Η ΠΑΡΓΑ-ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΠΟ-ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΩΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ ΠΩΛΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΥΠΟ Π.Α.Σ. 1861 PDF

1
ΗΤΟΙ
ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΑΥΤΗ2
ΑΠΟ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ
ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑ. ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ
ΙΙΩΛΠΣΕΩΖΤΗ2 ΕΙΣ ΤΟΪΣ ΤΟΪΓΚΟΤ1.
£ ϊ Ν Τ Α Χ β Ε I ΧΑ ΜΕΝ
ΥΠΟ Π. Α. Σ.
Α IV Α Τ Ε Θ Ε I I Α ΔΕ
ΤΗ ΑΥΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΥΨΗΑΟΤΗΤΙ
ΤΩ ΜΕΓΑΛΩ ΑΟΓΚΙ
ΑΠΛΣΩΝ ΤΩ1Υ ΡΩΖ1ΙΩΝ
ΚίίϊΥ5ΤΑΐνΤΙ]\τίϊ
ΕΝ Α Θ ΗΝ ΑΙ Σ,
ΤΥΠΟΙΣ Γ. ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΗ.
όδω Νικί*, άριβ. 71.
1861
ΗΤΟΙ
ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΑΤΤΗ2
ΑΠΟ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ
ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΤΩΝ ΑΓΓΑΩΝ

ΠΩΛΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΙΣ ΤΟϊϊ ΤΟΪΡΚΟΤΣ.
ΣΪΝΤΑ&ΘΕΙΣΑ ΜΕΝ
ΥΠΟ Π. Α. Σ.
ΑΝΑΤΕΘΕΙΣΑ ΔΕ
ΤΗ ΑΥΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΥΨΗΑΟΤΗΤΙ
ΤΩ ΜΕΓΑΛΩ ΑΟΥΚΙ
ΑΠΑΣΩΝ ΤΩΝ ΡΩΣΣΙΩΝ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΕ
ΕΝ ΑθΗΝΑίΣ,
ΤΥΠΟΙΣ Γ. ΚΑΡΥΟΦΥΛΛΗ*
6&ώ Νι*ί*, άριθ. 71,
1861
Μ β 1026. 50
>
Φ3ΪΕ
3- ^ΡΜΊ^ΛΑΑίν,
ΤΗ ΑΥΤΟΥ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ
ΥΨΗΛΟΤΗΤΙ
ΤΩ ΜΕΓΑΛΩ ΔΟΤΚΙ
ΑΠΑΣΩΝ ΤΩ\ ΡΩΣΣΙΩΝ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΕ
ΕΙΣ ΤΕΚΜΗΡΙΟΓΪ
ΑΪΔΙΟΪ ΕΓΓΝΩΜΟΕΤΓίΗΣ
ΤΠΝ ΠΑΡΟΥΣΑΝ
ΛΝΛΤΙΘΙ11Ιχ\
0 ΣΠΤΡΑΦΕϊϊ.
ϋ ΑΆ. 4 οο ο ο "η "ο" Α

«.
ΥΨΗΛΟΤΑΤΕ!
Ότε περί τάς αρχάς τοϋ 1800 ή έν'Ηπείρω ελεύθεροι

Ελληνική Πάργα έκινδύνευε να γίνη κατάκτησις Ό9ω-
ρ,ανική και ό λαός αυτής νά ύποστή τήν σφαγήν, τήν
άτιμίαν, και τον άνδραποδισμον, ό υποναύαρχος τοΰ Αύ~
•τβκράτορος Αλεξάνδρου τοϋ Α'. Οϋζακώφ, οίκτείρας
«τόν όμόΟρησκον και πλήρη ιστορικών αναμνήσεων εκεί
νον λαόν, ΰψωσεν έν ονόματι τοΰ Αυτοκράτορας του·
ίπί των επάλξεων τοϋ φρουρίου τής Πάργας τήν νικη-
φόρον αύτοκρατορικήν σημαίαν, ή οποία καϊ κυματί
ζουσα μο'νον έσωσε τότε πέντε χιλιάδας "Ελληνας Χρι
στιανούς άπο τό αιμοσταγές ©άσγανον τοϋ τυράννου
Τεπελενλή Άλή Πασσα. Ό οέ ευσεβέστατος Αυτοκράτωρ
Αλέξανδρος μαθών τον κίνδυνον τούτον, συμπάσχων ε?ς
των ομοθρήσκων Του τα δεινά καϊ τον γενναΐον τοΰτον
λαον έπιΟυμών ν' άπαλλάξ^ τής καταστροφής δ'.ά παν
τός, συνεβάλετο μετά τής Πύλης περί τής σωτηρίας
αύτοϋ *αϊ τω 1800 Μαρτίου 21 έπέτυχε συνΟήκην αυ
τονομίας περί Πάργας και τριών άλλων τής Ηπείρου
πόλεων.
Αί γενναΐαι αύται πράξεις, Υψηλότατε, κατέχουσι τας
ώρ«'.οτέρας σελίδας έν '5ΐ? χρονικοις τής ατυχέστατης
Πάργας, τί)ς τοσούτον άπανΟρώπως πωληθείσης χατά
τό 1819 εις τούς Τούρκους «αρ.1 άλλων Χριστιανών !
Ιδού δια τι έτόλμησα ν' αφιερώσω την Ίστορίαν αύτη ς
εις τήν Ύμετέραν Αΰτακρατορικήν Ύψηλότητα. Ή ιστο
ρία της Πάργας πρέπει άναγκαίως νά φέρη έπΙτί)ς προ-
μετωπίδος της το όνομα ένός τών ένδοξων Βλαστών
της τών Τομανώφ οικογενείας, ητις τοσούτον οιλαν-
θρώπως είργάσΟη υπέρ τ?)ς σωτηρίας τοΰ άνεστίου καΐ
πλάνητος σήμερον λαοϋ της Πάργας. Ή άφιέρωσις
λοιπόν αύτη, Ύψηλο'τατε, τοσούτον ευμενώς έδέχθητε,
εινε έ'κφρασις δημοσία της άίδίου ευγνωμοσύνης, τί]ς
οφειλομένης εις τόνΑϋτοκρατορικον ο ΐ κοντές
ΙΡ ω σ σ ί α ς.
Τν]ς Υμετέρας Αυτοκρατορικής Ύψηλο'τητος.
Ταπεινότατος χαι εϋπειθής θεράπων.
II. Λ. Σ.
**** *************** ******** (ί**** ****>*******************
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
σύντομος έκθεσις της προς τοϋς Ελληνας διαγωγής των Χριστια

νικών Δυνάμεων της Ευρώπης, και Ιδίως κατά τά προεόρτια
ι>ο0 άγώνος, κατά την διάρκειαν καϊ μετά το πε'ρας αύτοΟ.
νθϋδ Όβ νΟϋΙβΖ ρβϊ 5βΓΓβΓ Ια ΠΙΛΙΠ

8ΐιρρ]ΐβηΙ« άβ \ά Οτβοο ; βΐι Βίβη ! 8α
ηααίη ιηοηΓ&ηΐβ νοαβ Βΐ&ΓςυβΓ8 ά'ιιηβ
Ιβοΐιβ (Ιο 53η§, 3ίία ςαο ΓανβηΪΓ νοιίδ
ΓεοοηηαίβδΘ βΐ νοιίδ ρυηΐ$5β.
(ΟΙιαΙβαιώπαηά).
|^πό του χωρισμού των δύο Έκκλησκ&ν , μετά τήν

σϋνοδον της Φλωρεντίας, μετά την άλωσιν της Κων
σταντινουπόλεως και μ.έχρι σήμερον , ή Ελληνική Όρ-
ϋοδοξία έκάστοτε υπήρχε το άντικείμενον της Παπικής
φιλοδοξίας. Άλλα μετά την διαβόητον σφαγήν τοϋ α
γίου Βαρθολομαίου αΰτη προσεκτήσατο καϊ έτερον Ορη-
σκευτικόν έχθρόν , την μεταρ'ρύΟμισιν, τό δόγμα των
Διαμαρτυρομένων. Μετά την σφαγήν ταύτην άπασα ή
Ευρώπη διηρέθη εις δύο εχθρικά στρατόπεδα, θρησκευτι
κής εκ διαμέτρου άντίθετα προς άλληλα , πλην τό μή
λον τής Ιριδος ύπήρχεν ή Ελληνική Όρθοδοξία ! και έ-
πειδή ΙΙάρις εν τη πάλγ) δέν εύρίσκετο, ΐν' άποφασίση
τό « ή καλή λαβέτω » καθόσον ουδεμία των δύο πολε
μίων μερίδων έδεικνύετο υπέρτερα τής ΌρΟοδοξίας, καΟ'
άς έπρέσβευεν άρχάς, έπετέΟησαν , άλληλοσοαζόμενοι,
' 1
2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
καΟολ'κοί χα: διαμαρτυρόμενοι κατά της δούλης Ελλη
νικής ΌρΡοδοξίας, όπως έκαστος αυτών ύποτάξη αυτήν
εις τάς αιρέσεις αύτοϋ. Ιΐεοίον της θρησκευτικής ταύτης
πάλης ύπήρχεν ή πόλις του Κωνσταντίνου, επειδή εν·
αύτη ήδρευεν ό θρησκευτικές αρχηγός του 'ΟρΟοδόξοι»
Ελληνικού λαοϋ. Τοΰτον λοιπόν τόν αρχηγό ν προσεπάΟει.
εκάστη εχθρική μεοΐς, ίνα εις εαυτήν προσέλκυση, φρο
νούσα άκρίτως ότι έξ αύτοϋ έξήρτητο ή θρησκευτική πε-
ποίΟησις τοϋ Ελληνικού λαοΰ!
Ή Αγγλία, ή Όλλανδία και ή Σουηδία, έ'Ονη τα μάλ
λον διαμαρτυρόμενα, ύπεστήριζον διά των έν Κωνσταν-
τινουπο'λει Πρέσβεων των, τοΰ θωμα Φούη, τοϋ Κορνη
λίου "Αγα και τοϋ Παύλου Στρασβούργου, τόν δπαδόν
των διαμαρτυρομένων, Πατριάρχην Κύριλλον Λούκα-
ριν. Ή Γαλλία, ή Αυστρία και ή Ρώμη, εθνη τα μάλ
λον καΟολ'.κζ, ύπεστήριζον ωσαύτως διά των έν Κων-
σταντινουπολει Πρέσβε6>ν των, τοϋ Κο'μητος Σεζή, τοϋ
Καίσαρος Γάλλου και διά τοΰ τρομερού τάγματος των
Ίησουϊτών, τούς οπαδούς τοΰ Πάπα, τούς Πατριάρχας
Άνίέμ'.ον καϊ Κύριλλον Κονταρήν, μαΟητήν των Ίη
σουϊτών.
ΑΕ δύο αύται έχϋρικαί μερίδες, άμιλλώμεναι πρόςάλ-
λήλας διά τήν κατάκτησιν της ΌρΟοδοξίας, έχουσαι δέ
και σύμμαχον τήν άπληστίαν των Τούρκων, ήγωνίζοντο
νά χειροτονήσοίσι Πατριάργην της Ανατολικής Εκκλη
σίας εκάστη των όπαδο'ν της, και νά καΟαιρέσωσι τόν
της αντιπάλου μερίοος. Ή χειροτονία και ή καΟαίρεσις
των Πατριαρχών της έν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικής
Εκκλησίας ήσαν έ'ρμαιον τών ραδιουργιών των εύνοου-
μένων της ημέρας παρά τή ΌΟωμανική Πύλη Πρέσβεων,
διαμαρτυρομένων, ή καθολικών. Οι δέ Μητροπολΐταικαί
οί προύχοντες τοΰ Έλληνίκοΰ έθνους, οΐ κυρίως ένδια-
φερόμενοι εις τήν χειροτονίαν ή τήν καΟαίρεσιν τοΰ δεί-
νος ή δεινός Πατριάρχου, ού μόνον δεν ισχύον, άλλ'ού-
τε διά τον τύπον τουλάχιστον ήρωτώντο πολλάκις. Έπι
ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 3
μακρόν χρόνον διήρκεσεν ή θρησκευτική αυτη πάλη, με
ταξύ διαμαρτυρομένων και καθολικών, διαρκούσης της
οποίας μέγιστα δεινά και κολοσσιαίας οαπάνας (α) ύπέςη
ή Όρβόδοξος της Κωνσταντινουπόλεως Ελληνική Εκ
κλησία. Άλλ' επί τέλους, ναυαγησασών εις τον ακρά
δαντον σκο'πελον της Όρθοδοξίας αμφοτέρων των αντι
πάλων μερίδων, επαζ'ον, ο,τι ήν επο'μενον νά πάΟωσικαί
οί όρβο'οοξοι όπαδοί αϋτών (β).
(α) Κατά την δι«ρκειαν της άθλιας ταύτης πάλη; η εκκλησία

<τής Κωνσταντινουπόλεως έδαπάνησε, κατά την πρός τον Δαυΐδ
Βιλαίμην έπιστολήν τοΰ Λογοθέτου Χρυσοκόλου, έξηκαντα χιλιά
δας ταλληρων εις μικρόν διάστημα χρόνου ένεκα των συχνών
αλλαγών των Πατριαρχών, ϊπήρχεν έβιμον (και υπάρχει ακόμη
τροποποιοΰμενον) δτι κατά πασαν άλλαγην Πατριάρχου ό διαδε
χόμενος τον θρόνον ωφειλε νά προσφε'ρη τώ Μεγάλω Βεζύρη τό
«Πεσκέση» λεγόμενον, τοΰ οποίου τό άντίτιμον έδαπάνα τό τα-
μεϊον της εκκλησίας. Εντεύθεν εννοείται έπόσον ευδιάθετοι ησαν
■οί Τούρκοι εις τκς συχνάς άλλαγάς των Πατριαρχών, και όπόσον
ευμενώς έδέχοντο τάς ραδιουργίας κα'ί συκοφαντίας των Ιησουϊ-
τών και λοιπών.
(β) Κρίνοντες περί των άποπλανηδέντων Πατριαρχών, δεν πρέ
πει, άκολο'υθοϋντες το παράδειγμα των Ευρωπαίων, οϊτινες. κατά
την θρησκευτικών των δοζασίαν, έπαινοΰσιν η ψίγουσι τον δείνα
η δείνα Πατριάρχην, χωρίς νά λάβίοσιν ΰπ' όψιν καϊ τον σκοπόν
ενός εκάστου, νά φανώμεν πρός πάντας επίσης αυστηροί. Μεγάλη
υπάρχει διάκρισις μεταξύ τοΰ όπαδοΰ των διαμαρτυρομένων και
των οπαδών τοΰ Πάπα και των ίησουϊτών, οΰ μόνον επί παιδεία
και πολιτική συνε'σει, άλλα και επί τω τελικώ σκοπώ, ει/εκα τοΰ
όποιου ήσπάσθη έκαστος Πατριάρχης μίαν των δυο έτεροδόξων
μερίδων, ό Λοΰκαρις αναντιρρήτως έσφαλε στάλμα δανάσιμον,
παραγνωρίσας οτι η θοησκεία ητον ή μόνη η δυνάμενη νά σώση
ένδόςως τον Ελληνα, ώς και τώ οντι αυτη τον εσωσεν, άλλ' οΰχ
ίττον ό σκοπός τοΰ Λουκάρεως ητο μέγας. Δεν έπροσηλώθη ουτο;
4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
Ό θάνατος όμως τών πεπ?.ανημένων τούτων όπαδών
δεν άττεΟάρρυνε τους άδιαλλάκτως εποφθαλμιώντας την
ΌρΟοοοξίαν, καϊ προ πάντων τους ακοίμητους και α
κούραστους Ίησουΐτας, ε'. καϊ πολλάς αϊσχράς ήττας
και εξορίας πολλάκις παθόντας. Οί Ίησουίται πρό πάν
των διά των ραδιουργιών και των συκοφαντιών των πολ
λούς ΤΙατριάρχας της Ανατολικής Εκκλησίας έθυσία-
σαν καϊ πριν και μετά ταΰτα, ή δέ Ελληνική φυλή ύπο
τοιούτων αδιαλλάκτων εχθρών της πατρώας παραδόσε
ως περιστοιχουμένη, έκινδύνευε περί τών όλων. Άλλ'
ή Θεία Πρόνοια έπρόλαβε τον έπικείμενον τοϋτον κίνδυ-
νον. Ή παρακμή της ΌΟωμανικής δυναστείας, ή νω-
είς τους διαμαρτυρόμενους άπ6 άπλήν θρησκευτικ.ήν πεποίθησιν,

