ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ψυχολογική, ατομική και
Συλλογική μνήμη( Η μνήμη ως κοινωνική κατασκευή, Διάκριση
επικοινωνιακής - πολιτισμικής μνήμης)
Συσχέτιση συλλογικής μνήμης - ιστορίας (επίσημη - ανεπίσημη
συλλογική μνήμη)
Η διαλεκτική της μνήμης-λήθης (Λήθη λόγω της απομάκρυνσης
από την ομάδα κατά τον Maurice Halbwachs | οι 3 μορφές της
λήθης κατά τον Μarc Augé)
ΜΝΗΜΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ
Από τη νεωτερική ουτοπία στην μετανεωτερική επιστροφή στο
παρελθόν - To νέο περιεχόμενο της μνήμης στην
Μετανεωτερικότητα - Νέες μνημειακές πολιτικές
Επεξεργασία της δύσκολης μνήμης του παρελθόντος
Σ.18 – θέσεις της μνήμης
Η στροφή των δυτικών κοινωνιών προς τη μνήμη και το
παρελθόν, υποστήριζε ο Χόυσεν, συνέβαινε παράλληλα με
την εξάπλωση της εφήμερης κουλτούρας της κατανάλωσης,
που αντικατέστησε οριστικά τις ιδέες για την πρόοδο, την
ουτοπία και τις πολιτικές για το μέλλον του μοντερνισμού.
Γέννησε μια κουλτούρα μεταβολισμού της μνήμης και
εμπορευματοποίησής της από τις πολιτικές διατήρησης και
παραγωγής ελκυστικών αστικών εικόνων, προκαλώντας
την ευρύτερη διάχυση της μουσειακής λογικής στην πόλη.
Σ.23
s.81 περα από το μνημειο
O Pierre Nora, στο δοκίμιό του «μεταξύ μνήμης και
ιστορίας», διακρίνει δύο μνήμες. Περιγράφει τη μία, ως
«αληθινή μνήμη». Αυτή λαμβάνει χώρα σε χειρονομίες και
συνήθειες, σε δεξιότητες, που έχουν εξελιχθεί μέσα από
άγνωστες παραδόσεις, στην ίδια την κληρονομική
αυτογνωσία του σώματος […] και βαθιά ριζωμένες
αναμνήσεις. Η δεύτερη, είναι η μνήμη που μεταποιείται
κατά το πέρασμά της μέσα από την ιστορία, που είναι
ακριβώς το αντίθετο: εθελοντική και σκόπιμη, βιωμένη σαν
Θ. Πανοπουλος, Μ. Παπαγγελοπουλου Ζ. Τζουνιδου. (2017)
[1]
Μνήμη πέρα από το Μνημείο, ΕΜΠ, σ.81
καθήκον, όχι πια αυθόρμητη.
αντικειμενική, αλλά ποτέ κοινωνική, συλλογική, ή
καθολική.
Κατά τον Νόρα, η φυσική μνήμη βρίσκεται σε απόλυτη
σχέση με την καθημερινή εμπειρία, η οποία χάθηκε στη
σύγχρονη εποχή μαζί με τις συνθήκες και τα
περιβάλλοντα(milieux du memoire) που διατηρούσαν τη
μνήμη ζωντανή.(Nora 1989-7)
Αυτή η απώλεια αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία εξωτερικών
τόπων της μνήμης(lieux de memoire), στους οποίους η
σύγχρονη κοινωνία προσπαθεί να συντηρήσει τη χαμένη
σχέση της με τη ζωντανή μνήμη.
Η προοπτική της ζωντανής μνήμης αποτέλεσε θεωρητικό
έναυσμα για τη διαμόρφωση εναλλακτικών προσεγγίσεων
που θα ανέτρεπαν τους τρόπους με τους οποίους η ιστορία
οργανώνει τη σχέση της σύγχρονης κοινωνίας με το
παρελθόν(Assmann 2006 k 2008) (s.23)
Η «αληθινή μνήμη» του Νορά, ανακύπτει σε καθημερινά
περιβάλλοντα, σηματοδοτώντας αντιστικτικές σχέσεις
μεταξύ εγγραφών.1
Ξανθή Τσιφτσή – ΕΜΠ - σ.19
O Pierre Nora είχε πει ότι τόπος μνήμης είναι οτιδήποτε
(μνημείο, μουσείο, ακόμη και αρχείο) που έχει αποκτήσει
για την κοινότητα συμβολικό χαρακτήρα. Η λειτουργία του
συνίσταται στο να διαμορφώσει τη μνήμη με τρόπο που να
ανταποκρίνεται μια επιλεκτική και αναλλοίωτη (σταθερή)
εκδοχή του παρελθόντος.
Oblivion_Marc Augé
Αντι-αρχείο σ. 79 _ερευνητική ΕΜΠ
Τη δεκαετία του ’70 εγκαινιάζεται μία νέα μνημειακή
πολιτική στην Γαλλία, η οποία μεταδίδεται και στην
υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη, συνοδευόμενη από μία έξαρση
κατασκευής μνημείων. Μέσω αυτής της μνημειακής
πολιτικής “αποτυπώθηκε και διερευνήθηκε η μεταμοντέρνα
αντίληψη για την μνήμη” και την ιστορία. Το μεταμοντέρνο
κατακρίνει την Ιστορία, την οποία κατηγορεί για
χειραγώγηση της συλλογικής μνήμης και μονοδιάστατη
έκφραση της επίσημης εκδοχής και ερμηνείας των
ιστορικών γεγονότων. «Η σχετικοποίηση των ιστορικών
γεγονότων» και «η έμφαση στην προφορική ιστορία και
μαρτυρία» προαναγγέλλουν την αναθεώρηση της ιστορίας
και των ιστοριογραφικών μεθόδων.2 Η μεταμοντέρνα
προσέγγιση της ιστορίας θέτει σε ισχύ ένα νέο ερμηνευτικό
σχήμα της ιστορίας που επιτρέπει, σύμφωνα με την
Παπαϊωάννου Κ. την αναζήτηση των ιστορικών μικρο-
αληθειών όχι μέσω του επιστημονικού ορθολογισμού και
της λογικής, αλλά μέσω της σύζευξης των προσωπικών
μαρτυριών.3
Οι αυθόρμητες εκδηλώσεις μνήμης και τελετουργίες, για τις
οποίες το μεταμοντέρνο λέει πως “ενσωματώνουν καλύτερα
το συλλογικό αίσθημα για το παρελθόν, με όρους μαζικούς
και πλουραλιστικούς”.4
της χώρας.
θα συναντήσουμε δύο διαχωρισμένους χώρους: της
ιστορίας/μνήμης ή εκείνον της αντικειμενικής σκέψης/
υποκειμενικής μαρτυρίας.
Η γραφή της νεωτερικής ιστορίας φαινόταν να έχει
εδραιωθεί ως θεματοφύλακας αυτού του κατωφλιού, επειδή
απέκλεισε την υποκειμενική αφήγηση, εξάλειψε τους
κινδύνους της αλλοτρίωσης και εξάλειψε τις έμβιες
παραδόσεις έτσι ώστε να αντικαταστήσει αντ 'αυτού μια
φανταστική τάξη χρόνου που προχωρεί προς το μέλλον,
βελτιώνοντας το παρελθόν.

