1

178
(VITI XXI I BOTIMIT)

Dokumenti i Politikave Strategjike

Klodiana MARIKA
96 vjet
Drejtore e Programeve të Zhvillimit të Mjedisit Shërbim Pyjor Shqiptar
në rritje në agjendën politike dhe

Këshilli i Ministrave, me
Vendimin Nr. 814, dt.
31.12.2018, miratoi Dokume-
ntin e politikave për pyjet në
Shqipëri, 2019–2030. Për
përmbajtjen dhe rëndësinë e
këtij Dokumenti, po sjellim
shkrimin në vazhdim.
është rreth 1 milion ha, duke zënë
Në Shqipëri sipërfaqja pyjore
prioritetet e qeverisjes, duke
kuptuar rëndësinë e pyjeve për
cilësinë e jetës, zhvillimin ekono-
mik e shoqëror të vendit dhe
ekuilibrat natyrorë. Gjendja e
sektorit të pyjeve paraqitet e
cunguar, pasi ka qenë vazhdi-
misht objekt ndryshimesh shu-
më të shpeshta (edhe si rezultat i
P
rej disa vitesh, 27 Janarin, Ditën e
Shërbimit Pyjor Shqiptar, pylltarët e
përkujtojnë si ditë të veçantë. Sivjet, me
këtë rast, në mjediset e Hotel Tirana u promovua
botimi “Pyjet e vjetër të Ahut në Shqipëri”, me
autorë Dr. Abdulla Diku dhe Prof. Lulëzim Shuka.
Morën pjesë pylltarë dhe specialistë të fushave
të tjera, një grup studentësh të sapodiplomuar,
miq të autorëve, etj.

P yjet janë pasuri natyrore me

rëndësi jetike, me shtrirje në
të gjithë botën, duke u bërë
kështu një e mirë efektive, pa
dallim ndarje kufiri. Pyjet zënë
rreth 1/3 e sipërfaqes së tokës,
me rreth 4 miliardë ha. Një pjesë
e mirë e sipërfaqes pyjore shtrihet
në Evropë, rreth 180 milionë ha,
duke e bërë nga rajonet më të
pasura me pyje, me mëse 40 %
të tokës të mbuluar prej tyre. Në
Ballkan, sipërfaqja është 30
milionë ha ose 23 % e sipërfaqes
totale të rajonit.
rreth 36 % të sipërfaqes së vendit,
me një mesatare prej 0.36 ha/
banor. Kjo shifër është relativisht
mesatare, krahasuar me vendet
e tjera të rajonit (Mali i Zi e ka
0.9 ha/banor, Kroacia 0.44 ha/
banor dhe Serbia 0.3 ha/banor).
Vëllimi i lëndës drusore, i për-
llogaritur, është rreth 55 milionë
m3, me rënie prej 20 milionë m3
nga viti 2005, duke ulur kështu
cilësinë e pyjeve tona dhe duke na
karakterizuar si “vend i pasur me
pyje të varfër”. Vitet e fundit,
pyjet kanë zënë vend gjithmonë
reformave qeverisëse, si ajo te-
rritoriale, decentralizimi, insti-
tucionale, etj.), çka evidenton
mungesën e një strategjie të
qëndrueshme dhe të një analize
të mirëfilltë të këtij sektori, por
edhe nevojën për një reformim të
thellë e afatgjatë. Vëllimi i pyjeve
ka rënie alarmante (vetëm gjatë
2006-2017 ka rënë me 32 %),
duke rezultuar aktualisht me një
vëllim më pak se 55 milionë m3.
Krahasuar me fqinjët dhe rajo-
nin, duke iu referuar vëllimit
Vijon në fq. 3
Pjesëmarrësve u uroj mirëseardhjen Prof. Gazmend Zeneli. Kolë Malaj
përshëndeti në emër të Shoqatës së Specialistëve të Pyjeve dhe uroi të
gjithë pylltarët në këtë ditë feste. Ai u ndal dhe te problematika e sotme,
që ka pylltaria shqiptare dhe specialistët e saj. Ne emër të specialistëve
veteranë përshëndeti Irfan Meko.
Për përmbajtjen e botimit, metodologjinë e përdorur dhe punën e realizuar
në terren deri te botimi, folën autorët L. Shuke e A. Diku. Në vazhdim folën:
Mehmet Rami, Irfan Meko, Marash Mirashi, Mihallaq Kotro, Besnik Hallaci,
Daut Kroi, Pëllumb Abeshi, Zef Imeraj, inxhinieri i sapodiplomuar nga Kosova,
Taulant Doli, etj.
Botimi dhe dita e përzgjedhur për promovim, u vlerësuan nga pjesëmarrësit,
të cilët falënderuan Abdulla Dikun edhe si organizator i kësaj veprimtarie.
Takimi u mbyll me një koktej dhe me shumë foto, si kujtim nga ky takim.
Përgatiti: Edmir NOVAKU

Dita e Inxhinierit të Pyjeve Pyjet e vjetër të

Me 16 shkurt 1964 u diplomuan në vend inxhinierët e Parë të pyjeve, të cilët hodhën bazat e
Inxhinierisë Pyjore Shqiptare. Me 16 shkurt 2008 kjo ditë mori një vlerësim të madh nga Instituti
Ahut në Shqipëri
i Studimeve dhe Projektimeve Pyjore (privat) me President Z. Arben PETTO, si dhe stafi i tij. U
S
ipas të dhënave të kadastrës pyjore dhe
organizua dhe takimi i parë në shkallë kombëtare, me pjesëmarrës inxhinierë dhe specialistë INSTAT (2017) Shqipëria ka rreth 1.052
milion ha me pyje (36.6% të sipërfaqes
pyjesh nga gjithë Shqipëria dhe kjo ditë mori emrin “DITA E INXHINIERIT TE PYJEVE”
së vendit), me një volum lënde drusore rreth
Me këtë rast, urojmë të gjithë Inxhinierët e Pyjeve, kudo ku janë: “GEZUAR FESTEN”. 51.6 milionë m3. Nisur nga këto shifra del që
Roli dhe kontributi Juaj ka qenë, ështe e do të jetë i çmuar në zhvillimin e këtij sektori kaq të pyjet tona janë mjaft të degraduara, duke pasur
rëndësishëm e me vlera të mëdha ekonomike dhe ekologjike - ambientaliste të vendit. volum prej vetëm 49 m3/ha. Në 20 vitet e fundit
fondi pyjor kombëtar është reduktuar me 32
milion m3, ndërsa volumi mesatar për ha është
ANDUEL XHALIA
Drejtor i DIPP Arritje dhe synime të pakësuar me 40 %, duke rënë nga 81 m3/ha
(1997) në 49 m3/ha (2017). Nëse në vitin 1997
pyjet e virgjër përfaqësonin rreth 7 % të
Inspektoratit të Policisë Vijon në fq. 5

Njoftim!
Pyjore
- Nga analiza e punës për vitin 2018 dhe Redaksia e gazetës “Kurora e Gjelbër”,
ka hartuar një projekt për ribotimin e ve-
synime për vitin 2019 - Fq. 3 prës madhore “Drurët dhe shkurret e
Shqipërisë” me autor Bashkëpunëtorin e

Për lisat që u bënë shkurre Vjetër Shkencor Ilia MITRUSHI, duke i ruaj-
tur autorësinë. Ribotimi do të bëhet nën
kujdesin e një Redaksie të posaçme.

