ΝΗΚΟΛΑΟΤ ΜΑΝΝΖ

ΟΡΟ΢ ΣΗ΢ ΑΛΗΘΕΙΑ΢

ΥΟΡΖΓΟΤΜΔΝΟ΢ Χ΢ ΑΝΣΗΓΟΣΟ ΢ΣΑ ΦΔΤΓΟΛΟΓΖΜΑΣΑ ΣΟΤ ΒΗΒΛΗΟΤ

«ΟΤ ΒΟΤΛΟΜΔΘΑ ΕΖΝ ΦΔΤΓΟΛΟΓΟΤΝΣΔ΢» ΓΗΑ ΣΟ ΖΜΔΡΟΛΟΓΗΑΚΟ

(ΜΔΣΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΟ΢ ΚΑΗ ΑΛΛΧΝ ΢ΥΔΣΗΚΧΝ ΚΔΗΜΔΝΧΝ)

ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΖ ΔΚΓΟ΢Ζ Η΢ΣΟΛΟΓΗΟΤ «ΚΡΤΦΟ ΢ΥΟΛΔΗΟ»

ΑΘΖΝΑ

2017
 "Μόλνλ κή ἐμαπαηεζῆηε
ηαῖο ςεπδνινγίαηο αὐη῵λ,
ἐπαγγεινκέλσλ ὀξζόηεηα πίζηεσο"
(Μέγαο Βαζίιεηνο, P. G. 32, 897)

"Ὅηη νὐ δεῖ ςεύδεζζαη

ἀιι' ἀιεζεύεηλ ἐλ παληί"
(Μέγαο Βαζίιεηνο, P. G. 31, 744)

«Οὐδὲλ ηῆο ἀιεζείαο θαλεξώηεξνλ,

νὐδὲ ἰζρπξόηεξνλ γέλνηη' ἄλ,
ὥζπεξ ηνῦ ςεύδνπο νὐδὲλ ἀζζελέζηεξνλ,
θἂλ κπξίνηο παξαπεηάζκαζη ζπζθηάδεηαη»
(Ηεξφο Υξπζφζηνκνο, P. G. 59, 165)

«Γηὸ ἀπνζέκελνη ηὸ ςεῦδνο

ιαιεῖηε ἀιήζεηαλ
ἕθαζηνο κεηὰ ηνῦ πιεζίνλ αὐηνῦ·
ὅηη ἐζκὲλ ἀιιήισλ κέιε»
(Απ. Παχινο, Δθ. δ΄, 25)

«ηό πίπηεηλ ἀλζξώπηλνλ,

ηό κεηαλνεῖλ ζεῖνλ,
ηό ἐκκέλεηλ ζαηαληθόλ»
(Παηεξηθφ Γλσκηθφ)

2
 Απάληεζε ζηνλ θ. Ι. Ρίδν πεξί ηνπ Ηκεξνινγηαθνχ
(Α΄)1

Αγαπεηέ κνπ θ. Ησάλλε Ρίδν, ραίξεηε ελ Κπξίσ!

Γηάβαζα ζην ηζηνιφγην "Παηεξηθή Παξάδνζε" ("Π.Π."
ζην εμήο) πσο εηνηκάζαηε κηα εξγαζία γηα ην Ζκεξν-
ινγηαθφ. Παξάιιεια κε ηελ αλαγγειία ηεο εθδφζεψο
ηεο, ην παξαπάλσ ηζηνιφγην πξνέβε ζε δεκνζίεπζε ηνπ
Α΄ κέξνπο ηεο εξγαζίαο ζαο2.
Αθνχ ζαο ζπγραξψ γηα ηελ αζρνιία ζαο κε ην ζέκα,
γεγνλφο πνπ δείρλεη ην ελδηαθέξνλ ζαο γηα ηα εθθιε-
ζηαζηηθά καο ζέκαηα ζε κηα επνρή γεληθήο ππλειίαο,
επηηξέςηε κνπ νξηζκέλεο παξαηεξήζεηο πάλσ ζηελ
εξγαζία ζαο, θαη αξρηθά ζην Α΄κέξνο απηήο. Καη απηφ
φρη κφλν κε ην ζάξξνο ηεο κεηαμχ καο γλσξηκίαο θαη
αιιεινεθηηκήζεσο, αιιά επεηδή θαη ζεηο ν ίδηνο ην
δεηάηε ηνλίδνληαο ζηνλ Πξφινγν πσο ε εξγαζία ζαο
1
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/05/blog-post_25.html
2
https://paterikiparadosi.blogspot.gr/2017/05/blog-post_274.html

3
απηή "είλαη δεθηηθή ειέγρνπ από θάζε εηδηθό, ν νπνίνο ζα
δηαπηζηώζεη δηαθσλία αλάκεζα ζηα γξαθόκελα, ηελ
ηζηνξία θαη ηελ Παηεξηθή δηδαζθαιία".
Πξνηνχ φκσο θαηαζέζσ ηηο παξαηεξήζεηο κνπ πάλσ ζην
δηθφ ζαο θείκελν, πξέπεη λα αλαθεξζψ ζην εηζαγσγηθφ
ζρφιην ηεο "Π.Π.", ην νπνίν ζπλνδεχεη ην Α΄ κέξνο
απηήο.
Γξάθεη ε "Π.Π.": "Πηζηεύνπκε ὅζνη κειεηήζνπλ ηὰ λέα
ζηνηρεῖα πνὺ παξαζέηεη ὁ ζπγγξαθέαο, λὰ ἀληηιεθζνῦλ ὅηη
ηὸ ἧκεξνιόγην, παξ’ ὅηη θαθ῵ο εἰζήρζε, δὲλ ἀπνηειεῖ
δόγκα, νὔηε ἅπηεηαη θάπνηνπ δόγκαηνο. ΢ὲ θαηξὸ
Παλαηξέζεσο ἐζραηνινγηθῆο (ὅπσο ἔρεη ραξαθηεξηζζεῖ ὁ
Οἰθνπκεληζκόο),ὅζνη ζέινπλ λὰ εἶλαη ὆ξζόδνμνη θαὶ λὰ
πνιεκήζνπλ ηὴλ Παλαίξεζε, πξέπεη λὰ εἶλαη ἑλσκέλνη
ζηὴλ Πίζηε, ἀθήλνληεο κὴ δνγκαηηθὰ ζέκαηα γηὰ
ἀξγόηεξα".
Δδψ (θαη παξαβιέπνληαο ην "θαθ῵ο εἰζήρζε" - θαθψο,
αιιά δελ πεηξάδεη; - θαη ην "ἀθήλνληεο κὴ δνγκαηηθὰ
ζέκαηα γηὰ ἀξγόηεξα" πνπ πξνζσπηθά δελ θαηαλνψ -
πφηε αξγφηεξα; -, θαη αθνξά κάιινλ ηελ "Π.Π." λα
απαληήζεη) πξνθχπηεη έλα βαζηθφ εξψηεκα εθ κέξνπο
κνπ ην νπνίν ζαο ζέησ επζέσο:
Έρσ αθνχζεη/δηαβάζεη ζπρλά, θπξίσο απφ Οηθνπ-
κεληζηέο/Μνληεξληζηέο, ηελ θξάζε "δελ είλαη δφγκα
ηνχην", "δελ είλαη δφγκα ην άιιν", "δελ είλαη δνγκαηηθφ
δήηεκα" θ.ν.θ.. Δζείο θ. Ρίδν ζεσξείηε πσο φηη δελ είλαη
δφγκα (π.ρ. ην πσο θάλνπκε ηνλ ζηαπξφ καο) επηηξέπεηαη
λα κεηαβάιιεηαη θαη αλ λαη, κε πνηεο πξνυπνζέζεηο θαη
πνηνη έρνπλ απηφ ην δηθαίσκα;
Πξνρσξψληαο ζηελ εξγαζία ζαο, μεθηλψ ηηο παξα-
ηεξήζεηο κνπ:
α. Ξεθηλάηε ηνλ Πξφινγν κηιψληαο γηα ην πξφβιεκα "ηεο
ενξηνινγηθήο αζπκθσλίαο πνπ εκθαλίζηεθε αλά ηνπο

4
αηώλεο κέζα ζηελ Οξζόδνμε Δθθιεζία". Αγαπεηέ
αδειθέ, εδψ ζα κνπ επηηξέςεηε λα ζαο πσ πσο ην φλησο
ππαξθηφ πξφβιεκα ηεο ενξηνινγηθήο αζπκθσλίαο
ππήξμε εμ αξρήο κέρξη θάπνηα πεξίνδν. Γελ ήηαλ δε-
ιαδή έλα πξφβιεκα πνπ εκθαληδφηαλ θαηά δηαζηήκαηα,
ή "αλά ηνπο αηψλεο", αιιά έλα πξφβιεκα πνπ ππήξρε
αξρηθά θαη πήξε ρξφλν γηα λα επηιπζεί (παξαθάησ
ζπκθσλείηε θαη ζεηο κε απηφ γξάθνληαο πσο "κεηά από
πέληε αηώλεο (πεξίπνπ ηέιε 8νπ αη.) ν Καξινκάγλνο
επέβαιε ζηε Γύζε ηνλ θαλόλα ηνπ Παηξηαξρείνπ
Αιεμαλδξείαο θαη ηόηε επήιζε ζπκθσλία κεηαμύ ησλ
Υξηζηηαλώλ, νη νπνίνη πιένλ εόξηαδαλ ην Πάζρα ηελ ίδηα
Κπξηαθή κέρξη ην 1582"). Δπνκέλσο, γηα λα εμε-
γνχκαζηε, απφ ηνλ 8ν αηψλα κέρξη ηνλ 20ν, δειαδή γηα
1200 πεξίπνπ ρξφληα, δελ ππάξρεη πιένλ δήηεκα
"ενξηνινγηθήο αζπκθσλίαο" ζηελ Δθθιεζία (εθηφο αλ
θάπνηνο ζεσξεί "Δθθιεζία" ηνλ Παπηζκφ...).
Σελ ενξηνινγηθή ζπκθσλία ινηπφλ, ε νπνία ρηίζηεθε
ζηαδηαθά θαη επηηεχρζεθε κε θφπν κεηά απφ νθηψ
ζρεδφλ αηψλεο θάπνηνη ηελ γθξέκηζαλ ζε κηα ζηηγκή ην
1924 θαη γίλαλ αίηηνη ζρίζκαηνο. Θα ηνπο δηθαηψζνπκε,
ιέγνληαο "δελ πεηξάδεη, κηαο θαη ηνπο πξψηνπο αηψλεο
δελ ππήξρε ζπκθσλία" θαη ζεσξψληαο παξαβάηεο
απηνχο πνπ αληέδξαζαλ;
β. Γξάθεηε πσο "ε Δθθιεζία κέρξη ηελ Α΄ Οηθνπκεληθή
΢ύλνδν αθνινπζνύζε ην Μαθεδνληθό εκεξνιόγην". Απηή
ε ζέζε απνηειεί ςεπδνιφγεκα, ηνπ γλσζηνχ αζηξν-
ζεάκνλνο (θαη αγηνκάρνπ3) Ησάλλνπ Καξδάζε ζε άξζξν
ηνπ κε ηίηιν «Δθθιεζία θαη εκεξνιφγην»4 (είλαη δε
3
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2014/07/blog-post_6.html
4

https://fdathanasiou.wordpress.com/2013/03/20/%CE%B5%CE%BA%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%8
3%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-
%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B9%CE%BF-
%CE%B9%CF%89%CE%AC%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B4%CE%AC%CF%83%CE%B7/

5
εκθαλήο ε επηξξνή ηνπ ζηελ εξγαζία ζαο, γηα ην
ζπγθεθξηκέλν ζέκα). Πξέπεη λα μέξεηε φκσο
πσο ε Εθθιεζία (σο ζχλνιν) δελ ρξεζηκνπνηνχζε
θάπνην ζπγθεθξηκέλν εκεξνιφγην κέρξη θαη ηελ Α΄
Οηθνπκεληθή ΢χλνδν, αθνχ δελ ππήξρε αθφκε νχηε
εληαίν πνιηηηθφ εκεξνιφγην. ΢ηελ Ρψκε θαη ηηο δπηηθέο
επαξρίεο ηεο Απηνθξαηνξίαο ήηαλ ζε ρξήζεη ην Ηνπιηαλφ
εκεξνιφγην, ζηελ Διιάδα θαη ηηο επαξρίεο ηεο Μηθξάο
Αζίαο θαη ηεο Μέζεο Αλαηνιήο ην Μαθεδνληθφ
εκεξνιφγην, ζηελ Πεξζία ην Βαβπισληαθφ εκεξνιφγην
θαη ζηελ Αίγππην ην Αηγππηηαθφ εκεξνιφγην.
΢ηαδηαθά φκσο επηθξάηεζε παληνχ ην Ηνπιηαλφ θαη απηφ
νθείιεηαη θαη ζηελ ρξήζε ηνπ απφ ηελ Δθθιεζία (ε
Οπνία έθαλε πξνζπάζεηα λα επηθξαηήζεη ζηγά ζηγά κία
ηάμε θαη ζπκθσλία, αθφκε θαη κε ΢πλφδνπο, φπσο ζα
δείηε ζηελ επφκελε απάληεζή κνπ). Οη εηδηθψο κε ην
εκεξνιφγην αζρνιεζέληεο θαζεγεηέο Κπξηάθνο
Λακπξχιινο θαη Γεψξγηνο Αξβαληηάθεο γξάθνπλ
ραξαθηεξηζηηθά:
"Ἀπὸ η῵λ πξώησλ ἢδε ἐπνρ῵λ ηνῦ ρξηζηηα-
ληζκνῦ δεζπνδόλησλ η῵λ Ῥσκαίσλ ἐπὶ παληὸο ζρεδὸλ ηνῦ
ηόηε γλσζηνῦ θόζκνπ, ἀληάκα παληαρνῦ θαὶ ηνῦ
Ῥσκατθνῦ (Ἰνπιηαλνῦ) ἟κεξνινγίνπ ἟ ρξῆζηο ἐπε-
θξάηεζελ, ἐθπηπηόλησλ βαζκεδὸλ εἰο ἀρξεζηίαλ πάλησλ
η῵λ ἄιισλ ἐλ ἑθάζηῳ ηόπῳ ἠ ἔζλεη ἰδηνῤῥύζκσλ
ρξνλνινγη῵λ"5).
"Σὸ ἟κεξνιόγηνλ η῵λ Ῥσκαίσλ ἐπεβιήζε εἰο ὅινλ ηὸλ
θόζκνλ θαί δηά ηνῦ Υξηζηηαληζκνῦ ἐῤῥηδώζε, δηόηη
ζπλπθάλζε κεηὰ ηνῦ ἑνξηνινγίνπ"6.

5
Κ. Λαμπρφλλου, Ρερί του νζου θμερολογίου και του καταλλιλου ι μθ τθσ παρ' θμίν εφαρμογισ,
1865 ςτο Νικολάου Μάννθ, Ελλθνικι Αςπίσ κατά του Γρθγοριανοφ Θμερολογίου ( http://krufo-
sxoleio.blogspot.gr/2016/07/blog-post_25.html ).
6
Γ. Αρβανιτάκθ, λ. Θμερολόγιον ςτθν Μεγάλθ Ελλθνικι Εγκυκλοπαίδεια.

6
Απηή ε ζηαδηαθή επηθξάηεζε ηνπ Ηνπιηαλνχ εκεξνιν-
γίνπ θαη ε ζπλχθαλζε ηνπ κε ην ενξηνιφγην, ζπλεηέ-
ιεζαλ ηειηθψο ζηελ πνιππφζεηε ενξηνινγηθή ζπκθσλία
ηεο Δθθιεζίαο, ζηελ νπνία αλαθεξζήθακε παξαπάλσ.
΢ήκεξα ηί καο πξνηείλνπλ νξηζκέλνη; Να αξθεζηνχκε
ζηελ ρξήζε δηαθνξεηηθψλ εκεξνινγίσλ, απεκπνιψληαο
ην, κε ηφζν θφπν θαη ρξφλν θεξδηζκέλν, αγαζφ ηεο
ενξηνινγηθήο ζπκθσλίαο; Αλ είλαη ηφζν ππεξάλσ
"εκεξψλ θαη θαηξψλ" νη ςεπδνιφγνη απηνί πνπ ζαο
παξέζπξαλ ζηηο θξίζεηο ζαο, αγαπεηέ θ. Ρίδν, ζα ηνπο
πξφηεηλα λα αθνινπζήζνπλ φρη ην Γξεγνξηαλφ ησλ
αηξεηηθψλ ηεο Γχζεσο, αιιά ην Μαθεδνληθφ ή ην
Αηγππηηαθφ, πνπ ηφζν εγθσκηάδνπλ, αιιά - ηη θξίκα! -
θαη απηφ ρξεζηκνπνηείηαη απφ αηξεηηθνχο, θαη
ζπγθεθξηκέλα απφ ηνπο αηξεηηθνχο ηεο Αλαηνιήο
(Μνλνθπζίηεο)! Οη Νεζηνξηαλνί θαη ΢πξνταθσβίηεο
αθνινπζνχλ ην Μαθεδνληθφ εκεξνιφγην (Ζ επίδξαζε ηνπ
Μαθεδνληθνύ εκεξνινγίνπ ζηελ Παιαηζηίλε θαη ηελ
επαξρία Αξαβίαο7, ζει. 109), νη δε Κφπηεο ην
Αηγππηηαθφ8. Βιέπεηε, επεηδή νη Μνλνθπζίηεο
απνθφπεθαλ απφ ηελ Δθθιεζία ηνλ Δ΄ αηψλα, δελ
βίσζαλ ηελ ενξηνινγηθή ζπκθσλία πνπ επηηεχρζεθε δηά
ηνπ Ινπιηαλνχ εκεξνινγίνπ (φρη φηη ην Ηνπιηαλφ ήηαλ
"ηδηαίηεξν" - ζα κπνξνχζε λα ήηαλ θάπνην άιιν
εκεξνιφγην -, αιιά γηαηί έηζη ήξζαλ ηα πξάγκαηα
ηζηνξηθψο). Γη' απηφ θαη δελ κπνξεί λα γίλεη θακία
ζχγθξηζε κεηαμχ ηνπ Ηνπιηαλνχ κε νπνηνδήπνηε άιιν
εκεξνιφγην, φπσο ην Μαθεδνληθφ γηα ην νπνίν
επηζεκαίλεηε νξζψο πσο "δελ απνηεινύζε ηεξά παξά-
δνζε". Υαίξσ πνιχ, θ. Ρίδν, ζπκθσλνχκε πσο ην
Μαθεδνληθφ δελ απνηέιεζε παξάδνζε, δηφηη πνιχ απιά

7
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/13923/1/B07.001.0.6.pdf
8
http://www.copts-greece.com/Greek/media/books/Synaxario_new.pdf

7
νχηε εθαξκφζηεθε ζε φιε ηελ Δθθιεζία, νχηε ππήξμε
ζπλπθαζκέλν κε ην ενξηνιφγην επί αηψλεο, φπσο ην
Ηνπιηαλφ!
γ. Παξαζέζαηε ηελ γλψκε ηνπ ΢σδνκελνχ ("Παπζακέλε
ηε ηεο πεξί ηα δνγκαηηθά ζπδεηήζεσο, έδνμε [απνθάζηζε]
ηε ΢πλόδσ θαη ηελ Παζράιηνλ ενξηήλ") γηα λα ζηεξίμεηε
φηη ην εκεξνιφγην δελ είλαη δφγκα. Ο ΢σδνκελφο βε-
βαίσο κηιάεη γηα ην Παζράιην, ην νπνίν ζσζηά δελ
ζεσξεί δνγκαηηθφ δήηεκα. Αθνχ δελ είλαη δνγκαηηθφ,
γηαηί λα κε ην αιιάμνπκε θαη απηφ, φπσο δεηνχλ νη
Οηθνπκεληζηέο; Σί πεηξάδεη, αθνχ ηνπο πξψηνπο αηψλεο,
πνιιέο θνξέο, ην Πάζρα δελ ενξηάζζεθε απφ φινπο ηελ
ίδηα εκέξα. Δίδαηε πνπ νδεγνχκαζηε αλ πνχκε "δελ είλαη
δνγκαηηθφ ην έλα", "δελ είλαη δφγκα ην άιιν", "δελ
πεηξάδεη έρεη μαλαγίλεη"; Καη πνπ ζα ζηακαηήζνπκε
άξαγε;
δ. Πεξί ηνπ κε ρξεζηκνπνηεζέληνο πνηέ "δηνξζσκέλνπ
Ηνπιηαλνχ" (ην νπνίν ζεζπίζηεθε κελ ππφ ηνπ
"Παλνξζνδφμνπ" ΢πλεδξίνπ ηνπ 1923, αιιά νπδέπνηε
εθαξκφζηεθε ζηελ Δθθιεζία ηεο Διιάδνο) ζαο
παξαπέκπσ ζε παιαηφηεξφ κνπ άξζξν κε ηίηιν "Γηνξζσ-
κέλν Ηνπιηαλό ή Λαλζαζκέλν Γξεγνξηαλό;9", ζην νπνίν
απνδείρζεθε (ρσξίο κάιηζηα λα έρεη αλαηξεζεί απφ
θαλέλαλ κέρξη ζηηγκήο) πσο ε Δθθιεζία ηεο Διιάδνο
δελ εηζήγαγε ην "δηνξζσκέλν Ηνπιηαλφ" ηνπ "Παλνξζν-
δφμνπ" ΢πλεδξίνπ (ην νπνίν άιισζηε πεξηειάκβαλε θαη
αιιαγή ηνπ Παζραιίνπ), αιιά ην Γξεγνξηαλφ (έζησ θαη
κφλν γηα ηηο αθίλεηεο ενξηέο) δηά ηνπ ζπληαπηηζκνχ ηνπ
εθθιεζηαζηηθνχ κε ην πνιηηηθφ εκεξνιφγην, φπσο
μεθάζαξα αλαθέξεη ζηελ Δγθχθιην ηνπ 1924 (δηα ηεο
νπνίαο άιιαμε ην εκεξνιφγην) ν Υξπζφζηνκνο
Παπαδφπνπινο. Πνην ήηαλ ην πνιηηηθφ εκεξνιφγην,
9
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2012/12/blog-post_9496.html (Βλζπε παράρτθμα, Κείμενο 1).

8
αγαπεηέ κνπ θ. Ρίδν; Σν "δηνξζσκέλν Ηνπιηαλφ" ηνπ
"Παλνξζνδφμνπ" ΢πλεδξίνπ; Μα ε Διιεληθή Πνιηηεία
εηζήγαγε ην Γξεγνξηαλφ εκεξνιφγην ηελ 16 Φεβξνπα-
ξίνπ 1923, κήλεο δειαδή πξηλ ηελ ζχγθιεζε ηνπ
"Παλνξζνδφμνπ" ΢πλεδξίνπ! Δίλαη δε θξίκα πνπ δελ ζα
δνχκε ην έηνο... 2800 γηα λα δείηε πσο ηειηθά ην
Γξεγνξηαλφ εκεξνιφγην απνδέρζεθε ε Δθθιεζία ηεο
Διιάδνο θαη φρη ην "δηνξζσκέλν Ηνπιηαλφ"!
΢πκπιεξσκαηηθά εδψ λα αλαθέξσ ζηελ ειινγηκφηεηά
ζαο, αγαπεηέ θ. Ρίδν, πσο ην ζφθηζκα απηφ πεξί ηνπ φηη
"εκείο δελ έρνπκε ην Γξεγνξηαλφ, αιιά ην δηνξζσκέλν
Ηνπιηαλφ", πξψηνο ην ρξεζηκνπνίεζε ν πξσηεξγάηεο ηεο
Ζκεξνινγηαθήο Καηλνηνκίαο ηνπ 1924 Αξρηεπίζθνπνο
Αζελψλ Υξπζφζηνκνο Παπαδφπνπινο (αξγφηεξα ην
αληέγξαςαλ θαη άιινη), ζηνλ νπνίν απάληεζε ν Άγηνο
πξ. Φισξίλεο Υξπζφζηνκνο Καβνπξίδεο ηα εμήο: "Καη'
ἀξρὴλ δὲλ δύλαηαη λὰ γίλῃ ιόγνο πεξὶ δηνξζώζεσο ηνῦ
Ἰνπιηαλνῦ ἧκεξνινγίνπ, δηόηη ἟ ἀθαίξεζηο ἐθ ηνύηνπ 13
἟κεξ῵λ δὲλ πξνζέδσθελ εἰο αὐηὸ ηὴλ ἰδηόηεηα ηνῦ ηειείνπ
θαὶ ἀθξηβνῦο, νὕησο ὥζηε ὁ Μαθαξηώηαηνο λὰ ιέγῃ ὅηη
δηόξζσζε ηὸ ιάζνο ηνύηνπ... Ἀθνῦ ζπκβαδίδεη ὁ
Μαθαξηώηαηνο ὅζνλ ἀθνξᾷ ηὰ ἔηε, ηνὺο κῆλαο, ηὰο
ἐβδνκάδαο, ηὰο ἟κέξαο θαὶ ηὰο ὥξαο κὲ ηὸ Γξεγνξηαλὸλ
θαὶ ὅρη ηὸ ἀλύπαξθηνλ δηνξζσκέλνλ Ἰνπιηαλὸλ ἟κεξν-
ιόγηνλ, δύλαηαη ζνβαξ῵ο θαὶ ἀιεζ῵ο λὰ δητζρπξηζζῇ, ὅηη
δὲλ πξνζέιαβε ηὸ Γξεγνξηαλὸλ ἟κεξνιόγηνλ ἀθνῦ
παξεδέρζε θαὶ ἐθήξκνζελ ἐλ ηῇ ἖θθιεζίᾳ ηὸ ρξνλόκεηξνλ
ηνύηνπ; ὇ δητζρπξηζκὸο νὗηνο ηνῦ Μαθαξησηάηνπ εἶλαη
παξόκνηνο πξὸο ηὸλ δηἱζρπξηζκὸλ ἐθείλνπ ὅζηηο δηαηεί-
λεηαη ὅηη ηὸ ὄλνκα Κώζηαο δὲλ εἶλαη ηὸ ἴδηνλ κὲ ηὸ ὄλνκα
Κσλζηαληῖλνο θαὶ ὅηη ηὸ ὄλνκα Γηάλλεο δὲλ εἶλαη ηὸ αὐηὸ
κὲ ηὸ ὄλνκα Ἰσάλλεο"10.
10
Άπαντα πρ. Φλωρίνθσ Χρυςοςτόμου, τόμ. αϋ, Ι. Μ. Αγ. Νικοδιμου Γορτυνίασ, 1997, ςελ. 243.

9
ε. Αγαπεηέ κνπ θ. Ρίδν, ζα θιείζσ ηελ Α΄ απηήλ
απάληεζή κνπ κε δχν ζεκαληηθφηαηα πεξί ηνπ ζέκαηνο
θείκελα, ηα νπνία δελ γξάθηεθαλ απφ θάπνηνλ
"θαλαηηθφ" Παιαηνεκεξνινγίηε.
Σν πξψην είλαη ηνπ απνδεθηνχ απφ φινπο καο - ζέισ λα
πηζηεχσ - νζηαθήο κλήκεο Γέξνληνο Φηινζένπ Εεξβά-
θνπ, ζην νπνίν ζπκπεξηιακβάλνληαη ζρεδφλ φια φζα
εμέζεζα παξαπάλσ: "Αὐηνὶ νἱ Παηέξεο ηῆο Α΄
Οἰθνπκεληθῆο ΢πλόδνπ, παξὰ ηὸ ὅηη ἐγλώξηδνλ ηὴλ
ἀηέιεηαλ ηνῦ Ἰνπιηαλνῦ ἟κεξνινγίνπ, κεδακ῵ο
ἐλδηαθεξόκελνη ἂλ εἶλαη ηὸ ηέιεηνλ ἠ ἀηειὲο ηνῦην, ἐπὶ ηῇ
βάζεη αὐηνῦ θαζώξηζαλ ηὰ ηνῦ Πάζρα, βαζκεδὸλ δὲ θαὶ
θαη' ὁιίγνλ ἡ ἖θθιεζία, ἐπὶ ηῇ βάζεη ηνύηνπ, θαὶ ὅινλ
ηὸ ἑνξηνιόγηόλ ηεο ἐξξύζκηζε θαὶ ὅιελ ηὴλ η'
ἐζσηεξηθὴλ θαὶ ἐμσηεξηθὴλ δσήλ ηεο δηέηαμε. Σόζνλ
πνιὺ δὲ ηὸ Ἰνπιηαλὸλ ἡκεξνιόγηνλ ζπλπθάλζε κὲ ηὴλ
δσὴλ ηῆο ὆ξζνδόμνπ Ἀλαηνιηθῆο ἖θθιεζίαο, ὥζηε λὰ
κὴ εἶλαη πνζῶο εὔθνινλ λὰ ζηρζῇ ηνῦην, ἄλεπ
θινληζκνῦ ἰζρπξνῦ εἰο αὐηὸ ηνῦ ἖θθιεζηαζηηθνῦ
νἰθνδνκήκαηνο. Σὸ ἡκεξνιόγηνλ ηνῦην δηὰ ηῆο
ηνηαύηεο ἐλ ηῇ ἖θθιεζίᾳ ρξήζεσο, θαὶ ἡγηάζζε, ὥζηε
θαὶ δηὰ ηὸλ ιόγνλ ηνῦηνλ λὰ κὴ δύλαηαη εὐθόισο λὰ
πεξηθξνλεζῇ" (Γέξνληνο Φηινζένπ Εεξβάθνπ, Σα
κεγάια δεηήκαηα ηεο Οξζνδνμίαο [Δπηζηνιή πξνο ηνλ
Βαζηιέα ηεο Διιάδνο], Απξίιηνο 1966 ζην "Οξζόδνμνο
Φηιόζενο Μαξηπξία", αξ. 45-47, Ηαλ.-Απγ. 1992)11.
Σν δεχηεξν είλαη απφ ηελ επίζεκε Δηζήγεζε ηεο
Δθθιεζίαο ηεο Διιάδνο πξνο ηελ κέιινπζα "Παλνξζφ-
δνμε Μεγάιε ΢χλνδν", ζηελ νπνία νκνινγνχληαη ηα
εμήο: "Μεηαμὺ η῵λ ἀθνινπζνπζ῵λ ηὸ Παιαηὸλ
ἧκεξνιόγηνλ θαὶ η῵λ ἀθνινπζνπζ῵λ ηὸ Νένλ ὑπάξρεη
κόληκνο δηαθνξὰ 13 ἟κεξ῵λ ὡο πξὸο ηὴλ ηέιεζηλ ὅισλ
11
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2013/03/blog-post.html

10
ἀλεμαηξέησο η῵λ ἀθηλήησλ ιεγνκέλσλ ἑνξη῵λ. Σνῦην
ἀπνηειεῖ γεγνλὸο πξσηνθαλὲο εἰο ηὰ ρξνληθὰ ηῆο
἖θθιεζίαο, θαζ' ὅζνλ παξὰ ηὴλ θαηὰ ηνῦο πξώηνπο
ρξόλνπο πνηθηιίαλ ἡκεξνινγίσλ θαὶ ηὸ ἀθαζόξηζηνλ
ηνῦ ἑνξηνινγίνπ, νύδέπνηε παξνπζηάζζε ρξνληθὴ
δηαθνξὰ ἑνξηαζκνῦ ἑλὸο θαὶ ηνῦ αὐηνῦ γεγνλόηνο (π.ρ.
θνηκήζεσο άγίνπ), ὡο ζπκβαίλεη ζήκεξνλ. ἧ
δηαθσλία θαζίζηαηαη εληνλσηέξα θαηὰ ηὰο κεγάιαο
ἑνξηὰο η῵λ Υξηζηνπγέλλσλ, Θενθαλείσλ, ηῆο Koηκήζεσο
ηῆο Θενηόθνπ. Οἱ κὲλ λεζηεύνπλ, νἱ δὲ παλεγπξίδνπλ. Ἡ
δηαθσλία αὔηε ὁδεγεῖ εἰο ηὸ ἑξώηεκα: «Σίο ἑνξηάδεη,
ἡκεῖο ἢ ἡ ἖θθιεζία;». Ἡ απάληεζηο ἡκεῖο, αἴξεη ηὴλ
ἱεξόηεηα ηῶλ ἑνξηῶλ, θαζηζηῶζα αὐηὰο ἀηνκηθὴλ
ἑθάζηνπ ὑπόζεζηλ. Ἡ ἀπάληεζηο ἡ ἖θθιεζία, ἀπαηηεῖ
ἕλα ἑνξηαζκὸλ ὡο κία εἶλαη ἡ ἖θθιεζία"12.
Αγαπεηέ κνπ θ. Ρίδν, ειπίδσ φζα ζαο έγξαςα λα ηα
ιάβεηε ζνβαξά ππφςηλ ζαο. Δλ αλακνλή ηεο Β΄
απαληήζεψο κνπ ζην Β΄ κέξνο ηεο εξγαζίαο ζαο, πνπ
κφιηο είδα πσο αλήξηεζε ε "Π.Π.", κπνξείηε λα κνπ
ζηείιεηε ηπρφλ ζρφιηά ζαο εδψ θαη λα γίλεη κηα
επνηθνδνκεηηθή ζπδήηεζε.

Δπραξηζηψ γηα ηνλ ρξφλν ζαο.

Με εθηίκεζε θαη αγάπε Υξηζηνχ

Νηθφιανο Μάλλεο

12
Τό ἡμερολογιακόν ηιτθμα: Εἰςιγθςισ τῆσ Ἐκκλθςίασ τῆσ Ἑλλάδοσ πρόσ τιν Ρανορκόδοξον Μεγάλθν
Σφνοδον, Ακινα, 1971, ςελ. 10

11
Ο θ. Η. ΡΗΕΟ΢ ΑΠΔ΢ΣΔΗΛΔ ΣΖΝ ΠΑΡΑΚΑΣΩ ΑΠΑΝΣΖ΢Ζ ΢ΣΗ΢
ΠΑΡΑΣΖΡΖ΢ΔΗ΢ ΜΟΤ ΓΗΑ ΣΟ Α΄ ΜΔΡΟ΢ ΣΖ΢ ΔΡΓΑ΢ΗΑ΢ ΣΟΤ ΓΗΑ ΣΟ
ΖΜΔΡΟΛΟΓΗΑΚΟ, ΣΖΝ ΟΠΟΗΑ ΓΖΜΟ΢ΗΔΤΟΤΜΔ. ΑΜΔ΢Ω΢ ΜΔΣΑ
ΑΚΟΛΟΤΘΔΗ Ζ ΑΝΣΑΠΑΝΣΖ΢Ζ ΜΟΤ13:

Απάληεζε θ. Ρίδνπ
Κύξηε Μάλλε.
Πηζηεύσ όηη ζα ζπκθσλνύζαηε καδί κνπ ζην όηη θαλόλαο θαη
θξηηήξην αζθαιέο ζηελ αληηκεηώπηζε ησλ δεηεκάησλ ηεο
πλεπκαηηθήο δσήο ηνπ πηζηνύ θαη ηεο Δθθιεζίαο είλαη ε
Παηεξηθή ΢πκθσλία(consensus Patrum). Γελ ππάξρεη ινηπόλ
πην αζθαιήο δξόκνο από ην λα δνύκε πώο νη άγηνη Παηέξεο θαη
Οηθνπκεληθέο θαη Σνπηθέο ΢ύλνδνη αληηκεηώπηζαλ ηα δεηήκαηα
αζπκθσληώλ ζε εκεξνιόγηα, ενξηνιόγηα θαη ηηο λεζηείεο. Με
βάζε ινηπόλ απηήλ ηελ παξαδνρή εξεύλεζα ην δήηεκα ηνπ
εκεξνινγηαθνύ ΢ρίζκαηνο ηνπ 1924 θαη παξέζεζα ηα ζηνηρεία.
Δζείο όκσο επηθαιείζζε ιόγηα πξνζώπσλ πνπ ελώ γλσξίδσ ηηο
ζέζεηο ηνπο δελ εκπίπηνπλ κεζνδνινγηθά ζηελ ιύζε πνπ
επηδεηνύκε κε βάζε ηελ παξαπάλσ αλαγθαηόηεηα ηεο Παηεξηθήο
΢πκθσλίαο. Άο πάξνπκε όκσο ηα ιεγόκελα ζαο κε ηελ ζεηξά.
1. Γέρεζηε όηη ζηελ Δθθιεζία ππήξρε επί 700 ρξόληα
ενξηνινγηθή αζπκθσλία θαη κεηά κε ηνλ Καξινκάγλν
επηηεύρζεθε ζπκθσλία κέρξη ην 1582. Σν 1924 ζπκβαίλεη κηα
αληηθαλνληθή θαη αληηπνηκαληηθή ζπλνδηθή παξεθηξνπή
εηζαγσγήο λένπ εκεξνινγίνπ πνπ πξνθαιεί ενξηνινγηθή δηακάρε.
Γηα λα ηελ εμεηάζνπκε ζα αληιήζνπκε πιεξνθνξίεο θαη
επηρεηξήκαηα από ηα 700 ρξόληα ηεο ενξηνινγηθήο αζπκθσλίαο
θαη δηακάρεο όπνπ έρνπκε θαη ζίγνπξν Παηεξηθό θαη ΢πλνδηθό
«πιηθό»; ή από ηα 1200 ρξόληα ενξηνινγηθήο ζπκθσλίαο θαη
επηαμίαο; Φπζηθά από ηελ πξώηε πεξίνδν! Γηαηί όηαλ θάπνηνο
αξξσζηήζεη ν γηαηξόο ηνπ δίλεη ηελ ιύζε κε βάζε ηηο πεξηπηώζεηο
ησλ αζζελώλ πνπ είραλ ην ίδην πξόβιεκα ζην παξειζόλ θη όρη κε
βάζε πεξηπηώζεσλ αλζξώπσλ πνπ είλαη πγηείο.
2. Γξάθεηε όηη ε εξγαζία κνπ επεξεάζηεθε από ηνλ θ.
Καξδάζε. Όηη γξάθσ ζην βηβιίν κνπ έρεη παξαπνκπέο ζε έξγα
ηζηνξηθώλ ηόζν ηεο Δθθιεζηαζηηθήο όζν θαη ηεο ζύξαζελ
ηζηνξίαο. Έρσ θακηά παξαπνκπή ζηνλ Καξδάζε;
13
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/05/blog-post_27.html

12
3. Αλαθέξεζηε ζε θάπνηνπο θαζεγεηέο ηνπ 1865 πνπ ιέλε όηη
από ηα πξώηα ρξόληα ηνπ ρξηζηηαληζκνύ επηθξαηνύζε ην Ηνπιηαλό
εκεξνιόγην θαη αρξεζηεύηεθαλ ηα θαηά ηόπνπο άιια
εκεξνιόγηα. ΢ηελ εξγαζία κνπ δηαθαίλεηαη όηη ε ζύγρξνλε
ηζηνξηθή επηζηήκε άιια καξηπξά.
4. Σν όηη ιέηε κε «παξέζπξαλ ςεπδνιόγνη» ζηελ εξγαζία κνπ
θ. Μάλλε, ην εθιακβάλσ σο ρηνύκνξ εζσηεξηθήο θαηαλάισζεο (
ηνπο αλαγλώζηεο ζαο).
5. Υαίξεζηε θ. Μάλλε πνπ αλαγλσξίδσ όηη ην Μαθεδνληθό
εκεξνιόγην δελ απνηειεί ηεξά παξάδνζε γηα λα ζεσξήζεηε
απζαίξεηα όηη ην Ηνπιηαλό απνηειεί(!)Σν Μαθεδνληθό εκεξνιόγην
δελ απνηειεί ηεξά παξάδνζε: «δηόηη πνιύ απιά νύηε εθαξκόζηεθε
ζε όιε ηελ Δθθιεζία, νύηε ππήξμε ζπλπθαζκέλν κε ην ενξηνιόγην
επί αηώλεο, όπσο ην Ηνπιηαλό!» όπσο ιέηε. ζηελ νύηε νη άγηνη
Απόζηνινη, νύηε ε «Γηδαρή ησλ Απνζηόισλ», νύηε ε Απνζηνιηθή
΢ύλνδνο ηνπ 51 κ.Υ. νύηε θακία άιιε γξαπηή ή πξνθνξηθή εληνιή
ησλ αγίσλ Παηέξσλ ην εκθάληζε σο ηεξά παξάδνζε.
6. Αλαθέξεηε ηνλ Όζην Φηιόζεν Εεξβάθν, ηε δήισζε ηνπ
(ελόρνπ) Αξρηεπηζθόπνπ Υξπζόζηνκνπ Παπαδόπνπινπ, ηνπ
πξσηαγσληζηνύ Υξ.Καβνπξίδε θαη ελόο άζρεηνπ πνπ έθαλε κηα
Δηζήγεζε πξνο ηελ κέιινπζα "Παλνξζόδνμε Μεγάιε ΢ύλνδν"
ζηε νπνία Δηζήγεζε ηνπ ιέεη ην αληζηόξεην «νύδέπνηε παξνπζηά-
ζζε ρξνληθὴ δηαθνξὰ ἑνξηαζκνῦ ἑλὸο θαὶ ηνῦ αὐηνῦ γεγνλόηνο
(π.ρ. θνηκήζεσο άγίνπ), ὡο ζπκβαίλεη ζήκεξνλ.» Απηά ηα πξό-
ζσπα όκσο θ. Μάλλε, δελ απαξηίδνπλ ηελ Παηεξηθή ΢πκθσλία
πνπ επηδεηνύκε γηα λα βξνύκε ηα ίρλε ησλ Παηέξσλ. Ζ απάληεζε
ζην πνηνο δεκηνύξγεζε ΢ρίζκα κε αηηία ηε κεηαβνιή ηνπ
ενξηνινγίνπ ππάξρεη, θαη ηελ παξνπζηάδσ θαηαγξάθνληαο ηελ
αληηκεηώπηζε παξόκνησλ ζεκάησλ από ηα ρξόληα ηεο Αλαιήςεσο
ηνπ Κπξίνπ καο έσο ηα ηέιε ηνπ 8νπ αηώλα. Ζ απάληεζε ππάξρεη
ζηε δηδαρή ηνπ ηεξνύ Υξπζνζηόκνπ, ηνπ Μ. Αζαλαζίνπ, θαη ησλ
Οηθνπκεληθώλ ΢πλόδσλ θαη ζηελ πξαθηηθή ηεο Δθθιεζίαο.
Σελ απάληεζε ηελ βξίζθνπκε κειεηώληαο ην πώο αληηκεηώπηζε ε
Δθθιεζία, όρη κόλν ηηο ενξηνινγηθέο αζπκθσλίεο αιιά αθόκα θη
απηέο ηνπ Παζραιίνπ, θη όρη ζηα ιόγηα ησλ πξνζώπσλ πνπ
αλαθέξαηε θαη πνιιώλ άιισλ πνπ δελ αλαθέξαηε.

13
 Αληαπάληεζε Ν. Μάλλε
Αγαπεηέ θ. Ρίδν,
Απαληψ ζηηο παξαηεξήζεηο ζαο κε βάζε ηελ αξίζκεζε
πνπ ηα έρεηε δηαθξίλεη.
1. Γπζηπρψο βιέπεηε ην Ζκεξνινγηαθφ δήηεκα
κνλφθζαικα, δηφηη ην εμεηάδεηε κφλν κε ην κάηη ησλ 700
ρξφλσλ ηεο - ζηαδηαθψο ακβιπλφκελεο - ενξηνινγηθήο
αζπκθσλίαο, θιείλνληαο πεηζκαηηθά ην άιιν κάηη ησλ
1200 ρξφλσλ ενξηνινγηθήο ζπκθσλίαο! Σν 1582, πνπ
αλαθέξεηε μαλά, ΓΔΝ δηαζαιεχζεθε ε ενξηνινγηθή
ζπκθσλία ηεο Δθθιεζίαο, δηφηη ε πάιαη πνηέ Σνπηθή
Δθθιεζία ηεο Ρψκεο ήηαλ πιένλ ςεπδεθθιεζία,
απνθνκκέλε απφ αηψλσλ απφ ηελ αιεζηλή Δθθιεζία ηνπ
Υξηζηνχ). Σν δε παξάδεηγκά ζαο είλαη αηπρέζηαην θαη
κάιινλ πξνο επίξξσζε ηεο δηθήο καο νπηηθήο κπνξεί λα
ρξεζηκνπνηεζεί. Οη ηαηξνί (ή κάιινλ νη θαινί ηαηξνί) δελ
ζπληαγνγξαθνχλ ηα θάξκαθα κε βάζε ηνπο αζζελείο πνπ
απιά είραλ ηελ ίδηα αξξψζηηα, αιιά κε βάζε ηνπο
αζζελείο πνπ είραλ κελ ηελ ίδηα αξξψζηηα, αιιά πνπ
πιένλ ζεξαπεχηεθαλ απφ απηήλ, δηφηη ζθνπφο ησλ είλαη
ε ζεξαπεία! Ζ Δθθιεζία ζεξάπεπζε ηελ ενξηνινγηθή
αζπκθσλία θαη ηελ δηαηήξεζε 1200 ρξφληα θαη απηή ε
ζεξαπεία είλαη ε ιχζε ζηελ πεξίπησζή καο.
2. Γελ έγξαςα φηη ε εξγαζία ζαο επεξεάζηεθε απφ ηνλ
θ. Καξδάζε. Έγξαςα αθξηβψο: "απηή ε ζέζε (πως "η
Εκκλησία μέχρι την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο
ακολουθούσε το Μακεδονικό ημερολό-
γιο")" απνηειεί ζέζε ηνπ θ. Καξδάζε. Μίιεζα ινηπφλ
γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε ζέζε θαη φρη γηα φιε ηελ εξγαζία
ζαο. Δπεηδή φκσο γξάθεηε "Έρσ θακηά παξαπνκπή ζηνλ
Καξδάζε;" θαη επνκέλσο αξλείζηε φηη έρεηε επεξεαζηεί
απφ απηφλ, αλαγθάδνκαη λα ζαο παξαζέζσ έλα

14
ζπγθξηηηθφ πίλαθα κε ηελ ζρεηηθή ζέζε ζαο14 θαη ηελ
ζρεηηθή ζέζε ηνπ θ. Καξδάζε15:
ΡΗΕΟ΢
Ζ Α΄ Οηθνπκεληθή ΢χλνδνο άξρηζε ζηηο
19 Ηνπλίνπ 325 κ.Υ. θαη έιεμε ζηηο 25
Απγνχζηνπ[3] ζηε Νίθαηα ηεο Βηζπλίαο:
«Δλ ππαηείᾳ Παπιίλνπ θαη Ηνπιηαλνχ ησλ
ιακπξνηάησλ, έηνπο απφ Αιεμάλδξνπ
ριο΄, ελ κελί Γεζίσ ηζ΄ ηε πξν ηγ΄
θαιαλδψλ Ηνπιίσλ ελ Νηθαίᾳ ηε
Μεηξνπφιεη Βηζπλίαο»[4=Μήιηα ΢π.,
Πξαθηηθά Οηθνπκεληθψλ ΢πλφδσλ,
Β΄ πξάμε ηεο Γ΄ Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ]
έιεμε δε «Δλ κελί Λψσ, πξν δ΄
θαιαλδψλ Γνξπηαίσ». Ζ πξψηε
εληππσζηαθή παξαηήξεζε πνπ θάλνπκε
δηαβάδνληαο ηα Πξαθηηθά ηεο Β΄
Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ, ηα νπνία
πεξηγξάθνπλ θάπνηα ζηνηρεία ηεο Α΄
Οηθνπκεληθήο[5], είλαη φηη, ελψ ε
Δθθιεζία κέρξη ηελ Α΄ Οηθνπκεληθή
αθνινπζνχζε ην Μαθεδνληθφ εκεξνιφγην
(ηνπ Μ. Αιεμάλδξνπ, ζην νπνίν ην έηνο
είρε 354 εκέξεο), εκκέζσο πιελ ζαθψο
ζηηο εξγαζίεο ηεο ΢πλφδνπ Νίθαηαο έγηλε
απνδεθηφ ην Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην (ησλ
365,25 εκεξψλ) σο πνιχ αθξηβέζηεξν.
Γειαδή εκθαλίδεηαη εδψ ε πξψηε
αιιαγή εκεξνινγίνπ, ρσξίο θάπνηα
θαηαγεγξακκέλε ζπλνδηθή θαη επίζεκε
πξάμε. Σελ εηζαγσγή ηνπ Ηνπιηαλνχ
εκεξνινγίνπ ελέθξηλαλ θαη΄ αξρήλ νη
Παηέξεο ηεο ΢πλφδνπ θαη αλέζεζαλ ζηνλ
Δπίζθνπν Υσλψλ Αρηιιέα Σάηην, λα
ζπλελλνεζεί κε ηνπο αζηξνλφκνπο ηεο
Αιεμάλδξεηαο γηα ηελ εηζαγσγή ηνπ
Ηνπιηαλνχ
εκεξνινγίνπ θαη ηε δηφξζσζε ηζεκεξηψλ
θαη παλζειήλσλ ζε ζρέζε κε ην
Μαθεδνληθφ. Βεβαίσο δελ γλσξίδνπκε ηηο
ιεπηνκέξεηεο ηεο απφθαζεο κε ηελ νπνία
έγηλε απηή ε κεηαβνιή, φρη κφλν ζε φηη
14
Από το Αϋ μζροσ εδϊ: https://paterikiparadosi.blogspot.gr/2017/05/blog-post_274.html
15
Από το άρκρο του εδϊ:
https://fdathanasiou.wordpress.com/2013/03/20/%CE%B5%CE%BA%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%8
3%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-
%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%B9%CE%BF-
%CE%B9%CF%89%CE%AC%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B4%CE%AC%CF%83%CE%B7/
ΚΑΡΓΑ΢Ζ΢
Ζ Α΄ Οηθνπκεληθή ΢χλνδνο άξρηζε ζηηο
19 Ηνπλίνπ 325 θαη έιεμε ζηηο 25
Απγνχζηνπ: «Δλ ππαηεία Παπιίλνπ θαη
Ηνπιηαλνχ ησλ ιακπξνηάησλ, έηνπο απφ
Αιεμάλδξνπ ριο΄, ελ κελί Γεζίσ ηζ΄ ηε
πξν ηγ΄ θαιαλδψλ Ηνπιίσλ ελ Νηθαία ηε
Μεηξνπφιεη Βηζπλίαο» (Μήιηα ΢π.
Πξαθηηθά Οηθνπκεληθψλ ΢πλφδσλ,
Β’ πξάμε ηεο Γ΄ Οηθνπκεληθήο
΢πλφδνπ), έιεμε δε «Δλ κελί Λψσ, πξν
δ΄ θαιαλδψλ Γνξπηαίσ». Παξαηεξείηαη
εδψ, φηη ε Δθθιεζία κέρξη ηελ Α΄ ΢χλνδν
αθνινπζνχζε ην Μαθεδνληθφ εκεξνιφγην
(ησλ 354 εκεξψλ) θαη εκκέζσο πιελ
ζαθψο απεδέρζε ην Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην
(ησλ 365.25 εκεξψλ) σο πνιχ
αθξηβέζηεξν, δει. έρνπκε εδψ αιιαγή
εκεξνινγίνπ. Σελ εηζαγσγή ηνπ λένπ
εκεξνινγίνπ (Ηνπιηαλνχ) ελέθξηλαλ νη
Παηέξεο ηεο ΢πλφδνπ θαη αλέζεζαλ ζηνλ
Δπίζθνπν Υσλψλ Αρηιιέα Σάηην (ηνπ
Παηξηαξρείνπ Αιεμαλδξείαο), πνπ ήηαλ
αζηξνλφκνο θαη κεηείρε ηεο ΢πλφδνπ, λα
ζπλελλνεζεί κε ηνπο αζηξνλφκνπο ηεο
Αιεμάλδξεηαο, γηα ηελ εηζαγσγή ηνπ
Ηνπιηαλνχ εκεξνινγίνπ θαη ηε δηφξζσζε
ηζεκεξηψλ θαη παλζειήλσλ. Άξαγε, κε
πνηα απφθαζε, πνηάο Οηθνπκεληθήο ή
άιιεο Σνπηθήο ΢πλφδνπ, ηα νλφκαηα ησλ
κελψλ ηνπ καθεδνληθνχ εκεξνινγίνπ
άιιαμαλ κε εθείλα ηνπ ιαηηληθνχ
εκεξνινγίνπ (θαη απηφ κέρξη θαη ηελ Γ΄
Οηθνπκεληθή), ηα έηε απφ Αιεμάλδξνπ,
ζε θηίζεσο θφζκνπ θαη απφ ην 1628 επί
Παηξηάξρνπ ΚΠφιεσο Κχξηιινπ
Λνχθαξη ζε έηε απφ Υξηζηνχ γελλήζεσο,
ελψ ε Γχζε ρξεζηκνπνηνχζε ήδε απφ ην
525, ηελ ρξνλνιφγεζε απφ Υξηζηνχ
γελλήζεσο;

15
αθνξνχζε ζηα νλφκαηα ησλ κελψλ ηνπ
Μαθεδνληθνχ εκεξνινγίνπ πνπ άιιαμαλ
κε εθείλα ηνπ ιαηηληθνχ εκεξνινγίνπ,
άιια θαη ζηελ πξνζζήθε ησλ 11,25
επηπιένλ εκεξψλ πνπ πξνζκεηξνχζε ην
Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην σο δηάξθεηα ηνπ
έηνπο!

3. Οη, άγλσζηνη κεηαμχ ηνπο, θαη ζε δηαθνξεηηθφ

ρσξνρξφλν δξψληεο, Λακπξχιινο θαη Αξβαληηάθεο
(θαζφινπ ηπραία πξφζσπα, νη νπνίνη εθηηκνχληαλ ζηελ
επνρή ηνπο απφ φινπο - ν Αξβαληηάθεο κάιηζηα ήηαλ
ππέξκαρνο ηεο Ζκεξνινγηαθήο Καηλνηνκίαο ηνπ
192416 θαη ζπλεξγάηεο ηνπ Υξπζνζηφκνπ Παπα-
δφπνπινπ) δελ είλαη "θάπνηνη θαζεγεηέο ηνπ 1865",
φπσο γξάθεηε πεξηθξνλεηηθά.

16
http://3.bp.blogspot.com/-5VuocWYhDS0/UDfwfJ8L8pI/AAAAAAAABGA/pM6-
Z9ye9lM/s1600/%CE%94%CE%97%CE%9C%CE%9F%CE%9A%CE%A1%CE%91%CE%A4%CE%99%CE%9
1+24-3-1924.jpg

16
Κξίκα λα κε γλσξίδνπκε ηνπο πξν εκψλ, θαη κάιηζηα
απηνχο πνπ αζρνιήζεθαλ κε δεηήκαηα, κε ηα νπνία
θαηαπηαλφκαζηε θη εκείο ζήκεξα. Σν αλ αλαηξεί ηελ
γλψκε ηνπο ε "ζχγρξνλε ηζηνξηθή επηζηήκε" ζα ην
εμεηάζνπκε αλαιπηηθά ζε επφκελε Απάληεζή κνπ.
17
4. Έγξαςα φηη ζαο «παξέζπξαλ ςεπδνιφγνη», δηφηη δελ
ηνικνχζα λα πηζηέςσ φηη ηα γξαθφκελα ζηελ εξγαζία
ζαο (θαη κάιηζηα ππφ ηνλ βαξχ ηίηιν "Οπ βνπιφκεζα δελ
ςεπδνινγνχληεο") ήηαλ γέλλεκα ηνπ Ησάλλνπ Ρίδνπ, ηνπ
νπνίνπ ηελ θνθηεξή ζθέςε εθηίκεζα κέζα απφ ηελ
εμαηξεηηθή δίηνκε εξγαζία "Γνθίκην ζηελ Απνηείρηζε".
5. Πεξί Μαθεδνληθνχ, ηα είπακε θαη ζπκθσλνχκε. Σν
φηη ην Ηνπιηαλφ απνηειεί Παξάδνζε, ην παξαδέρεζηε
άιισζηε θαη ζεηο ν ίδηνο (ηδνχ ηα γξαθφκελά ζαο: "Μηα
πηζαλή έλζηαζε ησλ Παιαηνεκεξνινγηηώλ κπνξεί λα
είλαη: Ναη, αιιά απηό ην Ζκεξνιόγην θάπνηε, κεηά από ην-
ζεο αιιαγέο, έγηλε Παξάδνζε ηεο Δθθιεζίαο. ΢ύκθσλνη,
αιιά όπσο απνδείρηεθε, απηή ε παξάδνζε δελ είρε
δνγκαηηθό ραξαθηήξα θαη δελ έζηγε ηελ ιεηηνπξγηθή
ελόηεηα ηεο Δθθιεζίαο").
6. Ννκίδσ φηη ε ζθέςε ζαο θαη ε νπηηθή ζαο, θαηά βάζε,
είλαη πξνηεζηαληίδνπζα, δηφηη δελ αλαγλσξίδεηε φηη
ππάξρνπλ Παηέξεο θαη Παηεξηθή ΢πκθσλία ζηελ επνρή
καο. Ο Φηιφζενο Εεξβάθνο δελ ζαο θάλεη, ν Υξπζφ-
ζηνκνο Παπαδφπνπινο (παξφιν πνπ επαλαιακβάλεηε
ζρεδφλ φια ηα επηρεηξήκαηά ηνπ) δελ ζαο θάλεη, ν
Υξπζφζηνκνο Καβνπξίδεο δελ ζαο θάλεη θαη ηνλ
(λενεκεξνινγίηε) εηζεγεηή ηεο Δθθιεζίαο ηνλ βγάιαηε
"αληζηφξεην". Σί αληζηφξεην φκσο ιέεη; Γελ γλσξίδεηε
φηη παξφιν πνπ ζηνπο πξψηνπο αηψλεο ηεο Δθθιεζίαο
ππήξρε ε ρξήζε δηαθνξεηηθψλ εκεξνινγίσλ νη Άγηνη
Απφζηνινη θαη νη Άγηνη Παηέξεο ζηηο πεξηνρέο πνπ
δξνχζαλ ελεκέξσλαλ ην πνίκλην γηα ην πνηα κέξα έπξεπε
λα ενξηάζνπλ κηα γηνξηή, ψζηε λα επηηπγράλεηαη παληνχ,
ην θαηά δχλακηλ, ν ζπλενξηαζκφο; Έηζη φηαλ, γηα παξά-
δεηγκα, ιέεη ν έλαο Άγηνο ζηνπο πηζηνχο ηεο Μαθεδν-
λίαο: "λα ενξηάζεηε ηελ ηάδε ενξηή ζηηο ηάδε ηνπ κελφο
Γνξπηαίνπ", ν άιινο Άγηνο ζηνπο πηζηνχο ηεο Αη-

18
γχπηνπ: "λα ενξηάζεηε ηελ ηάδε ενξηή ζηηο ηάδε ηνπ
κελφο Φακελψζ" θαη ν άιινο Άγηνο ζηνπο πηζηνχο ηεο
Ρψκεο: "λα ενξηάζεηε ηελ ηάδε ενξηή ζηηο ηάδε ηνπ
κελφο ΢επηεκβξίνπ", δελ θαηαλνείηε φηη απηέο νη
λνπζεζίεο ζηφρεπαλ ζην λα ππάξρεη θνηλφο ενξηαζκφο;
Δπίζεο ηελ θνίκεζε ελφο Αγίνπ, αο πνχκε ηνπ Αγίνπ
Νηθνιάνπ πνπ ην έρσ εξεπλήζεη, κε ην Ηνπιηαλφ
εκεξνιφγην ηελ εφξηαδαλ ζηηο 6 Γεθεκβξίνπ, ελψ κε ην
Αηγππηηαθφ ζηηο 10 Κηαρθ. Γλσξίδεηε φκσο φηη απηέο νη
δχν εκεξνκελίεο ζπκπίπηνπλ, θαη επνκέλσο ππήξρε
ενξηνινγηθή ζπκθσλία, παξά ηελ ρξήζε δηαθνξεηηθνχ
εκεξνινγίνπ;
Ζ Παηεξηθή ΢πκθσλία (Consensus Patrum) ππάξρεη θαη
ζήκεξα γηα ην Ζκεξνινγηαθφ, απιά γηα λα ηελ απφ-
δερζείηε πξέπεη λα απεγθισβηζηείηε απφ ηελ πξνηε-
ζηαληίδνπζα ινγηθή ηνπ φηη νη Παηέξεο έπαςαλ λα
ππάξρνπλ ζηελ επνρή καο. Έρεη δπζηπρψο παξαηεξεζεί
ζηηο κέξεο καο, κέζα ζηελ Δθθιεζία, έλα είδνο
"Οξζνδφμνπ Πξνηεζηαληηζκνχ", ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν
επηρεηξείηαη απζαίξεηε εξκελεία ησλ Αγίσλ Παηέξσλ θαη
΢πλφδσλ ηεο Δθθιεζίαο, άλεπ παηεξηθνχ εξείζκαηνο
ζηελ επνρή καο (θαηά παξφκνην ηξφπν ν Γπηηθφο
Πξνηεζηαληηζκφο εξκήλεπζε απζαίξεηα ηελ Αγία
Γξαθή, κε ιακβάλνληαο ππφςηλ ηελ ΕΧ΢Α Ηεξά
Παξάδνζε θαη ηελ γλψκε ησλ, ζε θάζε επνρή εκθα-
ληδνκέλσλ, Αγίσλ Παηέξσλ ηεο Δθθιεζίαο).
Ζ ζεκεξηλή Παηεξηθή ΢πκθσλία επί ηνπ ζέκαηνο, έρεη
εθθξαζηεί απφ πιήζνο Παηέξσλ, ηφζν απηψλ πνπ
αθνινπζνχζαλ ηελ αθξίβεηα ηνπ παιαηνχ εκεξνινγίνπ
(π.ρ. Υξπζφζηνκνο Καβνπξίδεο, Ησζήθ ΢πειαηψηεο,
Αββαθνχκ ν Αλππφδεηνο, Ηεξψλπκνο ηεο Αηγίλεο,
Ησάλλεο ηεο Ακθηάιεο, Μάμηκνο Αγηνβαζηιεηάηεο,
Θενδψξεηνο Αγηνξείηεο, Υξπζφζηνκνο ΢πεηζψλ θ. α.),

19
φζν θαη απηψλ πνπ αθνινπζνχζαλ (θαη' νηθνλνκίαλ,
γλσξίδνληαο πνην είλαη ην ζσζηφ θαη ρσξίο λα
δηθαηνινγνχλ ηα αδηθαηνιφγεηα) θαη ην λέν (φπσο π.ρ. νη
παπα-Νηθφιαο Πιαλάο, ΢άββαο ελ Καιχκλσ, Φηιφζενο
Εεξβάθνο θ. α.).
Κιείλνληαο, θαη φζν ζα πεξηκέλεηε θαη ηελ Β΄ Απάληεζή
κνπ ζην β΄ κέξνο ηεο εξγαζίαο ζαο, ζα επαλαιάβσ ην
εξψηεκα πνπ ζαο έζεζα, θαη ην νπνίν δελ απαληήζαηε,
πξνζζέηνληαο αθφκε κία ζεκαληηθφηαηε εξψηεζε πνπ
έζεζε έλαο Αδειθφο πνπ παξαθνινπζεί κε ελδηαθέξνλ
θαη θηιαιήζεηα ηνλ Γηάινγφ καο:
α. Θεσξείηε πσο φ,ηη δελ είλαη δφγκα (π.ρ. ην πσο
θάλνπκε ηνλ ζηαπξφ καο) επηηξέπεηαη λα κεηαβάιιεηαη
θαη αλ λαη, κε πνηεο πξνυπνζέζεηο θαη πνηνη έρνπλ απηφ
ην δηθαίσκα;
β. Γηα ην ζρίζκα ηνπ 1924 κεηαμχ Νένπ θαη Παιαηνχ
έθηαηγαλ νη Νεσηεξηζηέο θαη Καηλνηφκνη πνπ
εμειίρζεθαλ ηζηνξηθά ζε Φηιννηθνπκεληζηέο θαη
θηιαηξεηηθνχο ή έθηαηγαλ ην έλα εθαηνκκχξην πεξίπνπ
επζεβείο ηεο επνρήο εθείλεο, νη νπνίνη, απφ δήζελ
ζηελνκπαιηά, αληέδξαζαλ;

΢αο επραξηζηψ θαη εχρνκαη θάζε θαιφ παξά Κπξίνπ.

