CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

BAB 3 : FORMULA DAN PERSAMAAN KIMIA

A JISIM ATOM RELATIF, JAR DAN JISIM MOLEKUL RELATIF, JMR

Hasil Pembelajaran
Anda harus dapat :
 menyatakan maksud jisim atom relatif berdasarkan karbon-12
 menyatakan maksud jisim molekul relatif berdasarkan karbon-12
 menyatakan sebab karbon-12 digunakan sebagai piawai untuk menentukan jisim atom
relatif dan jisim molekul relatif
 menghitung jisim molekul relatif bahan


Aktiviti 1 (rujuk buku teks ms 28 )

Jisim atom relatif sesuatu unsur, JAR = Jisim purata satu atom unsur
1/12 x jisim satu atom karbon-12

Contoh :
Jisim atom relatif karbon ialah 12
Jisim atom relatif oksigen ialah 16
Jisim atom relatif magnesium ialah 24

1. Jisim atom relatif sesuatu unsur ialah

…………………………………………………………………….

………………………………….berbanding dengan 1/12 kali jisim satu atom karbon-12.

2. Karbon-12 dipilih kerana……………………………………….dan mudah dikendalikan

3. Nyatakan jisim atom relatif bagi unsur-unsur berikut (rujuk buku teks ms 177 ):

Unsur Jisim atom relatif Unsur Jisim atom relatif

Kalsium, Ca Argon, Ar
Natrium, Na Argentum, Ag
Besi, Fe Sesium, Cs
Kuprum, Cu Plumbum, Pb
Karbon, C Klorin, Cl
Hidrogen, H Fluorin, F
Kalium, K Aluminium, Al
Litium, Li Zink, Zn
Bromin, Br Helium, He

Aktiviti 2 (rujuk buku teks ms 29 )

Jisim molekul relatif sesuatu molekul = jisim purata satu molekul

1/12 x jisim satu atom karbon-12

Menghitung jisim molekul relatif, JMR

1
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS
Jisim molekul relatif dihitung dengan menjumlahkan jisim atom relatif semua atom yang
membentuk molekul tersebut
2 atom
Formula hidrogen
Contoh:
molekul
JMR air, H2O = 2(1) + 16 = 18

Jisim atom relatif bagi

Jisim atom relatif bagi oksigen
hidrogen

JMR karbon dioksida, CO2 = 12 + 2(16) = 44 JAR dan JMR

tiada unit

Untuk bahan ion , jisim formula relatif , JFR = Jumlah JAR bagi semua atom dalam formula

Contoh:

JFR Magnesium oksida, MgO = 24 + 16 = 40

JFR Natrium klorida, NaCl = 23 + 35.5 = 58.5

1. Jisim molekul relatif sesuatu molekul ialah …...................

………………………………………………

………………………………………………………. berbanding dengan 1/12 kali jisim satu atom

karbon-12.

2. Hitungkan jisim molekul relatif bagi bahan-bahan dalam jadual dibawah.

Bahan Formula molekul Jisim molekul relatif, JMR

Gas Hidrogen H2 2(1) = 2

Propana C3H8

Etanol C2H5OH

Gas Bromin Br2

Metana CH4

Glukosa C6H12O6

Ammonia NH3

[Jisim atom relatif : H,1; C,12; O,16; Br,80 ; N,14 ]

3. Hitungkan jisim formula relatif bagi sebatian ion berikut.

Sebatian ion Formula sebatian Jisim formula relatif, JFR

2
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

Kalium oksida K2O 2(39) + 16 = 94

Aluminium sulfat Al2(SO4)3 2(27)+3[32+4(16)]=342

Zink nitrat Zn(NO3)2

Aluminium nitrat Al(NO3)3

Kalsium karbonat CaCO3

Kalsium hidroksida Ca(OH)2

Kuprum(II) sulfat terhidrat CuSO4.5H2O 64 + 32 + 4(16) + 5[2(1) + 16]=250

Natrium karbonat terhidrat Na2CO3.10H2O

Natrium hidrogen sulfat NaHSO4

Aluminium klorida AlCl3

Kuorum(II) sulfat CuSO4

Zink karbonat ZnCO3

Kalium karbonat K2CO3

[Jisim atom relatif: O,16; C,12; H,1; K,39 ; Cu,64 ; Zn, 65; Cl, 35.5 ; Al, 27 S,32 ;
Ca, 40; Na,23; N, 14]

