FRANCUSKI KLASICIZAM – POZORIŠTE 17.

VEKA Piše:
Miloš Avramović
„Le théâtre n’est pas un moyen, c’est un but“ (Molière, Homme de théâtre)

Kratki pregled razvoja pozorišta kroz XVII vijek

Za razliku od XVI vijeka, u kome je nekada živo srednjovjekovno pučko pozorište uglavnom zamrlo, novo
učeno rijetko je prelazilo okvire književnih ostvarenja, pozorište u XVII vijeku vremenom sve više dobija u
zamahu, da bi konačno značajem prevagnulo nad svim drugim oblicima književnog stvaranja.

Broj trupa nije velik, ali je pozorišni život organizovan. Pozorište u Burgonjskoj palati, osnovano 1599.
godine, dugo je čuvalo monopol nad predstavama u gradu Parizu. Pozorište u Mareu pojavilo se još
1600. godine ali mu je Rišelje tek 1634. godine dao dvoranu i pravo da redovno izvodi predstave.
Italijansko pozorište, koje je Mazaren pozvao u Francusku, počev od 1653. godine postaje stalno i više od
četiri decenije prikazuje tri spektakla nedjeljno. Molijerova trupa 1658. prekida trinaestogodišnje kruženje
po unutrašnjosti, ubrzo dobija dvoranu i postaje Kraljeva trupa. Poslije Molijerove smrti 1673. godine, ona
se spaja sa Pozorištem u Mareu, da bi sedam godina kasnije 1680. priključivanjem i Burgonjskog
pozorišta bila stvorena Francuska komedija. Uz to, kroz čitav vijek, na vašarima, o praznicima, a na
parsikom Novom mostu redovno, kao odjek narodnog duha i tradicije, razni, često čuveni lakrdijaši i
pantomimičari prikazuju svoje vještine.

Scenska umjetnost u užem smislu: glumačka vještina, mizanscena, dekor, upotreba sprava, takođe se
razvija i mijenja tokom vijeka.

Uslovi pozorišnog života

Pozorište, mnogo više od književnosti, zavisi od materijalnih, društvenih i političkih okolnosti. Ali ukus
publike i strast autora i glumaca često dozvoljavaju da se prevaziđu prepreke. Uprkos religioznim
ratovima, njihovom trajanju i svireposti nije se mogao u potpunosti ugasiti pozorišni život. Od kraja XVI
vijeka ono se razvijalo čudesnom snagom.

Trupe i pozorišne scene

Širom zemlje putujuće pozorišne trupe ( troupes ambulantes) koje su bile popularne u tom periodu,
izvodile su predstave. Ove družine bile su brojne, ali često kratkotrajne jer bi se mnoge raspale nakon
dvije ili tri godine. One su imale lošu reputaciju i buržoazija ih je smatrala mješavinom bluda i užasa. U
provincijskim gradovima nije bilo sale za izvođenje predstava, one su se najčešće izvodile na otvorenom.
Pred brojnom i zahtjevnom publikom glumci nisu imali tu sreću da budu poštovani. Njihova profesija bila
je osuđivana od strane crkve, smatrala se sumnjivom u vladajućim krugovima. Jednom rječju sve do
1630. glumci su doživljavani kao nemoralne i marignalizovane društvene pojave.

Vremenom u Parizu pozorište počinje da uzima svoj zamah. Farsisti Mondor i Tabaran koji su izvodili
predstave na trgu Dofin postigli su ogroman uspjeh: Tabaranove farse izdate 1622. doživjele su
prosvjećenje, iako su do tada u ovom žanru bile odbijane.

Ali Pariz za razliku od ostalih velikih evropskih gradova nije imao nego jednu pozorišnu salu: Burgonjska
palata. Njeni vlasnici, Bratstvo strasti nisu igrali dugo vremena, oni su veličali sale trupa u prolazu. Prije
svih treba pomenuti trupu Valleran-Lecont koja je 1606. godine uzela naziv Kraljeva trupa. Kroz ovu trupu
koja je opstala zahvaljujući svom osnivaču imala je za glumce slavna imena i farsiste: Goltije -Garguji,
Gro-Gijom i Turlupana.