Με εθηίκεζε θαη αγάπε Υξηζηνχ

Νηθφιανο Μάλλεο

20
ΣΑΤΣΟΥΡΟΝΑ Ο ΢ΤΝΔΡΓΑΣΖ΢ ΣΟΤ θ. ΡΗΕΟΤ, θ. ΑΓΑΜΑΝΣΗΟ΢
Σ΢ΑΚΗΡΟΓΛΟΤ, ΑΠΔ΢ΣΔΗΛΔ ΣΖΝ ΠΑΡΑΚΑΣΧ ΑΠΑΝΣΖ΢Ζ ΢ΣΗ΢
ΠΑΡΑΣΖΡΖ΢ΔΗ΢ ΜΟΤ ΢ΣΖΝ ΔΡΓΑ΢ΗΑ ΣΟΤ θ. ΡΗΕΟΤ ΓΗΑ ΣΟ
ΖΜΔΡΟΛΟΓΗΑΚΟ, ΣΖΝ ΟΠΟΗΑ ΓΖΜΟ΢ΗΔΤΟΤΜΔ. ΑΜΔ΢Χ΢ ΜΔΣΑ
ΑΚΟΛΟΤΘΔΗ Ζ ΑΝΣΑΠΑΝΣΖ΢Ζ ΜΟΤ17:

Ἀπάληεζε θ. Σζαθίξνγινπ

Ἀμηφηηκε θ. Μάλλε,
Παξαθνινπζῶ ἐδῶ θαὶ θάπνηεο ἑβδνκάδεο κὲ ἐλδηαθέξνλ ηὸλ
δηάινγν ζαο κὲ ηὸλ θ. Ρίδν ἐπὶ ηνῦ βηβιίνπ ηνῦ δεπηέξνπ. Δἶρα
ηὴλ ἀθειῆ ἐληχπσζε, ὅηη ἑθαηέξσζελ θάηη ζὰ κπνξνῦζε λὰ βγεῖ
ἀπὸ αὐηφλ, ὅηη ζὰ κπνξνχζακε καδὶ λὰ πνιεκήζνπκε ηὴλ
παλαίξεζε ηνῦ νἰθνπκεληζκνῦ θαὶ κεηὰ ἐλ ὁκνλνία λὰ ιχζνπκε
κὲ ὀξζφδνμν ηξφπν ἐπηηέινπο θαὶ ηὸ ζέκα ηῆο ἀιιαγῆο ηνῦ
἟κεξνινγίνπ, ἀιιὰ νἱ ἀπαληήζεηο ζαο, ἰδίσο θαὶ θπξίσο ἟
ηειεπηαία ζαο ἀπάληεζε κνῦ ἔθνςε ηὰ θηεξά πξνζγεηψλνληάο
κε ζηὴλ ζθιεξὴ πξαγκαηηθφηεηα. Ἀκέζσο κφιηο ηειείσζα ηὴλ
ἀλάγλσζή ηεο, ἀπνθάζηζα λὰ ζπληάμσ κία θαὶ κνλαδηθὴ
ζχληνκε ἀπάληεζε ὡο δηακαξηπξία θαὶ ζηὴλ δηθή κνπ
ἀλαθήξπμε ἀπὸ κέξνπο ζαο ὡο «ἀλαζεκαηηζκέλν» ζηὰ ὅζα ιέηε
ζηὰ ζρφιηα ηνῦ ηξίηνπ κέξνπο ηνῦ βηβιίνπ ηνῦ θ. Ρίδνπ ρσξὶο
θακία δηάζεζε ζπλέρηζεο ηνῦ δηαιφγνπ καδί ζαο.
Γεληθὰ πξέπεη λὰ ηνλίζσ, ὅηη ὑπνηηκᾶηε ηὸ κήλπκα ηνῦ θ. Ρίδνπ
κὲ βάζε ηὴλ ἱζηνξία ηῆο ἖θθιεζίαο θαὶ ηὴλ ζηάζε ηῶλ
Παηέξσλ Σεο, ὅηη δει. κπνξεῖ λὰ ὑπῆξραλ ἟κεξνινγηαθὲο
δηαθνξέο, πξᾶγκα πνὺ παξαδέρεζζε θαὶ ἐζεῖο, δὲλ ὑπῆξρε ὅκσο
ζρίζκα νὔηε πξνυπνζέζεηο ζηὴλ ἀληηκεηψπηζε ηῶλ αἱξέζεσλ
αὐηῶλ ηῶλ αἰψλσλ, ηνῦ εἶδνπο ἠ γηνξηάδεηο καδί κνπ ἠ δὲλ
ζπκπνξεχνκαη ἐλαληίνλ ηνῦ Νεζηνξίνπ θιπ. γηαηὶ ζὲ ζεσξῶ
ἐθηὸο ἖θθιεζίαο, ….ἠ δπλάκεη…..
Δἰδηθφηεξα ιέηε ζηὸ ζρφιην ζαο, ὁ ὅξνο «νἰθνπκεληζκὸο» δὲλ
ἦηαλ γλσζηὸο πξὶλ ηὸ 1924. Αὐηὸ θ. Μάλλε δὲλ ἰζρχεη. ὇ ὅξνο
«νἰθνπκεληζκὸο» πξσηνεκθαλίζηεθε ηὸλ 19ν αἰ., θαὶ εἰδηθψηεξα
πξνηεζηαληηθνί θχθινη ηὸλ ρξεζηκνπνηνῦζαλ ἀπὸ ηὸ 1855,
ἀζθαιῶο ὄρη κὲ ηὴλ αλεπηπγκέλε ζεκαζία θαὶ ηὴλ θφξηηζε
θαθνδνμηῶλ πνὺ ἔρεη ζήκεξα. Μεηὰ ηὸλ παξέιαβε ἟ World
17
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/05/blog-post_30.html

21
Alliance of YMCAs θαὶ ηειηθὰ ηὸλ θαζηέξσζε ηὸ «νἰθνπκεληθὸ
ζπλέδξην παγθνζκίαο ἱεξαπνζηνιῆο» ζηὴλ Νέα ’Τφξθε ηὸ 1900
θαὶ κεηὰ ἀπὸ ιίγα ρξφληα ζηὸ ἖δηκβνῦξγν ζηὴλ ΢θσηία. Αὐηὸ
θίλεζε κεγάινπο Ρψζνπο Ἁγίνπο ηῆο ἐπνρῆο ἐθείλεο λὰ
δηαθξίλνπλ ζὲ πνία ηξνκαθηηθὴ θαηεχζπλζε ὁδεγνχκαζηε θαὶ
λὰ πξνθεηεχζνπλ ηὰ δεηλὰ ηῆο ἐπνρῆο καο. Ἔπεηηα πξνσζήζεθε
θαὶ ἀπὸ ηὴλ λεντδξπζείζα θνηλσλία ηῶλ ἖ζλῶλ ἀπὸ ηὸ 1919 θαὶ
ηὸλ ρξεζηκνπνίεζε θαὶ ὁ Υξπζφζηνκνο ΢κχξλεο ζὲ ὁκηιίεο ηνπ.
Ἀπὸ ηὰ ιφγηα ζαο θαίλεηαη, ὅηη νἱ «Παιαηνεκεξνινγίηεο»
ηίπνηα ἀπ’ ὅια αὐηὰ δὲλ ἀληειήθζεθαλ, πξᾶγκα παξάμελν, δηφηη
ὅπσο ιέηε, ἟ ἀιιαγὴ ἔγηλε γηὰ θάπνηνπο ζθνπνχο! Μὰ θαλεὶο
δὲλ θξφληηζε λὰ ἐξεπλήζεη γηὰ πνηνχο ζθνπνὺο;
Ἀθνῦ παξαδέρεζζε ὅηη ηὸ δηάγγεικα ηνῦ 1920 ἦηαλ πξάγκαηη
θαηαζηξνθηθὸ θαὶ δνγκαηηθνῦ ραξαθηῆξα παξφιν πνχ, ὅπσο
ιέηε, δὲλ ἦηαλ γλσζηφ, ηφηε δὲλ κπνξεῖηε λὰ
ἐπηρεηξεκαηνινγεῖηε ιέγνληαο ὅηη ηὸ ἟κεξνιφγην ἧηαλ ἡ
πξψηε ἐπίζεκε πξάμε ηνῦ νἰθνπκεληζκνῦ. Γηφηη πηὸ ἐπίζεκε
πξάμε ἀπὸ παηξηαξρηθὸ δηάγγεικα θαὶ ἀλαγλψξηζε αἱξέζεσλ ὡο
ἐθθιεζίεο δὲλ ὑπάξρεη. Μεηὰ ιέηε, ὅηη νἱ πηζηνὶ δὲλ ηὸ γλψξηδαλ
ιφγσ ηῆο Μηθξαζηαηηθῆο θαηαζηξνθῆο. Μὰ ηὸ 1920 θ. Μάλλε
ἦηαλ ηὸ ἔηνο ηῶλ ἐλδφμσλ ληθῶλ ζηὸ Μηθξαζηαηηθὸ Μέησπν θαὶ
ηῆο ἐζληθῆο εὐθνξίαο. Ἀληηζέησο ηὸ 1924 ἦηαλ ηὸ ἔηνο ηῆο
ηειεησηηθῆο ἦηηαο θαὶ δπζηπρίαο. Ἄξα ινηπὸλ ιέηε, ὅηη νἱ πηζηνὶ
ζηὰ ρξφληα ηῶλ ληθῶλ δὲλ γλψξηδαλ ιφγσ ηῆο ὑπνηηζέκελεο
θαηαζηξνθῆο, ἐλῶ ζηὰ ρξφληα ηῆο πξαγκαηηθῆο θαηαζηξνθῆο
γλψξηδαλ;;;;; Καὶ πῶο γξάθεηε «ἐδ῵ θαιὰ θαιὰ νὔηε νἱ
ἐθθιεζηαζηηθνὶ ηαγνὶ δὲλ ηὴλ γλώξηδαλ, νὔηε γηὰ ηὴλ ἀλαγλώξηζε
η῵λ Ἀγγιηθαλ῵λ (γεγνλὸο πνὺ δὲλ δηαηπκπαλίζηεθε ἄιισζηε)».
἖ζεῖο πνὺ ηὸ μέξεηε; ἖ὰλ γλψξηδαλ ἠ δὲλ γλψξηδαλ δὲλ εἶλαη
ζίγνπξν, δηφηη πεγὲο ζίγνπξεο δὲλ ὑπάξρνπλ. Καὶ ἐζεῖο ἀληὶ λὰ
εἶζηε ἐπηθπιαθηηθὸο ζηὴλ θξίζε ζαο θαὶ ζηὴλ ἐπίζεζή ζαο ζηὸλ
θ. Ρίδν, κηᾶο θαὶ ἐζεῖο, ὅπσο αὐηφο, ἀλαγλσξίδεηε, ὅηη πξὶλ ηὸ
1924 ζπλέβε πξαγκαηηθὰ ἀλαγλψξηζε αἱξεηηθῶλ ὡο ἐθθιεζία,
ἐκθαλίδεζηε ζηὴλ θξίζε ζαο ὡο ἀπφιπηα ζίγνπξνο. Δἶλαη
δπλαηὸλ λὰ ἐηνηκαζηεῖ κία θίλεζε, ὅπσο ηνῦ ἟κεξνινγίνπ,
ρσξὶο ηὴλ πξνεηνηκαζία θαὶ ηὴλ ζπκπφξεπζε ἠ δηαβνχιεπζε
ἐηῶλ κεηαμὺ ηῶλ ἐθθιεζηαζηηθῶλ ηαγῶλ; Γηὰ ηφζν ἀθειεῖο

22
ἔρεηε ηνὺο νἰθνπκεληζηέο θαὶ ηὸλ ὁδεγφ ηνπο ηὸλ δηάβνιν; Μὲ
πνηὲο πεγὲο ζηεξίδεηε ηέηνηα ζπκπεξάζκαηα; ἖θηὸο θαὶ ἂλ ὅ,ηη
ιέηε εἶλαη ἀδηαθηινλίθεην θαὶ ἔγθπξν, ἐπεηδὴ ηὸ ιέηε ἐζεῖο
ἀθφκα θαὶ ρσξὶο πεγέο.
Ὅζνλ ἀθνξᾶ ηὴλ δηαπίζησζε ηνῦ θ. Ρίδνπ, ὅηη ζηὰ θείκελα
κέρξη ην 1950 δὲλ ὑπάξρεη ὁ ὅξνο «νἰθνπκεληζκφο», ηὰ θείκελα
πνὺ παξαζέηεηε δὲλ κηινῦλ γηὰ νἰθνπκεληζκὸ ἀιιὰ γηὰ πξφζεζε
ὑπνηαγῆο ζηὸλ Πάπα, ἕλα ζέκα δει. κὲ ἱζηνξία ὀθηαθνζίσλ
ἐηῶλ, δηθαηψλνληαο ηὸλ θ. Ρίδν θαὶ ὄρη ἀλαηξψληαο ηνλ! ἖θηὸο
αὐηνῦ δὲλ ρξεζηκνπνηεῖηε ζρεδὸλ θακία ἄιιε πεγὴ ἐθηὸο ἀπὸ
ζπγγξαθεῖο «ηνῦ παιαηνῦ», κᾶιινλ γηὰ λὰ κὴλ κνιχλεηε ηὴλ
γξαθίδα ζαο κὲ πξνδφηεο ηχπνπ «λέν ἟κεξνιφγην». Ἀιιὰ θ.
Μάλλε, θαὶ ὁ καθαξηζηὸο θαὶ ἀπὸ ὅινπο ἀλαγλσξηζκέλνο
γέξνληαο Φηιφζενο Εεξβᾶθνο ἔγξαςε, ἐθηὸο ἀπὸ αὐηὰ πνὺ ἐζεῖο
ζσζηὰ ἀλαθέξεηε θαὶ ηὰ ἑμῆο:
«Γλήζηνο Οξζόδνμνο Υξηζηηαλόο είλαη εθείλνο ό Υξηζηηαλόο
πνύ έρεη ζεξκή πίζηε ζηόλ αιεζηλό Θεό, αγάπε νιόςπρν θαί
από ηήλ θαξδηά ηνπ ζηόλ Θεό θαί ζηόλ ζπλάλζξσπό ηνπ, θαί
αιεζηλή πξαόηεηα θαί ηαπείλσζε. Όηαλ απέζηεηιε ό Υξηζηόο
ηνύο καζεηέο ηνπ ζηόλ θόζκν, ηνύο είπε: "πνξεπζέληεο είο ηόλ
θόζκνλ άπαληα, θεξύμαηε ηό Δπαγγέιηνλ πάζε ηή
θηίζεη" Κεξύμαηε, ηό Δπαγγέιην, ηνύο είπε. Γέλ ηνύο είπε,
θεξύμαηε ηό Παιαηό Ζκεξνιόγηνλ! ¨Ο πηζηεύζαο θαί
βαπηηζζείο, ζσζήζεηαη". Ο πηζηεύζαο θαί βαπηηζζείο είο ηό
όλνκα ηνύ Παηξόο, θαί ηνύ Τηνύ, θαί ηνύ Αγίνπ Πλεύκαηνο,
όρη ό βαπηηζζείο είο ηό Παιαηό Ζκεξνιόγην, ζσζήζεηαη !!! Ο
δέ Ησάλλεο ό Δπαγγειηζηήο ζεκεηώλεη: "ν Θεόο αγάπε εζηίλ θαί ό
κέλσλ ελ ηή αγάπε, ελ ηώ Θεώ κέλεη, θαί ό Θεόο έλ απηώ". Γέλ
είπε, όηη ην Παιαηό Ζκεξνιόγην είλαη Θεόο, θαί όηη ό κέλσλ έλ
ηώ Παιαηώ εκεξνινγίσ, ελ ηώ Θεώ κέλεη..." Οη
Παιαηνεκεξνινγίηεο, όρη επηπρώο όινη, αιιά δπζηπρώο αξθεηνί,
θαλαηηθνί θαί δεισηέο, παξαδέρνληαη όηη, ρσξίο ηό Παιαηό δέλ
ζσδόκαζηε!!! Σν Νέν Ζκεξνιόγην είλαη θαθό, γηαηί παξαλόκσο
ην έβαιε ό ηόηε Παηξηάξρεο Μειέηηνο Μεηαμάθεο. Όκσο, λαί κέλ
θαηαξγεί θαηά πεξηόδνπο ηελ λεζηεία ησλ Αγίσλ Απνζηόισλ,
δέλ θαηάξγεζε όκσο νύηε ηήλ πίζηε, νύηε ηα δόγκαηα, νύηε
ηίο ενξηέο ηώλ Αγίσλ έζησ θαί άλ αθαίξεζε ηίο 13 εκέξεο

23
δηαθνξάο. Δίλαη αθόκε θαθό, γηαηί πξνμέλεζε ηόλ κεγάιν απηό,
αδειθηθό δηραζκό... Από ηελ άιιε πιεπξά ηώξα, νη
Παιαηνεκεξνινγίηεο γηά λά θπιάμνπλ ηό παιαηό, ππέπεζαλ ζέ
πνιιέο θαί ρεηξόηεξεο πιάλεο ηώλ Νενεκεξνινγηηώλ.
Καηάξγεζαλ πξίλ από όια ηήλ κεγάιε εληνιή ηήο
αγάπεο. Γηαηξέζεθαλ θαί νί ίδηνη ζέ πνιιά θόκκαηα θζάλνληαο
ζηό ζεκείν λά μαλαβαπηίδνληαη, πβξίδνληαο αθόκε θαί ηήλ
Αγία θνηλσλία ηνύ Υξηζηνύ όηη δέλ είλαη πξαγκαηηθή, γηαηί ηό
Νέν, ιέλε, είλαη αηξεηηθό θαί δέλ έρνπλ νί θιεξηθνί ηνπ
Ηεξσζύλε !!! Γηά όια απηά ινηπόλ, αξκόδεη λά αθνινπζήζεηε
" ηό κή ρείξνλ, βέιηηζηνλ...", θαί από ηά δύν θαθά, ηό
ιηγώηεξν...» (πεξηνδηθό "Όζηνο Φηιόζενο Πάξνπ" , ηεύρνο 13, "
Οξζ. Κπςέιε" , Θεζ/θε, 2005).
Γὲλ ἀδηθεῖηαη ἐζεῖο ηὸλ ὅζην Γέξνληα παξαζέηνληαο ἐπηιεθηηθὰ
θαὶ ζπκθεξνληνινγηθὰ ηὰ ιφγηα ηνπ; Γὲλ ἀπνηειεῖ ἐπηιεθηηθὴ
ὁκνινγία;
἖πηπιένλ παξαζέηεηε: «ηόηε εὐθνιώηεξνλ ζὰ δύλαληαη νἱ
κεηαξξπζκηζηαὶ νὗηνη λὰ θάκσζη θαὶ κίαλ ἀβαξίαλ πξὸο ηὸ
κέξνο ηὸ δνγκαηηθὸλ, δηὰ ηὴλ ἕλσζηλ η῵λ ἖θθιεζη῵λ" (πξ.
Φισξίλεο Υξπζόζηνκνο, Σὸ ἐθθιεζηαζηηθόλ ἟κεξνιόγηνλ ὡο
θξηηήξηνλ ηῆο ὆ξζνδνμίαο, Η.Μ. Ἁγ. Γηνλπζίνπ ὆ιύκπνπ [ζ.ζ.
ἐθεῖ ἤηαλ ἐμνξία ὁ ἀείκλεζηνο], 1-14/7/1935). Ἄξα θ. Μάλλε, ηὸ
἟κεξνιφγην θαηὰ ηὰ ιφγηα ηνῦ πξ. Φισξίλεο, δὲλ εἶλαη
δνγκαηηθὸ ζέκα. Σφηε πξὸο ηί ὁ πφιεκνο πξὸο ηὸλ θ. Ρίδν;
Λέηε «Αθόκε θαη ζέκα Πίζηεσο λα κελ ππήξρε, ε Απνηείρηζε
δηθαηνινγείηαη αθόκε θαη γηα κε δνγκαηηθνύο ιόγνπο (παξάβαζε
Ηεξώλ Καλόλσλ, θαηαζηξαηήγεζε Παξαδόζεσλ θιπ.). Νὰ ηὸ
Γερζνῦκε αὐηφ. Ὅκσο ἐζεῖο δὲλ θάλαηε ἀπνηείρηζε, ἀιιὰ δηθή
ζαο ἐθθιεζία κὲ δηθνχο ζαο ἐπηζθφπνπο. Γὲλ θάλαηε δηαθνπὴ
κλεκνζχλνπ ηνῦ αἱξεηηθνῦ ἀιιὰ ἀξρὴ κλεκνζχλνπ ἄιινπ
ἐπηζθφπνπ πνὺ δὲλ ἐπηηξέπεηαη ἀπὸ ηνὺο Ἱ. Καλφλεο.
Καὶ ηψξα ὁ θχξηνο ιφγνο ηῆο ἀπάληεζήο κνπ:
Λέηε «Βεβαίσο, εζείο νη ζεκεξηλνί Νενεκεξνινγίηεο, θ. Ρίδν, δελ
είζηε "ελεξγεία" αλαζεκαηηζκέλνη, αιιά "δπλάκεη", βξίζθεζηε
δειαδή ππό ην αλάζεκα, ην νπνίν, θαηά ηνπο Αγίνπο, ελεξγείηαη
ζε θάζε επνρή από ΢ύλνδν δώλησλ επηζθόπσλ». Ἂλ εἴκαζηε
ἀλαζεκαηηζκέλνη θ. Μάλλε, πξὸο ηί ὁ δηάινγνο; Ἄξαγε κὲ

24
«ἀλαζεκαηηζκέλνπο» ζέιεηε λὰ ζπκπνιεκήζεηε ηὴλ αἴξεζε;
Ἄξα εἶλαη «δπλάκεη ἀλαζεκαηηζκέλνη» θαὶ ὅινη νἱ Ἅγηνη ηῆο
἖θθιεζίαο κεηὰ ηὸ1924, πνὺ ὅινη νἱ ἄιινη ὆ξζφδνμνη
ἀλαγλσξίδνπλ ἐθηὸο ἀπὸ ἐζᾶο; Καὶ κεηὰ κηιᾶκε γηὰ ηὴλ
ζεκαζία ηνῦ ἑνξηνινγίνπ; Γηα ζᾶο εἴκαζηε θαὶ ἐκεῖο
νἰθνπκεληζηέο. Καὶ ηφηε γηαηὶ ἐπηδεηεῖηε ηὴλ ζπκκαρία κὲ
Οἰθνπκεληζηέο; Γηὰ λὰ πνιεκήζεηε ηνχο …ἄιινπο
Οἰθνπκεληζηέο; Ἄξα εἰο κάηελ ὁ ἀγῶλαο πνὺ θάλνπκε. Ἄξα εἰο
κάηελ ηὰ δάθξπα πνὺ ρχλνπκε θαὶ νἱ δησγκνὶ πνὺ βηψλνπκε.
Ἄξα εἰο κάηελ ηὰ θείκελα πνὺ γξάθνπκε. Ἄξα εἰο κάηελ νἱ
εἰιηθξηλεῖο εὐρὲο θαὶ ἔπαηλνη πνὺ κᾶο ἔρεηε θαηὰ θαηξνὺο δψζεη!
(Ἢ κήπσο δὲλ ἦηαλ εἰιηθξηλεῖο, ἀιιὰ ἔθξπβαλ ηὴλ ΜΗΑ
ζθνπηκφηεηα;).὇πφηε θ. Μάλλε, θξαηεῖζηε ἐζεῖο ηὸλ ζξφλν ηνῦ
ἀιαζήηνπ πνὺ θαηέρεηε θαὶ ἀθῆζηε ἐκᾶο ηνὺο
«ἀλαζεκαηηζκέλνπο» λὰ πνιεκήζνπκε κφλνη καο ηὴλ αἵξεζε.
Σειηθὰ πνηφο εἶλαη ἐπεξεαζκέλνο ἀπὸ ηὸλ Παπηζκφ; Οἱ
«λενεκεξνινγίηεο πνὺ παξαδέρνληαη ὅηη ἀληηθαλνληθῶο ἔγηλε ἟
ἀιιαγή, ἀιιὰ δὲλ εἶλαη αἰηία ρσξηζκνῦ· πνὺ ιέλε θξαηεῖζηε ηὸ
἞κεξνιφγην ρσξὶο θξίζε θαὶ θαηαδίθε, ἀιιὰ ἂο εἴκαζηε
ἐλσκέλνη θαὶ βιέπνπλ ηὰ ιάζε ηνπο (ζᾶο παξαπέκπσ ζὲ ὁκηιία
ηνῦ π. ἖πηθαλίνπ ηνῦ Kαςαιηψηνπ πνὺ ὁκνινγεῖ ἐλ ηαπεηλψζεη
ἐθπξνζσπψληαο ὅινπο καο, πξῶηνλ ἐκέλα, ὅηη ΟΛΟΗ
εὐζπλφκαζηε ἐδῶ θαὶ 120 ρξφληα γηὰ ηὴλ ἐπηθξάηεζε ηῆο
αἱξέζεσο) ἠ ἐζεῖο πνὺ δὲλ παξαδέρεζηε ἀπνιχησο ηίπνηα θαὶ
ἀλαζεκαηίδεηε ηὰ πάληα θαὶ πάληεο ὅζνπο δὲλ ζᾶο ἀθνινπζνῦλ
πξνζβάιινληαο ἀλζξψπνπο πνὺ ἔδεζαλ θαὶ πέζαλαλ ὁζηαθά θαὶ
κεηὰ ηὸ 1924 θαὶ παξὰ «ηὸ λέν ἟κεξνιφγην»; ἖γὼ ζὰλ
ἀπφγνλνο Μηθξαζηαηῶλ «ἀλαζεκαηηζκέλσλ λενεκεξνινγηηῶλ»
κπνξῶ λὰ ζᾶο δηεγεζῶ πνιιὰ ηέηνηα παξαδείγκαηα.
Γὲλ ἔρεηε αὐηὸ ηὸ δηθαίσκα θ. Μάλλε.
Μείλεηε ινηπὸλ ἐζεῖο ζηὴλ αὐηαξέζθεηά ζαο θαὶ ἀθῆζηε ηνὺο
«ἀλαζεκαηηζκέλνπο» λὰ θάλνπλ ηὸ θαζῆθνλ ηνπο ἀπέλαληη ζηὸλ
Θεφ. Πξνζέρηε ὅκσο γηαηὶ ἟ ἀπφιπηε ἟κεξνινγηαθὴ ζηγνπξηὰ
δὲλ ἐπηθέξεη θαὶ ηὴλ ἀπφιπηε ἄθεζε εὐζπλῶλ ἀπέλαληη ζηὴλ
θαζηέξσζε ηῆο ρεηξφηεξεο αἵξεζεο ζηὴλ ἱζηνξία νὔηε ἀπνηειεῖ
πηζαλὸ ζχλδεζκν ὁκφλνηαο, ηὴλ ὁπνία δπζηπρῶο, ὅπσο θαίλεηαη,
ἐπηθαλεηαθὰ κφλν ἐπηδηψθεηε.

25
἖παλαιακβάλσ, ὅηη ἐγὼ πξνζσπηθὰ δὲλ ζὰ ζᾶο μαλαελνριήζσ
κὲ ηὴλ γξαθή κνπ. Γὲλ ζὰ ζπλερίζσ ἕλαλ ἀηέξκνλν δηάινγν. Γη’
αὐηὸ ἀπαληῆζηε κνπ ὅζν ζέιεηε, ὑβξίζηε κε, θάληε, ὅπσο
ζέιεηε. ἖κέλα κπνξεῖηε λὰ κὲ πεῖηε ἀλαζεκαηηζκέλν. Σνὺο
γνλεῖο κνπ ὅκσο θαὶ ηνὺο παππνχδεο κνπ, πνὺ θξάηεζαλ ὅιε
ηὴλ ὆ξζνδνμία, παξφηη πξφζθπγεο, κέρξη ηὶο κέξεο κνπ θαζψο
θαὶ ηνὺο ἄμηνπο ἱεξεῖο πνὺ πνιέκεζαλ γηὰ ηὴλ ὆ξζνδνμία θαὶ
ζθαγηάζηεθαλ ἀλὰ ηὸλ θφζκν θαὶ π.ρ. ζηὸλ ἐκθχιην ἠ
ινηδσξήζεθαλ ἐπεηδὴ δὲλ ἐθθνζκηθεχηεθαλ θαὶ δὲλ
«θξάγθεςαλ», δὲλ ἔρεηε ηὸ δηθαίσκα λὰ ηνὺο ἀλαζεκαηίδεηε.
Γὲλ ἔρεηε αὐηὸ ηὸ δηθαίσκα θ. Μάλλε!

Ἀδακάληηνο Σζαθίξνγινπ

Ἀληαπάληεζε Ν. Μάλλε
Αγαπεηέ θ. Σζαθίξνγινπ,
Γηάβαζα κε πξνζνρή ηελ απάληεζή ζαο. Δπηηξέςηε κνπ
νξηζκέλα ζρφιηα ζε απηήλ.
1. Καηαξράο, πξέπεη λα ζαο ππελζπκίζσ, πσο ν δηάινγφο
καο κε ηνλ θ. Ρίδν, δηαξθεί κφιηο πέληε εκέξεο, φρη
"θάπνηεο εβδνκάδεο". Απηφ ην ιέσ, δηφηη δηαθξίλσ, απφ
ηα γξαθφκελά ζαο, κηα ηαξαρή, πνπ ζνιψλεη ηελ θξίζε
ζαο, φπσο ζα απνδεηρζεί θαη απφ άιια ζεκεία.
Παξαθαιψ ινηπφλ, ελ πξψηνηο, λα δηαβάδεηε κε πνιχ
πξνζνρή ηα γξαθφκελά κνπ, δηφηη ζε πνιιά ζεκεία ηα
έρεηε παξεμεγήζεη.
2. ΢ρεηηθά κε ηελ "αθειή εληχπσζε" πεξί ζπλεξγαζίαο
ησλ Αληηνηθνπκεληζηψλ, ζαο δηαβεβαηψλσ πσο φλησο ζα
ήηαλ αθειέο λα πηζηεχαηε πσο κπνξεί λα ππάξμεη κηα
ζπλεξγαζία ε νπνία ζα γηλφηαλ φρη κε βάζε ηελ αγάπε
γηα ηελ Αιήζεηα ηεο Οξζνδνμίαο, αιιά ην θνηλφ "κίζνο"
γηα ηελ Παλαίξεζε ηνπ Οηθνπκεληζκνχ. Αλ εληξπθήζεηε
ζηελ Δθθιεζηαζηηθή Ηζηνξία ζα δείηε φηη παξφκνηεο

26
ζπλεξγαζίεο δελ ππήξμαλ πνηέ. Πσο ήηαλ, θεξεηπείλ,
δπλαηφλ, νη Οξζφδνμνη πξν ηεο Β΄ Οηθνπκεληθήο
΢πλφδνπ λα ζπλεξγάδνληαλ κε ηνπο Απνιιηλαξηζηέο ή
ηνπο ΢αββειηαλνχο (κφλν θαη κφλν επεηδή είραλ θνηλφ
ερζξφ ηνλ Αξεηαληζκφ), απφ ηελ ζηηγκή κάιηζηα πνπ νη
ηειεπηαίνη επέκελαλ ζηηο πιάλεο ηνπο; Γελ αξθεί ινηπφλ
θάπνηνο λα πνιεκά ηνλ Οηθνπκεληζκφ, γηα λα ππάξρεη
"ζπλεξγαζία". Πφζν κάιινλ φηαλ κε ηελ ιέμε
"ζπλεξγαζία" εζείο ελλνείηε λα πξνδψζνπκε ηνπο
Παηέξεο καο θαη λα ζπληαρζνχκε κε ηα ηεξηίπηα ηνπ
Μεηαμάθε, ηνπ Παπαδφπνπινπ θαη ησλ άιισλ Οηθνπκε-
ληζηψλ πνπ έζρηζαλ ηελ Δθθιεζία θαη δίσμαλ ηνπο
Οξζνδφμνπο.
3. Γξάθεηε πσο ππνηηκψ ην κήλπκα ηνπ αμηφηηκνπ θ.
Ρίδνπ, αιιά δελ θαηαζέηεηε επηρεηξήκαηα ψζηε λα
απνδείμεηε φηη θαθψο ην ππνηηκψ. Γηφηη λνκίδσ φηη
απνδείρζεθε φηη ην κήλπκα απηφ ηνπ θ. Ρίδνπ (ην φηη θαη
άιινηε ππήξρε ενξηνινγηθή αζπκθσλία) δελ δηθαηνινγεί
ην λα κελ ππάξρεη ζήκεξα ενξηνινγηθή ζπκθσλία, θαη
κάιηζηα κεηαμχ φζσλ ζέινπλ λα ιέγνληαη θαη λα είλαη
πξαγκαηηθά Οξζφδνμνη, ππάθνπα ηέθλα ηεο Δθθιεζίαο
ηνπ Υξηζηνχ. Πφζν κάιινλ φηαλ εδψ δελ πξφθεηηαη κφλν
γηα ενξηνινγηθή ζπκθσλία κεηαμχ ησλ αιεζηλψλ
Οξζνδφμσλ, αιιά θαη γηα ενξηνινγηθή αζπκθσλία κε ηνπο
αηξεηηθνχο ηεο Γχζεσο, κε ηνπο νπνίνπο ζέινπλ λα καο
ελψζνπλ νη Οηθνπκεληζηέο. Δίλαη θξίκα, θ. Σζαθίξνγινπ,
εζείο πνπ βξίζθεζηε ζηελ Γεξκαλία λα κελ ην
θαηαιαβαίλεηε απηφ. Ο καθαξηζηφο π. ΢εξαθείκ Ρφνπδ,
πνπ δνχζε θαη απηφο ζε κηα δπηηθή θνηλσλία, ελ κέζσ
αηξεηηθψλ, είρε γξάςεη πσο "἟ δηαηήξεζηο ηνῦ
παξαδνζηαθνῦ ἐθθιεζηαζηηθνῦ ἧκεξνινγίνπ θαζίζηαηαη
ηαρέσο ἕλ ἀπό ηά δηαθξηηηθά ζηνηρεῖα πνύ δηαρσξίδνπλ ηόλ

27
γλήζηνλ ἀπό ηόλ κή γλήζηνλ ὆ξζόδνμνλ"18. Αλ ζαο
αλαπαχεη λα ενξηάδεηε ηηο ενξηέο κε ηνπο Απγνπζηίλνπο
θαη ηνπο Φξαγθνπιάθεδεο θαη ηνπο άιινπο θξαγθεκέλνπο
"νξζνδφμνπο" θαη φρη κε ηνλ π. Νηθφιαν Γεκαξά, ηνλ π.
Υξηζηφδνπιν θαη ηνπο άιινπο Γλεζίνπο Οξζνδφμνπο πνπ
ιεηηνπξγνχλ ζηελ Γεξκαλία (ηνπο νπνίνπο σο
Τπεξζχλνδνο εζείο θαηαδηθάζαηε σο "ζρηζκαηηθνχο"),
ηφηε είζηε άμηνο ηεο κνίξαο ζαο θαη κε ςάρλεηε αιινχ ηελ
επζχλε.
4. Μνπ ιέηε πσο ε ζέζε κνπ πσο "δελ ππήξρε ηόηε αθόκε
σο όξνο ν "Οηθνπκεληζκόο"", ηνλ νπνίν αλαδεηνχζε ν θ.
Ρίδνο ζηα θείκελα ησλ Παιαηνεκεξνινγηηψλ, είλαη
ιάζνο, γηαηί ηνλ ρξεζηκνπνηνχζαλ ήδε νη Πξνηεζηάληεο
απφ ηνλ 19ν αηψλα. Μα ηί πνλεξηέο είλαη απηέο, θ.
Σζαθίξνγινπ; Δγψ γξάθσ πσο ζηελ Οξζφδνμε
Δθθιεζία δελ ππήξρε απηφο ν φξνο θαη ζεηο κνπ κηιάηε
γηα ηνπο Πξνηεζηάληεο! Καη ελψ έγξαςα (απνδεη-
θλχνληάο ην κε ραξαθηεξηζηηθά απνζπάζκαηα) πσο
παξφιν πνπ δελ ππήξρε ν φξνο "Οηθνπκεληζκφο", νη
Παιαηνεκεξνινγίηεο φια απηά ηα ελσηηθά ζρέδηα (ηελ
νπζία ηνπ δειαδή) ηα αληηιήθζεθαλ (βιέπνληαο
κπξνζηά απφ ηελ επνρή ηνπο) εζείο έξρεζηε ηψξα θαη
ζπκπεξαίλεηαη απζαίξεηα αθξηβψο ηα αληίζεηα: "Ἀπὸ ηὰ
ιόγηα ζαο θαίλεηαη, ὅηη νἱ «Παιαηνεκεξνινγίηεο» ηίπνηα
ἀπ’ ὅια αὐηὰ δὲλ ἀληειήθζεθαλ, πξᾶγκα παξάμελν, δηόηη
ὅπσο ιέηε, ἟ ἀιιαγὴ ἔγηλε γηὰ θάπνηνπο ζθνπνύο!". Έρσ
άδηθν ινηπφλ λα πηζηεχσ φηη είζηε ηφζν ηαξαγκέλνο, πνπ
δελ θαηαλνείηε νχηε ηί δηαβάδεηε; Οη δηάινγνη ζέινπλ
ςπρξαηκία, θ. Σζαθίξνγινπ, θαη - ην θπξηφηεξν - ΓΗΦΑ
γηα ηελ Αιήζεηα θαη φρη γηα ηελ Απηνδηθαίσζε!

18
π. Σεραφείμ ΢όουη, Ρερί τῆσ ςθμαςίασ τοῦ ἐκκλθςιαςτικοῦ ἡμερολογίου ( http://krufo-
sxoleio.blogspot.gr/2016/09/208-29-1982_5.html - βλ. παράρτθμα, Κείμενο 2).

28
5. Καη ακέζσο πην θάησ πάιη δελ θαηαλνείηε - μαλαιέσ
θνβάκαη πνιχ πσο θάλεηε φηη δελ θαηαιαβαίλεηε - ηί
δηαβάδεηε. Δγψ γξάθσ "γηα ηελ αλαγλώξηζε ησλ
Αγγιηθαλώλ (γεγνλόο πνπ δελ δηαηπκπαλίζηεθε άιισζηε),
ε νπνία έγηλε ζε κηα επνρή πνπ ην ελδηαθέξνλ ηνπ θόζκνπ
ήηαλ ζηξακκέλν ζηελ κεγάιε ηξαγσδία ηεο Μηθξαζηαηηθήο
Καηαζηξνθήο" θαη ζεηο κνπ γξάθεηε φηη ηάρα εγψ έθεξα
σο δηθαηνινγία ηελ Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή γηα ηελ,
άγλσζηε ζηελ επνρή ηεο, Δγθχθιην ηνπ 1920! Με
δηαζηξεβιψζεηο θαη ςέκκαηα ζα πείζεηε ηνπο νπαδνχο
ζαο θ. Σζαθίξνγινπ; Αο ηνικήζεη ε "Π.Π." λα δεκν-
ζηεχζεη θαη ηα θείκελά κνπ (ή έζησ λα παξαπέκςεη ζε
απηά), ψζηε νη ακεξφιεπηνη αλαγλψζηεο ζαο λα
δηαπηζηψζνπλ κφλνη ηνπο ηελ Αιήζεηα θαη ην Γίθαην!
6. Γξάθεηε παξαθάησ, εκθαλψο ηαξαγκέλνο πάιη: "δὲλ
ρξεζηκνπνηεῖηε ζρεδὸλ θακία ἄιιε πεγὴ ἐθηὸο ἀπὸ
ζπγγξαθεῖο «ηνῦ παιαηνῦ», κᾶιινλ γηὰ λὰ κὴλ κνιύλεηε
ηὴλ γξαθίδα ζαο κὲ πξνδόηεο ηύπνπ «λέν ἟κεξνιόγην»".
Καηαξρήλ, κπξάβν ζαο πνπ απνθαιείηε "ζπγγξαθείο ηνπ
παιαηνχ εκεξνινγίνπ" ηνπο θνηκεζέληαο πξν ηεο
Ζκεξνινγηαθήο Καηλνηνκίαο ηνπ 1924, Ηεξεκία ηνλ
Σξαλφ (+1595), Άγην Μειέηην Πεγά (+1601), ΢εβαζηφ
Κπκηλήηε (+1702), Γνζίζεν Ηεξνζνιχκσλ (+1707),
Αζελψλ Μειέηην Μήηξν (+1714), Αζαλάζην Κνκλελφ -
Τςειάληε (ηέιε ΗΖ΄ αηψλνο), Άγην Νηθφδεκν (+1809),
Δξκάλλν Λνχληδε (+1868), Κπξηάθν Λακπξχιιν
(+1882), γηαηί φλησο φινη απηνί αλήθνπλ ζηελ Δθθιεζία
ηνπ Παιαηνχ Ζκεξνινγίνπ. ΢ηηο απαληήζεηο κνπ φκσο,
πξνο ηνλ θ. Ρίδν (φπσο κπνξεί λα δεη θάζε λεθάιηνο
αλαγλψζηεο), έρσ ρξεζηκνπνηήζεη κέρξη ζηηγκήο, εθηφο
ησλ αλσηέξσ ζπγγξαθέσλ - θαη ησλ κεηά ην 1924
Παιαηνεκεξνινγηηψλ -, θαη ηνπο εμήο Νενεκεξνινγίηεο,
σο πεγέο: Φηιάξεην Βαθείδε (+1933), Γεψξγην

29
Αξβαληηάθε (+1946), Γεξκαλφ ΢ηξελφπνπιν (+1951), π.
Αλδξέα Μπνξθφθζθη, Ησάλλε Δκκ. Μετκάξε. Δπν-
κέλσο, θαη πάιη ζαο ζπζηήλσ λα μαλαδηαβάζεηε ηα
θείκελά κνπ κε πξνζνρή, θαη θπξίσο κε ςπρξαηκία, πξηλ
εθθέξεηε ηέηνηεο θξίζεηο, πνπ αδηθνχλ ηελ Αιήζεηα,
αιιά θαη εζάο πξνζσπηθά.
7. Πεξί ηνπ Γέξνληνο Φηινζένπ Εεξβάθνπ ζαο
επηζηξέθσ νιφθιεξε ηελ θξάζε ζαο: "Γὲλ ἀδηθεῖηαη
ἐζεῖο ηὸλ ὅζην Γέξνληα παξαζέηνληαο ἐπηιεθηηθὰ θαὶ
ζπκθεξνληνινγηθὰ ηὰ ιόγηα ηνπ; Γὲλ ἀπνηειεῖ ἐπηιεθηηθὴ
ὁκνινγία;". Όπνηνο έρεη δηαβάζεη ην ζχλνιν ηνπ έξγνπ
ηνπ θαηαλνεί αθξηβψο ηελ δηδαζθαιία ηνπ καθαξηζηνχ
Γέξνληνο γηα ην λέν παπηθφ εκεξνιφγην19, θαζψο θαη
ηελ δηάθξηζε πνπ θάλεη κεηαμχ ηνπ Παιαηνχ
Ηκεξνινγίνπ θαη ησλ αθξαίσλ ζέζεσλ κεξηθψλ Πα-
ιαηνεκεξνινγηηψλ.
8. Πην θάησ βάδεηε έλα απφζπαζκα ηνπ Αγίνπ πξ.
Φισξίλεο Υξπζνζηφκνπ ζην νπνίν θαίλεηαη πσο δελ
ζεσξεί ην εκεξνιφγην δνγκαηηθφ ζέκα θαη κνπ γξάθεηε:
"Ἄξα θ. Μάλλε, ηὸ ἟κεξνιόγην θαηὰ ηὰ ιόγηα ηνῦ πξ.
Φισξίλεο, δὲλ εἶλαη δνγκαηηθὸ ζέκα. Σόηε πξὸο ηί ὁ
πόιεκνο πξὸο ηὸλ θ. Ρίδν;". Καη πάιηλ θαη πνιιάθηο, θ.
Σζαθίξνγινπ, ζαο ζπζηήλσ λα δηαβάζεηε κε πξνζνρή ηα
θείκελά κνπ, αλ θαη είκαη ζίγνπξνο πιένλ πσο θάλεηε φηη
δελ θαηαιαβαίλεηε, δπζηπρψο. ΢ε απηά μεθάζαξα
έγξαςα πσο δελ ζεσξψ ην εκεξνιφγην δνγκαηηθφ δήηεκα
θαη πσο ε θχξηα έλζηαζή κνπ πξνο ηηο απφςεηο ηνπ θ.
Ρίδνπ (θαη φρη "πφιεκνο" πξνο ην πξφζσπφ ηνπ, ζε
αληίζεζε κε άιινπο πνπ κε έρνληαο επηρεηξήκαηα,
επηηίζεληαη επί πξνζσπηθνχ), βξίζθεηαη ζηελ απαμίσζε
ησλ ΜΖ δνγκαηηθψλ δεηεκάησλ (ζαλ λα είκαζηε ηίπνηα
Πξνηεζηάληεο), φηαλ κάιηζηα γηα ηα ζπγθεθξηκέλα έρεη
19
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2012/08/blog-post_9846.html

30
απνδεηρζεί πιένλ φηη ζπλδένληαη κε ηα ζέκαηα ηεο
Πίζηεσο. Καη ξσηάσ επζέσο θαη εζάο, εθφζνλ ν θ. Ρίδνο
δελ κνπ έρεη απαληήζεη αθφκε: Θεσξείηε πσο φ,ηη δελ
είλαη δφγκα (π.ρ. ην πσο θάλνπκε ηνλ ζηαπξφ καο)
επηηξέπεηαη λα κεηαβάιιεηαη θαη αλ λαη, κε πνηεο
πξνυπνζέζεηο θαη πνηνη έρνπλ απηφ ην δηθαίσκα;
9. Πην θάησ πάιη γξάθεηε: "ἐζεῖο δὲλ θάλαηε ἀπνηείρηζε,
ἀιιὰ δηθή ζαο ἐθθιεζία κὲ δηθνύο ζαο ἐπηζθόπνπο. Γὲλ
θάλαηε δηαθνπὴ κλεκνζύλνπ ηνῦ αἱξεηηθνῦ ἀιιὰ ἀξρὴ
κλεκνζύλνπ ἄιινπ ἐπηζθόπνπ πνὺ δὲλ ἐπηηξέπεηαη ἀπὸ
ηνὺο Ἱ. Καλόλεο". Δδψ μεθεχγεηε ηερλεέλησο απφ ην
κέρξη ζηηγκήο θχξην εμεηαδφκελν ζέκα καο, ην νπνίν
είλαη αλ αλ ε εηζαγσγή ηνπ λένπ εκεξνινγίνπ θαη ε εμ
απηήο ενξηνινγηθή αζπκθσλία δελ είλαη κεκπηά,
θαη πάηε ζε άιιεο αηξαπνχο. Να έρεηε ππνκνλή θαη ζα
βξείηε ζηε ζπλέρεηα ησλ απαληήζεψλ κνπ ηελ ιχζε ζηηο
απνξίεο ζαο.
10. Καη εξρφκαζηε ηψξα ζηελ θνξσλίδα ησλ
παξεξκελεηψλ ζαο, νη νπνίεο, φπσο θαίλεηαη, πεγάδνπλ
απφ ηελ άγλνηά ζαο ζηα ζενινγηθά ζέκαηα, θαη θπξίσο
απηά πνπ αθνξνχλ ην Δθθιεζηαζηηθφ Γίθαην. Έηζη
παξφιν πνπ μαλαβάδεηε ην θείκελφ κνπ, δελ ην
θαηαλνείηε θαη ην εξκελεχεηε ιάζνο. Σί έγξαςα εγψ;
"Βεβαίσο εζείο νη ζεκεξηλνί Νενεκεξνινγίηεο, θ. Ρίδν,
δελ είζηε "ελεξγεία" αλαζεκαηηζκέλνη, αιιά "δπλάκεη",
βξίζθεζηε δειαδή ππό ην αλάζεκα, ην νπνίν, θαηά ηνπο
Αγίνπο, ελεξγείηαη ζε θάζε επνρή από ΢ύλνδν δώλησλ
επηζθόπσλ". Γειαδή ηί ηζρπξίζηεθα; Πσο ΓΔΝ είζηε
θαηαδηθαζκέλνη, αιιά ππφδηθνη, δελ είζηε αλαζε-
καηηζκέλνη, αιιά "ππφ ην αλάζεκα". Καη δελ είζηε
αλαζεκαηηζκέλνη αθφκε, δηφηη δελ έγηλε ΢χλνδνο δψλησλ
επηζθφπσλ λα ζαο αλαζεκαηίζεη. Καη ν ιφγνο πνπ ζαο
ηφληζα φηη είζηε "δπλάκεη" (φρη "ελεξγεία")

31
αλαζεκαηηζκέλνη, είλαη γηα λα ζπλέιζεηε θαη λα
επηζηξέςεηε ζηελ γξακκή ησλ Παηέξσλ πξνηνχ βξεζείηε
εθηφο ηνπ Νπκθψλνο! Αλ δελ ζέιεηε λα αθνχζεηε εκέλα,
αθνχζηε ηνπιάρηζηνλ ηνλ άγην Γέξνληα Φηιφζεν
Εεξβάθν: "἖ὰλ ἐμαθνινπζήζσκελ ἀθνινπζνῦληεο ηὸ
παπηθὸλ ἡκεξνιόγηνλ δὲλ εἶλαη δπλαηὸλ λὰ
ἀπαιιαγῶκελ ηνῦ ἀλαζέκαηνο. Ἡ Ἱεξὰ ΢ύλνδνο θαὶ νἱ
Ἅγηνη Ἀξρηεξεῖο ἂο θξνληίζνπλ λὰ ἐπαλαθέξνπλ ηὸ
παηξνπαξάδνηνλ ἡκεξνιόγηνλ δηὰ λὰ ἀπαιιάμνπλ
ἑαπηνὺο θαὶ ηὰ πνίκληα αὐηῶλ ηῶλ ἀλαζεκάησλ"20.
Αιιά εζείο, θ. Σζαθίξνγινπ, ηελ παξαπάλσ μεθάζαξε
ζέζε κνπ, ηελ αληηζηξέςαηε (απφ ηελ πνιιή ηαξαρή ζαο
πάιη;) θαη κε θαηεγνξείηε φηη ηάρα ζαο "αλαζεκάηηζα"
φινπο καδί, θαη εζάο, θαη ηνπο κεηά ην 1924 Αγίνπο, θαη
ηνπο παππνχδεο ζαο θαη ηνπο πξνπαππνχδεο ζαο.
Γλσξίδσ πνιχ θαιά ηελ παηεξηθή δηδαζθαιία, γηα λα
ηνικήζσ λα θάλσ ην έγθιεκα λα αλαζεκαηίζσ, εγψ σο
απιφο ιατθφο. Ζ εμνπζία ηνπ "αλαζέκαηνο" δφζεθε,
θαηά ηνλ Ηεξφ Υξπζφζηνκν, κφλν ζην "θνηλφ ησλ
Απνζηφισλ" θαη ησλ δηαδφρσλ ηνπο, δειαδή ηελ ΢χλνδν
ησλ Οξζνδφμσλ Δπηζθφπσλ21.
11. Όια φζα γξάθεηε απφ θεη θαη πέξα δελ έρνπλ λφεκα
λα απαληεζνχλ, δηφηη είλαη θαξπφο ηεο εζθαικέλεο
εξκελείαο ζαο φηη ηάρα ζαο "αλαζεκάηηζα" θαη κφλν
ζθνπφ έρνπλ λα δεκηνπξγήζνπλ εληππψζεηο. Σν κφλν
πνπ έρσ λα ζαο πσ είλαη πσο νη πξφγνλνί καο ην 1924
είπαλ "καο θξάγθεςαλ" (δηαπηζησηηθά) θαη φρη "ζαο
θξάγθεςαλ" (θαηαθξηηηθά). Οπφηε αθήζηε ζαο
παξαθαιψ ηα ζπλαηζζεκαηηθά ππξνηερλήκαηα πεξί ησλ
παππνχδσλ ζαο. Γελ έρνπκε ηίπνηα κε ηνπο απινχο

20
Το νζον παπικόν θμερολόγιον και οι καρποί αυτοφ, ςελ. 33.
21
P. G. 48, 948.

32
λενεκεξνινγίηεο, παππνχδεο ή λένπο, ηνπ 1924 ή ηνπ
2017, πνπ δνχζαλ θαη δνχλε κέζα ζηελ άγλνηα.
Φπρξαηκία ινηπφλ θαη ηελ επφκελε θνξά - αλ ππάξμεη,
κηαο θαη καο πξντδεάζαηε γηα ηελ παξαίηεζή ζαο απφ
θάζε δηάινγν - πξνζνρή ζε φζα δηαβάδεηε. Καιή
θψηηζε.

Νηθφιανο Μάλλεο

33
 Απάληεζε ζηνλ θ. Ι. Ρίδν πεξί ηνπ Ηκεξνινγηαθνχ
(B΄)22

Αγαπεηέ κνπ θ. Ρίδν, ραίξεηε ελ Κπξίσ!

΢πλερίδσ, κε ηελ Β΄ απηήλ απάληεζή κνπ, ηηο
παξαηεξήζεηο κνπ πάλσ ζηελ εξγαζία ζαο θαη
ζπγθεθξηκέλα ζην Β΄ κέξνο απηήο, ην νπνίν δεκνζίεπζε
ε "Π.Π."23.
Πξηλ απφ απηφ φκσο ζα ήζεια λα πξνζζέζσ θάηη
ζεκαληηθφ, ην νπνίν παξέιεηςα λα αλαθέξσ ζηελ Α΄
απάληεζή κνπ. ΢αο είπα πσο ε απφθαζε ηνπ "Παλνξζν-
δφμνπ" ΢πλεδξίνπ ηνπ 1923 πεξί "δηνξζσκέλνπ
Ηνπιηαλνχ" εκεξνινγίνπ δελ εθαξκφζηεθε θαη σο εθ
ηνχηνπ δελ αλέιπζα παξαπάλσ ηα αθνξψληα ην
΢πλέδξην απηφ. Έλαο αδειθφο φκσο, πνπ παξαθνινπζεί
κε ελδηαθέξνλ θαη θηιαιήζεηα ηνλ δηάινγφ καο, κε
ξψηεζε πσο θαη δελ ηνπνζεηήζεθα γηα ηελ ζέζε ζαο πσο
ην "Παλνξζφδνμν" ΢πλέδξην ζπγθιήζεθε "κε βαζηθό
ζθνπό ηε δηόξζσζε ηεο ηζεκεξίαο θαη ηελ εμ απηνύ ηνπ
ιόγνπ δηόξζσζε ηνπ Ηνπιηαλνύ εκεξνινγίνπ, θαη όρη ηελ
επίηεπμε ηνπ θνηλνύ ενξηαζκνύ αλάκεζα ζηηο Δθθιεζίεο".
Απφ ηελ αλάγλσζε ησλ Πξαθηηθψλ ηνπ "Παλνξζνδφμνπ"
΢πλεδξίνπ24, ζα δηαπηζηψζεηε πσο ε ζέζε ζαο απηή,
αγαπεηέ, είλαη εζθαικέλε. ΢ην ΢πλέδξην απηφ ησλ
αλφκσλ παξαβξέζεθε θαη ν Αγγιηθαλφο "επίζθνπνο"
Gore κε ηνλ νπνίν αληάιιαμε πνιχ απνθαιππηηθέο
πξνζθσλήζεηο ν Μεηαμάθεο. Άλεπ δηθψλ κνπ ζρνιίσλ

22
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/05/b.html
23
https://paterikiparadosi.blogspot.gr/2017/05/blog-post_973.html
24

https://www.scribd.com/document/349488924/%CE%A0%CE%A1%CE%91%CE%9A%CE%A4%CE%99
%CE%9A%CE%91-
%CE%A0%CE%91%CE%9D%CE%9F%CE%A1%CE%98%CE%9F%CE%94%CE%9F%CE%9E%CE%9F%CE%A
5-%CE%A3%CE%A5%CE%9D%CE%95%CE%94%CE%A1%CE%99%CE%9F%CE%A5-1923

34
(παξά κφλν ππνγξακκίδνληαο θάπνηα ζεκεία) ζαο
παξαζέησ ηα φζα δηαδξακαηίζηεθαλ (ζει. 84 θ. εμ.):

35
36
Έξρνκαη ηψξα ζηηο παξαηεξήζεηο γηα ην Β΄ κέξνο ηεο
εξγαζίαο ζαο:
α. ΢αο ελφριεζαλ θάπνηεο θξάζεηο ηνπ Αγίνπ πξ. Φισ-
ξίλεο Υξπζνζηφκνπ, δηα ησλ νπνίσλ ηνλίδεηαη ε
ζπνπδαηφηεηα ηεο ηεξήζεσο ηνπ Ηνπιηαλνχ εκεξνινγίνπ
θαη ηηο νπνίεο ζεσξήζαηε ππεξβνιηθέο θαη φηη δηα απηψλ
37
ζεσξεί "άγην" ην Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην. Καηαξρήλ, αλ
είραηε δηαβάζεη φια ηα έξγα ηνπ Αγίνπ πξ. Φισξίλεο ζα
θαηαλννχζαηε αθξηβψο ην πλεχκα ηνπ θαη δελ ζα
πξνέθππηε απηή ε εζθαικέλε αληίιεςε. Αο εμεηάζνπκε
φκσο αλαιπηηθψο, αγαπεηέ κνπ, κεξηθέο απφ ηηο
επίκαρεο θξάζεηο πνπ ζαο μέληζαλ.
Γξάθεηε: "ν πξώελ επίζθνπνο Φισξίλεο Υξπζόζηνκνο
Καβνπξίδεο, απνδίδεη ζην Ηνπιηαλό εκεξνιόγην «ηνλ
θσηνζηέθαλνλ», θαη ην νλνκάδεη «πξνπύξγηνλ
αθαζαίξεηνλ ηεο νξζνδόμνπ πίζηεσο θαη ιαηξείαο», πνπ
«ππεξαζπίδεη [ην εκεξνιόγην] ηελ αλεμαξηεζία ηεο
νξζνδόμνπ Δθθιεζίαο από ηελ παπηθή απνιπηαξρία».
Καη΄ απηόλ, ην εκεξνιόγην είλαη ηόζν ζεκαληηθό πνπ
ζρεηίδεηαη αθόκα θαη κε ηελ ρξηζηηαληθή
εζηθή". Καηαξράο, γηα λα είκαζηε αθξηβείο, ε πξφηαζε
"ν πξώελ επίζθνπνο Φισξίλεο Υξπζόζηνκνο" δελ είλαη
νξζή, δηφηη θάπνηνο ν νπνίνο ρεηξνηνλείηαη επίζθνπνο
παξακέλεη πάληνηε επίζθνπνο, δηφηη ε Ηεξσζχλε είλαη
αλεμάιεηπηε. Δπνκέλσο ε νξζή πξφηαζε ζα ήηαλ
"ν επίζθνπνο πξώελ Φισξίλεο Υξπζόζηνκνο", κηαο θαη
απηφο ήηαλ ν ηίηινο ηνπ.
Πηζηεχεηε φηη ν Άγηνο πξ. Φισξίλεο απνδίδεη ζην
Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην "«ηνλ θσηνζηέθαλνλ», θαη ην
νλνκάδεη «πξνπύξγηνλ αθαζαίξεηνλ ηεο νξζνδόμνπ
πίζηεσο θαη ιαηξείαο»". Γηα λα δνχκε φκσο ηί αθξηβψο
γξάθεη εθεί πνπ παξαπέκπεηε: "Ἀιιὰ ηὸλ θσηνζηέθαλνλ
ὅλησο ηνῦ Ἰνπιηαλνῦ ἟κεξνινγίνπ, ὡο ὀξζνδόμνπ ζεζκνῦ,
θαὶ ὡο ἀθαζαηξέηνπ πξνππξγίνπ ηῆο ὀξζνδόμνπ πίζηεσο
θαὶ ιαηξείαο, ἐπέζεθελ ἡ ἀπαληεηηθὴ ἖γθύθιηνο ηνῦ
Οἰθνπκεληθνῦ Παηξηαξρείνπ". Βιέπεηε ηί γξάθεη; Σνλ
θσηνζηέθαλν ηνπ Ηνπιηαλνχ εκεξνινγίνπ σο αθαζαη-
ξέηνπ πξνππξγίνπ ηεο νξζνδφμνπ πίζηεσο θαη ιαηξείαο,
επέζεθε ε Δγθχθιηνο ηνπ Παηξηαξρείνπ, φρη απηφο!

38
Μηιάεη γηα ηελ Δγθχθιην ηνπ 1904, ε νπνία αμην-
ινγψληαο ηηο απαληήζεηο ησλ Σνπηθψλ Δθθιεζηψλ ζηελ
Δγθχθιην ηνπ 1902 πεξί πηζαλφηεηαο αιιαγήο ηνπ
εκεξνινγίνπ, απνξξίπηεη εληειψο απηήλ. Γηα λα δνχκε
φκσο, έρεη δίθαην ζηηο θξίζεηο ηνπ ν Άγηνο πξ. Φισξίλεο
λα ζεσξεί πσο ε Δγθχθιηνο ηνπ 1904 "ζηεθαλψλεη" ην
Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην; Γηαβάδνπκε ηα απνζπάζκαηα ηεο
Δγθπθιίνπ, πνπ ν ίδηνο παξαζέηεη25: "Σνῦην γλώξηζκα
νὐζησδέζηαηνλ ηῆο ὆ξζνδνμίαο, ηνῦην ηὸ ζεκέιηνλ ηνῦ
ὅινπ αὐηῆο Καλνληθνῦ θαὶ δηνηθεηηθνῦ νἰθνδνκήκαηνο, ηὸ
κὴ «θηλεῖλ ὅξηα αἰώληα ἃ νἱ Παηέξεο ἟κ῵λ ἔζελην». Σνῦην
κόλνλ δπλήζεηαη ἀπνθξνῦζαη ηὰο λεσηεξηθὰο ηάζεηο θαὶ
ἐλεξγείαο ηὰο πξντνύζαο. Π῵ο γὰξ νὐ δίθαηνλ ηὰ ἀπ’
αἰ῵λαο ηνζνύηνπο θαηὰ ηάμηλ γηλόκελα θαὶ εὐζρεκόλσο
ἔρνληα, ηαῦηα θαὶ ηνῦ ινηπνῦ θξαηεῖλ θαὶ αἰδέζηκα εἶλαη;
Π῵ο δὲ νὐθ ἀθίλδπλνλ δηαζείεζζαη θαὶ δηαζαιεύεζαζη ηὸ
ὑπὸ ΢πλόδσλ Οἰθνπκεληθ῵λ θαὶ ὅξσλ Παηέξσλ ἀπν-
πεγάδνλ ζεκλὸλ θαὶ ἱεξώηαηνλ ζύζηεκα η῵λ Ἁγησηάησλ
Παηξηαξρηθ῵λ ἖θθιεζη῵λ, ὧλ ηὰ ζεκέιηα Ἀπνζηνιηθά,
θαὶ ὁ δέθα θαὶ ἐλλέα αἰώλσλ βίνο πόλνηο ἀηξύηνηο θαὶ
κόρζνηο θαὶ ἀγ῵ζηλ ἀλεθδηεγήηνηο θαὶ αἵκαζη καξηπξηθνῖο
ἐζθπξειάηεηαη, θαὶ αἱ πξὸο ηὴλ θαζόινπ ἖θθιεζία
ζενινγηθαὶ ὑπεξεζίαη παλζνκνινγνύκελαη θαὶ πνιύηηκνη;
Σ῵λ εἰξεκέλσλ παηξηθ῵λ δηαηάμεσλ θαὶ ὁξίσλ ἟
ὀιηγσξία ἐγέλλεζελ, ὡο κήπνη' ὤθεηιε, θαὶ ηὰ ἐλ ηνῖο
θόιπνηο ηῆο ὆ξζνδόμνπ ἖θθιεζίαο ὑπάξρνληαη πξὸο ηνῖο
παιαηνῖο λεώηεξα ιππεξὰ ὄλησο θαὶ ἄμηα ζξήλσλ
ξήγκαηα. Ὡο δὲ ἐθ ηῆο ἐθείλσλ ὀιηγσξίαο ἐγελλήζεζαλ,
νὕησ θαὶ ἐθ ηῆο ἐθείλσλ ηεξήζεσο ἐθπνδὼλ γελήζνληαη
ηνῦ Θενῦ ζπλαηξνπκέλνπ θαὶ η῵λ ἀδειθ῵λ ἖θθιεζη῵λ ηὰ
θξείηηνλα θαὶ ἐρόκελα ζσηεξίαο ὑπνηηζεκέλσλ ηνῖο
ἀθνύεηλ βνπινκέλνηο, θαίηνη δπζρεξ῵ο η῵ ιόγσ ηῆο
25
http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/e/4/c/metadata-451-0000012.tkl (ςελ. 75-76, 79).

39
ἀιεζείαο θαὶ ηνῦ δηθαίνπ πείζνληαη νἱ θαηὰ θόζκνλ ἀγαζὰ
θαὶ ηὰο νἰθείαο δόμαο ὑπὲξ ηὸ θῦξνο ηῆο ἖θθιεζηαζηηθῆο
θαὶ Καλνληθῆο ηάμεσο θαὶ δηδαζθαιίαο ηηζέκελνη. Πεξὶ δὲ
ηνῦ θαζ’ ἟κᾶο ἟κεξνινγίνπ ηνηαύηελ ἔρνκελ γλώ-
κελ. Αἰδέζηκνλ εἶλαη θαὶ ἔκπεδνλ ηὸ ἀπ’ αἰ῵λνο κὲλ ἢδε
θαζσξηζκέλνλ θεθπξσκέλνλ δὲ ηῆ δηελεθεῖ ηῆο ἖θθιεζίαο
πξάμεη Παζράιηνλ, θαζ' ὅ ηὴλ ιακπξνθόξνλ ηνῦ Κπξίνπ
Ἀλάζηαζηλ ἑνξηάδεηλ δεδηδάγκεζα ηῇ πξώηῃ Κπξηαθῇ ηῇ
κεηὰ ηὴλ παλζέιελνλ ηῆο ἐαξηλῆο ἰζεκεξίαο· ἠ ζπκπη-
πηνύζῃ ἠ κεζεπνκέλῃ ὡο νὐθ ἐμὸλ πεξὶ ηνῦην θαηλν-
ηνκῆζαη· ηὸ δέ, παξαθπιάζζνληαο ηὸ Ἰνπιηαλὸλ ἡκεξν-
ιόγηνλ θαὶ ηὸ ἑνξηνιόγηνλ ἡκῶλ ἀκεηαθίλεηνλ,
ὑπεξπεδῆζαη κόλνλ 13 ἡκέξαο, ὥζηε ζπκπίπηεηλ ηὰο
κελνινγίαο ἡκῶλ ηε θαὶ ηῶλ ηῶ ἑηέξσ ἡκεξνινγίσ
θαηαθνινπζνύλησλ, ἀλόεηνλ θαὶ ἄζθνπνλ εἶλαη· ηῆο
κὲλ παξαιείςεσο ηνζνύησλ ἟κεξ῵λ ὑπ' νὐδελὸο
ἐπηβαιινκέλεο ιόγνπ, νὔηε ἐθθιεζηαζηηθνῦ, νὔηε
ἐπηζηεκνληθνῦ, ηῆο δ' ἐληεῦζελ ζπκπηώζεσο η῵λ
κελνινγη῵λ ἐζνκέλεο πξνζθαίξνπ κέρξη δεινλνῦλ ηνῦ
2100νῦ ἔηνπο ὅηε θαὶ αὖζηο ἄξμεηαη ἟ δηαθνξὰ κηᾶο
἟κέξαο. Ἀιιὰ θαὶ ηὸ κεηαξξπζκῖζαη ηὸ Ἰνπιηαλὸλ
ἡκεξνιόγηνλ, ὡο δῆζελ ἐπηζηεκνληθῶο ἀλαθξηβέο, θαὶ
ηὸ κέζνλ πνιηηηθὸλ ἔηνο θαηαζηῆζαη νὕησ
ζπκθσλόηεξνλ ηῷ ηξνπηθῷ πξόσξνλ ηὀ γε λῦλ θαὶ
ὅισο πεξηηηὸλ ἡγνύκεζα· ἡκεῖο ηε γὰξ νὐδακῶο ἀπὸ
ἐθθιεζηαζηηθῆο ἀπόςεσο ὑπνρξενύκεζα κεηαιιάηηεηλ
ἡκεξνιόγηνλ θαὶ ἟ ἐπηζηήκε, ὥο γε παξ' εἰδηθ῵λ ἀλδξ῵λ
βεβαηνῦηαη, νὕπσ ὁξηζηηθ῵ο ἀπεθήλαην πεξὶ ηῆο
ἀθξίβεηαο κεζ' ἥο ηὸ ηξνπηθὸλ ἔηνο ινγίδεηαη".
Σί ιέηε ινηπφλ, έπεζε έμσ ζηηο θξίζεηο ηνπ ν Άγηνο πξ.
Φισξίλεο;
΢αο ελφριεζε επίζεο, αγαπεηέ θ. Ρίδν, ην φηη ν καθα-
ξηζηφο Ηεξάξρεο ζεσξνχζε πσο ην εκεξνιφ-

40
γην «ππεξαζπίδεη ηελ αλεμαξηεζία ηεο νξζνδόμνπ
Δθθιεζίαο από ηελ παπηθή απνιπηαξρία». Απηφ φκσο
είλαη απνδεδεηγκέλν ηζηνξηθά. Αο δνχκε δχν
ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα:
1. ΢ηελ Πνισλν-Ληζνπαληθή Κνηλνπνιηηεία ν θαλαηηθφο
παπηθφο βαζηιηάο ΢ηέθαλνο Μπάζνξπ, ακέζσο κεηά ηελ
Ζκεξνινγηαθή Καηλνηνκία ηνπ 1582, επέβαιε
ππνρξεσηηθά ζε φινπο ηνπο ππεθφνπο ηνπ, αζρέησο
δφγκαηνο, ην Γξεγνξηαλφ εκεξνιφγην. "Σν έηνο
εθείλν, αλήκεξα ησλ Υξηζηνπγέλλσλ κε ην παιαηό
εκεξνιόγην, ν παπηθόο αξρηεπίζθνπνο ηεο Λενληνπόιεσο
Ησάλλεο ΢νιηθόθζθπ, δήηεζε από ηηο Αξρέο ηεο πόιεο λα
θιεηζηνύλ θαη ζθξαγηζηνύλ νη νξζόδνμνη λανί"26. Ο π.
Αλδξέαο Μπνξθφθζθπ γξάθεη ζηελ δηαηξηβή ηνπ
"Αγώλαο ησλ Οξζνδόμσλ Παηξηαξρείσλ θαηά ηε νπλίαο
ζηελ Πνισλία θαηά ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία ηνπ Η΢Σ'
αηώλα (1583-1601)"27 ηα εμήο: "Όπσο έδεημαλ νη άκεζεο
αληηδξάζεηο, νη Οξζόδνμνη όρη κόλν δελ δέρηεθαλ ην λέν
εκεξνιόγην, αιιά ην ζεώξεζαλ σο έλα από ηα
πξνζειπηηζηηθά θαη ελσηηθά ζρέδηα ηνπ Βαηηθαλνύ"28.
2. Σελ ίδηα πεξίνδν ζηελ Αγθψλα ηεο Ηηαιίαο "ν εθεί
Λαηίλνο επίζθνπνο πίεδε αζθπθηηθά ηνπο Έιιελεο λα
δερζνύλ ην λέν εκεξνιόγην (θαζώο θαη ηα άδπκα θαη ηνλ
παπηθό ηξόπν «βαπηίζκαηνο» θαη ρξίζκαηνο) θαη κάιηζηα
κπξνο ζηελ άξλεζή ηνπο ζθξάγηζε ηελ εθθιεζία ηνπο. Ο
Παηξηάξρεο Ηεξεκίαο ν Σξαλόο έζηεηιε ακέζσο επηζηνιή
δηακαξηπξίαο ζηνλ Πάπα"29.
Σν φηη ην εκεξνιφγην «ππεξαζπίδεη ηελ αλεμαξηεζία ηεο
νξζνδόμνπ Δθθιεζίαο από ηελ παπηθή απνιπηαξρία»,
απνδείρζεθε θαη κεηά ηελ Ζκεξνινγηαθή Καηλνηνκία

26
Νικολάου Μάννθ, Διπλοφσ πζλεκυσ κατά του Γρθγοριανοφ Θμερολογίου, ςελ. 24.
27
http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/23559#page/1/mode/2up
28
Αυτόκι, ςελ 28.
29
Νικολάου Μάννθ, Ελλθνικι Αςπίσ κατά του Γρθγοριανοφ Θμερολογίου, ςελ. 16-17.

41
ηνπ 1924. Ο γλσζηφο νηθνπκεληζηήο Θπαηείξσλ
Γεξκαλφο ΢ηξηλφπνπινο ζε εκπηζηεπηηθή ηνπ Έθζεζε
πξνο ηνλ επίζεο νηθνπκεληζηή Κσλζηαληηλνππφιεσο
Βαζίιεην ην 1928, αλαθέξεη πεξί ηεο εηζαγσγήο ηνπ λένπ
εκεξνινγίνπ ζην Παηξηαξρείν ηεο Αληηνρείαο ηα εμήο
δηαθσηηζηηθά απφ ηελ ζπλνκηιία ηνπ κε ηνλ ηφηε
Παηξηάξρε Αληηνρείαο Γξεγφξην: "἖λ ηῇ δεπηέξᾳ κεηὰ
ηῆο Α. Μ. (Αὐηνῦ Μαθαξηόηεηνο) ζπλνκηιίᾳ πξώηε αὐηή
ἐκλήζζε ηνῦ δεηήκαηνο ηνπ Ν. (λένπ) ἧκεξνινγίνπ θαὶ
ἐδήηεζε ηὴλ πεξὶ ηνύηνπ γλώκελ κνπ. ἖δήισζα αὐηὴλ
ἀπξνθαιύπησο πξνζζείο, ὅηη κεηὰ ηὴλ ἐπειζνῦζαλ
κεηαβνιὴλ ηνῦ Πνιηηηθνῦ ἧκεξνινγίνπ ἟ κεηαβνιὴ ηνῦ
἖θθιεζηαζηηθνῦ θαηέζηε ἀπαξαηηήησο ἀλαγθαία, εἶλαη δὲ
γλσζηὸλ ὅηη νὐδεὶο ιόγνο δνγκαηηθὸο ἀπαγνξεύεη ηὴλ
κεηαβνιὴλ ηαύηελ (ζ. εκ. λα ε μεθάζαξε ζέζε ησλ
Οηθνπκεληζηψλ/Μνληεξληζηψλ: φ,ηη δελ είλαη δφγκα,
κπνξνχκε λα ην κεηαβάινπκε!). ὘πέκλεζα ηὴλ πξάμηλ
ηῆο ἀξραίαο ἖θθιεζίαο, ἣηηο δὲλ ἐδεκηνύξγεζελ
ἧκεξνιόγηνλ, ἀιι' ἔιαβε ηὸ ηῆο Πνιηηείαο,
ἐλ ᾗ ἐλεθαλίζζε, θαὶ ἐηόληζα ηὰ ἄηνπα ἐθ ηῆο ρξήζεσο
ὑπὸ η῵λ ρξηζηηαλ῵λ δύν ἟κεξνινγίσλ, θαζόζνλ ἟ Α. Μ.
κνὶ πξνζήγαγε ηὸ παξάδεηγκα η῵λ Ἰνπδαίσλ,
δηαηεξνύλησλ ρσξηζηὰ ηὸ ζξεζθεπηηθὸλ ἀπὸ ηνῦ
πνιηηηθνῦ ρσξὶο λὰ ιάβῃ ὑπ' ὅςηλ, ὅηη νἱ Ἰνπδαῖνη
ἐιαρίζηαο ἔρνπζη ζξεζθεπηηθὰο ἑνξηὰο θαη' ἔηνο, ἐλῶ
἟κεῖο πνιιὰο θαηὰ κῆλα. Καηὰ ηὰ ἀληαιιαγέληα ἟ Α. Μ.
ὡο κόλελ δηθαηνινγίαλ ηῆο ἐκκνλῆο ηὴο Ἀληηνρηθῆο
἖θθιεζίαο εἰο ηὸ Π. (παιαηὸλ) ἧκεξνιόγηνλ ἀλέθεξε
πξ῵ηνλ κὲλ ηὴλ ἀκάζεηαλ ηνῦ γεγελνῦο πιεζπζκνῦ, ἔπεηηα
δὲ ηὴλ ρξεζηκνπνίεζηλ ηῆο κεηαβνιῆο ὑπὸ η῵λ Οὐληη῵λ
ράξηλ πξνζειπηηζκνῦ. Οὕησο αὐηὸο ὁ Ννύληζηνο ηνῦ
Πάπα ἐλ ΢πξίᾳ κεηὰ ηὴλ εἰζαγσγὴλ ηνῦ Νένπ
Ἡκεξνινγίνπ εἰο ηὰο ὆ξζνδόμνπο Έθθιεζίαο ἔγξαςελ

42
἖γθύθιηνλ, ἐλ ᾗ ἔιεγελ, ὅηη ἤδε δηὰ ηῆο κεηαβνιῆο
ηαύηεο ΟΗ ΟΡΘΟΓΟΞΟΗ ΑΝΔΓΝΩΡΗ΢ΑΝ ΣΟ
ΓΗΚΑΗΟΝ ΣΖ΢ ΠΑΠΗΚΖ΢ ΔΚΚΛΖ΢ΗΑ΢ ΚΑΗ
ΠΡΟΪΟΝΣΟ΢ ΣΟΤ ΥΡΟΝΟΤ ΘΑ ΑΝΑΓΝΩΡΗ΢Ω΢Η
ΚΑΗ ΣΑ ΑΛΛΑ ΑΤΣΖ΢ ΓΗΚΑΗΑ" (Οιφθιεξε ε Έθζεζε,
ζην Φεθηαθφ Αξρείν "Διεπζέξηνο Βεληδέινο")30.
Άδηθα ινηπφλ έγξαθε ν Άγηνο πξ. Φισξίλεο φηη ην
εκεξνιφγην «ππεξαζπίδεη ηελ αλεμαξηεζία ηεο νξζνδόμνπ
Δθθιεζίαο από ηελ παπηθή απνιπηαξρία»; Αλ εμαθν-
ινπζείηε λα ηνλ ζεσξείηε ππεξβνιηθφ ζηηο εθθξάζεηο
ηνπ, ηφηε ζα πξέπεη λα ραξαθηεξίζεηε ππεξβνιηθνχο θαη
φινπο ηνπο Παηέξεο πνπ ηφληζαλ ηελ ζεκαληηθφηεηα ηνπ
Ηνπιηαλνχ εκεξνινγίνπ. Σνλ Άγην Μειέηην Πεγά, ν
νπνίνο ην ραξαθηήξηζε θξίθν "παγρξύζνπ ἁιύζεσο", ηνπ
νπνίνπ ε αθαίξεζε ζα πξνθαιέζεη αλψθειε δεκία31. Σνλ
Άγην Νηθφδεκν ν νπνίνο ην ζεσξνχζε επάξεζην ζηνλ
Θεφ32. Σνλ π. Φηιφζεν Εεξβάθν, ν νπνίνο ην ζεσξνχζε
αγηαζκέλν ("ηὸ ἟κεξνιόγηνλ ηνῦην δηὰ ηῆο ηνηαύηεο ἐλ ηῇ
἖θθιεζίᾳ ρξήζεσο, θαὶ ἡγηάζζε, ὥζηε θαὶ δηὰ ηὸλ ιόγνλ
ηνῦηνλ λὰ κὴ δύλαηαη εὐθόισο λὰ πεξηθξνλεζῇ", βι. ζηελ
Α΄ Απάληεζε)!
β. Γξάθεηε επίζεο γηα ηνλ Άγην πξ. Φισξίλεο ηα εμήο:
"πηζηεύεη πσο νη ζενθόξνη Παηέξεο ηεο Α΄ Οηθνπκεληθήο
ζπλέδεζαλ ηελ εκέξα ενξηήο ηνπ Πάζρα κε ηελ ηζεκεξία
πνπ ίζρπε ηόηε, απηήλ δειαδή ηεο 21εο Μαξηίνπ.
Θεώξεζε έηζη όηη, νη άγηνη Παηέξεο ζπλέδεζαλ νξηζηηθά
θαη ακεηάθιεηα ηνλ ενξηαζκό ηνπ Πάζρα κε ην Ηνπιηαλό
εκεξνιόγην". Καη φκσο, αγαπεηέ θ. Ρίδν, απηφ πνπ
πίζηεπε θαη ζεσξνχζε ν πξ. Φισξίλεο Υξπζφζηνκνο,
απηφ πίζηεπαλ θαη ζεσξνχζαλ φινη νη Παηέξεο θαη

30
http://85.72.35.68/rec.asp?id=68550
31
Διπλοφσ πζλεκυσ..., ςελ. 62.
32
Ρθδάλιον, Υποςθμείωςθ ςτον Ηϋ Αποςτολικό Κανόνα.

43
Γηδάζθαινη ηεο Οξζνδφμνπ Δθθιεζίαο, πνπ
αζρνιήζεθαλ κε ην Ζκεξνινγηαθφ. Ηδνχ κεξηθά
ραξαθηεξηζηηθά απνζπάζκαηα νξηζκέλσλ εμ απηψλ:
"Ὅκσο νἱ ζεηόηαηνη Παηέξεο ηῆο πξώηεο ΢πλόδνπ ἂλ
θαιὰ θαὶ λὰ ἤμεπξαλ ἀθξηβῶο ηὴλ ηνηαύηελ δηα-
θνξὰλ ηῆο ἰζεκεξίαο, πῶο θαη’ ὀιίγνλ ὀιίγνλ ἔξρεηαη
ὀπίζσ δηὰ ηὴλ ζπλερῆ πξνζζήθελ ηῆο ηνῦ βηζέθηνπ
ἡκέξαο· κὲ ηνῦην ὅινλ ἐδηώξηζαλ αὐηὴλ ηὴλ ἐαξηλὴλ
ἰζεκεξίαλ λὰ θξίλεηαη θαὶ λὰ ινγαξηάδεηαη πάληνηε
θαζὼο εὑξέζεθε ηόηε εἰο ηὸλ θαηξόλ ηνπο, θαηὰ ηὴλ θα΄
ηνῦ Μαξηίνπ κελὸο· θαὶ λὰ κὴλ ἀλεβνθαηαβαίλῃ πιένλ
ἔμσ ἀπ’ αὐηὴλ ηὴλ ἡκέξαλ, ὅζνλ δηὰ ηὸ ἅγηνλ Πάζρα,
λὰ ἑνξηάδεηαη πάληνηε ὑπὸ πάλησλ ὁκνῦ εἰο ἓλα θαὶ
ηὸλ αὐηὸλ θαηξὸλ, θαὶ ηὴλ αὐηὴλ ηνῦ αὐηνῦ κελὸο
ἡκέξαλ, εἴηε Μαξηίνπ, εἴηε Ἀπξηιίνπ· δηὰ λὰ κὴλ γέλῃ
ζύγρπζηο θαὶ δηαθνξὰ εἰο ηὰ κέξε ηῆο ἖θθιεζίαο ὁπνῦ
εὑξίζθνληαη εἰο ὅιελ ηὴλ νἰθνπκέλελ, δηὰ ηὴλ ζπλερῆ
παξαιιαγὴλ ηῆο ἰζεκεξίαο, ὁπνῦ πξνέξρεηαη ὡο
εἴξεηαη δηὰ ηὴλ ζπλερῆ πξνζζήθελ ηῆο ηνῦ Βηζέθηνπ
ἡκέξαο· ἂλ θαιὰ θαὶ εἰο ηνὺο ἐδηθνύο καο θαηξνὺο λὰ
ἐθαηέβεθελ ἡ ἰζεκεξία πνιιὰ παξαθάησ, ἕσο θαὶ εἰο
ηαῖο η΄ ηνῦ Μαξηίνπ, θαζὼο νἱ λεώηεξνη κὲ ἀθξηβε-
ζηέξαλ παξαηήξεζηλ δείρλνπζη· δηὰ ηὴλ ὁπνίαλ αἰηίαλ
ἐθάκαζη θαὶ δηόξζσζηλ ηνῦ Καιελδαξίνπ, θαὶ ἤθεξαλ
ηὴλ ἰζεκεξίαλ πάιηλ εἰο ηὴλ θα΄ Μαξηίνπ, ὡο θα-
ζὼο ἦηνλ θαὶ εἰο ηὸλ θαηξὸλ ηῆο α΄ ζπλόδνπ· κὲ ηὸ λὰ
θέξνπλ ὀπίζσ ηὸλ Μάξηηνλ θαὶ ἀθνινύζσο ὅινπο ηνὺο
κήλαο δέθα ἡκέξαο· ἀιι’ ὅκσο ἡκεῖο εἰο ηνῦην δὲλ
ηνὺο ἀθνινπζνῦκελ· κεδὲ ηνικνῦκελ πνηὲ λὰ
παξαβαίλσκελ ηὸλ Ὅξνλ ηῶλ ζείσλ ἐθείλσλ Παηέξσλ,
λὰ θαλνῦκελ ἡκεῖο δηαθξηηηθώηεξνη ἀπὸ ηνὺο ζεν-
ζόθνπο θαὶ ἁγίνπο ἐθείλνπο Παηέξαο, λὰ θάκσκελ
ἡκεῖο δηόξζσζηλ, ὁπνῦ ἐθεῖλνη δὲλ ἐηόικεζαλ λὰ ηὴλ

44
θάκνπλ· ἐπεηδὴ θαὶ ἂλ ἤζειελ ἦζηαη εὔινγνο ἡ ηνηαύηε
δηόξζσζηο, ἤζειαλ ηὴλ θάκε πξνεγνπκέλσο ἐθεῖλνη,
θαὶ ἢ λὰ ηξαβίμνπλ ὀπίζσ δύν ἡκέξαο ηὸλ Μάξηηνλ, λὰ
ἀλεβάζνπλ παξάλσ ηὴλ ἰζεκεξίαλ, λὰ ηὴλ θέξνπλ εἰο
ηὴλ θγ΄ Μαξηίνπ, ὡο θαζὼο εὑξέζεθελ εἰο ηὸλ θαηξὸλ
ηνῦ Υξηζηνῦ· ἢ ἤζειαλ ηξαβίμῃ παξάλσ ηὸλ Μάξηηνλ,
λὰ ηὴλ θαηεβάζνπλ εἰο ηὴλ ηε΄ Μαξηίνπ ὡο θαζὼο εὑξί-
ζθεηνλ εἰο ηὴλ ἀξρὴλ εἰο ηὸλ θαηξὸλ ηνῦ Ἀδάκ· ἀκὴ
ἐθεῖλνη κήηε ηὴλ ἀλέβαζαλ, κήηε ηὴλ ἐθαηέβαζαλ, ἀκὴ
ηὴλ ἄθεθαλ ἐθεῖ ὁπνῦ ηὴλ εὕξεθαλ εἰο ηὴλ θα΄
Μαξηίνπ, δηὰ ηὴλ αἰηίαλ ὁπνῦ εἴπνκελ ἀλσηέξσ· δηὰ λὰ
κὴλ πξνμελήζνπλ ιέγσ ζύγρπζηλ θαὶ δηαζπαζκὸλ εἰο ηὰ
κέξε θαὶ κέιε ηῆο ἖θθιεζίαο, ὡο θαζὼο ηὸ ἔπαζαλ νἱ
δηαθξηηηθώηεξνη ἐθείλσλ Λαηῖλνη· θαὶ δηὰ κίαλ ρξνλη-
θὴλ δηόξζσζηλ ἐμερσξίζζεζαλ θαὶ ἀπεθόπεζαλ θνληὰ
εἰο ηὰ ἄιια, θαὶ θαηὰ ηὸ θαιελδάξηνλ ἀπὸ ηὸ θαζόινπ
ζῶκα ηῆο ἖θθιεζίαο, ὡο ζρηζκαηηθνί, θαὶ αὐηάξεζθνη,
θαὶ αὐηνθέθαινη ὁπνῦ εἶλαη· δηὰ ηνῦην ιέγσ δὲλ
ἠκπνξνῦκελ ἡκεῖο λὰ παξαβαίλσκελ ηὴλ γλώκελ θαὶ
θξίζηλ ηῶλ ζείσλ ἐθείλσλ Παηέξσλ, λὰ πέζσκελ θαὶ
ἡκεῖο εἰο ηὸ αὐηὸ ἁκάξηεκα ηῶλ Λαηίλσλ· δηὰ λὰ κὴλ
ιάβσκελ εἰο ηὴλ ςπρὴλ καο ἀληὶ θέξδνπο δεκίαλ, ὡο νἱ
Λαηῖλνη" (΢εβαζηφο Κπκελίηεο33).
"Γηὰ ηνῦην ινηπὸλ κεηαβάιιεηαη ἡ κεηὰ ηὴλ ηα΄ πξώηε
παλζέιελνο ηνῦ Μαξηίνπ, ἂλ θαιὰ θαὶ εἶλαη κέη’
ἰζεκεξίαλ, κὲ ηὸ λὰ ἔξρεηαη θαὶ γίλεηαη πξὸ ηῆο θα΄
Μαξηίνπ, εἰο ηὴλ ὁπνίαλ εὑξίζθεην πξόηεξνλ ἡ ἰζε-
κεξία, κὴλ ἠκπνξνῦληεο ἡκεῖο λὰ κεηαζέζσκελ ηὸλ
ὅξνλ ηῶλ ζείσλ ἐθείλσλ Παηέξσλ, ἀκὴ θξαηνῦληεο
πάληνηε δηὰ ἰζεκεξηλὴλ ἡκέξαλ ηὴλ θα΄ Μαξηίνπ. Καὶ
δηὰ ηνῦην ἀθείλνληεο ηὴλ πξώηελ ἐθείλελ κέη’
ἰζεκεξίαλ παλζέιελνλ, δεηνῦκελ ηὴλ ἑμῆο δεπηέ-
33
Στο Ελλθνικι Αςπίσ..., ςελ. 77-78.