dhe ujin që shitet

Nga Dom Gjergj META
“T’përpjektë Zoti me lisa t’malit”.
Duhet dikush të thotë: Boll ma!
N dërsa lëviz nëpër dioqezën ku Zoti ka dashur të jem dhe dio qeza e
Rrëshenit përfshin jo vetëm Mirditën, por edhe Dibrën, Bulqizën,
Klosin e Matin, më vijnë shumë mendime. Është areali që ka mbajtur mbi
supe shumë histori. Është areali i dokumentit të parë të gjuhës shqipe, i
Formulës së Pagëzimit. Është hapësira e njërës prej rezistencave më të
mëdha ndaj hordhive turke, si në Dibër edhe në Mirditë. Nuk mund të
harrojmë se në Mirditë mbeti i paprekur jo vetëm besimi katolik, por edhe
Vijon në fq. 5
Ftojmë Fakultetin e Shkencave Pyjore,
Agjencinë Kombëtare të Mjedisit (Drejto-
rinë e Pyjeve), Sektorin e Pyjeve pranë
Ministrisë së Turizmit e Mjedisit, Bankën Botërore, REC-un,
CNVP-në, INCA-n, Kompanitë që operojnë në fushën e
pyjeve, AKZM-në, Projektin e Shërbimeve Mjedi-sore, etj., që
të bashkojnë kontributet për ribotimin e kësaj vepre shumë
të rëndësishme për sot dhe për të ardhmen.
Për përjetësimin e figurës së shkencëtarit të paharruar Ilia
MITRUSHI, me të ardhurat nga shitja e këtij libri do të krijo-
het një pyll me emrin e tij.
Gazeta “Kurora e Gjelbër”
Cel. 068 42 17 939
klubiekologjik@gmail.com
 2
TË DHËNA HIDRIKE PËR KRAHINËN E NIKAJ-MËRTURIT
- Nga simpoziumi shkencor ndërkombëtar “Nikaj-Mërturi në shekuj”, në kuadër të 550 vjetorit të Skënderbeut -
Shfrytëzimi i lumenjve, përre-
njve e burimeve për ujitje
Krahina e Nikaj-Mërturit kufizohet nga lindja me
fisin e Krasniqes, nga perëndimi me Dukagjinin, nga
jugu me liqenin e Komanit dhe nga veriu me bjeshkët
e Namuna. Ajo përfshin 168 km2. Reshjet mesatare
arrijnë 1000-1800 mm në vit, ndërsa temperaturat nga
-10 në dimër deri në 30°C në verë. Territori i krahinës
në përgjithësi është i pjerrët. Tokat nën kulturë zënë
30 %, kullotat dhe pyje70 %. Nga bimët e arave mbillet
misër e pak grurë, si dhe pemëtore e vreshta. Mërturi
në përgjithësi është i thatë, me përjashtim të fshatit
Salcë, kurse zona e Nikajt ka burime ujore. Krahinën
e përshkojnë disa përrenj, të cilët gjatë dimrit dhe
pranverës mbajnë ujë, nga ku furnizohen disa kanale
ujitës, kurse në korrik, gusht e shtator përrenjtë
shterojnë deri në tharje. Ja disa nga këta përrenj: Në
Rajë (Breg Lumi) përroi i Monçitit, në Markaj përroi i
Markaj, në Tetaj përroi i Tetajt dhe ai i Fushë Mullit,
në Shëngjergj përroi i Shëngjergjit, në Bëtoshë përroi i
Bëtoshës, në Curraj të Epërm përroi i Currajt të Epërm
e i Currajt të Poshtëm, si dhe përroi i Gjonpepajt, ai i
Perajt, i M’serrit, i Lekbibajt, i Serrës, i Vargut, i
Kotecit, i Palçit, i Salcës dhe i Lerës, i Karronit e i
Brisës.
Veç këtyre përrenjve, Nikajn e përshkojnë tre
lumenj me ujë të rrjedhshëm gjatë gjithë vitit. Lumi i
Qereçit, buron në fshatin me të njëjtin emër dhe
bashkohet me lumin e Currajt nën fshatin Mulaj, me
gjatësi 3.5 km. Lumi i Currajve thirret me dy emra: i
Currajt deri në Bëtosh dhe i Mërturit deri në Liqen,
me gjatësi 19 km dhe prurje nga 2 deri në disa dhjetëra
m3. Ky buron në krye të fshatit Curraj i Epërm. Ndërsa
lumi i Gjonpepajt (lumi i vogël) me gjatësi 7 km, buron
në Vranë t¸ Madhe dhe bashkohet me lumin e Mërturit
në Lekbibaj. Këta tre lumenj kanë vendburime të
shkëlqyera për zhvillimin e turizmit. Në këta lumenj
rritet trofta e mrekullueshme me pika të kuqe.
Në vitet ‘60 dhe ‘70 të shekullit të kaluar është
bërë një studim për gjendjen hidrike dhe është hartuar
skema ujitëse e rrethit të Tropojës. Skema u hartua
me grupe studimi fshat për fshat, përfshirë edhe zonën
e Nikaj-Mërturit. Pavarësisht se kanë kaluar vite,
nisur nga fakti që prej asaj kohe nuk ka ndonjë studim
tjetër, mendojmë se është me interes t’i hedhim një
vështrim atij studimi, sigurisht duke patur parasysh
kërkesave dhe kushteve të krijuara tashmë me bujqësi
private. Ja disa të dhëna për çdo fshat:
- Në fshatin Rajë (Breg Lumi) në vitin 1960
aftësia ujitëse ka qenë 39 ha, përmes disa kanaleve
të vegjël nga përroi i Mançitit. Pas hartimit të skemës
ujitëse, këto kanale dhe puset u rikonstruktuan dhe
në vitin 1990 ujiteshin 50 ha, nga 74 ha tokë nën
kulturë.
- Fshati Tetaj është ndër fshatrat me më pak
ujë dhe, për pasojë, nga ky fshat para 100 vjetësh janë
larguar për në Kosovë dhjetëra familje, ashtu siç janë
larguar dhe shumë familje të tjera nga zona e Nikaj-
Mërturit. Sipas studimeve të bëra nga Prof. dr. Mark
Palnika sot në Kosovë janë mbi 30 fshatra nga zona e
Nikaj-Mërturit ose ka më shumë fshatra dhe banorë
se në Nikaj-Mërtur. Fshati Tetaj ujit me disa kanale të
marra nga përrenjtë dhe puset e ndërtuar pranë
burimeve të ujit të pijshëm. Në vitin 1984 u ndërtua
një stacion i vogël elektropompash në Fushë-Mulli, i
cili përmirësoi dukshëm ujitjen në këtë fshat. Për
rrjedhojë, në vitin 1990 nga 61 ha tokë nën kulturë
ujiteshin 30 ha.
- Fshati Sh¸ngjergj ujitet me disa kanale të
vogjël nga përroi i Shëngjergjit dhe me puse nga uji i
burimeve të krojeve. Puset janë ndërtuar pas vitit
1990 me beton të cilët kanë shtuar kapacitetin ujitës.
Në lagjen Fushë-Fier mungonte ujitja. Nisur nga kjo,
në vitin 1967 autori i këtij shkrimi piketoi kanalin nga
burimi i ujit të Fushë-Mullive deri në Fushë-Fier, i cili
Inxh. SOKOL MESHI, Mjeshtër i Madh
e vuri nën ujë komplet këtë lagje dhe që vitin e parë
u morën rendimente në misër deri 40 kv/ha. Ky fshat
në vitin 1990 ka pasur 41 ha nën kulturë, nga të cilat
ujiteshin 30 ha.
- Fshati Bëtoshë ka pasur mungesa të
theksuara në ujitje, ujitej me disa kanale nga përroi i
Bëtoshës gjatë pranverës, ndërsa në korrik, gusht e
shtator uji pothuaj shteronte. Në skemën ujitëse së
zonës së Nikaj-Mërturit parashihej që Bëtosha,
Shëngjergji dhe Tetaj të ujiteshin nga lumi Curraj i
Epërm, me kanal nga rrasa e Currajt me sifon mbi
lumin e Mërturit, në krye të Bëtoshës, përmbi
Shëngjergj deri në Kodër Janaj të Tetajve, me aftësi
ujitëse 150 ha. Por, ky kanal nuk u ndërtua dhe në
vitin 1990 Bëtosha nga 34 ha tokë ujiste 23 ha
- Fshati Mulaj ka ujitur me burime të përroit të
Mulajt e të Rr’gallës dhe me puse të ujit të pijshëm.
Në këtë fshat puset janë ndërtuar me beton dhe
kanalet ujitës janë rikonstruktuar, por ka pas mungesë
uji gjatë verës, kur kulturat bujqësore kanë të
nevojshme ujitjen.
- Lagjja Kuç ujitej me një kanal, që e merrte
në të majtë të lumit të Qereçit dhe kalonte në të
djathtë. Për këtë shërbente një lug druri mbi lumin e
Qereçit, me lartësi mbi 50 m, që mund të quhej edhe
lugu i vdekjes. Në vitin 1960, autori i këtij shkrimi
piketoi kanalin në anën e djathtë të lumit nëpër një
shkëmb të pakalueshëm dhe kanali u ndërtua nga
vetë banorët, me investime nga shteti, duke bërë e
gjithë sipërfaqja e tokës të vihej nën ujë.
- Fshati Qereç ujitej nga lumi i Qereçit dhe
nga burimet e fshatit me ujë të mjaftueshëm, që në
vitin 1990 nga 36 ha nën kulturë, ujiteshin 34 ha.
- Fshati Curraj i Epër ujitet me dy kanale
kryesore në dy anët e lumit të Currajt. Këto kanale,
pas vitit 1960 u rikonstruktuan dhe u shtua aftësia
ujitëse. Për rrjedhojë, në vitin 1990 ujiteshin 66 ha
nga 74 ha tokë nën kulturë, ndërsa në vitin 1960
ujiteshin vetëm 28 ha.
- Fshati Curraj i Poshtëm ujitej me kanalin e
Currajt, që merrej në lumin e Gjonpepajt. Ky kanal u
rikonstruktua pas vitit 1960 dhe u rrit dukshëm aftësia
ujitëse. Në vitin 1960 aftësia ujitëse ishte 15 ha,
ndërsa në vitin 1990 ka pasur 45 ha nën ujë nga 51
ha gjithsej.
- Fshati Gjonpepaj ujitej me disa kanale që
merren në lumin e Gjonpepajt dhe nga përroi me të
njëjtin emër dhe disa burime në fshat. Në vitin 1960
ujiteshin 34 ha, ndërsa me 1990 ujiteshin 70 ha nga
76 nën kulturë.
- Fshatrat Peraj dhe M’serr ujiteshin me disa
kanale nga përroi i Perajt, nga ai i Serrës dhe ai i
M’serrit, si dhe me burimet e ujit të pijshëm. Në vitin
1960 këto dy fshatra ujisnin 39 ha, ndërsa në vitin
1990 isjin 54 ha nën ujë, nga 60 ha tokë nën kulturë.
Në vitin 1988 u ndërtua kanali i Lumit të Zi, me aftësi
ujitëse 50 ha dhe përmirësim ujitje 100 ha, me gjatësi
12 km, i veshur me beton.
- Fshati Lekbibaj ujiste me disa kanale nga
përroi i Serrës, përroi i Paplekajve, ai i Ndërrzhushit
dhe ai i Vargut. Objekti kryesor i ujitjes në Lekbibaj
është kanali i lumit të Zi, i ndërtuar në vitin 1988, i cili
e vuri nën ujë gjithë këtë fshat. Në vitin 1960 aftësia
ujitëse ishte 10 ha, ndërsa në 1990 aftësia ujitëse 80
ha, nga 84 ha nën kulturë.
fuqi e instaluar në sistemin energjetik. Përparësitë e
këtij projekti, sipas studimit, qëndrojnë në tunelizimin
dhe sjelljen e ujit me tubacione nga veprat e marrjes.
Në veçanti hapja e 3.1 km tunel, ku krahas shtrirjes
së tubacioneve do shërbejë edhe për rrugë makine e
që do të lidhet me Currajn e Epërm. Ndërtimi dhe
vënia në shfrytëzim i 11 hidrocentraleve është edhe
burim punësimi e rritjeje të mirëqenës për banorët e
zonës. Në mënyrë të përmbledhur mendoj se studimi
i publikuar është vetëm në funksion të vlerave
energjetike. Por, si çdo nismë, studim e realizim,
investimi e sidomos ato me përmasa madhore, duhen
parë në kompleks edhe të shumë faktorëve të tjerë,
duke vlerësuar përparësitë, harmonizimin e
interesave dhe krijimin e kushteve sa më optimale
në interes të komunitetit. Parë në këtë vështrim,
studimi ka një seri mangësish, që kushtëzojnë edhe
mospranimin e tij, në formën që është paraqitur. Së
pari, studimi është bërë krejt i njëanshëm, vetëm në
funksion të prodhimit të energjisë elektrike, ku
përfitimet janë të kompanive konçensionare dhe të
shtetit. Së dyti, tharja e tre lumenjve, duke e marrë
ujin e tyre me tubacione nga veprat e marrjes, sjell
një katastrofë të vërtetë ekologjike, një ndikim direkt
- Fshati Palç është ndër fshatrat me aftësi ujitëse
në uljen e aftësisë ujitëse, me rreth 350 ha toka të
më të pakët në zonën e Nikaj-Mërturit. Ujitet me disa
fshatrave, shkatërron resurset turistike, kur zona e
kanale që furnizohen nga përroi i Palçit dhe ai i Kotecit,
Nikaj-Mërturit, me livadhet, pllajat e lumenjtë alpinë
si dhe nga burimet ujore të tjera. Në vitin 1967 u ndërtua
hyn në zonën “Park Natyror Rajonal”.
kanali i Nik Babunit, që merrej në përroin e Kotecit. Në
Për zonën e Nikaj-Mërturit ka shumë studime
vitin 1985 u ndërtua një rezervuar në fushën e Shukut,
të kompletuara. Edhe për potencialet hidroenergjetike
por kanali ku do kalonte uji nuk përfundoi. Fshati në
të asaj zone ka një studim të realizuar nga Prof. dr.
vitin 1960 ka pasur 6 ha aftësi ujitëse, ndërsa në vitin
Mark Palnikaj dhe Inxh. Sokol Meshi. Studimi për
1990 ujiteshin 25 ha, nga 48 ha tokë nën kulturë.
skemën e ujitjes së gjithë fshatrave, siç e trajtuam
- Fshati Salcë është ndër fshatrat që ka pasur
më lart, është realizuar dhe ka gjetur zbatim prej
aftësinë ujitëse më të mirë, nëpërmjet Lerës së Salcës,
shumë vitesh. Vitet e fundit janë realizuar studime
burimeve të T’planasit dhe atyre të Karronit. Në
me shumë vlera për potencialet turistike, që siç e
burimet e Lerës merren dy-tre kanale që ujitin pjesën
theksuam më sipër, zonat e Currajve të Epërm,
kryesore të Salcës, gjithashtu merren disa kanale në
Qereçit, Vranës se madhe, Kakisë së Nikajve, Lugut
përroin e Salcës. Fshati Salcë në vitin 1960 ujiste 31
Ndërmanjës, etj., përbëjnë një perlë të vërtetë
ha, ndërsa në vitin 1990 ujiste 50 ha, nga 56 ha tokë
turistike, me shumë mundësi zhvillimi për banorët
nën kulturë.
vendas dhe më gjerë. Sipas studimit që ka realizuar
- Fshati Brisë, një fshat i vogël, me pak tokë
kompania izraelite, këto përparësi dhe harmonizimi i
të krijuar me tarraca me mure guri, ujitej me kanalin
tyre nuk janë parë fare. Pra, është bërë një studim
që merrej në përroin e Brisës dhe me burime të tjera
krejt i njëanshëm, që dëmton rëndë interesat e
brenda fshatit. Kanali i Brisës në muajin korrik, gusht,
komunitetit dhe me pasoja të pariparueshme për gjithë
shtator pakësohej. Prandaj në vitin 1975 u ndërtua
zonën e Nikaj-Mërturit. Imagjinoni për një çast
një kanal me burimet e ujit të Karronit dhe iu dha
Luginën e Currajve të Epërm me dy faqet livadhore,
fshatit Brisë, i cili e përmirësoi ujitjen. Tani, meqë
pa lumin e vet të kristaltë?! Po për Banorët e Vranës,
ujërat kanë kaluar në pronë private, ky fshat ngelet
Kapitit, Gjonpepajve e deri në Curraj të Poshtëm, si
me aftësi ujitëse shumë të pakët dhe në përgjithësi
do jetë jeta pa lumin e Gjonpepajve (lumi i vogël)?
familjet janë larguar nëpër qytete të tjera. Në vitin
Nuk e them me ironi, por me plot gojën, Currajt dhe
1960 në fshat ujiteshin 4 ha dhe në vitin 1990
gjithë zona, kështu, do kthehen në një zona të thata.
ujiteshin10 ha, nga 15 ha nën kulturë.
Në studimin e paraqitur nga izraelitët thuhet se do
Përfundimisht, mund të thuhet se gjithë zona e
përmirësohet ujitja në fshatrat Gjonpepaj, Peraj,
Nikaj-Mërturit ka pasur 573 ha nën ujë, nga 710 ha
Lekbibaj, Curraj, Qereç, etj. Këto fshatra s’kanë
tokë nën kulturë. nevojë për asnjë skemë tjetër, mbasi 100 % të tokës
e kanë nën ujë! Këto argumente dhe disa të tjera
Shfrytëzimi i lumenjve për janë vetëm furça për të shitur sapunin për djathë!
Përse nuk thuhet që me realizimin e këtij studimi (larg
energji elektrike qoftë) lihen plotësisht pa ujitje tokat e fshatrave Peraj,
Zona e Nikaj-Mërturit ka potenciale të mëdha Lekbibaj, Kotec, Palc, Betosh, Tetaj, Markaj e
hidroenergjetike, shfrytëzimi i të cilave ka filluar prej Shëngjergj, plot 350 ha tokë bujqësore e mbjellë me
vitesh, me ndërtimin e hidrocentraleve në Curraj të
Epërm dhe në veçanti me atë në Curraj të Poshtëm,
prodhimi i të cilit është i lidhur edhe me sistemin
energjetik kombëtar. Por, krahasuar me burimet e
shumta hidrike, që ka ajo zonë dhe përparësitë që
paraqesin ato me rrjedhjet ujore (energjia që krijohet
nga rënia e lirë e ujit për shkak të disniveleve),
shfrytëzimi i tyre është akoma një resurs i pa
eksploruar. Në kuadrin e nismave të 2-3 viteve të
fundit të Qeverisë Shqiptare dhe heshtjes aktuale,
për ta kthyer vendin në një burim të madh energjetik
edhe për zonën e Nikaj-Mërturit ka filluar të rritet
interesi në drejtim të studimit, projektimit dhe ndërtimit
të hidrocentraleve lokale, që kanë si burim energjie
ujërat e lumenjve me burim Alpet e që bashkohen
bimë arash, me vreshta e pemë frutore? Me devijimin
me rrjedhjen e tyre në lumin e Mërturit. Më ka
e lumenjve, duke e marrë ujin e tyre me tubacione,
tërhequr vëmendjen një studim i publikuar në internet,
shterojnë qindra çezma e burime të tjera natyrore
që bënte publike skemën e shfrytëzimit për energji
me ujë të pijshëm, gjë që u shkatërron jetën banorëve
elektrike të burimeve ujore të asaj zone e kryesisht
autoktonë. Duke e vlerësuar studimin e paraqitur në
të lumenjve të Currajve të Epërm, Qereçit dhe lumit
kompleks dhe të balancuar me faktorët e tjerë
të Gjonpepajve, studim i realizuar në funksion të një
ekonomikë e shoqërorë, me interes dhe përparësitë
firme izraelite.
e zhvillimit të zonës, them se ky projekt duhet parë
Si specialist me përvojë dhe si bir i asaj zone,
edhe një herë që nga fillimi, nëse do të bëhet realitet.
them që studimi i bërë ishte me shumë vlera për
Duke ofruar përvojën time mbi 40 vjeçare, si studiues,
shfrytëzimin e kapaciteteve energjetike dhe me
leverdi të madhe ekonomike, ku pritej të shtohej një Vijon në fq. 7