Druga trupa koja je bila u rivalstvu sa Kraljevom trupom je prije svega glumci M.-a princa od Oranža koja
je stigla u Pariz 1622.g. Na njihovom čelu bio je Čarls Crni, ali njihova zvijezda je bio Mondori, bivši
glumac trupe Valleran-Leconte. Malo pomalo Mondori je preuzeo vođstvo trupe i 1634. osniva pozorište
Marej koje postaje druga zvanična pozorišna sala u Parizu. Sve do 1673. ove dvije trupe dijele tu
privilegiju da prikazuju remek djela pozorišne tragedije. Rasin će biti igran u Burgonjskoj palati, a Kornej
čija je mecena bio sam Rišelje će biti igran u Marseju.

Les farseurs à l’Hôtel de Bourgogne (dont Turlupin, Gaultier-Garguille et Gros-Guillaume

Pozorišna scena i dekor

Jedna pozorišna predstava sastoji se u suštini od prologa, praćen sa dva komada: jedan komad tragični i
drugi komični (ili jedna farsa). Predstave su se prikazivale dva ili tri puta sedmično. Za narod bi sale bile
otvorene već poslije podne, sve dok se ne bi u potpunosti napunile.

Sale su se sastojale od dvije vrste mjesta: galerije ili lože, rezervisane samo za najbogatije goste i parter
čija su sjedišta bila najviše rezervisana za mušku publiku. Počev od 1625. godine Rišeljeova policija
prestala je da smatra pozorišta ozloglašenim mjestima. Pozorište je konačno bilo prepoznatljivo kao
kulturno i civilizovano mjesto. I sam Rišelje je počeo da se zanima za dramsku umjetnost: 1630. godine
on odlučuje da bude na čelu grupe autora: Pet glumaca (Buasrobert, Kolet, Lestual, Retru i mladi Pjer
Kornej). Oni su bili zaduženi da pišu komade na teme koje je on predlagao. 1635. godine oni
predstavljaju „Komediju od cigli“a 1637. „Smirnino slijepilo“. Iste te godine kardinal preuređuje svoju
palatu u privatno pozorište, oprema je sa pozorišnim mehanizmom.

Ovaj zanos takođe ima drugu stranu. Pozorišna scena, već mala još više će se smanjiti. Počev od 1636.
elita koja želi biti viđena staće rame uz rame sa glumcima, jer su uspjeli da se izbore za svoja sjedišta na
samoj sceni. Ova navika će se zadržati sve do 1759.

Dekor, nakon što je prošao razne forme postaće polako jedinstven dekor. Takođe desiće se promjene
koje su svi voljeli kroz mehanizam koji se sve više razvijao.

Najslavniji majstor pozorišnog mehanizma bio je italijan Đakomo Toreli. Od baleta do opere mehanizam
će kroz čitav vijek doživljavati svoj napredak.

Što se tiče režije, malo se o njoj zna. Prije Molijera sve je bilo dosta jednostavno: u italijanskoj komediji
bila je vrlo pretjerana (puno gestikualcije, kreveljenja i akrobacija), a ostala je bez sumnje statična u
ozbiljnom žanru, kao dokaz toga je prisustvo brojnih monologa. Međutim u renesansi pozorište XVII
vijeka je stavljalo akcenat na to da se što više poboljša pokret. Ovaj proces je takođe povratak suštini i
način da se nađe prvo značenje dramske umjetnosti (na grčkom „drama“ znači akcija).

