‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺯﺭﺍﻋﻲ ﻭ ﺑﺎﻏﻲ‬

‫ﺳﺎﻝ ﻫﻔﺘﻢ ‪ /‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺳﻮﻡ ‪ /‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪۱۳۹۶‬‬

‫ارزﯾﺎﺑﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ )‪ (Hordeum vulgare L.‬و ﺑﺎﻗﻼ )‪(Vicia faba L.‬‬

‫از ﻃﺮﯾﻖ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي رﻗﺎﺑﺘﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫‪2‬‬
‫ﻣﻬﺮو ﻣﺠﺘﺒﺎﯾﯽ زﻣﺎﻧﯽ‪ *1‬و ﺷﯿﻼ ﻧﻮروزي‬

‫)ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ‪ ۱۳۹۵/۱۱/۸ :‬؛ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮﺵ‪(۱۳۹۶/۲/۱۶ :‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪﻩ‬
‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻼ و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ آراﯾﺶ ﮐﺎﺷﺖ در ﺷﺮاﯾﻂ آبوﻫﻮاﯾﯽ راﻣﻬﺮﻣﺰ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺳﺎل زراﻋﯽ‬
‫‪ 1394 - 95‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻃﺮح ﺑﻠﻮكﻫﺎي ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﺎ ‪ 8‬ﺗﯿﻤﺎر و ﺳﻪ ﺗﮑﺮار در ﻣﺰرﻋﻪ اﺟﺮا ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺸﺖ ﺧــﺎﻟﺺ‬
‫ﺟﻮ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﯿﻦ ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﯿﻦ ردﯾﻒ ‪ 40‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ %50 ،‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ‪ %75 ،‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑــﺎﻗﻼ‪،‬‬
‫‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﯿﻦ ردﯾﻒ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ و ‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ‪ %75 ،‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ‪ %25 ،‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﯿﻦ‬
‫ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺿﺮﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴﺒﯽ و ﻧﺴﺒﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﺟﻮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﻮد و ﺿــﺮﯾﺐ‬
‫ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ در ﮔﯿﺎه ﺟﻮ ﻣﺜﺒﺖ و در ﺑﺎﻗﻼ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع ﻋﻤﻠﮑﺮد دو ﮔﯿﺎه ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺿﺮاﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴﺒﯽ‬
‫در ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﻮد و ﺑﺮﺗﺮي اﯾﻦ آراﯾﺶ ﮐﺎﺷﺖ در ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑــﺎﻗﻼ را ﻧﺴــﺒﺖ ﺑــﻪ ﻓﻮاﺻــﻞ‬
‫ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ از ﻣﺨﻠﻮط ‪ %25‬ﺟﻮ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾــﻒ ﮐﺎﺷــﺖ ‪ 30‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ )‪(1/11‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬در اﻟﮕﻮي ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺷﺎﺧﺺ اﻓﺖ واﻗﻌﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط و ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺰﯾــﺖ ﻣــﺎﻟﯽ ﻧﯿــﺰ از‬
‫ﺳﺎﯾﺮ اﻟﮕﻮﻫﺎ ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮي اﯾﻦ اﻟﮕﻮي ﮐﺸﺖ و ﺳﻮدﻣﻨﺪي اﯾﻦ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ را ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬

‫ﻭﺍﮊﻩﻫﺎﻱ ﮐﻠﻴﺪﻱ‪ :‬اﻓﺖ واﻗﻌﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺰﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﮐﺸﺎورزي ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ‬

‫‪ 1‬و ‪ .2‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ اﺳﺘﺎدﯾﺎر و داﻧﺸﺠﻮي ﺳﺎﺑﻖ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ اﮔﺮواﮐﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﮔﺮوه ﮐﺸﺎورزي‪ ،‬واﺣﺪ راﻣﻬﺮﻣﺰ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬راﻣﻬﺮﻣﺰ‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‪mahroo.mojtabaei@gmail.com :‬‬ ‫*‪ .‬ﻣﺴﺌﻮل ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت‪ ،‬ﭘﺴﺖ‬

‫‪۱۴۵‬‬
 ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺯﺭﺍﻋﻲ ﻭ ﺑﺎﻏﻲ ‪ /‬ﺳﺎﻝ ﻫﻔﺘﻢ ‪ /‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺳﻮﻡ ‪ /‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪۱۳۹۶‬‬
‫)‪ ،(Competitive Ratio‬ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ )‪ (Aggressivity‬و اﻓــﺖ واﻗﻌــﯽ‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد )‪ ،(Actual Yield Loss or Gain‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ )‪،5‬‬
‫‪ 9 ،7‬و ‪ .(10‬ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط‬
‫اﻃﻼﻋﺎت وﯾﮋهاي را ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣــﯿﻦ ﺑﯿــﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﮐﺎراﯾﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط در اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﮏﮐﺸﺘﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯿﺰان اﻓﺖ ﯾﺎ ﺑﻬﺒــﻮد ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﻫﺮﯾــﮏ از‬
‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻣﺨﻠﻮط را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﯿﮏ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (6‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺎﺧﺺ اﻓﺖ واﻗﻌﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد )‪ (AYL‬اﻇﻬﺎر داﺷــﺘﻨﺪ ﮐــﻪ‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ اﻓــﺖ ﯾــﺎ ﺑﻬﺒــﻮد ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﻫﺮﮔﻮﻧــﻪ در‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮدش در وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺸﺖ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه و ﻧﺴﺒﺖ ﺑــﻪ ﺳــﺎﯾﺮ ﺷــﺎﺧﺺﻫﺎ اﻃﻼﻋــﺎت‬
‫دﻗﯿﻖﺗﺮي در ﻣﻮرد رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦ و درون ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺿــﺮﯾﺐ‬
‫ازدﺣﺎم ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ و ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ ﻧﯿﺰ اﮔـﺮﭼـﻪ ﻣﯿﺰان اﺿــﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل در ﻣﺨﻠﻮط را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ اﺷـﺎره ﺑـﻪ ﺷﺪت‬
‫رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦ دو ﮔﻮﻧﻪ در ﺗﯿﻤﺎرﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﺨﻠـﻮط‪ ،‬ﻗﻀــﺎوت‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﻣﺨﻠﻮط را ﺗﺴﻬﯿﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد )‪ .(11‬اﯾﻠﻤﺎز و‬
‫ﻫﻤﮑﺎران )‪ (27‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻘــﺎدﯾﺮ ﺿــﺮﯾﺐ ﻏﺎﻟﺒﯿــﺖ و ﻧﺴــﺒﺖ‬
‫رﻗﺎﺑﺘﯽ‪ ،‬اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﺨﻠــﻮط ﺟــﻮ و ﻣﺎﺷــﮏ‪ ،‬ﮔﯿــﺎه ﺟــﻮ‬
‫رﻗﺎﺑﺘﯽﺗﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﮔﯿﺎه ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬
‫ﺑﻮدن ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ و ﺷﺎﺧﺺ اﻓﺖ واﻗﻌﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد‬
‫در ﻧﺴﺒﺖ ‪ %80‬ﻣﺎﺷﮏ ‪ %20 +‬ﺟﻮ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﺴــﺒﺖﻫﺎ‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ را ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد‬
‫در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﻨﺪم و ﺑــﺎﻗﻼ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ آﮔﯿﮕﻨﻬﻮ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ ، (3‬ﻣﺨﻠﻮط ‪ %100‬ﮔﻨﺪم ‪%37/5 +‬‬
‫ﺑﺎﻗﻼ از ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺿﺮﯾﺐ ازدﺣــﺎم ﻧﺴــﺒﯽ‪ ،‬ﻧﺴــﺒﺖ ﺑﺮاﺑــﺮي‬
‫زﻣﯿﻦ و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻞ در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و اﯾﺸﺎن‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺬﮐﻮر را ﻧﺴﺒﺖ ﺑــﻪ ﮐﺸــﺖ ﺧــﺎﻟﺺ ﻫﺮﯾــﮏ از ﮔﯿﺎﻫــﺎن‪،‬‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﺮﺣﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾــﻦ‬
‫ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي رﻗﺎﺑﺘﯽ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ در ﻣﻮرد‬
‫ﺳﻮد اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﺻﻞ از ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط اراﺋــﻪ ﻧﻤﯽدﻫﻨــﺪ )‪،(4‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻈﯿﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠــﻮط‬
‫)‪ (Intercropping Advantage‬و ﺷــــﺎﺧﺺ ﻣﺰﯾــــﺖ ﻣــــﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي راﯾﺞ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ آﯾﻨﺪه را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻓﻌﻠﯽ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘــﻪ و ﺑــﺎ ﻓﺸــﺎر ﺑــﺮ ﻣﻨــﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌــﯽ‪ ،‬ﭘﺎﯾــﺪاري‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﮐﺸﺎورزي را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )‪ .(21‬ﯾﮑﯽ از روشﻫﺎي‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋــﯽ ﮐــﻪ ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ ﺑﻬﺒــﻮد‬
‫ﮐﺎرآﯾﯽ ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﯽﺷــﻮد‪ ،‬ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط اﺳــﺖ )‪ .(23‬در‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﯿﺎﻫﺎن در ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻤﺮﮐــﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘــﺎت‬
‫در زﻣﯿﻨﻪ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﻏﻼت و ﻟﮕﻮم ﺑﻪدﻟﯿﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻬــﺮهوري‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺬاﯾﯽ و آﺑﯽ و ﻧﯿﺎز ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﻬﺎدهﻫــﺎي ﺧــﺎرﺟﯽ )‪ 13 ،2‬و‬
‫‪ ،(22‬ﺷﯿﻮع ﮐﻤﺘﺮ آﻓﺎت و ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ )‪ (3‬و ﮐﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒﻫﺎي ﻫــﺮز‬
‫)‪ 1‬و ‪ (12‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗــﺄﺛﯿﺮ‬
‫ﻟﮕﻮم در ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﯿﺘﺮوژن ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷــﺪه در‬
‫ﮔﺮه رﯾﺸﻪﻫﺎي ﻟﮕﻮم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در دﺳﺘﺮس ﮔﯿﺎه ﻏﯿــﺮ ﻟﮕــﻮم ﻗــﺮار‬
‫‪N15‬‬ ‫ﮔﯿﺮد )‪ .(6‬زﯾﺎﺋﻮ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (26‬ﺑﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از اﯾﺰوﺗــﻮپ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺘﺮوژن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه از ﺑﺎﻗﻼ ﺑﻪ ﮔﻨﺪم در ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠــﻮط را‬
‫ﻣﻌﺎدل ‪ 15‬درﺻــﺪ از ﮐــﻞ ﻧﯿﺘــﺮوژن ﺟــﺬب ﺷــﺪه ﺗﻮﺳــﻂ ﮔﻨــﺪم‬
‫ﮔﺰارش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮآﮔﺎرد ﻧﯿﻠﺴﻦ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (14‬اﻇﻬــﺎر داﺷــﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﻧﺨﻮد از ﺗﻠﻔﺎت ﺑﯽﺣﺎﺻــﻞ ﻧﯿﺘــﺮوژن‬
‫ﮐﺎﺳــﺘﻪ ﻣﯽﺷــﻮد و ﺿــﻤﻦ اﻓــﺰاﯾﺶ ﺗﺜﺒﯿــﺖ ﻧﯿﺘــﺮوژن اﺗﻤﺴــﻔﺮي‪،‬‬
‫ﻣﺼﺮف ﻧﯿﺘﺮوژن ﻣﻌﺪﻧﯽ از اﻋﻤﺎق ﺧﺎك ﮐﺎراﺗﺮ از ﺗﮏﮐﺸﺘﯽ ﮔﯿــﺎه‬
‫ﻧﺨﻮد ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺳﮑﻨﺪري و ﻗﻨﺒﺮي )‪ (8‬در ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺸــﺖ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ذرت و ﻟﻮﺑﯿﺎ ﭼﺸﻢ ﺑﻠﺒﻠــﯽ ﮔــﺰارش ﮐﺮدﻧــﺪ ﮐــﻪ ﺟــﺬب‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﯾﯽ در ﻫﻤﻪ ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﮐﺸــﺖ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ و ﻣﺠﻤــﻮع ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﻧﺴــﺒﯽ در ﺗﻤــﺎﻣﯽ ﺗﯿﻤﺎرﻫــﺎي‬
‫ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺰرگﺗﺮ از ﯾﮏ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻬﺒﻮد ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔــﯽ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت ﻋﻤﻠﮑــﺮد در ﻣﺨﻠــﻮط ﺟــﻮ و ﺑــﺎﻗﻼ‬
‫)‪ 2‬و ‪ ،(9‬ﺟﻮ و ﻧﺨﻮد ﻓﺮﻧﮕﯽ )‪ ،(13‬ﺟــﻮ و ﻧﺨــﻮد )‪ 11‬و ‪ (12‬و‬
‫ذرت و ﺑﺎﻗﻼ )‪ 17‬و ‪ (23‬ﻧﯿﺰ ﮔﺰارش ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت‬
‫ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﺑــﻪﻣﻨﻈﻮر ارزﯾــﺎﺑﯽ ﺳــﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط از‬
‫ﺷــــــﺎﺧﺺﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿــــــﺮ ﻧﺴــــــﺒﺖ ﺑﺮاﺑــــــﺮي زﻣــــــﯿﻦ‬
‫)‪ ،(Land Equivalent Ratio‬ﺿــــﺮﯾﺐ ازدﺣــــﺎم ﻧﺴــــﺒﯽ‬
‫)‪ ،(Relative Crowding Coefficient‬ﻧﺴــــﺒﺖ رﻗــــﺎﺑﺘﯽ‬
‫‪146‬‬
‫ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺟﻮ )‪... (Hordeum vulgare L.‬‬