45
ξαλ παλζέιελνλ ὁπνῦ ἔξρεηαη ὕζηεξνλ ἀπὸ ηὴλ θα΄
Μαξηίνπ, κέζ’ ἣλ ινηπὸλ ἑνξηάδνκελ ηὸ ἅγηνλ Πάζρα,
ἐπεηδὴ βιέπνκελ πῶο δὲλ ἐηόικεζε κήηε ἡ πξώηε
΢ύλνδνο, κήηε ἡ δεπηέξα, κήηε ἡ ηξίηε, κήηε ἄιιε
θακία κήηε νἰθνπκεληθὴ κήηε ηνπηθή, κήηε ἡ
Ἀλαηνιηθὴ κήηε ἡ Γπηηθὴ ἖θθιεζία λὰ παξαζαιεύ-
ζνπλ ηὴλ ἰζεκεξηλὴλ ἡκέξαλ ἀπὸ ηὴλ θα΄ Μαξηίνπ. Ἀλ
θαιὰ θαὶ λὰ ηὴλ ἔβιεπαλ εἰο ηνὺο θαηξνὺο ησλ πῶο
ἐθαηέβαηλελ ἡ ἰζεκεξία θαηνιίγνλ ὀιίγνλ ὀπίζσ, ἕσο
θαὶ εἰο ηὴλ ηα΄ Μαξηίνπ, θαὶ δὲλ ἐπαξαλνκνῦζαλ ἑνξ-
ηάδνληεο ὁκνῦ κεηὰ ηὴλ δεπηέξαλ παλζέιελνλ ηὸ ἅγηνλ
Πάζρα, ἀιι’ νἱ λεώηεξνη Λαηῖλνη ἐθάλεζαλ δηαθξηηη-
θώηεξνη θαὶ ζνθώηεξνη θαὶ ηνικεξόηεξνη ἀπὸ ὅιαο ηὰο
ἁγίαο ἐθείλαο ΢πλόδνπο, θαὶ ἀπὸ ὅινπο ηνὺο ἁγίνπο
Παηέξαο ηῆο ἁγίαο ηνῦ Υξηζηνῦ ἖θθιεζίαο ἀλα-
ηνιηθνύο ηε θαὶ δπηηθνὺο, θαὶ ἔθακαλ ηὴλ
ηνηαύηελ δηόξζσζηλ ηῆο ἰζεκεξίαο, θνβνύκελνη κήπσο
θαὶ ἀζεηνῦληεο ηὴλ πξώηελ παλζέιελνλ κέη’ ἰζε-
κεξίαλ, θνιάζσζη ηὴλ ςπρήλ ησλ, ὡο θαζὼο
ἐθνιάζζεζαλ θαὶ ὅιαηο αἱ ΢ύλνδαηο, θαὶ πάληεο νἱ
ἅγηνη Παηέξεο ηῆο ἖θθιεζίαο, ὁπόζνη ἑόξηαδαλ ηὸ
ἅγηνλ Πάζρα, ἀζεηνῦληεο ηὴλ πξώηελ παλζέιελνλ κέη’
ἰζεκεξίαλ, θαὶ δεηνῦληεο ηὴλ δεπηέξαλ ἑμῆο παλζέ-
ιελνλ κεηὰ ηὴλ θα΄ Μαξηίνπ, δηὰ ηνῦην ἔιαβνλ θαὶ ηὸλ
κηζζόλ ηνπο δηὰ ηὴλ ηνηαύηελ δηόξζσζηλ, ἐθθνπέληεο
ἀπὸ ηὸ ἀξραῖνλ ζῶκα ηῆο ηνῦ Υξηζηνῦ ἐθθιεζίαο, θαὶ
ὑπνπεζόληεο ηνῖο ἐπηηηκίνηο ηῶλ ἁγίσλ ἐθείλσλ
΢πλόδσλ, θαὶ ηῶλ ἑμῆο ἁγίσλ Παηέξσλ ηῆο ἖θθιεζίαο
ἀλαηνιηθῶλ ηε θαὶ δπηηθῶλ, ὡο κὴ ηνῖο ἐθείλσλ ἴρλεζη
θαηαθνινπζνῦληεο, ἀιι’ αὐηνθεθάισο θαηλὴλ ὁδὸλ
ἑαπηνῖο ἐμεπξόληεο δηὰ ηὴλ αὐηνθέθαινλ αὐζεληείαλ

46
ηνῦ Πάπα, ηὴλ κεγίζηελ ηαύηελ θαὶ ςπρνζσηήξηνλ εὐ-
ζέβεηαλ ἑαπηνῖο ἐμεπξόληεο" (Γνζίζενο Ηεξνζνιχκσλ34).
"Ἄο ἞μεύξνπλ γὰξ [νἱ Λαηῖλνη], ὅηη θαὶ αἱ νἰθνπκεληθαὶ
ζύλνδνη, ὁπνῦ κεηὰ ηὴλ πξώηελ ἔγηλαλ, θαὶ νἱ ινηπνὶ
Παηέξεο, ἔβιεπνλ λαὶ θαὶ αὐηνὶ, ὡο ζνθνὶ ὁπνῦ ἤζαλ, π῵ο
ἐθαηέβε πνιὺ ἟ ἰζεκεξία· ἀιι’ ὅκσο δὲλ ἠζέιεζαλ λὰ
ηὴλ κεηαζέζνπλ ἀπὸ ηὴλ θα΄ Μαξηίνπ, ὁπνῦ ηὴλ εὗξελ ἟
α΄ ζύλνδνο, πξνηηκ῵ληεο πεξηζζόηεξνλ ηὴλ ζπκθσλίαλ
ηῆο ἖θθιεζίαο θαὶ ἕλσζηλ ἀπὸ ηὴλ ἀθξίβεηαλ ηῆο ἰζε-
κεξίαο, ἣηηο δὲλ πξνμελεῖ νὔηε εἰο ηὴλ εὕξεζηλ, ηνῦ ἐδηθνῦ
καο Πάζρα θ὾κκίαλ ζύγρπζηλ, νὔηε βιάβελ εἰο
ηὴλ εὐζέβεηαλ, κάιηζηα δὲ θαὶ πξνμελεῖ ἟ ἀθξίβεηα αὕηε
εἰο ηνὺο Λαηίλνπο δύσ κεγάιαο ἀηνπίαο, ηὸ λὰ ἑνξηάδνπλ
δει. ηὸ Πάζρα ἠ κεηὰ Ἰνπδαίσλ, ὅπεξ ἐλαληίνλ ἐζηὶλ εἰο
ηὸλ παξόληα ἀπνζηνιηθὸλ θαλόλα, ἠ πξὸ η῵λ Ἰνπδαίσλ.
Ὅηη δὲ πεξηζζόηεξνλ εὐαξεζηεῖηαη ὁ Θεὸο εἰο ηὴλ ηάμηλ
ηνῦ παζραιίνπ, θαὶ ἁπιῶο εἰπεῖλ, ηνῦ θαιαληαξίνπ ηνῦ
ἐδηθνῦ καο, παξὰ εἰο ηὴλ ἀθξίβεηαλ ηνῦ παζραιίνπ θαὶ
θαιαληαξίνπ ηῶλ Λαηίλσλ, θαλεξὸλ εἶλαη ἀπὸ ηὰ
ζαύκαηα ὁπνῦ ἔδεημε θαὶ δεηθλύεη ἕσο ηώξα δη΄
αὐηό" (Άγηνο Νηθφδεκνο ν Αγηνξείηεο35).
γ. ΢πλερίδνληαο, γηα λα πνιεκήζεηε ηηο ζέζεηο ηνπ Αγίνπ
πξ. Φισξίλεο θαη ησλ ζπλ απηψ Παηέξσλ (παξαπέκπεηε
ζε θείκελα ηνπ π. Θενδσξήηνπ θαη ηνπ π. Βαζηιείνπ
΢αθθά), θέξλεηε σο ζχκκαρφ ζαο ηνλ Άγην Νηθφδεκν!
Γξάθεηε: "ν άγηνο Νηθόδεκνο ζηελ εξκελεία ηνπ Ε΄
Απνζηνιηθνύ θαλόλα, ζηελ πξώηε ππνζεκείσζε δείρλεη
λα έρεη αληηδηακεηξηθά αληίζεηε ζέζε ιέγνληαο: «Σν λα
θάλεη ηηο ην Πάζρα κεηά ηεο 21ελ Μαξηίνπ σο θάκλνκελ
εκείο νη Γξαηθνί ή κεηά ηελ 11ελ Μαξηίνπ σο θάκλνπλ νη
Λαηίλνη δελ είλαη έγθιεκα. Σν λα ζρίζε όκσο ηελ
34
Αυτόκι, ςελ. 113-114.
35
Αυτ., ςελ. 147-148.

47
Δθθιεζίαλ είλαη ακάξηεκα αζπγρώξεηνλ»". Δπεηδή απηήλ
ηελ ςεπδή ζπκκαρία ηελ είρε επηθαιεζηεί ζην παξειζφλ
θαη ν π. Δπζχκηνο Σξηθακελάο (ηνλ νπνίν ζηελ ζθέςε
αθνινπζείηε), ζαο παξαπέκπσ ζε θείκελφ κνπ κε ηίηιν
"Ο Άγηνο Νηθόδεκνο θαη ν Ηεξόο Υξπζόζηνκνο απαληνύλ
ζηνλ π. Δπζύκην Σξηθακελά γηα ην Ζκεξνινγηαθό
Εήηεκα"36, ζην νπνίν ζα δείηε φηη ν Άγηνο Νηθφδεκνο
αλήθεη ζην ίδην ζηξαηφπεδν κε ηνλ Άγην πξ. Φισξίλεο
Υξπζφζηνκν, θαη ηνπο ζπλ απηψ, θαη φρη ζην αληίπαιν.
δ. Σν θνβεξφ είλαη φηη ακέζσο κεηά ηελ παξάζεζε ηνπ
Αγίνπ Νηθνδήκνπ αληηγξάθεηε ηελ ζέζε ηνπ αγηνκάρνπ
(πβξηζηνχ ηνπ Αγίνπ Νηθνδήκνπ) θαη ρπδαηνιφγνπ
Κσλζηαληίλνπ ΢ηακάθε (απφ ην άξζξν ηνπ «Ηνπιηαλφ
εκεξνιφγην θαη θνκπνζρνίλη»37). Γηά ηνπ ιφγνπ ην
αιεζέο παξαζέησ έλαλ αθφκε ζπγθξηηηθφ πίλαθα κε ην
ζρεηηθφ απφζπαζκά ζαο, θαη ην αληίζηνηρν απφζπαζκα
ηνπ ΢ηακάθε:

ΡΗΕΟ΢ ΢ΗΑΜΑΚΖ΢
Οη ρξηζηηαλνί ησλ πξψησλ αηψλσλ Οἱ ἀξραῖνη πνηκέλεο ηῆο ὀξζνδφμνπ
ἐθθιεζίαο ζηὴ ρξῆζη ηνῦ ὁπνηνπδήπνηε
ρξεζηκνπνηνχζαλ θαηά ηφπνπο ηξία πνιχ ἟κεξνινγίνπ ἦηαλ ηφζν νὐδέηεξνη, ὅζν νἱ
δηαθνξεηηθά κεηαμχ ηνπο εκεξνιφγηα. Σν Υξηζηηαλνὶ ζήκεξα εἶλαη νὐδέηεξνη ζηὴ
Ρσκατθφ, ην Διιεληθφ, θαη ην ρξῆζη ὁπνηαζδήπνηε κάξθαο
αὐηνθηλήηνπ. θαὶ ρξεζηκνπνηνῦζαλ θαηὰ
Αηγππηηαθφ. ΢ηα ειιεληθά ή ειιελφθσλα
ηφπνπο ηξία πνιὺ δηαθνξεηηθὰ
κέξε ρξεζηκνπνηνχζαλ ην εκεξνιφγην ἟κεξνιφγηα, ὅια ζρεδηαζκέλα ἀπὸ κὴ
ηνπ Μ. Αιεμάλδξνπ, ην Μαθεδνληθφ Υξηζηηαλνχο· ἑιιεληθφ, ῥσκατθφ,
αἰγππηηαθφ. ζηὰ ἑιιεληθὰ ἠ
κέρξη ηα ρξφληα ηνπ Βπδαληηλνχ
ἑιιελφγισζζα κέξε ρξεζηκνπνηνῦζαλ ηὸ
απηνθξάηνξα Ζξαθιείνπ (610-641 κ.Υ.). καθεδνληθὸ ἑιιεληθὸ ἟κεξνιφγην ηνῦ Μ.
Γη᾿ απηφ θαη ν άγηνο Ησάλλεο ν Ἀιεμάλδξνπ ηνὐιάρηζηνλ κέρξη ηὰ ρξφληα
Υξπζφζηνκνο (345 - 407) ζηελ νκηιία ηνῦ Βπδαληηλνῦ αὐηνθξάηνξνο
Ἡξαθιείνπ (610 - 641 κ.Υ.). γη᾿ αὐηὸ θη ὁ
ηνπ Δηο ην Γελέζιηνλ ηνπ Υξηζηνχ[12] Ἰσάλλεο ὁ Υξπζφζηνκνο (345 - 407)
κεηξάεη ηνπο δψδεθα κήλεο ηνπ έηνπο κε ζηὴλ ὁκηιία ηνπ Δἰο ηὸ γελέζιηνλ ηνῦ
ηα καθεδνληθά νλφκαηα ηνπο (Γίνο, Υξηζηνῦ (§ 4-5 PG 49,358) κεηξάεη ηνὺο
δψδεθα κῆλεο ηνῦ ἔηνπο κὲ ηὰ ἑιιεληθὰ -

36
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2016/11/blog-post_14.html (Βλζπε παράρτθμα, Κείμενο 3)
37
http://www.philologus.gr/2008-08-02-10-20-04/37--sp-736/293-2016-10-04-20-07-16

48
Απειιαίνο, Απδελαίνο θ.ι.π). Όκσο νη καθεδνληθὰ ὀλφκαηά ηνπο Γῖνο
Ἀπειιαῖνο Αὐδελαῖνο Πεξίηηνο Γχζηξνο
κήλεο ησλ ηξηψλ εκεξνινγίσλ δελ Ξαλζηθὸο Ἀξηεκίζηνο Γαίζηνο Πάλεκνο
ζπλέπηπηαλ αθξηβψο κεηαμχ ηνπο· ι.ρ. Λψηνο Γνξπηαῖνο Ὑπεξβεξεηαῖνο, νἱ
ζην καθεδνληθφ εκεξνιφγην νη 11 κήλεο ὁπνῖνη δὲλ ζπλέπηπηαλ ἀθξηβῶο κὲ ηνὺο
κῆλεο ἄιισλ ἟κεξνινγίσλ. ι.ρ. ζηὸ
είραλ απφ 30 εκέξεο θαη ν ηειεπηαίνο, ν
καθεδνληθὸ ἑιιεληθὸ ἟κεξνιφγην νἱ 11
Τπεξβεξεηαίνο είρε 35 κέξεο. Σν κῆλεο εἶραλ ἀπὸ 30 κέξεο θη ὁ ηειεπηαῖνο
εκεξνιφγην απηφ ζε 120 ρξφληα έραλε Ὑπεξβεξεηαῖνο εἶρε 35 κέξεο· γη᾽ αὐηὸ
θαὶ ιεγφηαλ Ὑπεξβεξεηαῖνο ἤηνη
έλαλ κήλα! Απηφ ην πνιχ αηειέο
Ὑπεξθεξεηαῖνο = ὁ κήλαο πνὺ
εκεξνιφγην ρξεζηκνπνηνχλ θη άιινη ὑπεξθέξεη, δειαδὴ ηὸ παξαηξαβάεη. ηὸ
Παηέξεο φπσο ν ζπγγξαθέαο ηνπ ἟κεξνιφγην αὐηὸ ζ᾽ 120 ρξφληα ἔραλε ἕλα
Παζράιηνπ Υξνληθνχ (γξάθηεθε γχξσ κῆλα. ηὸ ἴδην καθεδνληθὸ ἟κεξνιφγην
ρξεζηκνπνηνῦλ θη ἄιινη παηέξεο θαὶ
ζην 600 κ.Υ.). Ζ ειιελφγισζζε κάιηζηα θη ὁ ζπληάθηεο ηνῦ Παζραιίνπ
εθθιεζία ρξεζηκνπνηνχζε απηφ ην Υξνληθνῦ, πνὺ γξάθηεθε γχξσ ζηὸ 600.
εκεξνιφγην κέρξη ηα ρξφληα ηνπ Μ. ἟ ἑιιελφγισζζε ἐθθιεζία
ρξεζηκνπνηνῦζε ηὸ καθεδνληθὸ αὐηὸ
Φσηίνπ (9νο αη.). Μεηά ην 641 κ.Υ. ἟κεξνιφγην πεξίπνπ κέρξη ηὰ ρξφληα ηνῦ
κεξηθνί θαη κεηά ην 900 κ.Υ. φινη, Φσηίνπ (9νο αἰψλαο), ἀιιὰ κεηὰ ηὸ 641
άξρηζαλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ην Ρσκατθφ κεξηθνὶ ρξεζηκνπνηνῦζαλ θαὶ ηὸ ῥσκατθὸ
἟κεξνιφγην (ηὸ ἰνπιηαλὸ ἠ παιηὸ) κὲ ηὰ
Ηνπιηαλφ.
ιαηηληθὰ ὀλφκαηα κελῶλ Ἰαλνπάξηνο
Φεβξνπάξηνο Μάξηηνο Ἀπξίιηνο Μάηνο
Ἰνχληνο Ἰνχιηνο Αὔγνπζηνο ΢επηέκβξηνο
὆θηψβξηνο Ννέκβξηνο Γεθέκβξηνο, ρσξὶο
θαλεὶο λὰ δεκηνπξγῇ δήηεκα ἠ λὰ
παξηζηάλῃ ηὸλ ὀξζνδνμαξᾶ
παιαηνεκεξνινγίηε. γχξσ ζηὸ 900
ἐπηθξάηεζε ζησπεξῶο ὡο κνλαδηθὸ ηὸ
ιαηηληθὸ ἰνπιηαλὸ ἟κεξνιφγην (ηὸ παιηφ).
Γὲλ ἀιεζεχεη ὅηη ἟ Α΄ νἰθνπκεληθὴ
ζχλνδνο (325) ζέζπηζε λὰ ἑνξηάδεηαη ηὸ
πάζρα κφλν κὲ ηὸ ἰνπιηαλὸ ἟κεξνιφγην
(ηὸ παιηφ). αὐηὸ εἶλαη θαληαζίσζη θαὶ
ςέκκα κεξηθῶλ ἀκαζῶλ θαὶ θαλαηηθῶλ
γαπγηζηαξίσλ· ζεκεξηλὸο παξαηαμηαθὸο
κῦζνο· θαὶ ὡο ἐπηρείξεκά ηνπο εἶλαη
ἀπάηε· ηζαξιαηαληθὴ ἀπαηεσλία. ὁ Μ.
Ἀζαλάζηνο, ζχλεδξνο ηῆο Α΄
νἰθνπκεληθῆο ζπλφδνπ, ζηὰο
἗νξηαζηηθὰο ἖πηηνιάο ηνπ, κὲ ηὶο ὁπνῖεο
ἐπὶ 45 ρξφληα (328 - 373) θαη᾿ ἐληνιὴλ
ηῆο Α΄ νἰθνπκεληθῆο ζπλφδνπ ἐλεκέξσλε
Γελ είλαη αιήζεηα απηφ πνπ γξάθεηαη θάζε ρξφλν ὅιε ηὴ ρξηζηηαληθὴ
απφ ηνπο παιαηνεκεξνινγίηεο φηη ε Α΄ νἰθνπκέλε γηὰ ηὸ πνηά εἶλαη ἟
Οηθνπκεληθή ζέζπηζε λα ενξηάδεηαη ην ἟κεξνκελία ηνῦ πάζρα ηνῦ ἑπνκέλνπ
ἔηνπο, πάληνηε γξάθεη· «἖ζεῖο πνὺ εἶζηε
Πάζρα κε ην Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην. Ο Μ. ζ᾿ ἐθεῖλεο θη ἐθεῖλεο ηὶο ρῶξεο, ζὰ ηὸ

49
Αζαλάζηνο ζχλεδξνο θαη πξσηαγσληζηήο ἑνξηάζεηε ζηὶο ηφζεο ηνῦ ηάδε κελὸο ηνῦ
δηθνῦ ζαο ἟κεξνινγίνπ, θη ἐζεῖο πνὺ
ηεο Α΄ Οηθνπκεληθήο, ζηηο Δνξηαζηηθέο εἶζηε ζ᾿ ἐθεῖλεο θη ἐθεῖλεο ηὶο ρῶξεο, ζὰ
Δπηζηνιέο ηνπ, ηηο νπνίεο έζηειλε επί 45 ηὸ ἑνξηάζεηε ζηὶο ηφζεο ηνῦ ηάδε κελὸο
ρξφληα (328-373) ζηηο εθθιεζίεο γηα ηελ ηνῦ ἟κεξνινγίνπ ζαο, θη ἐζεῖο πνὺ εἶζηε
ζ᾿ ἐθεῖλεο θη ἐθεῖλεο ηὶο ρῶξεο, ζὰ ηὸ
εκεξνκελία ενξηαζκνχ ηνπ Πάζρα πάληα
ἑνξηάζεηε ζηὶο ηφζεο ηνῦ ηάδε κελφο
έγξαθε: «Δζείο πνπ είζηε ζε εθείλεο ηηο ζαο». θη ὁ ἴδηνο, ὅηαλ ἦηαλ ἐιεχζεξνο
ρψξεο ζα ην ενξηάζεηε ζηηο ηφζεο ηνπ ζηὴλ ἕδξα ηνπ, ηὸ ἑψξηαδε ζηὶο ηφζεο ηνῦ
κελὸο Φαξκνῦζη ηνῦ αἰγππηηαθνῦ
κελφο ηνπ δηθνχ ζαο εκεξνινγίνπ, θαη
἟κεξνινγίνπ, ἐλῷ, ὅηαλ ἦηαλ ἐμφξηζηνο
εζείο πνπ είζηε ζε εθείλεο ηηο ρψξεο ζα ην ζηὴ Γαιιία, ηὸ ἑψξηαδε ζηὶο ηφζεο
ενξηάζεηε ζηηο ηφζεο ηνπ κελφο ηνπ Ἀπξηιίνπ ηνῦ ιαηηληθνῦ ἟κεξνινγίνπ.
δηθνχ ζαο εκεξνινγίνπ…θ.ι.π.». Καη δηέθεξαλ δὲ ηὰ ἟κεξνιφγηα πνιὺ ἀθφκε
θαὶ ζηὸλ ἀξηζκὸ ηῶλ ἟κεξῶλ ηνῦ ἔηνπο
ν ίδηνο φηαλ ήηαλ ζηελ Αιεμάλδξεηα ην θαὶ ηῶλ κελῶλ.
εφξηαδε ζηηο ηφζεο ηνπ κελφο Φεξκνπζί
ηνπ Αηγππηηαθνχ εκεξνινγίνπ, ελψ φηαλ
ήηαλ εμφξηζηνο ζηε Γαιιία, ην εφξηαδε
ζηηο ηφζεο Απξηιίνπ ηνπ ιαηηληθνχ
εκεξνινγίνπ. Γηέθεξαλ δε ηα εκεξνιφγηα
πάξα πνιχ αθφκα θαη ζηνλ αξηζκφ ησλ
εκεξψλ ηνπ έηνπο θαη ησλ κελψλ.

Κφπηεζηε γηα ην Consensus Patrum, θ. Ρίδν, αιιά ηνπο

Παηέξεο ηεο επνρήο καο ηνπο αγλνείηε θαη - ην ρεηξφηεξν
- ηνπο πνιεκείηε, ζπληαζζφκελνο κε πξφζσπα πνπ νχηε
νξζφδνμε πίζηε, νχηε νξζφδνμν ήζνο έρνπλ, θαη ησλ
νπνίσλ ηηο ζέζεηο αληηγξάθεηε.
ε. Έξρνκαη ηψξα ζην κέξνο ηεο εξγαζίαο ζαο, πνπ αθνξά
ηα ηζηνξηθά ζηνηρεία γηα ηελ, πεξί ην Πάζρα,
ενξηνινγηθή αζπκθσλία, θαηά ηνπο πξψηνπο αηψλεο.
Γπζηπρψο ηα πεξηερφκελα ζηα ππνθεθάιαηα "Πξίλ ηελ
Α΄ Οηθνπκεληθή ΢ύλνδν", "Μεηά ηελ Α΄ Οηθνπκεληθή"
θαη "Σν ηέινο ηεο εκεξνινγηαθήο δηακάρεο", ηίπνηε
νπζηαζηηθφ δελ πξνζθέξνπλ ζηελ ζπδήηεζε πεξί ηνπ
Ζκεξνινγηθνχ, παξά κφλν ηα εζθαικέλα θαη απζαίξεηα
ζπκπεξάζκαηα πνπ βγάιαηε ζην ηέινο γηα λα δηθαην-
ινγήζεηε ηελ εκκνλή ζαο ζε κηα παξάλνκε Καηλνηνκία.
Πνηνο δηαθσλεί πσο ηνπο πξψηνπο αηψλεο δελ π-
50
πήξρε απφιπηε ενξηνινγηθή ζπκθσλία; Είλαη φκσο
άιιν πξάγκα ην φηη δελ ππήξρε αθφκε ενξηνινγηθή
ζπκθσλία, ιφγσ αζπλελλνεζίαο ή άιισλ παξαγφλησλ,
θαη άιιν πξάγκα ην λα κελ ππάξρεη πιένλ ενξηνινγηθή
ζπκθσλία επεηδή θάπνηνη ηελ θαηέζηξεςαλ γηα
πνλεξνχο ζθνπνχο, παξφιν πνπ επηηέινπο είρε
επηηεπρζεί θαη δηαηεξεζεί γηα πάλσ απφ 1000
ρξφληα! Δίλαη ηφζν δχζθνιν λα ην θαηαιάβεηε;
Με ιχπε κνπ ζαο ιέγσ πσο ηα ηζηνξηθά απηά ζηνηρεία
πνπ πξνζθνκίζαηε, κε ζθνπφ λα απνθαλζείηε πσο ην
πφηε ενξηάδεη θαλείο ην Πάζρα δελ έρεη θακία ζεκαζία,
δελ πεξίκελα λα ηα δσ ζε θείκελν νξζνδφμνπ (εξκε-
λεπφκελα κάιηζηα ηνηνπηνηξφπσο), αιιά ζε θείκελν
θάπνηνπ νηθνπκεληζηνχ κάιινλ, ν νπνίνο κε ηέηνηα
ζηνηρεία θαη επηρεηξήκαηα ζα πξνζπαζνχζε λα καο
πείζεη λα εγθαηαιείςνπκε ην Οξζφδνμν Παζράιην, πνπ
ζεσξνχκε, εκείο νη Οξζφδνμνη, αηψλην θαη ακεηαθίλε-
ην, αθνχ, ηνπο πξψηνπο αηψλεο, "νη Παηέξεο Αλαηνιήο
θαη Γύζεο παξαθάζνληαλ θαη ζπλαπνθάζηδαλ ώο κέιε ηεο
ΜΗΑ΢, ΑΓΗΑ΢ θαη ΚΑΘΟΛΗΚΖ΢ ΔΚΚΛΖ΢ΗΑ΢, ελώ
εόξηαδαλ ηελ κεγάιε ενξηή ηνπ Πάζρα ζε δηαθνξεηηθέο
εκεξνκελίεο". Πξαγκαηηθά, ζα ήζεια λα δσ ηί ζα
απαληνχζαηε εζείο ζε έλαλ ηέηνηνλ νηθνπκεληζηή πνπ ζα
αληέγξαθε ηα, βνιηθά γηα απηφλ, επηρεηξήκαηά ζαο. Γηαηί
εκείο ζα απαληνχζακε αθξηβψο απηά πνπ απαληνχκε ζε
ζαο!
Θα επαλέιζσ κε ηελ Γ΄ Απάληεζή κνπ ζην Γ΄ κέξνο ηεο
εξγαζίαο ζαο, ην νπνίν κφιηο είδα πσο δεκνζίεπζε ε
"Π.Π.".

Μεηά ηεο νθεηινκέλεο, πξνο φινπο, ελ Υξηζηψ αγάπεο

Νηθφιανο Μάλλεο

51
 Απάληεζε ζηνλ θ. Ι. Ρίδν πεξί ηνπ Ηκεξνινγηαθνχ
(Γ΄ 1)38
Αγαπεηέ θ. Ρίδν, κφιηο νινθιήξσζα ηελ κειέηε θαη ηνπ
γ΄ κέξνπο ηεο εξγαζίαο ζαο39 θαη μεθηλψ ακέζσο ηηο
παξαηεξήζεηο κνπ:
α. Γξάθεηε: "Έλα πνιύ δηαδεδνκέλν αιιά ηερλεηό
επηρείξεκα ησλ παιαηνεκεξνινγηηώλ, σο ππεξαζπηζηηθό
ηεο επαλάζηαζεο ηνπο, είλαη όηη ε εκεξνινγηαθή κεηαβνιή
ήηαλ ην πξώην βήκα ηνπ Οηθνπκεληζκνύ". Οη Παιαην-
εκεξνινγίηεο, θ. Ρίδν, δελ είκαζηε επαλαζηάηεο, αιιά
ζεκαηνθχιαθεο ηεο Οξζνδφμνπ Πίζηεσο. Ή κάιινλ
είκαζηε θαη επαλαζηάηεο, φρη φκσο ελάληηα ζηελ Πίζηε,
αιιά ελάληηα ζε εθείλνπο ηνπο Καηλνηφκνπο θαη
Φηιαηξεηηθνχο πνπ πξνζπαζνχλ λα ηελ θαηά-
ιχζνπλ θαηαιακβάλνληαο ζηαδηαθά, θνληά εθαηφ ρξφληα
ηψξα, ηνπο επηζθνπηθνχο ζξφλνπο κε ζθνπφ λα
πξνσζήζνπλ ηηο αηξεηηθέο θαηλνηνκίεο ηνπο. Δθείλνπο
δειαδή πνπ εζείο πνιεκάηε απφ ηε κία, γηα ηα
νηθνπκεληζηηθά ηνπο αλνίγκαηα, αιιά, απφ ηελ άιιε,
ηνπο πξνζθέξεηε κεγάιεο ππεξεζίεο, κε ηέηνηεο εξγαζίεο
πνπ δηθαηψλνπλ ηελ Καηλνηνκία ηνπο. Σν φηη δε ε
Ζκεξνινγηαθή Καηλνηνκία ηνπ 1924 ήηαλ ην πξψην ΔΝ
ΣΖ ΠΡΑΞΖ βήκα ηνπ Οηθνπκεληζκνχ δελ ακθηζβεηείηαη
απφ θαλέλαλ ζνβαξφ κειεηεηή. Άιισζηε θαη νη
πξσηεξγάηεο ηεο Καηλνηνκίαο, Μειέηηνο Μεηαμάθεο θαη
Υξπζφζηνκνο Παπαδφπνπινο, ππήξμαλ δηαβφεηνη
Οηθνπκεληζηέο!
΢πλερίδεηε ηζρπξηδφκελνο πσο ηελ άπνςε "όηη ε
εκεξνινγηαθή κεηαβνιή ήηαλ ην πξώην βήκα ηνπ
Οηθνπκεληζκνύ" δελ ηελ ζπλαληήζαηε "ζε θαλέλαλ
θείκελν ησλ πξώησλ είθνζη πέληε εηώλ ησλ πξσηα-
38
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/05/a-1.html
39
https://paterikiparadosi.blogspot.gr/2017/05/blog-post_900.html

52
γσληζηώλ παιαηνεκεξνινγηηώλ". Πξνο απφξξηςε ηεο
πνλεξήο απηήο ζεσξήζεσο ζαο (θαη ιέσ πνλεξήο δηφηη
δελ ππήξρε ηφηε αθφκε σο φξνο ν "Οηθνπκεληζκφο")
παξαζέησ ελδεηθηηθά θείκελα Παιαηνεκεξνινγηηψλ ησλ
πξψησλ, κεηά ηελ Καηλνηνκία, εηψλ, ζηα νπνία θαίλεηαη
φηη ζεσξνχζαλ ηελ εκεξνινγηαθή κεηαβνιή σο ην πξψην
βήκα πξνο ηελ έλσζε κε ηνπο αηξεηηθνχο (απηφ άιισζηε
είλαη ζηελ νπζία ηνπ ν Οηθνπκεληζκφο):
"὇ ἗ιιεληθὸο Λαόο, ὁ ηνζάθηο δείμαο ηὴλ ἀπέρζεηαλ
αὐηνῦ πξὸο ηὴλ ἕλσζηλ η῵λ Δθθιεζη῵λ , δηόηη
ἀληηιακβάλεηαη ὅηη ἕλσζηο ζεκαίλεη ὑπνδνύισζηλ εἰο
μέλελ ἖θθιεζίαλ, ἀπάξλεζηλ ηῶλ παξαδόζεώλ ηνπ, ὁ
Λαὸο ὅζηηο ἀληέζηε εἰο ηὴλ ἕλσζηλ εἰο ηὰο δεηλνηέξαο ηνπ
ἐζληθὰο πεξηζηάζεηο θαὶ πἱνζέηεζε ηὸ γλσζηὸλ ἐθεῖλν:
Καιιίηεξνλ θίδαξηλ Σνπξθηθήλ, παξά Σηάξαλ Παπη-
θήλ, ἐμεγείξεηαη θαὶ ζήκεξνλ ἀπεηιεηηθῶο ἀπαηηῶλ
ἐπάλνδνλ εἰο ηὸ παιαηὸλ ἡκεξνιόγηνλ"40.
"Ἀπνζρηζζείζεο (ἑνξηνινγηθ῵ο) ηῆο ἖θθιεζίαο ηῆο
἗ιιάδνο, θαηὰ ηὰ ἄλσ, ηνῦ Μεγάινπ ΢ώκαηνο ηῆο
὆ξζνδνμίαο, ἐδεκηνπξγήζε θαὶ ηὸ θαηὰ ζπλέπεηαλ ηνύηνπ
ἔηη ἀηνπώηεξνλ, ηὸ λὰ ἐνξηάδῃ δειαδὴ αὕηε ηὰο ἀθηλήηνπο
κεγάιαο ἑνξηὰο ηνῦ Υξηζηηαληζκνῦ κεηὰ η῵λ ἖θθιεζη῵λ
ηῆο Γύζεσο θαὶ νὐρὶ ζπγρξόλσο κεηὰ η῵λ ὆ξζνδόμσλ
Παηξηαξρείσλ θαὶ ἖θθιεζη῵λ, παξαζρνῦζα νὕησ εἰο
ηνὺο πνιινὺο ηὴλ ἐληύπσζηλ ὅηη ἀπεζρίζζε ηῆο
὆ξζνδνμίαο δηὰ λὰ πξνζεγγίζε πξὸο ηὴλ ἖θθιεζίαλ
ηῆο Γύζεσο"41.
"Σνηαῦηα ὄλησο θαηεηόικεζαλ ὁ Παηξηάξρεο Μειέηηνο
Μεηαμάθεο θαὶ ὁ Ἀξρηεπίζθνπνο Ἀζελ῵λ Υξπζόζηνκνο
Παπαδόπνπινο, νἱ δύν νὗηνη Λνύζεξνη ηεο ὁξζνδόμνπ
἖θθιεζίαο, νἵηηλεο ὑπὸ ηὸ πξόζρεκα ηνῦ ζπγρξνληζκνῦ
40
Άρκρο Ραλαιοθμερολογίτου με το ψευδϊνυμο Φωτειανόσ ςτθν εφθμερίδα ΣΚ΢ΙΡ ςτισ 13/1/1925.
41
Άρκρο του Ραλαιοθμερολογίτου δικθγόρου Κωνςταντίνου Αντωνιάδου ςτθν εφθμερίδα ΣΚ΢ΙΡ ςτισ
29/11/1926.

53
δὲλ ἐδεηιίαζαλ νὐδ' ἀπεξξίγεζαλ λὰ θαηαπαηήζσζηλ
ἀπνθάζεηο παλνξζνδόμσλ ΢πλόδσλ θαὶ θαὶ
Ἀπνζηνιηθνὺο θαὶ ΢πλνδηθνὺο Καλόλαο, ἵλα πξν-
ζεγγίζσζη πξὸο ηὰο ἖θθιεζίαο ηῆο Γύζεσο δηὰ ηῆο
ἡκεξνινγηαθῆο θαηλνηνκίαο ἐπὶ δηαζπάζεη ηῆο
὆ξζνδνμίαο θαὶ ἐπ' ἀζεηήζεη ηῆο αἰσλνβίνπ πξάμεσο ηῆο
Μηᾶο, Ἁγίαο, Καζνιηθῆο θαὶ Ἀπνζηνιηθῆο
἖θθιεζίαο ...Δἶλαη δὲ γλσζηὴ εἰο ηνὺο ἖θθιεζηαζηηθνὺο
Κύθινπο ἟ ἐθθιεζηαζηηθὴ δξᾶζηο η῵λ πξσηεξγαη῵λ ηῆο
἟κεξνινγηαθῆο θαηλνηνκίαο νἷνη εἶλαη ὁ Μειέηηνο
Μεηαμάθεο, θαὶ ὁ Υξπζόζηνκνο Παπαδόπνπινο, ἀξρεγνὶ,
θξίκαζηλ νἷο νἶδε Κύξηνο, ὁ κὲλ ηῆο ἖θθιεζίαο η῵λ
Ἀιεμαλδξέσλ, ὁ δὲ ηῆο ἖θθιεζίαο ηῆο ἗ιιάδνο. Οὔηνη
ἐθδησρζέληεο ἐθ ηῆο γεηλακέλεο θαὶ ζξεςακέλεο αὐηνὺο
἖θθιεζίαο η῵λ Ἱεξνζνιύκσλ, ἐπεθάζεζαλ ἐπὶ η῵λ
ζξόλσλ η῵λ ἗ιιεληθ῵λ ἖θθιεζη῵λ κὲ ηὸλ
ἀπξνθάιππηνλ ζθνπὸλ λὰ ὁδεγήζσζηλ αὐηὰο εἰο ηὸλ
ζπγρξνληζκόλ, δειαδὴ εἰο ηὸλ Καζνιηθηζκὸλ θαὶ ηὸλ
πξνηεζηαληηζκὸλ. ...΢θνπὸο η῵λ δύν κεγαιόζρεκσλ
἗ιιήλσλ Ἱεξαξρ῵λ εἶλαη ἡ ὁπσζδήπνηε πξνζέγγηζηο
ηῶλ δύν ἖θθιεζηῶλ ηῆο Ἀλαηνιῆο θαὶ ηῆο Γύζεσο κὲ
ηὴλ ζπζία ηῶλ ὀξζνδόμσλ ζεζκῶλ, θαὶ αἰσλνβίσλ
παξαδόζεσλ, ἃο θαζηέξσζαλ νἱ Ἅγηνη θαὶ Θενθόξνη
Παηέξεο εἰο ηὰο 7 Οἰθνπκεληθὰο ΢πλόδνπο, αἵηηλεο
ἀπνηεινῦζη ηὴλ ἀλσηέξαλ πλνὴλ ηῆο ὀξζνδνμίαο θαὶ ηὸ
ἀξίδεινλ ζέκλσκα ηῆο ἖θθιεζηαζηηθῆο ἟κ῵λ ὑκλσδίαο
θαὶ θηινινγίαο. Καὶ ὅηαλ ἟ ὆ξζόδνμνο ζεία ιαηξεία
ἀπνγπκλσζῇ ὅινπ αὐηνῦ ηνῦ ζείνπ ζεζαπξνῦ η῵λ
἖θθιεζηαζηηθ῵λ ὕκλσλ, νἵηηλεο ἀπνπλένπζηλ ζὺλ
ηῇ εὐσδίᾳ ηνῦ ζείνπ Πλεύκαηνο θαὶ ηὴλ ζπκήξε εὐσδίαλ
ηῆο ἖ιιεληθῆο ζνθίαο, ηόηε εὐθνιώηεξνλ ζὰ δύλαληαη νἱ
κεηαξξπζκηζηαὶ νὗηνη λὰ θάκσζη θαὶ κίαλ ἀβαξίαλ

54
πξὸο ηὸ κέξνο ηὸ δνγκαηηθὸλ, δηὰ ηὴλ ἕλσζηλ ηῶλ
἖θθιεζηῶλ"42.
"…ὁ πόιεκνο νὗηνο (ζ. ζ. Α΄ Παγθόζκηνο) ιόγῳ
ζπκκαρη῵λ η῵λ ἐκπνιέκσλ Κξαη῵λ ἞λάγθαζε ηνὺο
὆ξζνδόμνπο λὰ ζπκπξνζεύρσληαη εἰο ηὸ πνιεκηθὸλ
κέησπνλ θαὶ ηὰο ἖θθιεζίαο κεηὰ η῵λ θαθνδόμσλ Αἱξεηη-
θ῵λ θαὶ ΢ρηζκαηηθ῵λ, ηνπζ' ὅπεξ ἀπαγνξεύνπζηλ νἱ ζεῖνη
θαὶ ἱεξνὶ Καλόλεο, θαηὰ ηὴλ αὐζηεξὰλ θαὶ ἀθξηβῆ ἔλλνηαλ
ηῆο ὆ξζνδνμίαο. Σὸ ηνηνῦηνλ ὅπεξ ἐγέλεην θαη’ νἰθνλν-
κίαλ ιόγῳ η῵λ ἐκπνιέκσλ πεξηζηάζεσλ ἐλεζάῤῥπλε ηὸ
κεηαῤῥπζκηζηηθὸλ θαὶ λεσηεξηζηηθὸλ πλεῦκα ἐλίσλ
ῥεμηθειεύζσλ ἖θθιεζηαζηηθ῵λ ἀξρεγ῵λ θαὶ ὤζεζελ
αὐηνὺο εἰο ἖θθιεζηαζηηθὰο κεηαῤῥπζκίζεηο ἐπὶ ηῷ ζθνπῷ
λὰ πξνζεγγίζνπλ ἐθ παληὸο ηξόπνπ ηὴλ ὆ξζόδνμνλ
Ἀλαηνιηθὴλ ἖θθιεζίαλ πξὸο ηὰο ἖θθιεζίαο ηῆο
Γύζεσο. Σὴλ πξσηνβνπιίαλ εἰο ηάο ἖θθιεζηαζηηθὰο
ηαύηαο κεηαῤῥπζκίζεηο εἶρνλ δπζηπρ῵ο δύν Ἕιιελεο
Ἱεξάξραη, ὁ κὲλ Οἰθνπκεληθὸο Παηξηάξρεο ηόηε θαὶ εἴηα
Ἀιεμαλδξείαο ὑπὸ ηὴλ ἐπσλπκίαλ Μειέηηνο Μεηαμάθεο, ὁ
δὲ Ἀξρηεπίζθνπνο Ἀζελ῵λ ὑπὸ ηὴλ ἐπσλπκίαλ Υξπζό-
ζηνκνο Παπαδόπνπινο. Οἱ δύν νὕηνη θηιόδνμνη Κιεξηθνὶ
κὴ ἐθηηκήζαληεο δεόλησο ηὴλ δύλακηλ ηνῦ βαζένο ὀξζν-
δόμνπ πλεύκαηνο θαὶ ηὴλ κεγάιελ θαὶ ζείαλ ἀπνζηνιήλ, ἡλ
θέθηεηαη ἟ ὆ξζνδνμία δηὰ ηὴλ ἖θθιεζίαλ ηνῦ Υξηζηνῦ,
ἐλόκηζαλ ἐλ ηῇ ἀθειεῖ αὐη῵λ ζπλεηδήζεη θαὶ ἀβαζεῖ θξίζεη
ὅηη πξνζθέξνπζηλ ὑπεξεζίαλ εἰο ηὸλ ρξηζηηαληθὸλ θό-
ζκνλ πξνζεγγίδνληεο ἐθ παληὸο ηξόπνπ ηὴλ ὆ξζόδνμνλ
἖θθιεζίαλ πξὸο ηάο ἖θθιεζίαο ηῆο Γύζεσο, ἔζησ θαὶ
δηὰ ηῆο ζπζίαο ηνῦ ἀπέθζνπ ηῆο ὀξζνδνμίαο ζεζαπξνῦ εἰο
ηὸλ ὡο ρξπζὸλ ιάκπνληα ὀξείραιθνλ η῵λ Γπηηθ῵λ ἖θ-
θιεζη῵λ. Οὕησ ὁ Παηξηάξρεο Μειέηηνο ἐλ ζπλεξγαζίᾳ θαὶ

42
πρ. Φλωρίνθσ Χρυςόςτομοσ, Τὸ ἐκκλθςιαςτικόν ἡμερολόγιον ὡσ κριτιριον τῆσ Ὀρκοδοξίασ, Ι.Μ.
Ἁγ. Διονυςίου Ὀλφμπου *ς.ς. ἐκεὶ ἤταν ἐξορία ὁ ἀείμνθςτοσ+, 1-14/7/1935.

55
ζπλελλνήζεη πάλησο κεηὰ ηνῦ ζπκβνύινπ θαὶ ζπλεξγάηνπ
Αὐηνῦ Ἀξρηεπηζθόπνπ Ἀζελ῵λ ζπλεθάιεζελ θαηὰ Μάτνλ
ηνῦ 1923 ἐλ Κσλζηαληηλνππόιεη ἖θθιεζηαζηηθὸλ ΢πλέ-
δξηνλ, ὅπεξ θαὶ ἀπεθιήζεη θαθ῵ο παλνξζόδνμνλ, δηόηη εἰο
ηνῦην δὲλ ἀληεπξνζσπεύζεζαλ παξὰ κόλνλ αἱ ἖θθιεζίαη
ηῆο ἗ιιάδνο, ηῆο ΢εξβίαο θαὶ ηῆο Ῥνπκαλίαο θαὶ κάιηζηα
αἱ δύν ηειεπηαῖαη δηὰ ιατθ῵λ ἀληηπξνζώπσλ. Δἰο ηὸ
΢πλέδξηνλ ηνῦην ἔιακπνλ δηὰ ηῆο ἀπνπζίαο αὐη῵λ αἱ
὆ξζόδνμνη ἖θθιεζίαη ηῆο Ῥσζζίαο, ηῆο Κύπξνπ, ηνῦ
Θενβαδίζηνπ ὅξνπο ΢ηλᾶ, ηῆο Πνισλίαο θαὶ δὴ ηὰ ηξία
Παηξηαξρεῖα ηῆο Ἀλαηνιῆο, ἢηνη ηῆο Ἀιεμαλδξείαο, ηῆο
Ἀληηνρείαο θαὶ η῵λ Ἱεξνζνιύκσλ, πξνπηάζεζαλ ὑπὸ ηνῦ
Παλαγησηάηνπ πξνέδξνπ Κπξνῦ Μειεηίνπ νὐθ ὀιίγαη
἖θθιεζηαζηηθαὶ κεηαῤῥπζκίζεηο πξὸο ηὸλ ζθνπόλ,
ὅπσο πξνζαξκνζζῇ θαὶ ἡ ὆ξζόδνμνο ἖θθιεζία πξὸο
ηὰο ζπγρξνληζκέλαο θαὶ πξννδεπηηθὰο θνηλσληθὰο
ἀληηιήςεηο θαὶ εὐρεξαλζῇ νὕησ ἡ πξνζέγγηζηο Αὐηῆο
κεηὰ ηῶλ ἖θθιεζηῶλ ηῆο Γύζεσο… ἖μ ἄιινπ ἟ ἐθ
παληὸο ηξόπνπ ὡο ἐδειώζε ἐλ ηῶ ζρεδηαγξάκκαηη η῵λ
κεηαῤῥπζκίζεσλ πξνζέγγηζηο ηῶλ ἖θθιεζηῶλ θαζηζηᾷ
εὐζὺο ἐμ ἀξρῆο πξνθαλῆ κὲλ ηὸλ ἑλσηηθὸλ δῆινλ, ἀιιὰ
δηαθπβεύεη ηὸ ἀθξαηθλ῵ο ὀξζόδνμνλ πλεῦκα η῵λ ζρόλησλ
ηὴλ πξσηνβνπιίαλ ηνῦ ΢πλεδξίνπ, ἐλλννύλησλ βεβαίσο
δηὰ ηῆο θξάζεσο ηαύηεο ηὸ ἐπεῖγνλ ηῆο πξνζεγγίζεσο θαὶ
κὲ ηὴλ ζπζίαλ ἀθόκε η῵λ πξναησλίσλ θαὶ ζεπη῵λ ζεζκ῵λ
ηῆο ὆ξζνδνμίαο… Σὸ ἐλσηηθὸλ ηνῦην πξόγξακκα ὁ
Παηξηάξρεο Μειέηηνο ἔρσλ ὡο ζύκβνπινλ θαὶ ζπλεξγάηελ
θαὶ ηόλ πνηε Γηδάζθαιόλ ηνπ, ηὸλ ὁκόθξνλα Ἀξρηεπί-
ζθνπνλ Ἀζελ῵λ ηὸλ θ. Υξπζόζηνκνλ, ὡο ἔθζεκελ
εἰπόληεο, ἤξμαην ἀπὸ ηῆο πξνζαξκνγῆο ηνῦ ὆ξζνδόμνπ
἖θθιεζηαζηηθνῦ ἡκεξνινγίνπ πξὸο ηὸ Γξεγνξηαλόλ"43.

43
πρ. Φλωρίνθσ Χρυςοςτόμου, Ὑπόμνθμα ἀπολογθτικὸν ὑπὲρ ἀναςτθλϊςεωσ τοῦ Ρατρίου
Ἐκκλθςιαςτικοῦ Ἡμερολογίου - 1945.

56
Βιέπεηε ινηπφλ πσο φπνηα επηρεηξεκαηνινγία γξάθηεθε
ηφηε, ΓΔΝ αθνξνχζε κφλν ην εκεξνιφγην θαη ηελ
εκεξνινγηαθή κεηαβνιή, αιιά θαιψο αληειήθζεζαλ φηη
απηή εμππεξεηεί άιινπο ζθνπνχο!
Πξέπεη φκσο λα γλσξίδεηε θαη θάηη αθφκε. Αθφκε θαη
ζέκα Πίζηεσο λα κελ ππήξρε, ε Απνηείρηζε δηθαην-
ινγείηαη αθφκε θαη γηα κε δνγκαηηθνχο ιφγνπο
(παξάβαζε Ηεξψλ Καλφλσλ, θαηαζηξαηήγεζε Παξαδφ-
ζεσλ θιπ.).
β. Γξάθεηε πσο θαλείο δελ αληέδξαζε γηα ηελ Δγθχθιην
ηνπ 1920 θαη γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ Αγγιηθαλψλ ην
1922, ελψ αληέδξαζαλ γηα ην Ζκεξνιφγην. Οη ρηιηάδεο
απινί άλζξσπνη πνπ αληέδξαζαλ ην 1924, θ. Ρίδν, δελ
είραλ θακία ηδέα γηα ηελ Δγθχθιην ηνπ 1920 (εδψ θαιά
θαιά νχηε νη εθθιεζηαζηηθνί ηαγνί δελ ηελ γλψξηδαλ),
νχηε γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ Αγγιηθαλψλ (γεγνλφο πνπ
δελ δηαηπκπαλίζηεθε άιισζηε), ε νπνία έγηλε ζε κηα
επνρή πνπ ην ελδηαθέξνλ ηνπ θφζκνπ ήηαλ ζηξακκέλν
ζηελ κεγάιε ηξαγσδία ηεο Μηθξαζηαηηθήο Καηαζηξν-
θήο. Απηφ φκσο δελ ζεκαίλεη πσο ην αηζζεηήξην ηνπο
δελ ηνπο πιεξνθνξνχζε γηα ηηο ελσηηθέο πξνζέζεηο ησλ
Καηλνηφκσλ. Γη' απηφ θαη φηαλ ην Νέν Ζκεξνιφγην
εθαξκφζηεθε ζε θάζε γσληά ηεο Διιάδνο κε ηε βία
(φπσο κε ηε βία πξνζπαζεί λα ζηεξεσζεί θάζε πξάμε πνπ
δελ είλαη νξζφδνμε) ηνπο αλάγθαζε λα ιάβνπλ ζέζε θαη
φζνη παξέκεηλαλ ζηελ γλεζία Οξζνδνμία δηαηπκπάληζαλ
πξνθεηηθά "καο θξάγθεςαλ!".
γ. Αθνχ γξάθεηε πσο ην 1923 νη Παπηθνί απέξξηςαλ ηελ
Δγθχθιην ηνπ 1920 επηζεκαίλεηε εηξσληθά: "Κη όκσο έλα
ρξόλν κεηά ιακβάλεη ρώξα ην ΢ρίζκα κε αηηία ππνηίζεηαη
ηελ εθαξκνγή ηεο εγθπθιίνπ ηνπ 1920 ζε ό,ηη αθνξά ηελ
ενξηνινγηθή πξνζέγγηζε κε ηνπο παπηθνύο, ηελ νπνία νη
παπηθνί απέξξηςαλ!". Καη φκσο, θ. Ρίδν, ε Δγθχθιηνο ηνπ

57
1920 δελ κηιάεη γηα ενξηνινγηθή πξνζέγγηζε κε ηνπο
παπηθνχο κφλν, αιιά "παζψλ ησλ Εθθιεζηψλ" (βι.
Αγγιηθαλνχο θαη άιινπο Πξνηεζηάληεο). Καη ηί αλ ηφηε
νη Παπηθνί ηελ απέξξηςαλ; Μήπσο αξγφηεξα (κε ηελ Β΄
Βαηηθάλεην) δελ ηελ απνδέρηεθαλ;
δ. Αλαξσηηέζηε γηαηί λα ζεσξείηαη σο πξνδνζία ηεο
Πίζηεσο ε ενξηνινγηθή ζπκπφξεπζε κε ηνπο αηξεηηθνχο
ηεο Γχζεσο κεηά ην 1924, αιιά λα κε ζεσξείηαη σο
πξνδνζία ε ζπκπφξεπζε απηή απφ ην ΢ρίζκα ηνπ 1054
σο ην 1582. Μα θαιά, θ. Ρίδν, είλαη ην ίδην λα
ππάξρεη ζχκπησζε ησλ ενξηψλ Οξζνδφμσλ θαη
αηξεηηθψλ κε ην λα επηδηψθεηαη, δηά κεηαξξπζκί-
ζεσο, ν ζπλενξηαζκφο;
Αλ είραηε κειεηήζεη θαιψο ηελ πεξί ηνπ Ζκεξνινγηαθνχ
θηινινγία ζα βιέπαηε φηη απηφ ην ζνθηζηηθφ επηρείξεκα
είρε ρξεζηκνπνηήζεη θαη ν πξσηεξγάηεο ηεο Ζκεξνιν-
γηαθήο Καηλνηνκίαο ηνπ 1924 Υξπζφζηνκνο Παπαδφ-
πνπινο, ν νπνίνο έγξαθε: "Π῵ο νἱ κεηὰ ηὸ ΢ρίζκα ηνῦ
1054 Παηέξεο ἟κ῵λ, ἐπὶ πἐληε πεξίπνπ αἰώλαο κέρξη ηνῦ
1583, δειαδὴ πξὸ ηνῦ Γξεγνξηαλνῦ ἟κεξνινγίνπ,
ζπλεώξηαδνλ κεηὰ η῵λ Λαηίλσλ πάζαο ἀλεμαηξέησο ηὰο
ἑνξηάο;". Ο θιεηλφο Ηεξάξρεο Υξπζφζηνκνο Καβνπξίδεο
φκσο ηνλ θίκσζε γξάθνληάο ηνπ πσο εθείλνπο ηνπο
πέληε αηψλεο "νὐρὶ ἟κεῖο νἱ ὆ξζόδνμνη, ἀιι' νἱ Λαηῖλνη
ἑνξηάδνπζη ηὰο ἑνξηὰο ηαύηαο κεζ' ἟κ῵λ η῵λ
὆ξζνδόμσλ· δηόηη ἄιιν εἶλε ηὸ λὰ ἀθήζσζηλ νἱ
὆ξζόδνμνη ηὰο ἰδίαο ἟κέξαο η῵λ ἑνξη῵λ θαηὰ ηὴλ ηάμηλ
ηὴλ ἀλέθαζελ θξαηνῦζαλ ἐλ ηῇ ἖θθιεζίᾳ θαὶ λὰ
ἀθνινπζήζσζη ηὴλ ηάμηλ η῵λ Λαηίλσλ θαὶ η῵λ
Γηακαξηπξνκέλσλ εἰο ηὰο ἑνξηίνπο ἟κέξαο, ηνῦζ' ὅπεξ
ἔπξαμελ ὁ Μαθαξηώηαηνο, θαὶ ἄιιν εἶλε λὰ ἔιζσζηλ νἱ
Λαηῖλνη θαὶ Πξνηεζηάληαη κεζ' ἟κ῵λ η῵λ ὆ξζνδόμσλ λὰ
ἑνξηάδσζηλ, ὁπόηε νὐδεκίαλ ἟κεῖο ὑπέρνκελ, θαηὰ ηὸ
58
πλεῦκα η῵λ Καλόλσλ, δηὰ ηὸλ ηνηνῦηνλ ζπλενξηαζκὸλ,
εὐζύλελ θαὶ θαηάθξηζηλ"44.
ε. Αλαθεξφκελνο ζηηο απνθάζεηο ησλ Παλνξζνδφμσλ
΢πλφδσλ ηνπ Η΢Σ΄ αηψλνο καο ιέηε πσο απηέο
θαηαδίθαζαλ ηελ Ζκεξνινγηαθή Καηλνηνκία ηνπ 1582
απνθιεηζηηθά επεηδή έζηγε ην Παζράιην. Απηφ είλαη ε
κηζή αιήζεηα. Ο ιφγνο πνπ θαηαδηθάζηεθε ην
Γξεγνξηαλφ Ζκεξνιφγην δελ είλαη κφλν επεηδή έζηγε ην
Παζράιην, αιιά θαη επεηδή πξνθάιεζε αλαηαξαρή,
ζθαλδαιηζκφ θαη δηαηξέζεηο ζηνπο Οξζνδφμνπο.
Αο δνχκε ηα επίζεκα εθθιεζηαζηηθά θείκελα ηεο επνρήο:
"Οὐ γάξ ἀγλννῦκελ ὅζα ζθάλδαια ἔρνπζη γελέζζαη δηὰ
ηὰ λέα ηαῦηα ὡξνιόγηα... Δἰ νὖλ ζπλέβε ηνῦην πνηε,
ζθῆςίλ ηηλα ηὰ λέα εἶρνλ ὡξνιόγηα. ἖πεί δὲ ηῇ ράξηηη ηνῦ
Θενῦ κέρξη ηνῦ λῦλ παιαηᾷ ηε θαὶ λέᾳ Ρώκε θαι῵ο ηὸλ
ἕλα Υξηζηόλ ἅπαμ ηνῦ ἐληαπηνῦ ζπλεώξηαδελ, ὡο ἅπαμ
αὐηνῦ παζόληνο, ηίλνο ἕλεθα ἡ ζύγρπζηο αὕηε θαὶ ηό
παγθόζκηνλ ζθάλδαινλ ηῶλ ἀθνπνκέλσλ δέθα ἡκε-
ξῶλ; ...῞Οζελ νὐδὲ κεηαηξέπεηλ δεῖ ηὸλ η῵λ Ἁγίσλ
Παηέξσλ θαλόλα θαὶ θαηλνηνκεῖλ θαὶ εἰο αἰηίαλ ζηάζεσο
ηάο Υξηζηνῦ ἖θθιεζίαο θηλεῖλ"45.
"Σὸ κεξηθῶο δηαδέρεζζαη ηὴλ δηόξζσζηλ ζθάλδα-
ινλ ἐξγάδεηαη ηνῖο ινηπνῖο"46 [Απηό απάληεζε ν Ηεξεκίαο
ζηελ πξόηαζε ηνπ Πάπα λα δερζεί έζησ θαη κόλν ε
Δθθιεζία ηεο Κσλζηαληηλνππόιεσο ην λέν εκεξνιόγην - ν
Καηλνηόκνο ηνπ 1924, Υξπζόζηνκνο Παπαδόπνπινο αλ
θαη απέθπγε ηνλ ζθόπειν ηεο αιιαγήο ηνπ Παζραιίνπ, ελ
ηνύηνηο πξνζέθξνπζε ζηνλ βξάρν απηό, ηεο κε νκνθώλνπ
κεηαξξπζκίζεσο].

44
Άπαντα, τόμ. αϋ, ςελ. 282.
45
Από τθν Επιςτολι Κωνςταντινουπόλεωσ Ιερεμίου προσ τον Δόγθ τθσ Βενετίασ, Φεβρουάριοσ 1583
ςτο Διπλοφσ πζλεκυσ..., ςελ. 61-63.
46
Από τθν Επιςτολι Κωνςταντινουπόλεωσ Ιερεμίου προσ τον Ράπα Γρθγόριο, Αφγουςτοσ 1583 ςτο
Διπλοφσ πζλεκυσ..., ςελ. 206.

59
"἖πεηδὴ θαὶ πάιηλ ἟ ἐθθιεζία ηῆο πξεζβπηέξαο Ῥώκεο,
ἅηε θαηλνηνκίαηο ραίξνπζα, ηνῖο πεξὶ αὐηὴλ ἀζηξνλόκνηο
ἀπεξηζθέπησο ζπλήλεζε θαὶ κεηέζεην ηὰ θαι῵ο πεξὶ ηνῦ
ἱεξνῦ Πάζρα ηνῖο ρξηζηηαλνῖο ηεινύκελα ηὰ ἀπὸ ηῆο ἁγίαο
θαὶ νηθνπκεληθῆο ζπλόδνπ ηηε΄ ζενθόξσλ παηέξσλ
νξηζζέληα, παξά ηε η῵λ ινηπ῵λ ζπλόδσλ θπξσζέληα,
ζηεξγόκελα δὲ παξὰ η῵λ ἁπαληαρνῦ γῆο ρξηζηηαλ῵λ θαὶ
ἑνξηαδόκελα ὡο ὥξηζαλ, ηνύηνπ δὲ ἕλεθα ζθαλδάισλ
γίλεηαη αίηία... θαθ῵ο δὲ παξὰ η῵λ λῦλ ἀζηξνλόκσλ
ηῆο παιαηᾶο Ῥώκεο ἀθῃξέζεζαλ αἱ δέθα ἟κέξαη παξὰ
ηνῦ ὆θησβξίνπ κελὸο· πξὸο ηνῖο ἄιινηο γὰξ θαὶ
ζύγρπζηλ ἐλ ἑαπηῷ πεξηέρεη ηὸ λένλ αὐηὸ ὡξνιόγηνλ θαὶ
ἀλαηξνπὴλ ἀλαζεσξνύκελνλ... βέιηηνλ ὃ ἤλ αὐηνῖο κὴ
θαὶλνηνκεῖλ θαὶ ηνηαῦηα κεηαπνηεῖλ, θαὶ ηαῖο ἐθθιεζίαηο
Υξηζηνῦ ζηάζεσο νύ κεηξίαο γίλεζζαη πξνμέλνπο"47.
"Σὸ γὰξ θαιαλδάξηνλ ηὸ Γξεγνξηαλὸλ νὐ κόλνλ
ἀδηόξζσηὸλ ἐζηη θαὶ ἔμσ η῵λ θαλόλσλ η῵λ
παηέξσλ, ἀιιὰ θαὶ ζπγρύζεηο θαὶ ζθάλδαια γελλᾷ θαὶ
ηὰο πνιηηείαο εἰο ζηάζηλ ἐγείξεη"48.
"἖μ νὗ γὰξ ἐμεδόζε ηὸ Καιελδάξηνλ ηὸ Γξεγνξηαλὸλ ἄιιν
νἷνλ κῆινλ ἔξηδνο ηὴλ νἰθνπκέλελ ἐηάξαμε θαὶ ρεηκὼλ
ηηο αἰθλίδηνο θαηέιαβε ηὴλ ὑπ’ νὐξαλὸλ".
Επνκέλσο παξφιν πνπ ε Ηκεξνινγηαθή Καηλνηνκία
ηνπ 1924 δελ ήηαλ αθξηβψο ίδηα κε ηελ Ηκεξνινγηαθή
Καηλνηνκία ηνπ 1582 (αθνχ ζηελ πξψηε ππήξρε κελ
αιιαγή ηνπ Ηκεξνινγίνπ, ρσξίο λα ζηγεί άκεζα ην
Παζράιην), ελ ηνχηνηο είλαη αθξηβψο ίδηα ηφζν σο
πξνο ηνλ ζθνπφ λα εμππεξεηήζεη κηα αίξεζε (ην 1582
ηνλ Παπηζκφ, ην 1924 ηνλ Οηθνπκεληζκφ), φζν θαη σο
πξνο ην απνηέιεζκά ηεο (ζθάλδαια, αλαηαξαρέο,
47
Από τθν Συνοδικι Επιςτολι Κωνςταντινουπόλεωσ Ιερεμίου προσ τουσ Αρμενίουσ, 20/11/1583 ςτο
Διπλοφσ πζλεκυσ..., ςελ. 67, 71.
48
Από τθν Κανονικι Επιςτολι Αλεξανδρείασ Μελετίου Ρθγά προσ τον Λεοντοπόλεωσ Γεδεϊν, 1597
ςτο Διπλοφσ πζλεκυσ..., ςελ. 186.

60
πξφθιεζε ζρίζκαηνο). Γη' απηφ θαη είλαη
θαηαδηθαζηέα.
ζη. ΢πλερίδεηε γξάθνληαο ηα εμήο: "Ο πεξηζέβαζηνο ηνπ
παηξίνπ αξρηκ. Υξπζόζηνκνο ΢πύξνπ – όπσο θαη πνιινί
άιινη – γξάθεη όηη νη ΢ύλνδνη ηνπ 1583, 1587, 1593
«είραλ αθνξίζεη πάληαο όζνπο ζα εδέρνλην ηελ
γξεγνξηαλήλ κεηαξύζκηζηλ», όκσο ε ΢ύλνδνη δελ
απνθάζηζαλ ηίπνηα ηέηνην".
Πξψηνλ, φπσο θαίλεηαη απφ ην βηβιίν ηνπ αεηκλήζηνπ
Γέξνληνο Υξπζνζηφκνπ, ζην νπνίν παξαπέκπεηε, ην φηη
νη ΢χλνδνη ηνπ Η΢Σ΄ αηψλνο είραλ αθνξίζεη φζνπο ζα
δερφληνπζαλ ηελ γξεγνξηαλή κεηαξξχζκηζε δελ "ην
γξάθεη" ν Γέξνληαο, αιιά ε Μεγάιε Διιεληθή
Δγθπθινπαίδεηα.

Γεχηεξνλ, ην αλ απνθάζηζαλ θάηη ηέηνην νη ΢χλνδνη ή

φρη, δελ ζα καο ην πεη νχηε ε Μεγάιε Διιεληθή
Δγθπθινπαίδεηα κφλν, νχηε εζείο, θαη κάιηζηα ρσξίο
παξαπνκπέο. Θα αλαηξέμνπκε ζηηο πεγέο γηα λα ην
κάζνπκε. Αο ηηο δνχκε:

61
1. "Παηξηαξρεύνληνο ηνύηνπ ηνῦ Ἱεξεκίνπ, ΢ύλνδνο
Μεηξνπνιηη῵λ ζπλήρζε ἐλ Κσλ/πόιεη ηῶ 1583, ἐπηδεκεύ-
ζαληνο θαί ΢ηιβέζηξνπ ηνῦ Ἀιεμαλδξείαο, ἣηηο θαηαθξίλα-
ζα ηό θαηλνηνκεζέλ ὑπό Γξεγνξίνπ ηνῦ Ρώκεο Καιελδά-
ξηνλ, δέλ ηό ἐδέρζε, θαηά ηήλ αἴηεζηλ η῵λ Λαηίλσλ"49.
2. "἖λ Κσλζηαληηλνππόιεη ζπλαζξνηζζέληεο νἱ παηέξεο,
η῵λ ηεηηάξσλ παξόλησλ παηξηαξρ῵λ, η῵λ κὲλ
αὐηνπξνζώπσο, η῵λ δὲ δη’ ἐπηηξόπσλ, ζπλνδηθ῵ο
ἀπεθῇλαλην ζηεξεὰλ κέλεηλ ηὴλ η῵λ παηέξσλ ηνῦ
παζραιίνπ κέζνδνλ, θαὶ ἀπεδνθίκαζαλ ηὴλ ηνῦ
γξεγνξηαλνῦ θαιαλδαξίνπ θαηλνηνκίαλ" . 50

3. "὇κνίσο θαηά ηό 1587 ζπλεθξνηήζε ΢ύλνδνο ἐλ

Κσλ/ιεη, ἐλ ἥ παξόλησλ Ἱεξεκίνπ ηνῦ Β΄, Μειεηίνπ ηνῦ
Πεγᾶ θαί ηνῦ Ἱεξνζνιύκσλ ΢σθξνλίνπ θαηεθξίζε ηνῦ
ἧκεξνινγίνπ ἟ δηόξζσζηο ὡο ἐπηζθαιήο θαί νὐθ
ἀλαγθαία, πξόμελνο δέ κᾶιινλ πνιι῵λ θηλδύλσλ"51.
4. "Γίλεηαη θαὶ δεπηέξα ΢ύλνδνο ἐλ ηῇ Κσλ-
ζηαληηλνππόιεη, παξόληνο ηνῦ Οἰθνπκεληθνῦ Παηξηάξρνπ
ηνῦδε ηνῦ Ηεξεκίνπ, ηνῦ Αιεμαλδξείαο Μειεηίνπ ηνῦ Πεγᾶ
θαὶ ηνῦ Ηεξνζνιύκσλ ΢σθξνλίνπ, θαὶ ἀπέβα-
ινλ ζπλνδηθ῵ο ηὴλ ὑπὸ ηνῦ πάπα Γξεγνξίνπ ηνῦ ΗΓ
γελνκέλελ δηόξζσζηλ ηνῦ Αγίνπ Πάζρα, ὡο ἐπηζθαιῆ, ὡο
κὴ ἀλαγθαίαλ, ὡο πξόμελνλ πνιι῵λ ζθαλδάισλ εἰο πάληα
ηὰ ρξηζηηαληθὰ ἔζλε"52.
"Γέθαηνλ θαί ηειεπηαῖνλ (ζ. απνθάζηζε ε ΢χλνδνο ηνπ
1593) ἵλα ηό Πάζρα γίλεηαη θαζώο ηό ἐδηώξηζελ ἟ πξώηε
ζύλνδνο θαί ηό λένλ θαιεληάξηνλ ηό ἐπηλνεζέλ παξά η῵λ
Λαηίλσλ λά ἀλαζεκαηίδεηαη"53.

