Ανασκαφή

Χάρη στις έρευνες που προηγήθηκαν (γραφείου, αέρος,

επιφάνειας, υπεδάφους) ο αρχαιολόγος έχει πλέον
πολύτιμα στοιχεία για μία αρχαιολογική θέση:

1) Το μέγεθος και τα όρια.

2) Το είδος (οικισμός, αγροι-κία, νεκροταφείο, ιερό).

3) Τη χρονολόγηση

4) Τη θέση των κτιρίων.

Όμως στο... περίπου, στο... ίσως, στο... πιθανόν!

 Ανασκαφή
Επιφανειακή Έρευνα: μόνο όσα
κτίρια ή τέχνεργα φαίνονται στην
επιφάνεια. Κακή διατήρηση.

Έρευνα Πηγών: μόνο όσα μνημεία

αναφέρονται σε γραπτές πηγές.

Αεροφωτογραφία και Έρευνα

Υπεδάφους: μόνο κτίρια και
κατασκευές, όχι τέχνεργα και
οικοδεδομένα.
 Ανασκαφή
Αντίθετα, οι αρχαιολογικές μαρτυρίες που αποκαλύπτει η
ανασκαφή είναι:
1) Περισσότερες.
2) Ακριβέστερες και λεπτομερέστερες.
3) Καλύτερα διατηρημένες (προστατεύονται από χώμα).
 Ανασκαφή

Μόνο η Ανασκαφή μπορεί να επιβεβαιώσει αυτά τα στοιχεία

και να προσδιορίσει με ακρίβεια το μέγεθος, το είδος και
τη χρονολόγηση μίας θέσης.

Παρόλη την τεχνολογική πρόοδο και τις νέες μεθόδους η

ανασκαφή παραμένει η μοναδική μέθοδος που μπορεί να
απαντήσει με πληρότητα, ακρίβεια και λεπτομέρεια σε
όλα (σχεδόν) τα ερωτήματα του αρχαιολόγου.
 Ανασκαφή
Δυστυχώς όμως υπάρχει σημαντικό τίμημα

Η Ανασκαφή είναι η πιο καταστροφική από όλες τις

αρχαιολογικές μεθόδους.

Αιτία: Ο αρχαιολόγος προκειμένου να αποκαλύπτει τα

αρχαιολογικά δεδομένα πρέπει να καταστρέφει τα
αρχαιολογικά πλαίσια μέσα στα οποία βρίσκονται.
 Ανασκαφή
Ποτέ καμία ανασκαφή δεν μπορεί να επαναληφθεί.

Από τη στιγμή που ο αρχαιολόγος αφαιρέσει το χώμα και

απομακρύνει τα αντικείμενα δεν είναι δυνατόν να
επαναλάβει την ίδια διαδικασία.

Κάθε φορά που αρχαιολόγος περνά σε βαθύτερο

αρχαιολογικό πλαίσιο καταστρέφει το ανώτερο.

Επομένως, η Ανασκαφή επιφέρει την αναπόφευκτη και μη-

αναστρέψιμη καταστροφή των αρχαιολογικών πλαισίων.
 Ανασκαφή
Για να ξεπεράσει το πρόβλημα της καταστροφής των
αρχαιολογικών πλαισίων ο αρχαιολόγος πρέπει:
1) να ανασκάπτει αργά και προσεκτικά.

2) να ανασκάπτει κατά επάλληλα οριζόντια στρώματα,

όχι κάνοντας τρύπες.

3) να παρατηρεί και να καταγράφει όλα τα αρχαιολογικά

δεδομένα.