‫ﻣﺨﻠﻮط از روش ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ اﺳــﺘﻔﺎده ﺷــﺪ‪ .‬ﻫــﺮ ﮐــﺮت آزﻣﺎﯾﺸــﯽ‬ ‫)‪ (Monetary Advantage Index‬ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ اﻗﺘﺼــﺎدي ﮐﺸــﺖ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ‪ 8‬ردﯾﻒ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 7‬ﻣﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﺎﻣﻞ ‪%75‬‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻔﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد )‪ 6‬و ‪ .(10‬ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻻﻣﻌــﯽ ﻫﺮواﻧــﯽ‬
‫ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ )ﺳﻪ ردﯾﻒ ﺟﻮ‪ ،‬ﯾﮏ ردﯾﻒ ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬ﺳــﻪ ردﯾــﻒ‬ ‫)‪ (16‬در ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺧﻠﺮ ﺑﺎ ﺟــﻮ و ﺗﺮﯾﺘﯿﮑﺎﻟــﻪ ﻣﻘــﺎدﯾﺮ‬
‫ﺟﻮ‪ ،‬ﯾﮏ ردﯾﻒ ﺑﺎﻗﻼ(‪ %25 ،‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ )ﺳﻪ ردﯾﻒ ﺑــﺎﻗﻼ‪،‬‬ ‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺰﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط در ﺗﻤــﺎﻣﯽ‬
‫ﯾﮏ ردﯾﻒ ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻪ ردﯾﻒ ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬ﯾﮏ ردﯾﻒ ﺟﻮ( و ‪ %50‬ﺟــﻮ ‪+‬‬ ‫ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎي ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط ﻣﺜﺒــﺖ ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﮔﻮﯾــﺎي ﺳــﻮدﻣﻨﺪي‬
‫‪ %50‬ﺑﺎﻗﻼ )ﯾﮏ ردﯾﻒ درﻣﯿﺎن ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ( ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﯿﻦ ردﯾﻒ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﮐﺸﺖ اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺨﻠﻮط در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺗــﮏ‬
‫‪ 30‬و ‪ 20‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺧــﺎﻟﺺ ﺟــﻮ ﺑــﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ﺑــﯿﻦ ردﯾـﻒ ‪20‬‬ ‫ﮐﺸﺘﯽ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ و ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﯿﻦ ردﯾﻒ ‪ 40‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف دو ﻣﻨﻈﻮره ﮔﯿﺎه ﺟــﻮ‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﻮد ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮔﯿﺎه ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻟﮕﻮي ﮐﺎﺷﺖ در‬ ‫در ﺗﻐﺬﯾﻪ اﻧﺴﺎن و دام و ﺗﺤﻤﻞ آن ﺑﻪ ﺗﻨﺶﻫﺎي ﮔﺮﻣــﺎ‪ ،‬ﺧﺸــﮑﯽ‪،‬‬
‫ﻫﺮ ﮐﺮت و ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻮدي ﻣﻨﺘﺞ از ﺗﺠﺰﯾــﻪ ﺧــﺎك ﻣﺤــﻞ‬ ‫ﺷﻮري و ﻗﻠﯿﺎﺋﯿﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﮐﺸﺖ ﺟﻮ از اﻫﻤﯿﺖ وﯾﮋهاي ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻮاري ﻗﺒﻞ از ﮐﺎﺷﺖ اﻋﻤﺎل ﺷــﺪ‪ .‬ﺑــﺮاي ﮔﯿــﺎه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻗﻼ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﺻﻮرت دو ﻣﻨﻈﻮره در ﺗﻐﺬﯾﻪ اﻧﺴﺎن و دام ﻣﻮرد‬
‫ﺑــﺎﻗﻼ ‪ 25‬ﮐﯿﻠــﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘــﺎر اوره‪ 100 ،‬ﮐﯿﻠــﻮﮔﺮم درﻫﮑﺘــﺎر‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ اﻓــﺰاﯾﺶ ﺣﺎﺻــﻠﺨﯿﺰي‬
‫ﺳﻮﭘﺮﻓﺴﻔﺎت ﺗﺮﯾﭙﻞ و ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘﺎر ﺳﻮﻟﻔﺎت ﭘﺘﺎﺳــﯿﻢ و‬ ‫ﺧﺎك و ﺗﺜﺒﯿﺖ اﺗﻤﺴﻔﺮي ﻧﯿﺘﺮوژن ﺗﻘﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪهاي در ﺑﻬﺒــﻮد‬
‫ﺑﺮاي ﮔﯿﺎه ﺟــﻮ ‪ 75‬ﮐﯿﻠــﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘــﺎر اوره‪ 100 ،‬ﮐﯿﻠــﻮﮔﺮم در‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺴﺘﯽ و ﭘﺎﯾــﺪاري اﮐﻮﺳﯿﺴــﺘﻢﻫﺎي زراﻋــﯽ دارد )‪ .(9‬ﺑــﺎ‬
‫ﻫﮑﺘﺎر ﺳﻮﭘﺮﻓﺴﻔﺎت ﺗﺮﯾﭙــﻞ و ‪ 40‬ﮐﯿﻠــﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘــﺎر ﺳــﻮﻟﻔﺎت‬ ‫ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ اﻫﻤﯿــﺖ ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط در ﺟﻬــﺖ ﺗﺤﻘــﻖ اﻫــﺪاف‬
‫ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ ﻣﺼﺮف ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺎﺷﺖ ﻧﻬﻢ آذر ﻣﺎه و ﺗــﺮاﮐﻢ در ﻧﻈــﺮ‬ ‫ﮐﺸﺎورزي ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﯿﻤﺎري ﻣﺨﻠﻮط ﺟــﻮ و‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺟﻮ )رﻗﻢ ﮐﺎرون( ‪ 250‬ﺑﻮﺗﻪ در ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ و ﺑﺮاي‬ ‫ﺑﺎﻗﻼ و اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﯾﻦ آراﯾﺶ ﮐﺎﺷــﺖ در ﺗﺮﮐﯿــﺐ ﺗﯿﻤــﺎري‬
‫ﺑﺎﻗﻼ )رﻗﻢ ﺷﺎخﺑﺰي( ‪ 25‬ﺑﻮﺗﻪ در ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ﺑﻮد‪ .‬در ﺧﻄﻮط ﻣﺮﺑﻮط‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط و ﺑﺮرﺳﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي رﻗﺎﺑﺘﯽ و اﻗﺘﺼــﺎدي‬
‫ﺑﻪ ﮐﺎﺷﺖ ﺑﺎﻗﻼ در ﻫﺮ ﮐﭙﻪ دو ﺑﺬر ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از اﺳــﺘﻘﺮار‬ ‫ﺑﺮاي ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﺧﺎص ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺿﺮوري ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮﺗﻪﻫﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ 4‬ﺑﺮﮔﯽ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻨﮏ ﮐــﺮدن ﺑــﺎﻗﻼ ﺷــﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ﻫﺮ ﮐﭙﻪ روي ﻫﺮ ردﯾﻒ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﻆ ﺗﺮاﮐﻢ در ﮐﺎﺷـﺖ‬ ‫ﻣﻮاد و روشﻫﺎ‬
‫ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ و ﻣﺨﻠــﻮط‬ ‫اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در ﺳﺎل زراﻋﯽ ‪ 1394 - 95‬در ﻣﺰرﻋــﻪاي واﻗــﻊ در‬
‫ﺑــﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾــﻒ ‪ 20‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑــﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 13/3 ،10‬و ‪20‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻮﺑﺠﯽ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن راﻣﻬﺮﻣﺰ واﻗﻊ در اﺳــﺘﺎن ﺧﻮزﺳــﺘﺎن ﺑــﺎ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﮐــﻮد ﺳــﺮك ﻧﯿﺘــﺮوژن ﺑــﻪﻣﯿﺰان ‪25‬‬ ‫ﻋــﺮض ﺟﻐﺮاﻓﯿــﺎﯾﯽ ‪ 31‬درﺟــﻪ و ‪ 16‬دﻗﯿﻘــﻪ ﺷــﻤﺎﻟﯽ و ﻃــﻮل‬
‫ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘﺎر در ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 8‬ﺑﺮﮔﯽ ﺑﺎﻗﻼ ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ اواﺳــﻂ‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ ‪ 49‬درﺟﻪ و ‪ 36‬دﻗﯿﻘﻪ ﺷﺮﻗﯽ و ﺑﺎ ‪ 150/5‬ﻣﺘﺮ ارﺗﻔﺎع از‬
‫ﭘﻨﺠﻪزﻧﯽ ﺟﻮ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻮدي ﻣﻨﺘﺞ از ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺧﺎك ﻣﺤــﻞ‬ ‫ﺳﻄﺢ درﯾﺎ اﺟﺮا ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳــﻂ ﺑﺎرﻧــﺪﮔﯽ ﺳــﺎﻟﯿﺎﻧﻪ در اﯾــﻦ ﻣﻨﻄﻘــﻪ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬آﺑﯿﺎري ﮐﺮتﻫــﺎ ﺑــﻪﻃﻮر ﻣــﻨﻈﻢ و ﺑــﻪﻧﺤﻮي‬ ‫ﺣﺪود ‪ 297‬ﻣﯿﻠﯽﻣﺘــﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺳــﻂ دﻣــﺎ ‪ 26/5‬درﺟــﻪ ﺳــﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد و‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﯿﺎه ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﮐﻢ آﺑﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﺸﻮد‪ .‬در ﻃــﻮل ﻓﺼــﻞ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣــﺪاﮐﺜﺮ و ﺣــﺪاﻗﻞ دﻣــﺎ ﺑــﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 32/9‬و ‪ 19/7‬درﺟــﻪ‬
‫رﺷﺪ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻋﻠﻒﻫﺎي ﻫﺮز ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪﺻﻮرت دﺳــﺘﯽ وﺟــﯿﻦ‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧــﺎك ﻣﺤــﻞ اﺟــﺮاي آزﻣــﺎﯾﺶ در‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ 1‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﭘﺎﯾﺎن ﻓﺼﻞ رﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑــﺎﻗﻼ و ﺟــﻮ ﺑــﺎ ﺑﺮداﺷــﺖ دو‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﻠﻮكﻫﺎي ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺑﺎ ‪ 8‬ﺗﯿﻤﺎر و‬
‫ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ از ﺳﻄﺢ ﻫﺮ ﮐﺮت اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪ‪ .‬ارﺗﻔــﺎع ﺑﻮﺗــﻪ ﺟــﻮ و‬ ‫‪ 3‬ﺗﮑﺮار اﺟﺮا ﺷﺪ و ﺑﺮاي ﭘﯿﺎدهﺳﺎزي اﻟﮕﻮﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﮐﺸــﺖ‬

