, zorunlu hallerde aksi belirtilmemişse, kaçış
yolu kabul edilebilirler.
- İşyeri bina ve eklentilerinde alınacak sağlık ve g“venlik önlemlerine ilişkin
yönetmelik

. FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ

 El – kol titreşimi : Damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan titreşim
 Bütün vücut titreşimi : Bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan
titreşim
 Riskler ile kaynağında m“cadelenin uygulanabilirliği ve teknik gelişmeler dikkate
alınarak, mekanik titreşime maruziyetten kaynaklanabilecek riskler kaynağında yok
edilir veya en aza indirilir.
 El – kol titreşiminin maruziyet değerlendirilmesi : Frekans ağırlıklı ivme değerlerinin,
karelerinin toplamının rms toplam değer kare kök“ olarak ifade edilir.
 B“t“n v“cut titreşiminin maruziyet değerlendirilmesi : S“rekli ivme eşdeğeri cinsinden
tanımlanan en y“ksek rms değeri olarak hesaplanır.
 (ava yoluyla iletilen g“r“lt“ler, perdeleme, kapatma, g“r“lt“ emici ört“ler ve benzeri
yöntemler ile azaltılır.
 Yapı elemanları yoluyla iletilen g“r“lt“, sön“mleme ve benzeri yöntemlerle azaltılır.
 Çalışanın g“r“lt“ye maruziyeti, en d“ş“k maruziyet eylem değerlerini aştığında, kulak
koruyucu donanımları çalışanların kullanımına hazır halde bulundurulur.
 Çalışanın g“r“lt“ye maruziyeti en y“ksek maruziyet eylem değerlerine ulaştığında ya da
bu değerleri aştığında, kulak koruyucu donanımların çalışanlar tarafından kullanılmasını
sağlar ve bulundurur.
 G“r“lt“n“n insanlar “zerinde etkisi vardır :
- Fiziksel etkiler : Geçici ve kalıcı işitme kayıpları
- Fizyolojik etkiler : Kan basıncında artma, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma,
kalp atışlarında yavaşlama ve ani refleksler
- Psikolojik etkiler : Davranış bozuklukları, aşırı sinirlenme ve stres
- Performans etkiler : İş veriminde d“şme, konsantrasyon bozukluğu, harekette
yavaşlama
 Titreşimin insan “zerindeki etkileri :
- Fizyolojik
- Psikolojik
- Patolojik
 Ağırlıklama : İnsan işitme sisteminin özelliğinin dikkate alınarak, ses basıncı seviyesinin
frekanslara göre farklı şekilde değiştirilmesini ifade eder.
 Titreşimin Frekansı : Birim zamanda titreşim sayısına denir. Birimi (ertz dir.
 Titreşimin Şiddeti : Titreşimin oluştuğu ortamda titreşimden ileri gelen enerjinin
hareket yön“ne dikey, birim alanda, birim zamandaki akım g“c“ne denir. Birimi W /
cm2 dir.
 Rezonans : Belirli bir frekansta titreşen bir sistemin, aynı frekanstaki dış titreşimin
tesirinde kalarak y“ksek genlikte titreşmesi olayıdır.
 Sön“mleme : Fiziki sistemlerde dıştaki uyarıcının tesiriyle titreşen cisimler, uyarucu
etkisini kaldırdığı takdirde, genliği yavaş yavaş k“ç“lerek sıfıra inmesi olayıdır.
 Titreşim sonucunda, sırt ve bel ağrıları, eklem aralığında daralma, el g“c“nde azalma,
beyaz el sendromu ve gangren olur.

 )şıksal gör“ny“ yanılmalarını stroboskobik etkiler önlemek için :

- Uygun lamba seçmek
- Faz kaydırma kondansatör“
- Dekorlu balast kullanmak
- Üç fazlı besleme
 Radyasyon, çalışma ortamındaki fiziksel risk etmenlerinden olduğu için, iyonize eden ve
non – iyonizan radyasonların etkilerine bağlı hastalıklar fiziksel etmenlerin neden
olduğu hastalıklardır.
- İyonlaştırıcı radyasyonlar : Alfa, Beta, X, Gama )şınları, Serbest Nötronlar
- İyonlaştırıcı olmayan radyasyonlar : Morötesi, gör“nen ışık, kızıl ötesi, mikro
dalgalar, radyo frekansı, statik alanlar
 Alfa ve beta ışınları atomun çekirdeğinden kaynaklanan radyoaktif ışınlardır. (er iki ışın
da belirli bir k“tleye sahiptir. Alfa ve beta ışınları k“tleleri ve elektriksel y“klerinden
dolayı, X ve gama ışınlarına göre, maddelere daha az n“fuz ederler. Ancak, Bu ışınların
iyonlaştırıcı etkisi daha fazladır.
 Çeşitli n“kleer reaksiyonlar sırasında çekirdekten kopan nötron ve protonlar insan
sağlığı için en tehlikeli radyasyonlardır. Özellikle nötron, elektrik y“k“ olmadığından çok
n“y“k n“fuz etme özelliğine sahiptir.
 Kaynak ile işçiler arasına uygun koruyucu bir paravana konulacaktır. Bu paravanalar,
gama ve X ışınları için, kurşun, beton ve benzeri. Beta ışınları ve nötronlar için plastik ve
benzeri malzemelerden yapılmış olmalıdır.
 Sinir ve kan hastalığı olanlar radyasyon ile ilgili işlere alınmayacaktır.
 Radyasyon ile ilgili işlere bakan kurum, T“rkiye Atom Enerji Kurumu dur.
 Basınç : Birim alana yapılan kuvvetttir. Birimi bar veya Newton / cm2 dir.
 V“cuttaki oksijenin parsiyel basıncının d“şmesi sonucu anoksami veya taşikardi
gör“lebilir.
 metrenin altına inen dalgıçlar, içinde helyum ve oksijen bulunan t“pler kullanırlar.
 Y“ksek sıcaklıkta çalışmaya bağlı gelişebilen ısı krampının asıl nedeni, Potasyum
eksikliğinden kaynaklanır.
 Dolaşım hastalıkları, g“r“lt“n“n sebep olabileceği bir hastalıktır.
 Maksimal oksijen alımı arttıkça insan v“cudunun ısısında artış meydana gelir.
 El – kol titreşimi için :
- Sekiz saatlik çalışma s“resi için g“nl“k maruziyet sınır değeri : m/s2
- Sekiz saatlik çalışma s“resi için g“nl“k maruziyet eylem değeri : . m/s2
 B“t“n v“cut titreşimi için :
- Sekiz saatlik çalışma s“resi için g“nl“k maruziyet sınır değeri : . m/s2
- Sekiz saatlik çalışma s“resi için g“nl“k maruziyet eylem değeri : . m/s2
 Deniz taşımacılığında, (z in “zerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır.
 En d“ş“k maruziyet eylem değerleri : dB veya Pa – C skalasına göre : dB
 En y“ksek maruziyet eylem değerleri : dB veya Pa – C skalasına göre : dB
 Maruziyet sınır değerleri : dB veya Pa – C skalasına göre : dB
 Çalışma istasyonlarının tanımlanmamış olduğu ya da tanımlanamadığı durumlarda A-
ağırlıklı ses basınç değerleri makina y“zeyinden metre mesafede ve zeminden veya
erişim platformundan . metre y“kseklikte ölç“lmelidir.
 G“r“lt“ d“zeyi dB yi aşan işlerde, g“nde en fazla . saat çalışılır.

 Rezonansın oluşmasını engellemek için cihazı destekleyen yapının dinamik sertliğinin

titreşim alıcı sistemin en az katı olması gerekir.
 Titreşime neden olan el aletlerini kullanan kişilerde yapılan ölçmelerde; avuç içinden
kola, koldan dirseğe, dirsekten omuza, omuz vasıtasıyla v“cuda iletilen titreşimin geçme
oranı, (z olan titreşimler için en y“ksek olarak bulunmuştur. İkinci maksimum geçme
oranu ise frekansları (z ile (z arasındaki titreşimlerdir.
 İnsanlar – (z arasındaki titreşim frekanslarına direnç gösterebilmektedir.
 İnsan, el-kol titreşiminin frekansı – (z olan , t“m v“cut titreşimi ise – 80 Hz
arasında olan titreşimlerdir.
 4 – (z arasındaki titreşim iç organlarda, bunların desteklerinde ve baldırlarda
rezonans etki yapar. Bu değer baş için (z ve göz yuvaları için – (z dir.
 Duyulabilen sesin frekans aralığı (z – k(z arasındadır.
 Aydınlatma şebekelerinde gerilim voltu geçmeyecektir.
 Açık hava tesislerinin aydınlık seviyesi en az l“ks olmalıdır.
 Aydınlatma, transformatör odalarında l“ks olmalıdır.
 Yapı içindeki tesislerin aydınlık şiddeti en az l“ks olmalıdır.
 Nötron ve proton k“tleleri alfa ışınlarının dörtte biri kadar olan n“kleer taneciklerdir.
 Kaynak ışınlarının % u ultraviyole, % u gör“n“r ve % da infrared ışınlarıdır.
 İşçilerin ne miktarda rasyasyon aldıkları, özel cihazlarla ölç“lecek ve bunlar en geç, ayda
bir defa değerlendirilecektir.
 Görevi gereği radyasyon kaynaklarıyla çalışan veya radyasyona maruz kalan kişilerin, iç
ve dış radyasyon kaynaklarından b“t“n v“cutlarının alacağı yıllık doz remi
geçmeyecektir.
 Radyasyon görevlisi sayılmayan kişilerin ve toplumdaki diğer kişilerin maruz kalacakları
iç ve dış radyasyonun dozları toplamı, b“t“n v“cut için, yılda . remi geçmeyecektir.
 Denizaltı personeli, dalgıçlar, gemi kurtarıcılarında deniz dibine inildikçe v“cut “zerinde
basınç artar. Bu basıncın atm yi aşması durumunda, kişi solunum ile fazla azot
alacağından azot narkozu içine d“şebilir.
 Normalde, atm ye kadar olan basınç değişimi organizmada rahatsızlık hissi dışında bir
sağlık sorunu yaratmaz.
 20- hariç m. derinlik veya - , hariç kg/cm2 basınçta saat.
 25- hariç m. derinlik veya , - , hariç kg/cm2 basınçta saat.
 30- hariç m. derinlik veya 3- , hariç kg/cm2 basınçta saat.
 35- hariç m. derinlik veya , - , hariç kg/cm2 basınçta saat.
 Civa izabe fırınlarında gör“len işlerde g“nde en fazla saat çalıştırılır.
 Titreşim sonucu oluşan kemik – eklem zararları için y“k“ml“l“k yıldır.
 G“r“lt“ sonucu oluşan rahatsızlıklar için y“k“ml“l“k aydır.
 (ava basıncındaki ani değişmelerle olan akut hastalıklar için y“k“ml“l“k g“nd“r.
 (ava basıncında ani değişmelerle olan hastalıkların geç zararları için y“k“ml“l“k
yıldır.
- Çalışanların G“r“lt“ İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik
- Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik
- Tozla M“cadele Yönetmeliği

. KİMYASAL RİSK ETMENLERİ

 Alerjik Madde : Solunduğunda, cilde n“fuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana
getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz
etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
 Aşındırıcı Madde : Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen
maddelerdir.
 Tahriş edici Madde : Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun s“reli veya tekrarlanan
temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak
sınıflandırılmayan maddelerdir.
 Biyolojik Sınır Değeri : Kimyasal maddenin ve metabolitin uygun biyolojik ortamdaki
konsantrasyonunun ve etki göstergesinin “st sınırını
 Toksik Madde : Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla
emildiğinde insan sağlığı “zerinde akut veya kronik hasarlara veya öl“me neden olan
maddeler.
 Çok Toksik Madde : Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri
yoluyla emildiğinde insan sağlığı “zerinde akut veya kronik hasarlara veya öl“me neden
olan maddeler.
 Kimyasal Maddelerin Kullanıldığı İşlemler : Bu maddelerin “retilmesi, işlenmesi,
kullanılması, depolanması, taşınması, atık ve artıkların arıtılması veya uzaklaştırılması
işlemleridir.
 Oksitleyici Madde : Özellikle yanıcı maddelerle olmak “zere diğer maddeler ile de
temasında önemli ölç“de ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir.
 Solunum Bölgesi : Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan
cm yarıçaplı k“renin başın ön kısmında kalan yarısıdır.
 Tehlikeli Kimyasal Madde : Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir,
alevlenir,toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen,
“reme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip madde
veya m“stahzarlardır.
 Zararlı Madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan
sağlığı “zerine akut veya kronik hasarlara veya öl“me neden olan maddelerdir.
 Alevlenebilir Madde : Parlama noktası ⁰C – ⁰C arasında olan sıvılardır.
 Kolay Alevlenebilir Madde : Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile
temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen maddeyi veya ateş kaynağı ile kısa s“reli
temasta kendiliğinden yanabilen ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da
yanmaya devam eden katı haldeki maddeyi ve parlama noktası ⁰C nin altında olan sıvı
haldeki maddeyi veya su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay
alevlenebilir gaz yayan maddelerdir.
 Çok Kolay Alevlenebilir Madde : ⁰C den d“ş“k parlama noktası ve ⁰C den d“ş“k
kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında
hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.
 İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde, işveren sağlık ve maruziyet kayıtlarını Sosyal ve
G“venlik Kurumu il m“d“rl“ğ“ne teslim eder.
 Çalışanın yaptığı işten alınarak tehlikeli kimyasal maddeye maruziyet riskinin olmadığı
başka bir işte çalıştırılması da dahil riskin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik gerekli

önlemlerin alınmasında, işyeri hekiminin, İSG uzmanının, diğer uzman kişilerin veya
Bakanlık yetkililerinin önerileri dikkate alınır.
 AB nin / /EC Direktidi ATEX A , patlamaya karşı korumalı teçhizat ve koruyucu
sistemlere ilişkin gereksinimleri belirlemektedir. Kategorilere bağlı olarak donanımların
ve g“venlik sistemlerinin sınıflandırılması d“zenlenmektedir.
 Exproof, patlamaya karşı korunmuş anlamına gelmektedir.
 NFPA Tehlike İşaretleme Sistemine göre ;
- Mavi : Sağlık
- Kırmızı : Yanıcılık
- Sarı : Reaktiflik, Tepkime
- Beyaz : Özel notlar, durumlar
 Patlayıcı gaz ortamının oluşma sıklığı ve ihtimalinin azalan sırasına göre temel
boşalma derecesi vardır.
- S“rekli derece
- Ana derece
- Tali (ikincil) derece
Bir boşalma kaynağı bu boşalma derecelerinden birine veya birden gazla derecenin
birleşimine sahip olabilir. Boşalma hızı ne kadar y“ksek olursa kuşağım yayılma sınırı da
o kadar b“y“k olur. Boşalma hızının kendisi de aşağıdaki parametrelere bağlıdır :
- Boşalma kaynağının geometrik şekli
- Boşalma hareket hızı
- Yoğunluk
- Yanıcı sıvının uçuculuğu
- Sıvı sıcaklığı
 Tehlikeli Maddelerin ve M“stahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve
Etiketlenmesi (akkında Yönetmelik aşağıdaki maddeleri kapsamaz :
- İnsan sağlığı veya veterinerlikle ilgili amaçlar için kullanılan tıbbi “r“nler
- Kozmetik “r“nleri
- Atık niteliğindeki madde karışımları
- Gıda maddeleri
- Hayvan yemleri
- Radyoaktif maddeler ve radyoaktif madde içeren m“stahzarlar
 Elleçleme : Maddenin veya m“stahzarın asli niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi,
yerinin değiştirilmesi, b“y“k kaplardan k“ç“k kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi
veya tamiri, havalandırılması, kalburlanması, karıştırılması ve benzeri işlemlerdir.
 Tehlikeli maddeler ambalajlarının “zerinde yer alacak etikette aşağıdaki bilgiler
olmalıdır :
- Maddenin adı
- Maddenin piyasaya arzında sorumlu “retici, ithalat.ı ya da dağıtıcının adı, telefon
numarası ve tam adresi
- Tehlike sembolleri ve tehlike işaretleri
- Risk – R ibareleri
- G“venlik – S ibareleri
- EC ve CAS numarası
 Çok kolay alevlenebilir madde : F+
 Çok toksik madde : T+

 Aşındırıcı madde : C+
 Tahriş edici madde : Xi
 T sembol“ gösterme zorunluluğu bulunduğu durumlarda, C sembol“ ve X sembol“
kullanma zorunluluğu yoktur.
 C sembol“n“ gösterme zorunluluğunun bulunduğu durumlarda, X sembol“ kullanma
zorunluluğu yoktur.
 E sembol“n“ gösterme zorunluluğu bulunduğu durumlarda, F sembol“n“ ve O
sembol“n“ kullanma zorunluluğu yoktur.
 Tehlike sembolleri, turuncu zemin “zerine siyah baskı ile verilir.
 Tehlikeli m“stahzarların etiketlerinde aşağıdaki bilgiler olacaktır :
- Tehlikeli m“stahzarın ticari adı veya tehlikeli m“stahzarı piyasaya arz edenin verdiği
ad
- M“stahzarın piyasaya arzından sorumlu ve T“rkiye de yerleşik olan “retici, ithalatçı
veya dağıtıcının adı, telefon numarası ve tam adresi
- Tehlikeli m“stahzarın içinde bulunan madde veya maddelerin kimyasal adları
- Tehlikeli sembolleri ve tehlikeli işaretleri
- Risk – R ibareleri
- G“venlik – S ibareleri
 Piyasaya arz edilecek tehlikeli maddelerin ve m“stahzarların etiketleri T“rkçe hazırlanır.
Tehlikeli maddelerin ve m“stahzarların ihracatında etiket, ihracatın yapılacağı “lkenin
resmi dilinde veya dillerinde hazırlanır.
 S : Kilit altında muhafaza edin
 S : Cilt ile temasından sakının
 G“venlik Bilgi Formunda yer alması gereken bilgiler :
- Madde/m“stahzar ve şirket/iş sahibinin tanıtımı
- Bileşimi/içeriği hakkında bilgi
- Tehlikelerin tanıtımı
- İlkyardım tedbirleri
- Yangınla m“cadele tedbirleri
- Kaza sonucu yayılmaya karşı tedbirler
- Elleçleme ve depolama
- Maruziyet kontrolleri/kişisel koruma
- Fiziksel ve kimyasal özellikler
- Kararlılık ve tepkime
- Toksikolojik bilgi
- Ekolojik bilgi
- Bertaraf bilgileri
- Taşımacılık bilgileri
- Mevzuat bilgileri
- Diğer bilgiler
 Serbest asbest liflerine maruziyetin sebep olduğu hastalıklar :
- Asbestosis
- Mezotelyoma
- Akciğer kanseri
- Mide – bağırsak kanseri
 Kurşun diş etlerinde burton çizgisi hastalığına sebep olur.

 Birikinti ve çamurlar, depo dışında duracak işçiler tarafından gelberi veya diğer uygun
aletlerle dışarı çıkarılacak ve depo ağzından içeri uzatılacak spiralli borular veya
hortumlar ve basınçlı su ile yıkanacak ve gerektiğinde uzun saplı araçlarla kaznıarak
raspalanacak ve kıvılcım ve darbe etkisiyle patlama ve perlama tehlikelerine karşı özel
koruma tedbirleri alınacaktır.
 İşyerinde buhar bulunmadığı hallerde depo, su ile tamamen doldurulacak ve en az
saat kadar su verilmek suretiyle s“rekli olarak karıştırılacaktır.
 İşveren patlayıcı ortam ile ilgili şu önlemleri alır :
- Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek
- Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi m“mk“n
değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek
- Çalışanların sağlık ve g“venliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini
azaltacak önlemleri almak
gibi yerlerde, işyerlerinin koordinasyonu yönetim tarafından sağlanır. Yönetim,
işyerlerinde patlayıcı ortamlarla ilgili diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda
gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri
Çalışma ve Sosyal G“venlik Bakanlığına bildirir.
 Gereken durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve görsel
işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanır.
 Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koşullarından herhangi bir sapma meydana
geldiğinde, otomatik sistemle bağlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere g“venliği
tehlikeye atmamak şartıyla el ile m“dahele yapılabilir.
 Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyaru işareti; “çgen şeklinde, siyah kenarlı, sarı
zemin “zerine siyah yazılı ve sarı zeminin işaret alanının en az % si olacak şekilde
olmalıdır.
 MAC : Çeşitli kimyasal maddelerin, kapalı işyeri havasında bulunmasına m“saade edilen
ve burada g“nde sekiz saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak şekilde olan
azami miktardır.
 Mesleki Maruziyet Sınır Değeri : Sekiz saatlik çalışma s“resinde çalışanların solunum
bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı
ortalamasının “st sınırıdır.
 Asbest, kimyasallara, y“ksek sıcaklığa ve y“ksek mekaniğe karşı dayanıklıdır. Ancak
y“ksek termal iletkenlik özelliği yoktur.
 - Krizotil : Beyaz Asbest
- Amosit : Kahverengi
- Krosidolit : Mavi
- Antofilit
- Tremolit
- Aktinolit
 Pestisit ve asit temizleme havuzlarında kullanılan normal şartlarda sıvı olan metal,
Cıva dır.
 Kanser oluşumu için geçen s“reye latent denir.
 TWA : saatlik belirlenen referans s“re için ölç“len veya hesaplanan zaman ağırlıklı
ortalama

 STEL : Başka bir s“re belirtilmedikçe, dakikalık bir s“re için aşılmaması gereken
maruziyet “st sınır değeri
 Mg/m3 : ⁰C sıcaklıkta ve . Kpa basınçtaki m3 havada bulunan maddenin
miligram cinsinden miktarıdır.
 Ppm : 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı ml/m3)
 Buhar : Gırtlağı geçen ve havanın iletildiği kanallara ve ciğerin solunum ile ilgili
bölgelerine toraks n“fuz eden ortalama µm çapındaki solunabilir partik“ller olarak
tanımlanır.
 Bağlayıcı biyolojik sınır değer : µg Pb/ ml kan
 (avadaki kurşunun haftada saat çalışma s“resine göre hesaplanmış, zaman ağırlıklı
ortalama konsantrasyonu . mg/m ten fazla ise ve çalışanların herhangi birinin
kanındaki kurşun seviyesi µg Pb/ ml kandan fazla ise tıbbi gözetim yapılır.
 Tehlikeli Maddelerin ve M“stahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve
Etiketlenmesi (akkında Yönetmeliğe göre, etikette bulunması gereken sembol, etiketin
en az onda birini kaplamalı ve cm2 den k“ç“k olmamalıdır.
 Asbest konsantrasyonu, sekiz saatlik zaman ağırlıklı ortalama değeri 0.1 lif/cm3 “
geçmemelidir.
 Asbestle çalışacak her işçinin daha sonraki sağlık durumlarının değerlendirilmesi en az
yılda bir tekrarlanması zorunludur.
 Akut arsenik zehirlenmesi için y“k“ml“l“k s“resi aydır.
 Kronik kurşun zehirlenmesi için y“k“ml“l“k yıldır.
 İşyerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler
dahil olmak “zere, işöi başına en az metrek“p olacaktır. (ava hacminin hesabında,
tavan y“ksekliğinin metreden fazlası nazara alınmaz.
 Kurşunla çalışan işçiler, her ayda bir, sağlık muayenesine tabi tutulacaklardır.
 İşveren, asbest veya asbest malzeme ile çalışanların yaptıkları işleri, çalışma s“resini ve
maruziyet miktarını belirten kayıtları tutucaktır. Kayıtlar, maruziyetin sona ermesinde
yıl s“reyle saklanacaktır.

sonra en az
İşyeri havasındaki kurşun miktarı . mg / m olmalıdır.
 İşyeri havasındaki cıva miktarı . mg / m olmalıdır.
 İşyeri havasındaki arsenik miktarı . mg / m olmalıdır.
 İşyeri havasındaki kadmiyum miktarı . mg / m olmalıdır.
 İşyeri havasındaki berilyum miktarı mg / m olmalıdır.
 İşyeri havasındaki kalayın miktarı mg/m olmalıdır.
 SiO toz miktarı % den az olduğu takdirde ESD eşik sınır değeri mg/m olmalıdır.
 Benzen miktarı % den fazla olmayacaktır.
 Karbondioksit gazının MAK değeri, ppm dir.
 (idrojen s“lf“r gazının MAK değeri, ppm dir.
 Tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depolar, en geç yılda bir defa kontrol edilecek ve
onarımda bunlar tamamen boşaltılacak, bağlantı boruları sök“lecek veya uygun kör
tıpaları kanacak veya vanaları kapatılacaktır.
- Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve G“venlik Önlemleri
(akkında Yönetmelik
- Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve G“venlik Önlemleri (akkında
Yönetmelik
- Asbest sök“m“ ile ilgili eğitim programlarına ilişkin tebliğ
- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve G“venlik Önlemleri (akkında Yönetmelik
- Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması (akkında Yönetmelik

. BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ

 Mikroorganizma : Tanımın içerisinde replikasyon varsa bu mikroorganizmanın

tanımıdır.
 (ücre (ültürü : Tanımın içerisinde in-vitro varsa bu h“cre k“lt“r“n“n tanımıdır.
 Mesleki Biyolojik Risklere Maruz Kalınan Sektörler :
- Gıda “reten fabrikalar
- Tarım
- (ayvanlarla ve hayvan kaynaklı “r“nlerde çalışma
- Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde
- Karantina dahik morglarda çalışma
- Mikrobiyolojik tesis laboratuvarları dışındaki klinik
- Veterinerlik ve teşhis laboratuvarları
- Atıkları yok eden fabrikalar
- Kanalizasyon
- Arıtma tesisleri
 Enfeksiyon zinciri; Bir enfeksiyonun olması için şunlar gereklidir :
- Enfeksiyon Etkeni : Virus, parazit, bakteri
- Enfeksiyon Kaynağı : Enfekte canlı, su, toprak
- Kaynak Çıkış : Balgam, idrar, t“k“r“k, dışkı, kan
- Bulaşma Yolları : Temas, ortak kullanılan cansız maddeler, hava ve vektörler, portör
- Giriş Kapısı : Ağız, burun, göz, kulak, deri
- Uygun Konakçı : Kronik hastalık, dengesiz beslenme, yaşlılık, çocuklar
 Enfeksiyon Bulaşma Yolları :
- Doğrudan bulaşma
 Temas : Şarbon, lepra
 Kan nakli, v“cut sıvıları : (epatit-B, Hepatit-C, HIV, Leptospirosis
 Damlacık yayılması : T“berk“loz, Grip
- Dolaylı bulaşma
 Araçlar : Kolera, tifo, brusella, dizanteri, (epatit A
 (ava yolu ile : Grip, nezle, kızamık, kabakulak
 Vektölerle : Sıtma
 Zoonaz : İnsanlara geçebilen hayvan hastalıklarına denir.
 Tarım ve hayvancılıkla uğraşanlarda en çık en sık gör“len mesleki enfeksiyon hastalığı
şardondur.
 İşveren, aşağıdaki belirtilen hususlarda Bakanlığa bilgi vermekle y“k“ml“d“r :
- Risk değerlendirmesi sonuçları
- İşçilerin biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalabileceği işler
- Maruz kalan işçi sayısı
- İşyerinde sağlık ve g“venlikten sorumlu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki
yeterliliği
- Çalışma şekli ve yöntemleri de dahil olmak “zere alınan koruyucu ve önleyici
önlemler
 Şarbon, bruselloz ve t“berk“loz mesleki bulaşıcı hastalıklardandır.
 Silikoz, mesleki solunum sistemi hastalığı olup, silis tozlarının solunması sonucu oluşur.

 Biyolojik risk işaretleri “çgen şeklinde ve sarı zemin “zerine siyah piktogram, siyah
çerçeve içinde olacaktır.
 Özellikle gıda sektör“, veteriner ve hayvancılık sektör“ için risk oluşturabilen ve en sık
gör“len bakteriyel enfeksiyon, Salmonella enfeksiyonları dır.
 T“berk“loz, bakteriyel bir enfeksiyondur.
 Legionella bakterilerinin v“cuda giriş yolu, solunumdur.
 Zararlı etkinin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az s“re
Maruziyet S“resi dir.
 Zararlı mesleksel etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçebilecek
kabul edilebilir en uzun s“re Y“k“ml“l“k S“resi dir
 Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son
bulmasından sonra en az yıl s“re ile saklanır.
 Özel durumlarda kişisel tıbbi kayıtlar bilinen son maruziyetten itibaren yıl s“re ile
saklanır.
 İnsanda hastalığa yol açabilecek fakat asıl amaçları k“lt“r veya onların konsantre
halinde bulunmaları gibi biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan, biyolojik etkenleri içerip
içermediği belirsiz olan maddelerle yapılan laboratuvar çalışmalarında koruma d“zeyi
en az olan önlemler uygulanır. Bakanlıkça daha alt d“zeydeki koruma önlemlerinin
yeterli olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da ş“phelenilen durumlarda
koruma d“zeyi veya olan önlemler uygulanır.
 İşçiler için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan
biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı t“m işyerlerinde koruma d“zeyi en az olan
önlemler alınır.
 Biyolojik etkenlerin (Grup 2, 3, 4) ilk kez kullanımında yapılan ön bildirim işin
başlamasından en az g“n önce yapılır.
- Biyolojik Etmenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi (akkındaki Yönetmelik

. PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ

Potansiyel soru sayısı 1)
 Stres yaklaşım temelinde tanımlanır :

- M“hendislik yaklaşımı
- Fizyolojik yaklaşım
- Psikolojik yaklaşım
 M“hendislik yaklaşımına göre stres :
- Kişinin çevresinin kişiye y“klediği y“kt“r
- Kişide olan değil, kişiye olandır
- Bir semptomlar dizisi değil, nedenler dizisidir.
- Sıklıkla geri dön“ş“ml“d“r.
 Psikososyal kuramsal modeller şunlardır :
- İş y“k“
- Kontrol
- Sosyal destek modeli
- Çaba – öd“l uyumsuzluğu modeli
 Stresin oluşumu ; İşyeri ortamı ve iş çevresi bakımından :
- Örg“tsel k“lt“r ve işlev : İletişim, sorun çözme ve kişisel gelişim olanaklarının
yetersizliği, örg“tsel amaçların belirsizliği
- Örg“tsel rol : Rol belirsizliği ve çatışması, sorumluluk
- Kariyer gelişimi : Kariyerin durgun, belirsiz ve yetersiz olması, d“ş“k “cret,
g“vencesiz iş, işe verilen toplumsal değerin yetersizliği
- Karar serbestisi ve denetim : Katılımın yetersizliği, iş “zerinde denetimin olmaması
- İşyerinde kişiler arası ilişkiler : Sosyal ve fiziksel yalıtılmışlık, kişiler arası çatışma,
“stlerle ilişkilerdeki kopukluk, sosyal desteğin yetersizliği
 Stresin oluşumu ; İşin içeriği bakımından :
- İş çevresi ve ekipmanlar : Tesis ve ekipmanların g“venirliği, işe uygunluğu ve
ulaşılabilirliği, bakım ve onarımı ile ilgili sorunlar
- Görev tanımı : Tekd“ze, tekrarlayıcı, parçalanmış ve anlamsız iş, iş ve işte gelecek
belirsizliği
- İş y“k“ ve hızı : Zaman baskısı, iş hızını denetleyememe, aşırı y“klenme
- Çalışma s“resi : Vardiyalı çalışma, uzun belirsiz ve kesintisiz çalışma saatleri, asosyal
çalışma s“releri
 Örg“tsel rol ile ilgili psikososyal tehlikeler şunlardır :
- Rol belirsizliği
- Rol çatışması
- Rol yetersizliği
- Sorumluluk
 Beden stres karşısında aşamada tepki gösterir :
- Alarm
- Direnme
- T“kenme
 Karoshi : Aşırı çalışmaya bağlı öl“md“r.

. ERGONOMİ
 Ergonomik risk faktörleri ana başlık altında incelenebilir :

- Psikolojik faktörler : Zihinsel y“klenme, psikososyal etkiler, organizasyonel etkiler
- Çevresel faktörler : G“r“lt“, sıcaklık ve nem, aydınlatma, titreşim, kimyasallar
- Fiziksel faktörler : Tekrarlama, uygunsuz duruşlar, statik duruşlar, aşırı y“k, sıkışma
 Ergonominin ana özelleşmesi vardır :
- Fiziksel
- Bilişsel
- Örg“tsel
 Antropometrik veri tipleri şunlardır :
- Yapısal antropometrik veriler : Statik pozisyonlarda v“cut boyutlarının ölç“lmesi ile
elde edilirler. Örneğin, eklemlerin yerden y“ksekliğinin ölç“lmesi Mobilya
boyutlarının ve giysi bedenlerinin saptanmasında kullanılırlar.
- Fonksiyonel antopometrik veriler : Sabit bir noktaya göre v“cudun bir böl“m“n“n
hareketlerini tanımlayan verilerdir. Örneğin, ayaktaki birinin ileri uzanabileceği
maksimum mesafe İş alanı hacimlerini tanımlamada kullanılır. Örneğin, operatör“n
kolayca ulaşabildiği maksimum alan Panel tasarımı ve kontrol d“ğmelerinin en
uygun şekilde yerleştirilmesinde bu verilerden faydalanılır.
- Kuvvetsel antropometrik veriler : İnsan v“cudu “zerindeki y“klerin mekanik
analizini yapmada kullanılan kuvvetlerdir. Çalışma esnasında oluşacak uygun
pozisyonların tanımlanması ve eklemlerin uygun açı dizilerinin bulunmasında
kullanılırlar.
 İşin ergonomik olup olmadığını değerlendiren kriterler şunlardır :
- Yapabilirlik
- Katlanabilirlik
- Beklenebilirlik : Bir iş rutin olmasından dolayı çalışanın beklentilerini
karşılamayabilir.
- (oşnutluk
 Çalışma sisteminin ergonomik olması birbirini izleyen yapabilirlik, dayanabilirlik, kabul
edebilirlik, hoşlanabilirlik ve kendini gerçekleştirebilirlik olmak “zere ölç“te
uygunluğuyla ölç“l“r.
 İki el, dinlenme s“resi dışında, aynı zamanda boş kalmamalıdır.
 Ayakta çalışmak, oturarak çalışmaya göre daha az yorgunluk getirir.
 İş etkinliği görev “zerinde dikkat ve konsantrasyonun optimum olduğu dönemin ötesine
geçerse, performans d“şer. Bunun için uygun dinlenme aralarına ihtiyaç vardır. Bu aralar
spontane, maskelenmiş, iş koşullu ve önceden programlanmış olmak “zere tipte
olabilir. Spontane aralar, aşırı zorlayıcı işlerde çalışanın kendisince verilen aralardır.
 Ergonominin alt uygulama alanları :
- İş fizyolojisi
- Biyomekanik : İnsanın, kas ve iskelet sisteminin g“nl“k hayattaki faaliyetleri
sırasında gösterdiği mekanik özellikleri inceleyen bilim dalı
- Antropometri
Sağlık gözetimi bu alanların arasında yoktur.