ι'ος διατείνονται οί Ευρωπαίοι, και δεν προσεπάθει ίνα φέρη το
έθνος του εις την αϊρεσιν ταύτην, διότι έθεώρει αϋτήν καλλιτε'ραν
της ορθοδοξίας, άλλα διότι έν τω σκότει τότε της δουλείας τών
Ελλήνων, καθ' ην και ό οξυδερκέστερος Μακιαβέλ καϊ ό προορα-
τικώτερος Κικέρων δεν έβλεπον άλλο μέσον, δυνάμενον ίνα της
δουλείας απελευθέρωση τ6 Ελληνικόν Εθνος, ένόμισεν, απατηθείς
καϊ παραγνωρίσας τοΰς Ελληνας, πλην έν ε'ιλικρινεΐ αίσθήματι και
Ελληνική καρδία, δτι φέρων αΰτοΰς είς την α'ίρεσιν (τών διαμαρ
τυρομένων, ήδύνατο δι' αυτών (οπερ καϊ τω ΰπέσχετο δια τοϋ
αρχιεπισκόπου Αβοότ Γεωργίου ό βασιλεύς της Αγγλίας Ιάκωβος
ό Α.), 'ίν' απελευθέρωση της δουλείας τό δυστυχές Ελληνικόν Ε
θνος, τό όποιον άνευ της θρησκευτικής ταύτης θυσίας ουδεμία τών
Ευρωπαϊκών δυνάμεων προέθετο 'ίν' άπελευθερώση τοϋ άφορήτου
ζυγοϋ τών βαρβάρων Μωαμεθανών. 0 δέ Ανθέμιος καϊ ό Κονταρής
άνευ σκοπού αποβλέποντος τό έθνος αυτών παρεδόθησαν δέσμιοι
εις τον Πάπαν και είς τους ίησουί'τας, ό μεν Ανθέμιος χάριν της
βδελυρας φιλοδοξίας του και τ?1ς κουφότητός του, ό δέ Κονταρής
χάριν έκδικήσεως ατομικών παθών κατά τοΰ Λουκάρεως. .Οθεν
αμφότεροι οί ρηθέντες δύο Πατριάρχη, Ανθέμιος καϊ Κονταρής
εϊσιν άξιοι της κατάρας του Εθνους.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 5
Ορότης και ή αμάθεια τών Μουσουλμάνων άφ' ένός, και
άφ' έτερου ή ηθική υπεροχή των δούλων Ελλήνων προσ-
εκάλεσαν τούτους εις τά πολιτικά πράγματα τοϋ Ό-
ΰωμαν.κοϋ κράτους καϊ βαθμηδόν άνεβίβασαν αυτούς εις
τά υψηλότερα αξιώματα τώνήγεμόνων, των διερμηνέων
κτλ. Α.ί ραδιουργίαι και αί συκοφαντίαι των αντιπάλων
μερίδων και των Ίησουϊτών ευρον το'τε άντίστασίν τινα
καϊ διεσκεδάσθησαν. Ή δέ τω 1642 εν Ίασίω συστηΟεΐ-
σα σύνοδος των Ελλήνων και των 'Ρώσσων επισκόπων
δια παντός άπήλπισε τούς άνενδότως καταγινομένους,
ίνα έκαστος εϊς τάς αίρέσεις του προσέλκυση τούς "Ελ
ληνας ΌρΟοδόξους.
"Άπελπισθεισαι αί εϊρημέναι κυβερνήσεις περι τοϋ θρη
σκευτικού των Ελλήνων θανάτου, ώμοσαν τον διά παν
τός πολιτικόν αύτών θάνατον ! Εγκατέλειψαν αυτούς,
μη άσπασ^έντες τάς αιρέσεις αύτών, εις τήν διάκρισιν
τοϋ μισοχρΐστου και βαρβάρου δεσπότου, και συνήργη-
σαν μάλιστα τίνες πολλάκις μετ' αύτοΰ εις τήν σφα-
γήν των έν Χριςώ αδελφών Ελλήνων ! ! ! άφ' ου οΐ ίδιοι
ύπό τό σύμβολον του Σταύρου, προ της εις τήν Εΰρώπην
έλεύσεως τών Τούρκων, δεν ήδυνήθησαν νά έξοντώσωσιν
αυτούς, έπενεγκόντες αύτοΐς το πϋρ και τον σίδηρον (α).
Ή τοιαύτη τών Χριστιανών Δυνάμεων της Ευρώπης δια
γωγή, ή βαρεία μάστιξ και ό όξύς πέλεκυς αυθαιρέτου
και βαρβάρου εξουσίας ήνάγκασαν έπϊ τέλους πλείστους
τών Ελλήνων, ίνα, δράξαντες τά όπλα, καταφύγωσιν
εις τά όρη και σπήλαια της Πελοποννήσου, της Ηπεί
ρου, της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας καϊ άλλαχοϋ, ό
που προϋπάρχον καϊ έτεροι σουνάδελφοι ομογενείς, έ
χοντες σύμβια τ' άγρια θηρία, πλήν οιατηροϋντες τήν
βρησκείαν, τον έθνισμόν, τήν τ'.μήν καϊ άνατρέφοντες έν
τη έλευθερία τά τέκνα των.
(α) Ορα την ύπό των Σταυροφόρων κατάκτ/^ιν της ΚωνιταΥ-

τινονπόλεως υ.ολ τών επαρχιών αύτης.
6 ΕΙΣΑΓΩΓΙΪ.
Άλλ' ό Έλλην τά όπλα οράξας και εις τα όρη κατα

φυγών διετήρησε δι' αυτών κατ' αρχάς Οέσιν άμυντικήν,
και ούχΐ έπιΟετικήν. Έμεινεν έν τοΐς όρεσιν έπι πολλούς
αιώνας, ίκετεύων όσημέραι τον χριστιανικόν κόσμον, ό
πως άναγνωρίστ] την άνεξαρτησίαν του. πριν ή βάπτιση-
αυτήν ο ιοιος οια του αίματος του, φειοομενος φιλαν-
Ορώπως και αύτοϋ και της κοινής ησυχίας· καΟ' όσον
μάλιστα κατά τό πολυστένακτον και πολυδάκρυτον διά
στημα της αιχμαλωσίας οί δυστυχείς "Έλληνες έτρέφον-
το κεναΐς έλπίσιν, ότι οί έν Χριστώ άδελφοϊ της Ευρώ
πης, άναγνωρίσαντες ήδη τά δίκαια των Ελλήνων, κα-
τεγίνοντο εις την άπελευΟέρωσίν των ! Πας περιηγητής
Ευρωπαίος έπισκεπτο'μενος τάς Έλληνικάς χώρας και
τοιαύτας κομπορρημοσύνας λέγων εις τους άτυχεΐς Έλ
ληνας, ίνα φι7,οξενήται, ί'να περιΟάλπηται, και ίνα άκω-
λύτως κλέψη ανά ένα λι'Οον άπό τά τιμαλφή ερείπια των
αθανάτων μνημείων της Ελληνικής μεγαλοφυίας, τοΐς
έφαίνετο ως τω οντι απεσταλμένος, όπως περιεργασΟ'/]
τον το'πον, όνπερ εμελλον οσονούπω ί'να έλευΟερώαωσιν
οί έν Χριστώ αδελφοί ! ! ! ΙΙαρήλΟον τόσοι μαύροι, άλ-?
λά θαυματουργοί αιώνες, και μόλις αί Χριστιανικαί κυ
βερνήσεις, συγκινηΟεΐσαι σμικρόν από τά μαρτύρια τών
Ελλήνων και άπό τάς υπέρ τούτων συνηγορήσεις τών
Χριστιανικών λαών της Ευρώπης, ήλθόν ποτε εις άκμήν,
ίν' άπευΟύνωσι τελεσίγραφον προς τήν ΙΙύλην περί ά-
ναγνωρίσεως της άνεξαρτησίας τοϋ Ελληνικού έθνους,
άναμιμνησκόμεναι όποια ιερά χρέη τοΐς έπέβαλλεν ή πο
τέ μήτηρ της έλευΟερίας και του πολιτισμού Ελλάς.
Αλλά, φευ! Κυβερνήσεις δυσμενείς πρός τους Έλ
ληνας, ανάλγητοι ε!ς τά μαρτύρια τής πασχούσης άν-
Ορωπότητος, κωφεύουσαι εις τάς γενναίας φωνάς τών
λαών των υπέρ της άνεξαρτησίας τών Ελλήνων και ε
κάστοτε έκβακχευομέναι Οπό του αισθήματος τοΰ συμ
φέροντος, σφόδρα άντέστησαν κατά της γενναίας απο
φάσεως άλλων κυβερνήσεων, είποΰσαι ; « Δεν δυνάμεθα.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ. -
«V άπα'.τήσωμεν άπό την Πύλην τήν από της κυριαρ-

«χίας της αποσπάσω της Ελλάδος, χωρίς νά ύποστη-
κρίξωμεν τήν τοιαύτην αΓτησιν χαίοιάτών όπλων εις
ηπερίστασιν αρνήσεως. ΙΙασα δε έπέμβασις απειλητική
«αντίκειται εις τά δικαιώματα των κυβερνήσεων, και εις
«τάς άρχάς τοϋ δικαίου. "Αλλως τε παν τελεσίγραφον
«προς τήν Πύλην άνευ αποτελέσματος εινε γελοιώδες·
τιύποστηριζόμενον 2έ παρ' ήμών, επιφέρει τον πόλεμον,
»καί επειδή πόλεμος κατά της Τουρκίας δύναται νά σέι
κ στ) τήν Εύρώπην, διά τούτο παν τελεσίγραφον πρός
«τήν Πύλην περί αναγνωρίσεως της Ελλάδος εινε ά-
«παράδεκτον.»
"Ακουε Ουρανέ και ένωτίζου ή γή ! Πρός Θεοΰ οί λό
γοι οΰτοι εινε λόγοι σπουδαίοι, δικαιούντες τάς άλύσεις
τών Ελλήνων, ή εινε λόγοι παιδαριώδείς, σοφίσματα
ττεπωρωμένης ψυχής; "Αν σπουδάζων και ουχί κακεν-
τρεχώς σοφιζόμενος έφαντάσΟη τις, ότι ή Τουρκία ήδύ-
■νατο νά κηρύξγ) πόλεμον κατά των Χριστιανικών δυνά
μεων της Ευρώπης, άν αύται άπήτουν ή άνεγνώριζον τήν
άνεξαρτησιαν της Ελλάδος, εινε τό αύτό ως άν έφαν
τάσΟη κώνωπα κηρύττοντα πόλεμον κατά των λεόντων.
Αλλά δυστυχώς δεν ητον αΰτη ή αιτία· υπό τό πρόσχη
μα τοιαύτης χίμαιρας ύπεκρύπτετο καταχθόνιος και δό
λιος σκοπός. Και όμως οι λόγοι ούτοι ύποστηριχΟέντες
και διά του επομένου σοφίσματος περέπεισαν δυστυχώς
και τάς διατεΟειμένας υπέρ της ανεξαρτησίας της Ελ
λάδος και άνευ της συγκαταθέσεως της Πύλης κυβερνή
σεις. Ιδού τό πεπωρωμένον σόφισμα· κ Ή ανεξαρτησία
»τής Ελλάδος διαταράξει τήν Εύρωπαϊκήν ίσορδοπίαν. »
"Ας ϊ'δωμεν κατά πόσον εινε γελοϊον τό σόφισμα τοΰ
το, όπερ έπεισε τάς Χριστιανικάς κυβερνήσεις της Ευ
ρώπης ίν' άφήσωσι τούς Χριστιανούς "Ελληνας εις τήν
δουλείαν. Τί έζήτησαν οί "Έλληνες ; Ώς τοΐ; ώφείλετο,
έζήτησαν ίνα καταταχΟώσιν ε'.ς τήν Χριστιανικήν οϊκο-
γένειαν, καΟό Χριστιανοί. Τί εξάγεται εκ τούτου ; "Ότι
8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
οί "Ελληνες διά της ανεξαρτησίας των και τι) ς φύσεί
τάσεως των προς τόν πολιτισμόν έτεινον άναντιρρήτως
εις την έμπέδωσιν και στερέωσιν τί]ς Ευρωπαϊκής ισορ
ροπίας. Και τί επραξεν ό Έλλην κατ1 αρχάς προς άνά-
χτησίν ττ)ς άνεξαρτησίας του ; "Υψωσεν ίκετικήν φωνήν
προς την μεγάλην Χριστιανικήν ο'ιχογένειαν, Ιτεινε χεί
ρα ίκέτιδα προς τούς έν Χριστώ αδελφούς τί)ς Ευρώπης,
χωρίς νά καταφυγή είς την βίαν, αν και νόμιμον, όπως
θραύση τον ζυγόν, κατά τοϋ οποίου διεμαρτυρήθη άφ' ό
του, έγχαταλείψας την έστίαν του, κατέφυγεν είς τα ό
ρη και σπήλαια· Έζήτει έπϊ ολόκληρους αιώνας την συν-
δρομήν της Ευρώπης. Και δια τί ; Γνα μή διατάραξη
την Ίσορ'ροπίαν της Ευρώπης. ΙΙλήν ή τοιαύτη γεν
ναία διαγωγή των Ελλήνων δεν ελήφθη υπ1 όψιν δι&
και ύπέμενεν ό "Ελλην έπΐ κενί) έλπίδι ακίνητος τον ζυ-
γόν χάριν της Ισορροπίας του κόσμου, άν και τοι
ούτος φόβος ήτο καθαρώς χίμαιρα.
Τί έν Παρισίοις τώ 1815 συστηθεΐσα πολυΟρύλλη-
τος Ιερά Συμμαχία, ή έκμεταλλεύσασα τό ίερον
όνομα δια πολιτικούς σκοπούς , έκήρυξε διά τοϋ δευ
τέρου άρθρου της συνθήκης της τη 16 Σεπτεμβρίου τά
επόμενα·
α Οί ηγεμόνες της Αυστρίας, της Πρωσσίας καϊ της
»'Ρωσσίας ομολογούν, ότι ό Χριστιανικός κοσμος,τοΰ ό-
»ποίου και αυτοί και οί λαοί των ε'ισϊ μέλη,δένεχει κυρί-
>·,ως|3ασι),έα,ε?μή τον Παντοκράτορα,τόν Υίόν και Αόγον
«τοϋ θεού τον Σωτήρα ημών καϊ Θεόν Ίησοϋν Χριστόν
» διότι έν αύτω και μόνω έναποταμιεύονται όλοι οί Οη-
»σαυρο! τής άγάπης, της γνώσεως και της σοφίας. »
Την άνω προκήρυξιν τών Χριστιανικών ήγεμόνων ί-
δόντες οί Έλληνες έχάρησαν χαραν άνεκλάλητον, διότι
τοιαϋται Εύαγγελικαϊ 'Αρχαί άναντιρρήτως ά-
πέβλεπον την άπελευΟέρωσιν τών Ελλήνων, α Ή ση
μαία της Ίερας Συμμαχίας » λέγει ό κορυφαίος της Γαλ
λικής Ακαδημία; σοφός Βιλλμαΐν -< τοις έφάνη ώςπρό
ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 9
δρόμος τής άπελευθερώσεώς των (α), λ Διό χαί παραι
τηθέντες του προμε"λετωμένου σκοποΰ ύπέμενον άνευ
ταραχές και γογγυσμοϋ τον ζυγόν, έλπίζοντες όσον τά-
χιον τήν άπελευθέρωσίν των παρά των έν Χριστώ αδελ
φών. Άλλα δυστυχώς ήπατήΟησαν μετ' ου πολύ τών
ελπίδων των ! Διότι ή τα άνω εϊρημένα κηρύξασα Ιερά
Συμμαχία και έπί τω Οειοτάτω όνόματι « Ιερά » ένα-
βρυνομένη ώς δ*?]θεν ένεργοΰσα ύπ6 τό σωτήριον κρά
τος τής άδελφικής έν Χ ρ ι σ τώ άγ άπης καϊ της
Εύαγγελικήςχάριτος, και κύριον έχουσα σκοπών
τήν κατάθλιψιν τών λαών, έγκατέλειψε τούς έν Χριστώ
αδελφούς Έλ?νηνας ύπό τον ζυγον αλλόπιστου και άντι-
χρίστου βασιλέως, και ού μο'νον τοϋτο, άλλα καϊ έλευ-
θέρους Έλληνας έπέτρεψε να πωλήσωσιν ώς κτήνη Ά-
βυσσινά εις τούς Τούρκους, καϊ κατέκρινε καϊ κατεδίωκε
τούς Έλληνας, ότε ούτοι, άπατηθέντες υπό της Ίερας
Συμμαχίας και άπελπισΟέντες περί πάσης Χριστιανικής
αρωγής, έπεχείρισαν μόνοι, ώς οί έν Μαραϋώνι καϊ θερ-
μοπύλαις προγονοί των, ή ν' άποτινάξωσι τον άλλόπι-
στον καϊ άφόρητον ζυγόν, ύπό τόν όποιον προ τόσων αι
ώνων έστέναζον, ή ν' άποΟάνωσιν ένδόξως ώς εκείνοι.
Ιδού τί έκήρυξε κατχ του Ίεροΰ Αγώνος τών Ελλήνων
έν Λαϋβάχη τήν 30 Απριλίου τοϋ 1821 ή αυτή έπϊ Εε-
ρότητι σεμνυνομένη ασυστόλως συμμαχία.
<ι Χρήσιμοι ή άναγκαϊαι μεταβολαϊ έν τή νομοθεσία
»ή έν τη διοικήσει τών επικρατειών πρέπον εινε νά έκ-
»πορεύωνται έκ της έλευθέρας θελήσεως καϊ της πλή
θους πεποιΟήσεως έκείνων, εις χείρας τών όποιων έ'Οε-
»σεν ό Θε6ς τήν έξουσίαν. Παν ό,τι παρεκτρέπεται της
«γνώμης ταύτης φέρει έξ ανάγκης τούς λαούς εις άτα-
Γ-ξίαν, εϊς κλονισμούς καϊ εις δεινά βαρύτερα, παρ' όσα
(α) "Ορ. Εΐαάβ (ΓΗίβΙοίΓβ πιοάβΓηβ Ρ,ΐ£· 298. ΙΛίΙβη-