‫‪147‬‬
 ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺯﺭﺍﻋﻲ ﻭ ﺑﺎﻏﻲ ‪ /‬ﺳﺎﻝ ﻫﻔﺘﻢ ‪ /‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺳﻮﻡ ‪ /‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪۱۳۹۶‬‬

‫ﺟﺪول ‪ .1‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﺎك ﻣﺤﻞ اﺟﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺬب‬ ‫ﻓﺴﻔﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺬب‬ ‫ﻧﯿﺘﺮوژن‬ ‫ﮐﺮﺑﻦ آﻟﯽ‬ ‫ﻫﺪاﯾﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ‬
‫ﺑﺎﻓﺖ‬ ‫‪pH‬‬
‫)‪(mg kg-1‬‬ ‫)‪(mg kg-1‬‬ ‫)‪(%‬‬ ‫)‪(%‬‬ ‫)‪(ds m-1‬‬
‫ﺳﯿﻠﺘﯽ رﺳﯽ‬ ‫‪206‬‬ ‫‪6/7‬‬ ‫‪0/078‬‬ ‫‪0/88‬‬ ‫‪7/29‬‬ ‫‪6/7‬‬

‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺰﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ )‪ (MAI‬و ﺳــﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸــﺖ‬ ‫ﺑﺎﻗﻼ در ‪ 95‬روز ﭘﺲ از ﮐﺎﺷﺖ اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ارزﯾﺎﺑﯽ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط )‪ (IA‬ﻧﯿﺰ از رواﺑﻂ ‪ 8‬و ‪ 9‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪ )‪.(6‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ )‪ (LER‬و ‪ LER‬ﺟﺰﺋﯽ ﺑﺎﻗﻼ و ﺟﻮ از راﺑﻄــﻪ‬
‫)‪(8‬‬ ‫‪ 1‬اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾــﺪ )‪ .(20‬ﺷــﺎﺧﺺﻫﺎي رﻗــﺎﺑﺘﯽ ﺿــﺮﯾﺐ ازدﺣــﺎم‬
‫‪ Yb  Pb    Yf  Pf     LER-1‬‬ ‫ﻧﺴﺒﯽ )‪ ،(K‬ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ )‪ (A‬ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ و ﻧﺴﺒﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ )‪ (CR‬ﺟﻮ و‬
‫‪MAI= ‬‬
‫‪LER‬‬ ‫ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑﻂ ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 6‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ )‪ 19 ،6‬و ‪ (25‬و‬
‫)‪(9‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ واﻗﻌﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد )‪ (AYL‬و ‪ AYL‬ﺟﺰﺋﯽ ﺑــﺎﻗﻼ‬
‫‪IA=  IA barley  IA faba    AYL barley  Pbarley    AYL faba  Pfaba  ‬‬
‫و ﺟﻮ از راﺑﻄﻪ ‪ 7‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ )‪.(6‬‬
‫در اﯾﻦ رواﺑﻂ ‪ LER‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ‪ Yf ،‬و ‪ Yb‬ﺑــﻪﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫)‪(1‬‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎﻗﻼ و ﺟﻮ )ﮐﯿﻠــﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘــﺎر( و ‪ Pf‬و ‪ Pb‬ﺑــﻪﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫‪ Y   Y  ‬‬
‫ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎﻗﻼ و ﺟﻮ )دﻻر ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم( ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺮ‬ ‫‪LER= (LER faba  LER barley )   fb    bf  ‬‬
‫‪ Yff   Ybb  ‬‬
‫ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺟﻮ ‪ 10028‬رﯾﺎل و ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺮ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﺎﻗﻼي ﺧﺸــﮏ‬
‫)‪(2‬‬
‫‪ 30000‬رﯾﺎل در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺮاﺳﺎس ﻧــﺮخ‬
‫‪  Yfb  Zbf   Ybf  Zfb‬‬ ‫‪‬‬
‫‪K=  K faba  K barley    ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫دﻻر دوﻟﺘﯽ ‪ 30000‬رﯾﺎل اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪  Yff  Yfb  Zfb    Ybb  Ybf  Zbf‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫ﭘﺲ از آزﻣﻮن ﻓﺮﺿﯿﺎت ﺗﺠﺰﯾﻪ وارﯾﺎﻧﺲ و اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﻧﺮﻣــﺎل‬ ‫‪Ybf‬‬ ‫‪Yfb‬‬
‫‪A barley ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪SAS‬‬ ‫ﺑﻮدن دادهﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دادهﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮماﻓــﺰار‬ ‫‪Ybb  Zbf Yff  Zfb‬‬ ‫)‪(3‬‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻣﻌﻨﯽدار ﺑﻮدن ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ ،F‬ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ ﺑﺎ آزﻣﻮن‬ ‫‪Yfb‬‬ ‫‪Ybf‬‬
‫‪A faba ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ LSD‬ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪Yff  Zfb Ybb  Zbf‬‬ ‫)‪(4‬‬
‫‪LER barley‬‬ ‫‪Zfb‬‬
‫‪CR barley ‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﺑﺤﺚ‬ ‫‪LER faba‬‬ ‫‪Zbf‬‬ ‫)‪(5‬‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد و اﺟﺰاي آن‬ ‫‪LER faba Zbf‬‬
‫‪CR faba ‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﺮاﺳــﺎس ﻧﺘــﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾ ـﻪ وارﯾ ـﺎﻧﺲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑــﺮد داﻧــﻪ و ﻋﻤﻠﮑــﺮد‬ ‫‪LER barley Zfb‬‬
‫)‪(6‬‬
‫ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺟﻮ در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟــﻮ و ﺑــﺎﻗﻼ‬ ‫)‪(7‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻨﯽداري ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدﻧﺪ )ﺟــﺪول ‪ .(2‬ﺣــﺪاﮐﺜﺮ ﻋﻤﻠﮑــﺮد‬ ‫‪  Y / Z    Y / Zbf   ‬‬
‫‪AYL=  AYLfaba  AYL barley     fb fb   1   bf‬‬ ‫‪  1 ‬‬
‫‪  Yff / Zff ‬‬
‫ﺟﻮ در ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺟﻮ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‬ ‫‪‬‬ ‫‪  Ybb / Zbb   ‬‬
‫اﯾﻦ رواﺑﻂ‪ Yfb ،‬و ‪ Ybf‬ﺑــﻪﺗﺮﺗﯿــﺐ ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﺑــﺎﻗﻼ و ﺟــﻮ در‬
‫و ﻣﺨﻠﻮط ‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾـﻒ ﮐﺎﺷــﺖ ‪30‬‬
‫ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠــﻮط‪ Yff ،‬و ‪ Ybb‬ﺑــﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﺑــﺎﻗﻼ و ﺟــﻮ در‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ )ﺟﺪول ‪ .(3‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑــﻮدن ﻋﻤﻠﮑــﺮد داﻧــﻪ و‬
‫ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ و ‪ Zfb‬و ‪ Zbf‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺎﺷﺖ ﺑﺎﻗﻼ و ﺟﻮ در‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺟﻮ در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪148‬‬
‫ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺟﻮ )‪... (Hordeum vulgare L.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ .2‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺰﯾﻪ وارﯾﺎﻧﺲ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﮑﺮد و اﺟﺰاي ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ و ارﺗﻔﺎع ﺟﻮ‬

‫ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻣﺮﺑﻌﺎت‬
‫درﺟﻪ‬
‫ارﺗﻔﺎع‬ ‫ﻋﻤﻠﮑﺮد‬ ‫وزن ﺻﺪ‬ ‫ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺎرور‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ‬ ‫آزادي‬
‫ﺑﻮﺗﻪ‬ ‫ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ‬ ‫داﻧﻪ‬ ‫ﺳﻨﺒﻠﻪ‬ ‫در ﺑﻮﺗﻪ‬
‫*‪91/03‬‬ ‫‪5937033/3ns‬‬ ‫‪0/02ns‬‬ ‫*‪66/90‬‬ ‫‪0/29ns‬‬ ‫‪150258/3ns‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﻠﻮك‬
‫‪48/52‬‬ ‫*‬ ‫‪13069485/7‬‬ ‫**‬ ‫‪0/10‬‬ ‫*‬ ‫‪53/65‬‬ ‫*‬ ‫‪1/23‬‬ ‫**‬ ‫‪3054932/9‬‬ ‫**‬ ‫‪6‬‬ ‫ﺗﯿﻤﺎر‬
‫‪15/12‬‬ ‫‪1608016/7‬‬ ‫‪0/03‬‬ ‫‪14/36‬‬ ‫‪0/19‬‬ ‫‪194280/6‬‬ ‫‪12‬‬ ‫ﺧﻄﺎ‬
‫‪4/3‬‬ ‫‪10/4‬‬ ‫‪4/1‬‬ ‫‪9/1‬‬ ‫‪14/5‬‬ ‫‪10/9‬‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮات )درﺻﺪ(‬
‫* و **‪ :‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻌﻨﯽدار در ﺳﻄﻮح اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻨﺞ و ﯾﮏ درﺻﺪ‪ :ns ،‬ﻏﯿﺮ ﻣﻌﻨﯽدار‬

