RASIZAM MEĐU MLADIMA

POSMATRAN KROZ ODNOS

PREMA ROMSKOJ POPULACIJI
NAUČNO-ISTRAŽIVAČKI RAD IZ LOGIKE

AUTORI III/2:
Teodora Mitić
Milica Jovanović
Nina Dulaj
Dušan Đergović
Žarko Živulović
 1. REZIME

Rasizam, kao društvena pojava zbog koje je, od sredine XIX veka, kada ova teorija
doživljava ekspanziju, na različite načine stradalo više miliona ljudskih bića, nije iskorenjena
ni danas, na početku XXI veka.

Ovaj rad sadrži istoriju i teoriju rasizma, kao i stanje rasizma u Srbiji. Primarni cilj
istraživanja bio je rasizam kod mladih osoba, srednjoškolskog uzrasta, iz našeg okruženja,
posmatran kroz odnos, mišljenja i stavove prema romskoj populaciji.

Romsku populaciju smo izabrali zbog mišljenja da odnos mladih u Srbiji prema ljudima
crne, žute rase, Jevrejima i sl. ne bi dao jasnu sliku pravog stanja rasizma među mladima, iz
razloga što ne postoji dovoljno kontakata sa pripadnicima pomenutih rasa i naroda za stvaranje
jasnog i nedvosmislenog stava koji bi eventualno sadržao rasizam.

Prilikom izrade ovog rada primenjena je metoda anonimne ankete.

Rezultati istraživanja predstavljeni su analizom i zaključcima, kao i tabelarnim prikazom

rezultata ankete.

Rezultati ovog naučno-istraživačkog rada pokazuju da postoji rasizam među mladima u

Srbiji u odnosu na romsku populaciju.

Ključne reči: rasizam, Romi, Srbija, netolerancija, diskriminacija

2. UVOD

2.1 Istorija rasizma

Rasizam je naziv za ideologiju koja smatra da je rasa temelj ljudskog društva, odnosno da
pripadnost pojedinca određenoj rasi mora biti osnov za njegov društveni položaj.

Rasizam se ponekad definise i kao verovanje da su pojedine rase superiorne ili inferiorne
jedna prema drugoj. Na osnovu tog verovanja rasizam se nekad jednostavnije definiše i kao rasna
netolerancija.

Iako je u određenim oblicima postojao i ranije, rasizam se kao ideologija javio tek u XIX
veku pod uticajem napretka u prirodnim naukama koje su raznim teoretičarima rasizma dale
naučnu podlogu. Najpoznatiji primer je Čarls Darvin i njegova teorija evolucije koju su rasisti
odmah primenili na odnose među različitim rasama.

Dodatni potsticaj rasizmu bio je i imperijalizam, zahvaljujući kome su belačke države u

Europi i SAD-u dobile vlast nad velikim brojem podanika crne i žute rase te čijem je porobljavanju
rasizam dao ideološko opravdanje.

Rasizam je ponekad dobijao i svoju institucionalnu formu, pogotovo u mešanim sredinama

gde je provođena rasna segregacija i rasna diskriminacija. Najpoznatiji takvi primeri su južne
države SAD do 1960-ih, odnosno Južna Afrika pod režimom apartheida.
 Najekstremnije forme rasizma se najčešće vezuju uz nacionalizam i fašizam, odnosno rasne
teorije čija je primena dovela do Holokausta i genocida u Ruandi.

U savremenom svetu se rasizam smatra nespojivim s načelima liberalne demokratije, te je

institucionalni rasizam gotovo svuda odbačen. S druge strane se rasistička verovanja u
eksplicitnom i, što je mnogo češće, implicitnom obliku ispoljavaju u raznim državama, među
raznim narodima i među raznim kulturama.

2.2 Teorija rasizma

Rasizam je teorija, odnosno ideologija, po kojoj između rasa koje čine ljudski rod (vrsta
homo sapiens postoje duboke, biološki uslovljene razlike, koje se ne mogu prevazići. Po ovoj
teoriji „mešanje rasa“ je krajnje nepoželjno. Rase trebaju živeti odvojeno. Pristaša rasizma je rasist.

Na odvajanju se bazirao npr. sistem aparthejda u Južnoafričkoj Republici i isključivanje

crnaca iz političkih prava na jugu SAD, koje se nakon ukidanja ropstva 1863. zadržalo sve do
1960-ih godina.