Γι’ αυτούς τους λόγους η ανασκαφή απαιτεί ιδιαίτερα

εργαλεία, πρακτικές και μεθόδους.
 Ανασκαφικά Εργαλεία
Στα επιφανειακά στρώματα επιτρέπεται η χρήση
μεγάλων εργαλείων (αξίνες, φτυάρια).
 Ανασκαφικά Εργαλεία
Όταν όμως φανούν τα πρώτα ευρήματα η ανασκαφή
γίνεται προσεκτικότερη και τα εργαλεία μικρότερα.
 Ανασκαφικά Εργαλεία
Όταν όμως φανούν τα πρώτα ευρήματα η ανασκαφή
γίνεται προσεκτικότερη και τα εργαλεία μικρότερα.
 Ανασκαφικά Εργαλεία
Όταν όμως φανούν τα πρώτα ευρήματα η ανασκαφή
γίνεται προσεκτικότερη και τα εργαλεία μικρότερα.
 Ανασκαφικά Εργαλεία
Όταν όμως φανούν τα πρώτα ευρήματα η ανασκαφή
γίνεται προσεκτικότερη και τα εργαλεία μικρότερα.
 Ανασκαφικά Εργαλεία
Όταν όμως φανούν τα πρώτα ευρήματα η ανασκαφή
γίνεται προσεκτικότερη και τα εργαλεία μικρότερα.
 Ανασκαφικά Εργαλεία
Όταν όμως φανούν τα πρώτα ευρήματα η ανασκαφή
γίνεται προσεκτικότερη και τα εργαλεία μικρότερα.
 Ανασκαφικά Εργαλεία
Χρήση κόσκινου για τα μικρά ευρήματα
 Ανασκαφικά Εργαλεία
Χρήση
νεροκόσκινου
για τα
οργανικά
κατάλοιπα.
 Ανασκαφική Τεκμηρίωση
Το πιο σημαντικό όμως στοιχείο μιας ανασκαφής είναι η
Ανασκαφική Τεκμηρίωση

Ορισμός: η καταγραφή των ανασκαφικών δεδομένων από

τον αρχαιολόγο

Σημασία: με την τεκμηρίωση ο αρχαιολόγος μπορεί να

ανασυνθέσει την ανασκαφή στο γραφείο, μετά από
πολλές ημέρες, μήνες ή και χρόνια.
 Ανασκαφική Τεκμηρίωση

Η Ανασκαφική Τεκμηρίωση περιλαμβάνει:

1) Το Ανασκαφικό Ημερολόγιο

2) Τα Ανασκαφικά Σχέδια

3) Τις Ανασκαφικές Φωτογραφίες

Ανασκαφικό Ημερολόγιο
Ανασκαφικό Ημερολόγιο
Ανασκαφικό Ημερολόγιο
 Ανασκαφικά Σχέδια
Με μετρήσεις: τοίχοι, θέσεις ευρημάτων, στρώματα,
οτιδήποτε άλλο
 Ανασκαφικά Σχέδια
Με μετρήσεις: τοίχοι, θέσεις ευρημάτων, στρώματα,
οτιδήποτε άλλο
 Ανασκαφικά Σχέδια
Με μετρήσεις: χρήση τοπογραφικών συστημάτων
 Ανασκαφικά Σχέδια
Με μετρήσεις: χρήση τοπογραφικών συστημάτων
 Ανασκαφικές Φωτογραφίες
Με κλίμακα: οι τοίχοι, τα ευρήματα, οτιδήποτε άλλο
κριθεί σημαντικό
 Ανασκαφικές Φωτογραφίες
Με κλίμακα: οι τοίχοι, τα ευρήματα, οτιδήποτε άλλο
κριθεί σημαντικό
 Ανασκαφικές Φωτογραφίες
Με κλίμακα: οι τοίχοι, τα ευρήματα, οτιδήποτε άλλο
κριθεί σημαντικό

Γενική
Φωτογραφία
 Ανασκαφικές Φωτογραφίες
Με κλίμακα: οι τοίχοι, τα ευρήματα, οτιδήποτε άλλο
κριθεί σημαντικό

Τοπική
Φωτογραφία
 Ανασκαφική Τεκμηρίωση

Η Ανασκαφή είναι μία μη-αναστρέψιμη καταστροφική

διαδικασία, και τα ανασκαφικά λάθη δεν μπορούν να
διορθωθούν εκ των υστέρων.