B BILANGAN MOL DAN BILANGAN ZARAH

Hasil Pembelajaran
Anda harus dapat:
 mendefinisi satu mol,
 menyatakan maksud pemalar Avogadro
 menghubungkaitkan bilangan zarah yang terkandung di dalam satu mol bahan tertentu
dengan pemalar Avogadro
3
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS
 menyelesaikan masalah penghitungan untuk menukarkan bilangan mol kepada bilangan
bahan tertentu dan sebaliknya

Aktiviti 3 (rujuk buku teks ms 30 )

1. Unit mol digunakan untuk menyukat kuantiti bahan yang terdiri daripada zarah-zarah atom,

molekul atau ion.

2. Definisi mol : Satu mol

ialah………………………………………………………………………………

…………………………………………………………….. yang sama dengan 12 g karbon-12.

3. Satu mol sebarang bahan merupakan kuantiti bahan yang mengandungi 6.02 x 1023 bilangan

zarah ( atom, ion, molekul )

4. Nilai 6.02 x 1023 disebut sebagai ……………………………………

5. Definisi Pemalar Avogadro, NA : Bilangan zarah yang

…………………………………………………

6. Dalam pernyataan mudah:

 1 mol bahan atom mengandungi ……………………………. atom

 1 mol bahan molekul mengandungi ……………………………. molekul

 1 mol bahan ion mengandungi…………………………………unit formula

7. Rumus bagi menghitung bilangan mol sesuatu bahan :

Bilangan mol, n = bilangan zarah

NA

8. Hubung kait antara bilangan mol dengan bilangan zarah ( atom/ ion/ molekul ):

x NA
Bilangan mol Bilangan zarah

÷ NA

Lengkapkan jadual di bawah

Bilangan mol Bilangan zarah

0.5 mol atom carbon …………………………………… atom karbon

4
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

0.2 mol gas hidrogen ( H2) …………………… …………….. molekul hidrogen

………………………………….. atom hidrogen

2 mol gas karbon dioksida ………………….. …………….molekul karbon dioksida,

mengandungi :

………………. ………………..atoms karbon

…………………. …………… atoms oksigen

0.007 mol ion kalsium ………………………………. ion kalsium

………………mol air 6.02 x 10 25 molekul air

0.4 mol gas ozon , O3 …………………………..x 10 23 molekul ozon,

mengandungi :

……………………………atom oksigen.

9. Lengkapkan pernyataan berikut :

a) 1 mol kalsium mengandungi ………………………………………….. atom

b) 2 mol besi mengandungi ……………………………………………….. atom

c) 2 mol magnesium oksida, (MgO) mengandungi ………………………………………….. ion

d) 2 mol natrium karbonat, (Na2CO3) mengandungi ……………………………………….ion natrium

e) 3 mol karbon dioksida, (CO2) mengandungi …………………………………….. molekul

f) 0.5 mol kuprum(II) nitrat, Cu(NO3)2 mengandungi ………………………………….. ion Cu2+

dan…………………………………………………. ion NO3- .

C BILANGAN MOL DAN JISIM BAHAN

Hasil Pembelajaran
Anda harus dapat:
 menyatakan maksud jisim molar
 menghubungkaitkan jisim molar dengan pemalar Avogadro
 menghubungkaitkan jisim molar dengan jisim atom relatif atau jisim molekul relatif
 menyelesaikan masalah penghitungan untuk menukarkan bilangan mol bahan yang diberi
kepada jisim dan sebaliknya

5
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS
Aktiviti 4 (rujuk buku teks ms 33 )

1. Definisi jisim molar : Jisim molar sesuatu bahan

= Jisim _________________ mol bahan tersebut

= Jisim bahan yang mengandungi ____________________ zarah

2. Unit bagi jisim molar ialah ………………………….. atau g mol-1

Nilai jisim molar suatu bahan = jisim relatif bahan tersebut

3. Lengkapkan jadual di bawah

Bahan Jisim relatif Jisim 1 mol Jisim molar

Karbon , C 12 12 g 12 g mol-1

Karbon dioksida, CO2 44

Oksigen, O2 32 g

Magnesium oksida,
MgO

4. Hubung kait antara bilangan mol dengan jisim sesuatu bahan

x Jisim molar
Bilangan mol Jisim dalam g
÷ Jisim molar

Bilangan mol = Jisim bahan dalam g .