49
Μελζτιοσ Ακθνϊν, Εκκλθςιαςτικι Ιςτορία, τόμοσ Γϋ, Βιζννθ, 1784, ςελ. 402.
50
Μελζτιοσ Ρθγάσ, Διπλοφσ πζλεκυσ..., ςελ. 97.
51
Φιλάρετοσ Βαφείδθσ, Εκκλθςιαςτικι Ιςτορία, τόμοσ Γϋ, μζροσ Αϋ, Κωνςταντινοφπολθ, 1912, ςελ.
125.
52
Ακανάςιοσ Κομνθνόσ Υψθλάντθσ, Τα μετά τθν Άλωςιν, Κωνςταντινοφπολθ, 1870, ςελ. 113.
53
Δοςίκεοσ Ιεροςολφμων, Ανάλεκτα Ιεροςολυμιτικισ ςταχυολογίασ, τόμοσ Αϋ, Ρετροφπολθ, 1891,
265-266.

62
"Σνῦην κὀλνλ ἐξνῦκελ, ὅηη βαξπηάηνπ ἐπηθεηκέλνπ ηνῖο
παξαβαίλνπζηλ ηὰο παηξώαο παξαδόζεηο ἐπηηηκίνπ, ὅπεξ
἟ Ἁγησηάηε ΢ύλνδνο ἟ ἐλ Κσλζηαληηλνππόιεη ἔλαγρνο
δησξίζαην, θαὶ ἟κεῖο ηαὐηὰ ζπκςεθίδνκελ. Μείλεηε νὖλ
θαὶ ἟κεῖο ζηεξενὶ θαὶ ἀθιόλεηνη, κὴ εἰο βάξνο πέζεηε
ἀθόξεηνλ. ὇ δὲ ηαξάζζσλ ἟κᾶο, θαηὰ ηὸλ Ἀπόζηνινλ,
βαζηάζεη ηὸ θξῖκα"54.
Βαξχηαην επηηίκην ζε απηνχο πνπ παξαβαίλνπλ ηηο
πάηξηεο παξαδφζεηο φξηζε ε Παλνξζφδνμνο ΢χλνδνο, καο
ιέεη ν ζπκκεηέρσλ ζε απηήλ - θαη ςπρή απηήο, θαηά
ηνπο εηδηθνχο55 - Άγηνο Μειέηηνο Πεγάο.
Βεβαίσο, εζείο νη ζεκεξηλνί Νενεκεξνινγίηεο, θ. Ρίδν,
δελ είζηε "ελεξγεία" αλαζεκαηηζκέλνη, αιιά "δπλάκεη",
βξίζθεζηε δειαδή ππφ ην αλάζεκα, ην νπνίν, θαηά ηνπο
Αγίνπο, ελεξγείηαη ζε θάζε επνρή απφ ΢χλνδν δψλησλ
επηζθφπσλ.
δ. Δξρφκαζηε ηψξα ζε κηα κεγάιε ηζηνξηθή αλαθξίβεηα,
κε ηελ νπνία αδηθείηε θαηάθνξα ηελ αγία κλήκε ηνπ
Παηξηάξρνπ Ηεξεκίνπ, ηνλ νπνίν βγάιαηε πξνδφηε κε
αληζηφξεηα θαη απζαίξεηα ζπκπεξάζκαηα. Καί ηί
θέξλεηε σο ηεθκήξηα ηεο δήζελ πξνδνζίαο ηνπ; Σα θαηά
ησλ Οξζνδφμσλ κέηξα πνπ ζέζπηζε ν Πάπαο Κιήκεο ν
Ζ΄ ην 1595, ηα νπνία ηάρα ν Ηεξεκίαο ηα απνδέρηεθε!
Πξηλ ηνμεχζεηε φκσο απηήλ ηελ αλππφζηαηε θαηεγνξία
ζα έπξεπε λα είραηε ππφςηλ ζαο φηη:
1. Οη θαηά ησλ Οξζνδφμσλ ελέξγεηεο ησλ Παπψλ, ζαλ
απηέο πνπ πεξηγξάθεηε, δελ μεθίλεζαλ ην 1595, αιιά
απφ ηελ αξρή ηεο Φξαγθνθξαηίαο ζηελ πεξηνρή (1204)
θαη νη Οξζφδνμνη, απφ ηνλ Παηξηάξρε κέρξη ηνλ
ηειεπηαίν πηζηφ, δελ έπαπζαλ ζηηγκή λα ακχλνληαη
ελαληίνλ απηψλ.

54
Μελζτιοσ Ρθγάσ, Διπλοφσ πζλεκυσ..., ςελ. 119.
55
Βαςιλικισ Τηϊγα, Μελζτιοσ Ρθγάσ (διδακτορικι διατριβι), Ακινα, 2009.

63
2. Σν 1595 ήηαλ ην έηνο θαηά ην νπνίν θνηκήζεθε ν
Παηξηάξρεο Ηεξεκίαο.
3. Σα Ηφληα Νεζηά αλήθαλ κελ ππφ ηελ επξχηεξε έλλνηα
ζηελ δηθαηνδνζία ηνπ Παηξηαξρείνπ Κσλζηαληηλνπ-
πφιεσο, αιιά πνηκαίλνληαλ απφ δηθφ ηνπο επίζθνπν, ηνλ
Μεηξνπνιίηε Κεθαιιελίαο, Εαθχλζνπ θαη Ηζάθεο, ν
νπνίνο ηφηε ήηαλ ν Νηθφδεκνο Μεηαμάο ν Α΄ (1591-
1601).
4. Ζ Δλεηηθή Γεκνθξαηία (ζηελ νπνία αλήθαλ ηα Ηφληα
Νεζηά), παξά ηελ αζθπθηηθή πίεζε ησλ Παπψλ θαη ησλ
Λαηίλσλ θιεξηθψλ, παξείρε θάιπςε ζηνπο
Διιελνξζνδφμνπο ππεθφνπο ηνπο θαη θξφληηζε κάιηζηα
"λὰ ἀθαηξέζῃ ηνὺο Γξαηθνὺο ἀπὸ ηῆο δηθαηνδνζίαο
ηνῦ αὐηνῦ δηθαζηεξίνπ [ηῆο ἱεξᾶο ἐμεηάζεσο], κὴ θξίλαζα
δίθαηνλ λὰ δηθάδῃ ἟ Αὐιὴ ηῆο Ῥώκεο ἐλ ηῇ ἰδίᾳ αὑηῆο
δίθῃ", φπσο γξάθεη ν έγθξηηνο Εαθπλζηλφο
ηζηνξηθφο Δξκάλλνο Λνχληδεο56.
Έηζη κέηξα ησλ Παπψλ, ζαλ απηά πνπ αλαθέξεηε, δελ
έβξηζθαλ εθαξκνγή ζηελ πξάμε ζηα εδάθε ησλ Δλεηψλ.
5. Πεξί δε ησλ κεηθηψλ γάκσλ, ν πξναλαθεξζείο ηζην-
ξηθφο γξάθεη πσο ηφζν ν Οξζφδνμνο, φζν θαη ν Λαηίλνο
επίζθνπνο "ἐμεζθελδόληδνλ ἀθνξηζκνύο, ὁ κὲλ θαηὰ η῵λ
὆ξζνδόμσλ λπκθεπνκέλνπο Λαηηλίδαο, ὁ δὲ θαηὰ η῵λ
Λαηίλσλ ζπλεξρνκέλνλ εἰο γάκνλ κεηὰ ὆ξζνδόμσλ"57.
Καηαξξίπηεηαη ινηπφλ ε θαηά ηνπ Ηεξεκίνπ άδηθνο
ζπθνθαληία ζαο. Άιισζηε ν Ηεξεκίαο δελ αλαδείρζεθε
ππέξκαρνο ηεο Οξζνδνμίαο, κφλν γηα ηελ ζηάζε ηνπ
απέλαληη ζηελ Ζκεξνινγηαθή Καηλνηνκία ηνπ 1582,
αιιά θαη γηα ηηο ζενινγηθφηαηεο Απνθξίζεηο ηνπ πξνο
ηνπο Λνπζεξαλνχο (θαη ηνλ ηξφπν Γηαιφγνπ58), ηελ
θαηαπνιέκεζε ηεο ΢ηκσλίαο θαη ηελ πάηαμε ηεο
56
Ρερί τθσ πολιτικισ καταςτάςεωσ τθσ Επτανιςου επί Ενετϊν, Ακινα, 1856, ςελ. 101.
57
Αυτόκι, ςελ. 99.
58
http://aktines.blogspot.gr/2016/12/blog-post_9.html

64
δηαθζνξάο θαη ηεο ακάζεηαο, εγθσκηαδφκελνο απφ φινπο
ηνπο Οξζνδφμνπο (απνηειείηε κνλαδηθή εμαίξεζε) θαη
φρη κφλν απφ ηνπο Παιαηνεκεξνινγίηεο.

Νηθφιανο Μάλλεο

65
 Απάληεζε ζηνλ θ. Ι. Ρίδν πεξί ηνπ Ηκεξνινγηαθνχ
(Γ΄ 2)59
ε. Απνξίαο άμηνλ είλαη, αγαπεηέ θ. Ρίδν, ην λα δέρεζηε
φηη "ε θαηλνηνκία ηνπ 1924 ήηαλ αληηθαλνληθή, αληη-
ζπλνδηθή θαη αληηπνηκαληηθή" θαη ηαπηνρξφλσο λα
ζεσξείηε σο "επαλαζηάηεο", "αληηθαλνληθνχο" θαη
"ζρηζκαηηθνχο" εθείλνπο πνπ αληέδξαζαλ ζε απηήλ!
Απηφο ν παξαινγηζκφο (ηνλ νπνίν ππεξαζπίζηεθαλ θαη
άιινη πξηλ απφ ζαο) ηνπ λα θαθίδεηαη ε παξάβαζε, αιιά
παξάιιεια θαη νη αληηδξψληεο ζε απηήλ (επεηδή δελ
πιεξνχλ ηα δηθά καο "θξηηήξηα Οξζνδνμίαο"), εηιηθξηλά
δελ κπνξψ λα ηελ θαηαιάβσ. Πσο έπξεπε δειαδή λα
αληηδξάζνπλ, θαηά ηελ απιαλή ινγηθή ζαο, νη Οξζφδνμνη
εθείλεο ηεο επνρήο; Να πνχλε "ε θαηλνηνκία απηή είλαη
αληηθαλνληθή, αληηζπλνδηθή θαη αληηπνηκαληηθή, αιιά δελ
πεηξάδεη";
ζ. ΢θαλδαιίδεζηε γηα ην γεγνλφο πσο νη ηξεηο Ηεξάξρεο,
πνπ αλέιαβαλ ηελ πνηκαληνξία ησλ Παιαηνεκεξν-
ινγηηψλ ην 1935, απνθάιεζαλ "ζρηζκαηηθή" ηελ Δθ-
θιεζία ηεο Διιάδνο, φηαλ θακία απφ ηηο άιιεο Σνπηθέο
Δθθιεζίεο δελ δηέθνςε ηελ θνηλσλία καδί ηεο.
Καηαξρήλ πξέπεη λα μέξεηε πσο ν Άγηνο πξ. Φισξίλεο
Υξπζφζηνκνο (ν νπνίνο ήηαλ ν ζπγγξαθέαο θαη ησλ
θνηλψλ θεηκέλσλ ησλ ηξηψλ Ηεξαξρψλ) ήηαλ πάξα πνιχ
πξνζεθηηθφο ζηηο δηαηππψζεηο ηνπ, κέρξη θαη ηελ
παξακηθξή ιεπηνκέξεηα. Έηζη φηαλ έγξαθε πσο νη
Καηλνηφκνη "απέζρηζαλ εαπηνύο ηνπ θαζνιηθνύ θνξκνύ
ηεο Οξζνδνμίαο θαη εθήξπμαλ εαπηνύο θαη΄νπζίαλ
΢ρηζκαηηθνύο απέλαληη ησλ Οξζνδόμσλ Δθθιεζηώλ" δελ
έγξαςε ηίπνηα δηαθνξεηηθφ απφ απηφ πνπ είρε ήδε
εθθξάζεη ε Δηδηθή Δπηηξνπή γηα ην Ζκεξνινγηαθφ ην

59
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/05/a-2.html

66
1923: "Ζ Δθθιεζία ηεο Διιάδνο δελ δύλαηαη λα ρσξηζζή
ησλ ινηπώλ Δθθιεζηώλ θαη λα απνδερηεί λένλ
εκεξνιόγηνλ ρσξίο λα θαηαζηή ζρηζκαηηθή απέλαληη ησλ
άιισλ". Μηιάεη γηα ενξηνινγηθή απφζρηζε, ε νπνία
απνηειεί παξάβαζε κε βάζε ηελ νπνία φθεηιαλ νη
ππφινηπεο Δθθιεζίεο λα ηελ θεξχμνπλ ζρηζκαηηθή (ν πξ.
Φιψξηλεο Υξπζφζηνκνο ήιπηδε φηη απηφο ν θφβνο λα
θεξπρζεί ζρηζκαηηθή ε Δθθιεζία ηεο Διιάδνο, ζα
νδεγνχζε ηελ Ηεξαξρία ηεο ζηελ απφθαζε λα επαλαθέξεη
ην παιαηφ εκεξνιφγην). Δπεηδή φκσο απηφ ηειηθά δελ
έγηλε, αλέιπζε ηνπο φξνπο "δπλάκεη" θαη "ελεξγεία", γηα
λα δηαζαθήζεη (θαη φρη λα "δηνξζψζεη") ηελ ηνπνζέηεζή
ηνπ, θπξίσο έλαληη παξεξκελεηψλ απηήο.
΢πλερίδεηε ηελ εξγαζία ζαο γξάθνληαο πσο νη "Γ.Ο.Υ."
ηζρπξίζηεθαλ πσο "ε Δθθιεζία ηεο Διιάδνο ρσξηζζείζα,
ελ ηε εηζαγσγή ηνπ δηνξζσκέλνπ εκεξνινγίνπ, ησλ
ινηπώλ Οξζνδόμσλ Δθθιεζηώλ θαηέζηε, εθ ηνπ ιόγνπ
ηνύηνπ, ζρηζκαηηθή, απνθνπείζα εθ ηνπ ζώκαηνο ηεο
Οξζνδόμνπ Δθθιεζίαο", βάδνληαο κάιηζηα ηελ εμήο -
ππνζεκείσζε ππ' αξηζκφλ 24 - παξαπνκπή: Φ.Ο. 1950,
θ. 94, ζει. 2.
Δπεηδή, σο εξεπλεηήο, επί πνιιά έηε, ηεο Ηζηνξίαο θαη
Δθθιεζηνινγίαο ησλ Παιαηνεκεξνινγηηψλ, γλψξηδα φηη
ν πξ. Φισξίλεο ΠΟΣΔ δελ είρε απνθαιέζεη ζρηζκαηηθή
ηελ Δθθιεζία ηεο Διιάδνο, αιιά ηνπο Γηνηθνχληεο
απηήλ Καηλνηφκνπο (δειαδή ηελ Γηνηθνχζα
Ηεξαξρία, σο πξφζσπα), κνπ έθαλε εληχπσζε απηφ ην
απφζπαζκα. Αλέηξεμα έηζη ζην θχιιν 94 ηεο Φ.Ο. (γηα
λα γλσξίδεηε πξφθεηηαη γηα ην επίζεκν πεξηνδηθφ ησλ
Παιαηνεκεξνινγηηψλ "Ζ Φσλή ηεο Οξζνδνμίαο") θαη
θπζηθά δελ βξήθα απηφ ην απφζπαζκα ή παξαπιήζην.
Σφηε θαηάιαβα, φηη κάιινλ απφ θάπνπ ην αληηγξάςαηε.
Μηα απιή αλαδήηεζε ζην Google καο απνθάιπςε ηνλ

67
ζπλήζε χπνπην, ηνλ θ. Καξδάζε! Παξαζέησ πάιη
ζπγθξηηηθφ πίλαθα κεηαμχ ηνπ απνζπάζκαηφο ζαο θαη
ηνπ απνζπάζκαηνο ηνπ θ. Καξδάζε:
ΡΗΕΟ΢
«Η Εθθιεζία ηεο Ειιάδνο ρσξηζζείζα,
ελ ηε εηζαγσγή ηνπ δηνξζσκέλνπ
εκεξνινγίνπ, ησλ ινηπψλ Οξζνδφμσλ
Εθθιεζηψλ θαηέζηε, εθ ηνπ ιφγνπ
ηνχηνπ, ζρηζκαηηθή, απνθνπείζα εθ ηνπ
ζψκαηνο ηεο Οξζνδφμνπ Εθθιεζίαο»
[25= Η Φ.Ο. 1950, θ. 94, ζει.
2]. Παξφιν πνπ ν Υξπζφζηνκνο
Καβνπξίδεο αιινχ παξαδέρεηαη, φηη ε
θαηλνηνκία δελ αθνξά ηελ εηζαγσγή
νιφθιεξνπ ηνπ Γξεγνξηαλνχ.
Δπίζεο κε ηελ ππ. αξ. 13/26.9.1950, ε Η.
΢χλνδνο ησλ ΓΟΥ ραξαθηεξίδεη ηελ
Δθθιεζία ηεο Διιάδνο, σο
ζρηζκαηηθή.[27= Ζ Φ.Ο. 1950, θ.86, ζει.
7] Αληίζεηα φκσο 10 απφ ηηο 14
Οξζφδνμεο Δθθιεζίεο δέρηεθαλ ην
δηνξζσκέλν Ηνπιηαλφ, νη δε ππφινηπεο 4,
πνπ εμαθνινχζεζαλ λα έρνπλ ην
Ηνπιηαλφ δελ δηέθνςαλ θνηλσλία κε ηηο
άιιεο. Άξα, ε Δθθιεζία ηεο Διιάδνο δελ
θαηέζηε ζρηζκαηηθή έλαληη ησλ
ππνινίπσλ Δθθιεζηψλ.
ΚΑΡΓΑ΢Ζ΢
Οη ελ Διιάδη
ππάξρνληεο παιαηνεκεξνινγίηεο,
ηζρπξίδνληαη φηη «ε Εθθιεζία ηεο
Ειιάδνο ρσξηζζείζα, ελ ηε εηζαγσγή
ηνπ δηνξζσκέλνπ εκεξνινγίνπ, ησλ
ινηπψλ Οξζνδφμσλ Εθθιεζηψλ
θαηέζηε, εθ ηνπ ιφγνπ ηνχηνπ,
ζρηζκαηηθή, απνθνπείζα εθ ηνπ
ζψκαηνο ηεο Οξζνδφμνπ Εθθιεζίαο»
(Η Φ.Ο. 1950, θ. 94, ζει. 2).
Δπίζεο κε ηελ ππ. αξ. 13/26.9.1950, ε Η.
΢χλνδνο ησλ ΓΟΥ ραξαθηεξίδεη ηελ
Δθθιεζία ηεο Διιάδνο, σο ζρηζκαηηθή
(Ζ Φ.Ο. 1950, θ.86, ζει. 7). Αληηζέησο
φκσο 10 απφ ηηο 14 Οξζφδνμεο
Δθθιεζίεο δέρηεθαλ ην δηνξζσκέλν
Ηνπιηαλφ, νη δε ππφινηπεο 4, πνπ
εμαθνινχζεζαλ λα έρνπλ ην Ηνπιηαλφ δελ
δηέθνςαλ θνηλσλία κε ηηο άιιεο. Άξα, ε
Δθθιεζία ηεο Διιάδνο δελ θαηέζηε
ζρηζκαηηθή έλαληη ησλ ππνινίπσλ
Δθθιεζηψλ.

Απφ πνπ φκσο πξνέξρεηαη ηειηθά απηφ ην απφζπαζκα

απηφ, γηα ην νπνίν παξαπέκπεη ιάζνο ν Καξδάζεο,
παξαζχξνληαο θαη εζάο; Όπσο δηαπίζησζα, κεηά απφ
ζρεηηθή έξεπλα, ην απφζπαζκα απηφ αλήθεη ζηνλ
Υξηζηφδνπιν Παξαζθεπαΐδε, ηφηε κεηξνπνιίηε
Γεκεηξηάδνο, ζηελ γλσζηή αληηπαιαηνεκεξνινγηηηθή
δηαηξηβή ηνπ60. Έγξαθε ζηελ ζειίδα 162: "Δπί ηεο
εηζεγήζεσο ηνύηεο (ζ. ηεο Δπηηξνπήο ηνπ
1923) επεξεηδόκελνη έθηνηε νη ελ Διιάδη

60
http://www.imdlibrary.gr/index.php/en/2013-01-14-09-09-14/books-2/book/182-paraskevaidi-x-
istoriki-kai-kanoniki-theorisis-tou-palaioimerologitikoy-zitimatos-kata-te-tin-genesin-kai-tin-ekseliksin-
aftoy-en-elladi/2-books

68
παιαηνεκεξνινγίηαη ηζρπξίδνληαη όηη ε Δθθιεζία ηεο
Διιάδνο, ρσξηζζείζα, ελ ηε εηζαγσγή ηνπ δησξζσκέλνπ
εκεξνινγίνπ, ησλ ινηπώλ Οξζνδόμσλ Δθθιεζηώλ
θαηέζηε, εθ ηνπ ιόγνπ ηνύηνπ, ζρηζκαηηθή, απνθνπείζα εθ
ηνπ ζώκαηνο ηεο Οξζνδόμνπ Δθθιεζίαο".

Όπσο βιέπνπκε ην απφζπαζκα, άλεπ εηζαγσγηθψλ, δελ

αλήθεη ζηνπο Παιαηνεκεξνινγίηεο, αιιά απνηειεί
πξνζσπηθή θξίζε ηνπ Υξηζηφδνπινπ, ηελ νπνία ηελ

69
βαζίδεη ζε δηάθνξα δεκνζηεχκαηα, έλα εθ ησλ νπνίσλ
βξίζθεηαη θαη ζηελ Φ.Ο. (θ. 94). Ζ θξίζε απηή φκσο,
φπσο είπακε, είλαη εζθαικέλε δηφηη νη Παιαηνεκε-
ξνινγίηεο, (θαη κάιηζηα ν Ζγέηεο ηνπο, ν Άγηνο πξ.
Φισξίλεο Υξπζφζηνκνο) ΓΔΝ ηζρπξίδνληαη φηη
ε Δθθιεζία ηεο Διιάδνο είλαη απηή πνπ θαηέζηε
ζρηζκαηηθή, θαη κάιηζηα "ελεξγεία", αιιά ε Γηνηθνχζα
Ηεξαξρία σο πξφζσπα.
Δμαίξεζε ζε απηήλ ηελ ζεψξεζε απνηειεί ε ζέζε ησλ
ιεγνκέλσλ Μαηζαητθψλ, κηαο κεξίδνο Παιαηνεκε-
ξνινγηηψλ, πνπ απνζρίζηεθαλ απφ ηνπο ππνινίπνπο
Παιαηνεκεξνινγίηεο, επεηδή ζεσξνχζαλ πσο ε
Δθθιεζία ηεο Διιάδνο θαηέζηε θαη ελεξγεία ζρη-
ζκαηηθή. Δπνκέλσο, θάζε αληηθεηκεληθφο εξεπλεηήο πνπ
ζέιεη λα θξίλεη ηνπο Παιαηνεκεξνινγίηεο, νθείιεη λα
ιάβεη ππφςηλ ηνπ, φηη κέζα ζε απηνχο ππάξρνπλ δχν
εθθιεζηνινγηθέο ζεσξήζεηο πεξί ηνπ ζέκαηνο θαη λα ηηο
θξίλεη μερσξηζηά, φπσο νθείιεη.
η. ΢σζηά γξάθεηε πσο νη Σνπηθέο Δθθιεζίεο πνπ δελ
δέρηεθαλ ηελ Ζκεξνινγηαθή Καηλνηνκία "εμαθν-
ινύζεζαλ λα έρνπλ ην Ηνπιηαλό δελ δηέθνςαλ θνηλσλία κε
ηηο άιιεο θαη άξα, ε Δθθιεζία ηεο Διιάδνο δελ θαηέζηε
ζρηζκαηηθή έλαληη ησλ ππνινίπσλ Δθθιεζηώλ". Απηφ
φκσο ην γεγνλφο ην κφλν πνπ δείρλεη είλαη πσο δελ
ππάξρεη ζρίζκα κεηαμχ ησλ Σνπηθψλ Δθθιεζηψλ πνπ
απνδέρηεθαλ θαη εθείλσλ πνπ δελ απνδέρηεθαλ ηελ
Καηλνηνκία. Γελ δείρλεη νχηε γηα πνηνλ ιφγν ζπλέβε
απηφ, νχηε αλ νη εληφο ηεο Δθθιεζίαο ηεο Διιάδνο πνπ
δελ απνδέρηεθαλ ηελ Καηλνηνκία (δειαδή νη
Παιαηνεκεξνινγίηεο) ζεσξνχληαη σο ζρηζκαηηθνί. ΢ην
επηρείξεκά ζαο απηφ, θ. Ρίδν, πεξί "θαλνληθψλ ζρέζεσλ"
(ην νπνίν είρε ρξεζηκνπνηήζεη θαη ν π. Δπηθάληνο
Θενδσξφπνπινο) έρεη απαληήζεη απνζηνκσηηθά ν

70
καθαξηζηφο π. Θενδψξεηνο ηα εμήο: "Σὸ ὅηη αἱ ηνπηθαὶ
὆ξζ. ἖θθιεζία θνηλσλνῦλ πξὸο ηὴλ θαηλνηνκήζαζαλ
἗ιιαδηθὴλ ἖θθιεζίαλ, αὐηὸ πνζ῵ο δὲλ κεηώλεη ηὴλ
ἀληηθαλνληθὴλ πξᾶμηλ ηῆο δεπηέξαο. Μήπσο θαὶ ζήκεξα,
κεηὰ ἀπὸ ηόζεο ἀληηθαλνληθόηεηεο θαὶ πξνδνζίεο ηνῦ
Φαλαξίνπ δὲλ ζπλερίδνπλ λὰ θνηλσλνῦλ ἅπαζαη αἱ
ἀλσηέξσ ἖θθιεζίαη κεη' αὐηνῦ;! Σί ζεκαίλεη αὐηό, ὅηη
πάεη θαιὰ ὁ Οἰθ. ζξόλνο; Ἀζθαιῶο κπξηάθηο
ὄρη! Ἀπινύζηαηα ἀπνηειεῖ ἐλαξγῆ εἰθόλα ηῆο πηώζεσο
η῵λ ζπγρξόλσλ πνηκέλσλ, νἱ ὁπνῖνη ἐλ ζπγθξίζεη πξὸο
ηνὺο παιαηνύο, ἀπνηεινῦλ παξῳδίαλ πνηκέλσλ, θαίηνη αἱ
΢ιαπηθαὶ ἖θθιεζίαη ζὰ ἞δύλαλην λὰ ἐπηθαιεζζνῦλ πξὸο
δηθαηνινγίαλ ησλ ηὸλ θνκκνπληζηηθὸλ δπγόλ (ζ. ππήξραλ
αθφκε ηα θνκκνπληζηηθά θαζεζηψηα), πνὺ δὲλ ηὶο ἀθήλεη
λὰ ἐθθξαζζνῦλ ἐιεπζέξσο. ἧ παξακνλή ησλ ὅκσο εἰο ηὸ
παιαηὸλ ἧκεξνιόγηνλ ηί ἄιιν θαλεξώλεη, παξὰ ὅηη αἱ
ζπγαηέξεο ζσθξνλνῦλ ἐλ ἀληηζέζεη πξὸο ηὴλ ἀπεκ-
πνινῦζαλ ηὰο ἱεξὰο Παξαδόζεηο Μεηέξα ησλ; Ὅηαλ δὲ νἱ
Γ.Ο.Υ. ἐπεθαινῦλην Παλνξζόδνμνλ ΢ύλνδνλ πξὸο
ἐθδίθαζηλ ηνῦ ἟κεξνινγηαθνῦ δεηήκαηνο, ἐλλννῦζαλ
ἀθξηβ῵ο ηὶο ΢ιαπηθέο ἖θθιεζίεο θαὶ ινηπὰ Παηξηαξρεία,
δηόηη ηόηε (1924-40) ὑπὴξρε πνιιὴ ἟ δπλαηόηεο
δηεπζεηήζεώο ηνπ. ...Σὸ ζέκα ηῆο θνηλσλίαο πξὸο ηὴλ
θαηλνηνκήζαζαλ ἖θθιεζίαλ νὐδόισο ζεκαίλεη ὅηη
θαηαδηθάδνπλ ηὴλ ζηάζηλ η῵λ Γ.Ο.Υ. Διιάδνο. ἧ ζηάζηο
ησλ αὕηε ὑθεγεῖηαη ἀπὸ ιόγoπο νὐρὶ ἐθθιεζηαζηηθνύο,
ἀιιὰ «δηπισκαηηθεο ἀβξνθξoζύλεο», δηὸ θαὶ ςέγνκελ ηὴλ
ηνηαύηελ πνιηηηθήλ! Ἀηόδεημηο, ὅηη κέρξη ζήκεξνλ,
ζπρλάθηο δειώvνπλ, ὅηη ηὸ παιαηόλ είλαη ηὸ ὀξζὸλ θαὶ
θαθ῵ο ἐγέλεην ἟ ἀιιαγή!"61.
Έηζη φηαλ ζεκεηψλεηε ζηελ ππνζεκείσζε 28 πσο
"ε Δθθιεζία ηεο Ρσζίαο, Αιεμαλδξείαο, Αληην-
61
Το αντίδοτον, ςελ. 27-28.

71
ρείαο δηαθώλεζαλ άιια δελ ζεώξεζαλ ην δήηεκα αξθεηά
ζνβαξό γηα λα δηαθόςνπλ εθθιεζηαζηηθή θνηλσλία θαη
δελ θαηαδίθαζαλ ΢πλνδηθά ηελ θαηλνηνκία κε βιέπνληαο
δνγκαηηθή παξεθηξνπή", γξάθεηε πάιη νιίγε αιήζεηα.
Γηφηη ε πάζα αιήζεηα είλαη πσο ε Δθθιεζία ηεο Ρσζίαο,
Αιεμαλδξείαο, Αληηνρείαο (θαη Ηεξνζνιχκσλ θαη
΢εξβίαο πνπ ιεζκνλήζαηε) δελ απνδέρηεθαλ ην λέν
εκεξνιφγην (πιελ ηεο Αιεμαλδξείαο φηαλ έγηλε
Παηξηάξρεο ν ...Μεηαμάθεο θαη ηεο Αληηνρείαο κε δηθέο
ηνπ πάιη ελέξγεηεο!), νχηε δηέθνςαλ εθθιεζηαζηηθή
θνηλσλία κε ηνπο Παιαηνεκεξνινγίηεο ηεο Διιάδνο,
νχηε ηνπο θαηαδίθαζαλ σο "ζρηζκαηηθνχο". Αληηζέησο, ε
εθθιεζηαζηηθή θνηλσλία δηεθφπε πνιχ αξγφηεξα, θαη
κάιηζηα εθ κέξνπο ησλ Παιαηνεκεξνινγηηψλ, ηφζν γηα
ηελ ζπλερηδφκελε αλνρή ηνπο ζηηο Δθθιεζίεο ηνπ λένπ
εκεξνινγίνπ, φζν - θπξίσο - γηα ηελ νηθνπκεληζηηθή ηνπο
ζπκπφξεπζε κε απηέο.
ηα. ΢πλερίδεηε γξάθνληαο: "Άο δερηνύκε, ινηπόλ όηη ε
Δθθιεζία έθαλε ιάζνο ζηελ εηζαγσγή ηνπ δηνξζσκέλνπ
Γξεγνξηαλνύ, πνηα ζα έπξεπε λα ήηαλ ε αληίδξαζε θαηά
ηελ δηδαζθαιία ησλ Παηέξσλ; Μαο ηελ θαηαδεηθλύεη ν
ηεξόο Υξπζόζηνκνο: «Κη αλ αθόκα ε Δθθιεζία δηέπξαηηε
ζθάικα, γηα ην όηη δελ ηεξήζεθαλ κε αθξίβεηα νη ρξόλνη,
δελ ζα ήηαλ ηόζν ζεκαληηθό ην ζέκα όζν ζεκαληηθό ζα
ήηαλ ην έγθιεκα ηεο δηαίξεζεο θαη ηνπ ζρίζκαηνο». «Γελ
έρεη ζεκαζία γηα ηνλ Θεό ε ηήξεζε ηνπ θαηξνύ»".
Σν ηί θαηαδεηθλχεη ν κέγαο Ηεξφο Παηήξ Υξπζφζηνκνο
ην έρνπκε δείμεη ήδε θαη ε δηδαζθαιία ηνπ πφξξσ απέρεη
απφ ηελ δηθή ζαο. Σν θείκελν ηνπ Αγίνπ απεπζχλεηαη ζε
εθείλνπο πνπ δελ δερφληνπζαλ ηελ απφθαζε ηεο Δθ-
θιεζίαο (δηα ηεο Α΄ Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ) γηα ην
Πάζρα. Γελ ιέεη δειαδή φηη κπνξνχκε λα ενξηάδνπκε ν
θαζέλαο φπνηε ζέιεη, φπνηα ενξηή ζέιεη. Γη' απηφ ιέεη

72
μεθάζαξα πην θάησ: "ἐπεηδὴ παξὰ ηὴλ ἀξρὴλ πᾶζηλ ἔδνμε
ηνῖο παηξάζη δηῃξεκέλνηο ὁκνῦ ζπλειζεῖλ, θαὶ ηαύηελ
ὁξίζαη ηὴλ ἡκέξαλ, ηὴλ ζπκθσλίαλ παληαρνῦ ηηκῶζα
θαὶ ηὴλ ὁκόλνηα ἀγαπῶζα, θαηεδέμαην ηὸ ἐπηηαρζέλ".
Οθείινπκε ινηπφλ ππαθνή ζηελ Δθθιεζία, αθφκε θαη αλ
ππνηεζεί φηη θάλεη ιάζνο. Βέβαηα εζείο ην "Δθθιεζία" ην
εξκελεχεηε πξνθαλψο φπσο ην εξκελεχνπλ ζήκεξα νη
Δπηζθνπνθεληξηθνί. Δλψ δειαδή ν Άγηνο Υξπζφζηνκνο
ιέγνληαο "Δθθιεζία" ελλνεί ζχκπαζα ηελ Δθθιεζία,
εζείο ιέηε ιέγνληαο "Δθθιεζία" ζηελ Ηεξαξρία κηαο
Σνπηθήο Δθθιεζίαο. Έηζη γξάθεηε παξαπιαλεηηθά: "Άο
δερηνύκε, ινηπόλ όηη ε Δθθιεζία έθαλε ιάζνο ζηελ
εηζαγσγή ηνπ δηνξζσκέλνπ Γξεγνξηαλνύ". Η Εθθιεζία
εηζήγαγε ην Γξεγνξηαλφ εκεξνιφγην, θ. Ρίδν, γηα λα
Σεο θάλνπκε ππαθνή; Ή κήπσο θάπνηεο Σνπηθέο
Δθθιεζίεο κφλν, κε ηελ πξσηνβνπιία Οηθνπκεληζηψλ
Πξσζηεξαξρψλ, θαη κάιηζηα "αληηθαλνληθψο",
"αληηζπλνδηθψο" θαη "αληηπνηκαληηθψο", φπσο θαη ζεηο ν
ίδηνο νκνινγείηε;
Κη έηζη ελψ ζεσξείηε αληηθαλνληθή ηελ εκεξνινγηαθή
κεηαβνιή παξαθάησ γξάθεηε: "Πνηνο ηεξόο Καλόλαο
απαγνξεύεη ηελ κεηαβνιή ησλ εκεξνινγίσλ; Καλείο".
Σειηθά ηί πηζηεχεηε, θ. Ρίδν, είλαη Καλνληθή
ή αληηθαλνληθή; Γηφηη καο ηα ιέηε ιίγν κπεξδεκέλα.
ηβ. ΢πλερίδεηε γξάθνληαο πσο "ν θνηλόο ενξηαζκόο ηεο
εκέξαο ηνπ Πάζρα δελ ηεξνύληαλ επη ηξείο αηώλεο κεηά
ηελ Α΄Οηθνπκεληθή θαη θακία Δθθιεζία δελ ζεσξνύζε
θάπνηα άιιε ζρηζκαηηθή γηα απηόλ ηνλ ιόγν". Παξφκνηα
είραηε γξάςεη θαη ζην β΄ κέξνο: "Καη πσο αληέδξαζαλ νη
άγηνη Παηέξεο θαη νη επόκελεο Οηθνπκεληθέο ΢ύλνδνη ζε
όιε απηή ηε θαηάζηαζε; Δίλαη πνιύ ζεκαληηθό λα πνύκε
όηη δελ αληέδξαζαλ θαζόινπ! ΢πλέρηζαλ λα ζώδνπλ, λα
ζώδνληαη, λα ζαπκαηνπνηνύλ, λα νκνινγνύλ, λα

73
καξηπξνύλ θαη λα δηδάζθνπλ αγλνώληαο απηή ηελ
ενξηνινγηθή αηαμία! Καη ζπλέρηδαλ λα παξακέλνπλ
ελσκέλνη, παξά ηελ εκεξνινγηαθή δηαθνξά!".
Αλ θαη ζαο έγξαςα φηη ε ενξηνινγηθή αζπκθσλία ησλ
πξψησλ αηψλσλ δελ δηθαηψλεη ηελ χπαξμε ενξηνινγηθήο
αζπκθσλίαο πιένλ, αο δνχκε είλαη αθξηβψο έηζη φπσο ηα
παξνπζηάδεηε; Γειαδή φηη δελ ζεψξεζε θακία Δθθιεζία
ηελ άιιε ζρηζκαηηθή, φηη φια ήηαλ θαιά, φηη νη Παηέξεο
δελ αληέδξαζαλ θαζφινπ θαη φηη δελ δεκηνπξγήζεθε
θαλέλα πξφβιεκα;
Πξψηα απφ φια ην αληίζεην απφ απηά πνπ ηζρπξίδεζηε
απνδεηθλχνπλ κεξηθά απφ ηα παξαδείγκαηα πνπ εζείο ν
ίδηνο παξαζέζαηε. Καη αλαθέξνκαη ζπγθεθξηκέλα ζηηο
πεξηπηψζεηο ηεο παζράιηαο δηακάρεο κεηαμχ
Αιεμαλδξείαο θαη Ρψκεο ην 455 θαη ηεο θηινλεηθίαο
κεηαμχ Άγγισλ θαη ΢θσηζέδσλ (Κειηψλ) ην 664 (ηελ
νπνία αλαθέξεη θαη ν Μειέηηνο Αζελψλ ζηελ
Δθθιεζηαζηηθή Ηζηνξία, ηφκ. Β΄, ζει. 176).

΢πκπιεξσκαηηθά πξνζζέησ θαη ην ΢ρίζκα κεηαμχ ησλ

Σνπηθψλ Δθθιεζηψλ Γαιιίαο θαη Ηζπαλίαο, πνπ πηζαλφλ
δελ γλσξίδαηε, δηφηη αλ ην γλσξίδαηε δελ ζα γξάθαηε
πσο "θακία Δθθιεζία δελ ζεσξνύζε θάπνηα άιιε
ζρηζκαηηθή γηα απηόλ ηνλ ιόγν". Ο Μειέηηνο Αζελψλ

74
γξάθεη ζηελ Δθθιεζηαζηηθή Ηζηνξία ηνπ62 πσο ζηα ηέιε
ηεο βαζηιείαο ηνπ Ηνπζηίλνπ (πξφθεηηαη γηα ηνλ
Απηνθξάηνξα Ηνπζηίλν ηνλ Β΄, ν νπνίνο βαζίιεςε απφ ην
565 έσο ην 574) δεκηνπξγήζεθε ζρίζκα αλάκεζα ζηηο
Δθθιεζίεο ηεο Γαιιίαο θαη ηεο Ηζπαλίαο γηα ηνλ ρξφλν
ηεο ενξηήο ηνπ Πάζρα.

Απνδεηθλχεηαη ινηπφλ πσο παξφιν πνπ ππήξρε

ενξηνινγηθή αζπκθσλία θαη κεηά ηελ Α΄ Οηθνπκεληθή
΢χλνδν, απηφ δελ ήηαλ αδηάθνξν, φπσο ην παξνπζηάδεηε,
αιιά ζεσξνχληαλ θαθφ, κηαο θαη δεκηνπξγνχληαλ
ζρίζκαηα θαη έξηδεο, θαη νη Παηέξεο θαη νη ΢χλνδνη
πξνζπαζνχζαλ ζπλερψο γηα ηελ ζεξαπεία ηνπ, ηελ νπνία
ηειηθψο θαηάθεξαλ! Θα έξζνπκε εκείο ζήκεξα λα
πεηάμνπκε ηνπο αγψλεο ηνπο ζηνλ θάιαζν ησλ
αρξήζησλ;
ηγ. Πξνρσξψληαο, θαη ζηελ πξνζπάζεηά ζαο λα
απνδείμεηε πσο νη Παιαηνεκεξνινγίηεο δελ αληέδξαζαλ
ζσζηά θέξλεηε σο παξάδεηγκα ην επαηλεηφ ζρίζκα ησλ
"Ησαλληηψλ" θαη ηελ πεξίπησζε ηνπ Μεγάινπ Αζα-
λαζίνπ, φκσο δελ θαηαλνψ ηί ζρέζε έρνπλ απηέο νη
πεξηπηψζεηο κε ην ζέκα καο, ψζηε λα θαηαιήμεηε ζε
ηέηνηα ζπκπεξάζκαηα: "είλαη θαλεξό όηη ζε αλάινγεο
πεξηπηώζεηο νη άγηνη καο δελ έθηηαρλαλ ηηο δηθέο ηνπο
εθθιεζίεο, ζπλόδνπο θαη επηζθόπνπο δηαθόπηνληαο ηεο
εθθιεζηαζηηθή θνηλσλία, αλαζεκαηίδνληαο ή δηαθε-

62
Π.π., ςελ. 120.

75
ξύζζνληαο αθπξόηεηα Μπζηεξίσλ άιια επεδίσθαλ ηελ
δηόξζσζε θαη ζεξαπεία ησλ πξνβιεκάησλ από ηηο άιιεο
Σνπηθέο εθθιεζίεο".
Πξψηνλ, πνπ είδαηε νη Παιαηνεκεξνινγίηεο λα έθηηαμαλ
"άιιε Δθθιεζία", φηαλ ν Πξσζηεξάξρεο ηνπο Άγηνο πξ.
Φισξίλεο Υξπζφζηνκνο είλαη ζαθέζηαηνο ζηα θείκελά
ηνπ πεξί ηνπ ηί απνηεινχλ;
Ηδνχ νη θξπζηάιιηλεο ζέζεηο ηνπ:
"Οὐδεὶο πνηὲ ηῶλ ἐγθξαηῶλ ηνῦ Καλνληθνῦ Γηθαίνπ,
θαὶ ηῶλ ἐρόλησλ ὀξζόδνμνλ παικὸλ δύλαηαη λὰ
δητζρπξηζζῇ ζνβαξῶο, ὅηη νἱ Παιαηνεκεξνινγῖηαη
ἀπνηεινῦλ δεπηέξαλ ὆ξζόδνμνλ ἖θθιεζίαλ ἐλ ηῷ
Κξάηεη, ἀιιὰ ηὴλ παηξνπαξάδνηνλ θαὶ Ἀθαηλνηόκεηνλ
Αὐηνθέθαινλ ὆ξζόδνμνλ ἖θθιεζίαλ ηῆο ἖ιιάδνο.
Γηόηη, ὅζῳ θαὶ ἂλ παξνπζηάδσληαη θαηὰ ηὸ θαηλόκελνλ
θαὶ ηὴλ ἐμσηεξηθὴλ ἐθδήισζηλ ηῆο πίζηεσο, ὡο ἔρνληεο
ἰδίαλ ιαηξείαλ, ἰδίνπο εὐθηεξίνπο νἴθνπο, θαὶ ἰδίνπο
Λεηηνπξγνὺο, νὐρ ἥηηνλ ὅκσο νὕηνη, θαίηνη δηαηεινῦλ ἐλ
ἀθνηλσλεζίᾳ πξὸο ηὴλ θαηλνηνκήζαζαλ Ἱεξαξρίαλ, ὡο
ἐρόκελνη ζηεῤῥ῵ο η῵λ Παξαδόζεσλ θαὶ η῵λ Θείσλ θαὶ
Ἱεξ῵λ Καλόλσλ, ἀπνηεινῦλ ἐλ ηῇ Καλνληθόηεηη, νὐρὶ
ἰδηαηηέξαλ ἖θθιεζίαλ ἐθείλεο κεζ’ ἥο δηέθνςαλ
πξνζσξηλ῵ο δηὰ ιόγνπο Καλνληθνὺο ηὴλ ἖θθιεζηαζηηθὴλ
ἐπηθνηλσλίαλ, ἀιιὰ ηὴλ ἀλύζηαθηνλ θξνπξὰλ, ηὴλ
ἀγξύπλσο θξπθησξνύζαλ ἐπὶ η῵λ ἀδακαληίλσλ ἐπάιμεσλ
ηῆο Μηᾶο ὆ξζνδόμνπ ἗ιιεληθῆο ἖θθιεζίαο. ὇ ἐλ ιόγῳ
Δἰζαγγειεὺο, δνὺο πίζηηλ εἰο ηὴλ ἐζθαικέλελ θαὶ
ἀληηθαλνληθὴλ γλσκνδόηεζηλ ηνῦ ἀπνβηώζαληνο
Ἀξρηεπηζθόπνπ Ἀζελ῵λ, θαζ’ ἡλ ἄλεπ ἐθθιεζηαζηηθ῵λ
ιόγσλ ἐπαλεζηάηεζαλ δῆζελ νἱ Παιαηνεκεξνινγῖηαη θαηὰ
ηῆο ἐπηζήκνπ ἖θθιεζίαο, πήμαληεο ἰδίνπο Νανύο, θαὶ κὴ
δπλάκελνο ἐιιείςεη ζενινγηθῆο κνξθώζεσο λὰ δηαθξίλῃ,
πνία εἶλαη ηὰ ραξαθηεξηζηηθὰ γλσξίζκαηα ηῆο ἑλόηεηνο

76
κηᾶο ἖θθιεζίαο θαὶ πνία ηὰ ηῆο δηαηξέζεσο θαὶ
ἀπνζρίζεσο αὐηῆο, ἀπεθάλζε, ὅηη νἱ Παιαηνεκεξνινγῖηαη,
δηαθόςαληεο ηὴλ ἐθθιεζηαζηηθὴλ ἐπηθνηλσλίαλ κεηὰ ηῆο
Γηνηθνύζεο Ἱεξαξρίαο, ιόγσ ηῆο ἑνξηνινγηθῆο
θαηλνηνκίαο, ἀπεηέιεζαλ θαὶ ἰδίαλ ἖θθιεζίαλ. Σνῦην δὲλ
εἶλαη ἀιεζέο, δηόηη ἐθ ηῆο δηαθνπῆο ηῆο ἐθθιεζηαζηηθῆο
ἐπηθνηλσλίαο κεξίδνο ηηλὸο ιατθ῵λ θαὶ Κιεξηθ῵λ κεηὰ
ηῆο Γηνηθνύζεο Ἱεξαξρίαο, ιόγῳ ἐθθιεζηαζηηθῆο δηα-
θσλίαο θαὶ κὴ ζπκκνξθώζεσο ηνύησλ πξὸο ἀληηθα-
λνληθήλ ηηλα ἀπόθαζηλ, δὲλ δύλαηαη λὰ ζπλαγάγῃ ηηο
θαλνληθ῵ο ηὸ ζπκπέξαζκα, ὅηη ἟ δηαθσλήζαζα θαὶ
δηαθόςαζα πξνζσξηλ῵ο ηὴλ ἐθθιεζηαζηηθὴλ ἐπηθνη-
λσλίαλ κεηὰ ηῆο Γηνηθνύζεο Ἱεξαξρίαο κεξὶο ἀπεηέιεζε
θαὶ ἰδίαλ ἖θθιεζίαλ, θαὶ δὴ ΢ρηζκαηηθὴλ, ὡο ἐλεζκελίζζε
δπζηπρ῵ο λα ἀπνθαιέζε αὐηὴλ ηὸ ΢πλνδηθὸλ Γηθα-
ζηήξηνλ, ηὸ δηθάζαλ θαὶ θαζαηξέζαλ ηνὺο ἖πηζθόπνπο
Μεγαξίδνο, Γηαπιείαο, Κπθιάδσλ θαὶ Βξεζζέλεο. Σὰο
἖θθιεζίαο ζπληζηᾷ θαὶ ρσξίδεη, νὐρὶ κία κεξὶο
Υξηζηηαλ῵λ, δηαθσλνῦζα εἴο ηη ἖θθιεζηαζηηθὸλ δήηεκα
πξὸο ηὴλ Γ. Ἱεξαξρίαλ, θαὶ ἐλ θαηαζηάζεη ἐθθιεζηαζηηθῆο
ἀθνηλσλεζίαο δηαηεινῦζα, νὔηε θαὶ κία ἐπὶ κέξνπο
἖θθιεζία ἔρεη ηὸ δηθαίσκα ηνῦην ἀπὸ η῵λ Καλόλσλ,
ηνῦην κόλνλ νἱ ἔρνληεο Πξνηεζηαληηθὰο ἀληηιήςεηο
δύλαληαη λα δητζρπξίδσληαη κὲ ζνβαξόηεηα, ἀιιὰ ὅιε ἟
὆ξζόδνμνο ἖θθιεζία, ζπλεξρνκέλε εἰο Παλνξζόδνμνλ
΢ύλνδνλ. Ἀπόδεημηο ὅηη ηὸ Βνπιγαξηθὸλ ΢ρίζκα δὲλ ηὸ
ἐθήξπμε κόλνλ ηὸ Οἰθνπκεληθὸλ Παηξηαξρεῖνλ, ἂλ θαὶ εἶρε
ηόηε 85 ἖παξρίαο, ἀιιὰ Μία Μεγάιε Σνπηθὴ ΢ύλνδνο,
ζπλειζνῦζα ηῶ 1872 ἐλ Κσλζηαληηλνππόιεη. ἖πνκέλσο ἟
κεξὶο η῵λ Παιαηνεκεξνινγηη῵λ, κὴ ζπζηαζεῖζα θαὶ
ἀλαγλσξηζζεῖζα ὡο ἰδία ἖θθιεζία ὑπὸ κηᾶο
Παλνξζνδόμνπ ΢πλόδνπ, δὲλ δύλαηαη λὰ ἀπνηειῇ
ἰδηαηηέξαλ ἖θθιεζίαλ ἐθείλεο, ἐμ ᾖο πξνζσξηλ῵ο

77
ἀπέζρηζελ ἑαπηήλ, ἵλα κὴ θαηαζηῇ ζπλέλνρνο κὲ ηὴλ
Ἱεξαξρίαλ δηὰ ηὴλ κνλνκεξῆ θαηλνηνκίαλ. Καὶ νὐ κόλνλ ἟
κεξὶο αὕηε δὲλ δηράδεη ηὴλ ἖θθιεζίαλ, ἀιιὰ ἀπνηειεῖ ἐλ
ηῶ πιαηζίῳ ηῆο Αὐηνθεθάινπ ἖θθιεζίαο ηῆο ἖ιιάδνο ηὴλ
θαεηλὴλ θαὶ ἀιύκαληνλ πιεπξὰλ ηῆο ὆ξζνδόμνπ ἐλλνίαο
Αὐηῆο. Ὥζηε ἟κεῖο, νἱ ἀθνινπζνῦληεο ηὸ ἐθ παξαδόζεσο
ἑνξηνινγηθὸλ θαζεζηὼο θαὶ ζεβόκελνη, ὡο ὀθείινκελ,
κᾶιινλ ηὰο Ἀπνζηνιηθὰο θαὶ ΢πλνδηθὰο Γηαηάμεηο, παξὰ
ηάο ἀληηθαλνληθὰο ηῆο Ἱεξαξρίαο ἀπνθάζεηο, νὐ κόλνλ δὲλ
ἀπνηεινῦκελ ἰδηαηηέξαλ ΢ρηζκαηηθὴλ ἖θθιεζίαλ, ἀιιὰ ἐλ
ηῶ πιαηζίῳ ηῆο Μηᾶο ἖θθιεζίαο ἟κεῖο δηεζώζακελ ηὰ
ρξπζόβνπιια η῵λ ἖θθιεζηαζηηθ῵λ Παξαδόζεσλ θαὶ
ζπλερίδνκελ ηὴλ Ἱζηνξίαλ θαὶ ηὸλ ραξαθηῆξα ηῆο
὆ξζνδνμίαο ηῆο Αὐηνθεθάινπ ἗ιιεληθῆο ἖θθιεζίαο"63.
"Ἀιι’ ἟κεῖο νἱ Παιαηνεκεξνινγῖηαη δὲλ ἀπνηεινῦκελ
ἰδηαηηέξαλ θαὶ ἀλεμάξηεηνλ ὆ξζόδνμνλ ἖θθιεζίαλ ἐλ
἗ιιάδη, δηόηη νὐδεκία ἖θθιεζία κᾶο ἀλεγλώξηζελ ὡο
ηνηαύηελ, ἀιι᾿ εἴκεζα ἐληὸο ηῆο ἀλεγλσξηζκέλεο
Αὐηνθεθάινπ ἗ιιεληθῆο ἖θθιεζίαο, ὡο κία θξνπξά, ἣηηο
θξνπξεῖ ηὸλ ζεζκὸλ ηνῦ ὆ξζνδόμνπ ἗νξηνινγίνπ, ὃλ
἞ζέηεζελ, ὡο κὴ ὤθεηιελ, ἟ πιεηνςεθία ηῆο ῾Ηεξαξρίαο,
θαὶ ἟κεῖο, ὡο ἀπνηεινῦληεο ηὴλ θαεηλὴλ θαὶ ἀιύκαληνλ
πιεπξὰλ ηῆο Αὐηνθεθάινπ ἖θθιεζίαο ηῆο ἗ιιάδνο,
ζπλερίδνκελ ηὴλ ἱζηνξίαλ Αὐηῆο, ὑπὸ ηὴλ ὀξζόδνμνλ
ἔλλνηαλ. Σὴλ ἐζθαικέλελ θαὶ ἀληηθαλνληθὴλ ηαύηελ ἰδέαλ,
ὅηη ἟κεῖο ἀπνηεινῦκελ ἰδηαηηέξαλ ἖θθιεζίαλ, ἔξξηςελ εἰο
ηὸ κέζνλ θαὶ εἰζεγήζε θαὶ εἰο ηὴλ Πνιηηείαλ ὁ ἐθιηπὼλ
Ἀξρηεπίζθνπνο Ἀζελ῵λ Υξπζόζηνκνο Παπαδόπνπινο
ζθνπίκσο θαὶ θαθνβνύισο, ὅπσο παξαζηήζῃ ἟κᾶο εἰο ηὰ
ὄκκαηα ηῆο Πνιηηείαοο θαὶ ηῆο ἗ιιεληθῆο Κνηλσλίαο ὡο
ἐπαλαζηάηαο, θαὶ ὡο θηλήζαληαο πηέξλαλ θαηὰ ηῆο
Αὐηνθεθάινπ ἖θθιεζίαο ηῆο ἗ιιάδνο, ῥίςῃ δὲ νὕησο
63
Άπαντα, τόμ. αϋ, Ἀπολογία εἰσ τὸ Ἐφετεῖον Ἀκθνῶν *Ἀκῆναι 29/3/1940+, ςελ. 383-384.

78
἟κᾶο εἰο ηὴλ κῆληλ ηῆο Πνιηηείαο θαὶ ηὴλ θνηλὴλ
πεξηθξόλεζηλ ηῆο θνηλσλίαο. Πξὸο ηνῦην κάιηζηα, δὲλ
ὤθλεζελ νὗηνο, θαίπεξ γλώζηεο η῵λ ζείσλ θαὶ Ἱεξ῵λ
Καλόλσλ θαὶ Καζεγεηὴο ηῆο ἖θθιεζηαζηηθῆο Ἵζηνξίαο
λὰ θεξύμε, ὅηη νἱ παιαηνεκεξνινγῖηαη Ἀξρηεξεῖο,
δηαθόςαληεο ἄλεπ δῆζελ ἖θθιεζηαζηηθ῵λ θαὶ Καλνληθ῵λ
ιόγσλ ηὴλ πλεπκαηηθὴλ ἐπηθνηλσλίαλ κεηὰ ηῆο
Πξντζηακέλεο ησλ ἖θθιεζηαζηηθῆο Ἀξρῆο θαὶ πήμαληεο
Ἰδίνπο Νανύο, ἀπεηέιεζαλ Ἰδίαλ ἖θθιεζίαλ, θαὶ κάιηζηα
ζρηζκαηηθήλ, ὡο ἐλεζκελίζζε λὰ ἀπνθαιέζῃ αὐηὴλ ηὸ
δηθάζαλ θαὶ θαζαηξέζαλ ηνὺο ἖πηζθόπνπο Μεγαξίδνο,
Γηαπιείαο, Κπθιάδσλ, θαὶ Βξεζζέλεο ΢πλνδηθὸλ
Γηθαζηήξηνλ. …Καηὰ ηαῦηα, ἟κεῖο νἱ Παιαηνεκεξν-
ινγῖηαη, ὅζῳ θαὶ ἂλ παξνπζηαδώκεζα θαηὰ ηὸ θαηλόκελνλ
θαὶ ηὴλ ἐμσηεξηθὴλ ἐθδήισζηλ ηῆο πίζηεσο, ὡο ἔρνληεο
Ἰδίνπο εὐθηεξίνπο νἴθνπο θαὶ Ἰδίνπο ιεηηνπξγνύο, νὐρ’
ἥηηνλ ὅκσο, θαίηνη δηαηεινῦκελ ἐλ πλεπκαηηθῇ
ἀθνηλσλεζίᾳ πξὸο ηὴλ θαηλνηνκήζαζαλ Ἱεξαξρίαλ, ἅηε
ἐρόκελνη ζηεξξ῵ο η῵λ ζείσλ Καλόλσλ θαὶ η῵λ Ἱεξ῵λ
Παξαδόζεσλ, ἀπνηεινῦκελ ἐλ ηῇ Καλνληθόηεηη, νὐρὶ
ἰδηαηηέξαλ ἖θθιεζίαλ ἐθείλεο, κεζ’ ἥο δηεθόςακελ
πξνζσξηλ῵ο δηὰ ιόγνπο Καλνληθνὺο ηὴλ ἐθθιεζηαζηηθὴλ
ἐπηθνηλσλίαλ, ἀιιὰ ηὴλ ἀλύζηαθηνλ θξνπξάλ, ὡο ἔθζελ
εἴπνλ, ηὴλ ἀγξύπλσο θξπθησξνῦζαλ ἐπὶ η῵λ ἀδακαληίλσλ
ἐπάιμεσλ ηῆο κηᾶο Αὐηνθεθάινπ ἗ιιεληθῆο ἖θθιεζίαο,
ἐλ ὀλόκαηη ηῆο ὆πνίαο ζπλερίδνκελ ηὴλ ἱζηνξίαλ Αὐηῆο
ὑπὸ ηὴλ ἀιύκαληνλ θαὶ ὀξζόδνμνλ ἀξρηθὴλ ἔλλνηαλ"64.
"Δἰο ηὴλ παξνρὴλ δὲ ηῆο ἐιεπζεξίαο ηαύηεο (ζ. ζ. ηῆο
ἄζθεζεο η῵λ ζξεζθεπηηθ῵λ θαζεθόλησλ η῵λ
παιαηνεκεξνινγηη῵λ), ἀληηηάζζεη ἟ λενεκεξνινγηηηθὴ
Ἱεξαξρία ηὸ veto, ἢηνη ηὴλ ἄξλεζηλ, δηαηεηλνκέλε, ὅηη ἟
Πνιηηεία δὲλ δύλαηαη λὰ ἔρῃ εἰο ηὴλ ἐπηθξάηεηαλ αὐηῆο
64
Άπαντα, τόμ. βϋ, Ροιμαντορικὴ Ἐγκφκλιοσ *Ἀκῆναι 1-6-1944+, ςελ. 24-26.

79
δύν ὆ξζνδόμνπο ἖θθιεζίαο, κίαλ λενεκεξνινγεηηθὴλ θαὶ
κίαλ παιαηνεκεξνινγεηηθήλ. Δἰο ηνῦην δὲ δηαθσλνῦκελ
἟κεῖο, ὑπνζηεξίδνληεο ὅηη κὲ ηὴλ θαη’ νἰθνλνκίαλ παξνρὴλ
ἐιεπζεξίαο, εἰο ηὴλ ζξεζθεπηηθὴλ ὀξγάλσζηλ η῵λ
παιαηνεκεξνινγηη῵λ κέρξη ηῆο ἐγθύξνπ θαὶ Καλνληθῆο
δηεπζεηήζεσο ηνῦ ἟κεξνινγηαθνῦ δεηήκαηνο, ἐπηδίθνπ
ὄλησο ὡο ἔθζελ εἰπὼλ ἐλώπηνλ ηῆο κειινύζεο
παλνξζνδόμνπ ΢πλόδνπ, δὲλ δεκηνπξγεῖηαη Γεπηέξα
἖θθιεζία, ἀιιὰ κία κεηνςεθία ηῆο ἖θθιεζίαο
δηαθσλνῦζα πξὸο ηὴλ πιεηνςεθίαλ ηῆο Ἱεξαξρίαο θαὶ
ζπλερίδνπζα ηὴλ ἱζηνξίαλ ηῆο ἗ιιεληθῆο ἖θθιεζίαο
ὑπὸ ηὴλ ἄθξαηνλ ὀξζνδνμίαλ ιπκαλζεῖζαλ δηὰ ηῆο
ἡκεξνινγηαθῆο θαηλνηνκίαο. ἧ γλώκε ηῆο Ἱεξαξρίαο, ὅηη
κὲ ηὴλ παξνρὴ ἐιεπζεξίαο εἰο ηνὺο παιαηνεκεξνινγίηαο
δεκηνπξγεῖηαη Γεπηέξα ἖θθιεζία θαὶ θξάηνο ἐλ θξάηεη, ὡο
ιέγνπλ, δὲλ εἶλε ἀιεζήο, δηόηη αἱ ἖θθιεζίαη, δὲλ
θπηξώλνπλ ὡο κύθεηεο εἰο ηὸλ πεξίβνινλ ηῆο ἖θθιεζίαο,
ἀιι’ ἱδξύνληαη θαὶ πξνηθίδνληαη δηὰ ηῆο Υάξηηνο θαὶ η῵λ
Μπζηεξίσλ ὑπὸ ηῆο ὅιεο ἖θθιεζίαο, ὡο Σακηνύρνπ ηῆο
Υάξηηνο θαὶ ηῆο εὐινγίαο. ἧ γλώκε αὐηὴ ηῆο Ἱεξαξρίαο,
θαζ΄ ἡλ κία κεξὶο Κιεξηθ῵λ θαὶ ιατθ῵λ ἀπνζπσκέλε
πξνζσξηλ῵ο ἀπὸ ηῆο ἖θθιεζίαο δηὰ ιόγνπο δηαθσλίαο εἴο
ηη ἐθθιεζηαζηηθὸλ δήηεκα ἐπίδηθνλ θαὶ ἰάζηκνλ θαηὰ ηὸλ
Μ Βαζίιεηνλ, κέρξη ηῆο ἄξζεσο ηῆο δηαθσλίαο ὑπὸ
Καλνληθῆο παλνξζνδόμνπ ΢πλόδνπ ὄδεη πξνηεζηαληηζκνῦ,
παξέρνληνο εἰο κεκνλσκέλα ἄηνκα ηὸ δηθαίσκα λὰ
ἰδξύνπλ ἰδίαλ ἖θθιεζίαλ ἄλεπ ηῆο γλώκεο θαὶ ηῆο
εὐινγίαο ηῆο ὅιεο ἖θθιεζίαο. Καὶ ηνῦην, δηόηη νἱ
πξνηεζηάληαη θξνλνῦλ θαὶ πηζηεύνπλ ὅηη ἟ ἔκπλεπζηο θαὶ ἟
ζέιεζηο ηνῦ Παλαγίνπ Πλεύκαηνο εἰο ηὰ δεηήκαηα ηῆο
πίζηεσο θαὶ ηνῦ ἁγηαζκνῦ ἐκθαίλεηαη θαὶ ἐθδεινῦληαη θαὶ
δηὰ η῵λ κεκνλσκέλσλ ἀηόκσλ ἐλ ἀληηζέζεη πξὸο ηὴλ
γλώκελ ηῆο ὆ξζνδόμνπ ἖θθιεζίαο, θξνλνύζεο θαὶ

80
πηζηεπνύζεο, ὅηη ἟ ἔκπλεπζηο θαὶ ἟ ἐλέξγεηα ηνῦ Παλαγίνπ
Πλεύκαηνο ἐθδεινῦηαη ὑπὸ ηῆο ὅιεο ἖θθιεζίαο ηῆο
ἑξκελεπνύζεο θαὶ ὀξζνηνκνύζεο ηὸλ ιόγνλ ηῆο ζείαο
ἀιεζείαο. …ἧκεῖο ὅκσο νἱ πνηκέλεο η῵λ
παιαηνεκεξνινγηη῵λ, γλ῵ζηαη ηνῦ Καλνληθνῦ δηθαίνπ θαὶ
κὲ ὀξζόδνμνλ παικόλ, δητζρπξηδόκεζα ὅηη δὲλ
ἀπνηεινῦκελ δεπηέξαλ ἖θθιεζίαλ ἐλ ηῷ Κξάηεη, ἀιιὰ
ζηεληνξείᾳ ηῇ θσλῇ δηαθεξύηηνκελ, ὅηη ἡκεῖο κέλνληεο
πηζηνὶ εἰο ηὰ δεδνγκέλα θαὶ ἡκῖλ παξαδεδνκέλα ὑπὸ
ηῶλ 7 Ἁγίσλ Οἰθνπκεληθῶλ ΢πλόδσλ, ἀπνηεινῦκελ,
θαίπεξ κεηνςεθία, ηὴλ παηξνπαξάδνηνλ θαὶ
ἀθαηλνηόκεηνλ ἗ιιεληθὴλ ἖θθιεζίαλ, ἥο ηὴλ ἱζηνξία
ζπλερίδνκελ ὑπὸ ηὴλ ἄθξαηνλ ἔλλνηαλ ηῆο ὀξζνδνμίαο.
Ἀιεζ῵ο, ὅζῳ θαὶ ἂλ παξνπζηαδώκεζα θαηὰ ηὸ
θαηλόκελνλ εἰο ηὴλ ιαηξείαλ ἟κ῵λ κὲ ἰδίνπο εὐθηεξίνπο
νἴθνπο θαὶ κὲ ἰδίνπο ιεηηνπξγνύο, νὐρ ἥηηνλ ὅκσο θαίπεξ
δηαηεινῦληεο ἐλ ἀθνηλσλεζίᾳ κεηὰ ηῆο θαηλνηνκεζάζεο
Ἱεξαξρίαο ἟κεῖο ἀπνηεινῦκελ δπλάκεη νὐρὶ δεπηέξαλ
἖θθιεζίαλ, ἀιιὰ ηῇ ἁγλὴλ θαὶ ἀιύκαληνλ ἔλλνηαλ
Αὐηῆο θαὶ ηὴλ ἀλύζηαθηνλ θξνπξὰλ ηῆο ἗ιιεληθῆο
἖θθιεζίαο, ηὴλ ἀγξύπλσο θξπθησξνύζαλ ἐπὶ ηῶλ
ζενδκήησλ θαὶ ἀθαηαιύησλ ἐπάιμεσλ ηῆο πεξηπύζηνπ
θαὶ πεξηκαρήηνπ ὆ξζνδνμίαο. Ναί, ἡκεῖο Ἅγηε
Λαξίζζεο δηεθόςακελ ηὴλ ἖θθιεζηαζηηθὴλ
ἐπηθνηλσλίαλ κεηὰ ηῆο Γηνηθνύζεο Ἱεξαξρίαο ζπλεπείᾳ
἖θθιεζηαζηηθῆο δηαθσλίαο νὐρί, ἵλα ἀπνηειέζσκελ
δεπηέξαλ ἖θθιεζίαλ, ἀιι’ ἵλα πεξηζώζσκελ ηὸ
ὀξζόδνμνλ θῦξνο ηῆο ἗ιιεληθῆο ἖θθιεζίαο θαὶ
ἀπνθύγσκελ ηὴλ ἡκεξνινγηαθὴλ θαηλνηνκίαλ, ὡο θαὶ
ηὴλ βαξπηάηελ εὐζύλελ, ἣλ ὑπέρνπζηλ ἀπέλαληη ηνῦ
Θενῦ θαὶ ηῆο Ἱζηνξίαο νἱ δεκηνπξγνὶ ηῆο
ζθαλδαιώδνπο δηαθσλίαο, ζπλεπείᾳ ηῆο ὁπνίαο

81
δηῃξέζεζαλ αἱ κᾶδαη ηῶλ ρξηζηηαλῶλ εἰο ηὸλ
ἑνξηαζκὸλ ηῶλ ἑνξηῶλ"65.
"…἟ Γηνηθνῦζα Ἱεξαξρία δηὰ ηῆο ἟κεξνινγηαθῆο
θαηλνηνκίαο ἔπαπζε λὰ ἀληηπξνζσπεύῃ ηὴλ ὀξζόδνμνλ
ἔλλνηαλ ηῆο ἗ιιεληθῆο ἖θθιεζίαο. ΢πλεπ῵ο Αὕηε
ρσξηζζεῖζα ἀπὸ ηὸλ θνξκὸλ ηῆο ὆ξζνδόμνπ ἖θθιεζίαο
ἀπεηέιεζελ ἰδηαηηέξαλ ἖θθιεζίαλ, δηάθνξνλ ηῆο ἀξραίαο
θαηὰ ηὸ ἀθξαηθλὲο θαὶ ἀθαηλνηόκεηνλ πλεῦκα ηῆο
὆ξζνδνμίαο θαηαζηᾶζα νὕησο ὑπόδηθνο ἐλώπηνλ ηῆο
θαζόινπ ὀξζνδόμνπ ἖θθιεζίαο. Καηὰ ηαῦηα ἟ Γ.
Ἱεξαξρία ἐθθιίλαζα ἐθ ηνῦ ζξηγγνῦ ηῆο ἀθξηβνῦο
ὀξζνδνμίαο παξ’ ὅινλ ηὸλ ἐμσηεξηθὸλ ηύπνλ θαὶ ηὸλ
ἀξηζκὸλ αὐηῆο, ἔπαπζελ ὡο ἀλσηέξσ ἐιέρζε, λὰ
ἐθπξνζσπῇ ηὴλ ὀξζόδνμνλ ἔλλνηαλ ηῆο ἗ιιεληθῆο
἖θθιεζίαο. Σαύηεο ηὴλ ὀξζόδνμνλ ἔλλνηαλ θαὶ ζεκαζίαλ
ἐθπξνζσπνῦζηλ νἱ Ἱεξάξραη, ὁ Κιῆξνο θαὶ ὁ ιαὸο νἱ
ἀθνινπζνῦληεο ηὴλ πνιηὰλ ἟κεξνινγηαθὴλ παξάδνζηλ, ηὴλ
θαζηεξσζεῖζαλ ὑπὸ Οἰθνπκεληθ῵λ ΢πλόδσλ θαὶ
θπξσζεῖζαλ ὑπὸ ηῆο αἰσλνβίνπ πξάμεσο ηῆο ὅιεο
὆ξζνδόμνπ ἖θθιεζίαο. Ὥζηε ἐλ ηῶ Κξάηεη δὲλ
ὑπάξρνπζη δύν ὀξζόδνμνη ἖θθιεζίαη ἀιιὰ κία, ἥο ηὸλ κὲλ
ηύπνλ θαὶ ηὸλ ῥπζκὸλ ἐθπξνζσπεῖ ἟ πιεηνςεθία ηῆο
Ἱεξαξρίαο, ηὸ πλεῦκα ὅκσο θαὶ ηὴλ ἔλλνηαλ ηῆο
ὀξζνδνμίαο ἐθπξνζσπεῖ ἟ κεηνςεθία ηῆο παιαηνεκε-
ξνινγηηηθῆο Ἱεξαξρίαο θαὶ θνηλσλίαο"66.
"὘πῆξρελ ἐλ ηῶ παξειζόληη ἐπνρή, θαζ’ ἡλ ἟ πακςεθία
ζρεδὸλ ηῆο Ἱεξαξρίαο ἐλ ηῶ Βπδαληηλῶ Κξάηεη παξεζύξζε
εἰο ηὴλ αἵξεζηλ ηνῦ ἐλαγνῦο Ἀξείνπ κεηὰ ηῆο Βπδαληηλῆο
πνιηηείαο, θαζ’ ἡλ ηὴλ ἔλλνηαλ ηῆο ὆ξζνδνμίαο ηῆο
἖πηζήκνπ ἖θθιεζίαο ἀληηπξνζώπεπελ κία ὀιηγάξηζκνο

65
Άπαντα, τόμ. βϋ, Ἀναίρεςισ τῆσ ἡμερολογιακῆσ πραγματείασ τοῦ Σεβαςμιωτάτου Μθτροπολίτου κ.
Δωροκζου Κοτταρᾶ *Δεκζμβριοσ 1947+, ςελ. 96-98.
66
Άπαντα, τόμ. βϋ, Διαφωτιςτικὴ Ἀπάντθςισ εἰσ τὸ ὑπόμνθμα τῆσ Ἱεραρχίασ τῆσ κρατοφςθσ Ἐκκλθςίασ
τῆσ Ἐλλάδοσ ἐν ςχζςει μὲ τὸ Ἡμερολογιακὸν Ηιτθμα *Ἀκῆναι 1948+, ςελ. 129.

