Báo Cáo Đánh Giá Xã H I Vùng

NÔNG NGHI P VÀ PHÁT TRI N NÔNG THÔN
BÁO CÁO ÁNH GIÁ XÃ H I VÙNG
ÁN CH NG CH U KHÍ H U T NG H P VÀ SINH K
N V NG NG B NG SÔNG C U LONG (MD-
ICRSL)
n v chu n b : IUCN&VAWR
(B N DÙNG CHO THAM V N C NG NG)
Hà N i - 03/2016
C L C
CÁC T VI T T T ........................................................................................................................................ 3
TÓM T T........................................................................................................................................................ 4
1. GI I THI U .......................................................................................................................................... 17
1.1 MÔ T D ÁN ............................................................................................................................ 17
1.2 PH NG PHÁP......................................................................................................................... 18
2. TÌNH HÌNH KINH T XÃ H I.............................................................................................................. 23
2.1 TÌNH HÌNH KINH T CHUNG.................................................................................................... 23
2.2 TÌNH HÌNH XÃ H I CHUNG: VÙNG VÀ T NH......................................................................... 24
2.2.1 DÂN S VÀ T C PHÁT TRI N DÂN S ...................................................................... 24
2.2.2 T DÂN S CÁC T NH ................................................................................................ 25
2.2.3 DI C VÀO VÀ RA KH I T NH ............................................................................................. 26
2.2.4 DÂN T C ................................................................................................................................ 27
2.2.5 THU NH P VÀ PHÂN B THU NH P ................................................................................. 28
2.2.6 TÌNH TR NG NGHÈO CÁC T NH .................................................................................... 30
2.2.7 VI C LÀM ................................................................................................................................ 31
2.2.8 CÁC V N V GI I ........................................................................................................... 31
2.2.9 C US D NG T VÀ NÔNG NGHI P..................................................................... 32
2.3 NH NG NG I D B T N TH NG NG B NG SÔNG C U LONG .................... 33
2.3.1 NH NG NG I KHÔNG CÓ T VÀ ÍT T ................................................................... 33
2.3.2 DÂN T C THI U S ..................................................................................................... 35
2.4 MÔ HÌNH SINH K HI N T I ............................................................................................. 36
2.4.1 MÔ HÌNH SINH K HI N T I VÙNG TH NG NGU N .................................. 36
2.4.2 MÔ HÌNH SINH K HI N T I VÙNG C A SÔNG VÀ BÁN O CÀ MAU .. 41
3. ÁNH GIÁ KINH T -XÃ H I VÀ NH Y C M C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG .................. 44
3.1 ÁNH GIÁ KINH T -XÃ H I VÀ NH Y C M C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH

NG C NG NG LIÊN QUAN T I L ..................................................................................... 44
3.1.1 XU T MÔ HÌNH THÍCH NG LIÊN QUAN N L L T ........................... 45
3.1.2 NH Y C M V I BI N I KHÍ H U (SP1, SP2-AN GIANG; SP3-

NG THÁP) .................................................................................................................................... 46
3.1.3 NH NG M I E D A V MÔI TR NG (SP1, SP2-AN GIANG; SP3-

NG THÁP) .................................................................................................................................... 47
1
3.1.4 PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH C B N C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG LIÊN
QUAN N L (SP1, SP2-AN GIANG; SP3- NG THÁP) ............................................... 48
3.1.5 CÁC V N XÃ H I TRONG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG LIÊN QUAN

N L 51

NG C NG NG VÙNG N C L ..................................................................................... 57
3.2.1 MÔ HÌNH THÍCH NG C XU T CHO VÙNG N C L .................. 57
3.2.1 NH NG NH H NG DO BI N I KHÍ H U ................................................... 63
3.2.2 CÁC V N MÔI TR NG ...................................................................................... 66
3.2.3 PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH C B N C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG N C

67
3.2.4 CÁC V N XÃ H I TRONG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG N C L ...... 71
4. KI N NGH .................................................................................................................................... 82
4.1 GI I QUY T CÁC V N V KHÍ H U VÀ MÔI TR NG .................................... 82
4.1.1 U TRÚC H TR SINH K ................................................................................... 82
4.1.2 CH T L NG N C VÀ QUY HO CH S D NG T.................................. 82
4.1.3 KHAI THÁC N C NG M VÀ HI N T NG LÚN T ................................... 83
4.2 GI I QUY T V N XÃ H I ............................................................................................ 84
4.2.1 NÔNG DÂN S N SÀNG ÁP D NG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG SINH K . 84
4.2.2 GI I QUY T R I RO TH TR NG ........................................................................ 84
4.2.3 A D NG TRONG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG........................................... 84
4.2.4 TR NÔNG DÂN..................................................................................................... 85
4.2.5 NGHÈO VÀ M T T ................................................................................................... 88
4.2.6 THAM V N VÀ THAM GIA C A C NG NG...................................................... 88
4.2.7 A C NG VÀ GIAO THÔNG NG TH Y .................................................... 89
5. HO CH TH C HI N RSA ............................................................................................................ 74
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................................................... 80
PH L C 1. TÓM T T CÁC TI U D ÁN................................................................................................ 81
PH L C 2: H NG D N TH O LU N NHÓM ..................................................................................... 91
PH L C 3. B NG CÂU H I U TRA H GIA ÌNH ......................................................................... 94
PH L C 4. NH CÁC CU C H P ........................................................................................................ 111
2
CÁC T VI T T T
% ph n tr m
°C C
ha hec ta
kg ki lô gam
km ki lô mét
km² ki lô mét vuông
m mét
m² mét vuông
ppt m t ph n nghìn
VND ng Vi t Nam (22,400 VN = 1 US$)
ASS t chua
CTU i h c C n Th
DARD Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
DoNRE Tài nguyên và Môi tr ng
EIA ánh giá tác ng môi tr ng
ESIA ánh giá tác ng môi tr ng và xã h i
ESMF Khung qu n lý môi tr ng và xã h i
FS Nghiên c u kh thi
GDP ng s n ph m qu c n i
GIS th ng thông tin a lý
GIZ Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit GmbH
IUCN Liên minh Qu c t B o t n Thiên nhiên
MARD Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
MDICRSL án Ch ng ch u khí h u t ng h p và sinh k b n v ng ng b ng sông
u Long
MoNRE Tài nguyên và Môi tr ng
PC y ban nhân dân
PFES Chi tr d ch v môi tr ng r ng
PMU Ban qu n lý d án
PPC y ban nhân dân t nh
SIA ánh giá tác ng xã h i
SLR cn c bi n dâng
SP Ti u d án
WB Ngân hàng Th gi i
3
TÓM T T
Báo cáo ánh giá xã h i vùng này cl p h tr cho vi c chu n b D án Ch ng ch u

khí h u t ng h p và sinh k b n v ng ng b ng sông C u Long (MDICRSL).
Nh ng phát hi n, phân tích và ki n ngh c a Báo cáo này cung c p thông tin cho các nghiên
u kh thi ti u d án và các ánh giá tác ng môi tr ng và xã h i (ESIAs), cùng các tài
li u chính sách an toàn khác.
Báo cáo chú tr ng vào h p ph n 2, 3 và 4 c a D án MDICRSL. Trong th i gian chu n b ,

các ti u d án sau c xác nh.
ng 1. Danh sách các ti u d án a D án MDICRSL
Các ti u d án ( a m) Các tác ng vùng
p ph n 2: Qu n lý l vùng th ng ngu n
Ti u d án 1 (SP1 - An Giang –Kiên Phân l

Giang)
Ti u d án 2 (SP2 – Th ng ngu n An ng l ng n c gi l i trong mùa l

Giang)
Ti u d án 3 (SP3- ng Tháp) Các ph ng án sinh k trong mùa l
p ph n 3: Thích ng v i s thay i m n vùng c a song
Ti u d án 4 (SP4 – B n Tre) Chuy n i sang kinh t n c m n, l
Ti u d án 5 (SP5 – B n Tre) u ch nh s d ng t thích ng
Ti u d án 6 (SP6 - Trà Vinh) Tr ng r ng ng p m n, b o v b bi n
Ti u d án 7 (SP7 - Sóc Tr ng) Chuy n i sang kinh t n c m n, l
p ph n 4: B o v vùng ven bi n các bán o
Ti u d án 8 (SP8 - Cà Mau) Tr ng r ng ng p m n, b o v b bi n
Ti u d án 9 (SP9 - Kiên Giang) Chuy n i sang kinh t n c m n, l

ng l ng n c gi l i trong mùa l
Ti u d án 10 (SP10 – B c Liêu) Tr ng r ng ng p m n, b o v b bi n
1. PH NG PHÁP
Nghiên c u này ã áp d ng k t h p các ph ng pháp sau:
Nghiên c u tài li u và các s li u th ng kê

Th o lu n nhóm t p trung thông qua ph ng v n m trong khu v c ti u d án
B ng h i ph ng v n h dân
4
Các th o lu n nhóm t p trung ã c ti n hành t ngày 12 tháng 10 n 15 tháng 11 n m
2015. Các th o lu n c chia thành các nhóm chính quy n và c ng ng. i v i các
nhóm c ng ng, hai nhóm kinh t -xã h i (ng i nghèo và khá gi ) ã c ph ng v n
m b o r ng các d li u thu th p c v n ng l c ng phó v i bi n i khí h u có th
c phân bi t theo hai nhóm kinh t -xã h i. c bi t h n n a, c ng ã ti n hành các
nhóm phân theo gi i hi u c nhu c u c th c a ph n . T ng c ng, c p c ng
ng, 3 nhóm t p trung m i khu v c ti u d án có 10 ng i tham gia.
Chi ti t s li u th ng kê kinh t -xã h i ã c thu th p thông qua các cu c u tra h gia

ình s d ng m t b ng câu h i c u trúc. Công vi c này ã c ti n hành t 26 tháng 10
n 28 tháng 11 n m 2015. Kho ng n m m i cu c ph ng v n h gia ình ã c ti n
hành cho m i khu v c ti u d án.
2. TÌNH HÌNH KINH T XÃ H I VÙNG
2.1 Tình hình kinh t chung
Trong 3 th p k qua, s phát tri n c s h t ng và qu n lý th y l i, th c hi n ti n b k

thu t và c i cách chính sách ã giúp s n l ng lúa vùng ng b ng sông C u Long t ng t
4,5 tri u t n trong n m 1976 lên 24,6 tri u t n trong n m 2012, trong ó 8 tri u t n dành cho
xu t kh u. ng b ng sông C u Long óng vai trò then ch t trong s phát tri n c a Vi t
Nam và ng th i cho an ninh l ng th c c a khu v c, cung c p 50% l ng g o c a Vi t
Nam (90% cho xu t kh u) và 70% các s n ph m nuôi tr ng th y s n.
Tuy nhiên, trong th p k v a qua, m t s thay i do t nhiên và con ng i gây ra ã và

ang t ra áp l c phát tri n áng k lên ng b ng sông C u Long. Vi c t ng c ng s n
xu t trong h n 3 th p k qua ã gây ra nh ng h u qu t t y u i v i các ngu n tài nguyên
thiên nhiên và môi tr ng c a khu v c. Thêm vào ó, bi n i khí h u c d báo r ng s
e d a thêm cu c s ng, sinh k và tài s n c a khu v c. N ng su t lúa ng b ng sông
u Long d ki n s gi m 6-12% do ng p l t và xâm nh p m n, trong khi s n l ng nuôi
tr ng th y s n c ng s b nh h ng.
Các áp l c kinh t xã h i c ng tr nên rõ r t. Khi ph i ch u nhi u áp l c v r i ro kinh t và

môi tr ng, nông dân s n xu t quy mô nh ngày càng g p nhi u khó kh n trong vi c m
o m t m c t i thi u l i nhu n và duy trì cu c s ng n nh (Ngân hàng Th gi i, 2014).
Dù c t l nghèo l n s chênh l ch trong thu nh p ng b ng sông C u Long v n th p
n so v i m c trung bình c n c, thì kho ng cách giàu nghèo ã t ng thêm trong th p k
qua khu v c này. Kho ng cách gi a các nhóm thu nh p th p nh t và nhóm có thu nh p
cao nh t trong n m 2004 là 6,7 l n và ã t ng lên n 7,7 l n vào n m 2012.
2.2 Tình hình xã h i chung
2.2.1 Dân s và t c phát tri n dân s
Dân s c a vùng ng b ng sông C u Long vào kho ng 17,5 tri u, t ng ng 19%

dân s Vi t Nam trong n m 2014. T c t ng dân s là t ng i n nh t n m 2010.
c t ng dân s trong 7 t nh dao ng t 0,1% (Sóc Tr ng) n 0,6% (Kiên Giang).
2.2.2 M t dân s
5
t dân s trung bình c a ng b ng sông C u Long trong n m 2014 là kho ng 432
ng i/km2.
2.2.3 Di c
Trong 5 n m qua, các t nh d án ã liên t c ch ng ki n vi c dân s di c ra ngoài. Trong

m 2014 trung bình BSCL là - 6,7%. Các t l di c c a các t nh d án dao ng t
-5% i v i Trà Vinh và -13,6% i v i Cà Mau. Xu h ng di c ra ngoài cho th y có s
gia t ng nh t i kh p các t nh k t 2012.
2.2.4 Dân t c thi u s
Các dân t c thi u s phân b không u trên a bàn các t nh ng b ng sông C u Long.
Trong các t nh d án, Sóc Tr ng, Trà Vinh và Kiên Giang chi m ph n l n dân s c a các
dân t c thi u s (l n l t là 36%, 32%, 15%). An Giang và Cà Mau có s l ng ng i
dân t c thi u s t ng i nh trong khi con s này c a B n Tre và ng Tháp là không
áng k . S phân b c a ng bào dân t c thi u s trong các t nh c ng không u. Nhìn
chung, t l dân t c thi u s trong khu v c d án (huy n) n m trong nh ng t nh này - Sóc
Tr ng, Trà Vinh, Kiên Giang, An Giang và Cà Mau – th p h n so v i t l toàn t nh.
2.2.5 Thu nh p và phân b thu nh p
Thu nh p bình quân u ng i hàng tháng cho th y ng i dân ng b ng sông C u

Long ki m c 1,8 tri u ng/tháng, th p h n m c trung bình toàn qu c g n 2 tri u
ng/tháng trong n m 2012. Trong khi s b t bình ng thu nh p ng b ng sông C u
Long là th p h n so v i m c trung bình c a qu c gia, kho ng cách gi a giàu và nghèo
trong vùng l i gia t ng trong th p k v a qua. Kho ng cách gi a nhóm thu nh p th p
nh t và nhóm thu nh p cao nh t vào n m 2004 là 6,7 l n, t ng lên n 7,7 l n vào n m
2012.
2.2.6 Tình tr ng nghèo
2006 n 2012, t l h nghèo ng b ng sông C u Long ã gi m u n (t

13,5% n m 2006 xu ng 10,1% n m 2012) và th p h n so v i m c trung bình toàn qu c
(B ng 4). Trong n m 2012, t l h nghèo trung bình ng b ng sông C u Long là
10,1%, trong khi trung bình toàn qu c là 11,1%.
2.2.7 Vi c làm
li u vi c làm cho th y t l dân s có vi c làm t i Vi t Nam và ng b ng sông C u

Long trong 5 n m qua t ng i n nh v i m c t ng tr ng r t nh - ch trên d i 2%.
2.2.8 V n gi i
h i vi c làm c a ph n nông thôn ng b ng sông C u Long m c dù cao h n

nam gi i v n n m d i m c trung bình toàn qu c. D li u cho th y 1,83% s ph n
ng ký vi c làm không th tìm c vi c, trong khi con s này trung bình trên toàn
qu c là 1,49% i v i n .
i v i ph n ng b ng sông C u Long, bi t ch là m t v n quan tr ng. Bi t ch
6
liên k t ch t ch v i ói nghèo và là m t ch s quan tr ng c a tính d b t n th ng xã
i. Các d li u v xóa mù ch cho th y ch 93% ph n ng b ng sông C u Long
bi t ch , th p h n so v i t l này nam gi i là 96,4% và trung bình toàn qu c là 94,7%
cho c nam và n .
2.2.9 C c u s d ng t và nông nghi p
c u s d ng t cho th y các di n tích l n nh t dành cho t tr ng cây hàng n m

(ch y u là lúa g o) thu c v ng Tháp, An Giang, Kiên Giang và Sóc Tr ng. t c ng
c s d ng cho m c ích quan tr ng khác là nuôi tr ng th y s n. Hi n nhiên các di n
tích l n nh t dành cho t nuôi tr ng th y s n, theo th t gi m d n, n m các t nh ven
bi n Cà Mau, Trà Vinh, Sóc Tr ng và B n Tre.
2.3 Nh ng ng i d b t n th ng
2.3.1 Ng i không có t và ít t
Có m t s nguyên nhân làm cho ng i dân không có t nông thôn ng b ng sông

u Long. Nh ng gia ình tr , xu t thân t cha m nghèo r t có kh n ng không c
th a k hay th a k r t ít t t cha m c a h . Nh ng tai ng trong gia ình nh
thành viên trong gia ình b b nh hi m nghèo hay s qua i t ng t c a lao ng tr
t hay liên ti p m t mùa có th d n n vi c gia ình ph i bán t lo cho các nhu
u tr c m t và / ho c thanh toán các kho n n . V i ngu n l c h n ch , h không
th a d ng hóa thu nh p và ph i d a vào thu nh p t lao ng làm thuê và khai thác
tài nguyên thiên nhiên cho cu c s ng. Ng i nghèo bao g m c nh ng ng i ít t.
Hi n nay, m t gia ình nông dân trung bình có n m thành viên s h u d i m t hecta
t lúa có th c coi là có ít t n u gia ình ó không th áp ng nhu c u chi tiêu
ch b ng thu nh p t tr ng lúa - dù là 2 hay 3 v .
2.3.2 Dân t c thi u s
ói nghèo và tình tr ng d b t n th ng ng b ng sông C u Long có xu h ng

i nhi u vào dân t c thi u s , th hi n qua các d li u trong b ng sau.
ng 2. Ch s nghèo, ng b ng sông C u Long (Ngu n: H s nghèo, T ng

c Th ng kê, 2014)
2010 2012
Dân t c c a ch h l nghèo Kho ng c l Kho ng c

cách nghèo nghèo cách nghèo
nghèo nghèo
Nhóm dân t c Kinh và 12.9 2.7 0.9 9.9 1.9 0.6

dân t c Hoa
Các nhóm khác 66.3 24.3 11.3 59.2 19.2 8.2
Các d li u trong b ng cho th y r ng t l h nghèo, kho ng cách giàu nghèo, và m c

nghèo ói c a dân t c Kinh và dân t c Hoa g p l i v n th p h n nhi u so v i nhóm
7
các dân t c khác, ch y u là ng i Khmer. ng b ng sông C u Long, 93% dân s
thu c nhóm ng i Vi t dân t c Kinh và 7% là ng i dân t c thi u s bao g m c ng i
Hoa, Ch m, và Khmer. Ng i Khmer ng b ng sông C u Long là nhóm dân t c l n
nh t v i t ng s dân 1,26 tri u ng i ( u tra dân s T ng c c Th ng kê, 2012). Trong
ba nhóm, ng i Khmer là nhóm nghèo nh t và d b t n th ng nh t, ti p theo là ng i
Ch m, trong khi ng i Hoa có v trí t ng ng v i ng i Kinh.
3. ÁNH GIÁ KINH T XÃ H I VÀ M C T N TH NG C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH

NG
3.1 ánh giá kinh t xã h i và m c t n th ng c a các mô hình c ng ng thích

ng v i l
3.1.1 Mô hình thích ng v i l c xu t
lúa ba v sang lúa-th y s n
các t nh, s h tr t phía nông dân ang th c hi n canh tác lúa ba v trong vi c
chuy n i sang các mô hình khác liên quan t i vi c l u gi l là r t th p. M c l th p
l c trong n m nay cùng nh ng thi t h i x y ra i v i ngành nuôi tôm càng làm t ng
nguy c r i ro trong m t nh ng ng i nông dân tr ng lúa ba v .
lúa hai v sang lúa-th y s n
Mô hình thích ng 1: Lúa ông Xuân + cánh ng ng p l nuôi tôm càng xanh
qu ng canh.
Mô hình thích ng 2: Cây hàng hóa + lúa mùa n i và tôm càng xanh trong mùa
.
Mô hình thích ng 3: Cây hàng hóa + lúa mùa n i và ánh b t cá.
Mô hình thích ng 4: Lúa ông Xuân + 2 v cây tr ng làm th c n gia súc +
ánh b t cá trên cánh ng ng p l .
3.1.2 M c t n th ng do bi n i khí h u
thay i c ng h n hán, l l t, nhi t môi tr ng cao h n và u ki n th i ti t

t th ng làm t ng nh ng thách th c cho vi c qu n lý nuôi tr ng th y s n trong b i
nh ng b ng ng p l . K t h p v i m c n c l th p, nhi t nóng h n làm cho
c quá nóng tôm có th t n t i. N c c n ph i c b m vào duy trì t i thi u
sâu 1 mét n c cho s t n t i và phát tri n c a tôm. Nh ng thách th c có th qu n
lý này c n ph i c xem xét trong m i liên h v i l i ích qu n lý l l t và h sinh thái
trong di n tích t ng thêm c a vùng ch m l .
3.1.3 Nguy c v môi tr ng i v i các mô hình sinh k
Nông dân nuôi tôm trong nhóm t p trung ng Tháp a ra báo cáo v hai nguyên
nhân gây ô nhi m n c chính. Hai nguyên nhân này bao g m các ao nuôi tr ng th y
n bán chuyên sâu và các vùng tr ng lúa. Ch t l ng n c l kém t biên gi i
Campuchia c ng là m t v n ang c quan tâm t i huy n An Phú (t nh An Giang).
Nông dân cho bi t ã xu t hi n tình tr ng cá, c và tôm ch t do lo i n c này. Ng i
nông dân cho r ng ây có th là m t m i e d a nghiêm tr ng t i vi c nuôi tôm trong
mùa l .
3.1.4 Phân tích tài chính c b n c a các mô hình thích ng v i l
8
Tr ng lúa (hai hay ba v )
Lúa hai v t o ra l i nhu n hàng n m vào kho ng 33 tri u VND/ha. Trong khi ó, lúa
ba v t o ra l i nhu n hàng n m vào kho ng 38 tri u VND/ha (s li u c a ng
Tháp).
Lúa n i
i nhu n hàng n m t v lúa mùa n i trong mùa l là vào kho ng t 25 tri u

VN /ha n 55 tri u VN /ha. S li u này t ng ng v i l i nhu n thu ct
t n m tr ng lúa chuyên canh, t c là kho ng 38 tri u VN /ha. Vi c canh tác thêm
t v cây hang hóa trong mùa khô (s n, ki u ho c t ) giúp t o ra doanh thu cao
n so v i canh tác lúa ba v trong m i tr ng h p.
Tôm càng xanh
Tôm càng xanh cho l i nhu n kho ng 33 tri u ng/ha m i v . K t h p v i v lúa

ông-Xuân t o ra l i nhu n kho ng 21 tri u VN /ha, h th ng canh tác lúa-tôm
c ng t có th k t h p t o ra l i nhu n hàng n m kho ng 54 tri u VN /ha. Con
này g p kho ng 1,4 l n con s 38 tri u ng/ha l i nhu n t o ra t canh tác ba v
lúa.
3.1.5 Các v n xã h i trong nh ng mô hình thích ng v i l
Dân t c
An Giang và ng Tháp, m t b ph n l n ng i dân t c Khmer, Ch m và Hoa ã

t hôn v i ng i Kinh và ph n l n u sinh s ng chung trong cùng m t vùng t
ng l n n i có c ng ng ng i Kinh sinh s ng. Quá trình h i nh p và liên k t
thông qua hôn ph i v i c ng ng ng i Kinh ã d n t i vi c ngôn ng ti ng Vi t
c s d ng m t cách r ng rãi trong vùng, và vi c trình bày d án b ng các ngôn
ng thi u s khác là không c n thi t.
Tình tr ng nghèo và không có t s n xu t
i An Giang, các huy n Tri Tôn và T nh Biên có t l nghèo t ng i cao, t ng

ng v i t l s dân t c thi u s sinh s ng t i ây. u tiên v u t sinh k có th
c nh h ng t i khu v c Tri Tôn nh m t o ra c h i vi c làm cho ng i nghèo.
Huy n H ng Ng , ng Tháp, v i t l ói nghèo cao h n m c trung bình c a ng
ng sông C u Long nên là khu v c nh n c u tiên u t sinh k .
Vi c làm
Thi u vi c làm là m t v n nghiêm tr ng i v i nh ng ng i không có t và

nh ng ng i nghèo c An Giang và ng Tháp, nh h ng t i c nam gi i và n
gi i. Nhu c u lao ng cho s n xu t lúa g o ã gi m trong nhi u n m v a qua do
quá trình c gi i hóa nông nghi p, trong ó, nhi u công vi c nh thu ho ch lúa ã
c ti p qu n b i các lo i máy nông nghi p. Vi c s d ng nhi u thu c di t c c ng
lo i b nhu c u nh c b ng tay, làm gi m c h i vi c làm dành cho ph n nghèo
không có t canh tác. So v i 10 n m v tr c, dài c a m t ngày làm bình
th ng ã gi m t 40 n 50%.
u trúc xã h i và các h p tác xã h tr v sinh k và ti p c n v i tín d ng
9
i Ph n (WU) và H i Nông dân (FU) ho t ng r t tích c c. Trong khi vi c gia
nh p H i Ph n là vô u ki n i v i m i ph n , nh ng ph n nghèo r t
th ng xuyên tìm n H i Ph n vì h có th ti p c n v i nhi u bi n pháp xóa ói
gi m nghèo, tín d ng nh , t o thu nh p, t o vi c làm và các sáng ki n v s c kh e
ph n c a H i. Ng c l i, H i Nông dân l i ch thu hút c nh ng ng i àn ông
có t canh tác, có u ki n áp d ng các khóa h c v nông nghi p m r ng do H i
ch c. Nh ng h gia ình nghèo và không có t canh tác nhìn chung u không
c ti p c n v i nh ng c h i này nâng cao hi u bi t.
Ngoài ra, ho t ng c a các h p tác xã trong khu v c d án c ng r t tích c c. Ch

i huy n Tam Nông, ã có t i 38 h p tác xã ho t ng, trong ó có 32 h p tác xã
ngh nông và 6 h p tác xã thu c các ngành ngh khác.
Ngoài ngu n tín d ng có s n cho các thành viên c a các nhóm t l c và h p tác xã,
tín d ng c ng c cung c p trong khu v c d án d i d ng tín d ng vi mô cho
ng i nghèo t H i Ph n và ngân hàng Chính sách Xã h i, m c dù ngu n này v n
còn h n ch . Tín d ng chung dành cho u t nông nghi p ch ng h n nh mua h t
gi ng, nguyên li u u vào c cung c p t i Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri n
Nông thôn (Agribank), song ngu n tín d ng này ch gi i h n cho các ch s h u t,
vì h c n có Gi y ch ng nh n quy n s d ng t vay v n t Agribank.
Ho t ng tích c c c a H i Ph n và H i Nông dân, các nhóm t l c và h p tác xã

ã cho th y r ng c u trúc và v n hóa c ng ng t i ây là r t ch c ch n, m b o
cách ti p c n t p th nh m nhân r ng các mô hình thích ng d a trên l l t.
Di s n v n hóa
Không t n t i nh ng lo ng i v v n di s n v n hóa c hai t nh An Giang và

ng Tháp do vi c chuy n i sinh k c xu t. T i các vùng tr ng lúa hai v ,
m t tiên không bao gi c xây d ng trên t ng p n c, mà n u có, nh ng
ngôi m này c ng c xây trên các b c cao gi trên m t n c l . Không có các
lo i di s n v n hóa nh nh ng n i th t ho c t p quán v n hóa nào c cho là
n c n gi i quy t.
3.2 ánh giá kinh t xã h i và m c t n th ng c a các mô hình c ng ng thích

ng v i n c l
3.2.1 Các mô hình thích ng v i n cl c xu t
Các mô hình thích ng v i n cl c xu t bao g m:
H th ng xen k lúa-tôm (SP5 - B n Tre)

H th ng xen k lúa hai v -tôm (SP9 - Kiên Giang)
R ng ng p m n-tôm chuy n i thành r ng ng p m n ch ng nh n h u c -tôm
(Cà Mau, B n Tre, Trà Vinh)
Mía sang nuôi tôm thâm canh (SP7 - Sóc Tr ng)
3.2.2 M c t n th ng do bi n i khí h u
Vi c chuy n i t tr ng lúa hai v sang lúa-tôm Kiên Giang, và u t vào r ng ng p

n-tôm có ch ng nh n h u c Cà Mau, Trà Vinh và B n Tre i di n cho s thích
nghi sinh k quan tr ng cho s thay i khí h u s làm gi m t n th ng cho c ng ng.
10
Trong khi quá trình chuy n i t cây mía nuôi tôm thâm canh trên Cù Lao Dung
ng nh là m t s thích nghi t t v i m n t ng lên, có th là mô hình hi u qu h n
thích ng v i m n t ng, nhi t môi tr ng cao h n, và n c bi n dâng (SLR). Ví
, tôm- ng ng p m n có th ch u c nhi t môi tr ng xung quanh cao h n và
tr l i lên n 20 cm phù sa m t n m.
3.2.3 Các v n môi tr ng
th ng xen k lúa - tôm (B n Tre)
nh t nuôi tôm thâm canh có th nh h ng n h th ng lúa-tôm và r ng ng p

n nuôi tôm xen k . N u không có quy ho ch phù h p ho c quy ho ch s d ng
t, ki m soát vi c lây truy n b nh t nuôi tôm thâm canh là g n nh không th .
Chuy n t lúa hai v sang h th ng xen k lúa - tôm (Kiên Giang)
c th i hóa h c t nông nghi p phía sau c ng ki m soát m n xu t An Biên

và An Minh, Kiên Giang, có th nh h ng n các khu nuôi sò huy t g n b .
Nh ng nh h ng này có th c n xem xét c n th n trong vi c ánh giá tác ng môi
tr ng.
Chuy n t mía sang thâm canh tôm (Sóc Tr ng)
ng c ng s d ng n c ng m, t i cho mía và nuôi tôm trong mùa khô, ho c vì

lý do nào khác, s làm t ng s t lún t. Hi n không có nghiên c u hi n có v tính
n v ng c a vi c khai thác n c ng m cho nông nghi p và h gia ình hi n nay,
và m i quan h v i s t lún t.
3.2.4 Phân tích tài chính c b n c a các mô hình thích ng v i n cl
th ng xen canh lúa - tôm (B n Tre)
th ng tr ng lúa - nuôi tôm xen k B n Tre bao g m hai mô hình. u tiên là mô

hình truy n th ng v i m t v lúa vào mùa m a và m t v tôm n c l vào mùa khô
th ng này t o ra t ng l i nhu n hàng n m kho ng 102 tri u ng/ha, trong ó
96% l i nhu n n t tôm. Mô hình "t ng c ng" th hai k t h p canh tác tôm n c
ng t l n v i tr ng lúa vào mùa m a nh m t ngu n thu nh p b sung. L i nhu n
hàng n m t mô hình này là kho ng 144 tri u ng/ha, ho c x p x 1.4 l n l i nhu n
a mô hình thông th ng.
lúa hai v sang lúa - tôm xen canh (Kiên Giang)
Hai v lúa Kiên Giang sinh l i hàng n m c a kho ng 10 tri u ng/ha. H th ng

lúa-tôm xen k Kiên Giang t o ra l i nhu n hàng n m c a 28 tri u ng/h. Quá
trình chuy n i t hai v tr ng lúa sang h th ng tr ng lúa-nuôi tôm s g n nh
ng ba l n l i nhu n cho nông dân chuy n i khi n quá trình chuy n i kinh t tr
nên h p d n h n.
tôm – r ng ng p m n sang tôm – r ng có ch ng nh n h u c (Cà Mau, Trà

Vinh và B n Tre)
11
Các h th ng nuôi tôm r ng ng p m n ch a c ch ng nh n t o ra l i nhu n
hàng n m kho ng 38 tri u ng/ha. B ng vi c c ch ng nh n h u c , các trang
tr i t ng t có th t ng l i nhu n t 7 n 10 tri u ng/ha, t ng ng t ng 20 n
26% l i nhu n.
t nh B n Tre, l i nhu n hàng n m t h th ng nuôi tôm r ng ng p m n không

c ch ng nh n là kho ng 32 tri u ng/ha. T i t nh Trà Vinh, l i nhu n t các h
th ng nuôi tôm r ng ng p m n không c ch ng nh n là kho ng 21 tri u ng/ha.
Tuy nhiên, m c t ng kho ng 20% nh vùng h ngu n Cà Mau có th c k
ng qua vi c a tôm c ch ng nh n h u c vào nuôi tr ng B n Tre và Trà
Vinh.
mía sang thâm canh tôm (Sóc Tr ng)
n xu t mía ng t i Cù Lao Dung cho l i nhu n hàng n m kho ng 28 tri u

ng/ha. Trong khi ó, l i nhu n hàng n m t nuôi tôm thâm canh là kho ng 398
tri u ng/ha.
3.2.5 Các v n xã h i trong mô hình th c ng v i n cl
Dân t c
Dân t c không ph i là m t v n B n Tre vì t nh này có s dân là ng i dân t c

thi u s th p nh t vùng ng b ng sông C u Long. Có s l ng dân t c thi u s
áng k huy n An Biên (Kiên Giang), Cù Lao Dung (Sóc Tr ng), và huy n Duyên
i (Trà Vinh). Trong t t c các huy n, t l ng i dân t c thi u s th p h n so v i
l t nh. Theo nh ng ng i tham gia nhóm t p trung, ng i dân t c Khmer ph n
n ã c tích h p vào các c ng ng dân t c Kinh và ã liên k t hôn v i ng i
Kinh. Tuy nhiên, nhóm này chi m m t t l l n ng i nghèo và không có t, và
công vi c làm thuê các trang tr i nuôi tr ng th y s n và mía c ng nh thu th p
ngu n l i th y s n t nhiên bán cho nông dân nuôi tr ng th y s n nh c phi u
th c n cho tôm. Ngôn ng không ph i là m t v n vì ng i Khmer ph n l n ã
c hòa nh p vào các c ng ng ng i Kinh và có th giao ti p b ng ti ng Vi t.
Tình tr ng nghèo và thi u t s n xu t
l nghèo c a khu v c ti u d án t i Kiên Giang, Cà Mau và Sóc Tr ng là th p

n so v i m c trung bình c a ng b ng sông C u Long. Tuy nhiên, t l nghèo t i
huy n Th nh Phú (B n Tre) là t ng i cao h n so v i m c trung bình c a ng
ng sông C u Long. Trong t t c các khu v c ti u d án, nh ng ng i tham gia
nhóm lý do t p trung ch y u c xác nh là m t nguyên nhân gây ra ói nghèo là
th h và liên k t ch t ch không có t. Suy gi m ngu n l i th y s n ven bi n ã
gi m trong nh ng n m qua mà làm cho nó khó kh n cho các h nghèo là ph thu c
vào tài nguyên thiên nhiên là m t trong nh ng ngu n thu nh p chính phá v vòng
nghèo ói.
i quan tâm th hi n trong quá trình tham v n nhóm t p trung là do các d án t p
trung vào vi c h tr nông dân có t nuôi tr ng th y s n mà không nh c gì n l c
ng lao ng b sung, nên ng i nghèo s không h ng l i t d án.
n gi i
12
n l n c báo cáo liên quan n s b t bình ng c a ph n trong khu v c
là tình tr ng mù ch ph n gây c n tr kh n ng ki m thu nh p cao h n ngoài
thu nh p t trang tr i. u này có liên quan n t l ph n i h c th p huy n.
i s t p trung vào vi c c i thi n h th ng lúa-tôm xen k hi n nay, không có thay
i l n trong l ng công vi c cho hai gi i. Tuy nhiên, c h i vi c làm cho ph n s
cho k t qu gi m trong quá trình chuy n i t cây mía sang tôm thâm canh.
Vi c làm
t lý do khác d n n ói nghèo trong khu v c c nh ng ng i tham gia nhóm

p trung nh c n là thi u c h i vi c làm. T l di c kh i huy n c nh ng
ng i tham gia nhóm t p trung báo cáo là t ng i cao: 3 n 8 trong s 10 gia
ình cho bi t s chuy n i làm vi c t i các khu công nghi p
Vi c chuy n i t tr ng mía sang nuôi tôm thâm canh có th c d ki n s có

t tác ng áng k n c h i vi c làm cho c nam gi i và ph n nghèo. c
bi t, c h i vi c làm cho ph n c vi c làm có ý ngh a t tr ng mía s b nh
ng áng k b i vì ni m tin mê tín d oan r ng ph n s mang l i u x u cho
tôm.
u trúc xã h i và h p tác xã h tr sinh k và ti p c n tín d ng
Nói chung, các khu v c ti u d án có ít h p tác xã chính th c h n trong khu v c

ng b ng phía trên và có xu h ng d a nhi u h n vào t p th (H p tác xã) và các
nhóm t giúp . C H i Nông dân và H i Ph n ang ho t ng trong khu v c
ti u d án v i các sáng ki n trong m t lo t các l nh v c bao g m t o vi c làm, nâng
cao thu nh p, c h i ào t o ngh , ào t o v qu n lý tài chính và qu n lý h vay, vv
Nh vùng ng b ng phía trên, t l t ng i cao c a c ng ng cm cn

và các cu c u tra h gia ình cho th y m t nhu c u h tr nông dân có v n
ut i v i ngu n s ng m i.
Ngu n tín d ng vi mô có s n trong khu v c ti u d án cho ng i nghèo c a Ngân

hàng Chính sách Xã h i, H i Liên hi p Ph n và các d án phát tri n.
Di s n v n hóa
Không có tác ng áng k nào v di s n v n hóa c xác nh do không có thay

i áng k v mô hình sinh k n c l các ti u d án.
Tác ng xã h i t công trình
Th o lu n nhóm t p trung ã nêu lên nh ng lo ng i v vi c thi t k các c a c ng

c xu t gây c n tr giao thông ng th y An Biên (Kiên Giang), Cù Lao
Dung (Sóc Tr ng) và Th nh Phú (B n Tre). Các thi t k c a c ng c n cho phép tàu
thuy n có th i qua, vi c óng c ng c n ph i c gi m thi u, và thông báo quy
trình ho t ng cho c ng ng.
4. KI N NGH
4.1 Xác nh m c t n th ng do khí h u và môi tr ng
13
4.1.1 C u trúc h tr sinh k
n d ng s h tr c a các chuyên gia nông nghi p và nuôi tr ng th y s n h tr

i u hóa thi t k các công trình h tr mô hình sinh k . m b o r ng thi t k công
trình có th ki m soát t t h n ngu n n c s n có và ch t l ng n c cho các mô
hình sinh k t ng ng, u này r t quan tr ng gi m thi u r i ro môi tr ng khí
u cho nông dân.
4.1.2 Quy ho ch ch t l ng n c và s d ng t
V n ch t l ng n c c n ph i c gi i quy t c bi t là trong các mô hình có

liên quan n nuôi tr ng th y s n (c n c ng t và n c l ) n u c n phát tri n sinh
b n v ng. Nhi u khu v c ti u d án n m trong các khu v c c n-t i u v ch t
ng n c và c s h t ng ki m soát n c.
T i Ba Tri, k ho ch s d ng t trong khu v c này c n c s a i v i s h tr
a ngành c a các chuyên gia nông nghi p, nuôi tr ng th y s n, và lâm nghi p (nuôi
tôm r ng ng p m n). Xung t trong s d ng t ven bi n và kênh r ch gi a ê bi n
và huy n l 16 khi n vi c qu n lý ch t l ng n c c c k khó kh n.
ánh giá và theo dõi tác ng c a n c th i h u c t i nuôi tr ng th y s n phía sau
a c ng ng n m n ven bi n (Kiên Giang).
4.1.3 Khai thác n c ng m và s t lún t
Th c hi n các nghiên c u v khai thác n c ng m và hi n t ng lún t Cù Lao

