Professional Documents
Culture Documents
Thaumaturgus Opticus Scurt PDF
Thaumaturgus Opticus Scurt PDF
4
I
Digitized by Google
Digifized by Googie
THAVMATVRGVS
OP T IC V S.
Digitized by Coogle
Digitized by Googie
>
RP.
JOANNIS FRANCISCjy
'
NICERONIS >
KAUNF.N CARDINALEM
'
MAZARINVAl ^
I.VTKTIA. PARISrOKVM
rv.i* cC, forrrirs J*'RANCI5CI LANCI^OIa, Jtctx CHART RK5
“ X’ij ljcA\raJhl' Infi^ni Co/umiittrumJ/ercuJu
M nr xi.vr rt'M ihivii.ko/c* mf.i-is. /
/ Digitized b^G'
Digitized by Google
-
lOANNiS FRANCISCl
NICERONIS PARISINI, EX ORD. MINIM. •
THAVMATVRGVS
OPTICVS.
SE V
r
A DMIB.ANDA
OPTICES, per radium direaum: CATOPTRICES, petrcflexum 4 politi*
corporibus ,
planis , & aliis;
cylindricis, conicis, polyedris, polygonis
DIOPTRlCES,perrefradIum indiaphanis.
PARS PRIMA.
De iis etd Vifionem DirtHam.
AD EMINENTISSIMVM CARDINALEM
LVTETI^ PARISIORVM,
SumptibusIOANNlS DV PVIS,viaIacob2ei
(ub figno CoronsB Aurese.
M. DC. LXIII.
cr M ra.iriLS.Gio ascis. Digitized by Google
Digitized by Googie
EM INENTISSIM O PRINCIPI
IVLIO MAZARINO
SRE- CARDINALI
% •.
DIGNISSIMO
E. lOANNES FRANCISCVS NICERON. A0ANAZIAN.
j
CIO c voto dejlinatm ad purpuram , eum genium
praferebas qui nunc fe rebus humanis exhibet fa-
lutarem, qui Galiia vtPlorias praparat dr trium-
phos, qui , Mufafque promouet ad immor^
literas
ta Utatem. Ego autem in Vrbe aduena genit illius
tuiadmirator di cultor in porticum acceptus , quam
exquijita & delega meliorum librorum multitu-
dine perornabas /lon tantiim celebritate, quan-
loci
Digitized by Google
y
y
Digillzed by Google
illius tua dignationis fiducid non melius pofe
Thaumaturgunij^//i^ mirabilium effeBori ofet-
ri i fed ji Thaumaturgum Thaumaturgo compa-
F.FrahciscvsdelaNove. ColL
Vic. & Vif. Generalis quifupra.
N O s infralcriptiOrdinisMinimorumTheologicxmandatishi-
petiorum vidimus Opticum Thaumaturgum R. P. loannis
Francilci Niceronis,quod ita probauimus, vt nonfolum in eo nihil
contra hdem orthodoxam, fed plurima contineri noua, prilo digniL
fima,quiPerfpe£liuamvelfacilioremreddant vel promoueant non
fine magnavoluptatecummentistum oculi teftcmur. Datum in no-
ilro S. Francifei ad Plateam regiamParifienfem Conuentu VIII. Idus
Februarij , Anno Domini ci o iocxlv i.
F. Marinvs Mersenhvs.
F. Amerosiv s Granion.
Digitized by Googie
,
A L I V S.
PATER IOANNES FRANCISCVS NICERONVS MINIMVS.
IS RARVS, EA SENSIS NON COMMVNIA NVNC PERFICIT.
Aquis Sntiis 7 KjJend. Maiaj
.
IN TAVMATVRGVM OPTICVM.
R. P. loannis Francifci Niceronis.
cara£tere qu’ils iugeta a propos ledit liure ,tanc en langueLacincque Fran^oile avec
fes figures, vendre Sc diRribuer iceluy durant le teraps dc fept ans i compter du iour
qu'il 1'eca achev^ d’imprimer. Pendant leqiiel temps nous failbns tres exprefles def-
lcncesatouiespcrroncsdcqueIqucquaIit£& condicion qu'cUcs foientdc rimpri-
mer oufakeimprimer, dele vendte ec diRribuer en aucun lieude noRte Royau-
ine Sc lieuxd’obeiirance foubs qiielque pictexteque ccfoit , correQion augnnention
changement de titre , dcfguiremcnt , des figures ny reduAion dc grand en petit, ou
autrement en queique maniere que ce fuit , lans le confemement audit expofant ou
dc ceux qui autont pouuoir dc luy, a peinc de confifcation des exemplaires & de
ceux qui feront contrcfaits d’amande arbitraire Sc de tous defpens dommages Sc
intcrrcRs ,a la charge qu’il fera mis deux dcfdits liures imprimez en vertu des pre-
reniesennoRreBibliotnequepublique, St en ccIledenoRrc feallcRcur Seguyer,
Cheualict Chanccilier dc Francc,auant que deles expofer en vente i pcinedetuil-
litddesprefentcs. Etvous mandonsquedu contenu en icelles vous ayez i faire
iouirlc^texpofantplainementst pailiblemcntceRantSEfaifant ceRer tous trou*
bles St citipcfchcincns , ains au contraire. Voulons en outre que metunt au com-
nicncementoualafinduditliurccoppiede laprefentc PermilTion ou vn extraift
d'icelle,il foittenu potit bien St dcucmem fignifid , commandons au premier Huif-
ficr ou Sctgent fur ce requis faire pour rcxccurion des prefentes tous exploifts ne-
ceflairesfanspourcc demander auttePermiRion. CAR TEL EST NOSTRE
PLAISIR. DonnSiParislcia.Iourde May I'an dc grace, MilRxcensquarante-
fix, St denoRreregnele ttoisicfmc.
*Far le Roy en fon Confcil. V G N E R O N.
I
Digilized by Googie
ELENCHVS
EORVM (i.V AE IN HOC
OPERE CONTINENTVR.
PRiCFATlO AD LECTOREM STV&IOSVM.
l^hi it Mthorii confilio, titulo oferis, tiufdem futieffo, ardiae, (sr Vtilu**
'
te MlJhitur^
PR.€LVDIVM GEOMETRICVM. •
DEFINITIONES. i
PROBLEMATVM GetmKmtmrttmconiiruClio.
j
PRIMA PROPOSITI Ot Ad dnuun reiiamlinetun, ex tUto fp4-
Ho tduon pdraUtlam lett eeqtad^amem ducere. 5
PROPOSITI Olli iufer datam tefhm lineem ex pimS» in
ea d4to reddM budiH ai to^tiloi relhs exatare. 5
PROPOSITIO 111 Data reda
. linea , ex ftmfh extra Ulam dato,
alteram Irneam data perpendiaiLirtm dedocete. t
P ROPOSITIO iV. Mtdant af^tart, ^ua iefreheniattir,ait rtlla
linea alteri infifiatft^eiiJkidariter,Jeu ad ai^ulos reihr. 6
Pro P OSI TiO V. Daum redam bnemn in ymtms fanet aquales
dimdere. 7
PROPOSITIO. VI> draditmdauimia^t.ieft^.parttsaqiia-
let dimdere. $
PROPOSITIO VII. Super datam relUmbieam.t^ ex ftmilo^
ea dati , anffdmm nHOintim at^o reihlmeo dato aepudem conjhtuere.
9
PkOPOSiTIO V 1 1 1. IndUto evmtlQ fenta^nam Q- i^agmnm
afdatenm (y afdat^tdum infcriiere.
regulare .i.
p
APPENDIX. De commam diuijunie eiradi m } 6 o.grjdne feueartet
aftales, ad angtdonm Montitatem dtgnafeendam, neetunad infcriiendas
arctdo dato ^fcmt^uej^as planas mtdtilat CT pdygmai. 10
APPENDIX ALTERA. De kfcriiendit pcr araM^$ktJraftttm ci$i*
cHnfte dato arado onms generis poljgmit, fett figwit mdalaterit. tf
Digiti.- l
.y Google
1
TTK O Vl A 11
1 obteHum eo nutus videtur, que ifjiM
.
A X O M A VI.
I atptaUbus videntwan^ts apparem aqualia. 1
ful> ,
altiora. • li
AXIOMA IX. Qua fuk deprejUorilms radiis afpiciunfur, \>idenmr de-
prejiiora. ia
AXIOMA X. Qua fuk radtis dexteriorihus afpiciuntur .videntur dexte-
riora. tn
AXIOMA XI. fub radas finifierieribus confpiciuntur , appideni Ji-
nijleriora. ia
AXIOMA XII. Ibi efl rei vfa locut in aUtpto plane ,
vbi radius opticus
per rem dudus ipfum planum attingit. tx
Qm </
ftt ars PerfpeHtua.
'
‘
xx
U t Lineis punilis ijuibus tn hac Perfpeiliua methode vttmur. 17
NOTAN DA . Circa conflrudtonem jeijuenrimH propojmentm. » Ji
PROPOSITIO 1. Dato punilo tn plano Geimetrice, altitudine druB
fitper planum, riufjue d fefhone Jiimliter datit apparentem, feu
diflantta
Digitized by Googie
rttUeUs diia re(ht linet AE & DC, fe mutuo fecem in B :ico ita rlJe
AB adBE,'»t eBDB odBCi _ _ .
7
arthogonduer credi, oculi dtieudinem Jiigra planum inuemre fecundum quam
delineata dati circuli fcenographica proiedura ipfa quoque jit circulus perfe-
,
fhte.
datum pt, quod fuhiedum planum tangat in foU linea, fcenographice deli-
nea^ 2}
PROPOSITIO XXIII. ~T etraedri fuhiedo plano perpendiculariter
Digitized by Google
4
8
txfumere fupforuuur <mtem planum ^uod pradi{ium latus netlit cum op-
pojtto
,
perpendtculanttr infijlert
fibirao plano. 8j
PROFU SiTTO VTGFSIM ATETTrMA. Icojadr, fupnvne
Juorum angulorum conSlituti , ita Vf linea pradiihon at^mm nedens cum
ofto fit fuhtecio plano perpendieulam, figuram in feltwne apparentem de-
S
PROPOSITIO VIGESIMA OCTAVA. Modum facilem af-
/ignare tpuo (olida auadam regularia compofita eJr irregularia, pua d regula -
ribuc orig^inem trahunt, pofsint ad prafcriptim optices in tabula delineari. 8
neare Jeu ad projpedum accommodare fex folidas fiellas, quarum radii intus
plani, exterius 'vero ad prifmatis formam fint acuti , de catero Jimul ita con-
nexas vt globi figuram videantur exprimere.
PROPOSITIO TRIGESIMA SECVNDA. Sdidi cmufdam
^
pentagonis pyramidibus aqualibus , f/hara! iter itellan figuram in tabula ap-
parentem delineare.
PROPOSITIO TRIGESIMA TERTIA. Cubi perforati feu
e tigillis duodecim paraMepipedis compofiti figuram in jedione apparentem
defici ibere. loj
PROPOSITIO TRIGESIMA QVARTA. Bafim&Capi-
teUu Ordinis Dorici in datajedume reprasetare jeuficenographice delineare. lO 6
PROPOSITIO TRIGESIMA C^U<IT A. Diagrammata
puadam yirchitedura militaris ficenographice d^neata exhibere. loS
PROPUSl nu TRKJLSIMA SEXTA. Lemma XIITTii
tabula 1 1. XXXIV.yTvfBj fiecet parallelas FB, (y A E,
dianammate
in pundis tjuibufcuntjue A &
B , fiumanturque punda C CT E ad eafdem
panes in linea A E fimiltter punda D <2r f in Imea FB,ad partes op-
LIBER SECVNDVS.
N ^uo agitur de illo proie^lionis genere quod fit in fUnit oltliquit
fermem, vt oculo extra debitum fitum collocato aliud omnino appareat i vi-
fitu & afsignato pundo vipii oppojita perfedam obiedi dati jimilitudi-
ficies ex feenographia legibus organice tranferibi ; ita vt e' proprio pundo ei-
S iij
¥¥¥¥¥¥¥¥ff$¥m¥¥f$¥ff«¥¥li¥lHl¥¥l
SCENOGRAPHVM CATHOLICVM
instrvmentvm vniversale.
appendix.
DE LVMINEETVMBrIs.
Defnitiones cjr Jiippo/itiones. 2 0^
propositio prima. Dato lumine , Dati jtmiliter baculi Jeu
Virga vmbram tn ptbieflo plano inuenire. 207
PROPOSITIO SECVNDA- Ex dato lumine propojtti parallelepi-
pedi 'vmbram in Jiibieflo plano definire. 208
PROPOSITIO TERTIA. Ex ajiignato lumine dati parallelepipedi,
ficenographice delineati
ce determinare.
vmbram in fubieffo plano admuenire C fcenographi.
209
PROPOSITIO QV ARTA. Ex dato lumine propojtti Tetraedri pt-
per Vno Juorum anndorum jolidorum perpendiculariter conflituti profujam in
fubieSlo plano vmbram fcenographicam definire. 21o
PROPOSITIO QV N T A. Ad conjhturum lumen
I , dati tylindri obli-
qui Vmbram Jcenographicain in jubiello plano inuenire. 2 II
PROPOSITIO SEXTA. Ex dato lumine pyramidis in aere penden-
,
tis 'vmbram in /ubieflo plano profufiam Jcenographice proiicere. 1 1
Digitized by Googie
5
(.tur. ZI5
PROPOSITIO noma et yLTlUA. Addatafenefiralu-
men expojiti corporis Mmbram in fubtedo plano fcenographice delineatam ex-
hibere. 2,16
fCATALOGVS authorum tpuex inftituto de Perfpe^iua artificiali feu
J pradica fcripferunt.
/lAONnVMadBibliopegum. iii
Digitized by Google
Digitized by Googie
Digilized by Googie
FJfnFrtn:.jiu» Nueret^
delima Jtm»^ «V S*i
A.aUffit^ V-
^
<tXJ»0<3M53i«SJ.^E3»^Jng3nE3t^3»0<3»«J3»>
ELOGIVM AVTORIS
O A N N E s Ni c E R o , qui clarum , inter homines eru-
ditos, nomen, a prima attate , ingenio manu & arte,
promeruit, ineunte Ludouicso ixculo , in ipfa totius
Galliz Metropoli , bonorum ingeniorum forcunda pa-
rente , altrice opti ma & (uauiflima,lucem , cui cxcolen-
dznafcebatur, accepit. Parentes habuit, inter honoratos ciucs, 8c
virtutummeritOj&comparatisfuainduft-riSopibusi tumetiam, affi-
nitatum multitudine non minus quam dignitate, przcipuos. Pater
Claudius , vir imprimis pius, prouidus & follicituSiMatcr Renata, ex
Barbierorum gente vetufta & clara , cumprimis ingenua , fuo-
rum amans & liberalis, fupra fexum fapiens , fortis , Sc animola,
(emperhabitaeft. Ethasfacile dotes,inprimogenitumfuumloan-
nemnoftrum,iurcipfonatiuitatis &amoris,vt in pignus longe cha-
riffimum,&: vitra quz fperabantur cum tempore nuptiarum pigno-
ra, iucundum& amabile, tranfmifcrum. Domi primum infans, (ub
optimorum parentum cura ,
pietatis amorem cum lafte fuxit & do-
,
Digitized by Googie
apud .eum adeo fixum fuit , vt non tantum conftantiflime fuper-
addititiumilludnomcn retinuerit, fed coluerit ftudiofIffimc,acl'ua-
uifllmcadamaucrit. Propofuit illum fibi non perfunctorie imitandii,
cuius gaudebat nomine,ac ferio ad pcrdifcendaminftitutx percum
difciplinxrationemincubuit, quam non mente ac lingua redden-
dam ,
fed opere ac exemplo nouerat exhibendam ; atque pro deftina-
to&animi propofito ,
illam 5c didicit nouitius, & per reliquam
demum vitam, nunquamnonmoribusexprdlitjprofclTus. Ad illa
Schola, qux aliud nullum quampietatis negotium agit , tranfgrenfus
ex more ad audiendos {olidioris atque facratioris doctrinx profeflb-
res, quameffet illi habile ad omnia ingenium, quam pcrfpicax ad
capiendum intelledtus, quam firma &
tenax ad retinendum me-
moria, quam {olidum in difeernendis rerum grauioribus momentis
iudicium, cum magillrorum applaulu, cum ftuporccondilcipulo-
rum, primo quoque temporcacin iplb aditu, probauit. In publi-
cis fxpcnumerd difputationibus apparuit, partefqueillicegitfuas,
quafcunque agendas {uIccpifTet , admodum magnifice' fi prxfan-- ;
Digitized by Coogle
non dcgallico tantumlatinum,fc<l Jc vctcrenouum opus cudit. Cu-
ius quidem priorem partem fquam hich.ibes) capto, ex negotiorum
intcruallo,tempore typis commiiit, pcrfectamquc prius, quam vi-
uendi finem heeret , longe politus videre potuit. Datus Icilicec
fuerat, a ReucrcndifTimo P. Laurentio dc Spezzano totius Ordinis
Minimorum fuprcmoAntiftite , cum peritis & virtutis elogio , vc
quem non dc facie tantum, led vlu iplbac confuctudinc, notum pro-
batumqucliabciet,R. P. Francilco Lanouio per Galliam Generali
Vicario &VifItatori, tanti operis adiutor & Collega ex Niuerncnfi
Corrcciorc; quocumperagrata Sclullrata huius regniampliflima nu-
mcrofiflima&Reliogillima TuronenfiProuincia,vbiperdiuerticu-
lum Parifios venit, naefus opportunitatem operis publicandi, maluit
munusillud grauiifimum tantifper intermittere , quam prclenti fle
commoda: occafionidccirc. Lenteautemae legniter,vtairolet,pro-
grcdicntepra:!o,poll:aliquotmenfes ad officium reuocatus, conti-
nuandioperiscuramviroamicoSc ftudiofo commendauit ; cum in-
terim iplc poli multas peregrinationes per lummos Sc intolerabiles
,
penecalorcs, delatusin Prouinciam,Impcrij Gallici ardentiffimam
regionem , febre contradVa , in obfcuro & vili Porreriarum Con-
uentu,nonprocul ab Aquis Sextiis, periculofiffime decubuit. Nec
mora, exilio tugurio properanter cdu£lus ac Aquas tranflatus, vbi
prompta fuccurrerent remedia, nihil quidem aut per fratrum inde
fellamcaritatemfibi defuilTe, aut per medicorum fedulitatcm ami-
corumque diligentiam, potuilTe defiderari expertus cft aduersus •,
Digitiz.id by Googl
i
flrationumfuarumcffcitum aliquem fenfibilcm producerent, a fin-
i gulari fua puritate defciicere arbitrabatur.
& aequius magno Archimedi calculum adiiciam.qui
Facilius (ane
fummamiftarumfcientiarum dignitatem & excellentiam in adlionc
fic vtvel minimam earum partem tenere (c dubitaret,
conllituebat,
quam ad operationem &vfum proprium non reuocaret. Quis nempe
valeat inficiaripoft tot hiftoriarum fidem, tot experimentorum certi-
tudinem.illasinnumeranobiscommoda&infinitas vtilitatesattuliflTe,
& mirabiles plane elFedus pepcrilTe , quibus enumerandis fi velim im-
morari, prius me (cribentem dies deficiet , quam potuerim fingula na-
turz & artis miracula mathematicis fiibicdla principiis percurrere.
Mitto nobililfima Mechaniccsinftnimcnta, quorum pleraque , quod
iamferevulgarisfintartificii, vix habentur in pretio, cum tamen illo-
rum vfus fit admodum necelTarius , mouendilque &
attollendis im-
menfznaolis ponderifque corporibus idoneus huiufmodi funt Libra,
:
conflabit (cd & obiedos ab aliis dolos fubtiliter retegens jqu* fin-
;
DiCjitiicd !) ;-oogfc
lymmetriam ornatum .eurythmiain {luc Jccorcm accipit ita vc nihil
, ,
non procedit: vnde fit vt tales imperiti, fi vas , candelabrum , aut quid-
piam aliud in menix meditullio conftitutuoi depingere prilumant, id
velut margini impolitum &; extra fitum proprium adumbrent; fi duas
figuras in aliquafimuladfione committere &: reprxfencare attentent,
cas immani dilfitasinteruallocxhibeant;fi denique figuras in tabula
multum ab ipfavitrei-bali remotas fingere cupiant, morientium qui-
dem colorum languorem in iis exprimant, fed perfectam & acuratam
omnium partium conformationem nihil immutent cum tamen d :
verofeartificem. •
Digitized by Googie
PraruidcbamctianivclliocCiltcmnomine Pcrfpediuamfcicntiam i’
Hxc erat igitur in iplofufcepti operis initio mens mea: fedeum ali-
quando nonnullos Pcrfpediu* authores legerem, & eos prxeipue
qui regularia corpora Icenographicc delineanda propofucrc,animad-
uerti aliquos, vt ioanncmCouhnum, Samuclem Marolcfium in illis
erralTe, nec Iccus authorem libri ,
cui titulus cll Syntagmd in quo van'4
extmiaque , gyc. referti quidem figuris Iccnographicis elcgantiffimis,
fed regulis & priceptis vacui: habet enim folummodo breuem quem-
dam dilcurfumdc generali mcthodo.quam, exempli gratia, pyramidi
leu TetracdrOjVtpotccorporufimpliciffimo pra:figit&:applicat,nec
finegraui errore ,vt amplius patet ex Corollario propofitionis vigefi-
mxtertix primi libri huius p.irti;vnde facile adducor vt credam vel
alium authorem diagrammatum & alium prxpofiti difeurfus , vel
elTe
non paucos errores in requentibus multo fane difficilioribus iconilinis
quanquam alias non muenulle deferipti & adumbrati vi-
irrcpfilTc,
deantur. Qm vero de illisfcripferunt authores alii, vel ipfa delineandi
methodos tradidere adeo abllradlas , vt Guidus Vbaldus ; vel adeo in-
tricatas, quod fecit Daniel Barbarus, vt eas in vlum adhibere tyrones
vix polfint. Sunt denique alii qui folidorum huiufmodi proiciflionibus
in plano inllituendis lingularia inllrumenta proferunt, fed illius or-
ganici proicdionis modus regularibus perinde ac irregularibus .i.
quibufcunquecorporibusScotiieiSiscommunis ell,vtex nollroScc-
nographo Catholico deprehendet, qui leget vnde cum in hoc mihi
:
Digitized by Google
in quo quid
fili
i & quantum pra: aliis prarfticerim, aliorum cflo iudi-
cium,non meum fcd ; lediori tntcllit;cnti &; ad ipfum opus bene atten-
denti (atisinnotefeet, maxime fi aliorum in operibus veriatus fuerit,
quorum ideo Catalogum huic parti fiibiungcndum cilc cenfiiimus, vt
cos confiilat quivolct, laboremque nollrum & diligentiam ,
(ed & ti-
licitateminpropriishuiusTbaumaturgi inucntisaillimet.
Intcrimquiatyronibuspricipue fcribo,& huius (cientix imperi-
tos edocere maxime (atago, veniam a dodtis pollulo, fi in gratiam
priorumexplicandisquibuldam geometricis principiis aliquando im-
morer, aut in facilioribus exponendis prolixior fim,cum& fubinde
peritioribus egregia quidam theoremata & cruditas demonftratio-
nes in operis dccurfu propinem.
Quod ad operis inferiptionem attinet, illud Thaumaturgi Optici
nomine infigniendum putauiicum cnimadThaumatopoeticamvni-
uerfalem,fiue inter Admiranda Mathematica referanrurSphira PoC-
fidoniijquicalorum motus, planctarumquc conuerfiones & fingu-
laphinomenaccclcftiarepriicntabat Architi columba lignea, qui
;
Digitized by Googie
relinquimus. In alterius autem partis Iibroqui tertius erit operis ad'
mirandas Ipcculorum proprietates & prarftantiflimas in deformandis
ad eadem lpecula,reformandifque cx dato punito imaginum proie-
itionibus accipies Deus faucrit , otiumque & vires cx eius immen-
la bonitate fuppeditent: ficut& quarto libro, qui lecundusclteiuf-
dem partis , abdita refradionum principia aperientur, Sc praxes lin-
gulares demondrationerquein exhibendis permultiformia diaphana
omnis generis imaginibus exponentur.
In omnibus autem eum dicendi charaderem, feu ftyli genus conlc-
quimurquodmateriir quam tradamus maxime, vt putamus, conue-
nit .i. non elatum non fublime aut multum elegans , fed liraplex &
,
quibus plane ignotus non Ium; ab eo enim tempore quo primam hu'
ius operis idxam publici iuris feci , ex luperiorum mandato peregrina-
tioneminVrbemfemelatqueitcrumfulcepi,&inde patrlz redditus,
dudiis Theologicis pr*fedns & ad alia in nodro Ordine minideria
deputatus, tandem vt plus exantlarem laborum , minulque haberem
temporis in Vifitationis Generalis omnium Gallia; Proumciarum par-
tem vocatus , eruditilTirnoquc & lapientilTimo viro Reu Admodum P.
FrancilcoLanouio Ordinisnodri in Gallia Vicario&VifitatoriGene-
rali dignilfimo, quem honoris causi nomino, collega dedinatus fiii;
inquaetiamnumSparta, continuique itineris laboribus verlanti , etlt
vix aliquid temporis mihi liiperlit , horas tamen fubciUuas , quas folli-
cit*negotiorumrelinquuntcuri,lcribend* tibi huic prarfationi de-
fumo, quo modo certe & alia multa, led duos przlertim vltimos tra-
datus compofui vnde ; & habeo quod iure podulcm ,
fi quid in idis
8
Aut humana parum cauir natura: cum alias tenuitatis meae latis
PR^LVDIVM CEOMETRICVM
DigitizcKl by Gouglt
PRi^LVDIVM GEOMETRICVM
AD HVIVS
THAVMATVRGI OPTICI
^
SEV • .
PERSPECTIVAE CVRIOSAE
INTELLIGENTIAM ETPRAXIM
NECESSARIVM.
• DEFINITIONES.
V N CT V M mathematice quidem apud Euclidciti.
lib. t. Elcin. definitione i. ca;terofque Geometras diq
cituridcuiusnuUatfunt partes, feu quod eft mdiuill-
bile &
omnis expers quantitatis attamen ve de eo' ;
(icut Sc punddo quantitas aliqua fcu latitudo tribuenda cfl , ita vt diuifi-
bilis (it quidem rcalitcc & abfolutc i indiuifibilis tamen quoad fenluih,'
tanto enim iuhior fuccedet in eiuTmodi delineationibus operatio,
quanto rainoretalesIineatlbrtitifuerintlatitudiftemiVnde & Vitellio
Theorcin.5.lib.z. Optices dum agit de linea naturali fenfibiliqualux a
corpore luminofo proccdic'& in obiedda fc difiundit, determinat in mc-
dioillius linea: naturalis fenhbilis macheniaticam inefle lineam.fecun-
'
A
.
t PRy€LVDIVM. GEOMETRICVM. .
M, quiatammiadirci5^aiaccnt,nullamangulumcfiiciunt, fedfolam
ted^ linoatD.