Jisim bagi 1 mol bahan ( jisim molar)
Oleh itu:
Jisim bahan dalam g = Bilangan mol x Jisim bagi 1 mol bahan / jisim molar

Contoh 1 : Apakah jisim bagi 2 mol karbon ?

Mass = 2 mol x 12 g mol-1

= 24 g

Contoh 2 : Apakah jisim bagi 2 mol H2O ?

Mass = 2 mol x [ 2(1) + 16 ] g mol-1

= 36 g

5. Hitungkan jisim bagi bahan-bahan berikut

a) 2 mol atom aluminium b) 10 mol atom iodin

6
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS
c) 3 mol atom litium d) 0.5 mol gas oxygen (O2)

e) 0.1 mol natrium f) 2 mol molekul klorin (Cl2)

g) 1 mol karbon dioksida ( CO2) h) 3 mol asid nitrik, ( HNO3 )

i) 2 mol kalsium karbonat (CaCO3 ) j) 0.25 mol kalsium klorida (CaCl2 )

k) 0.25 mol natrium hidroksida (NaOH) l) 0.25 mol natrium karbonat (Na2CO3)

m) 0.5 mol kaliam manganat(VII) (KMnO4) n) 0.25 mol magnesium sulfat terhidrat
(MgSO4.7H2O)

Aktiviti 5

Contoh : Berapakah mol yang terdapat dalam 88 g CO2

Bilangan mol = 88 = 2 mol

44

1. Hitungkan bilangan mol bahan-bahan berikut

a) 2 g helium b) 6 g carbon

c) 16 g helium d) 4 g atom sulfur

e) 4 g molekul oksigen (O2) f) 213 g molekul klorin (Cl2)

g) 0.56 g molekul nitrogen (N2) h) 254 g molekul iodin (I2)

7
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

i) 88 g karbon dioksida (CO2) j) 3.1 g sulfur dioksida (SO2)

k) 560 g kalium hidroksida (KOH) l) 392 g asid sulfurik (H2SO4)

m) 170 g ammonia (NH3) n) 120 g magnesium oksida (MgO)

o) 4 g natrium hidroksida (NaOH) p) 73 g hidrogen klorida (HCl)

q) 15.8 g kalium manganat (VII) KMnO4 r) 8 g ammonium nitrat (NH4NO3)

s) 0.78 g of aluminium hidroksida t) 0.92 g of etanol (C2H5OH)

Al(OH)3

Activity 6
1. Lengkapkan jadual berikut.

Formula Jisim molar

Unsur / Sebatian kimia g mol-1 Penghitungan

Kuprum Cu 64 (a) Jisim bagi 1 mol = ……………g

(b) Jisim bagi 2 mol = …………. g

(c) Jisim bagi ½ mol = ………….g

(d) Jisim bagi 3.01x1023 Cu atom =…………..g

Natrium NaOH 40 (a) Jisim bagi 3 mol natrium hidroksida

hidroksida
= …………………… g

(b) Bilangan mol natrium hidroksida dalam 20 g

= ………………………. mol

Zink nitrat Zn(NO3)2 a) Bilangan mol zink nitrat dalam 37.8 g

= ………………………….mol

8
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

D BILANGAN MOL DAN ISIPADU GAS

Hasil Pembelajaran
Anda harus dapat:
 menyatakan maksud isi padu molar gas
 menghubungkaitkan isipadu molar dengan pemalar Avogadro
 membuat kesimpulan umum terhadap isipadu molar gas pada suhu dan tekanan yang diberikan
 menghitung isipadu gas pada STP atau keadaan bilik daripada bilangan mol dan sebaliknya
 menyelesaikan masalah penghitungan yang melibatkan bilangan zarah, bilangan mol, jisim bahan dan
isipadu gas pada STP atau keadaan bilik.

Aktiviti 7 (rujuk buku teks ms 36, 37 )

1. Isi padu molar sesuatu gas didefinisikan sebagai ………………………………………………….

…………………………………………………………….