Arritje dhe synime të Inspe- Dokumenti i Politi-
ktoratit të Policisë Pyjore kave Strategjike
- Nga analiza e punës për vitin 2018
Klodiana MARIKA
dhe synime për vitin 2019 - Drejtore Departamenti në Ministrinë e Turizmit dhe Mjedisit
ANDUEL XHALIA, Drejtor i DIPP Vijon nga fq. 1
mesatar m 3 /ha (sipas raportimeve
Të përgjithshme kombëtare për “State of Europe’s Forests
2015"), del se Shqipëria renditet në fund,
Inspektorati i Policisë Pyjore është organ i specializuar i ISHMP, me funksione teknike e si vend me vëllim të varfër në pyje. Si
kontrolluese për zbatimin e legjislacionit rregullator në këto drejtime: pasojë e mbishfrytëzimit, aktualisht
• Parandalimin e dëmeve në pyjeve e kullota dhe ndëshkimin e kundërvajtësve; karakterizohet nga fakti që ka pyje të rinj.
• Inspektimin e Zonave të Mbrojtura; Analiza e gjendjes së këtij sektori
• Mbrojtjen e florës dhe faunës së egër; nxjerr në pah trendin negativ të zhvillimit
• Inspektimin e veprimtarisë së gjuetisë; të pyjeve (nëse vazhdohet kështu ... pas
• Inspektimin e subjekteve me aktivitet në fondin pyjor e kullosor dhe me produkte pyjore, disa vitesh nuk do të kemi më pyje), me
drusore e jo drusore; nevojë urgjente frenimin e degradimit, për
• Inspektimin e veprimtarive të tjera, që zhvillohen në fondin pyjor kombëtar; të sjellë zhvillimin në kahun e duhur
• Parandalimin dhe shuarjen e zjarreve në pyje e kullota. pozitiv. Po ashtu, vihet re mungesa e
Gjatë vitit që sapo kaloi, punonjësit e këtij Inspektorati e përqendruan punën e tyre në zbatimin strategjive të mirëfillta të sektorit, të
e ligjeve që kanë të bëjnë me pyjet, kullotat dhe gjuetinë. Dhe, arritjet në përgjithësi janë të bazuara në analizë të thelluar e reale të
dukshme. Kështu, gjatë vitit 2018 janë kryer 4100 inspektime. Për prerje të paligjshme, gjendjes në terren, mungesën e Planit
Inspektorati i Policisë Pyjore (IPP) për periudhën janar-dhjetor 2018 ka mbajtur gjithsej Kombëtar sektorial. Planet e mbarë-
324 procesverbale për kundërvajtje në fondin pyjor, kullosor e të gjuetisë, me vlerë dëmi shtimit mungojnë ose u ka mbaruar afati
prej 2.208.613.000 lekë dhe me vlerë gjobe prej 137.556.000 lekë. Ndërsa në vitin 2017 u i veprimit (aktualisht nuk ka asnjë plan
mbajtën 278 procesverbale me vlerë gjobe prej 124.079.000 lekë gjoba. mbarështimi nga 364 ekonomi pyjore),
Janë proceduar dhe dërguar për ndjekje penale për kundërvajtje në fondin pyjor, kullosor e të kurse projektet e zhvillimit janë të paktë
gjuetisë (për periudhën janar-dhjetor 2018), 41 persona me vlerë dëmi 3.582.750.000 lekë, ose jo fizibël, për shkak trajtimi të copë-
kryesisht nga qarqet Korçë (3), Berat (4), Kukës (3), Elbasan (2), Durrës (8), Lezhë (12), zuar apo të pa integruar. Nuk ka pasur
Tiranë (9). Ndërsa në vitin 2017 janë proceduar e dërguar për ndjekje penale 19 persona, pra një Dokument Politikash, vetëm Strategjia
ka një rritje prej 54 %. (jo e mirëfilltë) e 2004 me kontekstin e 15
Nga inspektimet në zona pyjore, rrugë auto dhe subjekte përpunues, në periudhën janar-dhjetor viteve më parë, e cila është hartuar përpa-
2018, inspektorët e IPP kanë sekuestruar lëndë drusore të prerë në rrugë të kundërligjshme ra përfundimit të inventarizimit (pra
në 238 raste, me një volum prej 4124 m³. Ndërsa në vitin 2017 kishte 228 raste, me një bazuar në të dhëna jo të përditësuara).
volum prej 1005 m³. Kuadri ligjor përbëhet nga rreth 30
Për periudhën janar-dhjetor 2018, në shkallë vendi, janë prerë ilegalisht 15.032 drurë, me akte ligjore e nënligjore, ku ligji për pyjet
volum rreth 4616 m³. Por, me gjithë përmirësimet e vërejtura në punën për parandalimin e dhe shërbimin pyjor ka pësuar 7
dëmeve, vërehet se ato ende vazhdojnë. ndryshime, që nga momenti i miratimit
Për gjueti të kundërligjshme, në shkallë vendi, për periudhën janar-dhjetor 2018 janë mbajtur në 2005, duke shkaktuar edhe pasiguri
21 procesverbale dhe janë vendosur 1.430.000 lekë gjoba për shkelje në ushtrimin e gjuetisë. juridike. Është bërë decentralizimi i
Inspektimet në gjueti kanë qenë të përqendruara në veçanti në zonat bregdetare dhe ato të qeverisjes së pyjeve; aktualisht janë 61
mbrojtura. bashki, që kanë marrë në pronësi pyje e
Gjatë vitit 2018 grupi i inspektimit nga DIPP-Qendër, në bashkëpunim me ISHMPUT- Dega kullota publike, ndërkohë që 15 % e
Rajonale Fier, Drejtorinë e Zonave të Mbrojtura, Fier dhe Policinë e Shtetit në Drejtorinë fondit pyjor është përfshirë si zonë e
Vendore të Qarkut, pasi inspektuan lokalin “SAFARI ZOO”, konstatuan kafshë të mbajtura në mbrojtur nën AKZM. Në janar 2016 u mi-
kaptivitet dhe kafshë të balsamosura. Strukturat tona vendosën masën e pezullimit të aktivitetit ratua Moratoriumi i Pyjeve, për të fre-
dhe zhvendosjen e 11 kafshëve drejt qendrave të specializuara të rehabilitimit. Në zhvendosjen nuar situatën e shkatërrimit të pyjeve.
e kafshëve rol të rëndësishëm ka luajtur një grup veterinerësh dhe vullnetarësh nga fondacioni Problematikat kryesore me të cilat
austriak “4 Putrat”. Kafshët që u sekuestruan janë: 3 luanë, 2 kaproj, 1 ari, 2 drenusha, 1 përballet sektori i pyjeve, lidhen me
zebër, 1 dhelpër, 1 antilopë. rregullimin e marrëdhënieve, shfrytëzimin
Qarku i Shkodrës gjatë vitit 2018 ka sekuestruar 6 arinj, të cilët janë nisur drejt qendrave të e lëndës drusore, financimin e pamja-
specializuara të rehabilitimit, jashtë vendit, ndërsa dy arinj dhe një rrëqebull pritet të nisen ftueshëm, mungesën e informacionit dhe
drejt këtyre qendrave. dijes, prirjen e mbishfrytëzimit dhe nën
Gjatë këtij viti janë konstatuar gjithsej 65 raste zjarresh, me sipërfaqe totale prej 2283 ha, vlerë të produkteve jodrusore, investime
nga të cilat 2120 ha e përshkuar dhe 163.4 ha e djegur. të pakta në infrastrukturë e shërbime
mirëmbajtjeje, etj.
Inspektimet në subjekte Për arsyet e mësipërme MTM inicioi
procesin e hartimit të një dokumenti
• Sipas Urdhrit Nr. 10, dt. 11.01.2018 “Për kontrollin e zbatimit të kërkesave për respektimin politik për menaxhimin e qëndrueshëm
e standardeve mjedisore të lejes minerare nga subjektet e shfrytëzimit minerar (guroret)”,
të fondit pyjor, proces që u finalizua me
u ngritën 28 grupe pune me inspektorë të drejtorive të Inspektimit Mjedisor dhe atyre të Dokumentin e Politikave afatgjata për
IPP pranë ISHMPU-ve, degët Rajonale, si dhe nga inspektorë të ADMZM-ve dhe ARM-
Pyjet në Shqipëri (me kohështrirje 2019-
ve. U inspektuan 274 gurore në shkallë vendi. 2030), përgatitur nga Ministria e Turi-
• Sipas Urdhrit 117, dt. 03.04.2018, të K/Inspektorit “Për ngritjen e Grupeve të Punës për
zmit dhe Mjedisit (MTM) me mbë-
Inspektim në subjektet që merren me shitjen e materialeve drusore e të prodhimeve të shtetjen e Qeverisë Suedeze, që ka
tjera pyjore e jopyjore”, u ngritën grupet e punës për inspektimin e subjekteve që merren
mbështetur Projektin “Mbi kuadrin
me shitjen e materialit drusor e të prodhimeve të tjera pyjore dhe jopyjore në të gjitha rregullator të sektorit të pyjeve”, që
qarqet e vendit. U kontrolluan 280 subjekte në shkallë vendi.
konsiston në hartimin/miratimin e
• Sipas Urdhrit të Përbashkët të Ministrisë së Turizmit e Mjedisit dhe të Ministrisë së Dokumentit të Politikave për Pyjet, si dhe
Bujqësisë e Zhvillimit Rural “Për ngritjen e grupit të përbashkët të inspektimit për
të Ligjit të ri sektorial për Pyjet.
evidentimin dhe ndëshkimin e veprimtarive të ndaluara mbi florën në tërësi dhe veçanërisht Ky dokument përmbledh politikat
për lloje të veçanta të saj”, u inspektuan 7 subjekte Bar-restorante në Qarkun e Tiranës dhe
afatgjata për pyjet, duke mos përfshirë
u morën 3 masa administrative. kullotat, i shoqëruar me një program
• Sipas Programit të Përbashkët të Punës midis DIPP dhe DIM “Për inspektim në furrat e
masash kryesore për jetësimin e poli-
gëlqeres në zonën e Krujës”, nga inspektimi në terren rezulton se janë riaktivizuar furrat e tikave.
prodhimit artizanal të gëlqeres. Nga Grupi i inspektimit ISHMPUT- Qendër, në bashkëpunim
Qëllimi fundor është mirëqenia,
me IKMT dhe Policinë e Shtetit, gjatë këtij inspektimi u prishën 33 furra gëlqereje. siguria, harmonia e qytetarëve, ndaj çka
duam të arrijmë është “kontribut i
Inspektimet dhe situata me AKZM qëndrueshëm për një jetë më të mirë për
shoqërinë sot dhe brezat e së ardhmes”.
Një vëmendje e shtuar në punën e DIPP dhe strukturave vartëse, në zbatim të ligjit “Për Shërbimet Vizioni që shohim për “Pyjet që
Pyjore”, të ndryshuar, kanë qenë inspektimet në të gjitha ekonomitë pyjore dhe peizazhet e
duam”, është ai i “një strehe të gjithë-
mbrojtura në administrim të AKZM dhe të strukturave vartëse. Nga e gjithë puna e bërë, duke gjelbër, një burimi të qëndrueshëm, një
zbatuar me përpikëri dispozitat, janë vërejtur dobësi e të meta, si: mosnjoftimi në kohë, plotësim
organizmi që jeton dhe një kapitali të
Vijon në fq. 7 paçmuar”.
3
Misioni që mbartim për Pyjet që
duam është “Rivendosja e Ekuilibrit dhe
Paqes në Pyje” (ekuilibri i pyjeve me
sistemin natyror, me aktivitetin njerëzor,
me qeverisjen dhe me shoqërinë).
Dhjetë vitet e ardhshme sektori i
pyjeve do të udhëhiqet nga vizioni “Pyjet
që duam”, nga 4 synime afatgjata, të
cilat realizohen nëpërmjet përthyerjes në
12 drejtime të politikave dhe jetësohen
nëpërmjet 40 masave konkrete:
Synimi Strategjik 1 “Admini-
strimi i Mirë”: Kthimi i trendit pozitiv
në Pyje, duke synuar rritje të vëllimit të
fondit pyjor me 11 milion m3 ose rreth 20
% më shumë se ai aktual. Konvertuar në
sipërfaqe pyjore të rigjeneruar kjo
përkthehet në 7 000 ha pyje të ri-
vitalizuara ose 550 milionë euro më
shumë në kontributin e këtij sektori në
GDP për 11 vitet e ardhshme. Pozi-
cionimin e pyjeve si prioritet i qeverisjes.
Mbulimin me planifikim dhe regjistrimin
e të gjithë sipërfaqes së fondit pyjor,
rregullimin dhe formalizimin e ma-
rrëdhënieve dhe garantimin e qëndrue-
shmërisë financiare, duke rritur e opti-
mizuar financimin.
Synimi Strategjik 2 “Organizim
Funksional”: Ngritja, vënia në fun-
ksionim dhe fuqizimi i një sistemi
organizativ institucional efiçent dhe
efikas, nga niveli qendror deri në fshat,
që vepron sipas standardeve dhe prak-
tikave më të mira, i organizuar në mënyrë
funksionale, me informacion, dije e ka-
pacitete të duhura profesionale e mena-
xheriale, duke ngritur e mirëmbajtur një
bazë të dhënash të plotë e të qëndrue-
shme, dhe me infrastrukturë e teknologji
moderne.
Synimi Strategjik 3 “Shfrytëzim
i Qëndrueshëm”: Përdorim i buri-
meve pyjore në mënyrë të qëndrueshme
dhe në funksion të zhvillimit të vendit,
duke balancuar përdorimet e ndryshme
në maksimumin e vlerës që mund të
marrim përkundrejt mundësisë që
pyjet kanë për të dhënë, pa cënuar
vazhdueshmërinë e jetës dhe ciklit të
pyllit. Pozicionimin e pyjeve si element
qendror në vlerën e paketës turistike, në
bregdet, mal, historik apo kulturor,
futjen e industrisë përpunuese të
produkteve jodrusore si element i
rëndësishëm i zhvillimit rural dhe
pozicionimin e pyjeve dhe ekonomisë së
gjelbër, si burim punësimi dhe garantimi
të zhvillimit ekonomik të vendit.
Synimi Strategjik 4 “Shërbime
Cilësore”: Shërbime cilësore ndaj
pyjeve, të integruara në kohën dhe
vendin e duhur, duke synuar rritjen e
shpejtë, mbrojtjen e duhur, cilësinë e
kërkuar, përmirësimin dhe rigjenerimin
e hapësirës pyjore aktuale, me synim
mbulimin me gjelbërim të gjithë
sipërfaqeve të djegura apo të dëmtuara.
VKM, që miratoi dokumentin e
politikave shoqërohet me draftimin e
projektligjit të ri në sektorin e pyjeve, si
zbatimi i njërës nga masat për jetësimin
e politikës Nr. 2, që i hap rrugë jetësimit
të të gjitha politikave dhe masave
kryesore në zbatim të tyre, të cilat i
adresohen gjendjes aktuale në Shqipëri
dhe i përshtaten realitetit ekonomik të
vendit.
4
Thesare
të natyrës sonë vjosa
“mrekullia blu e evropës”