Solidus angulos ex Euclide lib. 11. Elcm. definitione vndccimacfl plij-
'cium quam duarum lincammquzfefecontinguntic non in eadem lunt
fiipethcie adomncslincasinclinacio, vel fohdus angulus cfi qui pluri-
bus quam duobus angulis in eodem non confilfentibus plano fcd ad
vnuna pundum confHtutis continctut i fcd has duas Euclideas definitio-
nosmnlti auchonim bonis taciooibus addudi, imperfedas mancafquc
autumant, quare (ic melius mihi videtur ex Procli dodrinaiolidus an-
Digitized by Google
PR>€LVDIVM GEOMETRICVM. j
Ifofcelcs autem quod duo tantum lacera habet xqualia, tenium ma-
ius aut minus quouis ex duobus aliis , ita figura octaua habet quidem
latera AB, & AC, xqualia, tertium veto lacus BC, mimis vtroque.
Scalenum vero eft quod tria inxqualia habet latera, tale exprimitur fi-
gura nona.
Diuiditur fccundoT riangulum habita ratione varietatis angulorum;
vt aure omnis angulus rciftilineus velcftrciftus vel obtufus vel acutus,
V t fecundum has tres angulorum fpecies .triplex quoque reperiatur
fit
triangulum ; aut enim triangul i vnus angulus eft rcdlus & ob id reliqui
acutipcri7.prop.lib,i.aucobcufus&idco acuti reliqui, vel denique
nullus reiftus, nullus obtufus , fcd acuti omnes ; igitur cum triangulum
aliquod habet angulum vnum rcdhim, dicitur apud Euclidem exte-
rofqiGeometras ttiangulumreiftangulum, poteft alitem huiufmodi
triagulum effe ifofcelcs vel fcalenum ; Amblygonium autem quodob-
tufumangulum habet,piotcftqaoqucc(rc ifofccles vel fcalcnum.Oxy-
gopium vero vel acutangulumquod tres acutos habet angulos, po-*
^eftquc id effe vel xquilatcrum vel ifofcelcs vel fcalenum; horum om-
nium cxcmplurahabcs in 6. figura : fi enim ducatur refta linea A C,
triangulum ABC, dicetur O rthogonium fiue reiftangulum t fi autem
apumfto D,rc(ftam ducas DC,triangulum amblygonium fcu obtufan-
gulum habebis DBC: pro acutangulo vero feu Oxygonio habebis
D B E, (1 a pumfto D, in E, redam ducas D E.
Circulus ex decima quinta definitione lib. i. cft figura plana vnici
lincacontentaquxcirconfetentiaappellatur ad quam ab vno
figno
incus exiftente omnes prodeuntes ccdx linex ad inuicem fune xqua-
Ics , formatur autem circulus vno circini pede , altero manente immo-
to in illo figno quod centrum circuli appellatur , eftquc in figura deci-
ma circulum mfcr^tc pundum A.
A ij'.
It citquc
-Bfc.rcila-
la fisuri
O
jiprclicn-
indcciina
dutncccr
G im cft fcd
Ht enim &:
j>mifTisfeil
1$ aliis, in
(taiqualis;
!- vno illius
gubjhxc
. :t xqualia
' en vt an-
lim latcri-
fc xquila-
qualcs, ex
H,-
a Se binos
G
prxccden-
jiuadtatiiin
U, trapezij
in irrcgula-
quod qui-
entagonus
(einfigryil-
eftidicitui
inque latc-
labcat inx-
ifi. &: latc-
JP- pzfuntinfir
:enim pen-
Gf tquinqueSi
Vt figura i8.
dtoiEnnea-
squi vnde-
Snitum,at-
Digjtized by •
'oogie
PR>€LVDiyM GEOMETRICVM. j
que h^c quoad definitiones poterunt enim akq in operis decurfuaffi-
gnari qu^ ad folidoruin,fpcculorum Se diaphanorumtra datus quos
inlfituemu5ctuntneceflana;,quareiam declaranda nobis cft ad faci-
iiorcmhuius Pcrfpediux intclligcntiam Jcpiaxilh, quorumdam
Q
expcuiti,
VamuispropofitioncsGeoraetrici*ad huiufcc tradatus
ligcntiam&: praxinineceflariac multis & diucrlis modis poflint
tamen vtSc in hac parte fuperfluum vitemus, vifum
bisyniucrfalcsmagisS: faciliores tantum prxfcribere modos
intcl-
cft
quotum
no-
cuitiqucE H
G, cui ad E, alter angulus aqualis conftituatur E F. H
certum ellEF, quantumlibcc excenfam parallelam effe ipfiGH, per
1 7. prim.i cum anguli alterni E H G, H E F, fintxqualcsifrcqucnsau-
tcnivfuscftpropofitionis huius maxime in fcenographicis delinea-
tioni bus Perfpediu* pradicx, de quibus nobis agendum cft in primo
libroJiuiustradatusi vbipoftcaquamdcfinitionesartis proprias attu-
lerimus, docebimus lineam horizontalem femper fupponi & ftatui
lincx bafis parallelam.
PROPOSITIO SECVNDA.
Super datato reclam lineam ex pundo in ea dato redam Irneam ai
angidos relhs excitare.
. PROPOSITIO TERTIA.
re^}a linea ex fundo extra iSam dato , alteram liiieam data per~
fendiadarem deducere.
PROPOSITIO Q^VARTA.
Modum afiipiare ifto deprehendatur an reda Itnea alteri infflat perpen-
DIgilIzed by Google
PRiELVDIVM GEOMETRICVM. ?
lo veto CD aut CE, fettiicirculum dcftribcs perpundaDfic Equi
fi tranfeac quoque per puniflum A datus angulus erit rcdus pctji.
terti), vt pote qui in femicitculo cxiftat:fiautem idem fcmitirculus
tran litet fupra pundVum A cenfendus effet angulus obrufus , (i deni-
que fenticirculus tranfirct infra pundum A fecandoreiSas B A D A,
,
PROPOSITIO Q^V 1 N T A.
• Dttitm reHdm lineam in quttuis forus aquales diuidere.
• P RO PO SITIO SXT A
Ctmdum datum in 4. S. 1 < .
&c. fartes aquales diuidere.
•
ell
xj. tabuixprimx circulus
fecantes fe mutuo in E cen-
quod circumferentiam diuidant
in quatuor partes xquales quos quadrantes vocant, ideoque li per
fextam 4. Elem redlx ducantur linex ab A in C , a C in B a B in
D ,
a D in A inferiptumerit prxdidlo circulo quadratum perfeilum.
Quod fi odlogonum. i. figuram planam o£lo laterum totidemque
angulorum eidepi circulo vis inferibere, quemlibet rtrculi quadran-
tem in du4s partes xquales diuidc hoc modo , ex punclis C & B vt
centris interuallo ad arbitrium fi modo maius fuerit medictatequa-
.drantis circuli, defetibe arcus F & G intcrfecantes fe rnutuo intra
& extra petiphetiam circuli diuidendi.iam fi per hxcinccrfetajonum
pun£lareiSa agatur linea, hxc circumferentiam feuarcilm quadran-
tis circuli C B in duas partes xquales diuidet & odlauam totius cir-
COROL-
Digitized by Googie
4
PRitLVDIVM GEOMETRICVM 9
COROLLARIVM.
NotahJum hic eft quemlibet circuli arcum ex ptxfcripta metho-
do, etiam ignoto ipfius centro diuidipolTc in 1,4,8,16 partes zqua-
les , &c.
PROPOSITIO SEPTIMA.
Super <Ln»m redam lineam & ex pundo in ea dato angulum redilineutn
L^
(Iitucndus {it angulus rcdiilineus angulo rcdfilineo dato C A B
E 2.4 xqualisiin cademifigura 2.4cxpuni5Io
intcruallo deferibatur
A vtcentro,quouis
arcuscitculifecasduasrcdasAB&ACinpun-
t^is D&C ,
deinde fuper lineam vbi conllitucndus efi angulus re^ili-
ncus propofito zqualis,ex pun fto E v c centro deferibatur eadem circi-
niapertura circuli arcus G H a quo fi xqualem arcui DC portionem
abfeindas jfcilicet G H ducafqueapundo E lineam rciSIam E H, ha-
bebis angulum re£Iilineum H E G angulo redilineo dato AC B squa-
lem , quod erat faciendum.
PROPOSITIO OCTAVA.*
In dato circulo pentagonum & decagonum regulare .i. ajuilaterum &
aquiangulum infcriltere.
Clicx
<
quam autan Euclides eradit citata propofitione 11. tede eo-
dem Clauio ad propolitioncm vltimam lio. quarti Elem. longani-
mis atque didicilis, hic nobis libuit cum eo fubiungerc praxim
c(l
mum arcus circuli & punrdum centri K comprchenla erit latus de-
cagoni xquilateri &
xquianguli eidem circulo inferipti vt exfigna-
tts lateribus 4D,
Dl probanti patebit: huius aurem praxeos dc-
mondritionem Geometricam habere qui volet, confultct Clauiuin
m (cholio ad propofttionem ij libri decimi terti) Elem.
APPENDIX.
De communi diuifone circuli in 560. graJut fcu partes tcpiales ad angulo-
rum quantitatem dignofeendam , nec non ad interibendas circulo dato
quafcunque fipiras planas multilatcras (2r polygtmas.
igitur centri trianguli quidem cfi graduum iio quadrati vero rc- ;
COROLLARIVM.
#
H ic vero
teris
non cfi przccrcundum pro infi;ribcndi$ circulo
polygonis cx corollario propofitionis fextz huius przlu-
di) inicripti figura quacumque zquilatcra Sc
aliam facillime polle infaibi in eodem circulo quz habeat latera
.tquiangula incirculo,
cz-
»•
Digitized by Googie
PRiCLVDIVM GEOMETRICVM ij
APPENDIX ALTERA.
De inpyibeiiMi per ciratli qitadrtimem cmamMC dato circulo omnit generis
polygonis feu figuru muuilateris.
E
tamen fumrae
Tii videamur dc polygonis fcu multilatcris figuris circulo in-
fcribcndis abunde fatis ad propofitum nofirum diiremiife.quia
neceffaria fic maximo fututa eft vfui in fequentibus,
przfertim cum de folidis agemus , harum infcriptio.volmmusin gra-
tiam ftudioforum 8c appendicem hanc alteram feu methodum ipfas
inferibendi per quadrantem circuli , quod infttumentnm fere om-
nibus qui verfantur in Mathematicis eft ad manum, ex Clauioqui
eam declarat ad propofitionem vltimam 4. Elcm. proponere ,
ma-
xime cum facilitatem quamdam fic vniuetfalem in omnibusmodum
przfeferat, eft autem huiufmodi.
Sit V. g. inferibendum circulo diagrammatis 17 Enneagonum z^
quilaterum fic zquiangulum feu figura nouem lacerum fic angulo-
rum xqualium ; fumatur primo illius quadrans ABC vel alius feor*-
fun deiitiptus eodem interuallo femidrametri A B, diuidaturque iti
nouem partes zquales in tot videlicet, quot latera angulofut figu-
ra inferibenda continet. Secabitur autem quadrans B C in propofi-
cas parces zquales vel ex iis quz fuperius oiximut in peiori appen^
dice, vel opera inftrumenci partium vd etiam beneficio circinicom-
munis dilatando cius crura modo magis, modo minus donccrepe-
rias cocum diftanciam partiri quadrantem^ partes optatas facilius :
14 PRvELVDlVM GEOMETRICVM.
quod etiam ita pcrfpicuum fiet. Quoniam partes
<]uatuor partibus
,
Digitized by Google
»
. THAVMATVRGI OPTICI
PERSPECTIVAE
CVR I O S vE
LIBERPRIMyS.
Perfj>t(huit prMliat frmdpia comple^lens , traitnffie fuethodim \nmierfa--
lem ai delineandas ex praferipto optices atitijainfte generis figuras pUnat
(jy Jolidof, eiiamfi fuUenum planum pentms non anillam, ane m ptutU»
p)lum vel linea comitiant : M ttmus methodi explieamnem adhwtniitr
exempla Geometrica quinque corporum regdarium, CrexhAentur quadam
alia foltda regularia compofita, irregularia, mtdti formia, pclyedra ,
flel-'
lata
,
perforata , nec non Arthueilura ciuilis & militaris diagrantnutai
definitTones.
P T l C A fcu videndi rcicntiagencraiiterrum*
pta cacd quxde viGbilibiu aptefcntiic&re-
dlciudicaredocet.-habet autem fub fepro tri-
plici videdi modo tresrpcciesdiaerfas,quarum
prima quz ad dite£him videndi modum per-
;
cinct, (cilicct cum oculus noilcr in obiedhim
aliquod reila fertur, generale optices nomen
I
fibi vendicQt
,
quin Sc appofite Perfpcdiua
_ ^ poterit nuncupati. Secunda dicitur Catoptri-
Icu fpeculorum fcientia agitque de iisqux reflexo e politis corpo-
'
tibus cernuntur radio, qualiter iquod videmus io fpeculo.
terobie<£Iiunali<]
Digitized by Googie
16 THAVMATVRGI OPTICI.
Tcrtiadcniquc fpccics quam vocant dioptricatn fcu infcadiamca
cft, qui rerum fpccics per dillimilia fcu diucrfx raritatis diaphana
traiifrnirta: & ab dcfotmatx radio infrailo ad oculos
iifdcni quafi
pcrucniunt, cum aliquod obicifium v. g. mediante acre & aqua fi-
mul, vel aere & cryltallo vel per duo aut plura quxcumquealia me-
dia diucrfx raritatis intuemur.
Harum, vero trium fpccicrum quxuispotcll: clTc Thcorctica feu
fpeculatiua, vel pradicaiTheoretica quidem, (i in fola veritatum
quas continet &
cotum circa qux verTator mirabilium ertedorum
contemplatione quiefeiti praAica vero fi regulas prxfcribit & mo-
dos obiciila lic effingendi ad arbitrium vt quod voles ex dato pun-
iSo vifui reprxfcntcnt.
Agemus vero in hoc ttadiatu de his fcientiis prxeipue ve pradU-
cis ab prxallacas in noftri ad Icftorem prxfatione rationes & cau-
fas.quanquam Se eorum qux dicemus demonlirationesfinta nobis
afTcrcndx nec non prxmittcnda er optica tum ceconoraia vifionis
•
tum quxdam fuppofitiones Se theoremata communiora ad intelli-
gentiam fundamentotum, & opetationum pcrfpciUiu.x magis ne-
cefiaria-
Diuidimus autem launc trad^atum in quatuor libros, quorum pri-
mus hic cft, principia, rationes, praxim&demonftrationesartisper-
fpcdhux complcftcns , in quantumagit dciis qux pertinent ad vilio-
nem fimplicem & dirediam.
Alter docet quo modo in vifione direda fingi pollint in quacun-
que fuperficie imagines deformes & improportionatx qux tamen
ex dato pundio videantur apte dclincatx Se pidhtrx legibus non
dilTonx.
Tertius poft ptxlibata catoptricx ptincipiapraxes aliquot curio-
fasnec iniucundas afferet Se carum cfcmonflrationcs ex quibus ad-
mirandx fpcculorum omnis generis planorum, cylindricorum coni-
corum, polygonorum Se aliorum proprietates eruentur, & fi operi
manum adjeceris, oculivoluptate infoLita in fpedlandis ciufmodi ar-
tificiis pafcentur.
QMrtus denique Se vltimus ex abdicis principiis dioptrices in
quibuscxpUcandisprxludctuTjC lingularibus refradtionis cffcdlibus
maxime in cryffallis polycdris fcu polygonis artificia non vulgatis
inuentionis proponet Se aperiet .-verum ad eorum qux primus Se
fecundus liber complcdluntur prxparationcm fit.
EXPERIENTIA OPTICA
Xprimentum cft luculentum & apud opticos iani paflim vfita-
E tum ,vt in conclaui alicuius domus feu in camera vndiquebene
occlusa fadhs tenebris , nullo prorfus patente lumini adim, foramen
aliquod panium in valuafcu rcncftra efficiant per quod remm extra
politarum
Digitized by Googie
L I B E R P R 1 MV S, J7
pofitanim fimulachra polline in obieftum interius ipfi foramini
linteum fcu chartam mundam appellere in ea pidluram ordina- &
tiflimam, fcenographisque legibus per omnia conformem adum-
brare ) Egregium fane fpci^faculum quod iingulos in hac fcientia
minus verlatos facile adducat in admirationem , maxime fi nudum
foramen haud relinquatur, fed ampliato feu maiori eftedo lens ali-
qua paulum conuexa & perfede elaborata adhibeatur i tum enim’
mirabile certe efi quam viua non tantum fua lineamenta, quam
ordinatam fui fcenographiam , fed quam fubtilcs omnium colo-
rum , luminum & vmbtarum exprclEones obieda ciufmodi in char-
ta exhibeant poiTum dicere venufiam adeo illorum pidfuram in
;
uas; hinc quia foramen multo minus c(f qtum obiedum foris po-
fitum, vt illius fimulachrum per tantillum foramenin chartam tran-
feat fieri nequit nlli per radias redos in ipfo foramine mutuis fc-
dionibus dccuflatos , ex quo deinde fit vt firus totius obicdi in
papyro cuetfus confpiciatur, quia fdlicct obiedum in eo chattz lo-
co adumbratum cernitur quem radius illius fpeciem deferens oc-
,
cupat, atqui radius pyramidis v. g. inferior A accidit in fuperiorem
charte locum O, ficque dexter {miiham chartx partcmoccupat,fi-
niff er dexteram, ob dcculTationem in foramine fadam , ergo ibi-
dem etiam res feuobicdum videbitur ; fimile prorfus contingit in
oculi fundo feu retina, in qua pidura rcali vifibilia fitn euerfo pin-
guntur propter eafdcm quas iam attulimus rationes , fentiuntur ta^-
men vt erei^,quod animus inde percipiat plagas vnde mfliguntur
& radij continuo fluunt, fed hxc alibi tiadanda fiiiias, hic tantum
obiter Se per aanfennam monere voluimus , vt mdius capiantur hzc
quz pri^nittimut axiomata.
PRIMVM AXIOMA.
e^uid vidttt4r,fHb angttlo •videthr.
X
E iis fatis ioieUigitur hoc axioma , fi enim
quz iam diximus
tam in vucz foramine fiue oculi pupilla , quam in explicato
phznorncno rerum ftmulachra defcicMtcs radij dwuflantut m ipfo
foraminis ingtclTu, manifcQum ell cos conumefiurmarc, cuius apex
in przdido foramine, balis vero in ipfis obkdis conltituatur, vn-
de rede poffiimus cnunciarc, Qmdquid videtur, fub angulo videri
& pacet in expofito diagrammate , vbi pyramidis altitudo AB, con-
fpicinir fub angulo AH B.idem enim cft ex fiiperhis didis &fimi-
li prorfus modo debet intclligi fiuepundum H
foramen occlufi
& tenebrofi conclauis ede llatuas, fiue aperturam vucz quam di-
cimus pupillam , fimilia enim vtrobique Symptomata cucniunt,
quare ad.
Digitized by
,
LIBER PRIMVS. 19
'AXIOMA S E C V N D V M.
retina e^ maior.
Vm
C
quod
qua
vifibile
fit chim tunica retiformis organum formale
fuas cxcrccnr operationes viforij fpiritus,non c{f dubium
quodcunque co maius apprehendatur quo maius ad
vifionis in
Digiti-' “i by Coogk
LIBER PRIMVS, II
A X O MX
I S E X T V M.
fub tc^ualibus videntur angtflis apparent atjualia.
N
afferunt
dem
imirum, vt iam diximus, fi
exemplum
angulo conrpiciatUT
aliqui
dum
deluna
ell
adfit paricas in caitcus, ita vt
perpendatur diuerfa ipforunidiftantia,vcl arqualis xftimetur;
& aliis fyderibus
horizonti vicina,
qui etfi
quam cum
non
fub eo-
in
medio fuperius exaltata, maior tamen cernitur
cceli horizonte m
quam meridiano pohta , quia videlicet non zlfimatur xqualis
in
vndiquc illius a terra dillantia , fcd multo maior creditur in hori-
zonte propter intcriccCla corpora, quod quidemaliquo modo eft ve-
rum, & mihi ipfi contigit experiri, dum ffbr tubum immo cum ra-
dio alfronomico fimplici corpotis lunans horizonti vicini diame-
trum in Ecclipfianni iS4imcnrisOdobrisRomiobferuarem,ipfa
luna mihi videbatur multo minor quam cum eam libero intuitu hne
inllrumcntis afpiccrem, idcoque intetieda etiam corpora cernerem,
quod nimirum intente dircdi per inffrnmcnta vifuales radij ab ipGs
intcriedis corporibus aucrterentur. Nihilominus hanc cfTe totalem
illius phznomcni rationem non credam, (i quidem annoto abinter-
iedis corporibus oculo & in folum corpus lunare intente ditedo,
femper tamen maior appareat in horizonte luna quam in coeli me-
dio pohta, propter incidentes maiori cum obliquitate fuper conne-
xam atmofphiri fupetficiem ipfius radios; fcd de his fulius & for-
talTc commodius in opticis noffris quxlfionibus, quas (i Deus vo-
let , in lucem daturi lumus.
AXIOMA SEPTI MV M.
Obierunt quodcunque m eo apparet radio ,
quo ipfius fimula-
chrum ad retinam porrigitur,
C iij
Digitized by Coogie
li’ THAVMATVRGl OPTICI
acccdcrc videamur, illa ergo Axiomata (Ic enuciantur.
AXIOMA O e T A V V M.
.
Qu* fub radiisfublimioribus confpicimtur , apparent ait tora.
AXIOMA NONVM.
§lua Jub deprcfsioribtu radiis a(j>iciuntur , videntur deprefsiora.
AXIOMA DECIMVM.
§lua fub radiis dexterioribtss ajpiciuntur , videntur dexteriora.
'
AXIOMA VNDECIMVM.
^afitb radiis fnifterioribus conlpieiuntur , apparent finiferiora.
Q Vx quidem
pyrarrudis feu ad
omnia de vifione abfolute Sc fimplicitcrintcllf-
gi voluit Euclides abfqucaliquorcfpecluadfcdlionemoptic.-c
planum ; nos
delineationis Iccnographicac
vero
quia in id przfertim intendimus, vt quz ad fcenograpiz theoriam *
& praxim pertinent intclligantur ptopccrea prxdiola axiomata ad
hoc reuocamus.
AXIOMA DVODECIMVM.
Ibi tfl rei vi/a locus in alit^uo plano, vbi radius opticus per rem
,
du£fus, ipfism planum attingit.
Digitized by Googie
LIBER PRIMVS. ij
creft* frontis imago operis faciem exhibens , te feiographia feu
fccnographia .i.frontium compolitio per apparentiam linearum
tancpiam in vnum concurrentium Pidura vero , vt in proxmio
:
atque adeo nihil clTe Nam ii infenTibilcm velis quafi natura fua
:
niri j
quemadmodum de lumine etiam ipfo rcclc pliilofophari licet:
Nam certum cft lumen a candela in oculum per aerem purum dela-
tum, in toto intermedio aere vbique lucere Sc corpus candcl.z lu-
cidum referre, ctiamfi nufquam fillat, nufquam petmanenter hx-
reat , fed refto tramite pergat nemo tamen idcirco dicet lumen
;
Digitized by Google
L I B E R P R.I M
V S. i,j
ibi ede, vbi radius opticus GEper pundhun E dudlus ipfum pia*
M
num t K L attingit , nimitam in N i quia enim ex fcptimo azio-
inare obie£him quodcunque in co apparet radio 'quo ipfius iimu-
lachcum ad retinam porrigicut i defertur autem obiedH fpccics in
vi(ion<dire<Sta(impUci,ablfralicndo a lefraQionibtu quz in ipsi
organi fubftantia, propter vatias buiuotum deniitates proucniunt»
deterrar inquam , obiedi fpedes ab ipfo*ad oculum re^is lincisi
cermm cft ipfius pun<Ai £ apparendam in radio £G fiam ciTciqui
quidem raditu, vt planum propofitnm I K L M
atdngit in folo pun-
cto N, (it in eodem affigoac locum rei vifz feu pun& £ iacencis in
plano hoiieonti paralldo ABCD. Idem prorlus cft Icnticndum
circa alia pun£fa in vrroque diagrammate O
&: S, quz pun«3:a F &
R in fe£li(nic r^efentant.
' Ex difth (uperius liqua &
ex Alberto Durcro quem iam citaui-
tmss lib. Geotnctrizfiiz 4. quod tam m
ji quamfi fchemate,ii-
quas immotum fixuraqac tnpun&o G oculum teneret , Uneamque
E F feu triangulam £ F R. vitta Icdiioncm I K L conftimaintuc-M
RtuT, podfft omnia diaphani loca, pa quz ad organum tranfeunt
obiedforant fimalachra, penicillo aliquo defignare, iu vt iis defi*
gnatis in plano i KL M quod diaphanum fupponimus, am lincz
E F qaam tnanguU E F R defiuipoonem ficenogcaphicam N O dc
NOS, abfijue ana (ciauiz buins cognidonc obdnucc.
Vbi Aocandom, quod in ptzdi^i defignationibus tam in ianua
vinea quam in fedioiM feu diaphano, ipsS natura duce fiaa, nos
Geometrice &
ez arce per lineas ad id inuentas pcrfce ftiuz opera
idem przlfarc i vnde authoits aliqui in fiia quam tradunt mcdiMO
lineam vnam , quam fe^onis vocant. ftsBaant, qualis eflet in alla-
tis czcmplts linea aliqtu rc^f^ppcaidicaUcts in plano diOz ianuz
Digiti by "joogle
LIBER PRIMVS. 17
At vero quam tracturi fumus * quamuts non adeB facile conci-
piantur illius rationes & fundamenta, ad praxim tamen accomo-
,
DE LINEIS ET PVNCTIS,
/
' '
Quihis in hac Perjpefhua methodo \timur.
X. Digitized by Coogie
T CI l
Kum ckhibcutur.
- fi GeomtirKum fup-
is ilhid fub vUrci'bali
1
£ naus nos pt o v itand j
i
IS radi] pcoiccbiram,
omnia qua; citeuia-
T. ... ,,
i' 1“
< 4 3
l J
1 in ra>
p
‘a A
-.Is
Digitized by Googie
LIBER PRIMVS. *ij
iT«uinlKLMba(imhibct LM, Sc lineam horizontalem T V, ipii
vitrei-bari parallelam, &in ea puiiChim Pcrrpc.Sbux primarium P
principalis videlicet radij G P proic^uram Icu in rabula IKLM
transfudonen).
Vnde in delineationibus perfpc£biux artificialis, altitudo huius
linechortzontalisftatuiturintabula.i. deferibitur Tupra vini-bafim
ipfi parallela, alcituditK canta quantarupponicut exaltatus incuentis
,
Digitized by Googk
LIBER PRIMVS. ,i
V &
T meliori modo ordine in hac Pcrfpcdiux tradation*
procedatur faciliufquecapiamurabomnibui,tyronibusetiam
qusecunque deinceps dtduri liimus, nc multoties idem repetere fit
importunam, vifiim dl priufquam operi manum a dtnoucamus qua-
dam ncccflatia prxmcmerc,fcilicet.