2. Satu mol sebarang gas sentiasa menempati …………………………………………… pada suhu

dan

tekanan yang sama.

3. Isi padu molar sebarang gas ialah

 22.4 dm3 pada STP atau 22.4 dm3 mol-1

 24 dm3 pada keadaan bilik atau 24 dm3 mol-1

Contoh :

1 mol gas oksigen, 1 mol gas ammonia , 1 mol gas helium dan 1 mol gas sulfur dioksida
menempati isipadu yang sama iaitu 24 dm3 pada keadaan bilik

4. Bagi menghitung bilangan mol sebarang gas, rumusnya :

Bilangan mol = isipadu gas

isipadu molar

5. Hubung kait antara bilangan mol dengan isipadu gas

x 22.4 atau 24 dm3

Bilangan mol gas Isipadu gas (dm3)
÷ 22.4 atau 24 dm3

Contoh : Hitungkan isipadu 1 mole gas CO2

Isipadu = Bilangan mol x 22.4 dm3

= 1 mol x 22.4 dm mol-3
3

= 22.4 dm3

6. Hitungkan isipadu gas berikut pada STP

9
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS
a) 3 mol gas oksigen b) 2 mol gas metana, CH4

c) 0.3 mol Argon d) 0.2 mol SO3

e) 0.1 mol gas nitrogen, N2 f) 1.5 mol gas nitrogen N2

7. Lengkapkan hubung kait antara bilangan zarah, bilangan mol, jisim, dan isi padu gas
(Rujuk buku teks ms 33,34 & 38 )

Isipadu gas (dm3)

Jisim bahan Bilangan mol Bilangan

dalam gram zarah

Aktiviti 8

Selesaikan masalah penghitungan berikut

1. Hitungkan isi padu 0.3 mol gas sulfur dioksida pada STP?
[Isi padu molar : 22.4 dm3 mol-1 pada STP]

(Jwp: 6.72
dm3)

2. Hitungkan bilangan mol gas oksigen yang terdapat dalam 120 cm3 gas oksigen pada
keadaan bilik [Isi padu molar: 24 dm3 mol-1 pada suhu bilik]

(Jwp: 0.005
mol)

3. Hitungkan bilangan molekul air dalam 90 g air, H2O.

[Jisim atom relatif: H, 1; O, 16. Pemalar Avogadro, NA: 6.02 x 1023 mol-1]

10
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

(Jwp; 3.01x 1024

molecules)

4. Hitungkan isipadu 24 g metana ,CH4 at STP?

[Jisim atom relatif: H, 1; C, 12. Isi padu Molar : 22.4 dm3 mol-1 at STP]

(Jwp: 33.6
dm3)

5. Berapakah bilangan ion aluminium yang terdapat dalam 20.4 g aluminium oksida, Al2O3?
[Jisim atom relatif: O, 16; Al, 27. Pemalar Avogadro , NA: 6.02 x 1023 mol- ]

(2 x 0.2 x 6.02 x1023)

3
6. Hitungkan bilangan molekul hidrogen yang terkandung dalam 6 dm gas hidrogen pada
keadaan bilik.
[Isi padu Molar : 24 dm3 mol-1 pada keadaan bilik; Pemalar Avogadro, NA: 6.02 x 1023 mol-1]

(Jwp: 1.505x1023
molecules)

7. Hitungkan isipadu gas nitrogen dalam cm3 pada STP yang mengandungi 2.408 x 1023
molekul
nitrogen. [ Isi padu Molar : 22.4 dm3 mol-1 at STP. Pemalar Avogadro , NA: 6.02 x 1023 mol-1]

(Jwp: 8960
cm3 )

8. Hitungkan jisim bagi 120 cm3 oksigen pada keadaan bilik

[Isi padu Molar : 24 dm3 mol-1 pada keadaan bilik. Jisim atom relatif, O , 16 ]

11
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

(Jwp: 0.16 g )

9. Apakah isipadu bagi 1.1 g gas karbon dioksida at STP ?

[Isi padu Molar : 22.4 dm3 mol-1 pada STP. Jisim atom relatif, C, 12 ; O , 16 ]