Vjosa është një nga lumenjtë e fundit “të egër” të

Evropës. Në rrugën e saj, mbi 270 km, Vjosa rrjedh
e pandikuar, në mënyrë të natyrshme, e karakte-
rizuar nga kanione të bukur, rrjedha të rrëmbye-
shme, ishuj e kthesa, që krijojnë gjarpërime të
mrekullueshme. Në disa zona shtrati i lumit arrin
gjerësi më shumë se 2 km. Së bashku me degët e
saj, Vjosa ofron një ekosistem dinamik, pothuaj
natyror. Ky ekosistem unikal në kontinent, edhe
pse i panjohur, përfaqëson një trashëgimi të
vërtetë natyrore evropiane. Në 80 km e para të
rrjedhës së tij, përmes Greqisë, lumi quhet Aoüs,
ndërsa me hyrjen në territorin shqiptar, ai ndryshon
emrin në Vjosë. Gjarpërimet e rrjedhës së poshtme
krijojnë një luginë të gjerë, me habitate ligatinore,
që bëhen strehë për peshqit, shpendët migratorë
dhe shumë specie të tjera. Rrugëtimi i saj natyror
përfundon në detin Adriatik, në veri të lagunës së
Nartës - një nga lagunat më të mëdha dhe ekolo-
gjikisht më të pasura në bregdetin shqiptar, e
përcaktuar si Rezervat Natyror i Menaxhuar. Vjosa
zë një sipërfaqe totale prej 6.700 km² në Shqipëri e
Greqi së bashku dhe shkarkon në detin Adriatik një
mesatare uji prej 204 m³/sek.
Ajo që e bën këtë lumë vërtetë të veçantë
ndërkombëtarisht është fakti se pothuaj të gjitha
degët e tij rrjedhin pandërprerë dhe të paprekura,
duke krijuar një rrjet lumor të gjallë, si diçka që nuk
haset më aktualisht në Evropë. Megjithatë, shumë
pak dihet për biodiversitetin e tij apo procese të
rëndësishme fizike të tilla si transporti i sedimente-
ve ose sistemeve të ujërave nëntokësore. Ne
mund të dimë më shumë rreth lumenjve në
Amazonë sesa për Pellgun Ujëmbledhës të Vjosës.
Lugina e Vjosës është 13 km e gjatë dhe 1-1.5 km
e gjerë. Ka mjaft burime ujore malore, të cilat der-
dhen në lumin Vjosë. Është peizazh karakteristik
ku ndërthuren natyrshëm bimësia barishtore,
drurët pyjorë me bimësinë higro – hidrofile, që
gjendet përgjatë burimeve ujore në shtratin e lumit.
Në largësinë rreth 3 km nga qyteti i Këlcyrës
ndodhen Rrepet e Grykës, që njihet si pikë turisti-
ke. Peizazhi i drurëve pyjorë, i harmonizuar me bu-
rime të bollshme ujore ka vlera atraktive, estetike e
ekoturistike. Përgjatë luginës Gryka e Këlcyrës
gjendet burimi ujor Uji i Zi, që ruan kaltërsinë edhe
kur përzihet me ujërat e lumit Vjosë. Ky peizazh ka
vlera mjedisore të pazëvendësueshme, tepër
çlodhës e rekreativ për vizitorët. Frekuentohet nga
vizitorë vendas dhe të huaj.
 5