Quando in kquentibus propoficionibusdefedione datafernM'
nem mmus habituri , de tarai fubicdo plano iKitizontali pe(peA>
diculaiiter credi velle intelligi, quod fupponimus tum pto faedid*
ri fcicniix huius inielkgencia Sc praai, mm etiam quia contkigit vt
plurimum delineationes fccnographicas in cmfinodi planis vfurpari;
quamquam & in fecundo libro praxes aliquas particulares & gene-
ralem quamdam methodum ex ipfius fcientix principiis peritam
ft THAVMATVRGl OPTICI
pro variis planis regularibus & irregularibus varie inclinaris, in qui-
Dus obiecShim aliquod ex optices prifc^to defaibendum erit , (i-
inus tradituri, vt ex. iis habuc iIudiofune£Ior vode necellitaci pro-
uideat, quando. pro litus & locorum diilicultate praxes ordinarias
non poterit vfurparc, & voluptati etiam {ivolet, quando pro libi-
to ex iftis regulis fpciflacula fcenograpbix non luiucundain eiufmo-
di planis irregularibus exponet.
- Deinde.cum ab omnibus angulis feu extremis Hgurx alicuius, in
plano Geometrico naturaliter deferipta:, vt ptoiediioncm illius fcc-
nographicam adinueniamus, lineas vitrci-bafi feu linez-terrz per*
pendiculares ducemus, illas abfolutc & fine alio adiuntflo perpen-
diculares dicendas , femperque intelligi debere linez-terra; perpen-
diculares, nifi aliter
fpeciHcennir eiufinodi funt in primo ; Tabulz
;
diagrammate linez A C, B M.
Linez autem quz ab extremis hamm perpendicularium lincam-
terrz contingentibus, ad primarium pundium perringent, radiales
apte poterunt nuncupari , vt in eadem figura linezr E,mE,
Quz vero nafeentura pun£Iis Ln linea- terrea, in quz incidunt
arcus circuli, ducenturque ad punitum fecundarium feu diftantiz,
illasdicemus diamctialcs, cuiufmodi funt in przdiito diagramma-
te linez dF, mP, quia vt dicemus poltea, a diametro feu diagonali
quadrati linea originem trahunt.
Cum dicemus abfolute ducendam elTc lineam parallelam, intel-
Ugi volumus parallelam linez-terrz feu vitrei-bali, alloquia expref-
se defignabimus cui alteri linez ducenda iit parallela.
Notandum quoque cll;, cum przcipiemus occultam feu mortuam
duci lineam, intelligi delinea aliqua, quz finita operatione non de-
beat amplius apparere, fcd quz ad inueniendum alicuius puniti il-
rum fcenographicum (it adhibita, quales funt ex parte rabies &
diametrales linez , fimilcfque aliz vnde etum fit vt in opt&ando
i
non fignentur in carta, atramento aut colore aliquo, fcd folo circi-
ni autltyli alicuius apfce, nos vt casarcliquis quz finito debent ope-
re remanere facilius diftingui faciamus , punituatas vt plurimum
delineabimus.
Q^d rcllat de {ingulariis litteris feu carrailcribus abecedariis
punitorum & linearum indicibus laduerti debet nos ienogtaphiam
feu plantam figurarum Geometricam maiufculis Romanis lignare
femper; fcenographicam vero illarum proicitioncin minoiibus Ita-
licis, ita vt quzuis in fccnographia Italica littera refpondeat maiuf-
PJIO-
Digitized by GoogI
LIBERPRIMVS, jj
PROPOSITIO PRIMA.
Dato pundo in plano Geometrico, altitudine oculi fuper planum, eiujijue di-
Digilized by Gi>Ogle
54 THAVMATVRGI OPTICI
cantum i primario pundodillans, quintum a tabula: plano fpe<3 an-
tis oculus abc(Tcfupponitur,fcu quanta intcliigitur dapcdogramms
COROLLARIVM PRIMVM.
Adem methodo in
E
extremum
reA*
prorfus tabula inueniccutfcenographiadaue
linez A B, verbi gratia, in eodem diagrammate enim ad
punAumB idem Hat quod in A, mediante perpendiculari
! fi
Digitized by Googie
, ,
LIBERPRIMVS. ,5
COROLLARIVM SECVNDVM.
Ic quoque poteft eidem via dari fccnogcaphiapolygonotu omnia
^^genetisfeu planarii figurarum quarumcunque *egularium& irre-
ulanumquz re£tis comprehendentur Uncis >inuenicndo fcilicct vc
i£him cft pundta omnia in fcenographia qux omnium ipforum
angulorumapices repr^fentent caque deinde connedtendo redis lineis
pro fua quamhabcntin plano Geometrico adinuicem difpofitionc.
Verum ad maiorem huius arcis incclligcnciam, nonnulla praxisiU
lius proponemus exempla in iis ipfis polygonis fcu figutisplanis,quas
Digitized by Coogie
)6 THAVMATVRGI OPTICI
ac diametralis t F, idcoquc ex pczdic^ta radiali abfcindet portionem
.
PROPOSITIO SECVNDA.
Lemma I.
5* THAVMATVRGI OPTICI
albulus autem A B D
angulo E B C dl zqualis per 15 ciurdem primi
Elim. zquiangula igitur funt ipfa rriangula ABD, vnde £BC
per 4 fexti Euclid. proponionalia funr ipforum latera, quz circum
zquales angulos cxitlunc vt igirur A B ad B
; , tta cii D bB ad B C
& altetnatim fcu permutando per i< quinti Elem. vt AB ad BE,
ita D B ad BC :inter duas itaque redtas lineas parallelas AD, CE,
duarumreftarum linearum
AE , DC fccantium fc in
pundto B, fegmenra AB,
BE , D B B C funt pro-
portionalia i fcu vt c(I AB
ad B E , ita cll D B ad
B C , quod erat demonftran-
duro.
PROPOSITIO TERTIA.
LemuaII.
Ifuer AD & CE n^las linc4s foralleLu , iua rtilte line* AE & DC fe
nmtuoftem in B : Meo vt ABad BE,Vel\tDB ad >
BCyitaeffe AD adEC, ^
fexti fimilia funt latera quz circum -Tqualcs angulos confiRunt , ni-
,
. Digitized by Google
m
liber PMMVS. 5»
miram vt AF ad FB, iu £G ad GB, & alcernatira leu permutan-
do per i« quinti Elcra. vt A F ad EG, ita FB ad G B ; fcd vt de
monftrabatur fuperius quemadmodum fe habet F B ad G B , itafe ha
Det FD ad G C *ergo
quia per ii. quinti qua:
eidem (iinc caedem ra-
tiones, & inter fe etiam
funt ezdcm, erit vt AF
ad FD.itaEG adGC,
uod erat demonftran-
3um.
PROPOSITIO QVINTA.
LeuMA III 1.
ex
ell in
15 &
tf primi Euclid. (Imilia
triangtda AGB quidem
DGE.SeAHBiphFHC;
erit igitur per 4 fexci vt
B G ad GE ,
ita AB ad
DE & i quia «
hypothcfi jtqualis eft E ipfi C F , per 7 quinti , vt D
e(I D
A B ad E,ita erit A B ad C Fjiedper 4fexti ,vtcft AB ad CF,
itt eft BH
ad HC, ergo per 11 fexti vt eft B G ad GE, ita eft BH
ad H
C ergo' per t
i fciti Elem. H G C E lunt parallele
,
,
quod cra|
demonftrandum.
PROPOSITIO SEXTA.
Theorema.
fe h*6et tot* iiii*nti*rm hma *db*rtm ehu inter Vijibde *c diepha/m^i
it* Atitudo eeuU ptper A*mm *d oMtndiiiem hnarinii vifiUilit harit^on-
t*Us in communi fecUone plani opm addUtdd^nati ^ diaphtnL
Rmfqaam ad
P mur , operarptetium
hnios Theorematis demonfirationem accinga-
eft monere Icdorem ftudiofum, quid ftt
Digitized by Googie
40 THAVMATVR.G 1 OPTICI
Unca diftantiarum quid Yifibilc horizontale ,
fublinic &: cnu-
,
ncns.
Lineam ergo diftantiarum appellamus redam compofitain exdi-
ftintia oculi ad diaphanum & diapliani ad vifibilc; talis cft in dia-
,
GH.
Sublimia vero obieda feu vifibilia ,fiue punda , fiuc linre , fiue fo
-
ad propohtioncn» noftram.
Dico igitur, |ex propofito diagrammate plano
jj inTabula t. fiin
Digitized by Coogle
liber PRIMVS. 41
talis in communi fcdionc plani optici quod ad illud dcftinatnr, dc
d iaphani,quod eracdcmonftrandum.
Idem prorfus 6c ca4|m ratione dcmonBrabitur in triangulo
GXH refpe(Shi vifibilis horizontalis pandi X,iirdcm poHcis vc
prius, etiamn dapedogramme H Q.ipfam vitrei-bafitn fcudiaphani
Sc plani horizontalis cui perpendicularitct infidit communem fc-
dionem ad redos non fecet vt in i par enun, quoad hoc , vtro-
bique ratio eft, patet
COROLLARI.VM PRIMVM.
IHat vttota didantiarum linea ad partem eius, quxed inter ob-
S &
iedum vifibile diaphanum , ita altitudo oculi ad aliam lineam
habebitur altitudo perpendicularis imaginis vifibilis horizontalisin
communi fedionc diaphani & plani optici ad illud dcdinaft i Tcd de
bis fufius in fequentibus vbi agemus de praxi.
, .1
COROLLARIVM SECVNDVM.
H
ioiita
felas: fit
inc etiam fequitut ,
quod fi oculus parallelas quafcunqae
neas videat qux etiam vitrei-bafi zquidident, uncas in pro-
fedione apparentes fore interfe Sc vitrei-bafi Sc ipfis paral-
cmm ,
exempli causa,m propofito diagrammate <3 linea
li-
£X
vitrei-bafi M L parallela cius autem in fedionc propofita fubiedo
plano creda IKLM imago NR, communis nempe fedio dia-
,
COROLLARIVM TERTlVM.
I dat* cuiufuis line* vitrei-bafi parallele, cuius imago in dia^
S phano requiritur,
bretur, per propofitionem
pundum vnum aliquod in fedionc adum-
primam huius libri, lineam per huiufmo-
di pundum dudam line*-terr* parallelam
,
propofitx parallel* in-
tegram apparentiam repnefentare, vt in diagrammate 111 Sc IIII
in Tabula5. fi proponatur adumb^da fcenographice in diaphano
,
THAVMATVRGI OPTICI
imago Unex A M
> certum
cft , iouento per citatam ptopoGtionun
PROPOSITIO SEPTIMA.
• «
T HBOREMA.
i
X%oc Theoremate,
E
vnde quamUis vniucrfalius cnunciari
vt iam monuimus, pendet magna ex
parte traditus a nobis Iccnographicz delineationis modusi
8c demonftrari poflet Ii-
Digitizod
LIBER PRIM VS. 4/
Unca ad vitrci-baCm perpendiculari, apparet fceflogtapl»icc inline*
qur ad priraarium perfpe£liu* puniSbum tendit, quod demondrari
oportebat.
Sed maior videtur elTe difficultas alteriu^line* XL ,
qu* etfi vi-
F ij
44 THAVMATVR.G1 OPTICI
te qnia iictc X L ,in plano horizontali A B C D Unca G P, ab akka-
,
,
minabitur tam linea ON quam LR. cum ipfa concurrens 'ambx
radiales ex perpendicularibus vitrci bafi cdu&x, quod demonlhari
oportebat, & fimilitcrde quaois alia advittci-bahinorthogonalitcr
pohtain plano horizontali dcmondrarifacilcell.
Digitized by Googl
: LIBER PR.rM.VS.' VA r ^
. '4J
^Y.&victci-bifiCctinde hoiiEontaJi perpendicnWi^fKuin c{Tc lo^
4 E, quemadmodum TY
ad YP, edam permutando vt F.4adT Y,
ita erit Y
4E ad P, & quam habet rationem 4f , ad ^Y,camdcm
quoque obtinet 4F ad YT, fle 4EadYPpcr lecunduin lemnia
huius ifcd per 11 quinti Euclid.vt eft F4 ad T Y
,ita elt FE adT Pj
COR.OLLARIVM SECVNDVM. ’
/ *
PROPOSITIO OCTAVA.
ExemfU ^udddm ad faciliaftm hmufee methtdi inettUgenuam ^
frmtiiH nchiieTt.
Digiti^sd by GoogK
« TH AVMAT VR GI OPriCI
4e in vitrckba/ifi^iet^pun&a tixt^^vbiadnncdid^r perpendicula^
av(krCTibearensciraiiu()paro^uram,vC 43m duitnuspun^o div
Almtueopp6(ltas .-vt-lucpouto a dextris in F diftaatia; pando duccn* ,
.
per mutuam earum interfedionem inuenta fiierint extrema omnia
.figurx punda fcenographica, redis adinuicem iungantur lineis eo~
dem ordinequo fune in plano Geomccrico.-inucntisv.g.per radialium
& diamctralium intericdionem fcenographicis pundi abcd,tc(kx
ducantur linex ab in a ( in c, a r in 4, & a pando centri d ad
angulos omnes 4^c, (icque habebitur fccnographia trianguli ABCD
vt patet ex demonfirads.
Szpe pccurrit nimiam linearum muldtudinem operationes ciuf-
modi facis implicare & confuAonem iniis parere non minimam, in
figuris maxime multangulis, qu.« propter angulomm multitudinem,
plurimas quoque, A carum apparendam fccnographicam velis in-
quirere, expoicunt lineas & arcus circuli, vc parebit inferius : dixi-
mas autem eas diagonales feu circuli arcus, nec non perpendicula-
res qux ab eodem plani Geometrici pundo originem ducunt eo- ,
Digitized by Googie
L 1 B E R PR 1 MV S.
4^
Venim ad vitandam magis confufionem, commodum (atis cxi-
fUmaui pcqMadicularium omnium notas, vt nos hic fecimus, fub li-
nea-tctrea lignare , arcuum vero circulorum caradlcrcs fupra eam-
dem lineam annotat^', hinc enim hct , vt facillime cognofcacut ab
omnibus ponftis qux lignata funt infra vitrci-baltm, radiales clTo
ducendas ad pundfum princ'ipalc, vc in tertio diagrammate a pun-
Ais I, a , ) i a punAis vero qux notas fuas habent fupra vitrei- ba-
fim, diamctrales ad fccundaiium feu dilfantix punAum duci debe-
te, vt in eodem diagrammate a pun Ais i , i , a , j .*
COROLLARIVM SECVNDVM.
Nde etiam fiet manifcRum, vt in hac methodo habeatur fcena-
I nographia pauimenti
vitrei-bafi parallela, qualia
e quadratis compofiti,
umt quadrata
quorum latera fiae
in quinto diagrammatein
Tab. } delineara, non c(Te necelfariiim ienogtaphiam fcu plantam
eorum Geometricam prius deferibere , fed ad hoc fuSccre datam
quadratorum in vno eorum latere magnitudinem tones in vi#ci'
bafi annotare , cj^uot volemus quadratis ipfius pauimenti latitudi-
nem contineri hic, verbi gratia , pro pauimento quinque quadratis
:
Digitized by Googie
L I B E R P RI M V S. 49
determinata quadratorum ,
quibus contineri debet quantitate icu
numero, v. g. quadratorum quinque, vt longitudo latitudini fit
fit
PROPOSITIO NONA.
Hmms methodi \>fiun affluaiitnem circa figuras circulares tir alias cttruis
grapl^ vtriufque lineas curuas non clTc dudlas manu, fcd circino
delinntas , itjgue ob peculiarem quam declaraturi pofica fumus
rationem ; iam enim nihil aliud nobis propofitum cll, quam
Digitized by Googie
JO THAVMATVRGI OPTICI
modum aliquem generalem aiiignarc, quo fcenographice polTis de-
lineare non folum circulos ex quolibet pundlo fupporitOj fcd etiam
cllipfcs fcu ve vulgo *dicunt figuras ouatas, alialquc omnes figuras
planas curuis lineis comprchenfaSjqux poiTunt e variis coni legio-
nibus educi, qua^ omnes per traditam methodum, inucniendo fci-
licet plura circumferentis illarum pundra, eaque iungendo cumis li-
neis facile erit ad proipedlum accommodate, cuius demonfiratiofa-
tis patet ex fupetioribus circa figuras planas rc^hlincas, fiquidem in
nullo alio difFerunt ,
nili quod illamm pundfa fcenographice in-
uenta re Ais, harum vero cumis lineis coniunguntur.
Verum etfi vt plurimum figura circulum in tabula rcprzfencans
fit Ellipfis fcu figuta oUata
, vt notum
qui fzpius verfantur
c(l iis
Digitized by Google
LIBER PRIMVS. 5*
PROPOSITIO DECIMA.
Lemma V.
St cumi Imete re{l<t fuhtenJdtur , & tpnc a linea canta ad pilnenfam fer-
pendiatUres dttammrita Je habeant, \t tjuadratum ')tnmp:uiMfpe iffantm
aquale fit nflangula farubtu hafit,qua ah iffa fecatur, contento, diila li-
nea curita, arctdi circumferentia erit.
S
, ;
redangulum A GBpofi-
tum cft zquale qiuvaco
F G , quare F G quadra-
tum vna cum ipib GC
zquale cft quadrato A Cs
zqualia autem funt per
47 primi quadrata F G,GC quadrato F C, cum angulus FG C Ecre'
dus, ex hypotheli , ctgo quadratum FC zquale quadrato AC, per
primam communem notionem ; ergo linea A C linez F Similiter C
poflumus dcmonftrare de linea CD
Sc quacunque alia a pondo C .
. PROPOSITIO VNDECIM A.
• LemuaVI. .1
Si cornu fecetur plano bafi pareilelo, tali feftione circHlum exhibebit.
C
quz
Onus
figura,
ex Euclid. definit. 18. vndecimi Elem.
q^do orthogonij rrianguli manente vno latere eorum
redum angulum funt , triangulum conuertitut quoad
circa
eft comprehenia
G ij
Digitized by Googie
0
THAVMATVRGI OPTICI
in fubiedo diagrammate figura A B D C L, qua: nimirum generatur
ex circumuolutiojte trianguli orthogonij A EC, circa latus immotum
A E tanquam axem donec' reuertatur vnde raoueri caeperat rc-
, :
ftum autem vocat qui axem habet ad teftos angulos ip(i bafi, vt
AE perpendicularis eft bafi BD CL ; fcalenum vero qui non adre-
flos angulos ipfi bafi axem habet; huiufmodi efi: in diagrammate
fequentis propofitionis conus A B C L , in quo fi a vertice B ad
centrum bafis I duceretur axis Bl, oblique infificret baliALC,his
pofitis.
conus ABC qui fecetut plano FGIK parallelo bafi BDCL:
Sic
dico fcfkionem FGIK circulum elTc ; ducatur enim a venice A ad
E centrum bafis linea refla fiue axis coni A E, qui & occurret plano H
fecanti v.g. inH, & ^er A Ejplanum du-
catur fccans conum a vertice ad bafim;
manifefturo eft feftionem hanc triangu-
lum cfTe ABCjfed fle reflam cfTe lineam
F H I per j. vn decimi quia nimirum pun-
, ,
Digiiized by Googie
LIBER PRIMVS.
PROPOSITIO DVODECIMA.
Lemma VII.
•
Si conus Jcalemis Jicetur pUno per axem ad re(hs angulos ipp ha{i,fecemr au-
tem Julfconttarie altero plano ai triangulum per axem redo, jafla in
fuperficie coni fedio, circuli circumferentia erit.
N
dis ,
otandum primo
&
eft fubconcrariam coni fcdiioncm dici, feu
L
fcd baAm DC,baA AC non parallelam; faciat vero planum hoc fe-
dionem in AiperAcie lineam D H Ctdico ipfam D H C peripheriam
ciTe drculi fumantur enim in lineis D H C, A L C punda quaepiam
;
Digitized by Google
5+ THAVWATVRGI OPTICI
vudecimi i cadant v. g. vt L I , H
G , squidiftans erit L I ipfi G, H
quod eidem plano ABC lint ad redlos per 6 vndeciini:ducaturau-
tem pet G ipfi A C aequidiftans E G F ; erit ergo planum quod pet
H
E G tranfit coni bafi parallelum per 15 eiufdcm ; ergo fcdlio E F H
circuli circumferentia erit, cx lemmate fexto pricedente huius au- ;
tem circuli diameter erit EF, Sc quia per ij fexti media proportio-
nalis eft FI G inter E G G F , squale clt rediangulum E G F, quadra-
ro H G,per 17 eiurdem Elem. at cum squidiftet E F ipfi AC, aequa-
lis eft angulus B E F angulo B A C per 1 &
ponitur angulus
9 primi ,
BCD atqualis angulo B AC; ergo erjt & BCD
angulus squalis an-
gulo BEF.-funt autem qui adG anguli squales, quod fint ad
&
verticem per 15 primi; ergo & reliquus angulus reliquo squalis an-
gulo per eiuTacm, nimirum angulus ED G angulo G F C ; quare
totum triangulum ED G toti triangulo CFG fimile crit,& propor-
tionalia eomm latera qus circum squales angulos fiint,pcr 4 fextu
&] vt F G ad G C , fic D
G ad G E ; squale eft igitur redangulum
FG E reiftangulo D G C per 16 eiufdem ; fed demonftratum eft re-
H
^ngulum F G E squale quadrato G ; ergo 8e D G C redlangu-
lum eidem squale erit per primam communem notionem. Idem
quoque &
eodem modo dcmonftrare polTumus de quacunque alia
crpcndiculari duifta a linea curua DH
C , ad redam D C , qua -
Sratum fcilicet cuiuslibet cfte squale redangulo quod partibus lub-
ten(s bafis continetur ; igitur per quintum lemma prscedens talis
fedio circulus eft.
Lemma VIII.
a heriam fecabit in
caN Q. , per IJ
Poteft
pundo
fexti Elem.
Q.
Digitized by GoogU'
L I B E R P R I M V S; 55
nocccurque quot illius partes vnaquzqucpr^didlarum linearum con>
tineat, &c fimul additis omnibus illarum partibus, totius Tumm* me-
dietas circino communi fumatur in vna re£la Unca inftrumenti par-
tium i quo fado,ficque manente aperto circino communi, llatua-
tur vnus illius pes in altero crure inllrumeuti partium, ad pundum
differenti* qu* inter prxdidam medietatem & minoris line* quan-
titatem intercedit ;
vbi pes alter circini communis incidet fuper al-
terum crus circini proportionum, iignabit quantitatem medi* pro-
portionalis rcquifit* : Exemplo res not illuitrior ; inucnienda fit v.
,
L E M M A I XV j.a
- •
i
Lineam redam inuemre , tfta 'vna am reda tpuif iam linea data eamdem
haieat jrrofonioHem ad alteram lineam redam jimiliter datam,
^uam hac ad mnentam.
D
NR,
Atis duabus redis lineis, vt in
N Q^N R,inucnienda Iit alia linea qu* vni cum linei
neis
eam habeat ad lineam NQ^, proportionem, quam NQ.ai
inuentam > fiuc alias linex N R, adiungenda fit portio ea lege, vt
diagrammate VII. Tab. 4. li-
N Q^per 13 fezti, & ipfa erit altitudo oculi fecundum quam in ta- ,
bula
Digitized by Google
; .
LIBER, P R MV I .S. ;
5>
buU non Polum ipfi plano in quo cft circulus, vsrum etiam linea: a
puncto dillantia: per ccnrrum circulijuijxjierpcndiculariterercdta,
ipltus circuli A BCD E,^A:c. fccnographica proieciura erit circulus
perfectus ,
vel ad faciliorem Imius problematis declarationem &
praxim. v
Sit circuli dati ABCDEFGH diameter N R,ad quamcxvtra-
que parte Ilatuatur in diredtum Rue in eadem redta linea diltantla
data, vt in diagrammate propofito,NO,RP .-diuidatur
fiinilitcr
ABC.cuius bafis fit circulus ALC, huius veto diameter AC, vertex
coni punctum B a puncto C elcuetur redta perpendicularis
; CD
qu^ fit fcdio communi.s tabulx feu plani fcenographix Se trianguli
per axem redti ad bafim coni dico illam perpendicularem C D co-
i
L I B E R P R I M V S. 59
id efficias, peculiare tibi de illa fic inucnienda lemma prxmittcmus,
poli fcquentem propolitionem.
Dmo circulo in Juhicflo plano, data Jimiluer oculi altitudine punflum difian-
,
tix inuemre, ita vt apparem figura fime tpfius circuli jpenographia indan
fiefUone fuhietlo plano^ tinea d pundo dijiantia per centrum circuli iu-
fla creda,fit ipfia
quoque circulus perfeSlus.
dum i.ctiamfi centrum fit naturale circuii 4ilrcdef, 8ec. non efTc
tamen fccnographiam pundi I centri circuli ABCD, &c. verum
pundum i ipu correfpondcns, ve fatis patet in diagrammate.
COROLLARIVM S^CVNDVM.
Vnt & innumera alia quiadplanotumfccnographiampcrtincnt
S facis cutiofa
culatiua non
, fic
admiranda, lis prxfcrtim qui in Geometrica fpe-
funr verfati ,
ex quibus iuaindillimz ptopolitiones
emanant v. g. Ellipfis daex fccnographiam ad circulum perfeduin
reuocarc i
quando poflit circuli porno aliqua videri vt parabola vel
hyperbole, cuius ratio peti poccfl ex n & ii primi Conicorum
Appollonijj&ex commentariis Fcdcrici Commandini in planifphx-
rium Ptolcmxi :fcd de his fatis, cum in hac prima operis noftri par-
te, prxeipua nobis intentio fuerit, qux ad planommfccnographiara
ncccffaria funt tradere, vtpcr hxetyronibus reddatur facilior adi-
tus ad incclligcntiani & praxim fcquenrium propoheionum, qux
de quinque folidis regularibus Bc de regularibus compofitis , nec
non de quibufdara aliis irregularibus tradant ; Ad hxc igitur fine
mora tranfibimus , poftquam appendicem ad planorum fccnogra-
phiam fubiunxcrinius de inucnicnda in diaphano,pcc quartani pro-
portionalem, dati pundi fccnographia , cutiofum interca Icdorcra
Se fubtilitatum ciufmodi auidum remittendo apud Guidum Vbal-
dumin fua Pctfpcdiua, & Aguilonium^ opticis , vbi de proic-
dionibus , cum nos hxc pauca tantum propofuctimus, vt giiffum
aliquem de mirabilibus huius partis optices ipfi moucrcmus.
Digitized by Google
LIBER PR I MV S.
pundla KH
L hxc fccabit G 1 pro quarta proportionali, ad quam
,-
APPENDIX. •
Ad Jcenographittm planorum.
De inuenienda in ii,tphano,jxr qHartam frofortiorutlem dati pun(li
fccnograpina.
^
H
tam
y€c
liberat
eft methodus quam attigimus
propolitionis huius, qu.-e
in
quia facillimis
primo Corollario fexti
Digjti?<vi hv Googlc
LIB Ea PRI V S, M
pundiim A dircfta fccat vitrci-bafiin , fatis patet, quia hxc linea
B A communis clt fettio pauimciui fcu piam horizontalis , Se ra-
diofi fiuc plani optici in quo debet imago illius pundii A reperiri
ex dcmonlVratis (uperius. Illud autem radiofum femper concipi de-
bet rcdVum ad horizontem, propter altitudinem oculi perpendicu-
larem, quodiemper dl vnum ex cius lateribus.