Dung nh m hi u rõ h n và t v n cho u t vào sinh k . K t h p b m n c ng m
trong mùa khô t i mía và cung c p n c h gia ình s d n n ti p t c lún mà
p ch t n c bi n dâng.
4.2 Xác nh m c t n th ng v xã h i
4.2.1 Nguy n v ng c a nông dân v ti p nh n các mô hình sinh k
Xác nh v trí thí m sinh k g n các mô hình thành công thay i nh n th c v

i ro cho nông dân. Các nông dân canh tác ba v lúa và hai v lúa, c ng nh nông
dân tr ng lúa n i c m nh n nh ng r i ro th t b i c a các sinh k d a vào l là t ng
i cao. T ng t nh v y, nông dân tr ng lúa thâm canh ven bi n (ví d nh Ba
Tri) c ng nh n th c c nguy c c a thâm canh tôm là t ng i cao so v i lúa
thâm canh.
4.2.2 Xác nh các r i ro th tr ng
Gi m nguy c d cung b ng cách làm vi c v i các doanh nghi p làm nông nghi p
theo ph ng pháp gia t ng t ng c p. Vi c th c hi n sinh k c n làm theo ph ng
pháp t ng c p nhân r ng có th ki m tra th tr ng và doanh nghi p làm nông
nghi p có th i gian m r ng th tr ng c a mình ho c tìm ki m th tr ng m i.
4.2.3 a d ng hóa trong và ngoài các mô hình thích ng
Trong m t s ti u d án, các l a ch n sinh k c xu t là t ng i h p và có

t s ph m vi, v i chuyên gia t v n, là t ng s l ng các mô hình theo th i gian.
14
Chia s nh ng bài h c và kinh nghi m gi a các ti u d án c ng có th giúp t ng s
a d ng hóa. Ví d , các mô hình B n Tre ng th i nuôi tôm càng xanh cùng lúa
mùa m a có th c áp d ng trong h th ng lúa-tôm Kiên Giang.
Ch ng nh n h u c , tiêu chu n s n xu t s ch (ví d nh VietGAP), và xây d ng
th ng hi u s n ph m c n c h tr giúp m c a và a d ng hóa th tr ng.
4.2.4 H tr nông dân
Vi c s d ng các h p tác xã nông nghi p ho c các nhóm t p th th c hi n các

mô hình thích nghi sinh k s hình thành c s c a chi n l c th c hi n sinh k cho
các ti u d án. Hình thành các h p tác xã m i, ho c th c hi n thông qua các h p
tác xã hi n có, s giúp t o ni m tin cho nông dân thông qua vi c chia s r i ro t p
th , c bi t là v i nông dân s r i ro và không s n sàng áp d ng các mô hình thích
ng m i.
C n cung c p v n kh i nghi p cho các u t sinh k . Farmers will not be able to
fund the livelihood investments by themselves because most farmers have some
level of debt. Capital for investment was the highest priority support requested by
farmers.
Thuê chuyên gia nuôi tr ng th y s n và nông nghi p h tr các h p tác xã /nhóm
p th , các c quan khuy n nông và nông dân v t p hu n k thu t và h tr phát
tri n.
Các t ch c qu n chúng, c bi t là H i Nông dân và H i Ph n , ph i óng vai trò
trung tâm trong vi c h tr nông dân và h p tác xã v n ng, t ch c t p hu n
khuy n nông, t o u ki n cho nông dân giao l u nông dân và theo dõi ho t
ng mô hình, v.v.
Khuy n khích các doanh nghi p nông nghi p thành l p tr i s n xu t gi ng có kh
ng s n xu t gi ng th y s n ch t l ng cao g n các khu v c ti u d án
Xây d ng các công c h tr d oán giúp nông dân c nh báo s m v h n hán
và l l t. Các hi n t ng El Nino d d i trong n m nay ã nói lên s c n thi t ph i
phát tri n các công c d oán giúp thông báo cho ng i dân v nh ng gì lo i
cây tr ng mà h nên u t vào.
4.2.5 Tình tr ng nghèo và thi u t s n xu t
H tr sinh k cho ng i không có t trong khu v c ti u d án c n c th c hi n

ho c m r ng t các ch ng trình phát tri n hi n nay nh m tránh gia t ng b t bình
ng gi a nh ng h khá gi và h nghèo.
Khuy n khích các doanh nghi p nông nghi p ( c bi t là các công ty tích h p theo
chi u d c) m r ng chu i giá tr c a h t o ra c h i vi c làm cho ng i
nghèo. T nh nên xem xét gi m thu thu hút u t kinh doanh nông nghi p.
4.2.6 Tham v n và tham gia c a c ng ng
Các cu c tham v n sau ây c yêu c u ngoài nh ng tham v n ã c th c hi n

(t c là v v n tái nh c và môi tr ng).
o Ch p nh n mô hình sinh k
o L a ch n và thi t k sinh k tín d ng nh
o Thi t k giao thông th y - thi t k c a c ng và quy trình v n hành
15
th h n, các cu c tham v n công chúng và các sáng ki n tham gia c ng ng
nên tính n các ki n ngh sau ây liên quan n trình dân trí và nhu c u c a ph
.
Truy n thông d án ph i c b sung b ng tuyên truy n thông qua l i nói. Vi c

th c hi n d án m c c ng ng không nên ch d a trên các tài li u/ thông tin
liên l c, v n b n (ví d nh b i th ng, ào t o k thu t, v.v.). Trong h u h t các
khu v c ti u d án, m c giáo d c là r t th p và t l mù ch t ng i cao, c
bi t là ph n và ng i dân t c thi u s .
Các ch ng trình ào t o khuy n nông nên m b o r ng chúng c th c hi n
theo cách th c và th i m phù h p cho ph n m b o các công vi c trong gia
ình c a mình nh ch m sóc tr , chu n b b a n, vv.
4.2.7 ng và giao thong th y
Thi t k c a c ng c n ph i m b o r ng tàu thuy n có th di chuy n ra vào m t

cách t i u. Trong các khu v c có l u l ng giao thông l n, ví d nh các c ng
ng ánh b t cá (Kiên Giang, Sóc Tr ng, Ba Tri-B n Tre), các c a c ng ph i
ng cho phép tàu ánh cá ra vào trong kho ng th i gian c a c ng m t i khu
c ó.
C quan qu n lý ch u trách nhi m v ho t ng c a các c a c ng c n ph i thi t k
t l ch trình ho t ng v i c ng ng nêu rõ chi ti t l ch óng m chính xác cho các
a c ng c ng ng có th lên k ho ch s d ng ng th y và gi m thi u tác
ng lãng phí th i gian và nhiên li u trong khi ch i các c a c ng m .
16
1. GI I THI U
1.1 MÔ T D ÁN
Báo cáo ánh giá xã h i vùng này cl p h tr cho vi c chu n b D án Ch ng ch u

khí h u t ng h p và sinh k b n v ng ng b ng sông C u Long (MDICRSL).
c tiêu t ng th c a nghiên c u này là hi u rõ h n các c ng ng b nh h ng c i

thi n s tham gia c a c ng ng trong quá trình l p k ho ch u t ng b ng dài h n
m b o tính b n v ng lâu dài và quy n s h u c a khách hàng c a các kho n u t
c xu t. Nghiên c u c th c hi n v i s tham gia c a c ng ng trong ng b ng
c l a ch n nh m t ng c ng s hi u bi t v ho t ng thích ng bi n i khí h u hi n
nay và tác ng xã h i có th là k t qu c a các kho n u t sinh k y t xu t.
Nh ng phát hi n, phân tích và ki n ngh c a Báo cáo này cung c p thông tin cho các nghiên
u kh thi ti u d án và các ánh giá tác ng môi tr ng và xã h i (ESIAs), cùng các tài
li u chính sách an toàn khác.
Báo cáo t p trung vào h p ph n 2, 3 và 4 c a D án MDICRSL. Trong th i gian chu n b ,

các ti u d án sau c xác nh.
ng 3. Danh sách các ti u d án c a D án MDICRSL
Các ti u d án ( a m) Các tác ng vùng
p ph n 2: Qu n lý l vùng th ng ngu n
Ti u d án 1 (SP1 - An Giang –Kiên Phân l

Giang)
Ti u d án 2 (SP2 – Th ng ngu n An ng l ng n c gi l i trong mùa l

Giang)
Ti u d án 3 (SP3- ng Tháp) Các ph ng án sinh k trong mùa l
p ph n 3: Thích ng v i s thay i m n vùng c a song
Ti u d án 4 (SP4 – B n Tre) Chuy n i sang kinh t n c m n, l
Ti u d án 5 (SP5 – B n Tre) u ch nh s d ng t thích ng
Ti u d án 6 (SP6 - Trà Vinh) Tr ng r ng ng p m n, b o v b bi n
Ti u d án 7 (SP7 - Sóc Tr ng) Chuy n i sang kinh t n c m n, l
p ph n 4: B o v vùng ven bi n các bán o
Ti u d án 8 (SP8 - Cà Mau) Tr ng r ng ng p m n, b o v b bi n
Ti u d án 9 (SP9 - Kiên Giang) Chuy n i sang kinh t n c m n, l

ng l ng n c gi l i trong mùa l
Ti u d án 10 (SP10 – B c Liêu) Tr ng r ng ng p m n, b o v b bi n
17
Tóm t t n i dung c a các Ti u d án c trình bày trong H p ph n 1.
Hình 1. a m các ti u d án
1.2 PH NG PHÁP
Nghiên c u này c thi t k th c hi n 3 nhi m v sau ây:
Nhi m v 1: ánh giá m c t n th ng do bi n i khí h u

Th c hi n m t ánh giá nhanh v m c t n th ng do bi n i khí h u và n ng
c (VCA) hi u kh n ng thích ng c a c ng ng hi n t i và các bi n pháp i
phó. VCA bao g m l p b n nghèo, tài nguyên thiên nhiên, sinh k (nông nghi p
và nuôi tr ng th y s n, quy ho ch s d ng t và phân vùng t ai), l ch mùa v
(tích h p v i các k ch b n bi n i khí h u), các nguy c và các m c bi t.
18
Ti n hành ánh giá tác ng bi n i khí h u xác nh các tác ng phát tri n c a
các kho n u t hi n t i và d ki n trong ba vùng thí m c a ng b ng, và h
tr k ho ch thích ng.
Nhi m v 2: Xác nh các bi n pháp m i cho vi c ch ng ch u v i bi n i khí h u

Các ho t ng tham gia c a các bên liên quan t ng h p thông tin v ho t ng
thích ng bi n i khí h u và ng l c c a c ng ng, xác nh các sáng ki n làm
ng kh n ng ph c h i c a c ng ng v i tác ng c a bi n i khí h u.
Tr giúp thi t k các ho t ng h tr sinh k thích h p b sung cho nh ng u
ít h i ti c c a d án cho ba khu v c m c tiêu. Khám phá nh ng ý t ng t t
thi t l p h th ng h tr nông dân/ng dân và các bi n pháp b o hi m r i ro / b o
tr xã h i khi i m t v i vi c thay i t p quán sinh k .
Xác nh các c h i ti m n ng c i thi n t ch c (nh các nhóm nông dân, h p
tác xã tôm, v.v) ti p c n th tr ng, ti m n ng xu t kh u t t h n
Nhi m v 3: Phân tích xã h i vùng d án

Mô t ng n g n v các c tr ng c a khu v c a lý trong ba a m d án c
a ch n v m t dân s hi n nay, các ho t ng xã h i và kinh t - c bi t là các
n liên quan n sinh k c ng nh tài s n công c ng, a lý và môi tr ng.
Xem xét, ánh giá và trình bày:
- C s d li u có s n v các c m k th a v t nhiên, v n hóa, xã h i, kinh
có liên quan trong khu v c d án có tính n các ho t ng hi n t i (ví d ,
ho t ng nông nghi p c t i tiêu hi n t i, ngu n cung c p n c, giao thông
ng sông, du l ch, v.v.) có liên quan n d án u t m t cách chi n l c.
- Tác ng kinh t xã h i: C c u c ng ng xung quanh khu v c thí m; rà soát
các ho t ng c ng ng và h th ng s n xu t (ví d , nông nghi p, nuôi tr ng
th y s n, công nghi p, các doanh nghi p nh ); m c thu nh p, c s h t ng
công c ng và d ch v xã h i (hàng hóa và d ch v ); và mô t các tác ng tr c
ti p, gián ti p gây ra i v i sinh k ; l p b n nghèo.
Nghiên c u ã k t h p các ph ng pháp sau ây th c hi n 3 nhi m v :
Nhi m v Ph ng pháp
Th o lu n nhóm t p trung d a trên vi c ph ng v n m trong khu v c
1 ti u d án (Ph l c 2)
ti u d án (Ph l c 2)
2
B ng h i ph ng v n h dân (Ph l c 3)
Nghiên c u tài li u và s li u th ng kê
3 ti u d án (Ph l c 2)
B ng h i ph ng v n h dân (Ph l c 3)
19
Nghiên c u tài li u
Vi c nghiên c u tài li u t p trung vào hai l nh v c có óng góp vào m c 2 c a báo cáo này v
i c nh kinh t xã h i vùng.
1. Tình hình kinh t -xã h i c a ng i dân các t nh d án:

a) T c t ng tr ng dân s và dân s c a các t nh - so v i MD và trung bình c a Vi t
Nam.
b) M t dân s c a t nh - so v i MD và trung bình c a Vi t Nam.
c) Di c trong và ngoài t nh
d) Các v n gi i
e) Các v n Dân t c thi u s
f) Xu h ng thu nh p - so v i MD và trung bình c a Vi t Nam.
g) Tình tr ng nghèo t i các t nh - so v i MD và trung bình c a Vi t Nam.
h) Th t nghi p - so v i MD và trung bình c a Vi t Nam.
i) Phân b vi c làm và nghèo
j) Các lo i hình s d ng t và nông nghi p
Ngu n s li u l y t trang web c a t ng c c th ng kê

(http://www.gso.gov.vn/Default_en.aspx?tabid=766) bao g m u tra m c s ng 2012 và niên
giám th ng kê n m 2014 c a 7 t nh.
2. Các lo i hình sinh k trong các ti u d án
Ph n này cung c p thông tin v các mô hình sinh k ã c nh m m c tiêu cho vi c can thi p
vào các ti u d án. Các mô t bao g m trang tr i th c hành, và nh ng l i th và thách th c c a
các mô hình sinh k . Thông tin và d li u c l y t báo cáo hi n có, b sung theo l nh v c
làm vi c c mô t d i ây. Nh ng mô hình này bao g m:
a) Ba v lúa (SP1, SP2, SP3, SP4)

b) Hai v lúa (SP1, SP2, SP3, SP5)
c) Lúa n i (SP1, SP2)
d) G o và tôm càng xanh (SP1, SP2, SP3)
e) Lúa và hoa sen (SP3)
f) G o và tôm n c l (SP5, SP9)
g) Tôm qu ng canh (SP4, SP5, SP6, SP8, SP9)
h) Tôm thâm canh (SP4, SP5, SP6, SP8, SP9)
i) Tôm r ng ng p m n (SP4, SP5, SP6, SP8, SP9)
Th o lu n nhóm t p trung (Các ti u d án 1-9 tr TDA 6)
Ho t ng nghiên c u này ã c ti n hành t 12 tháng 10 và 15 tháng 11 n m 2015.

Công tác hi n tr ng, c d n u b i Liên minh B o t n Thiên nhiên Qu c t (IUCN),
c ti n hành tu n t thông qua các cu c ph ng v n nhóm t p trung trên hi n tr ng
trong m i ti u l nh v c u t d án (xem Ph l c 2 ph ng v n h ng d n). Các nhóm
p trung ã c chia thành các nhóm chính ph và c ng ng. i v i các nhóm c ng
ng, hai t p oàn kinh t -xã h i (ng i nghèo và khá gi ) ã c ph ng v n mb o
ng các d li u thu th p c v n ng l c ng phó v i bi n i khí h u (B KH) có th
c phân bi t theo hai nhóm kinh t -xã h i. bi t h n n a d a trên gi i tính c ng ã c
20
ti n hành trong các nhóm t p trung hi u c nhu c u c th c a ph n . T ng c ng,
p c ng ng, 3 nhóm t p trung g m m i m i khu v c ti u d án 10 ng i c ph ng
n song song.
Nhóm Ng i tham gia Th i gian
Nhóm chu n b d án t nh Các c quan c p t nh, huy n và a ngày

i ph n
Chính quy n xã UBND xã, h i nông dân, h i a ngày

ph n , oàn thanh niên
ng ng (nhóm) 30 ng i tham d c chia 1 ngày

làm 3 nhóm:
1. 10 h nghèo (g m c h ít
t và không có t)
2. 10 h khá gi
3. 10 ph n
Các h cá th Ít nh t 1 h nghèo và 1 h khá a ngày

gi
Các c quan c p t nh, huy n
i t th c a b t u v i m t cu c h p trù b v i i d án t nh g m các nhân viên phòng

ban có liên quan c c p t nh và huy n. M c ích c a cu c h p này là l ng nghe quan m
a t nh v tác ng và các l h ng c a d án, và nh n c m t b n c p nh t v thi t k d
án.
Chính quy n xã
Tr c khi g p g v i c ng ng, m t cu c h p v i chính quy n xã ã c t ch c th o

lu n v ranh gi i ti u d án, i t ng th h ng d án, làm th nào h có k ho ch qu n lý
án và tác ng c a nó, b t k thách th c mà h d oán, vv Tr ng h p m t ti u d án liên
quan n nhi u h n m t xã, m t s chính quy n c p xã ã c m i ph ng v n. Các cu c h p
này c t ch c riêng r v i các nhóm t p trung c ng ng.
Th o lu n nhóm c ng ng
Vi c l a ch n c a nh ng ng i tham gia c ng ng cho các nhóm t p trung c th c hi n

i s tham v n v i ng i t nh và chính quy n huy n tr ng m trong các cu c h p trù b
gi a 14 và 18 tháng Chín cho An Giang, ng Tháp, Sóc Tr ng, và 5 và 09 tháng m i cho
Kiên Giang, Cà Mau và B n Tre. Các tiêu chí sau ây ã c s d ng l a ch n ng i
tham gia:
H nghèo (10 ng i bao g m c ng i ít t và không có t)

H khá gi (10 ng i)
Ph n (10 ng i)
Có m t s tiêu chí l a ch n ng i tham gia cho m i nhóm trên:

Ng i dân t c thi u s
21
i di n các h khác nhau
Các h tái nh c
i v i m i khu v c ti u d án, t v n y ngày v i c ng ng ã c ti n hành. M t

cu c ph ng v n m c s d ng thu th p thông tin nh tính (xem h ng d n ph ng
n t i Ph l c 1). Kho ng 30 ng i tham gia c m i tham d cu c h p c ng ng. 30
ng i tham gia c chia thành 3 nhóm t p trung riêng bi t c a 10 ng i m i bao g m: 1)
gia ình nghèo; 2) h gia ình khá gi ; và 3) ph n . 3 nhóm t p trung ã c ph ng
n riêng r song song trong m t ngày.
Các cu c ph ng v n nhóm t p trung ã c b sung b ng m t n a ngày c a các cu c

ph ng v n m v i ít nh t hai h gia ình (m t ng i nghèo và m t t t h n) và quan sát trên
ng ru ng có cm tm c l n h n chi ti t v các v n nêu ra trong các nhóm
p trung.
Ph ng v n h thu th p thông tin KTXH nh l ng (Ti u d án t 1- 9 tr 6)
li u kinh t -xã h i h gia ình c thu th p b i m t nhóm kh o sát do Trung tâm Qu n

lý n c và bi n i khí h u (WACC) thông qua m t b ng câu h i kh o sát h gia ình s
ng m t câu h i óng-k t thúc (xem Ph l c 3). công vi c l nh v c này ã c ti n hành
26 tháng 10 và 28 tháng 11 n m 2015. Kho ng n m m i cu c ph ng v n h gia ình ã
c ti n hành cho m i khu v c ti u d án. Trong t ng s 400 h gia ình c ph ng v n.
Các cu c ph ng v n h gia ình theo sau các cu c h p nhóm t p trung kho ng m t tu n
sau ó các i nhóm t p trung, cùng v i chính quy n xã, có th cung c p l i khuyên v
các a m l y m u s bao g m h u h t các a m ti u d án sinh k i di n, và các
n . Các h gia ình cho cu c ph ng v n sau ó ã c l a ch n ng u nhiên t ó a
ph ng c th .
22
2. TÌNH HÌNH KINH T XÃ H I
2.1 TÌNH HÌNH KINH T CHUNG
i kho ng 17,5 tri u ng i (19% dân s Vi t Nam), c ng nh nhi u ng b ng châu th

khác, ng b ng sông C u Long có m t dân s cao, m c 431 ng i/km2. Trong n m
2012, 75% dân c t p trung nông thôn. Thu nh p bình quân u ng i hàng n m ng
ng sông C u Long là kho ng 21,6 tri u ng (kho ng 980 USD), th p h n m c trung
bình toàn qu c là g n 24 tri u ng vào n m 2012. M c dù n n kinh t ng b ng sông
u Long ang trên à phát tri n, t c t ng tr ng c a khu v c này v n ch m h n so v i
c trung bình toàn qu c.
i cách kinh t t th i k i M i b t u vào n m 1986 ã nh h ng l n n s phát

tri n kinh t xã h i c a khu v c. Các chính sách c i m i v i nông dân và th tr ng,
cùng v i các chính sách u t m i, ã mang l i h th ng s n xu t hi u qu h n bao g m
các kho n u t c i thi n c s h t ng ngu n n c, c bi t i v i phát tri n th y l i.
Vi c u t vào h th ng ê u ch ng l và các d án ki m soát m n các vùng ven bi n

ã m r ng áng k di n tích tr ng tr t. Khi h th ng c s h t ng c hoàn thi n, vi c
phát tri n công ngh sau ó ã óng m t vai trò quan tr ng trong vi c gia t ng s n l ng.
Ch ng h n, m c dù t n t i t nh ng n m 1970, các gi ng lúa n ng su t cao ch b t u
phát huy hi u qu sau khi các c i ti n trong khâu t i tiêu và ki m soát l l t c áp d ng
trên quy mô l n. Nh ng c i ti n trong qu n lý n c, th c hi n ti n b k thu t và c i cách
chính sách ã giúp s n l ng lúa vùng ng b ng sông C u Long t ng t 4,5 tri u t n trong
m 1976 lên 24,6 tri u t n trong n m 2012, trong ó 8 tri u t n dành cho xu t kh u. ng
ng sông C u Long óng vai trò then ch t trong s phát tri n c a Vi t Nam và ng th i
cho an ninh l ng th c c a khu v c, cung c p 50% l ng g o c a Vi t Nam (90% cho xu t
kh u) và 70% các s n ph m nuôi tr ng th y s n.
Trong hai th p k qua, cu n theo xu h ng c n c, c c u kinh t c a vùng ã thay i

i s phát tri n c a ngành công nghi p và d ch v . Tuy nhiên, nông nghi p v n là ngành
kinh t quan tr ng nh t vùng hi n nay. t nông nghi p chi m 64,3%, t lâm nghi p
chi m 7,4%, t v n t c chi m 6,5%, và t dành cho m c ích c bi t chi m 3.1%
ng di n tích t toàn ng b ng sông C u Long (T ng c c Th ng kê, 2014).
Tuy nhiên, trong th p k v a qua, m t s thay i do t nhiên và con ng i gây ra ã và

ang t ra áp l c phát tri n áng k lên ng b ng sông C u Long. Vi c t ng c ng s n
xu t trong h n 3 th p k qua ã gây ra nh ng h u qu t t y u i v i các ngu n tài nguyên
thiên nhiên và môi tr ng c a khu v c. N ng su t lúa ã b t u suy gi m cùng v i vi c t
tr ng d n c n ki t các l p b i tích. T c b sung n c vào các t ng ch a n c ng m
ng gi m vì các t l theo mùa b m t xây d ng ê cao cho v lúa th ba (IUCN,
2012). T n m 2001 n 2011, T giác Long Xuyên b m t kho ng 40% di n tích l xây
ng ê cao (ICEM, 2015). T i các khu v c ven bi n, các khu r ng ng p m n v n óng vai
trò quan tr ng trong nuôi tr ng th y s n c ng nh ch ng bão và xói mòn c ng ã b m t d n
do s xâm l n c a các trang tr i nuôi tôm.
23
Thêm vào ó, bi n i khí h u c d báo r ng s e d a thêm cu c s ng, sinh k và tài
n c a khu v c. C dân ven bi n ng b ng sông C u Long ã c xác nh là nhóm
c bi t d b t n th ng tr c nh ng tác ng c a bi n i khí h u, bao g m n c bi n
dâng và s gia t ng c d báo c a c ng bão nhi t i. N ng su t lúa ng b ng
sông C u Long d ki n s gi m 6-12% do ng p l t và xâm nh p m n, trong khi s n l ng
nuôi tr ng th y s n c ng s b nh h ng.
Các áp l c kinh t xã h i c ng tr nên rõ r t. Khi ph i ch u nhi u áp l c v r i ro kinh t và

môi tr ng, nông dân quy mô nh ngày càng g p nhi u khó kh n trong vi c m b o m t
c t i thi u l i nhu n và duy trì cu c s ng n nh (Ngân hàng Th gi i, 2014). S gia
ng b t bình ng, không có t, và di c lao ng c bi t là vào các khu v c ô th , là
nh ng h qu áng k nh t. ng th i, các thành ph n kinh t c p hai và c p ba t i ng
ng sông C u Long hi n nay không kh n ng ti p nh n l c l ng lao ng nông
nghi p tr c ây. K t qu là, vi c di c ra ngoài ngày càng t ng, nh t là n Thành ph H
Chí Minh và các t nh lân c n, ng th i s b t bình ng ngày càng rõ ràng. Dù c t l
nghèo l n s chênh l ch trong thu nh p ng b ng sông C u Long v n th p h n so v i
c trung bình c n c, thì kho ng cách giàu nghèo ã t ng thêm trong th p k qua khu
c này. Kho ng cách gi a các nhóm thu nh p th p nh t và nhóm có thu nh p cao nh t
trong n m 2004 là 6,7 l n và ã t ng lên n 7,7 l n vào n m 2012.
2.2 TÌNH HÌNH XÃ H I CHUNG: VÙNG VÀ T NH
2.2.1 DÂN S VÀ T C PHÁT TRI N DÂN S
Dân s c a vùng ng b ng sông C u Long vào kho ng 17,5 tri u, t ng ng 19% dân
Vi t Nam trong n m 2014. Trong s các t nh d án, dân s cao nh t r i vào các t nh ch
u tr ng lúa c a ng b ng sông C u Long, An Giang, ng Tháp và Kiên Giang (xem
2.2.9).
Hình 2. Dân s theo t nh (Ngu n, T ng c c Th ng kê, 2014)
2500
2156
2000 1746
1681
1000s persons
1500 1262 1308

1216
1029
1000
500
0
Ben Tre Tra Vinh Dong Thap An Giang Kien Giang Soc Trang Ca Mau
24
c t ng dân s là t ng i n nh t n m 2010. T c t ng dân s trong 7 t nh dao
ng t 0,1% (Sóc Tr ng) n 0,6% (Kiên Giang). Có th th y các m c t ng t ng i th p
và n nh là k t qu c a t l gia t ng dân s t nhiên t ng i cao (t 5 n 11%) bù tr
i t su t di c cao (t -5 n -16%) c ng t i các t nh này (xem 2.2.3).
Hình 3. T c gia t ng dân s theo t nh (Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)
0.8
0.7 Mekong River Delta
0.6 Ben Tre
0.5 Tra Vinh
0.4 Dong Thap
%
0.3 An Giang
Kien Giang
0.2
Soc Trang
0.1
Ca Mau
0
2010 2011 2012 2013 2014
Hình 4. T c gia t ng dân s t nhiên theo t nh (Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)
14
12 Mekong River Delta
10 Ben Tre
Tra Vinh
percent
8
Dong Thap
6 An Giang
4 Kien Giang
Soc Trang
2
Ca Mau
0
2010 2011 2012 2013 Prel. 2014
2.2.2 M T DÂN S CÁC T NH
t dân s trung bình c a ng b ng sông C u Long trong n m 2014 là kho ng 432

ng i/km2. Trong s các t nh d án, t nh An Giang có m t dân s cao nh t v i 610
ng i/km2, ti p theo là B n Tre, ng Tháp và Trà Vinh, t t c u là h i cao h n so v i
c trung bình c a ng b ng sông C u Long. Các t nh có m t dân s th p h n so v i
c trung bình c a ng b ng sông C u Long là Sóc Tr ng, Kiên Giang và Cà Mau, trong
ó Cà Mau có m t th p nh t 230 ng i/km2 - Cà Mau có nh ng d i r ng ng p m n l n
nh t (gi i thích m t dân s th p).
25
Hình 5. M t dân s theo t nh (Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)
700 610
600 535 498
Person/km2
500 432 440

395
400
275
300 230
200
100
0
Mekong Ben Tre Tra Vinh Dong Thap An Giang Kien Soc Trang Ca Mau
River Delta Giang
2.2.3 DI C VÀO VÀ RA KH I T NH
Trong 5 n m qua, các t nh d án ã liên t c ch ng ki n vi c dân s di c ra ngoài. Trong

m 2014 trung bình BSCL là - 6,7%. Các t l di c c a các t nh d án dao ng t -
5% i v i Trà Vinh và -13,6% i v i Cà Mau..
Hình 6. Xu h ng và t l di c theo t nh (Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)

2010 2011 2012 2013 2014 Ben Tre
-5
% of population
Tra Vinh
-10 Dong Thap
-15 An Giang
Kien Giang
-20
Soc Trang
-25 Ca Mau
-30
2010 2011 2012 2013 2014

ng b ng sông C u
Long -8.4 -6.5 -5 -4.3 -6.7
Ben Tre -12.9 -9.8 -8.2 -3.9 -6.5
Tra Vinh -4.1 -1.3 -4.7 2.2 -5
Dong Thap -6.7 -5.4 -6.3 -5.7 -6.4
An Giang -8.3 -12.2 -9.1 -8.2 -8.4
Kien Giang -8.7 -7.8 -4.4 -6.7 -6.7
Soc Trang -10 -11.7 -8.1 -6.3 -8.6
Ca Mau -27.3 -12.1 -5.9 -8.5 -13.6
26
Xu h ng di c ra ngoài cho th y có s gia t ng nh t i kh p các t nh k t 2012 sau khi
gi m nh vào kho ng gi a 2011 và 2012
Hình 7. Xu h ng di c ra ngoài theo t nh (Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)

35
25 Ben Tre
% of population
Tra Vinh
20
Dong Thap
15 An Giang
10 Kien Giang
Soc Trang
5
Ca Mau
0
2010 2011 2012 2013 2014
2.2.4 DÂN T C
Các dân t c thi u s phân b không u trên a bàn các t nh ng b ng sông C u Long.
Trong các t nh d án, Sóc Tr ng, Trà Vinh và Kiên Giang chi m ph n l n dân s c a các
dân t c thi u s . An Giang và Cà Mau có s l ng ng i dân t c thi u s t ng i nh
trong khi con s này c a B n Tre và ng Tháp là không áng k . ng b ng sông C u
Long, 93% dân s thu c nhóm ng i Kinh Vi t chính và 7% là ng i dân t c thi u s bao
m ng i Hoa, Ch m, Khmer. Ng i Khmer là nhóm dân t c l n nh t trong khu v c v i
ng s dân 1,26 tri u ng i ( u tra dân s T ng c c Th ng kê, 2012).
Hình 8. Dân t c thi u s theo t nh (Ngu n: Niên giám th ng kê t nh, n m 2014)
40 35.76
31.63
% of population
30
20 14.98
10 5.27 4.15
0.36 0.17
0
Soc Trang Tra Vinh Kien An Giang Ca Mau Ben Tre Dong
Giang Thap
phân b c a ng bào dân t c thi u s trong các t nh c ng không u. Nhìn chung, xem
xét nh ng t nh có dân s l n nh t c a các dân t c thi u s - Sóc Tr ng, Trà Vinh, Kiên
Giang, An Giang và Cà Mau - khu v c d án (huy n) n m trong nh ng t nh này có t l th p
n so v i t l toàn t nh.
27
Các cu c u tra h gia ình ng u nhiên trong các xã ti u d án cho th y t l còn th p
n c a các h gia ình dân t c thi u s t t c các khu v c ti u d án. Các d li u h gia
ình cho th y r ng u này r t có th là bi u hi n c a cu c hôn ph i gi a các dân t c thi u
và ng i Kinh. Nh ng gia ình này th ng không t nh n mình là dân t c thi u s và
th ng l y tên theo ng i Kinh.
Hình 9. Phân b dân t c thi u s các t nh d án v i nhi u dân t c thi u s (Ngu n:
Niên giám th ng kê t nh, 2014; Niên giám th ng kê huy n, 2014)
Ethnic Minority Population in An Giang Ethnic Minority Population in Tra Vinh

MDICRSL Districts (% of pop) MDICRSL districts (% of pop)
40 35.76 40 32.44 32.48
30 30
16.26
20 7.24
20
6.46 10
10 0
0 Tra Vinh Cau Ke Cang Duyen
Soc Trang Cuu Lao Dung Long Hai
Ethnic Minority Population in Kien Giang Ethnic Minority Population in An Giang

MDICRSL Districts (% of pop) MDICRSL Districts (% of pop)
16 6 5.27
14.98
15 14.11 4 3.0
14 2.4
13 2
13 0.5
12 0
Kien Giang An Bien An Minh An Giang Tri Ton Tinh Bien An Phu
2.2.5 THU NH P VÀ PHÂN B THU NH P
Thu nh p bình quân u ng i hàng tháng cho th y ng i dân ng b ng sông C u Long

ki m c 1,8 tri u ng/tháng, th p h n m c trung bình toàn qu c g n 2 tri u ng/tháng
trong n m 2012. Trong s các t nh d án, Trà Vinh và Sóc Tr ng có thu nh p th p nh t,
kho ng 1.3 tri u ng/tháng, trong khi thu nh p An Giang và Kiên Giang m c t ng i
cao 1,9 tri u ng/tháng, g n b ng m c trung bình c a c n c.
Hình 10. Thu nh p bình quân u ng i tháng theo t nh (Ngu n: T ng c c Th ng kê,

2014)
28
2500
1999.8
2000 1796.7 1871.5 1962.8
1778.8
1579.8 1665.5
1397.9
1000 VND
1500 1323.6
1000
500
Thông tin v phân ph i thu nh p gi a nhóm cao nh t và th p nh t c a ng i có thu nh p

cho th y m c b t bình ng trong thu nh p ng b ng sông C u Long th p h n m c
qu c gia. S chênh l ch gi a nh ng ng i có thu nh p cao nh t và th p nh t ng b ng
sông C u Long là 7,7 l n, trong khi con s t ng ng trên toàn qu c là 9,4 l n. Trong s
các t nh d án, Trà Vinh, ng Tháp, Kiên Giang và Cà Mau có s b t bình ng thu nh p
cao h n so v i m c trung bình toàn vùng, nh ng v n th p h n m c toàn qu c.
Hình 11. Chênh l ch thu nh p gi a nhóm cao nh t và th p nh t c a thu nh p bình

quân u ng i (Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)
10 9.4
9 8.3 8.5
7.7 8 7.9
8 7.4 7.5
7.1
7
6
Times
5
4
3
2
1
0
Trong khi s b t bình ng thu nh p ng b ng sông C u Long là th p h n so v i m c

trung bình c a qu c gia, kho ng cách gi a giàu và nghèo trong vùng l i gia t ng trong th p
v a qua. Kho ng cách gi a nhóm thu nh p th p nh t và nhóm thu nh p cao nh t vào
m 2004 là 6,7 l n, t ng lên n 7,7 l n vào n m 2012.
29
Hình 12. Gia t ng kho ng cách trong thu nh p hàng tháng ng b ng sông C u
Long (Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)
4,500.00
4,000.00
3,500.00
3,000.00
1000 VND
2,500.00
Top 20%
2,000.00
Bottom 20%
1,500.00
1,000.00
500.00
-
2004 2006 2008 2010 2012
2.2.6 TÌNH TR NG NGHÈO CÁC T NH
2006 n 2012, t l h nghèo ng b ng sông C u Long ã gi m u n (t 13,5%

m 2006 xu ng 10,1% n m 2012) và th p h n so v i m c trung bình toàn qu c (B ng 4).
Trong n m 2012, t l h nghèo trung bình ng b ng sông C u Long là 10,1%, trong khi
trung bình toàn qu c là 11,1%. Trong s các t nh d án, B n Tre, Trà Vinh, ng Tháp và
Sóc Tr ng luôn có t l h nghèo cao h n m c trung bình c a ng b ng sông C u Long.
Trong s 4 t nh này, Sóc Tr ng có t l h nghèo cao nh t m c 19% trong n m 2012. Các
nh có t l h nghèo th p h n so v i trung bình ng b ng sông C u Long là An Giang,
Kiên Giang và Cà Mau trong ó Kiên Giang có t l th p nh t 6,6%.
ng 4. T l nghèo (%) theo t nh (Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)
2006 2008 2010 2012