(Jwp: 0.56 dm3 )

10. Hitungkan bilangan molekul oksigen dalam 1.6 g oksigen

[Avogadro constant, NA: 6.02 x 1023 mol-1 . Relative atomic mass, O , 16 ]

(Ans: 3.01 x 1022 )

E FORMULA KIMIA
Hasil Pembelajaran
Anda harus dapat
 menyatakan maksud formula kimia
 menyatakan maksud formula empirik
 menyatakan maksud formula molekul
 menentukan formula empirik dan formula molekul sebatian
 membandingkan dan membezakan formula empirik dan formula molekul
 menyelesaikan masalah penghitungan yang melibatkan formula empirik dan formula molekul
 menulis formula ion
 membina formula kimia bagi sebatian ion
 menyatakan nama sebatian kimia dengan menggunakan sistem penamaan IUPAC.

AKTIVITI 9 (Rujuk buku teks ms 40)

1) Formula kimia - perwakilan sesuatu bahan kimia dengan menggunakan huruf untuk
……………………………………… dan nombor subskrip untuk menunjukkan
…………………………..
……………………………………………………yang terdapat dalam di dalam bahan itu.

Contoh : Formula kimia gas hidrogen, H2

Huruf H Nombor subskrip 2

menunjukkan menunjukkan terdapat ……
……………. ……………………………….
……………. H2 12
……………………………….
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

2) Lengkapkan jadual di bawah

Bahan kimia Formula kimia Penerangan formula kimia

Air …………….. 2 atom H berpadu dengan 1 atom O

……….. NH3 ……. atom H berpadu dengan 1 atom N

Propana C3H8 …….. atom C berpadu dengan ……. atom H

Magnesium oksida …………….. …………………………………………….

……………….. H2SO4 ……………………………………………

3). Dua jenis formula kimia. Lengkapkan pernyataan berikut:

** Formula Empirik  ……………. …………… yang menunjukkan nisbah teringkas
…………
……….. …………………… ……….dalam sesuatu sebatian
** Formula Molekul  …………………………….…………… yang menunjukkan bilangan
sebenar
……….. …………………… ……….di dalam satu molekul .

Formula molekul = (Formula empirik)n

Contoh: (i) Sebatian – Etana (ii) Sebatian – Glukosa

Formula molekul - C 2 H 4 Formula Molekul - C 6 H 12 O 6
Formula Empirik - ................... Formula empirik- ....................
Aktiviti 10
Contoh penghitungan untuk menentukan formula empirik
a) 11.95 g oksida logam X diturunkan oleh hidrogen, 10.35 g logam X dihasilkan . Tentukan
formula empirik bagi oksida logam X. [ JAR; X,207; O,16 ]
Unsur X O
Jisim unsur(g) 10.35 11.95-10.35
Bilangan mol 10.35÷207 (11.95-10.35)÷16
Nisbah mol
Nisbah mol teringkas

13
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS
Formula Empirik : ……………………………………………….

b) Satu sebatian mengandungi komposisi yang berikut:

Na 15.23%, Br 52.98% , O 31.79%, [ JAR : O, 16; Na, 23; Br,80]
(Anggap 100 g bahan digunakan)
Unsur Na Br O
Jisim unsur(g) 15.23 52.98 31.79
Bilangan mol 15.23 ÷23 52.98÷80 31.79÷16
Nisbah mol
Nisbah mol ringkas

Formula Empirik : ……………………………………………….

c) Lengkapkan jadual di bawah

Sebatian Formula molekul Formula Empirik Nilai n
Air H2O
Asid Sulfurik H2SO4
Etana C2H4 CH2
Benzena C6H6
Glukosa C6H12O6

d) 2.52 g sampel hidrokarbon mengandungi 2.16 g karbon. Jisim molekul relatif hidrokarbon
tersebut
ialah 84. [RAM H,1; C,12]
Tentukan formula empirik dan formula molekul bagi hidrokarbon ini

Aktiviti 11 : Formula kimia bagi sebatian ion:

1. Formula kation dan anion
Lengkapkan jadual di bawah :
Kation Formula Anion Formula
Ion Hidrogen H F
Ion Litium Ion klorida
Ion Natrium Ion Bromida
Ion Kalium Ion Iodida
Ion Magnesium Ion Hidroksida
Ca 2 Ion Nitrat

