‫النسخ في القرآن‬

Derogacija u Kur’anu

‫قال هللا تعالى‬

َ
‫َلى ك ُِل شَيءٍ قدير‬ َ َ َ
َ َّ َّ‫ت بِ َخ ٍير مِنها أو مِ ثلِها ۗ ألَم تَعلَم أن‬
ٰ ‫ّللا ع‬ َ
ِ ‫سخ مِ ن آيَ ٍة أو نُنسِها نَأ‬ َ ‫ما نَن‬
‫صير‬
ٍ َ ‫ن‬ ‫ال‬ ‫و‬ ‫ِي‬‫ل‬‫و‬ ‫ن‬
َ ٍ َ ِ‫ِ َّ ِ م‬ ‫ّللا‬ ‫دون‬ ‫ن‬ ِ‫م‬ ‫ُم‬
‫ك‬ َ ‫ل‬ ‫ما‬ ‫و‬
َ ِ ۗ ‫رض‬ َ ‫أل‬ ‫ا‬‫و‬ ‫ت‬
َ ِ ‫ماوا‬ ‫س‬
َّ ‫ال‬ ُ‫لك‬‫م‬ُ ُ ‫ه‬َ ‫ل‬ ‫ّللا‬
َ َّ َّ‫ن‬َ ‫أ‬ ‫م‬ َ‫أَلَم تَعل‬
‫سبي ِل‬
َّ ‫سوا َء ال‬ َ ‫اإليمان فَقَد‬
َ ‫ض َّل‬ ِ َ ‫موسى مِ ن قَب ُل ۗ َو َمن يَتَبَ َّد ِل الك‬
ِ‫ُفر ب‬ ٰ ‫سئِ َل‬ ُ ‫أَم ت ُريدونَ أَن تَسأَلوا َرسولَكُم كَما‬

‫سورة البقرة‬

Kaže Uzvišeni Allah:

Mi nijedan propis ne promijenimo, niti ga u zaborav potisnemo, a da bolji od njega ili sličan njemu ne
donesemo. Zar ti ne znaš da Allah sve može? Zar ti ne znaš da je samo Allahova vlast i na nebesima i
na Zemlji i da vi osim Allaha ni zaštitnika, ni pomagača nemate? Zar da tražite od svoga Poslanika kao
što su prije tražili od Musaa? A, ko vjerovanju pretpostavi nevjerovanje, s Pravoga puta zalutao je!

(El-Bekare, 106-108)

‫سبب النزول‬

Povod objave

Prenosi se da su Jevreji, jednom prilikom, rekli: Nije li čudno to što se dešava sa Muhammedom!?
Svojim drugovima, ashabima danas noređuje jedno, a sutra im to isto zabranjuje i nalaže drugo.
Kur'an bi mogao biti samo govor Muhammedov koji je pun kontradikcija i nedosljednosti. Ovim
povodom je objavljen ajet: ‫سخ مِ ن آيَ ٍة أَو نُنسِها‬
َ ‫( ما نَن‬Mi nijedan propis ne promijenimo, niti ga u
1
zaborav potisnemo ).

‫لطائف التفسير‬

Tefsirske finese

‫اللطيفة األولى‬
Prva finesa: Allah je spomenu derogaciju u Kur'anu i pojasnio njen smisao a to je donošenje ljudima
ono što je bolje za njih. To može biti na dva načina:

1. Donošenje propisa koji je lakši

2. Donošenje onoga što je korisnije ljudima pitanjima ovosvjetskog života kao i u pitanjima
vjere.

1
Tefsir “Keššaf” 1.tom, str. 131, “Ruhu-l-meani” 1.tom, str. 352
El-Kurtubi kaže: drugi smisao derogacije je i značajniji jer On usmjerava čovjeka prema onome u
čemu je korist za njega a ne prema onome što je čovjekovoj prirodi lakše. Tako Uzvišeni nekada
derogira propis i zamijeni ga težim kao što je slučaj sa postom na dan Ašure koji je zamijenjen postom
Ramazana. Smisao promjene propisa leži u tome da je to korisnije za ljude jer je u tome veća
nagrada.

‫اللطيفة الثالثة‬
Treća finesa: dio ajeta ‫ير مِنها َأو مِثلِها‬ ِ ‫( َنأ‬a da bolji od njega ili sličan njemu ne donesemo) ukazuje
ٍ ‫ت ب ِ َخ‬
na ono što je vrjednije u smislu lahkoće a ne u smislu veće vrijednosti zbog učenja tog ajeta jer se
Allahove riječi ne razlikuju u smislu vrijednosti. Sve su to riječi Gospodara svjetova.