Gotovo uvek, rasistička ideologija vezana je sa idejom da su neke rase vrednije, prirodno
superiornije od drugih, pa je prirodno da budu u superiornom položaju, te je dozvoljeno koristiti
silu da se taj položaj održi i spreči „kvarenje“ rase. Najradikalniji oblik rasističke ideologije u
savremenoj istoriji je nacizam, koji razlikuje arijevce kao rasu gospodara, rase koje arijevcima
mogu biti samo sluge ili robovi, i rase koje treba pobiti (Jevreji, Romi). Jevreji su u vreme
Holokausta bili progonjeni kao pripadnici niže rase, a ne kao vera, čak i onda ako su im oba
roditelja hrišćani.

Rasizam su razvili evropski antropolozi XIX. veka, istraživajući primitivne narode. Oni su
zaključivali da je njihova „primitivnost“ ne samo kulturno, nego i biološki uslovljavana, njihovim
slabijim umnim sposobnostima. Koristili su pritom Darvinovu teoriju evolucije, obrazlažući kako
su različite rase manje ili više odmakle u evolucionom napretku u odnosu na izumrle pretke koje
čovek deli sa čovekolikim majmunima (najviše naravno stanovnici zemalja iz kojih su bili ti
antropolozi, najmanje crnci i naročito neke potkategorije među njima). Tako su iz Afrike i
zaostalih delova Azije stizale vesti o poluljudima-polumajmunima. Najpoznatiji je primer
orangutan, koga su opisivali kao ljudsko biće pokriveno dlakom i sa snažnom majmunskom
čeljusti.

Obično se pretpostavljalo da je viši stepen razvoja neke rase lako merljiv nekim fizičkim
karakteristikama, npr. oblikom lobanje ili jednostavno njenim volumenom. Preciznija merenja su
međutim pokazala da bitnih razlika u veličini lobanje među raznim rasama nema, te da koeficijent
inteligencije nije povezan s veličinom lobanje.

Sam Darvin je ove teorije odbacivao, ukazujući da sve tzv. rase pripadaju istoj životinjskoj
vrsti (homo sapiens), jer se jednostavno međusobno ukrštaju, te da su danas lako vidljive razlike
uslovljene kulturnom, a ne prirodnom evolucijom, koja nije dovela do bioloških promena.

Rasisti su na to uzvraćali da je ukrštanje moguće ali se ukrštanjem pripadnika više i niže

rase dobija „iskvareni“ primerak koji se neopravdano pokušava „prošvercati“ u višu rasu. Npr.
vlasnici robova na jugu SAD često su imali decu sa svojim crnim robinjama, ali su ih smatrali
potpunim crncima i držali kao robove, bez pomisli o očinskim osjećajima. I kad je ropstvo ukinuto,
žestoko se osuđivalo „mešanje rasa“, naročito između crnca i belkinje.
 Rasističke teorije su bile u službi evropskog imperijalizma, argumentujući da je prirodan
poredak stvari da Evropljani (belci) budu vladari nad drugim rasama u kolonijama. Pri tome se
zanemarivalo da su mnogi od tih vanevropskih naroda u prošlosti imali visokorazvijene civilizacije
u odnosu na Evropu.

Kada su Evropljani u XIX veku počeli upoznavati primitivne kulture, rasistička je teorija
imala neka racionalna uporišta. Podrobnija antropološka i druga istraživanja u XX veku pokazala
su međutim da je „primitivnost“ naroda i kultura relativna: jedan lovac i sakupljač, iako je
nepismen i poseduje vrlo primitivna oruđa, može posedovati visoku inteligenciju i brojna znanja i
veštine.

2.3 Rasizam u Srbiji

Šok i zgražavanje naučne javnosti su svojevremeno izazvali rezultati istraživanja profesora sa

irskog Univerziteta Ulster, prema kome su Srbi predstavljeni kao najgluplji narod na Starom
kontinentu. I to sa prosečnim koeficijentom inteligencije 89, što bi značilo da svaki Srbin ima niži
nivo inteligencije od proseka. Istraživanje kojim je rukovodio dr Ričard Lin pokazuje i da su
najinteligentniji Nemci i Holanđani koji imaju prosečni koeficijent inteligencije 107, slede Poljaci
sa 106, Šveđani sa 104, Italijani sa 102 i Austrijanci i Švajcarci sa po 101. Začelje tabele sa Srbima
dele Rumuni s koeficijentom 94 i Turci sa 90. Naravno, osude na račun dr Lina stizale su sa svih
strana, međutim, njegova istraživanja dala su povoda i opravdanja za raznorazne pritiske na Srbiju,
koji su, između ostalog, rezultirali bombardovanjem naše zemlje od strane NATO pakta i
otimanjem dela naše teritorije. Srbi se na krilima novih kvazi naučnih istraživanja i teorija
okarakterisani kao krvožedan, zločinački, genocidan narod, što je u potpunoj suprotnosti sa svim
do sada važećim epitetima Srba kroz istoriju, gde se oduvek hvalila naša humanost, hrabrost i
pravdoljubivost.