“Shtoji o Zot”, Për lisat që u bënë shkurre

Vijon
boronicat, mjedrat, mana- dhe ujin që shitet nga fq. 1

ferrat, dredhëzat e kërpu- organizimi juridik dhe identiteti arbëror. Këtu kanë qenë dioqezat e lashta të Lisit (Lisiense),
të Stefanikisë (Stefanense), Abacia e Oroshit, të cilat ishin nën emërtimin e madh të dioqezave
Arbanense, sufragane të Metropolisë së Durrësit. Me shumë gjasa, sikurse dëshmon varri i

dhat në Pukë gjetur në Suç të Matit, këtu krishtërimi është në shekullin e tretë ose të katërt së paku.
E, megjithatë, këtu nuk dua të bëj histori ... Dua të vajtoj për çka shohin sytë e mi sa herë
shkel në malet e Mirditës, Lurës, Matit e Dibrës. Sistemi monist shfrytëzoi nëntokën e nuk u dha
A gostin Prendi është themeluesi i “Prendi Agrofrut”, një
sipërmarrje me impakt social në zonën e Pukës, e cila
siguron punësim sezonal për një numër të konsiderueshëm
asgjë në këmbim, por u la trashëgim vetëm varfërinë. Ende sot Bulqiza shfrytëzohet nga të pasurit
e Tiranës, ndërkohë që banorët e saj janë më të varfrit në Shqipëri. Po ashtu, miniera e Spaçit e aty
të familjeve rurale të zonës. nuk ka më banorë. Por, të paktën, ai sistem la mbitokën, la pyjet e prrojet. E, pasi ujku i kuq iku,
Të gjitha sipërmarrjet e reja kanë një bazë sa për të filluar, mbetën çakejtë e zinj, që në vitet ‘90 prenë pyjet e sot shumë prej pasanikëve të Tiranës, Durrësit,
ca lek mënjanë, një mik, një shok apo një bankë që i Lezhës, janë pasuruar me pyjet e prera të Mirditës, Lurës, Dibrës, Matit ... Tani sheh male shkretë,
mbështet, ndërsa Agostini e nisi me shpresë te i madhi Zot që dikur kishin lisa të lartë, florë e faunë e shumë jetë në to. Dikur nanat mallkonin: t’përpjektë
e me një guxim që rrallë kush e ka. Agostini kur mendon për Zoti me lisa t’malit, por sot kjo fjalë nuk ka më vlerë, se lisat janë bërë shkurre.
boronicat, mjedrat, manaferrat, dredhëzat (luleshtrydhet) e E, megjithatë, as kjo nuk mjaftoi. Tani që mbaruan të gjitha, mbetën koncesionet e lumenjve,
prrojeve e gjithçkaje hidrike. Edhe shiut, madje edhe borës, po ia drejtojnë shtegun, që kur të
shkrijë të prodhojë energji për të pasurit e Tiranës e të Stambollit. Kështu u bë me Fanin, të
kërpudhat shikon lart, nga madhin e të voglin, kështu po bëhet me Urakën e bukur, që përshkon krejt Selitën për t’u bashkuar
qielli, e thotë “Shtoji o Zot”, me Matin. Lejet e koncesionet vazhdojnë të jepen në emër të partneritetit publik privat. Uraka
ndërsa unë kur mendoj për to, me mrekullitë e saj, që hyn e del nga toka për të mos u ndalur kurrë, tashmë po pëson fatin e
marr Agostinin në telefon dhe Lumit Fan e të shumë lumenjve të tjerë nëpër Shqipëri. Ka mbetur thonë Radika e Dibrës, por
më vijnë në Tiranë. nuk e di edhe sa do ta mbrojnë dibranët. Një namë (mallkim) tjetër ka qenë motit: blefsh ujin që
Kur kemi gjetur ndonjëherë pin. Kur ujin ta marrin përdhuni e me koncesion, nuk të mbetet vetëm se ta blesh.
boronica të njoma në dimër E, megjithatë, asnjë centimetër rrugë (përjashto rrugën e Bukmirës) në fshatra,
veç sivjet te “Prendi Agro Frut”. përmirësim të jetesës së njerëzve në zonat rurale, por vetëm varfëri e dëshirë për të ikur nga
Të gjitha sa më sipër, por këto vende të bukura, që në fakt të bukura janë vetëm në fotot e kohës.
edhe shumë cilësi të tjera që Një ditë natyra do të rebelohet. Të parin rebelim e ka bërë se ka nxjerrë jashtë faunën, shpendët
ka si sipërmarrës, e bëjnë e qiellit e kafshët e tokës dhe po nxjerr dalëngadalë edhe njerëzit që janë aty. Në një portal thuhej
automatikisht fitues të çdo se janë disa bashki që po shkojnë drejt shuarjes. Është e besueshme. Nuk u gjet në atë listë asnjë
çmimi për sipërma rrësit e rinj. nga bashkitë e dioqezës së Rrëshenit, por aty janë edhe ato. E përse e gjitha kjo? Nga varfëria.
Ndërsa në fushën e turizmit Ky proces zhvatjeje duket se është i pakthyeshëm, sepse interesat janë më të mëdha se
e pata bashkëpunëtorin më sa ndjeshmëria për natyrën, familjet e varfra dhe banorët e zonës. Prandaj, sot më shumë se
të mirë për një vit rresht në kurrë, duhet një strategji kundër varfërisë e sidomos një aleancë kundër dëmtimit të natyrës.
Pukë, dhe sot nuk mund ta Para se të rebelohet natyra me ne, të rebelohemi ne me ata që vazhdojnë të prishin tokën e
kuptoj turizmin në Pukë pa nëntokën, ta shfrytëzojnë atë vetëm për veten e tyre, në mënyrë të padrejtë, pa u dhënë asgjë
Agostin Prendin dhe shokët njerëzve që banojnë aty me shekuj e shekuj ... Duhet dikush të thotë: boll ma!
e tij. Urime miku im e shumë Nuk mund të shfrytëzosh Fanin, Urakën, Radikën, etj., pa menduar se ata njerëz që banojnë
suksese në të ardhmen! Përgatiti: NDOC MULAJ
brigjeve të tyre ia kanë ndjerë zhurmën me shekuj e shekuj, janë larë në to e kanë marrë jetë
Specialist i turizmit malor prej tyre. Këta njerëz duhet të jenë partnerë, familje për familje, duhet të jenë ortakë, sepse
janë në të tyren ...

Vijon nga fq. 1

Pyjet e vjetër të Ahut në Shqipëri
sipërfaqes se fondit pyjor kombëtar tashmë (2017) këto pyje
përfaqësojnë vetëm 1 % të tij. Një tregues i reduktimit
drastik të tyre për vetëm 20 vite.
Shqipëria është i vetmi vend në Evropë ku prerja e pyjeve e
tejkalon 2-4 herë rritjen natyrore të tyre. Pjesë e kësaj situate
të vështirë të fondit pyjor kombëtar janë edhe pyjet e vjetër.
Sot ekzistojnë shumë kërcënime ndaj këtyre pyjeve, si:
zjarret, prerjet, kullotja, gjuetia, mbetjet, erozioni, hapja e
rrugëve, ndërtimet, HEC-et, pronësia mbi tokën, etj. Këto
kërcënime i bëjnë këta grumbuj edhe më të ekspozuar ndaj
rrezikut të zhdukjes përfundimtare.
Pikërisht këtë temë kanë trajtuar autorët e këtij botimi,
evidentimin dhe promovimin e atyre pak zonave natyrore me
pyje të vjetër Ahu, që kanë mbetur në vend. Janë zona ku
natyra ka zhvilluar veten e saj, duke mos pasur asnjë ndikim
nga njeriu. Proceset dinamike natyrore kanë ndjekur
normalitetin e tyre të zhvillimit, duke arritur në ekosisteme
pyjore që përfaqësohen me stadin e tyre klimaks. Pyjet e
vjetër te Ahut përfaqësojnë “Shqipërinë e egër” ose “ishujt e
fundit natyrorë” të saj.
Evidentimi i pyjeve të vjetër të ahut
Përzgjedhja e grumbujve më kryesorë me pyje të vjetër Ahu,
u bazua në disa kritere kryesore:
a. Mosha e grumbujve pyjorë (mbi 120 vjeç).
b. Një sipërfaqe minimale e” 150 ha.
c. Topografia dhe homogjeniteti i zonës (zonë e organizuar
në formën e një lugine, shpati, pllaje, etj., duke shfaqur
një grumbull pyjor të pafragmentuar).
d. Mungesa e ndikimit njerëzor mbi zhvillimin e
ekosistemit pyjor (grumbuj ku ky ndikim nuk ka ekzistuar
në dinamikën e zhvillimit të pyllit).
e. Mundësia për të garantuar menaxhimin dhe mbrojtjen e
këtyre grumbujve në kushtet ku ata ndodhen sot, të pa
shqetësuar nga njeriu.
Bazuar në kriteret e mësipërme, del se me pyje të vjetër Ahu
në Shqipëri janë: Livadhi i Harushës (bashkia Malësi e Madhe);
Lumi i Gashit (bashkia Tropojë); Curraj i Epërm (Tropojë);
Lumi i Tropojës (Tropojë); Zall-Gjoçaj (bashkia Mat); Rrajcë
(bashkia Përrenjas). Katër nga këto zona (Livadhi i Harushës,
Lumi i Gashit, Curraj i Epërm dhe Lumi i Tropojës) gjenden në
Alpet Shqiptare, duke përbërë kështu edhe rajonin jugor të
Alpeve Dinarike. Ndërsa Zall-Gjoçaj shtrihet në Zonën Malore
Qendrore dhe Rrajca në rajonin Lindor të vendit.
Për dy zona (Lumi i Gashit dhe Curraj i Epërm) ka të dhëna
interesante për moshën e disa drurëve të analizuar. Matjet janë
realizuar nga një grup me studentë nga Fakulteti i Pyjeve dhe
Shkencave të Drurit (Universiteti Çek i Shkencave të Jetës),
Departamenti i Ekologjisë Pyjore, të drejtuar nga pedagogët
Martin Mikoláš dhe Ondrej Kameniar (2016). Kështu, në
Lumin e Gashit janë gjendur 9 drurë (nga 35 të analizuar) me
moshë mbi 250 vjeçare (2 prej tyre 401-450 vjeç). Ndërsa
në Curraj të Epërm janë gjendur 8 drurë (nga 32 të analizuar)
me moshë mbi 250 vjeçare (4 prej tyre 300-350 vjeç).
Sipërfaqja e zonave me pyje të vjetër Ahu në Shqipëri, vlerësohet
në 11697.3 ha, që përbën vetëm 1.1 % të sipërfaqes së fondit
pyjor të vendit. Sipërfaqja e zonave buferike, përreth pyjeve të
vjetër të Ahut vlerësohet në 12052.5 ha. Edhe kjo është zonë
mjaft e rëndësishme për mbrojtjen e ekosistemeve të pyjeve të
vjetër të Ahut, por edhe për zbutjen e ndikimeve në këto pyje.
Sipërfaqja totale e zonave ku gjenden pyjet e vjetër të Ahut (zonat
qendrore dhe buferike) vlerësohet në 23749.8 ha.
Dy zonat me pyje të vjetër Ahu, që janë të përfshira brenda
Sistemit kombëtar të zonave të mbrojtura janë Lumi i Gashit
(kategoria I) dhe Rrajca (kategoria II). Zonat e tjera janë jashtë
këtij sistemi. Për tri nga këto zona (Livadhi i Harushës, Lumi i
Tropojës dhe Curraj i Epërm)
ka propozime konkrete për t’i
shpallur zona të mbrojtura.
Livadhi i Harushës dhe Lumi
i Tropojës janë propozuar
(qysh në vitin 2016, por nuk
është miratuar ende) për t’u
shpallur zona qendrore të
Parkut Kombëtar “Alpet
Shqiptare” (kategoria II). Kjo, në kuadër të hartimit të planit
përkatës të menaxhimit, i cili përfshinte thuajse gjithë rajonin
e Alpeve Shqiptare. Curraj i Epërm është propozuar si zonë
qendrore e Parkut Natyror Bashkiak/Parkut Natyror Rajonal
(kategoria IV). Propozimi është bërë në kuadër të hartimit të
planit të menaxhimit të Parkut Natyror Rajonal Nikaj-Mërtur
(2014), i cili përfshin të gjithë territorin e njësisë
Administrative Lekbibaj. Propozimi nuk është miratuar ende
nga MTM. Për pyjet e vjetër të Ahut në Zall-Gjoçaj nuk ka
asnjë propozim konkret për t’i përfshirë në sistemin e zonave
të mbrojtura. Fakti që vetëm dy, nga gjashtë zonat, kanë status
mbrojtjeje, është një thirrje për vlerësimin e situatës së këtyre
pyjeve dhe përfshirja e të tjerave sa më shpejt në Sistemin
kombëtar të zonave të mbrojtura.
Fauna dhe flora
Pyjet e vjetër të Ahut strehojnë një numër të madh llojesh
të florës dhe faunës, duke u bërë kështu zona mjaft të
ndjeshme dhe njëkohësisht të rëndësishme mjedisore. Këto
pyje përfaqësojnë vende strehimi dhe ushqimi për një numër
të madh speciesh të rrezikuara, pjesë e listës së kuqe. Pyjet
e vjetër të Ahut janë të vetmet zona në Shqipëri ku takohen
të tre llojet e mishngrënësve të mëdhenj: Ariu (Ursus
Vijon në fq. 7
 6
Profil kolegësh PYLLTARË, NË KOSOVË DHE SHQIPËRI,
Përgatiti:
GJON FIERZA
MERRNI PËRGJEGJËSI PËR FATIN E PYLLTARISË
(Bisedë me inxhinierin Naim RAMADANI)
Në vitin 2005, një grup specialistë pyjesh nga Kosova, Nismëtari dhe organizatori i këtij udhëtimi ishte inxh. Naim
në mënyrë private, organizuan një udhëtim disaditor në Ramadani, në ato vite drejtor i Pylltarisë Rajonale, në
Shqipëri, me qëllim që të njiheshin më afër me pyjet Prizren. Ky udhëtim ishte njohja ime me Naim Ramdanin,
dhe pylltarët shqiptarë. Sapo arritën në Tiranë, morën pastaj komunikimi dhe takimet e tjera janë në vazhdim.
takim me drejtorin e përgjithshëm të asaj kohe, z. Kolë Gjithnjë, Naimi shumë kolegë që takoi në Shqipëri i ka
Malaj, i cili i mirëpriti dhe u tha: Kjo për ne është vizitë ftuar për vizita në Kosovë. Ndoshta vazhdimi i Shkollës
zyrtare dhe do tu krijohen të gjitha kushtet e mundësitë pasuniversitare në Fakultetin e Shkencave Pyjore, e lidhi
nga Shërbimi Pyjor Shqiptar, që jo vetëm të arrini synimet më nga afër me stafin akademik, të cilët për të thonë
tuaja, por dhe më tej. Për shoqërimin e grupit ai caktoi fjalët më të mira, si njeri dhe intelektual.
inxhinierët Nihat Dragoti dhe Gjon Fierza, ndërkohë që Për të njohur kush është Naim Ramadani, për
u porositën të gjitha DSHP t’i prisnin sa më mirë kolegët rubrikën Profile kolegesh zhvilluam këtë bisedë, kur
nga Kosova. Vizita e tyre në vendin tonë u pasqyrua para pak ditësh ai promovoi librin “Pylltaria e
edhe në Gazetën “Kurora e Gjelbër”. Dragashit në vite”.
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