‫ﺟﺪول ‪ .3‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺮاي ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮد و اﺟﺰاي ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ و ارﺗﻔﺎع ﺟﻮ‬

‫ارﺗﻔﺎع‬ ‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ‬ ‫وزن ﺻﺪ‬ ‫ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ‬
‫ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ‬
‫)ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ(‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘﺎر(‬ ‫داﻧﻪ )ﮔﺮم(‬ ‫ﺳﻨﺒﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎرور در ﺑﻮﺗﻪ‬ ‫)ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم در ﻫﮑﺘﺎر(‬
‫‪86/88b‬‬ ‫‪13943ab‬‬ ‫‪3/96b‬‬ ‫‪39/43bc‬‬ ‫‪2/20c‬‬ ‫‪5010/0a‬‬ ‫‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25+‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(30‬‬
‫‪90/33‬‬ ‫‪ab‬‬ ‫‪9493‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪4/40‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪43/56‬‬ ‫‪ab‬‬ ‫‪2/96‬‬‫‪bc‬‬ ‫‪2963/3‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(30‬‬
‫‪92/11ab‬‬ ‫‪11883b‬‬ ‫‪4/38a‬‬ ‫‪41/08bc‬‬ ‫‪2/22c‬‬ ‫‪4183/3b‬‬ ‫‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(30‬‬
‫‪88/22b‬‬ ‫‪12570b‬‬ ‫‪4/20ab‬‬ ‫‪40/17bc‬‬ ‫‪3/13ab‬‬ ‫‪3841/7b‬‬ ‫‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(20‬‬
‫‪85/33‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪9420‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪4/39‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪48/42‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪3/76‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪2691/7‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(20‬‬
‫‪97/22ab‬‬ ‫‪12927b‬‬ ‫‪4/05b‬‬ ‫‪43/85ab‬‬ ‫‪3/76a‬‬ ‫‪4003/3b‬‬ ‫‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(20‬‬
‫‪87/44b‬‬ ‫‪14900a‬‬ ‫‪4/13ab‬‬ ‫‪34/90c‬‬ ‫‪3/24ab‬‬ ‫‪5500/0a‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺺ ﺟﻮ )‪(20‬‬
‫)‪ (30‬و )‪ (20‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬و ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﺳﺘﻮن ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦﻫﺎي ﺑﺎ ﺣﺮوف ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس آزﻣــﻮن ‪ LSD‬در‬
‫ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻨﺞ درﺻﺪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﯽداري ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻬﻢ ﺟﻮ در ﻣﺨﻠﻮط و ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﺟــﻮ‬
‫در ﻣﺨﻠﻮط ﺣﺎﮐﯽ از ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﺟﻮ در‬
‫ﻣﺨﻠﻮط و اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﺟﻮ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﻠــﻮط‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻧﯿﺘﺮوژن اﺗﻤﺴــﻔﺮي و آزادﺳــﺎزي‬
‫اﺳﯿﺪﻫﺎي ارﮔﺎﻧﯿﮏ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻــﺮ ﻏــﺬاﯾﯽ در‬
‫ﻃﻮل ﻓﺼﻞ رﺷﺪ و ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺤﺮاﻧﯽ را ﺑﺮاي ﮔﯿﺎه ﻫﻤﺮاه در ﻣﺨﻠﻮط‬
‫ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻣﯽﺳﺎزد )‪ .(17‬ﺑﺎﻧﯿﮏ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (5‬در ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺨﻠﻮط‬
‫ﮔﻨﺪم‪ -‬ﻧﺨﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﯽ ﮔﻨﺪم از ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ آن را ﺑــﻪدﻟﯿﻞ ﮐــﺎﻫﺶ ﺳــﻬﻢ ﮔﻨــﺪم در ﮐﺎﺷــﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬و ‪ 20‬ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﮐــﺎﻫﺶ ﺳــﻬﻢ ﺟــﻮ در‬
‫ﻣﺨﻠﻮط و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻌﺪاد ﺑﻮﺗﻪ ﺟﻮ در ﻣﺨﻠﻮط اﺳــﺖ‪ .‬در‬
‫ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺟﻮ در ﻣﺨﻠﻮط ﺟــﻮ‬
‫و ﺑﺎﻗﻼ ﺑﻪوﯾﮋه در ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘــﺮ‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳــﺐ‬
‫ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻬﻢ آن در ﻣﺨﻠﻮط ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺳــﻬﻢ‬
‫ﺟﻮ از ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 75‬درﺻﺪ در ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺧــﺎﻟﺺ آن‪،‬‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ ﺟﻮ از ‪ 9‬ﺗﺎ ‪ 46‬درﺻﺪ در ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪30‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ و از‪ 30‬ﺗﺎ ‪ 51‬درﺻﺪ در ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘــﺮ‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ )ﺟﺪول ‪ .(3‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ‪ ،‬ﻋﺪم‬

‫‪149‬‬
 ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺯﺭﺍﻋﻲ ﻭ ﺑﺎﻏﻲ ‪ /‬ﺳﺎﻝ ﻫﻔﺘﻢ ‪ /‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺳﻮﻡ ‪ /‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪۱۳۹۶‬‬
‫ﻣﺨﻠﻮط اﺳﺖ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺮ ﮔﯿـﺎه‬
‫ﺑﺎﻗﻼ و ﻋﺪم ﺳﻮدﺑﺮي ﮔﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ در ﻣﺨﻠــﻮط را ﻧﺸــﺎن ﻣـﯽدﻫــﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻧﯿﮏ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (5‬ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﺑــﺎﻻﺗﺮ در وﺿــﻌﯿﺖ ﺗﮏﮐﺸــﺘﯽ‬
‫ﻧﺨﻮد را ﻧﺎﺷﯽ از اﺧﺘﻼﻻت رﻗﺎﺑﺘﯽ ﮐﻤﺘــﺮ در ﻣﺤــﯿﻂ رﺷــﺪ ﮔﯿــﺎه‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎﻗﻼ در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﺟﻮ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﯿﺪوﺗﻮ و‬
‫ﻫﻤﮑﺎران )‪ (15‬ﻧﯿﺰ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﺸﺎن ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮدن ﺑﺎﻗﻼ‬
‫در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺟﻮ را دﻟﯿﻞ ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧــﻪ و ﺑﯿﻮﻣــﺎس ﺑــﺎﻗﻼ‬
‫ﺑﯿﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﺷــﺎﺧﻪ ﺟــﺎﻧﺒﯽ در‬
‫ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ و ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﻏﻼف ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﻗﻼ و اﻟﮕــﻮي‬
‫ﮐﺎﺷﺖ ‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 30‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘــﺮ و‬
‫ﭘﺲ از آن ‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘــﺮ‬
‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ )ﺟــﺪول ‪ .(5‬ﺣﻤــﺰهﺋـﯽ و ﻫﻤﮑــﺎران )‪ (12‬در‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﻧﺨﻮد و ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد ﺷــﺎﺧﻪ ﻓﺮﻋـﯽ‬
‫ﻧﺨﻮد در ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط را ﮐﻤﺘﺮ از ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﮔﺰارش‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و دﻟﯿﻞ آن را اﻓﺰاﯾﺶ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺣﻀﻮر ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻮﻧﻪﻫــﺎ‬
‫در وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط و ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﯿﻄـﯽ در دﺳــﺘﺮس‬
‫ﮔﯿﺎه زراﻋﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌــﺪاد ﻏــﻼف در ﺑﻮﺗــﻪ ﺑــﻪ ﺗﯿﻤــﺎر‬
‫ﺑﺎﻗﻼي ﺧﺎﻟﺺ و ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﺗﯿﻤﺎر ‪ %25‬ﺟــﻮ ‪ %75 +‬ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺎ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ‪ .‬ﮐﻤﺘــﺮﯾﻦ ﺗﻌــﺪاد‬
‫ﻏﻼف در ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻪ ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎي ‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑــﻪﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺑــﺎ‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾـﻒ ﮐﺎﺷــﺖ ‪ 30‬و‪ 20‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘــﺮ اﺧﺘﺼــﺎص داﺷــﺖ‬
‫)ﺟﺪول ‪ .(5‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻫﺮ ردﯾﻒ ﺑﺎﻗﻼ ﺑﯿﻦ دو ردﯾﻒ ﺟﻮ‪ ،‬ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺮاي درﯾﺎﻓــﺖ ﻧــﻮر و‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﻪاﻧﺪازي ﺟﻮ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺑﯿﺸﺘﺮي را ﺻﺮف رﺷﺪ روﯾﺸـﯽ‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ ﮐﺮده )ﺟﺪول ‪ (5‬و ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺳﯿﻤﯿﻼﺗﯽ‬
‫ﮐﻤﺘﺮي را ﺟﻬﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ و رﺷﺪ ﻏﻼفﻫﺎ اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ و‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﻏﻼف در ﺑﻮﺗﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﺎﻗﻼ و‬
‫ﺳﺎﯾﺮ اﻟﮕﻮﻫﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫آﮔﯿﮕﻨﻬﻮ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ ،(2‬در ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﺟﻮ ﮔــﺰارش‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮع ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ دو ﮔﯿﺎه ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ در ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾــﻒ‬
‫ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﻮد )ﺟــﺪول ‪ (7‬ﮐــﻪ‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐــﻪ ﺻــﺮفﻧﻈﺮ از ﻧــﻮع ﻣﺨﻠــﻮط و‬
‫اﻟﮕﻮي ﮐﺎﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺸﺖ ﮔﻨﺪم در ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺧــﺎﻟﺺ‬
‫آن ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺑﻮد و ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﮔﻨﺪم در ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑــﺎ‬
‫ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ از ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﮐــﻪ دﻟﯿــﻞ آن را‬
‫ﺑﻪ اﺛﺮات ﻣﮑﻤﻠﯽ در ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺎﺷﯽ از اﺳﺘﺨﺮاج ﮐــﺎرآﺗﺮ ﻣﻨــﺎﺑﻊ در‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط و ﺗــﺄﺛﯿﺮ ﻧﺨــﻮد ﺑــﺮ ﻣﯿــﺰان ﻧﯿﺘــﺮوژن ﻗﺎﺑــﻞ‬
‫دﺳﺘﺮس ﺑﺮاي ﮔﻨﺪم ﻧﺴﺒﺖ دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒــﺖ‬
‫ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﺟﻮ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد داﻧــﻪ در‬
‫ﺳﻨﺒﻠﻪ ﺟﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻬﻢ ﺑﺎﻗﻼ از ‪ 25‬ﺗــﺎ‬
‫‪ 75‬درﺻﺪ در ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺟﻮ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در‬
‫ﺳﻨﺒﻠﻪ ﺟﻮ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬و ‪ 30‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‬
‫از ‪ 14‬ﺗﺎ ‪ 32‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ )ﺟﺪول ‪ .(3‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐــﻪ‬
‫ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮي ﯾﮏ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﻨﺎﺳــﺐ در ﻣﺨﻠــﻮط ﺟــﻮ ﺑــﺎ ﺑــﺎﻗﻼ‪ ،‬ﺑــﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺎراﺗﺮ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﯿﻄﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﻧﻮر‪ ،‬آب و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﯾﯽ‬
‫و ﮐﺎﻫﺶ رﻗﺎﺑﺖ درون ﮔﻮﻧﻪاي در ﺟﻮ ﻣﻨﺠﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷــﺪ ﮐــﻪ در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﮔﯿﺎه ﺟﻮ از اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺘــﺎﯾﺞ ﺑــﺎ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي اﺳﻼﻣﯽ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (9‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ‬
‫و ﺑــﺎﻗﻼ ﻣﻄﺎﺑﻘــﺖ دارد‪ .‬ﺣﻤﺰهﺋــﯽ و ﻫﻤﮑــﺎران )‪ (12‬ﻧﯿــﺰ ﺗــﺄﺛﯿﺮ‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﺟﻮ و ﻧﺨﻮد را ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد‬
‫داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ ﻣﻌﻨﯽدار ﮔﺰارش ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد داﻧﻪ و ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾــﮏ ﺑــﺎﻗﻼ ﻧﯿــﺰ ﺗﺤــﺖ ﺗــﺄﺛﯿﺮ‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط ﻗــﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨــﺪ )ﺟــﺪول ‪ (4‬و‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎﻗﻼ ﺑﻪ ﺗﯿﻤﺎر ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺑــﺎﻗﻼ ﺗﻌﻠــﻖ‬
‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻬﻢ ﺑــﺎﻗﻼ در ﻣﺨﻠــﻮط‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﻧﯿـﺰ ﮐــﺎﻫﺶ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ و اﻟﮕﻮي ﮐﺎﺷﺖ ‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾـﻒ‬
‫ﮐﺎﺷﺖ ‪ 20‬و ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘــﺮ از ﮐﻤﺘــﺮﯾﻦ ﻣﻘــﺪار ﻋﻤﻠﮑــﺮد داﻧــﻪ و‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ )ﺟﺪول ‪ .(5‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸــﺎن داد‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﻬﻢ ﺑﺎﻗﻼ از ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 75‬درﺻﺪ در ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑﺮد‬
‫داﻧﻪ ﺑﺎﻗﻼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ آن از ‪ 43/3‬ﺗﺎ ‪ 82/3‬درﺻﺪ در‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ و از ‪ 48/3‬ﺗﺎ ‪ 84/6‬درﺻﺪ در‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺎﮐﯽ از‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎﻗﻼ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﮐــﺎﻫﺶ ﺳــﻬﻢ آن در‬
‫‪150‬‬
‫ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺟﻮ )‪... (Hordeum vulgare L.‬‬