Zahvaljujući bilješkama imamo preciznu ideju glumačkih kostima iz tog perioda. Nije se više tražila
istorijska tačnost, već luksuz, sjaj, izlog ljepote i bogatstva. Odijela u trupama čiji je to bio cilj su bila
raskošna, okišćna zlatom i dukatima. Nisu se obazirali ni na tačne boje: kostimi u romanskom stilu koji bi
trebali nositi Cezar, Avgust, Horacije, su bili savremeni krzneni kostimi sa perjanim šlemom, a u suštini
publika je čekala jedno obilje neukusa: nakit, čipke, pera, rukavice…Počev od četrdesetih godina XVII
vijeka mašinerija pozorišta doživljava procvat: obilno svjetlo, specijalni efekti, pokretni dekor ulaze u
istoriju.

Žanrovi:

Veliki uspjeh pozorišta se smatrao prema količini napisanih ili prikazanih komada, ali i prema njihovoj
različitosti. Žanrovi su bili brojni i njihov uspjeh je oscilirao: kao npr. balet će na samom početku doživjeti
pad, a kasnije procvjetati, a na primjer tragedija će konstantno smjenjivati poraz i trijumf. Malo po malo
ova neizvjesnost će dobiti prave crte koje čine klasicizam:

Neo-latinsko pozorište (Le théâtre néo-latin)

Latinski je još uvijek ostao međunarodni jezik kulture u čitavoj Evropi, nastavljaju se pisatu veliki brojevi
impresivnih djela na latinskom koja su se najviše doticala sa teologijom i filozofijom, a tu su bila i naučna
djela, retorička, ali i poezija i pozorišni komadi. U krugovima jezuita nastavljaju se pisati i igrati tragedije
na latinskom. One su bile rezervisane za publiku klerika i studenata, ostale su najčešće povjerljiv izraz, a
ni u kom slučaju nisu bile nezanimljive, niti mrtav žanr. Latinski komadi pisani su sve do kraja XVII vijeka,
a njihov najslavniji propovjednik bio je Le P. de la Rue, autor dvije latinske tragedije iz klasičnog perioda:
„Lysimachus“ 1670, „Cyrus“ 1673. Ovaj repertoar je važan zbog uticaja na druge autore, on predstavlja
riznicu tema, on daje crtu ozbiljnom pozorištu sa moralnim tonalitetom i sa plemenitošću misli.

La masque

Italijansko pozorište (Le théâtre italien)

Ohrabreni od strane Marije Mediči italijanske trupe došle su u Francusku. Italijani pomažu da se
obnovi francuska farsa. U stvari veliki uspjeh njihovog repertoara nije zbog commedia sostenuta čije
adaptacije nisu nikad ni doticale publiku već zbog commedia dell ’arte. To je popularan žanr bez velikog
književnog zahtjeva. Glumci, prekriveni maskama, improvizuju na platnu koji služi kao povod za lazzi
(šale i gegovi). Centralna novina commedia dell’arte je povratak iz jednog komada u drugi i uvijek
identičnih likova koji se lako prepoznaju zahvaljujući njihovim kostimima i maskama: Arlekin, naivni seljak;
Izabela i Leandar, mladi ljubavnici; Doktor, glupa sveznalica; Pantalon, smješni starac… Glavni dio
spektakla ogleda se u tjelesno akrobatskoj igri glumaca: zanni pozajmljene iz jedne vrste baleta. U
suštini, commedia dell’arte sadrži jednu psihološku crtu i teme su uglavnom iste: ljubavnici završavaju na
kraju zajedno trijumfujući u svojim osjećanjima, na žalost ljubomornih staraca, a zahvaljujući vjernom slugi
koji ne štedi napor da ljubav njegovih prijatelja pobjedi.