Poteft ctiaro id fenfibiliter dcmoniVrari duiSIii faper vittei-bahin
I
H, linea horizontali FG, ipfi parallela, altitudine 1 F atquali alti-
DE. _
Vbi etiam non erit inutile aducrtcr^ianc quartam proportio'-
nalcm facillime polTe inueniri in ipfa vitrei- bah hac ratione. Da-
tum ht pun£tum A Se extera vt prius , ducatur primum i peda B ad
datum pundum A , linea B A deinde 4 pundo B, Kat B C vitrei-ba(i
i
Digitized by Coogle
LIBER PR.IMVS. <5
gramine HN a peda ad obicdi bafim pertingens in plano horizon-
tali non (it vitrci-bali perpendicularis ; Suppohto enim quod linea
ON eiufdcm fit altitudinis & in eadem a vitro diftantia cum linea
B A, qux diftantia notatur linea N P ad vitrei- bafini perpendicula-
ri : in triangulo GNH,ita eft N Gad R G, vt cft NH ad QH & ,
corollarivm.
TJInc fatis patet, longilfiraas etiam columnarum squalium feries
I I & feneftnrum fuperiorum & inferiorum in xdificiis aut ar-; ,
Digitized by Google
65 THAVMATVRGI OPTICI
cx dcclaruu fuperius axiomatis, remotiores ab oculo magnicudinei,
cstteris paribus, minorem fui fotmam in tunica retina imprimere, Sc
ideo minores videri : at in przfenti cafu diucrfa prorfus ratio eft , C
quidem, vt in longa columnatum zqualium ferie oculo exhibita
concedo minores apparere quz longius didant a vifu, ita ex fccno-
grapbiz przcepcis nego minores ede reprzlentandas, cum in plano
cibulz parallelo fupponuntur exidere :fuppo(ita enim illius colum-
nz quz direfte ante oculos ezidit altitudine pedum duodecim v. g.
fi deberent aliz hinc inde zquales realiter, vt ab oculo remouentur
pto obiedis ipfis fupponat & cumdem habeat effecdura oculis ei-
pofita feu fimilcm omnino notionem in intuentis oculum ingcrat,ac
obieda ipfa fi przfentia confiderent, quod certe euenitin cafu no-
dto, dum complures columnz zquales exidentes in linea vitrei-bafi
parallela . zquales omnes in diaphano adumbrantur, quandoqui-
dem fic depi^ zquales vtrobique Sc in tabula Sc in naturi, mino-
res apparent quz funt remotiores, quod autem debeant fingi zqua-
les, amplius cx propofico diagrammate 1 X. etiam Geometrice pro-
bari poted hoc modo.
Sint igitur dlue cohimnz zquales A 8, NO ex aduerfb fpc(datz
ab oculo , G ambz fcilicet in plano tabulz IKLM parallelo, qua-
rum vna B oculo propinquior, quod dirc^Ic ante oculum condi-
A
tura , altera vero NO paululum I vifu fit remotior, harum vero
>roie^ur.T in diaphano lunt O E R S, dico has effe inter fe zqua-
,
N O
A G B ipfi O G E, & G ipfi R G S ideoque per 4. fexri Elcm.
;
vt G A ad GD
,
ita cd A B ad DE. Rurfus vt G N ad GR,ita ed
NO ad R S ; fcd propter triangulorumN G A > R G D
fimilitudincm,
ed G A ad ,vtANadDR,&vtANad DR.kaedGNadG Rj
GD
igitur per n quinti Elom- eadem cd ratio GA
ad GD,quz G ad N
G R;idcoquc Sc ratio A Bad D E eadem quz O R ad N S,& permutan-
do, vt A B ad NO,
ira cd D E ad R Sjfed N O
fupponitut zqualis
AB, ergo erit etiam RS zqualis ipfi DE, quod fimihrer demondra-
bitur de quacunque alia magnitudiiic fimi)itcr pofita te aquali, eriamfl
DigitizGd by Google
L I B E R. P R I MV S. -
<7
longinimeab oculo recedat igitur qux i in aducrfis planis Tcu rabu-:
\x pacallcUs perpendiculares magnitudines, fuot inter fc zqualcs^
etiam iri ipfum diaphanum transtuCx fuat .tqualcs quod erat de-
,
mondrandum hoc igitur dabiiito fundamento accingimur ad pra-
:
.V^^
In TalmU didgrummate X. fint Une* AD ,CD reflts in Dt
- fmMtttr duo puniia m qualtbtt ad arbiirium AB,’CN, dutitntunjue re-
fla AN,BN, AC ,BC, nec non (p- FI paradtU D C fi
a pHnflo
t
I habet N H ad H B, I A
ita c(l
,
N I ad
per 1 fexti Elcm. fic pro-
ptercamdem rationem N
A C, quia parallela cft 1 F li<-
in triangulo
ne* DC , eam habet rationemad F A quatn N I ad l A , & h-
,
CF
militer,quia parallela cft F G line* A B, ita dl C G ad G B i vt C F
ad FA i ergo ita etiam erit CGadGB.vt cft adHB; ergo NH
per fecundam partem a propohtion is fexti Elem. parallela quoque
erit HG line* D C, vel I F qu* eft ipfi D C ex confttudiione pataU
Icla
;
parallcl* etiam erunt inter fe 1 , F G
,
H
quia vtraque cft ipfi
A B parallela eft igitur parallclogrammum 1 Q F , xquales igitur funt H
pcr 54 primi Elcm. line* 1H,FG latera oppoiita &: parallela , quod
dcmonftrari oportebat. ;
PROPOSITIO VIGESIMA.
Data linea alicmut, fiue punfli illius fiuhlimis perpendiculari altitudine fupet
planum, ipfius ficenographiam ,
Jeu altitudinem apparentem , fecundum fi-
tum quem habet in tabula reperire.
rimus.
Sit igitur inTabula quinta,diagTammaccX.Iinezalicuiusvclpun-
dlifublimisp, perpendicularis altitudo v.g.O P, quod fit vnum cubi
latus fuper ipfam vitrei-bafimperpcndicularitcr infiftens; huiuspor-
'I 'i
0
LI OPTICI
appanaRCiBr ciuna p wufto L,
luenirp opovteaK
talis ardragonaViic* ad vinei'
n.tnos hic eam ad bwam cast*
, ducanmt adaiicpod in
linc£
T. pun £tum C quod; Ra coUo'-
,
us demonftratio.
m]x(U huius linez AB altitudo
«intJo L, infidere fupponetur,
iua^ tabnli Gta£ccnogtaphit'
cnc diftaic fapponitur lor^tu-
» L, verfus A B,dttcapWi vitiei-
uitet ifl F,a quo tthtQta per-
demondrandum.
[gulo ANB, duidis lineis AN,
iatikontali arbitrarium , nullo
'i!iuc obiedti ab ipfa tabula,
>afim orthogonalitct ,
fiuc ad
fttbie^m dliagraintna in A B,
r liaez moctutc ad aUquod in
Digitized by Coogle
,
COROLLARIVM PRIMVM.
X cd cabi defgh iki
E his Eicile cuius vna
plano fccnographiam inuenire, vcpatct;accommodara enim ad
prorpcAumiphusicnographia, per primam huius libri propofitio^
bafis fit in fubic£lo
modis non carcat, propter qui alteri etiam aliquando m ptaxi an-
teponenda videatur.
Aduertat etiam hic le£lor,pjriufquam vlterius procedat in fceno-
graphiafolidorum, nos vt facilior & expetior fucccdcret operatio,
quantum pertinet ad eleuationcm horum corporum , neue pro iis
fubie£fa diagrammata nimia linearum fc fe mumo interfecantium
confufione mtticatiora redderentur, nos inquam radiales omnes S:
diametralcs lineas, quibus fcenographia planorum innenitur ,
con-
fulto omififfe , fupponendo tamen priufquam ad horum folidorum
eleuationcm deueniatur, ipforum icnographiam,per primam huius,
ad profpeftum effe accommodatam, qua de re fuperius fatis, ideo-
que folummodo prididorum (blidotanficnographiam fub vitrei-
bafi cum quibufdam pcrpcndicularibas & circuli arcubus ,fcenogra-
phiamque in tabula m
pariete delineauimus , vt videtur in dia-
grammate VII I. inTabula fexta,icnographia D E FG ad profpe-
<ium accommodata, & delineata in defg \ (Imilitcr in X.ahcdef
fcenographia icnographii A B C D E F cortclpondcnsivbi Sc illud no-
tadum venit, vltimi huius fccnographii delineationem intctcifis qui*
bufdam lineolis clfe adumbratam, vt facilius ab lis lineis diftinguan-
lur, qui poficriores folidorum partes exprimunt, quas c folis pun-
£fis conflare voluimus. 5
Dlyiti^tid by CaOO^Ic
L 1 BE R PRI M VS. yt
dlatu otthographix lineas nuncupari, & ab iis, (iuejab ipfaram di<
uifionibus ad horizontalis lincx pundtum aliquod cdu(%a$ , vt in
iifdcm digrammatis AC, BC HG, LG, } KG diucrfanim altitu-
dinum filaro poiTc nominari, vc a nobis impoUcruin appellabitur,
quod cenfui monendum hic appo(itc,ne nos moretur in fcqucnti-
bus terminoium huiulmodi repetita declaratio, & vbi eosvfurpari
contigerit,ab omnibus facilius intelligantur.
Sed priufquam ad (ineulorunt (olidorum fcenographiam acce-
damus, non inutile fore amitratus fum fequens Theorema propone-
. re, ex quo & praxis noRrz methodus confirmabitur , & ad lubli-
mium obiodorum repcticndam fcenographiam compendi; nonnihil
eruetur ; fit igitur.
GD ,
ita fe habet AB ad DE ; ergo perhabet
11 fcxti Elcm. vr fe
AT ad A B, altitudo nimirum oculi fuper planum, fiue ipfizqualis^
ad altitudinem perpendicularem pundii fublimis fuper idem planum,
ita DV, linea videlicet perpendicularis cduda a pundto imaginis D
baf» ipfius vfqne ad horizontalem, fc habet ad E altitudinem D
apparentem eiufdem punAi fablimis, fiipra D pun£(umbafis, aquo
cdudia eft perpendicularis, quod erat deinonftrandum.
COROLLA RIVM.
X his ita ftabilicis requitur quod
E num ad altitudinem
fi , vt altitudo oculi (aper pla-
extrema illarum pun£la too, 6c fume fpatium inter it< & 116, nu-
memm prius notatum ; hxc erit quarta
proportionalis j ideoque ex
deraonflratis fuperius tam in propolitionc 18, quam in hac vigefi-
ma prima, erit etiam altitudo «parens pun£li fublimis requifita,
quam in luo loco (latues & fic operando in aliis tabulam tuam
,
PRO.
Digitized by Coogle
L I B E R P R I MV S, 7j
Digiiized by Googie
CI
cft diuifa, trans-
im,ift HLK, &
lincjE HG,LG,
aratam efficiant:
i K ,
dimidium
at iitum ipfius
k lingulis fetmo-
dum occurrant li-
Y per propolitio-
uia raoulsc fcu fe~
{urio ,idcoqac edu-
lies altitudini na*
oQpndunt vitrei*
ius hxc altitudo in-
dcbentfuper pun-
G,io«,&ab ipfo
rx ,ipfa erit altitudo
lilitcr & altitudines
parallela il
iperpendicolarisyr,
Icur iierepeitis alti*
,
etiam adumbra*
irpus fupp.oneretufi
landas effie duxi,vt
ilatcta Ss faciesex*
ms, qualia fuppo*
Ii praxi deleniantur,
Itte bofce fccnogra-
ratim aJumbraui
cislX.& Xl.po*
'•*.
/rc-.
s ad hoc necdTaras,
iis ibik qua* id
jcatti aHdt}i,vel
tum^^teiubmif*
co lingoli iplius an-
al> iis notie,ptout
t, ducantur ifenia: ab
i delineatio, quam
'erfo*
by Google
.a
LIBER PRIMVS. 75
T
ptchcnla
ideoquc
Etracdrum,cx vigcITroa fcxta definitione vndccimi Elcm.
figura folida quacur triangulis squalibus &
qus omnes inter fc angulos & latera habeant xqualia,
.i.
Digitized by GoogU
A
lat in pun-
bacict in A, •
ilum, cuius
rathctus de-
I trgo (i line®
\) Ichniu H K;
n quod fit a
is quz alacc-
rquicur datis
tnun quoque i,
c IK, £c re-
ti erit zquale
huius folidL
ceremis HK,
n, vtiam di-
ducamus ad
ri poteft. v.g.
L.KLicoiv-
fcenogtaphiz
^
^ uitet in pun-
Iteiam occul-
teansfetenda
raphica angu-
d inucnienda*
i£c0,cdu>
ipdus adpun-
iungantur tc-^
m pun£lonun
abiero plano
>hia, vt patet
Mtonetn pei-
Tab. 5.
dis regularibus
ione, quamuis
;rtus Dureius,
loi anonymus
quam plurima
& irregularium
KM ,
eximia^,
thodum aut
gratia , ad Tc-
> ortographiara
I
L 1 B ER P R I M V S, '77
<leterminandam,ncc minus autlior(sfupranominaci,qui quidem om-
nes communi confcnfu, pro altitudine huius folidi pcrpendiculari-
icr in fubieiao plano conftimti lineam aflignant squalem CM, id
cR, longitudinem linex ab vno icnographix ABC, angulo ad op-
pofitumlatus perpendicularis quorum fatis cuidens & manifeRus
,
cRenor,n quidem hoc modo folam latemm inclinationem ad (ub-
ieAum planum refpiciunt , nihil aduertentes de ipfis planis fcu fu-
perHciebus folidi, quamm etiam ad idem planum inclinatio negli-
genda non cR.
O
&
Ctacdmm,
odo
ex Euclide 17 definitione, lib. ii. eR figura folida
triangulis squalibus &
xquilateris comprehenfa , vnde
duodecim habet lacera xqualia, angulos planos viginciquacuot,
qui fex folidos conRituunc i it autem Ratuatur hoc folidum iil ali-
quo plano, ita vc linea oppoAtos angulos folidos connedens eidem
plano At perpendicularis , atque ab illius quatuot angulis folidis,
quorum apices in eodem funt plano horizonti parallelo
,
quod ex-
tremos oppoAtos angulos connc;^cns tinea vteique At adredos,-
fiue
fi inquam ab iis angulis perpendiculares demittantur ad Asbiedum
planum i hx quadratura efficient pro ienographia folidi requiAdt.
Sic , exempli causa, in diagrammate X 1 1 1 1. Tab. 7. datum pun-
dumEjin quo perpcndiculariterincclligaturconfiRcre Odaedrum,
D A perpendiculares ah eleuacis an-
cuius lacera funt xqualia linex i
funt & xquales omnes ipfius anguli f^idi ,RecelSiin eR. vCab Ami-
.libus & xqualibus Amilicerque inclinatis planis angulinefformcntur;,
vnde & linearum quibas didi anguli plani contincncuc.&i qux at
folidi dcAnitione xquales intec Ic funt, eademi quoque inclinatio,
effe debet t fed A D longinida eR lateris vnius, eum llin.ad Unoaas
K iij
,
;g THAVMATVR.G1 OPTICI
per oppofitos angulos inclinatione ; ergo E F, ,
xquales, & GH &
{imilicer pofitx altitudinem folidoruni angulorum dabunt quorum
,
Jiguram exprimere.
T Am
eft notus in Geometria cubus, immo apud omnes, quam
Digitized by Googie
'
LIBER PR.IMVS. 7?
lialem, quz per corporis adiafoliditatcni abangulovno Iblidocran-
fitad oppolitum, qualis cft, in cubis diagrammate XVII. adum-
bratis , linea vttaque pundtiata eu,ou.
lam fi hoc folidum ita conilituatur in plano, vt ipCu{ diagonali
eidan plano orthogonalitcr infiftcntc, illud in folo cubus contin-
gat pun<5Io , atque ab illius extremis apicibus (iue angulis rolidis,ad
lubicdium planum perpendiculares demittantur i deferibent hic per
defignata pumSIa v. g. H K LMN, hexagonum
I regulare, fia«
triangula duo squilatcra & xquiangula fimul commiila , quorum
latera diamecralibus quadratorum cubi erunt xqualia, vt facile po-
teli agnofei in propolito diagrammate, vbi in o, prxdii^a cubi dia-
plano conlHtuii.
pnrciuin ,
fcu
licct llatuendo
iibtcnfam
ido fubtcnlain
IlKLMN.cui I
>s
,
pro icnogra-
im accommoda-
Jium Icala pcrfi^
punilum
id ctt apparcnus
&a pundorr,
collocata in o,
0 plano petpcn-
angulorura rj,
ndiculariad it,
cnt t^.nr, alci-
igulilupcr pun-
nullamque ideo
njin hpy altitudi-
(itudo folidoruin
, & clcuata per-
mf i
fupcreft ad-
um, quam dabit
1
pataUcli/_f^ i in-
jat^runcomiiiuin,
perfoSa expofiti
lineis punda
in quo tria cubi
X in eo folidi fitu
is dcfignauimusi
mus quo polUnt
,
li
is fccnograpliiam,
is libere penderet
iupra primum cu-
hiz linea videtur
E do- iolidotiint
te quis dcfidc:
vitrei-bali elcuata,
tioatm, & m cX’
lUSr.
linea aliquo fupra
;ti cubi exemplo ap-
lcalaTYZ.v^i’
diiSa ortographi-T
linea
Gb()gle
LIBER PRIMVS; ‘
8 t
COROLLARIVM.
Rroneam circa hoc problema confttudiionem vidi a nonnullis
hibent, quam hic proponere fimul & reprobare non inutile ptotfus
atbitratus fum quia elfcdlum fcenographix legibus alloqui non
,
L
81 THAVMATVRGI OPTICI
& inferioris pundalQ, obtineant, in his etiam HB, E C, diagonales
exprimunt. Quibus omnibus ad fccnographixlegcsitadifpolins, alte-
rum ipli cubum inferibunt hoc modo, vt folidorum angulorum in-
fimus, in quo debet folidum confiftctc in pundbo Q, inferioris ma.
ioris cubioafis medio conftituatur, oppolitus vero ipfi, pundum I,
fuperioris prxduSi maioris cubi faciei medium contingat, bina &
cius latera oppofita N
K L, O, ad oppohtas cubi cui in fetibitur fa-
cies applicentur extera denique, vt in pridiefo diagrammate de-
;
COROLLARIVM SECVNDVM.
H
nino nefeiunt
mant ea
ego monendos cenferem iyuiutit.i-au, huc Geometricis ele-
ic
Digilized by Google
LIBERPRIMVS. «>
Quam in cxpofitis quinque corporum regularium diagramma-
tis , Icquitnur n.cthodum , poterit quilibet eam ad arbitrium in
aliisquibufcunquc delineandis, pracfcrcim regularibus compofitis
adhibere verum fi propofiti alicuius folidi icnographiam Geome-
:
4, &
Daniel Barbarus 3. parte fua: Pcrfpeiiliu* docent & pr*-
feribunt , vt lis ita fabricatis tum vcftigij feu ienographi* , tum
ortographia; verat menfurae Si altitudines elidantur , cum quibus
poftea facile poterit Se ad data; regula; prarferiptum & citra erro-
rem operari , 11 modo vel leui praeditus indufiria fuerit :
Qui vero
Geometricis conftru<ilionibus aiTueucre, folida h*c regularia com-
ad profpeiAum accommodare medianti-
ofita poterunt in tabula
re^aribus limplicibus , difficiliora videlicet facilioribus inferi-
E us
bendo exempli gratia, cubum in eo (itu, quem hxc propofitio re-
;
Digitized by Google
, .
LIBER PRIMVS. 85
BZ, CZ, &c. altitudinum Tcalam delineauimus,ex qua nullo ne-
gotio omnes omniutn foLidomm angulorum diminutz altitudines
emantur Iit enim A D in ortograpRiz Unca naturalis altitudo an-
: ,
• bratum in figura X Xl I.
^OROLLARI-VM-
•
Q Vi huius folidi figuram in fcdione apparentem deferibunt
pcrfpediui, illud vt plurimum fuper vno planorum fuorjm
conltitucum adumbrant quare ego illum ad maiorem difficultatem
\
fibidelineandum proponerent,nccpofrcntipfiusicnagraphiam&ot'
tographiam inucnirc,hanc e propofirionc trigcfima fecunda fequen-
ti,vbi proponimus folidum illud ffcllatum, quod ex dodccaedro in*
feripto icofaedro nafeitur , poterunt accipere \ huius etiam exem*
pium habet Samuel Marolcfiusded prxtctquam quod non clf abfque
errore, folum huius diagramma fine vlla declaratione exponit.
Poterat autem huius folidi ad eum , quo illum delineauimus,
modum conffituti Geometrica conffrudionis ienographix Sc orto-
graphix demonif ratio inffitui ifcd quia multiplex planorum Si an*
L iij
I
eam ,
qiKcque
cum ei le-
huic cuperem
nexili i marem:
^ mfulendus erit
fuxpcrfpc-
i
o — — •
IMA. ,-
frxdtfho» aap-
I
i figuram
‘olidorum nu-
I Elcm. figuram
fisconimccur,
^
1-
los xquales fe-
fblidus quilibet
loc ita confti-
linea przdi^o
ntingat pun£lo
pundo A, &a
- ittantur in pia-
K D 1 e H qu* ,
B , cum tertio
folidi ienogta-
fiiffa, vt anguli
expoonco dia-
|(cm ienographia
erit , hoc modo.
'
pardum , in li-
quo fic ma-
femidiamecrum
lagona inferibi.
Iis habiu ratione
at circini propor-
lerc duo pentago-
Ita, & videtur in
igulorum referet
ictur, nempe BC
I L, intercifis li-
tantummodo
^ Udes propof. i<;
aographia, orto-
Digitiz^ by Google
,
LIBER PRIMVS. 8;
graphicas altitudines inucnirc dcmonftrat enim lineam quxin Ico-
;
quod cft in ipfa vitrci-bafi, integra ftatuctut, quod nullam hic lo-
cus 'obiedorum diminutionem fcu contradionem admittat ; ha:c
igitur altitudo etiam in apparenti figura erit ; fuper punda vero
Digilized by Googie
LIBER. PRIMVS. S9
iquilia, bafcs fiuc fuperticics eorum omnes inter fc fimilcs S: .xqua-
les, anguli denique omnes fplidi aiquales : vnde &: ipfa corpora (t
tem folidi, feu numerus cotum poteft repetiti (imul addendo vtriufque
folidi componentis angulos omnes folidos, fi tamen prius a quoli-
bet vnura exemeris .i. fi ab vnoquoque folido fimplici angulum
vnum abhuleris. v. g. ab odto cubi angulis folidis vnus fi auferatur,
feptem reftabunt, & Odtoedro vnum (i abftulcris , quinque fuper
funt, quos fi prioribus feptem iunxetis duodecim Hcxodfacdri foli-
dos ancul os limul conftituept.
Similiter & Icofidodecaidrum a Dodccaedro pentagona duode-
cim, ab Icofaedro viginti triangula mutuatur, & ab vnitis viginti
angulis folidis, duodccimque alterius, ablatis duobus, decem &odfo
hbi retinet.
Eft fic aliud folidorum regularium compofitorum genus, qux etfi
prxeise duorum regularium fimplicium lacera & bales non .obti-
neant, fua tamen latera omnia intet fc xqualia .xquales folidos &
angulos omnes habent ; vnde &
ipfa fi aliqua fph.xra fux quanti-
tati ptoportionata concluderentur feu inlcribcrentur, prxdidfis om-
gularia compofita ,
redo nomine truncata feu transformata appel-
lari (i quidem a regularibus (implicibus quinque, quorum diagram-
,
1
,0 THAVMATVR.GI OPTICI
Pn-etet bina primi ordinis regularia compofita Htxodacdrum
videlicet& icolidodecaedrum, de quibus fupra , ne de aliis tacea-
mus, volumus a quolibet regulati (implici, alterum fecundi ordinis
deriuarc nimirum a Tetraedro feu pyramide iquilatcra vnum a
; ;
hy Googlc
LIBER P R I MV S. .
figuram expriment.
Simili prorfusmodo procedendum erit in regularibus compoh-
tis fecundi ordinis, quorum primum hexagonis quacuor regularibus
.i. .-cquilateris & aquiangulis.totidemquc triangulis aquilateris con-
tentum, ododccim latera, angulos planos triginta fex ,folidos duo-
decim plfidet. •
vigintiquatuot folidos.
Odaedro etiam aliud inferibi poteft eiufdem ordinis, quod,etfi
a praiccdenti ; cum ipfo tamen conucnit in eo quod totidem
differat
habet numero latera, bafes , angulos planos (olidos ; conftat enim &
o£lo hexagonis regularibus, fex quadratis, lateraquc habet triginta
fex, angulos planas feptuaginta duos, viginti-quatuor folidosi&
nafeitur autem ab^OiSacdro, diuifis in tres partes xqual es fingulis
illius lateribus, & rcfciffis perdiuifionum puniSba fexfoliJis angulis,
e quibus exurgent alij quatuor &
viginti.
DoJccacdro item vnum ex hoc ordine corpus poteft inferibi,
quod duodecim dccagonis regularibus; viginti triangulis iquilatc-
riscomprehenfum , nonaginta lateribus , angulis planis centum
oiftoginta, qui folidos fexaginta conftituunt prarditum eft. Nafeitur
autem e Dodecaedro fingula diuidendo in tres partes
ipfius latera
arquales, duiftifque a quolibet diuifionum punifto ad conterminum
iibi rcdfis lineis, qua; viginti angulos folidos, abfeindent,
illius &
fexaginta alios efficient, ita vt balis quielibcc pentagona in dccago-
num regulare transformetur.
Denique Sc ab Icofaedro poteft vnum eiufmodi ccsrpus cduci,
quod hexagona viginti & pentagona duodecim componunt, dant-
que ipfi, vt & prxcedens habet, latera nonaginta, angulos planos
centum odfoginta, e quibus folidi fexaginta conficiuntur habet au- :
arus tertia
irregularia
conmiione
^axime ty-
us elicere.
I A.
iffojita, o{}o
vilogorus.
nus,appa-
; & difficile
[ularium in-
haud inuti'
dem ex hac
bus certam
1 ca, quam
;t, praeferi-
init.
um folido-
XXVII m fuerit ca
itrapezia fi-
EF, in dia-
adogonum
Kollocanda
centro di-
i, per L&
erunt per-
'.diagram-
Digitized by Googlt
1
LIBER PRIMVS. 9j
matis X XV 1 .
petpcndicularitcr ftatui ad pumflum A diagramma-
,
extra tabulam interuallo, nimirum fex ferrac vnciis fupra vitrei- ba-
lim eleuatum , licut & ab eo pundlum dillanciz vnciis decem in
eadem horizontali feparatum ftatuimus, vt horum f»lidomm ele-
gantior pronenUcc alpedtus ji ) fic ergo difpofita altitudinum fcala
poterunt in ea, quemadmodum & in prxcedcntibus propohtioni-
bus omnes altitudines inueniri (olidorum 11545678, quorum ic-
nographiam integram non exprefli,fcd quamor folummodo ante-
riorum , ficut nec omnes fcenographicas in fcala omnium altitudi-
nes.ad vitandam confufionem quam tot diuerfx angulorum exalta-
tiones, variique horum folidorutn (itus huic poflent operationi ad-
ducere ; (ufficiet enim fcirevnumquodque eorum pro ienographia
fua particulari trapezium OPZ.fimile occupare, ad quod appli.
cantur in minori folum trapezio, quale cft 4* bb ecdd, vt videtur
M iij
:
r 1 C 1
altitudinem realem
ptaphi.T linca;i'ecun -
voluimus dcli-
:ione
I fcenographic* ca-
5
mediantibus parallc-
cxprclGmus.
folidorum quorum-
jue etiam multo plu-
cu potius idxa , quam
culo ad annum 163S.
m Clcmentinara ap-
aculo videntium ocu-
entia folidorum dia-^
tum adornant fupe-
idiofis fore arbitratus
ima apparent ,
ea ta-
:ilia fatis futura bnt
ESIMA.
iter JkILti figuram in
n planorum nonnulla
ftituunrut a bedefir, e(l
^od bv Googk
Digitized by Google
,
L I B E R P R M V S.