Vietnam 15.5 13.4 14.2 11.1
ng b ng sông C u
Long 13.5 11.4 12.6 10.1
Ben Tre 16.2 14.2 15.4 12.9
Tra Vinh 21.8 19 23.2 18.3
Dong Thap 12.1 10.6 14.4 11.6
An Giang 9.7 8.5 9.2 7.1
Kien Giang 10.8 9.3 9.3 6.6
Soc Trang 19.5 17.9 22.1 19
Ca Mau 14 12.7 12.3 7.8
ng c c Th ng kê L u ý: T l h nghèo c tính d a trên m c thu nh p bình quân hàng tháng c a h gia

ình. Tr c n m 2002: n m 1998 là 149.000 ng; n m 2002 là 160.000 ng; n m 2004, 2006, 2008, m c này
c tính theo chu n nghèo c a Chính ph cho giai n 2006-2010 có u ch nh l m phát nh sau: n m 2004
là 170.000 ng cho khu v c nông thôn và 220.000 ng cho khu v c ô th , n m 2006 là 200.000 ng cho khu
c nông thôn và 260.000 ng cho khu v c ô th , n m 2008 là 290.000 ng cho khu v c nông thôn và
370.000 ng cho khu v c ô th ; n m 2010, m c này c tính theo chu n nghèo c a Chính ph cho giai n
30
2011-2015 nh sau: n m 2010 là 400.000 ng cho khu v c nông thôn và 500.000 ng cho khu v c ô th ,
m 2011 là 480.000 ng cho khu v c nông thôn và 600.000 ng cho khu v c ô th ; n m 2012 là 530.000
ng cho khu v c nông thôn và 660.000 ng cho khu v c ô th ; n m 2013 là 570.000 ng cho khu v c nông
thôn và 710.000 ng cho khu v c ô th ; n m 2014 là 605.000 ng cho khu v c nông thôn và 750.000 ng
cho khu v c ô th .
2.2.7 VI C LÀM
li u vi c làm cho th y t l dân s có vi c làm t i Vi t Nam và ng b ng sông C u

Long trong 5 n m qua t ng i n nh v i m c t ng tr ng r t nh - ch trên d i 2%. T
có vi c làm t i các t nh d án c ng n nh, v i ít nh t 3 t nh B n Tre, Trà Vinh và ng
Tháp cao h n t l c a ng b ng sông C u Long và t l qu c gia (B ng 5).
ng 5. T l có vi c làm (%) theo t nh (Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)
2010 2011 2012 2013 2014

Vi t Nam 56.4 57.3 57.9 58.2 58.1
ng b ng sông C u
Long 56.7 57.6 58.4 57.8 57.7
Ben Tre 61.1 60.8 60.4 60.6 63.6
Tra Vinh 56.2 58.9 58.1 58 58.5
Dong Thap 56.9 58.2 57.7 57.2 59.1
An Giang 56.2 59.2 59.4 57.8 55.3
Kien Giang 55.2 57.3 58.9 55.7 56.8
Soc Trang 56.7 55.8 55.9 54.1 52.4
Ca Mau 54.1 55 56.6 55.6 56.4
2.2.8 CÁC V N V GI I
h i vi c làm c a ph n nông thôn ng b ng sông C u Long m c dù cao h n nam

gi i v n n m d i m c trung bình toàn qu c. D li u cho th y 1,83% s ph n ng ký
vi c làm không th tìm c vi c, trong khi con s này trung bình trên toàn qu c là 1,49%
i v i n . Tình tr ng thi u vi c làm i v i ph n là tr m tr ng h n nhi u so v i àn ông,
ph n ánh tính ch t th i v trong các công vi c c a ph n khi h ph i k t h p v i làm vi c
nhà. Các d li u cho th y r ng 4,8% ph n ng ký làm vi c ang thi u vi c làm so v i
2,9% c a nam gi i.
Hình 13. T l th t nghi p và thi u vi c làm nông thôn ng b ng sông C u Long

theo gi i tính
31
6
5 4.8
4
3.4
2.79 2.9
3
%
2.32
Whole country
1.83
2 1.49 Mekong River Delta
1.2
1
0
Male Female Male Female
Unemployment rate Underemployment
rate
i v i ph n ng b ng sông C u Long, bi t ch là m t v n quan tr ng. Bi t ch

liên k t ch t ch v i ói nghèo và là m t ch s quan tr ng c a tính d b t n th ng xã h i.
Vi c không bi t c và vi t làm gi m kh n ng ti p c n thông tin và d ch v . Các d li u v
xóa mù ch cho th y ch 93% ph n ng b ng sông C u Long bi t ch , th p h n so
i t l này nam gi i là 96,4% và trung bình toàn qu c là 94,7% cho c nam và n .
Hình 14. T l bi t ch Vi t Nam và ng b ng sông C u Long theo gi i tính

(Ngu n: T ng c c Th ng kê, 2014)
97 96.4
96
95 94.7
94
%
93
93
92
91
Vietnam Male Female
2.2.9 C C U S D NG T VÀ NÔNG NGHI P
c u s d ng t cho th y các di n tích l n nh t dành cho t tr ng cây hàng n m (ch

u là lúa g o) thu c v ng Tháp, An Giang, Kiên Giang và Sóc Tr ng.
t c ng c s d ng cho m c ích quan tr ng khác là nuôi tr ng th y s n. Hi n nhiên

các di n tích l n nh t dành cho t nuôi tr ng th y s n, theo th t gi m d n, n m các
nh ven bi n Cà Mau, Trà Vinh, Sóc Tr ng và B n Tre.
32
Các d li u v t tr ng cây lâu n m Trà Vinh không c tìm th y. Lo i hình s d ng
t này là c bi t quan tr ng trên a bàn t nh n i có di n tích t l n cho v n t c - trái
cây và rau qu bao g m c d a.
li u T ng c c Th ng kê cho n m 2013 và n m 2014 b thi u sót áng k và không th

d ng c so sánh.
Hình 15. C c u s d ng t nông nghi p theo t nh - n m 2012 (Ngu n: T ng c c

Th ng kê, 2012)
120
100
80
Annual crop farm
percent
60 Perennial crop farm

40 Livestock farm
Aquaculture farm
20
0
Ben Tre Tra Vinh Dong An Kien Soc Ca Mau
Thap Giang Giang Trang
2.3 NH NG NG ID B T N TH NG NG B NG SÔNG C U LONG
2.3.1 NH NG NG I KHÔNG CÓ T VÀ ÍT T
Ng i không có t
Có m t s nguyên nhân d n n không có t nông thôn ng b ng sông C u Long. M t

gia ình tr , sinh ra t m t gia ình cha m nghèo r t có kh n ng không c th a k hay
th a k r t ít t t cha m c a h . Nh ng tai ng trong gia ình nh thành viên trong gia
ình b b nh hi m nghèo hay s qua i t ng t c a lao ng tr c t hay liên ti p m t mùa
có th d n n vi c gia ình ph i bán t lo cho các nhu c u tr c m t và / ho c
thanh toán các kho n n .
i ngu n l c h n ch , h không th a d ng hóa thu nh p và ph i d a vào thu nh p t lao

ng làm thuê và khai thác tài nguyên thiên nhiên cho cu c s ng. Tuy nhiên, trong 20 n m
qua, s b t bình ng nông thôn t i ng b ng sông C u Long ã c t ng lên cùng v i
quá trình s n xu t nông nghi p, ch y u là thâm canh lúa. Ví d , theoNiên giám Th ng kê
ng Tháp n m 2013, kho ng cách gi a các nhóm thu nh p cao nh t và nhóm có thu nh p
th p nh t là h n 9 l n trong n m 2010, và h n 7 l n trong n m 2012, trong ó nhóm nghèo
nh t ki m c 527.000 ng m i tháng và các nhóm thu nh p cao nh t ki m c
3.845.000 ng m i tháng. Trong n m 2015, m c l ng t i thi u cho khu v c nông thôn là
33
2.150.000 ng m i tháng1. Nh ng ng i nhóm nghèo nh t không th t c m c
ng t i thi u do thi u vi c làm.
Trong vùng ng b ng nông thôn, v n t nhiên chính là t, n c, và ngu n l i th y s n.

Ng i không có t là ng i thua cu c trong quá trình thâm canh lúa b i h không c
ng l i t thu nh p t ng thêm c a các v lúa gia t ng, và m t các ngu n l c thiên nhiên
nh ánh b t cá t nhiên và các lo i rau d i mà tr c ó c coi là ngu n thu nh p ph
và sinh k .
i các ngu n l c t nhiên gi m, nh ng ng i không có t ai ph i ph thu c nhi u h n

vào thu nh p t lao ng làm thuê, v n không n nh, ch có tính th i v và ang gi m sút.
h i vi c làm v i cacsc công vi c th công nông nghi p ã gi m i trong quá trình thâm
canh và c gi i hóa nông nghi p. H u h t công vi c canh tác lúa hi n nay c th c hi n
ng máy-và ch nh ng nông dân khá gi h n m i có th chi tr .
Bên c nh ó, ng i không có t c ng không có ti p c n tín d ng vì h không có gi y

ch ng nh n s d ng t s d ng nh tài s n th ch p vay tín d ng. Vi c thi u v n tài
chính ng n c n h nâng cao n ng su t lao ng và th c hi n các ho t ng t o thu nh p.
Ng i nghèo không có t c ng có trình h c v n th p. u này ng n c n h ti p thu và

áp d ng nh ng k n ng m i. Con cái c a ng i nghèo c ng ít khi c i h c, nh t là h c
lên c p trung h c v i tr ng h c xa nhà. Tr em nhà nghèo th ng ph i tham gia làm
vi c ki m s ng cho gia ình.
c dù không có thu nh p tr c ti p t t, ng i nghèo i làm thuê v n b nh h ng gián

ti p b i nh ng tác ng b t l i c a bi n i khí h u nh c h i vi c làm thu h p khi nông
dân có t b nh h ng.
khu v c ven bi n, ng dân nghèo ven bi n và nông dân s ng t i các khu v c không
c ti p c n t t v i các d ch v xã h i và c s h t ng thi t y u r t d b nh h ng b i
các hi n t ng th i ti t theo mùa và bão, và ph i ch u r i ro v s c kh e c ng nh s an
toàn c a ngôi nhà c a chính mình. N u không có tàu thuy n và các thi t b l n, ng i
nghèo ven bi n ch có th ánh b t cá g n b v i các thi t b n gi n. Ng dân nghèo ven
bi n t nh B n Tre cho bi t do nhi t t ng cao vào mùa khô, cá di chuy n xa h n ra bi n,
ngoài t m ánh b t c a ng dân nghèo.
Ng i có ít t
Hi n nay, m t gia ình nông dân trung bình có n m thành viên s h u d i m t hecta t
lúa có th c coi là có ít t n u gia ình ó không th áp ng nhu c u chi tiêu ch b ng
thu nh p t tr ng lúa - dù là 2 hay 3 v . Các d li u trong b ng 6 cho th y t ng l i nhu n
trên m i m t ha tr ng lúa ba v là 34,7 tri u ng m t n m. Gi s m t gia ình trung bình
có n m thành viên, thu nh p hàng ngày bình quân u ng i là 19.270 ng hay ít h n 1
USD m i ng i/ngày. u này ph n nào gi i thích các xu h ng di c ra kh i vùng ng
ng.
1
Có hi u l c t 1 tháng 1 - 31 Tháng 12 n m 2015, theo Ngh nh 103/2014 / N -CP c a Th t ng
Chính ph c a Vi t Nam
34
ng 6. Thu nh p và l i nhu n t tr ng lúa t nh ng Tháp n m 2014 (Ngu n: S
NN & PTNT t nh ng Tháp)
th nh t th hai (hè thu) th ba

ông xuân) (Thu ông)
ng chi
phí ng 22,850,450 21,480,610 22,750,340
nl ng
Kg/ha 7,050 5,731 5,363
n giá
VN /Kg 3,241 3,748 4,242
Giá
ng 5,500 5,400 6,000
Thu nh p
ng 38,775,000 30,974,400 32,178,000
i nhu n
ng 15,924,550 9,493,790 9,427,660
Bên c nh thu nh p ít i t ngh tr ng lúa, ng i có ít t ph i d a vào vi c bán s c lao

ng và ph i dùng n tài nguyên thiên nhiên và do ó c ng s ch u nh h ng t ng t
nh nh ng ng i không có t.
2.3.2 DÂN T C THI U S
ói nghèo và tình tr ng d b t n th ng ng b ng sông C u Long có chi u h ng

dân t c m nh m , th hi n qua các d li u trong B ng 7.
ng 7. Ch s nghèo, ng b ng sông C u Long (Ngu n: H s nghèo, T ng c c

Th ng kê, 2014)
2010 2012
Dân t c c a ch h l nghèo Kho ng c l Kho ng c
cách nghèo nghèo cách nghèo
nghèo nghèo
Nhóm dân t c Kinh và 12.9 2.7 0.9 9.9 1.9 0.6
dân t c Hoa
Các nhóm khác 66.3 24.3 11.3 59.2 19.2 8.2
Các d li u trong b ng cho th y r ng t l h nghèo, kho ng cách giàu nghèo, và m c

nghèo ói c a dân t c Kinh và dân t c Hoa g p l i v n th p h n nhi u so v i nhóm các dân
c khác, ch y u là ng i Khmer. ng b ng sông C u Long, 93% dân s thu c nhóm
ng i Vi t dân t c Kinh và 7% là ng i dân t c thi u s bao g m c ng i Hoa, Ch m, và
Khmer. Ng i Khmer ng b ng sông C u Long là nhóm dân t c l n nh t v i t ng s
dân 1,26 tri u ng i ( u tra dân s T ng c c Th ng kê, 2012). Các c ng ng ng i
Khmer s ng d c các khu v c b bi n và biên gi i Kiên Giang, An Giang, Trà Vinh, B c
Liêu, Sóc Tr ng, Cà Mau. Sinh k c a ng i Khmer ng b ng là làm nông nghi p, ch n
nuôi, làm ngh th công, và ánh b t cá. Ng i Hoa, t ng c ng kho ng 300.000 ng i,
ng ch y u các khu v c ô th c a t nh và tham gia vào th ng m i. Các nhóm ng i
35
Ch m, v i t ng dân s kho ng 13.000 ng i sinh s ng ch y u khu v c biên gi i t nh An
Giang. Sinh k c a h bao g m s n xu t nông nghi p, d t v i và th công m ngh , c bi t
là s n xu t v i và l a. Trong ba nhóm, ng i Khmer là nhóm nghèo nh t và d b t n
th ng nh t, ti p theo là ng i Ch m, trong khi ng i Hoa có v trí t ng ng v i ng i
Kinh.
Theo Baulch và các c ng s ( c trích d n trong Garschagen, M. và các c ng s , 2012),

ng i Khmer s ng khu v c biên d c theo b bi n và các khu v c biên gi i, n i t m n
ho c chua ho c v a m n v a chua. ây th ng là nh ng n i xa xôi v i kh n ng ti p c n
s h t ng gi i h n. S ng g n b bi n, h d b nh h ng b i nh ng c n bão. T l
ói nghèo trong 1,26 tri u ng i Khmer ng b ng - nhóm thi u s l n nh t - ã gi m v i
c ch m h n so v i ng i Kinh và ng i Hoa, và kho ng 20% cao h n so v i m c
trung bình c a qu c gia giai n chuy n giao th k .
Theo Võ V n Sen và các c ng s (2011), m t trong nh ng v n sinh k l n nh t c a

ng i Khmer ng b ng sông C u Long là không có t. T l không có t c a các h
Khmer ng b ng sông C u Long r t cao và khác nhau gi a các a ph ng. Ví d , trong
m 2002 t i xã V nh H i, huy n V nh Châu, t nh Sóc Tr ng, 32,12% s h Khmer không có
t. T i các khu v c t m n t l này là 58%.
Trình h c v n th p c a ng i Khmer c ng gây cho h khó kh n trong vi c áp d ng

nh ng k n ng m i. Nguy n Qu c Nghi và Bùi V n Tr nh (2011) ã ti n hành m t cu c
kh o sát trên 90 h gia ình Trà Vinh và th y r ng t l c i h c c a ng i Khmer là
th p, có th th y trong b ng 8.
ng 8. Trình h c v n c a ng i Khmer và ng i Ch m ng b ng sông C u

Long (Ngu n: Nguy n Qu c Nghi và Bùi V n Trinh, 2011)
Trình h cv n Ng i Khmer
Ch h Ng i lao ng
Mù ch 16.9 13.3
Ti u h c 45.8 32.0
Trung h c c s 35.6 33.3
Trung h c ph thông 1.7 16.7
Cao ng 0 4.7
2.4 MÔ HÌNH SINH K HI N T I
2.4.1 MÔ HÌNH SINH K HI N T I VÙNG TH NG NGU N
HAI V LÚA
Trong h th ng tr ng hai v lúa, v mùa u tiên (v ông xuân) b t u t tháng 12 n

t tháng 2. Sau kho ng 4 tu n ngh , v th hai, (v Hè Thu, ho c v Xuân-Hè) b t u vào
u tháng T và c thu ho ch vào gi a tháng B y. Trong h th ng này, các th a t
canh tác c ng c bao quanh b i các tuy n ê, v i sâu kho ng 2 mét so v i m t t
cho phép n c l ch y vào làm ng p ng sau khi thu ho ch v th hai. Tr c ây, v th
hai th ng k t thúc trong tháng Tám, vì v y ê th p c g i là ê tháng Tám. t ai b
hoang và ng p n c g n nh toàn b mùa l . Vào cu i tháng M i M t, khi m c n c
36
rút và b m t ê th p l ra, ng i nông dân b m n c ra kh i th a t gieo v ông
Xuân.
ng 9. L ch th i v c a tr ng lúa hai v ngoài ê
Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng
t Hai Ba m Sáu y Tám Chín i i i
t Hai
Mùa m a Cao
m
Mùa n c Cao
i m
1
ông
Xuân)
2 (Hè
Thu)
ánh b t
cá ho c
th t
nghi p
Ng p l t
Trong h th ng này, ng ru ng nh n c tr m tích giàu dinh d ng t n c l sông C u

Long b sung vào t. Khi n c l tràn qua ê th p, nó ch y thành t ng trong khu v c,
t hi u qu r a trôi các c t tích t trong t tr ng t v tr c. Các ch t b i l ng giúp
gi m vi c s d ng và chi phí phân bón và thu c tr sâu cho v mùa, b i chúng óng vai trò
nh phân bón t nhiên. Ngoài ra trong h th ng này, cây lúa có xu h ng phát tri n kh e
nh m h n và ít ch u sâu b nh. Các cánh ng b ng p l t trong mùa m a l cs
ng làm n i ánh b t cá ph c v nhu c u cho nh ng ng i giàu h n và t o ngu n thu
nh p cho ng i có ít ho c không có t. Ngu n l i th y s n trong mùa l c coi là tài s n
chung, m i ng i u có quy n t do ti p c n. Tác ng kinh t -xã h i c a thi t l p này cho
phép ng i nghèo và không có t ki m s ng. Trong h th ng tr ng tr t này, n c c
m ra t ru ng trong giai n u c a v mùa u tiên (v ông xuân) và b m vào sau
ó trong kho ng th i gian 2 tu n. Trong v th hai (v hè thu), n c c b m vào m i 2
tu n/l n. Thi u n c và nhi t cao là nh ng v n chính v i v mùa này.
th ng này có m t s nh c m. M i h gia ình c n ph i t s p x p b m n c, m t

vi c t ng i b t ti n so v i các h th ng tr ng lúa ba v có tr m b m n l n ch m sóc
i tiêu cho toàn b cánh ng l n bên trong m t vùng t l n bi n. Th i gian c a các v
trong h th ng canh tác này c n ph i linh ho t tùy thu c vào bi n ng l , c bi t là vào
lúc b t u c a v ông xuân, ph i i n c rút b m n c ra kh i ru ng. Các tuy n
ng không c nâng cao có th b ng p n c vào th i m này c a mùa l , c n tr
ho t ng giao thông v n t i. t th ng b ng p hàng n m, do ó các h gia ình không
th phát tri n v n cây n qu phía sau nhà. Khi không c b o v b ng ê cao, nông
dân s ph i xây nhà sàn hay ào ao và dùng t ào p cao móng nhà. Các ao nuôi
tr ng th y s n c a h gia ình c n có ê cao xung quanh b o v kh i l l t.
37
BA V LÚA
Th i gian th c t c a các v khác nhau m t vài tu n các khu v c khác nhau và t n m

này sang n m khác. hình dung l ch v mùa này, b ng d i ây trình bày m t l ch trình
n hình cho các h th ng tr ng lúa ba v .
ng 10. L ch mùa v c a xã M Quý, huy n Tháp M i, t nh An Giang
t Hai
Mùa m a Cao
m
Mùa n c Cao
i m
1
ông
Xuân)
2 (Hè
Thu)
3 (Thu
ông)
Nh ã th y trong B ng 10 nêu trên, th i gian c a ba lo i cây tr ng nh sau:
1 ( ông Xuân) Trong n a sau c a tháng M i, khi n c b t u rút xu ng, ng i nông

dân b m n c m a ra kh i t l n bi n chu n b t và gieo h t gi ng cho v ông
Xuân.
2 (Hè Thu) Sau khi thu ho ch v mùa u tiên vào tháng Giêng, có m t th i gian ngh
ng i kho ng 2 tu n tr c khi gieo v th hai. Trong v này, n c ã c b m vào t các
kênh r ch xung quanh vào l nh v c này trung bình b y l n, trong 2 tu n. V th hai c
thu ho ch vào cu i tháng N m.
3 (Thu ông) Sau khi ngh 2 tu n, vào gi a tháng sáu v th ba c gieo thu
ho ch vào cu i tháng Chín, trùng v i nh m c a c n l hàng n m. Trong v này, n c
a c ng ph i c b m ra kh i ru ng trung bình 7 l n, trong kho ng th i gian 2 tu n. n
cu i v , nguy c v ê và rò r t ng lên cùng v i s gia t ng c a m c n c. huy n Tháp
i, sau khi thu ho ch v th ba, n c c a vào ru ng cho n khi có m t l p n c
ng kho ng 60cm t i các ph n t th p trong kho ng 20 ngày tr c khi c b m ra
tr ng v mùa ti p theo. Tuy nhiên, các vùng t cao h n không b ng p l t. T i xã Tân H i,
ng Ng tr tr n, không có n c a vào ru ng.
Trong h th ng canh tác lúa ba v , th i gian ngh gi a hai v là r t ng n, kéo dài ch 2 tu n.

Nông dân ph i t ho c cày qua chôn r c a v tr c. Th i gian ngh ng n ng i không
cho phép r chôn phân h y. Khi n c l không tràn c vào vùng t l n bi n, ch t b i
ng và các ch t dinh d ng kèm theo không th vào n ru ng b sung cho t. Theo
các nhà v n hành máy b m n c a ph ng, có r t ít ch t b i l ng vào c ru ng thông
qua vi c b m n c b i vì trong "mùa b i l ng" (mùa l ), n c ch y u c b m ra t
ru ng. N c c b m vào ch trong mùa khô khi có r t ít ch t b i l ng trong n c.
lao ng, nông dân s h u t hi n nay tr ng ba v lúa trên t l n bi n ph i làm r t ít

công vi c n ng nh c r t ít, b ih u h t các nhi m v n ng n c n thi t t cày, b m, thu
ho ch, xén t a, và v n chuy n c th c hi n b ng máy. V n chuy n lúa t ru ng ra ê
ng có th c th c hi n b ng máy kéo ho c xe trâu. i v i m i vùng t l n bi n, có
38
t tr m b m c xây d ng và u hành b i m t nhà u t t nhân thu c ho c không
thu c c ng ng dân c . Ch s h u c a tr m b m c ng là ng i ch m sóc chính c a ê
i ng i ó s ph i ch u trách nhi m trong tr ng h p v ê. Nông dân ngày nay không
ph i ph i lúa tr c khi bán. Ng i mua s n và mua lúa t i t h . C n ph i l u ý r ng
n th n tr ng khi so sánh n ng su t tính b ng lúa t i hi n nay v i d li u n ng su t tính
ng lúa khô tr c ây. Vi c làm c , ch y u do ph n th c hi n ã gi m ho c ôi khi
th m chí không c n thi t , b i c d i c ki m soát ph n l n nh ch t di t c (gây ô
nhi m n c). Nh ng công vi c l t v t khác s c nh ng ng i không có t i làm thuê
th c hi n. Tuy nhiên, nh ng công vi c v t này t o ra r t ít vi c làm cho ng i lao ng vì
ch c n 1-2 ng i ho c 1-2 ngày làm vi c trên m t hecta t. Các công vi c òi h i lao ng
là làm t, gieo h t, bón phân, tr ng b i th ng, và phun thu c hóa h c.
Trong h th ng tr ng lúa ba v , nông dân c cán b khuy n nông khuyên nên gieo h t
gi ng cùng m t lúc, và thu ho ch cây tr ng c a h t i cùng m t th i m. u này có
ngh a r ng, nhu c u lao ng t i các mùa thu ho ch là r t cao trong m t th i gian ng n.
Trong khi ng i lao ng nghèo a ph ng không có vi c làm trong n m, trong th i
gian này h l i không th áp ng nhu c u v lao ng. huy n Tháp M i, nông dân
gi i thích r ng h thuê các nhóm ng i lao ng có t ch c t các t nh khác, ch ng h n
nh t huy n Th t N t t i C n Th , làm vi c trong th i gian có nhu c u ng i lao ng cao
nh khi gieo h t và thu ho ch. Thói quen này s làm m t i c h i vi c làm c a ng i dân
a ph ng không có t và bu c h ph i di chuy n ra các khu công nghi p. Ng i lao
ng trung niên và ng i già l i phía sau ch còn l i ít c h i làm các công vi c h tr
nông nghi p l t v t.
Các thi t l p n hình c a m t khu v c t l n bi n c mô t nh sau. M t vùng t l n

bi n, t vài tr m n vài nghìn ha th ng là m t hình ch nh t có 4 ê bao quanh và kênh
ch liên quan hai bên, m t ho c hai trong s ó c xây d ng m i ho c nâng cao t ê
th p hi n t i ( ê tháng Tám), và ph n còn l i c nâng cao t nh ng con ng nông
thôn hi n có phía tr c các ngôi nhà bên sông hay bên kênh r ch. Nh ng ê xây m i
th ng có ít th m chí không có ng i . ng sau m i ngôi nhà, th ng có m t d i t
150-200 mét làm v n cây n qu , n i ch n nuôi, ao nuôi tr ng thu s n và n i mai táng
a gia ình. huy n Tháp M i, v i truy n th ng canh tác ba v trên t l n bi n, h
th ng nhà c a v n t c ã thích nghi v i u ki n không có l . Nhà c a, m m , chu ng
nuôi, ao cá c xây d ng th p trên m t t. M t xu t d nn cl nh k vào vùng
t l n bi n s v p ph i s ph n i c a ph n l n các ch t, nh ng ng i lo s thi t h i
cho tài s n c a h .
LÚA MÙA N I
Lúa mùa n i t ng là l ng th c chính vùng ng Tháp M i và T giác Long Xuyên.

Di n tích lúa n i b thu h p nhanh chóng sau n m 1975 do s m r ng nhanh chóng và t ng
ng tr ng lúa ng n h n, n ng su t cao. T 0,5 tri u ha tr c n m 1975, trong n m 2012,
di n tích lúa n i ã gi m xu ng kho ng 60 ha An Giang và m t s khu v c nh ng
Tháp. S a d ng c a các gi ng lúa n i c ng ã gi m t n m n còn l i duy nh t m t
gi ng hi n nay. 60 ha t i xã V nh Ph c, huy n Tri Tôn, An Giang, n i lúa n i v n ang
c tr ng là m t khu v c tr ng th p v i t chua, không ph i là thích h p cho lúa ng n
n và cao s n. Nghiên c u h th ng canh tác lúa n i ang c th c hi n b i Trung tâm
Nghiên c u Phát tri n nông thôn (RCRD), Tr ng i h c An Giang cho m c ích ph c h i.
Theo Trung tâm Nghiên c u Phát tri n nông thôn (2014), t ru ng lúa n i m m h n và ít
ng h n so v i t xung quanh vì nó có ch a nhi u ch t h u c h n. Trong mùa l n m
39
2014, các nhà nghiên c u tìm th y 49 loài th c v t và 35 loài cá di c , trong ó có nhi u
loài có giá tr th ng m i cao. K t qu cho th y các ru ng lúa n i r t giàu a d ng sinh h c.
Lý do chính cho s bi n m t c a lúa n i là n ng su t th p và th i gian sinh tr ng dài. M t

lúa n i kéo dài trong 6 tháng t c là g p ôi th i gian canh tác lúa th ng v i n ng su t
ch t 2,5-3,0 t n / ha, t c là m t n a so v i s n l ng lúa th ng.
i xã V nh Ph c, huy n Tri Tôn, t nh An Giang, k t qu kinh t c a canh tác lúa n i có th

cao h n so v i lúa ba v n u lúa n i c k t h p v i các lo i cây tr ng khác nh s d ng
các r m t lúa n i tr ng ki u . K t lu n t ng t v nh ng l i th tài chính c a vi c k t
p lúa n i v i các cây tr ng khác c ghi nh n trong m t nghiên c u c a GIZ (2014).
Thách th c v i lúa n i là b o m m t th tr ng áng tin c y cho các s n ph m lúa n i

u c (g o và ki u). K t qu là, t ng s n l ng hi n t i c a lúa n i khá th p, ch kho ng
100 t n m i n m, và xây d ng th ng hi u là m t thách th c. Chính quy n t nh Giang có k
ho ch m r ng di n tích lúa n i lên 500 ha vào n m 2020. T nh ng Tháp c ng quan tâm
n vi c khôi ph c lúa n i trên a bàn t nh.
Hi n nay, Công ty t nhân Ecofarm và công ty nhà n c Vinafood 2 ã cam k t mua t t c

lúa n i t nông dân v i giá 12.000 ng / kg, cao g p kho ng 2,5 l n so v ig o bình
th ng.
TÔM CÀNG XANH
Tôm càng xanh c nuôi trong các cánh ng ng p l không có ê ho c có ê th p trong

mùa l . Nông dân cho r ng nuôi tôm cho l i nhu n cao, g n g p 3 l n so v i v lúa mùa l ,
nh ng ng th i c ng có nhi u r i ro. Nó òi h i m t s ut l n mua gi ng, th c n,
và xây d ng ê th p mà các h gia ình nghèo không th áp ng c. L i nhu n dao
ng r t nhi u v i giá th tr ng t n m này sang n m khác và ph thu c vào ch t l ng
a gi ng và giá u vào. N ng su t tôm ph thu c vào tình hình n c l . N c l cao giúp
nông dân chi phí th c n, do tôm có th l y th c n t n c l . Th i gian mùa l kéo dài r t
quan tr ng v i n ng su t tôm. N u n c l rút s m, s không có th i gian cho tôm
tr ng thành (ít nh t là 5 tháng).
t h th ng ê th p khép kín r t c n thi t gi n c vào cu i mùa l . i v i ng i nuôi

tôm, th i gian n c ng p càng dài càng t t b i nông dân tr ng lúa mu n b m n c ra
gieo ti p v lúa sau khi n c l rút xu ng l ra ê. M c dù nuôi tôm ang c chính
quy n t nh và a ph ng khuy n khích thay th cho tr ng lúa ba v , nông dân v n còn
ng n ng i do các r i ro c ng nh không có ngu n v n l n c n thi t cho vi c xây d ng kèm
theo h th ng ê th p (gi n c) c ng nh mua gi ng và th c n.
y ví d t i xã Bình Thành, th xã H ng Ng , t ng di n tích nuôi tôm gi m t 91 ha n m

2014 còn 71 ha n m 2015. Theo S Th y s n ng Tháp, t ng di n tích nuôi tôm càng
xanh ng Tháp trong n m 2014 là 1.100 ha, s n xu t ra 1.700 t n tôm.
Tôm c cho n th c n t ng h p d ng viên và cá hay c t nhiên b t c. Nông dân

ch ra r ng, hi n nay, ch a có quan sát v ô nhi m n c do n c th i t nuôi tôm th i ra, vì
các khu v c nuôi tôm khá nh và n c l v n có th ch y t do trong th i gian cao m.
Nh ng h c ng c nh báo r ng nhân r ng nuôi tôm có th gây ô nhi m trong t ng lai. Vào
cu i mùa l khi m c n c th p h n và dòng n c l y u, d ch b nh có th bùng phát khi
c b ô nhi m b i d l ng tích l y c a th c n và ch t th i t nuôi tôm. Các th a t
40
nuôi tôm h l u các khu t khác có th b nh h ng b i nh ng khu t th ng
ngu n.
2.4.2 MÔ HÌNH SINH K HI N T I VÙNG C A SÔNG VÀ BÁN O CÀ MAU
NUÔI TÔM
Có m t s mô hình nuôi tôm n c l , c th là, Nuôi tôm qu ng canh, Nuôi tôm qu ng canh
i ti n, Nuôi tôm thâm canh, và Nuôi tôm r ng ng p m n có th c phân bi t nh sau:
i) Nuôi tôm qu ng canh. th ng canh tác này d a hoàn toàn vào th c n t nhiên. Các
con gi ng tôm c tuy n d ng hoàn toàn t t nhiên, do ó m t d tr th p. Các khu
c trang tr i nuôi tôm th ng là l n.
i th : H th ng này có chi phí th p, không t n chi phí gi ng và th c n. Kích th c c a

tôm l n h n so v i h th ng canh tác khác và do ó tôm có th c giá t t h n. Yêu c u
lao ng không cao, c ng không b t bu c ph i ch m sóc nhi u. Các giai n phát tri n
a tôm ng n do tôm gi ng l y t t nhiên ã l n s n.
Nh c m: n ng su t và l i nhu n trên m t nv t ai khá th p. Di n tích t nuôi

tr ng ph i l n cho thu nh p áng k trong khi giá t ngày càng t ng.
ii) Nuôi tôm qu ng canh c i ti n: H th ng canh tác này c d a trên các h th ng canh
tác r ng rãi v i d tr tôm b sung m t th p (0,5-2 con / m 2) và th c n b sung hàng
tu n.
i th : H th ng này có chi phí th p. Gi ng có th c tuy n ch n m t ph n t t nhiên.

Kích c c a tôm tr ng thành c ng l n h n so v i tôm thâm canh và do ó c giá t t
n.
t l i: nh trong h th ng nuôi tôm m r ng, l i nhu n t h th ng này c ng th p. C n có

di n tích t l n canh tác.
iii) Bán t p trung: th ng này áp d ng phân bón t o th c n t nhiên. Th c n b

sung là cám g o và lúa. M t th trong tr ng h p này (10-15 con / m2) cao h n trong h
th ng m r ng. M t m nh t có kích th c trung bình (2000-5000m2) có th c s d ng
trong h th ng này.
i th : ao c xây d ng v i h th ng ê bao hoàn ch nh và có kích th c nh , d qu n

lý h n. Kích c c a tôm tr ng thành trong h th ng này c ng l n, c giá cao. Các chi
phí c ng th p do m t th th p h n trong h th ng thâm canh trong khi có th s d ng c
th c n t nhiên.
Nh c m: S n l ng th p h n so v i các h th ng thâm canh.
iv) Nuôi tôm thâm canh: H th ng nuôi tôm này d a hoàn toàn vào th c n b sung (th c
n viên và th c n t i). M t th cao 15-30 con/m2. Kích th c ao kho ng 1000-
2 2
10.000m , t i u 5000m .
i th : Các ao c xây d ng ch ng ki m soát cung c p n c và thoát n c.
Nh c m: Kích c tôm tr ng thành trong h th ng này khá nh (30-35 con/ kg), c
giá th p h n so v i tôm t các h th ng nuôi tr ng khác. Các chi phí r t cao, do ó t su t
i nhu n th p h n so v i các h th ng khác. H th ng này có nguy c th t b i cao do b nh
ch n u qu n lý n c ch c t i u m t n a.
41
v) Nuôi tôm r ng ng p m n: H th ng này k t h p nuôi tôm v i r ng ng p m n v i di n
tích r ng chi m 30% n 70% di n tích t.
u m: môi tr ng g n nh hoàn toàn thiên nhiên. R ng ng p m n l y i các ch t ô
nhi m h u c t tôm. Kích c c a tôm tr ng thành l n, c giá t t. H th ng này c
coi là h th ng b n v ng nh t.
Nh c m: N ng su t t ng i th p trên m t n v t ai.
Trong th p k qua, ch ng nh n tôm h u c ã c a vào h th ng nuôi tôm r ng ng p

n Cà Mau. Hi n nay, Ca Mau có kho ng 10.000 ha nuôi tôm r ng ng p m n, ho c tôm
sinh thái nông nghi p c ch ng nh n.
i Th : T ng u ãi cho nông dân u t m r ng di n tích r ng ng p m n t i thi u
50% l ng cây tr ng t i các trang tr i c a h . Các u ãi này c th tr ng tôm qu c t
cung c p, vã s n sàng tr phí u ãi 5-10% cho ch ng nh n tôm h u c . H n n a, ch ng
ch qu c t có l i th áng k c a vi c gi i thi u hình th c Thanh toán cho các D ch v Môi
tr ng r ng (PFES) duy nh t kh thi cho ng i nuôi tr ng th y s n s d ng các d ch v h
sinh thái r ng ng p m n. Quy ch thí m PFES u tiên ã c phê duy t theo Quy t
nh 111 / Q -UBND ngày 22/1/2016 c a y ban nhân dân t nh Cà Mau (PPC).
Các yêu c u có c ch ng nh n là:

Di n tích r ng ph i t ít nh t m t t l ph n tr m nh t nh c a khu v c lô t ph
thu c vào lo i gi y ch ng nh n (ví d : Gi y ch ng nh n c a Natureland: Di n tích
kh i m là 40%, sau ó t ng lên 50% trong vòng 2 n m);
Quy trình nuôi ph i tuân theo các nguyên t c tiêu chu n;
u trùng tôm ph i có ngu n g c t m t tr i gi ng c ch ng nh n;
Môi tr ng nuôi ph i c b o v t t h n. c bi t, các chu ng nuôi ng v t và v
sinh môi tr ng ph i áp ng các tiêu chu n; H s c a các ho t ng nông nghi p
ph i c l u gi ; gi y t h tr ch ng minh ngu n g c c a s n ph m ph i c
u gi ; c s l u tr và b o qu n ph i có s n l u tr các s n ph m thu ho ch.
XEN K TR NG LÚA VÀ NUÔI TÔM N CL
th ng lúa-tôm n c l xen k bao g m m t v tr ng lúa ch u m n xen k v i m t v tôm

c l (th ng là tôm sú) hàng n m ã c th c hành ng b ng sông C u Long t
nh ng n m u th p niên 1990. H th ng này th ng c áp d ng Cà Mau, B c Liêu,
Sóc Tr ng, Trà Vinh, B n Tre và Kiên Giang. L ch canh tác tiêu bi u c a h th ng c
trình bày d i ây.
t Hai
Tôm
am n
Tr ng lúa (có th nuôi
cá trong ru ng)
Vùng t h th ng canh tác tôm-lúa xen k ph i có pH trên 5,5, m n dao ng t 8

n 20 ppt, ngu n cung c p n c và thoát n c t t, và n c u vào không b ô nhi m.
t ph i luôn m c bi t là trong nh ng kho ng ngh gi a các v tránh oxy hóa làm t
chua.
42
t h th ng ê l n bi n là c n thi t i v i th a t v i nh ê cao h n nh l hàng n m
kho ng 0,5 mét. Các kênh song song n và vào bên trong ê l n bi n r ng 3-4 mét, sâu
1,2 mét. H nuôi gi ng và h nuôi chính chi m kho ng 40% di n tích t nuôi.
Trong h th ng lúa-tôm xen k này, th c n t nhiên chi m m t ph n l n các ch t dinh

ng c a tôm, vì v y phân bón ph i c áp d ng trong 10-15 ngày u tiên t o màu
c, thúc y t ng tr ng c a t o t o ngu n th c n cho tôm. Trong tháng th hai,
th c n công nghi p c b sung hai l n m i ngày. Ki n th c k thu t là r t quan tr ng
cho s thành công c a ngh nuôi tôm. Sau 4 tháng, khi tôm t kích c 30-35 con/ kg, có
th thu ho ch b ng cách tháo h t n c ra kh i ao.
Các h th ng canh tác tôm-lúa xen k c kh ng nh r ng rãi nh m t s thích nghi hi u

qu v i xâm nh p m n và n c bi n dâng (Renaud và c ng s , s p xu t b n; Nhân và
ng s , 2014; Nhân và ng s , 2015). Lúa và tôm h tr l n nhau, trong ó nuôi tôm t o
thêm ch t dinh d ng cho t trong khi lúa giúp làm s ch môi tr ng cho v tôm ti p theo.
Các gi ng lúa thích h p cho các h th ng canh tác này là các gi ng ch u c phèn, nhi m
n nh OM 9915, OM 9916, OM 9921, OM 10636, OM 9577-1, OM 9584-4, MTL 580 và
MTL 689.
43
3. ÁNH GIÁ KINH T -XÃ H I VÀ NH Y C M C A C ÁC MÔ HÌNH THÍCH
NG
Hai lo i mô hình thích ng r ng ã c xu t trong các H p ph n 2, 3 và 4. Lo i mô

hình thích ng u tiên c xu t trong H p ph n 2, là nh ng mô hình thích ng liên
quan t i tình hình l l t c thi t k t ng di n tích khu v c ch ng l vùng ng b ng
phía trên ng th i m b o sinh k b n v ng h n b ng cách thu l i nhu n t l i ích c a l
t. Lo i mô hình thích ng vùng th hai bao g m các mô hình thích ng d a trên nuôi tr ng
th y s n n c l . Nh ng mô hình này c cho là có kh n ng ch ng ch i cao h n tr c
m n t ng cao (H p ph n 3) và/ho c có kh n ng b o v t t h n các khu v c ven bi n
tr c nh ng tác ng c a bi n i khí h u (H p ph n 4).
Trong nh ng ph n sau, các k t qu ánh giá v i s ng và nh y c m xã h i trên th c

c t ng h p và tóm t t theo hai lo i mô hình thích ng, bao g m các mô hình liên quan
i l l t và các mô hình nuôi tr ng th y s n n c l .