 Sandalyedeki ayak sayısı dengeyi sağlamak amacıyla adet olmalıdır.
 Ölç“lerin normal dağılımına uygun olarak dağıldığı kabul edilirse % ve % sınırları
arasındaki insan ölç“lerine göre ölç“lendirme yapılmaktadır.

. KORUNMA POLİTİKALAR)
 T“rkiye nin iş sağlığı ve g“venliği konusunda – yıllık dönemde ulaşılması

hedeflenen planlar şunlardır :
- İSG Kanunu nun y“r“rl“ğe girmesi ve ilgili mevzuat çalışmalarının tamamlanması
- Yeni mevzuatın uygulanmasını sağlamak amacıyla ilgili tarafların ve kamuoyunun
bilgilendirilmesi ve tanıtım faaliyetlerinin Konsey “yesi kurum ve kuruluşlar
tarafından y“r“t“lmesi
- Y“z bin işçide iş kazası oranının % azaltılması
- Beklenen ancak tespit edilememiş meslek hastalığı vaka sayısı tespitinin %
artırılması
- Sunulan İSG laboratuvar hizmetlerinin ulaştığı çalışan sayısının % arttırılması
- Ulusal Konsey “yesi kurum ve kuruluşların y“r“tt“kleri İSG proje, eğitim ve tanıtım
faaliyetlerinin % arttırılması
- Çalışmaların yıllık değerlendirilmesi
 Ulusal İş Sağlığı ve G“venliği Konseyi nin oluşumu aşağıdaki şekildedir :
- Çalışma ve Sosyal G“venlik Bakanlığı M“steşarı Başkan
- İş Sağlığı ve G“venliği Genel M“d“rl“ğ“
- Çalışma Genel M“d“rl“ğ“
- İş Teftiş Kurulu Başkanlığı
- Sosyal G“venlik Kurumu Başkanı
- Milli Eğitim Bakanlığı Temsilcisi
- Sağlık Bakanlığı Temsilcisi
- Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Temsilcisi
- Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Temsilcisi
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Temsilcisi
- Çevre ve Orman Bakanlığı Temsilcisi
Bunların içerisinde Ulaştırma Bakanlığı yoktur.
 İşyerlerinde iş kazaları ve meslke hastalıklarını önlemek ve çalışanların sağlıklı ve
g“venli bir ortamda çalışmalarını sağlamak için yapılacak çalışmalar hiyerarşik olarak
ana başlık altında incelenebilir :
- Tehlikelerin kaynağına yönelik koruma uygulamaları
- Ortama yönelik koruma uygulamaları
- Kişiye yönelik koruma uygulamaları
 Makinelere takılan koruyucular grupta incelenir :
- Elektrikli koruyucular
- Elektronik koruyucular
- Mekanik koruyucular
 İşyerinde periyodik muayenenin amacı, kronik hastalıkların şeker hastalığı, hiper
tansiyon erken tanısıdır.

. KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 Sanayide kullanılan kaynak t“rleri;

1-Oksijen kaynakları
Oksi-Asetilen gaz kaynağı.
Oksi-(idrojen gaz kaynağı.
Oksi-LPG.
Oksi-Doğalgaz
. Elektrik ark kaynağı
a Ört“l“ elektrik ark kaynakları
b Gaz altı kaynakları
- T)G Tungsten )nert gaz altı kaynağı
- M)G Metal inert gaz altı kaynağı , MAG Metal aktif gaz altı kaynağı eriyen elektrotlu
gaz altı kaynağı.
- Toz altı kaynağı,
. Direnç nokta kaynağı
. Özel Kaynaklar Elektron ışın, ultrasonik, lazer, plazma)
 Kaynak işlerinde gaz gönderilirken, önce oksijen sonra aseton gönderilir. Gaz kesilirken
ise önce asetilen sonra oksijen kesilir.
 Kaynak ışınları iyonlaştırıcı olmayan radyasyonlardan olup tiptir :
- İnfrared )şınlar % : Dalga boyları nm den daha b“y“k olan ışınlardır.
Gözlerde kum hissine, mercek ve korneada hasara ve deride yanıklara sebep olur.
- Gör“nen )şınlar % : Dalga boyları – nm arasındadır. )şık stresi,
yorgunluk ve mide bulantısı gibi etkileri vardır.
- Ultraviyole )şınlar % : Dalga boyları – nm arasındadır. Gözlerde hemen
gör“ş bulanıklığına ve sonrasında katarakt oluşumuna, kornea ve iriste hasara,
derilerde ise yanıklara sebep olur.
 Kaynak işlerinde kullanılan, yanıcı gaz olan asetilenin özellikleri :
- Renksiz, havadan hafif ve zehirli olmayan bir gazdır.
- Doğal asetilen kokusuzdur, ticari asetilen ise sarımsak kokusuna benzer bir
kokudadır.
- Asetilen t“plerinde bakır, % bakır alaşımlı malzeme, g“m“ş ve cıva asla
kullanılmamalıdır.
- Asetilen t“plerinde poroz madde, çöz“c“ madde ve asetilen gazı olmak “zere ayrı
madde bulunur.
- Çöz“lm“ş bir gazdır. İlk olarak poroz maddeye çöz“c“ madde aseton yedirilir.
Ardından asetilen gazı çöz“c“ madde içerisinde çöz“nd“r“l“r.
- Oldukça parlayıcı ve yanıcı bir gazdır. (ava ile parlama sınırı % . ile arasındadır
 Kaynak ve kesme işlemleri sırasında, metal oksit dumanları uzun s“re havada asılı
kalırlar.
 Asetilen, metan, propan, b“tan gibi yanıcı gazların oksijen ile yanması sonucu
karbonmonoksit, karbondioksit ve azot oksitler oluşur. )şının ve UV ışınlarının çevredeki
havayı bozundurması sonucu azot dioksit ve ozon oluşur.

 Ört“l“ elektrot ark kaynağı avantajları şunlardır :

- Ört“l“ elektrot ark kaynağı açık ve kapalı alanlarda uygulanabilir.
- Diğer kaynak yöntemleri ile ulaşılamayan dar ve sınırlı alanlara kaynak yapmak
m“mk“nd“r.
 Gaz altı kaynağının avantajları :

- (em yarı otomatik hem de tam otomatik kaynak sistemlerinde kullanıma çok
uygundur.
 Toz altı kaynağının avantajları şunlardır :

- D“z ve silindirik parçaların, her kalınlık ve boyuttaki boruların ve sert dolgu
kaynaklarında kullanılabilen, y“ksek kaynak ve metal yığma hızına sahip bir
yöntemdir. mm den ince malzemelerde rahatlıkla ve g“venle kullanılabilir.
- Toz altı kaynapı kapalı ve açık alanlarda uygulanabilir.
- Kaynak esnasında sıçrama olmaz ve ark ışınları gör“nmez.
 Basınçlı gaz t“plerinin içindeki gazlara göre özellikleri aşağıda verilmiştir.

Oksijen : Mavi, sağ vida dişi
Azot : Yeşil, sağ vida dişi
Diğer gazlar : Gri , sağ vida dişi
Asetilen : Sarı, sol vida dişi
(idrojen : Kırmızı, sol vida dişi

 Alevin geri tepmesinin nedenleri :

- Ateşleme esnasında gazların yanlış açılması
- Tıkalı, aşınmış ve aşırı ısınmış şaloma uçları
- Şalomada tıkanmış kısımların bulunması
- Şalomanın kullanım sırasında ısınması
- Kullanım öncesi yapılan hortum temizliğinin yetersiz olması
- Kaynak yapımı sırasında hortumun “zerinden araç geçmesi ve hortumun ezilmesi
- (ortum “zerine sıcak veya yanan metal parça d“şmesi
- (ortumların birbirine veya kendi içerisinde dolanması
- Yanlış çaptaki hortumların kullanılması
- Aşırı uzun olan hortumların basınç kaybına neden olması
- Sertleşmiş veya ç“r“m“ş olan eski gaz hortumlarının kullanılması
- En son yaşanılan geri tepme sonrası hasar görm“ş olan hortumların kontrols“z
kullanılması
- Gaz basıncının hatalı ayarlanması
- Gaz hortumu içinde olan basınç kayıpları
- Yanlış geri tepme valflerinin seçimi
- Geri tepme valflerinin yanlış bağlanması
- Geri tepme valflerinin içerisinde yapılan değişiklikler sonucu valflerin özelliklerini
kaybetmesi
- Çalışma y“zeyine çok yakın tutulan alev
- (asarlı ek“man kullanılması
- İşe uygun olmayan ekipman seçimi
- Ekipmanların uygun olmayan şekilde kullanımı
 Alev geri tepme emniyet valfleri(flashback arrestor) : Alev geri tepmesini önler.
Alev, sinterlenmiş çelik tozu tarafından sönd“r“l“r.
 Gaz t“pleri d“şmeye karşı kelepçe ya da zincir ile sabitlenmelidir. Taşıma işlemleri araba
ile yapılmalıdır.
 B“t“n elektrik tesisatının ve kaynak makinesinin topraklaması tam olmalıdır.
 Reg“latör çıkışına ve şaloma girişine bağlanan emniyet valfleri kullanılmalıdır.
 Elektrik kaynak makinelerinin kullanılmasında alınacak tedbirler :
- Elektrik kaynak makineleri ve teçhizatı yalıtılmış ve topraklanmış kaynak penseleri
kabzalı ve dış y“zleri yalıtılmış olacaktır.
- Elektrik kaynak makinelerinin şalteri, makine “zerinde veya çok yakınında
bulunacak, kablolar sağlam şekilde tespit edilmiş olacaktır.
- Otomatik veya yarı otomatik dikiş ve punta kaynağı makinelerinde, operasyon
noktasına kapalı koruyucu yapılacak ve çift el kumanda usul“ uygulanacaktır.
- Yanıcı maddeler yakınında elektrik kaynağı yapılmayacaktır.
 Kazanlar gibi dar ve kapalı hacimlerle aynı zamanda nemli yerlerdeki kaynak
çalışmalarında, yalnız doğru akım kullanılacaktır.
 Çıplak ateşle çalışılan yangın veya yangın tehlikesi bulunan yerlerde, basınçlı oksijen
solunum cihazı kullanılmayacaktır.
 Kaynak işlerinde kuru eldiven kullanılmalıdır.
 Kapalı ve dar alanlarda kaynak yapılırken akımın cinsi, doğru akım olmalıdır.
 Yanıcı gazlar : Asetilen, LPG, doğal gaz, etan, probap, metan, b“tan ve hidrojen
 Koruyucu gazlar : Argon, karbondioksit ve helyum

 Basınçlı gaz t“plerinin “zerine, aşağıdaki bilgiler silinmeyecek ve oyuk olmamak şartıyla
yazılmış olacaktır :
- İmalatçı firmanın adı
- Seri numarası
- Doldurulacak gazın cinsi
- Boş ve dolu ağırlığı ve hacmi
- En çok doldurma basıncı
- İmal tarihi
 (ortum rengi ve gaz tanımları aşağıda verilmiştir :
- Oksijen : Mavi
- Basınçlı hava, azot, argon, karbondioksit : Siyah
- Asetilen, diğer yanıcı gazlar LPG, doğal gaz ve metan hariç : Kırmızı
- LPG, doğal gaz ve metan : Portakal rengi
 Oksijen t“plerinin valfleri, manometre ve diğer teçhizatı, yağ ile temas ederse patlama
olur.
 8000 – . . Angströml“k ışınlar : Kızılötesi ışınlardır.
 4000 – Angströml“k A= -7) ışınlar : Gör“nen ışın sınıfına girmektedir.
 100 – Angströml“k ışınlar : Morötesi ışınlardır.
 Oksi – asetilen kaynağında yakıcı gaz oalrak kullanılan oksijen t“pleri, yanıcı gaz
t“plerinden ve kolay yanabilen malzemelerden en az metre uzaklıkta depolanmalıdır.
Eğer oksijen t“pleri ile yakıcı t“plerin arasına yangına en az dakika dirençli
malzemeden yapılmış bir bariyer konulursa, bu mesafe en az . metre olabilir.
 Asetilenin, hava ile parlama sınırı % . – dir.
 Asetilen oksijenle birleşiğ yangığı zaman ⁰C lık alev meydana gelir.
 Asetilen, . bar basınçta patlama özelliği olan bir gazdır. Bu nedenle, asetilenin g“venli
kullanılması için basınç en çok . bar olmalıdır.
 Gaz t“pleri açık aleve ve y“ksek sıcaklıklara ⁰C maruz bırakılmamalıdır.
 Kaynak makinelerinde çalışma gerilimi ile volt arasındadır. Boşta çalışma gerilimi
ise ile volt arasında olabilmektedir.
 Elektrik kaynağı yapılan yerler, başka işçilerin çalıştığı yerlerden en az metre
y“kseklikte ve ışık geçirmeyen taşınmaz veya taşınabilir paravanlarla ayrılmış olacaktır.
 Kaynak işleri, g“nde ancak . saat çalışabilecek işler kapsamındadır.
 Oksijen t“plerinin basınç testleri minimum ve maksimum yılda bir yapılmalıdır.
 Basınçlı gaz t“plerinin periyodik basınç testleri en fazla yılda bir yapılmalıdır.
 Kaynak işlerinde, tavan y“ksekliği m olmalıdır. Açık havada kaynak yerine uzaklık
m, kapalı alanda ise uzaklık m olmalıdır.

. ELEKTRİKLE ÇAL)ŞMALARDA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 Elektrik : Durağan ya da devingen, y“kl“ parçacıkların yol açtığı fiziksel olgudur.

 Elektrik ile ilgili temel kavramlar :
- Akı şiddeti a per : Bir elektrik devresi de sa iyede aka elektro iktarıdır. Bu yer
değiştir e güç kay ağı içi de – ’de + ’ya doğru, devre içi de ise + ’da - ’ye doğru
olur. Bu a elektro akışı de ir.
- Gerili farkı olt : Bir devre i iki u u arası da elektro sayısı farkıdır.
- Dire ç oh : Basit olarak elektrik akı ı a karşı gösterile zorluktur.
- Güç att : Elektrikli alı ıları çalış aları sırası da har adıkları e erjidir.
 Alter atif Akı AC : Zamana bağlı olarak yön“ ve şiddeti değişen akımdır. Alternatif
akım b“y“k elektrik devrelerinde ve y“ksek g“çl“ elektrik motorlarında kullanılır.
 Doğru Akı DC : Zamana bağlı olarak yön“ ve şiddeti değişmeyen akımdır. Doğru akım
genelde elektronik devrelerde kullanılır. En ideal doğru akım en sabit olanıdır. En sabit
doğru akım kaynakları da pillerdir.
 Statik elektrik oluşa ile ek duru lar ile statik elektriğe karşı alı a ak ted irler şu lardır :
- Parlayı ı ve patlay ı addeleri ulu duğu yerler ile u addeleri yakı ı daki yerlerde
statik elektrik yükleri i eyda a gel esi e karşı ;
 Nemlendirme
 Topraklama
 İyonizasyon
gibi uygun tedbirler alınmalıdır. Statik elektriği iletmeyen malzemelerin
kullanılmasından m“mk“n olduğunca kaçınılmalıdır.
- Sıvı parlayıcı ve patlayıcı malzemelerin kullanılmasından m“mk“n olduğu kadar
kaçınılmalıdır.
- Parlayıcı sıvıların konulduğu depolar, boru donanumları ve boru bağlantıları statik
elektriğe karşı uygun şekilde topraklanmalıdır. Depoların parlayıcı sıvılarla
doldurulması ve boşaltılmasında araç ile depo arasında topraklama hattı bağlantısı
yapılmalı ve statik elektriğe karşı tedbirler alınmalıdır.
- Lastik tekerlekler “zerinde hareket eden tankerler y“kl“ oldukları statik elektrikten
tamamen arındırılmadıkça dolum yerlerine sokulmamalıdır.
- Öğ“t“lerek toz haline getirilmiş maddelerin pnömatik konveyörlerle taşındığı
hallerde, statik elektriğe karşı konveyör“n metal boruları b“t“n hat boyunca
birbirine iletken bağlantılı olmalı ve topraklanmalı, titan, al“minyum ve magnezyum
ince tozlarının taşındığı yerlere statik elektrik detektörleri veya benzeri tertibat
kurulmalıdır.
- Statik elektrik birikmelerine karşı, gerekli yerlere statik elektrik y“k gidericileri ve
nötralizatörler konulmalı veya uygun diğer tedbirler alınmalıdır.
- Tabanca boyası yapılan tesislerde boyanacak veya verniklenecek metal parçalar,
boyama h“crelerinin b“t“n metal kısımları ile davlumbazlar, kaplar, emme tertibatı
ve boya tabancaları uygun şekilde topraklanmış olmalıdır.
- Sentetik akaryakıt kapları iletken maddelerle kaplanmalı, metal boyalarla boyama ya
da iletken ağ geçirme işlemleri uygulanmalı yahut bu cins kaplar toprak içine
yerleştirilmelidir. Sentetik kaplara iletken y“zeyler kazandırılması halinde bu
y“zeyler doldurma ve boşaltmadan önce topraklanmalıdır.

- Akaryakıt depolama tankları akaryakıt doldurulduktan sonra ilgili standartlara

uygun olarak gerekli bir s“re dinlendirilmelidir.
 Elektrik kazalarında etkili faktörler :
- Tehlikeli akımın cinsi AC veya DC
- Etkileyen gerilimin b“y“kl“ğ“
- Akım b“y“kl“ğ“ ve şiddeti
- Akım şiddetinin yön“ ve izlediği yol
- Akım alternatif ise frekansı
- Akımın etki yaptığı s“re
- Akımı taşıyan bağlantılar
- Elektrik devresinde izole edilmemiş noktaların bulunması
- Kaza sırasında v“cudun gösterdiği direnç
- Devre topraktan tamamlanmış ise toprağın kuru ve ıslak olma durumu
- Ellerin kuru, ıslak, terli veya nasırlı olması
- Akım kaynağı ile kaza arasında akımı engelleyici maddelerin bulunması
 Elektrik çarpmasından korumak için genel olarak kullanılabilecek d“zenler :
- Koruyucu yalıtma
- Üzerinde durulan yerin yalıtılması
- K“ç“k gerilim kullanma
- Topraklama
 Kaçak akım koruma anahtarları, herhangi bir tesisatın hattından gelen ve dönen
akımların toplamının sıfır olması esasına göre çalışırlar. Normal bir tesisatta gelen
akımların meydana getirdiği manyetik alanla giden akımların meydana getirdiği
manyetik alan birbirine eşit ve zıttır.
 Tesisatın herhangi bir yerinden k“ç“k bir kaçak akım hata akımı varsa, gelen akım
giden akıma eşit olmayacağından cihazın akım bobini “zerinde fark alanı bileşke alan
meydana gelerek bir emk end“kler. Bu emk, kaçak akım koruma anahtarının açma
sınırına ulaştığında devreyi otomatik olarak keser.
 Kaçak akım koruma anahtarları evde ve işyerlerinde tesisatın girişine, yangın koruma
ahtarı ise kolon hattı girişine bağlanmalıdır.
 Sıfırlama, elektrikli makine ve araçların gövde kısımlarının şaşelerinin nötr iletkenine
bağlanmasıdır. Sıfırlamanın bazı sakıncaları vardır.
 Fişler, aynı tesiste kullanılan farklı gerilimler için kullanılan prizlere sokulmayacak yapı
ve özellikte olmalıdır.
 Fiş ve priz sisteminde topraklama kontak elemanları, akım kontak elemanlarından çnce
bağlantıyı sağlamalıdır.
 İşyerinde çalışanların erişebileceği yerlerde bulunan tevzi tabloları, panolar ve kontrol
tertibatı ile benzeri tesisat, kilitli dolap veya h“cre içinde olmalıdır.
 Tevzi tablo ve pano yanına ve altına, malzeme istif edilmemelidir.
 Tozlu ve nemli yerlerde kullanılan tablolar tamamen sızdırmaz biçimde kapalı dökme
demir ya da çelik saçtan yapılmalıdır.
 Gerilimi voltu geçmeyen ana dağıtım tabloları, bakımı ve ayarı gerektiren her kısmı
kolayca erişilebilmeli, iletkenler kolayca izlenebilmeli, şalter veya kumanda cihazları
tablonun ön“nden idare edilebilmeli ve b“t“n ölç“ ve kontrol aletleri ile sinyalizasyon
cihazları tablonun ön cephesinden kolayca gör“nebilir şekilde d“zenlenmelidir.

 Gerilimi 1000 volttan fazla olan ana dağıtım tabloları, h“creler ve y“ksek gerilimle
çalışan b“t“n aletlerin metal koruyucuları topraklanmış olmalı ve bunlar uygun şekilde
izole edilmeli ve b“t“n metal kollar ile diğer b“t“n metal bağlantılar topraklanmalıdır.
 Taşınabilir elektrikli ev aletlerinin “zerinde devreyi kapalı tutmak için s“rekli basılması
gereken yaylı devre kesicileri bulunmalıdır.
 Taşınabilir ağır elektrikli aletlerin bir yerden diğer bir yere taşınması özel sapan veya
askılarla yapılmalı ve bu sapan askılar çalışma sırasında kullanılmamalıdır.
 Korunma iletkeni olarak kullanılan yalıtılmış iletkenler ve sıfır iletkeni b“t“n uzunlukları
boyunca özel olarak belli renklerde işaretlenmiş olmalıdır. Bu işaret başka iletken için
 Yeraltı kablolarında yapılacak bir işlemde, cereyan kesilmesinden hemen sonra kapasitif
boşalmayı temin için, “zerinde çalışılması gereken kabloların b“t“n iletkenleri kısa
devre edilecek ve topraklanacaktır. Kısa devre ve topraklama işlemi, çalışma yerinin en
yakın kısımları “zerinde ve bu yerin her iki ucunda yapılacaktır.
 Priz ve fiş sisteminde topraklama kontakt elemanları, akım kontakt elemanlarından önce
bağlantıyı sağlayacaktır.
 G“venlik transformatör“ kullanılması halinde, çıkış devresine yalnız bir elektrikli el aleti
bağlanacaktır.
 İşyerlerindeki parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı maddelerin imal edildiği, işlendiği veya
depolandığı yerler, yağ, boya veya diğer parlayıcı sıvıların bulunduğu binalar, y“ksek
bacalar, y“ksek binalar ile “zerinde direk veya sivri çıkıntılar yahut su depoları gibi
y“ksek yerler bulunan binalar, yıldırıma karşı y“r“rl“kteki yönetmelik ve şartnamelere
göre yapılacak yıldırım tesisatı ile hava hatları ise uygun kapasitedeki parafudrlar ile
korunacaktır.
 Tamamen çelik konstr“ksiyon binalarda, saç ve borulardan inşa edilmiş tank ve benzeri
çelik depoların yeterli bir topraklamaya tabi tutulması halinde ayrıca paratoner
tesisatına ihtiyaç yoktur.
 (atlar, geçecekleri yerin doğal koruyucu özelliklerinden yararlanabilmek için
olabildiğince yamaç ve vadi gibi yerlerden geçirilmelidir.
 Asitli – ak“m“latör işletmesinin içerisinde birikmiş gaz varsa mahal hemen
terkedilmelidir. İçeriye girip gazı çıkarmaya çalışılmamalıdır.
 Kaçak akım, işletme sırasında hatasız bir akım devresinden;
- Toprağa
- Yabancı bir iletken kısma
akan akımdır.
 Elektrik ile ilgili fen adamları :
- .Grup : En az veya yıl y“kseköğrenim görenler
- .Grup : En az yıllık y“ksek teknik öğrenim görenler ile ortaokuldan sonra en az
veya yıl mesleki ve teknik öğrenim görenler
- 3. Grup : En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim görenler, lise mezunu olup bir
öğrenim yılı s“reyle Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı ile tamamlamış
olanlar ile sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitimi Kanununun öngörd“ğ“ eğitim
sonucu ustalık belgesi alanlar
 Kuvvetli akım tesislerinde yapılacak bakım onarım çalışmaları sırasında çalışanların
hayatının korunması için alınması gereken önlemden sonuncusu, kısa devre etme ve
topraklama dır.

 Şebekeden beslenen tesislerde, kullanılan yedek elektrik “retim aygıtı jeneratör ile
şebekeyi ayıran işletme elemanı Enversör şalteri dir.
 Tehlikeli gerilim alternatif akımda volt, doğru akımda ise volttur.
 . mA, akımın hissedilme sınırıdır. Elde gıdıklanma olur.
 80 – mA, akım tesir s“resine bağlı olarak kalpte fibrilasyon spazm baş gösterir.
 3 – A den b“y“k, tansiyon y“kselir, kalp durur, akciğer şişer, şuur kaybolur.
 Can g“venliğinde kaçak akım koruma anahtarının açma sınırı mA dir.
 Can g“venliğinde yangın koruma anahtarının açma sınırı – mA dir.
 Sıfırlama, elektrikli makine araçların gövde kısımlarının nötr iletkenine bağlanmasıdır.
Nötr hattına doğrudan doğruya bağlanmak için en az mm2 kesitinde bakır iletken
kullanılması zorunludur.
 Alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan sigortalar kapalı bir tablo içine monte
edilmeli, değeri amperin “st“nde olan sigortalar en az bir şalter veya anahtarla
kontrol altına alınmalıdır.
 Gerilimli ortam ile sönd“rme cihazları arasındaki uzaklık :
- kV a kadar olan gerilimli tesislerde : 1 metre
- 15 – kV a kadar gerilimli tesislerde : metre
- kV dan yukarı gerilimli tesislerde : metre
 Toprak ile potansiyel farkı volttan fazla olan alternatif gerilimli elektrik tabloları, özel
yerlerde bulundurulacak ve bu yerlerin tabanı, akım geçirmeyen malzemeden yapılmış
veya bu cins malzeme ile kaplanmış olacaktır.
 Gerilimi volttan yukarı olan alternatif veya doğru akım devrelerinde kullanılan
sigortalardan değeri amperin “st“nde olanları, kapalı bir tablo içine monte edilecek
ve en az bir şalter veya anahtarla kontrol altına alınacak, bu şalter veya anahtarla akım
kesilmeden, tablo kutusu kapağı açılmayacak ve tablo kutusunun kapağı kapanmadan
akım verilmeyecektir.
 Toprakla potansiyel farkı volt ve daha yukarı olan alternatif veya doğru akımlı
tesisatta, gerilim kaldırılmadan akım kesilmeden hiç bir çalışma yapılmayacaktır.
 Kazan içinde veya buna benzer dar ve iletken kısımları bulunan yerlerle ıslak yerlerde,
alternatif akımla çalışan lambalar kullanıldığı takdirde, çalışma yerinin dışında bulunan
ve sargıları birbirinden ayrı olan transformatör yardımı ile elde edilen k“ç“k gerilim en
çok V kullanılacaktır.
 Kazanlar, tanklar veya benzeri dar yerlerle nemli ıslak yerlerde, elektrikli el
lambalarında olduğu gibi alçak gerilim kullanılmayacaktır. Doğru akım kullanılıyorsa
kullanma gerilimi voltu geçmeyecek ve artı kutup topraklanmış olacaktır. Alternatif
akım ise en k“ç“k gerilim en çok V kullanılacaktır.
 Üzerinde volt gerilim bulunan şalter veya ona benzer açık elektrik teçhizatı, en az
cm y“kseklikte ve bakım ve kontrol çalışmalarına elverişli şekilde yapılmış olacaktır.
 Alçak gerilimli tesisatta servis koridorları en az cm genişlikte ve y“ksek gerilimli
tesislerde ise en az 80 cm genişlikte olacaktır. (iç bir yerde bu koridorların tavan
y“ksekliği metreden az olmayacaktır.
 Açık hava tesislerinin çevresindeki dolu duvarlar ve tel kafesler en az mm
y“kseklikte olmalıdır.
 Aydınlatma devresi de dahil olmak “zere b“t“n elektrik tesisatı yılı geçmeyen s“reler
içinde muntazaman ehliyetli elemanlar tarafından kontrol ve bakıma tabi tutulacaktır.

 Paratonerler ve yıldırıma karşı alınan diğer koruyucu tertibat yılda en az bir kez,
ehliyetli bir elemana kontrol ettirilecektir.
 Elektrik “retim, iletim ve dağıtım tesisleri enerji nakil ve dağıtım hatları hariç , yılda
bir kontrol edilmelidir.
 Enerji nakil ve dağıtım hatları yılda bir kontrol edilmelidir.
 Topraklamalara ilişkin dirençlerin muayene ve ölç“lmesi yılda bir kontrol edilmelidir.
 Topraklama tesisleri ile ilgili diğer, muayene, ölçme ve kontroller yılda bir yapılır.
 Sabit işletme elemanları yılda bir kontrol edilmelidir.
 Yer değişebilen seyyar işletme elemanları ayda bir kontrol edilir.
 Gerilim altındaki iletkenlere mutlak yaklaşma mesafesi :
Volt Santimetre
650 - 1500 30
1500 - 50000 50
50000 - 150000 120
150000 - 250000 200
250000 - 420000 350
 (ava hattı ile iletkenlerinin ağaçlara olan en k“ç“k yatay uzaklıkları aşağıdaki gibidir :
 (ava hattı iletkenlerinin en b“y“k salınımlı durumlarda yapılara olan yatay uzaklıkları
aşağıdaki gibidir :

. KALD)RMA ARAÇLAR)NDA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 Aralıklı çalışan kaldırma ve iletme makineleri(transport) :

- Yatay iletim : Çekici, Römork
- Kaldırma : Asansör, Kriko, Palanga
- Kombine (Yatay iletim – kaldırma : Vinç, Forklift
 Aralıksız çalışan kaldırma ve iletme makineleri :
- Yatay iletim : Konveyör, Bantlı taşıyıcı
- Kaldırma : Dikey kovalı taşıyıcı elevatör
- Kombine (Yatay iletim – kaldırma : Y“r“yen merdiven
 Tel halatları, uygun yağ ile belirli periyotlarda yağlanmalıdır.
 Tel halatların kullanımındaki avantajlar :
- Diğer halatlarla aynı ağırlık ve çapta oldukları halde mukavemetleri fazla olması
- )slak ve kuru halde mukavemetlerinin aynı kalması
- Değişik iklim şartlarında uzunluklarının önemli oranda değişmemesi
- Uzun öm“rl“ ve dayanıklı olmaları
 Kendir halatların kullanımında alınacak g“venlik tedbirleri şunlardır :
- Islak ve gergin bekletilmemelidir.
- Demir askılara asılmamalıdır.
- Asit ve aşındırıcılardan korunmalıdır.
- Keskin kenarlı y“k köşelerinde özel tedbirler alınmalıdır.
 Kaldırma makinelerinde kullanılan zincirlerin avantajları :
- Oldukça iyi bir verime sahiptirler.
- Çeşitli ortamlarda sıcak, tozlu, kirli, rutubetli iyi bir çalışma kabiliyeti gösterirler.
- Fazla bakıma ihtiyaç duymazlar.
- Daha k“ç“k boyutlardaki elemanlar “zerinden çalışabilirler.
 Kaldırma makinelerinde kullanılan zincirlerin dezavantajları :
- Oldukça ağır ve pahalı bir konstr“ksiyon oluştururlar.
- G“r“lt“l“ çalışırlar.
- Çalşıma hızları sınırlıdır.
- Aşırı y“kte veya zayıflama sonucu belirti göstermeden aniden koparlar.
 Y“k, iki veya daha fazla vinçle kaldırılacaksa, tek bir işaretçiden işaret alınmalıdır.
 Elektrikli mıknatıslı vinç, dinlenme halinde iken mıknatıslar vinç “zerinde asılı olarak
y“ksekte bırakılmayacak, bunlar ya doğrudan yere değdirilecek veya bu iş için yapılmış
platformlar “zerine indirilecektir. Mıknatıslar kullanılmadıklarında, vinç “zerinden
çıkarılacaktır.
 Kabinleri terk etmeden önce, raylı vinç operatörleri, b“t“n kumanda tertibatını stop
durumuna ve ana şalterleri de açık duruma getireceklerdir.
 Raylı vinç “zerinde herhangi bir onarıma başlamadan önce, b“t“n kumanda tertibatı,
stop duruma getirilecek, iki ana şalter açılacak ve bunlardan biri, sıkıca bağlanacaktır.
 Üzerine halat sarılan tamburların yanları flanşlı olmalıdır. Flanş genişliği sarılan halatın
çapının . katı olmalı ve halat fırlamalarını önleyecek şekilde yapılmalıdır.
 (alatın ucu tambura iyi bağlanmış olmalı ve y“k tutma elemanı en alt seviyede
bulunduğu zaman, yivli tambur “zerinde en az sarım halat bulunmalıdır.