82
κεξὶο ὀξζνδόμσλ ἐλ Κσλ/πόιεη κὴ κνιπλζεῖζα ὑπὸ ηῆο
ιύκεο ηνῦ Ἀξεηαληζκνῦ. ἧ κεξὶο αὕηε δηεηέιεη ὑπὸ ηὴλ
πνηκαληνξίαλ Γξεγνξίνπ ηνῦ Θενιόγνπ, ὅζηηο ἐλ ηῶ
παξεθθιεζίῳ ηῆο Ἀγ. Ἀλαζηαζίαο δηὰ θεξπγκάησλ
ἀπνπλεόλησλ ηὸ ζπκῆξεο θαὶ ζεῖνλ ἄξσκα ηῆο
὆ξζνδνμίαο θαηεθεξαύλνπ ηὴλ θαθόδνμνλ θαὶ
ςπρνθζόξνλ αἵξεζηλ ηνῦ Ἀξείνπ. Γξεγόξηνο ὁ Θενιόγνο
θαὶ ἡ κεξὶο αὐηνῦ, νὐ κόλνλ δὲλ ἀπεηέιεζαλ ἰδίαλ
἖θθιεζίαλ δηαθόςαληεο ηὴλ ἖θθιεζηαζηηθὴλ
ἐπηθνηλσλίαλ κεηὰ ηῆο Ἀξεηαληδνύζεο Ἱεξαξρίαο, ἀιιὰ
θαὶ ὡο ὀξζνδνμνῦληεο ἐρξεζίκεπζαλ κεηέπεηηα ὡο
ἀξξαβὼλ δηὰ ηὴλ ἐπηζηξνθὴλ ηῆο ὅιεο ἖θθιεζίαο ἐλ
ηῷ πεξηβόιῳ ηῆο ὆ξζνδνμίαο, δηὰ ηῆο ἀπνπηύζεσο ηῆο
Ἀξεηαλῆο αἱξέζεσο θαὶ κηαξὰο θαθνδνμίαο. Ὥζηε
δεδνκέλνπ, ὅηη ηὴλ ὑπόζηαζηλ ηῆο ἖θθιεζίαο ἀπνηειεῖ ηὸ
὆ξζόδνμνλ πλεῦκα θαὶ ὄρη ὁ ηύπνο θαὶ ὁ ἀξηζκόο,
νἴθνζελ ἐλλνεῖηαη ὅηη ηὴλ ἀξραίαλ θαὶ ἀθαηλνηόκεηνλ
἖θθιεζίαλ ηῆο ἗ιιάδνο ἀπνηεινῦκελ θαὶ ἐθπξνζσπνῦκελ
἟κεῖο ὡο ζπλερηζηαὶ η῵λ παηξῴσλ παξαδόζεσλ θαὶ η῵λ
὆ξζνδόμσλ ζεζκ῵λ θαὶ ὄρη νἱ θαηλνηόκνη Ἀξρηεξεῖο,
νἵηηλεο ἀπνηεινῦλ ηὸλ ηύπνλ θαὶ ηὸλ ἀξηζκόλ"67.
Βιέπεηε, θ. Ρίδν, ηελ εθθιεζηνινγηθή απηνζπλεηδεζία
ηνπ Αγίνπ Ηεξάξρνπ, ηνπ νπνίνπ ηα θείκελα δελ κπήθαηε
ζηνλ θφπν λα κειεηήζεηε, πξηλ θαηαπηαζηείηε κε κηα
ηφζν ζνβαξή εξγαζία;
Αιιά θαη ην φηη ρεηξνηφλεζε Δπηζθφπνπο θαη έθαλε
΢χλνδν δελ είλαη θάηη πξσηνθαλέο, φπσο έρεη
απνδεηρζεί ζε θείκελν πνπ επίζεο δελ έρεη αλαηξεζεί68.
Γηα δε ηα πεξί "αλαζεκαηηζκψλ" θαη "δηαθεξχμεσο
αθπξφηεηαο ησλ Μπζηεξίσλ" δελ ρξεηάδνληαη κεγάιε
67
Άπαντα, τόμ. βϋ, Κρίςεισ ἐπὶ τῶν τροπολογιῶν ἐπὶ τοῦ ἄρκρου 1 καὶ 2 τοῦ Σχεδίου Συντάγματοσ τῆσ
Ἐπιτροπῆσ ἐπὶ τῆσ ἀνακεωριςεωσ τοῦ Συντάγματοσ τοῦ κ. Κ. Τςάτςου Βουλευτοῦ Ἀκθνῶν *Ἀκῆναι
1949+, ςελ.176.
68
Ρερί "παραλλιλων" Επιςκόπων και Συνόδων (απαντιςεισ ςε ενςτάςεισ νεοαποτειχιςμζνων)
(http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2016/08/blog-post_30.html ).

83
αλάιπζε, δηφηη ζηεξνχληαη ζνβαξφηεηνο. Απφ ηελ κία,
πνηέ νη Παιαηνεκεξνινγίηεο δελ αλαζεκάηηζαλ ηνπο
Νενεκεξνινγίηεο, απφ ηελ άιιε, φπσο ζα δείηε εδψ69,
γηα ηελ "αθπξφηεηα ησλ Μπζηεξίσλ" νη κφλνη πνπ δελ
πξέπεη λα νκηινχλ είλαη νη θαλαηηθνί νπαδνί ηνπ λένπ
εκεξνινγίνπ.
Όζν γηα ην φηη νη Παιαηνεκεξνινγίηεο δελ "επεδίσθαλ
ηελ δηόξζσζε θαη ζεξαπεία ησλ πξνβιεκάησλ από ηηο
άιιεο Σνπηθέο εθθιεζίεο", έρεηε πξνθαλή άγλνηα ηεο
Ηζηνξίαο ησλ Παιαηνεκεξνινγηηψλ (δηφηη ζα μέξαηε ηί
αγψλαο έγηλε, θπξίσο εθ κέξνπο ηνπ πξ. Φισξίλεο
Υξπζνζηφκνπ, ν νπνίνο ηαμίδεςε ζηα Παηξηαξρεία, αιιά
θαη άιισλ θιεξηθψλ θαη ιατθψλ, γηα λα επαηζζε-
ηνπνηεζνχλ νη άιιεο Σνπηθέο Δθθιεζίεο) θαη απηφ
κεγαιψλεη αθφκε ηελ απνξία κνπ, θ. Ρίδν, γηα ην
ηφικεκά ζαο λα θαηαπηαζηείηε κε έλα ζέκα γηα ην νπνίν
γλσξίδεηε ειάρηζηα. Σί σθέιηκν ζα ήηαλ, αληί λα
κειεηνχζαηε ην ηξιαλδνζθσηζέδηθν παζράιην θαη ηελ
ζπκβνιή ηνπ Γηνλπζίνπ ηνπ κηθξνχ ζηελ θαηάπαπζε ηεο
έξηδαο κεηαμχ ηεο Ρψκεο θαη ηεο Αιεμάλδξεηαο, λα
είραηε αζρνιεζεί κε απηνχο πνπ ζέιεηε πάζε ζπζία λα
θαηαδηθάζεηε;
ηδ. Κιείλεηε ην θεθάιαην "Ζ αληηθαλνληθή απόθαζε ηεο
Δθθιεζίαο" (βέβαηα ην νξζφ είλαη "θάπνησλ Σνπηθώλ
Δθθιεζηώλ" θαη φρη "ηεο Δθθιεζίαο") κε ηελ εμήο
παξάγξαθν: "Οη Γ.Ο.Υ. πξνο ππεξάζπηζε ηνπο αλαθέξνπλ
ηελ δήισζε ηνπ Υξπζνζηόκνπ Παπαδόπνπινπ (ηόηε
αξρηκαλδξίηε) ζε εηδηθή ζπλνδηθή επηηξνπή πνπ έιεγε όηη:
«Ζ Δθθιεζία ηεο Διιάδνο δελ δύλαηαη λα ρσξηζζή ησλ
ινηπώλ Δθθιεζηώλ θαη λα απνδερηεί λένλ εκεξνιόγηνλ
ρσξίο λα θαηαζηή ζρηζκαηηθή απέλαληη ησλ άιισλ».Ζ
δήισζε απηή όκσο δελ ηελ εθιακβάλνπκε θαζόινπ σο
69
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2014/08/blog-post_12.html

84
αμηόινγε θαη είλαη αδηάθνξε, ηζρλόηαηε θαη παληειώο
άρξεζηε εμ αηηίαο ηνπ όηη ηελ ηεθκεξίσζε πνπ επηδεηνύκε
γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο δελ ηελ
αλαδεηνύκε ζε δειώζεηο ηνπ θάζε αξρηκαλδξίηε θαη
κάιηζηα ηνπ ελόρνπ, άιια ζηελ δηδαζθαιία ησλ αγίσλ
Παηέξσλ, ησλ ΢πλόδσλ θαη ην βίσκα ηεο Δθθιεζίαο. ΢ην
consensus Patrum".
Κη φκσο, θ. Ρίδν, ζηελ Ηζηνξία θακία πεγή δελ είλαη
"αδηάθνξε, ηζρλόηαηε θαη παληειώο άρξεζηε", αθφκε θαη
απηέο πνπ δελ καο "βνιεχνπλ". To δε Consensus Patrum
αθνξά ηελ Θενινγία, φρη ηελ Ηζηνξία. Υάξηλ ηεο
αιεζείαο φκσο, πξέπεη λα ζαο ελεκεξψζσ, φηη ε δήισζε
απηή δελ είλαη ηνπ ελφρνπ, αιιά ηεο εηδηθήο "ἐπὶ ηῆο
κεηαξξπζκίζεσο ηνῦ Ἡκεξνινγίνπ" πεληακεινχο Δπη-
ηξνπήο (ζηελ νπνία αλήθε θαη ν έλνρνο), φπσο θαίλεηαη
απφ ην ζρεηηθφ ΦΔΚ:

85
86
 Απάληεζε ζηνλ θ. Ι. Ρίδν πεξί ηνπ Ηκεξνινγηαθνχ
(Γ΄ 3)70

ηε. Ξεθηλψληαο ην θεθάιαηφ ζαο "Ζ αζέηεζε ησλ

παξαδφζεσλ" πξνζπαζείηε λα απνδείμεηε άηνπν ηνλ
ηζρπξηζκφ ησλ Παιαηνεκεξνινγηηψλ (ηνλ νπνίν φκσο
είραηε παξαδερζεί θαη ζεηο πξνεγνπκέλσο!) φηη ην
Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην είλαη Παξάδνζε. Έηζη γξάθεηε:
"Οη Εεισηέο ηνπ παηξίνπ ηζρπξίδνληαη όηη: «Σν Ηνπιηαλόλ
ζπλδεζέλ κεηά ηνπ Παζραιίνπ θαη κεηά ηνπ θύθινπ παζώλ
ησλ ενξηώλ θηλεηώλ θαη αθηλήησλ επί 1622 έηε εζεσξήζε
σο ηεξά παξάδνζηο...». Όκσο, άιινη παιαηνεκεξνινγίηεο
δειώλνπλ όηη ην ενξηνιόγην ησλ «πξώησλ ρξόλσλ» ήηαλ
«αθαζόξηζηνλ». Άξα, πώο ην ενξηνιόγην κπνξεί λα είλαη
θαη «αθαζόξηζηνλ» θαη «ηεξά παξάδνζηο» ζπγρξόλσο;".
Καη φκσο ηα δχν παξαπάλσ θείκελα είλαη μεθάζαξα, γηα
ην φηη ην Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην ΓΔΝ είλαη "αθαζφξηζην"
θαη "ηεξά παξάδνζηο" ΣΑΤΣΟΥΡΟΝΧ΢. Αθνχ ην πξψην
θείκελν ραξαθηεξίδνληάο ην "ηεξά παξάδνζε" αλαθέξεη
φηη απηή έρεη ηελ αξρή ηεο πξηλ 1622 ρξφληα (απφ ηελ
ζπγγξαθή ηνπ θεηκέλνπ), δειαδή ζηελ επνρή ηεο Α΄
Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ. Δλψ ην δεχηεξν θείκελν
αλαθέξεηαη ζηνπο "πξψηνπο ρξφλνπο". Δπνκέλσο ε
απάληεζε είλαη απιή θαη βξίζθεηαη κπξνζηά ζαο: Σν
εκεξνιφγην ηεο Εθθιεζίαο ζηνπο κελ πξψηνπο
ρξφλνπο ήηαλ αθαζφξηζην (ιφγσ ηεο πνηθηιίαο ησλ
θαηά ηφπνπο εκεξνινγίσλ), αιιά κε ηελ έλαξμε ηεο
ρξήζεο ηνπ Ινπιηαλνχ εκεξνινγίνπ απφ ηελ Α΄
Οηθνπκεληθή ΢χλνδν θαη κε ηελ ζηαδηαθή
επηθξάηεζή ηνπ παληνχ, θαηέζηε ηεξά παξάδνζε. Πνπ
βιέπεηε λα ππάξρεη αληίθαζε;

70
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/06/a-3.html

87
Να ζπκπιεξψζσ επίζεο (αλ θαη δελ επεξεάδεη ηελ
νπζία), φηη ην δεχηεξν θείκελν δελ είλαη
Παιαηνεκεξνινγηηψλ, αιιά απφζπαζκα απφ ηελ
Δηζήγεζε ηεο Δθθιεζίαο ηεο Διιάδνο, ην νπνίν
παξαζέηεη εληφο εηζαγσγηθψλ ν π. Υξπζφζηνκνο ησλ
΢πεηζψλ. Γπζηπρψο θαη ζε απηφλ ηνλ ηνκέα (ηνλ
επηζηεκνληθφ, δει. πσο βάδνπκε παξαπνκπέο θιπ.)
πάζρεη ε εξγαζία ζαο κε απνηέιεζκα πνιιέο θνξέο λα
δεκηνπξγνχληαη ιάζνο εληππψζεηο.
ηζη. Ακέζσο κεηά πξνζπαζείηε λα απαμηψζεηε ηελ
παξάδνζε ηνπ εθθιεζηαζηηθνχ εκεξνινγίνπ
ζπγθξίλνληάο ην κε άιιεο παξαδφζεηο, αιιά
ζπγθξίλνληαο θαη ηελ αιιαγή ηνπ κε άιιεο αιιαγέο:
"΢ηελ Δθθιεζία ππάξρνπλ «παξαδόζεηο θαη παξαδόζεηο,
παξαδόζεηο άζηθηνη, ηεξαί, ζείαη, ακεηάβιεηνη,
ακεηαθίλεηνη, άζηθηνη θαη παξαδόζεηο ηνπηθαί, ηππηθαί,
νπδεκίαλ πξνο ηαο πξώηαο ζρέζηλ έρνπζαη, κεηαβιεηαί,
ξεπζηαί, αδηάθνξνη, άζρεηνη πξνο ηελ πίζηηλ, εηο νπδέλα
ππνθείκελαη Καλόλα, νπδέ θνιάδνπζαη ηνπο παξαβάηεο
θαη αζεηεηάο». Πώο ν Μ. Βαζίιεηνο πεξηέθνςε θαηά 2
ώξεο ηελ Θ. Λεηηνπξγία ηνπ αγίνπ Ηαθώβνπ; Πώο ν ηεξόο
Υξπζόζηνκνο έθηηαμε δηθή ηνπ Θ. Λεηηνπξγία; Πώο
θαηαξγήζεθαλ νη ηάμεηο ησλ κεηαλννύλησλ, ησλ
πξνζθιαηόλησλ, ησλ θαηερνπκέλσλ θαη πώο έγηλαλ ηνζεο
άιιεο αιιαγέο; Έγηλαλ Παλνξζόδνμεο ΢ύλνδνη γηα όια
απηέο ηηο αιιαγέο;".
Μα, αγαπεηέ θ. Ρίδν, ζηα εξσηήκαηά ζαο απαληά ην
απφζπαζκα πνπ παξαζέζαηε πξψηα! Τπάξρνπλ
παξαδφζεηο θαη παξαδφζεηο. Άιιεο είλαη άζηθηεο, ηεξέο,
ζείεο, ακεηαθίλεηεο θαη άζηθηεο (φπσο π.ρ. ην Παζράιην)
θαη άιιεο είλαη ηνπηθέο, ηππηθέο, κεηαβιεηέο, ξεπζηέο,
αδηάθνξεο, άζρεηεο κε ηελ πίζηε θιπ., νη νπνίεο ζηνλ
δηάβα ησλ αηψλσλ αηφλεζαλ ή θαηαξγήζεθαλ (π.ρ.

88
ζεζκφο ησλ δηαθνληζζψλ, ηάμεηο θαηερνπκέλσλ θαη
πξνζθιαηφλησλ θιπ.).
Μπνξεί λα γίλεη ζχγθξηζε κεηαμχ ηεο δηακφξθσζεο ηεο
Θείαο Λεηηνπξγίαο ηνπ Απνζηφινπ Ηαθψβνπ ππφ ηνπ
Μεγάινπ Βαζηιείνπ, ε νπνία εθαξκφζηεθε ηνπηθά ζηελ
επαξρία ηνπ (θαη ηελ νπνία ε Δθθιεζία απφ ζεβαζκφ
ζηε κλήκε ηνπ θαζηέξσζε λα επηηειείηαη παληνχ δέθα
θνξέο ηνλ ρξφλν) κε ηελ "αληηθαλνληθή", "αληηζπλνδηθή"
θαη "αληηπνηκαληηθή" (δηθνί ζαο νη ραξαθηεξηζκνί)
αιιαγή ηνπ Ζκεξνινγίνπ, ε νπνία έγηλε γηα πνλεξνχο
ζθνπνχο θαη πξνθάιεζε ζρίζκα; Γηα απαληήζηε κνπ
φκσο θαη ζην εμήο: Αλ ππνζέζνπκε φηη ε δηακφξθσζε
απηή ηεο Θείαο Λεηηνπξγίαο απφ ηνλ Μέγα Βαζίιεην
πξνθαινχζε ζρίζκα, ζα επέκελε άξαγε ζε απηήλ ν
Μέγαο Βαζίιεηνο; Ή - ην ρεηξφηεξν - ζα βαζάληδε, ζα
θπιάθηδε, ζα μχξηδε θαη ζα εμφξηδε φζνπο δελ ηελ
δερφληνπζαλ;
ηδ. Κιείλεηε ην θεθάιαην απηφ κε θξίζεηο πνπ νδεγνχλ
ζε επηθίλδπλα ζπκπεξάζκαηα! Ηζρπξηδφκελνο πσο νη
Παηέξεο ηεο Δθθιεζίαο "παξέπεκςαλ ηελ εύξεζε ηεο
εκέξαο ενξηαζκνύ ηνπ Πάζρα ζηνπο αζηξνλόκνπο θαη δελ
ηελ απνθάζηζαλ νη ίδηνη", παξνπζηάδεηε ηελ Εθθιεζία
σο δνχιε ζηηο επηηαγέο ηεο Αζηξνλνκίαο!
Ο ζνθφο Αξρηεπίζθνπνο Κεξθχξαο Δπζηάζηνο
Βνπιηζκάο γξάθεη ηα εμήο ζεκαληηθά: "πνιινὶ θαὶ ἐθ
η῵λ ἟κεηέξσλ θαηαθξίλνπζηλ ἟κᾶο ὡο ἀκαζεῖο θαὶ
ἀλεπηζηήκνλαο θαὶ ὅηη κεη’ ἰζρπξνγλσκνζύλεο ἐκκέλνληεο
πξνζθεθνιιεκέλνη εἰο ηὰ ἢδε ἀπεξραησκέλα δὲλ ζέινκελ
λὰ ζπκκνξθσζ῵κελ πξὸο ηὰο ἀλαθαιύςεηο η῵λ λεσηέξσλ
καζεκαηηθ῵λ. Δἶλαη ἆξά γε ἀιεζὲο ὅηη ἟ δηαθνξὰ αὕηε
πξνῆιζελ ἐμ ἀκαζείαο η῵λ παηέξσλ ἟κ῵λ θαὶ ἐμ ἀγλνίαο
η῵λ ἐπηζηεκνληθ῵λ γλώζεσλ; Δἶλαη πηζαλὸλ ὅηη ἀπὸ
ἰζρπξνγλσκνζύλελ ἁπιῆλ ἐκκέλνκελ εἰο ηὰ ἀξραῖα;... Οἱ

89
ηὰο κεζόδνπο πξὸο εὕξεζηλ ηνῦ Πάζρα πξὸ 15 ἠ 16
αἰώλσλ θαλνλίζαληεο ἐγλώξηδνλ θάιιηζηα ὅηη δὲλ εἶλαη ὁ
ηξνπηθὸο ἐληαύζηνο ἀθξηβ῵ο ἴζνο κὲ 365 ἟κέξαο θαὶ
ηέηαξηνλ. ἖γλώξηδνλ θαηὰ ζπλέπεηαλ ὅηη ἟ ἐαξηλὴ
ἰζεκεξία ἤην ηῇ 21 Μαξηίνπ θαὶ ὅηη πξντόληνο ηνῦ ρξόλνπ
ζὰ θαηαβῇ εἰο ηὴλ 20 θ.ιπ. ἖γλώξηδνλ ὅηη κεηὰ 19 ἐη῵λ
παξέιεπζηλ, θαηὰ ηὸλ θύθινλ ηνῦ Μέησλνο δὲλ
ἐπαλέξρνληαη ὁ ἣιηνο θαὶ ἟ ζειήλε ἀθξηβ῵ο εἰο ηὸ αὐηὸ
ζεκεῖνλ θαὶ ὅηη ἑπνκέλσο αἱ παλζέιελνη ὀπηζζνπνξνῦζηλ.
἖γλώξηδνλ π.ρ. ὅηη ἐλῶ ηίζεηαη θαηὰ ηὸλ πξ῵ηνλ θύθινλ
ηῆο ζειήλεο ἟ παλζέιελνο, κεηὰ ηὴλ ἐαξηλὴλ ἰζεκεξίαλ, ηῇ
2 Ἀπξηιίνπ, κεηά ηηλαο πεξηόδνπο αὕηε ζὰ γίλεηαη ηὸλ
Μάξηηνλ. Ἀιι’ ἡ ἖θθιεζία δὲλ εἶρε ζθνπὸλ λὰ δηδάμῃ
πόηε γίλεηαη ἔθιεηςηο ηνῦ ἡιίνπ θαὶ πόηε ηῆο ζειήλεο·
ζθνπὸλ εἶρε λὰ παύζῃ ηὴλ δηαθσλίαλ πεξὶ ηῆο ἑνξηῆο
ηνῦ Πάζρα. ὇ κόλνο ζθνπὸο ηῆο ἖θθιεζίαο ἦην ἵλα
πάληεο ἑνξηάδσζη ηὸ ζσηήξηνλ Πάζρα ηὴλ αὐηὴλ
ἡκέξαλ θαὶ νὐδὲλ πιένλ. Ἡ ἖θθιεζία ἀπεθάζηζελ
ἄπαμ θαὶ ἡ νἰθνπκέλε ἅπαζα ηόηε ὑπήθνπζελ εἰο ηὴλ
δηαηαγήλ" (Διιεληθή Αζπίο..., ζει. 249-250).
Αθφκε δε κία θνξά, θ. Ρίδν, επεξεαζηήθαηε δπζηπρψο
απφ ηνλ θ. Καξδάζε:
ΡΗΕΟ΢ ΚΑΡΓΑ΢Ζ΢
Παξάδνζε ηεο Δθθιεζίαο π.ρ. είλαη ην λα Βέβαηα, παξάδνζε απνηειεί λα
ενξηάδεηαη ε ενξηή ηνπ αγίνπ Γεκεηξίνπ ενξηάδεηαη ε ενξηή ηνπ αγίνπ Γεκεηξίνπ
ζηηο 26 Οθησβξίνπ, αιιά δελ απνηειεί ζηηο 26 Οθησβξίνπ, αιιά δελ απνηειεί
Παξάδνζε ην πφηε είλαη ε 26ε Παξάδνζε ην πφηε είλαη ε 26ε
Οθησβξίνπ. Σν πξψην ην θαζνξίδεη ε Οθησβξίνπ. Σν πξψην ην θαζνξίδεη ε
Δθθιεζία, ην δεχηεξν ε Αζηξνλνκία. Δθθιεζία, ην δεχηεξν ε Αζηξνλνκία.
Παξάδνζε είλαη λα ενξηάδεηαη ην Πάζρα Παξάδνζε (ζεζπηζκέλε κε απφθαζε)
ηελ 1ε Κπξηαθή, κεηά ηελ 1ε εαξηλή είλαη λα ενξηάδεηαη ην Πάζρα ηελ 1ε
παλζέιελν θαη πάληνηε κεηά ην Ηνπδατθφ Κπξηαθή, κεηά ηελ 1ε εαξηλή παλζέιελν
πάζρα. Σν πφηε είλαη φκσο ε εαξηλή θαη πάληνηε κεηά ην ηνπδατθφ πάζρα. Σν
παλζέιελνο δελ είλαη παξάδνζε ηεο πφηε είλαη φκσο ε εαξηλή παλζέιελνο δελ
Δθθιεζίαο, νχηε ηελ θαζνξίδεη ε είλαη παξάδνζε ηεο Δθθιεζίαο, νχηε ηελ
Δθθιεζία, αιιά ε Αζηξνλνκία. θαζνξίδεη ε Δθθιεζία, αιιά ε
Αζηξνλνκία

90
ηε. Ζ αληηγξαθή ζπλερίδεηαη ζε ηέηνην βαζκφ, πνπ
κάιινλ πξέπεη λα αιιάμεη ν ηίηινο ηεο απαληήζεψο κνπ
ζε "Απάληεζε ζηνλ θ. Ρίδν θαη ζηνλ δηδάζθαιν απηνύ θ.
Καξδάζε, γλσζηό αζηξνζεάκνλα71":
ΡΗΕΟ΢
Καη φκσο ην «άγην» Ηνπιηαλφ παξαβηάδεη
ηνλ Παζράιην Καλφλα ηεο Α΄
Οηθνπκεληθήο. Κάηη ηέηνην βιέπνπκε γηα
παξάδεηγκα ην 2013, φπνπ ην Πάζρα
ενξηάζηεθε ηελ 2ε Κπξηαθή κεηά ηε 2ε
εαξηλή παλζέιελν (θαη φρη ηελ 1ε
Κπξηαθή κεηά ηελ 1ε εαξηλή παλζέιελν),
θαηά παξάβαζε ηεο απφθαζεο. Έηζη: Ζ
εαξηλή ηζεκεξία ηνπ 2013 έιαβε ρψξα
ζηηο 20 Μαξηίνπ (κε ην δηνξζσκέλν
Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην), ζηηο 13.02 ψξα
Διιάδνο[41=Ώξα 11.02 UTC]. Ζ 1ε
παλζέιελνο έιαβε ρψξα ζηηο 27
Μαξηίνπ, ζηηο 11.51 ψξα Διιάδνο,
(νπφηε ενξηάδεηαη ην Ηνπδατθφ πάζρα θαη
ζπγθεθξηκέλα απφ ην βξάδπ ηεο 26εο
Μαξηίνπ, θαηά ην Κεληξηθφ Ηζξαειηηηθφ
΢πκβνχιην Διιάδνο). Ζ 1ε Κπξηαθή κεηά
ηελ 1ε εαξηλή παλζέιελν έιαβε ρψξα ηελ
Κπξηαθή 31 Μαξηίνπ. ΢χκθσλα ινηπφλ
κε ηελ απφθαζε ηεο Α΄ ΢πλφδνπ, απηή
ηελ Κπξηαθή ζα πξέπεη λα ενξηάδεηαη ην
ρξηζηηαληθφ Πάζρα. Πιελ φκσο απηφ
ενξηάζηεθε ηελ Κπξηαθή 5 Ματνπ! Γηαηί
φκσο; Γηφηη, ζχκθσλα κε ην Ηνπιηαλφ
εκεξνιφγην, ε εαξηλή ηζεκεξία
επηζπκβαίλεη ζηηο 3 Απξηιίνπ, ε 1ε
παλζέιελνο ζηηο 30 Απξηιίνπ θαη φρη ζηηο
25 Απξηιίνπ, φπσο είλαη ζηελ
πξαγκαηηθφηεηα, γηαηί, φπσο ζηελ
ηζεκεξία, ππάξρεη πζηέξεζε 13 εκεξψλ,
έηζη θαη ζηηο παλζειήλνπο ππάξρεη
πζηέξεζε 5 εκεξψλ. Με φιεο φκσο απηέο
ηηο αιρεκείεο θαηαζηξαηεγήζεθε ε
απφθαζε ηεο ΢πλφδνπ θαη έηζη ην
ρξηζηηαληθφ Πάζρα ενξηάζηεθε ηε 2ε
Κπξηαθή, κεηά ηε 2ε εαξηλή παλζέιελν.
71
https://apotixisi.blogspot.gr/2012/10/blog-post_2.html
91
ΚΑΡΓΑ΢Ζ΢
Ζ εκκνλή ζην ακεηαθίλεην ηεο ηζεκεξίαο
θαη ηεο παλζειήλνπ νδεγεί ζε
παξάβαζε ηεο απφθαζε ηεο ΢πλφδνπ.
Κάηη ηέηνην ην βιέπνπκε θέηνο (2013),
φπνπ ην Πάζρα ενξηάδεηαη ηελ 2ε
Κπξηαθή κεηά ηε 2ε εαξηλή παλζέιελν
(θαη φρη ηελ 1ε Κπξηαθή κεηά ηελ 1ε
εαξηλή παλζέιελν), θαηά παξάβαζε ηεο
απφθαζεο. ΢πγθεθξηκέλα: Οη Παηέξεο
ηεο Α΄ ΢πλφδνπ θαζφξηζαλ κε ηελ
απφθαζή ηνπο, φηη Σν Πάζρα ζα
ενξηάδεηαη κεηά ηελ εαξηλή ηζεκεξία,
αιιά δελ θαζφξηζαλ πφηε ζπκβαίλεη απηή
ε εαξηλή ηζεκεξία θαη ην παξέπεκςαλ
ζηνπο αζηξνλφκνπο, αιιά νχηε
θαζφξηζαλ φηη απηή ε ηζεκεξία είλαη
ακεηαθίλεηε. Έηζη: Ζ εαξηλή ηζεκεξία
ηνπ 2013 επηζπκβαίλεη ζηηο 20 Μαξηίνπ
(κε ην δηνξζ. Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην), ζηηο
11.02 UTC, 13.02 ψξα Διιάδνο. Ζ 1ε
παλζέιελνο επηζπκβαίλεη ζηηο 27
Μαξηίνπ, ζηηο 11.51 ψξα Διιάδνο, νπφηε
ενξηάδεηαη ην Ηνπδατθφ πάζρα (θαη
ζπγθεθξηκέλα απφ ην βξάδπ ηεο 26εο
Μαξηίνπ, θαηά ην Κεληξηθφ Ηζξαειηηηθφ
΢πκβνχιην Διιάδνο). Ζ 1ε Κπξηαθή
κεηά ηελ 1ε εαξηλή παλζέιελν
επηζπκβαίλεη ηελ Κπξηαθή 31 Μαξηίνπ.
΢χκθσλα ινηπφλ κε ηελ απφθαζε ηεο Α΄
΢πλφδνπ, απηή ηελ Κπξηαθή ζα πξέπεη λα
ενξηάδεηαη ην ρξηζηηαληθφ Πάζρα. Πιελ
φκσο απηφ ενξηάδεηαη ηελ Κπξηαθή 5
Ματνπ! Γηαηί φκσο; Γηφηη, ζχκθσλα κε
ην Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην, ε εαξηλή
ηζεκεξία επηζπκβαίλεη ζηηο 3 Απξηιίνπ, ε
1ε παλζέιελνο ζηηο 30 Απξηιίνπ θαη φρη
ζηηο 25 Απξηιίνπ, φπσο είλαη ζηελ
πξαγκαηηθφηεηα, γηαηί, φπσο ζηελ
ηζεκεξία, φπνπ ππάξρεη πζηέξεζε 13
 εκεξψλ, έηζη θαη ζηηο παλζειήλνπο
ππάξρεη πζηέξεζε 5 εκεξψλ. Με φιεο
φκσο απηέο ηηο αιρεκείεο
θαηαζηξαηεγείηαη ε απφθαζε ηεο
΢πλφδνπ θαη έηζη ην ρξηζηηαληθφ Πάζρα
θζάλεη λα ενξηάδεηαη ηε 2ε Κπξηαθή,
κεηά ηε 2ε εαξηλή παλζέιελν.

΢ηα "αζηξνινγηθέο" απηέο θαηεγνξίεο θαηά ηνπ

Ηνπιηαλνχ εκεξνινγίνπ (αιιά θαη ηνπ Παζραιίνπ, δηφηη
ν θ. Καξδάζεο [δείηε θαη εδψ72] απηφ ζεσξεί σο
ειαηησκαηηθφ πνπ πξέπεη λα αιιάμεη, ζπληαζζφκελνο
δειαδή κε ηνπο Οηθνπκεληζηέο), φηη ηάρα θαηαπαηνχληαη
νη απνθάζεηο ηεο Α΄ Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ (κε ην λα
ενξηάδεηαη ελίνηε ην Πάζρα κεηά ηελ δεχηεξε αληί γηα
ηελ πξψηε παλζέιελν), έρνπλ απαληήζεη πνιινί Παηέξεο
θαη Γηδάζθαινη ηεο Δθθιεζίαο.
Ο ΢εβαζηφο Κπκηλήηεο γξάθεη: "Σὸ δὲ λὰ ηύρῃ
θακίαλ θνξὰλ λὰ κὴλ εἶλαη ἟ παλζέιελνο ἐθείλε πξώηε,
ἀκὴ δεπηέξα, δὲλ εἶλαη ηνῦην θαζόινπ παξάβαζηο, νὐ
κόλνλ ὅηη ζπαλίσο ζπκβαίλεη, θαὶ ὡο ἐπὶ ηὸ
πιεῖζηνλ θπιάζζεηαη· ἀκὴ θαὶ ὅηη πνιιαῖο θνξαῖο θαὶ
ἄιινηε ἀζεηεῖηαη ἟ πξώηε παλζέιελνο ηνῦ Μαξηίνπ,
ὅηαλ πξνιάβε δειαδὴ ηὴλ ἰζεκεξίαλ· θαὶ δεηνῦκελ ηὴλ
κεη’ ἐθείλσλ, δηὰ λὰ θπιάμσκελ ὡο ἀλαγθαῖνλ
παξάγγεικα ηὸ κεη’ ἰζεκεξίαλ· θαὶ δὲλ ἀθνινπζᾷ θακία
ςπρηθὴ δεκία π῵ο ἀθίλεη θνληὰ κῆλαλ ὀπίζσ ηὴλ
ἰζεκεξίαλ, ἟ κεη’ ἰζεκεξίαλ ἐθείλε παλζέιελνο· ηνηνπην-
ηξόπσο θαὶ ηώξα, ἂλ θαὶ κείλῃ θαὶ πεξηζζόηεξνλ ἀπὸ ηὸλ
κῆλα ὀπίζσ ἟ ἰζεκεξία, κὲ ηὸ λὰ δεηῆηαη δεπηέξα
παλζέιελνο κεη’ ἰζεκεξίαλ δηὰ ηὸλ ὅξνλ η῵λ ζείσλ
ἐθείλσλ παηέξσλ, δὲλ ἀθνινπζᾷ θακία δεκία. Ἀκὴ ἐὰλ

72

https://fdathanasiou.wordpress.com/2015/03/30/%CF%80%CE%B1%CF%83%CF%87%CE%AC%CE%BB
%CE%B9%CE%BF%CE%BD-%CE%B9%CF%89-
%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B4%CE%AC%CF%83%CE%B7/

92
ἐθάκλακελ ηὴλ ηνηαύηελ δηόξζσζηλ δηὰ ηὸ παξακηθξὸλ θαὶ
ἀδήκηνλ ηνῦην ζθάικα, ἢζειαλ ἀθνινπζήζε ἄηνπα ὡο
εἴξεηαη πνιιὰ θαὶ κεγάια· ὥζηε δπνῖλ θαθ῵λ πξνηε-
ζέλησλ, ηὸ κὴ ρεῖξνλ ὡο εἴξεηαη βέιηηνλ... θαὶ ἐδ῵ ινηπὸλ
ζπκθεξώηεξνλ εἶλαη θαηὰ πνιιὰ, λὰ παξνξᾶηαη ηὸ
ηνηνῦηνλ ἀδήκηνλ παξάγγεικα θακίαλ θνξὰλ, παξὰ δηὰ ηὴλ
ηνύηνπ παληνηηλὴλ θαὶ ἀλσθειῆ παξαηήξεζηλ λὰ
ἀθνινπζνῦζη ηόζα ἄηνπα εἰο ηὴλ ηνῦ Υξηζηνῦ ἐθθιεζίαλ,
ὅζα θαὶ ηὴλ ζήκεξνλ εὑξίζθνληαη εἰο ηὴλ δπηηθὴλ
ἐθθιεζίαλ· λὰ ἀλαηξῆηαη ἟ ἕλσζηο θαὶ ὁκνθξνζύλε θαὶ
ζύκπλνηα η῵λ ἁπαληαρνῦ ηῆο νἰθνπκέλεο ἐθθιεζη῵λ· ὄρη
κόλνλ δηὰ ηὴλ παξαιιαγὴλ ηνῦ Πάζρα, θαὶ ἀθνινύζσο
παζ῵λ η῵λ θηλνπκέλσλ ἑνξη῵λ ὁπνῦ ἀθνινπζνῦζη ηῶ
πάζρα ἟γνπκέλσο ηὲ θαὶ ἑπνκέλσο· ἀκὴ θαὶ αὐη῵λ η῵λ
ἀθηλήησλ θαινπκέλσλ ἑνξη῵λ ηνῦ ὅινπ ἐληαπηνῦ, θαὶ
πάζεο ἁπι῵ο εἰπεῖλ ηῆο ἐθθιεζηαζηηθῆο θαηαζηάζεσο· δηὰ
ηὴλ παξαιιαγὴλ η῵λ κελ῵λ, θαὶ ὅινπ ηνῦ ρξόλνπ, δηὰ ηὴλ
ηνηνύηελ ἀλσθειῆ δηόξζσζηλ ηῆο ἰζεκεξίαο..."73.
Καη ζπλερίδεη κε ηα εμήο δηαθσηηζηηθά, πνπ
απνζηνκψλνπλ ηνπο εκεξνιάηξεο λενεκεξνινγίηεο:
"Γηὰ ηνῦην ινηπὸλ ἀζεηεῖηαη ἟ κεηὰ ηὴλ 10 πξώηε
παλζέιελνο ηνῦ Μαξηίνπ, ἂλ θαιὰ θαὶ εἶλαη κέη’
ἰζεκεξίαλ, κὲ ηὸ λὰ ἔξρεηαη θαὶ γίλεηαη πξὸ ηῆο θα΄
Μαξηίνπ, εἰο ηὴλ ὁπνίαλ εὑξίζθεην πξόηεξνλ ἟
ἰζεκεξία· κὴλ ἠκπνξνῦληεο ἡκεῖο λὰ κεηαζέζσκελ ηὸλ
ὅξνλ ηῶλ ζείσλ ἐθείλσλ Παηέξσλ, ἀκὴ θξαηνῦληεο
πάληνηε δηὰ ἰζεκεξηλὴλ ἡκέξαλ ηὴλ θα΄ Μαξηί-
νπ. Καὶ δηὰ ηνῦην ἀθίλνληεο ηὴλ πξώηελ ἐθείλελ κέη’
ἰζεκεξίαλ παλζέιελνλ, δεηνῦκελ ηὴλ ἑμῆο
δεπηέξαλ παλζέιελνλ ὁπνῦ ἔξρεηαη ὕζηεξνλ ἀπὸ ηὴλ
θα΄ Μαξηίνπ, κέζ’ ἣλ ινηπὸλ ἑνξηάδνκελ ηὸ ἅγηνλ
Πάζρα. ἖πεηδὴ βιέπνκελ πῶο δὲλ ἐηόικεζε κήηε ἡ
73
Ελλθνικι Αςπίσ..., ςελ. 83-85.

93
πξώηε ΢ύλνδνο, κήηε ἡ δεπηέξα, κήηε ἡ ηξίηε, κήηε
ἄιιε θακία, κήηε νἰθνπκεληθὴ, κήηε ηνπηθή, κήηε ἡ
Ἀλαηνιηθὴ κήηε ἡ Γπηηθὴ ἖θθιεζία λὰ παξα-
ζαιεύζνπλ ηὴλ ἰζεκεξηλὴλ ἡκέξαλ ἀπὸ ηὴλ θα΄
Μαξηίνπ, ἀλ θαιὰ θαὶ λὰ ηὴλ ἔβιεπαλ εἰο ηνὺο θαηξνὺο
ησλ π῵ο ἐθαηέβαηλελ ἟ ἰζεκεξία θαη’ ὀιίγνλ ὀπίζσ, ἕσο
θαὶ εἰο ηὴλ δεθάηελ Μαξηίνπ, θαὶ δὲλ ἐπαξαλνκνῦζαλ
ἑνξηάδνληεο ὁκνῦ κεηὰ ηὴλ δεπηέξαλ παλζέιελνλ ηὸ
ἅγηνλ Πάζρα. Ἀιι’ νἱ λεώηεξνη Λαηῖλνη ἐθάλεζαλ
δηαθξηηηθώηεξνη, θαὶ ζνθώηεξνη θαὶ ηνικεξόηεξνη ἀπὸ
ὅιαο ηὰο ἁγίαο ἐθείλαο ΢πλόδνπο, θαὶ ἀπὸ ὅινπο ηνὺο
ἁγίνπο Παηέξαο ηῆο ἁγίαο ηνῦ Υξηζηνῦ
἖θθιεζίαο ἀλαηνιηθνύο θαὶ δπηηθνὺο. Καὶ ἔθακαλ ηὴλ
ηνηαύηελ δηόξζσζηλ ηῆο ἰζεκεξίαο, θνβνύκελνη κήπσο
θαὶ ἀζεηνῦληεο ηὴλ πξώηελ παλζέιελνλ κέη’
ἰζεκεξίαλ, θνιάζσζη ηὴλ ςπρήλ ησλ, ὡο θαζὼο
ἐθνιάζζεζαλ θαὶ ὅιαηο αἱ ΢ύλνδαηο, θαὶ πάληεο νἱ
ἅγηνη Παηέξεο ηῆο ἖θθιεζίαο, ὁπόζνη ἑώξηαδαλ ηὸ
ἅγηνλ Πάζρα, ἀζεηνῦληεο ηὴλ πξώηελ παλζέιελνλ κέη’
ἰζεκεξίαλ, θαὶ δεηνῦληεο ηὴλ δεπηέξαλ ἑμῆο
παλζέιελνλ κεηὰ ηὴλ θα΄ Μαξηίνπ. Γηὰ ηνῦην ἔιαβνλ
θαὶ ηὸλ κηζζόλ ηνπο δηὰ ηὴλ ηνηαύηελ δηόξζσζηλ,
ἐθθνπέληεο ἀπὸ ηὸ ἀξραῖνλ ζῶκα ηῆο ηνῦ Υξηζηνῦ
ἐθθιεζίαο, θαὶ ὑπνπεζόληεο ηνῖο ἐπηηηκίνηο ηῶλ ἁγίσλ
ἐθείλσλ ΢πλόδσλ, θαὶ ηῶλ ἑμῆο ἁγίσλ Παηέξσλ
ηῆο ἖θθιεζίαο ἀλαηνιηθῶλ ηε θαὶ δπηηθῶλ, ὡο κὴ
ηνῖο ἐθείλσλ ἴρλεζη θαηαθνινπζνῦληεο, ἀιι’ αὐηνθε-
θάισο θαηλὴλ ὁδὸλ ἑαπηνῖο ἐμεπξόληεο δηὰ ηὴλ
αὐηνθέθαινλ αὐζεληίαλ ηνῦ Πάπα, ηὴλ κεγίζηελ
ηαύηελ θαὶ ςπρνζσηήξηνλ εὐζέβεηαλ ἑαπηνῖο
ἐμεπξόληεο" .
74

74
Αυτόκι, ςελ. 88.

94
Καη ν Γνζίζενο Ηεξνζνιχκσλ γξάθεη επίζεο πσο απηφο ν
φξνο κεξηθέο θνξέο "κεηαβάιιεηαη πιὴλ ὄρη ἁπι῵ο,
ἀιιὰ γηλνκέλεο ηῆο κεηαβνιῆο κὲ δηνξηζκόλ, θαζόηη κὲ ηὸ
λὰ πξνιακβάλῃ πνιιαῖο θνξαῖο θαὶ γίλεηαη ἟
πξώηε παλζέιελνο ηνῦ Μαξηίνπ πξὸ ηῆο θα΄ Μαξηίνπ, εἰο
ηὴλ ὁπνῖαλ εὑξίζθεηνλ ἟ ἰζεκεξία εἰο ηὸλ θαηξὸλ ηῆο
πξώηεο ΢πλόδνπ, θαὶ ηὴλ ζήκεξνλ εὑξίζθεηαη εἰο ηὴλ ηα΄
Μαξηίνπ, δηὰ ηὸλ ὑπνβηβαζκὸλ ηῆο ἰζεκεξίαο ὁπνῦ
πξνέξρεηαη ἀπὸ ηὴλ παληνηηλὴλ πξνζζήθελ ηῆο ηνῦ
βηζέθηνπ ἟κέξαο"75. Καη ζπλερίδεη αληηγξάθνληαο ηηο
παξαπάλσ ζέζεηο ηνπ ΢εβαζηνχ.
Ο Άγηνο Νηθφδεκνο ζηελ γλσζηή ππνζεκείσζε ζηνλ Ε΄
Απνζηνιηθφ Καλφλα ζεκεηψλεη ηα εμήο: "Σξίηνλ, ὅηη λὰ
κὴ γίλεηαη [ηὸ Πάζρα] ἁπι῵ο θαὶ ἀνξίζησο ὕζηεξα ἀπὸ
ηὴλ ἰζεκεξίαλ, ἀιι’ ὕζηεξα ἀπὸ ηὴλ πξώηελ παλζέιελνλ
ηνῦ Μαξηίνπ, ὁπνῦ ηύρῃ κεηὰ ηὴλ ἰζεκεξίαλ, θαὶ ηέηαξηνλ,
ὅηη λὰ γίλεηαη ηὴλ πξώηελ Κπξηαθὴλ ὁπνῦ ηύρῃ ὕζηεξα
ἀπὸ ηὴλ παλζέιελνλ (ηαῦηα δὲ ηὰ δύσ ἐθ παξαδόζεσο
ἔρνκελ, θαὶ ὄρη ἀπὸ θαλόλα). Ὅζελ δηὰ λὰ θπιάηησληαη
θαὶ νἱ ηέζζαξεο αὐηνὶ δηνξηζκνὶ ἐμίζνπ εἰο ὅιελ ηὴλ
νἰθνπκέλελ, θαὶ λὰ ἑνξηάδσζηλ νἱ Υξηζηηαλνὶ ηὸλ αὐηὸλ
ρξόλνλ θαὶ ηὴλ αὐηὴλ ἟κέξαλ ηὸ ἅγηνλ Πάζρα, θαὶ λὰ κὴ
ρξεηάδσληαη θάζε ρξόλνλ ἀζηξνλόκσλ θαὶ ζπλόδσλ,
ζπλήξκνζαλ νἱ ζεόζνθνη Παηέξεο ηὸ πεξὶ ηνῦ Πάζρα
θαλόληνλ. ΢εκείσζαη δὲ, ὅηη δηὰ ηὴλ ἀλσκαιίαλ ηῆο
θηλήζεσο ηῆο ζειήλεο δὲλ θπιάηηεηαη πάληνηε ὁ
ηέηαξηνο δηνξηζκὸο, ἀιιὰ θᾄπνηε παξαβαίλεηαη.
἖πεηδὴ, θαηὰ ηὸλ αὐηὸλ Βιάζηαξηλ, κεηὰ ηξηαθόζηα ἔηε,
δύσ ἟κέξαο κεηὰ ηὴλ πξώηελ παλζέιελνλ, ζπκβαίλεη λὰ
γίλεηαη ηὸ λνκηθὸλ θάζθα, ἐλ ἟κέξᾳ Κπξηαθῇ. Αὗηαη δὲ αἱ
δύσ ἟κέξαη, ὁπνῦ πεξηζζεύνπζηλ ἀπὸ ηὴλ ἀλσκαιίαλ
ηαύηελ, πξνζηηζέκελαη ὑπεξβαίλνπζη θᾄπνηε ηὴλ πξώηελ
75
Αυτ., ςελ. 112-113.

95
Κπξηαθὴλ ὁπνῦ ηύρῃ ὕζηεξα ἀπὸ ηὴλ παλζέιελνλ ηνῦ
Μαξηίνπ, θαηὰ ηὴλ ὁπνίαλ Κπξηαθὴλ ηόηε ἑνξηάδνκελ ηὰ
Βαΐα, θαὶ θαηὰ ηὴλ ἐξρνκέλελ πνηνῦκελ Πάζρα. Ἀπὸ ηὴλ
παξάβαζηλ δὲ ηαύηελ ηὴλ ὀιίγελ θ὾κκία παξαηξνπὴ
ηῆο εὐζεβείαο, νὔηε ἄηνπόλ ηη, ἢ θίλδπλνο ςπρηθὸο δὲλ
ἀθνινπζεῖ. Γηὰ ηνῦην θαὶ ὁ ζεῖνο Υξπζόζηνκνο (ιόγῳ ηῶ
εἰο ηνὺο ηὰ πξ῵ηα Πάζρα λεζηεύνληαο) ιέγεη· ρξόλσλ
ἀθξίβεηαλ θαὶ ἟κεξ῵λ παξαηήξεζηλ (ζ. βιέπεηε θ. Ρίδν
πνπ αθξηβψο ην ιέεη ν Άγηνο θαη ηί ελλνεί) δὲλ ἞μεύξεη ἟
ηνῦ Υξηζηνῦ ἖θθιεζία".
Ο ζνθφο Καζεγεηήο ηνπ Γέλνπο (δίδαμε θπξίσο
Μαζεκαηηθά θαη Υξνλνινγία) Θεφδσξνο Κπξηα-
θίδεο76 ζε Τπφκλεκά ηνπ πξνο ηελ Ρνπκαληθή
Κπβέξλεζε ην 1864 κε ην νπνίν δπλακίηηζε ηελ ηφηε
εηζαγσγή ηνπ λένπ εκεξνινγίνπ έγξαθε: "Παξέζηεζαλ
κὲλ ἄηνκά ηηλα θαὶ ἐλ ηῇ Ἀλαηνιῇ θαὶ ἐλ ηῇ Γύζεη, ὅηη
ζπκβαίλεη εἰο ἔηε ηηλὰ λὰ κὴ ἑνξηάδεηαη ηὸ Πάζρα θαηὰ
ηὴλ πξώηελ Κπξηαθὴλ κεηὰ ηὴλ παλζέιελνλ ηῆο ἐαξηλῆο
ἰζεκεξίαο, ἀιι’ αἱ ἐθθιεζίαη νὐδεκίαλ ἔδσθαλ
πξνζνρὴλ εἰο ηὰο πεξηζηάζεηο αὐηῶλ, θαὶ ἐμε-
θνινύζεζαλ λὰ δηαηεξῶζηλ ἀπαξεγθιίησο ηὸ
ἐθθιεζηαζηηθὸλ ἡκεξνιόγηνλ ηὸ ὑπὸ ηῆο πξώηεο
Οἰθνπκεληθῆο ΢πλόδνπ θαλνληζζέλ"77. Καη ζπλερίδεη
παξαθάησ: "Ἀιιὰ ζπκβαίλεη ἢδε λὰ ἑνξηάζσκελ ηὸ
Πάζρα νὐρὶ κόλνλ ηῇ πξώηῃ Κπξηαθῇ κεηὰ ηὴλ
Παλζέιελνλ ηῆο ἐαξηλῆο ἰζεκεξίαο, ἀιιὰ θαὶ ηῇ δεπηέξᾳ
ἐλίνηε θαὶ ηῇ πέκπηῃ θαὶ ηῇ ἕθηῃ ζπαληώηαηα. Οὐδὲλ ηνῦην
ζεκαίλεη. Ἅπαμ ηνῦ ἐληαπηνῦ ὀθείινκελ λὰ θάκσκελ ἰδίαλ
ἑνξηὴλ πξὸο ἀλάκλεζηλ ηῆο ἐλδόμνπ Ἀλαζηάζεσο ηνῦ
Κπξίνπ ἟κ῵λ, θαὶ ἀδηάθνξνλ ἂλ παξέιζσζη κία ἠ δύσ
Κπξηαθαὶ κεηὰ ηὴλ ῥεζεῖζαλ παλζέιελνλ. Δἰο ηὸ

76
http://constantinople.ehw.gr/forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaId=4984
77
Ελλθνικι Αςπίσ..., ςελ. 189.

96
ἐπνπζηῶδεο αὐηὸ ἁκάξηεκα ὑπέθπςαλ ἐπὶ 1540 ἔηε
ἅπαληεο νἱ πξόγνλνη ἡκῶλ ἀπὸ ηνῦ 325 κέρξη ηῆο
ζήκεξνλ, θαὶ δὲλ πηζηεύνκελ ὅηη θαηαδηθαζζήζνληαη
δη’ αὐηὸ εἰο ηὴλ αἰώληνλ θόιαζηλ· ἀξθεῖ κόλνλ, ὅηη κεηὰ
ηῶλ Ἰνπδαίσλ νὔηε ἐθεῖλνη ζπλεώξηαζαλ, νὔηε ἡκεῖο
ζπλενξηάζνκελ"78.
Ο δε Κεξθχξαο Δπζηάζηνο Βνπιηζκάο αλαθέξεη
ραξαθηεξηζηηθά: "Καὶ ἐὰλ ἑνξηάδσκελ ἐλίνηε ηὸ Πάζρα
θαηὰ ηὸλ δεύηεξνλ κῆλα, ὅπεξ εἰο νὐδέλα λόκνλ ἠ θαλόλα
ἀληηβαίλεη, νὐδέπνηε ὅκσο ηεινῦκελ αὐηὸ πξὸ ηῆο
παλζειήλνπ, ἐλαληίνλ θαὶ ηνῦ Μσζατθνῦ θαὶ ηνῦ
ἐθθιεζηαζηηθνῦ λόκνπ. Σνὐλαληίνλ δὲ νἱ δηὰ ηνῦ λένπ
Καιαλδαξίνπ ηὴλ ἄγαλ ἀθξίβεηαλ ζεξεύνληεο, θαὶ ηὴλ
΢θύιιαλ θεύγνληεο ἔπεζνλ εἰο ηὴλ Υάξπβδηλ· δεηνῦληεο λὰ
εἶλαη ἀθξηβέζηεξνη ἟κ῵λ πιεζίνλ εἰο ηὴλ παλζέιελνλ,
θηλδπλεύνπζη λὰ πέζσζηλ ἀπξνζδνθήησο εἰο ηὸ κέγα θαὶ
ἀζπγρώξεηνλ ιάζνο λὰ ἑνξηάδσζη ηὸ Πάζρα πξὸ ηῆο
παλζειήλνπ θαὶ πξὸ η῵λ Ἰνπδαίσλ"79.
Δζείο, θαη νη νκφθξνλέο ζαο, θ. Ρίδν, επηζηξαηεχζαηε
αθφκε θαη ην Κεληξηθφ Ηζξαειηηηθφ ΢πκβνχιην, γηα λα
καο πείζεηε φηη ε Δθθιεζία έζθαιιε ηφζεο ρηιηάδεο
ρξφληα.
Αιιά ν Άγηνο Μειέηηνο ν Πεγάο είλαη θαηαπέιηεο: "Ἀιι᾿
ἐξνῦζηλ ἴζσο ὅηη θαὶ παξ’ Ἰνπδαίνηο νὐθ ἔηη ηὸ ἀθξη-
βέζηεξνλ ηεξεῖηαη ηὰ ἀζηξνινγηθά, θαὶ δὴ ἀδηνξζώησο
πεξηθέξεηαη αὐηνῖο ηὰ ηνῦ Πάζρα. ἖γὼ γὰξ ιέγσ ὡο ἐλ
ηνύηῳ ἐζηὶ ηὸ ζαῦκα· ὅηη θαὶ ἀδηνξζώησο ἐρόλησλ ηῶλ
Ἰνπδαίσλ, ἡκεῖο, θαηὰ ηὸ θαλόληνλ ἐθεῖλν ηὸ
παηεξηθόλ, ηὸ πάιαη γλσζηόλ, ἀπαξαιιάθησο
θπιάηηνκελ ηὴλ ηῶλ ἀπνζηόισλ δηαηαγήλ"80. Καη
θαηαιήγεη: "἖πεηδὴ ηνίλπλ ηὸ η῵λ παηέξσλ θαλόληνλ,
78
Αυτ., ςελ. 193
79
Αυτ., ςελ. 256.
80
Διπλοφσ πζλεκυσ..., ςελ. 82-83.

97
ηνηνῦηνλ νἶόλ πεξ’ ἐζηὶλ ὡο ἂλ θαίε ηηο η῵λ γελλάδσλ,
ἀδηόξζσηνλ θαὶ ἐζθαικέλνλ, ἀζηαζίαζηνλ θαὶ ἀηάξαρνλ
ηὴλ ἐθθιεζίαλ δηαηεξεῖ, ηὸ δὲ ζθάικα ηνῦ θαλνλίνπ
ζθάικα κὲλ ἐζηὶ, ηνῦ η῵λ ἰνπδαίσλ Φάζθα, ἡκᾶο
δὲ καθξνηέξαο ἀπνζρνηλίδεη ηῆο ἰνπδατθῆο
παξαιαηξείαο· ὅπεξ ἐζηὶ θαὶ κόλνλ η῵λ ἱεξ῵λ
ἀπνζηόισλ ζθνπόο. Καλόληνλ δ’ ἄιιν γελέζζαη, νὐρ’ νἶόλ
ηε, κὴ ηαῖο αὐηαῖο ηῶ η῵λ παηέξσλ θαλνλίῳ ὑπνπίπηνλ
ἀλάγθαηο. ἖ζηὶ δὲ θαὶ ὁζηώηεξνλ [ηὸ] η῵λ παηέξσλ
ἔρεζζαη. Σίο ἂλ ηνικήζεηε θαλόληνλ ἄιιν, νἶόλ κῆινλ
ἄιιν ἔξηδνο ηαξάμαη ηὴλ ἖θθιεζίαλ, ἐπηζθαλδαιίζαη
ηνὺο ηῶλ ἐζλῶλ, ὄλεηδνο πξνζηξίςαη ηνῖο παηξάζη,
ηειηθνύησλ θαὶ ηνζνύησλ θαθῶλ ὑπαίηηνλ ἑαπηὸλ
θαηαζηῆζαη θαὶ ὑπόδηθνλ ηῇ θνβεξᾷ ηνῦ Θενῦ
δηθαηνθξηζίᾳ, νὐδὲ ἑλόο ηηλνο ηῶλ ἐιαρίζησλ ηὸ
ζθάλδαινλ παξνξῶληνο, ἀγγειηθαῖο δὲ ἐπηζηαζίαηο θαὶ
ραιεπῇ ἐθδηθήζεη θαζππνηάμαληνο"81.
Σν φηη δε ν νξηζκφο απφ ηελ Δθθιεζία ηεο εαξηλήο
ηζεκεξίαο ζηηο 21 Μαξηίνπ είλαη ζεηφο, θαλεξψλεηαη θαη
απφ ην εμήο: Αλ ηελ Εθθιεζία ηελ ελδηέθεξε ν
αθξηβήο νξηζκφο ηεο εαξηλήο ηζεκεξίαο, ηφηε νη
Σνπηθέο Εθθιεζίεο ηνπ Ννηίνπ Ηκηζθαηξίνπ δελ ζα
κπνξνχζαλ λα ζπλενξηάζνπλ ην Πάζρα, δηφηη εθεί ηελ
ίδηα πεξίνδν είλαη ε θζηλνπσξηλή θαη φρη ε εαξηλή
ηζεκεξία! Καηαξξένπλ έηζη νη πιάλεο ησλ
αζηξνζεακφλσλ θαθνδφμσλ, πνπ δεηνχλ ηελ
Εθθιεζία έξκαην ησλ αζηξνλνκηθψλ επηηαγψλ.
ηζ. ΢πλερίδεηε ην θείκελν αληηγξάθνληαο απηήλ ηελ θνξά
ηνλ θ. ΢ηακάθε:

ΡΗΕΟ΢ ΢ΗΑΜΑΚΖ΢
Αθφκα θαη ζηελ Παιαηά Γηαζήθε, ε
ενξηνινγηθή αθξίβεηα δελ είλαη έλαο Καὶ ζηὸ κσζατθὸ Νφκν ιέεη· «Ὅζνη γηὰ
81
Αυτόκι, ςελ. 90-91.

98
αλειαζηηθφο λφκνο φπσο ηνλ βιέπνπλ νη
παιαηνεκεξνινγίηεο. Λέεη ν Μσζατθφο
λφκνο: «Όζνη γηα νπνηνδήπνηε ιφγν δελ
κπνξείηε λα ενξηάζεηε ην πάζρα ζηηο
ηφζεο ηνπ κελφο, ζα ην ενξηάζεηε ηελ
ίδηα κέξα ηνπ επνκέλνπ κελφο» [42=Αξ.
9, 6-11]. Καη κηα θνξά επί πξνθήηνπ
Δδεθίνπ θαη Ζζαΐνπ επεηδή δελ πξφιαβαλ
λα νινθιεξψζνπλ ηηο πξνεηνηκαζίεο γηα
ηνλ ενξηαζκφ, ηνλ αλέβαιαλ γηα ηελ ίδηα
κεξα ηνπ επνκέλνπ κελφο γηα φιν ην
έζλνο[43=Β΄ Παξαι. 30,13-27] θαη
θαλείο δελ είρε αληίξξεζε σο παξάβαζε
θάπνηαο ζεφζδνηεο εληνιήο.
ὁπνηνδήπνηε ιφγν δὲλ κπνξεῖηε λὰ
ἑνξηάζεηε ηὸ πάζρα ζηὶο ηφζεο ηνῦ ηάδε
κελφο, ζὰ ηὸ ἑνξηάδεηε ηὴλ ἴδηα κέξα ηνῦ
ἑπνκέλνπ κελφο» (Ἀξ 9,6-11). θαὶ κηὰ
θνξὰ ἐπὶ ἖δεθίνπ θαὶ Ἠζαΐνπ, ἐπεηδὴ δὲλ
πξφιαβαλ λὰ ὁινθιεξψζνπλ ηὶο
πξνεηνηκαζίεο γηὰ ηὸλ ἑνξηαζκφ, ηὸ
ἀλέβαιαλ γηὰ ηὴλ ἴδηα κέξα ηνῦ ἑπνκέλνπ
κελὸο γηὰ ὅιν ηὸ ἔζλνο· θη ὅηαλ ηὸ
ἑψξηαζαλ, ηνὺο ἄξεζε ηφζν πνιχ, πνὺ ηὸ
μαλαεψξηαζαλ θαὶ ηὴλ ἑπνκέλε
ἑβδνκάδα (Β΄ Πα 30,13-27). θαὶ νὔηε ἐπὶ
Ἠζαΐνπ νὔηε ἐπὶ Μ. Ἀζαλαζίνπ βξέζεθε
θαλεὶο πνὺ λὰ ἔρῃ ἀληίξξεζη ζὰλ
παιαηνεκεξνινγίηεο.

Αλ, θ. Ρίδν, θάλαηε ηνλ θφπν, λα αλαηξέμεηε ζηηο

παξαπνκπέο πνπ ζαο δίλεη ν θ. ΢ηακάθεο θαη λα
δηαβάδαηε ην θείκελν ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο, ηφηε ζα
θαηαλννχζαηε πφζν αζενιφγεηα είλαη φζα ηζρπξίδεηαη.
Πξνο επίξξσζε απηνχ ζαο ηα παξαζέησ (πξνζζέηνληαο
ηνπο πξνεγνχκελνπο θαη επφκελνπο ζηίρνπο, γηα
πιεξέζηεξε θαηαλφεζε):
1. "Καη ἐιάιεζε Κύξηνο πξὸο Μσπζῆλ ἐλ ηῇ ἐξήκῳ ΢ηλὰ
ἐλ ηῶ ἔηεη ηῶ δεπηέξῳ, ἐμειζόλησλ αὐη῵λ ἐθ γῆο Αἰγύπηνπ
ἐλ ηῶ κελὶ ηῶ πξώηῳ, ιέγσλ· εἶπνλ θαὶ πνηείησζαλ νἱ πἱνὶ
᾿Ηζξαήι ηὸ πάζρα θαζ' ὥξαλ αὐηνῦ· ηῇ ηεζζαξεζθαηδε-
θάηῃ ἟κέξα ηνῦ κελὸο ηνῦ πξώηνπ πξὸο ἑζπέξαλ πνηήζεηο
αὐηὸ θαηὰ θαηξνύο, θαηὰ ηὸλ λόκνλ αὐηνῦ θαὶ θαηὰ ηὴλ
ζύγθξηζηλ αὐηνῦ πνηήζεηο αὐηό. Καὶ ἐιάιεζε Μσπζῆο ηνῖο
πἱνῖο ᾿Ηζξαὴι πνηῆζαη ηὸ πάζρα. ἖λαξρνκέλνπ ηῇ
ηεζζαξεζθαηδεθάηῃ ἟κέξᾳ ηνῦ κελὸο ἐλ ηῇ ἐξήκῳ ηνῦ
΢ηλά, θαζὰ ζπλέηαμε Κύξηνο ηῶ Μσπζῇ, νὕησο ἐπνίεζαλ
νἱ πἱνὶ ᾿Ηζξαήι. Καὶ παξεγέλνλην νἱ ἄλδξεο, νἳ ἦζαλ
ἀθάζαξηνη ἐπὶ ςπρῇ ἀλζξώπνπ, θαὶ νὐθ ἠδύλαλην
πνηῆζαη ηὸ πάζρα ἐλ ηῇ ἡκέξᾳ ἐθείλῃ. Καὶ πξνζῆιζνλ
ἐλαληίνλ Μσπζῆ θαὶ ᾿Ααξὼλ ἐλ ἐθείλῃ ηῇ ἟κέξᾳ, θαὶ
εἶπαλ νἱ ἄλδξεο ἐθεῖλνη πξὸο αὐηόλ· ἟κεῖο ἀθάζαξηνη ἐπὶ

99
ςπρῇ ἀλζξώπνπ, κὴ νὖλ ὑζηεξήζσκελ πξνζελέγθαη ηὸ
δ῵ξνλ Κπξίῳ θαηὰ θαηξὸλ αὐηνῦ ἐλ κέζῳ πἱ῵λ ᾿Ηζξαήι;
Καὶ εἶπε πξὸο αὐηνὺο Μσπζῆο· ζηῆηε αὐηνῦ, θαὶ
ἀθνύζνκαη ηί ἐληειεῖηαη Κύξηνο πεξὶ ὑκ῵λ. Καὶ ἐιάιεζε
Κύξηνο πξὸο Μσπζῆλ ιέγσλ· ιάιεζνλ ηνῖο πἱνῖο ᾿Ηζξαὴι
ιέγσλ· ἄλζξσπνο ἄλζξσπνο, ὃο ἐὰλ γέλεηαη ἀθάζαξηνο
ἐπὶ ςπρῇ ἀλζξώπνπ, ἠ ἐλ ὁδῶ καθξὰλ ὑκῖλ, ἠ ἐλ ηαῖο
γελεαῖο ὑκ῵λ, θαὶ πνηήζεη ηὸ πάζρα Κπξίῳ· ἐλ ηῶ κελὶ ηῶ
δεπηέξῳ, ἐλ ηῇ ηεζζαξεζθαηδεθάηῃ ἟κέξᾳ, ηὸ πξὸο
ἑζπέξαλ πνηήζνπζηλ αὐηό, ἐπ' ἀδύκσλ θαὶ πηθξίδσλ
θάγνληαη αὐηό, νὐ θαηαιείςνπζηλ ἀπ' αὐηνῦ εἰο ηὸ πξσΐ,
θαὶ ὀζηνῦλ νὐ ζπληξίςνπζηλ ἀπ' αὐηνῦ· θαηὰ ηὸλ λόκνλ
ηνῦ πάζρα πνηήζνπζηλ αὐηό. Καὶ ἄλζξσπνο, ὃο ἐὰλ
θαζαξὸο ᾖ θαὶ ἐλ ὁδῶ καθξὰλ νὐθ ἔζηη θαὶ ὑζηεξήζῃ
πνηῆζαη ηὸ πάζρα, ἐμνινζξεπζήζεηαη ἟ ςπρὴ ἐθείλε ἐθ ηνῦ
ιανῦ αὐηῆο, ὅηη ηὸ δ῵ξνλ Κπξίῳ νὐ πξνζήλεγθε θαηὰ ηὸλ
θαηξὸλ αὐηνῦ, ἁκαξηίαλ αὐηνῦ ιήςεηαη ὁ ἄλζξσπνο
ἐθεῖλνο. ἖ὰλ δὲ πξνζέιζῃ πξὸο ὑκᾶο πξνζήιπηνο ἐλ ηῇ γῇ
ὑκ῵λ θαὶ πνηήζῃ ηὸ πάζρα Κπξίῳ, θαηὰ ηὸλ λόκνλ ηνῦ
πάζρα θαὶ θαηὰ ηὴλ ζύληαμηλ αὐηνῦ πνηήζεη
αὐηό· λόκνο εἷο ἔζηαη ὑκῖλ θαὶ ηῶ πξνζειύηῳ θαὶ ηῶ
αὐηόρζνλη ηῆο γῆο"82.
Απφ ηα παξαπάλσ εμάγεηαη ην εμήο
ζπκπέξαζκα: Κάπνηνη Ηζξαειίηεο δελ κπφξεζαλ λα
ενξηάζνπλ ην Ννκηθφ Πάζρα, φρη γηα νπνηνλδήπνηε
ιφγν, αιιά δηφηη ήηαλ αθάζαξηνη, απφ ηελ επαθή κε
λεθξφ (εδψ αμίδεη λα ηνληζηεί θαη ε αιιεγνξία πνπ είλαη
πξνθαλήο: φζνη Υξηζηηαλνί είλαη αθάζαξηνη, ιφγσ ηεο
επαθήο κε ηελ ακαξηία, δελ κπνξνχλ λα θάλνπλ Πάζρα,
δειαδή λα θνηλσλήζνπλ ηνλ Υξηζηφ - πξβι. ην ηνπ
Υξπζνζηφκνπ: "ὁζάθηο ἂλ πξνζίῃο κεηὰ θαζαξνῦ
ζπλεηδόηνο, πάζρα ἐπηηειεῖο"). Γηα λα ηνληζηεί δε πσο
82
Αρικμοί, κεφ. 9, ςτίχ. 1-14.

100
απηή ε εμαίξεζε δελ ζεκαίλεη πσο δελ έρεη ζεκαζία ν
ρξφλνο ηνπ Πάζρα ζπκπιεξψλεη ν Νφκνο φηη
"ν άλζξσπνο απηόο, ν νπνίνο είλαη θαζαξόο θαη δελ
βξίζθεηαη καθξηά ζε ηαμίδη, πνπ ζα ακειήζεη λα ενξηάζεη
ην Πάζρα θαη δελ ζα πξνζθέξεη ηελ θαζνξηζκέλε ζπζία,
ζα εμνινζξεπζεί απηόο ν άλζξσπνο εθ κέζνπ ηνπ ιανύ
ηνπ, δηόηη δελ πξνζέθεξε ηελ ζπζία ηνπ πξνο ηνλ
Κπξηνλ θαηά ηνλ νξηζκέλνλ ρξόλνλ θαη ζα ιάβεη ηελ
πξέπνπζα ηηκσξία γηα ηελ ακέιεηά ηνπ απηήλ"83.
Φηκψλνληαη, θ. Ρίδν, ηα ζηφκαηα ησλ ςεπδνιφγσλ πνπ
ζαο παξέζπξαλ θαη αλ ζέιεηε λα κελ δείηε
ςεπδνινγνχληεο, νθείιεηε λα κελ ηνπο αθνινπζείηε
πιένλ ζηηο ςεπδνδηδαζθαιίεο ηνπο.
2. "Καη ἀπέζηεηιελ ᾿Δδεθίαο ἐπὶ πάληα ᾿Ηζξαὴι θαὶ ᾿Ηνύδα
θαὶ ἐπηζηνιὰο ἔγξαςαλ ἐπὶ ηὸλ ᾿Δθξαὶκ θαὶ Μαλαζζῆ
ἐιζεῖλ εἰο νἶθνλ Κπξίνπ εἰο ῾Ηεξνπζαιὴκ πνηῆζαη ηὸ θαζὲθ
ηῶ Κπξίῳ Θεῶ ᾿Ηζξαήι. Καὶ ἐβνπιεύζαην ὁ βαζηιεὺο θαὶ
νἱ ἄξρνληεο θαὶ πᾶζα ἡ ἐθθιεζία ἐλ ῾Ηεξνπζαιὴκ πνηῆζαη
ηὸ θαζὲθ ηῶ κελὶ ηῶ δεπηέξῳ· νὐ γὰξ ἞δπλάζζεζαλ
πνηῆζαη αὐηὸ ἐλ ηῶ θαηξῶ ἐθείλῳ, ὅηη νἱ ἱεξεῖο νὐρ
἟γλίζζεζαλ ἱθαλνί, θαὶ ὁ ιαὸο νὐ ζπλήρζε εἰο
῾Ηεξνπζαιήκ. Καὶ ἢξεζελ ὁ ιόγνο ἐλαληίνλ ηνῦ βαζηιέσο
θαὶ ἐλαληίνλ ηῆο ἐθθιεζίαο. Καὶ ἔζηεζαλ ιόγνλ δηειζεῖλ
θήξπγκα ἐλ παληὶ ᾿Ηζξαὴι ἀπὸ Βεξζαβεὲ ἕσο Γάλ,
ἐιζόληαο πνηῆζαη ηὸ θαζὲθ Κπξίῳ Θεῶ ᾿Ηζξαὴι εἰο
῾Ηεξνπζαιήκ, ὅηη πιῆζνο νὐθ ἐπνίεζε θαηά ηὴλ γξαθήλ.
Καὶ ἐπνξεύζεζαλ νἱ ηξέρνληεο ζὺλ ηαῖο ἐπηζηνιαῖο παξὰ
ηνῦ βαζηιέσο θαὶ η῵λ ἀξρόλησλ εἰο πάληα ᾿Ηζξαὴι θαὶ
᾿Ηνύδαλ θαηὰ ηὸ πξόζηαγκα ηνῦ βαζηιέσο ιέγνληεο· νἱ πἱνὶ
᾿Ηζξαὴι ἐπηζηξέςαηε πξὸο Κύξηνλ Θεὸλ ῾Αβξαὰκ θαὶ
᾿Ηζαὰθ θαὶ ᾿Ηζξαήι, θαὶ ἐπηζηξέςεη ηνὺο ἀλαζεζσζκέλνπο
ηνὺο θαηαιεηθζέληαο ἀπὸ ρεηξὸο βαζηιέσο ᾿Αζζνύξ· θαὶ κὴ
83
Μετάφραςθ ςτίχου 9.