I 9j
terius apice i, habeat proiedlacam,vc ex parallela KH I» ad quamiu
punifta KH, perpendiculares cadunt ^H, iK fatis dignofeitur.
fupcrficiei c, linea CD ,
&c. Et fic abfoluitur tum vniuerfalis, tum
particularis omnium (olidi planorum ienographia : Quadratum qui-
dem KL M N,erit duarum, vt iam diximus, quadratarum fuperfi-
cicrum, inferioris vnius, alrcrius lupctioris veftigium i fic & fingula
parallelogramma IBLK, HKNG ,NMEF, MDCL, &
vnum-
uodque larus odogoni B C D E F G H I folummodo fuper- ,
vnius
S cici triangula vero lingula IKH,BLC.DME,GNE duorum
;
96 THAVMATVRGI OPTICI
lam vt cx co folidum pyramidale (Icllatum ,
quale diagrammate
1 H exhibemus, poflit crfbrmari ;ad priparanonem, maiori odo-
1.
Digitized by Google
1 ;
LIBER PRIMVS. 57
ftellatum pyramidale re£lc & concinne adumbratum, quale tibi in
diagrammate 1 1 1 1. exhibemus»
H
rum
lefcit
Sc
,
Aud dubie non cft facilius huiufmodi folidum deferibere
quam prxcedens, fi quidem fatis implicatur varia fupcrficie-
angulorum ftellarum, c quibus tan quam aliquod vnumcoa-
inclinatione & proiedlura, qua: quidem faalius & commo*
dius cognofei poflent & annotari , fi tale folidum in cfTc vero ac
rcali ac in co ad quem delineandum efi (itu ac politione prxfcns
oculis fubiicerctur, ac manibus trad^aretur i nihilominus cum non
habebitur, nofle fulciet corpus hoc c folidis fex (fellis componi, vna
(Ili fupctficic, videlicet interiori plana' ac vniformi, exteris nimirum
ad exterius multiplicibns (c in prifmatis formam concurrentibus:
harum ftellamm fingulx odio tenent radios, e quibus quatuor cum
conterminis quxlibet iungit, ficque iis anncdlitur, quod de
aliis fibi
hoc modo.
Defaibatur primo odlogonum minus abcdefgh deinde ^pun- ,
iiioris anguios,
nl> Scty Scc. tlc-
celia in o(3ogo-
c]ux duarum l'o^
int icnographia;'-
s funt horizonci
pcrlicicbus, iun-'
uUe ducctucGA
ecVos condiruac;
AC,CE,EG,
os vnicxfjuadti-
r circulus occulr
1 ipfius quadrad
s rcmancaciquii
u quadrati laccTc
.Iliis inuiccm per
1rerum habebitur
1 quidem primo, ,
t rra opponantur,
planz hiperficics
phia intra illud
n(i illi reiia U-
itiir modo, lii-
rammatis VlIl. ^
imum,vt modo
lineatis duobus
/i\
redx tranfeun-
G A.intcrfciiio-
defignabunt, irf^
limmis prqpo(iq>
ammate fceno-
apicibus an-
lis
eu interioribus-'
tc apundlisdd te
icndioiUMidc-
R larum faciei in-'
Ufqtte horizon-
iromm lineam,
ad qu* termi-
& ab interio-
im pleno defeti-
^ ;iaphia dchgna-
reliquiscrit diffi-
ad profpciium.
^V t-
OiQitizecU Googie
y
Digilized by Googie
l‘
Digilized by Googie
Liber p r f mv s. 5s>
pct primam fmiui,quod vt fiat,cx omnibus icnograplu* angulis &
puniAis pricipuis perpendiculares vitrei-bafi adducentur qua: cadent
in figurae V 11 ^
puncFa i, t,j, 4,j, 6,7, 8, 9, 10,
ha:c linea i , 13 , in fuas parces dillribuca, vc videtur* ottogtaphia
erit corporis propofiti
,
quamobrem , vc in fiipcrioribus* ftatuetur
ad vitrci-balim perpendicularis a latcreplana; vcftigij fccnograpliiiE,
vt in diagrammate V 1 1 1. in GiHi,l3,K4, L5,M«,N7, 8* 0
P 9, Qio> Rii}Sii,Tr3i vbi etiam illud venit aducrcendum ip-
fam vitrei-bafi non immediate infiRere,!! quidem folidum hoc Rel-
latum duobus aliis diuerfz Ipedci Iblidis j vt cius elegantior ptoue-
niac afpciRus voluimus imponere* ideoque in ortographiz Unca duas
altitudines EF, FG, fuppofuimus primam quidem Colidi ;
ff gg h h,
quod poteft HexoiRaedrum irregulare nuncupari alteram vero F G ;
bus expletis conRtudla erit altitudinum fcala, in qua &cile erit tum
maioris folidi Rellati , tum minoris vtriufque fcenographicas altitu-
dines defumere, quod melius intelligetut ab exhibito diagtammate,
quam quacunque verbali deferiprione, przfcrtim cum in eo ficuc
ex
& in przccdenti figuram ortographi* integram ,
qUafi fecundum
cius planum feu velrigium dclincaucrimus , vt melius mutua ienogra-
phiz & ortographi*, correfpondcntia oculis fubiiciacur, qu* me-
diante linearum parallelarum & perpendicularimn occurfu 8c inter-
fciRionc folidum hoc circumferentia oiRogona toncludunt.
Digitized by Google
Digilized by Googli
} ;
LIBER PRIMVS, nt
diate ,
vnutnquodquc fcilicct proximo fibi,ica vt cffbrraent du£I*
line* decagonum N O PQRSTj Sec. & anguli pentagoni BCDEF
icnogtaphiz inferioris fupetficici huius folidi connctlantur rcdbis
biis in maiori circulo , redfis lineis iritercifis H ii, I O K Q_, Scc. quo
,
nem & (itum quem tribuimus huic folido quod quia eadem fua ,
[idum hoc Bellatum primarium pluribus iBis aliis infiBit, Ideo prius
ad vitrei-bahm AN, in linea perpendiculari ,
Batuendx cmnt AM
diuerfz iBorum foli^orum altitudines ; Batuatur ergo primum lon-
gitudo A B , pro altitudine rcali parallcpipcdi qualisnimirum
lignatur numero , in diagrammate I X. & erit diminuta fcu appa-
i
numero 3, & DE
xqualis linex 4, pro alritudine minoris parall»
lepipedi m
quo,vt diximus , immediate cunquiefeit folidum Bel-
latum cuius altiflldines reales ottographicx defumentur, vt monui-
mus ,|C diagrammate XI. & in hac perpendiculari AM,conBiruen-
tur,ita vt E F fit latus decagoni inlcripti circulo Y E e ZF/, Ad Gg
Hh e c deinde F L , xqualis femidiametro ciufdem circuli A Y , &
\
Di G( ogk
.
XXX. vnde & erit quafi apparatus quidam , ad Secundam libri fe-
cundi propofitionem in quo de iis figuris a<duri fumus qux reda
,
rL-
DiJilied by Googie
,
Liber p r i mV s. £Oj
COROLLARIVM.
Er hinc caindcm propofltioncm facilc cft.fcdilc illud, quod dia^
P grammate XXX. cxprellimus ad profpcc^lum accommodare»
,
fg.
Quoad extera idem penitus cft cum cubo diagrammatis XXIX.
Ideoquc poteft, vt ille, mediante ortographia & altitudinum fcala
hic ad (inidram in Y X A BCD Z, collocata ad profpcdtum defi-
gnari, contrada primum,vt multoties iam diximus, per primam hu-
ius libripropofitionem, illius ienogtaphia, qux Geometrice deli-
ncara exponitur fub vitrei-ba(i in ahed.
Notandum vero cd in przdida fcala integram fcdilisaltitudinem
ede y Z ; rcclinatotij , A Y ; pedum vero , D Z, & fic de alus qux
ad proprium in fcenographia litum transferentur, vt odendunt pa-
ralleli aliquot ab ipfius ledilis fcenographia ad fcalam. Se a fcala ad
rc ,
fcd partes aliquas vcluti commidurarum fpatia omittere , dt
ea qux occultantur & qux fub afpcdum cadunt diligenter ob-
fcruarc.
Studium etiam debet in eo poni principale, & fumma diligentia
adhiberi, vt pundum principale fcu concurfus, nec non aliud,' quod
Digitized by Google
.
TC 1
lentet ,
vt ex iis clc-
c i alioquin criamft
. operetur, poflet ta-
dcfctibcrc, vt vix eo-
,quod quitiem verum
is delineationibus, &:
d fecundam 1'ccim-
aliquid determinare
6c modis quam- ‘
lim ,
quam rationem
-pftilfimis poitent af-
QVARTA
proportionibus
minanda primum cft
idiagrammate XXXI.
A Q
B. T^m/. H ZprJ**n*4\
C I
11.Jmtu K
E. Sm^ud. L yLittinu L
F- Hfjiotntiitthmm M
•a
Digitized by Googie
&
L I B E R. P R I MV S, lo?
ficproieiiuris plinthi vtriufquc, aftragalorum & aliorum membro-
rum, quorum nomina hic iifdcm caradlcribus ABCD,&c. deii-
gnantun fiet primum icnographia fcapi ipfius column*, circulus ni-
mirum O Q
P , cx feraidiamctro N P delineabitur deinde ipfius :
Q^y INTA.
!i Utnoi
iffraphici
Digitized by Google
.
LIBER P R1 MV S. 109
perpendicularibus ,
qu* proinde omnes in fccnograpbia debent ad
pundum primarium X, limul concurrere ,
per leptimam propof»-
tionem huius. Ex accommodata igitur ad profpedium ienographia
educentur diuerDe altitudines, vt in ruperioribus , immo facilius
propter illarum omnium linearum ad pundlum principale concur-
lum } dudVam enim v. g. e fummitate vertic.ali loricat valli lineam
Ef, ad pundlum principale.fi velis terminare fecundum longitudi-
nem cibi ab ienographia defignatam, ducenda cibi c(l parallela E^,
vfque ad ortographiz lineam, aduercendumque vbinam/d, e plano
cdui£ta fccet bY, nimirum in J, a quo ducenda ell alia parallela, vf-
que dum lineam £ e, fccet in r.vbi determinabit longitudincmquz<
litam : fimiliter potes & in cztcris operari, vt fubiedlum oculis dia-
gramma fatis cxprefsc innuit , ita vt fupcruacaneum clTc videretur
per omnia fingillatim membra difeurrere; immo &
Rudiofo ledlori
plus haud dubie czdi) quam vtilicatis id aderret, fi quidem ex prz-
cedcncibus magnam fibi facilitatem in hac praxi comparalTe creden-
dus ell.
Paucis ergo expedio quod fuperdl circa fecundum huius Tabulae
xo. exemplum, quod cibi in diagrammate XXXIII. proponitur,
refertque propugnacula duo munimenti regularis pentagoni maio-
ris ordinis, vt diximus, ex Adami Fritach methodo conllrudli; val-
lum nihilominus folum dclineauimus, abfquc fuccindhi fcu valli in-
ferioris ambulachro , czterifque in d iagrammate fuperiori X 11 X X
exprellis, propter angufta nimis hic fpatia, vnde fit ciufmodi partes
valde contrahcrentur,proptcteaque difficile admodum portent expri-
mi i cx iis tamen quz adumbrauimus fatis cognofcicur idem penitus
erte fiuc partem munimenti delineandam fuicipias, liuc totum ip-
fum munimentum adumbrare velis vbique enim ex daxis menfuris
i
COROLLA RIVM.
Nutilc lam elTct ac fupcruacaneum plura in medium exempla pro-
J ferre, quandoquidem cx iis quz Uneauimus fit difficilia facis mihi
videntur, potcll lludiofut lc£lor fufficienter edoceri ad quodcunque
obicdhim ex fccnographiz legibus contrahendum modo illius Sc ,
O iij
1
Iio THAVKiATVRGI OPTICI
reatibus & Gcomccrids hauriri, (i determinatas habuerit, ex quibus
habitis poteft operari, vt per hngutas huius libri propohtiones pa-
tet, vbi vfus & praxis huius noftr.t methodi fatis innotefeit.
opere, cui titulus cll, Ingdmo de gli occhi, gyc. edilb Florenti* anno
1615, fatis dilucidum & amplum difeurfum inllituit & quomodo in
by Googie
LIBER PRIMVS. iii
dido cafu fccnographicis vtcndum delineationibus declarat capitu-
lis i8, 19, & tt. Ab eo tempote nollros inter Gallos ha-
lo, II,
buimus D. Alcaunie ejui de ea methodum Ipccialem, cum vfu cir-
cini optici ad hunc ededum conllrudi nobis reliquit Potuit vide- :
fit ledor Rudiofiis pro fuo defiderio illorum opera confulere & rem
H ,
quod etat dcraonftrandum.
COROLLARIVM.
X hac propofitionc fcquitur quod in difpofitionc puniftorum
E & linearum quibus in noftra methodo vti confucuimus cuc-
,
poftimus. in
fi
hy Googlc
L I BER PR I M VS. nj
acH perpundlum H, ducatur LM, parallela vitrci-bafl FB, omnia
ciuldcm line* punfta in fimili fitu fccnographico inucnientur, per
tertium Corollarium fext* propofitionis huius libri .i. a vitrei- bafi
didita fiue vitra fedionisplanum conditura pedibus decem , qua*
omnia fupponimus iam demondrata in prioribus huius libri propo-
fitionibus.
Iam vero cx demondratis hac propohtionc dicimus quod fi in
in
tabula V. g. F IKB, cuius vittci-balis F B
fit pedum decem, ita co-
-hinabit in N, pun-
geris tibi erit facil-
uc a vitrei-ba(i di-
ic. ininfinitum , &
bus poftea defumes
minus diminuti ap-
j
'
IUS a vitrei ba(i di-
SEPTIMA.
u(e dclincata, ex
minatam dTc.faltem
ficut & obicdorum,
Ititudinem oculi, 6ec.
cmpli gratia , in dia-
lae elt duodecim pc-
jpfius oculi a fcdionc
odo , altitudo oculi
minari Se agnofei ad
'tatis propolita nobis
'imatc XXXVI. ha
labentc vitrci-bali F B
antur in FT, vt con-
'itrei-bafi FB ; deinde
dem vitrei-bafis ,
du-
horizontali pundum
rxfcntac diagramma,
landa (upercit in ho-
: ab A procedat ver-
'd reliquum eft in ra-
Digitized by Google
LIBER PRIMVS; ii,
bulajadeo vt ab A, ad C, fint tantum fex pedes,' vt ex menfura
dignofeitur ex iis tamen quz fuperius a nobis demonilrata funt
:
linea S A, pundum V, quod vno pede didet a vitrei- bafi, non mi-
nus quam u fada clTet operatio per menfuras rcales & veras fecun-
dum totam decem Bc odo pedum extenlionem , quod a^ nobis iam
demondratum cd duda igitur in tranfuerfum tabulx per pundum
;
,
duni fcu menfuratum fugientium fcala, beneficio parallelarum du-»
darum per SV, op, &c. qux cafdem diminutiones proportionales
defignabunt in didis lateribus F T , B C , ad punda 1,1,3, 4 > 5>
IO, 15,10, vt videtur, quod fufficit ad inueniendum fitum obiedo-
runi fcenographicum fecundum quod plus vel minus didant a vi-
trci-bafi aut vitra fedionem condituuntur. v
Quod vt fiat in exemplo ptopofito, confideranda ed in Geome-
trico diagrammatis XXXV.
cubi ienographia GHIK, & inci-^
piendo a primo angulo G, agnofccrur ex Ima IQ, menfurata in
fcala YZ, ipfum angulum dillare a vitrci-biifi duobus pedibus Sc
vnciis 9 , fine tribus quartis pedis vnius ; ducenda igitur erit bene-
ficio fcalx RA
S, vt diximus, parallela a
,
Gi
quxdiftct a vitrei-ba--
fiduobus pedibus Sc. vnciis nouem , & in hac parallela erit fccnogra-
phia quxuta anguli G i led determinandum fupcred: iri quo linex
pundo ad quod fumenda ed in Geometrico diagram.
i XXXV.
perpendicularis G L, & menfuranda in fcala YZ, Sc dum inuenta
ruerit ede dimidij pedis, fiimatur quoque in tabula fcu fedioue di-
midium pedis vnius fcenographicc , (cilicet in parallela a. G b^Sc
datuatur ad finidram linex Q^A, erit autem linea LG, fecundum
lucnluras diminutas fcalx FT ,
Y
quam diximus elfe condrudam»
Digitized by Google
P T CI 1
X diminutis obie£kdrutn
iorum fccnographia, ad
3 n Geometrico diagram.
iS in fcala YZ , (iue alias
cz partis pedis vnius cir-
rduccre perpendicularem
eundum menfutam de-
>G 4, duiSlam per pun-
endz funt perpcndicula-
vnius , fecundum diuer-
,n eadem fcala, l'ed fuper
0 inuenta omnia fceno-
jnuenienter rcdlis iungi
inGHlKOPNM: Et
>hica apparentia Tetrae-
dorum pcrpendicularitcr
1 X X \r Icnographia R
onuimus ad propofitio-
dem pauca debent intel-
ito paradigmate czterif-
Itibus dcmonllrationibus
Theoriam & praxim at-
dicam amplius, ac huic
^roie^ionis genere quod
45-
f. Aguilonius in Optidi
|finira : Secundum ex eiuf.
ium ex iufto oculi inter-
Digitized by Gf-oglc
LIBER PRIMVs. 117
nifphxrium loinnisde Roias,dum infinitam eiufmodi didantiath
non probat, quippe qus & rationi repugnet & legibus vifionis non
minus quam ipfius artis Pcrfpe^tiuc non dubitamus tamen ingen-
;
ges deferibuntuT, vt
rubtilitcr & ingeniose admodum proponit
Aguilonius eodem libro ; immo quod ad propofitum negotiumma-
gis attinet, etiam xdificia &
quarcunque libuerit ex iliius legibus
poflimt in planum tranferibi ; hc enim Vitruuius monet lib. i. cap.
1. PoReaquam planum quod vocant Geometricum
futuri zdificij
icnogtaphice delineatum cft,e veftigio cuiufque lateris infiftentis,
frontem dired):^ obuerlam ortographice dcfignati oportere, vt iana
totius operis fabrica atque ornatus tum interior, tum exterior aper-
tius confpiciatur : melius igitur meo iudicio dicetur hoc proieiftio-
nis.ortographicx genus procedere ex indefinita fcu indeterminata
oculi diliantia : vt autem illud nonnulli in operationibus fuis fre-
quenter adhibent qui Atehite^rx militaris delineationibus incum-
bunt , quod fcilicet omnei xdificiorum partes perfeifle aperti &
confpiciendas quantum fieri poteR , exhibeat , vocatur a multis
,
communiter Petlpcdliua militaris ; fcd verius dici poteft proieiii»
uxdam Geometrica, quam perfpcdfiua aut fcenographica. Ii qui-
3cm fit nullo habito rerpcdlu ad oculi diRantiam, cduftis videlicet
ab ienographia Geometrice delineata perpendicularibus pro clcua-^
tione folidorum fecundum menfuras reales & Geometricas, obfer-
uando quoque accliuitates & proiedfuras, qux funt,'ita vt ex de*
fi
SYNOPSIS
Qiutrumdam propoftionum fine etiam axiomatum, aua ad ficeriografhia Theo-
riam non inmcunda , &ad praxim inteUigentihut maxime
•vtilia futura funt.
proiicitur in pundum, quia Icilicet & ipla vitreum non fecat nifi
in pundo.
III. Omnis linea quae ad oculi centrum non tendit, proiicitur in
lineam ;quia Icilicet dum lui fpeciem immittit in oculum, format
fuperliciem triangularem, cuius balis eft in ipla linea, angulusvero
illi oppohtus in oculo, ilia autem fuperficies fecat vitreum in linea,
feu in tranlitus liii veftigio relinquit lineam.
IV. Omnis fuperficies reda quae vlterius produda tranfiret per
oculi medium proiicitur in lineam, quia nimirum obumbrantur
media; partes talis luperficiei ab illius extremis, Sc fpecies prodeun-
tes a lingulis partibus illius luperficiei ad oculum llmt omnes in eo-
dem plano, quod vitreum lecare non poteft nili in linea.
, V. Omnis produda non impingeret in oculi
luperficies quae
medium proiicitur in liiperficiem, liue ad illam depingendam re-
quitur in tabula luperficiei exprellio quia nimirum fpccies a
,
Digitized by Google
L 1 B E R P R MVI S. Ug
ua huius libri. Inde fit vt fiepiflimc videamus in tabulis reilas a!di-
liciorum frontes nihil penitus immutatis proportionis aut Symme-
tria legibus , Icruatis tamen Icenographii praccptis adumbrari,
dum fcilicet in planis vitreo feu tabula parallelis confiftunt ; vbi
etiam venit annotandum quod quibufdam nonnihil difficultatis
hac propbfitio habere videbitur , propterea quod inter aquales
magnitudines qua remotior eft , minor videtur quia fub minori
,
Digitized by Googie
J
IIT
THAVMATVRGI OPTICI
SE V'
PERSPECTIVAE
CVR 6s ^ I .
PRvtF ATIO.
De fkbieflo huius libri.
Digitized by Googie
Ui TH AVM A TVRG 1 OPTICI
ciiiorfiTu^uc in acquirenda vrroriuuquc agnitione (ibi vum lier-
nat , id iam a nobis requirit, vr in hoc libro initium ducamus ab iis*
f-
&
qu* in fua conftn^ionc vlu dire£li vifiortis limites non egre-
oii^ttur, vt inde ^ogrediendo vltcrius , in duobus libris (equenti*
bus cOrum qn* ad reflexionem e (peculis , &
refra^ionem in dia-^
phanis ^rnnci^ , tradlatipncm aggte^mur. Neque vero conlilij
t
nofhi«l on»ni.i ^Oe^oflCimw eirea*-pra*cs eiufinodi , aut ali.is ad '
propofuum nollrum Ipeclancia in medium proferre : fuflficiet no-
bis pr^cipuasi^' fipgularcs-abquas prqppnere, e quibus noua &ad-
iniranda alia quam plurima ,vclut c fontibus nuulos facili negocio
elicere valebunt qui vel minimum in opticis verlati fuerint aut in-
genij aliquid ad. praeclara illhjcc inuenta habuerint.
Fiunt cenc in quibufdam etiam intercilis (eu inftailis planis la-
‘ borioiz potius quam ingcniol; imagines , veluti quq in fulcatis ta-
bulis exhibit? viiam ex vno later? aliam ex alio reddunt imaginem-,
iramo aliquatrdo trifdicem ^ilieet v«am d-fecl^ frfinte & afpcdlu
,
Digitized by Googie
LIBER SECVNDVS. ,i,
diucrfi generis habitus, puta Pontificalem, Imperatorium, Regium,
Militarem ,
Monachalem, Venatorium, PaRoralem, Ru Ilicum fle
• alios quofeunque ad pidloris arbitrium priferuht ;
fic ad vnam Se
eamdem iconis faciem c«ngrue appofita, omnis generis p^rlbnas
exhibent, Imperatorem, Militem, Venatorem, Ruflicum , &c. fic-
que afpicientis oculos fallunt , vt vnus & idem Icmper vultus diucr-
hs foliis diaphanis fuppofitus alius (emper & alius, pro diuerfo cui
iungitur habitu, efle videatur.
tll & aliud penitus non contemnendum cum dua: figura: hu.*
,
PROPOSITIO PRIMA.
Theorema.
Quamdiu tuanit idem vertex pyramidis vifualis
,
quomodocutupu tandem mitui
tHrlsafis eiufdem pervarias fediones, femper tamen fiet eadem vifio,
H J£.c propofitio
doque vero per rem ad ipfiim planum protenditur & bafim luant
collocat. Et vero,quamuis in omnibus prxcedentis libri proiedio.
nibus eum fitum retinuerimus qui inter rem & oculum planum
,
Digiiized by Google
U4 tHAVMATVRGI OPTICI
intcrefle arbitramur ad proie£lionis oEconomiam fiuc res, fmc pla-
incidat axis opticusdum rem fiuc vitra, fiuc citra planum conftitu-
tam & ab eo aliquanto difiicam inuadit certum eft in illo plano
'•
vt lunt in acre & extra oculum, fed vt intra ipfum oculum allaplz
ad concauam retinz liiperficiem, quod explicuimus libro primo in
experientia optica : manente autem eodem opticz pyramidis verti-
ce , eodem modo in ipfa retina fpecies rei confignantur ; ell vero
ipfi vifioni & organo quod pyramis optica
fentienti per accidens
oiuerfas habeat fiafes aut diuerfimodr fecetur per plana quomodo-
cunque pofita, dire^ora, obliquiora, propinquiora vertici aut ab
I eodem remotiora hzc enim fitus & dillantiz diucrfitas in toto fi
.
Digitized by Google
ii8 THAVMATVRGl OPTICI
pundum R, radii pyramidcm efficiant, iuxta cxpofita in prreC-
dentibus, quat plano intermedio fecetur in pundis ahed ; h*c rS-
£lis connexa exhibebunt quadratum al>cd, figuram nimirum
lineis
prorlus fimilem ei quam diximus vieem obieftl fultificre, fimileiA
inquam & optice & Geometrice optice quidem quia fiib’’iildcm
;
lus fimilcm obiedo, quod femper fiet fiue quadratum ABCD ,fiip-
Digitized by Google
, ,
PROPOSITIO SECVNDA.
ProieCturam exhthere fedilts fiue cathtdr; adeo deformem vf ocu/o extra debi-
tum fitum collocato aliud omnino appareat, videatur tamen reformata
& regularis e punflo determinato
•
rum /cdilium de-
ntur ab optica py-
n, fiue quod pro
tc multum dirtct
danum delineato-
lii proiedio pun-
i\ '
bituitur ; dilbamii
5
quo fit vt a pun-
duram ,
fimilitcr
;tuta icmel (edilS
lorizontalem ma-
taque circa huius
iere, vicinumque
ire i vnde operan-
o proiedura file-
tur ,
aliud omni-
Digitized by Google
liber SECVNDVS, ‘Jt
PROPOSITIO tertia.
A^ethodum afsipum, <pii tofsis datam ^uandthet imaffnem in planum oilU
tMon vniicerr, qua (x dire(h quidem afpeBu, nullius rei certam fimdU»-
dinem per fe reprapntet : at ex determinato punfio, & afpeSh etl(quo,
H
enim
Abet hzc propolicio fundamentum in o(^aua prioris libri, vbi
de pauimcncorum quadratorum contractione egimus ^ fblum
differre videtur in collocandis punCtis primario & diffantiz,
appoflte ad cum quem intendimus effcCtum producendum.