 El maçunaları, kaldırılacak en ağır y“ke göre, kaldıraç kolu veya kolları “zerinde
yapılacak baskı, adam başına kilogramı geçmeyecek şekilde yapılmış olmalıdır.Bir
 Bir halatın çapı, aşağıda belirtilen değerlere uygun olarak incelirse, halat değişmelidir :
- Çapı mm ye kadar olanlarda : mm
- Çapı – mm arasında olanlarda : . mm
- Çapı 2 – mm arasında olanlarda : mm
 Kaldırma makineleri, kabul edilen en ağır y“k“n en az . katını, etkili ve g“venli bir
şekilde kaldıracak ve askıda tutabilecek g“çte olacak ve bunların bu y“ke dayanıklı ve
yeterli y“k frenleri bulunacaktır.
 Kaldırma makinelerinin periyodik kontrol s“releri yıldır.
 Yapı iskelelerinin periyodik kontrol s“releri aydır.
 ton veya daha fazla y“k kaldıran raylı vinçlerde, elektrikli fren veya bir elektrikli ve
bir mekanik fren bulundurulacaktır.
 İşyerlerinde malzemeler, metre y“ksekliğe istiflenecektir.
 Statik deney katsayısı . tir.
 Dinamik deney katsayısı yeterli bir g“venlik d“zeyini garanti etmek amacıyla seçilir.
Genel bir kural olarak, bu katsayı . e eşittir.
 Kararlılık deney katsayısı . tir.
 Tel halatların, g“venlik kat sayısı en az olmalıdır.
 Çelik halatların, g“venlik kat sayısı en az olmalıdır.
 Zincirlerin, emniyet katsayısı en az olmalıdır.
 İp halatların, g“venlik kat sayıları en az olmalıdır.
 Kaldırma araçlarının kancalarının g“venlik kat sayısı, taşıyacakları y“k“n en az; el ile
çalıştırılanlarda katına, mekanik olarak çalışanlarda katına ve erimiş maden veya
yakıcı veya aşındırıcı maddeler gibi tehlikeli y“kleri taşıyanlarda ise, katına eşit
olacaktır.
 Makine Emniyeti Yönetmeliği ne göre, kaldırma aksesuarları ve bunların aksamlarından
dokuma halat veya sapanların çalışma katsayısı dir.
 Makina Emniyeti Yönetmeliğine göre; kaldırma aksesuarları ve bunların aksamlarından
tel-halat/halat-halat ucu kombinasyonlarının çalışma kat sayısı dir.

. MOTORLU ARAÇLARDA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 G sınıfı s“r“c“ ehliyeti ile kullanılan iş makinaları :

- Forkliftler
- Kazıcı y“kleyiciler
- Greyderler
- Ekskavatörler
- İş kamyonları
- Vinçler
- Zemin s“p“rme makineleri
- Beton pompaları
- Finişherler asfalt serme makineleri
- Dozerler
- Sondaj makineleri
- Silindirler
 Yerden kumandalı vinç operatör belgesi ilgili mevzuatlarda yer almadığından,
işyerlerinde kazaların önlenmesi için bu belgelerin işyerinde yapılan eğitimler sonucu
verilmesi gerekir.
 İş makineleri park edileceği zaman, vites boşa alınmalıdır. Kesinlikle basıncı
boşaltılmamalı ve rölantiye alınmamalıdır.
 Kışın ak“ donmasyın diye ak“ tam sarj ettirilmeli ve dijital göstergeli araçta asla ak“
takviyesi yapılmamalıdır. Ak“ kendiliğinden boşalıyorsa ak“n“n “st kısmında
birikebilecek pislik kontrol edilmelidir. Kısa devreden dolayı yangın çıkarsa ak“ kutup
başları çıkarılmalıdır. Ak“n“n kısa devre olup patlamasına neden olacak şekilde kutup
başı arasında her kutup başına değen madeni bir para konulmamalıdır.
 Forkliftlerde vites değiştirileceği zaman muhakka hız tamamen kesilip vites
değiştirilmelidir.
 İş ekipmanında bulunan ve g“venliği etkileyen kumanda cihazları açıkca gör“l“r ve
tanınabilir özellikte olacak ve gerektiğinde uygun şekilde işaretlenecektir. Kumanda
cihazları zorunlu haller dışında, tehlike bölgenin dışına yerleştirilecek ve bunların ek bir
tehlike oluşturmayacaktır. Kumanda cihazları, istem dışı hareketlerde tehlikeye neden
olmayacaktır.
 Üzerinde işçi bulunan hareketli iş ekipmanı, normal çalışma koşullarında devrilme
riskine karşı :
- Cihaz bir çeyrekten derecelik açı fazla dönmeyecek şekilde yapılmış olacak veya,
Bir çeyrekten fazla dön“yorsa, “zerinde bulunan işçinin etrafında yeterli açıklık
bulunacak veya aynı etkiyi sağlayacak başka bir sistem olacaktır.
- Çalışma sırasında iş ekipmanı sabitleniyorsa veya iş ekipmanının, devrilmesi
m“mk“n olmayacak şekilde tasarımı yapılmışsa koruyucu sistemler gerekmez.
- İş ekipmanının devrilmesi halinde, “zerinde bulunan işçinin ekipman ile yer arasında
sıkışarak ezilmesini önleyici sistem bulunacaktır.
 Operatör : Makineleri kuran, çalıştıran, ayarlayan, bakımını yapan, temizleyen, tamir
eden veya hareket ettiren kişi veya kişilerdir.
 Motorlu araçlarda kısa devreden dolayı yangın çıkacak olursa, bataryanın kutup başı
bağlantısı çıkarılır.

 SRC t“r“ mesleki yeterlilik belgesi faaliyet alanlarına göre ;

- SRC uluslararası yolcu taşımacılığı
- SRC yurtiçi yolcu taşımacılığı
- SRC uluslararası eşya-kargo taşımacılığı
- SRC4 yurtiçi eşya-karho taşımacılığı
- SRC tehlikeli madde taşımacılığı
 Motorlu araçlarda ak“ bakımı yaparken ak“ dış y“zeylerinin ve kutup başlarındaki
oksitlerin sodalı su ve sıcak su ile temizlenmeli, plakaların cm “zerine kadar saf su
ilave edilmeli ve eleman kapak delikleri açık tutulmalıdır.
 Froklift y“k taşırken y“k“n yerden y“ksekliği cm yi geçmemelidir. Aksi takdirde yakıt
sarfiyatı artar ve araç çekişten d“şer.
 Ak“l“ forkliftlerin ak“ bakımı g“nl“k olarak yapılmalıdır.
 İş makineleri için hız sınırı km/h olarak belirtilmiştir.

. EL ALETLERİNDE İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 El aletleri s“rekli bakım isteyen aletler olduğu için, hemen her iş başlangıcında ve
bitiminde bu aletlerin sağlamlığı kontrol edilmelidir.
 Elektrikli alet ve makinelere ait temel korunma prensipleri :
- Tehlikeyi uzaklaştırma
- Tehlikeden korunma
 Fişi takılı aleti taşınırken anahtarından tutulmamalıdır.
 Elektrikli matkap, testere ve taşlama çarkları gibi döner aletleri kullananlar, eldiven,
kravat, kolye gibi aksesuarlar takmamalı ve bol elbiseler giymemelidir.
 Bileme çarkları kesici aletlerin bilenmesi işlemlerinde, taşlama çarkları ise metallerin
kaynaklanması sırasında meydana gelen p“r“zlerin d“zeltilmesi işlemlerinde kullanılır.
 Tevsiyecilik ve kalıpçılıkta çokça kullanılan eğeler, parçalara biçim vermek, y“zeyleri
d“zeltmek ve işşelem için kullanılan el aletleridir.
 Anahtar iterek değil çekerek kullanılmalıdır.
 Raspalar diğer aletlerden ayrı saklanmalıdır.
 Raspalama v“cuda doğru yapılmamalıdır.
 Manivela ve sökme aletleri, sert çelikten yapılmamalıdır. Destek olarak tahta, plastik
veya yumuşak malzeme kullanılmalıdır.
 (avyalar ile çalışma yapılırken uyulacak kurallar şunlardır.
- Hayvalar kullanılmıyorken prizden çekilmelidir.
- Kullanıldıkları ortamda uygun havalandırma yapılmalıdır.
- İş parçası pense veya kelepçe ile tutulmalıdır.
- (avya kullananlarının kanında kurşun tahlili yapılmalıdır.
 Pensler, hiçbir suretle cıvata veya somunların sök“l“p takılmasında kullanılmamalıdır.
 Mengene “zerinde parça doğrultma işlemi yapılacaksa, doğrultma işlemi çeneler
“zerinde değil mengenenin örs“s“n“n “zerinde yapılmalıdır.
 Aynı tezgahta birden fazla kişi çalışıyorsa, tezgahın kontrol“ bir kişi tarafından
yapılmalıdır.
 Mandren anahtarları, yuvasına gevşek oturacak ve bırakıldığında, kendiliğinden
d“şebilecek şekilde olacak ve zincir, ip veya benzerleriyle bir yere bağlanmış
olmayacaktır.
 P ö atik seyyar ihazları ku a da tetikleri uygu şekilde ko ul uş ola ak ve operatör eli i
çektiği de, hava giriş su a ı oto atik olarak kapa a aktır.
SAYISAL İÇERİKLİ BİLGİLER
 El testeresi de uygu hız dakikada - gidiş geliştir.
 Me ge e i tezgah üzeri de yüksekliği, çalışasa ak kişi i dirseği de -8 aşağıda
ol alıdır.
 Kaza lar, ta klar ve e zeri dar yerlerde e li ve ıslak yerlerde, elektrikli el la aları da
olduğu gi i alçak gerili kulla ıl aya aktır. Doğru akı kulla ılıyorsa, kulla a gerili i
voltu geç eye ek ve artı kutup toprakla ış ola aktır. Alter atif akı da ise a ak e küçük
gerili e çok V kulla ıla aktır.
 El aletleri, uygu dolap, askı ta losu veya e az yükseklikte etekliği ulu a raflarda
ulu durula aktır.

25. BAKIM – ONAR)M İŞLERİNDE İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

(Potansiyel soru sayısı
 Bakım ve onarım hizmetleri ;
- Makine, tezgah ve tesislerin daha uzun s“relerle, arızasız ve problemsiz olarak

çalışması
- Beklenmedik arızalar sebebiyle tehlikeli durumların ortaya çıkmaması
- İstenmeyen olaylar, kazalar, yaralanmalar, malzeme hasarları ve zaman kayıplarının
oluşmaması için yapılan planlı ve d“zenli çalışmalardır.
 Bakım ve onarım işlerinin çeşitleri :
- Arıza veya problem ortaya çıkınca yapılan bakım ve onarım
- Problem ortaya çıkmadan yapılan programlı bakım ve onarım
- Parçaları değiştirmeden yapılan bakım
- Ömr“n“ tamamlamış parçaları değiştirilerek yapılan bakım
 Planlı bakımlar grupta incelenir :
- Periyodik bakım koruyucu bakım
- Kestirimci bakım uyarıcı bakım : Amacı, sistemdeki araçları durdurmadan
durumları hakkında veriler almak ve bu verilerin zaman içerisindeki değişimini
incelemektir. Kestirimci bakım; titreşim analizi, yağ analizi, sıcaklık analizi gibi
yöntemleri kullanarak makine ve ekipmanlardaki arızaları sorun yaratacak hale
gelmeden önce tespit ederek muhtemel arızaları önlemeyi hedefleyen bir bakım
yöntemidir.
- Proaktif bakım önleyici bakım : Proaktif bakımda amaç, makinelerin arızalarını
ortaya çıkarmak değil, başlangıçta arızanın çıkmasını önlemektir.
 Asit ve kostik gibi korozif maddeleri ile parlayıcı ve zehirli maddelerin taşındığı
boruların manşon ve flanşlarının sök“lmesi gerektiğinde, önce flanşların alt
kısımlarındaki somunlar sızıntı başlayıncaya dek gevşetilmeli, sızıntı bittikten sonra
flanşlar tamamen açılmalıdır. Birbirine kaynamış olan flanşlar uygun bir aletle sızıntı
alttan olacak şekilde açılmalıdır.
 Yeraltı kablolarında yapılacak bir işlemde, cereyan kesilmesinden hemen sonra kapasitif
boşalmayı temin için, “zerinde çalışılması gereken kabloların b“t“n iletkenleri kısa
devre edilecek ve topraklanacaktır. Kısa devre ve topraklama işlemi , çalışma yerinin en
yakın kısımları “zerinde ve bu yerin her iki ucunda yapılacaktır.
 Parlayıcı ve patlayıcı maddeler taşınmış olan kaplara, “zerinde kaynak veya oksijenle
kesme işi yapılmadan önce, bunlar buharla veya diğer bir usul ile temizlenecek, zararlı
veya tehlikeli gazların, kap içinde kalığ kalmadığı kontrol edilecek ve kaplar
karbondioksit veya azot veya asal gazlar veya benzerleri ile doldurulacak, oksijenle
kesme işleri yapıldığı s“rece bu gazlardan biri yavaş yavaş verilecektir.
 Gömlekli veya çift cidarlı veya kapalı kaplarda ısı veya kaynak işleri yapılmadan önce,
bunlar iyice havalandırılacak ve kaynak işlerinin yapıldığı s“rece hiç oksijen
verilmeyecektir.
 Rutubetli ve iletken ortamlarda d“ş“k gerilimli V aydınlatma cihazları
kullanılmalıdır.
 Bakım ve onarım gibi nedenlerle fırın ve ocakların içine girilmeden önce, sıcaklık
⁰C den aşağıya d“ş“r“lecektir.

26. YANGIN
 Yanma : Yanıcı maddenin belirli bir ısı seviyesinde oksijenle birleşmesi sonucu meydana
gelen kimyasal bir olaydır.
 Katı maddeler, ısı etkisiyleyanıcı buhar veya gazlar çıkarmakta ve bu yanıcı buhar ve
gazların oksijenle birleşmesi sonucunda yanma olayı gerçekleşmektedir.
 Gaz maddeler : Oksijenle karışmaları kolay olduğundan diğer maddelere göre daha kolay
ve hızlı yanarlar.
 Akaryakıtların özellikleri :
- Akaryakıtlar suya göre hafiftirler.
- Sıvı haldeki akaryakıtlar yanmazlar. Akaryakıtların yanabilmeleri için önce buhar
haline gelmeleri ve sonrada hava ile karışmaları gerekir.
- Akaryakıtların buharlarının yanmaya başlamaları için, açık alev veya ateş ile temas
etmelerine gerek yoktur.
- Akaryakıtların buharları havadan ağırdır.
 Bağıl buhar yoğunluğu : Bir gazın molek“ler ağırlığının havanın molek“ler ağırlığına
oranıdır. Bir gaz veya buharın hava içerisinde bırakıldığında y“kselme ve alçalma
eğilimidir. Bir gazın buhar yoğunluğu tamamen onun molek“ler ağırlığı ile orantılıdır.
 )sı bir enerji biçimi, sıcaklık ise bir cisimde bulunan ısı enerjisi miktarının ölç“s“d“r.
 )sının ortama yayılması :
- Direkt temas yoluyla ısının yayılması kond“ksiyon
- (avayoluyla ısının yayılması konveksiyon
- )şıma yoluyla ısının yayılması radyasyon
 Yanma noktasındayken, bir kıvılcım yakıtı tutuşturacak, daha çok yakıt buharlaştırmak
için yeterli ısıyı “retecek ve alevli yanmayı s“rd“recektir.
 Parlama noktasında, yakıt “zerindeki buharın tutuşması t“m buharı kullanan bir anlık
alevle sonuçlanacaktır. Bu alev anlık yanıp t“kenecektir. Ç“nk“ bu durumda yakıt
buharının yeterli beslenmesini “retecek ısı ve zaman yetersizdir.
 Yavaş yanma : Yanıcı maddenin yapısı gereği, yanıcı buhar veya gaz oluşturmadığı
durumlarda, ortamda yeterli oksijen bulunmaması ve ortamdaki ısının yetersiz kalması
hallerinde meydana gelir. Buna en iyi örnek, demirin paslanmasıdır.
 Kendi kendine yanma : Yavaş yanmadın zaman içerisinde hızlı yanma olayına
dön“şmesidir. Özellikle bitkisel kökenli yağlı maddeler normal hava ısısı ve oksijeni
içinde kolaylıkla oksitlenmekte bu oksitlenme sırasında ise gittikçe artan bir ısı
çıkmaktadır. Zamanla doğru orantılı olarak artan bu ısı, bir s“re sonra alevlenmeye
yetecek dereceyi bularak maddenin kendiliğinden tutuşmasına neden olmaktadır
 (ızlı yanma : Yanmanın b“t“n belirtileri ile oluştuğu bir olaydır. Bu olayın
gerçekleşmesi için katı, sıvı ve gaz maddelerin buhar çıkarır hale gelmeleri, gaz
maddelerin yeterli oksijenle reaksiyona girmeleri ve yanma ısısına kadar ısınmaları
gerekmektedir.
 Patlayıcı maddeler : B“y“k miktarlarda gaz “retimi sağlayan ve çok hızlı ekzotermik
oksidasyon reaksiyonu gösteren maddelerdir.
 Genel olarak patlamalar 4 grupta incelenmektedir :
- Çok hızlı oksitlenme/yanma sonucu oluşan patlamalar
- Çok hızlı ayrışma/bozulma sonucu oluşan patlamalar

- Fazla basınç sonucu oluşan patlamalar

- N“kleer patlamalar
 Korlaşma : Bazı maddeler gaz çıkarmadıkları ve buharlaşmadıkları halde yanarlar. Bu
olaya korlaşma denir. Gazı alınmış kok ve odun köm“r“ ile sigaranın yanışı korlaşmaya
örnektir.
 Bir çok patlayıcı madde ihtiyaç duyduğu oksijeni içermek zorundadır. Bu tip maddelere
örnek olarak kara barut verilebilir.
 Yangınlar, yanan maddenin cinsine göre sınıflandırılmaktadır :
A sınıfı yangınlar : Katı yangınlardır. Katı yangınlar için en ideal sönd“r“c“ sudur. Köm“r
B sınıfı yangınlar : Sıvı yangınlardır. Sıvı yangınlar için en ideal sönd“r“c“ köp“kt“r.
Boyalar, solventler
C sınıfı yangınlar : Gaz yangınlarıdır. En etkili sönd“rme yöntemi, gaz akışını kesmektir.
Doğalgaz, hidrojen
D sınıfı yangınlar : (afif metal yangınlarıdır. Metal yangınlarının temel sönd“rme
prensibi boğmadır. Su kesinlikle kullanılmamalıdır. Al“minyum, magnezyum, titanyum
E sınıfı yangınlar : Elektrik yangınlarıdır. Su ve köp“k kesinlikle kullanılmamalıdır.
 Jet yangını : İnce uzun alevle yanar ve gaz borusu kaçaklarının tutuşmasında gör“l“r.
 BLEVE : Kapalı bir tank yakınında meydana gelen yanma ya da yangın giderek tankı ısıtır
ve tank içinde ısınarak kaynamaya başlayan sıvı tank basıncını hızlı bir şekilde arttırır ve
patlama gerçekleşir.
 UVCE : B“y“k miktarda ortama yayılan gaz kaçağı hava ile karışarak patlamaya hazır bir
bulut oluşturur. O sırada herhangi bir ısı kaynağı ile temas sonucu patlama meydana
gelir.
 (avuz tipi yangın : Bir yerde biriken yakıtın tutuşması ve yanmasıdır.
 Yangınlarda kullanılan sönd“r“c“ler :
 B ve C sınıfı yangınlar için kullanılan tozlar, sodyum bikarbonat asıllı tozlardır.

 A, B ve C sınıfı yangınlarda kullanılan tozlar ise amonyum fosfat asıllı bileşiklerden
meydana gelmektedir.
 Kuru kimyevi tozlar, elektrik akımını geçirmedikleri için elektrikle çalışan makinelerle
ilgili akaryakıt yangınlarında da kullanılırlar.
 Kimyasal köp“k çeşitleri :
- Mekanik protein esaslı köp“k
- Sentetik köp“k
- Alkole dayanıklı köp“k
- AFFF tipi köp“k

 Yangın ihbar sistemleri mekanik ve otomatik uyarı sistemleri olarak ikiye ayrılır :
- Mekanik uyarı sistemleri : Çok basit sistemler olup yangın canlı, kontrol panolu ve
ihbar d“ğmeli butonlu uyarı sistemleri vardır.
- Otomatik uyarı sistemleri :
 )sı duyar elemanlar
 Duman duyar elemanlar
 Alev duyar elemanlar
 Patlama duyar elemanlar
 Yangın aşağıdaki yolla yayılır :
- Temas
- Çevrim
- )şınım
- Akma veya sıçrama
- Elektrik akımı
 Yangın sönd“rme prensipleri :
- Soğutarak sönd“rme
 Su ile soğutma
 Yanıcı maddeyi dağıtma
 Kuvvetli “fleme
- (avayı kesme
 Örtme
 Boğma
 Oksijeni azaltma
- Yanıcı maddeyi ortadan kaldırma
 Yanıcı maddeyi ısıdan ayırma
 Ara boşluğu meydana getirme
 Yangın sönd“rme tesislerinin çeşitleri şunlardır :
- Otomatik sabit yangın sönd“rme sistemleri
 Yağmurlama sprintler sistemi
 Köp“kl“ sönd“rme sistemi
 Kuru tozlu sönd“rme sistemi
 CO2 gazlı sönd“rme sistemi
 (alon gazlı sönd“rme sistemi
- Diğer yangın sönd“rme tesisleri
 Dahili yangın muslukları
 Sabit sus sistemleri
 Yangın kapıları
 Yangın sönd“rme cihazları aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir :
- Sulu sönd“r“c“ler : A sınıfı yangınlarda kullanılır.
- Köp“kl“ sönd“r“c“ler : B sınıfı yangınlarda kullanılır.
- Karbondioksitli sönd“r“c“ler : C sınıfı yangınlarda kullanılır.
- Basınç altında sıvı karbondioksitli yangın sönd“r“c“ler, Kuru kimyasal maddeli
(tozlu) sönd“r“c“ler : B ve C sınıfı yangınlarda kullanılır.
 Kapalı ortamda korlaşmış karbonun sulanması, karbonmonoksit ile hidrojen gazları
ortaya çıkaracağından dolayı çok tehlikelidir.

 Yangın yükü : Bir yapı böl“m“n“n içinde bulunan yanıcı maddenin k“tleleri ile alt ısıl
değerleri çarpımları toplamının, plandaki toplam alana böl“nmesi ile elde edilen ve
MJ/m2 olarak ifade edilen b“y“kl“ğ“d“r.
 Yangın bölgesi sonu : Yangın halinde, uyarı ve sönd“rme tedbirleri diğer
böl“mlerdeki sistemlerden ayrı olarak devreye giren böl“m“ ifade eder.
 Yangın kompartımanı : Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dahil olmak “zere,
her yanı en az dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı
geçirmez alanlara ayrılmış bölgeyi ifade eder.
 Toplanma amaçlı binalar : Tören, ibadet, eğlence, yeme, içme, ulaşım ve araç bekleme
gibi sebeplerle, veya daha fazla kişinin bir araya gelebileceği b“t“n binaları veya
bunların bu amaçla kullanılan böl“mleridir.
 Binaların Yangından Korunması (akkında Yönetmeliğe göre, h“k“mlerin uyulmaması
sebebiyle meydana gelen yangın hasarlarından dolayı sorumlu olanlar :
- Yapı inşasında yer alan yapı sahipleri, işveren ve işveren temsilcileri
- Tasarımda, uygulamada ve denetimde görevli mimar ve m“hendisler
- Yapı denetimi kuruluşları
- M“teahhitler, imalatçılar
 Kaçış yolları kapsamına giren yerler :
- Oda ve diğer bağımsız mekanlardan çıkışlar
- (er kattaki koridor ve benzeri geçitler
- Kat çıkışları
- Zemin kata ulaşan merdivenler
- Zemin katta merdiven ağızlarında aynı katta yapı son çıkışına göt“ren yollar
Asansörler kaçış yolu olarak kabul edilemezler.
 Kaçış yollarının belirlenmesinde esas alınanlar :
- Yapının kullanım sınıfı
- Kullanıcı y“k“
- Kat alanı
- Çıkışa kadar alınacak yol
- Çıkışların kapasitesi
 Kamu binalarında bir geve bekçisi veya g“venlik görevlisi bulunması asıldır. Gece bekçisi
temin edilemeyen yerlerde :
- (izmetli sayısı den fazla değilse, durum en yakın polis veya jandarma karakoluna
bir yazıyla bildirilir ve binanın devriyeler tarafından sık sık kontrol edilmesi sağlanır.
- Hizmetli sayısı den fazla ise ve asıl görev aksatılmadan y“r“t“lebilecekse,
hizmetliler sırasıyla gece nöbeti tutarlar ve ertesi g“n istirahat ederler. Nöbet izni
sebebiyle asıl görevin aksaması söz konusu ise ve hizmetli sayısı i geçmiyorsa, polis
veya jandarma karakoluna bir yazıyla bildirilir ve binanın devriyeler tarafından sık
sık kontrol edilmesi sağlanır.
- Kamu binalarında resmi tatil ve bayram g“nlerinde de hizmetlilerce sırayla nöbet
tutulur. Nöbetçi personele, fazla mesai “creti ödenemediği takdirde nöbet tuttuğu
saat kadar mesai g“nlerinde izin verilir.
 Yangının safhaları :
- Başlangıç safhası
- Yayılma safhası
- Çökme safhası Bitiş safhası diye birşey yoktur.

 Binaların Yangından Korunması (akkında Yönetmeliğe göre; yangın, deprem ve benzeri

afetlerle binada bulunanların tahliyesini sağlayan, olaya ilk m“dahaleyi yapan, arama
kurtarma ve sönd“rme işlerine katılan ve gerektiğinde ilk yardım uygulayan ekibe, Acil
durum ekibi denir.
 Alevlenme noktasındaki yanıcı bir maddenin, yanma noktasındaki diğer bir yanıcı
maddeden en önemli farkı, ısı kaynağı uzaklaştğında sönmesidir.
 ABC ve BC kuru kimyevi tozlu portatif yangın sönd“rme cihazlarında kullanılan
p“sk“rt“c“/itici gaz, N2 dir.
 (angi durumda olursa olsun akaryakıt yangınlarının kontrol altına alınması ve
sönd“r“lmesi için, önce su yağmurlama sistemiyle, daha sonra da köp“k işlenmelidir.
 Gaz yangınlarında ilk önce uygulanması gereken sönd“rme tekniği, yanıcı maddeyi
ortadan kaldırma dır.
 Gaz yangınlarının sönd“r“lmesinde gazın kaldırılması yöntemi, vana kapatılarak
uygulanır.
 Binaların Yangından Korunması (akkında Yönetmelik h“k“mlerine göre bina tehlike
sınıflandırılması :
- D“ş“k tehlikeli
- Orta tehlikeli
- Y“ksek tehlikeli
 Stok, taban çapı en çok metre ve y“ksekliği . metre olan piramitler şeklinde
yapılmalı ve yığınlar arasında . cm aralık bulunmalıdır. B“y“k stoklarda yığınların
çeşitli yerlerine hava bacaları konulmalıdır. Bu bacalar, yığınların “st kısımlarını aşacak
şekilde metre, dip ve kenarları delikli en az cm lik kalaslardan yapılmış olmalıdır.
 LPG gazının patlama limiti % - arasındadır.
 Doğalgaz için patlama limitleri :
- Alt Patlama Sınırı LEL : %
- Üst Patlama Sınırı UEL : %
 1 m3 doğalgazın tam yanması için m3 oksijen ve dolayısıyla m3 hava gerekmektedir.
 Yanmanın s“rmesi için en az % oksijene ihtiyaç vardır. Eğer özel şartlarda oksijen
oranı % artarsa, cisimlerin yanıcılık özellikleri de çok fazla artar.
 Oksijenle birleşmeye başlamış cisim, yanmaya devam edebilmek için ile ⁰C ısıya
ihtiyaç duyar. Bu ilave ısıya yanma ısısı denir.
 Kuru kimyevi tozlu yangın sönd“rme cihazlarının, kg olanlarının etkili mesafeleri, -5
metre olup, 30- saniye kadar çalışırlar.
 İşçilerin, işyerinin herhangi bir kısmında, ateş ve dumana karşı korunmuş bir merdiven
boşluğuna veya ateş kesici bir duvarın kapısına ulaşabilecekleri uzaklıklar :
- Çok tehlikeli yerlerde metre
- Tehlikeli ve az tehlikeli yerlerde metre yi geçmeyecektir.
 Seyyar yangın sönd“rme cihazları, en az 12 ayda bir defa kontrol edilecektir. Kontrol
tarihleri, cihazlar “zerine yazılacaktır.
 Sabit yangın sönd“rme cihazları, en az yılda bir kontrol edilecektir.
 İSG T“z“ğ“ne göre, işyerlerinde ayda bir alarm ve tahliye denemeleri yapılacaktır.
 İşyerlerinde köm“r stokları, eni , boyu ve y“ksekliği metreyi aşmayan yığınlar
halinde olacaktır.

 Yüksek Bina : Bina y“ksekliği . metreden, yapı y“ksekliği . metreden fazla olan
binalardır.
 D“ş“k tehlikeli yerlerde, yangın kompartımanı, d“ş“k yangın y“l“ne ve yanabilirliğe
sahip malzemelerin bulunduğu, en az dakika yangına dayanıklı ve tek bir
kompartıman alanı nf den b“y“k olmayan yerlerdir.
 (astanelerde koridor genişliği metreden az olamaz.
 Transformatör ve jeneratörlerin kurulacağı odanın b“t“n duvarları, tabanı ve tavanı en
az dakika s“reyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır.
 Yönlendirme işaretleri, yerden cm ila cm y“ksekliğe yerleştirilir.
 Yangın uyarı butonları, yerden en az cm ve en fazla cm y“ksekliğe yerleştirilir.
 Aşağıda verilen binalarda yangın uyarı butonlarının kullanılması zorunludur :
- Konutlar hariç, kat alanı m2 den fazla olan kat ile kat arasındaki b“t“n
binalarda
- Konutlar hariç, kat sayısı ten fazla olan b“t“n binalarda
- Konutlar dahil b“t“n y“ksek binalarda
 Taşınabilir sönd“rme cihazlarında sönd“r“c“n“n duvara bağlantı asma halkası
duvardan kolaylıkla alınabilecek şekilde yerleştirilir ve kg dan daha ağır ve kg dan
hafif olan cihazların zeminden olan y“ksekliği yaklaşık cm yi aşmayacak şekilde
montaj yapılır.
 Yangın uyarı butonuna yatay erişim uzaklığının metreyi geçmeyecek şekilde
yerleştirilmesi gerekir.
 Yangın dolapları, her katta ve yangın duvarları ile ayrılmış her böl“mde aralarındaki
uzaklık metreden fazla olmayacak şekilde d“zenlenir.
 Sönd“rme t“plerine ulaşma mesafesi en fazla metre olmalıdır.
 Acil durum yönlendirmesinin normal aydınlatmanın kesilmesi halinde en az dakika
s“reyle sağlanması gerekir.
 Sesli uyarı cihazları binanın her yerinde, yerden cm y“kseklikte ölç“lecek ve ses
seviyesi ortalama ortam ses seviyesinin en az dB “zerinde olacak şekilde yerleştirilir.
Sesli uyaru cihazlarının, metre uzaklıkta en az dB ve en çok dB ses seviyesi elde
edilecek özellikte olması şarttır.
 Yapı y“ksekliği . metrenin “zerinde olan binaların hol ve koridor gibi ortak
alanlarında duman kontrol sistemi yapılması mecburidir.
 Toplam alamı m2 yi aşan kazan dairelerinde, kapalı otopark alanlarında ve bodrum
katlardaki depolarda mekanik duman tahliye sistemi yapılması mecburidir. Duman
tahliye sisteminin, binanın diğer böl“mlerine hizmet veren sistemlerden bağımsız olması
ve saatte en az defa hava değişimi sağlaması gerekir.
 Binaların taban alanları toplamının m2 den b“y“k olması halinde dış hidrant
sistemi yapılması mecburidir.
 Aşağıda belirtilen yerlerde otomatik yağmurlama sistemi kurulması mecburidir :
- Yapı y“ksekliği . metreden fazla olan konut haricindeki b“t“n binalarda
- Yapı y“ksekliği . metreyi geçen konutlarda
- Alanlarının toplamı m2 den b“y“k olan kapalı otoparklarda ve dan fazla
aracın asansörle alındığı kapalı otoparklarda
- Birden fazla katlı bir bina içerisindeki yatılan oda sayısı “ veya yatak sayısı “
geçen otellerde, yurtlarda, pansiyonlarda, misafirhanelerde ve yapı y“ksekliği 21.5
metreden fazla olan b“t“n yataklı tesislerde

- Toplam alanı nf nin “zerinde olan katlı mağazalarda, alışveriş, ticaret ve

eğlence yerlerinde
- Toplam alanı m2 den fazla olan, kolay alevlenici ve parlayıcı madde “retilen
veya bulundurulan yapılarda
 D“ş“k tehlike sınıfında her m2, orta ve y“ksek tehlike sınıfında her m2 yapı
inşaat alanı için adet olmak “zere, uygun tipte kg lık kuru kimyevi yozlu veya
eşdeğeri gazlı yangın sönd“rme cihazları bulundurulması gerekir.
 Sönd“rme cihazlarının standartlarda belirtilen hususlar doğrultusunda yılda bir kez
yerinde genel kontrolleri yapılır ve . Yılın sonunda içindeki sönd“rme maddeleri
yenilenerek hidrostatik testleri yapılır.
 Sınıf ) sıvılar : Parlama noktaları . ⁰C dan y“ksek ve . ⁰C dan d“ş“k sıvılardır.
 Yapı y“ksekliği . metreden fazla olan konut binaları ile içinde kişiden fazla insan
bulunan konut dışı her t“rl“ yapıda, binada, tesiste, işletmede ve içinde den fazla
kişinin barındığı sitelerde aşağıdaki acil durum ekipleri oluşturulur.
- Sönd“rme ekibi
- Kurtarma ekibi
- Koruma ekibi
- İlkyardım ekibi
 Sönd“rme ve kurtarma ekipleri en az er kişiden, koruma ve ilkyardım ekipleri en az
şer kişiden oluşur.
 Yönetmeliğe göre, binada senede en az kez sönd“rme ve tahliye tatbikatı yapılır.
 (erhangi bir kaçış merdiveninde basamak y“ksekliği cm den çok ve basamak
genişliği cm den az olamaz.
 Kaçış yolu kapılarının genişliği cm den ve y“ksekliği cm den az olamaz.
 Y“ksek binalarda kaçış yollarının ve merdivenlerin genişliği cm den az olamaz.
 LPG nın yeraltı tanklarında dökme olarak depolanması halinde, yeraltı depolama
tanklarının en “st y“zeyinin toprak seviyesinden en az cm aşağıda kalacak şekilde
olması gerekir.
 Binaların Yangından Korunması (akkında Yönetmeliğe göre yaylı emniyet valflerinin
hidrostatik testleri yılda bir yapılır.
 Binaların Yangından Korunması (akkında Yönetmeliğe göre tankların hidrostatik
testleri 10 yılda bir yapılır.
 Doğalgaz kullanılan yerlerde gaz dedektör“, tavantan cm aşağıda yerleştirilir.
 LPG kullanılan yerlerde gaz dedektör“, tabandan cm yukarda yerleştirilir.
 Yangına karşı tesis edilmesi gereken duman dedektör“ ayda bir kez kontrol edilmelidir.
 Yanıcı maddenin ortadan kaldırılması şekilde yapılabilir.