14
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS
Ba 2 Ion Manganat(VII)
Ion Kuprum(II) Ion Etanoat CH 3COO 
Ion Besi(II) O 2
Ion Besi(III) Ion Sulfat
Ion plumbum(II) Ion Sulfida
Ion Zink Ion karbonat
Ion kromium(III) Ion Dikromat(VI) Cr2 O7
2

Ion Aluminium Al 3 PO4

3

Ion Ammonium Ion kromat(VI)

Aktiviti 12
1) Sebatian ion terdiri daripada kation iaitu ion bercas ……………… dan anion iaitu
ion…………………..
2) Contoh pembinaan formula kimia bagi sebatian ion
Contoh : Natrium oksida Kuprum(II) nitrat
+ 2-
Na O Cu2+ NO3-
+1 -2 +2 -1

2 1 1 2
= Na2O = Cu(NO3)2
3) Bina formula kimia bagi setiap sebatian ion yang berikut:

(i) Magnesium klorida (ii) Kalium karbonat

(iii) Kalsium sulfat (iv) Kuprum(II) oksida

(v) Argentum nitrat (vi) Zink nitrat

(vii) Aluminium oksida (viii) Besi(II) hidroksida

(ix) Plumbum(II) sulfida (x) Kromium(III) sulfat

15
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

F PERSAMAAN KIMIA
Hasil Pembelajaran
Anda harus dapat :
 menyatakan maksud persamaan kimia
 mengenal pasti bahan dan hasil tindak balas daripada persamaan kimia
 menulis dan mengimbangkan persamaan kimia
 mentafsirkan persamaan kimia secara kuantitatif dan kualitatif
 menyelesaikan masalah penghitungan dengan persamaan kimia
 mengenal pasti sikap saintifik dan nilai positif yang diamalkan oleh ahli sains dalam penyelidikan
tentang konsep mol, formula kimia,dan persamaan kimia
 mewajarkan keperluan mengamalkan mengamalkan sikap sainstifik dan nilai murni dalam
menjalankan penyelidikan tentang struktur atom, formula kimia dan persamaan kima
 menggunakan simbol,formula, dan persamaan kimia untuk komunikasi yang mudah dan sistematik
dalam bidang kimia

Aktiviti 13 (rujuk buku teks ms 48)

Contoh: C (p) + O2 (g)  CO 2 (g)
Bahan tindak balas Hasil tindak balas

1) Aspek kualitatif persamaan kimia:

a) Anak panah mewakili …………………………………………………………………………………..
b) Bahan pemula ditulis di sebelah kiri disebut ……………………..
c) Bahan baharu yang dihasilkan ditulis di sebelah kanan disebut ………………………
d) Keadaan setiap bahan ………: (p), ………………(ce), gas (g) dan …………………..(ak)

2) Aspek kuantitatif persamaan kimia

Pekali dalam persamaan yang seimbang memberitahu kita
………………………………………………
Contoh : 2 H 2 (g) + O2 (g)  2 H 2 O (l)

Tafsiran : 2 molekul gas H 2 bertindak balas dengan 1 molekul gas O2 akan menghasilkan 2

molekul air, H 2 O atau

2 mol gas H 2 bertindak balas dengan 1 mol gas O2 akan menghasilkan 2 mol air,

H 2O

16
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

Lengkapkan persamaan perkataan berikut dan tuliskan persamaan kimia yang seimbang.

a) Natrium + klorin  …………………………..

………… + ……………  NaCl
b) Karbon + ………..  Karbon dioksida
………. + …………  ……………………..
c) Sulfur + oksigen  ……………………………
……….. + ………..  …………………………..
d) Zink + oksigen  ………………………………..
………… + O2  ………………………………..

3) Tuliskan persamaan kimia yang seimbang bagi tindak balas berikut dan tafsirkan persamaan
secara
kualitatif
(a) Gas Karbon monoksida + gas oksigen  gas karbon dioksida
………………………………………………………………………………………………………………
Tafsiran:
…………………………………………………………………………………………………………….
(b) Gas Hidrogen + gas nitrogen  gas ammonia
……………………………………………………………………………………………………………….
Tafsiran:
…….…………………………………………………………………………………………………………..
(c) Aluminium + Besi(III) oksida  aluminium oksida + Besi
……………………………………………………………………………………………………….
Tafsiran:
…………………………………………………………………………………………………………….

