POKRETI MASA U

STIJENAMA I TLIMA

STABILNOST KOSINA
2014/15
 KLIZANJE I PUZANJE TLA
● Puzanje je vrlo polagano kretanje naslaga niz padinu,
kada se formiraju plastične deformacije pri naprezanjima
koja su manja od čvrstoće smicanja
● Klizanje je proces otkidanja pa zatim translacijskog ili
rotacijskog pomicanja mase preko stabilne podloge.
Pokreti se događaju po jasno, a katkad nejasno
izraženoj kliznoj plohi
● Klizište je dio terena gdje je proces klizanja aktivan:
aktivno klizište. Na umirenom klizištu je došlo do
smirivanja pokreta klizne koluvijalne mase
● Kod klizanja dolazi do sloma materijala na kliznoj plohi
koja u tlu može bit kružna ili predisponirana geološkom
građom (npr. stjenovitom podlogom).
 PUZANJE
● Godišnje ili sezonsko puzanje posljedica je ekspanzije i stezanja
tla pri samoj površini
● Nastaje samo na strmijim prirodnim padinama ili nasipima
● Objašnjava se ovako:
● Kada tlo ekspandira, čestice se pomiču približno okomito na padinu
● Kada se pak tlo steže, čestice putuju vertikalno prema dolje
● Udaljenost između početne i krajnje točke u jednom ciklusu zove se
inkrement puzanja
 PUZANJE
Prilikom puzanja sile smicanja su neznatno veće od
posmične čvrstoće
● Brzina kretanja je obično manja od 1 cm na godinu
● Puzište je moguće opaziti tek nakon nekoliko mjeseci
ili godina.
Godišnje ili sezonsko puzanje posljedica je ekspanzije i
stezanja tla pri samoj površini
● Nastaje samo na strmijim prirodnim padinama ili
nasipima
Dva faktora značajno doprinose puzanju:
● voda u tlu i
● dnevni ciklusi smrzavanja i odmrzavanja
PUZANJE
PUZANJE
 ZNAKOVI AKTIVNOSTI KLIZIŠTA (Crosier, 1984)

Aktivno Neaktivno
Ožiljci, tragovi i pukotine oštrih bridova Ožiljci, tragovi i pukotine zaobljenih bridova

Pukotine i depresije bez sekundarne ispune Pukotine i depresije zapunjene sekundarnom ispunom

Sekundarni pokreti masa na licima strmca na čelu Nema sekundarnih pokreta masa na licima strmac na čelu

Ploha sloma i rubne posmične ravnine pokazuju svježa klizanja i strije Ploha sloma i rubne posmične ravnine pokazuju stara klizanja i strije ili ih nema

Svježe ispucane površine na blokovima Procesi trošenja vidljivi na ispucanim površinama blokova

Poremećen drenažni sustav; mnoge jame i nedrenirane depresije Integrirani drenažni sustav

Brazde od pritiska na kontaktu s rubovima klizišta Rubne pukotine

Nema promjena tla na izloženoj plohi sloma Stvaranje materijala tla na izloženoj plohi sloma

Prisustvo brzo rastuće vegetacije Prisutnost sporo rastuće vegetacije

Razlike u vegetaciji unutar i izvan granica klizišta Nema razlike u vegetaciji unutar i izvan granica klizišta

Nagnuto drveće bez novih vertikalnih izdanaka Nagnuto drveće s novim vertikalnih izdancima iznad nagnutih debla

Nema novih sekundarnih izbojaka na deblima Novi sekundarni izbojci na deblima

KLASIFIKACIJA KLIZIŠTA PREMA AKTIVNOSTI I POTENCIJALU
(Crosier, 1984)

Klasa I Kosine s aktivnim klizištima. Materijal se konstantno kreće, a reljef klizišta je

svjež i jasno definiran. Pomaci mogu biti kontinuirani ili sezonski.

Klasa II Kosine koje su često izložene novim ili ponovljenim aktivnostima klizišta.
Pokret nije pravilna, sezonska pojava. Pokretanje klizišta rezultira
nestabilnostima povratnog perioda do 5 godina.

Klasa III Kosine rijetko izložene novim ili postojećim aktivnostima klizišta. Okidanje
klizišta rezultira nestabilnostima povratnog perioda većeg od 5 godina.