άαΐά άβ Ια δαίηΐο αΙΙΐαηοΘ ΙβιΐΓ ρβπιΐ Ιο βΐ^ηο ρΓέοιίΓ-
50ιιγ «1β Ιριιγ αΓίΓβηοΗϊ^ρηιοηΙ.
10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
«προτίθενται νζ θεραπεύσωσιν. 01 ήγεμο'νες αϊσΟανόμενοι
» βαθέως τήν άναλλοίωτον ταύτην άλήΟείαν, δεν έδίστα-
»σαν νά κηρύξωσι παρρησία, οτι σεβόμενοι τά δίκαια και
»τήν άνεξαρτησίαν δλων των νομίμων εξουσιών έΟεώρη-
)-. σαν ως νομίμως μήν ύπάρχουσαν καϊ ώς μή συνάδουσαν
' »πρ6ς τάς αρχάς του δημοσίου δικαίου της Ευρώπης πα-
»σαν λεγομένην μεταρρύΟμισιν, ένεργουμένην δι' άπο-
»στασίας καϊ δι' οπλών. Ώς τοιαύτης φύσεως έΟεώρη-
)-σαν οί ηγεμόνες τά της Ελλάδος λαβόντα
»τήν αρχήν των εκ μηχανορραφίας εγκληματικής καί
»άποκαταστήσαντα το άνατολικόν μέρος της Ευρώπης
»6έατρον άπεράντων κακών.»
Ίδο'ντες οί Τούρκο; το δεύτερον άρθρον της συνθή
κης τοϋ 1815 της Ίερας συμμαχίας κατεθορυβήΟησαν.
Μή γ'.νώσκοντες δέ έν τη βαρβαρδτητι αυτών ούτε τήν
σημασίαν ούτε τόν σκοπόν της Ίερας Συμμαχίας περί-
οοβοι ήρώτουν τόν τυχόντα Χριστιανόν « Νέ ντεμέκ
3>Σέντ Άλλεάντζα·, έ νέ γιαπατζάκ σου Σέντ Άλλεάν-
»τζα» (τί σημαίνει Ιερά Συμμαχία και τί προτίθεται
αύτη νά κάμη). Οί Τούρκοι έχοντες προ οφθαλμών τάς
ακαταλόγιστους σφαγές, τάς πυρπολήσεις, τάς άρπα-
γάς, τάς άτιμίας, άς διέπραττον έν πλήρει ησυχία κατά
τών άΟλίων Χριστιανών, εβλεπον δικαίως εις πασαν
σύμπνοιαν τών Χριστιανών (3ασι).έων έκδικητάς τεσσά
ρων αιώνων Χριστιανικών αιμάτων! Και τοιαύτην ήλπιζεν
ινα ιδη ό Χριστιανικός κόσμος τήν Ίεράν συμμαχίαν !
Άλλ' δτε διά της έν Λαϋβάχη από 30 Απριλίου τοΰ
1821 προκηρύξεως έμαΟον ό'τι ή πο'τνια αδελφή αυτών
Ιερά Συμμαχία, ου μόνον δεν προέΟετο κατά της βαρ-
βαρδτητος καί τών ωμοτήτων αυτών, σφαζόντων καϊ ά-
πολυο'ντων τους έν Χριστώ αδελφούς αύτής, άλλά καί
θερμώς ύπεστήριζεν αυτούς διά της εΐρημένης προκηρύ
ξεως, άπαγορεύουσα επί γενική εξοντώσει παν κατ1 αυ
τών έπαναστατικόν κίνημα, έψαλλον έζάμιεΐς τους
μιν α ρ έ δ ε ς υπέρ κατευοδώσεω; τών σκοπών αύτης,
ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 11
ύποςηριζούσης τούς τυράννους κατα των τυραννουμένων.
Πώς θά συμβιβάσγ) ή επερχόμενη γενεά τήν άνω προ
κήρυξαν της Τέρας Συμμαχίας μετά τάς Εύαγγελικάςάρ
χάς της προκηρύξεως του 1815, τάς οποίας ή ιδία Ιε
ρά Συμμαχία έκήρυξεν έν Ιίαρισι'οις ότι ήσπάσΟη; Κατά
τό 1815 έκήρυξενότι«ό Χριςιανικός κο'σμος δέν έχει βα-
«σιλέα ειμή τόν ΊησοΟν Χριστό ν η και κατά τό 1821
κηρύττει α νο'μιμον βασιλέα τον άντίχριστον Σουλτάνον
έπί των Χριστιανών Ελλήνων, η Τοιαύτη άλογος λογι
κή καϊ σατανική πολιτική της Ίερας Συμμαχίας θέλει
εκπλήξει τω δντι τούς μεταγενεστέρους καϊ πληροφορή
σει αυτούς περί της προς τούς "Ελληνας διαγωγής τών
ηγεμόνων της Ευρώπης.
« Τυφλή και άξιοκατάκριτος είναι πάντοτε » λέγει ό
Κύριος Τρικούπης (α) « ή πολιτική, οσάκις δέν χειρα
γωγείται ύπο της ηθικής, άλλ' αποκαθίσταται καϊ βδε
λυρά οσάκις περιβάλλεται τήν Ίεράν Θρησκείαν, ό εστί
τήν υψιστον ήΟικήν εις καταπίεσιν της πασχούσης άν-
Ορωπότητος. η
« Άφ' ου οί ηγεμόνες της Ιεράς Συμμαχίας ώμολο'-
γησαν, καθώς ει'δαμεν έν τω έπί της συστάσεως της κη-
ρύγματι, έν κατανύξει και ταπεινότητι καρδίας ώς παμ-
βασιλέα των τον Κύριον ήμών Ίησοϋν Χριστόν, έχρεώ-
στουν βεβαίως νά ύποτάσσωνται καϊ εις τχς συμβουλάς
του παμβασιλέως των, καθώς τουλάχιστον οί ίδιοι ήγε-
μόνες άπήτουν νά ύποτάσσωνται εις τάς διαταγάς αυ
τών τών μή παμβασιλέων οί λαοί.
«Αί έντολαί του Κυρίου, δ εστί τό'Ιερόν Εΰαγγέ7αον,
δέν έΟεωρήΟη ποτέ σχολεΐον δεσποτισμού και δουλείας,
άλλα μάθημα πραότητος, αγάπης και παραμυθίας τών
■πασχόντων, και βιβλίον ελευθέρων άνδρών και ισοτίμων.
Ένήργουν άρα οί ήγεμόνες εναντίον και τοΰ πνεύματος
και τοΰ γράμματος του Τεροΰ Ευαγγελίου, τ6 όποιον
(α) 6ρ. Ιστορία τής Ελληνικής Έπανασ τάξεως Τόμος Α. Σελ.
120—123.
ειπον, ότι ελαβον ώς κανόνα τ?]ς πολιτικής των, ότε κα
τέκριναν παρρησία τους πιστεύοντας εις Χριστόν Έλλη
νας, ώς μή θέλοντας πλέον νά μείνωσι δοϋλοι και ύπό
τήν μάχαιραν των μισοχρίστων δεσποτών των. »
«Πασίγνωστον εΐνε δτι οί Τούρκοι έΟεώρουν καϊ έμε-
ταχειρίζοντο τούς "Έλληνας ώς δούλους των , όχι δι'
άλλο, ειμή διότι ήσαν Χριστιανοί. Πασίγνωστον επίσης
εινε ότι εις οιανδήποτε στιγμήν καϊ άν άπεφάσιζον οί
Έλληνες Χριστιανοί νά τουρκεύσωσιν, έγί·>οντο έν τω
άμα έλεύθεροι καϊ καΟ' όλα ισότιμοι των Τούρκων, κα
θώς εγειναν ελεύθεροι καϊ καθ' όλα ισότιμοι αϋτών οί
άλλοτε Χριστιανοί καϊ σήμερον Τούρκοι Αλβανοί οί
όποιοι καϊ έτυράννουν ήμας ώς μείναντχς Χριστιανούς
(καϊ τυραννούν εισέτι τούς μείναντας δούλους Χριστια
νούς). Διά τριών τρόπων έδύναντο οί Έλληνες Χριστια
νοί ν' άπαλλαχθώσι τής δουλείας των ή διά της αυθορ
μήτου θελήσεως καϊ τής πλήρους πεποιθήσεως τοϋ Σουλ
τάνου, τοϋ οποίου ή κατα το 1815 κηρύξασα παμβασι-
λέα των λαών τον Κ,ύριον ήμών Ίησοΰν Χριστόν Τερά
συμμαχία θεωρεί κατά τ6 1821 νόμιμο ν έπϊ τών
Ελληνικών λαών τήν έξουσίαν, ή δια τών όπλων, ή
διά της άρνησιθρησκείας.Οΰδεϊς βεβαίως, σώας εχων τάς
φρένας του, ήλπιζε ποτε τήν απελευθέρωσαν τών Ελ
λήνων Χριστιανών εκ της αυθορμήτου θελήσεως ενός
Σουλτάνου· ή χρήσις τών όπλων κατεκρίνετο καϊ αύτη
και κατετρέχετο υπό της Ίερας Συμμαχίας· δέν εμενεν
άρα άλλος τρόπος απελευθερώσεως παρά τήν άρνησιθρη-
σκείαν. Τοιούτος ήτον ό πολιτικός φανατισμός της Ίερας
Συμμαχίας· ήθελε τούς άθλιους Έλληνας ή Μωαμεθα
νούς συνδεσπόζοντας ή Χριστιανούς δουλεύοντας !»
Άλλ' ή άρνησιθρησκεία τοϋ Έλληνος ήτο πράγμα
άδύνατον νά έπιτευχθη, άφοϋ άπασαι αί μοχθηραϊ προσ-
πάθειαι αύτών τών ιδίων Χριστιανικών κυβερνήσεων περί
αλλαγή; θρησκεύματος τών Ελλήνων έναυάγησαν, ώς
είδομεν, εις τον άκρά$αντον σκόπε?νον της Όρθοδοξίας.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Τ 13
Ειπομεν τάς ραδιουργίας χαί τάς μηχανορραφίας-, άς
εβαλον εις πράξιν έν Κωνσταντινουπόλει οί πρέσβεις τών
Χριστιανικών δυνάμεων χαί μετ1 αυτών οϊ Ίησουίται,
ύπο στηρίζοντες οί μέν τον μαδητήν τών διαμαρτυρομέ
νων Πατριάρχην Κύριλλον Λούκαριν, πατριαρχεύσαντα
κατά το 1623 — 1037, όπως προσέλκυση τους Έλλη
νας Όρδοδόξους εί; τας αιρέσεις των, οί δέ τον μαΟητήν
τών Ίησουϊτών ΚύρΓλλον Κονταρν)ν, πατριαρχεύσαντα
κατά την ιδίαν έποχήν. "Εφερον επί τούτω τω σκοπώ ε'.ς
Κωνσταντινούπολη μυστιχώς καϊ τυπογραφίαν καϊ τυ
πογράφους, δπως δ^αυτ^ς διαδώσωσιν οί φωστήρες των
οπαδοί Πατριάρχαι τάς νέα ς και υγιείς δ ο ξασί α ς,
Β,ς ήσπάσΟησαν οί ίδιοι διατρίβοντες, ό μέν εν Γερμανία
και άλλαχοΟ, ό δέ έν τΐ} βχολ'ί) τών Ίησουϊτών έν Γά
λατα. «Αί Χριστιανικοί κυβερνήσεις» λέγει ό σοφός και
φιλαλήθης Βιλλμαιν «αΐτινες έπί τοσούτον χρόνον έ'με-
»νον αδιάφοροι περί τ^ς τύχης τοΰ δυστυχούς Έλληνι-
»κοϋ ?»αου, χατεγίνοντο μετά ζήλου παραδόξου περί τοΰ
» δυνατού της αλλαγές του θρτ;σζεύματος χαί παραδο-'
»χης νέας αίρέσεως (α), η
Δέν έπέτυχον λοιπόν ούτε αύτοί οίέτερο'δοξοι Χριςια-
νοί την άλλαγήν τοΰ θρησκεύματος τών Ελλήνων άρα
ώνειρίύετο, όςτις ήλπιζε τήν τοιαύτην έπίτευξιν ύπό τών
(α) Ορ. Εΐαίεϊ θ'ΗίδΙοΪΓΟ πιοιΙοΓηβ... ρ3§. 190 — 191... Ιββ

ραΪ383ηοο8 οΙΐΓόΙϊβοηοδ, 8Γ ΙοιίβΙβπιρβ ίηώ'ίΐοΓοηΙβδ 5<ιγ 1β 5ϋΐΊ
άβ 06 ιΠΛΪΐΐΘΐίΓουχ ροαρϊο, δΌοπιραίβηΙ ανεο υα ζέΐο βϊηςοΙϊοΓ-
άο οο φι! ρουναίΐ οΙιαηςεΓ 80. Γοϊ, αί 1ε Γλϊγο ρα$30Γ ιΐυ 8ε!ιί»ιηο
(*) 3 Γ<5γ&Κ.
(*) Ακατανόητος εΐνε ή φανατική μ ω ρία τών Καθολι
κών άπακαλούντων «Σχισματικούς» τούς μη άσπασβεντας
τας Ορ-ρσκευτικάς δοξασίας τ<«ν. Εις τά όμματα τών δούλων τού
των τοΰ φανατισμοί) πας ίίστις υπερασπίζεται κατ' αυτών τί;ν
(ΐα/,σκευτικην του πεποίΟησιν είνε α Σχισματικός! »
Άρνησιχρίστων Τούρκων. Ή θρησκεία ύπεστήριξεν, Ιού-