Vidjet ćemo, tekst u ovom pozorišnom izrazu nema prevelik značaj, to je jedna čista zabava koja nikad
nije dobila posebno priznanje u Francuskoj, čak ni u XVIII vijeku kada je Marivoovo djelo daleko od
ostavljanja teksta u prvi plan. Ovo italijansko pozorište nije uticalo mnogo na francusku farsu, međutim
Molijer će uložiti dosta u nju kao što ćemo vidjeti.
Farsa (La farce)

Zbog velikog uticaja srednjovjekovne tradicije farsa se postavlja na sve pozorišne scene, svaka predstava
na svom početku sadržala je jednu. To je kratak komad bez istinske intrige, bez prerađenog teksta. Ona
se tiče situacija iz srednjeg vijeka i ne štedi na tome da nasmije publiku. Ona se može pokriti kroz druge
forme kao npr. parade, vrste komičnih trikova, srodnih srednjovjekovnim monolozima.

U Parizu trijumfuju na početku XVII vijeka trojica farsista Bugronjske palate: Turlupan koji pozajmljuje
mnogo iz italijanskog pozorišta, Gro-Gijom, velika ličnost sa licem prekrivenim brašnom, neodoljiv u ulozi
budale, Goltje-Gargui, njegov kontrast, mala silueta uvijek u pokretu koja se kreće po sceni skakutajući i
koristeći razne elemente mimike i akrobacije. Treba pomenuti i to da je Tabaran igrao na Novom Mostu i
njegov uspjeh je bio ogroman, u njegovu čast u dramskoj umjetnosti se pohvalno govorilo o tabarinadama
i o farsama na Tabarinov način. Takođe tu je i Bruskanbil koji je bio majstor prologa, volio je vrlo smijelo
da radi satirične osvrte na društvo.

Najveći od svih farsista Žodel postao je toliko poznat da ostali autori nisu uspjevali da napišu komade
vrijednosti njegovih. Skaron ga je pominjao u svojim djelima “Žodel ili gospodar sluga” 1645, “Žodel
duelista” 1649, a Tomas Kornej piše za njega “ Žodel princ”. Molijer ga je prihvatio u svoju trupu 1659.
godine i dao mu jednu važnu ulogu u “Smješnim preciozama”. Sve do svoje smrti 1660. on će ostati
vjeran svom liku hvalisavog, pijanog i plašljivog sluge. Obučen u veliko odjelo na crne pruge sa licem
prekrivenim brašnom i sa kenjkavim glasom, on je stvorio jednu nezaboravnu siluetu koju njegovi
slijedbenici Žan Simonin Vitez i Filipan su pokušali da odbrane, ali bez uspjeha.

Komedija (La comédie)

Tridesetih godina XVII vijeka komedija će tražiti svoju formu. U stvari pored farse I commedie dell’arte
komedija na francuski način nije imala velike šanse. Između poslijednje zbirke humaniste Lariveja 1611.
koja je sadržala tri komedije preslikane iz italijanskog repertoara ( “Konstanca”, “Iskrenost”,”Lažljivci”) i
“Melite” od Pjera Korneja 1629., ne možemo, a da ne pomenemo i djela od Pjera Torivela “Žilet” 1619, i
“Komedija svih komedija” od Dupešijera.

Sve će se promjeniti dolaskom nove generacije autora ohrabljenih od strane Rišeljea počev od 1630, a to
su Kornej, Rotru, Mere, Duruje i njihovi sledbenici koji su stvorili novu formu komedije pročišćenu od
grubosti podijeljenu u pet aktova i pisane u aleksadrincu.Oni su njoj dali sav prestiž jednog velikog žanra
koji je bio poštovan od strane kulturnog miljea.

Ništa ne svjedoči bolje za trijumf komedije do komadi gdje se ona sama proslavila od strane tumačenja
jednog sadržaja u pozadini: komedija sadrži u sebi i jednu drugu komediju. To je slučaj sa dva komada a
to su “Komedija svih komedija” autora Guženoa i Skuderija prikazivane u periodu između 1630 i 1632 i sa
“Komičnom iluzijom” 1635-1636. Vrhunac ovog izraza će se desiti kada Kino u “Komediji svih komedija”
1655. uvrsti komediju, tragikomediju, pastoralu i farsu. Ova tehnika je imala veliki uspjeh i ponovit će se i
u ozbiljnom žanru kao npr. tragediji. To će biti slučaj sa postavljanjem na scenu života i mučenja
Sv.Ženesta u primjeru “ Istinski Sv. Ženest” od Rotrua 1645. U “Komičnoj iluziji” Kornej je dao na značaju
pozorištu naglašenim uviđajem trijumfa čarobnjaka Alsandra:

Est aujourd’ hui l’amour de tous les bons esprits,

L’entretien de Paris, le souhait des provinces,

Le divertissement le plus doux de nos princes,

Les délices du people et le plaisir des grands.