S obzirom da se društvo u Srbiji doživljava kao prostor u kome se odvija borba za opstanak
i gde je prilično normalno i opšte prihvaćeno da nemaju svi jednaka prava, rasizmu su širom
otvorena vrata. Rasizam više nije samo razlika u vrednosti različitih rasa, već uključuje i fenomen
da se neke društvene grupe tretiraju kao manje vredne, kao podljudske, pa bilo da je u pitanju rasa,
nacija, klasa, pol ili seksualna orjentacija. Iza političkih propagandi, krije se socio-kulturni rasizam
koji potcenjuje stare, neobrazovane, ljude iz rurarlnih predela.

U Srbiji mržnja prema crncima ne može biti merilo rasizma, kao u Americi, jer je naš narod
malo kontakata imao sa njima. U našoj zemlji, u vreme SFRJ, je studirao priličan broj studenata
iz Afrike koji su, prema sopstvenim iskustvima, bili izuzetno dobro prihvaćeni, kako od strane
domaćih kolega studenata, tako i od strane građana koji su imali prilike da se sreću sa njima.

Što se tiče žute rase, o Kinezima se nije mnogo znalo dok nisu došli uglavnom zbog
trgovine. Tada je počelo vladati mišljenje da su oni vredni, ali i prljavi. U svakom slučaju, u Srbiji
ne postoji izražen rasizam kod širokih narodnih masa ni prema crnoj, niti prema žutoj rasi.

Ako upitate da li kod nas ima rasizma, svakako ćete dobiti kategoričan negativan odgovor.

Da u Srbiji ima najmanje rasizma u Evropi potvrđuju i najnovija istraživanja koja su

sproveli istraživači sa Harvarda između 2002. i 2015. godine, a u kojima je učestvovalo 288.076
belih građana Evrope.
 Slika 1: Grafički prikaz rezultata istraživanja sa Harvarda
(Plava boja na mapi označava nizak nivo rasnih predrasuda, a crvena prikazuje gde su u Evropi
rasne predrasude visoko izražene. Takođe, i crvena i plava imaju nijanse za gradacijsko
prikazivanje nivoa rasnih predrasuda.)Izvor: Open science framework.

Srbija je na mapi označena tamno plavom bojom, što znači u Srbiji ima najmanje rasista u
Evropi!
Ako pogledamo zemlje u okruženju, vidimo da smo po toleranciji prema ljudima crne rase
u rangu sa Slovencima, da su od nas nešto manje tolerantni Bosanci i Hrvati, dok je rasizam nešto
izraženiji u Makedoniji, Mađarskoj i Albaniji, veći u Rumuniji, a najizraženiji u Bugarskoj.

Ubedljivo najviše rasnih predrasuda ima u Češkoj i Letoniji, a iza njih su Belorusija,
Ukrajina i Moldavija.

Nedavna migrantska kriza, čiji je jedan od glavnih krakova išao preko naše zemlje,
pokazala je da u Srbiji nije bilo većih primera netolerancije i rasizma ni prema izbeglicama iz
Sirije, Iraka, Avganistana i drugih država zahvaćenih migrantskom krizom. Postojao je vid
uzdržanosti kod jednog dela stanovnika Srbije, izražen pre svega kroz bojazan za sopstvenu
imovinu ili bezbednost, obzirom da su migrantsku krizu pratile i glasine o pljačkama, prebijanjima
i silovanjima, koje navodno čine migranti. Kada se pokazalo da su to samo glasine, i ta bojazan je
počela da jenjava. Kada su ljudi shvatili da Srbija nije krajnji cilj migranata i da nam neće ”oteti”
i onako nepostojeća radna mesta, nestala je i ta vrsta nelagode, tako da se i kroz primer migrantske
krize moglo zaključiti da u Srbiji ne postoji rasizam izražen kroz stavove iole ozbiljnijeg broja
stanovništva.