A mund të thoni kur dhe ku jeni lindur. Diçka për
fëmijërinë e familjen, për vendlindjen, për vlerat
historike e kulturore dhe për pasuritë natyrore?
Jam lindur më 21 mars 1954, në fshatin Brrut, Komuna
e Dragashit në Repu-blikën e Kosovës. Kam kaluar fëmijëri
të lumtur në fshat, me kushte që ishin atë kohë. Sot jam i
martuar dhe kam pesë fëmijë, tri vajza e dy djem. Jetoj në
qytetin e Prizrenit. Fëmijët tani janë rritur dhe janë në rrugën
e tyre të jetës.
Për vendlindjen mund të flas gjatë, por do veçoja shkurt
disa gjera. Fshati ka potenciale turistike, si bukuritë natyrore
dhe trashëgimi kulturore e historike, por turizmi nuk është i
zhvilluar. Brruti ka disa vende arkeologjike me rëndësi për
trashëgiminë kulturore, ku përfshihen gërmadhat e një
kështjelle dhe një kishe ortodokse shqiptare, varreza të vjetra,
vendbanime të vjetra, etj. Brruti tani organizon garën e kuajve,
ka muzikë tradicionale e valle dhe feston disa festa pagane,
si: Verëza më 14 Mars, kur për këtë festë ndizen zjarre dhe
gatuhet ushqimi tradicional, flija, si dhe festa e të korrurave
dhe Shën Gjergji, Jeremia Shën Kolli, Shiribudi, etj. Brruti
shtrihet në lartësi mbidetare 1000-1100 m, sipërfaqja e fshatit
është rreth 920 ha. Veçohet në komunë se ka rreth 370 ha
pyje shtetërore dhe 110 ha private. Pyjet janë me strukturë
shumë të mirë dhe përbërje fletore 80 % e 20 % kultura të
reja pyjore. Fshati ka mjaft tokë të punueshme dhe të frytshme,
që tani shumë pak po punohet.
Diçka shkurt për shkollimin, detyrat dhe funksionet
kryesore në jetën tuaj profesionale?
Në vjeshtën e vitit 1969 fillova mësimet, si nxënës i
gjeneratës së parë të shkollës së sapohapur, Gjimnazi “Emin
Duraku” në Dragash. Në vitin 1973 nisa studimet e larta në
Fakultetin e Pylltarisë në Beograd, të cilin e përfundova me
sukses në vitin 1978, duke arritur titullin inxh. i dip. i pylltarisë.
Në vitet 2006-2009 kreva studimet pasuniversitare për nivelin
Master, në Fakultetin e Shkencave Pyjore, Tiranë.
Më 1 gusht 1978, menjëherë pas përfundimit të
studimeve, u punësova në Ekonominë Pyjore Dragash, si
referent i përgjithshëm teknik, të cilin e ushtrova deri në tetor
1980. Nga ajo kohë e deri në janar 1990 kam kryer detyrën e
drejtorit të OTHPB (Organizata Themelore e Punës së
Bashkuar) Pylltaria - Dragash. Këtë detyrë e ushtrova me
sukses deri kur organi i dhunshëm, i instaluar nga pushteti
serb, me largoi nga detyra.
Më 20 qershor 1999 deri në tetor 2000, pas luftës, u
ktheva në vendin e punës, drejtor i Ndërmarrjes Pyjore në
Dragash, siç u rikthyen të gjithë kuadrot e komunës, që i kishte
larguar Serbia me masa të dhunshme. Në periudhën 2000-
2008 kam punuar drejtor i Pylltarisë Rajonale, në Prizren,
sipas organizimit të ri, që bëri UNMIK-u. Prej vitit 20008 e
në vazhdim jam specialist për silvikulturën në Drejtorinë
Koordinuese të Agjencisë së Pyjeve të Kosovës, në Prizren.
Kam qene dhe veprimtar aktiv, jashtë profesionit. Nga
viti 1982 deri më 1986 kam qenë delegat i Komunës në
Parlamentin e atëhershëm të Krahinës Autonome të Kosovës.
Nga viti 2001 deri më 2006, kam ushtruar detyrën e kryetarit
të Shoqatës së Inxhinierëve e teknikëve të Pylltarisë së
Kosovës, në Prishtinë.
Me cilësinë dashamirësit të natyrës dhe faunës së egër,
nga viti 1986 deri me 1991 kam ushtruar detyrën e kryetarit
të shoqatës së gjahtarëve “Dhia e Egër” në Dragash. Por edhe
pas lufte, nga viti 1999 vazhdoj kryetar i kësaj shoqate. Duke
filluar nga viti 2009,vazhdoj si anëtar i mandatit të tretë të
Kuvendit dhe organeve të Federatës së Gjuetisë së Kosovës
në Prishtinë.
Ç’mund të veçoni nga periudha e regjimit serb për
mbarështimin e pylltarisë së Kosovës. Për pyjet e
Dragashit ç’mund të veçoni, krahasuar me komunat e
tjera të Kosovës. A mund të thoni shkurt cilat janë
problemet me të cilat ndeshet Silvikultura kosovare në
këtë periudhë të konsolidimit të shtetit të ri.
Para luftës në Kosovë veçoj dy periudha:
I. Periudhën e menaxhimit shumë të mirë e
profesional, bazuar në plane menaxhuese, deri më 1990, por
me fërkime dhe ndikime politike nga fundi.
II. Periudhën pa kontroll, sipas masave të dhunshme,
që instaloi Serbia nga 1990-a deri me 1999. Gjatë kësaj
periudhe s’ka pasur respektim të planeve menaxhuese, por
përkundrazi kishte tejkalim negativ të tyre.
Pylltaria e Dragashit ka disa veçori, krahasuar me
komunat e tjera të Kosovës, ndër të cilat veçohen: Sipërfaqja
e vogël e mbuluar me pyje, prej rreth 20 %, krahasuar me
sipërfaqen mesatare të mbuluar me pyje, prej 42-44 % në
Republikën e Kosovës. Ka terrene shumët ë përshtatshme
gjeografike e klimatike për pyje, por ende vazhdon të jetë e
vogël, edhe pse ka ndryshuar nga vitet 1967 deri me 2018, që
ishte 10.6 %, ndërsa tani 20 %. Pyjet menaxhohen në mënyrën
më të mirë të mundshme, ndonëse ka edhe ndërhyrje politike.
Ka një pyll shumë të mirë bredhi, që nuk ka të tillë në Kosovë.
Në Dragash janë krijuar kushte për ruajtjen e pyjeve. Ndryshe
nga komunat e tjera, tani nuk ka fare abuzime-dëmtime ilegale
të pyjeve. Kultura e krijuar për ruajtjen e pyjeve është rezultat
i punës sonë prej katër dekadash. Ka kuadër të bollshëm
Vijon në fq. 7

pranishëm ishin kolegë të

U autorit, miq dhe dashamirës
të fushës së mjedisit, etj.

promovua Libri është botim voluminoz,

prej 259 faqesh, që
përmbledh aktivitetin e disa
libri dekadave në pylltarinë e
kësaj komune.

“Pylltaria Fillimisht, për rëndësinë e

e Prizren, Departamenti i
Dragashit
ndër vite”
Në mjediset e Hotel- Re-
storant “MEKA”, u promovua
libri i parë i kësaj natyre në
Kosovë, “Pylltaria e Dra-
gashit ndër vite”, shkruar nga
këtij libri foli profesori i
Universitetit “Ukshin Hoti” në
pylltarisë, Prof. dr. Faruk
inxhinieri i pyjeve Naim
Bojaxhiu, i cili mes tjerash
tha: “Komuna e Dragashit ka
qenë model i një organizimi
Ramadani. Në libër për-
shkruhet veprimtaria shken-
të mirëfilltë profesional, me
plane vjetore menaxhimi, të
core, profesionale, organi-
cilat me përpikëri, korrektësi
zative, administrative dhe e
dhe në kohë janë zbatuar.
specialistëve të pyjeve të
Këto ditë edhe vetë kryeshefi
kësaj komune, që kanë
ekzekutiv në një emision
kontribuar në fushat dhe
televiziv e ka lavdëruar
sektorët ku kanë punuar. Të
menaxhimin e kësaj komune,
duke e vendosur të parën; kjo
është bërë edhe falë
kontributit të autorit të këtij
dhe florës e faunës që ekspertet e pylltarisë, pa
realisht gjenden në komunën përzierje politike. Në fund të
libri, Naim Ramadani. Po
ashtu, nuk ka lënë pa
tonë”.
Për rëndësinë e këtij libri foli
pranishme të shumtë iu
drejtua edhe autori Naim
përmendur edhe rëndësinë e
këtij libri: “Në këtë libër
lexuesi do të gjejë material
edhe inxhinieri i shquar i
pylltarisë shqiptare Ergin
Ramadani, i cili i falënderoi
donatorët, të pranishmit,
Haradinaj, i cili tha se në recensentët, lektorët dhe të
interesant shkencor dhe
pylltari nuk duhet të përzihet gjithë ata që kontribuuan në
profesional lidhur me
politika, por punën ta bëjnë botimin e këtij libri.
resurset e pyjeve, sipas
ekspertet e fushës, andaj në
origjinës, përqindjen e
këtë komunë suksesi nuk Përgatiti:
pyjeve, ndaras për gjethorët
mungon, ngase kanë punuar Muharrem Qafleshi
dhe haloret, llojet e drurëve
 7