Klaver, u sezoni 1630 – 1631 nameće jedinstvo vremena u svojoj komediji. „ Jaki duh“; Duruje u
„Precjenjenim trgovcima“ 1633. kao temu svog komada stavlja savremene običaje; Desmart od
Sv.Sorlana sa „Vizionarima“ osmišljava satiričnu komediju 1637: on predstavlja čudesan pregled
književnih likova: ljubavnica Aleksandra Velikog, ekstravagantni pjesnik i čudesnog Sestijana, i vidi u
svakodnevnom životu priliku da osmisli komad u pet činova. Mladi Sveti Evremond u ovom žandru sa
svojom „Komedijom akademista“ na poseban način se podsmijeva svim članovima Francuske akademije:
rasprava između Godoa i Koleta je možda inspirisala Molijera za scenu prepirke između Vadijusa i
Trisotina u „Učenim ženama“.

Od sada kvalitetne komedije nisu više rijetkost: Kornejove komedije: „Melita“, „Galerija u palati“ , „Trg
Rojal“, „Komična iluzija“, „Lažljivac“, zatim „Galanterije grofa od Osona“ od Žan Merea, lista je duga i od
prave vrijednosti. Ubijedljivo, nakon 1630. francuska komedija je izašla iz mrtvila i spremila se za doček
Molijera.

Žan Batist Poklen-Molijer koji je živio između 1622-1673 je sin dekoratera i sobara kraljevskih odaja.
Godine 1643, osniva sa Madlen Bežar i njenom braćom „Slavno pozorište“ (L’Illustre théâtre). Teatar
propada, a on zbog dugova mora u zatvor. Od 1644, uzima misteriozni nadimak Molijer. Zatim sa svojom
trupom daje predstave po unutrašnjosti Francuske, gdje uči trostruki zanat: pisca, glumca, upravnika
pozorišta. 1662. postavlja na scenu „Školu za žene“ i postiže ogorman upjeh. Prva verzija „Tartifa“ izvodi
se u Versaju tokom raskošnih svečanosti 1664, a godinu dana kasnije predstavlja „Don Žuana“, ali oba
komada ubrzo mora da skine sa repertoara zbog kontraverze. Poznat je i po komediji-baletu „Mizantrop“,
a 1669. stavlja na scenu „Tvrdicu“ i dobija dozvolu da ponovo igra „Tartifa“ i postiže uspjeh. Godine 1672,
postavlja svoju poslednju veliku komediju „Učene žene“. Nakon četvrtog izvođenja komedije-baleta
„Uobraženi bolesnik“ Molijer umire na sceni kojoj je posvetio čitav svoj život. Nakon njegove smrti trupa
se ujedinjuje sa trupama Burgonjske palate i Marejovom trupom i postaje čuveno pozorište Francuska
komedija.

Njegovo stvaralaštvo se djeli u tri kategorije: farse, kraljevski divertismani i velike komedije. Važio je za
najboljeg farsopisca u francuskoj i stvorio je tri porepoznatljiva lika u farsama koje je sam dočarao, a to su
živahni i brbljivi Maskaril u „Ljubavnom bijesu“, „Smiješnim preciozama“…, potom Zganarel kog je u „Don
Žuanu“ igrao piskavim glasom, izvijenog vrata i smiješnim pokretima i na kraju Skapen, njegova
poslednja maska, genije smiješnog i humornog u „Skapenovoj podmuklosti“.