2.4 ”Antiromizam” kao oblik rasizma

Iako u Srbiji ne postoji rasizam u njegovom osnovnom obliku, kakav je zastupljen u većini
zemalja Evrope i SAD, a koji se prvenstveno ispoljava prema crnoj populaciji, rasizmu su izloženi
pripadnici nekih drugih naroda i etničkih grupa, naročito Roma, kao marginalizovane populacije
koja decenijama bezuspešno pokušava da sprovede inkluziju u društvo.
 Stereotipi, prenošeni s generacija na generaciju, doveli su do formiranja rasističkih stavova
prema romskom narodu. Ovi satvovi se izražavaju kroz tzv. vidljivi ili nevidljivi rasizam.

Vidljivi rasizam zastupaju formalne ili neformalne organizacije i grupe, među kojima se
ističu skinhedsi, koji propagiraju otvorenu mržnju prema Romima, koju osim preko propagande
(ispisivanjem grafita i slogana) ispoljavaju i fizičkim obračunima, čak i ubistvima.

Nevidljivi rasizam, po našem mišljenju najzastupljeniji, mnogo ljudi nosi u sebi a javno ga
ne ispoljava ili čak negira.

Rezultati socioloških i socijalnopsiholoških istraživanja, koja su izvršena krajem 80-ih i

početkom 90-ih godina u Srbiji, ukazuju na postojanje stereotipa i izrazito velike etničke distance
prema romskoj populaciji od strane većinskog neromskog stanovništva. Zbog toga neki smatraju
opravdanim koristiti naziv “antiromizam” kao oblik rasizma.

Jedno drugo istraživanje etničke distance je vršeno na nereprezentativnom uzorku

studenata I godine Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Pošto je reč o budućim
medicinskim profesionalcima, oni bi trebalo a priori da budu oslobođeni etničkih (i svih drugih)
predrasuda, budući da odnos lekar-pacijent pretpostavlja bezrezervno i potpuno angažovanje
medicinskog profesionalca, bez obzira na rasu, naciju, veru, rod, životnu dob pacijenta.
Iznenađujuće je što rezultati istraživanja pokazuju znatnu distanciranost pripadnika ispitane
studentske populacije prema određenim etničkim, nacionalnim i rasnim grupama, posebno
Romima.

3. MATERIJAL I METODE RADA

U okviru istraživanja za izradu ovog rada sprovedena je anonimna anketa.

Metod sprovođenja ankete bio je nasumičnim odabirom anketiranih osoba među učenicima
od I do IV razreda srednje škole. Anketiran je ukupno 41 učenik.

Za uzorak smo odabrali učenike oba pola iz svakog od razreda, kako bismo mogli
analizirati eventualne razlike u odgovorima u zavisnosti od pola i uzrasta anketiranih. Među
učenicima I razreda anketirano je 3 učenika muškog i 7 učenika ženskog pola; među učenicima II
razreda: 5 muškog i 5 ženskog; iz III razreda 5 muškog i 6 ženskog i iz IV razreda: 5 muškog i 5
ženskog pola.

Anketirani učenici su pravilno popunili anketu, zaokruživanjem potvrdnog ili negativnog

odgovora na postavljeno anketno pitanje, osim u jednom slučaju, kada učenica I razreda nije znala
odgovor na postavljeno pitanje.

Tokom sprovođenja ankete naročita pažnja je obraćena da se anketiranim licima ni na koji

način ne sugerišu lični niti bilo koji drugi stavovi i mišljenja o predmetu ankete.
Slika 2: Anketni upitnik korišćen prilikom sprovođenja ankete
 4. REZULTATI I DISKUSIJA

Osnovni cilj ovog istraživačko-naučnog rada bio je dokazati da li među mladima u Srbiji
postoji rasizam i, ako ga ima, u kojoj meri je zastupljen. Takođe smo želeli utvrditi da li je
rasizam prema Romskoj populaciji uslovljen stereotipima iz prošlosti, što bi značilo da ga
danas, u „informatičkoj eri“ ima manje u odnosu na ranije periode.

Prvo pitanje u sprovedenoj anketi bilo je: „Da li su vas u detinjstvu majka/baka/neko od
rodbine plašili ovim rečima: „Ako ne budeš dobar, odvešće te Cigani?“ Postavljanje ovog
pitanja imalo je za cilj da utvrdimo da li postoje predrasude prema romskoj populaciji, koje
smo stekli još u najranijem detinjstvu, a koje su mogle imati uticaj na formiranje stavova i
odnosa prema Romima? Od ukupno anketiranih 41, na ovo pitanje je sa „da“ odgovorilo
ukupno 12 ispitanika, dok su ostali dali negativan odgovor, što znači da kod više od 25%
ispitanika postoje osnove da negativan stav prema Romima imaju još iz vremena detinjstva i
da su im takvo mišljenje usadili sami roditelji ili najbliži srodnici.