Aktiviti 14
Masalah penghitungan yang melibatkan tindak balas kimia
Contoh :
Seorang pelajar memanaskan 20 g kalsium karbonat, CaCO3 , dengan kuat. Persamaan berikut
menunjukkan penguraian karbonat itu
CaCO3 (p)  CaO (p) + CO2 (g)
(i) Berapakah isipadu gas karbon dioksida yang terhasil pada keadaan bilik
(ii) Hitung jisim kalsium oksida, CaO yang terbentuk

17
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

Jawapan (i)
Langkah 1 Tulis persamaan kimia seimbang CaCO3 (p)  CaO (p) + CO2 (g)
Langkah 2 Bandingkan nisbah bil mol bahan-bahan 1 mol 1 mol 1 mol
Langkah 3 Tukarkan unit jisim CaCO3 kepada bil. mol 20 / 100 = 0.2 mol
Langkah 4 Berdasarkan nisbah mol, tentukan bil mol 0.2 mol 0.2 mol
Langkah 5 CO2 0.2 mol x 24 dm3mol-1
Tukarkan unit bil mol CO2 kepada isipadu = 4.8 dm3
pada keadaan bilik ( bil mol CO2 x isipadu
molar )
Jawapan(ii)
Langkah 1 Tulis persamaan kimia seimbang CaCO3 (p)  CaO (p) + CO2 (g)
Langkah 2 Bandingkan nisbah bil mol bahan-bahan 1 mol 1 mol 1 mol
Langkah 3 Tukarkan unit jisim CaCO3 kepada bil. mol 20 / 100 = 0.2 mol
Langkah 4 Berdasarkan nisbah mol, tentukan bil mol 0.2 mol 0.2 mol
Langkah 5 CaO 0.2 mol x 56 g mol-1
Tukarkan unit bil mol CO2 kepada jisim CaO = 11.2 g
( bil mol CaO x jisim molar CaO)

1. Hidrogen peroksida terurai mengikut persamaan berikut:

2 H 2 O2 (ce)  2 H 2 O (ce) + O2 (g)

Hitungkan isi padu gas oxygen O2 pada STP yang terhasil daripada 34 g hidrogen peroksida,

H 2 O2 .

[Jisim atom relatif: H, 1 ; O, 16. Isi padu Molar : 22.4 dm 3 mol 1 pada STP]

(Jwp: 11.2
3
dm )

2). Argentum karbonat Ag2CO3 terurai menjadi logam argentum apabila dipanaskan
2 Ag2CO3(p) 4 Ag (p) + 2 CO2 (g) + O2 (g)

18
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS
Hitung jisim argentum karbonat Ag2CO3 yang menghasilkan 10 g of argentum
[Jisim atom relatif: C, 12 ; O, 16 ; Ag, 108]

(Jwp :
12.77g)

3). 16 g of kuprum(II) oksida, CuO bertindak balas dengan metana, CH 4 yang berlebihan.
Hitung
jisim kuprum yang terhasil berdasarkan persamaan berikut
[Jisim atom relatif : Cu, 64 ; O, 16]
4 CuO (p) + CH 4 (g)  4 Cu (p) + CO2 (g) + 2 H 2 O (ce)

(Jwp : 12.8
g)

4). Seorang pelajar memanaskan 20 g of kalsium karbonat CaCO3 dengan kuat. Persamaan yang
berikut menunjukkan penguraian karbonat itu
CaCO3 (p) CaO (p) + CO2 (g).
(a). Jika karbon dioksida yang terhasil dikumpulkan pada keadaan bilik berapakah isi padu gas
itu?

(b). Hitung jisim kalsium oksida, CaO yang terbentuk.

[Jisim atom relatif: C, 12 ; O, 16; Ca, 40. Isi padu molar : 24 dm3 mol 1 pada keadaan bilik]

19
 CHAPTER 3 : CHEMICAL FORMULAE AND EQUATIONS

(Ans : (a). 4.8 dm 3 (b) 11.2

g)

20