101
γίλεζζε θαζὼο νἱ παηέξεο ὑκ῵λ θαὶ νἱ ἀδειθνὶ ὑκ῵λ, νἳ
ἀπέζηεζαλ ἀπὸ Κπξίνπ Θενῦ παηέξσλ αὐη῵λ, θαὶ
παξέδσθελ αὐηνὺο εἰο ἐξήκσζηλ, θαζὼο ὑκεῖο ὁξᾶηε. Καὶ
λῦλ κὴ ζθιεξύλεηε ηὰο θαξδίαο ὑκ῵λ ὡο νἱ παηέξεο ὑκ῵λ·
δόηε δόμαλ Κπξίῳ ηῶ Θεῶ θαὶ εἰζέιζεηε εἰο ηὸ ἁγίαζκα
αὐηνῦ, ὃ ἟γίαζελ εἰο ηὸλ αἰ῵λα, θαὶ δνπιεύζαηε ηῶ Κπξίῳ
Θεῶ ὑκ῵λ, θαὶ ἀπνζηξέςεη ἀθ' ὑκ῵λ ζπκὸλ ὀξγῆο. Ὅηη ἐλ
ηῶ ἐπηζηξέθεηλ ὑκᾶο πξὸο Κύξηνλ νἱ ἀδειθνὶ ὑκ῵λ θαὶ ηὰ
ηέθλα ὑκ῵λ ἔζνληαη ἐλ νἰθηηξκνῖο ἔλαληη πάλησλ η῵λ
αἰρκαισηηζάλησλ αὐηνύο, θαὶ ἀπνζηξέςεη εἰο ηὴλ γῆλ
ηαύηελ, ὅηη ἐιεήκσλ θαὶ νἰθηίξκσλ Κύξηνο ὁ Θεὸο ἟κ῵λ,
θαὶ νὐθ ἀπνζηξέςεη ηὸ πξόζσπνλ αὐηνῦ ἀθ' ὑκ῵λ, ἐάλ
ἐπηζηξέςσκελ πξὸο αὐηόλ. Καὶ ἤζαλ νἱ ηξέρνληεο
δηαπνξεπόκελνη πόιηλ ἐθ πόιεσο ἐλ ηῶ ὄξεη ᾿Δθξαὶκ θαὶ
Μαλαζζῆ θαὶ ἕσο Εαβνπιώλ, θαὶ ἐγέλνλην ὡο
θαηαγει῵ληεο αὐη῵λ θαὶ θαηακσθώκελνη· ἀιιὰ ἄλζξσπνη
᾿Αζὴξ θαὶ ἀπὸ Μαλαζζῆ θαὶ ἀπὸ Εαβνπιὼλ ἐλεηξάπεζαλ
θαὶ ἤιζνλ εἰο ῾Ηεξνπζαιὴκ θαὶ εἰο ᾿Ηνύδα. Καὶ ἐγέλεην ρεὶξ
Κπξίνπ δνῦλαη αὐηνῖο θαξδίαλ κίαλ ἐιζεῖλ ηνῦ πνηῆζαη
θαηὰ ηὰ πξνζηάγκαηα ηνῦ βαζηιέσο θαὶ ηῶλ ἀξρόλησλ
ἐλ ιόγῳ Κπξίνπ, θαὶ ζπλήρζεζαλ εἰο ῾Ηεξνπζαιὴκ ιαὸο
πνιὺο ηνῦ πνηῆζαη ηὴλ ἑνξηὴλ η῵λ ἀδύκσλ ἐλ ηῶ κελὶ ηῶ
δεπηέξῳ, ἐθθιεζία πνιιὴ ζθόδξα. Καὶ ἀλέζηεζαλ θαὶ
θαζεῖιαλ ηὰ ζπζηαζηήξηα ηὰ ἐλ ῾Ηεξνπζαιήκ θαὶ πάληα, ἐλ
νἷο ἐζπκίσλ ηνῖο ςεπδέζη, θαηέζπαζαλ θαὶ ἔξξηςαλ εἰο ηὸλ
ρεηκάξξνπλ Κέδξσλ. Καὶ ἔζπζαλ ηὸ θαζὲθ ηῇ
ηεζζαξεζθαηδεθάηῃ ηνῦ κελὸο ηνῦ δεπηέξνπ· θαὶ νἱ ἱεξεῖο
θαὶ νἱ Λεπῖηαη ἐλεηξάπεζαλ θαὶ ἟γλίζζεζαλ θαὶ εἰζήλεγθαλ
ὁινθαπηώκαηα ἐλ νἴθῳ Κπξίνπ. Καὶ ἔζηεζαλ ἐπὶ ηὴλ
ζηάζηλ αὐη῵λ θαηὰ ηὸ θξίκα αὐη῵λ, θαηὰ ηὴλ ἐληνιὴλ
Μσπζῆ ἀλζξώπνπ ηνῦ Θενῦ, θαὶ νἱ ἱεξεῖο ἐδέρνλην ηὰ
αἵκαηα ἐθ ρεηξὸο η῵λ Λεπηη῵λ· ὅηη πιῆζνο ηῆο ἐθθιεζίαο
νὐρ ἟γλίζζε, θαὶ νἱ Λεπῖηαη ἤζαλ ηνῦ ζύεηλ ηὸ θαζὲθ παληὶ

102
ηῶ κὴ δπλακέλῳ ἁγληζζῆλαη ηῶ Κπξίῳ. Ὅηη ηὸ πιεῖζηνλ
ηνῦ ιανῦ ἀπὸ ᾿Δθξαὶκ θαὶ Μαλαζζῆ θαὶ ᾿Ηζζάραξ θαὶ
Εαβνπιὼλ νὐρ ἟γλίζζεζαλ, ἀιι' ἔθαγνλ ηὸ θαζὲθ παξὰ ηὴλ
γξαθήλ. Καὶ πξνζεύμαην ᾿Δδεθίαο πεξὶ αὐη῵λ ιέγσλ·
Κύξηνο ἀγαζὸο ἐμηιαζάζζσ ὑπὲξ πάζεο θαξδίαο
θαηεπζπλνύζεο ἐθδεηῆζαη Κύξηνλ ηὸλ Θεὸλ η῵λ παηέξσλ
αὐη῵λ θαὶ νὐ θαηὰ ηὴλ ἁγλείαλ η῵λ ἁγίσλ. Καὶ ἐπήθνπζε
Κύξηνο ηῶ ᾿Δδεθίᾳ θαὶ ἰάζαην ηὸλ ιαόλ. Καὶ ἐπνίεζαλ νἱ
πἱνὶ ᾿Ηζξαὴι νἱ εὑξεζέληεο ἐλ ῾Ηεξνπζαιὴκ ηὴλ ἑνξηὴλ η῵λ
ἀδύκσλ ἑπηὰ ἟κέξαο ἐλ εὐθξνζύλῃ κεγάιῃ θαὶ
θαζπκλνῦληεο ηῶ Κπξίῳ ἟κέξαλ θαζ' ἟κέξαλ θαὶ νἱ ἱεξεῖο
θαὶ νἱ Λεπῖηαη ἐλ ὀξγάλνηο ηῶ Κπξίῳ. Καὶ ἐιάιεζελ
᾿Δδεθίαο ἐπὶ πᾶζαλ θαξδίαλ η῵λ Λεπηη῵λ θαὶ η῵λ
ζπληόλησλ ζύλεζηλ ἀγαζὴλ ηῶ Κπξίῳ· θαὶ ζπλεηέιεζαλ
ηὴλ ἑνξηὴλ ηῶλ ἀδύκσλ ἑπηὰ ἡκέξαο ζύνληεο ζπζίαλ
ζσηεξίνπ θαὶ ἐμνκνινγνύκελνη ηῶ Κπξίῳ Θεῶ η῵λ
παηέξσλ αὐη῵λ. Καὶ ἐβνπιεύζαην ἡ ἐθθιεζία ἅκα
πνηῆζαη ἑπηὰ ἡκέξαο ἄιιαο· θαὶ ἐπνίεζαλ ἑπηὰ ἟κέξαο ἐλ
εὐθξνζύλῃ. Ὅηη ᾿Δδεθίαο ἀπήξμαην ηῶ ᾿Ηνύδᾳ ηῇ ἐθθιεζίᾳ
ρηιίνπο κόζρνπο θαὶ ἑπηαθηζρίιηα πξόβαηα, θαὶ νἱ ἄξρνληεο
ἀπήξμαλην ηῶ ιαῶ κόζρνπο ρηιίνπο θαὶ πξόβαηα δέθα
ρηιηάδαο, θαὶ ηὰ ἅγηα η῵λ ἱεξέσλ εἰο πιῆζνο. Καὶ
εὐθξάλζε πᾶζα ἟ ἐθθιεζία, νἱ ἱεξεῖο θαὶ νἱ Λεπῖηαη θαὶ
πᾶζα ἟ ἐθθιεζία ᾿Ηνύδα θαὶ νἱ εὑξεζέληεο ἐμ ῾Ηεξνπζαιὴκ
θαὶ νἱ πξνζήιπηνη νἱ ἐιζόληεο ἀπὸ γῆο ᾿Ηζξαὴι θαὶ νἱ
θαηνηθνῦληεο ᾿Ηνύδα. Καὶ ἐγέλεην εὐθξνζύλε κεγάιε ἐλ
῾Ηεξνπζαιήκ· ἀπὸ ἟κεξ῵λ ΢αισκὼλ πἱνῦ Γαπὶδ βαζηιέσο
᾿Ηζξαὴι νὐθ ἐγέλεην ηνηαύηε ἑνξηὴ ἐλ ῾Ηεξνπζαιήκ. Καὶ
ἀλέζηεζαλ νἱ ἱεξεῖο νἱ Λεπῖηαη θαὶ εὐιόγεζαλ ηὸλ ιαόλ· θαὶ
ἐπεθνύζζε ἟ θσλὴ αὐη῵λ, θαὶ ἤιζελ ἟ πξνζεπρὴ αὐη῵λ εἰο
ηὸ θαηνηθεηήξηνλ ηὸ ἅγηνλ αὐηνῦ εἰο ηὸλ νὐξαλόλ"84.

84
Ραραλειπομζνων Βϋ, κεφ. 30.

103
Όπσο βιέπνπκε ε αλαβνιή ηνπ Ννκηθνχ Πάζρα
(εμαηηίαο ηνπ φηη δελ είραλ πξνιάβεη νχηε νη ηεξείο λα
εμαγληζηνχλ, νχηε ν θφζκνο λα πξνζέιζεη ζηα
Ηεξνζφιπκα), απνθαζίζηεθε απφ φιε ηελ Εθθιεζία!
Σν δε επηξάπειν πνπ αλαθέξεη ν θ. ΢ηακάθεο (ην νπνίν
επηπρψο δελ αληηγξάςαηε), φηη "ηνὺο ἄξεζε ηόζν πνιύ,
πνὺ ηὸ μαλαεώξηαζαλ θαὶ ηὴλ ἑπνκέλε ἑβδνκάδα",
αλαηξείηαη απφ ην ίδην ην θείκελν, ην νπνίν δελ κηιά γηα
επαλάιεςε ηεο ενξηήο, αιιά γηα παξάηαζή ηεο, απφ
επηά ζε δεθαηέζζεξηο κέξεο, ηελ νπνία πάιη
απνθάζηζε ε Εθθιεζία!
θ. Οιφθιεξν ην επφκελν θεθάιαην ("Αζέηεζε ηεο
παξάδνζεο γηα ηελ ρξνλνιφγεζε") είλαη εληειψο άζρεην
κε ην ζέκα καο, δηφηη ην ζχζηεκα ρξνλνιφγεζεο (δελ
ζπδεηνχκε θαλ γηα ηηο εληειψο επνπζηψδεηο αιιαγέο, ηνπ
ηχπνπ "πξνζηέζεθε ζηνλ Παζράιην Πίλαθα ε Αλάιεςε
θαη ε Πεληεθνζηή!") δελ έρεη θακία ζρέζε κε ην
Ζκεξνιφγην θαη ην Παζράιην. Δίηε κεηξήζνπκε ηνλ
ρξφλν απφ ηελ Γεκηνπξγία ηνπ Κφζκνπ, είηε απφ ηελ
Γέλλεζε ηνπ Υξηζηνχ, ε 25 Γεθεκβξίνπ ζα κέλεη πάληα
ε ίδηα (είηε δειαδή πνχκε 25 Γεθεκβξίνπ 1600 κεηά
Υξηζηφλ, είηε πνχκε 25 Γεθεκβξίνπ 7108 απφ Κηίζεσο
Κφζκνπ) θαηά ηελ νπνία ε Δθθιεζία ζα ενξηάδεη ηα
Υξηζηνχγελλα. Απνηειεί δε θαη απηφ ην θεθάιαην
αληηγξαθή ηνπ ζρεηηθνχ απνζπάζκαηνο απφ ην γλσζηφ
άξζξν ηνπ θ. Καξδάζε:
ΡΗΕΟ΢ ΚΑΡΓΑ΢Ζ΢
Ζ Δθθιεζία κέρξη ηελ Πελζέθηε Ζ Δθθιεζία κέρξη ηεο Πελζέθηεο
Οηθνπκεληθή δελ είρε επίζεκα θαζνξίζεη Οηθνπκεληθήο δελ είρε επίζεκα θαζνξίζεη
ζεκείνλ αλαθνξάο, σο αξρήο ζεκείνλ αλαθνξάο, σο αξρήο
ρξνλνιφγεζεο ηεο δσήο ζηε γή. ΢ηελ Α΄ ρξνλνιφγεζεο. Βιέπνπκε βέβαηα, ζηελ
Οηθνπκεληθή βιέπνπκε λα ηζρχεη Α΄ Οηθνπκεληθή ηελ ρξνλνιφγεζε απφ
ε ρξνλνιφγεζε απφ Μ. Αιεμάλδξνπ. Αιεμάλδξνπ. Έηζη, γηα πξψηε θνξά ζηνλ
Έηζη, γηα πξψηε θνξά ζηνλ γ΄ θαλφλα ηεο γ΄ θαλφλα ηεο Πελζέθηεο βξίζθνπκε
Πελζέθηεο βξίζθνπκε αξίζκεζε απφ αξίζκεζε απφ Κηίζεσο Κφζκνπ (θαη φρη
Κηίζεσο Κφζκνπ σο έηνο 6199 (θαη φρη απφ Υξηζηνχ γελλήζεσο) σο έηνο 6199

104
απφ Υξηζηνχ γελλήζεσο) (691 κ.Υ.), απφ θηίζεσο θφζκνπ (691 κ.Υ.), ζέηνπζα
ζέηνπζα έηζη, σο έηνο θηίζεσο ηνπ έηζη, σο έηνο θηίζεσο ηνπ θφζκνπ, ην
θφζκνπ, ην έηνο 5508 π.Υ. έηνο 5508 π.Υ: «….. ψζηε, ηνπο κελ δπζί
γάκνηο πεξηπαξέληαο, θαη κέρξη ηεο
πεληεθαηδεθάηεο ηνπ δηειζφληνο
Ηαλνπαξίνπ κελφο ηεο παξειζνχζεο
ηεηάξηεο Ηλδηθηηψλνο, έηνπο
εμαθηζρηιηνζηνχ εθαηνζηνχ
ελλελεθνζηνχ ελλάηνπ, δνπισζέληαο ηε
ακαξηία, θαη κε εθλήςαη ηαχηεο
πξνεινπκέλνπο, θαζαηξέζεη θαλνληθή
Ζ αξίζκεζε απηή απφ Κηίζεσο Κφζκνπ ππνβαιείλ». Ζ αξίζκεζε απηή απφ
δηήξθεζε επί 1000 πεξίπνπ ρξφληα, ζηελ Κηίζεσο Κφζκνπ δηήξθεζε επί 1000
Αλαηνιή, κέρξηο φηνπ, ην Παηξηαξρείν πεξίπνπ ρξφληα, ζηελ Αλαηνιή, κέρξηο
ΚΠφιεσο ην άιιαμε (αιιάδνληαο ηνλ φηνπ, ην Παηξηαξρείν ΚΠφιεσο ην
πξνζδηνξηζκφ ρξνλνιφγεζεο απφ άιιαμε (αιιάδνληαο ηνλ πξνζδηνξηζκφ
Κηίζεσο Κφζκνπ ζε ρξνλνιφγεζε απφ ρξνλνιφγεζεο απφ Κηίζεσο Κφζκνπ ζε
Υξηζηνχ γελλήζεσο) κε ηνλ Κχξηιιν Α΄ ρξνλνιφγεζε απφ Υξηζηνχ γελλήζεσο)
Λνχθαξε. Σν εξψηεκα είλαη αλ κηα κε ηνλ Κχξηιιν Α΄ Λνχθαξη. Σν εξψηεκα
Παηξηαξρηθή ΢χλνδνο κπνξεί λα αιιάμεη είλαη αλ κηα Παηξηαξρηθή ΢χλνδνο κπνξεί
ηελ ρξνλνιφγεζε, πνπ ππάξρεη ζε λα αιιάμεη ρξνλνιφγεζε, πνπ ππάξρεη ζε
Καλφλα κηαο Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ. Καλφλα κηαο Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ.
Μεηά ην ηέινο ηεο Πελζέθηεο Μεηά ην ηα ηέινο ηεο Πελζέθηεο
Οηθνπκεληθήο (αξρέο 8νπ αη.), πνιινί Οηθνπκεληθήο (αξρέο 8νπ αη.), πνιινί
ιφγηνη ρξηζηηαλνί άξρηζαλ λα ζπληάζζνπλ ιφγηνη ρξηζηηαλνί άξρηζαλ λα ζπληάζζνπλ
Πίλαθεο, πνπ εκθάληδαλ θάζε έηνο απφ Πίλαθεο, πνπ εκθάληδαλ θάζε έηνο απφ
Κηίζεσο Κφζκνπ θαη ηελ εκέξα ή ηελ Κηίζεσο Κφζκνπ θαη ηελ εκέξα ή ηελ
εκεξνκελία ησλ θηλεηψλ ενξηψλ, πνπ εκεξνκελία ησλ θηλεηψλ ενξηψλ, πνπ
ζπλδένληαη κε ηελ ενξηή ηνπ ζπλδένληαη κε ηελ ενξηή ηνπ Πάζρα.
Πάζρα. Κάζε ηέηνηνο Πίλαθαο Κάζε ηέηνηνο Πίλαθαο νλνκάζζεθε
νλνκάζζεθε Παζράιηνο. Παζράιηνο. ΢ε θάζε Παζράιην Πίλαθα,
΢ε θάζε Παζράιην Πίλαθα, κεηά κεηά ηελ αλαγξαθή ηνπ έηνπο απφ
ηελ αλαγξαθή ηνπ έηνπο απφ Κηίζεσο Κηίζεσο Κφζκνπ, ζεκεηψλεηαη ην
Κφζκνπ, ζεκεηψλεηαη ην Καλφλην ηνπ θαλφλην ηνπ Πάζρα, δει. νη Ηλδηθηηψλεο,
Πάζρα, δει. νη Ηλδηθηηψλεο, νη θχθινη νη θχθινη Ζιίνπ, ΢ειήλεο θαη ην ζεκέιην
Ζιίνπ, ΢ειήλεο θαη ην ζεκέιην απηήο. Σν απηήο. Σν έηνο αξρίδεη ηελ 1ε
έηνο αξρίδεη ηελ 1ε ΢επηεκβξίνπ θαη ΢επηεκβξίνπ θαη αλαγξάθεηαη επζχο
αλαγξάθεηαη επζχο ακέζσο ε παξακνλή ακέζσο ε παξακνλή ησλ Υξηζηνπγέλλσλ,
ησλ Υξηζηνπγέλλσλ, ν αξηζκφο εκεξψλ ν αξηζκφο εκεξψλ θξεσθαγίαο, ε
θξεσθαγίαο, ε εκεξνκελία έλαξμεο ηνπ εκεξνκελία έλαξμεο ηνπ Σξησδίνπ, θαη ε
Σξησδίνπ, θαη ε Κπξηαθή ηεο Απφθξεσ. Κπξηαθή ηεο Απφθξεσ. Αθνινπζεί ε
Αθνινπζεί ε εκεξνκελία ηνπ εκεξνκελία ηνπ Δπαγγειηζκνχ, ην
Δπαγγειηζκνχ, ην Ννκηθφ πάζρα θαη Ννκηθφ πάζρα θαη αθνινχζσο ην
αθνινχζσο ην ρξηζηηαληθφ Πάζρα θαη ε ρξηζηηαληθφ Πάζρα θαη ε λεζηεία ησλ
λεζηεία ησλ αγίσλ Απνζηφισλ. αγίσλ Απνζηφισλ. Αξγφηεξα (δει. κεηά
Αξγφηεξα (δει. κεηά ην 1582) ην 1582) πξνζηέζεθε ε εκεξνκελία ηνπ
πξνζηέζεθε ε εκεξνκελία ηνπ Πάζρα Πάζρα ησλ Λαηίλσλ, ε Αλάιεςε, ε
ησλ Λαηίλσλ, ε Αλάιεςε, ε Πεληεθνζηή, ε ενξηή ησλ αγίσλ Πάλησλ
Πεληεθνζηή, ε ενξηή ησλ αγίσλ Πάλησλ θαη αθφκε αξγφηεξα πξνζηέζεθε ε εκέξα
θαη αθφκε αξγφηεξα πξνζηέζεθε ε εκέξα κλήκεο ησλ αγίσλ Απνζηφισλ. Γηα ηε

105
κλήκεο ησλ αγίσλ Απνζηφισλ. Γηα ηε
ζχληαμε ηνπ Παζραιίνπ
ρξεζηκνπνηήζεθε αξρηθά ε Μεηψλεηα
επαθηή (365.26315 εκέξεο αλα έηνο), ε
νπνία αξγφηεξα δηνξζψζεθε (κε ηελ πην
αθξηβή Καιιίπεηα επαθηή) (365.25
εκέξεο άλα έηνο), φπσο επίζεο
δηνξζψζεθε (κεηά ην 1628, επί
Παηξηαξρίαο Κχξηιινπ Α΄ Λνχθαξε) ε
κέηξεζε απφ Κηίζεσο Κφζκνπ, ζε
κέηξεζε απφ Υξηζηνχ γελλήζεσο. Σα
γξάθσ απηά γηα λα πψ φηη φιεο απηέο νη
πξνζζήθεο θαη νη δηνξζψζεηο έγηλαλ
ρσξίο ζπλνδηθή Παλνξζφδνμε απφθαζε,
αιιά κε ζπλελλνήζεηο κεηαμχ ησλ
Δθθιεζηψλ.
ζχληαμε ηνπ Παζραιίνπ
ρξεζηκνπνηήζεθε αξρηθά ε Μεηψλεηα
επαθηή (365.26315 εκέξεο), ε νπνία
αξγφηεξα δηνξζψζεθε (κε ηελ πην αθξηβή
Καιιίπεηα επαθηή) (365.25 εκέξεο),
φπσο επίζεο δηνξζψζεθε (κεηά ην 1628,
επί Παηξηαξρίαο Κχξηιινπ Α΄ Λνχθαξη)
ε κέηξεζε απφ Κηίζεσο Κφζκνπ, ζε
κέηξεζε απφ Υξηζηνχ γελλήζεσο (Θ.Ζ.Δ.
η. Η΄, ζει. 118). Όια απηά, νη πξνζζήθεο
θαη νη δηνξζψζεηο έγηλαλ ρσξίο ζπλνδηθή
απφθαζε, αιιά κε ζπλελλνήζεηο κεηαμχ
ησλ Δθθιεζηψλ.

θα. Πεξλψληαο ζην επφκελν θεθάιαην δηαβάδνπκε ηα

εμήο: "Οη Εεισηέο ππνζηεξίδνπλ όηη ε αζέηεζε ηνπ
Ηνπιηαλνύ εκεξνινγίνπ νδήγεζε ζην λα κελ ενξηάδνπλ
ηαπηόρξνλα όιεο νη Δθθιεζίεο κία θαη ηελ απηή ενξηή θαη
λα κε επηθξαηεί ε απηή ηάμε σο πξνο ηηο λεζηείεο.
Ηζρπξίδνληαη επίζεο όηη «ν θνηλόο ενξηαζκόο ησλ
ρξηζηηαληθώλ ενξηώλ είλαη παξάδνζηο» θαη σο εθ ηνύηνπ
όζνη αθνινύζεζαλ ην λέν εκεξνιόγην-ενξηνιόγην
«βξίζθνληαη θάησ από ηα θξηθηά αλαζέκαηα ηεο
Ε΄Οηθνπκεληθήο ΢πλόδνπ» πνπ αλαζεκαηηδεη όζνπο
αζεηνύλ ηηο ηεξέο παξαδόζεηο".
Σν φηη ε αζέηεζε ηνπ Ηνπιηαλνχ εκεξνινγίνπ νδήγεζε
ζηελ ενξηνινγηθή αζπκθσλία, ηελ αηαμία σο πξνο ηηο
λεζηείεο θαη ηελ θαηαπάηεζε ηεο Παξαδφζεσο (ε νπνία
ηηκσξείηαη κε αλαζεκαηηζκφ) δελ ην ππνζηεξίδνπλ νη
"Εεισηέο" κφλν, αιιά θαη θάζε ερέθξσλ θαη
παξαδνζηαθφο Οξζφδνμνο, φπσο ν καθαξηζηφο Γέξνληαο
Φηιφζενο Εεξβάθνο.
Ηδνχ δχν ραξαθηεξηζηηθά απνζπάζκαηά ηνπ:
"Γηόηη π῵ο εἶλαη δπλαηόλ, Βαζηιεῦ, νἱ Υξηζηηαλνὶ ηνῦ
αὐηνῦ δόγκαηνο θαὶ ηῆο αὐηῆο ζείαο ιαηξείαο λὰ ἀλήθσζηλ

106
εἰο κίαλ ἖θθιεζίαλ, ὅηαλ, νἱ κὲλ ἐθ ηνύησλ εὐθξαίλνληαη
θαὶ παλεγπξίδσζη, θαζ' ὅλ ρξόλνλ νἱ ἄιινη λεζηεύσζη θαὶ
ἐγθξαηεύνληαη; Π῵ο δύλαληαη νἱ Υξηζηηαλνί, νἵηηλεο
ἔρνπζη κίαλ πίζηηλ, κίαλ ζείαλ ιαηξείαλ, ἓλ βάπηηζκα, ἕλα
Κύξηνλ, ηὰ αὐηὰ Μπζηήξηα, λὰ ιέγσζηλ εἰο ηὸ ΢ύκβνινλ
ηῆο Πίζηεσο ὅηη ἀλήθνπζηλ εἰο Μίαλ, Ἁγίαλ, Καζνιηθὴλ
θαὶ Ἀπνζηνιηθὴλ ἖θθιεζίαλ, ὅηαλ νἱ κὲλ ἐθ ηνύησλ
βαπηίδσζη ηὸλ Υξηζηὸλ εἰο ηὸλ Ἰνξδάλελ πνηακὸλ
ἑνξηάδνληεο ηὰ Θενθάλεηα, θαζ' ὅλ ρξόλνλ νἱ ἄιινη, θαὶ
δὴ νἱ ἐλ Ἰεξνπζαιήκ, δὲλ ἑόξηαζαλ ἀθόκε νὕηε ηὰ
Υξηζηνύγελλα, δηαλύνληεο εἰζέηη ηὸ ζηάδηνλ ηῆο
ηεζζαξαθνζηῆο θαὶ κεηαλνίαο;"85.
"Γηὰ ηῆο κεηαηξνπῆο ηνῦ ἟κεξνινγίνπ δὲλ ζίγεηαη δόγκα
πίζηεσο βεβαίσο, ζίγεηαη ὅκσο παξάδνζηο ηῆο
἖θθιεζίαο, πεξὶ η῵λ ὁπνίσλ παξαδόζεσλ ἟ 7ε
Οἰθνπκεληθὴ ΢ύλνδνο ἐλ ηνῖο πξαθηηθνῖο αὐηῆο
ἀπνθαίλεηαη νὕησο: "Δἴ ηηο πᾶζαλ παξάδνζηλ ἔγγξαθνλ, ἢ
ἄγξαθνλ ἀζεηεῖ, ἀλάζεκα! θαὶ ἅπαληα ηὰ παξὰ ηὴλ
἖θθιεζηαζηηθὴλ παξάδνζηλ θαὶ δηδαζθαιίαλ θαί
ὑπνηύπσζηλ η῵λ ἀνηδίκσλ θαὶ ἁγίσλ Παηέξσλ
θαηλνηνκεζέληα, ἠ πξαρζέληα, ἢ κεηά ηνῦην
πξαρζεζόκελα, ἀλάζεκα, ηξίο!". Υάξηλ δὲ η῵λ παηξηθ῵λ
παξαδόζεσλ, βιέπνκελ πνιινὺο ἀλαδεηρζέληαο κάξηπξαο
θαὶ ἐλ ηῇ παιαηᾷ θαὶ λέᾳ δηαζήθῃ. Παξαιείπσ, ζπληνκίαο
ράξηλ, ἄιιαο καξηπξίαο, κόλνλ ηνῦην ζᾶο ιέγσ θαὶ ζᾶο
ζπκβνπιεύσ θαὶ πξνηξέπσ, λὰ θξαηῆηε ζηαζεξῶο θαὶ
ἀζθαιῶο ηὰο παξαδόζεηο, ὅζαο ἐγγξάθσο ἢ ἀγξάθσο
παξεδόζεζαλ ἀπὸ ηνὺο ἁγ. Παηέξεο... Σὰο
παξαδόζεηοἐθείλσλ ὀθείινκελ λ' ἀθνινπζῶκελ, θαὶ ὅρη
ηῶλ ζεκεξηλῶλ ἱεξαξρῶλ, ὅζνλ θαὶ ἂλ δηαηείλσληαη ὅηη
δξῶζηλ ὡο ἖θθιεζία"86.

85
Τα μεγάλα ηθτιματα τθσ Ορκοδοξίασ (Επιςτολι προσ τον Βαςιλζα τθσ Ελλάδοσ).
86
π. Θεοδϊρου Ηιςθ, Ο Πςιοσ Φιλόκεοσ Ηερβάκοσ, εκδ. Ορκόδοξοσ Κυψζλθ, 2014, ςελ. 256-257.

107
Καη γηα λα κε κε θαηεγνξήζεηε θη εζείο, θ. Ρίδν, φηη
παξαζέησ επηιεθηηθά ηα ιφγηα ηνπ καθαξηζηνχ Γέξνληνο
(πξάγκα πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θάλνπλ νη θαηήγνξνί
καο), ζαο ζπληζηψ ζεξκψο λα κειεηήζεηε κε πνιχ πξνζνρή
φια ηα θείκελά ηνπ, αξρίδνληαο απφ ηελ Δπηζηνιή ηνπ πξνο
ηνλ ηφηε Αξρηεπίζθνπν Αζελψλ Θεφθιεην87.
θβ. Πεξί ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ Ηεξνχ Υξπζνζηφκνπ γηα ην
δήηεκα έρεη ήδε γίλεη αλαθνξά, φπσο θαη γηα ην
επαλαιακβαλφκελν επηρείξεκα ηεο κε ενξηνινγηθήο
ζπκθσλίαο θαηά ηνπο πξψηνπο αηψλεο ηεο Δθθιεζίαο. Θα
ζηαζψ κφλν ιίγν αθφκε ζηα εξσηήκαηα ηεο ηειεπηαίαο
παξαγξάθνπ ηνπ θεθαιαίνπ απηνχ: "Γελ ζέισ λα
θνπξάζσ αλαθέξνληαο δηαθνξνπνηήζεηο κεηαμύ ησλ
αξραίσλ Σππηθώλ όπνπ ε θαηάζηαζε λεζηεηώλ θαη ενξηώλ
πνιύ ζπρλά δελ είλαη ηαπηόζεκε. Πώο ινηπόλ νη άγηνη καο
θαη νη ΢ύλνδνη δελ αλαθάιπςαλ πνπζελά ηελ «κεγάιε
πξνδνζία» πνπ αλαθάιπςαλ νη παιαηνεκεξνινγίηεο ην
1924; Καη πώο όιεο απηέο νη κεηαβνιέο, έγηλαλ ρσξίο
απνθάζεηο Οηθνπκεληθήο ή Σνπηθήο ΢πλόδνπ, παξά κόλν
κε ζπλελλνήζεηο κεηαμύ ησλ Δθθιεζηώλ;".
Οη Άγηνη θαη νη ΢χλνδνη, θ. Ρίδν, δελ ζα κπνξνχζαλ λα
αλαθαιχςνπλ θακία "κεγάιε πξνδνζία" ζε ζέκαηα Σππη-
θνχ, δειαδή εζσηεξηθήο επηαμίαο, ηα νπνία θαη επηιχζε-
θαλ ζπλ ησ ρξφλσ. Δίλαη φκσο αθειέζηαην (γηα λα κε δψ-
ζσ θάπνηνλ άιιν ραξαθηεξηζκφ), λα ζπγθξίλεηε ηελ κεηά-
ζεζε κηαο ενξηήο ή ηηο δηαθνξέο ζηα ηππηθά ησλ κνλαζηε-
ξηψλ, κε ηελ "αληηθαλνληθή", "αληηζπλνδηθή" θαη "αληηπνη-
καληηθή" εηζαγσγή λένπ εκεξνινγίνπ, ρσξίο ηελ ζχκθσλε
γλψκε φισλ ησλ Σνπηθψλ Δθθιεζηψλ, κε ζαθή ζθνπφ ηελ
πξνζέγγηζε κε ηνπο αηξεηηθνχο ηεο Γχζεσο, ε νπνία
δεκηνχξγεζε ζρίζκα! Δίλαη θξίκα πνπ δελ ην βιέπεηε!
Νηθφιανο Μάλλεο
87
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2013/01/blog-post_22.html

108
 Απάληεζε ζηνλ θ. Ι. Ρίδν πεξί ηνπ Ηκεξνινγηαθνχ
(Γ΄ 4)88

θγ. ΢πλερίδεηε ηελ εξγαζία ζαο αλαθεξφκελνο ζηελ

δηαθνξνπνίεζε ησλ λεζηεηψλ θαηά ηνπο πξψηνπο
αηψλεο. Μα απηή ε δηαθνξνπνίεζε ήηαλ θπζηθή
απφξξνηα θαη ηεο ενξηνινγηθήο αζπκθσλίαο. Δπνκέλσο
θάπνηε φλησο δελ ππήξρε θνηλή ηάμε θαη ζηηο λεζηείεο, ε
νπνία φκσο επηηεχρζεθε θαη απηή ζηαδηαθά! Αθνχ
ινηπφλ επηηεχρζεθε επηηέινπο, θαη γηα ηφζνπο αηψλεο, ηί
επηζπκείηε ηψξα, θ. Ρίδν, λα δερζνχκε αδηακαξηχξεηα
ηελ αηαμία πνπ έθεξε ην λέν εκεξνιφγην, φηαλ θαη ζεηο
νκνινγείηε πσο "ήηαλ πάληα δεηνύκελν λα ππάξρεη
ζπληνληζκόο θαη ηαύηηζε ρξόλσλ θαη ηξόπσλ ζηηο
λεζηείεο"; Με ιεζκνλείηε δε πσο ην ζέκα ηεο λεζηείαο,
είλαη κφλν έλα απφ ηα πνιιά αξλεηηθά ηνπ λένπ
εκεξνινγίνπ. Δπνκέλσο δελ κπνξείηε λα ην
απνκνλψλεηε θαη λα αλαξσηηέζηε "γηαηί δελ έγηλε
παιαηφηεξα ζρίζκα γηα ην ζέκα ηεο λεζηείαο"!
θδ. Δπίζεο θαη ζε απηφ ην θεθάιαην δελ απνθχγαηε
ζεκαληηθά ζθάικαηα, φπσο ηα εμήο:
1. Γξάθεηε: "΢ύκθσλα κε ηηο Απνζηνιηθέο Γηαηάμεηο
[44=Βηβιίν ε΄, θεθ. θ΄, P.G.1, 900B-901A.] ε λεζηεία ησλ αγίσλ
Απνζηόισλ άξρηδε κία εβδνκάδα κεηά ηελ Πεληεθνζηή θαη
θξάηαγε 3 κήλεο".
Όπσο βιέπνπκε φκσο, απφ ηελ παξαπνκπή πνπ δίλεηε,
θάηη ηέηνην δελ ηζρχεη.

88
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/06/a-4.html

109
Αθφκε θαη πξν ηεο ηειηθήο δηακνξθψζεψο ηεο ε
ιεγφκελε λεζηεία ησλ Αγίσλ Απνζηφισλ πνηέ δελ
θξάηαγε ηξεηο κήλεο! Αξρηθά ππήξρε ε εμήο ηάμε: κηα
εβδνκάδα κεηά ηελ Πεληεθνζηή (θαιή ψξα φπσο απηήλ
πνπ δηαλχνπκε ηψξα) νη Υξηζηηαλνί λα ενξηάδνπλ (κε
θαηάιπζε εηο πάληα) "δηὰ ηὴλ ραξὰλ ηῆο ἐπειεύζεσο ηνῦ
Ἁγίνπ Πλεύκαηνο"89, ελψ ηελ επφκελε εβδνκάδα λα
λεζηεχνπλ "δηὰ ηὴλ πξνιαβνῦζαλ ἑπηαήκεξνλ ἄλεζηλ"
(απηφζη). Αξρηθά ινηπφλ ε λεζηεία ήηαλ επηά εκέξεο, θαη
αξγφηεξα επεθηάζεθε κέρξη ηελ ενξηή ησλ Αγίσλ
Απνζηφισλ. Δπεηδή ινηπφλ ε αξρή ηεο εμαξηάηαη απφ
ηελ Πεληεθνζηή, θαη σο εθ ηνχηνπ απφ ην Πάζρα, νη
εκέξεο ηεο δελ είλαη ζηαζεξέο (θπκαίλνληαη απφ 8 έσο
42), αιιά πνηέ δελ πέθηνπλ θάησ απφ ηηο επηά, πνπ
φξηζαλ νη Άγηνη Απφζηνινη! Με ην λέν εκεξνιφγην
ππάξρνπλ ρξνληέο πνπ ε απνζηνινπαξάδνηε απηή
λεζηεία εμαθαλίδεηαη θαη έηζη φρη 42 εκέξεο - πνπ
κπνξεί λα θζάζεη ε λεζηεία κε ην παιηφ εκεξνιφγην -,
αιιά νχηε νη 7 πνπ φξηζαλ νη Άγηνη Απφζηνινη δελ
λεζηεχνληαη! Ο δε Άγηνο Νηθφδεκνο απνδεηθλχεηαη
αθφκε πην "θαλαηηθφο Εεισηήο" (βαζηδφκελνο ζε θάηη
άιινπο "θαλαηηθνχο" Παηέξεο ηεο Δθθιεζίαο),
γξάθνληαο (γηα ηελ πεξίπησζε πνπ ε λεζηεία δηαξθεί
πάλσ απφ 7 εκέξεο) πσο φπνηνη θξαηάλε κφλν ηελ
απνζηνινπαξάδνηε επηαήκεξε λεζηεία θαη φρη θαη ηηο
ππφινηπεο κέξεο, ηεο εθ παξαδφζεσο, "ὡο παξαβάηαη
ηῆο ἀξραίαο ζεζκνζεζίαο ηῆο ἖θθιεζίαο θαηαδη-
θάδνληαη"90.
2. Ακέζσο κεηά γξάθεηε: "Γηαθνξέο εκθάληδε ζηηο
λεζηείεο θαη ε Γπηηθή Δθθιεζία όπσο ζεκεηώλεη ν
Μ.Φώηηνο.[67=Μεγάινπ Φσηίνπ, ἖πηζηνιή ηγ΄, βηβιίν

89
Αγ. Νικοδιμου, Ρθδάλιον, Υποςθμ. 2 ςτον ΞΘϋ Αποςτολικό Κανόνα.
90
Αυτόκι.

110
α΄, θεθ. ε΄, P.G.102, 724CD] Δίλαη ζπγθινληζηηθή ε
δήισζε ηνπ Μ. Φσηίνπ: «Παξά ηαο ησλ ιεηηνπξγηθώλ
εηεξόηεηαο , ηαο ελ ηαηο επραίο, ηαο ηαηο επηθιήζεζη, ηαο ελ
ηάμεη θαη αθνινπζία, ηαο ελ ηνπ ρξόλνπ κήλεη θαη ηε
βξαρύηεηη, ηαο ελ πιήζεη θαη νιηγόηεηη…ώ ηνπ ζαύκαηνο!
Ο θνηλόο άξηνο εηο ζώκα Υξηζηνύ κεηαβάιιεηαη, θαη ν
θνηλόο νίλνο αίκα ρξεκαηίδεη [γίλεηαη]»[68=἖πηζηνιή β΄,
βηβιίν α΄, P.G.102, 608B]".
Καη φκσο ν Μέγαο Φψηηνο αλαθεξφκελνο ζηηο δηαθνξέο
ηεο λεζηείαο κε ηνπο Γπηηθνχο δελ γξάθεη
δηαπηζησηηθά (δειαδή φηη ππάξρνπλ κελ δηαθνξέο,
αιιά δελ πεηξάδεη), αιιά θαηαθξηηηθά!

Βιέπεηε, αγαπεηέ θ. Ρίδν, ηί δηδάζθεη ν Μέγαο Παηήξ;

"Οἶδε δὲ θαὶ ἡ κηθξὰ ηῶλ παξαδνζέλησλ ἀζέηεζηο, θαὶ
πξὸο ὅιελ ηνῦ δόγκαηνο ἐπηηξέςαη θαηαθξόλεζηλ"91.
Γελ ήηαλ ινηπφλ κφλν ην filioque ε αηηία γηα ηελ νπνία
θαηέθξηλε ηελ Δθθιεζία ηεο Ρψκεο ν Μέγαο Φψηηνο.
Σν δε απφζπαζκα πνπ παξαζέζαηε πξέπεη λα ην δείηε θαη
λα ην εξκελεχζεηε ζε ζπλάξηεζε φρη κφλν κε ηελ
ππφινηπε επηζηνιή ζηελ νπνία πεξηιακβάλεηαη92, αιιά
θαη εληφο ησλ πιαηζίσλ ηεο ελ γέλεη δξάζεσο ηνπ. Έηζη
αξρηθά απνινγείηαη πξνο ηνλ Πάπα (ν νπνίνο δελ ήζειε

91
Από τθν Εγκφκλιο Επιςτολι του το 867.
92
Ρρόκειται για τθν Απολογθτικι Επιςτολι του προσ τον Ράπα Νικόλαο.

111
λα ηνλ αλαγλσξίζεη) θαη θξαηά κηα ζηάζε νηθνλνκίαο κε
ηηο δηαθνξέο ζηα δηαθνξεηηθά έζηκα Αλαηνιήο θαη Γχζεο
(κε ηελ ειπίδα κειινληηθήο ζπκθσλίαο κε βάζε ηελ
Γξαθή θαη ηελ Παξάδνζε), φπσο ην μχξηζκα θαη ηελ
αγακία ησλ θιεξηθψλ, ηελ λεζηεία ηνπ ΢αββάηνπ, ηελ
θξενθαγία ησλ κνλαρψλ θαη ηελ ιεηηνπξγηθή δηαθνξά
ζηε Θεία Δπραξηζηία. ΢ηελ ηειεπηαία αλαθέξεηαη ην
απφζπαζκα πνπ παξαζέζαηε θαη γξάθεη ζηνλ Πάπα πσο
παξφιν πνπ ππάξρνπλ δηαθνξέο ζηηο επρέο, ηηο
επηθιήζεηο, ηελ ηάμε θαη ηελ αθνινπζία, ζην κήθνο ηνπ
ρξφλνπ θαη ηελ ζπληνκία ηνπ, ζηα πεξηζζφηεξα θαη ζηα
ιηγφηεξα (δηφηη πξνθαλψο δηαβάδνληαλ ή παξαιείπνληαλ
θάπνηεο επρέο εθαηέξσζελ), απηέο δελ εκπνδίδνπλ λα
κεηαβιεζεί ν άξηνο θαη νίλνο ζε ΢ψκα θαη Αίκα
Υξηζηνχ αληίζηνηρα (είλαη θαλεξή ινηπφλ ε ακπληηθή
ηνπ δηάζεζε, θαη ζίγνπξα ε ζέζε ηνπ πσο νη θαηλνηνκίεο
δελ επεξεάδνπλ ην θχξνο ησλ Μπζηεξίσλ, φζν νη θνξείο
ηνπο δελ έρνπλ θαηαθξηζεί γηα απηέο θαη απνβιεζεί απφ
ηελ Δθθιεζία). Παξφιε φκσο απηή ηελ αξρηθή αλνρή
ησλ δηαθνξεηηθψλ εζίκσλ - θαη κεηά απφ ηελ πξνζπάζεηα
ησλ Γπηηθψλ λα ηα επηβάιινπλ θαη ζηελ Αλαηνιή, κε
αξρή ηελ Βνπιγαξία - ε ζηάζε ηνπ Μεγάινπ Φσηίνπ
αιιάδεη θαη ηα θαηαδηθάδεη κε ηελ Εγθχθιην Επηζηνιή
ηνπ ην 867. Γηα απηφ έγξαςε έλαο έγθξηηνο
εθθιεζηαζηηθφο ηζηνξηθφο ηεο επνρήο καο, κε αθνξκή
ηελ Δγθχθιην απηή, πσο "἟ ἀκνηβαία ὑπνρξέσζε γηὰ ηὸ
ζεβαζκὸ η῵λ δηαθνξεηηθ῵λ ἐζίκσλ ζηὴ ιαηξεία θαὶ ζηὴ
δσὴ η῵λ ἐθθιεζη῵λ Ἀλαηνιῆο θαὶ Γύζεσο, θαίηνη εἶρε
δηαθεξπρζῆ ὡο ἀλαγθαία ἀπὸ ηὸλ ἱ. Φώηην ζηὴ ιεγνκέλε
«ἀπνινγεηηθή» ηνπ ἖πηζηνιή, δὲλ ἴζρπε πιένλ"93.
3. Πην θάησ ζπλερίδεηε γξάθνληαο: "Λεηηνπξγηθή αηαμία
όκσο ππάξρεη θαη ζην παιαηό εκεξνιόγην, ζύκθσλα κε ην
93
Βλ. Φειδά, Εκκλθςιαςτικι Ιςτορία Βϋ, Ακινα, 1994, ςελ. 112.

112
νπνίν είλαη δπλαηό λα ζπκβεί ν ενξηαζκόο ηεο Τπαπαληήο
καδί κε ηελ Καζαξά Γεπηέξα ή άιιε κέξα ηεο ΢αξαθνζηήο.
Μία εκέξα δειαδή ραξκόζπλε Γεζπνηηθήο ενξηήο, λα
ενξηαζηεί ηαπηόρξνλα κε κία κέξα πέλζνπο θαη λεζηείαο πνπ
καο εηζαγάγεη ε Καζαξά Γεπηέξα. Με ην παιαηό εκεξνιόγην
επίζεο κπνξεί λα ηύρεη ε γηνξηή ηνπ Δπαγγειηζκνύ λα
ενξηαζηεί ηε Μεγάιε Δβδνκάδα, θαη λα πξέπεη λα ςάινπκε
ηαπηόρξνλα ραξκόζπλνπο ύκλνπο καδί κε πέλζεκνπο.
«΢ήκεξνλ θξεκάηαη επη μύινπ…» θαη «΢ήκεξνλ ραξάο
επαγγέιηα…»! Απηά όκσο πνηέ δελ κπνξνύλ λα ζπκβνύλ κε
ην «δηνξζσκέλν Γξεγνξηαλό» ησλ Νενεκεξνινγηηώλ!".
Έθηαθηα θ. Ρίδν! Ήηαλ "άηαθηνη" ινηπφλ νη Παηέξεο πνπ
εφξηαδαλ πάλσ απφ ρίιηα ρξφληα ηελ Τπαπαληή θαη ηνλ
Δπαγγειηζκφ ζε πέλζηκεο εκέξεο θαη δηνξζψζαηε εζείο ην
ιάζνο ηνπο! Πάλησο γηα λα γλσξίδεηε θαη λα κε ιέηε
αλππφζηαηα πξάγκαηα (ζαο ην ιέσ θαη σο ςάιηεο) ην
"΢ήκεξνλ θξεκάηαη επί μχινπ" κε ην "΢ήκεξνλ ραξάο
επαγγέιηα" ΠΟΣΔ δελ ςάιινληαη καδί, δηφηη ε Δθθιεζία
έρεη νξίζεη φηαλ ηνπ Δπαγγειηζκνχ πέθηεη Μεγάιε
Παξαζθεπή, λα κεηαηίζεηαη ε ενξηή γηα ηελ εκέξα ηνπ
Πάζρα, γηα λα κε γίλεη ε αηαμία, γηα ηελ νπνία αδίθσο καο
θαηεγνξείηε.

113
Καηαιάβαηε, θ. Ρίδν; Ζ Δθθιεζία νξίδεη ηα ηππηθά θαη
ζεξαπεχεη ηηο αηαμίεο, φρη κεξηθνί καζψλνη θαη
λεσηεξηζηέο επίζθνπνη.
θε. "Ο πξώελ Φισξίλεο Υξπζόζηνκνο Καβνπξίδεο
αλαθέξεηαη ζηνλ 56ν θαη 19ν Καλόλα ηεο Πελζέθηεο θαη
Γάγγξαο ΢πλόδνπ, ιέγνληαο όηη απηνί νη θαλόλεο «Ρεηώο
παξαγγέινπζη επη πνηλή θαζαηξέζεσο, αθνξηζκνύ θαη
αλαζέκαηνο, όπσο επηθξαηεί ε απηή ηάμηο εηο όιαο ηαο
εθθιεζίαο, ίλα ενξηάδνπζη θαη λεζηεύνπζη νκνύ [ελ ησ
απηώ ηόπσ, καδί, ζπγρξόλσο, ελ ζπλόισ ηαο ηδίαο
εκέξαο». Ζ εξκελεία ηνπ απηή όκσο δελ θαίλεηαη λα
βξίζθεη ζύκθσλνπο ηνπο Παηέξεο θαη ηηο ΢πλόδνπο ησλ
αηώλσλ πνπ πεξηγξάςακε ζηα αλσηέξσ. Γελ επηρείξεζε
λα εξκελεύζεη ην δήηεκα κε ηελ ζέζε ησλ Παηέξσλ, αιια
κε ηελ δηθή ηνπ γλώκε".
Γηα λα δνχκε φκσο αλ έρεηε δίθαην λα εγθαιείηε ηνλ
Άγην πξ. Φισξίλεο πσο εξκήλεπζε ιάζνο ηνπο Καλφλεο
απηνχο θαη δελ βαζίζηεθε ζηνπο Παηέξεο, ζε αληίζεζε
κε εζάο πνπ ηνπο θαηαλνήζαηε θαιχηεξα (δελ κηιψ
εηξσληθά, ζα δείηε παξαθάησ ζε ηί είδνπο ζπκπεξάζκαηα
νδεγεί ε δηθή ζαο "θαηαλφεζε").
Αο παξαζέζνπκε φκσο αξρηθά ην θείκελν ησλ ζρεηηθψλ
Καλφλσλ:
ΚΑΝΧΝ Ν΢Σ' ΣΖ΢ ΢Σ΄ ΟΗΚΟΤΜΔΝΗΚΖ΢ ΢ΤΝΟΓΟΤ:
"Ὠζαύησο κεκαζήθακέλ ἔλ ηε ηῇ Ἀξκελίσλ ρώξᾳ, θαὶ ἐλ
ἑηέξνηο ηόπνηο, ἐλ ηνῖο ζάββαζη, θαὶ ἐλ ηαῖο Κπξηαθαῖο ηῆο
ἁγίαο Σεζζαξαθνζηῆο, ᾠὰ θαὶ ηπξὸλ ἐζζίεηλ ηηλάο. Ἔδνμε
ηνίλπλ θαὶ ηνῦην, ὥζηε ηὴλ θαηὰ πᾶζαλ ηὴλ νἰθνπκέλελ
ηνῦ Θενῦ ἐθθιεζίαλ, κηᾷ θαηαθνινπζνῦζαλ ηάμεη, ηὴλ
λεζηείαλ ἐπηηειεῖλ, θαὶ ἀπέρεζζαη, ὥζπεξ ζπηνῦ παληνίνπ,
νὕησ δὴ ᾠνῦ, θαὶ ηπξνῦ, ἃ θαξπόο εἰζη, θαὶ γελλήκαηα, ὧλ
ἀπερόκεζα. Δἰ δὲ κὴ ηνῦην παξαθπιιάηηνηελ, εἰ κὲλ

114
θιεξηθνὶ εἶελ, θαζαηξείζζσζαλ· εἰ δὲ ιατθνί,
ἀθνξηδέζζσζαλ".
ΚΑΝΧΝ ΗΘ΄ ΣΖ΢ ΔΝ ΓΑΓΓΡᾼ ΣΟΠΗΚΖ΢ ΢ΤΝΟΓΟΤ:
"Δἴ ηηο η῵λ ἀζθνπκέλσλ, ρσξὶο ζσκαηηθῆο ἀλάγθεο,
ὑπεξεθαλεύνηην, θαὶ ηὰο παξαδεδνκέλαο λεζηείαο εἰο
ηὸ θνηλόλ, θαὶ θπιαζζνκέλαο ὑπὸ ηῆο ἐθθιεζίαο
παξαιύνη, ὑπνηθνπξνῦληνο ἐλ αὐηῶ ηειείνπ ινγηζκνῦ,
ἀλάζεκα ἔζησ".
Δζείο εξκελεχνληάο ηνπο γξάθεηε ηα εμήο: "Δπηπιένλ
όκσο, απηνί νη Καλόλεο άιια ιέλε από απηά πνπ δειώλεη
ν πξώελ Φισξίλεο. Ο 56νο ηεο Πελζέθηεο ιέεη: «Δπίζεο
κάζακε όηη ζηε ρώξα ησλ Αξκελίσλ θαη ζε άιινπο
ηόπνπο,ηα ΢άββαηα θαη ηηο Κπξηαθέο ηηο αγίαο
Σεζζαξαθνζηήο, κεξηθνί ηξώλε απγά θαη ηπξί.
Απνθαζίζηεθε ινηπόλ θαη απηό, ζε όιε ηελ ηνπ Θενύ
εθθιεζία αλα ηελ νηθνπκέλε, κία ηάμε [θνηλή] λα
αθνινπζήηαη ζηελ επηηέιεζε ηεο λεζηείαο, θαη λα απέρεηε
όπσο από όια ηα θξέαηα, έηζη θη από ηα απγά θαη ην ηπξί.
Άλ δε,[απηό] δελ ην ηεξνύλ θάπνηνη, αλ είλαη θιεξηθνί λα
θαζαηξεζνύλ, αλ είλαη ιατθνί λα αθνξηζηνύλ». Δίλαη
θαλεξό όηη ε θνηλή «ηάμε»ζηελ νπνία αλαθέξεηαη ν
θαλόλαο κηιά γηα ην ηη δελ πξέπεη λα ηξώλε Ο΢ΟΗ
λεζηεύνπλ ηα ΢άββαηα θαη ηηο Κπξηαθέο ηηο ΢αξαθνζηήο
θαη δελ αλαθέξεηαη ζηνλ ρξόλν επηηέιεζεο ηεο λεζηείαο.
Με άιια ιόγηα ιέεη, απηνί πνπ λεζηεύνπλ ηα ΢άββαηα θαη
ηηο Κπξηαθέο ηηο ΢αξαθνζηήο λα κε ηξώλε απγά θαη ηπξί.
Μηιάεη ν Καλόλαο γηα ηνλ ηξόπν ηεο λεζηείαο απηώλ πνπ
λεζηεύνπλ ζε εθείλεο ηηο κέξεο. Οη ηξώγνληεο απγά θαη
ηπξη θαζαηξνύληαη θαη αλαζεκαηίδνληαη. Ο δε 19νο ηεο
Γάγγξαο απιά ιέεη: Όπνηνο δελ λεζηεύεη ζηηο
παξαδεδνκέλεο ππν ηεο εθθιεζίαο λεζηείεο ρσξίο
ζσκαηηθή αλάγθε λα είλαη αλαζεκαηηζκέλνο. Ο άγηνο
Νηθόδεκνο ζηελ Δξκελεία ηνπ ζηνπο δύν παξαπάλσ

115
Καλόλεο πνπζελά δελ θάλεη λήμε ή ππνλνεί θάηη πεξί ηνπ
ρξόλνπ ησλ λεζηεηώλ, απηά δειαδή πνπ ν Υξ. Καβνπξίδεο
δηαπηζηώλεη θαη νη παιαηνεκεξνινγίηεο δηαθεξύζζνπλ".
Μαο ιέηε δειαδή φηη νη Καλφλεο αθνξνχλ κφλν ηνλ
ηξφπν ηεο λεζηείαο θαη φρη θαη ηνλ ρξφλν. Καη έηζη λα
ήηαλ πάιη βξίζθεζηε ππφ ην αλάζεκα, δηφηη αζεηείηε
παξαδεδνκέλεο ππφ ηεο Δθθιεζίαο λεζηείεο, φπσο ησλ
Αγίσλ Απνζηφισλ!
θζη. Καηεγνξείηε επίζεο ηνλ Άγην πξ. Φισξίλεο πσο δελ
αλαδήηεζε ηελ εξκελεία ησλ Αγίσλ Παηέξσλ, "γηαηί αλ
αλαδεηνύζε ηελ εξκελεία ησλ Παηέξσλ ζα κάζαηλε από
ηνλ ηεξό Υξπζόζηνκν όηη: «Ο Υξηζηόο όρη κόλν δελ
δηέηαμε λα θπιάζζνπκε νξηζκέλεο εκέξεο, άιια θαη καο
απάιιαμε από ηελ ππνρξέσζε απηή». Οη λεζηείεο θαηά
ηνλ ηεξό Υξπζόζηνκν δελ γίλνληαη γηα ηελ επηθείκελε
ενξηή άιια γηα ηηο ακαξηίεο καο. Νεζηεύνπκε γηα λα
πξνεηνηκαζηνύκε γηα ην θάζε Πάζρα πνπ ζπκβαίλεη ζε
θάζε Θ.Λεηηνπξγία. Ζ πξέπνπζα πξνζέιεπζε καο ζηελ
Θεία Δπραξηζηία δελ εμαξηάηαη από ηελ ηήξεζε ησλ
θαηξώλ αιιά από ηελ θαζαξή ζπλείδεζε. ΢πλάξηεζε ηεο
θάζαξζεο ηεο ζπλεηδήζεσο δελ απνηειεί ν θαηξόο θαη ν
ρξόλνο ησλ λεζηεηώλ άιια ε λεζηεία απηή θαζ΄εαπηή, ε
κεηάλνηα, ε ειεεκνζύλε, ην πέλζνο, νη πξνζεπρέο, ηα
δάθξπα, ε εμνκνιόγεζε. «Ο Θεόο αδηαθνξεί γηα ηελ
θύιαμε νξηζκέλσλ εκεξώλ… Καλείο δελ ηηκσξήζεθε,
νύηε απνθιείζηεθε από ηνλ παξάδεηζν επεηδή εηέιεζε
Πάζρα απηόλ ή ηνλ άιινλ κήλα». Καη άιινύ ν άγηνο καο
ιέεη: «Σν λα δηαθσλνύκε ζην ρξόλν ηεο λεζηείαο θαη λα
ιέκε, ηώξα ή ύζηεξα λεζηεύνπκε, δελ είλαη έγθιεκα». Καη
αιινύ: «Ο ρξηζηηαλόο δελ πξέπεη λα γηνξηάδεη ζύκθσλα
κε ηνπο κήλεο ή ηηο λνπκελίεο ή ηηο Κπξηαθέο, αιιά ζε όιε
ηνπ ηε δσή πξέπεη λα δεί κε ηελ πξέπνπζα γηνξηή. Αλ έρεηο
θαζαξή ζπλείδεζε, έρεηο πάληνηε γηνξηή». Άξα ινηπόλ θαη

116
δηα ηνπ Υξπζνξξήκνλνο ν πξώελ Φισξίλεο θαη νη
παιαηνεκεξνινγίηεο ζθάιινπλ νηθηξά".
Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ βγαίλνπλ απφ απηέο ηηο
επηιεγκέλεο θξάζεηο ηνπ Αγίνπ Υξπζνζηφκνπ (ν νπνίνο
ρηππάεη ηελ ηππνιαηξεία, φρη ηνλ ηχπν) νδεγνχλ
ζε κηα θνβεξή απαμίσζε ησλ ενξηψλ θαη ησλ λεζηεηψλ
πνπ ζα δήιεπαλ αθφκε θαη νη Πξνηεζηάληεο! Άλεηα
ινηπφλ, κε βάζε ηελ δηθή ζαο ινγηθή, ζα κπνξνχζε λα
έιζεη θάπνηνο θαη λα ηζρπξηζηεί πσο αθνχ δελ έρεη
ζεκαζία ν ρξφλνο ησλ ενξηψλ θαη ησλ λεζηεηψλ,
κπνξεί ν θαζέλαο λα ενξηάδεη θαη λα λεζηεχεη φπνηε
ζέιεη (θαη αλ ζέιεη)! ΢σζηά, θ. Ρίδν;
θδ. Μεηά ηνλ Άγην πξ. Φισξίλεο Υξπζφζηνκν
Καβνπξίδε ζεηξά είρε ν καθαξηζηφο π. Θενδψξεηνο
Μαχξνο (είλαη πξαγκαηηθά πνιχ ιππεξφ λα
παξνπζηάδεζηε αλψηεξνο φισλ απηψλ ησλ αγίσλ
κνξθψλ, νη νπνίνη αλάισζαλ ηελ δσή ηνπο γηα ηελ
Οξζνδνμία): "Γξάθεη ν π. Θενδώξεηνο Μαύξνο: «Όηαλ
ζηελ Δπξώπε αθνύο ηηο θακπάλεο ηεο Διιεληθήο
Δθθιεζίαο λα θαινύλ ηνπο πηζηνύο, νη θακπάλεο ηηο
Ρσζηθήο [επεηδή έρνπλ ην παιαηό εκεξνιόγην]
παξακέλνπλ βνπβέο. Καη ηόηε δηεξσηάηαη θαλείο είλαη νη
δύν εθθιεζίεο Οξζόδνμεο;».[76=Ηεξνκ. Θενδσξήηνπ
Μαύξνπ, Παιαηόλ θαη Νένλ, ζει. 98.] Αο κνπ επηηξαπεί
λα αλαξσηεζώ θη εγώ. Όηαλ ζηελ Πηνιεκαΐδα ν λαόο ησλ
παιαηνεκεξνινγηηώλ ζηε κηα ελνξία ρηππάεη ηελ θακπάλα
γηα αγξππλία, νη πηζηνί ζα θνηλσλήζνπλ θαη κεηά ζα
θαηαιύζνπλ ζηα ζπίηηα ηνπο, ελώ ε θακπάλα ηνπ άιινπ
παιαηνεκεξνινγίηηθνπ λανύ κέλεη βνπβή θαη νη πηζηνί
απηήο ηεο ελνξίαο θνηκνύληαη λεζηηθνί γηα λα πάλε ζηελ
εθθιεζία όηαλ μεκεξώζεη θαη λα θνηλσλήζνπλ έρνπκε
ηαπηόρξνλν ενξηαζκό θαη λεζηεία; ΢ηνλ έλαλ λαό έρνπλ
πεί ην «Γη΄ επρώλ...» θαη ηξώλε θξέαο θαη ζηνλ άιινλ

117
αθόκα δελ είπαλ ην «Δπινγεκέλε ε Βαζηιεία...» θαη
λεζηεύνπλ. Πξόθεηηαη γηα δηαθνξεηηθέο εθθιεζίεο;"
Γπζηπρψο ε ππνςία κνπ πσο ηα θείκελα ησλ
Παιαηνεκεξνινγηηψλ ηα μεθπιιίδεηε κάιινλ θαη ηα
θνηηάηε επηιεθηηθά, παξά ηα κειεηάηε, επηβεβαηψλεηαη
γηα άιιε κηα θνξά θαη απφ ην γεγνλφο πσο ην
απφζπαζκα πνπ βάιαηε (ην νπνίν βξίζθεηαη ζηελ ζει.
96 θαη φρη 98) είλαη ηνπ αεηκλήζηνπ ηαηξνχ Αιέμαλδξνπ
Καιφκνηξνπ, θαη φρη ηνπ π. Θενδσξήηνπ, φπσο θαίλεηαη
απφ ζεκείσζε ηνπ ηειεπηαίνπ ζηελ ζει. 105:

Απηφ βέβαηα δελ έρεη ζεκαζία, σο πξνο ηελ νπζία ηνπ

επηρεηξήκαηνο πνπ είλαη νξζφ, κφλν απνδεηθλχεη ην είδνο
ηεο κειέηεο πνπ θάλαηε, φπσο πξνείπα.
Δζείο βεβαίσο δηαθσλείηε κε απηφ ην επηρείξεκα θαη γηα
λα ππνζηεξίμεηε ηελ δηαθσλία ζαο ρξεζηκνπνηείηε έλα
αηπρέζηαην παξάδεηγκα. Σν αλ ν έλαο νξζφδνμνο λαφο
ζηελ Πηνιεκαΐδα, θ. Ρίδν, έρεη αγξππλία θαη ν άιινο έρεη
πξσηλή αθνινπζία, δελ αλαηξεί ηελ ηαπηφρξνλε ηέιεζε
ηεο ενξηήο εθφζνλ ε Λεηηνπξγία γίλεηαη ηελ ίδηα
εκεξνκελία, αζρέησο αλ ζηνλ έλα λαφ ηειεηψζεη ζηηο
3 π. κ. θαη ζηνλ άιιν ζηηο 10 π. κ.. Σν ηαπηνρξφλσο,
ενξηνινγηθά, δελ ζεκαίλεη ηελ ίδηα ψξα, αιιά ηελ ίδηα
εκέξα. Καη δελ αλαηξείηαη νχηε φηαλ ππάξρεη κεγάιε
απφζηαζε. Έηζη ηαπηνρξφλσο ενξηάδνπλ νη Οξζφδνμνη
ην Πάζρα, αζρέησο αλ φηαλ ιέλε ην "Υξηζηφο Αλέζηε"
ζηελ Διιάδα, είλαη αθφκε Μεγάιν ΢άββαην ζηελ
Ακεξηθή. Σελ ίδηα εκεξνκελία ηειείηαη ε ενξηή θαη φρη
ζε άιιε. Μπνξεί άξαγε λα γίλεη ζχγθξηζε κε ηελ
πεξίπησζε πνπ έρεη πηνζεηεζεί άιιν εκεξνιφγην
118
(αηξεηηθψλ), κε ην νπνίν κάιηζηα ππάξρεη δηαθνξά 13
νιφθιεξσλ εκεξψλ, εμ αηηίαο ηεο νπνίαο ζπκπίπηνπλ
πνιιέο ενξηέο κε ηηο ενξηέο ησλ αηξεηηθψλ απηψλ;
Έηζη, θ. Ρίδν, είηε ν έλαο λαφο ησλ Παιαηνεκεξνινγηηψλ
ζηελ Πηνιεκαΐδα ηειεηψζεη ζηηο 3 π. κ. ηεο 25εο
Γεθεκβξίνπ κε ην παιαηφ, είηε ζηηο 10 π. κ. ηεο ίδηαο
εκεξνκελίαο, είλαη ε ίδηα εκέξα, ε εκέξα πνπ ενξηάδνπλ
νη Οξζφδνμνη ηα Υξηζηνχγελλα, ζε αληίζεζε κε εζάο πνπ
ηα ενξηάζαηε πξηλ απφ 13 εκέξεο καδί κε ηελ "Διεύζεξε
Δπαγγειηθή Δθθιεζία ηεο Πηνιεκαΐδαο" θαη κε ηνπο
άιινπο αηξεηηθνχο ηεο Γχζεσο ζε φιν ηνλ θφζκν.
Έηζη φηαλ παξαθάησ γξάθεηε πσο "ε «αθξίβεηα» ηνπ π.
Θενδσξήηνπ θαη ησλ άιισλ παιαηνεκεξνινγηηώλ είλαη
ακάξηπξε θαη αζηήξηθηε από ηνπο αγίνπο καο θαη ζπλεπώο
αληηπαηεξηθή θαη δελ δηθαηνινγεί ζρίζκα ηεο Δθθιεζίαο
ηδηαίηεξα ζε θαηξό αίξεζεο", είλαη απιά πξνζσπηθέο
θξίζεηο θαη ζέζεηο, εληειψο αζηήξηθηεο θαη
ραξαθηεξηδφκελεο απφ έιιεηςε ζνβαξψλ επηρεηξεκάησλ
θαη κνλνκέξεηα εθφζνλ εδψ δελ πξφθεηηαη κφλν γηα
έλζηαζε θαηά ηεο αηαμίαο ζηηο ενξηέο θαη ηηο λεζηείεο,
αιιά θπξίσο γηα ηελ παξαλνκία ηεο εκεξνινγηαθήο
κεηαβνιήο, θαζψο θαη γηα ηνλ ζθνπφ ηνλ νπνίν έγηλε. Η
αηαμία ζηηο ενξηέο θαη ηηο λεζηείεο είλαη κφλν κία
πηπρή ηνπ δεηήκαηνο.
θε. Σα γξαθφκελα ηνπ Αγίνπ Νηθνδήκνπ γηα ηνλ
ενξηαζκφ ηνπηθψλ αγίσλ είλαη επίζεο άζρεηα κε ην ζέκα
καο. Κάζε Σνπηθή Δθθιεζία, αιιά θαη θάζε ρψξα ή
ηφπνο κπνξεί λα έρεη θάπνηνπο Αγίνπο πνπ λα ηηκά
ηδηαηηέξσο ζε ζρέζε κε άιιεο Δθθιεζίεο ή πεξηνρέο.
Απηφ δελ απνηειεί εκπφδην ζηελ ενξηνινγηθή ζπκθσλία,
πνπ εμαξηάηαη θπξίσο απφ ηηο κεγάιεο ενξηέο, νη νπνίεο
κάιηζηα θαζνξίδνπλ θαη ηηο λεζηείεο ηεο Δθθιεζίαο.

119
θζ. Πεξί δε ηνπ Μεγάινπ Φσηίνπ (ην απφζπαζκα πνπ
βάδεηε είλαη απφ ηελ ίδηα Απνινγεηηθή Δπηζηνιή πξνο
ηνλ Πάπα Νηθφιαν) ζαο απάληεζα παξαπάλσ.
ι. Γηα λα ππνζηεξίμεηε ηελ ζηάζε ηεο Οηθνλνκίαο
απέλαληη ζηελ Καηλνηνκία ηνπ λένπ εκεξνινγίνπ
γξάθεηε: "Σελ ίδηα ζηάζε θξαηά θαη ε ππόινηπε Δθθιεζία
πνπ δηα ζηόκαηνο ηνπ αγίνπ Δπινγίνπ Αιεμαλδξείαο ιέεη:
«κέρξη ηνύηνπ ηα ηεο νηθνλνκίαο ν νξζόο ιόγνο αλέρεηαη,
κέρξηο αλ νπδέλ θαηλνηνκείηαη ησλ ηεο Δθθιεζίαο
δνγκάησλ... όηε ην δόγκα ηεο επζεβείαο νπδέλ
παξαβιάπηεηαη». ΢ηελ εμσηεξηθή, ιεηηνπξγηθή δσή θαη
ιαηξεία, ζηα ήζε θαη έζηκα, θαζώο θαη ζηηο δηνηθεηηθέο
κνξθέο θαί ζρήκαηα ηεο Δθθιεζίαο, «ελ νηο νπθ έζηη
πίζηηο ην αζεηνύκελνλ, νπδέ θνηλνύ ηε θαη θαζνιηθνύ
ςεθίζκαηνο έθπησζηο», [δελ απνηειεί πηώζε], ζπλεπώο
είλαη αλεθηέο θαη επηηξεπηέο νξηζκέλεο θαηά ηόπνπο
παξαιιαγέο θαη δηαθνξνπνηήζεηο. Μήπσο ε Αλαηνιηθή
Δθθιεζία δελ έδεηρλε αλνρή ζηελ αλαγθαζηηθή αγακία ηνπ
θιήξνπ πνπ επέβαιαλ νη Γπηηθνί θαηά παξάβαζε
δηαηάμεσλ ηεο ΢Σ΄ Οηθνπκεληθήο; Ή επίζεο δελ έδεηρλαλ
αλνρή γηα ηελ αληίιεςε ησλ Λαηίλσλ όηη κόλν νη
επίζθνπνη έρνπλ δηθαίσκα λα ηεινύλ ην κπζηήξην ηνπ
ρξίζκαηνο; Ή αθόκα ην πνιύ ρεηξόηεξν ην νπνίν ήηαλ ε
εθ΄άπαμ θαηάδπζε ζην βάπηηζκα θη όρη ε ηξηπιή;".
Δίλαη αιήζεηα πσο δελ πεξίκελα απφ έλαλ νπαδφ
ηεο Αθξίβεηαο94, λα δεηνχζε Οηθνλνκία θαη κάιηζηα γηα
κηα Καηλνηνκία πνπ μεθάζαξα παξαβιάπηεη ην δφγκα ηεο
επζεβείαο, φπσο θαίλεηαη ηφζν κέζα απφ ηελ Δγθχθιην
ηνπ 1920 θαη ην "Παλνξζφδνμν" ΢πλέδξην ηνπ 1923, φζν
θαη απφ ην πνηφλ ησλ αξρεγψλ ηεο Καηλνηνκίαο.
Όζν γηα ην επαλαιακβαλφκελν επηρείξεκα πεξί αλνρήο
ηεο Δθθιεζίαο ζηηο παξαβάζεηο ηεο Σνπηθήο Δθθιεζίαο
94
https://paterikiparadosi.blogspot.gr/2017/05/blog-post_14.html

120
ηεο Ρψκεο, ζαο απάληεζα ήδε φηη απηή ε αλνρή
ηειείσζε κφιηο ζέιεζε ε Ρψκε λα ηεο επηβάιιεη θαη
ζηελ Αλαηνιή, αξρήο γελνκέλεο απφ ηελ Βνπιγαξία.
Πνηα ζχγθξηζε κπνξεί λα γίλεη κε ηελ παξάβαζε ησλ
λενεκεξνινγηηηθψλ Δθθιεζηψλ, νη νπνίεο ηελ επέβαιαλ
κε ηελ βία ζηνπο πηζηνχο; Καη ηελ νπνία παξάβαζε
αθφκε αλέρνληαη νη άιιεο Σνπηθέο Δθθιεζίεο, επεηδή
πνιχ απιά ζπκπιένπλ κέζα ζην πέιαγνο ηεο
αιιειναλνρήο ηνπ Οηθνπκεληζκνχ!
ια. Καη ζπλερίδεηαη σο εμήο: "Καη είλαη λα απνξεί θαλείο
γηαηί απηή ε «αθξίβεηα» εκθαλίζηεθε κόλν γηα ην
ενξηνιόγην θη όρη γηα ην ζέκα ησλ κηθηώλ γάκσλ (δει.
γάκνο Οξζνδόμνπ κε εηεξόδνμν) πνπ πξόζθαηα (1850-
1878) ε ΢ύλνδνο επέηξεςε γηα πξώηε θνξά επίζεκα, θαηά
παξάβαζε ησλ ηεξώλ Καλόλσλ. Γηαηί απηό ην ζπνπδαίν
δήηεκα αγλνήζεθε από ηνπο θαηά ηα άιια επαίζζεηνπο;".
Μελ απνξείηε θαζφινπ, θ. Ρίδν, δελ κπνξεί λα ππάξμεη
ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ κηθηψλ γάκσλ, δήηεκα ζρεηηθφ κε
ηηο πνιηηηθέο ζπλζήθεο παιαηφηεξα θαη άζρεην αθφκε κε
ηνλ Οηθνπκεληζκφ (φζν ζρεηηθφ θαη αλ καο θαίλεηαη αλ
ην εμεηάζνπκε απνθιεηζηηθά κε ηα θξηηήξηα ηνπ
ζήκεξα), κε ηελ Ζκεξνινγηαθή Καηλνηνκία ηνπ 1924, ε
νπνία φρη κφλν απνδεδεηγκέλα έγηλε γηα λα εμππεξεηήζεη
ηελ αίξεζε ηνπ Οηθνπκεληζκνχ, αιιά είρε θαη ζπλέπεηεο
ζε νιφθιεξν ην πιήξσκα ηεο Δθθιεζίαο, ζπλέπεηεο πνπ
δελ είρε έλαο κηθηφο γάκνο φηαλ θαη φπνπ ζπλέβαηλε.
Πξψηα απφ φια φκσο ζαο ελεκεξψλσ πσο ε ζέζε ζαο
πσο ην 1850 "ε ΢ύλνδνο (ζ. πνηα ΢χλνδνο δελ καο ιέηε
φκσο) επέηξεςε γηα πξώηε θνξά επίζεκα" ηνπο κηθηνχο
γάκνπο δελ είλαη νξζή, αθνχ είραλ ήδε πξνεγεζεί ηα
εμήο:
1. Σνλ ΗΖ΄ αηψλα ε ΢χλνδνο ηεο Ρσζηθήο Δθθιεζίαο
επηηξέπεη θαη' νηθνλνκίαλ ηνπο κηθηνχο γάκνπο κεηαμχ

121
ησλ Οξζνδφμσλ Ρψζσλ θαη ησλ Λνπζεξαλψλ θαηνίθσλ
ησλ ρσξψλ ηεο Βαιηηθήο (πνπ κφιηο είρε θαηαιάβεη ε
Ρσζία απφ ηελ ΢νπεδία κε ηνλ Μεγάιν Βφξεην Πφιεκν),
κε ηελ πξνππφζεζε ην "ηειεζηνπξγεῖζζαη ὑπὸ ὆ξζνδόμνπ
ἱεξέσο ηὸ ηνῦ γάκνπ κπζηήξηνλ, θαὶ πάληα ἀλεμαηξέησο ηὰ
ἐμ αὐη῵λ ηέθλα βαπηίδεηλ θαηὰ ηὸ Ἀλαηνιηθὸλ ἀξραῖνλ
δόγκα δηὰ ηξη῵λ θαηαδύζεσλ θαὶ ἀλαδύζεσλ"95.
2. Σν 1783 ε ππφ ηνλ Παηξηάξρε Γαβξηήι Γ΄ ΢χλνδνο
ηνπ Παηξηαξρείνπ Κσλζηαληηλνππφιεσο έδσζε θαη'
νηθνλνκίαλ άδεηα γάκνπ ζηνπο Οξζνδφμνπο ηεο Ηλδίαο λα
παληξεπηνχλ Αξκέληζεο θαη Παπηθέο96:

Γηαηί θαλείο ηφηε δελ αληέδξαζε, θ. Ρίδν;

Αιιά θαη αλ κε ηνλ θαηξφ απηή ε νηθνλνκία ησλ κηθηψλ
γάκσλ, κε ηελ επίδξαζε ηνπ Οηθνπκεληζκνχ, άξρηζε

95
Θεοδ. Αριςτοκλζουσ, Κωνςταντίου Αϋ Ρατριάρχου Βιογραφία και ςυγγραφαί, Κωνςταντινοφπολθ,
1866, ςελ. 166.
96
Αυτόκι.