λαξεν ώς κόρην όφθαλμοΰ και επί τέλους έσωσε τον εθνι
σμών τοΰ Έλληνος. Ό Έλλην και πίπτων και έγείρο-
μενος έθεώρησεν ώς εν και ταύτόσημον σύμβολον την
βρησκείαν και τον έθνισμον, και οΥ αύτοΰ τοϋ διπλού
συμβόλου ήξιώθη μικρόν μέρος των Ελλήνων της αυτο
νομίας του. Άφ1 ου λοιπόν και ή άρνησιθρησκεία τοΰ
Έλληνος ήτον αδύνατον να έπιτευχθη καϊ παρά των
Τούρκων, ώς απέτυχε και παρά. των έτεροδόξων Χρι
στιανών ! Μ τί ύπελείπετο άλλο ; Ή έξόντωσις των
Ελλήνων ! Ταύτην λοιπόν ύπέΟαλπεν ή Ιερά Συμμαχία
διάτων άρχων της τω 1821, καθόσον οί Έλληνες εΐχον
στα£εράν άπόφασιν, ούτε δούλοι νά μείνωσιν, ούτε νά
τουρκεύσωσιν, ούτε νά περιμείνωσι τοϋ λοιπού την άπε-
λευθέρωσίν των από της ελεημοσύνης καϊ τοΟ οίκτου των
χριστιανικών ηγεμόνων της Ίερας Συμμαχίας, επειδή
ώφειλον ίνα περιμείνωσιν αιωνίως. Τοιαύτας αρχάς
πρεσβευούσης της Ίερας Συμμαχίας κατά το 1821, άς
κρίνη τώρα ή έπερχομένη γενεά, άν ή τοιαύτη Ιερά
Συμμαχία ήτον, ώς έσεμνύνετο, Ιερά, ή ανίερος και
σατανική.
Ή ύπό τήν οευτέραν έπωνυμίαν Συμμαχία των
ηγεμόνων ού μόνον δεν έπέτρεψεν εις τόν Έλληνα ο,τι
ούτος προέθετο προ αιώνων και έκήρυξεν ενώπιον Θεοΰ
και ανθρώπων, άο'οτου, διαμαρτυρηθείς, κατέφυγεν εις τά
ορη, άλλα και μεταβολάς εν τη νομοθεσία και διοικήσει
δέν τω έσυγ/ώρει άνευ της συγ καταθέσεως τοΰ
Σουλτάνου. Έπρεπε και αύται νά έκπορεύωνται άπό τήν
ελεημοσύνη ν τοΰ Σουλτάνου· άλλως ό "Έλλην
ώφειλε νά ύπομένη τον ζυγόν άγογγύστως ! Άλλ' ό
Έλλην δέν έζήτει ούτε μεταβολας εν τη νομοθεσία, ούτε
τροποποιήσεις έν τη" διοικήσει του Τυράννου. Ό Έλ-
λην έζήτει κάτι τι εύγενέστερον, δικαιο'τερον και κλη-
ρονομικώς αύτω άνήκον έζήτει τήν έκ νεκρών άνάστα-
σίν του, τήν άπαξ δια παντός συντριβήν τοΰ άλλοπ*
στου και ξένου ζυγοϋ και την έπί τών ερειπίων τούτου
άνέγερσιν ομογενούς Χριστιανικού αγάλματος, ώς 6 μο
νός νόμιμος κληρονόμος. Τούτο απατούν, τοΰτο έψρό-
νουν οί "Ελληνες, υπέρ τούτου διεμαρτυρήΟησαν και υπέρ
αύτοΰ έσυνηγόρουν καϊ οί Χριστιανικοί λαοί της Ευρώ
πης. Πολλοί οιάσηίΛοι άνδρες της πεφωτισμένης και ε
λευθέρας Ευρώπης , οίος ό (]Ηαι·1ο5 ίαοΓβΙβΙΙο, 6 κορυ
φαίος της Γαλλικής Ακαδημίας σοφός νίΙΙβπιαίη , ό"
κορυφαίος των συνηγόρων Ευρωπαίων υπέρ της των Ελ
λήνων απελευθερώσεως χρυσορρήμων ΟΙΐδΙεβαβπαΓκΙ και
πλείστοι άλλοι στεντορείως έσυνηγόρουν και άπο του
βήματος καϊ διά της δημοσιότητος υπέρ τοΰ άδΐαφιλο-
νεικήτου δικαιώματος, όπερ ειχον οί "Ελληνες εις την
αύτονομίάν των. Πλην ή των ήγεμόνων Συμμαχία έ-
κώφευεν απέναντι των δικαίων καϊ γενναίων συνηγορή-
σεων των λαών της Ευρώπης, ώς καϊ απέναντι των δει
νών των Ελλήνων ! Άλλ οι "Ελληνες γενναιότερα,
έλευίερώτερα καϊ Χριστιανικώτερα της Συμμαχίας των
ήγεμόνων φρονοΰντες, ώπλίσΟησαν επί τέλους κατά τοΰ
ξένου και αλλόπιστου ζυγοϋ, έπραξαν κατά τε το γράμ
μα και τό πνεύμα του Ευαγγελίου, ώς άληϊεΐς Χριστια
νοί. Απεφάσισαν εις τό πείσμα της τε Συμμαχίας των
ήγεμόνων και τοϋ δεσπότου των νά άναστηδωσι οιά τοΰ
αίματος των , και άνιστάμενοι νά δια'.ωνίσωσι τον Χρι-
στιανισμόν, του οποίου οί οπαδοί άδιαλλάκτως κατέτρε-
χον αυτούς, μαχομένους υπέρ αύτοΰ και της ελευθε
ρίας των.
"Απασαι έν γένει αί Χριστιανικαϊ κυβερνήσεις τηςΕύ-
ρώπης παρεδέχΟησαν τον Γαλλικών Κώδηκα τοΰ 1818,
τον άπαγορεύοντα την. Σ ω μ α τ ε μ π ο ρ ία ν. "Απασαι
αί κυβερνήσεις τοΰ Χριστιανικού κόσμου εϊχον εντόνως
διατάξει τούς εις τούς διαφόρους λιμένας αντιπροσώ
πους αυτών , ίνα καταγγείλωσι τον πλοίαρχον έκεΐνον,
εϊς τοΰ όποιου τ6 πλοΓον ήΟελεν εύρεΟή Μαΰ ρ ο ς ω
ν ι ο ς. Το φιλάνΟρο^πον τοΰτο μέτρον άπαντες οί Χρι
στιανιχοί λαοί έχειροκρο'τησαν, εύφημίσαντες τάς κυβερ

νήσεις των δια την φιλάνθρωπον ταύτη ν πραξιν. Άλλ' άί
αύται κυβερνήσεις, αιτινες έτιμώρουν αύστηρώς, δντίνα
έπώλει έναΜαΰρον, άγριον, άθρησκο ν, άνευ
άναμνήσεων, έσυγ/ώρουν εις τούς πλοιάρχους των
νά μεταφέρωσιν έκ της Ελλάδος της άλλοτε μητρός των
φώτων και του πολιτισμού, εις τάς αγοράς της Κ,ωνςαν-
τινουπόλεως, της ^Αλεξανδρείας και άλλαχοΰ, ύπό τούς
οφθαλμούς των Χριστιανών αντιπροσώπων, τούς άθλι
ους Χριστιανούς "Έλληνας πλήρεις ενδόξων άναμνή-
σεων και περικλεοϋς καταγωγές!!! αΕί ^ιΐθΠβ άουΐΐβ
&1)θπιίηαΙϊοη ! Οαοί ! εθ5 Υ3ΐ55θ3ΐιχ άβ Οιτέύαιζ ψι'\ οηΐ ροΓίέ
οη ΕιίΓορε Ιεβ Ηοι·(]ε8 πιοΐιαπιείαηεδ άβ ΓΑΓπηαε ροιίΓ έ§0Γ£0Γ
ι3θ5 ΟΗρέΙϊβηδ, οηΐ ΓβρροΓίέ βη Αίπηαε Ιεβ ίβπιπιβδ εΐΐεδ εη-
ΓαηΙδάε οβδ οΙΐΓέΙϊεηδ ροαΓ 61γθ νεηάιΐδ βΐ Γέθιιϊίβ εη δεΓνίΙικΙε!
Εΐ 008 βαΙβιΐΓδ άβ 1» ΙγηϊΙθ άβδ 1)Ι»ηο9 οδβΓαίβηΙ ρβι-ΙεΓ <]β
Γββοΐίΐϊοη (Ιο ]& ΐΓβϊΙβ άεβ ηέ§Γ68, οδεηΐεηΐ ρΓοηοηοβΓ (Ιεβ ρα-
Γοΐεβ (Πιαιτΐ3ηίΙέ, οβεΓαϊεηΙ δε ναηΙβΓ άβ Ια ρίίΙαηίΓορίβ (1β Ιοιιγ
ρο1ϊΙίθ[ϋε ! (α)«.
"Αφησαν ατιμώρητον Δ ύν α μ ι ν Χ ρ ι σ τι αν ι κ ή ν,
Κυβέρνησιν τά μάλα π ε π ο λ ι τ ι σ μ έ ν η ν, δτε
έπώλησεν ούχϊ ένα Μαΰρον, ούχί εν ή δύο άτομα άδοξα,
άθρησκα και άγρια, άλλά χιλιάδας ά τ δ μ ω ν, λευκό-
τάτωνΧριστιανών, ένδοξων προγόνων,
ά δ ε λ φ ώ ν εν Χριστώ καϊ πολιτισμώ, κατοικούντων
ούχϊ τάς έρήμους της Αφρικής και της Άβυσσινίας,
άλλ' εν τω μέσω της Εύρώπης ! ! ! Άπανθρώπως έπώ
λησεν ή κυβέρνησις αϋτη χιλιάδας Χριστιανούς, έθνους
ημέρου καϊ ευγενέστερου τήν τε καταγωγήν και τάς α
ναμνήσεις και αύτής της αισχροκερδούς πω
λήτριας. Ή άπληστος αΰτη κυβέρνησις, εις άπάσας
τάς βίβλους της οποίας δι' αΓματος ανθρωπίνου εινε έγ-
γεγραμμένον τό συμφέρον, άνευ τύψεως συνειδό-
τος έκδύεται τό δέρας του Χριστιανικού άρνίου, και έν-
(α) Ορ. ΟΙιαΙοαιώπαικΙ, ΙΙίποΓαϊα'.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 1?
δύεται το της πα ρδάλεως, προκειμένου περί υλικού συμ
φέροντος. Οΰδαμοϋ εις τάς βίβλους της εΐνε εγγεγραμ
μένα δικαιοσύνη, φιλανθρωπία, έ0 ν ικόν
δίκαιον κτλ. Συνηγορεί υπέρ του δικαίου, τοϋ Χρι
στιανισμού, όπου υποφέρει τό βαμβακιών της και δ σίδη
ρος· ουδέποτε έσυνηγο'ρησεν υπέρ του Χριστιανισμού
ττεριΟβριζομένου και τής άνΟρωπότητος δεινοπαθούσης.
Έσυνηγο'ρησέ ποτε υπέρ της μεσημβρινές Αμερικής-,
δ'.ο'τι κα£υπαγομένη αύτη ύπβ τήν δίκαιοδοσίαν του Με
ξικού έπαρουσίαζε πλούσια λάφυρχ, άπελευ(ερουμένη·
έν ω δ 'Έλλη ν ελεύθερος έμελλε μίαν ήμέρΛν νά -η δια-
φιλονεικήση δια της ίμπειρίας του, της τόλμης και της
άγχινοίας του κατά γήν κα: κατά θάλασσαν, ύλικώς τε
χαί ηθικώς τήν δ'.' άνομ'ών κτηθεισαν ύπβροχήν .της.
Δέν έσυνηγόρησεν ύπΐρ αύτοΰ· απεναντίας οέ φοβηθεϊσα
μήπως πολις τις Ελληνική, ύ/ιο τήν προστασίαν της
δυστυν/ώς τότε, γίν/) άρχ/] τ/]ς απελευθερώσεως τών'Ελ-
λήνων ούσα αύτη ήδη έλα^έρα, ττ,ν επώλησεν άπανΟ'ρώ-
πως εις τον τύραννον, ίνα ο Σ ατυχείς Έλληνες στερη-
Οώσιτοΰ μόνου ελευθέρου προπυργίου! <> Ποοπύργιον» λέ
γει δ σοΰό" Βιλλμαΐν ;< <$;ωρ:ΐτο ή Η/ργα, έφ' ου ή-
«δύναντο μίαν ήμίραν νχ ςηριχθώσ.ν οί Χριστιανοί της
»Μϊπείρου και της Πελοποννήσου». Έπώληοεν ή άσε
βης αύτη σω ματεμ πόρος κυβέρνησις εις το πεί
σμα των λοιπών κυβερνήσεων τήν Έλληνικήν Ηάργαν
εις τον Άλή τον τύραννον της Ή πείρου κατά το 1819
άντί ευτελούς χρηματικής ποσότητος εί; έποχήν καΟ'
ήν άπασα ή Ευρώπη είχε παραδεχτή τόν Γαλλικόν Κώ
δικα ! ! ! Μοναδική τω όντι έξύβρισις του Χριστιανι
σμού, τών οπαδών αύτοΰ ! ! ! και τοϋ Ιθ'. αιώνος ! ! !
« Ενταύθα» λέγει δ Βιλλμαϊν κάρμόΐε'. νά άναφέρη
» τις μίαν τών μάλλον αξιοθρήνητων πράξεων της με-
«ταγενεστέρας νέας πολιτικί];, ήτις έφαίνετο ώς δ άπαί-
»σιος οιωνός της εγκαταλείψεως τής Ελλάδος έκ μέ-
ηρους τών πεπολιτισμένων εθνών. 'Ο Άλή Πασάς, ός
2
λ τις προ πολλών έτών επιμόνως κατεγίνετο νά μηδέ
νιση όλους εκείνους, οΐτινες τω άντεστάθησαν, είδε
λ μετά θλίψεως τήν Πάργαν προστατευομένην οπό τής
λ Αγγλικής σημαίας· μην αποπειραθείς δέ νά διαφυ-
;>λονεικήσ7) τό δίκαιον τϊ)ς Αγγλικές κατοχής έπροτί-
»μησε νά διαπραγματευθώ μίαν λείαν παρά νά ζήτηση
»μίαν κατοχήν άβεβαίαν συνεφώνησεν όθεν μετά τοΰ
λ "Αγγλου πρέσβεως, όστις έπώλησε ! ! ! τήν Πάργαν,
»τά τείχη αυτής, τάς έκκλησίας αύτής χαί τάς οικίας
»της διά 500 χιλιάδας σεληνίων (α) . . . άπό τής κα-
»λύβης τοΰ πτωχοΰ μέχρι των ιερών άμβρ ίων των Εκ
κλησιών . . . οΕ πτωχοί καϊ τβτραχηλισμένοι κάτοικοι
»κατέφυγον ζητοΰντες άσυλον εις τήν Κέρκυραν, εϊς τό-
»πον κατοχής έθνους, τό όποιον τοσούτον βαρβάρως έ-
» πώλησε τήν πατρίδα των ! ι>
Ιδού τΐ επραξεν ή σεμνυνομένη ως πρώτη τής ύδρο-
γείου φιλάνθρωπος και πεπολιτισμένη Αγγλική κυβέρ-
νησις! "Ας άποφανθή ή επερχόμενη γενεά άν οΕ άντι-
πράττοντες εις τά τοΰ Χριστιανισμού και τοΰ πολιτι
σμού εΐσι Χ ρ ι ζ ι α ν ο 1 καϊ π ε π ο λ ι τ ι σ μ έ ν ο ι ! ! !
ΑΕ λοιπαί όμως Χριστιανικά! κυβερνήσεις δεν έτιμώ-
ρησαν τήν άπάνθρωπον ταύτην πράξιν, εϊ καϊ προ ενός
έτους είχον παραδεχθη" τον άπαγορεΰοντα τήν σωμα-
τεμπορίαν Γαλλικόν κώδηκα, εϊ καϊ άπας ό Χριστιανικός
κόσμος και αύτος ό Αγγλικός λαός, ως Οέλομεν ϊδεΐ έν
τω κέιμένω, ήγανάκτησαν κατά της ΠΩΑΗΤΡΙΑΣ τών
Χριστιανών Ελλήνων ! ! ! Δέν τήν έτιμώρησαν, διότι ά-
νάλογος της πράξεως τιμωρία επί της γης και παρά
τοις άνθρώποις δέν ευρίσκεται. Παρόμοια πραξις χρή
ζει ειδικής τιμωρίας, οίάν έπιφυλάττεται τό άδέκαστον
δίκαστήριον κατά τόν Μοηΐί·
(α) Σημ. Η αληθές ποσότης δέν εΐνε αυτή. Εν τω ζειμένω θε'-

λομεν ϊδεΐ την άληΟή ποσότητα, ης ή Αγγλιχϊί κυβε'ρνησις ηξίω»
σε τους άθλιους Παργίους!
"Υστερον άπο τόσους αιώνας ίχεσιών θερμότατων α