‫‪151‬‬
 ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺯﺭﺍﻋﻲ ﻭ ﺑﺎﻏﻲ ‪ /‬ﺳﺎﻝ ﻫﻔﺘﻢ ‪ /‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺳﻮﻡ ‪ /‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪۱۳۹۶‬‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ از ‪ 1/04‬ﺗﺎ ‪ 1/11‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮد و ﺣﺎﮐﯽ‬
‫از آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﻫﺮ ﮔﯿﺎه ﺑﻪ ‪ 4‬ﺗﺎ ‪ 11‬درﺻﺪ زﻣﯿﻦ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮي در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﯿﺎز اﺳــﺖ ﺗــﺎ ﻋﻤﻠﮑــﺮدي ﻣﻌــﺎدل‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬اﺳﻼﻣﯽ و ﻫﻤﮑﺎران )‪(9‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣــﯿﻦ در ﺗﺮﮐﯿﺐﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﮐﺸــﺖ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ ﮔﺰارش ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ‪ %75‬ﺑــﺎﻗﻼ ‪%25 +‬‬
‫ﺟﻮ در ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺎﻻ )‪ (LER=1/16‬و ﺗﺮﮐﯿﺐ ‪ %25‬ﺑﺎﻗﻼ ‪ %75 +‬ﺟﻮ‬
‫در ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﻄﻠﻮب )‪ (LER = 1/17‬ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 15‬درﺻﺪ اﻓــﺰاﯾﺶ‬
‫ﮐﺎراﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﯿﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﮏﮐﺸﺘﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﯿﮏ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (5‬ﻧﯿــﺰ در ﺑﺮرﺳــﯽ ﮐﺸــﺖ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﮔﻨﺪم و ﻧﺨﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ‪ LER‬را ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﻨــﺪم‬
‫و ﻧﺨﻮد ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﮔــﺰارش ﮐﺮدﻧــﺪ و دﻟﯿــﻞ‬
‫ﺑﺮﺗﺮي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮ ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ را ﺑﻬﺮهوري و اﺳــﺘﺨﺮاج‬
‫ﮐﺎراﺗﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ در ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﺸــﺎن ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻧﺨــﻮد ﺑــﺮ‬
‫ﻣﯿــﺰان ﻧﯿﺘــﺮوژن ﻗﺎﺑــﻞ دﺳــﺘﺮس ﺑــﺮاي ﮔﻨــﺪم و ﺳــﺮﮐﻮب ﺑﻬﺘــﺮ‬
‫ﻋﻠﻒﻫــﺎي ﻫــﺮز در ﺷــﺮاﯾﻂ ﻣﺨﻠــﻮط را از دﻻﯾــﻞ اﯾــﻦ ﺑﺮﺗــﺮي‬
‫داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﯿــﺪوﺗﻮ و‬
‫ﻫﻤﮑﺎران )‪ (15‬ﻧﯿــﺰ ﻧﺴــﺒﺖ ﺑﺮاﺑــﺮي زﻣــﯿﻦ در ﺗﻤــﺎﻣﯽ اﻟﮕﻮﻫــﺎي‬
‫ﮐﺎﺷﺖ از ‪ 1/32‬ﺗﺎ ‪ 1/56‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺰﯾﺖ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠــﻮط ﺑــﺮ‬
‫ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫آﻣﺪ )ﺟﺪول ‪ .(7‬اﯾــﻦ ﻣﻮﺿــﻮع ﺣــﺎﮐﯽ از آن اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﺳﯿﺴــﺘﻢ‬
‫ﺿﺮاﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ و ﻧﺴﺒﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺿﺮﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺨﻠﻮط )‪ (K‬ﺑﻪ اﻟﮕﻮي ‪ %75‬ﺟﻮ ‪+‬‬
‫‪ %25‬ﺑﺎﻗﻼ اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ )ﺟﺪول ‪ (8‬و ﺳﻬﻢ ﺟــﻮ در اﻓــﺰاﯾﺶ‬
‫آن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﺎﻗﻼ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ K‬ﮐﻞ در ﻫــﺮ ﺳــﻪ اﻟﮕــﻮي‬
‫ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗــﺮ از ﯾــﮏ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ اﯾﻦ آراﯾﺶ ﮐﺸﺖ را‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻧﺴــﺒﺖ ﺑﺮاﺑــﺮي زﻣــﯿﻦ در اﯾــﻦ آزﻣــﺎﯾﺶ ﻧﯿــﺰ ﻣﻄﺎﺑﻘــﺖ داﺷــﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ در ﻫﺮ ﺳﻪ اﻟﮕﻮي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪30‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﯾــﮏ ﺑﻪدﺳــﺖ آﻣــﺪ‬
‫)ﺟﺪول ‪ .(7‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ K‬ﮐﻞ در دو اﻟﮕﻮي ﮐﺸﺖ ‪ %25‬ﺟــﻮ ‪%75 +‬‬
‫ﺑﺮﺗﺮي اﯾﻦ آراﯾﺶ ﮐﺎﺷﺖ در ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑــﺎﻗﻼ را ﻧﺴــﺒﺖ ﺑــﻪ‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺎﮐﯽ از‬
‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬آراﯾﺶ ﮐﺎﺷﺖ و درﺟﻪ دوري‬
‫و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار اﺳﺖ )‪.(18‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻮر ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﺎﯾﻪاﻧﺪاز ﮔﯿﺎﻫﯽ در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ‬
‫ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ رﺷــﺪي ﺑــﺮاي‬
‫ﮔﯿﺎه ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ و از ﺷﺪت رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦ ﮔﻮﻧﻪاي ﺑﺮاي‬
‫ﮐﺴﺐ ﻧﻮر ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ در ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎي ﻣﺸــﺎﺑﻪ از‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺸﺖ ﻫﺮ ﮔﯿﺎه در ﻣﺨﻠــﻮط‪ ،‬ﺗﻌــﺪاد ﺷــﺎﺧﻪ ﺟــﺎﻧﺒﯽ و‬
‫ﺗﻌﺪاد ﻏﻼف در ﺑﻮﺗــﻪ ﺑــﺎﻗﻼ در ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾــﻒ ‪ 30‬ﻧﺴــﺒﺖ ﺑــﻪ‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺟﺪول ‪.(5‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط ﺟــﻮ و ﺑــﺎﻗﻼ از ﻧﻈــﺮ ﻧﺴــﺒﺖ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﯽداري داﺷﺘﻨﺪ )ﺟﺪول ‪ .(6‬ﺑــﻪ اﺳــﺘﺜﻨﺎي‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾــﻒ ﮐﺎﺷــﺖ ‪20‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ LER ،‬ﺟﺰﺋﯽ ﺟﻮ در ﺳﺎﯾﺮ اﻟﮕﻮﻫــﺎي ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ از ‪ 0/5‬ﺑــﻮد‪ .‬درﺣﺎﻟﯽﮐــﻪ ‪ LER‬ﺟﺰﺋــﯽ ﺑــﺎﻗﻼ در اﻏﻠــﺐ‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﺑﻪ اﺳــﺘﺜﻨﺎي ﻣﺨﻠــﻮط ‪ %25‬ﺟــﻮ‪ %75 +‬ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺎ‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬و ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏﺗــﺮ از ‪ 0/5‬ﺑـﻪدﺳــﺖ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮاي ﺟﻮ ﺳــﻮدﻣﻨﺪ و ﺑــﺮاي ﺑــﺎﻗﻼ زﯾﺎﻧﺒــﺎر ﺑــﻮده اﺳــﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ LER‬ﮐﻞ از ﻣﺨﻠﻮط ‪ %25‬ﺟــﻮ‪ %75 +‬ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ‬
‫ردﯾﻒ ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ )‪ (1/11‬ﺑﻪدﺳــﺖ آﻣــﺪ و ﭘــﺲ از آن‬
‫‪ LER‬ﮐﻞ در اﻟﮕﻮي ‪ %75‬ﺟــﻮ‪ %25 +‬ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾــﻒ‬
‫ﮐﺎﺷــﺖ ‪ 30‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ )‪ (1/09‬ﺑــﺎﻻ ﺑــﻮد‪ .‬ﺑــﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ در اﯾــﻦ‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﻞ و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ‪ LER‬از اﻟﮕﻮي ﮐﺸﺖ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ )ﺟــﺪول ‪.(7‬‬
‫‪ LER‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﮏ ﺣﺎﮐﯽ از ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط ﺑــﻮده و‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در آراﯾﺶ ﮐﺸﺖ ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﺗﺴﻬﯿﻞ‬
‫ﺑﯿﻦﮔﻮﻧﻪاي ﺑــﯿﺶ از رﻗﺎﺑــﺖ ﺑﯿﻦﮔﻮﻧــﻪاي اﺳــﺖ )‪ .(10‬ﻣﯿــﺎﻧﮕﯿﻦ‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ LER‬ﮐﻞ در ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﮕﻮي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ‬
‫‪152‬‬
‫ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺟﻮ )‪... (Hordeum vulgare L.‬‬