Je voudrais bien savoir si la grande règle n’est pas de plaire.

C’est une étrange enterprise que celle faire les honnêtes gens.

Le public est juge absolu.

(Molière)

Balet (Le ballet de cour)

Aristokratki žanr, italijanskog porijekla, pojavio se u Francuskoj još u Renesansi i biće na slavi sve
do 1670.godine kada ga Luj XIV miče sa scene. U ovom žanru je pomiješan ples, muzika i pjesma
pokrivenim sa poetičnim platnom inspirisanim mitologijom. Aristokratski spektakl, bio je voljen od strane
kurtizana koje su gorele od želje da učestvuju u njemu uz kraljevu saglasnost. Znamo da su Henri IV i Luj
XIV znali da stave na vrijednost umijeće plesača. Balet je često bio riznica zaslijepljujućih varijacija čije su
teme bile svijet u pokretu, univerzum i tijelesne transformacije: biti duplo biće, zaprepašten svijet,
metamorfoze, konfuzija pozorišta i realnog svijeta bile su neke od tema brojnih baleta. Njihovi naslovi su
često imali u sebi iluziju i magiju: „Začarana šuma“ 1619, „Ulis na magičnom ostrvu“ 1650…
Rišelje je uzeo na sebe odgovornost zbog oduševljenja noblesa za ovu vrstu spektakla i težio da očisti
balet od propagande i promovisanja politike kao što je bio slučaj sa komadom „Balet o blagostanju
francuske armije“ 1641. U tome nije u potpunosti uspio, ali ovaj spektakularan žanr, čiji je tekst često
pisan anonimno i kolektivno nije mnogo pridavao važnosti širenju preciznih ideoloških poruka. Ovo je
više bio jedan žanr koji govori o mašti i osjećajima, u kom se mješaju luksuz, ljepota zajedno sa naletom
ritma i muzike.

Pastorala (La pastorale)

Dramska francuska pastorala u produžetku se smješta pod dva osnovna uticaja. Prije svega ona je izašla
iz velikih italijanskih pastorala iz XVI vijeka: „Aminta“ od Tasea 1573, i „Pastor Fido“ od Guarinija 1580.

Pastorala stavlja u prvi plan pastire i pastirice koji su zaokupljeni svojim osjećanima u idiličnom seocetu.
Ovi idealizovani likovi puštaju na slobodu sve svoje materijalne brige i žive u čudesnom okviru koji su
sami stvorili. Junaci takođe doživljavaju bolna iskustva zbog izgubljenih ili neuzvraćenoh ljubavi. Kao i u
baletu često se pojavljuju čarobnjaci, vračevi, satirične šaljivdžije i mitološka bića.

Prve važne pastorale su dijela Nikolasa i Montrua „Dijana“ i „Arimena“, prikazane u periodu između 1594 i
1596, a 1601 Monšrestijan je prikazao svoju „Pastiricu“. Ali vrhunac pastorale se smijestio u periodu od
1620. do 1630. To je taj period kada je slavni Aleksandar Ardi napisao pet pastorala: „Trijumf ljubavi“
1626. „Pastirice“ od Rakana na scenu su postavljene sa osjetljivošću i elegancijom slamanja srca. Mere
se u ovom žanru dokazao sa „Silvijom“ 1626. i „Silvanom“ 1630. Onore Dirfe je takođe prikazao svoju
verziju „Silvane“ kao jednu od epizoda u svom komadu „Astreé“ Poslije 1630. žanr je u blagom padu, ali
Rišelje je napisao sa svojih Pet glumaca „Veliku Pastoralu“ 1637. koja je odlično bila prihvaćena od
strane publike.