NG C NG NG LIÊN QUAN T I L
n l u ý r ng mùa l n m 2015 là m t mùa l r t th p. Các báo cáo truy n thông2 trích

n s li u t các ngu n thông tin chính ph và h c thu t cho bi t m c l n m 2015 th p
n kho ng 0,4 n 0,6 m so v i cùng k n m ngoái - c ng là m t n m l th p - t c là gi m
30 n 35%. So v i mùa l l n g n ây nh t x y ra vào n m 2011, s li u này th p h n
1,2 cho n 2 m.
t qu u tra c ng ng ã cho th y nh n th c t t h n v nguy c l l t khi tình tr ng

n l ng th p và m t mát l n ã x y ra t i nh ng khu v c có l hi n nay ang canh tác
a trên ho t ng nuôi tôm ho c tr ng lúa mùa n i, khi n nông dân t i các khu v c khác
ng n ng i h n tr c nh ng mô hình này. u này t ra m t thách th c có cs
ng h t c ng ng trong quá trình chuy n i, khi nh ng con ê p cao nh m b o v lúa
ba v n c coi là gi i pháp có r i ro th p h n.
Nh ng thi t h i do l th p cho th y r ng các khu v c này ph i d a vào h th ng ê u

th p nh m ki m soát m c n c c n thi t cho vi c nuôi tôm và tr ng lúa mùa n i nh m gi m
thi u r i ro t nh ng thay i trong m c n c l , t ó khuy n khích quá trình thích ng
ng ng.
ng c n l u ý r ng nh ng xu t u t sinh k ng Tháp và An Giang còn bao g m

nhi u l a ch n b sung khác ngoài nh ng bi n pháp t n d ng mùa l tr ng lúa v ba, và
ây chính là tr ng tâm c a nh ng xu t này. Nh v y, ph m vi c a nghiên c u này không
cho phép a ra nh ng phân tích chi ti t v các bi n pháp sinh k nêu trên, ch ng h n nh
du l ch sinh thái, v.v. Tuy nhiên, m t s phân tích ã c a ra trong các báo cáo th c t
ch a c công b .
2
http://tuoitrenews.vn/society/30924/no-flood-without-money-for-farmers-in-southern-
vietnam
44
3.1.1 XU T MÔ HÌNH THÍCH NG LIÊN QUAN N L L T
LÚA BA V T I LÚA-TH Y S N (SP1, SP2-AN GIANG; SP3- NG THÁP)
i các t nh ng Tháp và An Giang, nh ng quan ch c i di n chính ph ã ch ra r ng

hi n nay s h tr t phía nông dân ang th c hi n canh tác lúa ba v trong vi c chuy n
i sang các mô hình khác liên quan t i vi c l u gi l là r t th p. Tình tr ng này ã c
xác nh n trong nh ng cu c th o lu n nhóm t p trung v i nông dân tr ng lúa ba v . M c l
th p k l c trong n m nay cùng nh ng thi t h i x y ra i v i ngành nuôi tôm càng làm t ng
nguy c r i ro trong m t nh ng ng i nông dân tr ng lúa ba v .
t nghiên c u m i ây v t p quán canh tác ba v lúa ng Tháp (IUCN, 2015) ã a

ra nh ng thông tin c ng c thêm cho vi c tr ng lúa ba v , b t ch p thu nh p th p và nh n
th c v nh ng tác ng tiêu c c c a vi c tr ng lúa ba v v lâu dài. a s nông dân c
i cho r ng h v n thích p ê cao tr ng lúa ba v vì h s có c: (i) thu nh p t t
n so v i nh ng l a ch n thay th ; (ii) ng sá t t h n; (iii) môi tr ng s ng không có l ,
i h có th có m t kho nh v n nhà v i cây n qu , ao cá và t ai mai táng; (v) xu
ng m c l th p trong nh ng n m qua; và (vi) tài nguyên ng nghi p ã có d u hi u
gi m sút.
LÚA HAI V T I LÚA-TH Y S N (SP1, SP2-AN GIANG; SP3- NG THÁP)
Mô hình thích ng 1: Cây tr ng lúa ông xuân + ng ng p n c ph c v nuôi tr ng tôm

c ng t l n m r ng.
Trong xu t này, ch có m t v lúa là v ông-Xuân c canh tác t tháng 11 n tháng

3. Sau khi thu ho ch lúa, t ai c tr ng nh m l u gi n c l ph c v cho nuôi tôm
r ng. H th ng này s d ng ê u th p và l i nuôi tôm, cho phép n c l ch y vào
các ru ng nuôi tôm trong mùa l . Mô hình này c xu t cho c ng Tháp và An
Giang.
Mô hình thích ng 2: Nông s n th ng m i + lúa mùa n i và tôm n c ng t l n trong mùa

.
Trong mô hình thích ng này, m t lo i nông s n th ng m i s c canh tác t tháng 12

n tháng 3. Sau khi thu ho ch nông s n này, lúa mùa n i s c canh tác t tháng 4 n
tháng 11. T tháng 7 n tháng 11, tôm n c ng t l n s c a vào ru ng lúa nh m t
hình th c b sung thu nh p t o ra sinh k . H th ng này c ng s d ng ê u th p và l i
nuôi tôm, cho phép n c l ch y vào ru ng trong mùa l . Mô hình này ch c xu t t i
nh An Giang, nh ng có th c xem xét cho ng Tháp.
Mô hình thích ng 3: Nông s n th ng m i + lúa mùa n i và khai thác th y s n.
xu t này t ng t nh mô hình s 2. m khác bi t duy nh t là mô hình 3 không bao

m vi c th thêm tôm n c ng t l n, mà thay vào ó s khai thác chính ngu n l i th y s n
n c l . Mô hình này ch c xu t t i An Giang, nh ng có th c xem xét cho
ng Tháp.
45
Mô hình thích ng 4: Lúa v ông-Xuân + 2 lo i c + ng ng p n c khai thác th y
n.
Trong xu t này, v lúa ông-Xuân s c canh tác t tháng 11 n tháng 3. Sau khi
thu ho ch lúa, 2 lo i c làm th c n ch n nuôi bò s c canh tác t tháng 4 n h t
tháng 6. T u tháng 7 n cu i tháng 10, t s tr ng tr n c l c ng nh các
tr m tích và tài nguyên th y s n có liên quan. Mô hình này ch c xu t t i An Giang,
nh ng có th c xem xét cho ng Tháp.
3.1.2 NH Y C M V I BI N I KHÍ H U (SP1, SP2-AN GIANG; SP3-

NG THÁP)
Ma tr n sau ây a ra ánh giá nhanh v nh y c m khí h u trong t ng lai c a nh ng

mô hình sinh k chính hi n có và c xu t, d a trên nh ng xu h ng v bi n i khí
u thu c t các k ho ch hành ng i phó v i bi n i khí h u c p t nh c a ng
Tháp và An Giang:
Nhi t t i a, t i thi u và trung bình cao h n, c bi t là trong mùa khô.
Mùa m a m t h n, mùa khô khô h n h n.
M c n c l t ng do tác ng c a mùa m a m t h n khu v c th ng ngu n
sông Mê Kông, ch y u t t ng n sông Mê Kông Lào và mi n Trung Tây Nguyên.
Nh ng hi n t ng khó d báo, nh m a kéo dài và h n hán trong mùa m a, hay
a trái mùa trong mùa khô.
Nhi t ng m a cl l t Hi n t ng b t
th ng
Nhi t t i a, Mùa m a m sâu l t ng, a kéo dài và

i thi u và trung th n l t sâu n hán trong
bình cao h n, th ng x y ra mùa m a
c bi t là trong Mùa khô khô h n
mùa khô n
a trái mùa
trong mùa khô
Lúa v Thu- Th i gian nóng a kéo dài ng nguy c

ông bên trong c b t th ng trong mùa m a ê và m t
ê cao (v 3) trong mùa m a gây ng p mùa
có th gây ra ng ru ng bên
ng th ng nhi t. trong ê, d n t i
ng chi phí b m
ho c gi m
ng su t.
Khai thác th y Trong nh ng Tác ng không Thêm môi l t th p có th

n m có m c áng k tr ng s ng y ra, nh h ng
c l th p, cho cá n tài nguyên
c tr nên quá
46
nóng khi n cá th y s n
không th s ng
sót trong ru ng
vào mùa l .
Lúa mùa n i c tr ng Tác ng không i thi n u c l th p d n

(ch An vào mùa khô có áng k ki n canh tác i mùa l ng n,
Giang) th b nh h ng lúa mùa n i thi u l có th gây
i nhi t. thi t h i n cây
tr ng ho c h
th p s n l ng và
ch t l ng.
Nuôi tr ng tôm Trong nh ng Tác ng không i thi n u th p có th x y

r ng m l th p, áng k ki n cho nuôi ra, nh h ng t i
c tr nên quá tr ng tôm trong tôm
nóng khi n tôm mùa l
không th s ng
sót
th p và u ki n th i ti t b t th ng: Sau t l cao vào n m 2000, nh l ã b t

u xu h ng gi m k t n m 2001, ngo i tr t l cao trong n m 2011, v i m c l th p
n kho ng 20 cm so v i n m 2000. M c l th p và mùa l ng n ã b t u xu t hi n k t
m 2011. Mùa l n m 2015 có m c n c l r t th p.
c n c l th p và thi u n c l s m tác ng t i quá trình t ng tr ng c a tôm vì không

có sâu và th i gian tôm sinh tr ng. Nh ng bu i th o lu n nhóm cho th y r ng
trong 2 n m v a qua, s n l ng tôm huy n Tam Nông (t nh ng Tháp) m c th p, tôm
không t t i kích th c th ng m i và do ó có giá thành th p. nh ng n i ê u th p,
c có th c gi l i, ng th i có th b m thêm n c duy trì m c n c và kéo dài
th i gian ng p n c. Tuy nhiên, ch t l ng c a n c b m không c nh n c l , vì
c b m có n ng oxy th p, ít ch t dinh d ng và sinh v t phù du. u này làm t ng
chi phí s n xu t và làm gi m t ng n ng su t.
t qu t ng t c ng x y ra i v i quá trình canh tác lúa mùa n i t nh An Giang (hi n

ang c gi i h n trong kho ng 100 ha huy n Tri Tôn).
Nhi t môi tr ng xung quanh t ng cao và các u ki n th i ti t b t th ng:

Nh ng nông dân trong nhóm t p trung c ng cho bi t h t ng ch ng ki n tình tr ng nhi t
cao và th i gian nóng kéo dài. Cùng v i m c l th p, nhi t cao khi n cho nhi t n c
tr nên quá nóng i v i tôm trong ru ng. C n b m thêm n c nh m duy trì sâu n c
ng trong ru ng t i thi u 1 m m b o kh n ng sinh tr ng c a tôm.
3.1.3 NH NG M I E D A V MÔI TR NG (SP1, SP2-AN GIANG; SP3-

NG THÁP)
47
Ô nhi m ngu n n c: Nông dân nuôi tôm trong nhóm t p trung ng Tháp a ra báo
cáo hai nguyên nhân gây ô nhi m n c chính. Hai nguyên nhân này bao g m các ao
nuôi tr ng th y s n bán chuyên sâu và các vùng tr ng lúa. Hi n ã t n t i nh ng ao nuôi
tr ng th y s n bán chuyên sâu (cá da tr n và cá lóc) khu v c th ng ngu n nh ng vùng
nuôi tôm thu c huy n Tam Nông. Vi c nuôi tr ng th y s n b t u t i xã An Long, g n sông
Ti n, và ang d n m r ng v phía ông t i xã Phú Th . Nông dân nuôi tôm nh n th y r ng
c ang d n b ô nhi m do ch t th i t các ao nuôi tr ng th y s n bán chuyên sâu k t
m 2013, c bi t là trong mùa khô, khi các ao c n o vét và bùn th i t áy ao c
tr c ti p vào h th ng kênh. Các lo i hóa ch t nông nghi p nh thu c di t c hay thu c
tr sâu c ng ang gây ra ô nhi m ngu n n c. Theo nông dân nuôi tôm, hai ngu n gây ô
nhi m chính này ang gây nh h ng x u n n ng su t nuôi tr ng tôm.
Ch t l ng n c l kém t biên gi i Campuchia c ng là m t v n ang c quan tâm

i huy n An Phú (t nh An Giang). V n này c n có s u tra trong các nghiên c u kh
thi c ti n hành t i khu v c này. Nông dân p V nh L i ã báo cáo v tình tr ng n c
s m màu và có mùi mà h g i là "n c c ", c a vào cùng v i n c l trong kho ng
th i gian kho ng 1 tháng t tháng 10 n tháng 11 th i m nh l . Nông dân cho bi t
ã xu t hi n tình tr ng cá, c và tôm ch t do lo i n c này. Ng i nông dân cho r ng ây
có th là m t m i e d a nghiêm tr ng t i vi c nuôi tôm trong mùa l .
Hi n nay, n c th i t các ng nuôi tôm mùa l v n ch a c coi là m t v n nghiêm

tr ng i v i c nông dân l n chính quy n a ph ng. Tuy nhiên, v i vi c m r ng di n
tích nuôi tôm lên 30.000 ha trong t ng lai nh ã c xu t t i ng Tháp, n c th i
các ru ng nuôi tôm s gây ra v n ô nhi m n c nghiêm tr ng n u không có m t k
ho ch qu n lý hi u qu .
3.1.4 PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH C B N C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG LIÊN

QUAN N L (SP1, SP2-AN GIANG; SP3- NG THÁP)
Tr ng tâm c a ph n này là v các lo i cây tr ng mùa l c xu t. Vi c trình bày phân

tích tài chính i v i m i lo i hình sinh k b sung c xu t, ch ng h n nh du l ch sinh
thái, nuôi bò, vân vân, s v t ra ngoài ph m vi c a nghiên c u này.
i v i m t s mô hình mùa l , ch ng h n nh lúa mùa n i và tôm n c ng t, vi c thu th p

li u v n ch a c ti n hành, vì mô hình này ch a t ng c áp d ng tr c ây.
TR NG LÚA (LÚA HAI V VÀ BA V )
Lúa hai v t o ra l i nhu n hàng n m vào kho ng 32,5 tri u VND/ha (B ng 11). V u tiên
c canh tác ngay sau khi l rút là v có giá tr và s n l ng cao h n, vì nh ng l i ích thu
c t các tr m tích trong n c l , giúp gi m chi phí u vào và t ng s n l ng thu c.
ng 11. D li u tài chính i v i h th ng canh tác hai v (Ngu n: Nhóm t p trung

nông dân - ng Tháp).
nv V 1 V 2
T ng chi phí u và s n VN /ha/n m 19,870,000 22,390,000
xu t
ng su t Kg/ha 7,300 6,300
Giá bán VND/kg 5,500 5,400
T ng doanh thu VN /ha/n m 40,700,000 34,020,000
L i nhu n VN /ha/n m 20,830,000 11,630,000
48
Lúa ba v t o ra l i nhu n hàng n m vào kho ng 37,8 tri u VND/ha (B ng 12). M c dù v
u tiên có giá tr và s n l ng cao nh t trong s 3 v , song c n l u ý r ng s n l ng ã
gi m xu ng ôi chút và chi phí u vào t ng lên ôi chút so v i h th ng canh tác 2 v vì v
u không c h ng l i t tr m tích l l t do canh tác v 3.
ng 12. D li u tài chính i v i h th ng canh tác ba v (Ngu n: D li u chính th c

S NN & PTNT huy n Tháp M i)
nv V u V th hai V th ba
T ng chi VN /ha/n m 21,520,810 24,376,850 21,830,540

phí u t
ng su t Kg/ha 7,200 6,200 5,400
Giá bán VN /Kg 5,500 5,400 6,000
T ng VN /ha/n m 39,600,000 33,480,000 32,400,000

doanh thu
L i nhu n VN /ha/n m 18,079,190 9,103,150 10,569,460
LÚA MÙA N I
i nhu n hàng n m t v lúa mùa n i trong mùa l là vào kho ng t 24,5 tri u VN /ha n
55 tri u VN /ha (L u ý d li u trong B ng 13 là cho 0,1 ha). S li u này t ng ng v i
i nhu n thu c t m t n m tr ng lúa chuyên sâu, t c là kho ng 37,8 tri u VN /ha.
Vi c canh tác thêm m t v nông s n th ng m i trong mùa khô (s n, ki u ho c t ) giúp

o ra doanh thu cao h n so v i canh tác lúa ba v trong m i tr ng h p. L a ch n canh
tác cây ki u em l i l i nhu n cao nh t. Tuy nhiên, canh tác lo i cây này, c n có nh ng
hi u bi t k thu t nh t nh, m c u t cao và r i ro l n.
ng 13. Các d li u tài chính c a h th ng canh tác lúa mùa n i cho m i 1.000 m2
(0,1 ha) (Ngu n: RCRD, 2015)
Ch M i Tân Long V nh Ph c
Ch tr ng lúa mùa n i
T ng chi phí (VN ) 670,000 600,000 630,000
ng su t (Kg) 300 300 240-260
Giá bán (VN /Kg) 10,000-16,000 10,000-16,000 12,000-16,000
Bán m và g c r 200,000-300,000 200,000-300,000 200,000-300,000
(VN )
T ng doanh thu 3,200,000-5,100,000 3,200,000-5,100,000 3,080,000-4,460,000
(VN )
L i nhu n (VN ) 3,133,000-4,430,000 3,140,000-5,500,000 2,450,000-3,830,000
Tr ng thêm v s n
T ng chi phí (VN ) 1,800,000 (Không có) 1,800,000
T ng doanh thu 3,800,000-5,000,000 (Không có) 3,800,000-5,000,000
(VN )
L i nhu n (VN ) 2,000,000-3,000,000 (Không có) 2,000,000-3,000,000
Tr ng thêm v ki u
49
T ng chi phí (VN ) 14,000,000 14,000,000 14,000,000
T ng doanh thu 35,000,000-37,000,000 35,000,000-37,000,000 35,000,000-37,000,000
(VN )
L i nhu n (VN ) 21,000,000- 21,000,000- 21,000,000-
23,000,000 23,000,000 23,000,000
Tr ng thêm v t
T ng chi phí (VN ) 14,407,692
T ng doanh thu 28,945,000
(VN )
L i nhu n (Không có) 14,437,308 (Không có)
i xã V nh Ph c (huy n Tri Tôn, t nh An Giang), tr c ó m t s nông dân ã th nghi m

lúa mùa n i nh ng th t b i do m c n c l th p. Tuy nhiên, nông dân tin r ng lúa mùa n i
có th có tính c nh tranh cao h n canh tác hai v , vì v th hai (v Hè-Thu) trong h th ng
canh tác hai v t l i nhu n th p h n. N u có th ki m soát c m c n c, ng i nông
dân tin r ng lúa mùa n i cùng nông s n th ng m i, kèm theo giá tr khai thác th y s n s
thu v l i nhu n cao h n canh tác hai v .
TÔM N C NG T L N
Tôm n c ng t l n t o ra l i nhu n c a kho ng 32,7 tri u ng/ha m i v (B ng 14). K t

p v i v lúa ông-Xuân t o ra l i nhu n kho ng 20,8 tri u VN /ha, h th ng canh tác
lúa-tôm n c ng t có th k t h p t o ra l i nhu n hàng n m kho ng 53,5 tri u VN /ha.
Con s này g p kho ng 1,4 l n con s 37,8 tri u ng/ha l i nhu n t o ra t canh tác ba v .
ng 14. D li u tài chính v nuôi tr ng tôm n c ng t l n ng Tháp (Ngu n:

Ban Th y s n ng Tháp, S NN & PTNT, 2013)
S Qu n/Huy n Giá bán T ng chi phí ng su t Doanh thu L i nhu n

(VN /Kg) (tri u ng) (t n/ha) (tri u (tri u
ng/ha) ng/ha)
1 Tân H ng 113.636 75 0,66 102,30 27,30
2 Th xã H ng Ng 132.479 155 1,17 187,20 32,20
3 Huy n H ng Ng 125.455 138 1,10 165,00 27,00
4 Tam Nông 139.844 179 1,28 217,60 38,60
5 Thanh Bình 128.000 128 1.00 155,00 27,00
6 Cao Lãnh 129.032 160 1,24 198,40 38,40
7 L p Vò 131.126 198 1,51 241,60 43,60
8 Lai Vung 133.333 140 1,05 170,10 30,10
10 Tháp i 130.000 130 1.00 160,00 30,00
Trung bình 129.212 145 1,29 177 32,69
Tuy nhiên c n l u ý r ng vi c th nghi m nuôi tôm n c ng t l n không ph i là không có

i ro. Theo m t báo cáo c a C c Th y s n vào n m 2013 huy n Tam Nông, 70% s h
50
nuôi tôm huy n Tam Nông ã ph i ch u thua l trong n m 2012. S h còn l i hòa v n
ho c thu c l i nhu n th p vì th i gian sinh tr ng c a tôm ph i c kéo dài h n 1,5
tháng so v i các n m tr c. Theo báo cáo, nh ng nguyên nhân gây thua l bao g m:
Ch t l ng tôm gi ng kém, không rõ ngu n g c, d n t i t l t vong cao.
Th i gian nuôi tôm b kéo dài t i 8-8,5 tháng (thay vì 4-5 tháng) do thi u ng i mua.
Trong th i gian ch i, ã có nhi u tôm ch t ho c m c chân chelate, khi n tôm
gi m kh i l ng và n ng su t (1,0-1,2 t n/ha).
Chi phí th c n t ng lên trong khi giá tôm l i gi m (100.000 ng/kg, th p h n nhi u
so v i m c 165.000-170.000 ng/kg vào n m 2011).
Vi c qu n lý ch t l ng n c ng nuôi tôm còn h n ch .
Chi phí u vào nh th c n công nghi p d ng viên, thu c men, lao ng và các
nguyên li u khác t ng lên áng k .
M t th quá cao d n n t ng v n u t t i 200 tri u ng/ha.
N cl n ch m c ng nh m c n c l th p khi n tôm sinh tr ng kém.
Tình tr ng s t gi m s n xu t ti p t c vào n m 2014 và nhi u kh n ng còn ti p t c i xu ng

trong n m 2015. Trong n m 2014, ch có 60% h nuôi tôm Tam Nông thu c l i nhu n.
Nh ng lý do t ng t nh n m 2013 c ng lý gi i cho tình tr ng doanh thu th p và thua l .
3.1.5 CÁC V N XÃ H I TRONG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG LIÊN QUAN

N L
DÂN T C (SP1, SP2-AN GIANG; SP3- NG THÁP)
Khu v c ti u d án An Giang 2, bao g m T nh Biên và m t ph n huy n Tri Tôn, là n i sinh

ng c a m t b ph n t ng i l n ng i dân t c Khmer, và m t b ph n r t nh ng i
Ch m Tri Tôn. Khu v c ti u d án An Giang 1 g m huy n An Phú, là n i sinh s ng c a
t b ph n r t nh dân t c Hoa (ho c ng i Trung Qu c).
Ng c l i, ng Tháp l i là n i sinh s ng c a m t b ph n r t nh dân t c thi u s trong

vùng.
Phân b dân t c thi u s An Giang (% Phân b dân t c thi u s ng

dân s huy n) Tháp (% dân s huy n)
4.5 0
Hong Ngu
0.02 Town
An Phu 0.04
Hong Ngu
Tinh Bien
34.1 29.4 0.05 District
Tri Ton 0.04
Thanh Bnh
District
Ngu n: Báo cáo Kinh t -Xã h i Huy n, n m 2014 Ngu n: Báo cáo Kinh t -Xã h i Huy n, n m 2014
An Giang và ng Tháp, m t b ph n l n ng i dân t c Khmer, Ch m và Hoa ã k t

hôn v i ng i Kinh và ph n l n u sinh s ng chung trong cùng m t vùng t r ng l n n i
51
có c ng ng ng i Kinh sinh s ng. Không có s tách bi t các c ng ng dân t c ho c các
thôn p trong khu v c.
Quá trình h i nh p và liên k t thông qua hôn ph i v i c ng ng ng i Kinh ã d n t i vi c

ngôn ng ti ng Vi t c s d ng m t cách r ng rãi trong vùng, và vi c trình bày d án
ng các ngôn ng thi u s khác là không c n thi t.
TÌNH TR NG NGHÈO VÀ KHÔNG CÓ T (SP1, SP2-AN GIANG; SP3- NG

THÁP)
i An Giang, các huy n Tri Tôn và T nh Biên có t l nghèo t ng i cao, t ng ng v i

l s dân t c thi u s sinh s ng t i ây. T l h nghèo Tri Tôn cao h n t l trung bình
a ng b ng sông C u Long. u tiên v u t sinh k có th c nh h ng t i khu
c Tri Tôn nh m t o ra c h i vi c làm cho ng i nghèo. Mô hình thích ng c xu t
bao g m nông s n th ng m i + lúa mùa n i/khai thác th y s n s là l a ch n t i u cho
khu v c này vì mô hình này có ti m n ng t o ra nhi u vi c làm nh t trong mùa canh tác
nông s n th ng m i.
Trung bình, t l ói nghèo ng Tháp th p h n so v i t l trung bình c a ng b ng

sông C u Long, trong ó th xã H ng Ng có m c s ng th p nh t - m t u không m y b t
ng i v i m t th xã nông thôn. Huy n H ng Ng , v i t l ói nghèo cao h n m c
trung bình c a ng b ng sông C u Long nên là khu v c nh n c u tiên u t sinh k .
Nghèo t i An Giang (% dân s huy n) Nghèo t i ng Tháp (% dân s

15 huy n)
12.09
10.1 9.9 15 11.31
10 7.9 10.1 8.53
10 6.61 5.99
4.39
5 5
0
0
Mekong An Phu Tinh Bien Tri Ton
Delta
Ngu n: Báo cáo KTXH Huy n, n m 2014 Ngu n: Báo cáo KTXH Huy n, n m 2014
Nhìn chung, có m t m i liên h m t thi t gi a tình tr ng nghèo và không có t canh tác

trong khu v c này. H u h t nh ng ng i tham gia vào các nhóm t p trung dành cho ng i
nghèo u cho bi t r ng h ho c là không có t, ho c là nghèo ói. t n t i, nh ng
ng i không có t canh tác làm vi c theo hình th c lao ng tr công t i các ng tr ng
nuôi cá và tôm, các nông tr ng tr ng lúa, ch m sóc cây nông s n th ng m i, ho c làm
vi c trong các ngành d ch v nh kinh doanh nh l ho c v n chuy n hàng hóa b ng xe
máy. Khai thác th y s n hoang dã không còn là m t l a ch n h p d n i v i nhi u ng i
nghèo.
Theo Tài li u Th ng kê ng Tháp n m 2013, s b t bình ng trong thu nh p ang ngày

càng gia t ng. Kho ng cách gi a nhóm có thu nh p cao nh t và nhóm có thu nh p th p
nh t là h n 9 l n vào n m 2010, và h n 7 l n vào n m 2012, trong ó nhóm thu nh p th p
nh t thu c 527.000 VN m i tháng, nhóm thu nh p cao nh t thu c 3.845.000 VN
i tháng. Trong n m 2015, m c l ng t i thi u i v i khu v c nông thôn là 2.150.000
52
VN m i tháng3. Nh ng ng i thu c nhóm thu nh p th p nh t không t cm cl ng
i thi u do thi u vi c làm.
Lý do d n n tình tr ng ói nghèo khu v c d án c nh ng ng i tham gia các nhóm t p

trung nêu ra bao g m thi u t s n xu t, thi u c h i vi c làm, thi u k n ng lao ng, có quá
nhi u con, thi u v n/kh n ng ti p c n v n và các qu tín d ng a ph ng.
VI C LÀM (SP1, SP2-AN GIANG; SP3- NG THÁP)
Thi u vi c làm là m t v n nghiêm tr ng i v i nh ng ng i không có t và nh ng

ng i nghèo c An Giang và ng Tháp, nh h ng t i c nam gi i và n gi i. Nhu c u
lao ng cho s n xu t lúa g o ã gi m trong nhi u n m v a qua do quá trình c gi i hóa
nông nghi p, trong ó, nhi u công vi c nh thu ho ch lúa ã c ti p qu n b i các lo i
máy nông nghi p.
Vi c s d ng nhi u thu c di t c c ng lo i b nhu c u nh c b ng tay, làm gi m c h i

vi c làm dành cho ph n nghèo không có t canh tác.
So v i 10 n m v tr c, dài c a m t ngày làm bình th ng ã gi m t 40 n 50%

(ng i tham gia nhóm t p trung).
suy gi m trong khai thác th y s n c An Giang và ng Tháp c ng ã làm gi m thu

nh p mà ng i nghèo và ng i không có t có th thu c t ho t ng ánh b t. Vi c
xây d ng h th ng ê cao c ti n hành xuyên su t th p niên 2000 ã d n t i suy gi m
42% hay 1.100 km2 di n tích ng ng p l tr c ây t giác Long Xuyên (ICEM, 2015),
khi n loài cá m t i ph n l n môi tr ng s ng, v n ã b nh h ng do ho t ng ánh b t
quá m c và các y u t môi tr ng nh xu h ng l gi m th p và vi c s d ng ch t hóa
c trong nông nghi p.
Di dân là chi n l c th ng c áp d ng gi i quy t v n gi m thi u c h i vi c làm

hi n có t i các khu v c phát sinh, do các hình th c sinh k d a vào nh ng y u t môi
tr ng/th i ti t ã và ang tr nên thi u tin c y. M c dù không có s li u chính th c v tình
tr ng di dân trong khu v c d án, song nh ng ng i tham gia nhóm t p trung ã c p
n m t lo t nh ng tình hu ng mà trong ó ng i nghèo ã ph i di dân ra kh i khu v c.
Vi c b sung thêm ho t ng nuôi tr ng th y s n mùa l ng Tháp và An Giang cùng

i ho t ng canh tác lúa hai v s giúp t ng nhu c u s d ng lao ng, do s có thêm
t v mùa l mà tr c ó không có. Tuy nhiên, nhu c u lao ng (ví d nh l p t, duy trì
và giám sát l i nuôi, thu ho ch, v n chuy n) s có tính ph thu c c n biên do tính ch t m
ng c a ho t ng nuôi tr ng th y s n. S gia t ng này c ng là c n thi t nh m bù p cho
nh ng m t mát v ng tr ng có th x y ra i v i ng i nghèo. Trong mùa l , nh ng
cánh ng ng p n c c coi là khu v c ti p c n m ánh b t cá. Vi c l p d ng
nh ng l i nuôi tr ng tôm và cá xung quanh các trang tr i s gi m di n tích ánh b t m có
th c ng i nghèo t n d ng.
3
Có hi u l c t 01/01 n 31/12 n m 2015, b i Ngh nh 103/2014/N -CP c a Th t ng Vi t Nam.
53
U TRÚC XÃ H I VÀ CÁC H P TÁC XÃ TRONG VI C H TR SINH K , VÀ
TI P C N NGU N TÍN D NG (SP1, SP2-AN GIANG; SP3- NG THÁP)
ng Tháp, H i Ph n (WU) và H i Nông dân (FU) ho t ng r t tích c c. Trong khi

vi c gia nh p H i Ph n là vô u ki n i v i m i ph n , nh ng ph n nghèo r t
th ng xuyên tìm n H i Ph n vì h có th ti p c n v i nhi u bi n pháp xóa ói gi m
nghèo, tín d ng nh , t o thu nh p, t o vi c làm và các sáng ki n v s c kh e ph n c a
i. H i c ng ti n hành nhi u l p ào t o nâng cao nh n th c v bi n i khí h u và b o v
môi tr ng, t p trung vào ánh b t cá hoang dã/t nhiên m t cách b n v ng b ng vi c
tránh các ho t ng khai thác t n di t (ch ng h n nh không s d ng l i m t nh hay các
thi t b n, vân vân).4.
Ng c l i, H i Nông dân l i ch thu hút c nh ng ng i àn ông có t canh tác, có u

ki n áp d ng các khóa h c v nông nghi p m r ng do H i t ch c. Nh ng h gia ình
nghèo và không có t canh tác nhìn chung u không c ti p c n v i nh ng c h i này
nâng cao hi u bi t.
i Nông dân còn ho t ng tích c c trong vi c khuy n khích và t o u ki n hình thành

các nhóm t giúp . ng Tháp, m t t nh n m trong khu v c d án, n i ti ng v các nhóm
l c này. Nhóm th ng bao g m nh ng h gia ình khá gi , c hình thành t s oàn
t xu t hi n khi ph i i m t v i thiên tai, ch ng h n nh l l t. Khu v c d án có nhi u
nhóm t l c, trong ó các thành viên thu th p ti n m t ti t ki m và s d ng kho n ti n này
làm ngu n tài chính cho m i thành viên s d ng xây m t ngôi nhà m i. Nh có s h p
tác này, nhi u ng i ã có c m t ngôi nhà v ng chãi ch ng ch i v i l l t, gió to và
a l n.
Nh ng ho t ng khác có s tham gia c a các nhóm t l c bao g m: (i) b m và s y khô

cho ru ng lúa, thuê máy g t p liên h p; (ii) chia s lao ng ho c chia s thông tin v các
nhu c u v lao ng; (iii) tuy n d ng lao ng thu ho ch/b t cá lóc, thu ti n m t cùng
mua l i và thuy n ánh cá, sau ó cùng nhau thu ho ch cá t i ao v i t cách m t nhóm
p tác5.
Ngoài ra, ho t ng c a các h p tác xã trong khu v c d án c ng r t tích c c. Ch t i huy n

Tam Nông, ã có t i 38 h p tác xã ho t ng, trong ó có 32 h p tác xã ngh nông và 6
p tác xã thu c các ngành ngh khác. D ch v c các h p tác xã này cung c p bao
m: b m n c th y l i; x n c làm khô ru ng lúa; mua và s d ng phân bón và thu c
tr sâu; bán s n ph m thu ho ch; cung c p tín d ng nh trong n i b ; gieo h t; cung c p
c s ch s d ng trong sinh ho t, vân vân. Hi n nay, có t ng c ng 7.677 thành viên thu c
32 h p tác xã ã ng ký. Vào n m 2014, t ng doanh thu t 29 trên 32 h p tác xã t
43.380 tri u ng, trong ó l i nhu n ròng lên t i 7.308 tri u ng. Nh ng y u t thành
công ch ch t bao g m: t c quy mô kinh t trong s n xu t; gi m chi phí s n xu t; t ng
i nhu n ròng; vân vân.6
Ngoài ngu n tín d ng có s n cho các thành viên c a các nhóm t l c và h p tác xã, tín
ng c ng c cung c p trong khu v c d án d i d ng tín d ng vi mô cho ng i nghèo
H i Ph n và ngân hàng Chính sách Xã h i, m c dù ngu n này v n còn h n ch . Tín
4
Th o lu n nhóm t p trung, Nhóm ph n , xã Phú Th , huy n Tam Nông, t nh ng Tháp, ngày 14
tháng 10 n m 2015
5
Cu c ph ng v n t i thôn Phú Th B ngày 13 tháng 10 n m 2015
6
Nh ng báo cáo c bi t c a Ban ch o huy n Tam Nông trong vi c phát tri n H p tác xã, kinh t
p th , do ng b Huy n d n u, tháng 5 n m 2015.
54
ng chung dành cho u t nông nghi p ch ng h n nh mua h t gi ng, nguyên li u u
vào c cung c p t i Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn (Agribank), song
ngu n tín d ng này ch gi i h n cho các ch s h u t, vì h c n có Gi y ch ng nh n
quy n s d ng t vay v n t Agribank.
Ngu n tín d ng ng Tháp Ngu n tín d ng An Giang (An Phú)
4%
9% 7%
22%
69% 89%
Bank for agriculture and rural Bank for agriculture and rural development
development
Bank for the poor (social policy)
Bank for the poor (social policy)
Other banks Other banks
Ho t ng tích c c c a H i Ph n và H i Nông dân, các nhóm t l c và h p tác xã ã cho

th y r ng c u trúc và v n hóa c ng ng t i ây là r t ch c ch n, m b o cách ti p c n t p
th nh m nhân r ng các mô hình thích ng d a trên l l t.
Tuy nhiên, theo s li u u tra h gia ình c hai t nh ng Tháp và An Giang, có t i

thi u 50% h gia ình ang m c n và cho bi t r ng h s g p khó kh n trong vi c u t
vào k sinh nhai m i.
gia ình có n t i huy n An Phú, An gia ình có n t i huy n T nh Biên, An

Giang Giang
no, 34%
45%
yes,
55%
66%
yes no
55
gia ình có n t i ng Tháp
50% 50%
yes no
Các s li u u tra h gia ình c ng ch ra r ng c hai t nh ng Tháp và An Giang, u

tiên h tr cao nh t theo nông dân nh m th c hi n chuy n i sinh k chính là v n v n
u t , ti p ó là hi u bi t v k thu t.
Nông dân yêu c u h tr th c hi n chuy n i sinh k huy n An Phú, t nh An

Giang
78%
55%
45%
22%
14% 12%
4%
Capital Technique Seeding Market Roads Irrigation Bridges
Nông dân yêu c u h tr th c hi n chuy n i sinh k huy n T nh Biên, t nh An

Giang
62%
54%
30%
8% 8% 6% 4%
Capital Technique Market Seeding Roads Irrigation Price
Nông dân yêu c u h tr th c hi n chuy n i sinh k t nh ng Tháp
56
78%
52%
34%
12%
4% 4% 4%
Capital Technique Market Seeding Price Secure Other

livelihood
DI S N V N HÓA (SP1, SP2 - AN GIANG; SP3 – NG THÁP)
Không t n t i nh ng lo ng i v v n di s n v n hóa c hai t nh An Giang và ng Tháp

do vi c chuy n i sinh k c xu t. T i các vùng tr ng lúa hai v , m m t tiên không
bao gi c xây d ng trên t ng p n c, mà n u có, nh ng ngôi m này c ng c xây
trên các b c cao gi trên m tn cl .
i các vùng tr ng lúa ba v , m m t tiên c xây d ng trên các con ê cao. Tuy nhiên,
vì các khu v c này hi n nay không ph i là m c tiêu c a d án, nên v n bù p cho vi c
di d i là không c n thi t. N u giai n sau c a d án, có áp d ng nh ng hình th c sinh
khác thay th cho s n xu t lúa ba v , thì vi c di d i m m t tiên s tr thành m t v n
.
Không có các lo i di s n v n hóa nh nh ng n i th t ho c t p quán v n hóa nào c

cho là v n c n gi i quy t.