‫‪153‬‬
 ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺯﺭﺍﻋﻲ ﻭ ﺑﺎﻏﻲ ‪ /‬ﺳﺎﻝ ﻫﻔﺘﻢ ‪ /‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺳﻮﻡ ‪ /‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪۱۳۹۶‬‬

‫ﺟﺪول ‪ .8‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺿﺮﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ و ﻧﺴﺒﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ )‪(CR‬‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ )‪(A‬‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴﺒﯽ )‪(K‬‬
‫ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ‬
‫ﺑﺎﻗﻼ‬ ‫ﺟﻮ‬ ‫ﺑﺎﻗﻼ‬ ‫ﺟﻮ‬ ‫ﮐﻞ‬ ‫ﺑﺎﻗﻼ‬ ‫ﺟﻮ‬
‫‪+0/58‬‬ ‫‪+1/75‬‬ ‫‪-0/0050‬‬ ‫‪+0/0050‬‬ ‫‪+5/04‬‬ ‫‪+0/66‬‬ ‫‪+7/63‬‬ ‫‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(30‬‬
‫‪+0/36‬‬ ‫‪+2/94‬‬ ‫‪-0/0141‬‬ ‫‪+0/0141‬‬ ‫‪+1/65‬‬ ‫‪+0/46‬‬ ‫‪+3/58‬‬ ‫‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(30‬‬
‫‪+0/38‬‬ ‫‪+2/83‬‬ ‫‪-0/0097‬‬ ‫‪+0/0097‬‬ ‫‪+1/51‬‬ ‫‪+0/39‬‬ ‫‪+3/88‬‬ ‫‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(30‬‬
‫‪+0/68‬‬ ‫‪+1/56‬‬ ‫‪-0/0032‬‬ ‫‪+0/0032‬‬ ‫‪+0/63‬‬ ‫‪+0/54‬‬ ‫‪+1/16‬‬ ‫‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(20‬‬
‫‪+0/37‬‬ ‫‪+2/95‬‬ ‫‪-0/0125‬‬ ‫‪+0/0125‬‬ ‫‪+1/18‬‬ ‫‪+0/40‬‬ ‫‪+2/96‬‬ ‫‪ %25‬ﺟﻮ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(20‬‬
‫‪+0/35‬‬ ‫‪+2/96‬‬ ‫‪-0/0095‬‬ ‫‪+0/0095‬‬ ‫‪+0/97‬‬ ‫‪+0/34‬‬ ‫‪+2/86‬‬ ‫‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(20‬‬

‫ﻫﻤﮑﺎران )‪ (27‬ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮدن ﺟﻮ در ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد‪.‬‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ و در اﻟﮕﻮي ‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ‬
‫ﺷﺎﺧﺺ اﻓﺖ واﻗﻌﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ اﻓﺖ واﻗﻌﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺟــﻮ در اﻟﮕﻮﻫــﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ‬
‫ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻨﯽداري ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد )ﺟﺪول‬
‫‪ .(6‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي ﻣﺨﻠﻮط ‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾــﻒ‬
‫ﮐﺎﺷﺖ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬در ﺳﺎﯾﺮ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط ﻣﻘــﺎدﯾﺮ‬
‫‪ AYL‬ﺟﻮ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺟﻮ ﺑﺮاﺳــﺎس ﻫــﺮ‬
‫ﺑﻮﺗﻪ در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪدﻟﯿﻞ اﺛﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺮ ﺟﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ‬
‫در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ‪ AYL‬ﺑﺎﻗﻼ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از اﻓﺖ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎﻗﻼ در ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط‬
‫ﺑﺎ ﺟﻮ اﺳﺖ )ﺟــﺪول ‪ .(7‬ﻫﻤﭽﻨــﯿﻦ ﺑﺰرگﺗــﺮ ﺑــﻮدن ‪ AYL‬ﺟــﻮ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻗﻼ در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠــﻮط‪ ،‬ﺗﺄﯾﯿــﺪ ﮐﻨﻨــﺪه‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮدن ﺟﻮ در ﻣﺨﻠﻮط اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ در اﯾــﻦ آزﻣــﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ A ،K‬و ‪ CR‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪدﺳــﺖ آﻣــﺪ )ﺟــﺪول ‪ (8‬ﮐــﻪ‬
‫ﻫﻤﮕﯽ ﮔﻮﯾﺎي ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ ﺟﻮ در ﻣﺨﻠــﻮط ﺟــﻮ و ﺑــﺎﻗﻼ و ﺗﻮاﻧــﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آن در اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺨﻠﻮط اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ‪ 54‬درﺻﺪ ﺑﻬﺒــﻮد در‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﺟﻮ و ‪ 36‬درﺻﺪ اﻓﺖ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫــﺮ ﺑﻮﺗــﻪ ﺑـﺎﻗﻼ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺻــﺪ درﺻــﺪي ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﻫــﺮ ﺑﻮﺗــﻪ ﺟــﻮ در‬
‫ﻣﺨﻠــــﻮط ‪ %25‬ﺟــــﻮ ‪ %75 +‬ﺑــــﺎﻗﻼ در ﻓﻮاﺻــــﻞ ردﯾــــﻒ‬
‫‪ (AYLba =1/16) 30‬و ‪ (AYLba =0/95) 20‬ﺳــــــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮي‬
‫ﺑﺎﻗﻼ و ‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑــﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾــﻒ ‪ 20‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ اﻟﮕــﻮي‬
‫‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ زﯾﺎﻧﺒﺎر ﺑﻮده‬
‫و ﻋﻤﻠﮑﺮد اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﯽ از آن ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎر اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ K‬ﺟﺰﺋﯽ ﺟــﻮ در ﺗﻤــﺎﻣﯽ اﻟﮕﻮﻫــﺎي ﮐﺸــﺖ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ K‬ﺟﺰﺋﯽ ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﻮد‪ .‬از ﻃﺮﻓــﯽ‪ ،‬ﻣﻘــﺎدﯾﺮ ﻣﺜﺒــﺖ‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠــﻮط ﺟــﻮ و ﺑــﺎﻗﻼ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﯿﺎه ﺟﻮ ﺑﻮد )ﺟــﺪول ‪ .(8‬ﺿــﺮﯾﺐ ﻏﺎﻟﺒﯿــﺖ ﮔﻮﻧــﻪ ﺑــﺎ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ آن ﮔﻮﻧﻪ در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺨﻠــﻮط اﺳــﺖ‬
‫)‪ .(9‬از اﯾﻦرو در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﯿﺎه ﺟﻮ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﻏﺎﻟﺒﯿﺖ ﻣﺜﺒــﺖ‬
‫و داﺷــﺘﻦ ‪ K‬ﺑﺰرگﺗ ـﺮ‪ ،‬از ﺗﻮاﻧــﺎﯾﯽ رﻗﺎﺑــﺖ و ازدﺣــﺎم ﺑﯿﺸــﺘﺮي‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﺑﻪﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﯿــﺎن دﯾﮕــﺮ‬
‫ﺟﻮ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻼ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و‬
‫در ﻃﯽ دوره رﺷﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑــﻮدن‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻧﺴﺒﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ )‪ (CR‬ﺟﻮ در ﻣﻘﺎﯾﺴــﻪ ﺑــﺎ ﺑـﺎﻗﻼ در ﺗﻤــﺎﻣﯽ‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ) ﺟﺪول ‪(8‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻮ در رﻗﺎﺑﺖ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺗﺮ از ﺑﺎﻗﻼ ﻋﻤــﻞ‬
‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮔﯿﺎه ﺟﻮ )ﺟــﺪول ‪(3‬‬
‫و ﻧﯿﺰ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺎﻻي اﯾﻦ ﮔﯿﺎه در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ از دﻻﯾﻞ ﻣﻮﻓﻘﯿــﺖ آن‬
‫در رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي دﻫﯿﻤﺎ و ﻫﻤﮑﺎران‬
‫)‪ ،(7‬اﺳﻼﻣﯽ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ ،(9‬ﺣﻤﺰهﺋﯽ و ﺳﯿﺪي )‪ (11‬و اﯾﻠﻤﺎز و‬