Klasa IV Kosine sa dokazima o aktivnosti klizišta u prošlosti, ali koje nisu bile izložene
klizanju u zadnjih 100 godina

Podklasa IVa: Erozijski reljef još uvijek vidljiv

Podklasa IVb: Erozijski reljef više nije prisutan- na prijašnju aktivnost

ukazuju naslage u klizištima

Klasa V Kosine na kojima nema dokaza o klizanju u prošlosti, ali postoji vjerojatnost
da se dogode u budućnosti. Na potencijal klizanja ukazuju analize
naprezanja ili analogija s drugim kosinama

Klasa VI Kosine na kojima nema dokaza o klizanju u prošlosti i koje se prema analizi
stanja naprezanja i analogiji s drugim kosinama smatraju stabilnima
 AKTIVNA I UMIRENA KLIZIŠTA
1983 1986

1993 2001
UMIRENO KLIZIŠTE (VINODOLSKA DOLINA)
 TEČENJE MATERIJALA NIZ KOSINE
● Tečenje materijala – materijal na kosini koji postaje jako zasićen vodom
tvori viskoznu emulziju ili kašu. Tečenjem niz padinu mješavina može
doseći vrlo veliku gustoću (2 t/m3) i brzinu do 14 m/s, što joj daje veliku
razornu moć, pa štete mogu biti enormne
● Inicirano je prije svega velikom količinom vode (oborine, otapanje snijega…)
● Brzina toka ovisi o zasićenosti vodom i nagibu padine
PROMJENA KONZISTENTNOG STANJA
 ZEMLJANI TOK
● Zemljani tok - tečenje mješavine nevezanog sitnozrnastog tla i kršja
stijena
● Debritne čestice se kreću približno paralelno padini
● Brzine su znatno manje od debritnog toka
 ZEMLJANI TOK
● Kada se podzemna voda
nakupi u depresijama nalik
žlici, dolazi do iznenadnog,
hidrauličkog sloma i tečenja
materijala
ZEMLJANI TOK
ZEMLJANI TOK
 ZEMLJANI TOK
● Prepoznavanje na terenu
● Tečenje se odvija sukcesivno u
vremenskim razmacima
● Svaka nova generacija toka
najahuje prethodnu
 ZEMLJANI TOK
● Topografski pokazatelji zemljanog toka
● Anomalije u rasporedu izohipsi
● Divergentne izohipse – osobito u vršnom dijelu i na dnu
● Topografski skok (prag)
● Nazubljene i valovite izohipse
 SOLIFLUKCIJA
● Soliflukcija - tečenje vodom
saturiranog debrisa preko
nepropusne barijere
● Oblik zemljanog toka vezan za
klimatski hladnija područja
● Permafrost – trajno zaleđeno tlo
● Čak je i blaga kosina osjetljiva na
soliflukciju
 DEBRITINI TOK

● Debritni tok – tečenje

materijala, uglavnom
mješavine kršja stijena i
fragmenata tla + voda
Najčešće je posljedica
prekomjerne
zasićenosti materijala
vodom
Može početi klizanjem
male količine materijala,
koji se postupno
povećava
Česta je pojava na
strmim kosinama u
visokim planinama
 DEBRITNI TOK
● Debritni tok staje nailaskom na blage padine (< 10°) ili nailaskom na
širi prostor u kojem formira lepezu
● Debritni tok u strmijem dijelu kosine jako erodira podlogu, a u
blažem dijelu talože se transportirani sedimenti
DEBRITNI TOK U JULIJSKIM ALPAMA
DEBRITNI TOK (KRBAVČIĆI, ISTRA)
 DEBRITNA LAVINA
● Debritna lavina - posljedica sloma
debritnog materijala
● Može značajno erodirati podlogu

Brian Vikander/Corbis
DEBRITNA LAVINA
KLIZANJE
 LAHAR

LAHAR
NASTAJE NA
PADINAMA VULKANA
POKRIVENIH
SNIJEGOM I LEDOM
SLIČAN JE BLATNOM
TOKU: MJEŠAVINA
ODLOMAKA, MULJA I
VODE ZBOG
OTOPANJA SNIJEGA I
LEDA
LAHAR
 PODMORSKA KLIZANJA
● DOGAĐAJU SE NA KONTINENSTKIM PADINAMA GDJE SU
SEDIMENTI U LABILNOM RAVNOTEŽNO STANJU
● DOGAĐAJU SE NA PADINAMA VULKANA ČIJA SU
PODNOŽJA NA MORSKOM DNU
● IZRAZITO SU VELIKIH DIMENZIJA
● KLIZANJA MOGU PROUZROČITI TSUNAMI VALOVE
KONTINENETSKE PADINE IMAJU GRANIČNO STANJE
STABILNOSTI: ČESTA SU OGROMNA KLIZANJA
KLIZANJA U SJEVERNOM ATLANTIKU
KLIZANJA NA OTOKU HAWAI
KLIZANJA U NAPULJSKOM ZALJEVU
TRAGOVI KLIZANJA
PRESJEK KLIZIŠTA