27. ACİL DURUM PLANLAR)

 Acil durum planlanmasının yapılması ve toplumun bilgilendirilmesi, )LO tarafından

yılında yayınlanmış olan B“y“k end“striyel kazaların önlenmesi isimli uygulama kodda
mevcuttur.
 Acil Durum : İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın,
patlama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil
m“dahale, m“cadele, ilk yardım veya tahliye gerektiren olaylardır.
 Acil durumlarla ilgili özel görevlendirilen çalışanların sorumlulukları işverenlerin
konuya ilişkin y“k“ml“l“ğ“n“ ortadan kaldırmaz.
 Acil durum planı, t“m işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak “zere :
- Acil durumların belirlenmesi
- Bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması
- Görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi
- Acil durum m“dahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulması
- Dök“mantasyon
- Tatbikat ve acil durum planının yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanır.
 İşyerlerinde meydana gelebilecek acil durumlar aşağıdaki hususlar dikkate alınarak
belirlenir :
- Risk değerlendirmesi sonuçları
- Yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali
- İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar
- Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali
- Sabotaj ihtimali
 İşyerlerinde yaşlı, engelli, gebe veya kreş var ise çocuklara tahliye esnasında refakat
edilmesi için tedbirler alınır.
 Acil durum planı asgari aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dök“mante edilir :
- İşyerinin unvanı, adresi ve işveren adı
- (azırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi
- Belirlenen acil durumlar
- Alınan önleyici ve sınırlayıcı tedbirler
- Acil durum m“dahale ve tahliye yöntemleri
- Aşağıdaki unsurları içeren işyerini veya işyerinin böl“mlerini gösteren kroki :
 Yangın sönd“rme amaçlı kullanılacaklar da dahil olmak “zere acil durum
ekipmanlarının bulunduğu yerler
 İlkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler
 Kaçış yolları, toplanma yerleri ve bulunması halinde uyarı sistemlerinin de
yer aldığı tahliye planı
 Görevlendirilen çalışanların ve varsa yedeklerinin adı, soyadı, unvanı,
sorumluluk alanı ve iletişim bilgileri
 İlkyardım, acil tıbbi m“dahale, kurtarma ve yangınla m“cadele konularunda
işyeri dışındaki kuruluşların irtibat numaraları
 Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanlarındaki işyerlerinde tatbikatlar
yönetimin koordinasyonu ile y“r“t“l“r.
 İşe yeni alınan çalışana, iş sağlığı ve g“venliği eğitimlerine ilave olarak acil durum
planları ile ilgili bilgilendirme yapılır.

 Acil durum konularıyla ilgili özel olarak görevlendirilenler, y“r“tecekleri faaliyetler ile
ilgili olarak eğitilir.
 Acil durumlar için görevlendirilen çalışanlara, eğitimlerin işyerinde iş g“venliği uzmanı
veya işyeri hekimi tarafından verilmesi halinde, bu durum işveren ile eğitim verenlerce
imzalanarak belgelendirilir.
 Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda, y“r“t“len işler için
diğer işverenlerin y“r“tt“ğ“ işler de göz ön“nde bulundurularak acil durum planı
işverenlerce ortaklaşa hazırlanır.
 Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya
sitelerinin işyerlerince hazırlanan acil durum planlarının koordinasyonu yönetim
tarafından y“r“t“l“r.
 Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde acil durum planlarının
hazırlanması konusunda işyerinin b“t“n“ için asıl işveren, kendi çalışma alanı ve
yaptıkları işler ile sınırlı olmak “zere alt işverenler sorumludur.
 Bir aydan kısa s“reli işlerde, işyerinin veya yapılacak işin mahiyeti itibariyle çalışanları
doğrudan etkilemesi muhtemel acil durumlar için, özel görevlendirmeler işverence
yapılır ve çalışanları özel görevi bulunanlar ve acil durumlar ile ilgili bilgilendirilir.
 Kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi –
işveren ve memur sendikaları ile kamu yararına çalışan sivil toplum kuruluşlarının
faaliyet gösterdikleri sektörde hazırladıkları rehber taslaklarından, Bakanlıkça, Acil
durumlar hakkındaki yönetmelik h“k“mlerine uygunluğu yön“nden değerlendirilerek
onaylanan taslaklar, Bakanlık tarafından sektör, meslek veya yapılan işlere özg“ durum
planı rehberleri olarak yayımlanır.
 İşveren; işyerlerindeki tehlike sınıfılarını tespit eden tebliğde belirlenmiş olan :
- Çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışana
- Tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışana
- Az tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalışana kadar
a)Arama, kurtarma ve tahliye
b Yangınla m“cadele, konularının her biri için uygun donanıma sahip ve özel eğitimli
en az birer çalışanı destek elemanı olarak görevlendirir. İşyerinde bunları aşan
sayılarda çalışanın bulunması halinde, tehlike sınıfına göre , ve ye kadar
çalışan için birer destek elemanı daha görevlendirir.
 dan az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, kişi görevlendirmesi

yeterlidir.
(azırlanan acil durum planının uygulama adımlarının d“zenli olarak takip edilmesi ve
uygulanabilirliğinden emin olmak için işyerlerinde yılda bir defa olmak “zere tatbikat
yapılır.
 Acil durum planları :
- Çok tehlikeli sınıfta yılda bir yenilenir.
- Tehlikeli sınıfta yılda bir yenilenir.
- Az tehlikeli sınıfta yılda bir yenilenir.
 İlkyardım Yönetmeliğine göre, t“m kurum ve kuruluşlarda istihdam edilen her
personel için bir, ilgili mevzuata göre ağır ve tehlikeli işler kapmasımda bulunan
işyerlerinde, her personel için bir olmak “zere, bu yönetmeliğe göre yetkilendirilmiş
merkezden en az Temel İlkyardım Eğitimi sertifikası almış ilkyardım için
bulundurulması zorunludur.
KONUYLA ALAKAL) YÖNETMELİKLER :
- İşyerlerinde Acil Durumlar (akkında Yönetmelik

. SAĞL)K VE GÜVENLİK İŞARETLERİ

 Bu yönetmelik h“k“mleri aşağıdakilerde uygulanmaz :
- Diğer bir mevzuatta özel olarak atıfta bulunmadıkça, tehlikeli maddelerin,

preparatların, “r“nlerin veya malzemelerin piyasaya arzında kullanılan
işaretlemelerde
- Kara, demir, deniz, hava ve iç suyolu taşımacılığının d“zenlenmesinde kullanılan
işaretlemelerde
 Aşağıda belirtilen işaretler birlikte kullanılabilir :
- )şıklı işaret ve sesli sinyal
- )şıklı işaret ve sözl“ iletişim
- El işaretleri ve sözl“ iletişim
 Beden dili sözs“z iletişimde oldukça önemlidir.


 Yasaklayıcı işaretler : Daire biçimindedir. Beyaz zemin “zerine siyah piktogram, kırmızı
çerçeve ve diyagonal çizgiden oluşur. Kırmızı kısımlar işaret alanının en az % ini
kapsayacaktır.
 Uyarıcı işaretler : Üçgen şeklindedir. Sarı zemin “zerine siyah piktogram, siyah
çerçeveden oluşur. Sarı kısımlar işaret alanının en az % sini kapsayacaktır.
 Emredici işaretler : Daire biçimindedir. Mavi zemin “zerine beyaz piktogramdan oluşur.
Mavi kısımlar işaret alanının en az % sini oluşturacaktır.
 Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri : Dikdörtgen veya kare biçimindedir. Yeşil zemin “zerine
beyaz piktogram vardır. Yeşil kısımlar, işaret alanının en az % sini kapsayacaktır.
 Yangınla m“cadele işaretleri : Dikdörtgen veya kare biçimindedir. Kırmızı zemin “zerine
beyaz piktogram vardır. Kırmızı kısımlar işaret alanının en az % sini kapsayacaktır.

 Engellere çarpma, d“şme ya da nesnelerin d“şme tehlikesinin bulunduğu yerler ile

işletme tesisleri içinde çalışanların çalışma esnasında dolaştıkları bölgeler, birbirini takip
eden sarı ve siyah ya da kırmızı ve beyaz renk şeritleriyle işaretlenir.
 Sarı – siyah ya da kırmızı – beyaz şeritler yaklaşık olarak derece açıyla ve aynı
b“y“kl“kte boyanır.
 Çalışma yerlerinin kullanım biçimi ve ekipmanlar, çalışanların korunmasını

gerektiriyorsa; araç trafiğe açık yollar, zemin rengi de dikkate alınarak, açıkça seçilebilir
şekilde, sarı ya da beyaz renkli s“rekli şeritlerle belirlenir.
 Bir aygıt hem s“rekli hem de aralıklı işaretler gönderiyorsa, aralıklı gönderilen işaret
s“rekli işaretin belirttiğinden daha fazla tehlikeli bir durumu ya da daha acil olarak
yapılması istenen/emredilen m“dahale ya da eylemi ifade eder.
 Bir aygıt sabit ve değişken frekansta sesli sinyal yayıyorsa, aygıtın yaydığı değişken
frekanslı sinyal, sabit frekanslı sinyale göre daha tehlikeli bir durumu veya daha acil
olarak yapılması istenen/emredilen m“dahale ya da eylemi ifade eder.





- Sağlık ve G“venlik İşaretleri Yönetmeliği

. (AVALAND)RMA VE İKLİMLENDİRME PRENSİPLERİ

 (ava kalitesini etkileyen faktörler :

- )sı
- Nem
- Akım hızı
- Termal radyasyon
- Havada bulunan kirletici unsurlar
 Temiz hava : Normal şartlarda karbondioksit miktarının binde birin “st“ne çıkmayan
havaya denir.
 İklimlendirme : Çalışma ortamının gerek “retim gerek “r“n ve gerekse çalışanların
termal konfor yön“nden tatmin edici olmasını sağlamak amacı ile ısıtma, soğutma ve
nemlendirme işlevlerini birlikte yerine getiren yöntemdir.
 (ava ısısının ölç“lmesi : Termometre
 (ava neminin ölç“lmesi : Psikometre veya (igrometre
 (ava akımı ölç“lmesi : Anemometre
 Radyant ısının ölç“lmesi : Globetermometre
 M“saade edilebilen azami konsantrasyon MAK : saatlik s“rede, işçilerin solunum
bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı
ortalamasının “st sınırıdır.
 Eşik sınır değerler ESD-TLV : Bir işçinin maruz kalabileceği ve kendisi için tehlikeli
olmayan azami kirletici dozu ifade eder.
 Zaman ağırlıklı ortalama TWA : En az saat ve olağan çalışma koşullarında, işçinin
maruz kaldığı toz konsantrasyonunu ifade eder.
 Kısa s“reli maruziyet sınır değerleri STEL : Başka bir s“re belirtilmedikçe, dakikalık
s“rede maruz kalınan, aşılmaması gereken limit değerdir.
 (avalandırma Metotları :
- Doğal havalandırma
- Cebri (mekanik) havalandırma
- Lokal havalandırma
 Nemli sıcaklık, kağıt, kumaş, konserve ve yer altı maden işletmelerinde rastlanmaktadır.
 Kuru sıcaklık, Demir çelik, cam ve çimento sanayinde rastlanmaktadır.
 (ava bileşiminde yaklaşık olarak % Oksijen, % Azot vardır.
 Yetişkin bir insanın saatte m temiz havaya ihtiyacı vardır.

3
Çalışma yerlerinde kişi başına d“şen hava m olmalıdır.

 (ava hacminin hesabında tavan y“ksekliğinin metreden fazlası hesaba katılmaz.
 Koğuşlarda kişi başına d“şen hava hacmi m3 olmalıdır.
 Normal şartlarda işyerinin tavan y“ksekliği m olmalıdır.
 Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan y“ksekliği en az . m olmalıdır.
 (ava akımı, . m/s yi geçmemelidir.
 Kapalı işyerleri g“nde en az defa saatten aşağı olmamak “zere havalandırılmalıdır.
 Oturarak yapılan hafif el işlerinde sıcaklık, ⁰C olmalıdır.
 Ayakta yapılan ağır kol işlerinde sıcaklık, ⁰C olmalıdır.
 Çok ağır işlerde sıcaklık, – ⁰C olmalıdır.
 Metabolik ısı değeri hareketsiz insan için W/m2 dir.

. BAS)NÇL) KAPLARLA ÇAL)ŞMALARDA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 Basınçlı kap: İç basıncı , bardan b“y“k olan kap ve ekipmanlara denir.

 Basınçlı Kap Çeşitleri ;
- Kazanlar - Sınai gaz tankları.
- Kompresörler, - Pnomatik akışkan devreleri,
- Otoklavlar, - LPG tankları,
- Gaz t“pleri, - Kriyojenik tanklar,
- Boru hatları, - Soğutma “niteleri,
- (idrolik akışkan devreleri, - Hidrofor vb.
- (ava tankları,
Sıvı yakıt tankları, basınçlı kap değildir.
 Hidrofor Sistemi : Basıncı d“ş“k bir akışkanı belli bir rezervuardan veya direkt su
şebekesinden alarak kullanım yerlerine basınçlı bir şekilde ileten pompa sistemleridir.
 Kriyojetik Tankları : Çok d“ş“k sıcaklıklardaki maddeleri depolamak için kullanılan
tanklardır. Kriyojenik sıcaklıklar, -1 °C ile mutlak sıfır - °C arasındaki sıcaklıklar
olarak tanımlanır. Kroyojenik tanklar, içlerinde - ⁰C nin altında sıvı fazda bulunan
gazları taşımak ve depolamak amacı ile “retilmektedir. (er bir tank, iç içe geçirilmiş
adet tanktan oluşmaktadır.
 Otoklav Kazanı : Sıvıları kaynama noktalarının “zerindeki sıcaklıklara dek ısıtmaya
elverişli, çeperleri y“ksek basınca dayanıklı, sızdırmaz kaptır.
 Boyler Kazanı : Kalorifer kazanından yada başka kaynaklardan gelen sıcak yada kızgın
buhar serpantinler (borular vasıtasıyla içinde soğuk su bulunan bir deponun içinden
geçirilerek, binada kullanılacak sıcak suyun ısıtılmasını sağlar. S“rekli ve d“zenli sıcak su
temini sağlamış olur.
 Emniyet ve Basınç D“şme Cihazları :
- T“z“kte geçenler,
 Basınç göstergesi : Manometre / presostad
 Sıcaklık göstergesi : Termometre / termokupl
 Besi pomp./seviye göstergesi : Tağdiye cihazı
 Basınç emniyeti : Emniyet valfi ağırlıklı/yaylı
 Boşaltma sistemi : Tahliye vanası
 Blöf donanımı : Blöf valfi
 Gaz yakıt yangın emniyeti : Sulu emniyet kabı
 Gaz patlama emniyeti : Patlama kapağı
 Su ısıl genleşme emniyeti : Nefeslik/genleşme Valfi
- Ders notlarında bulunanlar,
 Emniyet valfleri,
 Patlama diski,
 Bel verme çubukları,
 Kontroll“ basınç d“ş“rme sistemleri, gibi
 Kazan dairelerinin tasarımı yapılırken, tavanın hafif malzemeden yapılmasına dikkat
edilmelidir.

 Kompresör uygun topraklama bağlantısı yapıldıktan sonra elektrik tesisatına

bağlanmalıdır.
 Kompresörlerde, nötr hatları dışında gövde koruma bağlantılı topraklama hattı
kullanılmalıdır.
 Kompresörlerin kumanda panosu tehlikeli bölge dışına yerleştirilmelidir.
 Bir basınçlı kaba etkiyen ve tasarım sırasında göz ön“nde bulundurulması gerekenler :
- İçsel ve dışsal basınç
- R“zgar
- Sıcaklık
- Statik ve dinamik y“kleme
- Ağırlık öl“ y“kler
 Kompresörlerin basınçlı hava tanklarının kullanım amaçları :
- Basınç dalgalanmalarını önlemek
- Kompresör hava çıkış sıcaklığını d“ş“rmek
- (avanın nemini yoğuşturmak ve suyu tutmak
- (avayı depolayarak kompresör“n sık devreye girip çıkmasını önlemek
 Basınçlı kapların periyodik kontrollerinde imalatçı firmanın bilgileri gerekmektedir.
 Basınçlı kaplarda test teknikleri :
- Zorlayıcı testler : Basınçlı kap “zerinde bulunan her noktanın belirli bir kuvvetle
zorlanmasıdır.
 Hidrolik test : Basınçlı kabın tamamı veya bir kısmının uygun şartlarda bir
sıvı ile doldurulup basınçlandırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının
irdelenmesi tekniğidir.
 Pnömatik test : Basınçlı kabın tamamı veya bir kısmının uygun şartlarda bir
gaz ile doldurulup sıkıştırılması, izlenmesi ve boşaltılarak sonuçlarının
irdelenmesi tekniğidir.
- Zorlayıcı olmayan testler :
 Gözle muayene testi
 Sıvı sızdırma penetrasyon testi
 Manyetik partik“l testi
 Radyografik test (gamma ve x-ray)
 Ultrasonik test : Ultrason dalgaları sayesinde, malzemenin iç kusurlarını veya
duvar kalınlığını ölçerek paslanmayı ortaya çıkartmak için kullanılan y“ksek
frekanslı bir test yöntemidir.
 Kazanlarda, b“t“n göstergelerin giriş ve çıkışlarına, kazan basıncına uygun birer adet
vana veya musluk konacaktır. Bağlantı borusu “zerinde başka bir delik açılmış
olmayacak bunlar doğrudan doğruya kazana bağlanacaklardır. B“t“n göstergeler,
kazanın ön“nden veya yanından, normal çalışma durumunda gör“lebilecek şekilde
yerleştirilmiş olacaktır.
 İşyerinde kullanılan b“t“n kazanlar, yangına ve patlamaya karşı dayanıklı ayrı bir
bölmede veya binada olacak ve kazan dairesinin “stindeki katta, işçi çalıştırılmayacaktır.
Patlayıcı, parlayıcı veya kolay yanıcı maddelerle çalışan işyerlerindeki kazan dairelerinin
diğer atölyelere açılan pencere ve kapıları bulunmayacaktır.
 (er sıcak su kazanına bir adet genişleme kabı ve borusu nefeslik konacak, bunun
bulunmadığı kapalı sistemlerde, genişleme valfı bulunacaktır. Genişleme valfi, çalışma
basıncına göre ayarlanabilecek ve fazla basıncı önleyecek şekilde yapılmış olacaktır.

 (er alçak basınçlı buhar kazanı ile sıcak su kazanının besleme suyu boruları “zerine, en
az birer stop valfi ve geri tepme klapesi konulacaktır.
 Alçak basınçlı buhar kazanlarında besleme suyu, ocaktaki ateşin karşısına gelen kazan
kesimine verilecektir.
 Kazanın temizliğinde ve onarımında, mekanik aletlerle çalışılması gerektiği hallerde, bu
aletleri, çalıştıran basınçlı hava kompresörleri veya diğer tahrik makineleri, kazanın
dışında bulundurulacaktır.
 Kompresörlerin g“venlik çalışmalarını sağlamak “zere; kompresörlerin montajından
sonra ve çalıştırılmasından önce, kompresörleri “zerinde yapılacak değişiklik ve b“y“k
onarımlardan sonra, periyodik olarak yılda bir kontrol ve deneyleri, ehliyetli h“k“met
veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından yapılacak ve sonuçları,
sicil kartına ve defterine işaretlenecektir.
 (er kazanın gör“l“r bir yerine, imalatçı firma tarafından aşağıdaki bilgiler yazılı bir
plaka konulacaktır :
- Kazanın numarası
- İmal edildiği sene
- En y“ksek çalışma basıncı
 Kompresörler “zerine aşağıdaki bilgiler yazılı plaka, imalatçı firma tarafından
sağlanacaktır :
- Yapıldığı yıl
- En y“ksek çalışma basıncı
- Kompresör“n sıkıştırdığı gazın cinsi ve miktarı
 Basınçlı kapların gör“n“r yerlerine, imalatçı firma tarafından aşağıdaki bilgilerin yazılı
olduğu bir plaka konacaktır :
- Kap hacmi (litre)
- İşletme basıncı kg/cm2)
- Deneme basıncı kg/cm2)
- Kontrol tarihi
 Basınçlı Kaplar Yönetmeliğinde geçen talimatlar kısmında aşağıdaki bilgiler
bulunmalıdır :
- Azami çalışma basıncı bar cinsinden
- Azami çalışmsa sıcaklığı ⁰C cinsinden
- Asgari çalışma sıcaklığı ⁰C cinsinden
- Kabın kapasitesi litre cinsinden
- İmalatçının ismi ya da markası
- Kabın tipi
- CE uygunluk işaretinin vurulduğu son iki rakam
- Kabın öngör“len kullanım amacı
- Kabın emniyeti için bakım ve montaj şartları
Bu bilgiler, T“rkçe olarak veya kabın gönderileceği “lkenin dilinde yazılmalıdır.
 Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği, maksimum izin verilebilen basıncı . bar dan daha
b“y“k olan basınçlı kapları kapsar.
 Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği, yakma amacı dışında kullanılan ve iç basıncı .
bar dan daha y“ksek olan ancak azami çalışma basıncı bar ı geçmeyen, içine hava

veya azot gazı konulmak “zere seri olarak “retilen ve ateşe maruz kalmayan, kaynaklı
basit basınçlı kapları kapsar. Bu yönetmelik ayrıca ;
- Alaşımsız çelikten veya alaşımsız al“minyumdan veya yaşlandıkça sertleşmeyen
al“minyum alaşımından yapılmış olan
- Kap ya dışa doğru bombeleşerek kapatılmış, dairesel kesitli ve/veya d“z uçları
silindirik olan kısımla aynı eksen etrafında dönen veya iki bombeli ucu aynı eksen
etrafında dönen bir silindirik böl“mden oluşan
- Kabın azami çalışma basıncı bar dan fazla ve bu basınç ile kabın kapasitesi (PS ile
V nin çarpımı . bar x litreden fazla olmayan
- Asgari çalışma sıcaklığı - C den d“ş“k, azami çalışma sıcaklığı ise çelik için
⁰C den al“minyum ve al“minyum alaşımlı kaplar için ⁰C den fazla olmayan
kapları kapsar.
 Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği, arıza durumunda radyoaktif yayılıma neden olabilecek
n“kleer amaçlar için kullanılmak “zere tasarımlanmış basınçlı kapları, gemi ve uçakların
içine ve dışına yerleştirilen veya bunların çalıştırılması için tasarımlanan basınçlı kapları
ve yangın sönd“r“c“leri kapsamaz.
 Buhar kazanlarının hidrostatik testlerinde, kazan ⁰C su ile doldurulmalıdır.
 Su cenderesi gibi test aletlerinde faydalanılarak kazan en y“ksek işletme basıncının .
katı basınca hidrostatik olarak çıkarılmalıdır.
 Kazanın en y“ksek çalışma basıncının katını gösterecek şekilde taksimatlı
manometresi olacak ve bubun en y“ksek çalışma basıncını gösteren rakamı, kırmızı çizgi
ile işaretlenmiş bulunacaktır.
 Manometrenin işaretleri, kazan boyunun . katı uzaklıktan rahatça okunabilecek
b“y“kl“kte olacaktır.
 Sıcak su kazanlarında termometre bulunacaktır.
 Kazanlarda birbirinden ayrı en az adet su seviye göstergesi bulunacaktır. Bunlardan en
az bir tanesi camdan olacak ve kırılmaması için mahfaza içine alınacaktır. Göstergenin
bağlantı borusunun çapı, ısıtma y“zeyi m2 ye kadar olanlarda mm den, m2 den
b“y“k ısıtma y“zeyi olan kazanlarda mm den az olmayacaktır.
 Su göstergesinin kazanla olan bağlantısı, en az su seviyesinin cm altında ve çamur
seviyesinden cm yukarıda olan bir yerde bulunacaktır.
 Buhar kazanlarında en az adet emniyet subapı bulunacak ve bunlar doğrudan doğruya
kazanla bağlantılı olacaktır. Ağırlıklı emniyet subaplarına gelen buhar basıncı,
kg/cm2 yi geçmeyecek ve ağırlık yekpare olarak yapılacaktır.
 Buhar ve sıcak su kazanlarının, imalinin bitiminde, monte edilip kullanılmaya
başlamadan önce, kazanlarda yapılan değişiklik veya onarım veya revizyonlardan sonra,
yılda bir periyodik olarak ve en az ay kullanılmayıp yeniden servise girmeden önce
kontrol ve deneyleri, ehliyeti (“k“met veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik
elemanlar tarafından yapılacak ve sonuçları sicil kartına veya defterine işlenecektir.
 Kazanların hidrolik basınç deneyleri, en y“ksek çalışma basıncıın en çok . katı ile
yapılacak, kontrol ve deneylerin sonucu uygun bulunmayan kazanlar, uygunluk
sağlanıncaya kadar kullanılmayacaktır.
 Alçak basınçlı buhar ve sıcak su kazanlarında, basınç . atm ve sıcaklık ⁰C
geçmeyecektir.

 Alçak basınçlı buhar kazanı ile sıcak su kazanlarına otomatik yakıt verildiği hallerde,
kazan basıncının kg/cm2 atm “zerine çıkmasını önleyecek ve yakıtı kesecek bir
tertibat bulunacaktır.
 Gaz. Köm“r tozu ve akaryakıtla otomatik çalışan sıcak su kazanlarında sıcaklığın
⁰C nin “st“ne çıkmasını önleyecek bir termostat bağlanacaktır.
 Sıcak su kazanlarına verilen besleme suyun basıncı, atm nin “zerinde ise, kazana
doğrudan doğruya verilmeyip boru tesisatına bağlanacaktır.
 Soğutma tanklarının kapasitesi litreyi ve boru çapı cm yi geçtiği hallerde,
soğutma tanklarında en az adet basınç ayar vanası bulunacak, bunlardan bir tanesi
kırılabilir cinsten olacaktır. Soğutma tanklarının kapasitesi litreden az olduğu
hallerde, soğutma tanklarında bir basınç ayar vanası veya kırılabilir cinsten g“venlik
tertibatı bulunacaktır.
 Kompresörlerin her kademesinde basınç deneyi, o kademede m“saade edilen en y“ksek
basıncın . katı ile yapılacaktır.
 Seyyar kompresörler, çalışan işçilerden en az m uzaklıkta veya dayanaklı bir bölme
içinde bulunacaktır.
 Et kalınlığı, çelik kaplarda mm den, al“minyum veya alaşımlı kaplarda mm den az
olmamalıdır.

. KAPAL) ALANLARDA ÇAL)ŞMALARDA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 Kapalı Alan : Giriş – çıkış yolları sınırlı, tamamen veya kısmen kapalı, sınırlı bir hacme
sahip, içinde rahat hareket edilemeyen, doğal bir hava akımı olmayan, içerisinde sınırlı
miktarda hava olan alanlardır.
Çalışanların içine girmesi için yeterli boyut ve şekilde olmayan, sınırlı giriş ve çıkış
araçlarına ve imkanlarına sahip olan, çalışanın girmesine ve verilen görevi yapmasına
imkan verecek kadar geniş, ancak çalışanların s“rekli kalmalarına uygun şekilde
tasarlanmamış yerlerdir.
 S“zgeçli maskeler, kapalı veya oksijenin kıt olduğu yerde kullanılmayacaktır.
 Toz patlaması çevrede başka toz bulutları oluşturabileceği için zincirleme bir
reaksiyon m“mk“nd“r.
 Kapalı alandaki potansiyel tehlikeler :
- Atmosferik tehlikeler : Oksijen yetersizliği, yanıcı ve zehirli atmosfer oluşumu
- Fiziksel ve mekanik tehlikeler : Y“ksek sıcaklık, nem, g“r“lt“, titreşim, ıslak zemin
- Yutulma tehlikeleri : Ezilmiş taş, hububat, un veya talaş gibi gevşek malzeme
depolanan silolarda, malzemelerin çalışanların ağırlığıyla çökmesi
- Korozif tehlikeler : Asit, solvent gibi kimyasalların, deriyi, mukozayı veya gözleri
tahriş etmesi. Solunum sistemi ve sindirim sistemine zarar vermesi
- Biyolojik tehlikeler : K“f ve spor gibi solunum sistemini tahriş edebilen biyolojik
maddelerin, atık iyileştirme ve arıtma işlemlerinde karşılaşılan bakteri ve viruslerin,
kuş ve hayvan dışkılarının sağlığa zarar vermesi
- Çalışma anındaki tehlikeler : Kaynak, kumlama, basınçlı su ile yıkama ve temizleme,
kaplama, boyama gibi işlerin yapılması ile elektrikli aletlerin kullanımı
- Diğer tehlikeler : Dar gör“ş alanı, yetersiz aydınlatma, emniyetsiz basamaklar,
kemirgenler
 Kapalı alanlarda çalışmalarda, kuyu ve lağım çukurları gibi derin yerlerde çalıştırılacak
işçilere g“venlik kemeri ve sinyal ipleri gibi uygun koruyucular verilmelidir.
 Patlayıcı maddelerin kullanıldığı veya serbest silisin bulunduğu yerlrede, kazı toprağı
ıslatılmalıdır.
 Y“zeyinde (Cl veya hidrokarbonlu bileşikler bulunan iş parçaları, kaynak öncesi bu
bileşiklerden arınmalıdır. Aksi takdirde, kaynak esnasında zehirli fosgen oluşumuna
sebep olur.
 Basit Boğucu Gazlar : Karbondioksit, metan, etan, propan, hidrojen
 Kimyasal Boğucu Gazlar : Karbonmonoksit, hidrojen s“lf“r, hidrojen siyan“r
 Gömlekli veya çift cidarlı veya kapalı kaplarda ısı veya kaynak işleri yapılmadan önce,
bunlar iyice havalandırılacak ve kaynak işlerinin yapıldığı s“rece hiç bir şekilde oksijen
verilmeyecektir.
 Tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depolar, en geç yılda bir defa kontrol edilecektir.
 Temiz hava kaynağından metre uzaklıkta ve solunuma zararlı şartlar altında kalan
işçilere, basınçlı oksijen veya basınçlı hava solunum sistemi verilecektir.
 Oksijen t“pleri, atm lik basıncı aşmayacak şekilde doldurulacak ve kullanılırken,
bunların gör“lebilen bir yerlerine manometre takılacaktır.

 Basınçlı temiz hava maskeleri ile basınçlı havanın sağlandığı kaynak arasındaki uzaklık
45 metreyi, hortumlu temiz hava maskelerinin hortumunun boyu da m yi geçmeyecek
 Hortumlu temiz hava maskeleri için kullanılan hortumların iç çapı en az . cm olacak ve
hortum, ezilmeyecek malzemeden yapılacaktır.
 Basınçlı oksijen cihazında, basınç d“ş“rme reg“latör“ bulunacak ve reg“latör, dakikada
litreden eksik olmayacak şekilde oksijen vermek “zere ayar edilebilecektir.
 Solunum cihazlarının ve maskelerin emniyet subapları, reg“latörleri, bağlantıları ve
oksijen sarfiyatı, en geç ayda bir ve cihazın t“m“ ile manometreler en geç ayda bir
yetkili bir eleman tarafından kontrol edilecektir.
 Karbondioksit :
- (acim bakımından % . – . oranında bulunur.
- MAK değeri ppm dir.
 Metan gazı :
- Havada % 4 – oranlarında bulunur.
- En kolay patlama metan oranının % olduğu kısımdır.
- En şiddetlisi ise metan oranının % . olduğu durumlarda gerçekleşir.
 LPG :
- (acimce % B“tan, % Propan içerir.
 Karbonmonoksit :
- Hava ile % 13 – oranlarındaki karışımı patlayıcı özelliğe sahiptir.
- En tehlikeli patlama konsantrasyonu % civarındadır.
- MAK değeri : ppm dir.
 (idrojen s“lf“r :
- Ç“r“k yumurta kokusundadır.
- (ava içerisinde % oranında patlayıcı özelliğe sahiptir.
- Zehirli bir gazdır.
- MAK değeri ppm veya mg/m3 t“r.
 Toz Patlamaları :
- Tozun alt patlama limiti 20 g/m3 – 60 g/m3
- Tozun “st patlama limiti kg/m3
- 0.02 – . mm lik toz parçacıkları patlamaya uygundur.
 Kazanlar, tanklar ve benzeri dar yerlerle nemli ve ıslak yerlerde, elektrikli lambalarında
olduğu gibi alçak gerilim kullanılmayacaktır. Doğru akım kullanılıyorsa, kullanma
gerilimi 100 voltu geçmeyecek ve artı kutup topraklanmış olacaktır. Alternatif akımda
ise ancak k“ç“k gerilim en çok V kullanılacaktır. Buralarda, iyi yalıtılmış esnek
kablolar kullanılacak ve kablolar d“zenli ezilmeyecek şekilde bulundurulacaktır.
 Genel havasında % . i geçen yerlerdeki iletkenlerin ve elektrikli aygıtların gerilimi
derhal kesilir ve koşullar d“zelmedikçe yeniden verilmez.
 Oksijen oranı % dan az olan ortamdaki hava kirli hava sınıfına girer.