‫‪154‬‬
‫ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺟﻮ )‪... (Hordeum vulgare L.‬‬
‫ﺑﻮدن اﯾﻦ اﻟﮕﻮ را ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ AYL‬ﺟﺰﺋﯽ ﻫﺮ دو ﮔﯿﺎه ﺟــﻮ‬
‫و ﺑﺎﻗﻼ در اﯾﻦ اﻟﮕﻮي ﮐﺸﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴــﺒﯽ و‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ اﻟﮕﻮ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﺑﻮد‪.‬‬
‫آزادﺳﺎزي اﺳﯿﺪﻫﺎي ارﮔﺎﻧﯿــﮏ و ﺗﺜﺒﯿــﺖ ﻧﯿﺘــﺮوژن در رﯾﺸــﻪﻫﺎي‬
‫ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط )‪ (IA‬ﺑﺮاي ﮔﯿــﺎه ﺟــﻮ در ﻫﻤــﻪ‬
‫اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎي اﻟﮕﻮي ‪%75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑــﺎﻗﻼ‬
‫ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮد )ﺟﺪول ‪ (9‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮاي ﮔﯿﺎه ﺟــﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬ﻣﻨﻔــﯽ ﺑــﻮدن‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ IA‬ﺑﺮاي ﮔﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ ﺣﺎﮐﯽ از ﻋﺪم ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸﺖ‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮاي ﮔﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ AYL‬ﺟﺰﺋﯽ‬
‫ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي رﻗﺎﺑﺘﯽ ‪ A ،K‬و ‪ CR‬در اﯾﻦ آزﻣــﺎﯾﺶ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داﺷﺖ‪ .‬دﻫﯿﻤﺎ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (7‬در ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط‬
‫ﻣﺎﺷﮏ و ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺜﺒﯿــﺖ ﻧﯿﺘــﺮوژن در‬
‫ﻣﺎﺷﮏ را ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺳﺎزد‪ ،‬زﯾــﺮا ﺑــﻪدﻟﯿﻞ ﺳــﺎﯾﻪاﻧﺪازي ﺟــﻮ و ﮐــﺎﻫﺶ‬
‫درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﮏ‪ ،‬ﻗﺪرت ﮔﺮهزاﯾﯽ‪ ،‬رﺷﺪ و ﺗﻮان رﻗﺎﺑﺘﯽ‬
‫در ﻣﺎﺷﮏ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬از ﻣﯿﺎن اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﻣــﻮرد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ دو اﻟﮕﻮي ‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾــﻒ‬
‫ﮐﺎﺷﺖ ‪ 30‬و ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺜﺒﺖ ‪ IA‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫در ﺳــﺎﯾﺮ اﻟﮕﻮﻫــﺎ ﺑــﻪدﻟﯿﻞ ﻣﻨﻔــﯽ ﺑــﻮدن ﻣﻘــﺎدﯾﺮ ‪ ،IA‬ﺳــﻮدﻣﻨﺪي‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ آزﻣــﺎﯾﺶ‬
‫ﺑﻪ اﻟﮕﻮي ‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾــﻒ ‪ 30‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‬
‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ )ﺟﺪول ‪ .(9‬اﻟﮕﻮي ﻣﺬﮐﻮر از ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ‪ LER‬و‬
‫‪ AYL‬ﻧﯿــﺰ ﺑﺮﺧــﻮردار ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﺑﺮﺗــﺮي اﯾــﻦ اﻟﮕــﻮي ﮐﺸــﺖ و‬
‫ﺳــﻮدﻣﻨﺪي ﻗﻄﻌــﯽ آن را ﻧﺸــﺎن ﻣﯽدﻫــﺪ‪ .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ دﻫﯿﻤــﺎ و‬
‫ﻫﻤﮑﺎران )‪ (7‬ﻧﯿﺰ ﺗﺮﮐﯿﺐﻫــﺎي ﻣﺨﻠــﻮﻃﯽ ﮐـﻪ از ﺑــﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ‪ IA‬و‬
‫‪ MAI‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ‪ LER‬را ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫‪MAI‬‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮔﻮش )‪ (10‬ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد‪ .‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ‪ IA‬و‬
‫ﺑﻪ اﻟﮕﻮي ‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾــﻒ ‪ 20‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‬
‫اﺧﺘﺼﺎص داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ AYL‬ﺟﺰﺋﯽ ﺟﻮ و ﺑــﺎﻗﻼ‬
‫در اﯾﻦ اﻟﮕﻮ )ﺟﺪول ‪ ،(7‬اﺣﺘﻤﺎ ًﻻ رﻗﺎﺑﺖ ﺷﺪﯾﺪ اﯾــﻦ دو ﮔﯿــﺎه در‬
‫اﯾـــﻦ ﺗﯿﻤـــﺎر دﻟﯿـــﻞ دﺳـــﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑـــﻪ اﯾـــﻦ ﻧﺘـــﺎﯾﺞ اﺳـــﺖ‪.‬‬
‫‪155‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺧﺎﻟﺺ آن ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﻗﻼ ﺑــﺮ ﺟــﻮ‬
‫در ﻣﺨﻠﻮط اﺳﺖ )ﺟﺪول ‪ .(7‬رﺿــﺎﯾﯽ و ﻫﻤﮑــﺎران )‪ (24‬اﻇﻬــﺎر‬
‫داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻤﻠﮑــﺮد ذرت در ﻣﺨﻠــﻮط ﺑــﺎ ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﻪدﻟﯿﻞ‬
‫ﺑﺎﻗﻼ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﯿﺪﻫﺎ ﻓﺴﻔﺮ ﻏﯿــﺮ ﻣﺤﻠــﻮل ﺧــﺎك را ﺑــﻪ ﺣﺎﻟــﺖ‬
‫ﻣﺤﻠــﻮل درآورده و ﻫﻤــﺮاه ﺑــﺎ ﻧﯿﺘــﺮوژن در اﺧﺘﯿــﺎر ذرت ﻗــﺮار‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ AYL‬ﮐﻞ در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط‬
‫‪AYL‬‬ ‫ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ ﻧﯿﺰ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻨﯽداري ﻣﺘﻔــﺎوت ﺑــﻮد‪ .‬ﺑﯿﺸــﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﮐﻞ در ﻣﺨﻠﻮط ‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑــﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾــﻒ ‪ 30‬و‬
‫‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ و ﻣﺜﺒﺖ ﺑــﻮدن اﯾــﻦ ﻣﻘــﺎدﯾﺮ ﺣــﺎﮐﯽ از‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪي اﯾــﻦ ﻣﺨﻠــﻮطﻫــﺎ ﻧﺴــﺒﺖ ﺑــﻪ ﮐﺸــﺖ ﺧــﺎﻟﺺ اﺳــﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎ وﺟﻮدي ﮐﻪ در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬اﻟﮕﻮي ‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺎ‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾــﻒ ‪ 30‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ از ﺑﯿﺸــﺘﺮﯾﻦ ﻣﺠﻤــﻮع ﻋﻤﻠﮑــﺮد و‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴــﺒﯽ ﺑﺮﺧــﻮردار ﺑــﻮد و ﻧﺴــﺒﺖ ﺑﺮاﺑــﺮي زﻣــﯿﻦ‬
‫ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ اﻟﮕﻮ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﯾﮏ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ AYL‬در اﯾﻦ اﻟﮕــﻮ‬
‫ﻣﻨﻔــﯽ ﺷـــﺪ‪ .‬در واﻗـــﻊ ﺑﻬﺒــﻮد ‪ 22‬درﺻـــﺪي ﻋﻤﻠﮑـــﺮد ﺟـــﻮ‬
‫)‪ (AYLba =0/22‬در اﯾــﻦ اﻟﮕــﻮ ﻧﺘﻮاﻧﺴــﺖ اﻓــﺖ ‪ 28‬درﺻــﺪي‬
‫ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﺑــﺎﻗﻼ )‪ (AYLfa= -0/28‬را ﺟﺒــﺮان ﮐﻨــﺪ و از اﯾــﻦرو‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﻏﯿﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺷﺪ )‪ .(AYL = -0/067‬روﺷﻦ اﺳــﺖ ﮐــﻪ‬
‫اﯾــﻦ اﻃﻼﻋــﺎت ﺗﻮﺳــﻂ ‪ LER‬ﻗﺎﺑــﻞ دﺳــﺖﯾﺎﺑﯽ ﻧﯿﺴــﺖ و اﯾــﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺰﯾﺖ ‪ AYL‬را ﺑﯿﻦ ﺷــﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣــﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﻧﺸــﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ )‪ 6‬و ‪ .(7‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻣﻘــﺎدﯾﺮ ‪ AYL‬در اﻟﮕﻮﻫــﺎي ‪%75‬‬
‫ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾــﻒ ‪ 30‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ و ‪ %50‬ﺟــﻮ ‪+‬‬
‫‪ %50‬ﺑﺎﻗﻼ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪ 20‬و ‪ 30‬ﺳــﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ‪ ،‬اﻓــﺖ ﻋﻤﻠﮑــﺮد‬
‫ﺑﺎﻗﻼ در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﺟــﻮ در ﺣــﺪي اﺳــﺖ ﮐــﻪ ﺑــﺎ وﺟــﻮد ﺑﻬﺒــﻮد‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺟﻮ در ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ اﻟﮕﻮﻫــﺎ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐﻫــﺎي ﻣﺨﻠــﻮط از‬
‫ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺑــﺎ ﮐــﺎﻫﺶ‬
‫ﺳﻬﻢ ﺑﺎﻗﻼ در ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﺳﻮدﺑﺮي و ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑــﺮد ﺟــﻮ از ﺑــﺎﻗﻼ‬
‫ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑــﺮد در ﺟــﻮ در‬
‫ﺣﺪي ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻓﺖ ﻋﻤﻠﮑــﺮد در ﺑــﺎﻗﻼ را ﺟﺒــﺮان ﮐﻨــﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ‪ AYL‬ﮐﻞ در ﻣﺨﻠﻮط ‪%75‬ﺟــﻮ ‪ %25 +‬ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺎ‬
‫ﻓﻮاﺻﻞ ردﯾﻒ ‪20‬ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣــﺪ )ﺟــﺪول ‪ (7‬و زﯾﺎﻧﺒــﺎر‬
 ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻓﺮﺁﻭﺭﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺯﺭﺍﻋﻲ ﻭ ﺑﺎﻏﻲ ‪ /‬ﺳﺎﻝ ﻫﻔﺘﻢ ‪ /‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺳﻮﻡ ‪ /‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪۱۳۹۶‬‬

‫ﺟﺪول ‪ .9‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط و ﺷﺎﺧﺺ ﺳﻮد ﻣﺎﻟﯽ در اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ‬

‫ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط)‪(IA‬‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺰﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ )‪(MAI‬‬ ‫ﺗﯿﻤﺎرﻫﺎ‬
‫ﮐﻞ‬ ‫ﺑﺎﻗﻼ‬ ‫ﺟﻮ‬
‫‪+197/5‬‬ ‫‪-0/211‬‬ ‫‪-0/284‬‬ ‫‪+0/073‬‬ ‫‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(30‬‬
‫‪+327/8‬‬ ‫‪+0/145‬‬ ‫‪-0/243‬‬ ‫‪+0/388‬‬ ‫‪ %25‬ﺟﻮ ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(30‬‬
‫‪+94/1‬‬ ‫‪-0/265‬‬ ‫‪-0/442‬‬ ‫‪+0/177‬‬ ‫‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(30‬‬
‫‪-348/1‬‬ ‫‪-0/409‬‬ ‫‪-0/388‬‬ ‫‪-0/021‬‬ ‫‪ %75‬ﺟﻮ ‪ %25 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(20‬‬
‫‪+24/8‬‬ ‫‪+0/014‬‬ ‫‪-0/302‬‬ ‫‪+0/316‬‬ ‫‪ %25‬ﺟﻮ‪ %75 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(20‬‬
‫‪-48/9‬‬ ‫‪-0/339‬‬ ‫‪-0/492‬‬ ‫‪+0/153‬‬ ‫‪ %50‬ﺟﻮ ‪ %50 +‬ﺑﺎﻗﻼ )‪(20‬‬

‫ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﺟﻮ در اﻟﮕﻮي ﻣﺬﮐﻮر ﺑــﻮد‪ .‬ﻣﻘــﺎدﯾﺮ ‪ AYL‬ﮐــﻞ‪ ،‬ﻧﺴــﺒﺖ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‬