Propofitum fit ergo figuram in obliquo plano delineare , qu*
fjSeCtata e punCto determinato referat quadratum intrigintafexalia
minora quadrata diuifiun fimile diagrammati X X X 1 1 1. in Tabula
i4,quamuis Geometrice maxime dimmilis fit delineatafigUradiiffo
quadrato. Sume primum in diagrammate XX.XIV. eiufdemTabulae
lineam ad zqu^em lateri quadrati AB, & fimilitcr diuilam in pun-
Ctis i «, referentibus punCta EFGHl, qu* fiint minorum qua-
dratorum fpaiia deinde a punCtis iefghid, duc lineas ad punCtunl
;
concurfus P. ( quod pro dato fpatio, aut pro maiori vel minori de-
formitate, quam in ngur* delineatione vis inefle, magis Vel minus
a linea ad, remoueri oportet ) & ab eodem punCto P, excita pro de-
terminata diftantia, lineam PR, ad rciffos principali (eu diredo ra-
dio rP hzc autem diftantia PR modica
; efle debet, vt obliquius
in planum incidant pyramidis opr^cz radii : a pun-
his ita difpofitis
Digitized by Googie
T.
^
vlterius progredi-
in ordinariis per-
cus ad obieiAum
is inuadit;ctfi,in-
,ate trigefimo le-
xlnmecur per
m, vel per lineam
ABCD effe ob.
nonis incermedio
iltis deftgnationi^
na ,
in quibus, vt
inter planum dcii->
deformata figurz
X pyramidis valde
ilVantia menfurari,
non dimetiaris ex
aribus , fed ex lineis
>m FGKT perpen-
ua, figurx ABCD,
eodem dillancia.
ns oculi dilVantiam
LMNO cft obie-
vero non plana fed
tarz ad inuicem in>
cus in illius apicem
bafim ad redos an^
> ea dcfumcrc.
debere ab aldnidine
1 dum in planis fitm
n iis enim cum pun-
dcbeantjVt prOpofi-
IS hbir.& nudus nul-
'f c luprait infia hori^
>ro loci & plani exi-
te lac/crc nolui vc dr
oculi pro ubi-
'Digitizt^y Google
LrBERSEGVNDVS. t;j
mur.
Quando voles in plano obliquo pcrfeclum quadratum (cenogra-
phicc adumbrare , docet te m Tab. 14. diagramma XXXV. metbo-
dum qua portis id, fimili fere ratione , vt in fchemite XXXIV.
operati fumus , expeditius tamen & commodius pratllarc duda ;
corcAlarivm PRIMVM.
X huius problematis conftrudione apparet quodfi in quadrato
E ABCD diagrammatis XX XI
’
II.
•
in debita proportione delcri-
•
. R lij
7*
ribus cjuadfa-
vellcs didlam
orcrrt formam
duc quadran-
a quadrata rc-
ng;ulis imago,
Itiim diflimiUs
ndlo R, alticu.
Ilcntc, obliquo
c bene propor-
fcruacis pifiura;
ponitur,
ciliores euadanc
m illius paradig-
imago inlcripta
;emitur in ahed,
wv3 mprchcnia qua-
jM sferatur in trape-
) N ,
transferatur
rtione &c laabito
Ti omnino habet
Ichematis trigcfl-
lorizontem collo-
[Itu transfertur in
^ pofle delineari
kere in parietibus
uri (uperdeie qui
>do quo hxc deli-
,
perpendiculari-
fus figura in dia-
L
ter.itavt quicun-
util&mz ehe^m
Digitized by Google
LIBER SECVNDVS. ijj
COROLLARIVM SECVNDVM.
Q
quem
Vihadenusiniftiufinodiproiedlionibus & defignationibus
verlati funt , nudas illas & fimplices reliquere ad effeiShim
intendebant
ter confiifiim
;
nimirum vt diredo (pedatx intuitu nihil prx-
chaos exhibentes , oblii^uo tamen alpedu, radio vi-
fuali per exile foramen tranfmiflb, rei cuiufpiam propofitx perfe-
bus ;(cd facimus etiam vt ex aduerio & direda fronte Ipedatx non
ihiucundo fpedaculo, non dilTona fymmetrix legibus pidura ocu-
los pafcant,dum Icilicct pro re nata& obliqu? pidur? difpofitione,
in ea fingimus maria, lacus , flumina, vrbes, inlulas, domus , pala,
,
COROLLARIVM TERTIVM.
Digitizod by Googli
,
LIBER S E CV N D V S. •57
COROLLARIVM QVARTVM.
Vnt nonnulli qui pifturas ciufmodi obliqnas dcfignant intra li-
S neas parallelas, dum pro repratfentandis quadrans in quibus It-
gura procotypa continetur, faciunt parallelogramnu zqualis qui-
dem altitudinis led longitudinis duplz , triplz , quadruplz , Scc.
,
THAVMATVRGIOPTICI
rum orbis proiedluram ,
fi acutis polles oculis, tibi liceat proipi-
cerc.
Sed conuenientius meo iudicio, & aptius poiTct illarum proie-
dlionum praxis inflitui adhibita faculi feu alio luminofo luftc ad
determinatum oculi pundlum conllimtp, vnde radij peroppofita
puniSla; Im^inis foramina dclapifi , proieftionem illius in expofi-
tum planum confignarent. Similiter & potcfl id organice fieri ab
eo qui certo 6t determinato loco conllitutus radium habebit ob-
longum , cuius extremitati hxreat adftridais^carbo \ tunc enim fi-
xum immotumque tenens oculum, cuiufcunque rei propofiti m-
dem primum delineationem imprimetin dato plano, quantum po-
terit radius fc extendere , cui delineationi fi poftrcmam apponat
manum 6c colores inducat ,
videbitur lane perfctla fymmetriac le- &
gibus platic conlcnticns, confpciUa videlicet ex punilo determina-
to , qiumuis aliunde non nifi incondita linearum colorum per- &
mixtio vifui fc offerat i fiipponimus Icmper pundta vifus diltan- &
ti* ad acquirendum finem internum propofiti effectus apte col-
locari.
COROLLARIVM QVINTVM.
Oteft etiam huiufinodi proiedionis artificium non incondite ih
P appofito fpcculo exhiberi , fed ne huic prim* fufccpti operis
parci conftitutos dircila: vifionis terminos egrediamur^ h*c quar- &
cunquo aha ad reflexum aut rcffadlum radium pertinent , in alte-
ram amandamus.
Multa alia, meo iudicio adhuc fuperfimt circa przlentem illa-
rum proiedlionum ,
conuderanda & annotanda , v. g.
quomodo poli fadlam primam operis defignationem (eu diagrany-
ca proiedlura lineamenta varii fine inducendi colores ;
quomo^
in vmbris & receffibus operandum qui debeant eminentiora
•, qu:c-
dam, alia redutbiora exprimi, quatdam attolli, quaidam adumbrari;
vt pro diuerfa partiiun ab oculo eldhgationc colores fplendiores,
adhibendi vt maior vel minor inducenda opacitas
•, certum eft ;
PROPOSITIO QVARTA.
In exteriori jeu cotmetu coni Jiijrerfiae imttginem dejerihere tpu, etfi aliunde
confufa, deformis jjr improportionata \ideamr, nihilominus in debito ftu
O" t punito determinato confpelia ,
ohielh propojito feu prototypo Jimilis
apptreat.
Q
vbi
quidem
eum
Vid fit Conus tam
lads notum
definiuimus
hic
ell
:
reiSIus de quo hic agimus, quam (calenus
ex propofitione vndecima przcedentis ibri,
fiippofita igitur illius definitione,
agendum nobis eR de conuexa,nec non de concaua il-
quando-
E fcripta ex
diximus
fymmetriz
latis
&
fi in circulo l>defghik,de-
proportionum legibus haberetur ima-
go quzlibet, partefque ipfius comprehenlz quadrangulis quz in
diagrammate XLI. circulis & diarnetris efformantur, fingulz pro-
portionaliter transferrentur in quadrangula ampliora quadrantis
ABC, in fchemate quadrageflnio, eodem modo Vc iam diximus, ,
PR.OPOSITIO Q^VINTA.
tn interiori feu concaiu coni piperficie imaginem deprihere jKrfj etp alias de-
formis, conptfa tmproportienata videatur, nihilominus in debito ptu gyf
apsignatapttnilo,vifmexpofita, obieflo' propopto feu proto^po pmilts ap^
'
pareat.
quia propinquior eft oculo bafis quam apex, debent (patia inter
comprehenfaproportionaliteraugcriabafiadverticem
circuli arcus
S lij
W.v V
OPTICI
tgcfimo fecundo in Ai, ii,
fa bafis.
pofTemus hic de imaginum
IS in prxcedenti ;
fedeum dc
iplis debeamus agere in fe-
ndum amplius videtur, ni(i
rireuconucxa,quaminterio-
iicauimus modum oculocx-
primi apparentia xque per-
S E XT A.
•tis conifrudionempoffeab-
dcllituantur commodis ftn-
ntiam ,
quidam hic funt c
quandoquidem in priludio
is;incipimusautemab ipfius
Digitized by Google
LIBER. SECVNDVS.
angulis, totidcmquc lateribus, fi tres Iblumiioueris, duo videlicet
latera &: angulum , vel duos angulos & latus vnum ,
&c.facile quea*
illis cognitis in aliarum partium, fiue laterum, fiue angulorum no-
tiriam deuenirc oportet ergo partes iplas inter Ic proponionales
;
clTe & earum proportiones (ciri ; Quia vero fciri nequeunt nifi
quidquid ell in triangulis circulare ( vt anguli in omnibus triangu-
lis & latera in fpharricis ) ad lineas rcdlas reducatur ;
idcirco a Ma-
theleos principibus Hipparcho & alii» redudlio illa (apientiHime
excogitata ell, per determinationem quantitatis quam redi* line«
tali modo, ad talem arcum applicaA habent refpe^u Icmi-.
circuli
diametri eiurdem circuhy.quam radium Iblent appellare, quod qui-
dem potelljtblolui beneficio linealis & circini communis mukb
vero facilius &c expeditius" per inlbumentum partium, feu circinum
prdpo/tionum fcd vniuerlalilfima 6c certimma omnium metho-
:
pliciter & fine addito, vocatur tamen a nonnullis (mus rettus Si fi-
nus primus ; alter vero ell fmus vcrliis qm etiam finus fecundus &
pronnus nuncupatur.
Sinus redlus alicuius arcus ell fe-
milTis fubtenfx duplo ipfius arcus , ve
in expolito fchemate finus redus ar-
cus D G, ell reda G F ,
Anilfis redz
GE ,
qui fubtenditur ateui EDG
duplo arcus D G. Eli vero duplex fi-
nus redus, nempe finus totus qui elH
jplamct circuli lemidiameter Si ra-
dius etiam appellatur atque refertur
ad circuli quadrantem, vt finus AB,
adquadrantemAD; DeindccfHinus
redus toto minor qui refertur ad ar-
cum quadrante minorem, vt finus GI ,ad arcum G C ; vnde radius,
lemidiameter circuli Si finus totus vnum Si idem funt : definitur
etiam a nonnullis fmus redus linea perpendicularis cadens ab vna
extremitate arcus dati in diametrum dudam per alteram extremi-
tatem , & fic G I , erit finus redus tam arcus G C , quam arcus* A G.
Sinus vcrfiis alicuius arcus efl pars diametri inter fubtcnfLn du-
plo ipfius arcus Si hunc eumdem arcum comprchenla, vel ell feg-
mentum diametri inter linum redum & alteram extremitatem ar-
cus interceptum finus ergo verius arcus GD, ell linea FD , quia
;
Digilized by Googie
LIBER S E CV N b V S.
‘
^ 4^
Ium, eft ipflus arcus a fcmicirculo differentia, v. g. in expofico dia^
grammate fit fcmicirculus ADC ,
qiladrans vero B C; complemen-
tum fimpliciter minoris arcus CG eft GD, quia eft differentia in-
ter arcum CG, & quadrantem CD arcus maioris CD8 com-
plementum fimpliciter eft arcusD E, quo fcilicet differt a quadrante
C D at complementum ad femicirculum arcus CGjcft arcus G A,
;
Porro has omnes definitiones hic afferre & declarare opera: pre-
tium cfle exiftimaui , non fblum pr6 fecantibuS & tangentibus qua-
rum vfiis nobis in prafenti propofitione neceflarius eft j led etiam
pro finubus & aliis e quibus in altera, qiiam daturi fumus , huius
fcilicet 59, & minutorum aa’-; Qu* fufficiant donec abfbluta noftraf
propofitionisconftruiftione,quomodo in ea & fimilibus , tangen-
tium tabulis vtendum fit aperiamus. - '
-
CO RO Lp ARI VM.
X huius propofitionis methodo non folum emior & przcifior
E erit operatio, quam per qu4rtam przcedcntem verum & in
multis cafious vcluti necellario ahibenda proderit, inquibus ilia vel
;
L I B E R S E C V N D V $. 147
prorfus inutilis vel in praxi multum difficilis videretur j vt fi in cx-
pofiti diagrammatis X LV.
quadrante ABC, deferibenda propone-
retur imago qualem diximus, deftinatumque huiufinodi deligna-
tioni planum liiis vndique terminis iu concluderetur, vtpncifum
delineandx imagini fpatium relinquercturidifficilclane euet in hoc
cafu tradium in quarta propolitione methodum adhibere, nifi vel-
les ipfum planum magna linearum felcinter(ecantium,confufione
replcrc.quas etiam pofteaabolerc oporteret: facillimum tamd eft per
numeros (eu tangentium tabulas id affequi. Similiter cum propo-
netur delineandum in promptu &
prima operatione fimulachrum
aliquod eiufmodi in conuexa fuperneie coni alicuius lignei, lapidei,
aut alterius materia: (olida:, necelTarium erit lineam re^am a verti-
ce ad bafis peripheriam pertingentem in centum partes atquales di-
uidere vt iam diximus-, diui(bque'proportionalitcr hoc^patio.vt fu-
pradiuifimus lineam ,
DE
fcWmatis XLIV. & lineam AB, dia-
grammatis XL V. circulos per illarum diuilionum pundla decirci-
nare, in quibus poffiea propofita: imaginis partes proportionaliter
dercribantur,qux omnia, in didlo cafu, Tolis lineis & ablque nume-
rorum ope, (eu tabularum adminiculo fieri nequeunt.
Verum notandum eft ad figurarum eiuCnodi conftrudHonem,
haud e(Tc ablolutc nccelTarium imaginem prototypam, cuius de-
bent (Ingulz partes in conicam fuperficiem ea qua diximus ratione
tranlcribi ,
c(Te primitus deferiptam in circulo ,cuiu$ diameter fit
magis ordinaria & in praxi latis commod i mihi videtur , illa nempe
qua vius eft Albertus Girard , dum libello manuali l<m Enchiridio
huiurmodi tabulas conclulit, qux quia funt emendatilTimz, Sc ex
omnibus cotfe^IilTima; ideo etiam futurz lime ad vfum paratiores &
certiores , maxime pro iis,qui cum folam earum praxim & vfum noue-
rint ,
no poterunt aliunde lupplcre Ii quiderroris in aliis occurreret. In
iftis igitur quantitas finuum , Tangentium & fecandum determinatur
luppofito radio vel lemidiametro partium xqualiuraiooooo : ordo ve-
ro in tabularum dilpobtione talis elb In qualibet paginaquatuor fimt
columnx prima elt graduum circuli cum minutK ptimb ; fecunda elt
:
Digitized by Google
LIBER SECVNDVS. 149
libet h«rum partium: polTein alias mille particulas diuidi,, & ex Iiac
(uppofttione re<^a&:pr®cila procedet opcratioinvfu. tabularum hdc
ratiofle. Quemadmodum e radio qui Tuppomtur in tabulis ede
partium looooo tres axi dexterarrt figurat tolluntur, vt fiat 100 par-
tium j fic cum inueneris pro tangente arcus propofiti v. g. quamat-
tulimus pro arcu graduum j, minutorum 57, qua: continet partes
9854, quarum radius integer 100000 poflidct,abfcinde quoque ab
illa tangente 9854, tres figuras ad dextram nempe 854, &
relinque-
tur numerus 9 pro tangente arcus graduum 5 minutorum 37, (up-
)ofito quod radius in 100 dumtaxat partes diuifus habeatur. Non
!unt tamen penitus abiiciend* figurie qua; fic abfciliduntur, fed cx
eo quod diximus quamlibet centefimam,c quibus radius conflat,
pofle in alias 1000 particulas diuidi, fequitur figuras abfciflasfigni-
ficare tot millefimas vnius ex illis 100 partibus : Quapropter fi mi-
nimi valoris fint relida: figur* v. g. fi fint 007 vel 009 , pro nihilo
funt habendft at fi confurgant vique ad yoo pro iis ponenda eft
•,
quam, hic numerus 43 in tot panes zquales, in quot diuifus ell ra-
dius feu (emidiameter circuli imaginem daum circumferibentis:
exempli causa, in fchemate XLIII. radius ab,'m panes odo zqua-
les dilbibutus efl, vnde &
arcum 43 graduum diuidendo, habetur
pro quotiente numerus Graduum 3, minutorum 57 ^ ; fcilicet pri-.
mum fpatium a centro A, vfque ad primum circuli arcum defigna-
bitur per tangentem graduum 3, minutorum 37 j ; fecunda magni-
tudo primam includens, a centro vfque ad fecundum arcum circu-
T iij
Digiiized by Google
I OPTICI
It , minutorum 15,
ex fuppofitionc
circiter debeam
ere (iipponc-
XLVI
O'
graduum 4; diuiHo in
quia nouies quinque faciunt
ine iemidiameter circuli datam
noucm fuerit dillributus.
Digilized by Google
LIBER SE<iVNPV 9 . tft
PROPOSITIO SEPTIMA.
Per numeros feu Toi^entium tahuUs imsginem in conc4U4 cora ptperficie
H Vius pr6pofitionis
conftrttifHone vero
quinta inter
& quintz pracedentis idem
ita differt
eft effeiftus
a fexta pracedenti, vt quarta
hac enim poft circumferiptam ima-
fc lunt diucrfa: in
ginem datam circulo diuifo, vt videtur in diagrammate XLVI.
&
T
151 THAVMATVRGI OPTICI
c numeris in diagrammate X V
L 1 dcicendencibus facile intcliigi,
.
vbi a lummo ad imum progrediuntur per figuras j, 10, 15, 10, &c.
in linea DE.
Quod attinet ad illarum imaginum rcdudlionem, feu quomodo
propofita obic(ilaj& imagines data; prototypideformenturinciSy-
pas confufas & improportionatas, vix mihi videtur quicquam ad-
dendum in hac propofitionc,cum eadem fit ratio qui in proceden-
ti vbi fatis fignihcauimus, & hic per caradlcrum refponfum
quod
in quadrangulis fiue areolis homologis vtriufque diagrammatis
quadragefimi fexti & quadragefimi o£taui, ab intclligentibus faci-
le potelt agnofei.
PROPOSITIO OCTAVA.
In exteriori piperficie pyramidis quadrata, feu in quatitor eiujdem planis ad ip.
Jius ytemcem inclinatis imaginem adumbrare ^ua, etji altas confufa, defor-
D
tionibus!, vel
in fexta
Vobus potefl
nimirum per
numerorum
& feptima :
modis huius problematis conftrudio
lineas vt in quarta 5c quinta huius libri propofi-
feu tabularum
fed mifla
Tangentium beneficio, vt
linearum methodo, hic per numeros
abfblui,
iropofitum efficimus ,
e quibus etiam facile intelligetur quomodo
fitprocedendum per lineas, cum fatis appareat in fiiperioribus,
quatenus illi duo modi funul conueniant & fimilem effedum pro-
aucant.
Cum ergo voles propofitum adipifei-, primum debes pro difpofi-
tionc obiedum feu imaginem datam quadrato includere ,vtinTab.
i9.;diagrammate quadragefimo nono, quadrato iiii/ffioo, diuifb
per diainetralcs bl,in, & lineas hm, ok, in odio fpatia triangularia
iqualia &
fimilia ; deinde lineas ah, ak.am, ao, in iquales partes
an arbitrium diilribuere ( fupponamus in odio, fi quidem huiufino-
di partitione vfi fumus in numeris Tangentium ad ptopofitiones
pricedentes ) & per fingula illarum diuifionum figna ducantur li-
nei paralleli fingulisrefpedHue maioris quadrati lateribusAi,i7 ,/«,
nb c quibus ad diamctralcs concurrentibus feptem alia minora
jadrata confurgent ,
quorum latera fimul cum diamctralibus &
S iis lineis in maiori quadrato defignatis imaginem inclufam in plu-
ra quadrangula fiue areolas diuident, & fingulas illius partes ita di-
llinguent, vt facilior pollea fit illarum redudlio feu diflributio in
fingula fpatia fuperficiei exterioris quadrati pyramidis , vt propofi-
tum efl,quiad imaginis prototypi deformationem defignabunrur
hac ratione.
Deferipti Tab. 19- diagrammate quinquagefimo primo qua-
drantis
Digitized by Google
LIBER S E CV N D V S. jjj
cirantis ABC, arcus fiue peripheriaBC diuidatur in partes quatuor
ILNC, c quibus ad centrum A, radii progredian-
aequales punctis
turIA,LA,NA,CA; ducantur deinde linea: redz B 1,1 LX N,N C,
qua: pyramidis quadratae bafim efficiant, &diuidcntur iterum fin-
gul* bifariam pundlis HKM
O, e quibus etiam procedent ad cen-
trum radii HA, KA, M O
A, A ;quibus ita dirpofitis , eadem via,
qua in fexta huius propofitione inuenimus magnitudines proportio-
nales interuallorum qur circuli arcubus definiuntur reperiemus ,
O
{inea
AI,
lineis
AK, tenium fignare in linea AL,
unda redis connexa lineis vt 81 Q,
mi noni quadrata expriment, fi planum
AL, AN,complicctur,vt perfede
AB & AC
& fic
Digitized by Google
PTI CI
-
& oculo debite expo-
reduclionis iim^itiuni
liHcauimus, fit leruata
>*rius imaginis prototy-
jitcrm triangulum BA
i
:t efficiendo vt eiufmo-
ito quod cll pyramidis
.fque ad illius verticetn
ribitur, imago fiiriilitcr
Dn quadrata: pyramidis
h debito fitu collocata,
Drtionata, omnibus nu-
ma videbitur, cuius pa-
,cum plana fit & facilis
gentia ,
ex diagramma-
eruiunt.
Digitized by Googl e
liber S e CVND V S.
& iam antea dudlis quatuor mediis parallela ducantur, donec extra
pyramidem excurrant autem pyramis cxadle & regulariter for-
: fi
mata fuerit & in ducendis lineis aberratum non fit, lirtea; hinc in-
de xqualiter a mediis dilTitx Sc in planis contiguis pofitx extra py-
ramidem egredientur fiue angulum pyramidis fimul fecabunt eo-
dem in pundlo;Per hzc autem pundla, in quibus fcilicet parallelat
iftx pyramidis alTumptx angulos fimul interfecant , ducendx
,
erunt tranfiftrfie linex ,
inter fe & bafi ipfi parallelx qUX cum prio-
ribus totidem in inclinatis inuicem planis pyramidis quadratx tra-
pezia efficient ,
quot in prototypo quadrata fuere delineata , vnde
& c fingulis prototypi quadratis, fingulx imaginis partes, in homo-
loga trapezia tranfiatx , exteris obferuatis vt fupra , eum quem in-
tendimus effedum conlequentur.
Sed illud non eft prxtcreundum ad imaginum redudlionem pen
tinens quod cum in pyramide ab vno plano in aliud tranfeundum
,
eft, ordo & fitus trapeziorum ita mutatur, vt quod in vno plano
longitudinem rcprifentabat,in contigua fuperficie latitudinem re-
prxfentct, quod nifi obferuaretur imagines admodum deformes Si
mutilx etiam optice prouenirent.
COROLLARIVM TERTIVM.
Er traditam in propofitione methodum et diagrammate quifi-
P quagefimo primo Tab. 19. poflunt etiam huiufinodi defigna-
tiones fieri in vtraque fuperficie interiori videlicet & exteriori py-
ramidis triangularis, pentagonx, hexagonx, heptagonx , odogo-
nx, &c. prototypam imaginem triangulo prius concludendo fi in
pyramidem triangularem tranfcribi debeat
; pentagono illam
vel
circumferibendo, fi debeat in pentagonx plana confignari, &c. ip-
famque vlterius diuidendo per radios Icu lineas adcircumlcribentis
figurx centrum Concurrentes, quod pyramidis verticem reprxfen-
c^it nec non per plura minora triangula aut pentagona exteriori
,
Digitized by Google
LIBER. SECVNDVS;
ANIMADVERSIO.
Acilc potcll agnofci inftitutas a nobis ex praccedentimethodb
F imaginum deformationes in fuperficiebus conorum
mydum, Oprico-Geometrica: demonftrarionis rigorem non lequi;
& pyra-
V iij
Digitized by Googie
,
LlBERSECVNDVl t;9
longato conftituti ,
ex quarto axiomate fynopfis ad finem prioris
libri.
mate LIII, vbi aw, qua: eft xqualis AM, (chematis LII,fub eoj
dem angulo confpicitur fub quO videtur ar , nimirum lub angulo a
5 m ergo & xquales videntur per fextum axioma libri primi ergo
i ;
n ofitione huius libri quandoquidem & coni bafis & conica fu-
cies fimilirer diuifa
vertice
,
comprehenduntur.
&
dilpofita fub eodem optica pyramidis
iam enim pyramidis fic intuiti quatuor latera, duas quadrati dia-
metrosA C B D in centro R., fe interfecantes reprilentabunt, &
, ,
Digitize f. by Googlc
,
LIBERSECVNDVS. ,Si
COROLLARIVM PRIMVM.
X hac pfopofitione fatis patet quomodo poffintetiaminfruftis
E
ftitui
conorum & decurtatis pyramidibus eiufmodi defignationes in-
j fi enim decurtatum haberes maiorem conum a rr,- diagr^-
matisJ^UI', minori ccino feu portione xr>, nihilominus velles &
in conicam decurtati fuperficiem partes iniaginis i n fchemate LI I,
,
delineatx proportionaliter traducere ; eadem plane methodus te-
mnenda eft ,
quam fuperius adliibuifti ;
excepto , quod circulus fiu
PTl CI
irallelam xy, debet in
— imutam excipere por-
irehenf^ in diagram-
curtatis feriiaca itmper
norem fiue interiorem
iclbnes. Sed etiam pof-
bliquam (eftionem ab-
in tali cafu deberet ima-
uo modo deformata ex
quod proderit Imius
par cll in iltis hxrere
tdarui ex his facili ne-
Joartifici fpeculanda &
V N D V Mi
i
/0/^ a c(,norum & pyrami-
Ix quo debent confpici
verticem com aut py-‘
cilicet vt in conis intea
ana ad verticem meli-
aduertimus. Venim ex
ima prima bene poteft
ngato DB,
cofHtutum,
totam nihilominus eo-
am ;
lunt tamen E &F
loteft videri eadem lu-
to B , per circflmferen-
mC rcllituatur, altero
tribat in eoque fpatium
Itus refpeihi coni ABC,
nipicerc.
|ci proiedbionis legibus
perficie conica cuius in
tueretur. Sit cniin v. g.
latere AB ,
per verticem
donicani ABC ,
per ra-
cem produdVos diuilam
ndoquidem nullum eft
i ad oculum ^rcitcndi;
Digitized by Google
,
H
punda IK , diametri A C, fimiliter^diuife vt 4f ichemacis fexa- ,
gefimi.