Redni br.
I RAZRED II RAZRED III RAZRED IV RAZRED REZULTATI PO UKUPNI
Pol
Pitanja DA NE DA NE DA NE DA NE POLOVIMA REZULTATI
M 2 1 1 4 1 4 1 4 DA= 5 NE=13 DA=12
1
Ž 2 5 3 2 2 4 0 5 DA=7 NE=16 NE=29
M 2 1 0 5 4 1 4 1 DA=10 NE=8 DA=28
2
Ž 6 1 1 4 6 0 5 0 DA=18 NE=5 NE=13
M 0 3 0 5 1 4 1 4 DA=2 NE=16 DA=11
3
Ž 3 4 1 4 2 4 3 2 DA=9 NE=14 NE=30
M 2 1 0 5 2 3 3 2 DA=7 NE=11 DA=23
4
Ž 6 1 2 3 4 2 4 1 DA=16 NE=7 NE=18
M 1 2 2 3 2 3 2 3 DA=7 NE=11 DA=19
5
Ž 2 4* 3 2 3 3 4 1 DA=12 NE=10 NE=21
M 0 3 0 5 0 5 1 4 DA=1 NE=17 DA=6
6
Ž 1 6 0 5 2 4 2 3 DA=5 NE=18 NE=35
Napomena: * Na pitanje pod rednim brojem 5 jedna učenica nije dala ni jedan od ponuđenih odgovora

Tabela 1: Prikaz rezultata istraživanja

Drugo pitanje koje smo postavili u našoj anketi bilo je: „Da li biste u školi sedeli u klupi
pored Roma, dobrovoljno?“ Postavljanjem ovakvog pitanja želeli smo utvrditi intenzitet
negativnih osećaja za Rome kod naših vršnjaka, polazeći od pretpostavke da će se rasistički stavovi
najmanje manifestovati na „najbezbolnijem“ odnosu, a to je – drugarstvo. I to drugarstvo u samoj
učionici, u školskoj klupi, što ne mora imati za posledicu i druženje van škole. Negativan odgovor
na ovo pitanje dalo je ukupno 13 anketiranih učenika ili 31,70%. Od toga 8 je bilo muškog, a 5
ženskog pola. Na osnovu rezultata dobijenih po ovom pitanju, vidimo i da negativnih odgovora
nije bilo među osobama ženskog pola iz III i IV razreda, na osnovu čega možemo zaključiti da su
devojke po ovom pitanju tolerantnije od muškaraca, i da tolerancija raste uporedo sa uzrastom.
 Treće pitanje: „Da li biste se ikada poljubili u javnosti sa Romom/Romkinjom?“ trebalo je
da nam donese odgovor na pitanje koliko mladih ljudi je spremno na otvorenu emotivnu vezu sa
pripadnicima romske nacionalnosti? Čak 30 ispitanika dalo je negativan odgovor na ovo
postavljeno pitanje, što predstavlja 73,17% od ukupnog broja anketiranih! Odgovor da se nikada
ne bi javno poljubili sa pripadnicima romske manjine dalo je približno jednak broj anketiranih oba
pola ( 16 muškog, 14 ženskog), iz čega zaključujemo da odgovor na ovo pitanje ne zavisi od pola.

Četvrto pitanje: „Da li biste ikada pozvali romsku porodicu u goste u svoj dom ili otišli u
njihov?“, imalo je za cilj da preispita stavove mladih o nekim drugim društvenim odnosima i
relacijama, koji nisu emotivni. Prilikom postavljanja ovog pitanja pošli smo od stanovišta da su
mnogi ljudi spremni na prijateljske ali ne i emotivne odnose sa pripadnicima romske populacije.
Negativan odgovor na ovo pitanje dalo je ukupno 18 anketiranih osoba, ili 43,90%.

Petim pitanjem, koje je glasilo: „Da li bi Vaši roditelji imali nešto protiv da imate
dečka/devojku romske nacionalnosti?“, želeli smo utvrditi da li odnos mladih prema Romima
zavisi od stavova njihovih roditelja, obzirom da se veza sa pripadnicima romske nacionalnosti, u
našem narodu smatra svojevrsnom „sramotom“. Ukupno 19 ispitanika izjavilo je u anketi da
njihovi roditelji ne bi blagonaklono gledali na vezu njihove dece sa Romima. Od ukupnog broja
anketiranih, 21 učenik smatra da njegovi roditelji ne bi imali ništa protiv pomenute veze. Odgovor
na ovo pitanje zavisi i od pola ispitanika, jer je 12 devojaka smatralo da njihovi roditelji ne bi
podržali navedenu vezu, u odnosu na 7 anketiranih muškaraca.