‫ﺑﺮاﺑﺮي زﻣﯿﻦ و ﺿﺮﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﯾﮏ ﻧﯿــﺰ در اﯾــﻦ‬
‫اﻟﮕﻮ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮي و ﺳﻮدﻣﻨﺪي آن در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑــﺎ ﺳــﺎﯾﺮ اﻟﮕﻮﻫــﺎ را در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ راﻣﻬﺮﻣﺰ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬در ﻣﺠﻤــﻮع ﺑﺮاﺳــﺎس ﻧﺘــﺎﯾﺞ ﺑﻪدﺳــﺖ‬
‫آﻣﺪه‪ ،‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﻟﮕﻮ و آراﯾﺶ ﮐﺎﺷﺖ ﮔﯿﺎﻫــﺎن‬
‫در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮ ﻣﻮﻓﻘﯿــﺖ ﮐﺸــﺖ ﻣﺨﻠــﻮط ﺗﺄﺛﯿﺮﮔــﺬار اﺳــﺖ و ﺑــﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي رﻗﺎﺑﺘﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﯽﺗﻮان ﺳﻮدﻣﻨﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫اﻟﮕﻮ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪ .‬در ﺑﯿﻦ ﺷــﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣــﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﻧﯿــﺰ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻓــﺖ واﻗﻌــﯽ ﻋﻤﻠﮑــﺮد اﻃﻼﻋــﺎت ﺳــﻮدﻣﻨﺪﺗﺮي را ﺑــﺮاي‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﻟﮕﻮي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺨﻠﻮط ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ اراﺋﻪ داد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ ﺑﺮاي ﮔﯿﺎه ﺟﻮ ﺣﺎﮐﯽ از اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺪ درﺻﺪي ﻋﻤﻠﮑــﺮد‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻮدن دوره رﺷﺪ ﺟﻮ و ﺑﺎﻗﻼ‪ ،‬اﯾﻦ دو ﮔﯿﺎه ﺑﺎ ﻫﻢ‬
‫رﺷﺪ ﮐﺮده و در ﯾﮏ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن ﻣﺸﺎﺑﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط‪ ،‬ﺟﻮ ﺑﺎ داﺷــﺘﻦ ﻣﻘــﺎدﯾﺮ ﺑــﺎﻻﺗﺮ‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ازدﺣﺎم ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ رﻗﺎﺑﺘﯽ و ﻏﺎﻟﺒﯿــﺖ ﮔﻮﻧــﻪ ﻏﺎﻟــﺐ در‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ LER‬ﺟﺰﺋﯽ و ‪ AYL‬ﺟﺰﺋﯽ ﺟﻮ ﻧﯿــﺰ‬
‫در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﺎﻗﻼ ﺑﻮد ﮐــﻪ ﺑﯿــﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻫﺮ ﺑﻮﺗﻪ ﺟﻮ در ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﺑﺎﻗﻼ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﻗﻼ‬
‫ﺑﺮ ﮔﯿﺎه ﺟﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ اﻓﺖ واﻗﻌﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد در اﻟﮕﻮي‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ‪ %25‬ﺟــﻮ ‪ %75 +‬ﺑــﺎﻗﻼ ﺑــﺎ ﻓﻮاﺻــﻞ ردﯾــﻒ ﮐﺎﺷــﺖ ‪30‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬

‫‪1. Abdulahi, A., S. Nasrolahzadeh, A. Dabbagh Mohammadi Nasab, S. Zehtab Salmasi and S. Pourdad. 2014. Study on‬‬
‫‪effect of weed interference and nitrogen fertilizer on performance of chickpea in intercropping with wheat. Journal of‬‬
‫‪Sustainable Agriculture and Production Science 23 (4): 85-100 (In Farsi).‬‬
‫‪2. Agegnehu, G., A. Ghizam and W. Sinebo. 2006. Yield performance and land-use efficiency of barley and faba bean‬‬
‫‪mixed cropping in Ethiopian highlands. European Journal of Agronomy 25: 202-207.‬‬
‫‪3. Agegnehu, G., A. Ghizam and W. Sinebo. 2008. Yield potential and land-use efficiency of wheat and faba bean‬‬
‫‪mixed intercropping. Agronomy for Sustainable Development 28: 257-263.‬‬
‫‪4. Banik, P. 1996. Evaluation of wheat (Triticum aestivum) and legume intercropping under 1:1 and 2:1 row‬‬
‫‪replacement series system. Journal of Agronomy and Crop Science 176: 289-294.‬‬
‫‪5. Banik, P., A. Midya, B. K. Sarkar and S. S. Ghose. 2006. Wheat and chickpea intercropping systems in an additive‬‬
‫‪series experiment: advantages and weed smothering. European Journal of Agronomy 24: 325-332.‬‬
‫)‪6. Banik, P., T. Sasmal, P. K. Ghosal and D. K. Bagchi. 2000. Evaluation of mustard (Brassica campestris var. Toria‬‬
‫‪and legume intercropping under 1:1 and 2:1 row-replacement series systems. Journal of Agronomy and Crop Science‬‬
‫‪185: 9–14.‬‬
‫‪7. Dhima, K. V., A. A. Lithourgidis, I. B. Vasilakoglou and C. A. Dordas. 2007. Competition indices of common vetch‬‬
‫‪and cereal intercropping in two seeding ratio. Field Crop Research 100: 249-256.‬‬

‫‪156‬‬
... (Hordeum vulgare L.) ‫ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﺖ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺟﻮ‬

8. Eskandari, H. and A. Ghanbari. 2011. Evaluation of competition and complementarity of Corn (Zea mays) and
Cowpea (Vigna sinensis) intercropping for nutrient consumption. Journal of Sustainable Agriculture and Production
Science 21 (2): 67-75 (In Farsi).
9. Eslami Khalili, F., H. Pirdashti and A. Motaghian. 2011. Evaluation of barley (Hordeum vulgare L.) and faba bean
(Vicia faba L.) yield in different density and mixture intercropping via competition indices. Journal of Agroecology 3
(1):94-105 (In Farsi).
10. Ghosh, P. K. 2004. Growth, yield, competition and economics of groundnut/ cereal fodder intercropping systems in
the semi-arid tropics of India. Field Crops Research 88: 227–237.
11. Hamzei, J. and M. Seyedi. 2014. Evaluation of barley (Hordeum vulgare) and chickpea (Cicer arietinum)
intercropping systems using advantageous indices of intercropping under weed interference conditions. Journals of
Agronomy Sciences 5(9): 1-12 (In Farsi).
12. Hamzei, J., M. Seyedi, G. Ahmadvand and M. A. Abutalebian. 2012. The effect of additive intercropping on weed
suppression, yield and yield component of chickpea and barley. Journal of Crop Production and Processing 2 (3):
43-56 (In Farsi).
13. Hauggaard-Nielsen, H., P. Ambus and E. S. Jensen. 2003. The comparison of nitrogen use and leaching in sole
cropped versus intercropped pea and barley. Nutrient Cycling in Agroecosystems 65: 289-300.
14. Hauggaard-Nielsen, H., M. K. Andersen, B. Jqrnsgaard and E. S. Jensen. 2006. Density and relative frequency
effects on competitive interactions and resource use in pea–barley intercrops. Field Crops Research 95: 256-267.
15. Hidoto, L., G. Loha and T. Workayehu. 2015. Effect of barley (Hordeum vulgare L.) / faba bean (Vicia fabae L.)
intercropping on productivity and land use efficiency in highlands of Southern Ethiopia. Journal of Biology,
Agriculture and Healthcare 5 (14): 103-107.
16. Lamei Harvani, J. 2012. Technical and economical evaluation of mixed cropping grass pea with barley and triticale
under dryland conditions in Zanjan province. Journal of Crop Production and Processing 2 (4): 93-102 (In Farsi).
17. Li, L., S. Yang, X. Li, F. Zhang and F. Christie. 1999. Inter specific complementary and competitive interactions
between intercropped maize and faba. Plant and Soil 212: 105-114.
18. Mazaheri, D. 1998. Intercropping. Tehran University Publications. Tehran, Iran (In Farsi).
19. Mc Gilchrist, C. A. 1965. Analysis of competition experiments. Biometrics 21: 975-985.
20. Mead, R. and R. W. Willey. 1980. The concept of a land equivalent ratio and advantages in yields for intercropping.
Experimental Agriculture 16: 217-228.
21. Nasiri Mahalati, M., A. R. Koocheki, P. Rezvani and A. R. Beheshti. 2005. Agroecology. Ferdowsi Univesity Press.
Mashhad, Iran (In Farsi).
22. Ouda, S. A., T. E. Mesiry, E. F. Abdallah and M. S. Gaballah. 2007. Effect of water stress on the yield of soybean
and maize grown under different intercropping patterns. Australian Journal of Basic and Applied Sciences 1(4): 578-
585.
23. Rezaei Chianeh, E., A. Dabbagh Mohammadi Nassab, M. R. Shakiba, K. Ghassemi-Golezani and S. Aharizad.
2010. Evaluation of light interception and canopy characteristics in mono-cropping and intercropping of maize (Zea
mays L.) and faba bean (Vicia faba L.). Journal of Agroecology 2 (3): 437-447 (In Farsi).
24. Rezaei Chianeh, E., A. Dabbagh Mohammadi Nassab, M. R. Shakiba, K. Ghassemi-Golezani and S. Aharizad.
2011. Study of some agronomical characteristics of maize in intercropping with faba bean. Journal of Sustainable
Agriculture and Production Science 21 (1): 1-14 (In Farsi).
25. Willey, R. W. and M. R. Rao. 1980. A competitive ratio for quantifying competition between intercrops.
Experimental Agriculture 16: 117-125.
26. Xiao, Y., L. Li and F. Zhang. 2004. Effect of root contact on interspecific competition and N transfer between wheat
and faba bean using direct and indirect 15N techniques. Plant and Soil 262: 45- 54.
27. Yilmaz, S., A. Özel, M. Atak and M. Erayman. 2015. Effects of seeding rates on competition indices of barley and
vetch intercropping systems in the Eastern Mediterranean. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 39: 135-143.

157
Journal of Crop Production and Processing
Vol. 7, No. 3, Fall 2017, Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran.

Evaluation of Different Intercropping Patterns of Barley

(Hordeum vulgare L.) and Faba Bean (Vicia faba L.) through Competitive
and Economic Indices

M. Mojtabaie Zamani1* and SH. Norouzi2

(Received: January 27-2017; Accepted: May 6-2017)

Abstract
In order to evaluate the intercropping of barley-faba bean and choose the best planting pattern a field experiment was
conducted in the growing seasons of 2015-2016 using a randomized complete block design with 8 treatments and 3
replications in Ramhormoz Khuzestan, Iran. The treatments were barley sole cropping with 20 cm spacing between
rows, faba bean sole cropping with 40 cm spacing between rows, 50% barley + 50% faba bean, 75% barley + 25% faba
bean, and 25% barley + 75% faba bean with 30 cm spacing between rows, and 50% barley + 50% faba bean, 75%
barley + 25% faba bean, and 25% barley + 75% faba bean with 20 cm spacing between rows. In all barley-faba bean
intercropping patterns, barley’s relative crowding coefficient and the competitive ratio were higher than faba bean’s.
While aggression ability index of barley was positive, that of faba bean was negative. The total yield of barley and faba
bean, land equivalent ratio, and relative crowding coefficient was higher in intercropping with 30 cm spacing between
rows than that with 20 cm of spacing between rows, meaning that the former pattern was more effective than the latter
one. The maximum land equivalent ratio (1.11) was obtained in the mixture of 25% barley + 75% faba bean with 30 cm
row spacing. For the mentioned pattern, the actual yield loss index was positive and intercropping advantage and the
monetary advantage were higher than other planting patterns, indicating the superiority and usefulness of this
intercropping pattern compared to sole crops of barley and faba bean.

Keywords: Actual yield loss, Land equivalent ratio, Monetary advantage index, Sustainable agriculture

________________________________________________________________________________________________
1, 2. Assistant Professor and Graduated MSc. Student of Agroecology, Respectively, Department of Agriculture,
Ramhormoz Branch, Islamic Azad University, Ramhormoz, Iran.
*. Corresponding Author, Email: mahroo.mojtabaei@gmail.com

158