Ebu Bekr El-Džessas kaže: Misli se na olakšavanje propisom kao što to prenose Ibn Abbas I Katade.
Niko među učenjacima nije rekao da se to odnosi na vrijednost učenja jer nije dozvoljeno reći: taj I taj
dio Kur’ana je vrjednije učiti od tog I tog dijela.2

‫األحكام الشرعية‬

Šerijatski propisi

‫ هل النسخ جائز في الشرائع السماوية؟‬:‫الحكم األول‬

Prvi propis: Da li je derogacija dozvoljen au nebeskim vjerozakonima?

Imam El-Fahr kaže: derogacija jeracionalno moguća I dozvoljena je za razliku od jevreja koji su
negirali mogućnost derogacije3.

Većina učenjaka dozvoljava derogaciju. Derogacija je bila prisutna čak I kod jevreja. U Bibliji se navodi
da je Ademu naređeno da uda kćeri svoje za sinove svoje a kasnije je to zabranjeno.

‫دليل أبي مسلم‬

Dokazi Ebu Muslima

Ebu Muslim ukazuje da je Allah opisao Svoju knjigu riječima: Laž joj je strana s bilo koje strane, te da
je derogacija moguća značilo bi da joj je laž prisutna.

Ajet ‫سخ مِ ن آيَ ٍة أَو نُنسِها‬

َ ‫( ما نَن‬Mi nijedan propis ne promijenimo) tumači u smislu da se to odnosi na
prethodne knjige, Tevrat I Indžil ili u smislu prenošenja Kur’ana iz Levhi mahfuza u ostale knjige.

2
Ahkamu-l-Kur’ani - Džessas, 1.tom, str.68.
3
Derogacija je moguća po konsenzusu muslimana, po tom pitanju se ne razilazi niko osim Ebu Muslima el-
Asfehanija
‫ادلة الجمهور‬
Argumenti većine

Većina učenjaka dokazuje postojanje derogacije sljedećim argumentima:

1. Ajet: ‫سخ ِمن آيَ ٍة أَو نُنسِها‬

َ ‫( ما نَن‬Mi nijedan propis ne promijenimo). Ovaj ajet je kategoričan po
pitanju mogućnosti derogacije.

2. Ajet: ‫ع َل ُم بِ َما يُنَ ِز ُل َقالُوا إِ َّن َما أَنتَ ُم ْفت َ ٍر‬ َّ ‫َوإِ َذا بَ َّد ْلنَا آيَةً َّمكَانَ آيَ ٍة ۙ َو‬
ْ َ ‫ّللاُ أ‬
Kada mi jedan ajet dokinemo drugim – a Allah najbolje zna šta objavljuje – oni govore: ‘Ti
samo izmišljaš!’ A nije tako, nego većina njih ne zna!4 Ovaj ajet jasno ukazuje na mogućnost
promjene ajeta i propisa.

3. Ajet: ‫علَ ْيهَا‬

َ ‫اس َما َو َّال ُه ْم عَن قِ ْبلَت ِِه ُم الَّتِي كَانُوا‬ِ َّ‫سفَهَا ُء مِ نَ الن‬
ُّ ‫سيَقُو ُل ال‬
َ
Neki ljudi kratke pameti reći će: "Šta ih je odvratilo od Kible njihove prema kojoj su se
okretali?"
Također kaže Uzvišeni: ‫سج ِد ال َحرا ِم‬ ِ ‫ب َوج ِهكَ فِي السَّما ِء ۖ َف َل ُن َو ِليَ َّنكَ قِب َل ًة تَرضاها َف َو ِل َوج َهكَ شَط َر ال َم‬ ٰ ‫َقد َن‬
َ ‫رى تَ َق ُّل‬
Vidimo Mi kako sa žudnjom bacaš pogled prema nebu, i Mi ćemo sigurno učiniti da se
okrećeš prema strani koju ti želiš: okreni zato lice svoje prema Časnome hramu!
Vjernici su se okretali u namazu prema Bejtu-l-makdisu. Kasnije je taj propis derogirn i
vjernici su se okretali u namazu prema Kabi.

4. Propis koji se odnosi na ženino čekanje nakon smrti muža: Oni među vama kojima se primiče
smrt, a koji ostavljaju iza sebe žene - trebaju im oporukom unaprijed za godinu dana odrediti
izdržavanje i da se one ne udaljuju iz kuće. Period čekanja je derogiran i zamijenjen na četiri
mjeseca: Žene su dužne čekati četiri mjeseca i deset dana poslije smrti svojih muževa.

5. Postojanje derogacije potvrđuje i pitanje upućeno Aliji, r.a.: Poznaješ li derogirane i

derogirajuće ajete? Odgovorio je: Ne. Alija reče: Propao si i druge odvodiš u propast.