. EKRANL) ARAÇLARLA ÇAL)ŞMALARDA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda İş Sağlığı ve G“venliği Yönetmeliği, aşağıdaki h“k“mleri

kapsamaz :
- (areketli makine ve araçların kumanda kabinlerinde ve s“r“c“ mahallinde
- Taşıma araçlarında aracın kumandasındaki bilgisayar sistemlerinde
- Toplumun kullanımına açık bilgisayar sistemlerinde
- İşyerinde kullanımı s“rekli olmayan taşınabilir sistemlerde
- (esap makineleri, yazar kasa ve benzeri veri veya ölç“m sonuçlarını gösteren k“ç“k
ekranlı cihazlarda
- Ekranlı daktilolarda
 İşveren, ekranlı araçların kullanımından kaynaklana riskleri özellikle,
- Görme
- Fiziksel
- Mental stres ile ilgili riskleri en aza indirilmesi için her t“rl“ önlemi alır.
 Ekranlı araç eğitiminin konuları :
- Ekranlı araçlarla çalışmalarda riskler ve korunma yolları
- Doğru oturuş
- Gözlerin korunması
- Gözleri en az yoran yazı karakterleri ve renkler
- Çalışma sırasında gözleri kısa s“relerle dinlendirme alışkanlığı
- Gözlerin, kas ve iskelet sistemlerinin dinlendirilmesi
- Ara dinlenmeleri ve egzersizler
 Ekranlı araçlarla çalışmalarda operatörlerin gözlerinin korunması için :
- Ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce
- Yapılan risk değerlendirmesi sonuçlarına göre işyeri hekimince belirlenecek d“zenli
aralıklarla
- Ekranlı araçlarla çalışmadan kaynaklanabilecek görme zorlukları yaşandığında
göz muayeneleri yapılır.
 Klavyenin ön tarafına, operatör“n/çalışanın bileklerini dayayabileceği özel destek
konulmalıdır.
 Operatör“n/çalışanın elleri ve kolları için klavyenin ön“nde yeterli boşluk olmalıdır.
 Ekranlı araçlarla çalışmalarda oluşabilecek risk etkenleri :
- Fiziksel risk etkenleri : Tekrarlamalı ve zorlamalı ekipman kullanımı
- Ergonomik risk etkenleri : Ekipmanların uygunsuzluğu
- Psikososyal etkenler : İş memnuniyetsizliği, ağır iş y“k“, monoton iş
- Kişisel risk etkenleri : Yaş, cinsiyet, fiziksel özellikler ve kişisel alışkanlıklar
 Klavye kullanıcılarında yorgunluğa ve çeşitli sıkıntılara yol açacak risk faktörleri :
- Aşırı iş y“k“
- Yetersiz dinlenme aralıkları
- Sabit duruşlar
- Avuç içinin yere bakacak şekilde çevrilmesi
- Bileğin yanal sapmaları
- Dirsek y“ksekliğinden daha yukarıda klavye kullanımı
- Ortam ısısı
- Mesleki stres

 Çalışanların alet veya makine ile iş yapması sırasında, tekrarlanan hareketler sonucu kas
ve iskelet sistemlerinde oluşan yaralanma ve yorulma gibi saplık sorunlarına, birikimli
travma bozuklukları denilmektedir.
 Koldan gelen bir sinir ve kas bağları, el ayasının tabanında ve bilek bölgesinde dar bir
kanaldan geçerek ele ulaşır. Bu dar kanala, karpal t“nel denir.
 Statik duruş gerektiren işlerde her dakikalık dilimde post“rel duruş ve oturuş biçimi
değişiklik yapmak kas – iskelet sistemini rahatlatır.
- Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve G“venlik Önlemleri (akkında Yönetmelik

. ELLE KALD)RMA VE TAŞ)MA İŞLERİNDE İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 Elle taşıma işi : Bir veya daha fazla çalışanın bir y“k“, kaldırması, indirmesi, itmesi,
çekmesi, taşıması veya hareket ettirmesi gibi işler esnasında, işin niteliği veya uygun
olmayan ergonomik koşullar nedeniyle özellikle bel veya sırtının incinmesiyle
sonuçlanabilecek riskleri kapsayan nakletme veya destekleme işlerini ifade eder.
 İşveren çalışanları, taşınan y“kle ilgili genel bilgiler ve m“mk“nse y“k“n ağırlığı ile
eksantrik y“klerin en ağır tarafının ağırlık merkezi konularında bilgilendirir.
 Y“k ile ilgili risk faktörleri :
- Y“k“n özellikleri : Çok ağır ve çok b“y“kse
- Fiziksel g“ç gereksinimleri : İş sadece v“cudun b“k“lmesiyle yapılıyorsa
- Çalışma ortamının özellikleri : Sıcaklık, nem ve hava uygun değilse
- İşin gerekleri : Yetersiz ara ve dinlenme s“resi
 Elle y“k taşımada yapılması gereken ilk iş, kaldırma işini planlamaktır.
 Çalışma duruşlarında risk değerlendirmesi için kullanılan yöntemler :
- NIOSH
- PLIBEL
- OWAS
 Ağır parçaların boru veya çubuk ve benzeri yuvarlak parçalar “zerinde y“r“t“lerek
taşındığı hallerde, bunlar kaldıraçlar ile hareket ettirilecektir.
 Bir erkek işçinin tek başına kaldırabileceği y“k maksimum kg dır.
- Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği

. YÜKSEKTE ÇAL)ŞMALARDA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 Korkuluklarda en az bir tırabzan, orta seviyesinde bir ara korkuluk ve tabanında eteklik
bulunmalıdır. Bunların bulunmadığı hallerde, işçilere paraş“t tipi emniyet kemeri
taktırılmalıdır.
 Çatının veya binanın yatay kirişlerinde yapılan çalışmalarda, belli sağlam dikmeler
arasına yatay can halatları getirilmelidir. İşçiler emniyet kemerlerinin kancalarını bu
halatlara geçirerek ve hat boyunca emniyetli olarak y“r“yebilmelidir.
 Alçak veya y“ksek seviyede olan hareketli veya sabit çalışma yerleri :
- Çalışan işçi sayısı
- Üzerlerinde bulunabilecek maksimum ağırlık ve bu ağırlığın dağılımı
- Maruz kalabileceği dış etkiler
göz ön“ne alınarak yeterli sağlamlık ve dayanıklılıkta olmalıdır.
 (er t“rl“ asma iskele ve sepetlerde yapılan çalışmalarda, çalışan her bir işçi için ayrı
birer işe uygun can halatı yukarıda sağlam yerlere takılarak aşağıya sarkıtılmalı ve
altlarına uygun bir ağırlık takılmalıdır.
 Cam, saç ve çimento harçlı levhalardan yapılmış veya eskimiş, yıpranmış ve dayanıklılığı
azalmış çatılarda, çatı merdiveni kullanılmalı ve buralarda tam g“venlik önlemleri
alınmadıkça işçi çalıştırılmamalıdır.
 İskele “zerinde emniyet kemeri kullanan işçiler yalnız başlarına çalışmamalıdır.
 D“şmeyi önleme sistemi aşağıdakileri içerir :
- Kişisel d“şmeyi durduma sistemi
- Korkuluk
- G“venlik ağı sistemi
- Uyarı halatı sistemi
- G“venli izleme sistemi
- Kontroll“ giriş alanı
 İskeleler, yapıldığı malzemenin cinsine göre e ayrılır.
- Ahşap iskeleler
- Çelik veya boru iskekeler metal iskeleler
- Askılı makaralı cephe iskeleleri
 Emniyet kemerlerinin yeterli olmadığı asağıdaki durumlarda ek g“venlik halatlarına
ihtiyaç vardır :
- Vinçlerin y“ksekte bulunan kabinlerinde çalışma
- Ambarlarda kullanılan istifleme ve boşaltım ekipmanlarının y“ksek kabinlerinde
çalışma
- Sondaj kulelerinin y“ksek böl“mlerinde çalışma
- Kuyu ve kanalizasyonlarda çalışma
 Asla mevcut sistemin dışında emniyet kemeri ve aksesuarların ek yapılmamalı ve yeni
sistemler yaratılmamalıdır.
 Kılavuzsuz yük : Askıda iken serbest olan y“kt“r.
 Sabit platform yapılamayan durumlarda geçici iskele ya da iş ekipmanı kullanılabilir.
 CE : Avrupaya uygunluk EN : Avrupa standartları
 Kullanılacak emniyet kemeri EN standartlarına uygun “retilmiş olmalıdır.


 Y“ksekliği tabandan itibaren metreden daha fazla olan ve d“şme veya kayma tehlikesi
bulunan yerlerde çalışanlarla, kiremit döşeyicilerine, oluk ve her t“rl“ dış boya işleri
yapanlara, gırgır vinçlerini çalıştıranlara ve kuyu, lağım, galeri ve benzeri derinliklerde
çalışanlara emniyet kemerleri verilmeli ve işçilerde verilen bu kemerler kullanmalıdır.
 Korkuluklu platformlarda çalışılması imkanı sağlanamayan ve metreden fazla
y“ksekliği bulunan binaların dış kısımlarında, çatılarında ve bezneri y“ksek yerlerde,
bakım ve onarım işleriyle her t“rl“ bina sökme ve yıkma işlerinde gerekli g“venlik
tedbirleri alınacak ve çalışan işçilere, uygun baret, emniyet kemerleri ve bağlama ipleri
gibi kişisel korunma araçları verilecek ve işçiler bunları kullanacaktır.
 Emniyet kemerleri, can halatları, emniyet kilitleri ve halat kavrama aparatları her
çalışmaya başlamadan önce iyice kontrol edilmeli, en ufak bir arıza ve bozukluk halinde
kullanılmamalı ve yenileri ile değiştirilmelidir. Bu malzemeler aylık periyotlarla bu
konuda yetkin kişiler tarafından kontrol edilmeli ve “zerinde kontrol tarihi ve kontrol
edenin imzası olmalıdır.
 Emniyet kemerlerinin kullanılamayacağı veya korkuluklu çalışma platformu yahut iskele
bulunmayan ve metreden y“ksek olan yerlerde g“venlik ağı yerleştirilmeden işçi
çalıştırılmamalıdır.
 Çatılarda ve eğik y“zeylerde yapılan işlerde kullanılan yapı iskelelerine metre
y“ksekliğinde korkuluk yapılmalıdır.
 Çatı eğimlerinin dereceyi aştığı durumlarda, kaymayı önleyici çatı el merdiveni ya da
iskele platformu gibi bir destek sistemi olmaksızın çalışılmamalıdır.
 El merdivenin d“zg“n ve yatay bir alana, alt kısmı ile duvar arasındaki mesafe dikey
boyunun yaklaşık dörtte biri olacak şekilde yerleştirilmiş olmalıdır.
 Y“k taşıyan iskelelerde alet ve malzemenin d“şerek kazaya sebep olmasını önlemek için
döşeme kısmına cm y“ksekliğinde bir etek tahtası konnulmalıdır. İskele “zerinde
yapılan çalışma anında, iskelelerde köpr“ görevi görecek geçitler, cm den dar ve
korkuluksuz yapılmamalıdır.
 (ızı saatte – 5 km olan r“zgarlı havalarda, zeminin kaygan ve buzlu olması halinde,
y“ksekte yapılan her t“rl“ montaj, bakım ve onarım çalışmaları durdurulmalıdır.
 Sistemde en az ayrı kancalı halat bulunacak, bunlardan biri, inip çıkmada veya destek
olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise g“venlik halatı olacaktır.

. İNŞAAT İŞYERLERİNDE İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 İnşaat işleri, geçici işler olup çalışma s“releri belirlidir. Diğer taraftan g“nl“k çalışma
s“releri uzun ve d“zensizdir.
 İnşaat işlerinde, eğitimsiz ve vasıfsız işçilerin çalıştığı işlerdir. Çalışanlar sık
değiştiğinden işçi sirk“lasyonu fazladır.
 İnşaat işlerinde, çalışma alanı genellikle geniş ve dağınık olduğundan çalışanların topluca
korunmaları m“mk“n değildir.
 Şantiyelerde hazırlanan acil durum planlarında aşağıdaki konular yer almaktadır :
- Muhtemel kazalar ve acil durumlar
- Acil durumda yönetim görevini “stlenecek kişi
- Acil durumda personel tarafından yapılacak işlemlerin ayrıntıları ve y“kleniciler ile
ziyaretçiler gibi sahada bulunan kuruluş dışı personelin yapacağı işler
- Acil durumda belirli görevi olan personelin sorumlulukları ve yetkileri
- Tahliye prosed“rleri
- İlkyardım uygulamaları gerekli kuruluş ve kişilerin iletişim bilgileri
 Şantiye içinde manevra yapacak araçlar için her zaman bir işaretçi görevlendirilmelidir.
 Motorlu araçlarla kapalı alanlarda egzoz gazlarının vantilasyonu sağlanmadan
çalışılmamalıdır.
 Şantiyede sıhhı tesisler tuvalet ve yıkanma yerleri , t“m çalışma alanlarında kolayca
ulaşılabilecek bir konumda olmalıdır. Ancak bu tesislerin doğrudan çalışma yerlerine
veya yemek yenilen yerlere açılan kapıları olmamalıdır.
 İskeleler çift taraflı koruyucu korkuluklu ve t“m başlıkları tapalı olmalıdır.
 İskelelerin montajın da hiçbir zaman döner başlıklı mafsallı kelepçeler
 İşyerlerinde kullanılacak korkuluklar, sağlam bir şekilde ahşap boru veya profilli
malzemeden yapılacak, y“zeyleri p“r“zl“ ve köşeleri keskin olmayacaktır.
 Yol, demiryolu, köpr“ inşaatı gibi açık havada ve meskun yerlerden uzakta yapılan
işlerde çalışanlardan geceleri işyerinde geçirmek zorunda bulunanların açıkta
yatmamaları için, basit barakalar ve çadırlar sağlanır :
- Baraka ve çadırların ısıtılması için, gerekli araçlar sağlanacaktır. Yangın ve
zehirlenmelere karşı gerekli tedbirler alınmak suretiyle sobadan yararlanılabilir.
- Baraka ve çadırlarda mangal, maltız ve benzeri açık ateşler yasaktır.
- Baraka ve çadırlarda, yere yatak sermek suretiyle yatmak yasaktır. İşveren, karyola,
ranza ve benzerini sağlamak zorundadır.
 Yapı işleri deyimi, maden ocakları hariç olmak “zere, yer“st“ veya yeraltında, su “st“
veya su altında yapılan bina, set, baraj, yol, demiryolu, havai hat, t“nel, metro, köpr“,
çelik yapı ve montajı, iskele, liman, gemi inşaatı, dalgakıran, kanalizasyon, lağım, kuyu,
kanal, duvar ve benzeri inşaat, tamirat, tadilat ve yıkım işlerini, toprak kazı, yarma ve
doldurma işlerini, elektrik sıhhi tesisat ve kalorifer tesisatı işlerini, d“lgerlik,
marangozluk, sıva, badana ve boya işlerini, bu işlerde kullanılan sabir ve hareketli
makine ve tesislerin kullanılmasını kapsar.
 Altında veya etrafında bulunan işçilerin g“venliği sağlanmadıkça yıkılan kısmın duvar ve
döşemeleri kitle halinde yıkılamaz. Duvarın döşemeye oturduğu kısımda veya herhangi
bir y“ksekliğinde şerit gibi oyuk açmak ve sonra duvarı “stten iple çekmek ve ittirmek
suretiyle yıkım yapılması yasaktır.

 İşveren, birinci sayfası Çalışma Bakanlığınca saptanacak örneğe uygun ve diğer sayfaları
bir asıl suret olacak şekilde bir yapı iş defteri, işyerinde bulundurmakla y“k“ml“d“r.
- Bu defter işveren tarafından işyerinin bağlı bulunduğu bölge çalışma m“d“rl“ğ“ne
her sayfası m“h“rletilmek suretiyle onaylattırılır.
- Yetkililer gerekli görd“kleri tavsiyeleri bu deftere yazabilirler.
 Açık alanlardaki çalışma yerlerinde alçak veya y“ksek seviyede olan hareketli veya sabir
çalışma yerleri :
- Çalışan işçi sayısı
- Üzerlerinde bulunabilecek maksimum ağırlık ve bu ağırlığın dağılımı
- Maruz kalabileceği dış etkiler göz ön“ne alınarak yeterli sağlamlık ve dayanıklıkla
olacaktır.
 Korkuluklarda en az bir tırabzan, orta seviyesinde bir ara korkuluk ve tabanda etekli
bulunacaktır.
 İşveren, Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve G“venliği Yönetmeliğinde belirtilen y“k“ml“l“kleri
bizzat yerine getirebileceği gibi, kendi adına hareket etmek “zere, gerekli fenni
yeterliliğe sahip olan bir veya daha fazla proje sorumlusu tayin edebilir.
 Aynı yapı alanında birden fazla işveren veya alt işverenin bulunması durumunda, işveren
veya proje sorumlusu, sağlık ve g“venlik konularında bir veya daha fazla sağlık ve
g“venlik koordinatör“ görevlendirir.
 İşveren veya proje sorumlusu, yapı işine başlamadan önce projenin hazırlık aşamasında,
sağlık ve g“venlik planını hazırlar veya hazırlanmasını sağlar. ya[P]ı, sağlık ve g“venlik
[P]lanı
 Sağlık ve g“venlik koordinatörlerinin proje hazırlık aşamasındaki görevleri :
- Sağlık ve g“venlik planını hazırlar veya hazırlanmasını sağlar.
- Proje s“resince, birbirini takip eden veya daha sonra yapılacak işler sırasında
dikkate alınmak “zere sağlık ve g“venlik bilgilerini içeren sağlık ve g“venlik dosyası
hazırlar. Aynı dosyanın proje tamamlandıktan sonra temizlik, bakım, tadilat,
yenileme, yıkım işleri gibi her t“rl“ yapı işinin g“venli bir şekilde yerine getirilmesi
için ihtiyaç duyulan bilgileri de içermesi sağlanır.
 Sağlık ve g“venlik koordinatörlerinin proje uygulama aşamasındaki görevleri :
- İzin verilen kişiler dışındakilerin yapı alanına girmesini önlemek “zere gerekli
d“zenlemeleri yapar.
- Yapı işlerinde g“venli bir şekilde çalışılmasını sağlamak “zere yapılması gerekli
kontrolleri koordine eder.
- Aynı yapı alanında, işe sonradan katılanlarda dâhil olmak “zere, işveren veya alt
işverenler arasında organizasyonu sağlar, iş kazaları ve meslek hastalıklarından
çalışanları korumak “zere işverenlerce yapılan çalışmaları koordine eder.
- Yapılan işteki ilerlemeleri ve meydana gelen değişiklikleri dikkate alarak, sağlık ve
g“venlik dosyasında gerekli d“zenlemeleri yapar veya yapılmasını sağlar.
 Atılmış veya ufak parça halindeki boru kalıntıları, metal parçaları, demir bağları, kaynak
atıkları, kablo ve benzeri atıklar en az haftada kere toplanarak şantiye dışında
belirlenmiş yerlere dök“lmelidir.
 İnşaat dök“nt“leri, moloz ve tahta parçaları g“nl“k olarak moloz dökme yerlerine
taşınmalıdır.

 T“m iskele dikme işlerinde çalışanlar, metreden daha y“ksek yerlerde çalıştıkları
takdirde, emniyet kemerlerini takmalıdır.
 İskelelerin uzun s“re yerlerinde bırakılması halinde, haftalık oalrak g“venlikli oldukları
yetkili m“hendis tarafından denetlenmelidir.
 Seyyar merdivenler, g“venli taşıyabilecekleri y“k kapasitesine göre sınıfa ayrılır :
- I-A : 140 kg – ekstra ağır hizmet
- I : 120 kg – ağır hizmet
- II : 105 kg – orta hizmet
- III : 90 kg – hafif hizmet
 Uzatmalı veya bölmeli merdivenler :
- 10 metreye kadar : “st “ste binme minimum cm
- 10 – metre arası : “st “ste binme minimum cm
- 15 – metre arası : “st “ste binme minimum cm
 Tek seyyar merdivenler metreden uzun olmamalı ve sadece tek kişi tarafından
kullanılmalıdır.
 Asma iskelelerin uzunlukları en fazla m dir
 Ahşap seyyar merdivenlerin uzunluğu m yi geçmemelidir.
 Seyyar merdivenler ulaşılacak seviyeden en az metre uzun olmalıdır.
 Merdiven ayağının, dayandığı duvara yatay mesafesi, zeminle merdivenin duvara
dayandığı yer arasındaki d“şey mesafenin dörtte birinden az olmamalıdır. Dayanma açısı
ise en az derece olmalıdır.
 Uzatmalı bir merdivenin ulaşma y“zeyinin en az m “stine çıkmasına dikkat edilmelidir.
 Ayaklı merdivenin “st basamağına oturulmamalıdır.
 Merdivenin son basamağına çıkılmaz.
 T“z“ğe göre, korkulukların tabandan y“ksekliği cm olacaktır
 T“z“ğe göre, korkuluğun t“m“, herhangi bir yönden gelebilecek en az kg bir y“ke
dayanabilecek şekilde yapılacaktır.
 Etekler, ahşap, metal veya yeterli sağlamlıkta diğer malzemeden yapılacaktır. Bunların
y“kseklikleri, tabandan en az cm olacak ve gerektiğinde tabanla en çok cm lik bir
aralığı bulunacaktır.
 İşyeri merdivenlerinin mukavemet katsayısı olacak ve metrekarede en az kg y“k
yaşıyacaktır.
 4 basamaktan fazla olan her merdivende korkuluk ve tırabzan bulunacaktır.
 Belediye sınırları içinde meskun bölgelerde, yapı kazılarına başlamadan önce yapı
alanının çevresi metre y“kseklikte tahta perde ile çevrilecektir.
 Yapının oturacağı alanın çevresinin açık ve geniş olması halinde tahta perde yerine kazı
sınırı gerisinden başlamak “zere – cm y“kseklikte bir korkuluk yapılacaktır.
 Kazıların her böl“m“, sorumlularca her g“n en az defa kontrol edilecek ve
çalışmasında bir sakınca olmadığı sonucuna varılırsa işe devam edilecek. Çalışmasında
sakınca olduğu anlaşılırsa sakınca giderilinceye kadar iş durdurulacaktır. (er iki halde
de, durum yapı iş defterine yazılıp imza edilecektir.
 cm den daha derin kazılarda, yarı y“zler uygun şekilde desteklenmek veya iksa
edilmek suretiyle tahkim olunacak ve iksa için kullanılacak kalas başları, kazı “st
kenarından cm yukarı çıkarılacaktır.
 cm den daha derin olan kazı işlerinde, işçilerin inip çıkmaları için yeteri kadar el
merdivenleri bulundurulacaktır.

 Dinamit veya patlayıcı maddelerin kullanıldığı hallerde, metre uzaklıktaki çevrede

kavlak muayenesi yapılacaktır. Bu maddelerin kullanılmasından sonra en az saat
geçmeden ve yetkili eleman tarafından sakınca olmadığı saptanmadan kuyu, t“nel, galeri
ve benzeri yerlere girilmesi yasaktır. Bu hususlar iş defterine yazılır.
 Derinliği metreyi aşan kuyularda, işçilerin kuyuya inip çıkmaları için kullanılan
bocurgatlar veya vinç fren tertibatlı olacak ve motorla işletilecektir.
 Sıva ve hafif işler için kullanılacak sıpa iskelelerde aşağıdaki özellikler bulunacaktır :
- İskele genişliği cm den az, y“ksekliği cm den çok olmayacaktır.
- Platformların kalınlığı cm den ve genişliği cm den az olmayacaktır.
- İskele kirişleri ve bacakları x santimetre kesitinden k“ç“k olmayacaktır.
- Takviye için kullanılacak çapraz ve d“z bağlantılar, . x santimetre kesitinden
k“ç“k olmayacaktır.
 metreden uzun taşınır merdivenlerle el merdivenleri, çelik boru veya profilden
yapılacaktır.
 metre y“ksekliğini geçen sabit merdivenlerde, her 10 metrede bir dinlenme
platformu yapılacaktır.
 Yıkılacak kısmın etrafında, en az yapı y“ksekliğinin katına eşit g“venlik alanı
bırakılacak ve bu alan korkulukla çevrilecektir.
 İşveren veya proje sorumlusu aşağıda belirtilen durumlarda, yapı işine başlamadan
gerekli bilgileri içeren bildirimi Bakanlığın ilgili bölge m“d“rl“ğ“ne vermekle
y“k“ml“d“r :
- Yapı işi iş g“n“nden fazla s“recek ve devamlı olarak den fazla işçi
çalıştırılacaksa
- İşin b“y“kl“ğ“ yevmiyeden fazla ise
 Kazılan toprağı dışarıya taşıyacak araçların kazı yerine kolaylıkla girip çıkmalarını
sağlayacak rampa eğimleri dereceden fazla olamaz.
 Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve G“venliği Yönetmeliğine göre korkuluklar:
- Platformdan en az bir metre y“kseklikte ve herhangi bir yönden gelebilecek en az
kilogramlık y“ke dayanıklı ana korkuluk,
- Platforma bitişik, en az santimetre y“ksekliğinde topuk levhası,
- Topuk levhası ile ana korkuluk arasında açıklıklar santimetreden fazla olmayacak
şekilde konulan ara korkuluk, bulunması sağlanır.
 Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskelelerinde taşıyıcı sisteme ait dairesel kesitli
d“şey ve yatay elemanların anma dış çapının en az , milimetre olması, anma et
kalınlıklarının ise malzeme cinsine ve en k“ç“k akma dayanımına uygun olması sağlanır.
- Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve G“venliği Yönetmeliği

. MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 Yeraltı ve yer“st“ maden işleri :

- Madenlerin yeraltı veya yer“st“nden çıkarılması
- Madenleri çıkarma amacıyla araştırılması
- Çıkarılan madenlerin işlenmesi hariç, satışa hazırlanması işlerini ifade eder.
 Ateşleme : Kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılması
 Ateşleyici : Patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek “zere, yeterlik
belgesine sahip kişi
 Ayak : Maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde “retim yapılan yeri
 Baca : Maden içerisinden s“r“len galeriyi
 Lağım : Taş içerisinde s“r“len galeriyi
 Baraj : Yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici engelleri
 Bür : Yer“st“yle bağlantısı olmayan kuyuyu
 Cep : Galeri, varagel ve vinç dip ve bağlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli
çalışanların ve ateşleme görevlerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri
biçimde yapılan yuvaları
 Çatlak : Ana k“tleden ayrılmış her an d“şebilecek parçaları
 Çatlak sökümü : Bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmışi
d“şebilecek durumdaki parçaların temizlenmesi
 Varagel : Dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve
karşılıklı ağırlık esasına göre, eğimli d“zey “zerinde fren ve halat kullanılarak yapılan
taşıma yerini
 Freno : Varagel “zerinde taşımayı sağlayan sistemi
 Grizu : Metanın hava ile karışımı
 Kademe : Açık işletmelerde belirli aralık, kot ve eğimlerle meydana getirilen basamak
şeklindeki çalışma yerlerini
 Nefeslik : Ocak havasının giriş ve çıkış yolunu
 Ocak : Kuyuları ve giriş çıkış yollarıyla yeraltındaki b“t“n kazıları, bu kazıalrdan çıkan
pasanın çıkartıldığı yatımlı ve d“z galerileri, diğer yolları ve “retim yerlerini, çıkarma,
taşıma, havalandırma tesislerini, yeraltında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve
iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri, açık işletmelerde giriş çıkış yolları ile t“m maden
kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın dök“ld“ğ“ dök“m sahalarını
 Röset : Kuyu ve vaşaşağıların dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı
yerlerini
 Sıkılama : Lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun
gerektiği biçimde doldurulmasını
 Şev : Kademe, alın ve y“zlerindeki eğimi
 Topuk : İşletmelerde g“venlik için bırakılan maden kısımlarını
 Yeraltı ve yerüstü maden işlerinin yapıldığı işyerleri : Madenlerin yeraltı ve
yer“st“nden çıkarılması, madenlerin çıkarma amacıyla araştırılması, çıkarışan
madenlerin işlenmesi hariç, satışa hazırlanması işlerini
 Sondajla maden çıkarma işlerinin yapıldığı işyerleri : Madenlerin sondaj kuyuları
açılarak çıkarılması, arama amacıyla sondaj yapılması, çıkarılan madenlerin işlenmesi
hariç satışa sunulması işlerini

 Yeraltı maden işletmelerinde kullanılan “retim yöntemleri :

- Oda topuk yöntemi
- Ambarlı kazı yöntemi
- Dolgu yöntemi
- Ara katlı göçertme yöntemi
- Blok göçertme yöntemi
- Uzun ayak yöntemi
 Alternatif maden işletme yöntemleri :
- Sondaj ile “retim yöntemi
- Augermining “retim yöntemi
- Yeraltı gazlaştırma yöntemi
- Sol“syon madenciliği
- Deniz dibi madenciliği
 İşveren sağlık ve g“venlik dök“manının hazırlanmasını ve g“ncellenmesini sağlar.
Ma[D]en, sağlık ve g“venlik [D]ök“manı
 Sağlık ve g“venlik dök“manında aşağıdaki hususlar yer alır :
- Çalışanların işyerinde maruz kalabilecekleri psikososyal riskler dahil olmak “zere
risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi
- Alınacak uygun tedbirler ile Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve G“venliği Yönetmeliği
kapsamında hazırlanması gereken yönergelerin ve planların hazırlanması
- Çalışma yerlerinin ve ekipmanın g“venli şekilde d“zenlenmesi, kullanılması ve
bakımının yapılması
 İşveren, Sağlık ve g“venlik dök“manının işyerinde çalışmaya başlanılmadan önce
hazırlanmasını ve önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında ya da işyerinde meydana
gelen iş kazası, çalışan, işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğratma potansiyeli olduğu
halde zarara uğratmayan olaylardan sonra gözden geçirilmesini ve ihtiyaç halinde revize
edilmesini sağlar.
 Sağlık ve g“venlik dök“manında belirlenmiş olan kaynaklardan yangının başlaması ve
yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması,
işletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler alınır.
 Sondajla maden çıkarılan işyerlerinde, ocak yönetimince yazılı izin verilmemiş kimseler
ocağa giremezler. Yazılı izin almış olanlar ise, ocağa ancak yetkili bir çalışanın eşliğinde
girebilirler.
 Ocak içi şebekesinin herhangi bir noktasındaki topraklama, ancak ocak dışındaki bir
topraklama tesisiyle birleştirilerek yapılabilir.
 Yeraltındaki tesis ve aygıtları, gerilimin aşırı y“kselmelerine karşı korumak amacıyla,
yer“st“nde gerekli yerlere parafudr vb. koruyucular yerleştirilir.
 (er şebeke ve devredeki akımın nominal değeri “st“ne çıkmasına karşı gerekli otomatik
koruma aygıtları devre kesiciler kullanılır.
 Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde :
- Zararlı maddelerin çıkışının kaynağında engellenmesi
- Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması
- Bu maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması
gibi tedbirler alınarak çalışanların risk altında olması önlenir.
 Patlayıcı maddeleri yeterlilik belgesine sahip ateşleyicilerden başkasının almasına ve
ateşlemesine izin verilmemelidir.

 Ateşleyici, manyeto ve sandıkların anahtarlarını kendi “zerinde bulundurur.

