Professional Documents
Culture Documents
Bhojan
Bhojan
(1)કાબૉહાઇ ે
સ
(૨) ોટ ન
(૩)ખનીજ ત વો
(૪) વટામીન
(૫)પાણી
(૧)કાબૉહાઈ ે
સ
-- કાબૅ
ન,ઓ કસજન,હાઈ ોજન સાથે
જોડાયે
લા હોય છે
.
-- અથૅ
-પાણી સાથે
કાબૅ
ન જોડાયે
લો
-- સૈ
કે
રાઈડ પણ કહે
વાય છે
.જે
નાથી શ રર ઉ મા ઊજૉ ઉ પ /્
પે
શીઓ ઉ પ થાય છે
.
-- ઊ.દા અનાજ,દરે
ક દાળ,ખાડ,ફળોના રસ માથી,શાકભા , કુામે
વા વગે
રે
.
* 3 કાર રસાય ણક સં
રચનાના આધારે
(1) મોનોસૈ
કે
રાઈડ
-- રાસાય ણક વ પે
સરળ કાબૉહાઈ ડ
-- ઊ.દા. કુોજ, ુ
કટોઝ,ગૈ
લે
કટોઝ (ફળોના રસ માથી મળે
છે.)
-- કુોઝને
શોષણ થવા માટે
પાચનની જ ર હોતી નથી
-- મા એકજ અ નો બને
લો હોય છે
. તેુ
આગળ વઘટન થાય છે
.
કે
(2)ડાઈસૈરાઈડ
-- બે
મૈ
નોસૈ
કે
રાઈડ અ નો બને
લો હોય છે
.
-- જ ટલ કારના કાબૉહાઈ ડ ુ
બનેુ
-- તેુ
શોષણ થવાના પહે
લા પાચન નળ મા ઉ સે
ચકો ારા પાચનની જ ર હોય છે
.
-- ઊ.દા. કુૉઝ,મા ટોઝ,લૈ
કટો
કે
(3)પૌલીસૈરાઈડ
-- રચના જ ટલ હોય છે
.
-- ૂ
બ જ મૌનોસૈ
કે
રાઈડના સં
ય ોજનથી બનેુ
હોય
-- પાચન ક્
ય ામા જ ટલ કાબૉહાઈ ડ મૌનોસૈ
કે
રાઈડ વઘટ ત થાય છે
.તે
શ આતથી ુથાય છે
. તેુ
અવશોષણ થાય છે
.
(1) ટાચૅ
-- અનાજ,દાળ,કદ ળ
ૂમાથી વધારે
મળે
-- પાણીમા ભળ શક ુ
નથી
-- ૃો,છોડમાથી ઉ પ થાય છે
.
(2) લાયકોજન
-- પે
શી,પકૃ
તમા જોવા મળ ુ
જ ુટાચૅ
હોય છે
.
-- શ રરમા ુ
ગરની જ ર નથી હોતી,જ ુટાચૅ
ના વ પમા પે
શીઓ,યકૃ
તમા ભે
ગી થાય છે
.
-- ટાચૅુલાયકોજન થાય છે
.
-- શ રર ક્
પાશીલ થવાથી શ રરમા ુ
ગરની જ ર પડવાથી લાયકોઝન ુ
ફર થી કુોઝમા પરાવતૅ
ન થાય છે
.
(3)સેુ
લોઝ
-- છોડવાની કો શકાઓ અં
દર સેલ
ુોઝની બને
લી હોય.છે
.
-- ફળ,શાકભા રે
,અનાજ,વગે
-- આ ુ
સે
વન કરવાથી આતરડાની હલનચલન શ ક્
ત વધતી. ય છે
.
-- તે
થી મળ યાગ ઠક કારે
થાય છે
.કબ યાત થતો નથી.
-- કાબૉહાઈ ડને
ઓછુ
લેવાથી શ રર કમજોર,દુ
બ ુ
થાય છે
.
(2) ોટ ન
-- મોટા ભાગના જ ટલ કાબૅ
નક પદાથૅ
હોય છે
.
-- ભોજનો ૂ
બજ મહ વનો ભાગ ભજવે
છે.