Tragi – komedija (La tragi-comédie)

Naziv tragi – komedija već je poznat iz vremena Latina, sretali smo se sa njim u prolozima
Plautovih dijela i pod njim podrazumjevamo jedan ili dva komada, kraljevi i junaci tragedije često se
nalaze u komičnim situacijama. Mada u XVI vijeku značenje ovog žanra se precizira. Tragi – komedija se
smatra romanesknim dijelom sa kompleksinim zapletom čiji je kraj najčešće srećan. Teme su uglavnom
ljubavne i isključuje se politika, glavni dokaz toga je da likovi ne moraju biti kraljevi, niti predstavnici
noblesa. U stvari, to je jedna neregularna tragedija u kojoj je dopušteno mašti da razvije neobuzdani izliv
strasti i u nekim slučajevima nasilje. Ovaj žanr raspolže dubokim udisajima osjećajnosti baroka: preterani
ponos, mješavine tonova, igra stvarnosti i pojave. To je sve što objašnjava vrhunac slave ovog
pozorišnog izraza koji se desio oko 1630. godine.

Tragi – komedija XVI vijeka, nakon pokušaja M. des Roches sa djelom „Tobie“ 1579, i Louis Le Jars-a sa
„Lucelle“ 1576, nastavlja da se razvija kroz „Bradamente“ 1582 od Roberta Garnijera koji se smatra
vjernim modelom ovoga žanra. To je jedan roman u stihu, inspirisan „Pjesmom o Rolandu“, koji igra na
mješavinu tonova, prelazeći iz epike u franko – komediju. Ali mlada generacija pisaca, na čelu sa
Aleksandrom Ardijem, rođenim 1572, će sastaviti jednu novu formu žanra koja je više smijela, nasilna i
spektakularna. Otmice, silovanja i ubistva se prikazuju u komadima Aleksandra Ardija „ Scédase“ 1630,
Du Ryer-a „Arženi i Poliark“ 1630, Maršala „Ljubazni Njemac“ 1630, Žorža Skuderija „Ligamon i Lidija“
1631, Korneja „Klitandra“ 1631, Rotrua „Kleanžer i Doriste“ 1634, Merea „Sidoni“ 1640 i Tristana Lermita
„Ludilo mudraca“ 1645.

Ova spektakularna djela spadaju u pozorište surovosti koje u potpunosti odgovara mentalitetu baroka. Ali
kako se ukus i osjećaji mjenjaju ova estetika počinje da bude raspravljana u ime dobrog ukusa i u ime
novih kriterijuma koji postavljaju pravila žanra: ujedinjenje pravila i poštovanja. Ništa bolje ne prikazuje
ovu mješavinu kao scena prepirke u „Sidu“. Zamjeramo komadu njegovu neregularnost, ali Kornej ga
brani, ali 1648, jedanaest godine nakon rasprave, on svoje dijelo nije smatrao više tragi-komedijom, već
tragedijom. Nakon nekoliko prepravki izmjena će konačno biti zapečaćena 1669. i Kornejov „Sid“ će dakle
biti u potpunosti tragedija.

Tragedija (La tragédie)

Između pastorale, tragi-komedije i tragedije konkurencija je duže vrijeme bila neodlučna. Tragedija je
tražila svoju formu godinama: nasilnost kod Ardija, poetičnost kod Teofila de Vio-a „Tragične ljubavi
Pirama i Tisbe“ 1623, ona je sve do između 1630-1635 bila nedefinisana. Njeni izvori inspiracije su
varirali: ona pozajmjuje iz romana i istorijskih tragedija, iz ukusa Bandela i Rosea kao što je uradio Žan
Šelandr sa „Tirom i Sidonom“ 1608, takođe iz života svetaca kao npr. Troterel sa „Svetom Anjesom“
1615, ili iz okolnosti Bijard sa „Henrijem Velikim“. Kao što je i dokazano tragedija je dakle jedan
heterogeni žanr, nedefinisan koji se razlikuje od tragi-komedije. U ovom periodu ona predstavlja jednu
plodnu labaratoriju, gdje se postepeno prerađuju recepti iz klasične tragedije. Autor koji dominira u ovom
žanru je Aleksandar Ardi.