 Kaps“l tellerinin uçlarının temizlenmesi, birbirlerine ve ateşleme tellerine bağlanması ve
ateşlemesi işini bizzat ateşleyici yapar.
 Lağım atılacak yeri en son ateşleyici terkeder.
 Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda,
fitille ateşleme yapılamaz.
 Elektrikli kaps“lle ateşleme yapılan yerlerde lağım deliklerine teknik amonyum nitratın
doldurulmasında kullanılan pnömatik ve mekanik araçlar uygun biçimde topraklanır.
 Doldurulacak lağım sayısı, elektrikli ateşleme aracının patlatabileceği kaps“l sayısının
yarısını geçemez.
 Lağım deliğinde patlamamış patlayıcı maddenin kaldığı veya bundan kuşkulanıldığı
takdirde, ortamın g“venliği sağlanıncaya kadar ateşleme alanına kimse giremez.
 Patlayıcı maddelere ilişkin yönergede aşağıdaki hususlar yer alır.
- Patlayıcı madde depolarının yerini gösterir planlar
- Ateşleyiciler ile patlayıcı madde depolarına girmeye yetkili çalışanların listesi
- Patlayıcıları nem, bozulma ve donmaya karşı korumak için alınacak tedbirler
- Patlayıcı madde t“ketim planı
- Tecrit ayırma tedbirleri
- (avalandırma
- Patlama ve yangına karşı alınacak tedbirler
- Yangın halinde gaz ve dumanların boşaltılması
- Patlayıcı maddelerin taşınmasına dair kurallar
 Lokomotiflerin ön“nde beyaz veya sarı, son arabanın arkasında da kolay gör“l“r kırmızı
bir işaret lambası bulundurulur.
 İşyerinin b“y“kl“ğ“, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir ya da daha
fazla ilkyardım odası bulunur.
 Aydınlatma tesisatı, işlemlerin kontrol ve kumanda edildiği alanların, kaçış yollarının,
y“kleme alanlarının ve tehlikeli alanların, s“rekli aydınlık olmasını sağlayacak şekilde
yapılır. Bu aydınlatma, çalışmaların s“rekli olmadığı işyerlerinde, çalışanların bulunduğu
s“rece yapılır.
 Kazı ya da lağımlarla oyularak kademe alınlarının askıya alınması ters ıskarpa suretiyle
çalışılması yasaktır.
 Ana vantilatör ve aspiratörler birbirinden bağımsız iki ayrı enerji kaynağına bağlanır.
 Patlayıcı maddenin kullanılmayacağı yerler :
- Emniyet lambası veya metan detektörleriyle yapılan ölç“mlerde % veya daha çok
metan bulunan kısımlarda
- Grizu bulunması muhtemel yerler, grizu kontrol“ yapılamayan eski veya yeni imalat
boşlukları veya çatlakları olan yerlerde
- Tıkanmış köm“r, b“r ve siloların açılmasında
- Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında
 Sağlık ve g“venlik dök“manında risli olarak belirlenen t“m yerler, uygun yangın algılama
ve yangından korunma, yangınla m“cadele ve alarm sistemleri ile donatılır. Bu sistemler
en az aşağıdakileri kapsar :
- Yangın algılama sistemleri
- Yangın alarmları
- Yangın için ana su borusu

- Yangın vanaları ve hortumları

- Basınçlı su sistemleri ve göstergeleri
- Otomatik sprink sistemleri
- Gazlı sönd“rme sistemleri
- Köp“k sistemleri
- Taşınabilir yangın sönd“r“c“ler
- İtfaiyeci ekipmanları
 Yeraltı ve yer“st“ maden işyerlerinde yangın çıkma ihtimali bulunan yerler tedbir
olarak, k“k“rt ve köm“r tozlarından temizlenmesi gerekir.
 Kadın cinsinden hiç bir şahıs, yaşı ne olursa olsun maden ocaklarında yeraltı işlerinde
çalıştırılamaz h“km“, sayılı )LO sözleşmesinde yer almaktadır.
 Yerleşim yerlerine açık işletmelerdeki b“y“k atımlarda, Gecikmeli kaps“l kullanılmalıdır.
 Köm“r ve k“k“rt ocaklarında, bakır kovanlı kaps“l ateşleme sistemi kullanılmalıdır.
 Teknik esas ve gereklere uygun olarak her kafeste veya kafesin her katında taşınabilecek
işçi sayısının tespiti, fenni nezaretçi tarafından tespit edilir.
 Pek az miktarda bile olsa, grizu birikmeleri, doğrudan basınçlı hava verilerek
giderilemez.
 Grizulu ocaklarda kullanılacak patlayıcı maddeler grizu emniyetli bakır kovanlı ve
emniyet kaps“ller, grizutin klor“r, grizutin roş, grizutin kuş vb. olmalıdır. Aluminyum
kovanlı ve gecikmeli kaps“ller, adi fitiller, jelatinit ve gom t“r“ dinamitler, em“lit ve anfo
 Köm“r tozu patlamalarının oluşumunu etkileyen faktörler :
- Tozun kimyasal yapısı
- Tozun tane boyutu
- Toz yoğunluğu
- Tozun dağılabilirliği
 Maden ocaklarında kullanılan lambalar :
- Davy lambası
- Karpit lambası
- Madenci baş lambası
 Köm“r ocaklarında, lağımlar, yalnızca elektrikli kaps“lle ateşlenebilir. Köm“r ve k“k“rt
ocaklarında, al“minyum kovanlı kaps“l kullanılamaz.
 Freno ve vinçlerde taşıma yapılırken işçilerin y“r“yerek iniş çıkışı yasaktır.
 Taşıyıcı ve karşı ağırlık halatları :
- (er g“n saniyede bir metreyi geçmeyen hızla seyrederken
- (er hafta saniyede yarım metreyi geçmeyen bir hızla seyrederken
- Her ay durdurularak
yetkililerce bol ışık altında muayene edilir.
 İşaretleşme esasları yönergeyle belirlenir. Bu yönergede :
- Bir vuruş : Durdurma işareti
- İki vuruş : Çekme işareti
- Üç vuruş : Bırakma işareti
- Dört vuruş : İnsan geliyor işareti
 Emniyet lambalarında, yakıt olarak, yalnız benzin kullanılır.
 İşletmede daimi istihdam edilen maden m“hendisi, iş g“venliği uzmanı olması veya ilgili
kanun ve yönetmeliklerle belirlenen şartları taşıması, ruhsat sahibince görevlendirilmesi

kaydıyla sayılı kanunda belirtilen iş g“venliği ile görevli m“hendis veya teknik
elemanların “stlendiği görev ve sorumluluğu da yerine getirir.
 Maden İşletmelerinde daimi olarak istihdam edilen maden m“hendisi, iş g“venliği
uzmanı olabilme şartlarını taşıması halinde iş g“venliği uzmanı olarak da görev
yapabilmektedir. İşçi sayısının “n “zerine çıkması halinde ayrıca bir iş g“venliği
uzmanı maden m“hendisi görevlendirilir.
 B Sınıfı Yeterlilik Belgesi yer“st“nde yapılacak işlemlerle ilgili T“z“k kapsamındaki
patlayıcı maddelerin ateşlenmesi işini yapacaklara verilen yeterlilik belgesidir.
 Maden işletmelerinde kullanılan ekipmanlar enerjilerini, elektrik enerjisi sistemi, sıvı
yakıt sistemi ve basınçlı hava sisteminden alabilirler ancak LPG yakıt sistemlerinden
alamazlar.
 (azırlık s“resinde açılan baş yukarılarda, kör bacalarda, ayak arkalarında, tavan
boşluklarında, baraj arkalarında, metan gazı gör“lebilir.
 Grizulu ve yangına elverişli köm“r damarlarının bulunduğu ocaklarda, t“m işçiler,
çalışma s“resince, yanlarında karbonmonoksit maskesi bulundurmalıdır.
 Vinç ve varagel baş ve diplerinde kurulan koruyucu d“zen karakoldur.
 Yeraltında iki kat arasını birleştiren tahkimatlı bir b“t“n bir böl“m“n“n insan iniş ve
çıkış merdivenle teçhiz edildiği, bir böl“m“nden ise cevher ve ramble nakledildiği açıklık
kelebedir.
SAYISAL İÇERİKLİ BİLGİLER
 Çalışma gerilimi voltun “zerinde ise, elektrik kaçağı yapabilecek elektrikli aygıtlar ve
madeni kısımlar, topraklamayla g“venlik altına alınır.
 kg dan az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan derecelik bir, daha çok
patlayıcı madde bulunan depolara derecelik iki dirsek oluşturan yolla girilmeli ve
patlayıcı madde deponun son kısmına konulmalıdır.
 Bir patlama olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının karşısına, dirseklerden en az
metre derinlikte hız kesici cepler yapılmalıdır.
 Yeraltı deposunda, sıcaklığın dereceden aşağı ve dereceden yukarı olmaması
sağlanır.
 Bir kişinin taşıyabileceği madde miktarı kilogramı geçemez.
 Sıkılama maddesinin boyu cm ye kadar olan kartuşlar için cm dir. Fazla her kartuş
için, kartuş boyunun yarısı kadar, sıkılama maddesi eklenir.
 Patlayıcı maddenin boyu, delik derinliğinin yarısını geçemez. Artan boşluk, sıkılama
maddesiyle doldurulur.
 ten çok lağımın aynı anda ateşlenmesi seri halinde elektrikle yapılır.
 Lağım atıldıktan sonra, elektrikli ateşlemede en az dakika, fitil veya benzeri ateşlemede
saat geçmeden ve yetkili kimseler tarafından dikkatle muayene edilip tehlike kalmadığı
bildirilmedikçe ateşleme alanına kimsenin girmesine izin verilmez.
 Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir sorumlu kişinin gözetiminde, m“mk“nse o
lağımı delen çalışan tarafından, patlamamış lağım deliğinin en az cm yakınında, ona
paralel başka bir delik delinip doldurularak ateşlenir.
 Destek elemanı görevlendirme zorunluluğunun dan az olduğu ve çalışan sayısının da
dan az olduğu ocaklarda en az çalışanın konu ile ilgili eğitim alması sağlanır.
 Yarıçağı en çok km olan alan içinde bulunan maden işyerleri, merkezi bir yerde,
ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler. Bu h“k“m, aynı işyerinin çeşitli ocakları
için de geçerlidir.

 Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve g“venliği açısından gerekli hallerde
veya ve daha fazla çalışanın bulunduğu işyerlerinde uygun bir dinlenme yeri sağlanı.
İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan b“ro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme
yeri aranmaz.
 Elle kazı ve y“kleme yapılan açık ocaklarda kademe y“ksekliği metreyi geçemez.
 Elle kazı ve y“kleme yapılan açık ocaklarda, şev açısı, jeolojik ve yapısal özellikler de
dikkate alınarak, sağlam arazide dereceyi, çök“nt“l“ ve ezik arazide, kum, çakıl ve
dere tortuları olan yerlerde, killi tabakalarda, ayrışıma uğramış kalkerlerde, parçalanmış
volkanik taş ve t“flerde dereceyi, kaygan ve sulu yerlerde dereceyi geçemez.
 Yer altı çalışma planları en geç ayda bir g“ncelleştirilir ve işyerinde bulundurulur.
 T“m yeraltı çalışmalarında, çalışanların kolayca ulaşabileceği, birbirinden bağımsız ve
g“venli yapıda en az ayrı yoldan yer“st“ bağlantısı bulunur. Bu yollar arasındaki topuk
metreden aşağı olmaz, bu yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulmaz.
 Taşıma elle veya bir mekanik araçla yapıldığı takdirde, yaya yolları galeri tabanından en
az cm y“kseklikte ve araçlarla galerinin yan duvarlarından birisi arasında en az 60
cm mesafe kalacak şekilde bırakılır.
 Taşıma yollarında hava içinde patlamaya neden olabilecek miktarda köm“r tozu bulunan
veya metan oranı % . “ geçen köm“r ocaklarıyla k“k“rt tozu bulunan k“k“rt
ocaklarında, elektrikli lokomotifler kullanılmaz.
 Taşıma halatıyla kafes arasındaki bağlayıcı parçaların koşum d“zeni maruz
kalabilecekleri dinamik çarpma ve gerilmeler de hesaba katılmış olmak koşuluyla,
yapımda uygulanacak g“venlik katsayısı, kafesin taşıyacağı en çok statik y“ke nazaran en
az 12 olmalıdır.
 İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında,
eğimli ve d“z yollarda, hava hızı, saniyede metreyi geçemez.
 (avasında % dan az oksijen, % den çok metan, % . den çok karbondioksit,
ppm (% 0. 005 den çok karbonmonoksit ve diğer tehlikeli gazlar bulunan yerlerde
çalışılamaz. saatlik çalışma için m“saade edilen en y“ksek hidrojens“lf“r oranı ppm
% . dir.
 Tozların havaya karışmasına engel olacak tedbirler alınmadığı takdirde ocak dışında
hava giriş kuyusuna metreden daha yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulamaz.
 Bacalar, ani grizu boşalabilecek yönlerde veya grizu bulunabilecek eski çalışma
yerlerinde devam ettirildiği takdirde, yapısal özellikler göz ön“nde bulundurularak en az
25 metre boyunda kontrol sondajları yapılması sağlanır.
 (avada % den çok metan gazı tespitinde, bu oran % in altına d“ş“nceye kadar
ölç“mler aralıksız s“rd“r“l“r.
 Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki d“z ve eğimli yollarda
metan oranı % . i, bunlarn bağlandığı hava dön“ş yollarında % i geçemez.
 Genel havasındaki metan oranı % . i geçen yerlerdeki iletkenlerin ve elektrikli
aygıtların gerilimi derhal kesilir ve şartlar d“zelmedikçe yeniden verilmez.
 (avasında % den çok metan tespit edilen ocaklarda veya ocak kısımlarında,
çalışanların kurtarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapılmaz.
 Ateşleyici grizulu ocaklarda lağım deliklerini doldurmadan önce metre yarıçapındaki
bir alan içinde ve özellikle tavandaki boşlıklar, çatlaklar ve oyuklarda grizu ölç“m“
yapar. Bu ölçmede % veya daha y“ksek oranda metan tespit edilirse lağımlar
doldurulmaz.

 Ateşleyici, lağımların doldurulmasından sonra ve ateşlemeden önce ölç“m“ tekrarlar.

Metan oranı % in altındaysa lağımlar ateşlenir, “st“ndeyse % in altına d“ş“nceye
kadar ateşleme yapılmaz.
 Maden taş ocaklarında ateşleme sırasında, yol, bina, köpr“, elektrik, telgraf vb. tesislerde
olan mesafe metre olmalıdır.
 Grizu patlamasının gerçekleşebilmesi için en az % oranında oksijen gerekmektedir.
Metan gazı oranının % 4 – olması durumunda metan patlayıcı özellik kazanır. En
kolay patlama metan oranının % , en şiddetli patlama metan oranının % . olduğu
durumlarda gerçekleşir
 Mekanik manevra ve özel taşıma d“zeni dışında, demiryollarında eğim % . i geçemez.
 Kullanılacak taş tozu, olabildiğince nem tutmayacak, silis içermeyecek, içinde % . den
çok organik madde bulunmayacak ve sağlığa zararlı etki yapmayacak nitelikte olmalıdır.
 Ocakta çalışan işçilerin, kişiden az olmamak “zere, en az % i ilkyardım kurslarında
yetiştirilir.
 Ocaklarda çalışan işçilerin, kişiden az olmamak “zere, en az % “, gerektiğinde
kurtarma işinde görevlendirilmek “zere önceden eğitilir.
 Y“ksekliği metre ve eğimi dereceden çok olan şevlerde, çatlak sök“m“ vb
çalışmalarda, işçilere emniyet kemerleriyle baret, emniyet ayakkabısı vb kişisel
koruyucular verilir.
 Ocak içinde, herhangi bir işte, en az ay çalıştıktan sonra, bu işi yalnız başına
yapabileceklerine ve ocağın g“venlik ve çalışma koşullarına uyum sağladıklarına
yetkililerce kanaat getirilen işçiler, deneyimli işçi sayılırlar.
 İşveren, ciddi veya öl“mle sonuçlanan iş kazalarını ve ciddi tehlikeli olayları en geç iş
g“n“ içinde Çalışma ve Sosyal G“venlik Bakanlığı nın ilgili Bölge M“d“rl“ğ“ ne
bildirecektir.
 Toplam işçi sayısı ve daha fazla olan işletmeler Tozla M“cadele Birimi kurmakla
y“k“ml“d“r.
 Maden işletme faaliyetleri, maden m“hendisi nezaretinde yapılır. Yeraltı “retim
yöntemiyle çalışan işletmeler ile en az işçi çalıştıran açık işletmeler asgari bir maden
m“hendisini daimi olarak istihdam etmek zorundadır.
 Metan gazı patlamasında tutuşma sıcaklığı – 750 derecedir.
 Maden ocaklarında teknik nezaretçi, ruhsat sahasında faaliyet ve “retimleri g“nde bir
en az bir defa denetlemek zorundadır.
 B“t“n grizulu ocaklarda, en az havalandırma grubu olması gerekir.
 Elektrikli ateşleme araçları, ayda birlik periyotlarla muayene edilir.
 Yeraltına inildiğinde her metre derinlikte sıcaklık santigrat artar.
 Patlayıcıların ateşlenmesi, en yakın deliğe metre mesafeden az olmamak “zere tesir
sahası dışında seçilen bir yerden yapılır.
- Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve G“venliği Yönetmeliği

. KİŞİSEL KORUYUCU DONAN)MLAR

 Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması (akkında Yönetmelik, aşağıda

verilen kişisel koruyucu donanımları kapsamaz :
- Özel olarak çalışanın sağlığı ve g“venliğini korumak “zere yapılmamış sıradan iş
elbiseleri ve “niformalar
- Afet ve acil durum birimlerinin m“dahale faaliyetlerinde kullandıkları ekipman
- T“rk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı
M“steşarlığı gibi kamu d“zeninin sağlanmasına yönelik kurumların faaliyetlerinde
kullandıkları kişisel koruyucular
- Kara taşımacılığında kullanılan kişisel koruyucular
- Spor ekipmanı
- Nefsi m“dafaayı veya caydırmayı hedefleyen ekipman
- Riskleri istenmeyen durumları saptayan ve ikaz eden taşınabilir cihazlar
 Kişisel koruyucu donanım :
- Çalışanı, y“r“t“len işten kaynaklanan, sağlık ve g“venliği etkileyen bir veya birden
fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca
uygun olarak tasarımı yapılmış t“m alet, araç, gereç ve cihazları
- Kişiyi bir veya virden fazla riske karşı korumak amacıyla “retici tarafından bir b“t“n
halinde getirilmiş cihaz, alet veya malzemelerden oluşmuş donanımı
- Belirli bir faaliyette bulunmak için korunma amacı olmaksızın taşınan veya giyilen
donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz,
alet veya malzemeyi
- Kişisel koruyucu donanımın rahat ve işlevsel bir şekilde çalışması için gerekli olan ve
sadece bu t“r donanımlarla kullanılan değiştirebilir parçaları
İfade eder.
 T“m kişisel koruyucu donanımlar :
- Kendisi ek risk oluşturmadan ilgili riski önlemeye uygun olur.
- İşyerinde var olan koşullara uygun olur.
- Kullananın ergonomik gereksinimlerine ve sağlık durumuna uygun olur.
- Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyar.
- Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği kapsamına giren “r“nlerde uygun şekilde CE
işareti ve T“rkçe kullanım kılavuzu bulundurulur.
 Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu
hallerde birden fazla kişi tarafından kullanılmasını gerektiren durumlarda, bu
kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi doğmaması için her t“rl“ önlem alınır.
 İşveren, kişisel koruyucu donanımları hangi risklere karşı kullanılacağı konusunda
çalışanı bilgilendirir.
 İşveren, kişisel koruyucu donanımların kullanımı konusunda uygulamalı olarak eğitim
verilmesini sağlar.
 Kişisel koruyucu donanımlar, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına uygun
olarak kullanılır.
 Dalgıç donanımı ve dalgıç elbisesi, solunum sistemi koruyuculardandır.
 Takılıp çıkarılabilen iç tabanlıklar ısıya dayanıklı, delinmeye dayanıklı, ter geçirmez ve
takılıp çıkarılabilen çiviler buz, kar ve kaygan y“zeylere karşı , ayak ve bacak
koruyuculardandır.

 Cankurtaran yelekleri ve v“cut kuşakları/kemerleri, gövde ve karın bölgesi

koruyuculardandır.
 Florasan maddeli, yansıtıcı giysi ve aksesuarları kol bantları, eldiven ve benzeri , v“cut
koruyucularındandır.
 Koruyucu kremler/merhemler, cilt koruyuculardandır.
 Ayak koruyucularından delinmez tabanlı emniyet ayakkabılarının kullanıldığı yerler :
- Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları
- İskelelerde yapılan çalışmalar
- Karkas yapıların yıkım işleri
- Kalıp yapma ve sökme işlerini de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan
çalışmalar
- Şantiye alanı ve depolardaki işler
- Çatı işleri
 Kolayca çıkarılabilen emniyet ayakkabılarının kullanıldığı yer :
- Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler
 Deri Önl“klerin kullanıldığı yerler :
- Kaynak işleri
- Demir dövme işleri
- Dök“m işleri
 Emniyet kemerinin kullanıldığı yerler :
- İskelelerde çalışma
- Prefabrik parçaların montajı
- Direk ya da s“tunlarda çalışma
- Çatı işleri
 G“venlik halatlarının kullanıldığı yerler :
- Kule/y“ksek vinç kabinlerinde çalışma
- Ambarlarda kullanılan istifleme ve boşaltım ekipmanlarının y“ksek kabinlerinde
çalışma
- Sondaj kulelerinin y“ksek böl“mlerinde çalışma
- Kuyu ve kanalizasyonlarda yapılan çalışma
 Kulak koruyucularının ambalajları “zerinde NRR olarak belirtilen özellik, g“r“lt“
azaltma oranıdır.
 Miğfer tipi manşonlu kulak koruyucularının kullanılmasının amacı, kemik yoluyla sesin
iç kulağa iletilmesini önlemektir. G“r“lt“y“ yaklasık – dB azaltır.
 (avayı temizleyen solunum sistemi koruyucuları :
- Kimyasal filtre tipi maskeler
- Toz maskeleri
- Kanisterli gaz maskeleri
 (ava t“pl“ maskeler, havayı temizleyen solunum sistemi koruyucularından değildir.
 Nitril, neopren, PVC eldiven cinsleri yağa karşı dayanıklıdır. Ancak deri eldiven yağa
karşı dayanıklı değildir.
 Kişisel koruyucu donanımların, kullanan kişiye özel olma zprunluluğu yoktur.
 Birden fazla riskin bulunduğu durumlarda, kişisel koruyucu donanımın seçiminde b“t“n
tehlikeli gör“len risk dikkate alınmalıdır.
 İşveren tarafından işçilere verilen kişisel koruyucu donanımlar işçinin malı değildir.

 Partik“l Filtreleri :
- P : Mekanik işlemler sonucu oluşan toksik olmayan tozlara karşıdır.
- P : Toksik maddeler içeren toz, sis, duman ve aerosoller ile MAK değeri . mg
/m ten b“y“k olan zarreciklere karşıdır.
- P : Toksik ve çok toksik maddelere, MAK değer, . mg / nf ten daha k“ç“k olan
zerreciklere, kanserojen ve radyoaktif maddelerin zerreciklerine ve spor, bakteri,
virus, proteolitik emzimlere karşıdır.
 Amonyak buharlarına karşı K tipi filtreler ve formaldehit buharlarına karşı B – P3 tipi
filtreler kullanılmalıdır. Ancak bu maddelerin buharlarının aynı ortamda bulunması
durumda, karışık gaz ortamlarında kullanılan ABEK tipi filtreler kullanılmalı ve bu filtre
formaldehit buharları için P olmalıdır.
 Baretler, fiberglas, plastik veya al“minyum malzemeden yapılmış olmalıdır.
 Baretlerin hizmet sınıfları :
- A sınıfı : Genel (izmet Baretleri
- B sınıfı : Genel Korunma Baretleri
- C sınıfı : (izmet Baretleri
- Yangına Karşı İtfaiye Baretleri
 B sınıfı genel korunma baretleri, hem darbelere, hem de çıplak enerji şebekelerinden
kaynaklanan her t“rl“ tehlikelere karşı korunma sağlar. Bu baretler, . volt gibi
y“ksek elektrik gerilimine karşı koruma sağlamalıdır.
 Arsenik, cıva ve kurşun ile çalışmalarda, koruyucu elbise cepsiz olmalıdır.
 Yalıtkan baretler, volta dayanaıklı baretlerdir.
 Emniyet kemerleri, en az cm genişlikte ve mm kalınlığında uygun malzeme ile
yapılacak ve taşıma y“k“, en az kg olacaktır.
 ⁰C nin “st“nde olmayan sıcak maddelerle çalışmalarda oluşan risklere karşı
kullanılan eldivenler için AT tiğ incelemesi gerekmemektedir.
 Baretin ağırlığı, TSE standardına göre gr ve Avrupa standartlarına göre – 400 gr
arasında olmalıdır.
 İçlik, baret ile kullanıcının kafası arasında oluşabilecek şokları absorplayacak bir iç
koruma sağlamalı ve kullanıcının başından . cm ile . cm kadar emniyetli bölge
yaratacak şekilde asılı olmalıdır.
 Baretler, d“şme noktasına göre, başı – kg ağırlıklardan koruyabilecek özellikte
olmalıdır.
 Baretin etrafındaki terek cm den az olmamalıdır.
 Baretlerin raf öm“rleri “retim tarihinden itibaren yıldır.
- Kişisel Koruyucu Donanımlar Teknik Komitesinin Oluşumu ve Görevlerine Dair
Tebliğ
- Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında yönetmelik

. İŞ EKİPMANLAR)N)N TASAR)M, İMALAT VE KULLAN)M)NDA İŞ SAĞL)Ğ) VE

GÜVENLİĞİ
 İş ekipmanlarının periyodik kontrollerini yapmaya yetkili kişiler :

- M“hendisler
- Teknikerler
- Y“ksek teknikerlerdir.
 İş ekipmanının g“venliğinin kurulma ve montaj şartlarına bağlı olduğu durumlarda,
- Ekipmanın kurulmasından sonra
- İlk defa kullanılmadan önce
- (er yer değişikliğinde
ekipmanın periyodik kontrol“ yapılır.
 Çalışma şeklinde değişiklikler, kazalar, doğal olaylar veya ekipmanın uzun s“re
kullanılmaması gibi iş ekipmanındaki g“venliğin bozulmasına neden olabilecek
durumlardan sonra, arızanın zamanında belirlenip giderilmesi ve sağlık ve g“venlik
koşullarının korunması için periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişilerce gerekli
kontroller yapılır.
 İş ekipmanı işletme dışında kullanıldığında, yapılan son kontrol ile ilgili belge de
ekipmanla birlikte bulundurulur.
 İş ekipmanlarında talimatlar bulunur. Bu talimatlar aşağıdaki bilgileri içerir :
- İş ekipmanının kullanım koşulları
- İş ekipmanında öngör“len anormal durumlar
- Bulunması halinde iş ekipmanının önceki kullanım deneyiminden elde edilen
sonuçlar
 Çalışanlar, kendileri kullanmasalar bile çalışma alanında veya işyerinde bulunan iş
ekipmanlarının kendilerini etkileyebilecek tehlikelerinden ve iş ekipmanı “zerinde
yapılacak değişikliklerden kaynaklanabilecek tehlikelerden haberdar edilir.
 Kumanda cihazları zorunlu haller dışında, tehlikeli bölgenin dışına yerleştirilir ve
bunların kullanımı ek bir tehlike oluşturmaz. Kumanda cihazları, istem dışı hareketlerde
tehlikeye neden olmaması gerekir.
 Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin
bulunmadığından emin olması gerekir. Bu m“mk“n değilse makine çalışmaya
başlamadan önce otomatik olarak devreye girecek sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunur.
 İş ekipmanının çalıştırılması, bu amaç için yapılmış kumandaların ancak bilerek ve
isteyerek kullanılması ile sağlanır.
Bu kural, çalışanlar için tehlike oluşturmadığı s“rece :
- (erhangi bir sebeple iş ekipmanının durmasından sonra tekrar çalıştırılmasında
- (ız, basınç gibi çalışma şartlarında önemli değişiklikler yapılırken de
uygulanır.
 Bu kural otomatik çalışan iş ekipmanının normal çalışma programının devamı
s“resindeki tekrar harekete geçme veya çalışma şartlarındaki değişiklikler için
uygulanmaz.
 İş ekipmanlarının durdurma sistemleri, çalıştırma sistemlerine göre öncelikli olması
gerekir.

 İş ekipmanı veya tehlikeli kısımları durdurulduğunda, bunları harekete geçiren enerji de

kesilecek özelliğe sahip olur.
 Koruyucular ve koruma donanımlarının özellikleri :
- Kolayca yerinden çıkarılamayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek şekilde olur.
- Tehlike bölgesinden yeterli uzaklıkta olur.
- Sadece işlem yapılan alana erişimi kısıtlar ve bunların çıkarılmasına gerek kalmadan
parça takılması, sök“lmesi ve bakımı için gerekli işlemlerin yapılması m“mk“n olur.
 Çalışma sırasında iş ekipmanı sabitleniyorsa veya iş ekipmanının, devrilmesi m“mk“n
olmayacak şekilde tasarımı yapılmışsa koruyucu yapı veya sistemler gerekmez.
 Üzerinde bir veya daha fazla çalışanın bulunduğu forkliftlerin devrilmesinden
kaynaklanan risklerin azaltılması için ;
- S“r“c“ için kabin bulunur
- Forklift devrilmeyecek yapıda olur
- Forkliftin devrilmesi halinde, yer ile forkliftin belirli kısımları arasında taşınan
çalışanlar için, yeterli açıklık kalması sağlayacak yapıda olur.
- Forklift, devrilmesi halinde s“r“c“n“n forklift parçaları tarafından ezilmesini
önleyecek yapıda olur.
 Çalışma yerlerinde, çalışanlar için g“venlik ve sağlık riski yaratmayacak yeterli hava
sağlanması şartıyla içten yanmalı motorlu seyyar iş ekipmanı kullanılabilir.
 Kılavuzsuz yük : Askıda iken serbest olan y“kt“r.
 El merdivenleri ancak d“ş“k risk nedeniyle daha g“venli bir iş ekipmanı kullanımı
gerekmiyorsa, kısa s“re kullanılacaksa veya işverence değiştirilmesi m“mk“n olmayan iş
koşullarında, y“ksekte yapılan çalışmalarda kullanılır.
 (alat kullanılarak yapılan çalışmalar, ancak risk değerlendirmesi sonucuna göre işin
g“venle yapılabileceği ve daha g“venli işe kipmanı kullanılmasının gerekmediği
durumlarda yapılır.
 El merdivenleri, ip merdivenler hariç, yerinden çıkarılması ve sallanması önlenir.
 El merdivenleri platformda tutunacak yer bulunmadığı durumlarda, g“venli çıkışı
sağlamak için platform seviyesini yeteri kadar aşacak uzunlukta tesis edilir.
 El merdivenlerinde her zaman çalışanların elleriyle tutunabilecekleri uygun yer ve
sağlam destek bulunur. Özellikle, bir el merdiveni “zerinde elle y“k taşınıyorsa bu
durum elle tutacak yer bulunması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.
 İskelenin karmaşıklığına bağlı olarak kurma, kullanma ve sökme planı, yapı işlerinde
inşaat m“hendisi, inşaat teknikeri veya y“ksek teknikeri, gemi inşası ve sök“m“
işlerinde ise gemi inşaatı m“hendisi tarafından yapılır veya yaptırılır.
 İskelelerin kurulması, sök“lmesi veya “zerinde önemli değişiklikler yapılması, özel
riskleri ve ayrıca aşağıda belirtilen hususları kapsayan konularda yapacakları işlerle ilgili
yeterli eğitim almış çalışanlar tarafından yapılır :
- İskelelerin kurulması, sök“lmesi veya değişiklik yapılması ile ilgili planların
anlaşılması
- İskelelerin kurulması, sök“lmesi veya değişiklik yapılması sırasında g“venlik
- Çalışanların veya malzemelerin d“şme riskini önleyecek tedbirler
- İskelelerde g“venliği olumsuz etkileyebilecek değişen hava koşullarına göre alınacak
g“venlik önlemleri
- İskelelerin taşıyabileceği y“kler
- İskelelerin kurulması, sök“lmesi veya değişiklik işlemleri sırasındaki diğer riskler

 (alat kullanılarak yapılan çalışmalarda aşağıdaki şartlara uyulur :

- Sistemde biri, inip çıkmada veya destek olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise
g“venlik halatı olacak şekilde ayrı kancalı en az halat bulunur.
- Çalışanlara, çalışma halatına bağlı paraş“tç“ tipi emniyet kemeri verilir ve
kullandırılır.
- Çalışma halatı, g“venli iniş ve çıkış araçları ile teçhiz edilir ve kullanıcının hareket
kontrol“n“ kaybetmesi halinde, d“şmesini önlemek için kendiliğinden kilitlenebilen
sisteme sahip olması gerekir. G“venlik halatında da, çalışan ile birlikte hareket eden
d“şmeyi önleyici bir sistem bulunur.
- Çalışan tarafından alet, edevat ve diğer aksesuarlar paraş“tç“ tipi emniyet kemerine
veya oturma yerine veya başka uygun bir yere bağlanarak g“venli hale getirilir.
 Risk değerlendirmesi göz ön“nde bulundurularak ikinci bir halat kullanılmasının işin
yapılmasını daha tehlikeli hale getirdiği istisnai durumlarda, g“venliği sağlayacak yeterli
önlemler alınması şartıyla tek bir halatla çalışma yapılabilir.
 İş ekipmanlarının, her çalışmaya başlamadan önce, operatörler tarafından kontrollere
tabi tutulmaları sağlanır.
 Birden fazla iş yapmak amacıyla imal edilen iş ekipmanları yaptıkları işler göz ön“nde
bulundurularak ayrı ayrı periyodik kontrole tabi tutulur.
 İş ekipmanının periyodik kontrol“ sonucunda d“zenlenicek rapora aşağıdaki böl“mler
bulunur :
- Genel bilgiler
- İş ekipmanına ait teknik özellikler
- Periyodik kontrol metodu
- Tespit ve değerlendirme
- Test, deney ve muayene
- İkaz ve öneriler
- Sonuç ve kanaat
- Onay
 Basınçlı kaplarda temel prensip olarak hidrostatik test yapılması esastır. Bu testler,
standartlarda aksi belirtilmediği s“rece işletme basıncının . katı ile ve bir yılı aşmayan
s“relerle yapılır. Ancak iş ekipmanlarının özelliği ve işletmeden kaynaklanan zorunlu
şartlar gereğince hidrostatik test yapma imkanı olmayan basınçlı kaplarda hidrostatik
test yerine standartlarda belirtilen tahribatsız muaynene yöntemleri de uygulanabilir.
 Basınçlı kap ve tesisatların periyodik kontrolleri, makine m“hendisleri ve makine
tekniker veya y“ksek teknikerleri tarafından yapılır. Söz konusu periyodik kontrollerin
tahribatsız muayene yöntemleri ile yapılması durumunda, bu kontroller sadece TS EN
standardına göre eğitim almış m“hendisler ve aynı eğitimi almış tekniker veya
y“ksek teknikerler tarafından yapılabilir.
 Elektronik kumanda sistemi ile donatılmış kaldırma ve iletme ekipmanının periyodik
kontol“nde makine ve elektrilik ile ilgili branşlarda periyodik kontolleri yapmaya yetkili
kişiler birlikte görev alır.
 D)N Standardına göre içme suyu boruları yeşil renkte olmalıdır.
 D)N Standardına göre buhar boruları kırmızı renkte olmalıdır.
 D)N Standardına göre oksijen boruları mavi renkte olmalıdır.