-- કાબૅ
ન,હાઈ ોજન,O2,નાઈ ોજન,ગં
ધક,ફો ફરસ,મળ ને
બનેુ
હોય છે
.
-- તે
મ ા નાઈ ોજન હોય છે
.તે
થી તે
ને
નાઈ ોજન પદાથૅ
પણ કહે
વાય છે
.
-- પાચન યા થાય પછ ોટ ન ઉ સે
ચકો,પે
પટોન,એ ુ
મ ોસે
સ,મા છુ
ટા પડે
છે
.
-- એ મનો એ સડ ોટ ન પાચનમા છે
લેઉ પ થાય છે
.
* ોટ ના કાર
(1)જ ુ
(2)વન પ ત
(1)જ ુ
-- થમ ણી ોટ ન પણ કહે
વાય છે
.
-- તેુ
પાચન સરળ રતે
થાય છે
.
-- ઊ.દા.દુ
ધ,ઈડા,માસ,માછલી વઞે
રે
(2)ovalbumin ઈડામાથી
(2) વન પ ત ો ટન
-- આ ો ટનને તય ો ટન કહે
વાય છે
.
-- તે
મ ા બધા જ એ મનો એ સડ જોવા મળતા નથી.તે
થી સરળતાથી પાચન થ ુ
નથી.
-- ૃો,છોડમાથી ા ત થ ુો ટન છે
.
-- ઊ.દા અડદ, ુ
વે
ર,મગ,વગે
રે
ની દાળમા,ઘં
ઉ,મકાઈ,જવ,ચણા,વગે
રે
અનાજો મગફળ ,બદામ,કાજુ
,મટર,સોયા બન,
-- ટુ
ન
ેધં
ઉના લોટમાથી તથા બધા જ અનાજોમા મળ ુો ટન છે
.લૈ ુ
મન મગ, ુ
વે
ર,સોયા બન,
-- ો ટન એ મનો એસીડના સં
ય ોજનથી બનેુ
હોય છે
.
તે
ના ારા પે
શીઓને
પોષણ મળ રહે
છે.
-- ત દન 80 થી 100 gm ો ટન લેુ
જ ર છે
.
-- 1/4 (એક ચ ુ
થૅ
ભાગ) ો ટન જ ર હોય છે
.
-- 50gm જ ુો ટન હો ુ
જ ર છે
.
-- ો ટન શ કત,શ રરની ૃ
ધી,અં
ગોની રચના,પે
શીઓની મરામત,તથા લો હના નમૉણ માટે
હામૉનસ,ઉ સે
ચકો, લાઝમા
-- ઉણપના કારણો
-- શ રર દુ
બ ુ
પડ ુ
-- ધા જતા વધારે
સમય લાગે
છે. ૃ
ધી થતી બં
ધ થાય છે
. વજન ઘટે
છે
.
(3)ચરબી (fat)
-- કાબૅ
ન,હાઈ ોજન,ઓક સજનની બને
લી હોય છે
.
-- કાબૉહાઈ ડે
થી અલગ હોય છે
.H2,O2 અ ુ
પમા નથી હોતા તે
પાણીમા હોય છે
.
-- ઘન, ા ય બેકાર
ઊ.દા.ઘન-તે
લ
ા ય-ઘી,માખણ
(1)જ ુ
ચરબી :-
-- દુ
ધ,પનીર,માખણ,ઘી,ઈડા,માછલી ુ
તે
લ,
-- પ ુ
ઓની ચરબીમા જ ુ
ચરબી હોય છે
.બધા જ જ ુ ોતો
-- ભોજનમા જ ુ
ચરબી લેુ
જ ર છે
. કારણ કે
તે
મ ા Vit A,Vit D મળે
છે.
(2)વન પ ત ચરબી :-
-- સરસો,મગફળ ,ના ળયે
ર,તલ,બદામ,કાજુ
,અખરોટ,
-- જ ુ
ચરબી ુ
ય વ પેલસરોલ,સ ૃ
ત ફે
ટ
-- વન પ ત ચરબી લસરોલ,અં
સ ૃ
ત ફે
ટ એ સડ ચરબીની બને
લી હોય છે
.