NG C NG NG VÙNG N C L
3.2.1 MÔ HÌNH THÍCH NG C XU T CHO VÙNG N C L
Các mô hình thích ng v i n cl c xu t bao g m:
H th ng xen k lúa-tôm (SP5 - B n Tre)

H th ng xen k lúa hai v -tôm (SP9 - Kiên Giang)
R ng ng p m n-tôm chuy n i thành r ng ng p m n ch ng nh n h u c -tôm
(SP8 - Cà Mau, SP4 & SP5 - B n Tre, SP6 - Trà Vinh)
Mía sang nuôi tôm thâm canh (SP7 - Sóc Tr ng)
Trong s 4 l a ch n u t sinh k chính, hình th c u t c xu t t i B n Tre
(Th nh Phú) v vi c xen k tr ng lúa-nuôi tôm ã th hi n s h tr cho hình th c canh tác
hi n nay, trong ó xu t vi c c i thi n c s h t ng c a c ng nh m ki m soát t t h n
quá trình chuy n i n c m n và n c ng t gi a mùa m a và mùa khô. C n công nh n
ng có nhi u nghiên c u ch tr ng ng h h th ng xen k lúa-tôm, coi ây là m t h
th ng c ng d ng t t và b n v ng tr c s thay i v m n khu v c ng b ng
sông C u Long (Renaud và các ng s ; Nhân và các ng s , 2014; Nhân và các ng
57
, 2015). Tuy nhiên, so v i thâm canh lúa và thâm canh tôm, vi c thi u s u t trong h
th ng ng ngh a v i vi c c s n l ng lúa l n s n l ng tôm u m c ch a t i u.
c dù u t vào các h th ng r ng ng p m n nuôi tôm Cà Mau, Trà Vinh và B n Tre

thông qua ch ng nh n h u c không có v gì là m t s chuy n i sinh k vì quá trình
canh tác nông nghi p ph n l n v n c gi nguyên, song ó là m t bi n pháp có hi u qu
trong vi c b o v b bi n. u này c th c hi n nh vi c t ng c ng khuy n khích
nông dân u t t ng che ph r ng ng p m n t m c 30% t i t i thi u 50% di n tích
cây tr ng trong trang tr i c a h . B ng cách này, sáng ki n này c thi t k t ng m t
r ng ng p m n b o v b bi n c a Cà Mau, Trà Vinh và B n Tre tr c bão và n c
bi n dâng (SLR).
TH NG XEN K LÚA-TÔM (SP5 – B N TRE)
Lúa mùa m a (v i tôm n c ng t l n)
Nông dân B n Tre tr ng m t v lúa m t n m vào mùa m a t tháng 6 n tháng 12.

Tr c ây, nh ng lo i lúa dài ngày (160 ngày) là ph bi n nh t, cho t i khi nh ng gi ng lúa
trung ngày c chính ph khuy n khích s d ng trong nh ng n m g n ây. Hi n nay
kho ng 85% di n tích lúa ã c chuy n sang các gi ng trung ngày (120 ngày). Quá trình
tr ng lúa t i ây không s d ng thu c tr sâu, vì tôm n c ng t l n c tr ng trong các
ru ng lúa trong mùa m a, còn tôm sú c tr ng trong ru ng lúa vào mùa n c m n. T i
ây xu t hi n c h i phát tri n th ng hi u h u c nh m t ng giá tr th ng ph m.
Trong tháng 7, sau t thu ho ch cu i cùng c a tôm n c l , khi các dòng sông và
kênh r ch bao quanh ã chuy n sang n c ng t, nông dân s thu n c và x hai
n n c sông x h t m n.
Sau ó, s ti n hành gieo thóc gi ng ho c m t v n m.
G n ây, tôm n c ng t l n c nuôi trong ru ng lúa t i th i m gieo tr ng ho c
5-10 ngày tr c ó. Tôm s d ng t i c rãnh bao quanh l n ru ng lúa làm n i sinh
ng và ki m n. M t th tôm là 10.000-20.000 con trên m i ha ho c 1-2 tôm
2
ch a tr ng thành/ m . Tôm c cho n s n và g o, và c thu ho ch t i th i
m thu ho ch lúa vào cu i mùa m a.
Tôm mùa khô (tôm sú)
Các b c ti n hành nuôi tôm qu ng canh n cl khu v c này bao g m:
N o vét ao vào tháng 1 sau khi thu ho ch lúa vào tháng 12 nh m duy trì sâu c a
ao m c ít nh t 1 mét. Nông dân ph i c n th n nh ng vùng có t phèn, không
nên n o vét quá sâu, n u không s g p các l p pyrite n m sâu d i 1 mét tùy
ng a m. V t li u n o vét c ch t ng trên ê oxy hóa. N c m a sau
ó b sung n ng acid cho ao nuôi, gi m m c pH và nh h ng t i n ng su t
tôm.
Quá trình n o vét ao quy mô l n c ti n hành sau m i 3 n m khi bùn tích t b t
u làm gi m sâu c a ao nuôi. Tích t tr m tích m c cao x y ra do n c sông
c trao i m t cách th ng xuyên duy trì ch t l ng n c trong ao. Các ao
làm b y tr m tích T i các a m ven bi n v i l ng tr m tích l n, nh ng tr m tích
58
này có th t ng cao t i 5 cm m i n m. nh ng khu v c có cao th p, ây là m t
u t quan tr ng i v i hi n t ng n c bi n dâng.
N o v t quy mô nh c th c hi n hàng n m b ng máy b m hút. V t li u n o vét
c a tr l i sông. Các v t li u n o vét t các tr i nuôi tôm chuyên canh không
gây h i cho i s ng th y sinh.
X lý ao nuôi b ng Derris (m t lo i cây hút ch t c vào cá) lo i b cá.
L ng n c m n. X lý n c b ng vôi m c 10 bao (50kg/bao) trên m t ha. S
ng phân bón NPK nh m thúc y t ng tr ng t o cung c p th c n cho tôm
ch a tr ng thành.
Nuôi tôm 10 ngày sau khi x lý n c m c 60.000-100.000 tôm ch a tr ng thành
i ha (0,8 ha m t n c s d ng). Chi phí cho m i cá th tôm non là 30 ng/con.
Cho n: Tôm c nuôi b ng th c n t ch g m cám g o, tôm nh và cua.
Thu ho ch: Tôm c thu ho ch sau 4 tháng b ng cách x h t n c ao.
ng 15. L ch canh tác cho huy n Th nh Phú, B n Tre.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Nhi t X X xx xx x x x
cao
a x xx xx X x
cl n xx xx x x
Lúa dài x x x X x x
ngày
Lúa trung x x x x
ngày
Lúa ng n x x x
ngày
Tôm n c x x x x x x x
ng t l n
Tôm sú u X x x Th x x x
tiên hai
TH NG XEN K LÚA HAI V -TÔM (SP9 - KIÊN GIANG)
Tr ng tâm c a mô hình thích ng v i n c l t i huy n An Biên và An Minh là chuy n

i h th ng tr ng lúa hai v hi n nay khu v c 2 (và nuôi tôm qu ng canh quanh n m
khu 3) b ng h th ng canh tác lúa-tôm xen k . H th ng canh tác c xu t (xen canh
lúa-tôm) c cho là b n v ng h n vì:
Thích nghi t t h n v i s gia t ng m n và mùa n c ng t ng n h n so v i tr ng

lúa hai v ;
L i nhu n cao h n so v i tr ng lúa hai v ;
H th ng xen k làm gi m nguy c gây b nh tôm ó hi n ang t n t i trong các h
th ng thâm canh c c i ti n, b ng cách ng n ch n s hi n di n c a sinh v t gây
nh trong ao;
V thu ho ch lúa giúp làm s ch môi tr ng ru ng cho v tôm ti p theo b ng cách
p th các ch t d t v tôm tr c ó;
Các ch t h u c t g c cây lúa còn l i cung c p các ch t dinh d ng tr c ti p cho
tôm và các loài khác nh giun, c nh , và t o làm th c n cho tôm.
59
n l u ý r ng h th ng lúa-tôm xen k ã c th c hi n t i ây trong h n 30 n m và
nông dân ã áp d ng h th ng này theo các u ki n a ph ng. Tuy nhiên, l ng m a
và m n ngày càng khó l ng ã d n n thua l trong c s n xu t lúa l n s n xu t tôm.
Có th th c hi n m t s u ch nh i v i l ch canh tác (d án ARCC), song tình tr ng khí
u kh c nghi t khi n cho h th ng không t c hi u qu t i u. Chính trong b i c nh
này, ti u d án xu t vi c xây d ng h th ng c ng nh m ki m soát m n.
u ý r ng h th ng c ng này có hai m c ích. D báo m c n c bi n dâng 30 cm cho

th y r ng khu v c này s hoàn toàn b ng p trong n c (K ho ch hành ng i phó v i
bi n i khí h u t i t nh Kiên Giang). L l t t i khu v c này hi n ch x y ra vào t th y tri u
mùa xuân vào tháng 9 và tháng 10.
Các tính n ng chính c a h th ng c a c ng c xu t là:
Th i gian n hành c ng c ích
6 tháng mùa khô yn c m n vào nuôi tôm
Khi m n quá cao óng Duy trì m n thích h p cho tôm
Mùa m a óng ki m soát l trong giai n th y tri u mùa xuân

vào tháng 9 và 10
Gi n c ng t tr ng lúa
Bên c nh l ng m a, n c ng t b sung có th
c l y t kênh X o Rô.
ng 16. L ch th i v cho An Biên và An Minh
Ch Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
c x x x x
c x xx xx xx x x
n
Mùa x x x x x x
a
Th y x x
tri u
mùa
xuân
Lúa x x x x
Tôm x x x x x x x x
TÔM R NG NG P M N C CH NG NH N H U C (SP8 - CÀ MAU)
c tiêu ti u d án m r ng quy mô tôm r ng ng p m n c ch ng nh n h u c là ng

th i t c hi u qu b o v b bi n thông qua m t th tr ng thúc y sinh k b n v ng.
60
c tiêu này c th c hi n b ng cách t ng u ãi cho nông dân ut m r ng di n
tích r ng ng p m n t i thi u 50% l ng cây tr ng t i các trang tr i c a h .
Các u ãi này c th tr ng tôm qu c t cung c p, và s n sàng tr phí u ãi 5-10%

cho ch ng nh n tôm h u c . Hi n có 3 nhà ch bi n tôm l n ã c ch ng nh n. ó là
Canimex, Seanamico và Minh Phú. Tiêu chu n ch ng nh n qu c t chính ang cs
ng là Natureland7, m t hi p h i tiêu chu n canh tác h u c l n châu Âu
Hi n nay, Ca Mau có kho ng 10.000 ha nuôi tôm r ng ng p m n, ho c tôm sinh thái nông
nghi p c ch ng nh n. Theo ti u d án, t nh Cà Mau t m c tiêu m r ng khu v c này
n 70.000 ha. K thu t nuôi tôm và các u ki n t nhiên trong khu v c ã c ch ng
nh n và các khu v c ch a c ch ng nh n u t ng t nhau. Yêu c u i v i các khu
c ch a c ch ng nh n còn l i áp ng các tiêu chu n v c p gi y ch ng nh n là:
Di n tích r ng ph i t ít nh t m t t l ph n tr m nh t nh c a khu v c lô t ph
thu c vào lo i gi y ch ng nh n (ví d : Gi y ch ng nh n c a Natureland: kh i m
là 40%, sau ó t ng lên 50% trong vòng 2 n m);
Quy trình nuôi ph i tuân theo các nguyên t c tiêu chu n;
u trùng tôm ph i có ngu n g c t m t tr i gi ng c ch ng nh n;
Môi tr ng nuôi ph i c b o v t t h n. c bi t, các chu ng nuôi ng v t và v
sinh môi tr ng ph i áp ng các tiêu chu n; H s c a các ho t ng nông nghi p
ph i c l u gi ; gi y t h tr ch ng minh ngu n g c c a s n ph m ph i c
u gi ; c s l u tr và b o qu n ph i có s n l u tr các s n ph m thu ho ch.
ng 17. L ch các mùa c a h th ng canh tác tôm r ng ng p m n
Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng Tháng
t Hai
Mùa X x X X X X
khô,
nóng
Mùa X X X X X X
a
Th y X X X
tri u
dâng
Canh X X X X X X X X X X X X
tác tôm
ng
ng p
n
Tr tôm gi ng vào gi a tháng M i và tháng M i M t khi m n c a n c t ng i th p.

c ch ng nh n h u c , u trùng tôm ph i c có ngu n g c t m t tr i gi ng c
ch ng nh n;
Sau 3-4 tháng, t tháng Hai n tháng Ba, tôm có th c thu ho ch b ng cách l c ra t
c ch y qua các c a x i n c ã t s n túi l i b t tôm. Ho t ng thu ho ch s ti p
c v i chu k v còn l i trên c s hàng tháng. Thu ho ch toàn v k t thúc vào gi a tháng
y và tháng Tám tr c khi b t u m t chu k m i.
Sau khi thu ho ch l n u, nông dân s l i tr gi ng m i 1,5-2 tháng bù l i cho v tôm ã
thu ho ch. B ng cách này, vi c d tr và thu ho ch s di n ra trong c n m.
Nông dân s tr t 20.000 - 100.000 con tôm / ha tu thu c vào di n tích nuôi tôm s n có.
2
Trung bình, m t th là kho ng 4-5 con tôm/m .
7
http://www.naturland.de/en/certification.html
61
Ao tôm c ng có c cá và cua t nhiên b i l n vào, cùng nhi u lo i th y s n a d ng, b sung
thêm ngu n thu nh p cho trang tr i.
CHUY N T TR NG MÍA SANG NUÔI TÔM THÂM CANH (SP7 - SÓC TR NG)
Các sinh k quan tr ng có liên h t i các vùng khác nhau c a Cù Lao Dung là:
Vùng th ng (khu v c 1): trái cây n c ng t và nông s n th ng m i

(nguyên tr ng).
Vùng trung (khu 2): mía ng và nông s n th ng m i (nguyên tr ng).
Vùng h (khu v c 3): Nuôi tôm thâm canh, tr ng mía và nông s n th ng
i.
Vùng sông và các vùng n c ven bi n: qu n lý ánh b t th y s n và nghêu
c ng t, n c l , n c m n g n b , xa b .
Mô hình thích ng n c l l c t p trung áp d ng khu v c 3 v i m c ích là chuy n

i di n tích t tr ng mía phát tri n canh tác nuôi tôm t p trung. khu v c 1 và 2, các
th ng canh tác ph n l n v n gi nguyên nh hi n nay. Mía ng có th ch u c t
nhi m m n nh nh ng không th thích nghi v i t nhi m m n n ng khi l l t x y ra. Nhi u
di n tích trên o n m d i m c tri u cao và l l t trong t tri u mùa xuân (tháng Chín
n tháng M i Hai) nh t là trùng v i th i m n c sông Mekong dâng cao nh ã x y ra
trong t l l t h i n m 2011. Thi t h i do l l n và thi t h i cây tr ng trong mùa l 2011
(chi phí thi t h i do huy n c tính).
th ng ê u và c a c ng thoát n c c xu t xây d ng chi m kinh phí l n trong

án c thi t k b ov o kh i l l t.
Ti u d án xu t chuy n 5.000 ha tr ng mía thành di n tích nuôi tôm t p trung và bán t p

trung khu v c 3 nh m thích ng v i m n.
Mía
Chi phí di d i cây mía kh i vùng t tr ng khá cao (18,000,000 VN /ha). M t n

n mía ng c n ph i n m g n tuy n ng th y t n d ng kh n ng v n
chuy n mía ã thu ho ch b ng thuy n.
Nông dân nh n th c c tác ng c a hi p nh TPP ( i tác xuyên Thái Bình
ng) s p t i và tin r ng t ng lai c a cây mía tr ng trên o không sáng s a nh
mía tr ng vùng ng b ng, c ng nh không th c nh tranh c v i mía ng
các qu c gia khác. Lý do duy nh t mà h bám l y cây mía là vì h không có m y
a ch n khác. Nh ng nông s n th ng m i khác, theo h , là không mang l i l i
nhu n b ng mía ng. Chuy n sang nuôi tôm là mong mu n c a nhi u nông dân,
nh ng u này òi h i m t ngu n v n l n.
M t h n ch l n c a tr ng mía là nhu c u n c ng t c a cây mía r t l n. Vi c tr ng
mía quanh n m ng ngh a v i vi c nông dân ph i b m n c ng m vào ru ng mía
trong mùa khô, khi m n c a n c sông và kênh r ch lên cao. u này s gây
u qu lún t nghiêm tr ng, nh t là khi cao c a hòn o ã d i m c tri u
cao.
Nuôi tôm thâm canh/bán thâm canh
Kinh nghi m c a nông dân a ph ng cho th y nuôi tôm t i khu v c này là m t

c i m o hi m vì ki m soát ch t l ng n c y u kém và s xu t hi n c a b nh
ch.
62
Ao x lý n c óng vai trò r t quan tr ng tr n c b sung vào ao nuôi khi n c
c h i hay rò r trong mùa khô, c ng nh x lý ngu n n c nuôi tôm tr c khi d n
vào các ao nuôi. u này òi h i nông dân nuôi tôm ph i có thêm m t th a t bên
nh các ao nuôi.
Nông dân ng h ý t ng nuôi tôm gi i h n trong m t khu v c c thi t k
canh tác, i kèm các c s h t ng h tr nh ngu n cung n n inh, v...v...
Nông dân nuôi tôm cho bi t h mu n ho c ã chuy n t nuôi tôm sú h en sang
tôm chân tr ng vì k thu t nuôi tôm sú h en ph c t p h n và chu k v c a tôm sú
en c ng dài h n so v i tôm chân tr ng.
Tuy nhiên, tôm sú chân tr ng c ng d m c b nh h n, òi h i l ng oxy trong ao
nuôi l n h n và hóa ch t b sung nhi u h n tôm sú h en.
Các ao nuôi tôm s b b ho c c i t o l i sau kho ng 10 n m do các ch t dinh
ng trong t ã c n ki t và n ng các ch t c h i tích t l i ã quá cao.
3.2.1 NH NG NH H NG DO BI N I KHÍ H U
XEN K CÁC H TH NG TR NG LÚA-NUÔI TÔM (SP5 – B N TRE)
Ma tr n sau ây cung c p m t ánh giá nhanh chóng v nh ng t n th ng do bi n i khí

u trong t ng lai trên h th ng tr ng lúa-nuôi tôm xen k B n Tre d a trên gi nh các
xu h ng bi n i khí h u c p trong K ho ch hành ng tr c Bi n i khí h u c a t nh
n Tre:
T i n m 2020 v i m c n c bi n dâng d ki n 12 cm, x p x 10% khu v c huy n
Ba Tri s b ng p n c.
Nhi t mùa và nhi t hàng n m s t ng lên trong t t c các chân tr i th i gian.
T ng l ng m a mùa khô (tháng M i Hai - tháng N m) s gi m.
L ng m a mùa m a s t ng c bi t là t tháng M i-tháng M i M t.
m n s t ng và bi n i ph thu c vào dòng ch y c a sông Mekong, ho t ng
gió trong mùa khô, và th y tri u bi n ông s nghiêm tr ng h n vào n m 2050.
Nhi t ng a m n/M c Y u t không d

c bi n oán c
dâng/L l t
Nuôi tôm r ng c phân h y m ns c hòa Nhi u vùng n c m n m n trên b m t
rãi u c t ng d n loãng. dành cho nuôi tr ng th y c t ng t gi m
n ô nhi m ngu n n n c m n nh nuôi
c và gi m c nuôi tôm trong tôm s xu t hi n. c n c t ng t
hòa tan oxy mùa m a s b t m n ng và hòa tan oxy
n. t ng t gi m
pH trong n c t
ng t gi m do t chua
ê trôi v
Lúa (tháng Sáu- C ng th ng nhi t

35
a l n trong th i gian Lúa s b m nc a
tháng Chín khi Nhi t > 0c ra hoa làm gi m s n t gây nh h ng n u
nh h ng n c u ng không có các c a c ng
ho c tháng trúc r và cây gi ng. thoát n c. Thi t h i ã
Sáu-tháng phát sinh trong n m nay.
i Hai)
ng nguy c v ê vì
c n c bi n dâng
cao t i các vùng tr ng
th p
63
TR NG LÚA HAI V XEN K H TH NG NUÔI TÔM (SP9 - KIÊN GIANG)
Ma tr n sau ây cung c p ánh giá nhanh v nh ng t n th ng do bi n i khí h u trong

ng lai trên h th ng tr ng lúa-nuôi tôm xen k Kiên Giang d a trên gi nh các xu
ng bi n i khí h u c p trong K ho ch hành ng tr c Bi n i khí h u c a t nh
Kiên Giang:
Nhi t cao nh t t ng, c bi t là trong mùa khô
T ng l ng m a hàng n m gi m
L ng m a t ng vào mùa m a
L ng m a gi m trong mùa khô
Mùa khô ng n h n
Mùa m a dài h n
M a trái mùa trong mùa khô
Các t m a l n kéo dài theo sau là các t h n hán kéo dài trong mùa m a.
Nhi t ng a L l t/ h n hán Y u t không d
oán c
Tr ng lúa trong Nhi t cao rút a kéo dài th i
mùa m a ng n th i gian sinh gian trong giai n
tr ng c a lúa, làm ra hoa và t o h t
gi m s n l ng. nh h ng n
ng su t lúa
Nuôi tôm t p trung ng m n thông ng m n thông m n b t ng b
trong mùa khô qua t ng b c h i. qua gi m l ng pha loãng khi m a
c ng t r t c n a trong mùa khô. trái mùa d n d p có
thi t duy trì c ng t r t c n th khi n tôm b
n thích h p cho thi t duy trì c.
nuôi tôm. n thích h p cho
nuôi tôm. a trái mùa s
a trôi t chua t
Phân t ng c t sông xu ng ao
c, n c b m t nuôi, khi n tôm b
có th quá nóng v i nhi m c
sinh tr ng c a
tôm sâu thích
pc an cc n
c duy trì
TÔM R NG NG P M N C CH NG NH N H U C (SP8 - CÀ MAU)
Ma tr n sau ây cung c p m t ánh giá nhanh chóng v nh ng t n th ng do bi n i khí

u trong t ng lai trên h th ng nuôi tôm r ng ng p m n d a trên gi nh các xu h ng
bi n i khí h u c p trong K ho ch hành ng tr c Bi n i khí h u c a t nh Cà Mau:
T ng nhi t môi tr ng, c bi t là nhi t cao nh t và s ngày nóng.

Mùa m a m t và ng n h n
Mùa khô khô h n và dài h n
M c n c bi n t ng lên
u ki n th i ti t không th oán tr c (m a trái mùa; th i gian m a kéo dài theo
sau là th i gian dài h n hán)
Nhi t ng a L l t Y u t không d
oán c
Tôm r ng ng p Nhi t t ng làm Mùa khô kéo dài và Th y tri u và m c a trái mùa s
n c b m t nóng khô h n s làm c bi n dâng s a trôi t chua t
lên, m n t ng do ng m n, nh làm t ng nguy c kênh r ch và ê
64
ng b c h i. Tuy ng n tôm. ê bao các ao xu ng
nhiên, h th ng này nuôi tôm, gây th t
ít b nh h ng h n thoát tôm. Tuy Nh ng tr n m a
so v i các h th ng nhiên, tr m tích tích kéo dài theo sau là
khác không có r ng ao có th th i gian dài h n
che ph cung c p ch ng l i m c n c hán s gây ra nhi u
bóng râm làm mát bi n dâng. xáo tr n khi n tôm
ao nuôi. b m c b nh
n.
CHUY N IT TR NG MÍA SANG NUÔI TÔM THÂM CANH (SP7 - SÓC

TR NG)
ngh ti u d án nh n m nh các d oán bi n i khí h u chính t i Sóc Tr ng.
Thông s Xu D oán cho Sóc Tr ng

ng
o 0 0
Nhi t ng lên Nhi t trung bình hàng n m t ng 0.4 C t i n m 2020, t ng 0.6 C và 2 c
i n m 2100
ng a hàng ng ng m a hàng n m t ng 0,3% t i n m 2020, 0,4% t i n m 2030.
m
ng a mùa Gi m Gi m 0,8-2,9% t i n m 2020 và 1.2-4,3% t i n m 2030.
khô
ng a mùa ng ng 0,6-3,1% t i n m 2020 và 0,8-1,6% t i n m 2030.
a
M c c bi n ng ng 30cm t i n m 2050 gây ng p úng di n tích 80.436 ha c a t nh Sóc
dâng Tr ng.
Xâm nh p m n ng Sâu vào n i a
Ma tr n sau cung c p m t phân tích nhanh v các tác ng c a bi n i khí h u cd

ki n trên các u t sinh k ch o Cù Lao Dung.
Nhi t ng a M c c bi n Xâm nh p m n
dâng
Mía ng Nhi t cao t ng Mùa m a m th n Cây mía s không Cây mía s không
cao trong th i gian gây ra nguy c l l t, còn phù h p còn phù h p
tr ng tr t vào mùa nh h ng n cây tr ng trên o tr ng trên o trong
khô s nh h ng mía. trong trung h n trung h n (2030)
n s phát tri n (2030)
a mía ng. Mùa khô khô h ns
gây ra tình tr ng thi u
c t i tiêu. u
này t lâu ã là m t
n và cách gi i
quy t ph bi n là
m n c ng t t
i t lên
Nuôi tôm t p trung c ao tr nên a d n d p trong Môi tr ng có Môi tr ng có

quá nóng cho tôm. mùa m a s làm nh n nuôi nh n nuôi
n gi m t ng t tôm t ng lên trên tôm t ng lên trên
u này òi h i gây s c cho tôm. o (khu 1 và 2). o (khu 1 và 2).
ph i duy trì sâu
thích h p trong ao Mùa khô khô h ns ng nguy c v
ng cách b m làm t ng s bay h i ê u và thi t
c t kênh r ch. và m n trong ao, i nuôi tr ng.
òi h i ph i có n c
ng t b m vào ao Tr m tích th p
bù p. u này s làm gi m công
làm gia t ng s d ng suât ao. N c
65
c ng m, d n n c b m thêm
suy gi m thêm tài i v m t l n (3-
nguyên n c ng m. 4 tháng)
Nguy c l n v i vi c chuy n i sang nuôi tôm t p trung là nhi t môi tr ng cao và mùa
khô khô h n s bu c nông dân ph i b m n c ng m làm mát ao hay hòa loãng m n
trong ao. Không có gi i pháp nào cho v n này n u l ng n c ng t c n thi t không có
n trong các kênh r ch và sông vào mùa khô.
3.2.2 CÁC V N MÔI TR NG
nh d ch t nuôi tôm t p trung có th tác ng n các h th ng xen k tr ng lúa-nuôi tôm

(và h th ng nuôi tôm r ng ng p m n). Hi n nay, l nh v c nuôi tôm t p trung huy n
Th nh Phú còn nh , nh ng ang phát tri n do trình kinh t - xã h i c a nông dân t ng
lên và h s n sàng u t c ng nh ch u r i ro. B nh d ch chuy n giao t các h th ng
trang tr i nuôi tôm t p trung và nuôi tôm r ng ng p m n t i Ba Tri c ng là m t v n áng
nói khi n các h th ng nuôi tôm r ng ng p m n sau này kém b n v ng. N u không có các
quy ho ch vùng nuôi tôm t p trung phù h p t i Ba Tri và Th nh Phú, ki m soát n c th i t
nuôi tôm t p trung là m t thách th c m c dù các quy nh ã c áp d ng và chính quy n
ã cung c p u tr mi n phí cho tôm trong ao nuôi khi d ch b nh xu t hi n. N u tôm trên 1
tháng tu i b nhi m b nh, nông dân nuôi tôm th ng không thông báo v i chính quy n và
g ng c u vãn b ng cách x n c thu ho ch tôm em bán.
Chuy n khu v c 3 t nuôi tôm thâm canh c n m hiên nay thành xen k tr ng lúa - nuôi tôm
có th là m t thách th c và không có tính kh thi. m n trong t t i khu v c này ã duy
trì su t 20 n m qua Khi chuy n i khu v c này sang h th ng tr ng lúa-nuôi tôm xen k ,
nông dân a ph ng cho bi t có th ph i m t t i 5 n m r a m n cho t, t o u ki n
thích h p tr ng lúa. S chuy n i c ng s b các h nuôi tôm c n m ây ph n i
i h s m t ngu n thu nh p t m t v tôm trong khi ch a th nh n c thu nh p t
tr ng lúa trong 5 n m u tiên.
Tác ng c a óng c a x n c: có m t s giai n mà c a x n c b óng bao g m: (i)

trong mùa khô khi m n quá cao, các c a x s b óng n c ng t t sông Cái L n
phía b c tràn vào qua h th ng kênh r ch nh m duy trì m n thích h p cho tôm, và (ii)
trong mùa m a t tháng Sáu tr i, các c a x c óng gi n c ng t cho canh tác
lúa. Khi c a x c m ra, n c ch y qua chúng mang theo nhi u hóa ch t tích l y có th
gây b t l i cho các h sinh thái ven bi n và r ng ng p m n. Trong các môi tr ng t ng t
nh các bãi t l y ven bi n Ba Tri (B n Tre), n i cu i dòng ch y c a n c t các c a x
ki m soát m n ph c v canh tác lúa, l ng ch t ô nhi m h u c (POPs) áng k v i
th i gian bán rã ng n ã c phát hi n trong các tr m tích ven bi n t i các lô giám sát dài
n(USGS, n m 2013). Các ch t ô nhi m h u c này có ngu n g c t thu c tr sâu s
ng trong ho t ng tr ng lúa. Các ch t th i hóa ch t nông nghi p t ng t t các c a x
ki m soát m n An Biên và An Minh, Kiên Giang, có th nh h ng n các trang tr i
nuôi sò huy t g n b . Nh ng hi u ng này c n c xem xét c n th n trong vi c ánh
giá tác ng môi tr ng.
66
CHUY N IT TR NG MÍA SANG NUÔI TÔM THÂM CANH (SP7 - SÓC
TR NG)
Nhu c u s d ng n c ng m tr ng mía và Nông dân trong nhóm t p trung ã thông

nuôi tôm trong mùa khô, hay cho b t c m c báo r ng các ngu n tài nguyên n c ng m
ích nào khác s làm t ng kh n ng s t lún t. ang b c n ki t. Vào mùa khô gi a tháng
Hi n ch a có nghiên c u nào v tính b n v ng Hai và tháng Ba, l ng n c ng m r t th p
vì nông dân b m n c r ng rãi t i th i
a khai thác n c ng m trong canh tác nông
m ó. H tin r ng l ng n c ng m ã
nghi p và m i quan h c a ho t ng này v i gi m kho ng 20 mét trong 20 n m qua.
s t lún t. V n này c n c c p sâu c n thi t c a m t ng d n n c c ng
trong nghiên c u sâu h n v tính kh thi và tác ng t 75 mét t i g n 120 mét ti p c n
ng môi tr ng c a d án. i n c ng t. Toàn b nhu c u s d ng
c sinh ho t trên o u ph thu c vào
n n a, s t lún t r t d tr nên tr m tr ng c ng m vì n c m t các sông không
n do s gia t ng hi n t i và c xu t c a còn thích h p s d ng cho sinh ho t do
các vòng ê u và c a x ng n tr m tích l ng ô nhi m t các ao nuôi tr ng th y s n.
ng trên o. Khi có thêm nhi u p n c c ng m c ng c s d ng t i
tiêu trong mùa khô. Các h dùng n c sinh
c xây d ng trên sông Mekong, nh t là l u
ho t cho bi t vào m t s th i m trong
c h l u sông, l ng tr m tích c a sông ngày khi ho t ng th y l i c n n máy
Mekong ch y n c a sông s gi m 3/4 so v i m n, h không th l y n c sinh
ng 160 tri u t n/n m hàng n m. S m r ng ho t. H c ng nói r ng tr c kia có th
a hòn o do tr m tích b i t s ch ng l i và c v n hành b ng tay, nh ng bây gi
có th d oán r ng s xói mòn s di n ra tr m n có máy b m n l y n c t gi ng
tr ng hpn sau khi các p trên sông Mekong lên.
c xây d ng.
ng ch t th i t di n tích 5.000 ha nuôi tôm s òi h i các c s h t ng x lý n c t p

trung bao g m t xây ao x lý n c và c n c quy nh ch t ch thông qua m t k
ho ch qu n lý môi tr ng. N c x th i không nên c th i ra các khu v c nuôi tr ng
th y s n ven bi n quan tr ng nh các khu gây gi ng nghêu tr ng hay r ng ng p m n ven
bi n- vùng gây gi ng cho m t trong nh ng ng tr ng giàu có nh t ng b ng sông
DMekong.
3.2.3 PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH C B N C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG N C
th ng tr ng lúa - nuôi tôm xen k B n Tre bao g m hai mô hình. u tiên là mô hình
truy n th ng v i m t v lúa vào mùa m a và m t v tôm n c l vào mùa khô H th ng
này t o ra t ng l i nhu n hàng n m kho ng 102 tri u ng/ha, trong ó 96% l i nhu n n
tôm (b ng 18).
ng 18. Các d li u tài chính trên h th ng luân phiên lúa-tôm truy n th ng B n

Tre (ngu n: S NN & PTNT huy n Th nh Phú)
67
nv Lúa-tôm
Tôm (sú h en) Lúa
Chi phí u tri u ng/ha/n m 22 30
Chi phí s n xu t VN /kg/n m 22,000 7,500
T ng s n ng Kg/ha/n m 1,000 4,000
Giá bán VN /Kg 120,000 6,600
T ng doanh thu tri u ng/ha/n m 120 26.4
L i nhu n tri u ng/ha/n m 98 3.6
Mô hình "t ng c ng" th hai k t h p canh tác tôm n c ng t l n v i tr ng lúa vào mùa
a nh m t ngu n thu nh p b sung. L i nhu n hàng n m t mô hình này là kho ng 144
tri u ng/ha (xem b ng 19), ho c x p x 1.4 l n l i nhu n c a mô hình thông th ng.
ng 19. Các d li u tài chính trên h th ng luân phiên lúa-tôm "t ng c ng" B n
Tre (ngu n: S NN & PTNT huy n Th nh Phú)
nv Lúa-tôm
Tôm (sú h en + Lúa
tôm n c ng t lo i
n)
Chi phí u tri u ng/ha/n m 20 30
T ng s n ng Kg/ha/n m 800 4,000
Giá bán VN /Kg 200,000 6,600
L i nhu n tri u ng/ha/n m 140 3.6
ng su t lúa trong h th ng này là th p h n nhi u so v i h th ng hai v l a An Giang

và ng Tháp do các gi ng lúa ch u m n t i các vùng tr ng lúa ven bi n cho s n l ng ít
n nhi u so v i các gi ng có s n l ng cao, Các gi ng n ng su t cao cho n ng su t t
6.000 n 7.000 kg/ha so v i 4.000 kg/ha B n Tre.
Hai v lúa Kiên Giang sinh l i hàng n m c a kho ng 10 tri u ng/ha. N ng su t lúa
kho ng 4.500 kg/ha i v i v u tiên ( nh h ng c a m n mùa khô) và 5.250 kg/ha
cho v th hai, cao h n n ng su t B n Tre (b ng 20).
ng 20. Các d li u tài chính v lúa hai v (ngu n: S NN & PTNT huy n An Biên)
nv Tr ng hai v lúa
Lúa (v th Lúa (v th hai)
nh t)
Chi phí u tri u ng/ha/n m 19.89 15.7
T ng s n ng Kg/ha/n m 4,500 5,250
Giá bán VN /Kg 5,000 4,400
T ng doanh thu tri u ng/ha/n m 22.5 23.1
L i nhu n tri u ng/ha/n m 2.61 7.4
68
th ng lúa-tôm xen k Kiên Giang t o ra l i nhu n hàng n m c a 28 tri u ng/ha
(B ng 21), th p h n so v i l i nhu n hàng n m thu c B n Tre - 102 tri u ng/ha n
144 tri u ng/ha - i v i các mô hình t ng c ng nuôi tôm càng xanh. u này cho th y
ng h th ng tr ng lúa-nuôi tôm Kiên Giang ch a c phát tri n và/ho c ang trong
các u ki n bán t i u khi so sánh v i các h th ng t i B n Tre h ng l i t u ki n c a
sông.
Quá trình chuy n i t hai v tr ng lúa sang h th ng tr ng lúa-nuôi tôm s g n nh t ng

ba l n l i nhu n cho nông dân chuy n i khi n quá trình chuy n i kinh t tr nên h p
n h n.
ng 21. Các d li u tài chính trên h th ng luân phiên lúa-tôm "t ng c ng" B n
Tre (ngu n: S NN & PTNT huy n An Biên)
nv Lúa-tôm
Tôm (tôm sú) Lúa
Chi phí u tri u ng/ha/n m 46.64 19.890
T ng s n ng Kg/ha/n m 450 4,500
Giá bán VN /Kg 160,000 5,000
L i nhu n tri u ng/ha/n m 25.36 2.61
TÔM R NG NG P M N C CH NG NH N LÀ TÔM R NG NG P M N H U
(SP8- CÀ MAU, SP4 & SP5 – B N TRE VÀ SP6 - TRÀ VINH)
Các h th ng nuôi tôm r ng ng p m n ch a c ch ng nh n t o ra l i nhu n hàng n m

kho ng 38 tri u ng/ha. B ng vi c c ch ng nh n h u c , các trang tr i t ng t có
th t ng l i nhu n t 7 n 10 tri u ng/ha, t ng ng t ng 20 n 25% l i nhu n (B ng
22).
ng 22. Các d li u tài chính t các h th ng nuôi tôm r ng ng p m n Cà Mau