Quod vero de cono dicimus poteft etiam feruata proportione in
polygonis pyramidibus vfiirpari, cuius rei exemplum tibi fit in dia-
grammate L X 1 1 1 , vbi exhibemus tibi py ramidem quadratam A B
CD,fic expofitam oculo H, vt planum fiipcrius ABC pruiiciatur
in lineam AB, (eu videatur vt linea, quia nimirum ex quarto Sy-
Dopfis axiomate obumbrantur medi* panes talis fuperficieiab illius
extremis ,
& ipfa fi vltcrius verfiis H ,
produceretur ,
tranfiret per
oculi medium proiicitur ergo pundum C, verticis pyramidis in
:
V Nus tamen
dus
modum exhibitus
dem fit
,
Icrupulus mihi videtur e lecloris
qui pollet dicere ;
apparet vt Ellipfis,
apparentis luperficiei conici
animo euellen-
Conus ad cum quem hic proponis
quod ex eo patet, quod ea-
& bafis circumferiptio ac pe-
ripheria, nihilque mutato pyramidis optici vertice vtraque videa-
tur, ideoque necefle fit ciufdem formi vtramque apparere ;at bafis
Digilized by Googie
*
LIBER S E CV N D V S. igy
modo appolite & proportionaliter vcriufque refpediiuc (uperficiei
&plan® in protorypo, & fphiricac vel cylindrica: in ciStypo dillri-
butio per areolas inftituatur j
fed ifta fune faciliora quam vt vel de
iis monendus ledor mihi videatur.
PROPOSITIO DECIMA.
Modum 'vniuerfalem tradere quo po(?is dan Jimtdachri pu figura cumfeunquei
in quolibet exfofito plano fiue pperficie mobili regiuart aut irregulari, fiui
P
bilitcr erige
munde dolato duos ftylos a:qua-
In plano aliquo vt in alTerculo
ad angulos redos non quidem ex neceflitate , (ufficit
,
qua fit prototypon. Se ipfi plano vel cera molli aut lento vifco, vel
etiam clauiculis per angulos Se partes marginales ita applicetur vt
firmiter hareat, Sc fi in charta ell vel in tela, prouideatur vt non fit
rugofa, non lacunofa, fed plene & plane diftenfa : deinde & iuxta
alterum llylum conuenienter apponatur charta munda vel quid
aliud excipiendis delineationibus idoneum ; fit au tem vt imago pro-
totypafimiliter bene 6c plane diftenfa: quibus ita conflrudis ma-
chinam habes rede difpofitam 6: aptam delineanda ex dato pro-
totypo imagini per omnia fimillima non folum in plana fuperficie
Sc regulari, fed etiam in curua Sc irregulari vt dicemus poftea : illa
m fcxageflnium quartum
LXIV & iuxta primum rtylun*
,
liyluoi i
vnde vltcrius pa-
lefcribi.ita vt dum radius.
0 ilylo fubiecbx imaginis
figuram vmbrofus radius
a ddcnbat ,
xqualem ,vc
1 vero fi minor eft CD,
aper ratione imaginis ad.
facile dcmonifracur hac
perpcndiculahtcr cre-
ic
Digitized by Googlej
LlfiER SECVNDVS. i6j
AB,qu*eftincer ip(as ftylorum altitudines, quod
percurritur a ftylo
erat demonftrandum. Sed redeamus ad praxim , quam pofTumus
nonnullis adhibitis obferuationtbus multei faciliorem, commodio-
rem & vniucrlaliorem adhuc reddere.
Obleruandum igitur primo nos de vnico delineationis plano iri
hac propofidonc efle locutos, & tamen in Cxpodtis iconifmis Tab.
3 x.
duo fibi ad redtos inuicem commifla reprifentari, quorum vni
fcilicctFGHIjiniconifino LXIV.ftyli adherent infixi , in altero
vero nimirum GMNH, tam imago prototypa ,de/, quam chana'
munda ediypz delineandz expofita collocantur, quod ideo fit, vt
omni leclulb inipedimento facilius poflint proiedfionum vmbrz lo-
m defignari;
dum enim ftylus in vno plano , & imago in alio cum
chana excipiendz fimili conlUtuentur, com-
deliiicationi aifpofita
modius miuto fiimmitas radii vmbrofi pcrfingulaobiedbilincamen-
ta deducetur, quam fi in eodem fimul aficrculo collocarentur &
ftyli &imwo &
charta munda ; & fimiles^ proponiorialelquc ob-
iediisexpoutis nihilo minusdefignationesinltitueiirurfialterumplar
num imaginem datam cum chaxta deferens ita priori committatur
idem planum v. g. G M N H accipiatur
vt ftylorum altitudo fiipcr ,
Digitized by Googl
LIBER. SECVNDVS. i«9
bilior;non tamen finc adeo tenues vt ad folis ardorem facile in cur-
uentur ,
fic enim aut llylorum aliquis, aut apex e pro-
certe illius
COROLLARIVM
X didis in hac propofitionc ad Tab. trigefimam fecundam fa<
E tis liquet non folum vnam aliquam imaginem auc*proicdurana
Ii.
PROPOSITIO VNDECIMA.
• i c
Y
PTI Cl
LO 6c ipruirt anihccm
*in:umbcntcm in Cce-
, & ad fingula <}ua;
^J^ramraat» LXyi ,
bulachri profpedhmi
lone ita coniungc, vc
e.-E O P, diagramma-
cchis iconifmum effi-
. Digitized
LIBER. SECVNDVS. .1- 7 « >
moueri, &in quo voluerit virg* il punito fifti deinde qUia vulr i
Vbi non eft omittendum quod tam hnca r/",quam HG, & ce-
tera: iilHcm parallclat & in plana fiipcrficic horizonti perpendicula-^
res pollunc a filo AIL defignari non perpendiculares , fi nimirrim
dum perpendiculo ducitur contiguum , incidat in partem aliquam
fpatii aFy^anfratftam vel prominentem vel lacunofam, fic enim fiet
vt quod etiam optico radio contingeret,Iuperhncas4F, ^F,longius
rogrediatur in vna quam in alia, fle proptcreaobliquafcuinclinata
Eorizonti linea ducenda fit, •
, , . • -
Verum Sc partibus fiuc lineamentis alterius medietatis cabule
prototypz defignandis homologa fpatia tribuenda fiiperfiinc,quod
facile conlcquitur nolle r artifex operando vt in pnecedentibus cum
;
Y ij
1
plano SYZT
fic vt vltima quadratorum Icries per quadrata quo-
•,
Cendam exhiberent.
lam vero dudiis in hunc modum lingulis cradeube lineis ^-psrtcs
imaginis datz BCDE, ex minoiibus qoadsadssB aroolas homaioM
gas propordonaliter transferantur, vt prxfcribitur in tertia huius
propofitione i quibus abfolucis, ipfa in pancte VXYZ,dclincauc
>roieAura cpondlo A,vbi oculus intucndsfupponiiur,{imilispror-
videbitur imagini prototypx
!us BCDE,
quod przflaieoportcbar
demonftracur ex pnma
ir fitetUime &
tertia huius libri propofictp»
'*•
nibns , Sc amplius etiam ex dicendis patebit, j"-
datz proie^onem incipere , cui edam virgz aihid filum tenue ie,
appenditur cum pondere r, Sc nodo mobili fiuc vnionc i , quz li-^
Digitized hy Googlc
LIBER S E CVNDV S. i^j
bcrc poflk furfum attolli & deorliim pro arbitrio deprimi, ipliim-
qife etiam perpendiculum pro rieccflicate introrfum ad parietem
detrudi, & a pariete plus vel minus amoueri; fed & habet obiedunt
deferiptum in tabella/* far, eius quantitatis vt poflit latus fiuc li-
effc poterit pro maiori vel minori ab oculari pundVo remotione ;vno
verbo talis debet efTc quantitatis (lue extenllonis in tabella obie-
£lum adumbrandum, vt a pyramide optica, qua; bafim ponit in pa-
riete Icu plano dclineatorio , comprehendatur ; ficque ip(a ubella
Velud vaiua quz duobus inftrudta cardinibus velut in y, altero &
inferius, fuperlineam/r, poflit rcuohii & ad arbitrium circumdu-
ci quibus ita difpofitis,vidc iam quam facile, quam commod^,quam
i
COROLLARIVM SECVNDVM.
X euidcnti&fenfibili
E &: ex
manifcfhim eft quod
in hac methodo naturx& artis confenfu,
demonffratis fuperius in prima propofitione huius hbri
fi ex attis prxlcripto & traditis regulis bene
& rite obiciSIi adumbrandi proieclio faiffa fuetit in quacunque tan-
dem (uperficie regulari aut irregulari ,
debeat omnino ex oculari
Digitized by Google
LIBER SECVNDVS. 175
J)un(5lo quod efl etiam organici delineationis centrum , eidem ob-
iero optice fimillima exniberi , fi quidem nihil penitus mutatur
optici pyramidis vertex & idem numero pcr(euerat,dum fingula
t^elli expofin feu imaginis prototypi lineamenta comprehen-
dens radiis filis vlterius produdis in (mpofitum parietem fiue deli-
neationis planum impingit Sc bafim fiiam collocat, qui pro variis
hc diuerfimode pofitis lupcrficicbus quas attingit potelt quidem
i(Te diuerla &
varias in ipia pyramide leiSIiones exhioere, ideoque
figuras Geometrice multum diffimiles, led optice plane fimiles, pro-
pter cumdem verticem eamdem femper vifionem debet effice-
re.
Priflat autem poilerior hxc methodus priori quod fit vniuerfa-
lior &
ad perficiendas in quibufeunque fuperficiebus illiufinodi
defignationes poffit adhiberi ;
nihil enim in hoc fecundo libro fa-
ciendum proponitur quod hac ratione non poffis conlequi , fiue
in planis, fiue in hemifphiriis, fiue in conis, pyramidibus, polygo-
nis irregularibus &
aliis quibulcunque, vt iam diximus. Dum ta-
men voles in planum aliquod iquabileproiediioneseiufmodi trans-
fundere, paratior ad vfum expeditiorque videtur prior modus qui
certi magnitudini aut quantitati imaginis prototypi non allringi.
tur fed potelf ex quacunque 6c cuiuflibet magnitudinis tabella
,
COROLLARIVM SECVNDVM.
C
cendi,
Omplera imaginis adumbrandi proiedHone
(eu pariete,iam
in cxpofitoplano
du£Ks lineamentis varii colores veniunt indu-
vmbrique & receflus, eminentii & exaltationes ad elegan-
tem pidhin emidum debent exprimi ita vt non ficut in tabelhs Sc
,
COROLLARIVM TERTIVM.
oli indudos mundx
P &ciquifitaeproiedur*varioscolores,poft
expreflionem luminis, vmbrarumque Sc receffuum, perfedam
habemus imaginem ex oculari pundo A, confpiciendam .i. obli-
quo intuitu, Icd quz reipla fit obiedo prototypo Geometrice mul-
tum diflimilis , ideoque diredo ad parietem liuc ad planum afth,
afpedu valde difformis,confiila & improporcionata videatur: ve-
rum age i numquid non etiam pofliimus ex illa linearum conflifio-
ne, & incondita colorum diuerfitace iucundum aliquod fpedacu-
lum exhibere iis qui a pundo F, remoti per ambulachri longitndi-
nem fpatiari voluerint, iliorumque oculos in fupcrficiem di.
rede intentos varia, venullaquefic eleganti pidura recreare /imrao
certe id iam przllitinius, & ex eorum iudicio qui (pcdacores inter-
uenerunt fiitis fsliciter,tum Roma: in nollro Sandilfimac Trinitatis
j?inciano Conuentu, tum Lutitiz m hoc ad Hipodromum Regium
c*nobio, vbi videre licet inilitutas a nobis in longilfimo ambula-
chri pariete eiufinodi proiediones quarum idem efl fiibiedum,(cd
,
figuraeadumbrandx habitus & dilpofitio multum difiimilis ; Eli
enim verobique Icon S. loannis Euangelillae Sacram Apocolyplim
in Pathmos infula contemplantis & exferibentis ;& quidem Romae
deferiptam fiue ilhus 'iK-mm iam ptx manibus non habemus, cum
leuilfima tantum ipfius Idata lex aut feptem ab hinc annis nobis re-
lida fit ;
fed hic Parifiis dclineatz «joii-reiiw oculis fubiicimus in
BCDE,ex quo per traditam methodum proiedura in parietem
oblique transnifa efl: Venimvt iam fignificauimus,nonuda proiedio
radiis obliquis conlpicienda , fed plurima alia in eadem non iniu-
cunda nec inucnulla diredo videnda exponuntur quz tibi hic ap-
pofite declaramus & vclut in exemplum apponimus, yt data occa-
lione tu quoque poliis fiinilia tentare, immo pulchriora Sc clcgan-
tiora mohri. ,
.
Digitized by Googie
LIBER SECVNDV3. xyj
dlncpofitum, vtdutn S. loinnis Euingelilli iconem adumbrant,
vellem illi viridem, pallium purpureum effingant, quo illum habi-
tu nos etiam pingi curauimus , commodam exinde occadonem na-
dli, in longiflimis & obliquis illius proiedlurac lineamentis, & co-
lorum duiAibus, ex illa velle viridi late patentem effingendi pro-
fpedlum campellrem dirc(flis, vt diximus , radiis ab ambulantibus
per porticus longitudinem, condderandum, in quo fyluas, agros,
nemora, sedes, honos, arborumque, herbarum & florum infignes
varietates ,
antra , cauernas , animantia , belliolas , finuolbs marium
anfradVus, ripas, littora, naues ,
incendia, lacus, pileatorum cym-
bas, naues onerarias, & triremes ad pugnam compofitas effinge-
bamus & vt verbo dicam qustcunque in eiulmodi piduris lolentad
ornatum adhiberi.
Verum (ienatiuis & gehuinis coloribus ifta veniunt in*
tra dudlseproiedur* limites adumbranda vt diredo quidem intui- ,
---
Diyi lZf-1 C'-
LIBER. S ECVMD VS; '
’
179
ARrolabu quse Tolofz, Burdigala & in aliis noftraf Gallis lotis,
ncc non duo elegantiflima qus Roms in fornicatis tcftudinibils
dtfignauit; alterum irt vno csnobii noftri ambulachro alterum in ,
COROLLARIVM QVINTVM.
^
!
vt aduertimus ad
tertiam huius libri propofitionem, fed etiam Anopticc Se Catopti-
cc. Poftunt enim in parietibus obliquis, vc patet ex delineatis ico-
nifmis ;
poftunt fimiliter in ordine columnarum, ita vt imaginum
partes in ipfis columnarum lateribus diftributidefignentur,Ucque
e determinato procul pundo emendati , riteque & venufte pro-
portionata; videantur, led a fubeuntibus porticum diflipari Sc difl
parere cernantur ;
vnde etiam fit vt ifts columrti ih quibus eiuf.
modi proiedura defignantur, ab oculari pundo foedati vix co-
lumnx efte fontiantur, fed potius planum aliquod die credatur, pro-
pter debitam lineamentorum Sc colorum armogen,conuenientem-
que & vniformem luminis & vmbrarum exprdnonem.qUi fimula-
cnra velut in plano depida reprsfcntant quod non fine voluptate
;
Digilized by Google
,8d thavmatvrgi optici
feclam & omnibus numeris abfolutam proiciauram exhibebant nul-
la lane interruptione aut lacuna deformem ,
quin potitis propter
pilatam rationem, ftequciplumhypothyronfiue hiantis olVii inanitas^
nequx iplz proicdturz ab intentis e pundlo debito in proieduxanci
oculis percipiebantur.
Poliunt etiam in parietibus tedorio ipcrolbttis ;
poflunt in pa-
uimentis fciUihbus & te(TeIiatis quz codtis lateribua vel Icutulis
tparmoreis concinnantur , fimilia cfbt>gi,diagraphica primum Ope.>
ris faciendi lipeamenta in canis, telis aut tabulis delcribendo.qua;
poftmodum in opere piufiuo vel lignis, vel
tenuibus verfi-
teflTcllis
Di--:
^ L I B E R S E C V N D V S.
.
,8,
que monitum volumus , ad illas exhibendas loca lelii^i debere tna-
ximc,illu(l;raca, quod nimirum plurimz illarum partes valde remo^
tas pnainus conlpicari necclTe fit vnde & debent maximo lucis
;
COROLLARIVM SEXTVM.
X didhs in hac propofitione bene potefl ledor iriduilrius ad->
E uertifle quod dc plana tabella prototypayk xr, ad parietem de-
lineatohum appcnla diximus, pofle feruata proportione etiam in*
tcUigi de quocunque obiedxi propofito fiue prototypo, etiam de
Z iij
V RGl OPTICI
pofTcc etiam in expofi tum parietem
,
fi fupra tabulam aliquam aut ba-
obilcm collocaretur, iofiiquc etiam
deferens, mobilis'*eddcretur pro-
bis eminentias Sc rcccflus j
verdm &
nda fe offerrent, cum cx tradita me-
uantur &
ad vfus quampluriinos’ vti-
nquirendas dimittimus, vtdc ift^jire
‘\ a nobis mens erat verfati fuimus’ di-
\ t _
boECIMA ETVLTIMA.
X
J
fttipuitiomn ptperfidelms oktfla froftjit*
aaumtrentur exponere.
;
- 1 t-
^ ,
qu* vt clarius agnofeas & melius in-
'
Digitized by Gooj le
’
LIBER SE CVNDVS. jgj
Hcicm A B CD, comprehendentis ibidem ad reilos incunibat dein-
de & in eadem linea F G , verfus partem F aliud pumfFum quod ,
.
propofitas nobis in
crtcndafubiungimus.
ibus ciufmodi.frplu-
, beant
exhiberi , illas
dumbrari.qux ciceris
lod laris deprehendi-
!C I vbi maior eft de-
,
itis lottgioribus N, O,
adialem QB, & al'«.
riphistin foUai QN X>
'
.
iipfimus methodo, in
I
ri.
I
iiiam&Symmecriive-
icenographicx debere
>crficierum,vt videtur
L
aliarum circumflantia- ^
'*
rationes eiufinodi ma-
cs appareant introfpi-
-erte &
aptius obiedla
latere vel angulo con- g
at.
r . I
laquearium fuperficies
exemplo delumpto in
i principale concurre-
lincas vero al>cd,non
a vt << non Ut maior
c latere fpedlarnla
pro-
quicunque alii
d, & ,
perpendiculares de-
lo
.nentes, quod fatis pa-
icile poffet Wc fteciali
demon-
.Digtlr^#^OOgIe
LI B ER S ECV N D V S. 185
dcmonftracione Geometrica probari j fed hac monuifle (ufficiat
pro inftituto vitandi hunc fcopulum, ad que m
tyrones incauti for-
talTis alliderent.
COROLLARIVM SECVNDVM.
Q
vices
Vamuis ex methodo
fiifficienter
obeunda ,
vniuerfali praecedends propofitionis’
quomodo per fila vifiialium radiorum
innotelcat,
queant inaaginum quarumlibet proiedlur*
facile
dire^be fiue obliquae in expolitas quafcunquc liiperficies transfun-
di, & in plura diuerfiique etiam plana fimiu confignari , vt in an-
gulos padetum, ubulata infradla , & fornicatas teftitndines ; non
erit tamen hic odofiim id recolere quod notauimus in quarto co-
rollario tertiae propofitionis huius libri & potell ad propofitum ne-
gotium conferre uli nempe methodo aliquos vti qui defignario-
;
Digitized by Googie
LIBER S E C V N D V S. 187
immotum oculum conftituant Sc oblongum radium manu teneant,
cuius extremitati infertus carbo adhireat ,
cuius beneficio rudem
primum operis delineationem inflrituunt hac rati^^ ,
vt quamuis
aliunde citra proportionum &: fymmetrix leges ammibrata videa-
tur, ex dato nihilominus punclo reforrflatam Se bene concinnatam
afpiciant, maxime cum perfeilla: & omnibus numeris ablbluta: dc-
lignationi ,
congrui colores venulU' Sc eleganter inducli fuerint.
Aliam quoque alii pro illis delineationibus rationem ineunt mi-
nus laboriolam Sc magis vniuerlalem fi quidem vlui efle potcll
,
•
COROLLARIVM TERTIVM.
X
E eo quod diximus in prxccdenti propofitione, polle nimi-
rum proiediones illas in obliquis planis, etiam in fuperficiebus
irregularibus concinnari opere mufiuo Sc tellellato , non minus
uam immines direfto radio confpiciendas latis intelligct indu- ,
a rius
artifex, magna cum elegantia Sc fingulari vcnullate, omnium
huius libri propofitionum polTe vfum transferri ad ornandas cry-
ptas illas artificiales ,
fiue antra fa£litia qu.T Iapidibus , crullis mar-
• moreis, & conchyliis verficoloribus intus veltiuntur vt enim qui •,
s •
Digitized by Google
1*8 THAVMATVRGI OPTICI
nc lapidum, marmorum & conchiruni omnis generis permixtio-
nem ollendant at ex affignato pun^Io elegantem effedium produ-
;
COROLLARIVM ,Q,VARTVM.
I nes
loco
iihc (eu vultus humani depidH,vt intuentes fe quocunque
ita
Digitized by Google
LIBES. SECVNDVS. »8?
lib. 55 vbicunque condicutus fuiflet Icmper
cap. IO. fpeftantem fe
afpiciebat. Et hoc fane pidor fe intuentem
toties cuenict, quoties
Vultum humanum, przfertimque habitum & a£Uoncm oculorum
ad viuum imitabitur ita enim depiiSia imago afpicicntcm (e qculis
,
.
etiam ex congrua colorum induftionc,«ppofitaquc luminis , vm-
brarum & reccfliium e^reffione,ita vt pollint iniigniapiiaurzmi-
racula exiftimari, quz loU przftarc queant artifices illulucs in gra-
phide peritiffimi & in inducendis coloribus expertifllmi
,
qualem
liiille lupra nominatum Danielem Volaterranum latis fiipcrque te-
ftantur eximia opera quz
atque inter alia duz capellz in
reliquit,
di(3;o cznobio noftro Romano quas lua manu depinxit vna ell :
APPENDIX.
Digilizf;d by GoOgU
SCENOGRAPHVM
CATHOLICVM.
SIVE
INSTR VMENTVM
VNIVERSALE.
AD OBEVNDAS EX ARTIS PROSCRIPTO
QV A S C V N E DELINEATIONES SCENO-
graphicas accommodatum.
Digit!7“^ Googli
,gr SCENOCRAPHVM
authorem facere ;
lioc (olutn finc vilius prjeiudicio afreucrauerim,
nihilme vnquam de eo (criptum alicubi vidirte , aut verbo com •
municatumacccpilTejled nudis & Iblutasinftrumenti parces mihi
in manus incidille ,
quod qua occaltone & quomodo contigerit,
paucis accipe.
Qmcumque hac opuleiitilfima Regni ciuitatemlaque Regum
in
fede Lutetia aliquando verlati funt, luftrandifque, Iplcndiflimis il-
lius a;diliciis operam dederunt , non debent lanc clegantifllmam
nobiliflimi & ingeniolll&mi viri D.Lud. Heflclin Regi a confiliis &
domcfticarum largitionum comitis domum praetcrmifi(re,qu* vtad
orientalem vrbis partem (Ita, & ad fluuii ripam conftituta am*nif-
(Imo camporum & quarum prolpe^hi gaudet , magnaque acris la-
lubritatc rruitur;(Ic interiorious & exterioribus ornamentis conlpi-
cua, incolarum &aduenarum, qui aliquo rerum pulchrarum defi.
derio tenentur, oculos ad fc allicit Et certe vc de exterioribus di-
:
Digitized by
C A T H O L I C V M, i9j
di & bene fum arbitratus, fimul ita compegi & in a(Terc plano Sc
munde dolato ita compofui ,
vt ex propofitis obiedis ,
datoque
pundio oculari, fedHonem optici pyramidis luculcntur exhiberet,
& fcenographicE delineationis praxim ex arte priftarct ; vndc ne
vtilitatcs & commoda qui huius artis amatoribus prouenire inde
poiTunt, inuiderc tibi velle videremur ftatuimus ciufdem inftru-
,
cuimus.
Verum antequam rem iplam aggrediar, operi pretium me fa-
durum effie arbitror, fi te de primo ipfius inurumenti authore cer-
tiorem effecero Et quidem primus omnium, quod fciam, Alber-
:
Jhi catholici
SCRIPTIO PARTES
,
vtiam latis innuimus, eft apud
le ad obeundas er artis prilcripto
•graphicas accommod«tum,fed po-
luius generis inllrumentis, etiamfi
ionis attribui , quare vt magis fpe-
5i ampliorem defcriptionem con- ;
Digilized by Google
CATHOLICVM. 19)
non temere aut inutiliter apponi, fi quidem apte Je<iuccn«.^^ filo, de
UO in inftrumcnti compofinone dicemus, profutura cfl: ideo vero
3cbent fulcra D &: E, ab ipfa virga eximi, vt poilit alueolo fiue ca-
naliculocylindrico K l,Iiberc immitti, & canaliculus iplc hinc inde
facile' moucri,vndc Se talis debet efle capacitatis vtiplam virgulam
Djt,iultc coraplcdfaturjexterius vero cius crallitici,qua: in virgulis
AB CB
,
ffttamen d, plene occupet i debet enim iple canaliculus
KI,cum inferta fibi virgula DE,roramini d, committi ;vndc & ne-
cefiwum eft particulam ^/,vt pote crafliorem commode & ad libi-
tum fcparari,& iniedlo in foramen d, canaliculo reponi , vt fcilicct
liberum in foramen tranfitum habeat, &c acceptas virgularum AB,
CB, fimul commiflas extremitates in debito ftatu contineat, quod
facillimeSccommodiffime fiet fi particula^e/jCidcm canaliculo K I,
Ifr^tim contorto adhxrens iplas virgularum commifiuras premat.
Sed in partibus canahculi exterioribus vncinulos H^, illifque op-
pofitos edam obferua, qui committendis fili capitibus deftinantur,
vt amplius patebit in ipla organi compofitionc, quam trademus.