πελπισθείς ό Έλλην πάσης Χριστιανικές αρωγές κατέ-
φυγεν εις τήν άντίληψιν των έπιθετικών όπλων του μέ
γενναίαν άπόφασιν ή να έλευδερωθη Χριστιανός, ή νά ά-
ποΟάντ) Χριστιανός, διότι είδε πλέον έναργώς, ότι εί έ-
περίμενε τήν απελευθέρωσαν του άπό τής εύσπλαγχνίας,
τών Χριστιανικών ήγεμόνων, έμελλε δια παντός να μεί-
νη υπό τον άφόρητον ζυγόν, καϊ ότι εκείνος, δν είχεν ά-
δελφόν έν Χριστώ και πρός δ ν έτεινε χεΐρα ίκέτιδα, οΰ
μόνον βοήθειαν δέν τω έχορήγει, άλλα καϊ άπανΟρώ-
πως τον έπώλει εις τόν τύραννον, καϊ τόν ήπείλει άν πο
τέ ήθελε τολμήσει νά διαρ*ρήξ7) τά δεσμά τϊ}ς αιχμαλω
σίας του, ως άν ύπήρχε συμβόλαιον αιχμαλωσίας μετα
ξύ τοϋ Έλληνος και τών τυράννων του, ή ώς άν ό "Ελ
λην εΐχεν άμαρτήσει τόσον κατά τής ήσυχίας τοϋ κόσ
μου, ώστε ώφειλε νά μείντ) υπό τόν ζυγόν πρός σωφρο-
νισμδν, πρός διατήρησιν τής κοινές ήσυχίας καϊ πρός έ-
ξιλέωσιν τοϋ αμαρτήματος του. Άλλ' ό "Ελλην οΰτε
εις τό παρελθόν οΰτε εις τό ένεστώς εϊχεν αμαρτήσει
κατά της τάξεως καϊ τής ισορροπίας τοϋ κόσμου· άπεναν-
τίας χάριν αυτών υπέστη βαρύτατον ζυγόν έπε αϊώνας
όλοκλήρους, και δέν κατέφυγεν έξ άρχής ε'.ς τά όπλα,
οπως τόν θραύση, ή άλλως αποθάνη ένδόξως, τρεφόμε
νος δικαίαις έλπίσιν, ότι ό Χριστιανικός κόσμος έκτιμών
τήν γενναίαν ταυτην αύταπάρνησιν τοϋ Έλληνος υπέρ
τής κοινής ήσυχίας, θέλει έννοήσει όποια χρέη τω έπέ-
βαλλον ήτε πάσχουσα άνθρωπότης και ό Χριστιανισμός
καϊ ήθελε τρέξει προθύμως είς βοήθειαν τών άτυχων χρι
στιανών Ελλήνων.
Φεϋ ! ού μόνον χεΐρα βοηθείας δέν έδωκαν αί Χρι
στιανικά! κυβερνήσεις εις τούς Έλληνας δεινοπαθοϋντας
και στενάζοντας υπό τόν ζυγόν, άλλ' ούτε, ότε, κηρυ-
χΟέντος τοϋ άγώνος, κατά τό182], ή έν Κωνσταντι-
νουπόλει υπό τούς όφθαλμούς τών πρέσβεων τών Χρι*
στιανίκών δυνάρ.εων μετά του αγρίου φανατισμού συνω»
20 Ε 12 ΑΓΩ ΓΗ.
μόσασα πολιτική λύσσα έΤυε και άπώλυε μετά θηριώ

δους εύχαριστήσεως τούς άθλιους Χριστιανούς, και ά-
νήρτα μετά τήν Οείαν λειτουργείαν τήν άγίαν ήμέραν της
Άναστάσεο^ς του Χρίστου εις τήν άγχόνην έπϊ τοϋ ά-
νωφλίου της μεγάλης πύλης τοϋ πατριαρχείου, προς
πλειοτέραν έξύβρισιν τοϋ χριστιανισμού καϊ των οπαδών
αύτοΰ, τον άρχηγόν των όρθοδόξων Χριστιανών, τόν
πρωτομάρτυρα της Ελληνικής παλιγγενεσίας, τόν Πα-
τριάρχην, τον άοίδιμον Γρηγόριον, και μετ' ού πολύ
τοϋς λοιπούς πολιούς μάρτυρας, τούς λειτουργούς τοϋ
Υψίστου ! ! ! Ούτε, ότε οΐ γυναικωνΐται τών Χριστια
νών παρεβιάζοντο, αιείρκταϊ κατεπληροϋντο αθώων Χρι
στιανών, αί περιουσίαι ήρπάζοντο, τό αίμα τών αθλίων
Ρ α ϊ ά δ ω ν Χριστιανών έ'ρρεε ποταμηδόν εις τάς α
γυιάς, άνδρες και γυναίκες, παίδες και γέροντες κατ' ά-
γέλην έσύροντο εις τάς ειρκτάς, είς τήν σφαγήν και εις
τήν άγχόνην ! ! ! Ουτε, δτε ό άναλίνωτος, ό μανιώδης,
δ φανατικός, ό βάρβαρος οθωμανικός όχλος έξεμαίνετο,
κορεσΟείς ήδη αίματος, κατά τών Ιερών ναών τών Χρι
στιανών, βεβηλόνων τήν 'ίεράν κατοικίαν τοϋ Χριστοΰ,
συντριβών και ποδοπατών τάς άγίας εικόνας, αρπάζων
καϊ γλευάζων τα Ιερά άμφ'α καϊ σκεύη ! ! ! Ούτε, ότε τα
φρικώδη τάΰτα κακουργήματα και άνουσι-ουργήν.ατα I-
ποάττοντο εν Κωνσταντινουπόλει και άλλανοϋ υπό τά
όμματα τών Αντιπροσώπων τών Χ ρ ι σ τ ι α
ν ι κ ώ ν /V ύ λ ώ ν ηθέλησαν οί έν Χρ'.στώ άδιλ',ροί ιν'
άναχαιτίσωσι τούς αίμοχαρεΐς Άσιανούς Ούοντας χαϊ ά-
πολύοντας τούς "Ελληνας Χριστιανούς ! ! ! Μέγιστον
πένθος έπένΟησαν τότε ή τε Κω-'σταντ'.νούίίολ'.ς, ή 'Α.-
δριανούπολις, ή Σμύρνη, αί Κυδωνίαι, ή Χίος και πάμ-.
πολλαι άλλαι πόλεις τής ΌΟωμανι/ης αυτοκρατορίας,
όπου όπηρχον άθλιοι 'Ραϊάδες.
« "Οτε έπϊ της βασιλικής καθέδρας, λέγει ό Κύριος
«Τρικούπης, υπό τάς όψεις τών άντιπροσώπων τών Ευ
ρωπαϊκών Αυλών και διά τών διαταγών τοϋ ιδίου Σουλ
εϊςαγωγη. 21
«τάνου έχέετο ποταμηδον και ανηλεώς το αιμα τοΰ Τε-
» ροϋ χλήρου, τών αρχόντων, των εμπόρων, των τεχνι-
»τών και αύτοΰ τοΰ όχλου· οτε διά μόνης της φυγής
«και αυτής έπΐ θανατική ποινή άπηγορευμένης, οί μεν
«άνδρες ήλπιζον ν' άποφύγωσι τάς βασάνους και τον 0ά-
«νατον, αί δε γυναίκες τήν άτιμίαν οτε τά "Αγια των
«Αγίων έμιαίνοντο, κ;:! ό,τι έσέβετο και έπροσκύνει ό
«Χριστιανός έσυντρίβετο και έποδοπατεΐτο ή έχλευάζε-
»το· οτε αί οίκίαι έπατοΰντο και αί ίδιοκτησίαι ήρπάζον-
«το· οτε όλα ταΰτα έπραττοντο, ώς προείπομεν, έν τη
λ βασιλική καθέδρα ύπό τάς όψεις των αντιπροσώπων
«τών Ευρωπαϊκών αυλών και τά πλειότερα δια των δια-
«ταγών του ιδίου Σουλτάνου, εύκολον είνε να συμπεράν^
«τιςτάς αιματοχυσίας και τά παντός άλλου είδους παθή-
«ματατών δυστυχών Ελλήνων καϊ κατά τά άλλα μέρη
»τί)ς Τουρκικής αυτοκρατορίας· όπου ή?αν Τούρκοι και
«"Ελληνες, έκεϊ καϊ σφαγαϊ καϊ άρπαναί και άτιμίαι.» .
Έκ τούτων και άλλων χειρότερων θέλει ΐδεΐ ή επερ
χόμενη γενεά, ότι οί έν Χρις·ώ αδελφοί, εύκολύνοντες τα.
καταστρεπτικά σχέδια τών τυράννων δια της διαγωγής
των καϊ άντιπράττοντες εις τά αμυντικά τών Ελλήνων,
ώς θέλομεν ιδεί παρακατιόντες, βεβαίως έπετάχυνον τήν
έξόντωσίν των.
Αί κυβερνήσεις της Ευρώπης, κηρυχΟέντος και προ-
χωροΰντος του Ελληνικού αγώνος, έκήρυξαν Ουδε
τερότητα. Καϊ όμως άνάνδρως και άπανΟρώπως ενέ
δωσαν οι έν Κωνσταντινουπόλει πρέσβεις τών Χριστια
νικών κυβερνήσεων, όπως αί Τουρκικά! Ά ρχαί έπισκε-
φΟώσι τά πλοϊα τών Ευρωπαίων και συλλάβωσι τους υπό
τήν σκέπην τών σημαιών τοιν, ώς εις άσυλον, προστρέ
χοντας άΟώους χριστιανούς Έλληνας προς άποφυγήν
της σφαγής καϊ τοΰ εξανδραποδισμού. Διά τί]ς αΐσχράς
ταύτης συναινέσεως τών πρέσβεων έπϊ καταστροφή τών
Ελλήνων οί αίμοχαρεΐς Τούρκοι έξεμαίνοντο πλειότε-
ρον, Οεωροΰντες τήν άγενή ταύτην συγκατάθεσιν τών
έξευτελ'.σάντων τάς σημαίας των πρέσβεων ως έπιδοκχ-
Μ,ασίαν και δικαίωμα εις την σφαγήν των Ελλήνων. Έ
δωκαν διαταγάς ε!ς τους κατά την Όθωμαν.κήν έπικρά-
τειαν προξένους νά έπιτρέψωσιν εις τούς Τούρκους την
έπίσχεψιν των Ευρωπαϊκών πλοίων, και την σύλληψιν
των 5Ϊς αύτά καταφυγόντων Ελλήνων, καί τοι πεποιΟό-
τες, έξοσων όσημέραι εβλεπον ιδίοις όμμασι και ήκουον,
ότι -ό τοιούτον δικαίωμα παραχωρηΟέν εις τούς φανατι
κούς καϊ βαρβάρους Τούρκους πάρα των Χριστιανικών
δυνάμεων ήτον άδιαφιλονείκητον δικαίωμα σφαγής και
εξανδραποδισμού. Διά τοιαύτης διαγωγές οί πρέσβεις ού
μόνον ένεΟάόρ'υναντούς αίμοχαρεΐς Άσιανούς, ού μο'νον
αντιχριστιανικό^ πνεϋμα έδειξαν, άλλα παρεβίασαν καί
τό καθήκον τ^ς Ούδετερότητος, ην έκήρυξαν έξ άρχης
τοΰ Ελληνικού Αγώνος. Έπραξαν χείρον ! Κατά την
έξ άρχ^ς τοϋ Αγώνος προκήρυξιν της Ούδετερότητος
ώφειλον αί Χριστιανικαί κυβερνήσεις ή νά προστατεύσω-
σιν άδιακρίτως τούς άθφους καϊ άοπλους, είτε Χριστια
νούς, είτε Τούρκους προστρέχοντας υπό την άπαραβία-
στον σημαίαν των, ή έν τΐ) αυστηρότατη ούδετερο'τητι
νά μή προστατεύσωσιν ούδέν των διαμαχομένων μερών.
Ύπάρχουσι δύο ούδετερο'τητες, ή μεν, περιορισμένη
εντός τοϋ κύκλου τ?|ς καΟαρας καί άμερολήπτου αύστη-
ρότητος, άπαγορίύει τό παν εις άμφότερα τά διαμαχό-
•μενα μέρη έξίσου· ή δέ, συγκαταβατική ή φιλανθρωπίας
χάριν, ή ιδικού συμφέροντος, έπιτρέπει τό πάν εις άμ
φότερα τά μέρη έξίσου. Ή μέν πρώτη εινε μέν σκληρά,
όσον άφορα τό άδύνατον μέρος, άλλ' εινε δικαία καί
άληΟής Ούδετερότης καθ' όλας τάς άρχάς της· ή δέ
δευτέρα άποβλέπουσα εις αισχροκερδές συμφέρον (διότι
εις τοΰτο ως επί τό πολύ άποβλέπει) εινε ιδιοτελής καί
βλάπτει μάλλον τό άδύνατον μέρος. Άλλ' όταν ή κεκη-
ρυγμένη ούδετερότης συγχωρεί εις εν τών δύω διαμαχο
μένων μερών καί μάλιστα εις τό δυνατώτερον, τό πλου-
σ&ώτερον καί ίσχυρότερον, καϊ άπαγορεύει αύστ/|ρώ; ε·.;
*τό έτερον το άδυνατώτερον , το πενέστατον και κατα-
διωκο'μενον ; είνε βδελυρά σύμμαχος του πρώτου του
ισχυρού και άδικου , και καθαρώς έχθρα του δευτέρου
του αδυνάτου και αδικούμενου. "Οθεν αί χριστιανικά! κυ
βερνήσεις έπιτρέπουσαι νηοψίαν και πολλά άλλα, ώ£
©έλομεν ιδεί παρακατιο'ντες εις τους Τούρκους, καϊ εϊί
τούς "Ελληνας άπαγορεύουσαι, ήσαν καθαρώς σύμμαχοι
των Τούρκων καϊ έχθραϊ τών Ελλήνων συνήργον καϊ
αύται μετά τών δημίων εις τήν σφαγήν και εις τόν έξαν-
δραποδισμόν τών έν Χριστώ αδελφών Ελλήνων. "Αρα ή
έπερχομενη γενεά, λαμβάνουσα γνώσιν τής διαγωγής
τών Χριστιανικών κυβερνήσεων δέν δύναται, ειμή νά έκ-
δώση καϊ κατά τών συνεργών τήν αυτήν καταδίκην, τήν
οποίαν θά έκδώστ) καϊ κατά τών αυτουργών της σφαγής
καϊ τοϋ έξανδραποδισμοϋ τών Χριστιανών Ελλήνων.
Ό ποινικός νο'μος, ως γνωστόν, καταδικάζει εις τήν
αυτήν ποινήν το'ν τε αύτουργόν και τόν έν γνώσει συν-
εργόν τοϋ αύτοΰ έγκλήματος· άλλ' εις τήν περίστασιν
ταύτην δ ποινικός νο'μος, ή κάλλιον ειπείν, ή έπερχο-
μένη γινεά θά φανη αύστηροτέρα μάλλον διά τόν συνερ-
γόν ή διά τόν αύτουργόν, διο'τι ούτος ώ/ έν πολεμώ,
βάρβαρος καϊ άντίχριστος, έπραξε συμφώνως μέ τήν άνα-
τροφήν του, τόν πολιτισμόν του, τήν άγριο'τητά του καϊ
τόν φανατισμο'ν του· άλλ' ό συνεργός, διάγων έν ειρήνη,
έχων θρησκείαν διδάσκουσαν τήν προς τόν πλησίον άγά-
πην, ών εϊς τήν περιωπήν τοϋ πολι—σμοϋ, επραξεν εναν
τίον τών άρχών τής ειρήνης, της θρησκείας, τοϋ πολιτι
σμού, συνεμάχησε μετά τοϋ μισοχ; ίστου και βαρβάρου
κατά τών έν Χριστώ άδελφών ! ! ! Έπραξε διπλοΰν έγ
κλημα θρησκευτικόν τε και πολιτικόν, άρα διπλή και
σκληρότερα θά ήνβ και ή κατ' αύτοϋ καταδίκη.
Ή έν ταΐς Ίονίοις νήσοις Αγγλική κυβέρνησις έκή-
ρυξε και αΰτη ούδετερο'τητα κατά τον Έλληνικδν άγώ-
να· καϊ όμως ό Φιλότουρκος καϊ χάριν τών Τούρκων μι-
σέλλην Θωμάς Μαιτλάνδος, ό κατά δυστυχίαν τών Έλ
2ί ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
λήνων τότε μέγας Αρμοστής της Επτανήσου ό* και
παρά των συμπολιτών του μετονομασθείς « Σ ο υ λ-
τάν Θωμάς» (κίη§·Τυπι) δια τήν σζληροκαρδίαν και
τον δεσποτισμόν του, αύτός εκείνος ό διαπραγματευθείς
και έκτελέσας τήν άπανΟρωποτέραν διαπραγμάτευση
και έκτέλεσιν , τήν π ώλ η σ ι ν δηλ. τν]ς πολύπαθους
ΤΙάργας εις τον Άλη Πασσχ, αυτός τους μέν Τούρκους
έδέχετο φιλοφρονέστατα εν τοις λιμέσι της Επτανήσου
και τους έτροφοδότει, τούς δέ εν Χριστώ αδελφούς "Ελ
ληνας κατεδίωκε και άπηγόρευεν επί θανατική ποινή πα-
σαν έκ μέρους τών άδελφώ·» Επτανησίων τροφοδοσίαν
προς τούς Έλληνας. Έφυλάκισε τον Έπίσκοπον της
Κεφαλληνίας, και πολλούς άλλους ίερεΐς Επτανησίους
έτιμώρησε διά τον ΜΟ?ίΟιΐ λόγον ότι ηύχοντο ούτοι
ύπέρ κατευοδώσεως τών Ελληνικών όπλων ! ! ! "Απας ό
κόσμος γνωρίζει τας έστιγματισμένας πράξεις του φιλο-
τούρκου τούτου τυράννου κατά τών Επτανησίων, δτε
ούτοι έδραξαν τά όπλα ύπέρ της απελευθερώσεως τών
ομογενών και ομοθρήσκων άδελφών. Έκρέμασεν ό βάρ
βαρος πέντε ΖακυνΟίους, τον θεόδωρον ΙΙέταν και τεσ
σάρας άλλους, τών όποίων τα πτώματα, κατά βδελυράν
Άσιατικήν μίμησιν, ίΟεσεν εντός κιγκλιδωτών πλεγμά
των και εστύλωσεν αύτά εις τάς κορυφάς τών πέριξ της
πόλεως και τοΰ λιμένος λόφων εις τρόμον και φρίκην
τών συμπολιτών τών θυμάτων. Τρομεραί πρόγραφα! εις
άειφυγίαν και δημεύσεις περιουσιών τών Επτανησίων,
έγένοντο κατά διαταγήν του Ιύλλα Μαιτλάνδου, ότε οί
άδελφοί Επτανήσιοι ήγωνίζοντο ύπέρ πίστεως και ελευ
θερίας τών δούλων άδελφών.
Έπί της εισβολής τών Τούρκων εντεύθεν τοΰ Μακρυ
νόρους πάμπολοι κάτοικοι της Αιτωλοακαρνανίας Χρι
στιανοί κατέφυγον σωτηρίας χάριν ε!ς τ6 νησίδιον τοΰ
Καλάμου, τ6 εως τότε ερημον και άκατοίκητον. Άλλ' δ
μέγας τήν Οηριωδίαν αρμοστής Μαιτλάνδος, τοΰτο μα
θών, Ιστειλεν άμέσως στρατιωτικήν δύναμιν και άπεδίω
ξεν άσπλάγχνως τούς άθλιους "Ελληνας, άναγκάσας
αυτούς, ινα έπανακάμψωσιν είς τήν 'Α.καρνανίαν, από τήν
οποίαν εφυγον πρό ολίγου οί δυστυχείς προς άποουγήν
της σφαγής και τϊ)ς αιχμαλωσίας, ώς μή δυνάμενο», ν'
άντισταΟώσι κατά των πολυαρίθμων έχθρων, και μή Οέ-
λοντες νά προσκυνήσωσιν ε',ς τούς δημίους. Έζήτησαν
οί διωκόμενοι παρά τοΰ ΆρμοστοΟ άσυλον καν δια τάς
γυναΤκας, τούς γέροντας και τα άνήλικα τέκνα των άλλ'
ούτε κατά τούτο εΐσηκούσΟη ή δέησίς των. (α) "Ακαμ
πτος εμεινεν ο μισέλλην Μαιτλάνδος, διότι σκοπόν εΐ-
χεν άναμφιβο'λως διά της τοιαύτης απάνθρωπου πρά
ξεως νά βιάση τοϋς αθλίους Άκαρνάνας να παραδοΟώ-
σιν είς τούς δήμιους, όπως εΰαρεστήση τόν φίλοντου
Σουλτάνον ! ! !
Ιδού τί £πραττεν ή έν Έπτανήσω Αγγλική κυβέρνη-
σις υπό τό πρόσχημα της ουδέτερο τη το ς. Βδελυρά
καϊ κακούργος εΐνε ή πολιτική, οταν εις τάς άπειρους
αδικίας προστίΟησι καϊ την σατανικήν ύποκρισίαν υπό
τό πρόσχημα της ουδετερότητας. Ώφελιμωτέρα ήτο διά
τούς δυστυχείς "Έλληνας ή άνααανδόν υπέρ της Τουρ
κίας κήρυζις τοϋ Μαιτλάνδου, ή ή υπό τήν ουδετερότητα
άνανδρος υποκρισία, ή τούς μέν "Έλληνας έξαπατώσα
και καίριας πληγας αΰτοΐς έπενεγκοϋσα, τούς δέ Τούρ
κους κάλλιον ή άναφανδόν βοηθούσα.
Και άλλαι Χριστιανικά! κυβερνήσεις έκήρυξαν ωσαύ
τως ουδετερότητα, άμα κηρυχΟέντος του Ιερού αγώνος
των Ελλήνων. Και όμως Χριστιανικά πλοία μετέφερον
έκ των άι:ωτάτων μερών της Ασίας και της Αφρικής
τάς όρδάς των Μωαμεθανών εις τήν Εύρώπην, Γνα έ-
ξοντώσωσι τούς Έλληνας Χριστιανούς και κατερημώ-
σωσΐ τήν έ'νδοξον χώραν του άρχαίου πολιτισμού και
(α) όρα Τρικούπ. ίστορ. ττ,ς Ελλ. έι:αναστ. Τομ. 2 Σελ. 372,
περί των πολυειδών κακώσεων τοϋ τυράννου τούτον κατα των
Ελλήνων, διαρκοϋντος τοΰ αγώνος.
των περικλεών άναμνήσεων! Χριστιανοί έπώλουν τούς
Ιν Χριστώ άδελφούς Έλληνας ώς κτήνη άβυσσινά ! ! ! τους
απογόνους του Περικλέους ! ! ! Τοιαύτα έπραττον και πα
ρόμοια έσυγχώρουν αί Χριστιανικά! κυβερνήσεις , ότε ό
Έλλην έμάχετο, όπως θραύση τον άλλόπιστον ζυγο'ν !
Προμηθεύουσαι άπερισκέπτως ή έσκεμμένως εις τους έχ-
βρούς τοΰ Χριστιανισμού και τής τάξεως, ήν καΟιέρωσεν
δ πολιτισμός τοϋ Ιθ'. αιώνος, άπαντα τά μέσα, δι' ών ή-
δύναντο ούτοι τάχιον νά φθάσωσιν, ε!ς δν προέθεντο σκο-
πόν, αί Χριστιανικά! κυβερνήσεις έπραττον έγκλημα θα-
νάσιμον, στιγματίζον αύτάς άνεξαλείπτως δι' αίματος.
κ Δύναται ποτε ή ίπερχομένη γενεά, » λέγει 0 άοί-
οιμος 01ιαΙ;β3ϋΙ)Π8η<1 « νά πιστεύστ) ότι ό Χριστιανικός
«κόσμος εις έποχήν τοϋ μεγαλειτέρου πολιτισμού άφη-
»σε πλοία υπό Χρίστιανικήν σημασίαν να μεταφέρωσι
»τάς Όρδάς των Μωαμεθανών έκ τών λιμένων της Ά-
» φρίκης είς τούς τής Ευρώπης, ίνα χατασφάξωσι Χρι
στιανούς; Στόλος συγκείμενος εξ ύπερεκατόν πλοίων
»καί .κυβερνώμενος παρ1 όπαδών δήθεν τοϋ Εύαγγε-
»λίου, διήλθε τήν Μεσόγειον, φέρων τώ Ίμβραΐμη τούς
^όπαδούς τοϋ Κορανίου, οΓτινες ήρχοντο νά καταστρέ-
»ψωσΐ τόν Μωρέαν (αή.ι>
Άφ' ου και διά τοιούτων άνηκούστων έναντιοτήτων
κα! άπανθρώπων πράξεων δέν έπέτυχον ν' άναχαιτίσωσι
τόν Έλληνικόν χείμαρ'ρον, Ιβλεπον δέ και τούς λαούς
απαντάς εύχομένους υπέρ τής έπιτυχίας τοϋ άγώνος,
ήλλαξαν πολιτικήν, φανεΐσαι έπΙ τ?)ς σκηνές ύπό το προ-
σωπεΐον τής άκεραιότητος τ?]ς Τουρκίας. "Ηθελον την
Ελλάδα διηρημένην εϊςόμοσπονδίας μικράς καϊ υποτε
λή εις τήν Τουρκίαν, ινα, έξασθενοϋσαι αυτήν ούτως, τήν
έχωσιν ύποχείριον και ερμαιον τών κακόβουλων σκοπών
των. Άλλ' οί Έλληνες , ώς μήν έπικαλεσθέντες τάς
Χριστ'.ανικας κυβερνήσεις, όπως συζητήσωσι τά άδιαφι-
(α) Ορα ΙΙΐηέΓΒΐΪΓΟ άθ Ραπ3 α Ιόΐ'υδδίβι», Τοηι. 1. ρ3£. 12.