-- H2 સં
ય ોજનથી અં
સ ૃ
ત ચરબી અ લો બની ય છે
.
-- ૃ
ધી તથા વચાનેવ થ બનાવા માટે
લાયનો લક,લાયનોલે
નક,ઍરા કડો નક ઍ સડ જ ર છે
.
-- શ રરમા વન પ ત તે
લો વધારે
જોવા મળે
છે.જ ુ
ચરબી ૂ
બ જ ઓછ હોય છે
.કારણ કે
તેશર રમા નથી બનતી.
-- ઉ મા ઉ પ કરે
છે. કડની પકડ રાખે
છે.
-- ચરબી શ રર ચરબી ુ
ત પે
શીના વ પે
સંચત થાય છે
.શ ક્
તનો ભં
ડાર થાય છે
.તેુવશે
ષ પમા ઉપવાસ દૈ
રાન ઉપયોગ
થાય છે
.
-- 40-60 gm જ ર હોય છે
.
ઉણપના કારણો :-
-- શ રર કમજોર,પાત ુ
-- વધારે
ચરબીના સે
વનથી વચ,મીજે મા જમા થાય છે
.તે
નાથી શ રર મોટુ
થાય છે
.
-- ભોજન સાર ર તે
પાચન ન થવાના કારણે
ઝાડા થાય છે
.
-- ઘી,તે
લ,વધારે
સે
વનથી યકૃ
ત, પતાશય વધી ય છે
.
-- દય પર ચરબી ચડ ય છે
. તે
થી દય ૃધ થથાય છે
.
-- BP વધે
છે
.
(4)ખનીજ ત વો
(1)કૅશયમ (Ca)
-- Ca હાડકાને
મજ ુ
ત બનાવે
છે.
-- હાડકા મજ ુ
ત બનાવવા માટે
Vit D ,ફો ફરસ જોડાયે
લા હોય છે
.
9-11 મ ા હોય છે
.
-- ઊ.દા.દુ
ધ,દ હ,પનીર,ઈડા,માછલી,બદામ, ળ
ુા,કોબીજ,મે
થી,ગાજર,દાળ બધીમા
ઉણપના કારણો :-
-- ીઓમા અ થ ૃ
તા (ઑ ટયોમૈ
લે
શયા) રોગ જોવા મળે
છે.
-- કુ
લા, દય,કમરના હાડકા વકૃ
ત ઉ પ થાય છે
.
-- BP વધે
છે
.
-- Ca ફો ફે
ટ કેપમા ુસાથે
શ રરમાથી બહાર નીકળ ય છે
.
-- દરે
ક કો શકા મા જોવા મળે
છે.
-- Ca,Vit D ની સાથે
મળ ને
હાડકા,દાતના નમૉણ તથા કઠોરતા ઉ પ કરે
છે.
તાતંુ
-- nervous system (ચે ,મ તંુ
) નેવ થ બનાવી રાખે
છે.
-- મગજને
મજ ુ
ત બનાવી રાખે
છે.
-- ઊ.દા. ુ
ય માછલીમાથી,કોબી,ગાજર,પાલક,સોયા બન,બટાટા,પનીર,દુ
ધ,ઈડા,માસ,બદામ
ઉણપના કારણો :-
-- મં
દ ુધ,દાત,હાડકા,નબળા પડવા
-- ચે
તાતંુ
સરળ કાયૅ
કરતા નથી.
ન(લોખડ Fe)
(3)આયૅ
-- Hb સાથે
O2 ભળ ને
સ ુ
ણૅશ રરમા ફે
લાય છે
.
-- 20-30mg આયૅ
ન લેુ
જ ર છે
.
-- ઊ.દા.પાલક,કોબીજ,મટર,મે
થી,ગાજર, ુ
દ નો,ડુ
ગં
ળ ,ટમાટા,અનાનસ, ા ,ખજુ
ર,બટાટા,શ રયા,ઈડા
ઉણપના કારણો :-
-- શ રર પી ુ
,નખ સફે
દ,હરવાફરવામા વાસ ુ
લી ય છે
.