(ngu n: Tu n và các c ng s , 2013)
nv Các h th ng nuôi tôm r ng ng p m n

Không c ch ng c ch ng nh n
nh n uc 2
T ng chi phí tri u ng/ha/n m 31 27-31
S n ng Kg/ha/n m 464 462-563
T ng doanh thu 1 tri u ng/ha/n m 69 72-80
L i nhu n tri u ng/ha/n m 38 45-48
1. Thu nh p t h th ng nuôi tôm r ng ng p m n không ch t i t tôm sú mà còn t i t cua và các gi ng tôm có

giá tr th p h n. Tuy nhiên, ph n l n thu nh p c a trang tr i n t vi c bán tôm sú en (62% n 65%).
2. Hai b d li u cho tôm c ch ng nh n c cung c p. B d li u u tiên l y t huy n Ng c Hi n và b
th hai l y t huy n N m C n Cà Mau.
69
t nh B n Tre, l i nhu n hàng n m t h th ng nuôi tôm r ng ng p m n không c
ch ng nh n là kho ng 32 tri u ng/ha. T i t nh Trà Vinh, l i nhu n t các h th ng nuôi
tôm r ng ng p m n không c ch ng nh n là kho ng 21 tri u ng/ha (B ng 23). S n
ng s n xu t và l i nhu n B n Tre và Trà Vinh là th p h n so v i Ca Mau, ph n ánh
n ch t t ng i kém phát tri n h n c a các h th ng nuôi tôm r ng ng p m n B n Tre
và Trà Vinh. c bi t, Cà Mau là n i có ngu n tôm gi ng ch t l ng cao s n có h n so v i
các n i còn l i.
ng 23. Các d li u tài chính t các h th ng r ng ng p m n-tôm B n Tre và Trà

Vinh (ngu n: Hà và các c ng s , 2013)
nv Các h th ng nuôi tôm r ng ng p m n

B n Tre Trà Vinh
T ng chi phí tri u ng/ha/n m 15 17
S n ng Kg/ha/n m 195 129
T ng doanh thu tri u ng/ha/n m 47 38
L i nhu n tri u ng/ha/n m 32 21
Ch a trang tr i tôm nào B n Tre và Trà Vinh c ch ng nh n h u c nuôi tôm r ng

ng p m n vì v y không có d li u có s n so sánh. Tuy nhiên, m c t ng kho ng 20% có
th c k v ng qua vi c a tôm c ch ng nh n h u c vào nuôi tr ng B n Tre và
Trà Vinh nh m t xu t h p d n.
CHUY N IT TR NG MÍA SANG NUÔI TÔM T P TRUNG (SP7 - SÓC

TR NG)
n xu t mía ng t i Cù Lao Dung cho l i nhu n hàng n m kho ng 28 tri u ng/ha

(xem b ng 24).
ng 24. Các d li u tài chính t ng i tr ng mía Cù Lao Dung (ngu n: Nhóm t p

trung nông dân, 2015)
nv Mía
T ng chi phí s n xu t và u tri u ng/ha 104
S n ng nghìn Kg/ha 120
Giá bán VN /Kg 1100
Doanh thu tri u ng/ha 132
L i nhu n tri u ng/ha 28
Trong khi ó, l i nhu n hàng n m t nuôi tôm thâm canh là kho ng 398 tri u ng/ha (xem
ng 25).
ng 25. Các d li u tài chính v h th ng nuôi tôm thâm canh/bán thâm canh
(ngu n: S NN & PTNT Sóc Tr ng, 2015)
nv Tôm (sú h en)

T ng chi phí s n xu t và u tri u ng/ha 252
S n ng Kg/ha 3250
Giá bán (trung bình) VN /Kg 200,000
Doanh thu tri u ng/ha 650
70
L i nhu n tri u ng/ha 398
Tuy nhiên, l i nhu n t nuôi tôm thâm canh có th khác nhau áng k t n m này sang
m vì giá c th tr ng bi n ng và các t d ch b nh bùng phát. Nông dân trong nhóm
p trung cho bi t giá bán dao ng t 170 n 400 nghìn ng/ha trong vài n m qua và l i
nhu n hàng n m dao ng t 35 n 587 tri u ng/ha.
Tuy nhiên, ngay c trong n m th t bát, l i nhu n t nuôi tôm v n v t xa l i nhu n t tr ng

mía v n ch cho thu nh p 28 tri u ng/ha, khi n vi c chuy n i kinh t tr nên h p d n
n.
Vè m t ti p c n th tr ng, quá trình chuy n i sinh k là m t gi nh quan tr ng r ng s n

xu t trong t ng lai và ngu n cung t các khu nuôi tôm l n trên o Cù Lao Dung s c
các doanh nghi p ch bi n và kinh doanh s n ph m nông nghi p trong t nh ph trách. Gi
nh này nên c ki m tra k l ng. S bi n ng giá c th tr ng cho th y r ng th
tr ng có th nh y c m h n v i ngu n cung v t m c.
3.2.4 CÁC V N XÃ H I TRONG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG N C L
Dân t c
Dân t c không ph i là m t v n B n Tre vì t nh này có s dân là ng i dân t c thi u s

th p nh t vùng ng b ng sông C u Long. Dân t c thi u s ch chi m 0,36% dân s c a
n Tre.
ói nghèo và Thi u t
l ói nghèo xã 4 ti u d án t i huy n Th nh Phú là t ng i cao so v i m c trung

bình c a ng b ng sông C u Long. C th , th tr n Thanh Bình có t l nghèo r t cao là
15,08%. Nguyên nhân chính gây ra t l nghèo cao theo các thành viên nhóm t p trung là
thi u t kéo dài nhi u th h . Huy n không có d li u v nh ng ng i dân không có t,
nh ng d ng nh có liên h m t thi t v i t l nghèo ói.
l nghèo (%)
20.00
15.08
15.00 11.68 11.74
11.44
10.10
10.00
5.00
-
Binh Thanh An Thanh An Thuan An Qui Mekong
Commune Commune Commune Commune Delta
Ngu n: Báo cáo kinh t xã h i huy n, n m 2014
71
i quan tâm th hi n trong quá trình tham v n nhóm t p trung là do các d án t p trung
vào vi c h tr nông dân có t chuy n sang canh tác lúa-tôm xen k mà không nh c gì
n l c l ng lao ng b sung, nên ng i nghèo s không h ng l i t d án. xu t
án không có b t k s tr giúp sinh k nào mà ng i nghèo có th h ng l i. Nuôi bò là
t cách ki m s ng ph bi n c a ng i nghèo khu v c này và có th c th c hi n
thông qua các nhóm t p th (xem bên d i).
Gi i tính
n l n c báo cáo liên quan n s b t bình ng c a ph n trong khu v c là tình

tr ng mù ch ph n gây c n tr kh n ng ki m thu nh p cao h n ngoài thu nh p t
trang tr i. u này có liên quan n t l ph n i h c th p huy n.
i s t p trung vào vi c c i thi n h th ng lúa-tôm xen k hi n này, không có thay il n
trong l ng công vi c cho hai gi i.
li u t các cu c u tra h gia ình cho th y trình giáo d c trong khu v c là r t th p
i 48% t t c các h c kh o sát ch h c ti u h c. Trong m u này, 77% nh ng ng i
ng u gia ình là ph n ch h c ti u h c.
Vi c làm
Trình h c v n c a ng i ng u h gia
t lý do khác d n n ói nghèo trong ình t i huy n Th nh Phú
khu v c c nh ng ng i tham gia
nhóm t p trung nh c n là thi u c h i 2%
vi c làm. Huy n Th nh Phú n m khá xa 6%
so v i thành ph B n Tre, do ó, ngoài 12%
các công vi c trang tr i tr ng lúa-nuôi
tôm v n ã ít khi tuy n ng i, c dân a
ph ng có r t ít c h i vi c làm t i ây. 48%
l di c kh i huy n c nh ng ng i
tham gia nhóm t p trung báo cáo là 32%
ng i cao: 3 trong s 10 gia ình
cho bi t s chuy n i làm vi c t i các khu
công nghi p (không có d li u chính no education Primary school
Junior High School High School
th c).
u trúc xã h i và H p tác xã h tr sinh k , và ti p c n tín d ng
Không có h p tác xã chính th c 4 xã d án, tuy nhiên có m t s H p Tác i khu v c

có liên quan t i:
M t nhóm nuôi tr ng th y s n v i 20 thành viên làng An Phú. Thành viên có th

ti p c n v n tín d ng c m b o b i Liên minh Nông dân u t t i các tr i
tôm "an toàn" (không s d ng thu c kháng sinh hay thu c kháng sinh ch t l ng
th p);
M t nhóm nuôi bò v i 10 thành viên là ng i nghèo t i làng An Th i. Nhóm này
chung nhau vay ti n (kho ng 10-20 tri u VN ) t Ngân hàng Chính sách Xã h i mà
không c n tài s n th ch p mua bò ch t l ng t t và c Liên minh Nông dân
ào t o k thu t
72
Hai nhóm tr ng lúa v i 20 thành viên m i nhóm làng An Ninh và An Hu . Các
thành viên tr ng cùng m t lo i lúa, không s d ng thu c tr sâu và ít h n 50% phân
bón u t vào g o "an toàn". H c ng thu th p m t s l ng l n g o và cùng
nhau bán l i cho th ng lái t các t nh khác.
M t nhóm tr ng nông s n th ng m i ang tr ng rau di p cá (Houttuynia cordata)
thành l p n m 2013 v i 13 thành viên.
Nhóm tr ng lúa "an toàn" c thành l p vào n m 2014 v i 15 thành viên. Các
thành viên chung nhau mua cây gi ng t cùng m t ngu n, ký h p ng v i Công ty
Th c ph m B n Tre và thu mua g o s l ng l n theo nhu c u. Liên minh Nông dân
i s h tr c a cán b khuy n nông s hu n luy n canh tác lúa an toàn cho các
thành viên.
Hai nhóm ánh b t cá (8 thành viên m i nhóm) ra i trong n m 2014 và 2015. Các
thành viên óng góp ngu n l c cùng s h u m t chi c thuy n l n b t cá g n
Các ngu n tín d ng vi mô trong khu v c bao g m t Ngân hàng Chính sách Xã h i và H i
liên hi p ph n nh ng ng i có qu hàng n m là 9 t ng h tr các h nghèo và c n
nghèo, h c sinh ho c ng i buôn bán th t b i.
Các nhóm t giúp c ng ho t ng trong khu v c n i các thành viên óng góp 50.000-
100.000 ng m i tháng vào qu nhóm và cho nh ng ng i ang trong hoàn c nh khó
kh n vay.
Di s n v n hóa
Không có tác ng áng k nào v di s n v n hóa c xác nh do không có không có

thay i áng k v sinh k ti u d án này.
Tác ng xã h i t c s h t ng
Trong khi nhóm t p trung ng ý v s c n thi t ph i xây m i ê u và c a x b ov

khu v c ch ng l i l l t do th y tri u và xâm nh p m n (tác ng lên tr ng lúa), các m i
quan tâm v nh ng thi t k m i c a x m i trên kênh r ch và ng th y s tác ng n
giao thông ng th y trong khu v c ang t ng lên. Thi t k c a x c n phù h p tàu
thuy n có th v t qua, và vi c óng c a các c a x này c n ph i c gi m thi u. Vi c
óng c a c ng ch ng l i th y tri u cao s là nh ng kho ng th i gian ng n liên t c (2 l n
i tháng, 3-4 ngày m i l n), tuy nhiên, óng c a ch ng xâm nh p m n s lâu h n, kéo
dài trong vài tu n n vài tháng. M c dù các c a có th c m trong m t kho ng th i
gian ng n vào th i m này (khi m c n c bên trong và bên ngoài c a c ng cân b ng)
cho phép tàu thuy n ra vào, u này s gây m t th i gian vì tàu thuy n s ph i x p hàng
i qua c a. Các c ng x ph i c u hành b i công ty nhà n c c a t nh, cCông ty
Công trình Th y l i B n Tre. C n s tham v n ch t ch và trao i v i c ng ng v vi c
óng c a c ng và l ch trình ho t ng.
Nh ng h s ng bên ngoài ê s b nh h ng khi xây m i l i ê u. Con s các h này

hi n ch a rõ nh ng chính quy n a ph ng nh n th c c r ng c n ph i ánh giá nhu
u tái nh c và n bù.
Dân t c
73
Dân t c thi u s chi m t l áng k An Biên, kho ng 14,11% dân s . C ng ng này ch
u là ng i Khmer (11,75%) và m t s r t ít ng i Hoa (2,36%). T l này cao h n m c
trung bình c a ng b ng sông C u Long là 10,1%.
Theo nh ng ng i tham gia nhóm t p trung, ng i dân t c Khmer ph n l n ã c hòa

nh p vào các c ng ng dân t c Kinh và ã liên k t hôn v i ng i Kinh.
Tuy nhiên, nhóm này chi m m t t l l n ng i nghèo và không có t, và làm thuê trên các
cánh ng lúa và tr i nuôi tr ng th y s n c ng nh ánh b t ngu n l i th y s n t nhiên
bán cho nông dân nuôi tr ng th y s n làm th c n cho tôm.
Ngôn ng không ph i là m t v n vì ng i Khmer ã hòa nh p vào các c ng ng ng i

Kinh, h có th giao ti p b ng ti ng Vi t.
ói nghèo và Thi u t
l h nghèo chính th c c a 2 huy n An Minh và An Biên là th p h n so v i m c trung

bình c a ng b ng sông C u Long. T l An Biên th p áng k và không t ng ng v i
hi n di n c a m t nhóm ng i Khmer t ng il n ây. Các thành viên nhóm t p
trung c n nghèo cho r ng t l th p là gi t o vì huy n t ng x p nh ng ng i không có kh
ng vay v n t Ngân hàng Chính sách xã h i vào di n không ph i ng i nghèo.
l nghèo (% dân s )
12
10.1
10
8 7.3
5.69
6
4
2
0
Mekong Delta An Minh An Bien
Ngu n: Báo cáo kinh t xã h i huy n, n m 2014
Gi i tính
l xu t c là khá cao (15,2% Kiên Giang n m 2011 - không có d li u t huy n) t i khu

c do c h i vi c làm gi m bu c ng i dân ph i di chuy n n các khu công nghi p. Theo
nh ng ng i tham gia nhóm t p trung, s chia cách trong gia ình ã d n n t l ly d cao
các gia ình trong khu v c (kho ng 50% các gia ình có ít nh t m t thành viên di c ). Các
li u u tra h gia ình cho th y r ng s l ng các h gia ình do ph n ng u
trong khu v c ti u d án là t ng i cao - chi m 16% s h l y m u.
74
Nh ng ng i tham gia c ng cho bi t mù Trình h cv n An Biên
ch , c bi t là ph n , c ng có th là
t v n trong vùng. Mù ch gây khó 2%
kh n cho ng i dân trong vi c ti p c n 6% 10%
thông tin và h c h i nh ng k n ng m i.
Nhi u ng i ã không nghe nói v bi n i
khí h u ho c không bi t v các ch ng
trình tín d ng, làm th nào vi t n xin 38%
vay v n tín d ng và n i xin c p tín d ng. 6 44%
trong s 8 ph n trong nhóm t p trung,
nh ng ng i t 30 tu i n 60 tu i, không
bi t ch và ch có trình ti u h c. Nh ng no education Primary school
ph n làm vi c nh nh ng công nhân Junior High School High School
không có tay ngh có công vi c không n Undergraduate
nh và l ng th p nh b o v trang tr i
sò.
l h c sinh b h c t c p trung h c c s là khá cao vì khu v c này là khá xa và ít tuy n
ng (ph thu c nhi u vào giao thông ng sông) và tr ng h c khá xa (m t s n i
cách xa t i h n 20 km).
l mù ch t ng i cao nên c xem xét khi d án l y ý ki n c ng ng b ng v n
n, và khi thi t l p các ch ng trình hu n luy n mà ng i nghèo ho c c n nghèo c
ng l i.
Vi c làm
h i vi c làm trong khu v c này còn r t h n ch vì v trí xa hôi và c s h t ng ng xá

không phát tri n. Không có khu công nghi p l n nào hai huy n. u này ã d n n m t
l xu t c cao (15,2% t i Kiên Giang n m 2011 - không có s n d li u c a huy n). Nhóm
p trung cho bi t có 8 trong s 10 gia ình có ít nh t m t thành viên ã di c n các thành
ph và các khu công nghi p nh Bình D ng, Thành ph H Chí Minh và ng Nai.
thay i t tr ng hai v lúa sang xen k tr ng lúa-nuôi tôm d ki n s không có nh
ng áng k n c h i vi c làm b i c hai ch y u s d ng lao ng gia ình cho công
vi c canh tác.
u trúc xã h i và H p tác xã h tr sinh k , và ti p c n tín d ng
Không có s hi n di n m nh m c a các h p tác xã chính th c 2 huy n. Th t v y, ch có

t h p tác xã s n xu t nuôi tr ng th y s n ang trong quá trình gi i th .
Tuy nhiên, l i có m t s l ng áng k các t h p tác/nhóm t l c ho t ng trong khu v c.

Tính n tháng 10 n m 2015, theo các quan ch c huy n, ã có 157 t h p tác / nhóm t
c, bao g m:
130 t h p tác trong s n xu t nuôi tr ng th y s n

13 t h p tác trong ngành th y s n
8 t h p tác làm ch n nuôi
2 t h p tác ngh m c
75
i Liên hi p Ph n c ng r t tích c c t o u ki n cho vi c thành l p các nhóm t l c
khác nhau và các câu l c b dành cho ph n , c bi t nh m vào các i t ng ng i
nghèo. Các nhóm này bao gôm:
17 nhóm ti t ki m và tín d ng t l c / oàn k t v i t ng 300 ph n , m i nhóm g m

kho ng 20 thành viên. Các nhóm có th s d ng các kho n ti t ki m tài tr cho
nhu c u c a thành viên.
41 câu l c b ho t ng v các v n c th nh : Câu l c b 'Ph n giúp ph n
thoát nghèo', câu l c b chi n d ch gia ình h nh phúc, câu l c b an toàn giao
thông/lái xe an toàn, câu l c b ph n ng i Khmer , câu l c b "5 không, 3 s ch"
i kho ng 1.312 thành viên.
Nh ng kinh nghi m v i các t h p tác và t l c trong vùng d án, và thành công t ng i
a h (theo báo cáo c a các quan ch c c p huy n), cho th y hành ng t p th trong các
can thi p ti u d án nên t p trung vào vi c s d ng các t h p tác ch không ph i là h p
tác xã.
Di s n v n hóa
Không có tác ng áng k n di s n v n hóa ã c xác nh nh là k t qu c a vi c

chuy n t tr ng hai v lúa sang xen k tr ng lúa-nuôi tôm.
n l n liên quan n c s h t ng c xu t liên quan n vi c di chuy n hàng

ngày c a c ng ng a ph ng ra vào ê Qu c Phong. Hi n nay tàu thuy n v i kích c
khác nhau di chuy n qua ê m ti p c n các ng tr ng ven bi n (c tàu cá c l n và
nh ), ti p c n các bãi bùn nuôi sò huy t, và i t i các a m ven bi n khác. Tùy thu c
vào cách các c ng x s c xây d ng và u hành, nh ng ng i s d ng kênh s b
nh h ng trong và sau quá trình xây d ng. M c dù các c a có th c m t m th i (khi
c n c bên trong và bên ngoài c a ngang nhau) tàu thuy n di chuy n, khi các c ng
c s d ng ch ng xâm nh p m n, tàu thuy n s ph i m t thêm th i gian x p hàng
ch m c a i qua. K ho ch óng m c a c ng cho th y các c a có th óng trong
th i gian ng n trong mùa th y tri u xuân t tháng Chín n tháng M i, khi l l t có th x y
ra và trong th i gian dài h n trong mùa khô khi m n t ng cao b o v các ru ng lúa.
n s tham v n ch t ch và trao i v i c ng ng v vi c óng c a c ng và l ch trình
ho t ng.
TÔM R NG NG P M N C CH NG NH N H U C (SP8 – CÀ MAU, SP4 &

SP5 – B N TRE VÀ SP6 - TRÀ VINH)
Dân t c
Cà Mau co t l dân s khá th p, chi m ch 4.15% trong s dân s .Trong ph m vi khu v c

án xu t cho tôm r ng ng p m n ã c ch ng nh n, N m C n có t l t i thi u là
3,73 %, Ng c hi n 3,29 % và m D i 4,46% t ng ng.
76
Dân s dân t c thi u s t i Cà Mau qu n MDICRSL (% dân s )
6 4.91 4.71 4.46
4.15 3.73
4 3.29 3.17
2
0
Ca Mau Nam Can Ngoc Hien Phu Tan Tran Van U Minh Dam Doi
Thoi
Ngu n: Ban dân t c t nh Cà Mau, n m 2015.
Nh c ch ra tr c ó, dân t c thi u s B n Tre là ch 0,36% dân s .
Trà Vinh có s l ng dân t c thi u s áng k . Tuy nhiên, qu n Duyên H i n i mà u t

tôm r ng ng p m n c xu t có s dân t ng i th p, dân t c thi u là 16,26% so v i
dân s trong t nh là 32.33%.
Dân s dân t c thi u s t i Trà Vinh qu n

MDICRSL (% dân s )
40 32.44 32.48
20 16.26
7.24
0
Tra Vinh Cau Ke Cang Long Duyen Hai
Ngu n: Ban dân t c t nh Cà Mau, n m 2015.
ói nghèo và Không có t
l ói nghèo trong t t c 3 qu n th p h n m c trung bình c a ng b ng sông C u

Long. Trong 3 qu n, Ng c hi n là m t khu v c r ng ng p m n l n, là n i xa xôi nh t nghèo
nàn c s h t ng ng xá. Nó c tách ra t l c a b i sông C a L n , s gi i thích ó
là t l ói nghèo cao h n t ng i. H u h t các h gia ình ây c ng không c n ph i có
gi y ch ng nh n quy n s d ng t, thay vào ó h c c p các h p ng b o v r ng
b o v di n tích r ng c phân b ( c coi là trang tr i c a h ) trong khi ó h có
th nuôi tôm tr ng th y s n trên cùng m t m nh t. Ng c l i, N m C n có l i th h n b i
t con ng t nh và th tr n là m t nút giao thông sông l n và là khu v c d ch v . m
i thì xa h n m t chút, và trong c hai n i, ng i nông dân ây có quy n s d ng t.
77
l nghèo ói (% dân s )
12.00
10.10
10.00 8.75
7.63
8.00
6.00 4.82
4.00
2.00
-
Mekong Delta Ngoc Hien Dam Doi Nam Can
Ngu n: Báo cáo kinh t xã h i qu n/huy n, n m 2014
Nh ng ng i tham gia nhóm t p trung ã ch ra r ng h u h t c a ng i nghèo trong khu

c là ng i không có t, không có t s n xu t, t c là h không ph i là dân nuôi tôm
ng p m n. Nhi u ng i s ng trong khu v c t xói mòn d c theo sông C a L n n i ã
c xu t xây d ng m ng sông.
Lý do khác c a s ói nghèo trong khu v c là t l mù ch cao và nghèo nàn trong giáo

c. Các a m xa xôi d n n t l b h c cao và ch có th n tr ng khi giao thông
sông n c thu n ti n. Thi u vi c làm và t l sinh cao c ng c báo cáo là lý do d n n
nh ói nghèo.
u t d án nh ch ng nh n h u c không c mong i s làm t ng c h i vi c làm

cho ng i nghèo vì không có thay i áng k trong nông nghi p ho c nhu c u lao ng t
nguyên tr ng.
Gi i tính
Không có v n gi i tính quan tr ng nào liên quan n d án b i vì mô hình sinh k không

thay i áng k th c t trong nông tr i.
Vi c làm
h i vi c làm cho ng i lao ng nghèo c m ra b i h th ng tôm r ng ng p m n là

không áng k . C ng s n xu t th p và thu ho ch quy mô nh , t i các kho ng th i gian
th ng xuyên trong n m có ngh a là ng i nông dân có th d a vào chính mình ho c
ng i lao ng luôn có s n trong chính các h gia ình c a h . Các nhi m v n ng nh n o
vét và thu ho ch (lúc cu i chu k tr ng cây 12-15 n m) c th c hi n b ng máy b m và
các máy xúc.
p tác xã và c c u xã h i h tr i s ng và ti p c n tín d ng.
Không có h p tác xã chính th c h tr c ng ng nuôi tôm r ng ng p m n. Theo truy n

th ng, ng i nông dân ây ã làm vi c riêng r b i vì trang tr i c a h th ng xa và có
c u c ng ng nh .
Tuy nhiên, các d án r ng ng p m n SNV/IUCN và th tr ng mà ã ang c gi i thi u

ch ng nh n tôm h u c t i Ng c hi n ã h tr s thành l p chính th c nhóm nông dân
78
cho phép ng i nông dân c ào t o, l y thông tin, và àm phán h p ng tôm c
ch ng nh n cùng v i các công ty ch bi n tôm.
xu t ti u d án Cà Mau ngh thành l p h p tác xã nông dân chính th c. Trong khi

u này có th t t theo lý thuy t, và có th có thêm nhi u kh n ng th ng l ng cho nông
dân, nh ng nó là m t m c tiêu y tham v ng cho r ng ó là s thi u kinh nghi m c a nông
dân và quen v i h p tác xã trong khu v c. M t cách ti p c n c u tiên khác có th t n
ng vi c s d ng không chính th c các nhóm t p th mà s xây d ng lên nh ng kinh
nghi m SNV/IUCN c a vi c s d ng các nhóm nông dân nh là m t m kh i u.
Di s n v n hóa
Không có tác ng nào v di s n v n hóa ã c xác nh b i nh ng ng i tham gia

nhóm t p trung.
Tác ng xã hôi t c s h t ng
Xây d ng và t ng c ng ê sông d c theo sông C a L n (t nh Cà Mau) d ki n s có m t

tác ng l n i v i h nghèo. H u h t nh ng ng i nghèo s ng d c theo b sông b xói
mòn u không có s d ng quy n t. T nh này nh n th c c nh ng tác ng ti m n ng
mà s yêu c u b i th ng ( i v i nhà, t không) ho c tái nh c .
MÍA THÂM CANH TÔM (SP7 - SÓC TR NG)
Dân t c
Theo các báo cáo kinh t -xã h i huy n m i nh t t Cù Lao Dung, dân t c thi u s chi m
6.46% t ng dân s , t t c u là Khmer. Ng i Kinh ây ã tích h p vào trong c ng ng
ng i Kinh r ng l n h n qua các ám c i. K t qu là, ngôn ng không ph i là m t v n
trong d án truy n thông.
ói nghèo và Không có t
l ói nghèo trên o Cù Lao Dung là 6,25% th p h n m c trung bình c a ng b ng

sông C u Long và Sóc Tr ng. Ngoài 2 xã trong p 3, An Th nh Nam có t l ói nghèo
ng i cao. Không lý gi i c rõ ràng lý do t i sao u này có th là nh v y, nh ng
An Th nh Nam có ng r ng ng p m n l n nh t Cù Lao Dung, n i s làm nên s l ng
nghèo và không có t sinh s ng g n ó, do ó, h có th khai thác ngu n l i th y
n trong các khu r ng.
79
ói nghèo t i p 3 (% dân só)
12 10.1 10.5
10
8 6.25 6.15
6
4
2
0
Mekong Cuu Lao Dung An Thanh Anh Thanh
Delta District Nam Ba
Ngu n: Báo cáo kinh t xã h i qu n/huy n, n m 2014
v n nhóm t p trung ch ra r ng r ng nghèo ói ây là theo th h và liên k t ch t ch

i vi c không có t. Suy gi m ngu n l i th y s n ven bi n ã gi m trong nh ng n m qua ,
u này gây khó kh n cho h nghèo nh ng ng i d a vào tài nguyên thiên nhiên là ngu n
duy nh t c a h thu nh p phá v vòng nghèo ói lu n qu n.
Vi c làm
Nh ng ng i nghèo và không có t khu v c này ch d a vào nh ng sinh k sau ây

ki m thu nh p:
Câu cá g n b v i các tàu thuy n nh , tuy nhiên câu cá ã gi m u n gây ra
ngày càng khó kh n ki m s ng t ngh câu cá.
c thuê lao ng mía, rau và trang tr i tôm
ng 26 ch ra m t s s khác bi t gi a s phát tri n c a mía và tôm nuôi tr ng th y s n,

và lo i công vi c cho ng i lao ng c nam và n .
ng 26. Lao ng phân ph i và theo yêu c u (ngu n: Ph ng v n nhóm t p trung)
Nhi m v Nhu c u thuê lao

ng
Nam gi i gi i
Tr ng mía Làm t tr ng tr t C t t a lá Cao
Bón phân Ch m sóc cho r
Thu ho ch mía
Làm c
Thâm canh tôm Chu n b Ao Ph n không c Th p
V n hành máy móc thuê b i vì mê tín d
nh máy s c ôxy oan cho r ng h
Ki m tra tôm không mang l i may
B o v ch ng tr m n
p
Công vi c không c n lành ngh cho n gi i trong tr ng mía nh nhàng h n i v i nam

gi i. H không c thuê làm thâm canh tôm nuôi tr ng th y s n vì mê tín d oan ni m tin
ng ph n s không mang l i may m n cho mùa tôm.
Trong khi nam gi i c thuê làm lao ng thâm canh tôm trang tr i, nh ng ng i tr tu i,
giáo d c và áng tin c y h n(ng i thân) c u tiên thuê vì giá tr t ng i cao và các
80
tính ch t nguy hi m c a vi c u t . Th ng không thuê nam gi i nghèo a ph ng làm
vi c trang tr i chuyên tôm.
Ý ngh a c a chuy n i t mía thâm canh tôm là nó s d n n vi c gi m c h i vi c

làm cho c n gi i và nam gi i nghèo t i a ph ng.
Trong khi d án không xu t b t k ho t ng sinh k b sung nào có l i cho ng i

nghèo, thì khu v c này có nhi u ngu n h tr khác cho ng i nghèo (xem d i ây).
u trúc xã h i và h p tác xã h tr sinh k và ti p c n tín d ng
H i Nông dân và H i Ph n ang ho t ng trong huy n v i các sáng ki n trong nhi u

nh v c bao g m t o vi c làm, nâng cao thu nh p, c h i ào t o ngh , ào t o v qu n lý
tài chính h gia ình và qu n lý v n vay, vv
Nhi u ch ng trình tài tr và ch ng trình tín d ng vi mô INGO v n còn ho t ng trong

huy n bao g m c CIDSE và Oxfam.
GIZ c ng ã ho t ng trong khu v c này, cung c p ào t o ngh cho ph n nghèo

gi m b t áp l c t i ngu n tài nguyên thiên nhiên ven bi n bao g m c r ng ng p m n. Vi c
ào t o này bao g m h u thu ho ch ngô, ch bi n n c ép trái cây c a r ng ng p m n (trái
n), và s n xu t ch i c /r m bán.
Di s n v n hóa
Không có v n nào v i di s n v n hóa c xác nh trong các cu c tham v n nhóm t p

trung.
Tác ng c a xây d ng c s h t ng n t hai ho t ng. Th nh t là vi c m r ng con

ng huy t m ch chính n i phía cu i o (Khu 3) n cây c u i vào t li n phía u
hòn o. u này s liên quan n các h dân s ng d c theo con ng, h s cb i
th ng ho c tái nh c tùy thu c vào di n tích t c a h . Ho t ng th hai liên quan là
nâng cao ê ven bi n và c ng trên các kênh r ch, c hai u ang c xây d ng ch ng
l t. Các h gia ình s ng d c ho c bên ngoài khu v c t xây d ng ê và c a c ng c ng
c b i th ng ho c tái nh c . Vào th i m th o lu n nhóm t p trung, chính quy n
nh và huy n ch a bi t s l ng bao nhiêu ng i b nh h ng t vi c xây d ng công
trình.
Nh xu t c a c ng Kiên Giang và B n Tre, có nhi u m i quan tâm c a a ph ng

liên quan n v n t i ng sông vào ra hòn o này n u c a c ng b óng trong th i gian
dài. Các c a có th c m khi có th y tri u t m th i cho tàu thuy n ra vào, tuy nhiên,
các tàu thuy n s ph i x p hàng ch khi c a c ng m . C n ph i có s tham v n và tuyên
truy n ch t ch v i c ng ng v vi c óng c a c ng và l ch trình ho t ng.
81
4. KI N NGH
4.1 GI I QUY T CÁC V N V KHÍ H U V À MÔI TR NG
4.1.1 C U TRÚC H TR SINH K
Ki n ngh : S d ng chuyên môn c a các chuyên gia nông nghi p và nuôi tr ng th y

n t i u hóa các công trình k t c u h tr mô hình sinh k
thích nghi sinh k ng Tháp và An Giang òi h i s h tr c a các chuyên gia nông

nghi p và nuôi tr ng th y s n h tr t i u hóa các thành ph n c u trúc nh ê u
o m nhu c u s l ng và ch t l ng n c. Ví d , l th p nh h ng n ngu n n c
và ch t l ng n c. Ngu n n c quan tr ng i v i canh tác lúa và nuôi tr ng th y s n, và
ch t l ng n c quan tr ng i v i nuôi tr ng th y s n. N u không gi i quy t các v n
này s d n t i r i ro m t mùa, h th p ch t l ng s n ph m, và gi m tin c y th tr ng.
Trong các h th ng canh tác lúa, m c l dâng và th i gian l rút là r t quan tr ng. gi i
quy t m c l dâng, có th th c hi n các thay i trong ho t ng ki m soát l th ng
ngu n. gi i quy t tình tr ng l rút s m nh ng n i không có ê th p (ví d nh m t s
khu v c t i huy n Tri Tôn, t nh An Giang), ho c ê th p không t cao t i u (Huy n An
Phú và Tri Tôn, t nh An Giang), thì các ê th p c n ph i c xây d ng ho c nâng cao t
chi u cao t i u m b o lúa có th i gian tr ng thành.
Các u ch nh t ng t có th c n thi t cho các trang tr i nuôi tôm n c ng t. ây,

sâu l và th i gian l u là c c k quan tr ng. Bên c nh các ê th p giúp gi n c, thì h
th ng b m c ng r t quan tr ng cho phép b m n c trong n m l th p duy trì sâu
c t i thi u ( sâu danh ngh a 1 mét) tránh n c b quá nóng và gây khó kh n trong
công tác nuôi tôm. M t chi n l c tránh t n th t ó là không nuôi tôm trong n m l th p,
nh ng không d dàng bi t c mùa l s p t i là th p hay không tr c khi nông dân
u t vào con gi ng và chu n b t, vv. H th ng b m có th giúp trong tr ng h p
nông dân ã u t m t v m i khi m c n c l th p nh ng ch thu h i v n u t cho
nuôi tôm ó. Các tr ng h p ó d ki n có ít ho c không có l i nhu n vì n c b m vào
nghèo dinh d ng và oxy và làm t ng chi phí s n xu t (b m, th c n, và d ch b nh) và
gi m doanh thu (tôm t ng tr ng ch m và tôm không t kích c th ng m i c giá
i u).
m b o r ng thi t k thành ph n c u trúc có th ki m soát t t h n ngu n n c s n có và

ch t l ng n c cho các mô hình sinh k t ng ng, u này r t quan tr ng gi m thi u
i ro môi tr ng khí h u cho nông dân. i h c C n Th có nh ng chuyên gia nuôi tr ng
th y s n và i h c An Giang có kinh nghi m nghiên c u và phát tri n v lúa n i t v n
t i u hóa các thi t k k t c u ê u liên quan n nhu c u n c cho cây tr ng.
4.1.2 CH T L NG N C VÀ QUY HO CH S D NG T
Ki n ngh : Ti n hành nghiên c u ch t l ng n c cho các mô hình nuôi tr ng th y

n
82
n ch t l ng n c c n ph i c gi i quy t c bi t là trong các mô hình có liên quan
n nuôi tr ng th y s n (c n c ng t và n c l ) n u c n phát tri n sinh k b n v ng.
Nhi u khu v c ti u d án n m trong các khu v c c n-t i u v ch t l ng n c và c s
t ng ki m soát n c. T i An Phú, An Giang, nông dân ã báo cáo l u n c kém ch t
ng n t bên kia biên gi i Campuchia trong 10 -Tháng 11 nh l trong nhi u n m qua.
i vì hi n t i không có nuôi tr ng th y s n trong khu v c này, nên v n này ch a t ng
c u tra. Vi c xu t nuôi tr ng th y s n khu v c này có th không kh thi n u
ngu n n c ch t l ng th p này không c hi u rõ và gi i quy t. Cho n khi v n
c gi i quy t, thì các u t vào lúa n i có th là l a ch n thay cho nuôi tr ng th y s n.
i ng Tháp, nuôi tôm n c ng t hi n t i và n ng su t là b nh h ng b i n c th i
th ng ngu n t các trang tr i thâm canh cá tra và cá lóc.
Ki n ngh : S a i quy ho ch s d ng t t i huy n Ba Tri
i Ba Tri, k ho ch s d ng t trong khu v c này c n cs a i v i s h tr a

ngành c a các chuyên gia nông nghi p, nuôi tr ng th y s n, và lâm nghi p (nuôi tôm r ng
ng p m n). Xung t trong s d ng t ven bi n và kênh r ch gi a ê bi n và huy n l 16
khi n vi c qu n lý ch t l ng n c c c k khó kh n. Nh ng thay i v s d ng t và c
h t ng n c ph i tính chuy n i t ng lai c a khu v c tr ng lúa thâm canh phía sau
huy n l 16 và m c n c th i- hóa ch t nông nghi p canh tác lúa trong ng n h n, và
c th i nuôi tr ng th y s n trong th i gian dài –th i vào các khu v c h l u.
Ki n ngh : ánh giá tác ng c a n c th i t i nuôi tr ng th y s n phía sau c a

ng ng n m n ven bi n
Các tác ng tiêu c c c a các ch t ô nhi m h u c t n l u (POPs) th i ra t phía sau c a

ng c thi t k ki m soát m n (Kiên Giang) nên c u tra trong báo cáo EIA và
th c hi n ch ng trình giám sát nh m t ph n c a k ho ch qu n lý xã h i và môi tr ng
(KHQLMT&XH).
4.1.3 KHAI T HÁC N C NG M VÀ HI N T NG LÚN T
Ki n ngh : Th c hi n các nghiên c u v khai thác n c ng m và hi n t ng lún t