122
γίλεηαη αθξίβεηα ηί ζεκαίλεη απηφ; Όηη επεηδή νη
Οξζφδνμνη ηνπ ΙΗ΄ θαη ηνπ ΙΘ΄ αηψλνο δελ
αληέδξαζαλ ηφηε, θηαίλε νη Οξζφδνμνη ηνπ 1924 πνπ
αληέδξαζαλ; Καη ηί είδνπο παξάινγε ινγηθή είλαη
απηή, λα θαηεγνξνχληαη θάπνηνη επεηδή δελ έδεημαλ
επαηζζεζία γηα θάηη πνπ ζπλέβε πξηλ γελλεζνχλ;
ιβ. Γξάθεηε: "Πόζν θαηλνθαλή δηδαζθαιία έθεξαλ νη
παιαηνεκεξνινγίηεο ζε ζρέζε κε απηήλ ησλ αγίσλ
Παηέξσλ! Λέεη ν ηεξόο Υξπζόζηνκνο: «Αλ πξνζέιζεηο κε
θαζαξή ζπλείδεζε θάλεηο Πάζρα, όπνηε θη αλ θνηλσλείο,
είηε ζήκεξα, είηε αύξην, είηε νπνηεδήπνηε. Γηόηη δελ έρεη
ζρέζε ην πλεπκαηηθό Πάζρα κε επνρέο θαη θαηξνύο, άιια
κε ηελ θαζαξή ζπλείδεζε θξίλεηαη ε ζπκκεηνρή καο ζηε
ζεία Κνηλσλία»".
Γηα λα απνδεηρζεί θαη ζηνλ πιένλ δχζπηζην αλαγλψζηε
πσο παξεξκελεχεηε εληειψο ηνλ Ηεξφ Υξπζφζηνκν, ζε
ηέηνην βαζκφ πνπ νχηε εζείο ν ίδηνο δελ πηζηεχεηε
πξαγκαηηθά απηήλ ηελ παξεξκελεία, ζαο πξνθαιψ ηελ
πξνζερή Κπξηαθή (ή φπνηα άιιε εκέξα ζέιεηε) λα
επηηειέζεηε αληί γηα ηελ θαλνληζκέλε Αθνινπζία ηελ
Αθνινπζία ηνπ Πάζρα. Αλακέλνπκε, θ. Ρίδν, λα καο
απνδείμεηε ην πφζν ππεξάλσ εκεξψλ θαη ρξφλσλ είζηε...
ιγ. Πνιχ ζσζηά ηα ιέηε ζην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ (νη
ππνγξακκίζεηο δηθέο κνπ σο απάληεζε πνπ βξίζθεηε θαη
πάιη κπξνζηά ζηα κάηηα ζαο): "Σελ αιήζεηα καο ηελ
δίλνπλ μεθάζαξα νη άγηνη Παηέξεο: «έλζα κή Θεόο ή
πίζηηο ηό θηλδπλεπόκελνλ, λεύεηλ αεί πξόο ηό εηξεληθόλ θαη
θηιάδειθνλ [όηαλ ππάξρεη δηαθσλία άιια από απηήλ δελ
θηλδπλεύεη ε Πίζηε, ηόηε θαιό είλαη λα ξέπνπκε πξνο ηελ
ζπλδηαιιαγή θαη ηελ εηξήλε]», θαηά ηνλ παηξηάξρε Πέηξν
Αιεμαλδξείαο".
ιδ. Οινθιεξψλεηε ηελ εξγαζία ζαο θαηαγξάθνληαο ζηνλ
επίινγν ηα εμήο ζπκπεξάζκαηα:

123
1. "Οη παιαηνεκεξνινγίηεο αλήγαγαλ ζε δφγκα
δεπηεξεχνληα δεηήκαηα θαη ππνζηήξημαλ πσο φπνηνο δελ
είλαη κε ην παιαηφ πάεη ζηελ θφιαζε".
Όπσο έρεη απνδεηρζεί ήδε (θαη απφ πνιιέο εξγαζίεο
δηαθφξσλ εγθξίησλ ζπγγξαθέσλ), νχηε δεπηεξεχνλ
δήηεκα είλαη ην Ζκεξνινγηαθφ, νχηε ζεσξήζεθε δφγκα
ην εκεξνιφγην, αιιά θαη νχηε είλαη επίζεκε ζέζε ησλ
Παιαηνεκεξνινγηηψλ φηη φπνηνο δελ αθνινπζεί ην
παιαηφ δελ ζψλεηαη.
2. "Σν ενξηνινγηθφ ζρίζκα εμππεξέηεζε ηνπο
Μαζφλνπο, γηαηί έλα κεγάιν ηκήκα επζεβνχο ιανχ θαη
θιήξνπ μεθφπεθε (!) απφ ηελ... Δθθιεζία (!)".
Ξαλαγξάθσ ην θηιννηθνπκεληζηηθνχ ηχπνπ απηφ
ζπκπέξαζκα, πξνζαξκφδνληάο ην ζηελ επνρή καο θαη
βάδνληάο ην ζηα ρείιε ησλ κλεκνλεπηψλ: "Σν ζρίζκα
ησλ Απνηεηρηζκέλσλ εμππεξέηεζε ηνπο Μαζόλνπο, γηαηί
έλα ηκήκα επζεβνύο ιανύ μεθόπεθε από ηελ
Δθθιεζία". Πσο ζαο θαίλεηαη, θ. Ρίδν; Γελ είλαη ζαλ λα
δηαβάδεηε ην ηζηνιφγην ηνπ θ. Σειεβάληνπ; Πξνθαλψο
νχηε εζείο έρεηε θαηαλνήζεη θαηά βάζνο φηη
απνηεηρηδφκελνη απφ ηνπο παξαβάηεο δελ μεθνβφκαζηε
απφ ηελ Δθθιεζία!
3. "Σν παιαηφ εκεξνιφγην δελ έζσζε νχηε ηνπο
Παιαηνεκεξνινγίηεο απφ ηηο δηαζπάζεηο θαη ηνπο
αιιειναλαζεκαηηζκνχο, νχηε ην Άγηνλ Όξνο, πνπ ην
αθνινπζεί, απφ ηελ αίξεζε".
Αθνχ ζαο δεηήζσ αξρηθά "λα καο παξνπζηάζεηε ηα
πεξίθεκα έγγξαθα πνπ απνδεηθλύνπλ όηη όιεο νη ΢ύλνδνη
ηνπ Παιαηνύ έρνπλ θαζαηξέζεη θαη αθνξίζεη ε κία ηνπο
Δπηζθόπνπο ηεο άιιεο, ώζηε λα δηθαηνινγείηαη ν
παξαπιαλεηηθόο ραξαθηεξηζκόο «αιιεινθαζαηξνύκελεο
θαη αιιειναλαζεκαηηδόκελεο»" (ην είρα δεηήζεη απφ ηνλ

124
πλεπκαηηθφ ζαο97, αιιά δελ απάληεζε πνηέ), ζέισ λα
ζαο ελεκεξψζσ πσο παξά ηηο αλζξψπηλεο αδπλακίεο θαη
δηαζπάζεηο (πνπ πάληνηε ελ θαηξψ αηξέζεσο ππήξραλ
ζηνπο Οξζνδφμνπο), νη Παιαηνεκεξνινγίηεο ζψζεθαλ
απφ ηελ ζαλάζηκε θνηλσλία κε ηελ αίξεζε ηνπ
Οηθνπκεληζκνχ, φρη ιφγσ ηνπ εκεξνινγίνπ, αιιά
επεηδή θαηαλφεζαλ ηνλ ζθνπφ ηεο αιιαγήο ηνπ. Σν δε
Άγηνλ Όξνο (αιιά θαη νη ππφινηπεο Σνπηθέο Δθθιεζίεο
πνπ ην θξάηεζαλ), φλησο δελ ηνπο σθέιεζε ε ρξήζε ηνπ,
αθνχ παξακέλνπλ ζηελ ζαλάζηκε απηήλ θνηλσλία.
4. "Ζ εκκνλή θάπνησλ ζην ακεηαθίλεην ηεο ηζεκεξίαο
έθαλε θαθφ ζηελ Δθθιεζία". Απηνί νη θάπνηνη είλαη,
φπσο απνδείρζεθε, νη Άγηνη Παηέξεο, θ. Ρίδν, νη νπνίνη
επί 1600 ρξφληα δελ κεηαθίλεζαλ ηελ εκεξνκελία ηεο
ηζεκεξίαο, δηφηη δελ ήηαλ εκεξνιάηξεο, ψζηε λα ηνπο
ελδηαθέξεη πφηε γίλεηαη ε πξαγκαηηθή ηζεκεξία, αιιά
ηνπο ελδηέθεξε ε ελφηεηα ηεο Εθθιεζία, ηελ νπνία
καζφλνη θαη νηθνπκεληζηέο Λπθνπνηκέλεο, ηχπνπ
Μεηαμάθε (ηνπο νπνίνπο δπζηπρψο ππεξαζπίδεζηε)
ηελ δηέζπαζαλ.
ιε. Θα έθιεηλα ηελ απάληεζή κνπ ζηελ εξγαζία ζαο, θ.
Ρίδν, κε κηα πξνηξνπή γηα αλαζεψξεζε ησλ απφςεψλ
ζαο, θαηφπηλ ησλ φζσλ εζθαικέλσλ ζαο ππνδείρζεθαλ.
Γηφηη φρη κφλν δελ είλαη ληξνπή λα αλαζεσξεί θαλείο
(φηαλ κάιηζηα ηφζν μεθάζαξα απνδεηθλχεηαη ην
εζθαικέλν ησλ επηρεηξεκάησλ ηνπ) αιιά είλαη θαη
δείγκα θηιαιήζεηαο θαη γελλαηφηεηαο, θαζηζηά δε
αμηνζέβαζην θαη ην πξφζσπν εθείλν ην νπνίν ην πξάηηεη.
Έλα ηέηνην πξφζσπν, ζεβαζηφ απφ φινπο, σο ζνθφο θαη
δάζθαινο ηνπ Γέλνπο, ππήξμε ν Μαλνπήι Γεδεψλ, ν
νπνίνο θαηέζηξεςε 450 αληίηππα ελφο βηβιίνπ ηνπ, κφιηο

97
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2013/09/blog-post_19.html

125
αλαθάιπςε θαη άιια ζηνηρεία, ηα νπνία δελ είρε ππφςηλ
ηνπ.

Γπζηπρψο ε λέα απάληεζή ζαο δελ κνπ δίλεη ειπίδεο φηη

έρεηε ζθνπφ λα αλαζεσξήζεηε. Καη θπζηθά κνπ είλαη
αδηάθνξν αλ πξνζπαζείηε λα απαμηψζεηε ην πξφζσπφ
κνπ κε χβξεηο, ραξαθηεξηζκνχο θαη εηξσλείεο (κε
πξνθαλή ζθνπφ λα ππνηηκεζνχλ ηα ζηνηρεία πνπ
πξνζθφκηζα ζηελ αλαίξεζή κνπ), αιιά δελ ζα γίλεη
αλεθηή νχηε ε ζηξεςνδηθία θαη ε ζπλερηδφκελε
δηαζηξέβισζε ηεο Ηζηνξίαο, νχηε ε άδηθε θαη
αληζηφξεηε επίζεζε ζε πξφζσπα, παξά πάλησλ ησλ
Οξζνδφμσλ ζεβαζηά θαη ηηκψκελα, φπσο ν ΢εβαζηφο
Κπκηλήηεο ή ν Ηεξεκίαο ν Σξαλφο, ηνπο νπνίνπο
θαηεγνξείηε άλεπ ζνβαξψλ ζηνηρείσλ. Αλακέλσ φκσο
ηελ ζπλέρεηα (κηαο θαη κνπ γξάςαηε "ζπλερίδεηαη ελ
αλακνλή ηνπ επηιφγνπ ζαο"), ψζηε λα ζαο απαληήζσ
νινθιεξσκέλα.
Έσο ηφηε ζπκεζείηε γηα θάζε ηη, πνπ γξάθνπκε, πνπ
ιέκε, πνπ πξάηηνπκε, θέξνπκε επζχλε φρη κφλν
απέλαληη ζηνλ ζπλνκηιεηή καο, φρη κφλν ζηηο ςπρέο
ησλ αλζξψπσλ πνπ ζα καο δηαβάζνπλ θαη ζα έρνπκε
κεγάιν θξίκα ζην ιαηκφ καο (αλ ηνπο παξαζχξνπκε ζε
ιάζνο αηξαπνχο), αιιά θαη ζηνλ ίδην ηνλ Χξηζηφ καο,
ν νπνίνο ζα καο θξίλεη. Καη εθεί, θ. Ρίδν, ζην
Κξηηήξην, δελ έρνπλ πέξαζε φια ηα ζνθίζκαηα ηνπ
θφζκνπ.
Νηθφιανο Μάλλεο
126
 Σειεπηαία απάληεζε πξνο ηνλ θ. Ι. Ρίδν98

"Μὴ ἔιεγρε θαθνύο, ἵλα κὴ κηζήζσζί ζε·

ἔιεγρε ζνθόλ, θαὶ ἀγαπήζεη ζε"
(Παξ. ζ΄, 7-8)

Μεηά απφ ηηο παξαηεξήζεηο κνπ ζηελ εξγαζίαο ζαο, θ.

Ρίδν, πξνζπαζήζαηε λα απαληήζεηε99, αιιά δπζηπρψο
άλεπ ςπρξαηκίαο θαη κε χθνο εηξσληθφ θαη επηζεηηθφ, πνπ
δελ πξνάγεη ηνλ Γηάινγν. Χο εθ ηνχηνπ αλαγθάδνκαη λα
θιείζσ ηελ κεηαμχ καο επηθνηλσλία, κε ηελ παξνχζα
ηειηθή ηνπνζέηεζή κνπ.
΢ηελ απάληεζή ζαο πξνζπαζείηε λα παξνπζηάζεηε ηνλ
εαπηφ ζαο σο έλα κάξηπξα ηνλ νπνίν ππνηίζεηαη φηη έξημα
κέζα ζε κηα αξέλα πξνο θαηαζπάξαμε κε ζθνπφ ηάρα "λα
γιεληήζνπλ νη ιεγεσλάξηνί κνπ". Γπζηπρψο φκσο δελ
είλαη κφλν απηή ε ππεξβνιή (παξαβιέπσ ηνπο
ραξαθηεξηζκνχο, ηηο χβξεηο θαη ηηο εηξσλείεο), πνπ
θαζηζηά ην θείκελφ ζαο ζιηβεξφ, αιιά θαη ην φηη,
επηκέλεηε ζηηο εζθαικέλεο ζέζεηο ζαο. Έηζη:
1. Ηζρπξίδεζηε πσο κεηά απφ ηηο παξαζέζεηο ησλ πηλάθσλ
(κε ηνπο νπνίνπο απνδεηθλπφηαλ μεθάζαξα πσο
αληηγξάθαηε ηηο ζέζεηο ησλ Καξδάζε - ΢ηακάθε, ρσξίο λα
βάδεηε παξαπνκπέο, σο νθείιαηε), δελ αλέηξεςα ηα
επηρεηξήκαηά ηνπο σο επηζηεκνληθά ιαλζαζκέλα. Όπσο
κπνξεί φκσο λα δεη ν θαζέλαο, απηφ αθξηβψο έθαλα.
2. Γξάθεηε πσο "θάπνηνο άζρεηνο" ηζρπξίζηεθε φηη ε
αληηγξαθή ζαο είλαη δήζελ πνηληθφ αδίθεκα, αιιά ν
"άζρεηνο" απηφο (πξφθεηηαη γηα ηνλ Καζεγεηή ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ θ. Γεκήηξην Υαηδεληθνιάνπ,
κε αθαδεκατθή θαξηέξα ηξηψλ δεθαεηηψλ ζε Ακεξηθή,
Απζηξαιία, Κχπξν θαη Διιάδα) έγξαςε πσο πξφθεηηαη
98
http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/06/blog-post.html
99
https://paterikiparadosi.blogspot.gr/2017/06/blog-post_97.html και
https://paterikiparadosi.blogspot.gr/2017/06/blog-post_38.html

127
γηα "αθαδεκατθφ αηφπεκα" θαη φρη γηα "πνηληθφ
αδίθεκα"100.
3. Με θαηεγνξείηε πσο ζαο απαγφξεπζα λα θάλεηε
αληηγξαθέο παξαπνκπψλ, φκσο εγψ απιά θαλέξσζα (δηφηη
απηφ δελ ήηαλ θαλεξφ, αθνχ δελ ππήξραλ παξαπνκπέο)
φηη κεγάιν κέξνο ηεο εξγαζίαο ζαο είλαη αληηγξαθή
θεηκέλσλ δχν άιισλ, ακθηβφισλ σο πξνο ηελ νξζνδνμία
ηνπο (δελ κίιεζα γηα αγηφηεηα βίνπ), πξνζψπσλ.
4. Απνθαιείηε ηνλ Γηδάζθαιν ηνπ Γέλνπο θαη ηεο
Οξζνδνμίαο ΢εβαζηφ Κπκηλήηε, ηνλ ηηκψκελν παξά
πάλησλ ησλ Οξζνδφμσλ Παηέξσλ θαη Γηδαζθάισλ (Γνζί-
ζεν Ηεξνζνιχκσλ, Υξχζαλζν Ννηαξά, Καηζάξην Γαπφληε,
Δπγέλην Βνχιγαξε, Άγην Νηθφδεκν θ. α.), σο δήζελ ζλε-
ηνςπρηζηή θαη θαιβηληζηή, θαηεγνξίεο πνπ απνδείρζεθαλ
θαη δψληνο ηνπ ΢εβαζηνχ σο ζπθνθαληίεο, φπσο ζα δείηε
θαη ζε εηδηθφ άξζξν, πνπ εηνηκάδσ γηα φζνπο δελ έρνπλ
ηελ δπλαηφηεηα λα αλαηξέμνπλ ζηηο πεγέο.
5. Iζρπξηδφκελνο πσο "αλ ε Δθθιεζία θάλεη ιάζνο, δελ
δηθαηνινγείηαη έλα ΢ρίζκα", ζπγρέεηε ηελ Δθθιεζία ηεο
Διιάδνο (ή θάζε άιιε Σνπηθή Δθθιεζία πνπ άιιαμε ην
εκεξνιφγην) κε ηελ θαζφινπ Δθθιεζία, ε Οπνία δελ θάλεη
ιάζνο, δηφηη είλαη Αγία. Όηαλ φκσο κηα Σνπηθή Δθθιεζία
πνπ ζθάιιεη, δελ είλαη ππνρξεσκέλν ην Πιήξσκά ηεο λα
εμαθνινπζήζεη ηελ εθθιεζηαζηηθή θνηλσλία κε ηελ
Ηεξαξρία ηεο, φζν δελ αίξεηαη ην ζθάικα απηφ. Σν δε
΢ρίζκα βαξαίλεη εθείλνπο πνπ ην πξνθαινχλ.
6. Δπηκέλεηε λα παξνπζηάδεηε ηνλ Ηεξφ Υξπζφζηνκν σο
αδηάθνξν γηα ηηο απνθάζεηο ηεο Δθθιεζίαο, σο πνιέκην
ηνπ ηχπνπ, σο αδηάθνξν ηεο ελφηεηαο ησλ Υξηζηηαλψλ θαη
ελ ηέιεη σο πξνηεζηαληίδνληα, θαη κάιηζηα φηαλ απηά ηα
ίδηα επηρεηξήκαηά ηνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί απφ ηνπο

100
Δείτε εδϊ: http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/06/a-3.html το δεφτερο ςχόλιο, για του λόγου το
αλθκζσ.

128
Οξζνδφμνπο (φπσο ν Άγηνο Νηθφδεκνο), ελαληίνλ ζηα
εκεξνιαηξηθά επηρεηξήκαηα ησλ πνηθίισλ νπαδψλ ηεο
νξζφηεηνο ηνπ λένπ εκεξνινγίνπ.
7. Γξάθεηε πσο ην ζεκείν ηνπ ΢ηαπξνχ είλαη δφγκα,
πξνθαλψο δηφηη κφλνλ έηζη δελ ζα θαηαξξεχζεη ην
επηθάλεην ζεψξεκα πσο ε Απνηεηρίζε επηηξέπεηαη κφλν
γηα δνγκαηηθά ζέκαηα.
8. Πξνζπαζείηε λα απνδείμεηε ηνλ π. Φηιφζεν Εεξβάθν σο
λενεκεξνινγίηε ζην θξφλεκα θαη πνιέκην ησλ
Παιαηνεκεξνινγηηψλ, φηαλ ν ίδηνο ν Γέξνληαο νκνινγεί
πσο θαηφπηλ ζεκείνπ αθνινχζεζε ην παιαηφ εκεξνιφγην
κέρξη ηεο θνηκήζεψο ηνπ101 θαη φηαλ ζηα πάκπνιια θείκε-
λά ηνπ, μεθαζαξίδεη φηη δελ πνιεκά ηνπο Παιαην-
εκεξνινγίηεο, αιιά ηηο αθξφηεηεο νξηζκέλσλ εμ απηψλ.
9. Αλαθέξεηε πσο ςάρλνπκε δηθαίσζε ζηελ ζέζε
"ηεο ηόηε Δθθιεζίαο ηεο Διιάδνο ζηελ εηζήγεζε ηεο ζην
Παλνξζνδόμν ΢πλέδξην ηνπ 1923", αιιά εγψ ζαο
παξέζεζα απφζπαζκα απφ ηελ Δηζήγεζε ηεο Δθθιεζίαο
ηεο Διιάδνο ηνπ 1973 πξνο ηελ κέιινπζα Παλνξζφδνμν
΢χλνδν.
10. Δπηκέλεηε πσο ε Δθθιεζία είρε ζε ρξήζε ην
Μαθεδνληθφ εκεξνιφγην ην 451 ζηελ Γ΄ Οηθνπκεληθή
΢χλνδνο, φκσο ε ελεκέξσζε πνπ ιακβάλνπκε απφ ηα
Πξαθηηθά ηεο γηα ην πφηε έγηλε ε Α΄ Οηθνπκεληθή
΢χλνδνο δελ απνδεηθλχεη ρξήζε ηνπ καθεδνληθνχ
εκεξνινγίνπ θαηά ηελ Δ΄ Οηθνπκεληθή ΢χλνδν (φπσο
θαη ην λα πνχκε ζήκεξα φηη ηα Αξξεθφξηα ενξηάδνληαλ
ζηελ αξραία Αζήλα ζηηο 22 ΢θηξνθνξίσλνο, δελ ζεκαίλεη
φηη ρξεζηκνπνηνχκε αθφκε ην Αηηηθφ εκεξνιφγην!). Απηφ
απνδεηθλχεηαη απφ ηα ίδηα ηα Πξαθηηθά ηεο Γ΄
Οηθνπκεληθήο πνπ καο ελεκεξψλνπλ πφηε ε ίδηα έιαβε

101
"Τό παλαιόν ἑορτολόγιον νά ἀκολουκιςετε!" (Θαυμαςτι αποκάλυψθ ςτον Γζροντα Φιλόκεο
Ηερβάκο): http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2017/06/blog-post_11.html

129
ρψξα θαη θπζηθά ρξεζηκνπνηείηαη απνθιεηζηηθά ην
Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην:

130
11. Γξάθεηε πσο ε Δθθιεζία ζπλέρηδε λα ρξεζηκνπνηεί
ην Μαθεδνληθφ εκεξνιφγην παξαζέηνληαο πξνο απφδεημε
ηξεηο εκεξνκελίεο λεθξηθψλ επηγξαθψλ κε ην Μαθε-
δνληθφ, απνθξχπηνληαο φκσο πσο πάληνηε ππήξρε θαη ε
θαηαγξαθή ηεο αληίζηνηρεο εκεξνκελίαο κε ην
Ινπιηαλφ, ην νπνίν, φπσο έγξαςα, ζηαδηαθά επηθξάηεζε
εληειψο (πιελ ησλ αηξεηηθψλ θνηλνηήησλ πνπ απφ-
ζρίζηεθαλ, ήηνη ησλ, αξαβηθήο θαηαγσγήο,
Μνλνθπζηηψλ ηεο ΢πξίαο, κηαο θαη νη Άξαβεο ήηαλ
εθείλνη πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ην Μαθεδνληθφ
εκεξνιφγην!):

12. Σν λα ιέηε πσο ε Δθθιεζία ρξεζηκνπνηνχζε ην

Μαθεδνληθφ εκεξνιφγην, επεηδή ζε θάπνηνλ λαφ ππήξρε
ςεθηδσηφ δάπεδν πνπ εηθνλίδεη ηνπο κήλεο ηνπ
εκεξνινγίνπ απηνχ, δελ ηζρχεη, αθνχ ε δηαθνζκεηη-
θή ρξήζε είλαη θάηη ην δηαθνξεηηθφ ηελ ιεηηνπξγη-
θή ρξήζε! Με ηελ ινγηθή ζαο, νη παξαθάησ
θσηνγξαθίεο ζα απνδείθλπαλ ηελ ρξήζε ζηελ Δθθιεζία
θαη άιινπ είδνπο ζπκβφινπ πιελ ηνπ Σηκίνπ ΢ηαπξνχ,
θάηη πνπ θπζηθά δελ ηζρχεη:

131
13. ΢πγρέεηε ηελ θαθφδνμε Δγθχθιην ηνπ 1902 κε ηελ
νξζφδνμε Δγθχθιην ηνπ 1904 κε ζθνπφ λα θαηεγνξήζεηε
έλαλ Άγην, πνπ ζε αληίζεζε κε ηνπο "ππεξνξζνδφμνπο"
θαηεγφξνπο ηνπ (παιαηνχο ηε θαη λένπο - ηφζν ρξνληθά,
φζν θαη ενξηνινγηθά), εμνξίζηεθε θαη δηψρζεθε γηα ηελ
Οξζνδνμία!
14. Δπηκέλεηε, άλεπ απνδείμεσλ (θαη παξά ηελ αλαίξεζε
ηεο παξεξκελείαο ζαο γηα ηα ζρεηηθά κε ηελ εγθχθιην
ηνπ Πάπα Κιήκε πξνο ηνπο παπηθνχο επηζθφπνπο, ηελ
νπνία νπδέπνηε απνδέρζεθαλ νη Οξζφδνμνη), λα
παξνπζηάδεηε ηνλ Ηεξεκία ηνλ Σξαλφ, σο πξνδφηε ηεο
Οξζνδνμίαο θαη πσο δήζελ απνδερφηαλ "νη επίζθνπνη ηνπ
παηξηαξρείνπ ηνπ ζηελ Ηηαιία, λα ππνγξάθνπλ ηελ αίξεζε
ηνπ Filioque! Να μαλακπξώλνληαη από ηνλ Πάπα! Καη λα
ηνλ κλεκνλεύνπλ ζηε Θ. Λεηηνπξγία!". ΢αο ΠΑΡΑΚΑ-
ΛΩ, θ. Ρίδν, λα απνδείμεηε, κε πεγέο θαη παξα-
πνκπέο, ηηο θξηθηέο απηέο θαηεγνξίεο, εηδάιισο λα
αλαθαιέζεηε, δηφηη κηα ηέηνηα ζπθνθαληία έρεη θαη
ζσηεξηνινγηθέο ζπλέπεηεο... Να μέξεηε θ. Ρίδν πσο
εκέλα κπνξείηε λα κε πβξίζεηε ή λα κε ζπθνθαληήζεηε

132
φζν ζέιεηε, δελ κε πεηξάδεη. Αιιά ε αδηθία θαη ε
ζπθνθαληία απέλαληη ζε θεθνηκεκέλα πξφζσπα, πνπ
έδσζαλ κάιηζηα ην είλαη ηνπο γηα ηελ Οξζνδνμία, δελ
είλαη ζσζηή. Απνξίαο άμηνλ δελ είλαη κφλν ην πνπ άξαγε
βξήθαηε πιεξνθνξίεο, πνπ λα απνδεηθλχνπλ ηα
παξαπάλσ (δηφηη δελ βάδεηε πάιη θακία πεγή), αιιά θαη
ην πσο θαη ν ίδηνο ν ζπλεξγάηεο ζαο, ν θ. Α.
Σζαθίξνγινπ, δελ εθδήισζε ηελ αληίζεζή ηνπ, κηαο θαη
έρεη εθθξάζεη ηα αθξηβψο αληίζεηα γηα ηνλ Παηξηάξρε
Ηεξεκία102.
15. Παλεγπξίδεηε φηη ηάρα ζαο δηθαίσζα επεηδή απφ ηα
ηέζζεξα θείκελα ησλ Παιαηνεκεξνινγηηψλ πνπ ζαο
παξέζεζα σο δείγκα (θαη ηα νπνία απνδεηθλχνπλ ην φηη
γλψξηδαλ ηνλ αιεζή ζθνπφ ηελ εκεξνινγηαθήο
κεηαξξχζκηζεο) ην ηξίην είλαη γξακκέλν ην 1935 (11
έηε κεηά ην 1924) θαη ην ηέηαξην ην 1941 (21 έηε κεηά ην
1924). Πσο φκσο δηθαησζήθαηε, θ. Ρίδν, φηαλ, εθηφο ησλ
άιισλ δχν θεηκέλσλ, εζείο ν ίδηνο (φπσο θαίλεηαη θαη απφ
ηελ παξάζεζε) καο ιέγαηε πσο δελ ην ζπλαληήζαηε "ζε
θαλέλαλ θείκελν ησλ πξώησλ είθνζη πέληε εηώλ (ζ.
δειαδή κέρξη ην 1949) ησλ πξσηα-γσληζηώλ
παιαηνεκεξνινγηηώλ"!! Πνπ είδαηε ινηπφλ ηελ δηθαίσζε,
απφ ηελ ζηηγκή πνπ ήκνπλ εληφο ηνπ ρξνληθνχ πιαηζίνπ
πνπ κνπ δεηήζαηε;
16. Βάδεηε ζην ζηφκα ηνπ Παηξηάξρνπ Βαξζνινκαίνπ θαη
ησλ άιισλ Οηθνπκεληζηψλ αζηείεο πξαγκαηηθά ξήζεηο
πνπ δελ είπαλ πνηέ, κε ζθνπφ λα επηηεζείηε πάιη θαηά ηνπ
Αγίνπ πξ. Φισξίλεο Υξπζνζηφκνπ, ν νπνίνο θαη εθ ηνπ
ηάθνπ θαηαξξίπηεη ηα επηρεηξήκαηά ζαο.
17. Καηεγνξείηε ηνλ Άγην Γέξνληα Υξπζφζηνκν ησλ
΢πεηζψλ (ν νπνίνο - θαη απηφο - ζε αληίζεζε κε ηνπο
ζεκεξηλνχο λενθαλείο "Αθξηβνιφγνπο Τπεξαγσληζηέο",
102
http://aktines.blogspot.gr/2016/12/blog-post_9.html

133
δηψρζεθε γηα ηελ Οξζνδνμία), σο ακφξθσην θαη
πξσηεξγάηε ελφο ζρίζκαηνο, κε έρνληαο ηειηθά θακία
επίγλσζε ηνπιάρηζηνλ ησλ ζσηεξηνινγηθψλ ζπλεπεηψλ
ηέηνησλ θαηεγνξηψλ.
18. Δπηρεηξείηε απζαίξεηεο αλαιχζεηο θαη εξκελείεο ησλ
εθθιεζηνινγηθψλ καο ζέζεσλ, εξήκελ καο, κε ζθνπφ πάιη
ηελ δεκηνπξγία εληππψζεσλ, αδηαθνξψληαο αλ αδηθείηαη
γηα άιιε κηα θνξά ε αιήζεηα. Αλ ζέιεηε λα κάζεηε ηί
πηζηεχνπκε, θ. Ρίδν, ξσηήζηε καο, κελ θάλεηε απζαίξεηεο
εξκελείεο ή ππνζέζεηο.
19. Μαο δηαβεβαηψλεηε πσο δελ αγλνείηε ηνπο ζπγρξφλνπο
Παηέξεο, αιιά απνδεηθλχεζηε ελάληηνο ζε φζα εθείλνη
δίδαμαλ. Δθηφο αλ σο ζπγρξφλνπο Παηέξεο ζεσξείηε άιια
πξφζσπα απφ απηά πνπ ζεσξνχκε εκείο, επνκέλσο
αλακέλεη θάπνηνο λα κάζεη πνηψλ ζπγρξφλσλ Παηέξσλ ηα
βήκαηα αθνινπζείηε. Δξσηψ ινηπφλ: Πάλσ ζε πνηψλ
ζπγρξφλσλ Παηέξσλ ηα ρλάξηα βαδίδεηε; Γηφηη εκείο, θ.
Ρίδν, δελ "ζενινγνχκε" κε άλεζε, αιιά αθνινπζνχκε ηα
φζα δηδαρζήθακε δηά δψζεο απφ ηνπο ζπγρξφλνπο Αγίνπο
Παηέξεο Θενδψξεην ηεο Πάξνπ, Υξπζφζηνκν ησλ
΢πεηζψλ, Μάμηκν Αγηνβαζηιεηάηε, Δπζχκην ηεο
Δζθηγκέλνπ, θαη άιισλ, νη νπνίνη ζην Ζκεξνινγηαθφ
(αιιά θαη ελ γέλεη ζηα εθθιεζηνινγηθά-αληηαηξεηηθά
ζέκαηα) ήηαλ νκφθξνλεο θαη κε ηνπο ακέζσο
πξνεγνχκελνχο ηνπο (Καιιίληθν Ζζπραζηή, Γαληήι
Καηνπλαθηψηε, πξ. Φισξίλεο Υξπζφζηνκν, Ησζήθ
Ζζπραζηή, Φηιφζεν Εεξβάθν θ.α.). Οη δηθνί ζαο
Γηδάζθαινη θαη Οδεγνί (πιελ ησλ θπξίσλ Καξδάζε θαη
΢ηακάθε) πνηνη είλαη; Καη πνηαλψλ γέλλεκα ήηαλ άξαγε ε
δηδαζθαιία πνπ ζαο κεηέδσζαλ, αλ φρη ηνπ Μεηαμάθε θαη
ηνπ Παπαδφπνπινπ;
20. Με θαηεγνξείηε πσο ζεσξψ ζεκαληηθφ
ζθάικα κία ιάζνο παξαπνκπή, αιιά ζεκαληηθφ ζθάικα

134
δελ είλαη ε κία ιάζνο παξαπνκπή, αιιά νη πνιιέο ιάζνο
παξαπνκπέο, αθνχ θαλεξψλνπλ απξνζεμία γηα έλα δήηεκα
πνπ απαηηεί πάξα πνιχ κεγάιε πξνζνρή, δηφηη παίξλνπκε
ςπρέο ζην ιαηκφ καο αλ ηα γξαθφκελά καο δελ είλαη
ζσζηά θαη νδεγνχλ ζε ιάζνο ζπκπεξάζκαηα.
21. Δξκελεχεηε θαηά ην δνθνχλ κηα αζήκαληε Δγθχθιην
(ηνπ 1950), αγλνψληαο παληειψο ην ηζηνξηθφ πιαίζην, ηελ
ζθνπηκφηεηά ηεο, ηελ εθαξκνγή θαη εξκελεία ηεο απφ ηνλ
ίδην ηνλ Άγην πξ. Φισξίλεο Υξπζφζηνκν. Σί θξίκα φκσο
λα κελ έρεηε ηελ ίδηα επαηζζεζία θαη γηα ηηο, θαηά
πνιχ ρεηξφηεξεο, ελέξγεηεο ηεο Νενεκεξνινγηηηθήο
Ιεξαξρίαο: ηελ θαζαίξεζε ηεξέσλ "επί
Παιαηνεκεξνινγηηηζκψ", ηνλ αθνξηζκφ κνλαδνπζψλ
γηα ηνλ ίδην ιφγν, ηελ εμνξία θιεξηθψλ, ηνλ μπινδαξκφ
θαη ηνλ θφλν ιατθψλ, ηηο θπιαθίζεηο, ην πνδνπάηεκα
ηεο Θείαο Κνηλσλίαο, ην γθξέκηζκα ησλ λαψλ, ην
μχξηζκα ησλ ηεξέσλ, ηηο αλαβαπηίζεηο θαη
αλαρεηξνηνλίεο Παιαηνεκεξνινγηηψλ, ηηο δηθέο ηνπο
Εγθπθιίνπο πεξί απψιεηαο ηεο Θείαο Χάξηηνο θαη
αθχξσλ Μπζηεξίσλ θαη ηφζα άιια εγθιήκαηα!
22. Γηθαηνινγείηε ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο "αληηθαλνληθήο",
"αληηπνηκαληηθήο" θαη "αληηζπλνδηθήο" αιιαγήο ηνπ
εθθιεζηαζηηθνχ εκεξνινγίνπ παξνπζηάδνληάο ηελ σο
απνηέιεζκα "κηαο παλεπξσπατθήο – ηόηε – αιιαγήο ηνπ
εκεξνινγίνπ". Γηαηί παξαπνλείζηε ινηπφλ ζήκεξα ελάληηα
ζηνπο Οηθνπκεληζηέο φηαλ θαη απηνί ηέηνηνπ είδνπο
επηρεηξήκαηα ρξεζηκνπνηνχλ (πεξί παλεπξσπατθήο, αιιά
θαη παγθφζκηαο αιιαγήο) γηα λα πξνπαγαλδίζνπλ ηελ
αλαγθαηφηεηα ηεο λέαο ηνπο "Δθθιεζίαο", κε ηε λέα ηνπο
πίζηε, ηα λέα ηνπο ήζε θαη έζηκα θαη - πξνζερψο - ηνλ λέν
ηνπο "Υξηζηφ";
23. Υαξαθηεξίδεηε "ηέρλαζκα" ηελ δηφξζσζε ησλ πνιιψλ
ιαζψλ ηεο εξγαζίαο ζαο, αιιά έηζη κάιινλ απνδεηθλχεηε

135
πσο δελ ην ελλννχζαηε φηαλ γξάθαηε γηα απηήλ πσο είλαη
"δεθηηθή ειέγρνπ".
24. Αλ θαη ηψξα γξάθεηε: "Γελ ρξεηάζηεθε λα γίλσ ςάιηεο
γηα λα κάζσ όηη ην «΢ήκεξνλ θξεκάηαη επί μύινπ…» δελ
ςάιιεηαη καδί κε ην «΢ήκεξνλ ραξάο επαγγέιηα…»", ζην
Γ΄ κέξνο ηεο εξγαζίαο ζαο είραηε γξάςεη μεθάζαξα: "Με
ην παιαηό εκεξνιόγην επίζεο κπνξεί λα ηύρεη ε γηνξηή ηνπ
Δπαγγειηζκνύ λα ενξηαζηεί ηε Μεγάιε Δβδνκάδα,
θαη λα πξέπεη λα ςάινπκε ηαπηόρξνλα ραξκόζπλνπο
ύκλνπο καδί κε πέλζεκνπο. «΢ήκεξνλ θξεκάηαη επη
μύινπ…» θαη «΢ήκεξνλ ραξάο επαγγέιηα…»!".
25. Βγάδεηε (κε βεβαηφηεηα κάιηζηα) ην εμήο απζαίξεην
ζπκπέξαζκα: "είκαη βέβαηνο όηη αλ ν παηξηάξρεο
Βαξζνινκαίνο κε κηα ηνπ εγθύθιην γπξίζεη ηελ Δθθιεζία
ζην παιαηό εκεξνιόγην, νπνηαδήπνηε θαηεγνξία ελαληίνλ
ηνπ σο πξνδόηε ησλ δνγκάησλ, δελ ζα θξηζεί από ζαο σο
ζνβαξή". Όκσο ν καθαξηζηφο Άγηνο Γέξνληαο Δπζχκηνο
ηεο Δζθηγκέλνπ είρε ππνδείμεη ζε κλεκεηψδε επηζηνιή ηεο
Μνλήο (30-11-1992) πξνο ηνλ Παηξηάξρε Βαξζνινκαίν, ηη
πξέπεη λα θάλεη ν ηειεπηαίνο ψζηε λα γίλεη μαλά
θνηλσληθφο - απηφ είλαη θαη ην δηθφ καο θξφλεκα:

136
26. Παξνπζηάδεηε ηνλ Ηεξφ Υξπζφζηνκν σο νκφθξνλά
ζαο, φκσο εθείλνο κηιψληαο γηα Πάζρα, ζην ζπγθε-
θξηκέλν απφζπαζκα πνπ παξαζέζαηε, ελλνεί ηελ
"ἀλαίκαθηε εὐραξηζηηαθὴ ζπζία, πνὺ ηειεῖηαη ζὲ θάζε ζεία
Λεηηνπξγία" (φπσο αλαθέξεη ε ππνζεκείσζε ηεο Δ.Π.Δ.),
ελψ εζείο ηνλ παξνπζηάδεηε λα κηιάεη εηδηθά γηα ηελ
ενξηή ηνπ Πάζρα, σο ενξηή πνπ είλαη αδηάθνξν πφηε ζα
ηειεζηεί, αγλνψληαο φηη πην θάησ ιέεη ην αληίζεην απφ
ζαο γξάθνληαο μεθάζαξα πσο "επεηδὴ ἀπὸ ηὴλ
ἀξρὴ θάλεθε θαιὸ ζηνὺο Παηέξεο, πνὺ ἤηαλ
δηαζθνξπηζκέλνη παληνῦ, λὰ ζπλέιζνπλ θαὶ λὰ ὁξίζνπλ
ηὴλ ἡκέξα αὐηή [ηνῦ Πάζρα], ἟ ἖θθιεζία, ηηκώληαο
πάληνηε ηὴ ζπκθσλία θαὶ ἀγαπώληαο ηὴλ ὁκόλνηα,
ἀπνδέρζεθε ηὴλ ἀπόθαζε" (Δ.Π.Δ. 34, 191). Δπνκέλσο,
κπνξείηε λα ενξηάζεηε ηελ ενξηή ηνπ Πάζρα, ηελ
επφκελε Κπξηαθή, ρσξίο λα θαηαζηξαηεγήζεηε απηήλ
ηελ ζπκθσλία ησλ Παηέξσλ;
27. ΢πλερίδεηε λα γξάθεηε πσο ε Δθθιεζία αλέζεζε
ζηνπο αζηξνλφκνπο λα βξίζθνπλ ηελ ηζεκεξία, φκσο
μεθάζαξα νη Άγηνη Παηέξεο φξηζαλ αηψληα ηζεκεξία ηελ
21ε Μαξηίνπ, φπσο αλαιπηηθά απνδείρζεθε ζε φζα ζαο
παξέζεζα ζηελ απάληεζή κνπ. Σα παξαζέησ μαλά
(απηήλ ηελ θνξά ζε εηθφλεο απφ ηηο πεγέο κνπ), δηφηη ε
επαλάιεςε είλαη ε κήηεξ ηεο καζήζεσο:

137
138
28. Μαο δείρλεηε επηκφλσο ηα 400 ρξφληα ηεο, κεηά ηελ
Α΄ Οηθνπκεληθή, πξνζπάζεηαο γηα ενξηνινγηθή
ζπκθσλία (ζηελ νπνία ππήξραλ θαη έξηδεο θαη ζρίζκαηα,
θαη αο ζπλερίδεηε λα ηζρπξίδεζηε πσο "δελ έγηλε θαλέλα
΢ρίζκα"), αιιά θιείλεηε πεηζκαηηθά ηα κάηηα ζην φηη
απηή επηηεχρζεθε γηα 1200 ηνπιάρηζηνλ ρξφληα, κέρξη λα
έξζνπλ πνλεξνί άλζξσπνη κε πνλεξνχο ζθνπνχο γηα λα
ηελ θαηαζηξέςνπλ. Γηαηί, αγαπεηέ θ. Ρίδν;
29. Μαο αδηθείηε, ηέινο, φηαλ, γηα ιφγνπο εληππσ-
ζηαζκνχ θαη άλεπ απνδείμεσλ, καο θαηεγνξείηε φηη ηάρα
θεξχμακε ζρηζκαηηθή ηελ Διιεληθή Δθθιεζία ην 1924.
Καηφπηλ φισλ απηψλ, θ. Ρίδν, είλαη θαλεξφ πσο ν
Γηάινγνο απηφο έθζαζε ζην ηέινο ηνπ, ηνπιάρηζηνλ πξνο
ην παξφλ. Γηφηη ελψ ππάξρνπλ ηφζα ηξσηά ζηνλ ρψξν ηνπ
Παιαηνχ εκεξνινγίνπ, γηα ηελ ζεξαπεία ησλ νπνίσλ ζα
κπνξνχζαηε λα ζπλεηζθέξεηε, δπζηπρψο ην κφλν πνπ ζαο
ελδηέθεξε ήηαλ λα απαμηψζεηε ζχζζσκν έλα ηεξαζηίαο
αμίαο, ζσηήξην γηα ηελ Οξζνδνμία, Κίλεκα Δπζεβείαο,
πεηψληαο ζηνπο ππνλφκνπο ηα αίκαηα ησλ Πξνγφλσλ καο.
΢αο εχρνκαη εηιηθξηλψο "θαιή απνινγία" ζην Γηθαζηήξην,
ζην νπνίν φινη ζα θαζίζνπκε θάπνηε γηα λα δηθαζηνχκε.
Καη εθεί ζα παξαζηνχλ σο κάξηπξεο θαηεγνξίαο, φινη φζνη
αδηθήζακε θαη ζπθνθαληήζακε.
Σέινο, θαη θιείλνληαο, ζαο δεηψ γηα άιιε κηα θνξά
ζπγγλψκε πνπ ζαο ιχπεζα (ζαο είρα δεηήζεη θαη ηειεθσλη-
θψο πξηλ ηηο απαληήζεηο κνπ, δηφηη ήμεξα φηη ζα ιππεζείηε
κε απηέο, κηαο θαη "ε αιήζεηα πνλάεη", φπσο ιέεη θαη ν
ιαφο), αιιά λα μέξεηε πσο νη ελζηάζεηο κνπ αθνξνχλ απν-
θιεηζηηθά ηα γξαθφκελά ζαο, θαη φρη ην πξφζσπφ ζαο, γηα
ην νπνίν εμαθνινπζψ λα έρσ ηελ νθεηιφκελε πξνο φινπο
αγάπε, επρφκελνο εηιηθξηλψο ηελ αλάλεςή ζαο, ψζηε ζχκ-
θξνλνη λα αληηκεησπίζνπκε ηελ επεξρφκελε ιαίιαπα. Δίζε!
Νηθφιανο Μάλλεο

139
 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΚΔΗΜΔΝΧΝ

1. Γηνξζσκέλν Ηνπιηαλό ή Λαλζαζκέλν Γξεγνξηαλό;

Απφ ηελ επνρή ηνπ θαηλνηφκνπ Αξρηεπηζθφπνπ Υξπζνζηφκνπ

Παπαδφπνπινπ κέρξη θαη ζήκεξα, θαη παξφιν πνπ έρεη αλαη-
ξεζεί πνιιάθηο θαη κε πιήζνο επηρεηξεκάησλ, ρξεζηκνπνηείηαη
ην έσιν επηρείξεκα, πσο ηάρα ην λέν εκεξνιφγην δελ είλαη ην
Γξεγνξηαλφ, αιιά ην Ηνπιηαλφ δηνξζσκέλν... Σί άιιν φκσο είλαη
ην Γξεγνξηαλφ εθηφο απφ ην Ηνπιηαλφ "δηνξζσκέλν";
΢ε απηφ ην άξζξν ζα παξαζέζνπκε απνδείμεηο φηη ην λέν
εκεξνιφγην (ή "δηνξζσκέλν Ηνπιηαλφ") είλαη νπζηαζηηθά ε
απνδνρή ηνπ Γξεγνξηαλνχ, ρσξίο φκσο ηελ εθαξκνγή απηνχ
ζηηο θηλεηέο ενξηέο. Υσξίο απηήλ ηελ εθαξκνγή είλαη
νπζηαζηηθά έλα "ιαλζαζκέλν" Γξεγνξηαλφ, εθφζνλ ν αηξεηηθφο
Πάπαο Γξεγφξηνο ν ΗΓ΄, ην 1582, ζεψξεζε φηη δηφξζσζε ην
ιάζνο ησλ Παηέξσλ ηεο Α΄ Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ, αιιάδνληαο
θαη ηηο θηλεηέο θαη ηηο αθίλεηεο ενξηέο.
Πξψηα απφ φια φκσο ζεσξνχκε απαξαίηεην λα θαηαδεηρζεί κηα
κεγάιε απάηε ("αιρεκεία" φπσο ηελ νλνκάζακε αιινχ) πνπ
ζπληειέζζεθε έηζη ψζηε λα ρξεζηκνπνηείηαη αθφκε
θαη ζήκεξα ην έσιν επηρείξεκα πνπ αλαθέξακε.
Σν 1923 ν "ειέσ βεληδειηζκνχ" Παηξηάξρεο Κσλζηαληη-
λνππφιεσο Μειέηηνο Μεηαμάθεο ζπγθάιεζε κηα θιεξηθνιατθή
επηηξνπή ηελ νπνία νη ζπκκεηέρνληεο ζε απηήλ απνθάζηζαλ λα

140
ηελ νλνκάζνπλ "Παλνξζφδνμνλ ΢πλέδξην". ΢ε απηφ ην ζπλέδξην
πξνζπάζεζαλ λα βξνπλ κηα θφξκνπια έηζη ψζηε "ην λένλ
εκέηεξνλ εκεξνιόγηνλ λα κε είλαη δνπιηθή παξαδνρή ηνπ
Γξεγνξηαλνύ, αιιά ηειεηόηεξνλ απηνύ, σο λένλ δηνξζσκέλνλ
"Παλνξζόδνμνλ Ζκεξνιόγηνλ" παξνπζηαδόκελνλ"103.
Πξνηάζεθαλ ινηπφλ δχν εκεξνιφγηα (ζρέδηα γηα ηελ δηφξζσζε
ηνπ Ηνπιηαλνχ νλνκάζηεθαλ), ηνπ ΢έξβνπ θαζεγεηή
Μηιάλθνβηηο θαη ηνπ Ρνπκάλνπ γεξνπζηαζηή Γξαγγίηο. Καη ζηα
δχν εκεξνιφγηα ππάξρεη κεηαξξχζκηζε θαη ηνπ Παζραιίνπ.
΢ην κελ πξψην, ην νπνίν "αθαηξνπκέλσλ 13 εκεξώλ επξίζθεηαη
επί ηνπ απηνύ επηπέδνπ κε ην Γξεγνξηαλόλ εκεξνιόγηνλ, άλεπ
δηαθνξάο ηηλόο εληαύζελ"104 ππάξρεη δηαθνξά κφλν ζηνλ ηξφπν
ηνπ ππνινγηζκνχ ηνπ Πάζρα, ην νπνίν φκσο ζπκπίπηεη κε ην
πάζρα ησλ Λαηίλσλ ζρεδφλ θάζε ρξφλν, θαη απηφ νπζηαζηηθά
απνηειεί ηε δηαθνξά ηνπ απφ ην Γξεγνξηαλφ αθνχ "δελ ζα
δηαθξίλεη ηηο όηη είλαη άιινλ εκεξνιόγηνλ εηκή κόλνλ εθ ηνπ
κηθξνύ αξηζκνύ ησλ εηώλ, θαζ' α νη νξζόδνμνη ζα έρσζη άιιελ
εκέξα ηνπ Πάζρα ε νη Γπηηθνί"105.
΢ην ηνπ Γξαγγίηο, ζην νπνίν ππάξρεη θαηαλνκή ησλ εκεξψλ κε
ηέηνην ηξφπν ψζηε λα ζπκπίπηεη κία ζπγθεθξηκέλε εκεξνκελία
πάληνηε ηελ ίδηα εκέξα ηεο εβδνκάδνο θάζε ρξφλν, ην Πάζρα
πξνηείλεηαη λα ενξηάδεηαη ζε ζηαζεξή εκεξνκελία.
Σν ζπλέδξην απνδέρηεθε ηειηθά ην ζρέδην Μηιάλθνβηηο
ηξνπνπνηεκέλν θαη απνθάζηζε ηελ απαιεηθή 13 εκεξψλ απφ ην
Ηνπιηαλφ (φηη δειαδή είρε θάλεη θαη ν Πάπαο ην 1582,
απαιείθνληαο ηφηε 10 εκέξεο πνπ ήηαλ ε δηαθνξά). ΢χκθσλα
κε ηελ Α΄ Απφθαζε ηνπ ζπλεδξίνπ "ε δηαθνξά κεηαμύ ηνπ
κήθνπο ησλ πνιηηηθώλ εηώλ ηνπ λένπ Ζκεξνινγίνπ θαη ηνπ
Γξεγνξηαλνύ είλαη ηόζνλ κηθξά, ώζηε κόλνλ κεηά 877 έηε ζα
παξαηεξεζή δηαθνξά ησλ εκεξνκεληώλ"106, δειαδή ην έηνο
2800. Ζ ίδηα απφθαζε πξνέβιεπε ε 1ε Οθησβξίνπ 1923 λα
νλνκαζηεί 14ε Οθησβξίνπ.

103
Ρρακτικά και αποφάςεισ του εν Κωνςταντινουπόλει Ρανορκοδόξου Συνεδρίου,
Κωνςταντινοφπολισ, 1923, ςελ. 58.
104
Αυτόκι, ςελ. 59.
105
Αυτ., ςελ. 60
106
Αυτ., ςελ. 213.

141
Ο Υξπζφζηνκνο Παπαδφπνπινο φκσο δελ εθάξκνζε ηελ
απφθαζε απηή αληηζέησο "εκθεζβήηεζε ηελ θαλνληθόηεηα ηνπ
΢πλεδξίνπ ηνύηνπ θαηά ηελ ζπλεδξίαλ ηεο Η΢Η ηεο 27-12-
1923"107.
Πσο ινηπφλ ηνικνχλ λα κηινχλ ζήκεξα γηα δηνξζσκέλν
Ηνπιηαλφ - σο θάηη δήζελ μέλν κε ην Γξεγνξηαλφ, φπσο ζέινπλ
λα ην παξαζηήζνπλ -, αθνχ νπζηαζηηθά ν ηφηε Αξρηεπίζθνπνο
απνδέρζεθε φρη ην εκεξνιφγην ηνπ Μηιάλθνβηηο (ην νπνίν θαη
απηφ είλαη ην Γξεγνξηαλφ καζθαξεκέλν), αιιά απηφ θαζεαπηφ
ην Γξεγνξηαλφ, έζησ θαη κφλνλ γηα ην εκεξνιφγην θαη φρη γηα ην
παζράιην;
Απηφ θαίλεηαη εχθνια απφ ηε κειέηε ησλ ηζηνξηθψλ πεγψλ:
1. Καηά ηελ ΛΞ΄)23.1.1919 ΢πλεδξία ηεο Ηεξάο ΢πλφδνπ ηεο
Δθθιεζίαο ηεο Διιάδνο ν Αζελψλ Μειέηηνο108 είρε ήδε ζέζεη
κε πιάγην θαη ήπην ηξφπν δήηεκα αιιαγήο ηνπ εκεξνινγίνπ.
Αλαθέξεη φηη ην Γξεγνξηαλφ εκεξνιφγην δελ είρε γίλεη δεθηφ
απφ ηελ Οξζφδνμε Δθθιεζία, γηα ηξεηο ιφγνπο (θαηά ηε γλψκε
ηνπ): α) γηα ηελ απνθπγή ησλ πξνπαγαλδηζηηθψλ ηάζεσλ ηεο
Ρψκεο, β) ν ηξφπνο πνπ έγηλε ε αιιαγή, ρσξίο δειαδή λα
δεηεζεί ε γλψκε ηεο Οξζνδφμνπ Δθθιεζίαο θαη γ) ε επηκνλή
ηεο Ρσζίαο λα θξαηήζεη ηάρα ελ δηαζηάζεη ηνπο Υξηζηηαλνχο
ηεο Αλαηνιήο θαη ηεο Γχζεσο109.
"Δπηπρώο ζήκεξνλ - ζπλερίδεη ν Μειέηηνο - ηα πξάγκαηα
εμειίζζνληαη νύησο, ώζηε έλεθα ησλ λέσλ πνιηηηθώλ θαη
θνηλσληθώλ ζπλζεθώλ γεληθώο λα γίλεηαη αληηιεπηή ε αλάγθε
ηεο απνδνρήο ηνπ Γξεγνξηαλνύ εκεξνινγίνπ"110. Σνλίδεη φκσο
φηη θαη ην Γξεγνξηαλφ δελ είλαη νξζφ θαη φηη αλακέλεηαη λέν
ηειεηφηεξν εκεξνιφγην, γηα ην νπνίν είλαη γλσζηφ "όηη εδήισζε
θαη ν Πάπαο, όηη ζα απνδερζή ην εκεξνιόγηνλ ηνύην, εάλ
απνδερζή απηό θαη ε Οξζόδνμνο Δθθιεζία"! Ηδνχ ινηπφλ ε
νπζία, ν θνηλφο ενξηαζκφο! Καηαιήγεη ν Μειέηηνο ζηηο πηζαλέο
ιχζεηο νη νπνίεο είλαη θαηά ηελ άπνςή ηνπ είηε ε νινθιεξσηηθή
πξνζρψξεζε ζην Γξεγνξηαλφ εκεξνιφγην, αθφκε θαη γηα ην
107
Αρχιμ. Θεοκλιτου Στράγκα, Εκκλθςίασ Ελλάδοσ ιςτορία, τόμοσ βϋ, ςελ. 1161-1162.
108
Ο γνωςτόσ μαςϊνοσ Μελζτιοσ Μεταξάκθσ διετζλεςε (με τθν πίεςθ πολιτικϊν κφκλων τθσ εποχισ)
Μθτροπολίτθσ Κιτίου (Κφπροσ), Μθτροπολίτθσ Ακθνϊν, Ρατριάρχθσ Κωνςταντινουπόλεωσ και
Ρατριάρχθσ Αλεξανδρείασ.
109
Ωσ Αγγλόφιλοσ ο Μεταξάκθσ αντιπακοφςε τουσ ΢ϊςουσ.
110
Αρχιμ. Θεοκλιτου Στράγκα, ό.π., ςελ. 854.

142
Παζράιην, είηε - θαη αθνχ ε Πνιηηεία αηζζάλεηαη ηελ αλάγθε λα
πξνζαξκνζζή πξνο ην Γξεγνξηαλφ - λα ην απνδερζή, ρσξίο λα
ζηγή ην Δθθιεζηαζηηθφ εκεξνιφγην. ΢ηα ίδηα θαηαιήγεη θαη
ζηελ Ξ΢Σ΄)20.5.1919 ΢πλεδξία, φπνπ κεηά απφ έλα αληηξσζηθφ
παξαιήξεκα, θαηαιήγεη φηη πξέπεη κφλν ε Πνιηηεία λα δερζεί
ην Γξεγνξηαλφ, ε δε Δθθιεζία λα κείλεη ζην Ηνπιηαλφ κέρξη ηελ
εμεχξεζε ηνπ λένπ επηζηεκνληθνχ εκεξνινγίνπ.
Όλησο ηελ 25ε Ηαλνπαξίνπ 1923 Βαζηιηθφ Γηάηαγκα πνπ δεκν-
ζηεχζεθε ζην ΦΔΚ ηεο εκέξαο αλαθέξεη απφθαζε ζχκθσλα κε
ηελ νπνία ε 16ε Φεβξνπαξίνπ ζα νλνκαζηεί 1ε Μαξηίνπ,
δερφκελε έηζη ε Πνιηηεία ην Γξεγνξηαλφ, ελψ ην Ηνπιηαλφ
δηαηεξείηαη γηα ηελ Δθθιεζία.
Όπσο είδακε ην ίδην έηνο έγηλε ην "Παλνξζφδνμν ΢πλέδξην", ηνπ
νπνίνπ ηηο απνθάζεηο ΔΕΝ εθάξκνζε ε Δθθιεζία ηεο Διιάδνο,
ηεξψληαο ην Βαζηιηθφ Γηάηαγκα, ην νπνίν κάιηζηα έρεη ηζρχ
κέρξη θαη ζήκεξα, αθνχ δελ έρεη αθφκε αλαηξεζεί απφ ηελ
Πνιηηεία!
Έηζη θηάλνπκε ζηνλ Γεθέκβξε ηνπ 1923, φπνπ ελ κέζσ πηέζεσλ
απφ ηελ βεληδειηθή Δπαλαζηαηηθή Κπβέξλεζε Πιαζηήξα -
Γνλαηά πξνο ηελ Ηεξαξρία, δξνκνινγείηαη Ζ ΢ΤΓΥΧΝΔΤ΢Ζ
ΣΧΝ ΓΤΟ ΖΜΔΡΟΛΟΓΗΧΝ, ήηνη ηνπ εθθιεζηαζηηθνχ
Ηνπιηαλνχ πξνο ην πνιηηηθφ Γξεγνξηαλφ. Ηδνχ θαη ην ζρεηηθφ
απφζπαζκα απφ ην Β.Γ. ηεο 17εο Γεθεκβξίνπ, πνπ
δεκνζηεχζεθε ζην ΦΔΚ (18-12-1923):

143
Σν εκεξνινγηαθφ δήηεκα ινηπφλ ζπδεηείηαη μαλά ζηε ΢πλεδξία
ηεο Ηεξαξρίαο ζηηο 27.12.1923, ηελ νπνία ζα παξνπζηάζνπκε
νιφθιεξε (θαη γηα πξψηε θνξά ζην δηαδίθηπν εμ φζσλ
γλσξίδνπκε) ιφγσ ηεο ζπνπδαηφηεηφο ηεο111:

111
Αυτόκι, ςελ. 1193 – 1197.

144
145
146
147
΢πληαπηηζκφο ινηπφλ εθθιεζηαζηηθνχ θαη πνιηηηθνχ (δειαδή
Γξεγνξηαλνχ) εκεξνινγίνπ απνθαζίζζεθε, θαη ππφ ηνλ φξν λα
ζπκθσλήζεη ην Οηθνπκεληθφ Παηξηαξρείν, θαη φρη δηφξζσζε
ηνπ Ηνπιηαλνχ. Δθηφο ηνπ παξφληνο ζέκαηνο είλαη ην πσο
παξαπιάλεζε ηελ Ηεξαξρία, αιιά θαη ην Παηξηαξρείν, ν
Υξπζφζηνκνο Παπαδφπνπινο, γηα λα επηβάιιεη ηελ αιιαγή ηνπ
εκεξνινγίνπ.
2. ΢ηηο 23-3-1924 κε ην λέν εκεξνιφγην, δεκνζηεχεηαη ζηηο
εθεκεξίδεο κία εγθχθιηνο ηεο Ηεξάο ΢πλφδνπ (ππνγεγξακέλε
κφλν απφ ηνλ Αζελψλ Υξπζφζηνκν, ν νπνίνο είρε εμαζθαιίζεη
εμνπζηνδφηεζε, παξά ηνπο Ηεξνχο Καλφλεο, λα απνθαζίδεη
κφλνο ηνπ εθ κέξνπο ηεο Ηεξάο ΢πλφδνπ), ε νπνία βξίζεη απφ
επηζηεκνληθνζεσξεηηθά θιελαθήκαηα θαη ζηελ νπνία θαίλεηαη
έθδειε ε πξνζπάζεηα ηνπ Αξρηεπηζθφπνπ λα πείζεη ηνπο
πηζηνχο φηη ν ζπληαπηηζκφο ηνπ εθθιεζηαζηηθνχ (Ηνπιηαλνχ)
εκεξνινγίνπ πξνο ην πνιηηηθφ (Γξεγνξηαλφ) δελ πξνζθξνχεη

148
πνπζελά. Μηιάεη μεθάζαξα γηα άξζε ησλ 13 εκεξψλ θαη
ζπληαπηηζκφο ησλ δχν εκεξνινγίσλ. Πνπζελά πεξί εθαξκνγήο
ηνπ "δηνξζσκέλνπ Ηνπιηαλνχ".
Έηζη, αθφκε πην μεθάζαξα, λέα εγθχθιηνο ηνπ θαηλνηφκνπ
Αξρηεπηζθφπνπ Υξπζνζηφκνπ πνπ δεκνζηεχζεθε ζηελ
εθεκεξίδα "΢ΚΡΗΠ" ιίγεο κέξεο κεηά (9-4-1924) αξρίδεη σο
εμήο: "Απφ ηεο 23εο Μαξηίνπ ελ εκεξνιφγηνλ ππάξρεη ελ ηε
ηε Εθθιεζία ηε θαη Πνιηηεία".
3. Πξνεγνπκέλσο ζηελ εθεκεξίδα "ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ" (24-3-
1924) ν θαζεγεηήο Γεψξγηνο Αξβαληηάθεο θαη ζεξκφο νπαδφο
ηεο εκεξνινγηαθήο κεηαξξχζκηζεο είρε κηιήζεη μεθάζαξα,
ρσξίο δηθαηνινγίεο θαη αιρεκείεο πεξί "δηνξζσκέλνπ
Ηνπιηαλνχ". Αμίδεη λα δηαβάζεηε φιν ην άξζξν:

149
150
Σελ γξεγνξηαλή ρξνλνιφγεζε ινηπφλ δέρηεθε ε Διιαδηθή
Δθθιεζία, ράξηλ ηεο ελφηεηαο (κε ηνπο εηεξνδφμνπο).
4. Σν ίδην αλαθέξεη θαη ε έγθπξε "ΘΡΖ΢ΚΔΤΣΗΚΖ ΚΑΗ
ΖΘΗΚΖ ΔΓΚΤΚΛΟΠΑΗΓΔΗΑ"112, φπνπ αλαθέξνληαη
πεξηιεπηηθψο ηα φζα πξνεγήζεζαλ γηα λα θαηαιήμεη πσο
"θαηόπηλ ηνύησλ εγέλεην θαη ενξηνινγηθώο ε εηζαγσγή ηνπ
Γξεγνξηαλνύ εκεξνινγίνπ ελ Διιάδη ηε 10ε Μαξηίνπ 1924,
ήηηο εινγίζζε θαη εσξηάζζε σο 23ε Μαξηίνπ".
5. Σελ εκέξα θαη ηελ επνκέλε ηεο αιιαγήο φιεο νη
εθεκεξίδεο έγξαςαλ γηα ζπληαπηηζκφ ησλ δχν εκεξνινγίσλ θαη
απνδνρή ηνπ πνιηηηθνχ (Γξεγνξηαλνχ). Έλα ραξαθηεξηζηηθφ
δεκνζίεπκα απφ ηελ ελ Ακεξηθή εθδηδνκέλε ειιεληθή
εθεκεξίδα "ΑΣΛΑΝΣΗ΢" (24-3-1924):

112
Τόμοσ 6, ςελ. 49.

151
6. ΢ηηο 31-3-1927 δεκνζηεχεηαη ζηελ εθεκεξίδα "ΔΜΠΡΟ΢"
παξαηλεηηθφ γξάκκα ηνπ Μεηξνπνιίηνπ Καιαβξχησλ Σηκνζένπ
πξνο ηνπο παηέξεο ηεο Μνλήο ηνπ Μεγάινπ ΢πειαίνπ, πνπ
είραλ δηαθφςεη ην κλεκφζπλφ ηνπ γηα ην ζέκα ηνπ εκεξνινγίνπ.
΢ε απηφ δηθαηνινγεί πνηθηινηξφπσο ηε ρξήζε ηνπ γξεγνξηαλνχ
εκεξνινγίνπ θαη ππεξακχλεηαη απηήο, ζεσξψληαο φηη δελ
ζπληζηά αίξεζε θαη απνδνρή ηνπ Παπηζκνχ113.
7. Καηά ηελ ΛΑ΄)8.2.1928 ζπλεδξία ηεο Η. ΢. ειέρζεζαλ ηα
παξαθάησ:

113
Αντικζτωσ ιςχυρίηεται ότι οι Ραλαιοθμερολογίτεσ είναι όργανα τθσ… παπικισ ππροπαγάνδασ!

152
Δθφζνλ ν Γεκεηξηάδνο κηιάεη γηα εθαξκνγή ηνπ Γξεγνξηαλνχ
"παξ' εκίλ", γηαηί ν Αζελψλ δελ ηνλ αληηθξνχεη κε ην - πξνο
θαηαλάισζε ησλ απιντθψλ - επηρείξεκα πεξί "δηνξζσκέλνπ
Ηνπιηαλνχ";
8. ΢ην Σππηθφ ηνπ ηέσο Α΄ Γνκέζηηθνπ ηνπ Παηξηαξρείνπ
Κσλζηαληηλνππφιεσο Αγγέινπ Βνπδνχξε ("Υξνληθά Σππηθά"-
Κσλζηαληηλνχπνιηο 1940) δηαβάδνπκε:

9. ΢ηελ εθεκεξίδα "ΟΡΘΟΓΟΞΟ΢ ΣΤΠΟ΢" (1-5-1972) άξζξν

Αγηνξείηνπ Μνλαρνχ114 γηα ην εκεξνινγηαθφ δήηεκα
(δεκνζηεχζεθε ζε ζπλέρεηεο) αλαθέξεη φηη ν Παηξηάξρεο
Αζελαγφξαο απεπζπλφκελνο πξνο παπηθή απνζηνιή ππφ ηνλ
θαξδηλάιιην Βίιιεκπξαλο αξηζκψλ ηηο πξνζθνξέο ηεο
ρξηζηηαληθήο Γχζεο πξνο ηελ Αλαηνιή θαηαηάζεη ην
Γξεγνξηαλφ εκεξνιφγην ζε ηηκεηηθή ζέζε! Οιφθιεξν ην
ελδηαθέξνλ απφζπαζκα:

114
Του μακαριςτοφ π. Νικοδιμου Μπιλάλθ.

153
154
10. ΢ε επηζηνιή πνπ δεκνζηεχζεθε ζηελ ίδηα εθεκεξίδα
("ΟΡΘΟΓΟΞΟ΢ ΣΤΠΟ΢" 20-9-1978) ν Πξνεγνχκελνο ηεο Η.
Μ. Γηνλπζίνπ Αγίνπ Όξνπο Αξρηκ. Γαβξηήι (ν νπνίνο
ζεκεησηένλ φηη δελ ήηαλ Εεισηήο) αλαθέξεη θαη ηα εμήο:
"Ζ ηαπεηλή κνπ γλώκε ελ πξνθεηκέλσ είλαη, πξώηνλ όηη ην λένλ
εκεξνιόγηνλ είλαη θαζαξώο Γξεγνξηαλόλ θαη δεύηεξνλ όηη ην
ενξηνιόγηνλ ηεο επηζήκνπ Δθθιεζίαο καο είλαη θαη απηόλ
παπηθόλ, πιελ ηνπ Παζραιίνπ θύθινπ".
Θα κπνξνχζε θαλείο λα θέξεη πνιιέο αθφκε απνδείμεηο φηη ε
αλαγλσξηζκέλε απφ ην Κξάηνο Δθθιεζία ηεο Διιάδνο εηζήγαγε
ην Γξεγνξηαλφ εκεξνιφγην σο πξνο ηηο αθίλεηεο ενξηέο θαη φρη
έλα "δηνξζσκέλν Ηνπιηαλφ", δήζελ δηάθνξν ηνπ παπηθνχ.
Αλαθεθαιαηψλνπκε κε θάπνηεο ζπκπιεξσκαηηθέο
παξαηεξήζεηο:
1. Σν λέν εκεξνιφγην (ή "δηνξζσκέλν Ηνπιηαλφ") είλαη, φπσο
είδακε, ην παπηθφ Γξεγνξηαλφ, ρσξίο ηελ "δηφξζσζε" ηνπ
Παζραιίνπ.
2. Σν γεγνλφο ηεο απνδνρήο ηνπ Γξεγνξηαλνχ εκεξνινγίνπ, θαη
κφλν γηα ηηο θηλεηέο ενξηέο, απνηειεί αίξεζε, - φρη βεβαίσο απηφ
θαζεαπηφ ην γεγνλφο -, αιιά κφλν κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ
ζπλενξηαζκνχ κε ηνπο εηεξνδφμνπο ηεο Δχζεσο πνπ
εμππεξεηεί. Καη απηφ ζα θαλεί θαιχηεξα αλ ππνηεζεί φηη
θαηαξγεζεί θαη ην Γξεγνξηαλφ θαη εηζαρζεί πξνο ρξήζε έλα
ηξίην εκεξνιφγην, θνηλφ γηα φινπο, ή αθφκα θαη αλ επαλέιζνπλ
νη θαηλνηνκνχζεο Δθθιεζίεο ζην Ηνπιηαλφ, αιιά ζπλερίδνπλ λα
είλαη θνξείο ηεο αηξέζεσο ηνπ Οηθνπκεληζκνχ. Έηζη ινηπφλ δελ
πξέπεη λα απνζπλδέεηαη ην εκεξνινγηαθφ δήηεκα απφ ηελ
παλαίξεζε.
3. Οη θαηαδίθεο ηνπ Γξεγνξηαλνχ εκεξνινγίνπ απφ ηηο
Παλνξζφδνμεο ΢πλφδνπο θαηά ηα έηε 1583, 1587 θαη 1589, δελ
ελεξγνχλ απηφκαηα, αθελφο κελ δηφηη ζηελ πεξίπησζε πνπ
εμεηάζακε έρνπκε απνδνρή κελ ηνπ Γξεγνξηαλνχ εκεξνινγίνπ,
αιιά φρη θαη ηνπ Παζραιίνπ, αθεηέξνπ δε δηφηη απαηείηαη, θαηά
ηνπο Ηεξνχο Καλφλεο, ΢χλνδνο δψλησλ επηζθφπσλ γηα
λα επηβάιιεη ηελ πνηλή115.