Επομένως, ο αρχαιολόγος θα πρέπει να «αποθανατίσει»

ένα αρχαιολογικό πλαίσιο προτού το «καταστρέψει».

Επομένως, δε νοείται ανασκαφή χωρίς ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ.

 Ανασκαφή - Προσωπικό
Η Ανασκαφή είναι μία χρονοβόρα, ακριβή διαδικασία με
μεγάλες απαιτήσεις σε χρήματα, ενέργεια, προσωπικό,
οργάνωση, διοίκηση.
 Ανασκαφή - Προσωπικό
Η Ανασκαφή είναι μία χρονοβόρα, ακριβή διαδικασία με
μεγάλες απαιτήσεις σε χρήματα, ενέργεια, προσωπικό,
οργάνωση, διοίκηση.
1) Διευθυντής/ντρια Ανασκαφής
2) Αρχαιολόγοι εξειδικευμένοι στη μελέτη ευρημάτων
3) Αρχαιολόγοι, επικεφαλείς τομέων και τομών
4) Αρχαιολόγοι και φοιτητές αρχαιολογίας, βοηθοί
5) Εξειδικευμένοι εργατοτεχνίτες ανασκαφών και απλοί
εργάτες
6) Επικουρικές ειδικότητες: αρχιτέκτονες, τοπογράφοι,
γεωλόγοι, συντηρητές, σχεδιαστές, φωτογράφοι
 Είδη Ανασκαφής
1) Δοκιμαστική Ανασκαφή
Σε αρχαιολογικά «ύποπτες» περιοχές, με σκοπό τη
διαπίστωση ύπαρξης (ή όχι) αρχαιοτήτων.
2) Σωστική Ανασκαφή
Σε γνωστές αρχαιολογικές θέσεις που κινδυνεύουν από
φυσική καταστροφή (π.χ. θαλάσσια διάβρωση) ή
ανθρώπινη επέμβαση (π.χ. κατασκευή κτιρίου).
3) Συστηματική Ανασκαφή
Σε γνωστές αρχαιολογικές θέσεις, που δεν κινδυνεύουν
από φυσική καταστροφή ή ανθρώπινη επέμβαση.
4) Υποβρύχια ή Ενάλια Ανασκαφή
Ανασκαφή στο βυθό της θάλασσας.
Υποβρύχια Ανασκαφή
Υποβρύχια Ανασκαφή
Υποβρύχια Ανασκαφή
Υποβύχια Ανασκαφή
Υποβρύχια Ανασκαφή
 Ανασκαφή
Η Ανασκαφή αποτελεί την πιο δύσκολη, χρονοβόρα και
δαπανηρή αρχαιολογική μέθοδο.

Από όλες τις αρχαιολογικές μεθόδους, η Ανασκαφή είναι η

μοναδική μη-αναστρέψιμη, καταστροφική μέθοδος.

Για τους παραπάνω λόγους μία ανασκαφή δεν πρέπει να

γίνεται άσκοπα και αλόγιστα αλλά προκειμένου:

1) να σώσουμε αρχαιότητες που κινδυνεύουν

2) να απαντήσουμε συγκεκριμένα ερωτήματα και να
συμπληρώσουμε κενά της γνώσης
 Ανασκαφή
Ο καλύτερος τρόπος για να διατηρηθεί μία αρχαιολογική
θέση είναι να μην ανασκαφεί!

Ανασκαφή θα πρέπει να γίνεται όταν πλέον έχουν εξαν-

τληθεί τα περιθώρια άλλων μεθόδων (επιφανειακή
έρευνα, γεωδιασκόπηση, κλπ.)