Cù Lao Dung
Tr c khi các kho n u t sinh k c th c hi n, c n ti n hành nghiên c u hi u xem

canh tác mía ng có b n v ng không, ngay c trong ng n h n.
t n t i c a canh tác mía ng trong Khu 2 và khu 3 c a Cù Lao Dung (Sóc Tr ng) là
t m i quan tâm l n. Th c t hi n nay v i canh tác cây mía và nhà tr ng cây d a vào
m n c ng m t i cho cây tr ng trong mùa khô. H n n a, t t c ngu n n c trên
o có ngu n g c t n c ng m. S k t h p này là không b n v ng, vì nó s d n n s t
lún t khi n cho các kho n u t m i trong khu v c ê tr thành các bi n pháp t m th i.
Hi n ch a có nghiên c u nào v m c s d ng n c ng m và s t lún t trên Cù Lao
Dung. Ph m vi nghiên c u c ng bao g m c vi c nghiên c u xem vi c chuy n i sang
nuôi tôm thâm canh có ph i là l a ch n t i u khi ã tính n s t lún t và SLR. Các m c
ích s d ng t khác nh nuôi tôm r ng ng p m n có th gi tr m tích 20 cm m i n m và
có th t i u h n v khía c nh thích ng khí h u. Ng c l i, các trang tr i thâm canh tôm
gi r t ít c n vô c .
83
4.2 GI I QUY T V N XÃ H I
4.2.1 NÔNG DÂN S N SÀNG ÁP D NG C ÁC MÔ HÌNH THÍCH NG SINH K
Ki n ngh : Xác nh v trí thí m sinh k g n các mô hình thành công thay i nh n
th c v r i ro cho nông dân
Các nông dân canh tác ba v lúa và hai v lúa, c ng nh nông dân tr ng lúa n i c m nh n
nh ng r i ro th t b i c a các sinh k d a vào l là t ng i cao. T ng t nh v y, nông
dân tr ng lúa thâm canh ven bi n (ví d nh Ba Tri) c ng nh n th c c nguy c c a
thâm canh tôm là t ng i cao so v i lúa thâm canh. Nông dân và các cán b chính quy n
a ph ng c ng th a nh n r ng nông dân tr ng lúa không mu n áp d ng mô hình nuôi
tr ng th y s n nhi u r i ro. Trong các khu v c nh huy n Tam Nông ( ng Tháp), n i có
kinh nghi m k t h p tôm n c ng t (kho ng 50% các nhóm dân nuôi tôm b thua l tài
chính vào n m 2014), nên nh n th c c a các nông dân ch a t ng th nghi m các mô hình
ó th ng b t ngu n t kinh nghi m c a h láng gi ng. Do ó, các mô hình th nghi m c n
c t các khu v c xung quanh các nhóm nuôi tôm thành công t ó kh n ng nh n
th c c a nông dân s tích c c h n. Vi c trao i ki n th c và kinh nghi m gi a các nông
dân c ng s di n ra, và d dàng t o u ki n h n. Các nông dân láng gi ng ph i c
cung c p các phân tích tài chính và kinh t v các mô hình khi các h thí m c ch ng
minh là mang l i l i ích tài chính. Nên m r ng quy mô t các khu v c này. Ph ng pháp
ng t c ng có th c s d ng trong các l nh v c lúa n i An Giang c ng nh các
ng ng thâm canh lúa Ba Tri (B n Tre).
4.2.2 GI I QUY T R I RO TH TR NG
Ki n ngh : Gi m nguy c d cung b ng cách làm vi c v i các doanh nghi p làm nông
nghi p theo ph ng pháp gia t ng t ng c p
Vi c th c hi n sinh k c n làm theo ph ng pháp t ng c p nhân r ng có th ki m tra

th tr ng và doanh nghi p làm nông nghi p có th i gian m r ng th tr ng c a mình
ho c tìm ki m th tr ng m i. quy mô u t xu t (dài h n) là r t quan tr ng: kh n ng
30.000 ha ng Tháp; 40.000 ha t i An Giang; và 70.000 ha Cà Mau. Có nguy c d
cung. D án c n ph i xem xét m t s r i ro liên quan n th tr ng. M t s th tr ng,
ch ng h n nh lúa n i, là t ng i nh và ch a phát tri n. Nhu c u trong n c h n ch vì
y c n ph i m r ng th tr ng n c ngoài. Các th tr ng khác, ch ng h n nh tôm n c
và tôm n c ng t, có bi n ng l n v giá c th tr ng có liên quan n cung và c u.
Các doanh nghi p làm nông nghi p ph i c t v n v quy mô u t và s n xu t d
ki n, và quy mô kh i nghi p. Các doanh nghi p làm nông nghi p v b n ch t có ki n th c
t v các th tr ng hi n t i và ti m n ng. Tùy thu c vào v trí a lý, s có m t s áp
c/cân b ng ây gi a nhu c u th hi n quy mô b ph n h n là quy mô nh tránh
xung t l i ích trong qu n lý n c và nhu c u hi n t i cho s n xu t c a các doanh nghi p
làm nông nghi p.
4.2.3 S A D NG TRONG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG
84
Ki n ngh : T ng s a d ng c a các mô hình thích ng
Trong m t s ti u d án, các l a ch n sinh k c xu t là t ng i h p và có m t s

ph m vi, v i chuyên gia t v n, là t ng s l ng các mô hình theo th i gian. Ví d , các mô
hình lúa n i An Giang có th kh thi ng Tháp. T ng t nh v y, các mô hình nh
tr ng hoa sen ng Tháp có th kh thi An Giang.
Ki n ngh : Ki n ngh : Chia s và h c h i kinh nghi m gi a các khu v c ti u d án
Chia s nh ng bài h c và kinh nghi m gi a các ti u d án c ng có th giúp t ng s a

ng hóa. Ví d , các mô hình lúa n c -tôm n c l B n Tre ng th i nuôi tôm n c
ng t và cá cùng v i v lúa mùa m a (s d ng các kênh r ch th ng th y trong h th ng
lúa-tôm n c l ). Nh ng mô hình này có th c áp d ng trong h th ng lúa-tôm n c l
Kiên Giang - có n ng su t t ng i th p - a d ng hóa s n xu t và t ng thu nh p.
Ki n ngh : Phát tri n các s n ph m h u c a d ng hóa th tr ng
Ch ng nh n h u c , tiêu chu n s n xu t s ch (ví d nh VietGAP), và xây d ng th ng

hi u s n ph m c n c h tr giúp m c a và a d ng hóa th tr ng. Các ti u d án
xu t có c m h u c (lúa n i, tôm r ng ng p m n), ho c ph n l n không dùng hóa
ch t nông nghi p (lúa-tôm n c l ). M t l n n a, cách ti p c n ây liên quan n các
doanh nghi p nông nghi p quan tâm n s n xu t h u c ho c s n ph m s ch t giai n
u. An Giang, v i s h tr c a GIZ, hi n ang làm vi c v xây d ng th ng hi u h u c
cho s n ph m lúa n i vào th tr ng châu Âu. T i huy n Th nh Phú, B n Tre, vi c canh tác
ch g o quy mô nh và nuôi tôm s ch ang gia t ng giá tr s n xu t t h th ng n c lúa-
tôm n c l . Các h th ng s n xu t s ch có th c phát tri n t ng t h th ng lúa-
tôm c a Kiên Giang. Ch ng nh n tôm h u c có th c m r ng n h th ng nuôi tôm
ng ng p m n khác nh B n Tre và Trà Vinh.
4.2.4 H TR NÔNG DÂN
Ki n ngh : S d ng h p tác xã nông nghi p ho c các nhóm t p th th c hi n các

mô hình thích ng sinh k
Vi c s d ng các h p tác xã nông dân ho c các nhóm t p th th c hi n các mô hình

thích nghi sinh k s hình thành c s c a chi n l c th c hi n sinh k cho các ti u d án.
Hình thành các h p tác xã m i, ho c th c hi n thông qua các h p tác xã hi n có, s giúp
o ni m tin cho nông dân thông qua vi c chia s r i ro t p th , c bi t là v i nông dân s
i ro và không s n sàng áp d ng các mô hình thích ng m i. H p tác xã có th óng vai trò
quan tr ng trong vi c giúp nông dân qu n lý s n xu t, sau thu ho ch, và r i ro th tr ng. Ví
, h p tác xã có th mua s l ng h t gi ng ch t l ng cao v i m c giá chi t kh u mà
t ng i nông dân, cá nhân có th không có ki n th c ho c kh n ng tài chính mua
c. Các r i ro sau thu ho ch có th c gi m b t b ng cách chia s các thi t b h u thu
ho ch nh ông l nh cho các s n ph m nuôi tr ng th y s n mà nông dân không có s n.
Các r i ro th tr ng có th c qu n lý t t h n thông qua vi c ti p c n t t h n v i giá th
tr ng, th ng l ng t p th , bán s l ng l n/theo h p ng, vv.
a ch n s d ng h p tác xã hay m t nhóm t p th nên d a trên kinh nghi m c a nông

dân a ph ng, s quen thu c, và h tr cho các hình th c th ch , và quan tr ng h n là
85
li u các chi phí ho t ng cao c a h p tác xã có th c u ch nh b ng u t sinh k
th . Ví d , các sinh k liên quan n l l t nh tr ng lúa-nuôi tr ng th y s n ng
Tháp và An Giang, và nuôi tôm Sóc Tr ng có th u ch nh vi c s d ng hình th c h p
tác xã vì chi phí u vào t ng i cao liên quan n chi phí ho t ng. M t khác, các nhóm
p th s là hình th c th ch u tiên h tr các h th ng lúa-tôm n c l Kiên Giang
và B n Tre (Th nh Phú), và h th ng nuôi tôm r ng ng p m n Cà Mau, Trà Vinh và B n
Tre vì các h th ng này có chi phí u vào t ng i th p.
Ki n ngh : C n cung c p v n kh i nghi p cho các u t sinh k
án, chính quy n t nh và / ho c công ty kinh doanh nông nghi p có quan tâm n các s n
ph m nên h tr ngu n v n kh i nghi p cho h p tác xã (ho c là m t h p tác xã hi n có
ho c h p tác xã m i) u t vào các mô hình sinh k . Có nhi u c p cho vay t t c
các vùng ti u d án và n u không có tài tr h t gi ng nh v y, thì nông dân s g p khó
kh n trong vi c u t kh i nghi p sinh k m i c a mình. H c ng có nguy c m c n thêm
u h th t b i. T i các khu v c nh An Phú, n i có r t ít kinh nghi m v các mô hình sinh
xu t, nguy c th t b i m c v a. Vi c ti p c n tín d ng c ng s r t khó kh n cho các
nông dân ã vay v n tr c ó. Các m c ph m vi n t 42% Ba Tri (B n Tre), lên m c
cao nh t là 78% t i Cù Lao Dung (t nh Sóc Tr ng). Vi c vay v n này không ch b gi i h n
i các h gia ình nghèo vì t l h nghèo khi n các m u h gia ình tr nên th p. Trong
t c các ti u d án này, v n u t là s h tr u tiên cao nh t theo yêu c u c a nông
dân.
Hình 17. Kho n vay c a h gia ình t i khu v c d án t i các t nh (Ngu n: u tra h gia
ình)
90
78
80
70 66
60 55 56
53 52
% h gia ình
50
50
42
40
30
20
10
0
BT1 BT2 DT AG1 AG2 KG ST CM
n phân tích th n tr ng v chia s r i ro gi a các bên liên quan m b o r ng nông

dân không ph i ch u ph n l n các r i ro.
Ki n ngh : Thuê chuyên gia nuôi tr ng th y s n và nông nghi p h tr các h p tác

xã /nhóm t p th
86
ào t o k thu t (k thu t canh tác) và h tr phát tri n cho các c quan khuy n nông và
các h p tác xã / nhóm t p th và các i tác kinh doanh nông nghi p c a h (khi h thi u
ng l c k thu t) do các chuyên gia nuôi tr ng th y s n và nông nghi p n t các tr ng
i h c th c hi n (C n Th , An Giang) và các t ch c khác nh GIZ (lúa n i), IUCN / SNV
(tôm h u c ). c p nông dân, ào t o k thu t nên c k t h p v i vi c trao i ki n
th c gi a các nông dân (gi a các khu v c thí m và các nông dân thành công) là chi n
c t o thu n l i cho vi c chuy n giao ki n th c và kinh nghi m. u này có th kh c
ph c c nh ng h n ch c a ào t o k thu t chính th c c bi t là nh ng n i t l bi t
ch còn th p. Quan tr ng không kém là cách ti p c n giúp thay i thái và ni m tin t
nh ng nông dân thành công cho nh ng nông dân thi u kinh nghi m.
Ki n ngh : Các t ch c qu n chúng c n óng m t vai trò trung tâm trong vi c h tr

nông dân
Các t ch c qu n chúng, c bi t là H i Nông dân và H i Ph n , ph i óng vai trò trung

tâm trong vi c h tr nông dân và h p tác xã v n ng, t ch c t p hu n khuy n nông, t o
u ki n cho nông dân giao l u nông dân và theo dõi ho t ng mô hình, vv.
Ki n ngh : Khuy n khích các doanh nghi p nông nghi p thành l p tr i s n xu t gi ng

có kh n ng s n xu t gi ng th y s n ch t l ng cao g n các khu v c ti u d án
Ngu n và kh n ng chi tr cho con gi ng th y s n ch t l ng cao (c n c ng t và n c

) là m t y u t quan tr ng trong h u h t các khu v c ti u d án. Các h nông dân c g ng
ti t ki m b ng cách mua con gi ng ch t l ng th p giá r h n. K t qu d oán là m t mùa
do d ch b nh. Cà Mau ã ngh h tr cho các tr i gi ng h tr vi c m r ng nuôi tôm
ch ng nh n h u c . Các t nh khác c ng ph i m b o r ng các tr i gi ng có ch t l ng
cao c cung c p h tr sinh k nuôi tr ng th y s n. Quy mô t ng i l n c a các
kho n u t sinh k ph i có nh ng u ãi cho các doanh nghi p s n xu t gi ng cho u
.
Ki n ngh : Xây d ng các công c h tr d oán giúp nông dân c nh báo s m v

n hán và l l t
Các hi n t ng El Nino d d i trong n m nay ã nói lên s c n thi t ph i phát tri n các
công c d oán giúp thông báo cho ng i dân v nh ng gì lo i cây tr ng mà h nên
u t vào. Australia và M t lâu ã s d ng vi c s d ng Ch s dao ng ph ng Nam
(SOI)8 làm công c d oán báo tr c cho nông dân bi t v s xu t hi n c a hi n t ng
El Nino tr c t i 3-6 tháng.
t s sáng ki n giám sát môi tr ng ã c xu t trong ph n 1. Xây d ng các công c

th i gian d báo và th i gian th c nh nêu trên s giúp gi m t n th t cho ng i nông dân
nh ng bi n i khí h u hi n t i và t ng lai. Chúng r t h u ích n u các sáng ki n c
tích h p vào các thành ph n sinh k c a MDICRSL.
8
http://www.bom.gov.au/climate/current/soi2.shtml
87
4.2.5 NGHÈO VÀ M T T
Kho ng cách ngày càng l n gi a ng i giàu và ng i nghèo ng b ng sông C u Long

(xem Hình 11) cho th y r ng s phát tri n kinh t nói chung và t ng tr ng kinh t ã không
th tránh c s b t bình ng ngày càng t ng. Vì MDICRSL nh m h tr và t o u ki n
thay i cách s d ng t, các i t ng th h ng tr c ti p c a d án là các ch s h u
t. Vi c c gi i hóa nông nghi p, c bi t là lúa g o, và gi m khai thác thu s n ã nh
ng l n t i ng i nghèo. D án s có nh ng tác ng tiêu c c n c h i vi c làm c a
ng i nghèo và có kh n ng gia t ng s b t bình ng, tr khi d án ch ng cung c p c
i cho ng i nghèo.
Ki n ngh : H tr sinh k cho ng i không có t trong khu v c ti u d án c n c

th c hi n ho c m r ng t các ch ng trình phát tri n hi n nay
Không xu t nào trong các xu t ti u d án a ra sinh k thích h p cho ng i không

có t ho c các h nghèo. Trong khu v c có m c nghèo cao, thì các xu t c p t nh
nên xem xét vi c b sung thêm sinh k cho ng i nghèo. i v i các h nghèo, thì các cây
tr ng nh t, b u bí, ch n nuôi, vv có th c cung c p thông qua các ch ng trình tín
ng vi mô trong t t c các khu v c d án (H i ph n , Ngân hàng Chính sách xã h i, các
nhà tài tr qu c t ). H i Liên hi p Ph n có vai trò quan tr ng trong vi c h tr ng i
nghèo b ng cách t o u ki n ti p c n v i tín d ng vi mô, và / ho c qu n lý qu tín d ng vi
mô c th c a d án. Tuy nhiên, vi c giúp ng i nghèo ti p c n qu tín d ng vi mô th ng
p khó kh n. Không th ti p c n các ch ng trình tín d ng vi mô vì lý do ch a thanh toán
kho n n tr c ó do các h gia ình nghèo có k n ng tài chính h gia ình kém. H i Liên
hi p Ph n nên cung c p ào t o k n ng qu n lý tài chính h gia ình làm yêu c u b t
bu c ti p c n các ch ng trình tín d ng vi mô.
Ki n ngh : Khuy n khích các doanh nghi p nông nghi p ( c bi t là các công ty tích
p theo chi u d c) m r ng chu i giá tr c a h t o ra c h i vi c làm cho
ng i nghèo
p tác kinh doanh nông nghi p v i các h p tác xã / nông dân có th c th c hi n

th a mãn yêu c u này, và t o vi c làm cho ng i nghèo. T nh nên xem xét gi m thu thu
hút u t kinh doanh nông nghi p. V i hành ng ch c ch n, các h gia ình nghèo c n
c cung c p quy n ti p c n công n vi c làm c t o ra b i chu i giá tr . thành
công, ph i kèm theo h tr ào t o ngh m b o ng i nghèo có nh ng k n ng c n
thi t.
4.2.6 THAM V N VÀ T HAM GIA C A C NG NG
Ki n ngh : D án c n th c hi n thêm nhi u tham v n c ng ng
Các cu c tham v n sau ây c yêu c u ngoài nh ng tham v n ã c th c hi n (t c là

v n tái nh c và môi tr ng).
Lo i hình tham v n âu V i ai Khi nào
Ch p nh n mô hình sinh DT, AG, KG, CM, ST, Nông dân h ng l i Tr c khi th c hi n
88
Ba Tri-BT
Thi t k Giao thông v n KG, ST, BT, TV Ng i dùng Giao thông FS
i ng th y - thi t k n t i ng th y
a c ng và l ch trình bao g m c tàu ánh
ho t ng cá
a ch n và thi t k sinh t c các a Các h nghèo FS
tín d ng vi mô ph ng
th h n, các cu c tham v n công chúng và các sáng ki n tham gia c ng ng nên tính
n các ki n ngh sau ây liên quan n trình dân trí và nhu c u c a ph n .
Ki n ngh : Truy n thông d án ph i c b sung b ng tuyên truy n thông qua l i

nói
Vi c th c hi n d án m c c ng ng không nên ch d a trên các tài li u/ thông tin liên

c v n b n (ví d nh b i th ng, ào t o k thu t, vv). Trong h u h t các khu v c ti u d
án, c bi t là n i i t ng m c tiêu n m các khu v c t ng i xa- khi n cho u ki n
c v n hóa tr nên khó kh n (Cà Mau, Kiên Giang, Sóc Tr ng) - m c giáo d c là r t
th p và t l mù ch t ng i cao, c bi t là ph n . N i dung c a tài li u và thông tin
liên l c ph i c b sung b ng l i nói m t i m t. Yêu c u này hi n nay là b t bu c theo
Ngh nh s 18/2015/N -CP trong ó c p nh t các quy nh v th c hi n k ho ch b o v
môi tr ng, ánh giá môi tr ng chi n l c, và ánh giá tác ng môi tr ng.
Rào c n ngôn ng v i các nhóm dân t c thi u s t i các khu v c ti u d án không ph i là

tv n khó kh n khi h ph n l n ã hòa nh p vào các c ng ng ng i Kinh thông qua
hôn nhân. Tuy nhiên, v i c ng ng nói chung, thì t l bi t c bi t vi t là m t v n có
nh h ng n nhóm này.
Ki n ngh : Các ch ng trình ào t o khuy n nông nên m b o r ng chúng c

th c hi n theo cách th c và th i m phù h p cho ph n m b o các công vi c
trong gia ình c a mình nh ch m sóc tr , chu n b b a n, vv. u này là c bi t
quan tr ng nh ng n i có s l ng l n ph n làm ch h t ng i cao (ví d nh 16%
Kiên Giang/ 18% Thanh Phú và 14% Ba Tri, t nh B n Tre). Các ch ng trình ào t o
không nên b t u quá s m vào bu i sáng ho c chi m th i gian ch m sóc con ho c chu n
b a n.
4.2.7 C A C NG VÀ GIAO THÔNG NG TH Y
Ki n ngh : Thi t k c a c ng c n ph i m b o r ng tàu thuy n có th di chuy n ra

vào m t cách t i u
Trong các khu v c có l u l ng giao thông l n, ví d nh các c ng ng ánh b t cá (Kiên

Giang, Sóc Tr ng, Ba Tri-B n Tre), các c a c ng ph i r ng cho phép tàu ánh cá ra
vào trong kho ng th i gian c a c ng m t i khu v c ó. Trong tr ng h p Sóc Tr ng,
mía ng hi n ang c v n chuy n b ng tàu thuy n, thì chúng có th c v n chuy n
ng ng b khi tuy n ng huy t m ch chính c m r ng vì chi phí s r h n.
Ki n ngh : Ph i l p l ch trình ho t ng cho các c a c ng xu t cho c ng ng
89
quan qu n lý ch u trách nhi m v ho t ng c a các c a c ng c n ph i thi t k m t l ch
trình ho t ng v i c ng ng nêu rõ chi ti t l ch óng m chính xác cho các c a c ng
ng ng có th lên k ho ch s d ng ng th y và gi m thi u tác ng lãng phí th i
gian và nhiên li u trong khi ch i các c a c ng m . Các tàu thuy n ánh cá th ng có
th i gian ho t ng r t c th trong ngày khi h di chuy n ra vào c a c ng. Ho t ng c a
các c a c ng xu t Kiên Giang, Sóc Tr ng và B n Tre s liên quan n vi c óng c ng
ki m soát l và ch ng m n. óng c ng ki m soát l th ng cho th i l ng ng n
trong mùa th y tri u gi a tháng 09 và tháng 12 tùy theo v trí. óng c a c ng ch ng m n
có th lâu h n nhi u, kéo dài trong nhi u tháng trong mùa khô. Trong c hai tr ng h p,
các c a c ng có th c m t m th i cho tàu thuy n di chuy n ra vào khi m c n c bên
trong và bên ngoài các c a c ng là cân b ng. Th i gian m có th t m t n hai gi tùy
ng v trí.
90
5. K HO CH T H C HI N RSA
ng d i ây bao g m các k ho ch th c hi n các ki n ngh c nêu trong ph n 4 c a RSA này.
quan ch
Ki n ngh Hành ng Th i m a m Ngu n ngân sách
trì
4.1.1 Công trình h tr sinh k
SP3, ng Tháp
Có c các chuyên gia
i Chu n b
Yêu c u chuyên môn c a các chuyên gia nông nghi p và nuôi tr ng Ngân sách chu n b
Nghiên c u kh SP1 & SP2, An án t nh và
nông nghi p và nuôi tr ng th y s n t i u th y s n theo nhóm FS
thi Giang B NN & PTNT
hóa các công trình h tr mô hình sinh k ng ng cung c p Ch a có d toán
FS T v n
phân tích và gi i pháp
SP7, Sóc Tr ng
4.1.2 Ch t l ng n c và k ho ch s
ng t/ phân vùng
Kh o sát thi t k ch t
Ngân sách ti u d
ng n c l y m u và SP3 - ng Ban QLDA t nh
án
nghiên c u nuôi tr ng th y Tháp ng Tháp
Ti n hành nghiên c u ch t l ng n c cho Trong th i gian
n i v i sinh k m i.
mô hình NTTS th c hi n toán ngân sách
t Ban QLDA
hi n ang c
Giám sát ch t l ng n c SP2 - An Giang nh An Giang
chu n b
trong quá trình th c hi n.
Ngân sách ti u d
ho ch s d ng t ai
án
a i
a i K ho ch s d ng t t i huy n Ba Trong th i gian Tre Ban QLDA
SP4 - B n Tre
Tri th c hi n nh B n toán ngân sách
ho ch qu n lý n c
hi n ang c
thi t k l i trong khu v c
chu n b
74
ánh giá m c POPs
ngân sách chu n b
trong phóng kênh hi n t i.
ánh giá tác ng có th có c a x n c th i
EIA / KHQLMT & SP9 - Kiên B NN & PTNT
phía sau c a c ng ki m soát m n vào nuôi Ngân sách c tính
c tính n ng x POP XH Giang ESIA T v n
tr ng th y s n ven bi n không có s n hi n
và ý ngh a do óng c a
nay
ng.
4.1.3 Khai thác n c ng m và s t lún t
Ngân sách ti u d
Thi t k nghiên c u theo
án
dõi và phân tích dài.
Công tác nghiên c u v khai thác n c ng m Trong th i gian Sóc Ban QLDA
SP7 - Sóc Tr ng
và lún t C u Lao Dung th c hi n nh Trang toán ngân sách
Ti n hành nghiên c u và
hi n ang c
theo dõi lâu dài.
chu n b
4.2.1 Nông dân s n sàng áp d ng mô hình
sinh k thích ng
SP1 & SP2 - An
Giang
Xác nh v trí trình di n thí m sinh k g n Nghiên c u FS xem xét v Nghiên c u kh i Chu n b
mô hình thành công thay i nh n th c trí c a các trang web cho thi án t nh và
SP3 - ng ngân sách chu n b
a ng i nông dân các kho n u t u tiên B NN & PTNT
Tháp
t cách c n th n. FS T v n
SP4 - B n Tre
4.2.2 Gi i quy t r i ro th tr ng
ngân sách chu n b

SP1 & SP2 - An i Chu n b
Gi m nguy c th a cung b ng cách làm vi c Có c t v n và u Nghiên c u kh
Giang án t nh và
i các doanh nghi p nông nghi p trên m t vào t doanh nghi p nông thi / Trong quá
B NN & PTNT Ngân sách c tính
ph ng pháp gia t ng t ch c nghi p trên quy mô u t . trình th c không có s n hi n
SP3 - ng FS T v n
nay
75
Tháp
SP4 & SP5 -

n Tre (eco-
tôm)
SP6 - Trà Vinh

(eco-tôm)
SP8 - Cà Mau
4.2.3 a d ng trong và ngoài mô hình
thích ng
Có c l i khuyên t các
chuyên gia nông nghi p và i Chu n b
nuôi tr ng th y s n Nghiên c u kh t c các ti u án t nh và
ng s a d ng c a các mô hình thích ng ngân sách chu n b
thi án B NN & PTNT
t h p l i khuyên vào FS T v n
nghiên c u FS
Chia s và truy n nh ng bài h c và kinh nuôi tr ng th y s n Nghiên c u kh t c các ti u án t nh và
ngân sách chu n b
nghi m gi a các ti u d án thi án B NN & PTNT
nghiên c u FS
Phát tri n s n ph m h u c a d ng hóa th nuôi tr ng th y s n Nghiên c u kh t c các ti u án t nh và
ngân sách chu n b
tr ng thi án B NN & PTNT
nghiên c u FS
76
4.2.4 H tr nông dân
Ngân sách ti u d
án
d ng h p tác xã nông dân ho c các nhóm
Trong th i gian t c các ti u
p th th c hi n các mô hình thích ng Thành l p h p tác xã Ban QLDA t nh
th c hi n án toán ngân sách
sinh k
hi n ang c
chu n b
Ngân sách ti u d
Ban QLDA t nh án
n b t u-up c n ph i c cung c p Cung c p các h p tác xã Trong th i gian t c các ti u
tài tr cho các kho n u t sinh k i v n kh i th c hi n án Kinh doanh toán ngân sách
nông nghi p hi n ang c
chu n b
Ngân sách ti u d
Thuê chuyên gia nuôi
án
Thuê chuyên gia nuôi tr ng th y s n và nông tr ng th y s n và nông
nghi p h tr các h p tác xã / nhóm t p nghi p cung c p h tr Ban QLDA t nh
th c hi n án toán ngân sách
th thu t trong quá trình
hi n ang c
th c hi n
chu n b
Ngân sách ti u d
án
Ch nh t ch c qu n
Các t ch c oàn c n óng m t vai trò trung Trong th i gian t c các ti u
chúng vai trò h tr quy Ban QLDA t nh
tâm trong vi c h tr nông dân th c hi n án toán ngân sách
nh trong d án
hi n ang c
chu n b
Ngân sách ti u d
Khuy n khích các doanh nghi p nông nghi p i doanh nghi p nông Ban QLDA t nh án
thành l p tr i s n xu t gi ng có kh n ng nghi p u t (ho c Trong th i gian t c các ti u
n xu t gi ng th y s n ch t l ng cao càng r ng u t hi n hành) th c hi n án Kinh doanh toán ngân sách
n càng t t các trang web ti u d án i t nh nông nghi p hi n ang c
chu n b
77
MDICRSL ph n 1
Thuê chuyên gia t v n
Xây d ng công c h tr quy t nh tiên oán tr trong vi c phát tri n Ti u d án: Xây
ng có th cung c p cho nông dân v i c nh các công c h tr quy t TN & MT ng m t h th ng
th c hi n án
báo s m c a h n hán và l l t nh cho các h th ng tr quy t nh
nh báo s m ng sông C u
Long = US $ 3 tri u
4.2.5 Tình tr ng nghèo và không có t
Phát tri n ho c t ng s
ng các ch ng trình tín
tr sinh k cho ng i không có t trong
ng vi mô cho các h gia Trong th i gian t c các ti u Ngân hàng Chính
khu v c ti u d án c n c thi t l p ho c Ban QLDA t nh
ình không có t v i các th c hi n án sách Xã h i
r ng t các ch ng trình phát tri n hi n
ngu n v n t Ngân hàng
Chính sách Xã h i
Khuy n khích các doanh nghi p nông nghi p
i doanh nghi p nông
(công ty c bi t là tích h p theo chi u d c) Trong th i gian t c các ti u kinh doanh nông
nghi p u t vào các Ban QLDA t nh
các công ty m r ng chu i giá tr c a h th c hi n án nghi p
chu i giá tr
t o ra c h i vi c làm cho ng i nghèo
4.2.6 Tham v n c ng ng và s tham gia
v n SIA m b o r ng
i Chu n b
thông tin d án bao g m KHQLMT & XH,
Truy n thông d án ph i c b sung b ng t c các ti u án t nh và
các quá trình giao ti p Trong quá trình ngân sách chu n b
các thông tin liên l c b ng l i nói án B NN & PTNT
ng l i nói trong th c
SIA T v n
KHQLMT & XH.
Ch ng trình ào t o khuy n nông nên c v n SIA m b o r ng
i Chu n b
th c hi n theo cách th c và th i m sao vi c thi t k các ch ng KHQLMT & XH,
t c các ti u án t nh và
cho ph n có xu h ng thích h p v i nhi m trình ào t o m r ng d Trong quá trình ngân sách chu n b
án B NN & PTNT
n i tr c a h , t c là. ch m sóc tr , chu n án ph c v cho các nhu th c
SIA T v n
b a n, vv u c a ph n trong
78
KHQLMT & XH.
4.2.7 Các c ng và giao thông v n t i

ng th y
SP4 & SP5 -
n Tre
i Chu n b
FS và t v n SIA m SP6 - Trà Vinh
Thi t k c ng c n ph i m b o r ng tàu án t nh và
b o r ng thi t k thích h p Nghiên c u kh
thuy n có th di chuy n trong và ngoài m t các t v n B ngân sách chu n b
c l a ch n cho các k thi, SIA
cách t i u SP7 - Sóc Tr ng NN & PTNT FS
thu t và FS
/ SIA
SP9 - Kiên
Giang
ng ng b nh h ng
SP4 & SP5 -
c t v n v d th o
n Tre Ngân sách ti u d
ho ch ho t ng cho
án
t l ch trình ho t ng cho c ng xu t c n ng.
Trong th i gian SP6 - Trà Vinh
c phát tri n v i s óng góp c a c ng Ban QLDA t nh
th c hi n toán ngân sách
ng ch trình ho t ng chính SP7 - Sóc Tr ng hi n ang c
th c k t h p ph n h i s
chu n b
c công b công khai
SP9 - Kiên Gian
cho c ng ng.
79
TÀI LI U THAM KH O
Tin t c An Giang (2014). N l c ph c h i lúa mùa n i. http://www.baoangiang.com.vn/An-

Giang-24-Gio/Thoi-su/No-luc-phuc-hoi-lua-mua-noi.html
IUCN, 2012, n c ng m ng b ng sông C u Long, th o lu n, Hà N i
ICEM 2015, H ng d n cho vi c ra quy t nh àn h i, Hà N i
Matthias Garschagen, Javier Revilla Diez, ng Ki u Nhân, và Frauke Kraas (2012). Phát
tri n kinh t -xã h i ng b ng sông C u Long: Gi a Tri n v ng cho ti n và Realms of
Reality. Ch ng 4 FG Renaud và C. Kuenzer (eds.), H th ng b ng sông C u Long: phân
tích liên ngành c a m t vùng ng b ng sông, Springer Khoa h c và K thu t môi tr ng
Anh Tu n, Phan Thanh Lâm, V n Hoàng, Ngô Th Ng c Th y, Nguy n ình K ,

Phan Qu c Vi t, Nguy n Thanh Hà (2013). Tình hình quy mô nh s n xu t tôm thân thi n
i môi tr ng t i t nh Cà Mau, Cà Mau S NN & PTNT và GIZ, t nh Cà Mau.
Ngân hàng Th gi i, n m 2013, g o Vi t Nam, Nông dân và Phát tri n nông thôn: T t ng
tr ng thành công n th nh v ng b n v ng, Hà N i
Nguy n Qu c Nghi và Bùi V n Tr nh (2011). Các y u t nh h ng n thu nh p c a các

nhóm dân t c ng b ng sông C u Long. Sience T p chí 2011: 18a 240-250. ih c
n Th . link:
http://tailieu.vn/doc/cac-yeu-to-anh-huong-den-thu-nhap-cua-nguoi-dan-toc-thieu-so-o-dong-
bang-song-cuu-long-1523985.html
The Saigon Times (2015). Vinafood 2 cam k t mua h t lúa n i t nông dân. Có s n t i:
http://www.thesaigontimes.vn/125219/Vinafood-2-se-mua-toan-bo-lua-mua-noi-cho-nong-
dan.html
USGS (2013), các ch t ô nhi m h u c khó phân h y trong t ng p n c c a l u v c

sông Mekong, khoa h c u tra Báo cáo 2013-5196, B N i v và Kh o sát a ch t Hoa
Võ V n Sen & Tr n Nam Ti n (2011). Nh ng v n c p bách t ra trong quá trình ng

bào Khmer out ng b ng Sông C u Long i lên công nghi p hóa-hi n i hóa. Khoa h c &
Phát tri n Công ngh , Vol 14, No.X1- 2011. Xã h i h c và Nhân v n i h c- i h c Qu c
gia TP.HCM.
80
PH L C 1. TÓM T T CÁC TI U D ÁN
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
PH L C 2: H NG D N T H O LU N NHÓM
i di n c p t nh và huy n
c tiêu c a cu c h p: có c m t cái nhìn t ng quan và c p nh t các thi t k c a ti u d án,

c bi t là các kho n u t sinh k .
u ý: D li u thu th p c t các cu c ph ng v n ã ki m tra chéo và b sung c cung c p

trong các nghiên c u kh thi d án.
Các câu h i m u:
c tiêu phát tri n kinh t -xã h i cho các khu v c ti u d án là gì?
Các y u t chính c a chi n c c a nh thích ng v i bi n i khí h u là gì?
Ti u d án ang c g ng gi i quy t nh ng tác ng bi n i khí h u c th là gì?
ho ch s d ng t hi n t i v trí d án và nh ng thay i cd oán trong t ng lai
là gì?
Có nh ng thay i l n trong thi t k ti u d án và n u nh v y, chúng là gì? i sao các thay
i c n thi t?
ã ranh gi i tác ng c a d án và s ng ih ng l i d án c thay i?
Có ph i các công trình k thu t c xu t và quá trình chuy n i sinh k phù h p v i quy
ho ch s d ng t ai hi n hành, ho c làm các k ho ch s d ng t c n ph i c thay
i?
c nghèo ói và xu h ng trong khu v c d án là gì? Có ch ng trình nào c a chính ph
trong khu v c d án h tr các h nghèo?
Trong tr ng h p tái nh c , các h gia ình sinh k s c ph c h i và duy trì nh th
nào?
Có b t h p pháp HH / h không có tiêu trên t t i khu v c ti u d án (t c là d c theo các
kênh r ch);
Tham gia c a c ng ng và chính quy n xã
c tiêu c a cu c h p: có c m t s hi u bi t v sinh k c ng ng m u và các l h ng xã

i bi n i khí h u và c s h t ng xu t, c ng nh n ng l c c a h thích ng v i cu c s ng
i và / ho c i phó v i s phát tri n c s h t ng c xu t.
Các câu h i m u:
Cu c h p c ngày s c m ra b i các i di n chính quy n xã, nh ng ng i s cung c p m t

gi i thi u ng n g n v các m c tiêu c a ti u d án.
1. Khí h u d b t n th ng (M c tiêu c a câu h i là ph i hi u các l h ng CC v i m t t p trung

vào sinh k ):
Khí h u gì xu h ng này ã c nh n th y khu v c này trong 10 n m qua?