115
Αγίου Νικοδιμου, Ρθδάλιον, Υποςθμείωςθ ςτον Γϋ Αποςτολικό Κανόνα, Ακινα, 1886, ςελ. 18.

155
4. Δπνκέλσο απαηηείηαη ζχγθιεζε Μεγάιεο Παλνξζνδφμνπ
΢πλφδνπ, ε νπνία ζε ζπκθσλία κε ηηο πξνεγνχκελεο αιεζηλέο
΢πλφδνπο, Οηθνπκεληθέο θαη Παλνξζφδνμεο, θαη αθνχ ζα
δηαθσηίζεη ηνπο Οξζνδφμνπο πεξί ηεο αηξέζεσο ηνπ
Οηθνπκεληζκνχ, ζα ηελ θαηαδηθάζεη, ζα ζεσξήζεη σο θαθψο
γελφκελε ηελ, εμππεξεηνχζα ηηο αηξέζεηο, εκεξνινγηαθή
κεηαβνιή - έζησ θαη κφλν πξνο ηηο αθίλεηεο ενξηέο -, θαη ζα
απνβάιιεη απφ ην ΢ψκα ηεο Δθθιεζίαο, ηνπο εκκέλνληαο ζην
ζρίζκα ηνπ λένπ εκεξνινγίνπ θαη ηελ αίξεζε ηνπ
Οηθνπκεληζκνχ σο ελεξγεία πιένλ ζρηζκαηναηξεηηθνχο.

156
2. Πεξί ηῆο ζεκαζίαο ηνῦ ἐθθιεζηαζηηθνῦ ἡκεξνινγίνπ
(π. ΢εξαθείκ Ρόνπδ +20/8-2/9-1982)

ΦΩΣΟΓΡΑΦΗΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΔΞΟΓΗΟ ΑΚΟΛΟΤΘΗΑ ΣΟΤ ΑΔΗΜΝΖ΢ΣΟΤ π. ΢ΔΡΑΦΔΗΜ

΢ΖΜΔΗΩ΢Ζ Η΢ΣΟΛΟΓΗΟΤ: Σὸ παξαθάησ θείκελν ζπληάρζεθε ἀπὸ ηὸλ

καθαξηζηὸ π. ΢εξαθεὶκ Ρόνπδ ὡο πξνινγηθὸ ζηὴλ ἔθδνζε ηνῦ ἟κεξνινγίνπ
ηνῦ 1972, ηὸ ὁπνῖν ἐμέδσζε ηὸ πεξηνδηθό "The Orthodox Word". ἧ
κεηάθξαζε ἔγηλε, θαηὰ παξάθιεζή καο, ἀπὸ ηὸλ Ἀλαπιεξσηὴ Καζεγεηὴ
ηνῦ Παλεπηζηεκίνπ Ἰσαλλίλσλ θ. Γεκήηξην Υαηδεληθνιάνπ, ηὸλ ὁπνῖν
εὐραξηζηνῦκε ζεξκ῵ο (ὑπνγξακκίζεηο ἟κέηεξεο).

"὇ γλήζηνο Υξηζηηαλφο εἶλαη πνιεκηζηήο πνχ ἀγσλίδεηαη

λ’ ἀλνίμῃ ηφλ δξφκνλ ηνπ δηά λά ἐμέιζῃ ἀπφ ηά
ζπληάγκαηα ηνῦ ἀνξάηνπ ἐρζξνῦ, κέ ζηφρνλ ηήλ
νὐξάληνλ παηξίδα" ἐδίδαμελ ὁ Ἅγηνο Γεξκαλφο ηῆο Ἀιά-
ζθαο. Σφ ὆ξζφδνμνλ Ἡκεξνιφγηνλ εἶλαη ἟ θαηαρψξεζηο
ηῶλ πεγῶλ ἀπφ ηάο ὁπνίαο ὁ Υξηζηηαλφο πνιεκηζηήο
πξέπεη λ’ ἀληιῇ δχλακηλ δηά λ’ ἀγσλίδεηαη εἰο ηφλ ἐλ ιφγῳ
πλεπκαηηθφλ πφιεκνλˑ ηνηαχηε πεγή ἐκπλεχζεσο εἶλαη!

157
἗θάζηελ ἟κέξαλ κλεκνλεχνληαη ἀγσληζηαί πνχ ἔδεζαλ
πξίλ ἀπφ ἟κᾶο θαί εὐεξέζηεζαλ ηφλ Θεφλ: πξνθῆηαη,
ἀπφζηνινη, κάξηπξεο, ἱεξάξραη, ἀζθεηαί θαί κνλαρνί, δηά
Υξηζηφλ ζαινί, ὥζηε ηφ ὄλνκα θαί ηφ παξάδεηγκά ησλ λά
δίδῃ εἰο ἟κᾶο ζάξξνο εἰο ηφλ ἀγῶλα θαί δῆινλ εἰο ηήλ
὆ξζφδνμνλ ὁκνινγίαλ καο θαί δσήλˑ δηφηη, ὅπσο ιέγεη ὁ
Ἅγηνο Μεηξνπνιίηεο Φηιάξεηνο ηῆο Μφζραο, θαηά ηήλ
἟κέξαλ ηῆο κλήκεο ησλ εἰο ηφ Ἡκεξνιφγηνλ, πιεζηάδνπλ
ηήλ γῆλ θαί ἀθνχνπλ θαιιίηεξα ηάο πξνζεπράο καο. Γη’
ἑθάζηελ ἟κέξαλ ὁξίδνληαη (εἰο ηφ Ἡκεξνιφγηνλ) ἀλαγλψ-
ζκαηα ἀπφ ηήλ Ἁγίαλ Γξαθήλ ὡο ὅπια δηά ηφλ ἀγῶ-
λα, ὥζηε ὁ ὆ξζφδνμνο Υξηζηηαλφο λά καλζάλῃ θαζεκε-
ξηλῶο λά πξνεηνηκάδῃ ηφλ ἑαπηφλ ηνπ θαζνδεγνχκελνο
ἀπφ ηφλ ιφγνλ ηνῦ Θενῦ, ζπκθψλσο κέ ηά δηδάγκαηα κέ
ηά ὁπνῖα ἟ ἖θθιεζία ἐπηζπκεῖ λά κᾶο δηαθσηίζῃ θαί λά
κᾶο ἐκπλεχζῃ. Παξνκνίσο, παξνπζηάδνληαη (εἰο ηφ
Ἡκεξνιφγηνλ) νἱ πξνθαζσξηζκέλνη θχθινη ἑνξηῶλ θαί
λεζηεηῶλ, ἔηζη ὥζηε ὁ θάζε Υξηζηηαλφο λά δχλαηαη λά
ἑλψζῃ ηήλ δσήλ ηνπ κέ ηφ ὅινλ ζρέδηνλ θαί ηήλ ἱζηνξίαλ
ηνῦ ἀγῶλνο εἰο ηφλ ὁπνῖνλ κᾶο θαιεῖ ἟ ἖θθιεζία.

158
Σν ἱεξφλ Ἡκεξνιφγηνλ ηῆο ὆ξζνδφμνπ ἖θθιεζίαο εἶλαη
πνιχ δηαθνξεηηθφλ ἀπφ ηφ πνιηηηθφλ (ἀξρηθῶο παπηθφλ)
἟κεξνιφγηνλ ηῶλ Γπηηθῶλ ρσξῶλ, ἐθφζνλ ἟ πνιηηηθή
἟κεξνκελία εἶλαη ἐλσξίηεξα θαηά δεθαηξεῖο ἟κέξαο θαί
ζρεδφλ πάληνηε αἱ ἑνξηαί πνχ ἐμαξηῶληαη ἀπφ ηήλ
἟κεξνκελίαλ ηνῦ Πάζρα ἀπέρνπλ κεηαμχ ησλ
ηνὐιάρηζηνλ θαηά κίαλ ἑβδνκάδα. Δἰο ηνῦην δχλαηαί ηηο
λά δηαθξίλῃ κίαλ ἰδηαηηέξαλ πξφλνηαλ ηνῦ Θενῦ δη’ ἟κᾶο
ηνχο Υξηζηηαλνχο ηῶλ ἐζράησλ ρξφλσλ. Δἰο ἕλα
εἰδσινιαηξηθφλ θφζκνλ πνχ ἁπιῶο δηαηεξεῖ ἐμσηεξηθά
ηηλα γλσξίζκαηα ηνῦ Υξηζηηαληζκνῦ, εἶλαη ζπρλάθηο
δχζθνινλ δη’ ἕλα ὆ξζφδνμνλ Υξηζηηαλφλ λά πείζῃ
ἄιινπο – ἐλίνηε δέ θαί αὐηφλ ηφλ ἑαπηφλ ηνπ – ὅηη εἰο
ηήλ πξαγκαηηθφηεηα δέλ εἶλαη ἴδηνο κέ ἐθείλνπο ηνχο
ἄιινπο πνχ ρξεζηκνπνηνῦλ ηφ ὄλνκα ηνῦ Υξηζηνῦ ἀπφ
ζπλήζεηαλ, ἀιι’ νὔηε ὀξζῶο πηζηεχνπλ εἰο Αὐηφλ νὔηε
ἀπνδέρνληαη ηήλ ἖θθιεζίαλ Σνπ. Ἀιι’ ὁ Θεφο ἔρεη
δψζεη εἰο ἟κᾶο ηνχο ἀζζελεῖο ηήλ εἰδηθήλ ράξηλ λά
κέλσκελ καθξάλ ηνῦ θφζκνπ θαί ηῶλ ἐθπαγαληζζεηζῶλ
«Υξηζηηαληθῶλ» ἑνξηῶλ ηῆο ζήκεξνλ. Υάξηλ παξαδείγ-
καηνο, πνῖνο ὆ξζφδνμνο Ἀκεξηθαλφο δέλ εὐθξαίλεηαη
πνχ δχλαηαη λά ἑνξηάζῃ ηήλ ἑνξηήλ ηῆο Γελλήζεσο
ηνῦ Υξηζηνῦ κέ ηήλ δένπζαλ ἟ζπρίαλ θαί ἱεξνπξέπεηαλ,
ἀξθεηφλ ρξφλνλ ἀθφηνπ παξέιζῃ ηφ κάηαηνλ θαί
βξαρλφλ πλεῦκα ηνῦ «Ἀε Βαζίιε» (ζ.ζ. ηνῦ "Santa
Claus" ηῶλ Γπηηθῶλ, πνχ ἑνξηάδεηαη ηήλ 25ελ
Γεθεκβξίνπ θαί πνχ νὐδεκίαλ ζρέζηλ ἔρεη κέ ηφλ Μέγαλ
Βαζίιεηνλ); Ἤ πνχ, νὐρ ἧηηνλ, θαηά ηήλ πνιηηηθήλ
ἀξγίαλ ηῆο 25εο Γεθεκβξίνπ εἶλαη ἐιεχζεξνο λά
παξίζηαηαη εἰο ηήλ ἀθνινπζίαλ πξφο ηηκήλ ηνῦ πξψηνπ
Ἁγίνπ ηῆο Ἀκεξηθαληθῆο γῆο, ηνῦ Ἁγίνπ Γεξκαλνῦ ηῆο
Ἀιάζθαο (ζ.ζ. θαηά κίαλ ἐθδνρὴλ, ὁ Ἅγηνο ἐθνηκήζε ηήλ
13ελ Γεθεκβξίνπ 1836, θαηά ηφ Ἰνπιηαλφλ Ἡκεξν-

159
ιφγηνλ, δειαδή ηὴλ ἟κέξαλ ηῶλ Υξηζηνπγέλλσλ κέ ηφ
Γξεγνξηαλφλ, ἐθφζνλ ηφηε ἟ δηαθνξά κεηαμχ ηῶλ δχν
἟κεξνινγίσλ ἦην 12 ἟κέξαη); Ἤ πνχ δη' αὐηφλ ηφ Πάζρα
παξακέλεη ἟κέξα μερσξηζηή θαί δέλ ζπγρέεηαη κέ ηήλ
εἰδσινιαηξηθήλ ἑνξηήλ ηῶλ «Παζραιηλῶλ Κνπ-
λειηῶλ»; Ἤ πνχ δη' αὐηφλ ἀθφκε θαί ὁ δηαβνιηθφο ἐκ-
παηγκφο ηῶλ θαξλαβαιίσλ (Halloween) ἔρεη ἀληηθα-
ηαζηαζῆ ἀπφ ηήλ λέαλ ἑνξηήλ ηνῦ ἐλδφμνπ ζαπκα-
ηνπξγνῦ ηῆο ἰδηθῆο καο παηξίδνο, ηνῦ Ἁγίνπ Ἰσάλλνπ ηῆο
Κξνζηάλδεο;
὇ καθαξίαο κλήκεο ἀείκλεζηνο Ἀξρηεπίζθνπνο Ἰσάλλεο
Μαμίκνβηηο, ἕλ ἔμνρνλ θῶο ἐκπλεχζεσο δηά ηνχο
὆ξζνδφμνπο Υξηζηηαλνχο ηῶλ ἟κεξῶλ καο, πάληνηε
ἐπέκελελ ὥζηε νἱ καζεηαί ηῶλ ὑπφ ηήλ εὐζχλελ
ηνπ ἐθθιεζηαζηηθῶλ ζρνιείσλ λά καλζάλνπλ λά ηεξνῦλ
ηάο ἑνξηάο ηνῦ ἖θθιεζηαζηηθνῦ Ἡκεξνινγίνπ, ἀπνπ-
ζηάδνληεο ἀπφ ηφ ζρνιεῖνλ θαζ’ ὅιαο ἀλεμαηξέησο ηάο
κεγάιαο ἑνξηάο, θαζψο θαί θαηά ηήλ ἑνξηήλ ηνῦ
἞γαπεκέλνπ ησλ ἁγίνπ, ἀθηεξνῦληεο ηήλ ἟κέξαλ εἰο ηήλ
παξαθνινχζεζηλ ηῆο Θείαο Λεηηνπξγίαο θαί εἰο ηφλ
πξέπνληα ἑνξηαζκφλ ηῆο ἑνξηῆο. Ἄλ θαί δέλ ἐζεψξεη ηήλ
ηήξεζηλ ηνῦ παξαδνζηαθνῦ Ἡκεξνινγίνπ δνγκαηηθφλ
δήηεκα, παξά ηαῦηα ὁ Ἀξρηεπίζθνπνο Ἰσάλλεο ἐηφληδε
ηήλ ζπνπδαηφηεηά ηνπ – ἐθηφο ἀπφ ηά πξνθαλῆ ζέκαηα
ηῆο ιεηηνπξγηθῆο ἀλεπαξθείαο ηνῦ "λένπ" ἟κεξνινγίνπ
θαί ηφλ ἀληηθαλνληθφλ θαί ἀλαξρηθφλ ηξφπνλ κέ ηφλ
ὁπνῖνλ ἐπεβιήζε – ηφζνλ ὡο δήηεκα ἐκπηζηνζχλεο πξφο
ηήλ παξάδνζηλ ηῆο ἖θθιεζίαο ὅζνλ θαί ὡο
ἔθθξαζηλ ἀιιειεγγχεο πξφο ὅζνπο εἰο ηήλ ἗ιιάδα, εἰο
ηήλ κνλήλ ηνῦ Βαιαάκ ηνῦ Ἁγίνπ Γεξκαλνῦ, θαί
ἀιιαρνῦ, νἱ ὁπνῖνη θαηά ηφλ αἰῶλα πνχ δηαλχνκελ (ζ.ζ.
ηφλ 20φλ, θαζφηη ηφ θείκελνλ ἐγξάθε θαηά ηφ ἔηνο

160
1972), ἔρνπλ ὑπνθέξεη θαί ἔρνπλ δψζεη ἀθφκε θαί ηήλ
δσήλ ησλ δη' αὐηήλ ηήλ ἐκπηζηνζχλελ.
Οἱ Γλήζηνη ὆ξζφδνμνη Υξηζηηαλνί ηῆο ἗ιιάδνο, νἱ
ὁπνῖνη θαηά ηήλ δεθαεηίαλ ηνῦ 1920 ἞γσλίζζεζαλ δηά ηφ
὆ξζφδνμνλ Ἡκεξνιφγηνλ, ἐπεβεβαίσζαλ ὅηη ἟ βηαία
ἐπηβνιή ηνῦ "λένπ" ἟κεξνινγίνπ εἰο ηφλ πηζηφλ ιαφλ ηῆο
἗ιιάδνο ἦην ηφ πξῶηνλ κφλνλ βῆκα ἑλφο ὁινθιήξνπ
πξνγξάκκαηνο ἐθθιεζηαζηηθῆο ἀλαθαηλίζεσο θαί ζπλζε-
θνινγήζεσο κέ ηφ πλεῦκα αὐηνῦ ηνῦ θφζκνπ, ὁ ὁπνῖνο
ἐλ ηῷ πνλεξῷ θεῖηαη (ζ.ζ. Α' Ἰσ. 5:19). Ἡ Ἱζηνξία ἔρεη
ἤδε ἀπνδείμεη ὅηη ὀξζῶο ἔπξαμαλ. ΢πλεπῶο, εἶ-
λαη ἐμαηξεηηθῶο ζεκαληηθφλ ὅηη ἟κεῖο πνχ εἴκεζα
ἐιεχζεξνη λά πξάμσκελ ηφ αὐηφ πξέπεη λά παξακείλσκελ
εἰο ηήλ παξάδνζηλ πνχ ἐθιεξνλνκήζακελ ἀπφ ηνχο
Ἁγίνπο Παηέξαο, ρσξίο λά θξίλσκελ ἐθείλνπο πνχ
ἀθνπζίσο εὑξίζθνληαη ὑπφ ηφλ δπγφλ ηνῦ "λένπ"
἟κεξνινγίνπ. Δἰο ηήλ Ἀκεξηθήλ, εἰδηθψηεξνλ, ὅπνπ δέλ
ὑπάξρεη πνιηηηθή πίεζηο λ’ ἀιιάμῃ ηφ Ἡκεξνιφγηνλ, ἟
δηαηήξεζηο ηνῦ παξαδνζηαθνῦ ἐθθιεζηαζηηθνῦ
Ἡκεξνινγίνπ θαζίζηαηαη ηαρέσο ἕλ ἀπφ ηά δηαθξηηηθά
ζηνηρεῖα πνχ δηαρσξίδνπλ ηφλ γλήζηνλ ἀπφ ηφλ κή
γλήζηνλ ὆ξζφδνμνλ.
Σνχησλ νὕησο ἐρφλησλ, εἰο ηφ ὄλνκα ηνῦ Ἁγίνπ
Γεξκαλνῦ ηῆο Ἀιάζθαο, πξνζηάηνπ ηῶλ γλεζίσλ
὆ξζνδφμσλ Υξηζηηαλῶλ αὐηῆο ηῆο ρψξαο, παξνπ-
ζηάδνκελ δηά πξψηελ θνξάλ εἰο ηφλ ἀγγιφθσλνλ
὆ξζφδνμνλ ιαφλ, ηφ πιῆξεο Ἡκεξνιφγηνλ ηῆο ἖θ-
θιεζίαο δηά ηφ ἔηνο 1972. Ἕθαζηνο κήλ θνζκεῖηαη ἀπφ
κίαλ κνλήλ ἤ ἄιιελ ἱζηνξηθήλ ηνπνζεζίαλ ηῆο Ἀκεξηθῆο.
Γηφηη ὁ ιαφο αὐηφο εἶλαη ἐθεῖλνο πνχ, ἀθφκε θαί
ζήκεξνλ, θξαηεῖ δσληαλφλ ηφ ἰδαληθφλ ηνῦ πλεπκαηηθνῦ
ἀγῶλνο πνχ ἔθεξελ εἰο ηήλ Ἀκεξηθήλ ὁ Ἅγηνο Γεξκαλφο
ηῆο Ἀιάζθαο θαί πνχ ἀπνηειεῖ ηήλ βάζηλ θαί δίδεη λφεκα

161
εἰο ηφ ὅινλ ὆ξζφδνμνλ Ἡκεξνιφγηνλ. Δἴζε αὐηφ ηφ
Ἡκεξνιφγηνλ λά ρξεζηκεχζῃ δηά ηήλ δηδαζθαιίαλ, ηφλ
θσηηζκφλ θαί ηήλ ἔκπλεπζηλ ηνῦ «κηθξνῦ πνηκλίνπ» ηνῦ
Κπξίνπ θαί ΢σηῆξνο ἟κῶλ Ἰεζνῦ Υξηζηνῦ, εἰο ηφλ
὇πνῖνλ ἁξκφδεη πᾶζα δφμα λῦλ θαί ἀεί θαί εἰο ηνχο
αἰῶλαο ηῶλ αἰψλσλ. Ἀκήλ.

162
3. Ο Άγηνο Νηθόδεκνο θαη ν Ηεξόο Υξπζόζηνκνο απαληνύλ
ζηνλ π. Δπζύκην Σξηθακελά γηα ην Ζκεξνινγηαθό Εήηεκα

"Οὐαὶ νἱ ιέγνληεο ηὸ πνλεξὸλ θαιὸλ

θαὶ ηὸ θαιὸλ πνλεξόλ" (ἧζ. ε΄, 20).

Ο "απνηεηρηζκέλνο" π. Δπζχκηνο Σξηθακελάο, γηα λα

δηθαηνινγήζεη ηελ εκκνλή ηνπ ζηελ Καηλνηνκία ηνπ
Νένπ Ζκεξνινγίνπ, επηκέλεη δπζηπρψο επί έηε λα
δηαζηξεβιψλεη ηνλ Άγην Νηθφδεκν θαη ηνλ Ηεξφ Υξπ-
ζφζηνκν ηζρπξηδφκελνο, ζε δηάθνξα θείκελά ηνπ, πσο ην
λα ρξεζηκνπνηεί θαλείο ην εκεξνιφγην ησλ Οξζνδφμσλ ή
ησλ Λαηίλσλ δελ είλαη ιάζνο, αιιά ην λα θηινληθεί γηα
ην ζέκα απηφ είλαη αζπγρψξεην116. Πξνο επίξξσζε ηεο
116
α. "὇ ἅγ. Ἰσάλλεο ὁ Υξπζφζηνκνο εἶλαη ἐθεῖλνο ὁ ὁπνῖνο κᾶο δηδάζθεη λά κήλ
πξνζέρσκε ζηά ἟κεξνιφγηα θαί ζηίο παξαηεξήζεηο ηῶλ ρξφλσλ" (π. Δπζπκίνπ
Σξηθακελά, Ζ δηαρξνληθή ζπκθσλία ησλ Αγίσλ Παηέξσλ..., Σξίθαια, 2012, ζει.
239).
β. "὇ ἅγηνο Νηθόδεκνο ἑξκελεύνληαο ηόλ ἅγην Ἰσάλλε ηόλ Υξπζόζηνκν, κᾶο
παξνπζηάδεη θάηη θαηαπιεθηηθό θαί ἀπνθαιππηηθό δη’ὅιε αὐηήλ ηήλ ὑπόζεζη,
ηό ὁπνῖν ἐζύ ηό θαηέρσζεο εἰο ηήλ ἀθάλεηα δηά κέζνπ η῵λ ἀπνζησπε-
ηηθ῵λ. Παξνπζηάδεη δειαδή ὡο παξάδεηγκα πξόο θαηαλόεζη η῵λ ιόγσλ ηνῦ
163
απφςεψο ηνπ απηήο ρξεζηκνπνηεί έλα απφζπαζκα απφ
ηελ ππνζεκείσζε ηνπ Αγίνπ Νηθνδήκνπ ζηνλ Ε΄ Απφ-
ζηνιηθφ Καλφλα. Αλ θαη ήδε έρεη απαληήζεη γηα ην ζέκα
θαη ην ηζηνιφγην "ΔΝ ΣΟΤΣΧ ΝΗΚΑ", παξαζέησ νιφ-
θιεξν ην θείκελν ηνπ Αγίνπ Νηθνδήκνπ ζπλνδεπφκελν
απφ ζρεηηθά ζρφιηα, ψζηε λα απνδεηρζεί πεξίηξαλα ην
κέγεζνο ηεο δηαζηξνθήο θαη ε πξαγκαηηθή δηδαζθαιία
ησλ Αγίσλ γηα ην εκεξνινγηαθφ δήηεκα. Απηά δελ ηα
γξάθσ βεβαίσο γηα ηνλ π. Δ. Σ., ν νπνίνο ζε θακία πεξί-
πησζε δελ πξφθεηηαη λα παξαδερηεί πσο έζθαιιε (φπσο
έρεη ήδε θαλεί θαη ζε άιιεο πεξηπηψζεηο - θαη ήηαλ ε αη-
ηία πνπ δηέθνςα θάζε δηάινγν καδί ηνπ), αιιά γηα ηνπο
θαινπξναηξέηνπο θαη θηιαιήζεηο αλαγλψζηεο, πνπ ηπρφλ
έρνπλ πξνβιεκαηηζηεί απφ ηελ εζθαικέλε απηήλ εξκελεία.

Υξπζνζηόκνπ ηό Παζράιην η῵λ ὆ξζνδόμσλ θαί η῵λ Λαηίλσλ. Καί ἀλαθέξεη

ὅηη ηό λά ἑνξηάζε θαλείο ηό Πάζρα κέ ηό Παζράιην η῵λ ὆ξζνδόμσλ ἢ κέ ηό
Παζράιην η῵λ Λαηίλσλ, αὐηό δέλ εἶλαη ἔγθιεκα" (π.Δ.Σ. πξνο π. Ησζήθ -
http://agonasax.blogspot.gr/2012/11/blog-post_28.html ).
γ. "Οἱ Ἅγηνη ζεσξνῦλ ἔγθιεκα ἀζπγρώξεην θαί θνιάζηκν ὄρη ηό ἄλ ἑνξηάζεο
ζύκθσλα κέ ηό ἔλα ἢ ηό ἄιιν ἟κεξνιόγην, ἀιιά ηό λά ἀπνζρηζζῆο, λά
θηινληθῆο, λά δεκηνπξγῆο δηρνζηαζίεο θαί δηαηξέζεηο θιπ. ράξηλ αὐη῵λ η῵λ
πξαγκάησλ" (π.Δ.Σ. πξνο ην ηζηνιφγην ΔΝ ΣΟΤΣΧ ΝΗΚΑ -
https://apotixisi.blogspot.gr/2013/10/blog-post_25.html ).
δ. "΢ηό ηέινο δέ η῵λ ἀπαληήζεώλ κνπ ζᾶο ἔζεζα θαί ἐγώ, ὅπσο ἤην θπζηθό,
κία κόλε ἐξώηεζη. Αὐηή ἀθνξνῦζε ηήλ ἑξκελεία, ηήλ ὁπνία ἔθαλε ὁ Ἅγ.
Νηθόδεκνο ὁ Ἁγηνξείηεο, εἰο ηήλ ὑπνζεκείσζη ηνῦ Ε΄ Ἀπνζηνιηθνῦ Καλόλνο,
η῵λ ιόγσλ ηνῦ Ἁγ. Ἰσάλλνπ ηνῦ Υξπζνζηόκνπ. Μάιηζηα ὁ Ἅγ. Νηθόδεκνο
ἀλέθεξε θαί παξάδεηγκα ζπγθινληζηηθό θαί ζύγρξνλν πξνθεηκέλνπ λά
θαηαλνήζσκε ηά ιόγηα ηνῦ Υξπζνξξήκνλνο Ἁγίνπ. Αὐηό ἀθνξνῦζε ηό Πάζρα
η῵λ Παπηθ῵λ (Λαηίλσλ). Καί εἶπε ὅηη δέλ ἀπνηειεῖ ζθάικα (ζύκθσλα κέ ηόλ
Υξπζόζηνκν Ἅγην) ηό λά ἑνξηάζε θάπνηνο ηό Πάζρα κέ ηό ἟κεξνιόγην η῵λ
Λαηίλσλ ἢ κέ ηό ἟κεξνιόγην η῵λ ὆ξζνδόμσλ, ἀιιά εἶλαη ἀζπγρώξεην
ζθάικα θαί ἄμηνλ θνιάζεσο ηό λά θηινληθῆ θάπνηνο δη’ αὐηό ηό πξᾶγκα θαί
λά ἀπνηεηρίδεηαη ἐμ αἰηίαο ηνπ" (Γηαζαθήζεηο π.Δ.Σ. πξνο Ν. Μάλλε -
https://paterikiparadosi.blogspot.gr/2016/11/blog-post_392.html ).

164
 ΣΟ ΢ΥΔΣΗΚΟ ΚΔΗΜΔΝΟ ΣΟΤ ΑΓΗΟΤ ΝΗΚΟΓΖΜΟΤ:
ΤΠΟ΢ΖΜΔΗΧ΢Η΢ ΔΗ΢ ΣΟΝ Ε΄ ΑΠΟ΢ΣΟΛΗΚΟΝ ΚΑΝΟΝΑ
(Με ππνγξακκηζκέλα ηα ρξπζνζηνκηθά απνζπάζκαηα)

"Πεξὶ ηῆο εὑξέζεσο ηνῦ Πάζρα Καλόληνλ ἐμαίξεηνλ, θαὶ

ὁπνῦ δὲλ ἐδύλεην λὰ γέλῃ θαιιίηεξνλ, ιέγεη Μαηζαῖνο ὁ
Βιάζηαξηο, ζπλεθξόηεζε θαὶ ἐμέζεην ἟ ἁγία θαὶ νἰθνπ-
κεληθὴ Α΄. ζύλνδνο, θαηὰ ηὸλ α΄. θαλόλα ηῆο ἐλ Ἀληηνρείᾳ
ζπλόδνπ. Σὸ ὁπνῖνλ εἰο κὲλ ηνὺο θαλόλαο ηῆο α΄. ζπλόδνπ
δὲλ εὑξίζθεηαη· εὑξίζθεηαη δὲ, ὡο ιέγεη ὁ Βαιζακὼλ, εἰο
ηὰ ἐθείλεο πξαθηηθά. ΢ώδεηαη δὲ ἢδε θαὶ παξὰ Μαηζαίῳ
ηῶ Βιαζηάξεη, θαὶ ἐλ ηνῖο ἁγίνηο Δὐαγγειίνηο ηεηπ-
πσκέλνλ, θαὶ εἰο ἄιια βηβιία πνιιά. Σὴλ ἀθξηβῆ ινηπὸλ
ηνῦ παζραιίνπ ηνύηνπ γλ῵ζηλ ἟κεῖο ἀθίλνληεο λὰ ηὴλ
καλζάλνπζη θαζ’ αὑηὸ θαὶ μερσξηζηὰ νἱ ἐδηθνί καο
παζραιηνιόγνη, ηόζνλ κόλνλ ιέγνκελ εἰο ηὴλ παξνῦζαλ
ὑπνζεκείσζηλ, ὅηη ηέζζαξά ηηλα ἀλαγθαῖα δεηνῦληαη δηὰ
ηὸ ἐδηθόλ καο Πάζρα. Πξ῵ηνλ ὅηη ηὸ Πάζρα πξέπεη λὰ
γίλεηαη πάληνηε ὕζηεξα ἀπὸ ηὴλ ἰζεκεξίαλ ηῆο ἀλνίμεσο.
Γεύηεξνλ, ὅηη δὲλ πξέπεη λὰ γίλεηαη εἰο ηὴλ αὐηὴλ ἟κέξαλ
κὲ ηὸ λνκηθὸλ θάζθα η῵λ Ἰνπδαίσλ (ηὰ ὁπνῖα ηαῦηα θαὶ
ηὰ δύσ δηνξίδνληαη ἀπὸ ηὸλ παξόληα δ΄. ἀπνζηνι.).
Σξίηνλ, ὅηη λὰ κὴ γίλεηαη ἁπι῵ο θαὶ ἀνξίζησο ὕζηεξα ἀπὸ
ηὴλ ἰζεκεξίαλ, ἀιι’ ὕζηεξα ἀπὸ ηὴλ πξώηελ παλζέιελνλ
ηνῦ Μαξηίνπ, ὁπνῦ ηύρῃ κεηὰ ηὴλ ἰζεκεξίαλ, θαὶ ηέηαξηνλ,
ὅηη λὰ γίλεηαη ηὴλ πξώηελ Κπξηαθὴλ ὁπνῦ ηύρῃ ὕζηεξα
ἀπὸ ηὴλ παλζέιελνλ (ηαῦηα δὲ ηὰ δύσ ἐθ παξαδόζεσο
ἔρνκελ, θαὶ ὄρη ἀπὸ θαλόλα). Ὅζελ δηὰ λὰ θπιάηησληαη
θαὶ νἱ ηέζζαξεο αὐηνὶ δηνξηζκνὶ ἐμίζνπ εἰο ὅιελ ηὴλ
νἰθνπκέλελ, θαὶ λὰ ἑνξηάδσζηλ νἱ Υξηζηηαλνὶ ηὸλ αὐηὸλ
ρξόλνλ θαὶ ηὴλ αὐηὴλ ἟κέξαλ ηὸ ἅγηνλ Πάζρα, θαὶ λὰ κὴ
ρξεηάδσληαη θάζε ρξόλνλ ἀζηξνλόκσλ θαὶ ζπλόδσλ,
ζπλήξκνζαλ νἱ ζεόζνθνη Παηέξεο ηὸ πεξὶ ηνῦ Πάζρα
θαλόληνλ. ΢εκείσζαη δὲ, ὅηη δηὰ ηὴλ ἀλσκαιίαλ ηῆο
165
θηλήζεσο ηῆο ζειήλεο δὲλ θπιάηηεηαη πάληνηε ὁ ηέηαξηνο
δηνξηζκὸο, ἀιιὰ θᾄπνηε παξαβαίλεηαη. ἖πεηδὴ, θαηὰ ηὸλ
αὐηὸλ Βιάζηαξηλ, κεηὰ ηξηαθόζηα ἔηε, δύσ ἟κέξαο κεηὰ
ηὴλ πξώηελ παλζέιελνλ, ζπκβαίλεη λὰ γίλεηαη ηὸ λνκηθὸλ
θάζθα, ἐλ ἟κέξᾳ Κπξηαθῇ. Αὗηαη δὲ αἱ δύσ ἟κέξαη, ὁπνῦ
πεξηζζεύνπζηλ ἀπὸ ηὴλ ἀλσκαιίαλ ηαύηελ, πξνζηηζέκελαη
ὑπεξβαίλνπζη θᾄπνηε ηὴλ πξώηελ Κπξηαθὴλ ὁπνῦ ηύρῃ
ὕζηεξα ἀπὸ ηὴλ παλζέιελνλ ηνῦ Μαξηίνπ, θαηὰ ηὴλ
ὁπνίαλ Κπξηαθὴλ ηόηε ἑνξηάδνκελ ηὰ Βαΐα, θαὶ θαηὰ ηὴλ
ἐξρνκέλελ πνηνῦκελ Πάζρα. Ἀπὸ ηὴλ παξάβαζηλ δὲ ηαύηελ
ηὴλ ὀιίγελ θ὾κκία παξαηξνπὴ ηῆο εὐζεβείαο, νὔηε ἄηνπόλ
ηη, ἠ θίλδπλνο ςπρηθὸο δὲλ ἀθνινπζεῖ. Γηὰ ηνῦην θαὶ ὁ
ζεῖνο Υξπζόζηνκνο (ιόγῳ ηῶ εἰο ηνὺο ηὰ πξ῵ηα Πάζρα
λεζηεύνληαο) ιέγεη· ρξόλσλ ἀθξίβεηαλ θαὶ ἟κεξ῵λ
παξαηήξεζηλ δὲλ ἞μεύξεη ἟ ηνῦ Υξηζηνῦ ἖θθιεζία. ἖πεηδὴ
ὅζαηο θνξαῖο ηξώγεη ηὸλ δσνπνηὸλ ἄξηνλ ηνῦηνλ, θαὶ ηὸ
πνηήξηνλ ηνῦην πίλεη, θαηαγγέιεη ηὸλ ζάλαηνλ ηνῦ Κπξίνπ,
θαὶ Πάζρα ἐπηηειεῖ· ἀιι’ ἐπεηδὴ εἰο ηὴλ πξώηελ ζύλνδνλ
ἐζπλάρζεζαλ νἱ Παηέξεο θαὶ ἐδηώξηζαλ πόηε λὰ γίλεηαη ηὸ
Πάζρα, ηηκ῵ζα ἟ ἖θθιεζία παληαρνῦ ηὴλ ζπκθσλίαλ θαὶ
ἕλσζηλ, ἐδέρζε ηὸλ δηνξηζκὸλ ὁπνῦ ἐθεῖλνη ἔθακαλ.
Λνηπὸλ ἔπξεπε, θαηὰ ηὸλ Υξπζόζηνκνλ, λὰ πξνηηκήζνπλ
θαὶ νἱ Λαηῖλνη ηὴλ ζπκθσλίαλ θαὶ ἕλσζηλ ηῆο ἖θθιεζίαο
πεξηζζόηεξνλ ἀπὸ ηὴλ παξαηήξεζηλ η῵λ ρξόλσλ (ηῆο
ἰζεκεξίαο δει. ὁπνῦ ἐθαηέβε ηώξα εἰο ηὰο 11 Μαξηίνπ,
νὖζα ἐπὶ ηῆο πξώηεο ζπλόδνπ εἰο ηὰο θα΄ Μαξηίνπ) θαὶ λὰ
ἑνξηάδνπλ ηὸ Πάζρα κὲ ἟κᾶο ηνὺο Γξαηθνὺο, θαὶ ὄρη λὰ
ἀηηκάδνπλ ηνὺο θαὶ πλεπκαηνθόξνπο ηξηαθνζίνπο ἐθείλνπο
ζενθόξνπο Παηέξαο, ὁπνῦ ἐλνκνζέηεζαλ ηνῦην θαηὰ
ζεῖνλ θσηηζκὸλ, λνκίδνληεο ηνύηνπο ὡο ἀλνήηνπο, θαὶ
ὑβξίδνληεο εἰο ηὴλ θνηλὴλ κεηέξα πάλησλ ἟κ῵λ
἖θθιεζίαλ, δηόηη (ιέγεη ἀθνινύζσο ὁ ρξπζνῦο ῥήησξ), ἂλ
θαὶ ἟ ἖θθιεζία ἔζθαιε, βέβαηα δὲλ ἢζειε θαηνξζσζῇ

166
ηόζνλ κεγάινλ θαιὸλ ἀπὸ ηὴλ ἀθξηβῆ ηαύηελ θύιαμηλ ηνῦ
θαηξνῦ, ὅζνλ κεγάινλ θαθὸλ ἢζειε πξνμελεζῇ ἀπὸ ηὴλ
δηαίξεζηλ αὐηὴλ θαὶ ηὸ ζρίζκα, ηὸ ἀπὸ ηῆο θαζνιηθῆο
἖θθιεζίαο, ἐπεηδὴ ιέγεη· «δὲλ θξνληίδεη ὁ Θεὸο θαὶ ἟
἖θθιεζία δηὰ ηνηαύηελ παξαηήξεζηλ η῵λ ρξόλσλ θαὶ
἟κεξ῵λ πάξεμ δηὰ κνλαρὴλ ηὴλ ὁκόλνηαλ θαὶ εἰξήλελ».
Καὶ βιέπε, ἀγαπεηὲ, π῵ο ὁ ζεῖνο Υξπζόζηνκνο ὀλνκάδεη
ζρηζκαηηθνὺο ηνὺο Λαηίλνπο δηὰ ηὶ ἐθαηλνηόκεζαλ ηὸ
παζράιηόλ ηνπο θαὶ Καιαληάξηνλ, ὄρη δηὰ ηὶ δὲλ εἶλαη
ηνῦην, ὅζνλ θαηὰ ηὴλ ἰζεκεξίαλ, ὀξζόλ· δηόηη θαὶ ἟κεῖο
βιέπνκελ π῵ο ἟ ἰζεκεξία ἀιεζ῵ο ἔκεηλελ ὀπίζσ ἟κέξαο
ηα΄, ἀιιὰ δηὰ ηὶ ἐρσξίζζεζαλ θαηὰ ηνῦην ἀπὸ ἟κᾶο, ηὸ
ὁπνῖνλ εἶλαη ἔγθιεκα ἀζπγρώξεηνλ, θαηὰ ηὸλ αὐηὸλ ἅγηνλ.
Λέγεη γὰξ ἐλ ηῶ αὐηῶ ιόγῳ, ὅηη ηὸ λὰ λεζηεύζῃ ηηλὰο θαὶ
ηὸ λὰ θάκῃ Πάζρα εἰο ηνῦηνλ ηὸλ θαηξὸλ ἠ εἰο ἐθεῖλνλ,
κεηὰ ηὴλ εἰθνζηὴλ πξώηελ ηνῦ Μαξηίνπ, ζεηένλ, ὡο
θάκλνκελ ἟κεῖο νἱ Γξαηθνὶ, ἠ κεηὰ ηὴλ ἑλδεθάηελ
Μαξηίνπ, ὡο θάκλνπζηλ νἱ Λαηῖλνη. Σνῦην δὲλ εἶλαη
ἔγθιεκα, «Σὸ δὲ λὰ ζρίζῃ ηηλὰο ηὴλ ἖θθιεζίαλ θαὶ λὰ
ἀληηζηέθεηαη θηινλείθσο, θαὶ λὰ θάκλῃ δηρνζηαζίαο θαὶ
δηαηξέζεηο, θαὶ λὰ ρσξίδῃ ηὸλ ἑαπηόλ ηνπ πάληνηε ἀπὸ ηὴλ
θνηλὴλ ζύλνδνλ ηῆο ἖θθιεζίαο, ηνῦην εἶλαη ἁκάξηεκα
ἀζπγρώξεηνλ, θαὶ θαηεγνξίαο ἄμηνλ, θαὶ πνιιὴλ ἔρεη ηὴλ
θόιαζηλ θαὶ ηηκσξίαλ». Ἄο ἞μεύξνπλ γάξ, ὅηη θαὶ αἱ
νἰθνπκεληθαὶ ζύλνδνη, ὁπνῦ κεηὰ ηὴλ πξώηελ ἔγηλαλ, θαὶ
νἱ ινηπνὶ Παηέξεο, ἔβιεπνλ λαὶ θαὶ αὐηνὶ, ὡο ζνθνὶ ὁπνῦ
ἤζαλ, π῵ο ἐθαηέβε πνιὺ ἟ ἰζεκεξία· ἀιι’ ὅκσο δὲλ
἞ζέιεζαλ λὰ ηὴλ κεηαζέζνπλ ἀπὸ ηὴλ θα΄ Μαξηίνπ, ὁπνῦ
ηὴλ εὗξελ ἟ α΄ ζύλνδνο, πξνηηκ῵ληεο πεξηζζόηεξνλ ηὴλ
ζπκθσλίαλ ηῆο ἖θθιεζίαο θαὶ ἕλσζηλ ἀπὸ ηὴλ ἀθξίβεηαλ
ηῆο ἰζεκεξίαο, ἣηηο δὲλ πξνμελεῖ νὔηε εἰο ηὴλ εὕξεζηλ, ηνῦ
ἐδηθνῦ καο Πάζρα θ὾κκίαλ ζύγρπζηλ, νὔηε βιάβελ εἰο ηὴλ
εὐζέβεηαλ, κάιηζηα δὲ θαὶ πξνμελεῖ ἟ ἀθξίβεηα αὕηε εἰο

167
ηνὺο Λαηίλνπο δύσ κεγάιαο ἀηνπίαο, ηὸ λὰ ἑνξηάδνπλ δει.
ηὸ Πάζρα ἠ κεηὰ Ἰνπδαίσλ, ὅπεξ ἐλαληίνλ ἐζηὶλ εἰο ηὸλ
παξόληα ἀπνζηνιηθὸλ θαλόλα, ἠ πξὸ η῵λ Ἰνπδαίσλ. Ὅηη
δὲ πεξηζζόηεξνλ εὐαξεζηεῖηαη ὁ Θεὸο εἰο ηὴλ ηάμηλ ηνῦ
παζραιίνπ, θαὶ ἁπι῵ο εἰπεῖλ, ηνῦ θαιαληαξίνπ ηνῦ ἐδηθνῦ
καο, παξὰ εἰο ηὴλ ἀθξίβεηαλ ηνῦ παζραιίνπ θαὶ θαια-
ληαξίνπ η῵λ Λαηίλσλ, θαλεξὸλ εἶλαη ἀπὸ ηὰ ζαύκαηα
ὁπνῦ ἔδεημε θαὶ δεηθλύεη ἕσο ηώξα δη΄ αὐηό. Γηόηη, θαηὰ ηὰ
κέξε ηῆο ἐλ Αἰγύπηῳ ἧιηνππόιεσο, ὁπνῦ εἶλαη αἱ δύσ
κεγάιαη Ππξακίδεο, ἐλεξγεῖ ὁ Θεὸο θάζε ρξόλνλ ηνηνῦηνλ
παξάδνμνλ, δει. θαηὰ ηὸ ἑζπέξαο ηῆο κεγάιεο Πέκπηεο
ηῆο ἐδηθῆο καο (ὄρη η῵λ Λαηίλσλ), μεξλᾷ ἟ γῇ ιείςαλα θαὶ
θόθθαια παιαηὰ ἀλζξώπηλα, ἀπὸ ηὰ ὁπνῖα γεκίδεη ἓλαο
εὐξύρσξνο θάκπνο, ἅηηλα ζηέθνληαη ἕσο ηὴλ Πέκπηελ ηῆο
Ἀλαιήςεσο, θαὶ ηόηε θξύπηνληαη θαὶ παληει῵ο δὲλ
θαίλνληαη, ἕσο νὗ λὰ ἔιζῃ πάιηλ ἟ κεγάιε Πέκπηε. Σνῦην
δὲλ εἶλαη θ὾λέλαο κῦζνο, ἀιιὰ ἀιεζηλὸλ θαὶ βέβαηνλ,
καξηπξεκέλνλ ἀπὸ παιαηνὺο θαὶ λένπο ἱζηνξηθνὺο,
κάιηζηα δὲ ἀπὸ ηὸλ Γεώξγηνλ Κνξέζζηνλ ηὸλ Υῖνλ θαὶ ἀπὸ
ηὸλ ἀνίδηκνλ παηξηάξρελ η῵λ Ἱεξνζνιύκσλ Νεθηάξηνλ, ὅο
ηηο εἰο ηὸ ἀξαβηθὸλ ρξνλνγξάθνλ, ὁπνῦ ζπλέγξαςε, ηὸ
δηεγεῖηαη ἐλ ζειίδ. 266 θαὶ κὲ ηνὺο ὀθζαικνύο ηνπ
θαίλεηαη, ἐμ ὧλ ιέγεη παξαθάησ, ὅηη ηὸ εἶδε (πξνκελύνπζη
δὲ ηὰ ἀλζξώπηλα θόθθαια ηαῦηα ηὴλ κέιινπζαλ ἀλά-
ζηαζηλ η῵λ λεθξ῵λ, θαζὼο ηὰ εἶδε θαὶ ὁ πξνθήηεο
Ἰεδεθηήι)· γξάθεη δὲ θαὶ ὁ ῥεζεὶο Κνξέζζηνο, ὅηη ὁ
Παζραζῖλνο ἔγξαθε πξὸο Λένληα (ὡο δείθλπηαη ἐλ ηῇ μγ΄.
ἐπηζηνιῇ Λένληνο), ὅηη ἑνξηαδόλησλ πνηὲ ηὸ Πάζρα, η῵λ
κὲλ ἀλαηνιηθ῵λ ηῇ θβ΄. Ἀπξηιίνπ, η῵λ δὲ δπηηθ῵λ, ηῇ θε΄.
Μαξηίνπ, κία βξύζηο μεξὰ νὖζα πξόηεξνλ ἐγέκηζελ ἀπὸ
λεξὸλ ηῇ θβ΄. Ἀπξηιίνπ, εἰο ηὸ Πάζρα ηὸ ἐδηθόλ καο
δειαδὴ, θαὶ ὄρη η῵λ Λαηίλσλ. Ὅξα ηὸλ Γνζίζενλ, βηβι.
ηβ΄. πεξὶ η῵λ ἐλ Ἱεξνζνιύκνηο παηξηαξρεπζάλησλ ζειίδ.

168
1192, δηεγνύκελνλ ὅηη εἰο ηὸ Βειηγξάδηνλ, εὑξηζθνκέλνπ
πνηὲ ηνῦ Ἱεξνζνιύκσλ Πατζίνπ, ἞θνινύζεζελ ἕλα ζαῦκα,
βεβαησηηθὸλ κὲλ ηνῦ ἟κεηέξνπ θαιαλδαξίνπ, ἀλαηξεηηθὸλ
δὲ ηνῦ η῵λ Λαηίλσλ· ἢηνη ἟ δύκε ἟ ὑπὸ Λαηηλίδνο κὲλ
δπκσζεῖζα θαηὰ ηὴλ ἟κέξαλ ηνῦ πξνθήηνπ ἦιηνῦ,
κεηαβιεζεῖζα δὲ εἰο πέηξαλ θίζζεξα"117.

ΠΑΡΑΣΖΡΖ΢ΔΗ΢ ΚΑΗ ΢ΥΟΛΗΑ

α. ΢ην παξαπάλσ θείκελν, αλ απνκνλσζνχλ ηα ηνπ

Ιεξνχ Χξπζνζηφκνπ, θαίλεηαη πσο φλησο ν Ηεξφο Παηήξ
ηζρπξίδεηαη πσο δελ έρεη ζεκαζία ε παξαηήξεζε ησλ
ρξφλσλ θαη ησλ εκεξψλ. Σί ελλνεί φκσο εδψ ν Άγηνο;
Μαο πξνηξέπεη άξαγε λα ενξηάδνπκε φπνηα ενξηή ζέ-
ινπκε, φπνηε ζέινπκε, δηδάζθεη δειαδή ηελ αηαμία θαη
ηελ αζπδνζία ελ ηε Δθθιεζία; Ή κήπσο ηάραηεο ελλνεί
απηφ πνπ ηζρπξίδεηαη ν π. Δ.Σ., φηη είλαη αδηάθνξν φπνην
εκεξνιφγην θαη αλ ρξεζηκνπνηεί θαλείο; Θα ην δνχκε
επζχο ακέζσο.
β. Πξψηα φκσο πξέπεη λα θνηηάμνπκε ζην θείκελν γηα λα
δνχκε κε πνηα αθνξκή ν Άγηνο Νηθφδεκνο παξαζέηεη ηα
απνζπάζκαηα απηά ηνπ Υξπζνξξήκνλνο. Απηφ ην
βιέπνπκε κφιηο ιίγν πην πξηλ απφ ηελ παξάζεζε ηνπ
πξψηνπ ρξπζνζηνκηθνχ απνζπάζκαηνο, φηαλ ν Άγηνο
Νηθφδεκνο αλαθέξεηαη ζηνλ ηέηαξην δηνξηζκφ (φξν) ηνπ
Πάζρα, ν νπνίνο ζπκβαίλεη κεξηθέο θνξέο λα παξαβαί-
λεηαη. Γηα λα κε ζθαλδαιηζηνχλ ινηπφλ κεξηθνί πηζηνί ν
Άγηνο Νηθφδεκνο γξάθεη φηη "ἀπὸ ηὴλ παξάβαζηλ δὲ
ηαύηελ ηὴλ ὀιίγελ θ὾κκία παξαηξνπὴ ηῆο εὐζεβείαο, νὔηε
ἄηνπόλ ηη, ἠ θίλδπλνο ςπρηθὸο δὲλ ἀθνινπζεῖ" θαη πξνο
επίξξσζε ηεο γλψκεο ηνπ παξαζέηεη θαη ηα ζρεηηθά
απνζπάζκαηα ηνπ Ηεξνχ Υξπζνζηφκνπ.

117
Νικοδιμου του Αγιορείτου (Αγίου), Ρθδάλιον, δϋ ζκδ., Ακινα, 1886, ςελ. 21-22.

169
γ. Αο πνχκε ηψξα δπν ιφγηα γηα ηα απνζπάζκαηα ηνπ
Αγίνπ Υξπζνζηφκνπ. Απηά πξνέξρνληαη απφ ιφγν ηνπ
κε ηίηιν "Δἰο ηνὺο ηὰ πξ῵ηα Πάζρα λεζηεύνληαο"118, ν
νπνίνο αλαθέξεηαη ζηνπο ιεγφκελνπο Πξσηνπαζρίηεο, νη
νπνίνη αθφκε θαη κεηά ηελ Α΄ Οηθνπκεληθή ΢χλνδν
επέκελαλ λα ενξηάδνπλ ην Πάζρα φρη φπσο ην φξηζε
Απηή λα ενξηάδεηαη, αιιά εφξηαδαλ "ηὰ "πξ῵ηα Πάζρα",
ἤηνη ηὰ ἀξραῖα ηὰ θαηὰ ηνὺο εζθαικέλνπο ἀξραίνπο
ὑπνινγηζκνὺο θαζνξηδόκελα, ρσξὶο λὰ ιακβάλεηαη ὑπ'
ὄςηλ ἟ ἐαξηλὴ ηζεκεξία"119.
΢ηνλ ζπνπδαίν απηφλ ιφγν ηνπ ν Άγηνο ιέεη πσο ην
έγθιεκα ησλ Πξσηνπαζρηηψλ δελ είλαη απιά ην φηη
ενξηάδνπλ ην Πάζρα πξν ηεο εαξηλήο ηζεκεξίαο (ην
νπνίν άιισζηε ζπλέβαηλε ζε κεξηθέο Σνπηθέο Δθθιεζίεο
πξνηνχ ε Α΄ Οηθνπκεληθή ΢χλνδνο λα θαζνξίζεη ηελ
εκεξνκελία ηνπ Πάζρα), αιιά ην φηη πιένλ ζπλερίδνπλ
λα αληηζηέθνληαη θηινλείθσο θαη λα ρσξίδνληαη απφ ηελ
Δθθιεζία γηα ην ζέκα απηφ120. Γη' απηφ θαη γξάθεη πσο
εκείο "πξνεηηκήζακελ ηὴλ ζπκθσλία, ηῆο η῵λ ρξόλσλ
παξαηεξήζεσλ"121 θαη ειέγρεη κε αγαλάθηεζε ηνπο
Πξσηνπαζρίηεο ιέγνληαο ηα εμήο θνβεξά: "Καὶ ηί ιέγσ
118
Ριο αναλυτικά, τα αποςπάςματα αυτά προζρχονται από το ζργο του Αγίου Χρυςοςτόμου "Κατὰ
Ἰουδαίων" και ςυγκεκριμζνα από τον τρίτο λόγο του με τίτλο "Εἰσ τοὺσ τὰ πρῶτα Ράςχα
νθςτεφοντασ" (P. G. 48, 861-872).
119
Αριςτοτζλουσ Δελιμπαςθ, Ράςχα Κυρίου, Ακιναι, 1985, ςελ. 539.
120
Ζτςι δια του Ιεροφ Χρυςοςτόμου ο Άγ. Νικόδθμοσ χτυπά τουσ Λατίνουσ οι οποίοι το 1582 με τθν
ειςαγωγι του Γρθγοριανοφ Θμερολογίου και τθν εξ αυτισ μετάκεςθ του Ραςχαλίου παράκουςαν τθν
Εκκλθςία, θ οποία διά τθσ Αϋ Συνόδου κακόριςε τον εορταςμό του Ράςχα. Ο π. Ε. Τ. διαςτρζφει το
επιχείρθμα και προςπακεί να το εφαρμόςει ςτουσ Ραλαιοθμερολογίτεσ, ότι δθλαδι το 1924
παράκουςαν τθν Εκκλθςία που άλλαξε το θμερολόγιο! Δεν μασ είπε όμωσ, το 1924, θ Εκκλθςία, διά
ποίασ Οικουμενικισ Συνόδου αποφάςιςε ςφςςωμθ να μεταβάλει το θμερολόγιο, ϊςτε να είναι
υποχρεωμζνοι οι χαρακτθριςκζντεσ ωσ "Ραλαιοθμερολογίτεσ" να ακολουκιςουν τθν απόφαςθ
αυτιν;
121
(P. G. 48, 864). Και κατά τθν μετάφραςθ των κακθγθτϊν Μιχαιλ και Νικολάου Γαλανοφ
"προετιμιςαμεν νὰ ὑποταχκῶμεν εἰσ τὴν κοινὴν τῆσ Ἐκκλθςίασ ςυμφωνίαν, παρὰ νὰ ἀκολουκῶμεν
τὰ Ἰουδαϊκὰ ἔκιμα τὰ κανονίηοντα τὴν τζλεςιν τοὺ Πάςχα ἐκ τῆσ παρατθριςεωσ τῶν καιρῶν"
(Ιωάννου του Χρυςοςτόμου τα άπαντα, τόμ. αϋ, Ακιναι, 1899, ςελ. 1036-1037). Είναι δε φοβερό το
εξισ: Οι νεοθμερολογίτεσ, που με τθν παρατιρθςθ των καιρϊν και των θμερϊν διαπίςτωςαν ότι το
Ιουλιανό θμερολόγιο είναι ατελζσ και χριηει διορκϊςεωσ, να εγκαλοφν εμάσ ότι με τθν εμμονι μασ
ςε όςα αποφάςιςε θ Εκκλθςία διά τθσ Αϋ Οικουμενικισ Συνόδου, εμείσ είμαςτε αυτοί τελικά που...
παρατθροφμε θμζρεσ και καιροφσ!

170
πεξὶ ἐκαπηνῦ; ηξηαθόζηνη παηέξεο, ἠ θαὶ πιείνπο, εἰο ηὴλ
Βηζπλ῵λ ρώξαλ ζπλειζόληεο ηαῦηα ἐλνκνζέηεζαλ· θαὶ
πάληαο ἀηηκάδεηο ἐθείλνπο; Γπνῖλ γὰξ ζάηεξνλ, ἠ ἄλνηαλ
αὐη῵λ ὡο νὐθ ἀθξηβ῵ο εἰδόησλ θαηαγηλώζθεηο, ἠ δεηιίαλ,
ὡο εἰδόησλ κὲλ, ὑπνθξηλακέλσλ δὲ θαὶ πξνδόλησλ ηὴλ
ἀιήζεηαλ. Ὅηαλ γὰξ κὴ κέλῃο ἐθ' νἷο ἐλνκνζέηεζαλ
ἐθεῖλνη, ηαῦηα ἕπεηαη πάλησο"122. Καη παξαθάησ: "ζὺ δὲ
νὐ πξνηηκᾷο ηνῦ ρξόλνπ ηῆο ἖θθιεζίαο ηὴλ ζπκθσλίαλ,
ἀιι' ἵλα δόμῃο ἟κέξαο παξαηεξεῖλ, εἰο ηὴλ θνηλὴλ
ἁπάλησλ ἟κ῵λ ἐκπαξνηλεῖο κεηέξα, θαὶ ηὴλ ἁγίαλ
δηαηέκλεηο ζύλνδνλ;"123. Καη ηέινο: "Οὐδὲ γὰξ ἟
἖θθιεζία ρξόλσλ ἀθξίβεηαλ νἶδελ· ἀιι' ἐπεηδὴ παξὰ ηὴλ
ἀξρὴλ πᾶζηλ ἔδνμε ηνῖο παηξάζη δηῃξεκέλνηο ὁκνῦ
ζπλειζεῖλ, θαὶ ηαύηελ ὁξίζαη ηὴλ ἡκέξαλ, ηὴλ
ζπκθσλίαλ παληαρνῦ ηηκῶζα θαὶ ηὴλ ὁκόλνηα
ἀγαπῶζα, θαηεδέμαην ηὸ ἐπηηαρζέλ"124.
Όαλ ινηπφλ ν Ηεξφο Παηήξ ιέεη πσο ε παξαηήξεζε ησλ
ρξφλσλ δελ έρεη ζεκαζία, δελ ην ιέεη γεληθά θαη
αφξηζηα, αιιά απεπζπλφκελνο πξνο ηνπο Πξσηνπαζρί-
ηεο, νη νπνίνη αζέηεζαλ ηελ απφθαζε ηεο Α΄ Οηθνπκελη-
θήο ΢χλνδνπ, φπσο αθξηβψο αηψλεο αξγφηεξα ηελ
αζέηεζαλ θαη νη Λαηίλνη. Αλ ινηπφλ ν Υξπζνξξήκσλ
πξέζβεπε ην πεπιαλεκέλν θξφλεκα ηνπ π. Δ. Σ. δελ ζα
122
(P. G. 48, 865). Δθλαδι: "Καὶ διατὶ ὁμιλῶ περὶ τοῦ ἑαυτοῦ μου; Τριακόςιοι πατζρεσ ἢ καὶ
περιςςότεροι ςυνελκόντεσ εἰσ τὴν χϊραν των Βικυνῶν, ἐνομοκζτθςαν περὶ τοφτων• καὶ ςὺ ἀτιμάηεισ
ὅλουσ ἐκείνουσ; Διότι ἓν ἐκ τῶν δφο, ἢ ἀνοθςίαν καὶ ἀμάκειαν εἰσ αὐτοὺσ ἀποδίδεισ, κεωρῶν ὅτι δὲν
ἐγνϊριηον τὶ ἀκριβῶσ ἐνομοκζτθςαν, ἢ δειλίαν καταγγζλων αὐτοὺσ οὕτωσ εἰπεῖν, ὅτι ἐγνϊριηον μζν,
ὑπεκρίκθςαν ὅμωσ καὶ ἐπρόδωκαν τὴν ἀλικειαν. Διότι, ὅταν δὲν φυλλάτῃσ ὅςα ἐνομοκζτθςαν
ἐκεῖνοι, ταῦτα τὰ ςυμπεράςματα κατ' ἀνάγκθν ἀκολουκοῦςιν" (Ιωάννου του Χρυςοςτόμου τα
άπαντα, ό.π., ςελ. 1037).
123
(P. G. 48, 869). Και θ μετάφραςθ: "ςὺ δὲ δὲν προτιμᾷσ ἀπὸ τὸν χρόνον τὴν ςυμφωνίασ τῆσ
Ἐκκλθςίασ, ἀλλὰ διὰ νὰ φανῇσ, ὅτι παρατθρεῖσ ἡμζρασ, καταφρονεῖσ τὴν κοινὴν ὅλων ἡμῶν μθτζρα,
καὶ φζρεισ διαιρζςεισ παρακοφων εἰσ τὰσ ἀποφάςεισ τῆσ ἁγίασ Συνόδου;" (Ιωάννου του
Χρυςοςτόμου τα άπαντα, ό.π., ςελ. 1047).
124
(P. G. 48, 871-872). Και θ μετάφραςθ: "Διότι οὐδὲ ἡ Ἐκκλθςία γνωρίηει τὶσ ὁ ἀκριβὴσ χρόνοσ τοῦ
ἑορταςμοῦ τοῦ Πάςχαˑ ἀλλ' ἐπειδὴ ὅλοι οἱ κατὰ τόπουσ Πατζρεσ ἀπεφάςιςαν εἰσ Σφνοδον νὰ
ςυνζλκωςι καὶ ταφτθν νὰ ὁρίςωςι τὴν ἡμζραν, ἡ Ἐκκλθςία τιμῶςα παντοῦ τὴν ςυμφωνίαν καὶ
ἀγαπῶςα τὴν ὁμόνοιαν, παραδζχεται τὸ ἀποφαςιςκζν" (Ιωάννου του Χρυςοςτόμου τα άπαντα, ό.π.,
ςελ. 1051).

171
ηνπο θαηεγνξνχζε γηα αλππαθνή ζηελ απφθαζε ηεο
΢πλφδνπ, αιιά ζα ηνπο έιεγε "ειάηε εζείο ζηελ
Εθθιεζία θαη ενξηάζηε ην Πάζρα φπνηε εζείο
ζέιεηε"!
δ. Μεηά ηελ αλαίξεζε ηεο δηαζηξνθήο ηεο δηδαζθαιίαο
ηνπ Ηεξνχ Υξπζνζηφκνπ, ζπλερίδνπκε κε ην ππφινηπν
θείκελν ηνπ Αγίνπ Νηθνδήκνπ. ΢πλερίδνληαο ν Άγηνο
κηιά θαη γηα κηα αηέιεηα αθφκε, απηήλ ηεο πηψζεσο ηεο
Ηζεκεξίαο. Γξάθεη ινηπφλ: "θαὶ νἱ ινηπνὶ Παηέξεο,
ἔβιεπνλ λαὶ θαὶ αὐηνὶ, ὡο ζνθνὶ ὁπνῦ ἤζαλ, π῵ο ἐθαηέβε
πνιὺ ἟ ἰζεκεξία· ἀιι’ ὅκσο δὲλ ἞ζέιεζαλ λὰ ηὴλ
κεηαζέζνπλ ἀπὸ ηὴλ θα΄ Μαξηίνπ, ὁπνῦ ηὴλ εὗξελ ἟ α΄
ζύλνδνο, πξνηηκῶληεο πεξηζζόηεξνλ ηὴλ ζπκθσλίαλ
ηῆο ἖θθιεζίαο θαὶ ἕλσζηλ ἀπὸ ηὴλ ἀθξίβεηαλ ηῆο
ἰζεκεξίαο, ἣηηο δὲλ πξνμελεῖ νὔηε εἰο ηὴλ εὕξεζηλ, ηνῦ
ἐδηθνῦ καο Πάζρα θ὾κκίαλ ζύγρπζηλ, νὔηε βιάβελ εἰο ηὴλ
εὐζέβεηαλ", ψζηε λα απαηηείηαη δηφξζσζε ηνπ
εκεξνινγίνπ, φπσο ηζρπξίζηεθαλ νη λενεκεξνινγίηεο
θαηλνηφκνη125.

125
Ο Άγιοσ Νικόδθμοσ και ςε αυτό το ηιτθμα ακολουκεί τουσ προγενζςτεροφσ του Ορκοδόξουσ
Ρατζρεσ και Διδαςκάλουσ. Ραρακζτω ενδεικτικά, λίγα αποςπάςματα για τθν πτϊςθ τθσ Ιςθμερίασ
και τθν αδιαφορία πλζον (μετά δθλαδι τθν Αϋ Οικουμενικι Σφνοδο) τθσ Εκκλθςίασ για τθν διόρκωςι
τθσ, από τα θμζτερα βιβλία "Διπλοφσ Ρζλεκυσ κατά του Γρθγοριανοφ Θμερολογίου" και "Ελλθνικι
Αςπίσ κατά του Γρθγοριανοφ Θμερολογίου", ςτα οποία περιζχονται όλα τα κείμενα των Ορκοδόξων
Ρατζρων και Διδαςκάλων τθσ περιόδου 1581-1901 και για τα οποία ο π.Ε.Τ. και οι οπαδοί του,
αδιαφόρθςαν να τα προμθκευτοφν, ϊςτε να πλθροφορθκοφν το πωσ οι Ρατζρεσ μασ εκείνοι
ζβλεπαν το θμερολογιακό ηιτθμα.
"Μὴ τοίνυν ἀμφίβαλλε τοῖσ πατρῴοισ ἴχνεςιν ἕπεςκαιˑ εἰ γὰρ και τι κατὰ τὴν ἰςθμερίαν τοῦ κανονίου
ἡ ἀκρίβεια διαπταίει τοῦ τῶν πατζρων, ἀλλ’ ἐπειδὴ πρὸσ τὴν τοῦ ἰουδαϊκοῦ φάςαι ἐξεφρεςιν
ἥρμοςται τὸ κανόνιον, ὅςῳ πλζον ὀπίςω δράμωςιν Ἐβραίων παῖδεσ τοςοφτῳ τοῦ ἡμετζρου Πάςχα
ἀποδιϊςτάμεκα τὴν ἑορτὴν μακρότερονˑ δζοσ γὰρ ἦν τοῖσ πατράςιν (ὡσ καὶ ἐν τοῖσ Ἀποςτόλων
κανόςιν ἔςτιν ἰδεῖν) μι ποτε ἔνδον τῆσ ἰςθμερίασ παςχάηοντεσ ἢ ἐπὶ τῆσ ἰςθμερίασ ἢ ὅλωσ
ςυμπίπτοντεσ τῷ ἰουδαϊκῷ φάςαι, ἰουδαΐηομενˑ διὸ καὶ ἡ ἰςθμερία τετιρθται, καὶ μετὰ τὴν ἰςθμερίαν
ἡ πρϊτθ πανςζλθνοσ, μεκ’ ἣν ἡ πρϊτθ Κυριακι, ἐν ᾗ τὸ ἡμζτερον Πάςχα. Τοιγαροῦν πρὸσ τὴν τοῦ
ςωτθρίου πάκουσ αὐκωρὸν ἰςθμερίαν τὸ κανόνιον πανςόφωσ καὶ πανευςεβῶσ οἱ πατζρεσ
ςυνζκεντοˑ καὶ εἰ μετζπειτα μετὰ τοςαφτασ ἐτῶν ἀνακυκλιςεισ τρεῖσ που ἡμζρασ καὶ μικρὸν τι πρὸσ ἡ
ἰςθμερία παρακάτειςι, τοῖσ Ἰουδαίοισ φζρει τινὰ ηάλθν ἢ μθδὲ ἐκείνοισ εἰπεῖν ἀλθκζςτερονˑ οὐ γὰρ
πρὸσ τὸ ἡμζτερον κανόνιον ρυκμίηουςιν ἐκεῖνοι τὸ οἰκεῖον φάςαιˑ ἡμῖν δὲ οὐδζνα ποτὲ ἐμποιιςει
κλόνονˑ παγεὶσ γὰρ κακάπαξ τῆσ ἰςθμερίασ ὁ ὅροσ, λοιπὸν ἡμᾶσ τῶν Ἰουδαίων ἀποδιΐςτθςι, καὶ ὅςον
ἐκεῖνοι τοῦ ὅρου ἀφίςτανται τοςοῦτον ἀποςχοινιηόμεκα ἐκείνων ἡμεῖσ τοῦτο, ὅπερ ἦν τοῖσ πατράςι
τὸ ςπουδαηόμενον" (Μελζτιοσ Ρθγάσ).

172
Κιείλνληαο ην θείκελν ν Αγηνξείηεο Παηήξ θαηαγξάθεη
θαη ηξία ζαχκαηα, βεβαησηηθά ηνπ Οξζνδφμνπ Παζρα-
ιίνπ θαη Ζκεξνινγίνπ, κε αθήλνληαο, ζηνπο λνπλε-
ρείο, θακία ακθηβνιία γηα ηηο πεξί ηνπ εκεξνινγίνπ
ζέζεηο ηνπ.

Νηθφιανο Μάλλεο

"Ὅμωσ οἱ κειότατοι Πατζρεσ τῆσ πρϊτθσ Συνόδου ἂν καλὰ καὶ νὰ ἤξευραν ἀκριβῶσ τὴν τοιαφτθν
διαφορὰν τῆσ ἰςθμερίασ, πῶσ κατ’ ὀλίγον ὀλίγον ἔρχεται ὀπίςω διὰ τὴν ςυνεχῆ προςκικθν τῆσ τοῦ
βιςζκτου ἡμζρασˑ μὲ τοῦτο ὅλον ἐδιϊριςαν αὐτὴν τὴν ἐαρινὴν ἰςθμερίαν νὰ κρίνεται καὶ νὰ
λογαριάηεται πάντοτε κακὼσ εὑρζκθκε τότε εἰσ τὸν καιρόν τουσ, κατὰ τὴν καϋ τοῦ Μαρτίου μθνόσ"
(Σεβαςτόσ Κυμινιτθσ).
"Οἱ τὰσ μεκόδουσ πρὸσ εὕρεςιν τοῦ Πάςχα πρὸ 15 ἢ 16 αἰϊνων κανονίςαντεσ ἐγνϊριηον κάλλιςτα ὅτι
δὲν εἶναι ὁ τροπικὸσ ἐνιαφςιοσ ἀκριβῶσ ἴςοσ μὲ 365 ἡμζρασ καὶ τζταρτον. Ἐγνϊριηον κατὰ ςυνζπειαν
ὅτι ἡ ἐαρινὴ ἰςθμερία ἦτο τῇ 21 Μαρτίου καὶ ὅτι προϊόντοσ τοῦ χρόνου κὰ καταβῇ εἰσ τὴν 20 κ.λπ.
Ἐγνϊριηον ὅτι μετὰ 19 ἐτῶν παρζλευςιν, κατὰ τὸν κφκλον τοῦ Μζτωνοσ δὲν ἐπανζρχονται ὁ ἥλιοσ καὶ
ἡ ςελινθ ἀκριβῶσ εἰσ τὸ αὐτὸ ςθμεῖον καὶ ὅτι ἑπομζνωσ αἱ πανςζλθνοι ὀπιςκοποροῦςιν. Ἐγνϊριηον
π.χ. ὅτι ἐνῷ τίκεται κατὰ τὸν πρῶτον κφκλον τῆσ ςελινθσ ἡ πανςζλθνοσ, μετὰ τὴν ἐαρινὴν ἰςθμερίαν,
τῇ 2 Ἀπριλίου, μετά τινασ περιόδουσ αὕτθ κὰ γίνεται τὸν Μάρτιον. Ἀλλ’ ἡ Ἐκκλθςία δὲν εἶχε ςκοπὸν
νὰ διδάξῃ πότε γίνεται ἔκλειψισ τοῦ ἡλίου καὶ πότε τῆσ ςελινθσˑ ςκοπὸν εἶχε νὰ παφςῃ τὴν
διαφωνίαν περὶ τῆσ ἑορτῆσ τοῦ Πάςχα. Ὁ μόνοσ ςκοπὸσ τῆσ Ἐκκλθςίασ ἦτο ἵνα πάντεσ ἑορτάηωςι τὸ
ςωτιριον Πάςχα τὴν αὐτὴν ἡμζραν καὶ οὐδὲν πλζον. Ἡ Ἐκκλθςία ἀπεφάςιςεν ἄπαξ καὶ ἡ οἰκουμζνθ
ἅπαςα τότε ὑπικουςεν εἰσ τὴν διαταγιν" (Κερκφρασ Ευςτάκιοσ Βουλιςμάσ).

173
174