Η Επιφανειακή Έρευνα είναι μία αρχαιολογική μέθοδος

που συμπληρώνει την Ανασκαφή, και είναι χρήσιμο
να εφαρμόζεται συνδυαστικά.
 Πλεονεκτήματα Επιφανειακής Έρευνας

Η Επιφανειακή Έρευνα έχει ορισμένα πλεονεκτήματα σε

σχέση με την ανασκαφή

1) Καλύπτει μεγαλύτερη γεωγραφική περιοχή.

2) Είναι πιο γρήγορη.

3) Είναι λιγότερο δαπανηρή.

4) Δεν είναι καταστροφική, αφού δεν επεμβαίνει στο
υπέδαφος.
 Μειονεκτήματα Επιφανειακής Έρευνας
Όμως έχει και πολλά μειονεκτήματα σε σχέση με την
ανασκαφή:
1) Η ορατότητα των αρχαίων καταλοίπων επηρεάζεται
από βλάστηση, ανάγλυφο, σύγχρονη κατοίκηση.

2) Τα επιφανειακά τέχνεργα δεν αντιπροσωπεύουν όλες

τις περιόδους ανθρώπινης δραστηριότητας σε μία
αρχαιολογική θέση.

3) Δύσκολα εντοπίζονται μικρές αρχαιολογικές θέσεις.

4) Η διατήρηση των επιφανειακών τέχνεργων είναι

κακή και δεν επιτρέπει ασφαλή χρονολόγηση
 Ανασκαφή – Επιφανειακή Έρευνα
Επομένως:
1) Ανασκαφή & Επιφανειακή Έρευνα αλληλο-
συμπληρώνονται. Τα πλεονεκτήματα της μιας
αποτελούν μειονεκτήματα της άλλης και αντίστροφα.

2) Οι αρχαιολόγοι αρχίζουν με Επιφανειακή Έρευνα και

κατόπιν κάνουν στοχευμένες Ανασκαφές σε επιλεγμένα
σημεία, ή και το αντίστροφο…

3) αρχίζουν με Ανασκαφή και κατόπιν προχωρούν σε

Επιφανειακή Έρευνα για να εντάξουν τα αποτελέσματα
της ανασκαφής στο ευρύτερο γεωγραφικό πλαίσιο.
 Ανασκαφή – Νέες Τεχνολογίες
Παρά την τεχνολογική πρόοδο, η Ανασκαφή παραμένει μία
καταστροφική μέθοδος, γιατί κανένας αρχαιολόγος δεν
μπορεί να προβλέψει νέες τεχνολογίες στο μέλλον.
Παράδειγμα: Η επίπλευση

Είναι αδύνατη η επίπλευση

των χωμάτων από παλαιές
ανασκαφές. Η πληροφορία
αυτή έχει χαθεί για πάντα.
 Ανασκαφή – Νέες Τεχνολογίες
Παρά την τεχνολογική πρόοδο, η Ανασκαφή παραμένει
μία καταστροφική μέθοδος, γιατί κανένας αρχαιολόγος
δεν μπορεί να προβλέψει νέες τεχνολογίες στο μέλλον.
Παράδειγμα: Η ανάλυση οργανικών καταλοίπων

Είναι αδύνατη η ανάλυση των

οργανικών καταλοίπων από το
εσωτερικό αγγείων που έχουν
καθαριστεί στο παρελθόν. Η
πληροφορία αυτή έχει χαθεί για
πάντα.
 Ανασκαφή

Γι’ αυτό η σοφότερη επιλογή ενός αρχαιολόγου είναι να

μην σκάβει ποτέ ολόκληρη την αρχαιολογική θέση αλλά
να αφήνει πάντοτε άσκαφο ένα τμήμα της, έτσι ώστε να
είναι δυνατόν οι επόμενες γενιές αρχαιολόγων να την
ανασκάψουν με:

1) πιο προηγμένες μεθόδους

2) πιο εξελιγμένη τεχνολογία

3) νέα αρχαιολογικά ερωτήματα