Ali već krajem XVI vijeka italijani su počeli da pokreću pitanje pravila. Ovo vrenje osvaja Francusku; prvi
važan tekst koji se tiče ovog pitanja je „Pismo pravila dvadeset i četiri sata“ od Šapelena koje se pojavilo
1630. Humanisti su s vremenom po tezama iz „Umjetnosti tragedije“ od Aristota i Žan de la Tej-a i
„Francuske umjetničke poezije“ od Voklana de la Fresnaj-a tražili da se u komdima poštuje jedinstvo
vremena, mjesta i radnje. Ali teoretičari 1630. se zauzimaju za ovo pitanje sa jednim drugačijim
pristupom: pravila ne trebaju da se drže krutih primjena Aristotovih principa, već da se usliše novi zahtjevi
publike. U ovim godinama koje predstavljaju drugu renesansu za Francusku, nakoh religioznih ratova,
prosvetljena, prefinjena i elegantna publika traži od autora dijela više poštovanje izvjesnoti i
vjerodostojnosti.

Počev od 1634. prisustvujemo dakle jednom istinskom cvijetanju regularne tragedije: iste godine Mere će
prikazati svoju „Sofonzibu“ i Rotru svog „Herkula na samrti“. Sledeće godine Kornej čini prve korake u
ovom žanri sa „Medejom“, zatim Kalprened sa „Mitridatovom smrću“ i Žorž de Skuderi sa „Cezarovom
smrću“. 1637. prepirka u „Sidu“ sadrži jednu od najbitnijih važnosti: ona populariše uveliko nove estetičke
teorije. Veliki trijumf prepirke predstavlja sama tragedija. Brojke su govorile same što dokazuje da je
između 1630 i 1639. prikazano u Parizu trideset osam tragedija, dok tragi-komedija samo dvadeset i
četiri. Počev od 1645. tragedija se nameće u potpunosti. Njen uspjeh je bio nevjerovatan, jer je odgovorila
na očekivanje publike.

Uostalom, bilo bi krivotvorenje da potpuno suprostavljamo tragi-komediju i tragediju, jer drugo je u cijelini
istisnulo prvo, ona će pozajmiti svoj ukus za povećane strasti, njeno oduševljenje mjenja užas za grubost
i čak ponekad njena struktura je vezena sa humorom.

Majstorom klasične tragedije smatra se Žan Rasin, koji je živio od 1639-1699. Rano ostaje bez roditelja.
U opatiji Por-Rojal stiče prva znanja, a potom i u koležima Bove i Arkur. 1664. Molijerova trupa igra
njegovu prvu tragediju „Tebaida ili braća neprijatelji“, a godinu dana kasnije postiže ogorman uspjeh sa
„Aleksandrom Velikim“. Pravi početak njegove karijere predstavlja izvođenje slavne tragedije
„Andromaha“ o tkz. nedjeljenim ljubavima u kojoj je prikazan klasični ljubavni lanac: Orest voli Hermionu,
koja voli Pira, koji voli Andromahu, koja voli Hektora, svog poginulog supruga koji je stradao od Ahilovog
mača. Još jedan ključni momenat u karijeri predstavlja komad „Britanik“, a potom i „Berenika“. Nakon
nježnosti „Berenike“ on na scenu sa „Bajazitom“ donosi surovost, grubost, opsjednutost. Nakon što je
izabran za akademika 1673. izvodi „Mitridata“, a u Versaju u blještavom dekoru postavlja „Ifigeniju“.
Tokom karijere bio je u rivalstvu sa Kornejom i na kraju dolazimo do njegovog najslavnijeg dijela „Fedra“
tj. tragedija ljubavnih strasti. Teme ove tragedije su incest, nejvjerstvo, raspaljivanje strasti,
odugovlačenje najavljene smrti. Nakon „Fedre“ on se povlači sa scene više od deset godina, ali se vraća
sa još par dijela: „Ester“, „Atalija“…