λονείκητα δικαιώματα των, διεμαρτυρήθησαν εντόνως
κατά της άτιμου ταύτης αποφάσεως , άφ' ου επί πέντε
κατά συνέχειαν έτη έχυνον αφειδώς τα αίματα των υπέρ
της Ελληνικής άνεξαρτησίας και ένότητος, καϊ άφ' ου
υπέρ τούτων καϊ οίλαοϊ της Εύρώπης έσυνηγόρουν. Πλήν
αί δίκαιαι διαμαρτυρήσεις των Ελλήνων δεν έλήφθησαν
ύπ' όψιν, διο καϊ ήλθον νά πειθαναγκάσωσι την Έλληνι-
κήν θέλησιν. Άλλ' ή Θεία Πρόνοια , ήτις διεΐπε τότε
την τύχην των Ελλήνων καϊ διεύθυνε τον άγώνα, άλλως
είχεν άποφασίσει εϊς τάς άνεξερευνήτους βουλάς της.
Αύτούς τους ιδίους υπερμάχους της άκεραιότητος τής
Τουρκίας μετεχειρίσθη όργανον καταστρεπτικών τής
ισχύος της έν Ναβαρίνω.
Δέν ήτον αυτόχρημα μωρία ή προς την Έλληνικήν
άνεξαρτησίαν άντίπραξις ; Δέν έτύφλωττον τω όντι
πονηράν πολιτικήν τυφλότητα οί μή βλέποντες ότι προ
αιώνων ή Ελληνική άνεξαρτησία είχε σκηνώσει εϊς τάς
κορυφάς των ορέων τοϋ Πίνδου, του Σουλίου, τοϋ Παρ
νασσού, τοΰ 'Ολύμπου, της "Οσσης, του Ταινάρου, τοΰ
Ταϋγέτου, καϊ τοΰ Μαλέα, καϊ δέν άνέμενεν, ειμή τό
σύνθημα, ινα καταβη είς τάς πεδιάδας και τάς πόλε'.ς ;
Έκτοτε τήν έχαιρέτουν διά της διανοίας καϊ αύται αί
γυναίκες της Ευρώπης ! Προ πολλού ή περιώνυμος με
ταξύ των πεπαιδευμένων γυναικών δΐαδί ειπεν οτι «εκ
τής κόνεως των ένδοξων Ελλήνων της άρχαίας Ελλά
δος Οά έξέλθη μεγάΟυμον έθνος, όμοιον αύτοΐς τήν άρε-
τήν, τήν σοφίαν, τήν άνδρίαν.»
Ήτον ήδη ατελεσφόρητος ή προς τήν Έλληνικήν
άνεξαρτησίαν και ένότητα άντίπραξις τών κυβερνήσεων,
άφ' ου ό τών Ελλήνων άγων ύπέρ τής Ανεξαρτησίας
και της ένότητος είχε καταντήσει δημοτικός και είς αυ
τήν τήνΕύρώπην καϊ εναντίον τοΰ άντιχριστιανικοΰ πνεύ
ματος τών κυβερνήσεων. Και αύτη ως άγκυραν άσφαλή"
της αυτονομίας τήν ένότητα έσύσταινε τοις "Ελλησιν.
Ίοού πώς έσυμβούλευεν ή Ευρώπη δια του τέκνου της,

του διασήμου ποιητοΟ ΒοΓαη^ει-, τούς "Ελληνας.
β
« 8ο]τοζ υηΐ3 ό βτεοδ! οπ ρΐυϊ ά'υη ΙταίΙτο
« ϋβηδ 1β ΐΓίοιηρΙΐΘ ί^αΓβΓα νο3 ρα5.
« Ι,εβ ΝαΙΐοη5 νου5 ρΙειίΓεΓαϊεηΙ; ροαίόίΓΟ
« ίβ$ Γ0Ϊ8 ο1>ΓέΊιεπ5 ηβ νου3 νεη^ΟΓαϊοηΙ ρ35. »
Τά ονόματα των αθανάτων ηρώων και των σοφών
τί)ς Ελλάδος , ιης ό~οίας τ'όνομα ^έπρόφερον μετά
συγκινήσεως και σε5ασμοϋ, εϊχον ήλεκτρίσει τον ϊδιωτι-
κόν, τόν σοφόν κ:-.ί Φΐλάνθρωπον κόσμον. "Εκπαλαι οι
σοφοί της Ευρώπης έΓυνηγο'ρουν 6πέρ της έλληνικής
ένότητος και άνε?αρτησί;ς, πεποιΟότες. ότι ή τοιαύτη
άναγέννησις έμελλε νά φέρη εις τήν πρώτην κοιτίδα τάς
έπιστήμας. τήν φιλοσοιρίαν και τάς ωραίας τέχνας, των
όποιων οίκχτο/ο'. σήμερον σφείλουσι τά δίδακτρα εις τήν
πρώτην τοΰ κόσμου Ιιδ ζσκάλισσαν. Ο πεπαιδευμένος
κόσμος της Ευρώπης διεσχλπιζε πρό πολλού τήν 'Ελ-
ληνικήν παλιγγενεσίαν. πλην ό πολ'τι-.ός, κωφεύων ε!ς
τάς δικαίας φω ;ζς των λαών, άντέκραζεν, ώς ή γραϋς
της κωμωδίας «μή, μή τήν απελευθέρωσαν των Ελλή
νων !η 'Αλλ' ό "Ελλην άφ' ίνός και ό Χριστιανικός, ό
σοφός της Ευρώπης κόσμος άφ' ετέρου, μυκτηρίσαντες
τήν άντίστασιν των κυβερνήσεων, ήρχισαν έκαστος τό
Ιργον του.
Εις άπάσας τας Εΰρωπαϊκάς χώρας έγένοντο έταιρίαι
προς άντίληψιν των υπέρ πίτεω; και ανεξαρτησίας αγω
νιζομένων Ελλήνων. Τά παθήματα των άφ'ένός, ήήρωΐ-
κότης των άφ' ετέρου έφείλκυσαν άπάσας τάς συμπα
θείας των λαών της Ευρώπης. "Ενθερμοι εύν;αί και στι
βαροί βραχίονες των άπορων, γενναΐαι συνεισφοραϊ τών
ευπόρων ιδιωτών τοΰ χριστιανικού κόσμου ήρχοντο εις
τήν Ελλάδα, διαρκοΰντος τοΰ άγώνος, και έκ τών άπω-
τάτων χωρών, άπό τάς Ινδίας, τάς έρημους της οΛαν
ΕΙΣΑΓΩΠΙ. 29
Ρρώπου χαί γενναίας Αμερικής· ως και ό εν Βεστφαλία