Poslednje, šesto po redu, pitanje u sprovedenoj anketi ujedno je bilo i najosetljivije,

obzirom da zadire u sam srž rasističke teorije, a to je „mešanje rasa“. Samim tim, odgovor na ovo
pitanje trebalo je da da najprecizniji odgovor na suštinsko pitanje našeg istraživanja, a to je - postoji
li rasizam kod mladih ljudi u Srbiji.? Pitanje je glasilo: „Da li biste mogli da zasnujete bračnu
zajednicu sa pripadnikom romske nacionalnosti i da imate zajedničko potomstvo?“
Na ovo pitanje sa „da“ je odgovorilo ukupno 6 anketiranih osoba i to 5 devojaka i jedan
muškarac. Ogroman broj od 35 ispitanika oba pola ili 85,36% ne može zamisliti da zasnuje bračnu
zajednicu sa pripadnikom romskog naroda i da sa njim ima zajedničko potomstvo! Odgovor na
ovo pitanje pokazao je nedvosmislen stav mladih ljudi prema Romima, koji se može definisati
rasizmom i to zastupljen kod veoma velikog broja mladih.

5. ZAKLJUČAK

Na osnovu sprovedene ankete i analize rezultata zaključujemo da u Srbiji postoji rasizam

među mladima srednjoškolskog uzrasta, posmatran kroz odnos prema romskoj populaciji.

Više od trećine anketiranih srednjoškolaca (31,70%) ne bi dobrovoljno sedelo u školskoj

klupi sa pripadnikom romske nacionalnosti, dok čak 43,90% ispitanika ne bi pozvalo romsku
porodicu u svoj dom ili bili gosti u njihovom.

73,17% mladih nikada se javno ne bi poljubilo sa Romom/Romkinjom!

Procenat onih koji imaju stavove koji se mogu definisati kao rasistički, drastično raste kada
su u pitanju emotivne veze sa pripadnicima romske populacije, tako da čak 73,17% mladih
izjavljuje da se nikada javno ne bi poljubilo sa Romom odnosno Romkinjom.
 Najizraženiji rasistički stavovi javljaju se po pitanju „mešanja rasa“, što je u skladu sa
samom definicijom rasizma, obzirom da je više od 85% srednjoškolaca izjavilo da ne bi zasnovalo
brak i imali zajedničko potomstvo sa pripadnikom romske nacionalnosti.

Više od 85% srednjoškolaca ne bi zasnovalo brak i imali zajedničko potomstvo sa

pripadnicima romske nacionalnosti!

Razlog za ovakav stav mladih prema romskoj populaciji u Srbiji, koja je prema poslednjim
istraživanjima zemlja sa najmanje rasizma u Evropi, leži u duboko ukorenjenim viševekovnim
stereotipima i predrasudama, ali i delovanju ultradesničarskih grupa i organizacija koje propagiraju
otvorenu mržnju prema Romima, a koje je sada, u informatičkoj eri, dostupnije i transparentnije
nego ranije.
 LITERATURA

1. Đurović, B. (2002). Socijalna i etnička distanca prema Romima u Srbiji. Facta

universitatis - series: Philosophy, Sociology and Psychology, 2(9), 667-681;

2. Turen A. - Rasizam danas, s francuskog preveo Đorđe Dimitrijević, Приручник о

дискриминацији, Mediacentar Sarajevo, 2017;

3. Bora Kuzmanović, „Stereotipi o Romima i etnička distanca prema Romima“, Sociologija,

Vl. XXXIV, br.1, str. 119–126, Beograd,1992;

4. http://www.prekoramena.com/t.item.114/etnicki-stereotipi-srba-prema-romima.html

5. https://www.espreso.rs/svet/svastara/53677/danas-su-skinhedi-simbol-za-rasizam-a-
nekad-su-bili-dva-razlicita-sveta-foto-video

6. https://www.juznevesti.com/Drushtvo/Rasizam-prema-Romima-sve-prisutniji.sr.html

7. http://www.portal-udar.net/prilika-za-mlade-trening-marginalizacija-rasizam-prema-
romima-u-proslosti-danas/