Nh ng lo i tác ng có nh ng ng i n sinh k , các lo i cây tr ng, l ch c t xén, thu nh p,
ngu n cung c p n c h gia ình, vv?
Gì có th là l h ng khí h u c a s thay th sinh k xu t?
2. N ng l c thích ng (m c tiêu c a câu h i này là hi u kh n ng thích ng c a c ng ng v i

KH và các cú s c khác):
Làm th nào b n có c áp ng v i nh ng thay i v th i ti t / khí h u?
ã có b t k ví d khác v s thay i trong c ng ng ã bu c b n thay i cách s ng c a
n (ví d . C p n c h gia ình)?
Nh ng ngu n l c (tài chính, t nhiên, xã h i) Em ã s d ng giúp b n thích ng (sinh k
và l i s ng)?
Nh ng thách th c nào b n ph i i m t trong vi c c g ng thích ng v i thay i?
n có nh n c h tr thích ng v i thay i? Lo i h tr và t ai?
Kinh t -xã h i 3. (M c tiêu c a câu h i này là c tính l i ích tài chính c a gia ình t i s ng
hi n t i và so sánh v i xu t sinh k m i ho c c i thi n sinh k ):
i s ng hi n nay khu v c này là gì? Thu nh p t nh ng sinh k này là gì?
Nh ng lo i sinh k b n mu n làm gì trong t ng lai? i sao?
Thu nh p d ki n sinh k thay th là gì?
Các u ki n chung / s n có c a c s h t ng công c ng t i a ph ng, ví d nh ng
giao thông., Cung c p n c, n, th y l i, vv là gì
s n có c a tín d ng trong khu v c d án là gì? Có th d dàng? u không, t i sao
không?
4. C s h t ng (M c tiêu c a câu h i này là hi u làm th nào các c s h t ng d ki n s c i

thi n ho c h n ch sinh k và l i s ng)
Li u vi c phát tri n c s h t ng xu t ( ng xá, c u c ng, ê u, vv) c i thi n ho c

n ch v n chuy n và ti p c n th tr ng, tr ng h c, tr m y t , vv? u gì tác ng này s
có n sinh k (hi n có và m i)?
phát tri n c s h t ng xu t (c ng, ê) s c i thi n ho c h n ch ngu n cung c p
c và ch t l ng cho sinh k và cung c p n c h gia ình? u gì tác ng này s có
n sinh k (hi n có và m i)?
5. Xã h i-v n hóa (M c tiêu c a câu h i là ph i hi u các l h ng xã h i t n t i mà có th h tr ho c

n ch kh n ng c a các h gia ình thích ng v i thay i):
Trang m dân t c c a vùng d án là gì và t l c h ng l i c a d án?

Có b t k v n c th liên quan n s c t c bu c các h gia ình dân t c thi u s t vi c
u t trong i s ng?
Có không có t h gia ình trong khu v c và các ngu n thu nh p c a h là gì? Có m i t ng
quan gi a t và dân t c?
Vai trò c a ph n s thay i nh th nào gi a sinh k hi n t i và các sinh k thay th
xu t?
Có b t k v n c th trong c ng ng mà h n ch ph n t vi c u t trong i s ng?
Lý do nghèo trong vùng d án là gì?
Nh ng lo i di s n v n hóa có th b nh h ng b i d án? Ví d . Ng p m t tiên, n i th
ph ng, khu v c b o t n c ng ng, vv Nh ng gì có th c th c hi n gi m thi u / bù
p cho nh ng tác ng?
92
6. c u trúc xã h i C ng ng (M c tiêu c a câu h i này là hi u c c u trúc c ng ng t n t i mà
có th h tr ho c h n ch kh n ng c a các h gia ình thích ng v i thay i):
Quan h nh gi a các dân t c trong khu v c d án là gì? Có ph i h tích h p vào các c ng
ng nói chung, hay h s ng trong các nhóm dân t c b cô l p? Có nhu c u cho truy n thông
trong m t ngôn ng khác h n ti ng Vi t?
l tham gia (% dân s ) trong các t ch c oàn th khác nhau là gì?
Có b t k nhóm ti t ki m và tín d ng trong khu v c? Ai u hành các nhóm này? có bao
nhiêu thành viên?
Có b t k h p tác xã / hi p h i trong khu v c? làm gì và có bao nhiêu thành viên h
có?
7. ngh C ng ng h tr thích ng (m c tiêu c a nh ng câu h i này là có c ki n ngh c a

ng ng / ý t ng có th c tích h p vào các thi t k c a d án s h tr vi c chuy n i sang
sinh k m i ho c c i thi n i s ng, c ng nh gi m thi u các tác ng t c s h t ng d ki n):
Li u c ng ng có b t k xu t v hình th c h tr ó là c n thi t cho phép thay i /
gi m thi u tác ng t nh ng thay i sinh k (ví d . Các h p tác xã thành l p, vv)?
Li u c ng ng có b t k khuy n cáo v cách ngh c s h t ng (ví d . C ng) nên c
n hành?
Nh ng ng i b nh h ng a ý ki n v vi c c n thi t ph i xu t tái nh c (ST1, AG2) là
gì? Nh ng ng i b nh h ng a ý ki n trên các khu tái nh c xu t là gì? Làm th nào
sinh k có th c ph c h i sau khi tái nh c ?
93
PH L C 3. B NG CÂU H I U TRA H GIA ÌNH
A1A. Tên c a ng i tr l i: ...........................................................................
A2A. Có ph i b n là ng i ch gia ình này? (quy nh trong h s ng ký gia ình)
1. Có 2. Không
A3a. Ch h sinh ra âu?
1. Trong a ph ng này? 2. Hay n t n i khác? Khi nào? ................
A4A. Dân t c c a ch h là gì?
A5a. p / thôn ..................................................................... .. ......
A6a. Xã .................................................................................... ..
A7a. Huy n ……………………………………………………………………………
A8a. T nh ……………………………………………………………………………
A9a. Ngày ph ng v n: Ngày tháng m
A10a. Tên ng i ph ng v n:
A11a. Tên ng i giám sát:
A12a. u ki n s ng m i xã
1. Giàu 2. Khá gi 3. Bình th ng 4. Nghèo 5. R t nghèo, djjVery

poor, hungry
A13a. Mã b ng câu h i?
án nh Huy n Xã
94
A. TÌNH HÌNH CHUNG V GIA ÌNH
A1. Thông tin v các thành viên trong gia ình
Vi c làm
1.10. Kho ng
1.5 Công vi c 1.9. i
1.1. Gi i tính 1.3. Tình 1.6 Tình cách t nhà n
1.4. c v n chính (> 50% làm vi c
TT 1. nam 1.2. m sinh tr ng hôn tr ng c a 1.8 Tình tr ng i làm vi c
(cao nh t) th i gian cho 1.7 Ngh ph (công vi c
2. n nhân công vi c a ngh ph (km) (công vi c
công vi c này) chính)
chính chính)
(ghi rõ)
1
2
3
4
5
6
7
8
95
1.5 Công vi c chính & 1.7 Ngh ph 1.6 & 1.8 Tình
tr ng c a công 1.10. Kho ng cách t nhà n
1.3. Tình tr ng 1.4. cv n 1.9. i làm vi c
vi c chính và i làm vi c (km) (công vi c
hôn nhân (cao nh t) (công vi c chính)
ngh ph chính)
0. Không bao 1. Nông nghi p (tr ng tr t, ch n nuôi)

gi i n 2. Lâm nghi p (tr ng, ch m sóc, b o v , khai
1. nhà
tr ng thác r ng)
1. c 3. ánh b t th y s n 1. n nh
2. Trong xã
thân 1. Ti u h c 4. Nuôi tr ng th y s n (tôm, cua, cá, vv)
2. Có gia 5. Th ng m i, d ch v 2. Không n nh
3. Bên ngoài xã 98. KTH, ng i trong mã 1
ình 2. Trung h c c 6. Quan ch c chính ph , nhân viên
nh ng trong huy n trong m c 1.10 và mã 12, 13,
3. ã ly d 7. Công nhân 3. Không có ý
14 và 98 trong m c 1.6.
4. Ly thân 8. Cán b xã / thôn ng
4. Bên ngoài huy n
5. Góa ph 3. Tr ng i 9. nam th công m ngh
99. N u làm vi c m tn i
/ góa v c 10. Thuê lao ng 98. KTH, ng i
5. Không n i c nh không c nh.
11. Các công vi c khác (ghi rõ) trong mã 12, 13,
98. KTH, D i 18 4. Cao ng / 12. H c sinh / sinh viên 14 và 98 trong
98. KTH, ng i
tu i i h c tr lên 13. Không làm vi c vì ngh h u / già / y u c 1.6 & 1.8
trong mã 12, 13, 14
14. Th t nghi p, không có vi c làm, không h c
và 98 trong m c 1.6
98. KTH, D i6
tu i 98. KTH, D i 6 tu i
96
A2. K t n m 2011, có b t k ng i trong gia ình c a b n trong tu i lao ng mà thay i / công vi c chính
a mình?
1. Có (làm rõ công vi c và các mã trong b ng d i ây) 2. Không (di chuy n n B1)
Công vi c Công vi c Công vi c Công vi c Công vi c

TT
chính trong chính trong chính trong chính c a chính c a
m 2011 m 2012 m 2013 m 2014 m 2015
A3. T i sao anh y / cô y thay i công vi c chính (ch n m t ho c nhi u h n m t l a ch n thích h p)
1. M t t 4. Vi c m i l ng cao
2. Thay i n i s ng 5. Có u ki n kinh t thu n l i (buôn bán, s n xu t, etc.)
3. Vi c m i phù h p h n 6. Khác (ghi rõ): …………………………..
B. TÀI S N
B1. Gia ình có t không?
1. Có. 2. Không (di chuy n n B3)
B2. Gia ình s d ng t c a mình nh th nào (tr t )?
1.1. t nông nghi p 1.2. t r ng 1.3. Ao, tb m t

Công t (1 d ng Công t (1 d ng Công t (1 d ng ng di n
ef Lo i t
công = t hi n công = t hi n công = t hi n tích t
2) 2) 2)
1000m nay * 1000m nay * 1000m nay *
1 t do cha m
t c giao /
2
cho thuê
t thuê ho c cho
3
thuê
4 t mua t khác
5 t khai hoang
6 khác
ng s
Mã s s d ng t: 1. t ang tr ng 2. tr n t 3. Bán tr ng và l i tr n
4. cho thuê 5. th ch p
97
B3. n có c quy n s d ng t iv i t b n có?
1. Có. Khi nào? 2. Không
B4. t n m 2010, ã gia ình c a b n bán b t k t (bao g m t ) cho ng i khác?
1. Có. Có bao nhiêu 'Công' ... 2. Không (di chuy n n B6)
B5. n dành ti n thu c t vi c bán t? (Ch n tùy ch n thích h p).
6. u t vào nông nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng

1. Chi phí hàng ngày
th y s n?
2. Mua n i th t 7. u t vào giáo d c c a tr em
3. Xây d ng, s a ch a nhà 8. N p ti n t i ngân hàng nh ti t ki m
4. u t vào th ng m i, d ch v , s n xu t
9. Phân ph i cho tr em ho c nh ng ng i khác
phi nông nghi p
5. Thanh toán các kho n n 10. Khác (ghi rõ)
B6. t n m 2000, ã gia ình b n mua b t k t (bao g m t th c ) t nh ng ng i khác?
1. Có. Có bao nhiêu 'Công' ... 2. Không (di chuy n n B8)
B7. Làm th nào b n s d ng trên m nh t ó? (Ch n tùy ch n thích h p).
5. Tr ng tr t, ch n nuôi (ch n nuôi, nuôi tr ng th y

1. Xây d ng nhà x ng
n)
2. S d ng trong th ng m i, d ch v 6. Tr ng r ng
3. Xây d ng nhà 7. Khác (ghi rõ)
4. nhà xây d ng cho thuê
Nhà c a và i s ng
B8. Nhà c a b n thu c v lo i nào? (Ch n tùy ch n thích h p).
1. nhà th ng tr c, m t ho c nhi u h n m t t ng 3. nhà t m (mái tranh, l u)

2. Nhà bán kiên c (t ng g ch, mái ngói) 4. Khác (ghi rõ)
B9. Di n tích t (có bao nhiêu mét vuông?) ............ .. m 2
Trong ó: nhà chính: ............ .. m 2
Nhà b p, c a hàng, nhà t m: ............ .. m 2
Sân, v n, ao: ............ .. m 2
Khác: ............ .. m 2
98
B10. B n nh n n ct âu u ng và r a trong mùa khô và mùa m a (ch n 1 ngu n n c chính)?
mùa khô mùa m a
10.1. c u ng
10.2. cr a
Mã ngu n n c:
1. Gia ình n c máy -scale 4. B n cm a

2. n c máy công c ng 5. H , ao, sông, kênh, r ch, su i
3. Dug t t, khoan gi ng, tt t 6. ngu n khác:
B11. Các lo i hình nhà v sinh không gia ình s d ng không? (Ch n 1 tùy ch n)
4. nhà v sinh n gi n ( ào m t cái h trong

1. Không có nhà v sinh riêng
n)
5. Nhà v sinh c xây d ng trên ao, sông,
2. Nhà v sinh v i t ho i ho c bán t ho i b
su i, kênh, r ch
3. Nhà v sinh hai ng n 6. Khác (ghi rõ)
B12. Hi n nay, lo i hình n ng l ng không gia ình b n s d ng ánh sáng t i (ch n 1 tùy ch n)
1. x ng 4. Pin, máy phát n, mini-th y n

2. Gas 5. lo i khác c a n ng l ng (ch nh)
3. nl i
Tài s n lâu dài
B13. Lo i tài s n dài h n mà gia ình c a b n có (ch tính cho tài s n có th s d ng)?
TT Lo i tài s n l ng TT Lo i tài s n l ng
1 n i th t t ti n 9 May gi t
2 l nh 10 Bình n c nóng
3 Qu t n 11 xe máy
4 TV en và tr ng, màu 12 Máy vi tính
5 ài phát thanh b ng cassette 13 p ga
6 VCD / video 14 Máy may
7 ng phát thanh 15 ic m n
8 n tho i 16 Lò vi sóng
TT li u s n xu t l ng TT li u s n xu t l ng
1 Xe t i 6 Phun thu c tr sâu ng c
99
2 máy b m 7 Máy phát n
3 Máy xay xát lúa c gi i 8 i ánh cá
4 máy phay 9 xe c
5 Máy nghi n th c n gia súc 10 thuy n máy
C. HO T NG S N XU T
Tr ng tr t
C1. Trong 12 tháng qua, b n ã tr ng gì trên t c a b n?
1. Có ( n vào b ng d i ây) 2. Không có
a. Di n tích gieo tr ng b. nl ng ã t c
TT cây tr ng chính
trong 12 tháng qua (Công) trong 12 tháng qua
1 Lúa Kg
2 Ngô, khoai, s n Kg
3 Rau Kg
4 u (các lo i) Kg
5 Mía Kg
Cây n qu (d a, d a, xoài, mít, b i,

6 Kg
nhãn, vv)
7 cá Kg
8 Tôm Kg
9 ng/R ng ng p m n n
10 Khác (ghi rõ) Kg
Ch n nuôi
C2. Trong 12 tháng qua, gia ình ã nuôi lo i gia súc hay gia c m gì?
1. Có 2. Không
100
TT Lo i ng v t l ng
1 Trâu, bò
2 Ng a
3 Dê
4 n
5 Gà, v t
6 Khác (ghi rõ)
C3. Trong 12 tháng qua, gia ình quý v có ánh b t cá?
1. Có 2. Không (chuy n n câu h i C5)
C4. Có bao nhiêu kg th y s n gia ình ã b t trong 12 tháng qua?
TT Các s n ph m l ng (kg)
1 Cá
2 Tôm
3 n ph m th y s n khác: (ba ba, cua, vv)
C5. Trong 12 tháng qua, gia ình quý v có nuôi tr ng th y s n?
1. Có 2. Không (chuy n n câu h i C7)
C6. Có bao nhiêu kg s n ph m ã thu ho ch gia ình c a b n trong 12 tháng qua?
Ref Các s n ph m l ng (kg)
1 Cá
2 Tôm
3 n ph m th y s n khác: (ba ba, cua, vv)
101
ng
C7. Gia ình quý v có bao nhiêu hecta r ng?
1. R ng t nhiên: ha 3. r ng Ch m sóc: ha
2. R ng tr ng: ha 4. B o v r ng: ha
C8. Lo i chính c a các nhà máy trong r ng c a b n là gì? .............................. ..
C9. Trong 12 tháng qua, nh ng gì l i ích gia ình quý v có c t r ng?
0. Không có l i ích latex 3. Cao su
1. G 4. Lâm s n làm th c ph m
3. C i 5. Các l i ích khác (ghi rõ). .........
C15. kho ng cách t nhà mình t i r ng xa nh t c a b n? ....... Km.
Th công m ngh
C16. Trong 12 tháng qua, có b t k ng i nào làm th công nghi p trong gia ình c a b n?
1. Có 2. Không (chuy n n câu h i D1)
u có, bao nhiêu ng i trong gia ình c a b n liên quan n th công nghi p? (con s k l c c a ng i dân
các b ng d i ây áp ng các ho t ng) ......... .. ng i
Trong ó lao ng là:

TT Lo i th công nghi p
a. Nam gi i b. Phái n c. Tr em (t 10-14 tu i)
1 n xu t v t li u xây d ng
2 Công nhân xây d ng, l p g ch
3 Ch bi n g , th m c.
4 m s , th y tinh, g m s
5 Tre, an mây
6 an (v i, th m, ng ib n i)
7 Qu n áo
8 Rèn
9 Th c ph m, th c ph m ch bi n
10 Da (da)
11 Các công vi c khác (ghi rõ)
102
D. H TH NG TH Y L I
D1. Nh ng lo i ngu n n c b n s d ng t i tiêu trong mùa khô? (Ch n 1 ngu n n c chính)
0. Không có ngu n 3. N c t sông, ao, h , su i

1. N c t h th ng kênh ào ch y n tr ng h p
4. N c t gi ng ào / gi ng khoan
n
2. N c t h th ng kênh b m vào l nh v c 5. Ngu n khác (ghi rõ)
D2. Theo ý ki n c a b n, th nào là n c cung c p t các h th ng thu l i hi n di n trong xã trong mùa

khô?
1. d i dào 2. 3. Thi u 4. Thi u nghiêm túc 5. Không có ý t ng
D3. u h th ng th y l i m i c phát tri n cung c p n ct i tiêu trong mùa khô, nh ng gì b n có k

ho ch làm gì?
1. Nuôi tr ng th y s n 4. Nâng cao gia súc, gia c m

2. M r ng t canh tác 5. Khác (ghi rõ)
3. T ng c ng các lo i cây tr ng
D4. Theo ý ki n c a b n, lo i qu n lý c a h th ng t id i ây là hi u qu nh t?
1. Xã ho c h p tác xã dùng n c (xã ho c h p tác xã ký h p ng h p tác cung c p n cv i

công ty th y nông).
2. ng i s d ng n c (m t nhóm nh ng h s d ng n c t các kênh m ng th y l i ph c
trong m t khu v c nh t nh ph i ký các h p ng cung c p n c tr c ti p v i công ty th y
nông).
3. t c các c s h t ng th y l i c qu n lý b i công ty th y nông.
E. TÍN D NG
E1. Hi n nay, gia ình có vay lãi không?
1. Có. Bao nhiêu là tín d ng b ng VND? 2. Không (chuy n n câu h i E4)
Trong tín d ng b ng vàng ho c ngo i t , t giá: 850.000 VND = 1 'chi', 1 USD = 15.900 VND
E2. Nh ng gì gia ình b n s d ng tín d ng cho?
1. S n xu t nông nghi p (lúa, rau, cây tr ng c n) 6. s n xu t phi nông nghi p

2. Làm V n 7. Mua s m n i th t s d ng lâu dài
3. ch n nuôi 8. Chi phí hàng ngày
4. Nuôi tr ng th y s n (nuôi tr ng, ánh b t) u tr 9. S c kh e
5. Lâm nghi p (tr ng) 10 m c ích khác (ghi rõ)
E3. Ai làm b n m n t ? Và bao nhiêu là lãi su t hàng tháng không?
103
TT ngu n qu Lãi su t (hàng tháng) (%)
1 Ng i thân, b n bè thân thi t, hàng xóm
2 ng i cho vay n ng l i
3 Qu tín d ng, h p tác xã tín d ng nhân dân
4 Ngân hàng Nông nghi p và phát tri n nông thôn
5 Ngân hàng cho ng i nghèo (chính sách xã h i)
6 các ngân hàng khác
7 Ch ng trình phát tri n (VD nh ch ng trình 120, vv)
8 Xóa ói gi m nghèo
9 i ph n , các hi p h i khác, vv
10 Khác (ghi rõ)
E4. i sao không ph i gia ình b n vay trong 12 tháng qua? (Ch n 1 tùy ch n)
1. Không c n
2. C n, nh ng không bi t n i m n
3. C n, nh ng không có ngu n qu s n
4. B n mu n vay nh ng không có u ki n vay (ch nh).
5. Lý do khác (ghi rõ).
F. THU NH P VÀ CHI PHÍ
F1. Vui lòng nêu rõ thu nh p c a b n trong 12 tháng qua t các ngu n khác nhau d i ây?
So v i 2 n m tr c, th nào là s thay i thu nh p

TT ngu n thu nh p Thu nh p (VND) a b n?
1. Cao h n, 2 t ng t , 3. H , 4. Không có tr l i
1 Tr ng lúa
2 Các lo i rau và cây tr ng c n
3 Cây n qu (cam, mít, d a, vv)
Cây công nghi p (mía, h t tiêu,
4
t u, cao su, cà phê, vv)
5 Ch n nuôi (gia súc, gia c m)
6 Nuôi tr ng th y s n
7 cá ánh b t
8 Thuê lao ng
9 cl ng, l ng h u
10 Th công m ngh
Lâm nghi p (tr ng, ch m sóc,
11
ov )
12 Khác (ghi rõ)
ng s
104
F2. Chi phí c a b n trong tháng cu i cùng trong m i danh m c?
TT kho n m c chi phí ti n ( ng) TT kho n m c chi phí ti n ( ng)

1 m 6 chi phí i du l ch
2 th c ph m hàng ngày 7 Phí giáo d c cho tr em
3 Nhiên li u 8 Khám s c kh e, u tr
4 nl c 9 ám c i, ám tang, vv
Chi phí n c sinh
5 10 Khác ...
ho t
ng s
F3. Có thu nh p c a gia ình b n kh n ng chi phí nh v y?
1. Th ng d 2. 3. Nh 4. thi u h t nghiêm tr ng
G. HO T NG XÃ H I
G1. Nh ng hi p h i nào b n hay b t k thành viên c a gia ình b n tham gia? (> = 14 tu i) u không có ai
tham gia, di chuy n n câu h i G2.
th t trong i ích thu c t tham gia hi p h i trong ó?

TT danh sách các Hi p h i tham gia
Hi p h i 1 Hi p h i 2 Hi p h i 3 Hi p h i 4
gia ình
1
2
3
4
5
Mã c a hi p h i: Mã l i ích thu c:
Công oàn 1. Ph n 1. T v n, tinh th n, l i ích ki n ngh
2. oàn thanh niên 2. V t li u, h tr ti n
i 3. C u chi n binh 3. trao i xã h i
Hi p h i 4. Nông dân ' 4. L y tín d ng
i 5. ng i cao tu i c a 5. Tìm hi u ki m ti n
i 6. Làm V nc a
7. nhóm tôn giáo
8. ng C ng s n
9. hi p h i khác (ghi rõ)
10. Không tham gia vào b t c t ch c ho c công oàn.
G2. Hi n nay, nh ng ng i làm b n th ng yêu c u giúp khi b n g p khó kh n ho c c n?
1. Cha m 6. B n bè
7. Chính quy n a ph ng, hi p h i t i n i làm
2. Anh ch em
vi c
105
8. Chính quy n a ph ng, hi p h i t i n i sinh
3. tr em
ng
4. thân 9. Không c n t ng i khác
5. Hàng xóm 10 lo i khác (ghi rõ)
H. ÁNH GIÁ T NG TH
H1. Theo ý ki n c a b n, nh ng khía c nh ã c thay i trong a ph ng c a b n trong 5 n m qua?
4. Không
2. T ng
TT s 1. t t h n 3. T h n có ý
ng
s h t ng ( n, ng, tr ng, tr m y t , c p n c, thoát
1
c, thông tin liên l c)
2 ch v v n chuy n
3 khuy n nông
4 h i vi c làm
5 Kh n ng ti p c n v i tín d ng
6 u ki n thu nh p và i s ng
7 Th y l i và h th ng thoát n c (kênh)
8 i ích t nhiên (cá, tôm, vv)
9 sinh và môi tr ng
10 Khác (ghi rõ)
H2. Nh ng khu v c nào b n mu n chính ph u t trong nh ng n m t i? (Ch n 3 l a ch n theo th t u

tiên, 1 là u tiên hàng u)
ref Khu v c u tiên
1 ng
2 th ng th y l i và h th ng thoát n c
3 cung c p n
4 u
5 pn c sinh ho t
6 c th i
7 Tr ng h c
8 u giáo, m m non
9 Phòng khám, trung tâm ch m sóc s c kh e
10 khuy n nông
11 Gi i trí và vui ch i gi i trí
12 Khác (ghi rõ)
106
I. QUAN M KINH T C A NÔNG DÂN
I1. Theo ý ki n c a b n, làm th nào là nuôi sinh k h gia ình c a b n trong 5 n m qua (bao g m tr ng tr t,
ch n nuôi / ch n nuôi và nuôi tr ng th y s n)?
4. Không
2. T ng
TT s 1. t t h n 3. T h n có ý
ng
1 Giá bán trên trang tr i
2 Giá bán t i các th tr ng b vi x lý / th c ph m
3 th ng và phân ph i các s n ph m nông nghi p mua
4 i nhu n nuôi
5 Nhu c u th tr ng v các s n ph m h u c / sinh h c
6 Khác (ghi rõ)
I2. Xét nông nghi p và nuôi tr ng th y s n, làm th nào là u ki n canh tác trong 5 n m qua?
4. Không
1. t t 2. T ng
TT c 3. T h n có ý
n
ng
1 thu t canh tác
2 Seed / ngu n cá gi ng
Ngu n nguyên li u nông nghi p (hoá ch t nông nghi p, th c n,

3
vv)
4 Thi t b nông nghi p (c ch )
5 Ngu n lao ng th i v
J. R I RO
J1. Theo ý ki n c a b n, làm th nào là nh ng u ki n sinh lý t o u ki n th c hành nông nghi p trong

nh ng n m g n ây? (ki m tra s ki n ch x y ra t i a ph ng c a b n)?
2. T ng 4. Không có
TT Bi n c 1. t t h n 3. T h n
ýt ng
ng m a, c n bão
1
nhi t i
2 n hán
3 Nhi t cao
4 gió mùa
5 Sâu b nh
(Th ng ngu n) l hàng

6
m
7 xâm nh p m n
107
8 Ch t l ng n c
9 cn c ng m
10 t màu m
J2. th c hành canh tác chính h c a b n, lo i r i ro x y ra th ng xuyên h n?
1. Nguy c m t mùa (m t n ng su t gây ra b i các s ki n t nhiên, b nh, vv)
2. Th tr ng r i ro (m t giá, ép giá, vv)
3. C hai nh ng n ng su t, r i ro cao
4. C hai nh ng r i ro th tr ng là cao h n
5. Không có ý t ng
K. THÁI C A NÔNG DÂN
3. Không
câu h i 1. Có 2. Không có câu tr
i
n có bi t r ng s n xu t chuyên sâu v th c hành nông nghi p cùng s

K1
làm suy gi m ch t l ng t?
n có bi t r ng s n xu t chuyên sâu v th c hành nông nghi p cùng s

K2
làm c n ki t ngu n n c ng t?
n có bi t r ng r ng ng p m n óng m t vai trò quan tr ng b ov

K3 *
vùng t ven bi n b xói mòn?
n có ngh r ng vi c duy trì th c hành canh tác hi n t i c a b n s

K4
không nh h ng n môi tr ng t nhiên?
n có ngh r ng cu c s ng t ng lai c a b n s b n v ng n u b n ti p
K5
c theo i vi c th c hành canh tác hi n t i?
n có ngh r ng n u áp d ng b t k chuy n ti p v th c hành nông

nghi p, i s ng c a b n s b n v ng h n? (Ví d nh làm gi m s
K6
ng các lo i cây tr ng, ng d ng công ngh , ho c chuy n sang m t mô
hình nuôi th y s n)
* Áp d ng ch Cà Mau
108
K7.The b ng sau ch ra m t s sinh k hi n t i và sinh k chuy n i cho phù h p. Hãy ch n m t trong nh ng
áp d ng cho tình hình hi n t i HH c a b n và ki m tra ý ki n c a b n v xu h ng quá trình chuy n i.
Hi n tr ng s Chuy n i ho c t ng 3. B n
1. Không 4. S thay Lý do t i
d ng t / sinh k ng s d ng t / sinh 2. lãi mu n thay
quan tâm i sao?
* i
Rice-nuôi tr ng th y s n
ng (cá, tôm)
3 v lúa / 2 v lúa
Tháp
Sen
Lúa-nuôi tr ng th y s n
An Giang 3 v lúa / 2 v lúa
(cá, tôm)
An Giang 3 v lúa / 2 v lúa lúa n i
n Tre 3 v lúa / 2 v lúa tôm thâm canh
n Tre Lúa-tôm Lúa-tôm

Sóc
cây mía tôm thâm canh
Tr ng
uc c ch ng nh n
Cà Mau ng-tôm
ng ng p m n nuôi tôm
Kiên
Lúa-tôm Lúa-tôm
Giang
* Ch ch n áp d ng cho h gia ình c a b n
K8. Bên c nh vi c chuy n ti p ngh , làm b n có s l a ch n nào khác duy trì sinh k nông nghi p c a
n? Hãy xác nh và a ra lý do.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
K9. N u b n không mu n làm theo s chuy n ti p ngh , b n s làm gì?
1. C g ng h t s c duy trì các h th ng canh tác hi n t i
2. t bán / cho thuê / tr ng, tìm ki m vi c làm phi nông nghi p, ho c công vi c n i khác n u
n thi t
98. không có câu tr l i vì ng ý thay i
L. NH N TH C C A NÔNG DÂN
L1. n có ngh r ng HH c a b n có th kh n ng thay i quá trình chuy n i ch ra trong câu h i

tr c?
1. Không 2.Th p 3.Trung bình 4.Trên trung bình 5.Cao
L2. Xin cho bi t kh n ng HH c a b n v các l nh v c sau:
Th p Trung binh Cao

Kh n ng tài chính
1. T v n
2. tín d ng nhà n c
109
Kh n ng k thu t
3. thu t canh tác và k n ng
4. n có c a h t gi ng ngu n cá gi ng / và v t nuôi
5. phù h p c a u ki n th nh ng ( t, cao, th i ti t)
6. Có h th ng th y l i
7. Truy c p vào n
8. Thu n ti n trong các s n ph m v n chuy n thu ho ch
9. n có trong c ch
10. Ti p c n thông tin nông nghi p liên quan và tin t c qua Tivi
11. Ti p c n thông tin nông nghi p liên quan và thông tin qua báo chí, ài phát thanh
12. Ti p c n thông tin nông nghi p liên quan n tin t c và thông qua Internet, SMS di
ng
Kh n ng t ch c
13. Xác su t h p tác v i gia ình, ng i thân
14. Xác su t h p tác v i các n c láng gi ng, b n bè, ng i quen
15. n có c a khuy n nông
16. t n i v i th ng nhân
17. t n i v i các i lý v t li u nông nghi p
L3. Nh ng gì và làm th nào các chính ph nên làm gì h tr h gia ình c a b n i v i quá trình chuy n i
c ngh cho m t sinh k b n v ng?
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………
110
PH L C 4. NH C ÁC CU C H P
nh 1. Th o lu n v i các c quan c p t nh, huy n Kiên Giang, 3/11/2015.
nh 2. Th o lu n nhóm t p trung v i c ng ng Kiên Giang, 4/11/2015.
111
nh 3. Th o lu n v i các c quan c p t nh, huy n Cà Mau, 6/11/2015.
nh 4. Th o lu n nhóm t p trung v i ph n Cà Mau, 7/11/2015.
112
nh 5. Th o lu n nhóm t p trung v i ph n Cà Mau, 7/11/2015.
nh 6. Th o lu n nhóm t p trung v i c ng ng t i huy n Th nh Phú, B n Tre,

11/11/2015.
113
nh 7. Th o lu n nhóm t p trung v i c ng ng t i huy n Ba Tri, B n Tre, ngày
12/11/2015.
114

Báo Cáo Đánh Giá Xã H I Vùng

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Báo Cáo Đánh Giá Xã H I Vùng

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Báo Cáo Đánh Giá Xã H I Vùng

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NÔNG NGHI P VÀ PHÁT TRI N NÔNG THÔN

BÁO CÁO ÁNH GIÁ XÃ H I VÙNG

(B N DÙNG CHO THAM V N C NG NG)

2. TÌNH HÌNH KINH T XÃ H I.............................................................................................................. 23

2.1 TÌNH HÌNH KINH T CHUNG.................................................................................................... 23

2.2 TÌNH HÌNH XÃ H I CHUNG: VÙNG VÀ T NH......................................................................... 24

2.2.1 DÂN S VÀ T C PHÁT TRI N DÂN S ...................................................................... 24

2.2.2 T DÂN S CÁC T NH ................................................................................................ 25

2.2.3 DI C VÀO VÀ RA KH I T NH ............................................................................................. 26

2.2.4 DÂN T C ................................................................................................................................ 27

2.2.5 THU NH P VÀ PHÂN B THU NH P ................................................................................. 28

2.2.6 TÌNH TR NG NGHÈO CÁC T NH .................................................................................... 30

2.2.7 VI C LÀM ................................................................................................................................ 31

2.2.8 CÁC V N V GI I ........................................................................................................... 31

2.2.9 C US D NG T VÀ NÔNG NGHI P..................................................................... 32

2.3 NH NG NG I D B T N TH NG NG B NG SÔNG C U LONG .................... 33

2.3.1 NH NG NG I KHÔNG CÓ T VÀ ÍT T ................................................................... 33

2.3.2 DÂN T C THI U S ..................................................................................................... 35

2.4 MÔ HÌNH SINH K HI N T I ............................................................................................. 36

2.4.1 MÔ HÌNH SINH K HI N T I VÙNG TH NG NGU N .................................. 36

2.4.2 MÔ HÌNH SINH K HI N T I VÙNG C A SÔNG VÀ BÁN O CÀ MAU .. 41

3. ÁNH GIÁ KINH T -XÃ H I VÀ NH Y C M C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG .................. 44

3.1 ÁNH GIÁ KINH T -XÃ H I VÀ NH Y C M C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH

3.1.1 XU T MÔ HÌNH THÍCH NG LIÊN QUAN N L L T ........................... 45

3.1.2 NH Y C M V I BI N I KHÍ H U (SP1, SP2-AN GIANG; SP3-

3.1.3 NH NG M I E D A V MÔI TR NG (SP1, SP2-AN GIANG; SP3-

3.1.5 CÁC V N XÃ H I TRONG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG LIÊN QUAN

3.2 ÁNH GIÁ KINH T -XÃ H I VÀ NH Y C M C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH

3.2.1 MÔ HÌNH THÍCH NG C XU T CHO VÙNG N C L .................. 57

3.2.1 NH NG NH H NG DO BI N I KHÍ H U ................................................... 63

3.2.2 CÁC V N MÔI TR NG ...................................................................................... 66

3.2.3 PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH C B N C A CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG N C

3.2.4 CÁC V N XÃ H I TRONG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG N C L ...... 71

4.1 GI I QUY T CÁC V N V KHÍ H U VÀ MÔI TR NG .................................... 82

4.1.1 U TRÚC H TR SINH K ................................................................................... 82

4.1.2 CH T L NG N C VÀ QUY HO CH S D NG T.................................. 82

4.1.3 KHAI THÁC N C NG M VÀ HI N T NG LÚN T ................................... 83

4.2 GI I QUY T V N XÃ H I ............................................................................................ 84

4.2.1 NÔNG DÂN S N SÀNG ÁP D NG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG SINH K . 84

4.2.2 GI I QUY T R I RO TH TR NG ........................................................................ 84

4.2.3 A D NG TRONG CÁC MÔ HÌNH THÍCH NG........................................... 84

4.2.4 TR NÔNG DÂN..................................................................................................... 85

4.2.5 NGHÈO VÀ M T T ................................................................................................... 88

4.2.6 THAM V N VÀ THAM GIA C A C NG NG...................................................... 88

4.2.7 A C NG VÀ GIAO THÔNG NG TH Y .................................................... 89

TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................................................... 80

PH L C 1. TÓM T T CÁC TI U D ÁN................................................................................................ 81

PH L C 3. B NG CÂU H I U TRA H GIA ÌNH ......................................................................... 94

PH L C 4. NH CÁC CU C H P ........................................................................................................ 111

Báo cáo ánh giá xã h i vùng này cl p h tr cho vi c chu n b D án Ch ng ch u

Báo cáo chú tr ng vào h p ph n 2, 3 và 4 c a D án MDICRSL. Trong th i gian chu n b ,

ng 1. Danh sách các ti u d án a D án MDICRSL

Các ti u d án ( a m) Các tác ng vùng

Ti u d án 1 (SP1 - An Giang –Kiên Phân l

Ti u d án 2 (SP2 – Th ng ngu n An ng l ng n c gi l i trong mùa l

Ti u d án 3 (SP3- ng Tháp) Các ph ng án sinh k trong mùa l

p ph n 3: Thích ng v i s thay i m n vùng c a song

Ti u d án 4 (SP4 – B n Tre) Chuy n i sang kinh t n c m n, l