 Sabit koruyucular, çalışanın hareketli makine parçaları, çalışma noktaları ve g“ç

aktarma aksamları ile istenmeyen teması önleyen makine koruyucularıdır. Başlıca
çeşitleri şunlardır :
- Kayış kasnak koruyucuları
- Dişli zincir koruyucuları
- Kaplin mil volan koruyucuları
- Makine gövdeleri
- Zımpara taşı koruyucuları
- Pervane koruyucuları
- Korkuluklar ve siperler
 Kilitlemeli koruyucular, sabit koruyucuların elverişli olmadığı durumlarda kullanılır. Bu
koruyucularda, koruyucu yerine oturmadan makine çalışmaz. Kilitleme sistemi mekanik,
hidrolik, pnömatik ya da bunların bileşkesi şeklinde olabilir. Başlıca çeşitleri şunlardır:
- Enjeksiyon preslerinde, helezon taşıyıcılarda ve kazanlarda kapaklara takılan
emniyet switchleri
- Çift el kumanda tertibatları
- Kumanda tertibatları
- Tehlikeli bölgeleri sınırlayan emniyet switchleri
- Makinelerin hareket alanını sınırlayan emniyet switchleri
- Kaldırma makinelerinde alt ve “st limit switchleri
- Mekanik ve hidrolik kilitleme sistemleri
 Bir tezgahın çeşitli kısımlarında birden fazla işçi çalıştığı hallerde, her işçi için bir
çalıştırma ve bir de durdurma d“ğmesi bulunacak, ancak b“t“n çalışma d“ğmelerine
basılmadan makine çalışmayacak, buna karşılık, durdurma d“ğmelerinin birine basmak
suretiyle makine duracaktır.
 Şahmerdan : Basınçlı hava, buhar ya da hidrolik bir piston ya da mekanik olarak çalışan
bir kayış mekanizmasıyla b“y“k ağırlıkları periyodik olarak bir kazık ya da ezici bir tabla
“zerine d“ş“ren makinedir.
 Kuru ve yanıcı maddelerin öğ“t“ld“ğ“ makinelerde, öğ“tme ile ilgili kısımlar, bronz veya
pirinç gibi çarpma ile kıvılcım çıkarmayacak malzemeden yapılacaktır.
 Buhar kazanlarının periyodik kontrol s“resi yıldır.
 Kalorifer kazanlarının periyodik kontrol s“resi yıldır.
 Basınçlı hava tanklarının periyodik kontrol“ yıldır.
 Taşınabilir gaz t“plerinin dikişli, dikişsiz periyodik kontrol s“resi yıldır.
 Manifoldlu asetilen t“p demetlerinin periyodik kontrol s“resi yıldır.
 Manifoldlu t“p demetlerinin periyodik kontrol s“resi yıldır.
 Sıvılaştırılmış gaz tanklarının LPG ve benzeri yer“st“ periyodik kontrol“ yıldır.
 Sıvılaştırılmış gaz tanklarının LPG ve benzeri yeraltı periyodik kontrol“ yıldır.
 Kullanımdaki LPG t“plerinin periyodik kontrol“ yıldır.
 LPG tanklarında bulunan emniyet valflerinin periyodik kontrol“ yıldır.
 Tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depoların periyodik kontrol“ yıldır.
 Periyodik kontrol s“releri AP) standardı esas alınarak belirlenen basınçlı
ekipmanlarda, basınçlı ekipmandaki içerik basınç ve benzeri kayıpları ile korozyon gibi
nedenlerle meydana gelen bozulmalar dikkate alınarak yapılan risk değerlendirmesi ve

yönetimi çerçevesinde belirlenen periyodik kontrol s“releri, ekipmanın kalan ömr“n“n

yarısını ve her hal“karda yılı aşmaması gerekir.
 Kaldırma veya iletme araçlarının periyodik kontrol“ yıldır.
 Asansörlerin periyodik kontrol“ yıldır.
 İstif makinelerinin forklift, transpalet, lift periyodik kontrol“ yıldır.
 Yapı iskelelerinin periyodik kontrol“ aydır.
 Kaldırma ve iletme ekipmanları, beyan edilen y“k“n en az . katını etkili ve g“venli bir
şekilde kaldıracak ve askıda tutabilecek g“çte olur ve bunların bu y“ke dayanıklı ve
yeterli y“k frenleri bulunur.
 Vinçlerin periyodik kontrollerinde yapılacak olan statik deneyde deney y“k“, beyan
edilen y“k“n en az . katı, dinamik deneyde ise en az . katı olması gerekir.
 Elektrik Tesisatı, Topraklama Tesisatı, ve Paratonerlerde periyodik kontrol s“resi yıl.
 Ak“m“latör ve Transformatörlerde periyodik kontrol s“resi yıldır.
 Yangın Tesisatı ve (ortumlar, Motopomplar, Boru Tesisatlarında periyodik kontrol
s“resi yıldır.
 Sabit yangın sönd“rme cihazlarının periyodik kontrol“ yıldır.
 Seyyar yangın sönd“rme cihazlarının periyodik kontrol“ 12 aydır.
 Makine ve tezgahlar arasındaki açıklık en az cm olmalıdır.
 Delikli veya ızgaralı merdiven ve sahanlıklardaki delikler ve ızgara aralıkları en çok cm
olmalıdır.
 Çalışılan yerden cm y“kseklikte bulunan transmisyon milleri, mil uçları, mile bağlı
dönen kısımlar, dişli çarklar, kayış ve kasnaklar, zincir ve dişliler uygun nitelik ve
sağlamlıkta bir koruyucu içine alınmalıdır.
 Zımpara taşı tezgahında taş ile mesnet aralığı en fazla mm olmalıdır.
 Şerit testere ve bıçkı makineleri testerelerin bağlantıları en az ayda bir s“rede kontrol
edilmelidir.
 Tabii zımpara taşı kullanıldığı hallerde, taşın çevresel hızı metre / saniyeyi
geçmeyecek ve taş, uygun koruyucu içine alınacaktır.
 Elle beslenen helezon dişli öğ“t“c“lere, dar boğazlı bir besleme hunisi konacak ve bu
huninin boğaz çapı cm den fazla ve boğazın, dişliye olan aralığı da cm den az
olmayacak ve elin tehlikeli bölgeye girmesi önlenecektir.
- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve G“venlik Şartları Yönetmeliği

. İŞ KAZALAR)
 Türk Dil Kurumuna göre kaza, can ve mal kaybına ve zararına neden olan beklenmedik
olaydır. Olay ise, ortaya çıkan ve oluşan durum, ilgi çeken veya çekebilecek nitelikte olan
her t“rl“ iş, hadise ve vaka olarak tanımlanmaktadır.
 TS 8 İş Sağlığı ve Yönetim Sistemleri Standardına göre kaza, öl“me, hastalığa,
yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olaydır. Olay ise,
kazaya sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan oluşumdur.
 )LO’ya göre kaza, Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınmamaış olan,
etrafa zarar verecek nitelikteki olaylardır.
 W(O’ya göre kaza, Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara makinelerin,
araç gereçlerin zarara uğramasına, “retimin bir s“re durmasına yol açam olaylardır.
 Dünya Sağlık Örgütüne göre sağlık, yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil,
fiziksel, zihinsel ve toplumsal olarak tam bir iyilik halidir.
 Ramak kala olaylar : (astalığa, öl“me, yaralanmaya, zarara veya diğer kayıplara sebep
olmadan gerçekleşen olaylardır.
 Bir kaza oluşmasa da ramak kala olaylar, ileride ortaya çıkabilecek kazaların oluşma
nedenleri ve mekanizmalarıyla ilgili sağluklı bilgiler verir.
 İş Kazaları şekilde sınıflandırılmaktadır :
- Kazanın cinsine göre : D“şme, yanma, ezilme veya sıkışma, elektrik kazaları.
- Yaralanmanın ağırlığına göre : Yaralanma ile sonuçlanan kazalar, bir g“nden fazla
işten uzaklaşmaya neden olmayacak ve tedavi gerektirmeyen kazalar, bir g“nden
fazla işten uzaklaşmayı gerektiren kazalar, s“rekli iş görememezliğe neden olan
kazalar, öl“m ile sonuçlanan kazalar
- Yaralanmanın cinsine göre : Kafa yaralanmaları, boyun omurga yaralanmaları, iç
organ yaralanmaları, ruhsal ve sinirsel tahribat yapan kazalar
 İş kazalarını oluşturan faktörler :
- Psikolojik
- Sosyolojik
- Fizyolojik
- Teknik faktörler
 İş kazalarının temel nedenleri M yaklaşımı şunlardır :
- İnsan Man : (atalara neden olan insan faktör“
- Makine (Machine) : Uygun olmayan ve koruyucusuz ekipman, makine, tezgah ve
tesisi gibi fiziksel faktörler
- Ortam ve çevre Media : Bilgi, bilgilendirme, çalışma metotları ve çevresel faktörler
- Yönetim Management : Yönetimsel faktörler
 Kaza sebeplerini açıklamak için geliştirilen en genel teoriler :
- Domino teorisi : Yaralanmaların bir dizi faktörlerden geldiğini savunur. yılında
W. (. (einrich tarafından geliştirilmiştir. Bu teoriye göre kazaların % i tehlikeli
hareketler, % unu tehlikeli durumlar, % sini kaçınılmaz nedenler oluşturur.
 1. Kalıtsal ve sosyal çevre
 . Kişinin hatası
 . G“vensiz hareket ve koşullar
 4. Kaza
 5. Yaralanma

- İnsan faktörleri teorisi : Kazaları, eninde sonunda insan hatasından kaynaklanan

olaylar zinciri olduğunu savunur.
- Kaza / olay teorisi : Bu teori insan faktörleri teorisinin genişletilmiş bir halidir.
Ek olarak; ergonomik yetersizlikleri, hata yapma kararı ve sistem hataları gibi
yeni elemanları ortaya çıkarır.
- Epidemioloji teorisi : Çevre faktörleri ve hastalık arasındaki ilişkiyi belirleme ve
çalışma için kullanılan modellerin, çevre faktörleri ile kazalar arasındaki sebepsel
ilişkinini açıklanmasında da kullanılabileceğini savunur.
- Kombinasyon teorisi : Bir kazanın oluşabileceği herhangi bir durumu, parçadan
oluştuğunu savunur.
 İş kazalarının doğrudan ve dolaylı zararları bulunmaktadır.
- Gör“nen doğrudan zararlar
 Makine ve teçhizat hasarları
 İlk yardım, doktor, ilaç ve tedavi gibi tıbbi masraflar
 Tazminat ödemeleri
 Mahkeme giderleri
- Gör“nmeyen dolaylı zararlar
 İş g“c“ kayıpları
 İş g“n“ kayıpları
 Üretim kayıpları
 İşlerin ya da siparişlerin gereken s“rede yetiştirilememesi nedeniyle
doğan kayıplar
 İtibar ve prestij kayıpları
 Kazalardan korunma metotları şunlardır :
- M“hendislik ve revizyon
 Tehlikelerin tanımlanması
 Tehlikelerden kaynaklanan risklerin değerlendirilmesi
 Riskleri önlemek veya azaltmak için kontrol tedbirlerinin belirlenmesi
 Kontrol tedbirlerinin uygulanması
 Kontrol tedbirlerinin s“rekli olarak izlenmesi
- İkna ve teşvik
 Eğitim ve öğretim çalışmaları
 Çeşitli yarışmaların d“zenlenmesi
 Uyarı levhaları ve afişler
 Propaganda
 Öd“llendirme/özendirme
 Ergonomiden yararlanma
 Disiplin kuralları
 Kaza soruşturmasını yapacak kişiye karar verildikten sonra kaza soruşturmasına nasıl
yaklaşılacağına karar vermek gerekir. Bu aşamada dikkate alınacak faktörler :
- Şirketin b“y“kl“ğ“
- Şirketin g“venlik ve sağlık programı yapısı
- Şirketin sağlık ve g“venlik için taahh“tleri
- Şirketin idare felsefesi
- Kazanın t“r“
- Kazanın ciddiyeti
- Teknik karmaşıklık
- Benzer kazanın meydana gelme sayısı

 Kaza raporlarının d“zenlenme amaçları şunlardır :

- Benzer kazalar hakkında tedbir alırken faydalanmak
- Kaza masrafları tespit ederken faydalanmak
- Yaralılar hakkında gerekli bilgileri elde etmek
 Kaza sıklık oranı : Toplam kaza sayısı/Toplam insan saat çalışma sayısı* . .
 Kaza ağırlık oranı : Toplam kayıp g“n sayısı/Toplam insan saat çalışma sayısı* .
 Kaza olabilirlik oranı : Toplam kaza sayısı/Toplam işçi sayısı* .
 İş kazası sıklık hızı yöntemle hesaplanır :
- . Yöntem : Bir takvim yılında çalışan . . iş saatine karşılık kaç kaza
olduğunu gösterir.
Toplam kaza sayısı/Toplam insan saat çalışma sayısı* . .
- 2. Yöntem : Tam g“n çalışan her kişi arasında kaç kaza olduğunu gösterir.
Toplam kaza sayısı/Toplam insan saat çalışma sayısı*225.000
 İş kazası ağırlık hızı yöntemle hesaplanır :
- . Yöntem : Bir takvim yılında çalışılan . . saatte kaç iş g“n“n“n iş kazası
nedeniyle kaybedildiğini gösterir.
Toplam kayıp g“n sayısı/Toplam insan saat çalışma sayısı* . .000
- . Yöntem : Tam g“n çalışılan her saatte kaç saatin kaybedildiğini gösterir.
Toplam kayıp g“n sayısı/Toplam insan saat çalışma sayısı*100
 İş kazası veya meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar :
- Sigortalıya geçici iş göremezlik s“resince g“nl“k geçici iş göremezlik ödeneği
verilmesi
- Sigortalıya s“rekli iş göremezlik geliri bağlanması
- İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine gelir
bağlanması
- Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi
- İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi
 Sosyal G“venlik Kurumunca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat
raporu alınmış olması şartıyla, iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe
uğrayan sigortalıya her g“n için, geçici iş göremezlik ödeneği verilir.
 İş kazası veya meslek hastalığının, işveren kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş
g“venliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmesi durumunda, işveren
Sosyal G“venlik Kurumu na karşı sorumlu hale gelir.
 Kasıt : İş kazası veya meslek hastalığına işverenin bilerek ve isteyerek, hukuka aykırı
eylemiyle neden olması halidir.
 Kaçınılmazlık : Olayın meydana geldiği tarihte geçerli bilimsel ve teknik kurallar
gereğince alınacak t“m önlemlere rağmen iş kazası veya meslek hastalığının meydana
gelmesi durumudur.
 En çok meydana gelen iş kazaları, bir veya birden fazla cismin sıkıştırması, batması,
ezmesi, kesmesi dir.
 İş kazalarının kaza sebep araştırmasında en çok iş kazasının sebebi, makine sebepli
kazalardır.
 Ülkemizde öl“ml“ iş kazaları en çok İnşaat sektör“nde olmaktadır.
 İş kazası analizlerinde kullanılan sebep – sonuç diyagramının diğer adı, balık kılçığı
tekniğidir.

 E olarak tanımlanan kaza faktörleri :

- Araç faktörleri Engıneerıng
- Çevre faktörleri Envıronment
- Eğitim ve insan faktör“ Educatıon
 Öl“ml“ iş kazası veya s“rekli iş göremezlik durumunda, kayıp g“n sayısı g“n alınır.
 Geçici iş göremezlik olaylarında, tıbbi işlemlerin s“resi g“nden daha az s“rmesi
durumları dikkate alınmamaktadır.
 İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici iş
göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde g“nl“k kazancın yarısı, ayakta tedavilerde ise
“çte ikisidir.
 S“rekli tam iş göremezlikte sigortalıya, aylık kazancının % i oranında gelir bağlanır.
 Sigortalı, başka birinin s“rekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı % d“r.
 Meslekte kazanma g“c“ en az % oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı,
s“rekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.
 Bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerindeki engelleri nedeniyle
çalışma g“c“n“n en az % ından yoksun olduğu sağlık kurulu raporuyla belgelenen
kişilere, öz“rl“ olarak ifade edilir.
 Meslekte kazanma g“v“n“n en az % ını kaybettiği Sosyal G“venlik Kurumu Sağlık
Kurulunca tespit edilen sigortalı, malul sayılır.
 Meydana gelen bir iş kazası işveren tarafından o yerin kolluk kuvvetlerine derhal
bildirilmelidir.

. SAĞL)K GÖZETİMİ VE MESLEK (ASTAL)KLAR)

 )LO numaralı tavsiye kararına göre, işçi sağlığının amacı :

- Çalışanların sağlık kapasitelerini en y“ksek d“zeye çıkarmak
- Çalışmanın olumsuz koşulları nedeniyle sağlığının bozulmasını önlemek
- (er işçiyi fiziksel ve ruhsal yeteneklerine uygun işlerde çalıştırmak
- Yapılan iş ile işçi arasında uyum sağlayarak, en az yorgunlukla en uygun
verimliliği elde etmektir.
 İşyerinde gerçekleştirilen sağlık gözetimi programları, çalışanın korunması, eğitilmesi ve
izlenmesini sağlamaktadır. Bu programlar :
- İşe giriş muayeneleri
- Aralıklı kontrol muayeneleri
- Zararlı maddeler tarafından oluşturulan hastalığın erken belirtilerini ve
derecesini belirlemek için spesifik testler
- Tıbbi tedavi ve kapsamlı bir kayıt sistemini içermektedir.
 Sağlık Muayenelerinin amaçları :
- Meslek hastalıkları ve iş kazalarını önleme
- İşle ilgili hastalıkları önleme
- Çalışma ortamındaki sağlık risklerinin diğer çalışanlara yayılımını önleme
- İşyerindeki tehlikeleri azaltma
- Sağlığı geliştirme
- Çevreyi geliştirme
 Meslek (astalığı : Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple
veya işin y“r“t“m şartları y“z“nden uğradığı geçici veya s“rekli hastalı, sakatlık veya
ruhi arıza halleridir.
 D“nyada mesleki ve iş ile ilgili hastalıklar arasında ilk sırayı fiziksel etkenlerle oluşan
hastalıklar % ile kas – iskelet sistemi hastalıkları almaktadır.
 T“rkiye de mesleki ve iş ile ilgili hastalıklar arasında ilk sırayı mesleki solunum
hastalıkları almaktadır.
 Meslek (astalıklarının Genel Özellikleri :
- Kendine özg“ ve kronik seyirli bir klinik tablo
- (astalık etkenine uzun s“reli tekrarlanarak maruz kalma
- Belirli mesleklere özg“ olması
- (astalığın o meslekte çalışanlarda insidansının y“ksek olmasıdır.
 Meslek (astalıklarının, iş kazalarından farkı :
- (astalık etkeninin devamlı/tekrarlayan biçimde olması
- (astalığın ilerleyici oluşu
- Başlangıç tarihinin kesin olarak saptanamaması
 )LO Meslek hastalıkları listesi :
- Etmenlerin neden olduğu meslek hastalıkları
 Kimyasal etmenlerin neden olduğu meslek hastalıkları
 Fiziksel etmenlerin neden olduğu meslek hastalıkları
 Biyolojik etmenlerin neden olduğu meslek hastalıkları
 Psikososyal kaynaklı meslek hastalıkları
- (edef organlarda gör“len meslek hastalıkları

- Mesleki kanserler
- Diğer meslek hastalıkları
 Meslek hastalıklarının sınıflandırılması :
- A Grubu : Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları
- B Grubu : Mesleki cilt hastalıkları
- C Grubu : Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları
- D Grubu : Mesleki bulaşıcı hastalıklar
- E Grubu : Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları
 Meslek hastalıklarının tanı yöntemleri :
- Klinik değerlendirmeler
 Bu değerlendirmelerde öyk“ ve fizik muayene bulguları önem taşır.
 Öyk“de hastalığın belirtileri ile ilgili bilgilerin yanı sıra, hastanın çalışma
öyk“s“ öğrenilmelidir.
- Laboratuvar değerlendirmeleri
 Radyolojik yöntemler
 Biyokimyasal yöntemler
 Patolojik incelemeler
 Zararlı etkinin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az s“re
Maruziyet S“resi dir.
- G“r“lt“ye bağlı işitme kaybında hastalığın meydana gelmesi için en kısa s“re
yıldır.
- Tozlu yerlerde çalışanlarda pnomökonyoz meydana gelmesi için en kısa s“re
yıldır.
 Zararlı mesleksel etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçebilecek
kabul edilebilir en uzun s“re Y“k“ml“l“k S“resi dir.
- G“r“lt“den ileri gelen y“k“ml“l“k s“resi aydır.
- Titreşimden ileri gelen y“k“ml“l“k s“resi yıldır.
- Basınç değişikliği nedeniyle gör“len akut olmayan hadiselerde y“k“ml“l“k
s“resi yıldır.
- Silikoz hastalığının y“k“ml“l“k s“resi yıldır.
- Benzene bağlı lösemi için hastalıkların y“k“ml“l“k s“resi yıldır.
- Kronik kurşun zehirlenmesinde hastalıkların y“k“ml“l“k s“resi yıldır.
- Akut arsenik zehirlenmesinde hastalıların y“k“ml“l“k s“resi aydır.
- Pnömokonyoz için hastalıkların y“k“ml“l“k s“resi yıldır.
 En tehlikeli akciğer hastalıkları :
- Asbestoz : Asbestin yol açtığı bu hastalık, en çok izolasyon ve tersane işçilerinde
gör“l“r.
- Bissinoz : Pamuk, keten ve kendir tozlarının sebep olduğu bu hastalık, en çok
tekstil işçilerinde gör“l“r.
- Silikoz : Silika kristallerinin sebep olduğu bu hastalık, en çok maden, dök“m ve
yol açma gibi patlatarak aşındırma işinde çalışan işçiler ile taş, kil ve cam işleyen
işçilerde gör“l“r.
- Antrakoz Köm“r işçileri pnömokonyozu : Bu hastalığa köm“r tozları yol açar.
Köm“r madeni işçilerinin yaklaşık % inin bu hastalığa yakalandığı
bilinmektedir.
- Akciğer kanseri : Kromatlar, arsenik, asbest, kloroeter, radyasyon, nikel gibi
maddeler bu hastalığa sebep olur.

- Astım : (ububat ve un tozları, metaller, inorganik kimyasal maddeler, izosiyanat,

enzimler ve mantarlar bu hastalığa yol açar. Bu maddelerden tarım, “retim ve
montaj gibi geniş bir alandaki çalışanlarda gör“l“r
 Mesleki Maruziyet Sınır Değeri : saatlik s“rede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasıdır.
 MAK Müsaade edilen azami konsantrasyon : Çeşitli kimyasal maddelerin kapalı
işyeri havasında bulunmasına m“saade edilen ve orada g“nde saat çalışacak olanların
sağlıklarını bozmayacak olan azami miktarlarına denir.
 TWA : saatlik çalışma s“resinde çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan
kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı oralamasının “st sınırıdır.
 STEL : dakikalık s“rede maruz kalınan, aşılmaması gereken değerdir.
 Kurşun ve civanın sağlık kontrol“ aydır.
 Arseniğin sağlık kontrol“ aydır.
 İşyeri hekiminin işyerine yönelik iş sağlığı uygulama ilkeleri :
- Uygun işe yerleştrime
- İşyeri ortam faktörlerinin değerlendirilmesi
- İşyeri risklerinin kontrol“
- Aralıklı kontrol muayeneleri
- İşyerinde sağlık hizmeti sunulması
- Sağlık eğitimi ve danışmanlık
 İşyerinde uygulanabilecek koruyucu sağlık hizmetleri :
- Primer koruma : Eğitim, işe uygun işçi seçimi, çalışma koşullarının d“zenlenmesi
- Sekonder koruma : İlkyardım ve uygun tedavi
- Tersiyer koruma : Rehabilitasyon
 Çalışan bir kişinin sağlık sorunları grupta ele alınabilir :
- Genel sağlık sorunları
- İşle ilişkili sağlık sorunları
- İşe özg“ sağlık sorunları
 Bulaşıcı hastalıklara neden olan etmenleri taşıyarak başkalarına bulaştıran ve buna
karşılık kendileri çoğu zaman sağlıklı durumda kalan kişilere Portör denir.
 Diş etlerinde burton çizgisi, kurşun maruziyetinden dolayı meydana gelir.
 D“ş“k el – D“ş“k Bilek oluşumuna sebep olan kimyasal kurşundur.
 Titreşim, beyaz el hastalığına neden olur.
 Kurşunun TLV değeri : . mg/m
 Cıvanın TLV değeri : . mg/m
 Arsenik TLV değeri : . mg/m
 Asbestle çalışacak her işçinin daha sonraki sağlık durumlarının değerlendirilmesi en az
yılda bir tekrarlanması zorunludur.
 İş kazası veya meslek hastalığında geçici iş göremezlik ödeneği verilen bir işçinin
sigortalık s“resi en az g“n olmalıdır.
 İşçi koğuşlarında antiseptik sol“syonlarla genel temizlik ve ensektisit ve rodentisit
uygulaması en az ayda bir yapılmalıdır.
 Atmosfer basıncından daha y“ksek basınçlı yerde çalışanlar, g“n sonra adaptasyon
muayenesine tabi tutulur.
 G“r“lt“l“ işlerde çalışanlarda kulak odyogramları ayda bir alınır.

. İŞ GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN YAP)LMAS) GEREKEN KONTROLLER VE

DÜZENLENECEK BELGELER
 İş sağlığı ve g“venliği mevzuatı kapsamında yapılan periyodik kontroller şunlardır :

- Teknik yönden yapılan kontrolleri :
 İşyeri bina ve tesislerine ait kontroller
 Üretim alet ve makinelerinde yapılan kontroller
 Elektrik tesisatında yapılan kontroller
 Yangın sistemlerinin kontrol“
- Sağlık yön“nden yapılan periyodik kontroller :
 İşe giriş muayeneleri ve periyodik muayeneler
 Meslek hastalıkları yön“nden yapılan kontroller
 Sağlık yön“nden yapılan kontroller
 Ölç“mler
 Tahliller
 Teknik periyodik kontrol ve test uygulanacak makine ve tesisin, öncelikle gerekli ön
incelemelere tabi tutulması gerekmektedir. Bunu sağlamak amacıyla :
- Teknik karakteristik değerler tespit edilir.
- Çalışma usul, esasları ve şartları belirlenir.
- İşletme ve bakım şartları ile ilgili belge ve bilgiler derlenir.
 Teknik periyodik kontrol sonrası d“zenlecek raporun böl“mleri :
- Tanıtım ve teknik özellikler : Kontrol ve teste tabi tutulacak makine ve tesisata
ait marka, model, imalat karakteristikleri, kullanım amacı ve şartları, imal yılı,
seri numarası, motor g“c“ vb
- Test metodu ve uygulanacak kurallar : Teknik elemanlarca önceden, ilgili
standartlar, fenni ve teknolojik literat“r ile mevzuat incelenerek belirlenen,
kontrol, ölç“m ve test şekli ile kontrol sırasında uyulacak kurallara uygun
pasajlar açılmalı, sorular sorulup cevap tercihleri belirtilerek cevaplandırılması
istenmeli ve b“t“n sorulara eksiksiz cevap verilmelidir.
- Değerlendirme : Bir önceki böl“mdeki kurallara uygun olarak yapılan kontroller
sonucu elde edilen değerlerin, teknik özellikleri karşılayıp karşılayamadığı
hususu ile ilgili standartlar, teknolojik literat“rler ve mevzuatlarda belirtilen
limit değerlere uygun olup olmadığı hususları mukayese edilmeli ve bir
değerlendirme yapılmalıdır.
- İkaz ve öneriler : Yapılan kontroller sonrası değerlendirmelerden meydana çıkan
uygun olmayan durumlar ile bunların çöz“m yolları ya da giderildiğine dair
bilgiler açık bir dille işlenmelidir.
- Sonuç ve kanaat :
- Tasdik veya onay :
 Teknik periyodik kontrol sonrası d“zenlenecek raporlarda şu bilgiler bulunmalıdır :
- Makine veya tesis ile ilgili bilgiler
- Yetkili teknik eleman ile ilgili bilgiler
- Test tekniği ve şartları ile ilgili bilgiler
- Test ekipmanı ile ilgili bilgiler
- Yapılacak işlemler ile ilgili bilgiler
- Teknik periyodik kontrol sonuçları ile ilgili kanaat

 İşyerlerinde yapılması gerekli olan iş sağlığı ve g“venliğine yönelik faaliyetlerin, etkili,

s“rekli ve sistematik olarak y“r“t“lmesi ancak belgelendirme sisteminin yerleştirilmesi
ile m“mk“nd“r.
 Bir işyerinde kayıt sisteminin işlemesi :
- İşyerinin ve çalışanların durumlarının s“rekli izlenebilirliği sağlar.
- (izmetlerinin devamlılığı sağlar.
- Aksayan yönlerin rahatça gör“lebilmesini sağlar.
- Yapılacak risk değerlendirmelerine ışık tutar.
- Kayıt, belge ve kontrol raporları, işyerlerinin sorunlarının “lke genelinde iş kolu
veya sektörel bazda değerlendirilmesine imkan sağlar.
- İnsanların altında imzalarının bulunduğu belgeler ve bilgiler hususunda daha
dikkatli ve titiz davranış sergilemeleri ve kontrol edenler ile edilenlerin işi daha
ciddiye alması hususlarını sağlar.
 Basınçlı kapların kontrol ve deneyleri aşağıdaki şekillerde yapılır :
- İmalinin bitiminden sonra ve monte edilip kullanılmaya başlanmadan önce
- Yapılan değişiklik ve b“y“k onarımdan sonra
- En az ay kullanılmayıp yeniden servise girmeleri halinde ve tekrar
kullanılmaya başlanmadan önce
- Periyodik olarak yılda bir
 Patlamadan korunma dök“manı, işin başlamasından önce hazırlanır ve işyerinde, iş
ekipmanında veya iş organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat
yapıldığı hallerde yeniden gözden geçirilerek g“ncellenir.
 Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan herhangi bir çalışmada, çalışanın sağlık ve
g“venliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve alınması gereken önlemleri
belirlemek için, çalışanın maruziyetinin t“r“, d“zeyi ve s“resi belirlenir.
 Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde
risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin t“m“n“n oluşturduğu tehlike dikkate
alınarak yapılır.
 Kazanların hidrolik basınç deneyleri, en y“ksek çalışma basıncının en çok . katı ile
yapılacak, kontrol ve deneylerin sonucu uygun bulunmayan kazanlar, uygunluk
sağlanıncaya kadar kullanılmayacaktır.
 Kaldırma makineler, kabul edilen en ağır y“k“n en az . katını, etkili ve g“venli bir
şekilde kaldıracak ve askıda tutabilecek g“çte olacak ve bunların bu y“ke dayanıklı ve
yeterli y“k frenleri bulunacaktır.
 Kaldırma makineleri ve araçları her çalışmaya başlamadan önce, operatörleri tarafından
kontrol edilecek ve çelik halatlar, zinciler, kancalar, sapanlar, kasnaklar, frenler ve
otomatik durdurucular, yetkili teknik bir eleman tarafından ayda bir b“t“n“yle kontrol
edilecek ve bir kontrol belgesi d“zenlenerek işyerlerindeki özel dosyalarda saklanacaktır
 Aydınlatma devresi de dahil olmak “zere b“y“n elektrik tesisatı yılı geçmeyen s“reler
içinde muntazaman ehliyetli elemanlar tarafından kontrol be bakıma tabi tutulacaktır.
 Paratonerler ve yıldırıma karşı alınan diğer koruyucu tertibat yılda en az defa kontrol
edilecektir.
 (alatın b“t“n“ ve uçları, yeterli g“venlik sağlayacak şekilde seçilmiş bir çalışma
katsayısına sahip olmalıdır. Bu katsayı tir.

 Kaldırma zincirleri, yeterli bir g“venlik d“zeyi sağlayacak şekilde seçilmiş bir çalışma
katsayısına sahip olmalıdır. Bu katsayı t“r.
 Dokuma halat veya sapanların çalışma katsayısı malzemeye, imalat yöntemine,
ölç“lerine ve kullanımına bağlıdır. Bu katsayı yeterli bir g“venlik d“zeyi sağlayacak
şekilde seçilmelidir, genel bir kural olarak bu katsayı kullanılan malzemenin çok iyi
kalitede olması ve imalat yönteminin kullanım amacına uygun olması koşuluyla, ye
eşittir.
 Bir sapanı oluşturan ve sapanla birlikte kullanılan b“t“n metalik aksamlar yeterli bir
g“venlik d“zeyi sağlayacak şekilde seçilmiş bir çalışma katsayısına sahip olmalıdır. Bu
katsayı t“r.
- Çalışanların İş Sağlığı ve G“venliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları (akkında
Yönetmelik
- Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde çalıştırılacakların mesleki
eğitimlerine dair yönetmelik
- Geçici veya Belirli S“reli İşlerde İş Sağlığı ve G“venliği (akkında Yönetmelik
- Sağlık Kuralları Bakımından G“nde Azami Yedi Buçuk Saat veya Daha Az
Çalışılması Gereken İşler (akkında Yönetmelik

. TAR)M, ORMANC)L)K VE (AYVANC)L)K FAALİYETLERİNDE İŞ SAĞL)Ğ) VE

GÜVENLİĞİ
 Tarım iş kollarında çalışanların çok sınırlı olarak sağlıkları izlenir.