(4)સો ડયમ(Na)
-- આ કબ યાત દુ
ર કરે
છે.અગોને યાશીલ બનાવી રાખે
છે.
-- ઈલે
ક ોલાઈડ સ ુ
લન રાખે
છે.
-- 2-5gm Na જ ર છે
.
-- ૂમા,પરસે
વા, વ પે
બહાર નકળે
છે.
-- ઊ.દા.પાલક,ફલાવર,મે
થી,ડુ
ગળ , કશ મશ,ઈડા,માછલી,
-- ઉણપના કારણો
-- નજૅ
લીકરણ
-- BP ઘટ ય છે
.
-- Na વધવાથી BP વધી ય છે
.પગમા પહે
લા,પ છ ુ
રા શ રર પર સો ચડ ય છે
.
-- ગં
ભીર અવ થામા બે
ભાન પણ થાય છે
.
શયમ(k)
(6)પોટે
-- પોટે
શયમ કલોરાઈડ પે
અંતઃકો શકા પદાથૅ
મ ા વધારે
90% જોવા મળે
છે.
-- કો શકામા અં
દર રાસા ણક ત યા માટે
આવ યક છે
.
-- તંકા આ મણ માટે
જ ર ,પે
શીના સં
ક ોચનમા ભાગ લે
છે.
-- ઈલે
ક ોલાઈડ ુ
સંુ
લન બનાવી રાખે
છે.
-- 4 ામ ત દન જ ર પડે
છે
.
-- બધા જ ો ટન. કુ
ત પદાથૉમા જોવા મળે
છે.
ઉણપના કારણો :-
-- પે
શીઓ કમજોર,ચ ર,તરસ લાગવી,માનસીક તણાવ,
-- દય પે
શી ુ
કાયૅ
વકૃ
તી ઉ પ થવી
(6)મેે
શયમ(Mg)
-- સફે
દ ખનીજ પદાથૅ
છે
. વત કો શકાઓમા વશે
ષ પે
હાડકા,દાત જોવા મળે
છે.
-- કૅશયમ,પોટે
શયમ માટે
મે
ટાબો લઝમ જ ર
-- 200-300mg ત દન જ ર હોય છે
.
-- ઉણપના કારણો
-- આતરડામા અવશોષણ બં
ધ થાય છે
.
-- નબળાઈ,માન સક તણાવ,હાથપગ, જ
ુવા લાગે
છે.
(7)આયો ડન
જ ર છે
.
-- 20-50 ug ત દન જ ર હો ય છે
.
-- આયો ડન ડુ
ગળ મા વધારે
હોય છે
-- ગળાને
લગતો ગૉઈટર રોગ તે
ની ઉણપ ને
લીધે
થાય છે
.થાઈરોઈડૅં
થમા ગાઠ થાય છે
.
-- શા રર ક,માન સક વકાસ બં
ધ.થાય છે
.
ધક(સ ફર)
(9)ગં
Vitamin ( વટા મન )
-ચરબી ા ય A,D,E,K
-પાણીમા ા ય B,C
(1) Vitamin A
-- અ થઓની ૃધ માટે
જ ર છે
.
-- આ નેોના રે
ટના શલાયકામા જોવા રગક ુુ
ન નમાણૅ
કરે
છે.
-- ઊ.દા. દુ
ધ,પનીર,માખણ,ઈડા,માસ,માછલી ુ
તે
લ,લસણ,ટમે
ટા,
-- કે
રો ટન Vit A મહ વનો ભાગ છે
.કે
રો ટન ગાજર, લલા શાકભા થી,પાલક,કે
,કોબી,મે ળા,કે
ર ,સં
તરા, જે
શ રરમા જઈ
પરાવ તતૅ
થાય છે
.
ઉણપના કારણો :-
-- રતાધળાપ ,રા ે
ન દે
ખા ુ
-- ચામ ડ ુ
ક થઈ ફાટ જવી
-- શ રરની ૃધ બં
ધ થવી
-- ફો ફે
ટ પથર બનાવે
છે.