Vijon nga fq. 4 Pyjet e vjetër të Ahut në Shqipëri

arctos), Ujku (Canis lupus), Rrëqebulli (Lynx lynx ssp.
balcanicus) dhe të tre llojet e thundrakëve të mëdhenj: Dhia
e egër (Rupicapra rupicapra), Derri i egër (Sus scrofa)
dhe Kaprolli (Capreolus capreolus).
Edhe flora është mjaft e larmishme, me shumë lloje, që janë
pjesë e listës së kuqe. Në këtë mënyrë, pyjet e vjetër të Ahut
bëhen banesa më e rëndësishme e këtyre llojeve të rrezikuara.
Rreth 81 specie bimësh me status të rrezikuar gjenden në
këto pyje.
Vlerësimi i rreziqeve
Lumi i Tropojës mbetet masivi pyjor më i rrezikuar, për shkak
të ndërtimit të rrugës, që e përshkon masivin pyjor mes për
mes, duke sjellë me vete rreziqe të tjera potenciale (prerja e
pyjeve, zjarret, ndërtimet, mbetjet, gjuetia, etj.). Një tjetër
efekt i pranisë së rrugës, që tashmë ka shfaqur ndikime, janë
ndërtimet që kanë filluar të bëhen në pjesën e sipërme të
luginës, në bjeshkët e Sylbicës. Ndër masivet e tjera, Zall-
Gjoçaj paraqitet më i rrezikuari, për shkak të zjarreve, prerjeve
dhe ndërtimit të rrugës, e cila gjendet fare afër sipërfaqes me
pyje të vjetër Ahu. Dy masivet e tjera, Lumi i Gashit dhe
Rrajca, kanë thuajse të njëjtin nivel rreziku. Rrajca mbetet
më e rrezikuar, pasi është lehtësisht e aksesueshme, ndërsa
Lumi i Gashit kryesisht prej zjarreve dhe ndërtimeve, që kanë
filluar të bëhen në bjeshkët e Dobërdolit.
Mbrojtja e pyjeve të vjetër të Ahut
Për mbrojtjen e zonave me pyje të vjetër Ahu dhe të natyralitetit
të tyre, është e nevojshme që të ndërmerren disa masa: Mbrojtja
nga zjarri; Zbatimi korrekt i ligjshmërisë; Mbrojtja nga prerjet;
Ndalimi i gjuetisë dhe peshkimit; Ndalimi apo kufizimi i
ndërtimeve; Hartimi dhe zbatimi i planeve për zhvillimin e
qëndrueshëm të zonave; Përmirësimi i bazës ligjore për pyjet
e vjetër të Ahut; Ngritja e një rrjeti kombëtar për pyjet e vjetër;
Plan menaxhimi për pyjet e vjetër të Ahut.
Propozime për pyjet e vjetër të Ahut
në Shqipëri
Meqë pyjet e vjetër të Ahut nuk kanë mbrojtje specifike
ligjore, si fillim lypset fillimi i përfshirjes së tyre në
legjislacionin kombëtar dhe më tej në rrjetet apo organizatat
ndërkombëtare. Disa nga rrjetet që janë të pranishme në
Evropë dhe Botë janë: UNESCO, Wilderness Europe,
European beech network, etj. Po ashtu, është i nevojshëm
krijimi i një rrjeti kombëtar me pyjet e vjetër të Ahut. Dhënia
e statusit ligjor (kombëtar) ose integrimi i pyjeve të vjetër të
Ahut në këto rrjete, shihet si e vetmja mundësi për garantimin
e mbrojtjes së sipërfaqeve të fundit me pyje të vjetër dhe
natyrore të vendit. Kuptohet që duhet shumë punë dhe
përkushtim në terren, për të garantuar mbrojtjen e këtyre
pyjeve nga dëmtimet e mundshme, si zjarret, prerjet,
ndërtimet, mbetjet, HEC-et, etj.
Nga vëzhgimet e kryera në terren, del se zonat paraqesin situata
të ndryshme dhe duhen bërë propozime specifike për secilën
prej tyre: (i) Përfshirja në Sistemin kombëtar të zonave të
mbrojtura; (ii) Propozime për përfshirjen në inventarin e
Trashëgimisë Natyrore të UNESCO-s; (iii) Propozime për
përfshirjen në rrjetin Wilderness Europe.