Ταβίνος Έλβίγγος συνεκάλεσε τούς όμοΟρήσκους του
Ιουδαίους εις συνεισφορών υπέρ των αγωνιζομένων Ελ
λήνων. Ή τοιαύτη αυθόρμητος συνδρομή των λαών ήτο
τρανότατη άπόδειξις, ότι ό των Ελλήνων άγων ήτο 8ι-
καιώτατος χαί νομιμώτατος, ότι οι "Ελληνες άδιαφιλο-
νεικήτως εΐχον δικαίωμα άναπαλλοτρίωτον εις τήν άνε-
ξαρτησίαν, ήν τοις διεφιλονείκει ή των ήγεμο'νων Συμ
μαχία ! !
Όποιον μεγαλεϊον δόξης διά τό Έλληνικόν "Εθνος,
συνηγορούντων υπέρ τής άπελϊυθερώσεώς του απάντων
των Χριστιανικών λαών τής "Υδρογείου ! «Ήμεις απλοί
ίδιώται» ελεγεν από τοϋ Βήματος ό Ο&ηΐβαυίίπαίκΐ « ας
«διπλασιάσωμεν τον ζήλο ν μας~ υπέρ της τύχης των
«Ελλήνων. "Ας δαμαρτυρηθώμεν στεντορείως υπέρ αυ
τών ενώπιον τοΰ κο'σμου· άς πολεμήσωμεν υπέρ αυτών
»άς οεχΟώμεν έν ταΐς έατίαις ήμών τά τέκνα των εξο
ρισμένα, έπειδή και ημείς εΰρομεν φιλοξενίαν εις τά έ-
«ρείπιά των». — « Βδελυρά πολιτική» άνέκραζον άλλοι
)ΐ κ μας αποχωρίζει από τούς "Ελληνας, άς μας ένώστ]
»ή φιλανθρωπία υπέρ τής πασνούσης άνΟρωπότητος. η
Μδού όποιας άράς έξετόξευον οί λαοί της Ευρώπης
κατά των ήγεμόνων τών άντιπραττόντων εϊς τήν άπε-
λευΟέρωσιν τοΰ Ελληνικού "Εθνους. Ευτυχής και τρι-
σευοαίμων ή κυβεανησις εκείνη, ήτις προπορευόμενη τοϋ
λαοΰ της, ικανοποιεί τας δικαίας και νομίμους επιθυμίας
του, λαμβάνουσα και τήν έπωνυμίαν Π α τ ρ ι κ ή. Δυσ
τυχής και τρισαϋλία ή επομένη τοΰ λαοΰ της και κω-
λύουσα τάς γενναίας όρμάς του, ή επάρατος Δεσπο
τική.
Ή τών ήγεμόνων Συμμαχία κατισχύσασα της επι
φόβου Ναπολεοντίου δυναστείας, συνέσφιγξε τούς δεσ
μούς τών ήγεμο'νων και ώμοσε τήν καταπίεσιν τών λα
ών. Άλλ' ό επί πενταετία πολυώδυνος καϊ καταστρε
πτικός τών Ελλήνων άγων μυκτηρισας τήν υπό πρόσ
30 ΕΙΣΑΓΩΓΉ.
χημα « Ιερά » άνίερον πόλιτικήν των ηγεμόνων, τήν ά-
ληΟή σκοπόν εχουσαν τήν φιλαρχίαν καΐ τήν αϊωνίαν
δουλείαν των λαών, καθιέρωσε και δια τους Έλληνας
και δι' απαντάς τους καταπιεζόμενους λαούς νέον δη
μόσιον δίκαιον, νομιμοποιών τήν άνέγερσιν των τυραν-
νουμένων κατά των τυράννου ντων, και έπϊ τέλους εφε-
ρεν αυτούς τους ίδιους ηγεμόνας, τούς όμόσαντας τήν
δουλείαν των λαών, εις Οέσιν τοιαύτην, ώστε οί ίδιοι δια
της αυτονομίας τών Ελλήνων να κατεδαφίσωσιν άπαξ
διά παντός τό δεσμωτήριον τών λαών, όπερ άνήγείρον έν
Παρισίοις τη 26 Σεπτεμβρίου τοΰ 1815. Έπρόσφερον
άκοντες ολοκαύτωμα εις τήν Έλληνικήν άνεξαρτησίαν
προς έξιλέωσιν απάντων τών λαών τάς βδελυράς αρχάς
της Ίερας Συμμαχίας.
Είδομεν τήν άοικον και άδικαιολο'γητον πολιτικήντών
χριστιανικών κυβερνήσεων ώς προς τόν Ελληνικών α
γώνα. Παντοίας άνομίας έπραττεν ή Αγγλική κυβέρ-
νησις έπϊ της ύπουργείας τοΰ Καστελρίχου (α) και της
'Αρμοστείας τοΰ Τουρκοφίλου Μαιτλάνδου· άλλ' ύπουρ-
γήσαντος τοΰ μεγαλόφρονος, τοΰ φιλάνθρωπου και φι
λελευθέρου Γεωργίου Κάνιγγος, ή δυσμενής έν Αγγλία
και έχθρα μέχρι λύσσης έν Έπτανήσω πολιτική της
Αγγλικής κυβερνήσεως μετεβλήθη ώςύπό μαγικής ράβ
δου έπϊ τό εύμενέστερον προς τον Έλλη^ικον άγώνα.
Συνεμερίσθη έπϊ τέλους τά φιλελληνικά αισθήματα τοΰ
λαοΰ της και ή κυβέρνησις. Ό Γεώργιος Κάνιγκ, ό άεί-
μνηστος εκείνος άνήρ, τοΰ οποίου μνήμην άνεξάλειπτον
ευγνωμοσύνης διαφυλάττει τό Έλληνικον έθνος, μόλις
(α) Σημ. ίδοΰ τί λέγει σοφός τις ξένος περί της προς τους έλ
ληνας διαγωγής τοΟ Καστελρίχου. — « 1.6 ηοω <3β 03δΙθ1θα§α
«ρΓΡηαϊΙ αϊηδϊ (ΙβΙθ (Ιαηβ 1β8 βηηαΐοδ (3β ΓΟηβηΙ, οίι δα πιέιηοΪΓβ
»δθΓα ϊηδέρ8Γα1)1β α ]3Π)αϊδ (3α δοανβηΪΓ άβδ ο α 1 απι ϊ I ό β άβ
»1α Οι-έεβ , αυχφΐΘΐΙεδ )1 α δί ρυίδδαπιπιοηΐ οοηΐπΐιυθ.» (*)
(*) Ορ. Ρου(}ΐιβνί11ο α Γϋ^έηόΓ&Ιίοη (Ιο Ια Οι-οοε.
έφηβος ών, και μόλις προλύτης γενόμενος του Λυκείου
έθρήνησε και έμοιρολόγησετήν δούλην Ελλάδα έντη κα-
τανυκτιχωτάτη ώδη αύτοϋ έπιγραφομένη «ή δουλεία της
Ελλάδος, η Έκτοτε ό Γεώργιος Κάνιγκ έδειξε τόν ενθερ-
μον φιλελληνισμών του· Ιδού οί τελευταίοι στίχοι της
ωδής του, έξαγο'μενοι έχ τής Ιστορίας του Κυρίου Τρι
κούπη.
α 7Ω έξαισία μ»ταβολή ! Τά τέκνα σου, ώ Ελλάς, ςβ-
«νάζουν σήμερον υπό ίπονβίδιστον ζυγόν. Ουδείς τα πα-'
«ρηγορεΐ μοχθουντα, ουδείς τά κλαίει άποθνήσκοντα·
ι καταναλίσκεται ή άθλια ζω-^ των ύπο τά ελκη της (3α-
«ρείας κωπηλασίας, ή 4ν τοίς σχοτεινοΐς λατομείοις· ή
ϊ καταπληκτική τυραννία των Μωαμεθανών και ή φρι-
χκώδης πομπή ή περιστοιχοΰσα τόν θρο'νον αύτών κατέ-
«θλιψαν δια τ)|ς φρίκης τα πνεύματα των. Τά τέκνα σου,
»ώ Ελλάς, γονυπετοϋν, τρέμοντα ένώπιον των πτερνι-
«ζόντων αυτά· οί κόποι τ?|ς ημέρας, τά πικραί καίάϋπνοί
«ώραι τής νυκτός, ή βαρεία μάστιξ αυθαιρέτου έξουσίας,
«ή αίμοχαρής φρίκη τής όξείας μαχαίρας, τό βδελυρόν
«σουβλίον, 6 κατασπαράττων τάς σάρκας τροχός, ό βρό
γχος, τό δηλητήριον, όλα έξασΟενοΰν την καρδίαν των
«φρικτή ειμαρμένη! Οί όφθαλμοί ημών, ώ Ελλάς, εινε
«πάντοτε πλήρεις δακρύων πικροί αναστεναγμοί άνα-
«βαίνουν πάντοτε έκ βάθους των καρδιών ήμών, όταν ά-
«νακαλώμεν τήν άρχαίαν σου δόξαν, και βλέπωμεν την
«σημερινήν σου άδοξίαν. Όμοιάζεις, ώ Ελλάς, τόν ύ-
«περήφανον βράχον, τοΟ έποίου ή γυμνή κςρυφή ύπερυ-
«ψουμένη της γής μυκτηρίζει τάς καταιγίδας· τά σκυ
θρωπά νέφη χύνουν έπί της μεγάλης κορυφής του τά
«ραγδαία ρεύματα των βρέμεται έπί των ποδών του ό
«παταγώδης ώκεανο'ς. Ό γιγαντιαίος και όγκώδης ου-
«τος κολοσσός ρίπτει γύρω Ιν τή δικαία υπεροψία του
«ήγεμονικόν βλέμμα, και όλιγωρεΐ πασαν καταιγίδα,
«άλλα φθείρεται υπό τοϋ χρόνου, τό δόλιον κύμα ύπο-
» τρίβει τήν βάσιν του, και τότε πίπτει, και πίπτων διαρ
»ρηγνύει την κλονουμένην γήνκαϊ διαχέει πέριξ ζύελλαν

^καταστροφής. »
Τοιούτος ήτον 6 Γεώργιος Κάνιγκ ώς ιδιώτης, ένθερ
μος φιλέλλην αύτά ταύτα τα αισθήματα διετήρησε και
ώς ύπουργο'ς. 'Άμα εις τήν ύπουργικήν έ'δραν άναβάς έ-
κήρυξεν ας έπρέσβευεν αρχάς. « Πολιτική και θρησκευ
τική έλευΓερία απάντων των λαών » ήτο το σύμβολόν
του. Έσυμβούλευε πατρικώς τήνχατά τόν αγώνα Ελλη-
νικήν κυβέρνησιν περί της πολιτικής πορείας, ήν αύτη, νή-
πιον ουσα, ώφειλε νά όδευση, ποντοποροϋσα έν τω άχα-
νεϊ καϊ έξηγριωμένω τότε κατ' αυτής ώκεανω, χωρίς νά
πρόσκρουση εις τους τρομερούς υφάλους, ους παρενέ-
βαλλεν ή μοχθηρά πολ'.τική κατά τήν ποντοπορίαν της.
Ύπουργήσαντος του Γεωργίου Κάνιγγος, πρώτη ή Αγ
γλική κυβέρνησις ανεγνώρισε τούς Ελληνικούς αποκλει
σμούς και άλλως εύηργέτησε τήν Ελλάδα εις τρο'πον,
ώστε ή έπί της ύπουργείας τοΰ Γεωργίου Κάνιγκος δια
γωγή της Αγγλικής κυβερνήσεως έτεινε νά εξάλειψη
άπό της μνήμης των Ελλήνων τάς Ολιβεράς έντυπώ-
σεις, άς ένεχάραξεν εις τάς ψυχάς των ή μοχθηρά πο
λιτική των προκάτοχων τοΰ Κάνιγκος. Άλλά κατά
δυστυχίαν τών Ελλήνων μόλις ούτοι έγεύΟησαν τών ευ
εργεσιών του ϊίάνιγκος, και έτάφη δ γεναΐος ούτος φι-
λέλλην, καϊ τούτου ένταφιασΟέντος, συνετάφη μετ'αύτοΰ
καϊ ή προς τούς Έλληνας ευμενής διάΟεσις τής'Αγγλι-
κής πολιτικής !
Ή Γαλλία επίσης δυσμενής έφάνη προς τούς Έλλη
νας επί της ύπουργείας τοΰ Βιλλέλου, άλλ' δ γενναίος
και φιλελεύθερος αύτήςλαος και οίπροχίτηγοι τοΰ Βιλ
λέλου έφρο'νουν άλλα πεοι τών Ελλήνων καϊ ποϊν χνιρυ-
χίή" ό άγών. Έκπαλαι ό Γαλλικός λαός ήτο οιλέλλην
εκπαλαι οί Βασιλείς και αί κυβερνήσεις της Γαλλίας συ-
νέπασχον εις τά δεινά τών Ελλήνων καϊ πολλάκις άρω-
γόν χείρα έδωκαν αύτοΐς. Κ^τασ^οντες οι Γάλλοι τάς
έν τω Άοριατικω νήσους, εϋηργίτησαν τήν Έπτάνησον,
έπροστάτευσαν τήν Πρέβεζαν, τήν Πάργαν, χαϊ άλλας
Έλληνικάς πόλεις, και τέκνα αφιλοκερδώς προς ύπερά-
σπισιν αυτών κατά τών Τούρκων έθυσίασαν. Ό Μέγας
Ναπολέων έκ Μασσαλίας πλήρη πολεμοφοδίων απέ
στειλε φρεγάδαν τοις Σουλιώταις, τους οποίους, μαχο-
μένους υπέρ πίστεως καϊ ελευθερίας, είχε λησμονήσει ή
λοιπή Ευρώπη, και καταστρεφομένους καϊ καταδιωκομέ-
νους περιέθαλψεν ή Γαλλία, καϊ της οποίας ή παρουσία
κατά τάς Έλληνικάς θάλασσας ήτον ένθάρ'ρυνσις εις
τους καταπιεζόμενους Έλληνας. Ευμενής καϊ άκάμα-
τος άρωγός έφάνη ό Γαλλικός λαός και έκραγέντος και
διαρκοΰντος τοϋ άγώνος , ώστε καϊ αύτήν τήν άνθελλη-
νικήν κυβέρνησιντοΰ Βιλλέλουήνάγκασε να δειχθη φιλάν
θρωπος και φιλέλλην, έπιπλήξας αυτήν διά της έν Πα-
ρισίοις καϊ άλλαις πο'λεσι του Γαλλικού κράτους συστά
σεως της φιλελληνικής Εταιρίας, της οποίας μέλη ήσαν
οΐ επισημότεροι άνδρες τοΰ Γαλλικού λαοΰ, ό Δούξ της
Αύρηλίας,καϊ ό ένθερμος υπερασπιστής τών Ελλήνων, ό
εύφραδής καϊ εύγλωττος Σατωβριάνης. Κεραυνούς εύ-
γλωττίας ερριψε παέρησία έκ τοΰ βήματος τοΰ Βουλευ
τηρίου κατά τοΰ υπουργείου τοΰ Βιλλέλου ό γενναίος
στρατηγός Σεβαστιάννης, ό καϊ πρόεδρος της έν Παρι-
σίοις φιλελληνικής εταιρίας, ότε πολεμικον πλοΐον υπό
γαλλικήν σημαίαν εφερεν εξ Αλεξανδρείας εις ,Νεόκα-
στρον τό ταμεΐον τοΰ Αίγυπτιακοΰ στρατοΰ , καϊ ότε
έναυπηγήΟησαν έν τω λιμένι τής Μασσαλίας φρεγάδαι
και κορβέται εις χρήσιν τοΰ σατράπου τής Αιγύπτου.
'Όθεν συνεμερίσθη και ή κυβέρνησις τά γενναία φιλελ
ληνικά αισθήματα τοΰ λαοΰ της, διατάξασα τούς κατά
γήν Προξένους καϊ κατά θάλασσαν αξιωματικούς νά
ώσι φιλάνθρωποι καϊ άρωγοϊ προς τούς πάσχοντας καϊ
καταδ'.ωκομένους Έλληνας.
Ό δέ άξιος γο'νος τοΰ αγίου Αοδοβίκου Κάρολος ό
δέκατος έπιθυμών νά έξαλείψγ), ήν προσήψεν εϊς τήν Γαλ
λικήν φιλανθρωπίαν ή κυβέρνησις τοΰ Βιλλέλου κηλίδα,
3
άνταπεκρίθη επαξίως εις τάς υπέρ των Ελλήνων επιδη