(2) Vitamin D
-- (Antirachitic) એ ટરૈ
કટ ક પણ કહે
વાય છે
.
-- હાડકા,દાત નમાણૅ
.કરવા તથા ૃધ માટે
જ ર છે
.
-- Vitamin types 3
ઉણપના કારણો
-- વધારે
હોવાથી હાડકા મોટા થવા
-- વાળ ખરવા, ખ
ૂન લાગવી,ઉલટ થવી, ુ
તી દે
ખાય છે
.
રોલ)
(3) Vitamin (E) (Tocopherol-ટોકોફે
-આ ી- ુ
ષબ મ
ેા સં
તાન ા ત શ કત દાન કરે
છે.
-પ રબળ વરોધી વટામીન કહે
વાય છે
.પે
શીઓને
શ કત ુ
ર પાડે
છે
.
- ત દન 15-20 mg જ ર પડે
છે
.
ઊ,મકાઈ,દુ
-ઊ.દા.ઘં ધ,માખણ,ઈડા,ના ળયે
ર તે
લ, લલાશાકભા
-ઉણપના કારણો
- ુ
ષોમા તથા ીઓમા ન ુ
સકં
તા
પાત થવાનો ડર
-ગભૅ
શીઓમા દુ
-પે ખાવો થવો તથા નબળાઈ આવી જવી
-- ઉણપના કારણો
-- રકતગં
ઠન થઈ શક ુ
નથી,રકત ાવ લાબા સમય ધ
ુી ચા ુ
રહે
છે.
-- વધારે
બાળકો મા જોવા મળે
છે.
-(2)Anytime hydrochloride- ઈ ુ
રન હાઈ ો લોરાઈડ)
-- શ રરનેવ છ બનાવી રાખે
તથા વકાસ કરવા માટે
જ ર છે
.
-- કાબોહાઈ ડૈ
ના ચયાપચય (metabolism) માટે
જ ર છે
.
-- 1-5 mg ત દન જ ર પડે
છે
.
-- શર રમા કુ
લ 25 મલી હોય છે
વધારેૂમા વસ જત થાય છે
.
-- ઊ.દા.શાકભા ધ,ઈડા,માસ,
,મટર,ચોખા,દાળમા,અનાજમા,દુ
-- ઉણપના કારણો
-- માન સક તણાવ,મં
દ ુધ,કોઈ પણ અં
ગ ખોટુ
પડ ય છે
.
-- બે
ર -બે
ર નામનો રોગ થાય છે
.પગમા સોજો ચડવો, ૂ
ચવા લાગ ુ
, વાસ ચડવો,ધબકારા વધવા
-- યકૃ
ત મોટુ
થાય છે
,હાથ પગ દુ
ખે
છે.
વન)
◆(2) Vitamin B2-(Riboflavin-રાઈબોફલે
-( ૃધ અટકાવે
છે.)
-- ો ટન કાબોહાઈ ાઈડ તથા ચરબીના મે
ટાબો લસમ થાય છે
.
-- શ રરને
તં
દરુત રાખે
છે.
-- ચમૅ
રોગમા શ રરને
ર ણ કરે
છે.
-- ગરમીમા થર રહે
છે.પર ુય
ૂના અ ાવાયોલે
ટ કરણો ારા ન થાય છે
.
-- 1-2mg ની જ ર પડે
છે
.
-- ઊ.દા,દુ
ધ,પનીર,યી ટ,ઈડા,યકૃ
ત,સોયા બન, લલાશાકભા ,ફળો,મગફળ ,અનાજ,માસ,માછલી,
-- ઉણપના કારણો
-- મકાઈ વધારે
ખાવાવાળાનેવચાકોષ (dermatitis) થાય છે
. વચા ફાટ ય છે
.
-- (cheilosis-મોઢાના બ ૈૂ
ણા ફાટ ય છે
.)
મા
-- (glossitis-જે ભ ઉપર છાલા પડ ય છે
.)
-- ધ
ુુદે
ખાય છે
.
-- ઊચ મા ામા લે
વાથી ો ટન ુ
પાચન તથા શોષણ સાર રતે
થાય છે
.