 Tarım iş kolunun acil sağlık hizmetleri rehabilitasyon sınırlıdır.
 Tarım araçlarını, kıllanma yetkisi olanlar kullanabilir.
 Pestisit : Ür“n kayıplarına neden olan hastalıklar, zararlılar ve yabancı otlar ile yapılan
m“cadelede en yaygın yöntemdir.
 Pestisitler v“cuda aşağıdaki yollarla girerler :
- Ağız yoluyla
- Solunum yoluyla
- Deri yoluyla
 Kan yolu ile v“cuda alınmazlar.
 Korunma ihtiyacı y“ksek, önleme ve koruma hizmeti ise yok denecek kadar yetersizdir.
Tarım için geçerli olan bir açıklamadır.
 Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren, yazılı belge vermek zprundadur.
 Ara dinlenmeleri çalışma s“resinden sayılmaz.
 Genel bakımdan çalışma s“resi haftada en çok saattir.
 Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma s“resi, işyerlerinde haftanın çalışılan
g“nlerine, g“nde saati aşmamak koşulu ile farklı biçimde dağıtılabilir.
 Fazla çalışma, denkleştirme esasının dışında haftada saati aşan çalışmalarda
uygulanır.
 İşçilere, g“nl“k bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az saat hafta tatili verilir.
 İşyerinde işe başlandığı g“nden itibaren, deneme s“resi de dahil olmak “zere en az yıl
çalışmış olan işçilere yıllık izin verilir.
 End“stri iş kolunun çalışma rutini hizmetleri, haftada saat ile sınırlıdır.
- Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve G“venlik Önlemleri (akkında
Yönetmelik

. ÇAL)ŞMA YAŞAM)NDA ÖZEL RİSK GRUPLAR)

 Risk grubu : Yaptığı iş gereği herhangi bir etkenle karşılaşma olasılığı y“ksek olan ve
etkenle karşılaştığında da başkalarına göre daha duyarlı olan birey veya gruplara denir.
 Çalışma hayatındaki özel risk grupları şunlardır :
- Kadın çalışanlar
- Çocuk çalışanlar
- Yaşlı çalışanlar
- Öz“rl“ çalışanlar
 Çocuklar aşağıda sıralanan özellikleri nedeni ile çalışma hayatında önemli bir risk
grubunu oluştururlar :
- Fiziksel ve ruhsal olarak gelişme s“recindedirler.
- Deneyimsizdirler.
- (akları hakkında bilgisizdirler.
- Muhakeme yenetekleri gelişmemiştir.
- Meraklıdırlar.
- Oynu oynama istekleri baskındır.
- Uzun s“re dikkatlerini bir işe toplamaları g“çt“r.
- Risk algılama ve bilinç d“zeyleri yetişkinlerinki kadar gelişmiş değildir.
- Kendilerini kanıtlama çabası ile riskli davranışlarda bulunmaya yönelebilirler.
- Fiziksel kuvvetleri birçok şey için yetersizdir.
- Birikim özelliği olan kimyasal maddelerle karşılaşmak için yaşları çok k“ç“kt“r.
- İşyerlerindeki koruyucu malzemelerin boyutları çocuklara uygun değildir.
- İşyerindeki araç ve gereçkerin boyutlaru çocuklara uygun değildir.
- Çalışma d“zenine ilişkin bilgi d“zeyleri eksiktir.
- (er t“rl“ şiddet için olası hedeftirler.
 Çocuk ve genç işçileri :
- Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan h“k“m giyen
- Y“z kızartıcı suçlardan h“k“m giymiş olan, işveren veya işveren vekilleri
çalıştıramazlar.
 Çocuk işçilerin çalıştırılabilecekleri hafif işler şunlardır :
- D“şme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar
hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri
- K“mes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler
- Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri
- B“ro hizmetlerine yardımcı işler
- Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri y“k taşıma ve
istifleme hariç
- Fırın, pastane, manav, b“fe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak
yapılan işler
- Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri
- K“t“phane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler y“k taşıma ve
istifleme hariç
- Spor tesislerinde yardımcı işler
- Çiçek satışı, d“zenlenmesi işleri


 D“nya Sağlık Örg“t“, yaşlılık sınırını yaş olarak kabul etmektedir.
- 60 – yaş grubu : erken yaşlı
- 70 – yaş grubu : yaşlı
- yaş ve “zeri : ileri yaşlı
 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde % , kamu işyerlerinde ise
% öz“rl“ ve % eski h“k“ml“ işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde
çalıştırmakla y“k“ml“d“rler.
 Kadın işçilerin doğumdan önce ve doğumdan sonra hafta olmak “zere toplam
haftalık s“re için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce
çalıştırılmayacak haftalık s“reye hafta s“re eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun
olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki haftaya kadar
işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı s“reler doğum sonrası s“relere
eklenir.
 Genç işçi : yaşını tamamlamış, yaşını tamamlamamış kişidir.
 Çocuk işçi : yaşını bitirmiş, yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış
kişiyi ifade eder.
 Çocuk ve genç işçilerin g“nl“k çalışma s“releri, saatlik zaman diliminde, kesintisiz
saat dinlenme s“resi dikkate alınarak uygulanır.
 Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz saatten az olamaz.
 Özürlü : Bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerindeki engelleri
nedeniyle çalışma g“c“n“n en az % ından yoksun olduğu sağlık kurulu raporuyla
belgelenenleri ifade eder.
 yılında kabul edilen ve çocukların çalışabilecekleri en k“ç“k yaşın olmasını
öngören )LO sözleşme sayısı dir.
- Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları (akkında Yönetmelik
- Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk
Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik
- Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları (akkında Yönetmelikte
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

. VARDİYAL) ÇAL)ŞMA VE GECE ÇAL)ŞMAS)

 Gece çalışması : Çalışma hayatında gece en geç . da başlayarak en erken saat

. a kadar geçen ve her halde en fazla saat s“ren dönemdir.
 Bazı işlerin niteliğine ve gereğine göre yahut yurdun bazı bölgelerinin özellikleri
bakımından, çalışma hayatına ilişkin gece başlangıcından daha geriye alınması veya yaz
ve kış saatlerinin ayarlanması yahut g“n döneminin başlama ve bitme saatlerinin
belirtilmesi suretiyle, bazı gece çalışmalarına herhangi bir oranda fazla “cret ödeme
usul“nu koymak veyahut gece işletmelerinde ekonomik bir zorunluluk bulunmayan
işyerlerinde işçilerin gece çalışmalarının yasak etmek “zere yönetmelik çıkarabilir.
 Gece çalıştırılacak işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğu, işe
başlamadan önce alınacak sağlık raporuyla belgelenir.
 Gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren,
m“mk“nse g“nd“z postasında durumuna uygun bir iş verir.
 İşveren gece postalarında çalıştırılacak işçilerin listelerini ve bu işçiler için işe
başlamadan önce alınan ve periyodik sağlık raporlarının bir n“shasını ilgili bölge
m“d“rl“ğ“ne vermekle y“k“ml“d“r.
 Kadın çalışanların gece postalarında çalışabilmeleri için, işe başlamadan önce, gece
postalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına ilişkin sağlık raporu işyerinde
görevli işyeri hekiminden alınır.
 Kadın çalışanın kocası da işin postalar halinde y“r“t“ld“ğ“ aynı veya ayrı bir işyerinde
çalışıyor ise kadın çalışanın isteği “zerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece
postasına rastlamayacak şekilde d“zenlenir.
 Aynı işyerinde çalışan karı kocanın aynı gece postasında çalışma istekleri, işverence,
imkan dahilinde karşılanır.
 İşçilerin gece çalışmaları . saati geçemez.
 Gece çalıştırılan işçiler en geç yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık
kontrol“nden geçirilirler.
 Gece ve g“nd“z işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası
gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası g“nd“z çalışmaları
suretiyle postalar sıraya konur.
 Gece ve g“nd“z postalarında haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.
 Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az saat dinlendirilmeden diğer postada
çalıştırılamazlar.
 Posta sayısı saatlik s“re içinde en az işçi postası çalıştırılacak şekilde d“zenlenir.
 Çalışma s“resinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece
çalışması sayılır.
 Kadın işçiler, gece postasında . saatten fazla çalıştırılamaz.
 Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar,
emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak “zere kendi mevzuatlarındaki
h“k“mler saklı kalmak kaydıyla yıl s“re ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Ancak
emziren kadın çalışanlarda bu s“re, anne veya çocuğun sağlığı açısından gerekli
olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde ay
daha uzatılır.

. ÇAL)ŞMA (AYAT)NDA ETİK

 Etik : Neyin doğru neyin yanlış olduğunu ortaya koyan davranışsal kurallar ve ilkeler
topluluğudur. Geniş anlamda etik, herhangi bir eylemin kabul edilebilir biçimde
gerçekleşmesini sağlayan kurallar ya da değişkenlerdir.
 İşletme etiği : İnsancıl değerlerin ışığında işletme işlevlerinin doğru yerine getirilmesi
çabasıdır.
 Bir toplumdan diğerine çok b“y“k değişiklik göstermeyen, temel ve “st etik değerlerin
ve ilkelerin aşağıdaki başlıklarda toplanması m“mk“nd“r :
- Adalet hakça davranma
- Doğruluk ve d“r“stl“k içi-dışı bir olma, hilesiz olma
- Tarafsızlık nesnel davranma, liyakati esas alma
- Sorumluluk bencillik ve kişisel çıkarlardan uzak olma, sorumlu davranma
 Etik kuralların faydaları :
- Değerleri ve kurallari netleştirir.
- Mesleki gruplaşmayı kolaylaştırır.
- Sosyolojik açıdan toplumsal g“veni aşılar.
- Kişisel olarak disipline etmek için bir çerçeve oluşturur.
 İş etiğini etkileyen faktörler :
- K“reselleşme
- K“lt“r
- Sosyal sorumluluk
 K“reselleşme s“recinin, iş etiği ve etiksel ilkeler “zerindeki etkisini şunlardır :
- K“resel piyasada rekabet avantajının elde edilmesinde insanların tutum ve
davranışlarının etkisi artmaktadır.
- K“reselleşme ile birlikte örg“t psikolojisi konusundaki gelişmeler, hayat
standartlarındaki iyileşmeler ve çalışanların beklentilerinde değişimler iş
koşullarının iyileştirilmesine ve iş etiğine ilişkin önlemleri içeren alternatif
anlayışın y“kselen bir ivme kazanmasına yol açmıştır.
 Çalışma etiği : İnsanların birbirleriyle ilişkilerinde yol gösterici davranış kurallarına
dayalı bir sistem olup hukuka, d“ş“nmeye ve felsefeye dayalı davranış ilkelerini
içermektedir.
 Çalışma etiği ilkeleri evrensel ve herkes için geçerliliği olan bir özellik taşır.
 Çalışma etiği, iş yaşamındaki özel gruplar için belirlenmiş davranışlar veya davranış
kurallarını tanımlamakta ve daha çok soyut kavramlara dayalı bir özellik göstermektedir.
 İş ahlakı : Çoğu zaman dini inançlarımızın bir parçası olan kurallardan hareket etmekte
ve dini inançlara göre uyulması gereken kurallar b“t“n“n“ kapsamaktadır.
 İş ahlakı göreceli, töresel ve toplumdan topluma değişen bir nitelik göstermektedir.
 İş ahlakı, toplum içindeki farklı grupların dini, cinsel ve etnik kimliklerine göre değişen,
yazılı olmayan ve insanlar arasında uyulması gereken kuralları işaret etmektedir.
 M“hendislik etiğinin temel ilkeleri :
- Mesleki görevlerini yerine getirirken toplumun g“venliğini, sağlığını ve refahını
en önde tutmalıdır.
- Sadece kendi uzmanlık alanlarındaki hizmetleri vermelidirler.
- Yalnızca objektif ve gerçek resmi raporlar yayınlamalıdırlar.

- Mesleki konularda, her işveren veya m“şteri için g“venilir vekil olarak
davranmalı ve çıkar çatışmalarından kaçınmalıdırlar. (izmetlerinin geçerliliği
konusunda mesleki itibarlarını oluşturmalı ve diğerleriyle haksız rekabete
girmemelidirler.
- Mesleğin doğruluğunu, onurunu ve değerini y“celtmek ve geliştirmek için
çalışmalıdırlar.
- Mesleki gelişmelerini kendi kariyerleriyle devam ettirmeli ve kendi kontrolleri
altındaki m“hendislerin mesleki gelişmeleri için olanaklar sağlamalıdırlar.
 Etik kurallar çerçevesinde iş sağlığı ve g“venliği profesyonellerinin tam bir bağımsız ve
yetkinlikle çalışabilmeleri, iş sağlığı ve g“venliği hizmetlerinin etkin y“r“t“lebilmesi için
ve dolayısıyla çalışanların ve işyerlerinin korunmasını temin için Uluslararası İş Sağlığı
Komisyonu )CO( tarafından, İş Sağlığı Profesyonelleri İçin Uluslararası Etik Kurallar
rehberi hazırlanmıştır.
 End“stri devriminden öncesinde iş etiği ve iş ahlakı dini inançlar ve gelenekler ile
değerlendirilirdi.
 Hukuk felsefesi ve evrensel normlar, İş etiği için referans içerik oluşturur.
 İşin zorluğu, yöneticilerin eşit “cret sorumluluğu kriterlerinden birisidir.
 İş sağlığı profesyonelleri tanımı, profesyonel yeterliğe sahip olarak iş g“venliği ve sağlığı
görevlerini y“r“ten, iş sağlığı hizmeti veren ya da bir iş sağlığı uygulamasında yer
alanların t“m“n“ kapsamak “zere kullanılır.
 İş sağlığında temel odak noktası farklı amaca yönelmiştir.
- İşçilerin sağlığının ve çalışma kapasitesinin geliştirilmesi ve s“rd“r“lmesi
- İş ortamının ve işin, g“venlik ve sağlığı geliştirici yönde d“zenlenmesi
- İşin organizasyonu ve çalışma k“lt“r“n“n, işteki sağlığı ve g“venliği destekleyici
yönde geliştirilmesi, bunu yaparken aynı zamanda olumlu bir sosyal ortam ve
d“zg“n çalışma yöntemi geliştirilmesine yardımcı olup, işin verimliliğini
arttırabilmesi

. YETİŞKİN EĞİTİMİ VE İLETİŞİM

 İşveren, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, yapılacak işlerde
karşılaşılacak sağlık ve g“venlik riskleri ile ilgiil yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin
alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak “zere gelen çalışanları işe
başlatamaz.
 İşveren, çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce, çalışanın yapacağı iş ve işyerine özg“
riskler ile korunma tedbirlerini içeren konularda öncelikli olarak eğitilmesini sağlar.
 Çalışma yeri veya iş değişikliği, iş ekipmanının değişmesi, yeni teknoloji uygulanması gibi
durumlar nedeniyle ortaya çıkacak risklerle ilgili eğitimler ayrıca verilir.
 İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dön“ş“nde çalışmaya
başlamadan önce, kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve g“venli
çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir.
 İşyerinde yaşını bitirmiş ancak yaşını doldurmamış genç çalışanlar, yaşlı, engelli,
geve veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren grupların özellikleri dikkate
alınarak gerekli eğitimler verilir.
 Destek elemanlarına ve çalışan temsilcilerine, görevlendirilecekleri konularla ilgili de
eğitim verilir.
 Eğitimlerden geçen s“reler çalışma s“resinden sayılır.
 Eğitim programlarının hazırlanmasında çalışanların veya temsilcilerinin gör“şleri alınır.
 Yıllık eğitim programında :
- Verilecek eğitimlerin konusu
- (angi tarihlerde d“zenleneceği
- Eğitimin s“resi
- Eğitime kimlerin katılacağı, eğitimin hedefi ve amacı
hususlarına yer verilir.
 Verilen eğitimin sonunda ölçme ve değerlendirme yapılır. Değerlendirme sonuçlarına
göre eğitimin etkin olup olmadığı belirlenerek ihtiyaç duyulması halinde, eğitim
programında veya eğiticilerde değişiklik yapılır veya eğitim tekrarlanır.
 Çalışanlara işe başlamadan önce verilecek iş sağlığı ve g“venliği eğitimleri hariç olmak
“zere, genel konular işverence gerekli ve yeterli sistemin kurulması halinde uzaktan
eğitim şeklinde verilebilir.
 Eğitim Konuları :
- Genel konular
 Çalışma mevzuatı ile ilgili bilgiler
 Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları
 İşyeri temizliği ve d“zeni
 İş kazası ve meslek hastalığından doğan hukuki sonuçlar
- Sağlık konuları
 Meslek hastalıklarının sebepleri
 (astalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması
 Biyolojik ve psikolojik risk etmenleri
 İlkyardım
- Teknik konular
 Kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri

 Elle kaldırma ve taşıma

 Parlama, patlama, yangın ve yangından korunma
 İş ekipmanlarının g“venli kullanımı
 Ekranlı araçlarla çalışma
 Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri
 İş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri ile tekniklerinin
uygulanması
 G“venlik ve sağlık işaretleri
 Kişisel koruyucu donanım kullanımı
 İş sağlığı ve g“venliği genel kuralları ve k“lt“r“
 Tahliye ve kurtarma
 Örgün Eğitim : Planlı, programlı ve sistemli olarak eğitim kurumlarında y“r“t“len ve
belli bir hiyerarşik sıra içinde bir alttakinin bir “st kademeye hazırladığı eğitimdir.
İlkokul, lise, “niversite eğitimleri bu şekilde y“r“t“l“r.
 Yaygın Eğitim : Planlı, programlı ve sistematik olarak y“r“t“len, örg“n eğitimin dışında
ve örg“n eğitimin boşluklarını, eksiklerini ve kaybedilen şansları gidermeyi, ya da yeni
gelişmeleri aktarmayı ve böylece insanları geliştirmeyi amaçlayan eğitim t“r“d“r. Kısa
s“reli kurslar, konferanslar ve toplantılar bu şekilde y“r“t“l“r.
 Algın Eğitim : Belli bir planı, programı ve sistemi olmayan, eğitim kurumlarınca
y“r“t“lmeyen ve t“m toplumun g“nl“k yaşamı sırasında s“r“p giden eğitimdir. Aile,
arkadaş grupları ile kitle iletişim araçlarının verdiği eğitimler bu şekilde y“r“t“l“r.
 Yetişkin tanımı :
- Yaşı i geçmiş ve herhangi bir eğitim kurumuna tam zamanlı öğrenci olarak
devam etmeyen
- Olgunlaşmış, b“y“me ve gelişmesini tamamlamış, kişiliği oluşmuş ve b“t“n
yeteneklerini kullanabilen
- Kendisi ve diğer kişilerler ilgili olarak uygun davranabilen ve doğru karar
verebilen
- Bağımsız ve iradi olarak iş yapabilen ve sorumluluk “stlenebilen kişidir.
 Yetişkinlerdeki öğrenme g“d“leri ana grupta toplanabilir :
- Meslek g“d“leri
- Kişisel gelişme
- Sosyal ilişki
 Androgoji : Yetişkinlerin öğrenmesine yol göstermenin ya da yardımın bilim ve sanatı
anlamına gelmektedir.
 Sinergoji : Bir konuyu öğretmek için ortak olarak çalışmak
 İletişim s“recindeki öğeler :
- Kaynak : Başkası ile paylaşacak fikri olan birey
- Mesaj : İletişime esas olan haber, bilgi, hareket, jest, mimik, ses, ışık, resim, yazı
- Kanal : Mesajın alıcıya iletilmesini sağlayan araç ve yöntemler
- Alıcı : Kaynaktan gelen mesajın iletici araç ve yöntemleri takip ederek ulaştığı kişi
- Geri bildirim : Alıcının gösterdiği tepkinin tekrar kaynağa ulaşması s“reci
 İletişim t“rleri :
- Toplumsal ilişkiler sistemi açısından iletişim
- Grup ilişkilerinin yapısına göre iletişim
- Kullanılan kanallara ve araçlara göre iletişim

- Kullanılan kodlara göre iletişim

- Zaman ve mekan boyutuna göre iletişim
- Örg“t kurum açısından iletişim
 Kullanılan koda göre iletişim t“rleri : Sözl“ iletişim, sözs“z iletişim ve yazılı iletişim.
Görsel iletişim diye birşey yoktur.
 Fokus, göz“n görmeyle ilgili olarak işlevlerinden değildir.
 Kodlama : Bilginin, d“ş“ncenin ve duygunun iletime uygun hazır bir mesaj biçimine
dön“şt“r“lmesine denir.
 Ses tonu, kişiler arasındaki iletişim için önemli bir araçtır.
 Beden dili, sözs“z iletişimde oldukça önemlidir.
 Sözl“ iletişimi oluşturan yapı taşları :
- Yazma
- Konuşma
- Okuma
 D“ş“nme, sözl“ iletişimi oluşturan bir yapı taş değildir.
 Eğitimler sınıflara göre aşağıdaki d“zenli aralıklara göre yapılır :
- Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az defa
- Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az defa
- Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az defa
 Eğitim s“releri :
- Az tehlikeli işyerleri için en az saat
- Tehlikeli işyerleri için en az saat
- Çok tehlikeli işyerleri için en az saat
 Eğitim s“releri b“t“n olarak değerlendirilmesi esas olmakla birlikte saat ve katları
şeklinde işyerindeki vardiya ve benzeri iş programları da dikkate alınarak farklı zaman
dilimlerinde de değerlendirilebilir.
 (erhangi bir sebeple aydan fazla s“reyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan
önce bilgi yenileme eğitimi verilir.
- Çalışanların İş Sağlığı ve G“venliği Eğitimlerininin Usul ve Esasları (akkında
Yönetmelik

. RİSK YÖNETİMİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

 Kabul edilebilir risk seviyesi :Yasal y“k“ml“l“klere ve işyerinin önleme politikasına

uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesidir.
 Önleme : İşyerinde y“r“t“len işlerin b“t“n safhalarında iş sağlığı ve g“venliği ile ilgili
riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin t“m“d“r.
 Ramak kala olay : İşyerinde meydana gelen, çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara
uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olaydır.
 Risk : Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana
gelme ihtimalidir.
 Risk Değerlendirme : İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin
belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dön“şmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden
kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin
kararlaştırılması amacıyla yapılması gereken çalışmalardır.
 Tehlike : İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini
etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelidir.
 Risk değerlendirmesi ekibi :
- İşveren veya işveren vekili
- İşyerinde sağlık ve g“venlik hizmeti y“r“ten iş g“venliği uzmanları ile işyeri
hekimleri
- İşyerindeki çalışan temsilcileri
- İşyerindeki destek elemanları
- İşyerindeki b“t“n birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde
y“r“t“len çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler
konusunda bilgi sahibi çalışanlar
 Risk Değerlendirmesini oluşturan adımlar :
- Tehlikelerin belirlenmesi
- Tehlikelerin değerlendirilmesi
- Risklerin derecelendirilmesi
- Kontrol önlemlerinin alınması
- Denetim, izleme ve gözden geçirme
 Risk kontrol adımları PUKO döng“s“ :
- Planlama : Analiz edilerek etkilerinin b“y“kl“ğ“ne ve önemine göre sıralı hale
getirilen risklerin kontrol“ amacıyla bir planlama yapılır.
- Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması : Riskin tamamen bertaraf edilmesi,
bu m“mk“n değil ise riskinkabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki
adımlar uygulanır.
 Tehlike veya tehlikeli kaynakların ortadan kaldırılması
 Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla
değiştirilmesi
 Riskler ile kaynağında m“cadele edilmesi
- Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması : Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem
basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri böl“m“, sorumlu kişi ya da işyeri
böl“m“, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu
planlar işverence uygulanır.
- Uygulamaların izlenmesi : (azırlanan planların uygulama adımları d“zenli olarak
izlenir, denetlenir ve aksayan yönler tespit edilerek, d“zeltici işlemler yapılır.

 Risk Kontrol önlemlerinin hiyerarşik d“zeni :

- Tehlikeleri ortadan kaldırmak eliminasyon
- Tehlikeli olanı daha az tehlikeli olanla değiştirmek ikame
- M“hendislik önlemlerini uygulamak
- İdari önlemler/işaretler/uyarılar
- KKD
 Risk değerlendirmesi, t“m işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak
“zere, tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin
kararlaştırılması, dök“mantasyon, yapılan çalışmaların g“ncellenmesi ve gerektiğinde
yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir.
 Tehlikeler tanımlanırken çalışma ortamı, çalışanlar ve işerine ilişkin ilgisine göre asgari
olarak aşağıda belirtilen bilgiler toplanır.
- İşyeri bina ve eklentileri
- İşyerinde y“r“t“len faaliyetler ile iş ve işlemler
- Üretim s“reç ve teknikleri
- İş ekipmanları
- Kullanılan maddeler
- Artık ve atıklarla ilgili işlemler
- Organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev, yetki ve sorumluluklar
- Çalışanların tecr“be ve d“ş“nceleri
- İşe başlamadan önce ilgili mevzuat gereği alınacak çalışma izin belgeleri
- Çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet ve benzeri özellikleri ile sağlık gözetimi kayıtları
- Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren
gruplar ile kadın çalışanların durumu
- İşyerinin teftiş sonuçları
- Meslek hastalığı kayıtları
- İş kazaları kayıtları
- İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya öl“me neden olmadığı halde
işyeri ya da iş ekipmanlarının zarara uğratmamasına yol açan olaylara ilişkin
kayıtlar
- Ramak kala olay kayıtları
- Malzeme g“venlik bilgi formları
- Ortam ve kişisel maruziyet d“zeyi ölç“m sonuçları
- Varsa daha önce yapılmış risk değerlendirmesi çalışmaları
- Acil durum planları
- Sağlık ve g“venlik planı ve patlamadan korunma dök“manı gibi belirli
işyerlerinde hazırlanması gereken dök“manlar
 Risk değerlendirmesi asgari aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dök“mante edilir :
- İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı
- Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş g“venliği uzmanı ve
işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri
- Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi
- Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı böl“mler için ayrı ayrı yapılmışsa her
birinin adı
- Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler
- Tespit edilen riskler
- Risk analizinde kullanılan yöntem ve yöntemler

- Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları

- D“zeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında
tespit edilen risk seviyesi
 Risk değerlendirmesi dök“manının sayfaları numaralandırılarak, gerçekleştiren kişiler
tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır.
 Risk değerlendirmesi dök“manı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp
arşivlenebilir.
 Aşağıdaki durumlarda, risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir :
- İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması
- İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler
meydana gelmesi
- Üretim yönteminde değişiklik olması
- İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi
- Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin mevzuat değişikliği olması
- Çalışma ortamı ölç“m“ ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli gör“lmesi
- İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya
çıkması
 Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda, y“r“t“len işler için
diğer işverenlerin y“r“tt“ğ“ işler de göz ön“nde bulundurularak ayrı ayrı risk
değerlendirmesi gerçekleştirilir.
gibi yerlerde, işyerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının
koordinasyonu yönetim tarafından y“r“t“l“r.
 Bir işyerinde bir veya daha fazla alt işveren bulunması halinde :
- (er alt işveren y“r“tt“kleri işlerle ilgili olarak, risk değerlendirmesi çalışmalarını
yapar veya yaptırır.
- Alt işverenlerin risk değerlendirmesi çalışmaları konusunda asıl işverenin
sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence
sağlanır.
- Asıl işveren, alt işverenlerce y“r“t“len risk değerlendirmesi çalışmalarını
denetler ve bu konudaki çalışmaları koordine eder.
- Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir n“shasını asıl işverene
verir. Asıl işveren, bu risk değerlendirmesi çalışmalarını kendi çalışmasıyla
b“t“nleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler,
denetler ve uygunsuzlukarlın giderilmesini sağlar.
 Risk değerlendirmede proaktif yaklaşım esastır.
 Risk değerlendirme metodları :
- Nitel metod :
 Checklist
 Temel Risk Analizi (Preliminary Hazard Analysis) – PHA
 Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları-HACCP
 Tehlike ve İşletilebilme Çalışmaları Yöntemi-HAZOP
 (ata T“r“ ve Etki Analizi-FMEA
 (ata Ağacı Analizi-FTA
 Olay Ağacı Analizi-ETA
 Olursa Ne Olur? What İf..?
 İş G“venlik Analizi – JSA
 Birincil Risk Analizi-PRA

- Nicel metod :
 5x5 Matris Metodu
 Kinney Metodu
 Risk Puanlama Metodu
 Ridley Metodu
- Karma metod :
 Matris
 Fine-Kinney
 FTA
 ETA
 Check Listeleri: Bir tesisin veya prosesin t“m donanımının ve aletlerinin tam olup
olmadığını veya kusursuz işleyip işlemediğini saptar. İki adımda gerçekleştirilir;
- Check listelerindeki özel sorularla, analizi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır.
- Bir önlemler katalogu ile, yapılması gereken d“zeltmeler önerilir.
 Temel Risk Analizi P(A : İşletmenin tasarımı aşamasında tehlikelerin analizi için
kullanılan bir metottur.
 Neden – Sonuç Analizi CCA : (ata ağacı analizi ve olay ağacı analizi yöntemlerinin
birlikte kullanan tehlike değerlendirme yöntemidir. Diğer adı balık kılçığı yöntemidir.
 İş G“venliği Analizi JSA : Yapı, tehlikelerin tanımlanması, risklere değer biçilmesi ve
g“venlik ölç“s“ önerisi olarak dört aşamadan oluşan risk analizi yöntemidir.
 Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (ACCP : Özel olarak yiyecek ve içecek
end“strileri için geliştirilmiş bir metottur.
 Tehlike ve Çalışılabilirlik (AZOP : Kimya end“strisi tarafından, bu sanayinin özel
tehlike potansiyelleri dikkate alınarak geliştirilmiştir. Belirli kılavuz kelimeler kullanarak
yapılan sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır. Çalışmaya katılanlara, belli bir yapıda
sorular sorulup, bu olayların olması veya olmaması halinde ne gibi sonuçların ortaya
çıkacağı sorulur.
 Hata Ağacı Analizi FTA : Yılında Bell Telefon Laboratuvarları nda Amerikan (ava
Kuvvetleri U.S. Air Force için geliştirilmiştir. Boeing Uçak Şirketi ve n“kleer g“ç
reaktörlerinde de çok yaygın bir şekilde kullanılır. Bir tepe olayın top event
gerçekleşmesi veya gerçekleşmemesi için alınması gereken önlemler ayrıntılı bir şekilde
analiz edilir. Metodun çok ayrıntılı ve zaman alıcı olması nedeni ile, genellikle n“kleer
g“ç reaktörleri, uçak sistemleri gibi karmaşık sistemlerde kullanılır. Olmaması istenen
tepe olay saptanıp, bu olaya neden olabilecek t“m faktörler analiz edilir. Tanımlanmış
istenmeyen olay veya durumun nedenlerinin mantıksal kombinasyonunun grafiksel
ifadesidir.
 Olay Ağacı Analizi ETA : (erhangi bir tehlikeli olayın yaratabileceği çeşitli senaryolar
analiz edilir. İdeal olarak, birden fazla proses ve koruma sistemlerinin olduğu tesislerde
kullanılır. Kazaların sıklığı ve/veya olasılıkları sayısal olarak belirlenebilir. Olayların
yaptığı sonuçlara bakılarak derecelendirme yapılır. Olay ağacı analizi, başlangıçta
seçilmiş olan olayın meydana gelmesinden sonra ortaya çıkabilecek sonuçların akışını
diyagram ile gösteren bir yöntemdir. Bu yöntemde t“mevarım mantığı kullanılır.
 (ata T“rleri ve Etkileri Analizi FMEA : Özellikle otomotiv end“strisinde en çok
kullanılan, g“venilir bir metottur. Metotun temeli; herhangi bir sistemin tamamı veya
böl“mleri ele alınıp, bunlardaki kısımlar, aletler, kompenentlerde ortaya çıkabilecek
arızalardan hem böl“mlerin hemde b“t“n sistemin nasıl etkilenebileceği ve çıkabilecek

sonuçlar analiz edilir. Bir sistemin böl“mlerini esas alan bir metottur. Kazanın neden
olabileceği zarar rakamla belirlenebilir.
FMEA çeşitleri :
- Sistem FMEA
- Proses FMEA
- Tarasım FMEA
 Risk = İhtimal*Frekans*Tespit edebilirlik
 1 – 50 arası : D“ş“k risk
 50 – arası : Orta risk
 100 – arası : Y“ksek risk
 200 – arası : Çok y“ksek risk
 Fine – Kiney Metodu : Risk Değeri R = İhtimal i * Frekans F * Sonuçların Derecesi D

- 400 < R - Tolerans gösterilemez risk
- 200 < R < 400 : Esaslı Risk - Kısa dönemde birkaç ay içinde iyileştirilmeli
- <R< : Önemli Risk – Uzun dönemde yıl içinde iyileştirilmeli
- <R< : Olası Risk – Gözetim altında tutulmalı
- R< : Önemsiz Risk – Önlem öncelikli değildir.
 X Tipi Matris : 5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına ihtiyaç vardır.
 L Tipi Matris : Risk değeri, olasılığın ve şiddetin bileşkesinden hesaplanır.
- 1 – arası : D“ş“k risk
- 8– arası : Orta risk
- 15 – arası : Y“ksek risk
- ve “zeri : Tolere edilemez risk
 Risk değerlendirmesiyle ilgili direktif / /EEC dir.
 TS standartında, İSG Risk değerlendirmesi uygulaması zorunludur.
 Risk değerlendirmesi :
- Çok tehlikeli sınıfta yılda bir yapılır.
- Tehlikeli sınıfta yılda bir yapılır.
- Az tehlikeli sınıfta yılda bir yapılır.
- İş Sağlığı ve G“venliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği

)LO SÖZLEŞMELERİ
 No lu İş Teftişi Sözleşmesi
 No lu Eşit Ücret Sözleşmesi
 No lu Radyasyondan Korunma Sözleşmesi
 No lu Makinaların Korunma Tertibatı ile Techizi Sözleşmesi
 No lu Azami Ağırlık Sözleşmesi
 No lu Asgari Yaş Sözleşmesi
 No'lu İş Sağliği ve G“venliği ve Çalışma Ortamına İlişkin Sözleşme
 No'lu Sağlık (izmetlerine İlişkin Sözleşme
SGK Y)L) İSTATİSTİKLERİ
 İş kazaları en çok – yaşları arasındaki kişilerde gör“lmektedir.

 Meslek hastalıkları en çok – yaşları arasındaki kişilerde gör“lmektedir.
 En çok iş kazası sebebi, bir veya birden fazla cismin sıkıştırması, ezmesi, batması ve
kesmesinden oluşmaktadır.
 2 yılında iş kazaları en çok sırasıyla; İnşaat, köm“r madenciliği ve metal “r“nleri
imalatında meydana gelmiştir.
 C grubu meslek hastalıklarında en çok gör“len rahatsızlık, slikoz ve slikot“berkilozdur.
 İş kazası, meslek hastalıgı, öl“m oranı, s“rekli iş göremezlik, hastanede geçen s“re
vakalarının en çok gör“ld“ğ“ şehir, İstanbul dur.
SINAVDA HERKESE BAŞARILAR

DİLİYORUM. İYİ ÇALIŞMALAR...
Semih BOZKURT

47 DERS ANLATIMI-23 Å UBAT 2014 Önemli PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

47 DERS ANLATIMI-23 Å UBAT 2014 Önemli PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

47 DERS ANLATIMI-23 Å UBAT 2014 Önemli PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.isgforum.

net TESEKKURLER - Semih BOZKURT Kimya Muhendisi

1. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİNİN KAVRAM VE KURALLAR)N)N GELİŞİMİ

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 1

2. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİNE GENEL BAK)Ş VE GÜVENLİK KÜLTÜRÜ

 Ağır yaralanma ya da öl“mle sonuçlanan her kazanın temelinde uzuv kayıplı ve

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 2

3. TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

 T“rkiyede İSG sistemi Çalışma ve Sosyal G“venlik Bakanlığı b“nyesinde oluşturulmuştur.

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 3

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 4

 sayılı İş Kanunu nun uygulanmadığı yerler :

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 5

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 6

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 7

6. KANUNLARDA İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 8

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 9

7. ULUSAL VE ULUSLARARAS) KURULUŞLAR VE SÖZLEŞMELER

 İş Sağlığı ve G“venliği alanının başlıca bileşeni vardır. Bunlar; Devlet, İşveren ve

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 10

8. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ (İZMETLERİ

 İşveren, işyeri hekimi ve iş g“venliği uzmanının tam s“reli görevlendirilmesi gereken

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 11

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 12

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 13

 Derslikler de aranan şartlar :

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 14

 C sınıfı iş g“venliği uzmanlığı belgesine sahip olanlardan ;

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 15

. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ KURULLAR)

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 16

 Toplantının g“ndemi, yeri, g“n“ ve saati toplantıdan en az saat önce, kurul

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 17

. İŞ SAĞL)Ğ) VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMLERİ

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 18

11. ÇAL)ŞMA ORTAM) VE GÖZETİMİ

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 19

 İş hijyeni uygulamaları temel adımı kapsar :

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 20

. İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİ

 İşyeri Bina Ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve G“venlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 21

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 22

. FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 23

 )şıksal gör“ny“ yanılmalarını stroboskobik etkiler önlemek için :

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 24

 Rezonansın oluşmasını engellemek için cihazı destekleyen yapının dinamik sertliğinin

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 25

. KİMYASAL RİSK ETMENLERİ

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 26

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 27

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 28

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 29

Semih BOZKURT – Kimya M“hendisi – semihboz90@hotmail.com – Aralık Page 30

. BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ

 Mikroorganizma : Tanımın içerisinde replikasyon varsa bu mikroorganizmanın