Arritje dhe synime të

Vijon nga fq. 3

Inspektoratit të Policisë Pyjore

i pasaktë e joprofesional i procesverbaleve të konstatimit, nuk • Intensifikimin e inspektimeve për parandalimin e gjuetisë
kanë bërë plotësimin e dokumentacionit teknik për sipërfaqet së paligjshme dhe disiplinimin e këtij aktiviteti.
pyjore peizazhike, të cilat i administrojnë Zonat e Mbrojtura. • Intensifikimin e inspektimeve në subjekte që mbajnë
kafshë nën kaptivitet dhe rehabilitimin e kafshëve të
Për vitin 2019 dhunuara.
• Evidentimin dhe kontrollin e të gjitha subjekteve të
Gjatë vitit 2019 puna e IPP do të fokusohet në: kontraktuara për shfrytëzimin e materialit drusor në pyje.
• Rritjen e numrit të inspektimeve për zbatimin e • Përmirësimin e punës për parandalimin dhe menaxhimin FIDANISHTE “THARTORI” NE RROGOZHINE
legjislacionit në fuqi. e zjarreve ne pyje e kullota, nëpërmjet bashkëpunimit me
• Kontrollin e strukturave të administrimit të pyjeve e OFRON FIDANE
strukturat e linjës. Kontaktoni: Rustem Thartori: cel. 069 23 59 181
kullotave në Bashki dhe ADZM. • Ndjeka e ankesave që vijnë nga Ministria e Turizmit dhe
• Uljen e nivelit të prerjeve të paligjshme të pyjeve, duke Mjedisit, degët rajonale, portali i Bashkëqeverisjes dhe Llojet e fidanëve Gjatësia Trashësia Amba-
bashkëpunuar me të gjithë strukturat që kanë kompetencë nga qytetarë të ndryshëm. (m) Perimetër lazhimi
në fondin pyjor dhe aktorë të tjerë. • Rritja e bashkëpunimit me strukturat e ndryshme, që lidhen (cm)
• Parandalimin e zënies dhe përdorimit të paligjshëm të me problemet e zbatimit te legjislacionit në përgjithësi dhe Ligustra 3-4 15-40 qeska
fondit pyjor e kullosor dhe përditësimi i regjistrit atij pyjor, në mënyrë të veçantë me Bashkitë, AKBN, AKZM,
kombëtar mbi sipërfaqet e tjetërsuara në fondin pyjor e Dafina 1.5-2 8-20 qeska
IKMT, Policinë e Shtetit dhe strukturat homologe rajonale. Dafina 1.2- 1.5 8-15 qeska
kullosor, si: gërmimet, prerjet, djegiet, mbjellje e bimëve • Trajnimi i inspektoreve në funksion të përmirësimit të
joautoktone, etj. Ilqe 1,5-2 8-15 qeska
procedurave të inspektimit online dhe zbatimit me
• Unifikimin e praktikave dhe procedurave në kryerjen e korrektësi të legjislacionit rregullator në fuqi. Oleandër 2.5-3 15-25 qeska
inspektimeve. Oleandër 1.5-2 10-20 qeska
Oleandër 0.5-1 8-15 qeska
Vijon nga fq. 2 njerëzimit. Mbrojtja e ekosistemit, ruajtja dhe zhvillimi i tij, mbeten
Laura 1 8 -15 qeska
projektues e ndërtues i shumë veprave hidroteknike, kanale, rezervuarë, përparësi për çdo qeveri, për çdo njësi të pushtetit vendor, për specialistët
dhe patriotët e vërtetë, që e duan vendin e tyre. Dhe këtë të vërtetë e Lejlander e verdhe 3.5-5.5 20-40 Vazo
vepra hidroenergjetike lokale, ujësjellës dhe shumë objekteve të tjera
anekënd Tropojës e më gjerë, si njohës i zellshëm i zonës së Nikaj- njohin më mirë se askush edhe banorët e Nikaj-Mërturit, që, për “ 2 -3 15-30 vazo
Mërturit, i problematikave dhe veçorive specifike që ajo ka, shpreh mbrojtjen e asaj natyre të mrekullueshme, të bjeshkëve, pllajave me Lejlander gri 3.5-5.5 20-40 vazo
mendimin se janë të gjitha mundësitë që të realizohet një studim i plotë majat e tyre të bardha, kanë derdhur gjak në çdo pëllëmbë, deri dhe në “ 2.5-3 15-30 Vazo
dhe mjaft efektiv për shfrytëzimin e gjithë potencialeve hidroenergjetike, sarajet e vezirëve të Shkodrës.
Edhe një herë shtroj kërkesën që studimi, gjithnjë nëse bëhet
Lejlander jeshile 2.5-3 20 -40 Vazo
pa prishur asnjë vlerë që nënvizuam më lart. Është plotësisht e mundur Eukalipt 4-7 30 -70 qeska
të shfrytëzohet me kaskada e të tre lumenjve me rrjedhje të lirë të realitet, të rishikohet mbi bazën e sugjerimeve të parashtruara më lart,
ujërave të tyre, pa prishur asnjë kanal ujitës, pa tharë burimet e ujit të duke iu nënshtruar me shumë transparencë edhe diskutimeve me grupet Eukalipt 2.5-3 20 – 40 qeska
pijshëm dhe hequr mundësinë e ujitjes së qindra hektarëve tokë dhe pa përkatëse të interesit. Shpresoj që specialistët që kanë punuar në studimin Selvi te gjelbër 3 30 -50 vazo
shëmtuar panoramat magjepsëse të fshatrave alpine me një të ardhme për shfrytëzimin e lumenjve të zonës së Nikaj-Mërturit, të shprehin Selvi 1-1.5 8 -15 Qeska
të shkëlqyer turistike. mirëkuptimin e duhur për sugjerimet e mia. Jam i bindur se vetë banorët
Tuja 1.3-2 8-15 qeska
Për të realizuar diçka të bukur dhe në interes të të gjithë komunitetit e asaj zonë do ta kuptojnë objektivisht shqetësimin tim, si specialist e
nuk duhen zgjedhur rrugët e lehta, sado joshëse që të jenë. Përvoja veteran i kësaj fushe, si bashkëqytetar i tyre, si njeri që për mbi 40 vjet Bredha 1.5-2 20-40 Vazo
botërore ka treguar se veprime të tilla të nxituara dhe vetëm në interes nuk kam kursyer asgjë për zhvillimin e zonës së Nikaj-Mërturit, Bush 30-40 cm 20-30 Vazo
të një pakice, kanë sjellë pasoja fatale në jetën e kombeve dhe të gjithë vendlindjes sonë të shtrenjtë! Bush 15-25 cm 10-15 qeska
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Vijon nga fq. 6
pylltarësh (12 inxhinierë), krahasuar me numrin e
inxhinierëve në tërë Kosovën, që ka rreth 50, etj.
Pylltaria e Kosovës, pak para luftës dhe tani pas luftës,
po ndeshet me ndërhyrje politike, duke mbajtur kuadro
joprofesionistë në detyra kyçe drejtuese. Ka pasur edhe punë
të mira, por duhet bërë më shumë.
Gjatë vitit 2018, Agjencia e Pyjeve të Kosovës ka realizuar:
Pyllëzime të reja në sipërfaqe të zhveshura prej 297 ha;
mirëmbajtje të kulturave ekzistuese pyjore 197 ha. Agjencia,
në bashkëveprim me MBPZHR dhe MPMS, ka angazhuar 195
punëtorë shtesë, për vëzhgim dhe shuarje zjarresh për periudhën
8 mujore. Po ashtu edhe për mirëmbajtje të pyjeve dhe rrallime
paratregtare (të shtrirë nëpër Komuna dhe Drejtori
Koordinuese të APK-së, nëpër tërë Republikën e Kosovës).
Me plane menaxhuese janë mbuluar 7 Njësi, me sipërfaqe të
përgjithshme prej 22.032 ha.
Në mbyllje të bisedës, duke ju uruar shëndet dhe jetë
të gjatë, sukses në punë dhe me botime të tjera, ndonjë
mesazh për pylltarët e kolegët më të rinj a keni?
Nga kolegët e rinj kërkohet punë dhe vetëm punë,
harmonizim i mirë i punëve në zyrë dhe terren. Bashkëpunimi
midis kolegëve është çelësi për sukses, duke angazhuar edhe
teknikët, pasi ka shumë punë për tu bërë. Kolegët të mos të
pushojnë, duke kërkuar të drejtën dhe vendin që u takon, të
krijojnë shoqata dhe të zgjedhin më të diturit e më të
guximshmit. Ashtu si në çdo vend tjetër edhe tek ne, në
Kosovë, siç veprohet nga kuadrot e profileve të tjera, të cilët
angazhohen për të drejtat e tyre, edhe ekspertët e pylltarisë
duhet të kërkojnë të drejtën për të drejtuar institucionet e
pylltarisë dhe menaxhim të mirë të pyjeve. Kërkoni detyra,
obligime, kompetenca dhe merrni përgjegjësi për fatin e
pylltarisë në Kosovë dhe në Shqipëri.
U qoftë puna e mbarë.
Janar, 2019
 8 E N G L I S H
Strategic Policy Paper - Vision
Forests are considered a vital natural
resource all over the world,
regardless of boundaries. Forests
occupy about one-third of the land
area, with about 4 billion ha loss over
the years. A considerable part of the
forest area is in Europe with about
180 million ha, making it one of the
richest of forest fund, with more than
40% of the land covered by them. In
the Balkans region, the surface is
about 30 million ha, helding 23% of
the total area of the region.
The forest covered area in Albania is
about 1 million ha, or about 36% of
the country’s surface, with an average
of 0.36 ha per inhabitant. This figure
is relatively average compared to
other countries in the region, such
as Montenegro which has the highest
0.9 ha per inhabitant, Croatia with
0.44 ha per capita and Serbia 0.3 ha
per inhabitant. The volume of
estimated timber is about 55 million
m3, with a decrease of 20 million m3
since 2005, thus reducing the quality
of our forests and characterizing us
as a “rich country with poor forests”.
In recent years, forests have
receiveda growing attention on the
political agenda, because of an
increased understanding of the
importance of forests in the quality
of life, the economic and social
development of the country and
towards the natural equilibrium.
The situation of forest sector is
fragmented, as the forest sector has
been subject of frequent changes
(both as a result of various gover-
nance reforms, such as territorial,
decentralization, institutional, etc.),
accompanied with the lack of a
sustainable development strategy in
relation to the forests, and lack of a
thorough analysis, but also identi-
fying at the same time the need for
deep and long-term reform with
regard to forests in Albania. Forest
volume has been alarmingly declined
(only during 2006-2017 there was a
decrease by 32%), resulting in a less
than 55 million m3ofvolume. Com-
Treasures of Albanian nature
Klodiana MARIKA, Director
Department of Development Programmes on Environment
Ministry of Tourism and Environment Albania
pared to the neighbor countries and
the region, with regard to the average
volume (m3 / Ha) referring to “State
of Europe’s Forests 2015", Albania
stands at the bottom of the countries’
list.
Albania is currently characterized
with new forests as a consequence
of over-exploitation.
Analysis of the current situation in
the forest sector highlights the
negative trend of forest development
(if this situation continues ... after
several years there will be no more
forests), with an urging requirement
to mitigate and prevent degradation.
Also the in – depth analysis,
identifies the lack of proper sector
strategies, and also the lack of the
National Sectoral Plan based on
proper feasibility studies. Manage-
ment plans are missing or have
expired (currently there are almost
noup to date management plan
forforest economies), while develo-
pment projects are little in number
ornot so efficient because of the lack
of an integrated approach or
regulatory framework. Actually
there was no Policy Document, only
the strategy of 2004, compiled
before the inventory process
(without updated data).
The legal framework consists of
about 30 legal acts and bylaws.The
Law on Forestand Forest Services
itself has undergone 7 changes since
its adoption in 2005, causing legal
uncertainty. Decentralization
process in forestry has transferred
to 61 municipalities the ownership
and administration of public forests
and pastures, while 15% of the forest
fund is within protected areas.
The main problems in the forestry
sector are related to i) the regulation
of responsibilities among actors, ii)
use of timber, iii) insufficient
funding, iv) lack of information and
knowledge, v) over-exploitation
and, vi) under- evaluating of non-
timber products, as well as vii)
Vjosa
“The Blue Miracle of Europe”
The Vjosa River is one of
Europe’s last “wild” rivers. On its
path, over 270 km, Vjosa flows
uninhabited, naturally,
characterized by beautiful
canyons, swirling streams,
islands and curves that create
wonderful revival. In some areas
the river bed reaches a width of
more than 2 km. Along with its
branches, Vjosa offers a dynamic,
almost natural ecosystem. This
unique ecosystem on the
continent, though unknown,
represents a truly natural
European legacy. In the first 80
km of its flow through Greece, the
KËSHILLI BOTUES
Dr. A. PETTO, Mrs. K. MARIKA,
Prof. dr. M. Kotro, Prof. dr. Anesti
POSTOLI, Dr. L. PERI, Prof. dr. Th. LAKO,
PhD.C E. IMERAJ, Msc. Gj. FIERZA
scarce investment in infrastructure
and maintenance services.
For all the above mentioned reasons
Ministry of Tourism and Environ-
ment initiated, with the support of
the Swedish Government,the process
of preparation of a political docu-
ment for sustainable management of
the forestry fund, a process that was
finalized with the approval of Policy
Document for the Protection of
Forests in Albania (2019-2030),
highlighting also the need of drafting
/ adoption of the new Sectorial Law
on Forests and related bylaws.
Thepolicy document outlines long-
term forestry policies (pastures not
included here), accompanied with a
detailed program of implementation
measures.
The ultimate goal of the policy
document is to ensurethe wellbeing
of people, security and harmony of
citizens, in order to achieve “a
sustainable contribution for a better
life for our society for today and
future generations”.
Our vision “The Forests We Love”
is to create “a green shelter, a
sustainable use of our forest
resource, as a living organism, and
as an valuable capital.”
The mission we carry for the
“Forests we want” is “to restore the
Equilibrium and Peace of the
Forests”. (forests in balance with
their natural habitat, human activities,
governance and society).
The Forest Sector will be guided for
the next 10 years by the vision
“Forests We Want” from 4 long-
term goals, which will be achieved
through 12 policy directions and
implemented through 40 concrete
measures:
- Strategic Goal 1 “Good Gover-
nance”.
- Strategic Goal 2 “Functional Orga-
nization”.
- Strategic Goal 3 “Sustainable Use”.
- Strategic Goal 4 “Quality Services”.
Page 1, 3
river is called Aoos, while entering
the Albanian territory, it changes its
name to Vjosa. Downstream ramps
create a wide valley, with wetland
habitats, sheltering for fish, migra-
tory birds and many other species.
Its natural route ends in the Adriatic
Sea, north of the Narta lagoon - one
of the largest and most ecologically
rich lagoons in the Albanian coas-
tline, designated as Managed
Nature Reserve. Vjosa occupies a
total area of 6,700 km² in Albania
and Greece together and dischar-
ges in the Adriatic Sea an average
water content of 204 m³ / sec.
Page 4
REDAKSIA
V. Hoxha (Red. përgjegjës),
B. Koçi, F. Memelli, A. Diku
Financë, marketig:
Msc. Gj. Fusha
96 years
Albanian Forest Service
Day, foresters remember it as a special day.
This year, on the occasion of the Hotel
Tirana, the publication “The Old Ahly
Forests in Albania” was published, with
authors Dr. Abdulla Diku and Prof. Shuka
blossom. There were also foresters and
specialists from other areas, a group of newly
graduated students, friends of authors etc.
The participants welcomed Prof. Gazmend Zeneli. Kolë Malaj
saluted them on behalf of the Association of Forest Specialists and
congratulated all the foresters on this holiday. He focused on today’s
problems, with Albanian forestry and its specialists. On behalf of
veteran specialists he saluted Irfan Meko.
For the content of the publication, the methodology used and the
work done on the ground up to the publication, were the authors of
L. Shuke and A. Diku. The following spoke: Mehmet Rami, Irfan
Meko, Marash Mirashi, Mihallaq Kotro, Besnik Hallaci, Daut Kroi,
Pëllumb Abeshi, Zef Imeraj, newly graduated Kosovo engineer,
Taulant Doli etc.
The publication and the day selected for promotion were appreciated
by the participants, who thanked Abdulla Diku as the organizer of
this event. The meeting was closed with a cocktail and many photos,
as a reminder of this meeting.
Page 1, 5 Prepared by: Edmir Novaku
The book “Forestry of Dragash in years”
In the premises of the Hotel-Restaurant “MEKA”, the first
book of this nature in Kosovo was promoted, “Dragash
Forestry Over Years”, written by forestry engineer Naim
Ramadani. The book describes the scientific, professional,
organizational, administrative and forestry specialists of
this municipality who have contributed to the fields and
sectors where they worked. Present were colleagues of
the author, friends and lovers of the field of environment,
etc.. The book is a voluminous edition of 259 pages, which summarizes
the decades-old activity in the forestry of this commune.
Initially, the importance of this book was spoken by the professor of Ukshin
Hoti University in Prizren, Department of Forestry, Prof. Dr. Faruk
Bojaxhiu.
The importance of this book was also mentioned by the distinguished
Albanian forestry engineer, Ergin Haradinaj, who said that the forestry
should not be mixed with politics, because of the work done by the experts
of the field, so in this municipality there is no success because the forestry
experts do not have any political mix. At the end of the day the author
Naim Ramadani also addressed the meeting, who thanked donors, attendees,
reviewers, lecturers and all who contributed to the publication of this book.
Page 6 Prepared by: Muharrem Qafleshi
Notification!
The editorial board of the “Kurora e Gjelbër” newspaper has
drafted a project for the reprinting of the major work “The
trees and the shrubs of Albania” by the author of Old Scienti-
fic Associate Ilia MITRUSHI, preserving the authorship. The
reprint will be done under the care of a special editing.
We invite the Faculty of Forestry Sciences, the National
Environment Agency (Forestry Directorate), the Forestry Se-
ctor at the Ministry of Tourism and Environment, the World
Bank, REC, CNVP, INCA, Forestry Companies, NAPA , the
Environmental Services Project, etc., to unite the contribu-
tions for the republication of this very important work for
today and for the future.
For the perpetuation of the figure of unforgettable scientist
Ilia MITRUSHI, with the revenue from the sale of this book will
be used to create a forest with his name.
The newspaper “Kurora e Gjelbër”
Cel. 068 42 17 939
klubiekologjik@gmail.com
Aldo Diku
Kontaktoni:
velihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098
Klubi Ekologjik, Lezhë
klubiekologjik@gmail.com
Nr. llogarie: 0110154266
www.ecl-albania.org