FigurE T
8c V,duos clauos reprefentant fuperne capitatos, infe-
ferius vero in ftriam contortos & acuminatos, cius longitudinis Sc
cralTitici vt bene polfint foraminibus fulcrorum D &: E, perpendi-
rie difponi & in quolibet fiatu bene firmari ;nimirum vt pars extre-
ma R, cui adh*rct lamella paruo foramine perterebrata, atque in
hoc infirumento pundum oculare exhibens , poflit ad arbitrium
deprimi & attolli , &: vbilibet pro data occcafione confiitui ; ad quod
etiam proderit fulcrum fiue uippcdaneum deicriptumin S, inferius
quidem acuminatum & firatim contortum , vt lubiedo aiTeri vbi
voles infigatur, fiiperius vero ad partem S, excauatum foramine quod
partem O , iuftc accipiat, totumque infirumentum pundi ocularis
O P QR ,
apte fiifient.
in A, horizontaliter extenta
^ fiiprat Auli planumnonnihilexaltata
fuftineturvncinuloquodamipfius extremitati annexo, qui inTab 56.
reprefentatur adlitteram4ideindcvirgulamBC,altcriA B ita com-
raiflam adB,vt fiipra cardinem nobilem polfit quemlibet angulum
cum caefficcre, erigebam pcrpendicularitcrvtreiftos angulos cum D
Digitized by Google
CATOLICVM.- 197
' E,&ip{aBA,conftituerctjhabctautcniipfaBC,vt monuimus, ad-
iundlumfibi filum cumappenfb pondere L, &vnionefiue globulo
mobili N, nec noncumindiceM, alteri extremitati adhtrcntcj& fi-
lum quidem, cuius vnum caput fuftinet pondus L , (iirfiim educitur
' per lummiratemvirgul* B C, & abea nonnihil proiiciturperfiflum &
prominentem vncinulum b perpendiculariterquc cadit &
in fubie-
- dhim planum & fub virgula
,
D
E , circumdudluin tranfit vtque in M,
•vbi cum iplo indice coniungltuf.vnde fit vt ad motum, ponderis fi-
dumcumadiundlo globulo & indice fimul moucamur, Stvic^im itd
motum.indicis pondus&vniotconllitutov.g. globulo ad ptmfturh
N,fifilummoueasita vt pondus L, attollatur Vcrfiis fummitatem G,
N
deprimeturglobulus ,ciim filo defcendentc vcrfiis m , 6e vt dilten-
nimmaneat filum BM, remouendus erit index hd , verius pariem
menfurat enim totum filumL i.N B M
longitudinem virganSWCBifc
B A, ita vt fi pondusL , vicinum conlhniaturpundlo C,ipfeglobulus
N, accedat adm,fuper virgam DE, ipfeque index M, verius A, rd-
moueatur & virgam FG,fere contingat, cum ex eiufinodiponderiSi
globuli & indicis conftitutione, quantum pondus alligatum perpn^
tantumdem e conuerfo ipfe glcN
diculariter attollitur vel demittitur
bulusdemittaturvelattollatur,ipfequeindexM,advirgamPG,accd-_
dat , vel ab iplarecedat.
’
Verum quia.vt diximus, Wftul* AB ,BC fimul commiflse, cum
Inferto fib»canaliculo,quem inTab;)8 fiaguUriKi^exhibemasad K P,
quia, inquam , debent ite virgul* cum dlcfnv^Hbula tue tf llfitfc
fcbinde moueri , ideo 6c alterum filum fuit neceflarium , qfBofl feprtS
fis,infiguraK+idiihrTabulx56,vncinulis per duo capita committ
tebam, vtreprxfentatur in hac Tab. j7- ni»tpe>s«um>flic^ut,vni
commi ttebamvncinulo ad pundhim »n,vcrfus partem D
D H
fum filum deducebam circa fulcrum , per p , vIque ad X , quod ih
lic conftituimus & per ftriatum acumen tabuls infiltimus velut cardi-
nem immobilem motus virgarum AB,BC;circa hilnc igiturcardinem
H
immobilem circumuolutu filum »j,D p, reducebam perGodE,+fq}
adn,vbialterumipfiuscaputalteri vncinulo vcrfiis panemE,Conne-
&
dlebatur ; inde nebat vt dum ipfiim filum circa cardinem , ihoue-‘X
batur , virgul* quoque A B , 6 C, cum adiun£lo canaliculo per longi-
tudinem virgulaiD E, mouercntur, accedendo verfus partem E, cura
&
ab eadem receden-
pars fuperiot fili G, vcrfiis cardinem trahebatur;
do cum pars inferior p,verfiis eumdem cardinem deducebatur; vbi
etiam non eft omittendum quod monuimus ad Tab. prxcedentem
}6.cumdiximusfulcrisD&E,fifluras inelTe,per quas debet circurff->
ductum filum tranfirevtmotum magis regularem obtineat ;iplas au.«
temfilTuras propter nimiam tenuitatem in hoc diagrammateLXXIV.
aduerterenonlicet.
Infigebam denique in aliquo fubicdti afferls loco, vbi mihi com-
modum videbatur V. g. adpunftumP , fulcrum laminarum in quibus
Bb iij
,9« S CEN OGRA 1> HVM
punclum oculare conllituiiur, &
videtur iri lamella perterebrata R,'
ex quo dedudhifupertabulani perpendicularis R.O,ipfius oculi alti-
tudinem fuper planum figniiicat.
Et ex hac quidem conftrutlione &: dilpofitione latis intelligcnt
qui in fcenographiavelminimumfunt verTati, totum fpatium quod
decurrit cre£ta perpendiculariter virga B C, cum fuo filo i m dum fer-
,
tur per longitudinem virgz DE, nihil efle aliud quamledUonem py-
!ramidisopticsE,cuiusapex(ltinoculari pundloR, bafis in obicdlis &
ftrltra iplam fedlionem conftitutis: vnde &: totum illud fpatium, pla-
indiceM.delineat.
j,
Qmaverbpumfto ocularcinlaminisRP,conftituttur,ideo & to-
tum ex iis copofitum R P, Scenofeopophof um poterit appellari ficut :
&pondusL,filoappenlumdiceturSaComafiliperpendicularisadba-
plani (cenx; index vero M, quia pondusL, quodammodo fufti-
net, &motum illius lequitur, cius antilacomaappellabitur.
Habes itaque noftruminftrumentumdefcriptum perpartes fingil-
latimin Tab. habes etiam rite compofitum, ad vfum comparatum
&(cenographiceproie6lum in Tabulis 37. &j8. qux multiplicem ip-
fius vfum demonftrant, quem tibi in (equentibus propofitionibus
explico paucis multa compleiftens nihil enimin Icenographiaeffc ar-
:
Google
Digilized by Googk
1
1
I
i
I
riiiiJUHu
Digitized by Goog[e
CATOLICVM.
SCENOGRAPHI catholici VSVS et CAVTIO-
nesineoadhibend^.
PROPOSITIO PRIMA.
lntubuUjnfofu,tx data ocalidiJLmtia &
mfdtm akhudine Caper pUttUml
okefhcumfcan^ae dari apparentiam ope Scenographi
Catholid exhibere.
conlhtutum, perdioptramfeu
foramcnR.oculopondapphcito con-
ficiebam, &alteramanu verfus cardinem immobilem
X,»otenfa
virgas A B,BC.jta mouebamper longitudinemlineiDE, vt P" «^liculiTncinos
mane-
ret B A , Icmper horizonti iquidiftans, B C vero
eidem erefta illas •
Digitized by Google
,
loo SCENOGRAPHVM ‘
pat plani aerii fiue ledionis partem filum l> m eamdem fiue fimilem &
homologam, infubicdo delineationis plano defignat fimul BM,&
pundum in ea notat index M, quod in prxdido fcenxplano globulus
N , occupat. Cxtera cubi tus punda fimiliter inuenientur, & in ta-
bula eodem modo proficientur, tradudis nimirum conuenienter vir-
gulis M
A B , B C , motifque indice , & pondere L ; quod ex iplb dia-
grammate latis conftat, ideoque ampliori explicatione non indiget:
latisenimfciturinuentaobie^ punda redis debere coniungi lineis,
vt integra illiusapparentia&perfedaproiedura habeatur ; vnde ifta
in priorilibro fatis explicatanonrepetimus, qux ex le in ingenioli ar*-
tincis mentem incurrunt.
COROL-
Digilized by Google
CATHOLICVM. tol
*
COROLLARIVM.
X diikis in declaratione huius iconiCni L X XI V fufficienter in->
E tclliginirjobicdticuiulcunquc propofiti, fiucin plano horizon-
hue etiam hiblimis aut eminentis quxfttam in fc£iione apparen-
tali,
tiam fimiliter inueniri , & ui tabulx planum eadem ratione poITe tran-
fcribi;vnde&:aliaCngillatim proiequi (uperuacaneum elfe arbitror,
& plura huius praxis in medium exempla proferre non inuitus Tuperlc-
deoieflentenimmultaex traditis in priori libro hic repeteivda, qux
alias facile poterit (ludiofus le£for per fe coniicere& amphora adin-
uenire.
Aduertendum nihilominus eft quoad organi conftrudionem &
vliim, virgulas ex chalybe ,
aurichalco vel aha materia dura folida&
confici, vtmelius poliantur & dum fimul iunguntur,vcl virga canOr
liculo committitur, vel ipfe alueolus aliis virgulis inferitutiomnia faci-
lem.lubricum&xquabilemnne luxatione aut vlla vacillatione motu
nancifeantur, quod certe maxime curare debet fedulus artifex qui
,
PROPOSITIO ALTERA.
Ifhaginem aimmlibet ex iLtto frototyfo, in expofum fuperficiem di redam Jiut
Digitized by Googie
jitauimus accipe
} fere dirpofitum,
%pcEF,BC,cuin
umadiun(5lo pon-
Tiliteffd.cum ap-
fili ifcd,c(>hxrcv.
fieftis vetut ^ pro-
Ho fiuc mithema-
ftrabit, proiedho-
nulachn proiedfio-
imul (uperficiebus,
ulachrum in plano
», cuius optica pro-
od oblique confpi-
intcndit in planum
n pyramidis optiese
itcrimagine,perfi-
icantur virg*
uredat intra limites
; applicetur deinde
intendis; certe in il-
; lacomatu fili per-
:tur, prout fuperio-
cigeris;icd & debi-
itnologum ei quem
rreftnifi vt cx pun-
rlobuli locumdedu-
»oe regularis Ht (iue
Digilized by Google
CATHOLICVM.
irregularis, locum determinabis defignand® imaginis parti obtuar
W
xium,&dum perfingulasdatz imaginis partes (imiliter feceris,
bebis integram &pcrfedamobie(Sli dati proiedionem in planp obUr
quo, qua:vtapundl:oZ,perfilumvi{ualis radii vicarium eif arte ddl-
neata eil, Itc ab iifdcm radiis viiualibus ex eodem puii^ vetuilf c pror
portionata&riccadumbrau comprehendetur, &per omuia cpnf^-r
mis & optice fimilis prototypoL M N O ,ex quo 4 efumpi 4 eft.
Simili prorfus ratione procedenduminaiioexemploquud tibi prpf
poniturinGHIK, vbi idem fimulachrum difienditur it) fubifjSlo
plano vt per indicem <t , (ingulz illius partes fucce(liu4 deuot^ptur , ^
pcrglobulum/.riteconftitutUti', beneficio fili ZK
«/f in varias fiir
perficies etiaminclinataslblidi^^^ii^, illarum pi^iura profundaturi
fed ifiaexipfofchemate intelliguntur, in quo inthi vide<v przcipua
quz ad praxim attinent latis exprimere vnde & vberiori declaratioa^
;
COROLLARIVM.
Q
mentem
Vamuismulta alia circa buius inftry menti confl)r«£tioncm
vfum,qua: hic przter«ictiiaufc^ ^pofliot ni ftudiofi lei3x»is
incurrere, vt monebamus
lenti traftarioni finem imponimus , jn
5
cunque tandem illa fint fine in iK^xontali plano iacenria , fiuc inaiir#
fublinria& cniinentia,infubiedlcimartificismanui&ocu!Us planum,
adamuflimfacillimaoperaaoac tranferibat ; &fimil«erdari pcotpw-
pi &: in fubictSiofibiplano debite collocati, piituxain in expofitas Wr
perficies direi^as &obliqua$, ere cfas & inclinatas cxajffigoatnenoue-
nienter oculari pua6io proficiat.
Secundo notanduiacfiquoiddiximus,cumdc organi /absii-
Cc ij
Digitized by Googli
&
/
104 SCENOGRAPHVM
ca&conftru£lionc ageremus virgulas nempe duas mobiles fimul ira
cneconiundbas &fibiinuicem in altero extremo commilTas vt poflint
adlibitumartificisquemlibet angulum (Imul efficere vnde & varii
;
Digilized by Google
i
APPENDI
DE LVMINE
ET V M B R I S.
Digitized by Googit
1C6 APPENDIX
eundam ordinis noftri in Gallia vifitationem Generalem in officium
Collega: vocamur & velut e Mufarumflnu abripimur, vix h:ec Icribere
nedum componere nobis liceat. Prius tamen quam vlterius progredi-
mur pauculas definitiones & fiippofidones in gratiam tyronum,hic
apponimus.
DEFINITIONES ET S VPPOSITIONES.
Cholaftica mihi videtur Sc ad noftrum propofitum fere inntilu
S
illis
lucis, luminifquedifferentia,quamaffignantPhilof^hi,dumde
difputant; quitanyn de eorum natura, caufis & efimibus, de
quibusinterdo^osnondumlatisconftat, plura nofle defidcrat,eum
libenteradipccialesdciftisdiuerforumauthorum tradatus amanda-
mus, qualiseft Ifinaelis Bullialdi Aftrohomi excellentiffimi, de natu-
ra lucis, nec nonaliorum. Nos interim qui de fola luminis & vmbra-
rum proiedionc dicere inftituimus qua: ad cius eflentiam & proprie-
tates attinent Philolbphistradandarelinquimus,& ne nimis £crupu-
loscvcrfari videamur in hoc tradatu,quem ad praxim przcipue dirigi-
mus, lucis & luminis vocabulis indilcrete vtimur, & idem vtraque
voce intelligi volumus ;etfi alias ex Ipecialibus definitionibus, quas
fubiicimus , quid inter vtramque diferiminu uucrcedat,latis intelli*
Digiiized by Googie
,
DE LVMiHfi ET V‘M B RI S. .
107
fiisrelinquiturad quem reCtx luminis produdfioncsnon pertingunt»
talcreprarfentaturinfchematcLXXVin. totum fpatium LMGN,
ad quod nullus redus radius Uucido A, poteft pertingere.
Pyramis illuminationis ellfiguracuibraci luminis, quod apundto
corporis luminofi ad fu pcfficiem corpons illuftratidiffunditar, qualis
eftlchemare L X XI X pyramis A DE C qu* fubicAum etiam
,
pla-
num attingit ini K, .
' : I
gra priuatio ; vel vmbra ell lumen imminutum , maioris quod circiitri-
itat luminis comparanone.
Vmbraplenafcuperfedlailladicituradquamnullus radius cofpc»
'
'
ris luminofi pertingit.
Vmbradiminutafcuimperfctaacftin quam aliqui dumtam radii
a corpore luminofb procidunt; quod ex diagrammate Tab. 41. am-
• ^ -
plius innotefeet.
Vmbra proiicitur in partem luci oppofitam , quod patet 'in febema
teLXXVI.Tab}9,vbi vmbra D E , bacub C D,proiicitu r ad partem
dextram DE, cum ipium luminofiim A , ftet ad partem finillram
eiu fdem baculi C D.
Vmbra terminatur lucis radiis, quod fatis agnofcitnr ex iconilmo
LX XV 1 1 1. in quo radii lummofi A M , A G , A N cum aliis qui ,
pof-
vmbramLMGNF. His pofitis , qu*
fent inter iftos nuci, terminant
ad explicandam proietbionem vmbranun Scenographicam pnmit-
tenda fuere, operi manum admonemus , qu i adprisnir Aicnhma «c
&
cxpcditiflimanouimus.ex Tabulis fequentibus39,40,4i,8c 4x,tibi
iradunus.
PROPOSITIO PRIMA.
Dmo lumine ,
dati Jirmliter haadiftu Wrge Vmiram in pitrie^lo pUtUt inuenire.
Digitized by Google
DE LVMINE ET VMBRIS. 109
autcmCP.vmbramlatS-isfuper pundumC, cxiltenns perpenJicu-
laritcr alritudincCL.cxindcpatctqubdfiintclligaturconucrtitrian-
gu luni G E 1’ fuper immotam lineam E P donec E G C L fiant fubie-
, , ,
do plano credat, tunc & lumen & parallelepipedi latus erunt fuis locis
collocata, manebitque eadem proicdio vmbrar terminata: in P,per
radium G L P , qua: bene inuenta clTe demonftrabitur, vtin pra:ceden-
ti propofitionc. Pro latere vero fuper pundum A, perpendiculariter
la repratlcntari.
Verum, fortafle nimis longum & quafi fupcruacaneum videbitur,
ficqn*fitasvmbrarumproiedionesex ipfa ienographia & credisdi-
neis adinuenirc, ciim polTint alias ad ipfa folida (eu corpora optice
adumbrata rite definiri & vnica operatione fcenographicc circum-
feribi quod vt facile
,
&
conuenienter alTcquaris ; mcthodumaccipe ex
(equentibus propofitionibus& fubiedis iconifmis.
PROPOSITIO TERTIA.
Ex dpgMtolumine ,d4tiparaUe!(piftM fcenogriiphice dtJfntiirvmbrdm in ptbjl-
(lo plano aiinutmre (ypeno^aphice dctcrmtnart.
bebis aliud &ita deciteris qui fuij conuenienter iunda lineis , vm-
,
,
PROPOSITIO QVARTA.
Ex dato lummt ,fropojiti Tetraedrifuper Vno juorum angulorum foltdorum fer-
pcnditularuer conjiituti profufam in pdneSlo plano Vmirram
Jcenographicam dtfimre.
(chemateLXXI XTab. CD
E Sto in
EL, Icenographice delineatum
39 cxpofitumTetracdrum
.
Digilized by Googie
DE LVMINE ET VMBRIS. lU
PROPOSITIO Q^VINTA.-
culari AB ;
vt igitur in fubiedio plano vmbram illius Scenograpnicam
obtineas, fac vtafupcriori circuloD GEH, per duas diametros Ic ad
redos interfecantes quatuor partes diftributo perpendiculares in
,
in
planu demittatur DM,GL, EN, HI,itavt per curuaslineasaptcconexis
pun£tisLMIN;circulusfcenographiccdelineatus appareat inLMIN;
quo facio operare circa pcrpedicularesDMjGL, EN, Hl,perdedu£fas
in plano Irneas BL, BN, BI,& profitfosradios AG,AE,AH,vtin-
ucnias punita P QQ
N, quibus inuentis a punitis ,duc lineas P& 0
cylindriobliquibafimcontingentcs,&ifta: cum dudtz circumferen-
tis parte P Q^O petitam cylindri vmbram in fubieito plano circum^
,
fcribent ;
quod erat faciendum-
PROPOSITIO SEXTA.
£x d<tn lumine, pyramidi I in aere pendentis vmbram im tu ptvfrjkm
p
tn ii nfiv
f
Scenoprapiiice proiicere.
Dd ij
Digilized by Google
, .
wice deprihere.
^delctibi poftulcnt ,
vnde ope-
id ratione fieri debeat, ex Sce-
locergoin Tab. 40. duo para-
;
X 1 1 1. tibi propono & expono.
:um A ,cum fua perpendiculari
lic vnicam (uperficicmCDEF,
, & ecceptam a
i pluribus fimul
bice delineamus. Imprimis au-
am EGH F limplicitcr defini-
,B FH,&radiosA D GjACH,
quia inter iplum IblidumC D
ipfum toliaumt,. u
iim in obicuro fpatio politum
IL.quodablentc Iblido CDE
illullrarctur,&; prxlentisvm-
inem hancin ;
illius iuperficic-
innuimus, ex
ilibus lupra latis
clTcinvnoplano.quod occur-
tclligitur vnde & ciulHem Ib-
i
inca DN,perpimelumF,vbi
10 pyramidis vertice F; & pro-
;indefinitam prius lineam DN,
inlubiecVo plano profiifa: ter-
pdla E&G,totumfpatiumEN
F ,
fie CB ,
fimul concurrant &c
impingunt in oppofitum pla-
:ur,vltcriorcm luminis & vm-
Digitized by Google
DE LVMINE ET VMBRIS. nj
brxproflifioncm impedit, quam in fe accipit ; illam autem facillinid
definiescduda in plano H
I KL, parallela linex CD,ex pundo vbi
PROPOSITIO OCTAVA.
Ad conflitutum Jolu lumen, expofitorum corporum Vmbras in fubieihs planis
profufas dejeribere.
Digitized by Googlt
Iram definire hoc
expofitum corpus
Q.N M in
)untVa ,
:j^CND, AOB,
lucamur IP, HC,
angulum faciant
(hic nempe, quia
17 ,
pro ipfius com-
5
)&vbifingulira-
cs lineas fecabunt,
I in pundis PCO,
tam corporis N ID,
:
patet ex ipfa con-
itimu 'omiur.
iperanoncm requi
us addidam, CUIUS
V , vbi pro inucnien-
tuitur primo in ipfa
icularis confiftcret,
cum alias velut infi-
ciufinodi puniflum
iciliuz punefum C,
:os interlccans , afiii-
itia; oculi ab ipfa ta-
qua lol cfle
parte in
punctum D,angu-
oad tabulamvcrtica-
F C D, determinatus
lucum tabula plano
^qucris.vtqualcm fu
izontalem dudfaBE.
Digitized by Googie
DE LVMINE ET VMBRlS. uf
facangulumFBE,arqualcmaltirudinifolis(up«r planum horiionta-
Ic, in quo rabula podta cft & vbi F £ , perpendicularis horizontali FC,
;
‘Tertius cajiss .
''
I
1 radiis proiicien-
1 dicamus de illis
rofunduntutiqua
rrus Accoltiiis ad
edic memini ;iam
i tiam Iter facienti
/ n adiumenta; vn-
'ofuturacxiUttiio,
I
/ .venti propofmone,
/ lem impono.
riMA.
fo fUno peno^a^hi-
rqucntiffimumjiii
'bieda in ledlionc
li enim pingendis
autcandela pun-
iunt, fed magis cx
InclauiexpoCtafin-
n praxi adhuc am-
.
proiedlas a corpo-
lui, quod vt pluri-
i extra modumdu
aut luccms pro-
(cntandas fic pro-
Sit
Digitized by Google
—
Sit in Tab*'|i|
cuius ymbrairt''''^
iicicnda:plan|
CD.proaudi
(cu parictiEFw
roiupponimu
ad profpedlunl
)ariehs credi I-Hl
fcipfius tabui:
fimDH,&:ctij
S, in tabula p|
medio propria I
&ON-'deindd
icdum planurril
folidi propofit^li M
fccundumaltiti
a diminuta (cui
X.pcrpundun
taX(>i&apun<
dens producueJ^
plenam lateris
terminabit dimfTg?
calateratd,c/“,« .
^
per pundadibl^'
quibus perato
perioribiis radlc^O^j;^^
fpA'»» folidi
tedi vm^
rolifii vmt
tuenturperpun
indefinitas linea;
mate huius Tai'
vmbrarumhuiu;
tct.
N lmisfortt
proiedio
teriamfuggerit,
ma circa praifensif
fimul & aiuerfis »
di vmbrE fint d«
“
luminofii; item
fic in infinitum a-
mendx quome;
i W*
&
.
1
colorum vmf
Digitized by Google
iiB APPENbiX DE LVMINE ET VMbIuS.
longius prodii£lum(en{im knguiclcit, quod& in coloribus propter
conuenicniiam,&invmbris propter appofitionem.locum habere vi-
detur. Sedifta omnia, quantum attinetadpraxim, vix debite polTunt
feripto committi , cum ab vfu & experientia maxime pendeant & alE-,
Digilized by CiiOgh
Digitized by Google
Digitized by Co('^Ie
^ X ‘
4* X *i
CAT
AVTHC
INSTITVl
artificiali
E artificiali
Sebafiianus.'
Liurc de P(
peintrc.
La Pratica della Pcrfpe
tia 156J.
LC90115 de Pcrfpc<aiuc
Architecte, a Paris I
Guidi Vbaldi e Marchi
i6oo-
Lcdue Rcgole della Prd
gnola con i Commd
'de* Pridicatori, Mati
i£ii.
La Perfpedtiue auec la
Caus 1 ngenieur du fe
Aquilonius in Opticis I
Perfpedliue contenant
Marolois. a la HayelX
InflruAion cn Ia Sciea
Haye 1615.
La Pratica di Profpctti
tia i6if.
Lo Ingannodegliocch
tilhuomo Fiorentinc
tato in acconcio de
Occhio errante dalla 1
D. Fernando di Dii
nen '
matiche difcipline
p
Abbrc!ge ou racourcy'
efttraitc' du moye,
blableayantladi:
CCS ou enfoncemcns des objets plus graiidsoumoindres que leurs
fcmblables cn ia primitiue : enlemble rinucntion d’appropricr
deiixou plufieursperfpeiliuesou parties d’iccllcs cn vnemefmc &
&fous vncmefmc dirtance de l’cEil , Ic toucparTayde ducompas dc
Perfpc(Siiuc,&c. parlcficurdc Vaulczarda Paris i6ji.
Methodcvniucrfclle de mettre en Perfpedliucles objets donncz rccl-
lement ou en deuis auec leurs proportions, mciures, efloi» ncincns,
fins cmployer aucun point qui ibit hors du chanip dc 1'ouuiage,
par G. D. L. a Paris 1636.
LaPcrfpcftiuccuricufe,ouMagicartificicllc des efFcdis mcrucillcux
dc rOptique,par lavifion dircdie;de ia Catoptriquc parlarcflc-
xion dcsmiroirs plats.cylindriques flcconiques; dcla Dioptrit^uc
par la refradlion des cryftaux. Danslaquclle,outrcvnabbregc&
methode generale dc la Pcrfpedbiue commune reduite cn pratique
furies cinqcorps reguliers cft encores cnfeignc'e la fagon dc laire &:
conftruirc toutes fortes dc figures difformes qui cftant vcues dc
leurpointparoifientdansvnciuftcproportioniletoutpar des pra-
tiquesfifamilicrcsquelesmoinsvcrfezenlaGeometrie s’cn pour-
rontfcruiraucclefeulcompas&la regie. Parie P. IcaiiFranjois
Niceron Parifien defOrdredes Minimetl Paris 16 j8.
la Pcrfpedhuc pratique neceflaire a tous Peintres, Graucurs, Scul-
pteurs, Architettes, Orfcures, Brodeurs, Tapilfiers & autres (e
leruans du dellcin, par vn Parifien dcla Compagnie dc Icfus, a
Paris 1641.
La Fcrfpedliue fpeculatiue & pratique, ou font dcmonftrcz Icsfon-
demens de cct art,& de tout cequienadleenfcigneiufqu’apre-
enfemblc la manierc vniucrlcllc de la pratiquer non Iculc-
fent;
ment fans plan Geometral & fans ticrs point dedansn’ydchorslc
champdutableau,maiscncorcsparlemoycndc lalignc commu-
nement appcllee horizontale. Dc 1 ’inucntiondu fcufieur Alcaumc
Ingenieurdu Roy. Mifc au iourparEftiennc Mignon profefleures
Mathematiques , a Paris i6 43.
La Profpetciua r ratica di Bernardino Concino in V enctia 16 4 5.
Digitizer* GoogU
,
it-
MADO B
N
I BL
'
>CI
AE
AV R
1 Esliuresdontlalc(aurc&
douce,fi: relient en plufii
'
les figures a part,afinqu(^
Digitize^ GoogU
« .
Itl
rordrcquidoic eftrc gardc' par le rclieur.Onappliqucra doncdansie
corps du liure chaque (igure vis a vis dc Ia page quiluy cR atcribuce.
Digilized by Googk
Digitized by Googie
I
Digitized by Google
Digilized by Googie
I
Digitized by Googk
1
Digitized by Google
Digilized by Googie
l