-- Hb ના નમાણૅ
મ ા ભાગ લે
છે.
-- ત દન 1.5-2.5mg ની જ ર પડે
છે
.
-- ઉણપના કારણો
-- ગભૅ
અવ થાના શ આતના 3મ હનામા ઉલટ થાય છે
.
-- ચામડ બદલાય છે
.હાથપગ જ
ુવા, ચડ ચડાહટ, નદર ન આવી
-- આતરડા મજ ુ
ત તથા નરોગી બનાવે
છે.
-- ત દન 15-25mg જ ર પડે
છે
.
-- ઉણપના કારણો
-- મકાઈ લે
નારને
વધારે
ઉણપ હોય છે
.
-- ય
ૂૅકાશ વધારેરહે
તા ભાગમા વચા લાલ, ુ
ક
-- વાશોથ(glossitis),( ખ
ુપાક-stomatitis) થાય છે
.
-- ખ
ુન લાગવી, વ ુ
થાવો,ઉલટ થવી,ઊધરસ,મન મણ કર ુ
-- ઉણપના કારણે
સામા ય ગભૅ
વ થા દર મપાન મૈ
ગાલો લા ટક ઍ ન મયા થાય છે
.
-- ત દન 1-2ug ની જ ર પડે
છે
.
-- ઉણપના કારણે ખ
ૂનથી લાગતી,પાડુ
રોગ થાય છે
.
◆બાયો ટન(Biotin)
-- કાબોહાઈ ોઈડના મે
ટાબો લઝમથી તે
નો સં
બં
ધ રહે
છે. ત દન લગભગ 100ug Biotin ની જ ર પડે
છે
.
-- ઊ,દા,ઈડા,યકૃ
ત,ટમે
ટા, વા ારા આતરડામા બને
છે
.
-- કોલીન-choline,ઈનોસીટોલ-inositol,પૈ
ટોથૈ
નક ઍ સડ-panthothenic acid,પૈ
રાઅ મનોબે
ઝોક ઍ સડ-para-
-- શર દ,ઊધરસ, મ
ુો નયા સામે
ર ણ આપે
છે.
-- હાડકાના નમાણૅ
તથા જોડવામા સહાયતા કરે
છે.
-- રકતવા હની ુ
ટતા રોકે
છે.
-- ઊ.દા,ખાટા ફળો,ની ુ
,સં
તરા,મૈ
સબી,ટમે
ટા,ડુ
ગળ ,અનાનસ,શાકભા ,કઠોળ
-- ઉણપના કારણો
-- પે
ઢામા સોજો ચડવો,પીળા થાય છે
.તે
મ ાથી રકત ાવ પણ થાય છે
.એ નમીયા થાય છે
.
-- વચા નીચે
સંધવાથી રકત ાવ થાય છે
.ઘા લાબા સમયે
ભરાય છે
.દાતનો સં
ડો થઈ હલવા લાગે
છે.
પાવડરવા ુ
પાવાથી થાય છે
.
(6)પાણી(water)
-- પાણી 2ભાગ હાઈ ોજન તથા 1ભાગમા ઓ સજનના રાસાય ણક સં
ય ોજનથી બનેુવાહ છે
H2o કહે
વાય છે
.
-- પાણી ખોરાકને
ભેજવા ુ
કર દળ નાખે
છે.
-- શ રર ુ
તાપમાન. ળવી રાખે
છે.
-- વધારાના પદાથૅુ
મળ, ૂ, વાસ,તથા પરસે
વા પે
શર રમાથી બહાર કાઢે
છે.
-- diabetes મા વધારેૂ઼વસૅ
જનથી પણ પાણી ઘટ ય છે
.વધારે
ઝાડા થવાથી dehydration થાય છે
.
-- ૂઆછુ
તથા ઘ
-- પાણી ઓછુ
હોવાથી કડનીમા પથર થાય છે
.
-- પાણી ઓછુ
હોવાથી અપચો,માથાનો દુ
:ખાવો,Bpવધ ુ
,ચ ર ચડવા,હાથપગ દુ
ખવા.