Το κίνημα του μεταμοντερνισμού, έφερε στην επιφάνεια

έννοιες ριζικά αντίθετες με αυτές του αυστηρού
μοντερνισμού που κυριαρχούσε στο πρώτο μισό του 20ού
αιώνα. Από τη δεκαετία του 70 κι μετά, οι έννοιες αντι-
αρχείο, αντι-μνημείο, χρησιμοποιήθηκαν για να
περιγράψουν τη δημιουργία μνημείων στη μετανεωτερική
εποχή. Η περίοδος της μετανεωτερικότητας χαρακτηρίζεται
από έναν σκεπτικισμό απέναντι στην ιστορία και μία
δυσπιστία σχετικά με τα μνημεία που υπάρχουν ήδη, κυρίως
γιατί αποτέλεσαν πεδία συστηματικής εκμετάλλευσης από
τους Ναζί.

Νεα αστικη μνημη

Ο μετανεωτερικός δυτικός κόσμος βρίσκεται σε μια σχέση
μόνιμης δυσχερούς αναμέτρησης με το τραυματικό
παρελθόν του 20ού αιώνα. Η κατάρρευση του Ανατολικού
Μπλοκ στο τέλος της δεκαετίας του 80 ανέδειξαν το ζήτημα
της μνήμης στο πλαίσιο της αναγκαίας διαχείρισης ενός
τραυματικού παρελθόντος. Η επανένωση της Γερμανίας,
στις αρχές του 90 ενεργοποίησε την προσπάθεια
επανακαθορισμού μιας νέας ταυτότητας της κοινωνίας και

[2]
Κέλλυ Παπαϊωάννου.(2010). “ Η αναθεώρηση της ιστορίας
και της αισθητικής μέσα από τις “μετανεωτερικές” προσεγγίσεις
της μνήμης”, από το βιβλίο Μετανεωτερικές επ-όψεις, εκδόσεις
Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, σελ. 213, 215
[3]
Κέλλυ Παπαϊωάννου, ό.π., σελ. 215
[4]
Κέλλυ Παπαϊωάννου, “ Η αναθεώρηση της ιστορίας και της
αισθητικής μέσα από τις “μετανεωτερικές” προσεγγίσεις της
μνήμης”, από το βιβλίο Μετανεωτερικές επ-όψεις, εκδόσεις
Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2010, σελ.228