μίας ου εύκλεώς έβασίλευε Γαλλικού λαοϋ.Έπεμψεν άξιό-
μαχον στρατόν υπό έμπειρους στρατηγούς εις τήν Ελ
λάδα, ίνα άγωνισθη υπέρ της απελευθερώσεως των Ελ
λήνων. «ΣτέλλεσΟε παρά του βασιλέως» ελετεν ό γεν
ναίος αρχιστράτηγος Μαιζών εις τους Γάλλους στρα-
τιώτας ά-ποπλέο^τας έκ Τουλώνης δια τήν Ελλάδα αν*
άπαλλάξητε των κακώσεων πολυένδοςον λαόν»
"Ηνοιξεν ό φιλάνθρωπος ούτος βασιλεύς τά ταμεΐά του και
αφειδώς και πλουσίως συνέδραμε τήν Ελλάδα. Μήν
περιορισθείς ό, γενναίος τήν καρδίαν και μέγας τήν ψυ-
χήν Κάρολος ό δέκατος, εις όσα ευεργετήματα έδαψί-
λευσεν εις τήν Ελλάδα, άποστείλας και γενναίαν στρα-
τιωτικήν δύναμιν και κολοσσαίας χρηματικάς ποσότητας,
προς έμψύχωσιν του άγώνος , προς τακτοποίησιν της
παραλυθείσης στρατιωτικής δυνάμεως, ούσης άτάκτου,
και πρός ζωοποίησιν της ώς έκ τοΰ πολυετούς πολέμου
νεκρωθείσης γεωργίας, άπέστειλεν, άφοϋ δια των Γαλ
λικών λεγεώνων άπεδίωξε της Πελοποννήσου τον κατα
στροφέα Ίμιτραίμην, αξιωματικούς και πλούσια λύτρα '.'.ς
άπελευθέρωσιν τών εϊςΑίγυπτον αιχμαλώτων Έ?\/]νων.
"Απας ό Γαλλικός λαός και ό χριστιανικός κόσμος έπευ-
φήμισε τάς γενναίας υπέρ τών αναξιοπαθούντων Ελλή
νων πράξεις του μεγαλόφρονος βασιλέως της Γαλλίας.
Διό και μνήμην άνεξάλειπτον ευγνωμοσύνης διαφυλάττει
τό πανελλήνιον διάτε τήν Γαλλίαν καϊ διά τούς αξιοπρε
πώς κυβερνήσαντας και κυβερνώντας αυτήν.
"Απαντα τά Γερμανικά κράτη έν μια φωνή έσυνηγο'-
ρησαν υπέρ του άγώνος. Πρώτος μεταξύ τών Γερμανι
κών βασιλέων ύπήρξεν ό φιλελληνικώτατος βασιλεύς
της Βαυαρίας Αοδοβΐκος, πατήρ του εύκλεώς βασιλεύον
τος τών Ελλήνων "Οθωνος τοΰ Α'ου. Ό άοίδιμος Αο
δοβΐκος, άφ' ου πολυειδώς εύηργέτησε τήν Έλλάοακατα
ιόν πολυστένακτον άγώνα, τήν ευεργέτησε και άποκατα-
σταθεΐσαν άνεξάρτητον διά της άφιερώσεως εις αυτήν
του προσφιλούς υίοΰ του επί ευημερία του Ελληνικοί»
Έθνους (α).
Ή Τωσσία ήτο αυτή επίσης εναντία χατ' αργίας
εις τά κινήματα των Ελλήνων, άλλ' ουδέν προ'σκομμα
έπέφερεν εις την εύο'δωσιν τοΰ άγώνος. 'Άπασαι αί με-
γάλαι δυνάμεις απέστειλαν εις τάς Έλληνικάς θάλασ
σας πολεμικά πλοία κατά την διάρκειαν του άγώνος κυ
ρίως οπως παρεμποδιζωσι τά κατά των εχθρών κινήμα
τα των Ελλήνων. 'Ρωσσικόν ό'μως πολεμικδν πλοΐον
ουδέποτε έφάνη εις τήν Μεσόγειον μέχρι τοΰ εμπρη
σμού τοΰ ΌΟωμανικοΰ στόλου έν Ναβαρίνω. Αλλά και
άλλας άφορμάς ευγνωμοσύνης εχομεν προς τό όμόδο-
ξον τοΰτο κράτος. Μονός ό πρέσβυς της Τωσσίας ύψω
σε φωνήν και έζήτησε λο'γον άπο τήν ΙΙύλην διά τήν
άπ,αγχο'νισιν τοΰ Πατριάρχου. Πολλάκις ό Αυτοκράτωρ
(α) Γινώσκομεν, οτι ΰπάρχουσί τίνες έξ ημών, οΐτινες δεν συμ

μερίζονται την ίδέαν μας , οτι ό νΰν εύκλεώς βασιλεύων Οθων
ωφέλησε την Ελλάδα- σεβόμεθα την ΐδέαν αυτών, χωρίς να την
συμμερισθώμεν, καθόσον η συνήθεια τοΰ να. παραγνωρίζωμεν ημείς
οί Ελληνες, οτι εινε καλόν, εινε προγονικον μίασμα και νά θρη-
νώμεν, μετά τήν άπώλειαν αϋτοΰ, τό παραγνωρισθέν καλόν, επί
σης εινε προγονικον κακόν. Κώνειον έπότισαν ο'ι πρόγονοι μας τόν
διδάσκαλον της αληθείας, εις τήν ψυλακήν άπέθανεν θ νικητής
■τοΰ Μαραθώνος, είς Ασίαν έςωρίσθη ό καταστρε'ψας τοΰς Πέρσας,
και τήν τούτων τύχην ελαβον κχί άλλοι πολλοί ενάρετοι και
γενναίοι πρόγονοι ημών. Εθρήνησαν αί Αθήναι τόν πρώτον, και
εικόνα παριστώσαν τήν μάχην τοΰ Μαραθώνος αφιέρωσαν εις τόν
δεύτερον και άλλα δείγματα πίκρας μετανοίας έδωκαν εις τους
λοιπούς. Ας μή μιριηθώμεν, ώ Ελληνες, κατά τοΰτο τους προγό
νους μας, και άς ένθυμηθώμεν τό « έν τώ "Αδη άνωφελής ή μ ε-
ι ά ν οι α. »
Αλέξανδρος έμεσίτευε παρά τοις συμμάχοις του, όπως

άπαλλάξη τους "Ελληνας των δεινών. Ή Τωσσία
έπροστάτευσε και περιέθαλψε τους καταδιωκομένους
και άνεστίους "Ελληνας τους καταφυγο'ντας εις τήν
έπικράτειάν της, και έπΐ τέλους κηρύξας τον πόλεμον
κατά της Τουρκίας δ Αυτοκράτωρ Νικόλαος , ένεκα
Τωσσικών συμφερόντων, έθεώρησε τό Έλληνικόν ζήτη
μα άναπόσπαστον των 'Ρωσσικών. Νικήσας δέ τήνΤουρ-
κίαν κατά το 1828, καϊ έπιβαλών αύτη ώς νικητής τούς
όρους της ειρήνης, τη επέβαλε και τήν άναγνώρισιν της
ανεξαρτησίας της Ελλάδος, ώς όρον των ών ουκ άνευ.
Δια τούτων πάντων και άλλων ευεργετημάτων ίο. Έλ
ληνικόν έθνος δέν δύναται ειμή νά έκφραση τήν βαΟεΐαν
αύτοΰ εύγνωμοσύνην προς τήν 'Ρωσσίαν.
Εΐ'δομεν ότι άπασαι σχεδόν αί μεγάλαι εύρωπαϊκαί
δυνάμεις διέκειντο δυσμενώς προς τούς "Έλληνας, και
πρότερον και κηρυχθέντος του αγώνος, αλλά μετ' ου
πολύ έννοήσασαι τήν πλάνην, εις ήν παρέσυραν αύτάς
τινές τών υπουργών, και εις τάς φιλελληνικάς συνηγο
ρήσεις τών ών έβασίλευον λαών ένδώσασαι, ήλλαξαν
πολιτικήν. Είδομεν τήν Άγγλικήν κυβέρνησιν επί της
ύπουργείας τοΰ Καστελρίχου δυσμενή προς τούς Έλ
ληνας, άλλ' ύπουργήσαντος τοΰ Κάνιγκος, ευμενή. Ή
Γαλλία έπίσης δυσμενής έπϊ τοΰ Βελλέλου ένεκα της
κυβερνήσεως της, ήτον ευμενέστατη ένεκα τοΰ λαοΰ της.
Τά Γερμανικά κράτη ήσαν έξ αρχής εύμενή · ή 'Ρωσσία
δυσμενής ώσαύτως έξ αρχής, άλλ' έπΐ τέλους έ^εώρησε
το Έλληνικόν ζή.τημα ώς 'Ρωσσικόν.
Είδομεν τάς τέσσαρας μεγάλας χριστιανικάς δυνά
μεις έπΐ τέλους ευμενείς και συναρωγούς διά τήν άνε-
ξαρτησίαν τών Ελλήνων. "Ηδη μας υπολείπεται νά
ιδωμεν και μίαν άλλην δύναμιν έπίσης χριστιανικήν και
μεγάλην, πώς διέκειτο και αύτη προς τούς Έλληνας,
ίνα συμπληρώσωμεν τόν γενικώς παραδεχθέντα άριΟμόν
τών πέντε λεγομένων μεγάλων δυνάμεων
της Ευρώπης. Ή δύναμης αύτη εϊνε, ώς την έσυμπέ«3α-

νεν δ αναγνώστης, ή Αυστρία· όφείλομεν λοιπόν νά μνη-
μονεύσωμεν έν ολίγοις καϊ την μεγάλην και χρίτιανικήν
ταύτην δύναμιν.
Ή Αυστρία ανέκαθεν καϊ έξ αρχής και μέχρι τέλους
τοΰ αγώνος έιράνη μισέλλην καϊ φιλότουρκος. Τά δεινά,
τών όποιων πρόξενος έγένετο ή μυσαρά πολιτική της
Αυστρίας, ύπουργουντος τοΰ επί έπαράτω τη λήξει Με-
τερνίχου ένεχ άραξαν β αθεΐας καϊ λυπηράς έντυπώσεις
εις τάς ψυχάς των Ελλήνων. Ή άσπονδος και μέχρι
λύσσης έχθρα κυβέρνησις της Αυστρίας ήρξατο τήν
έξόντωσιν τοϋ Ελληνικού στοιχείου, και πριν ή κηρυ-
χδη ό άγων, τιροϊ^οιίΰα.^ ότι παν κίνημα των Ελλήνων
ήθελε κατηλεκτρίσει τούς ύπό τήν βδελυράν κυριαρχίαν
της διαφο'ρους λαούς· διό, και πριν κηρυχΟή ό των Ελ
λήνων άγων, έπραξε τό πρώτον άνοσ'.ού ργημα κατ' αυ
τών. Παρέδωκεν ή ασεβής και άντίχριςος εις χείρας τών
δημίων τον ένθουσιώντα και δια τών θουρίων του άσμά-
των τούς ομογενείς και ομοθρήσκους ένθου σιάζοντα πε-
ριώνυμον Ίεραποστολον Τήγαν Φερραΐον, τον μηδέ-
ποτε πταίσαντα κατά της Αυστρίας. Εις τούς αυτούς
δήμιους, τούς εκάστοτε διψώντας Έ7νλην.κοΰ αίματος,
παρέδωκε και τούς οπαδούς τοΰ αειμνήστου πρωτομάρ-
τυρος ΊΡήγα.
Ναυαγήσαν'τος δέ τοΰ Ίεροΰ αγώνος είς τάς Δακικάς
ηγεμονίας καϊ τών γενναίων άγωνις-ών είς τήν Αύστρια-
κήν γήν καταφυγόντων έπ' έλπίδι σωτηρίας, δεν έσεβά-
σθη ή ασεβής τά δίκαια της φιλοξενίας, τήν οποίαν οι
κειοθελώς παρεχώρησεν είς τούς καταδιωκομένους άγω-
νιστάς δώσασα αύτοΐς και διαβατήρια. Άντϊ νά τούς
προστατεύση καϊ τούς περιθάλψτ), καταφυγο'ντας εις
άσυλον τόπον, κατ' εύαγγελικόν καϊ πολιτικόν καθήκον,
ώς τοΰτο έπραξαν και αϊ λοιπαί κυβερνήσεις καϊ πρό
πασών ή Τωσσική, προστατεύσασαι και περιθάλψασαι
τούς πεινώντας και διψώντας, κατατρυχομένους άπο
τάς περιπέτειας του πολέμου και καταδιωκομένους ύπε>
ανήλεους έχθροΰ, τους ερριψεν εις τάςσκοτεινάς φύλα
κας της Ουγγαρίας ώς ληστάς και κακούργους κατάπα-
ράβασιν των νομών, ή άνομωτάτη, της φιλοξενίας και
της φιλανθρωπίας και τοΰ λογού της τιμής, ή άτιμος.
Έκεΐ έκρατήθησαν καϊ ανηλεώς έβασανίσθηααν επί επτά
όλο'κληρα ετη, παθόντες, όσα δεινόν καϊ λέγειν. Έν αύ
τη τη πρωτευούση της Αυστρίας, ύστερον άπο επτά ετη
στρεβλώσεων άπανθρώπων έν ταΐς σκοτειναΐς φυλακαΐς,
έτελεύτησεν όθερμουργός πατριώτης Αλέξανδρος Υψη
λάντης, ό άρχηγός της Έ7Ληνικής επαναστάσεως, ό την
έπίσημον τοΰ γένους και την 7^αμπράν της θέσεως του
περιβεβλημένος πορφύραν, εις άνθοΰσαν άνδρικήν ήλι-
κίαν, ό πρώτος ήρως της ενάρξεως του άγώνος! Έκεΐ
τά αύτά έπαθον και οι οπαδοί τοΰ· Ύψηλάντου! Και διατί
τοσαύτη Αυστριακή λύσσα κατ' αυτών ; ίνα μή, ζώντες
και ελεύθεροι, προστεθώσιν οι γενναίοι και επίσημοι ού
τοι άνδρες εις τον κατά την Ελλάδα έκραγέντα Έλλη-
νικόν αγώνα.
"Απας ό κόσμος γνωρίζει τάς προδοσίας και τάς βδε-
λυράς άπάτας τοΰ φαυλοβίου και μέχρι λύσσης έχθροΰ
τοΰ Ελληνικού άγώνος Ούδρίσκου, υπαλλήλου τοΰ έν
Βουκουρεςίω Αυστριακού προξενείου, κατά τών γενναίων
έγκλειστων έν τω Μονα-στηρίω τοΰ Σέκου. 'Υπό τά όμ
ματα τοΰ Ούδρίσκου, τοΰ έγγυηθέντος έν ονόματι της
κυβερνήσεως του την διατήρησιν της συνθήκης, έσφά-
γησαν διακόσιοι σχεδόν "Ελληνες έντος τοΰ Μοναστη
ρίου, πιστεύσαντες οι τίμιοι εις την τιμήν τοΰ άτιμου και
Αντίχριστου Ούδρίσκου.
Έκραγέντος δέ τοΰ άγώνος κατά τήν Ελλάδα δεν
ύπηρχε πράκτωρ ή ύπαλληλίσκος αύ^ριακός ό μή προσ-
πα&ών δ' όλων τών αθέμιτων μέσων, κατά διαταγήν της
κυβερνήσεως του, όπως έπιφέρη καίριας πληγάς εις τούς
Έλληνας. "Ολος ό κόσμος γνωρίζει τό ούτιδανόν όργα
νον τών κακοβούλων σκοπών τοΰ Χουσεήν Μπέη, τον έν
Κρήτη δηλ. Αυστριακό·; πρόξενον Δερκούλην, τον περι-
φερόμενον άπ6 χωρίου εις χωρίον και έξαπατώντα επί
δολία άμνηστεία τούς αθλίους Έλληνας. Τίς άγνοεΐ την
βδελυράν πράξιν του Αυστριακού μοιράρχου , του συλ-
λαβόντος είκοσι δύο Έλληνας, ώς δήθεν πειρατάς, και
παραδώσαντος αύτούς εις τον διοικητήν της Σμύρνης,
όςτις τούς απέστειλε δια ξηράς εις Κωνσταντινούπολη
δεδεμένους άπο των ούρων των ίππων, έφ' ων έκάθηντο
οί άπάγοντες τούς αθώους Έλληνας εις τήν σφαγήν ;
Τίς άγνοεΐ τα πέντε Αυστριακά πλοΐα τα φέροντα πυρό-
κονιν, κανο'νια, και άλλα πολεμικά είδη εις χρησιν των
Τούρκων, των πολιορκητών του Μεσολογγίου ; Τίς
άγνοεΐ τον Βουρατοβίκην κυβερνήτην Αυστριακού πολε
μικού πλοίου , τον συνοδεύοντα εμπορικά αυστριακά
πλοία, φέροντα ζωοτροφίας καϊ πολεμοφόδια εις τούς
παρά των Ελλήνων πολιορκουμένους Τούρκους εις τον
Κορινθιακον κόλπον ; Τίς άγνοεΐ τον άσυνείδητον Άρ-
μένην, κυβερνήτην αυστριακής φρεγάδας, συνοδεύοντα
εις τον αύτόν κόλπον της Κορίνθου τρικάταρτον Αύ-
στριακον πλοΐον, φέρον ναυτικάς άποσκευάς εις χρησιν
των έν τω κόλπω εύρισκομένων Τουρκικών πλοίων ; Τον
άτιμον τούτον Άρμένην συλλαβόντες οί Έλληνες, τον
άπέλυσαν κατ1 αίτησιν του τιμίου και γενναιόφρονος
Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, δόντα αύτώ λόγον τιμής,
ιν' άπομακρυνΟη του κο'λπου. Πλήν ού μόνον δεν άπεμα-
κρύνθη ό άτιμος, άλλα καϊ πολλά άλλα κακά έπενεγκών
τοΐς Έλλησι, διέλυσε συγχρόνως βία καϊ τον άποκλει-
σμόν της Χαλκίδος και εϊσήγαγεν εις τό φρούριον τρο-
φάς και πολεμοφόδια, καθ' ήν ήμέραν εμελλον νά παρα-
δοθώσιν οί έγκλειστοι Τούρκοι δι' έλλειψιν τροφών.
Τίς άγνοεΐ ότι πολεμικά αυστριακά πλοΐα μετεκόμι-
ζον εκ Τεργέστης, Σμύρνης καϊ Αλεξανδρείας διάφορα
είδη εις χρησιν των έν τοΐς Μεσσηνιακοΐς φρουρίοις εχ
θρών της Ελλάδος ; "Ολος ό κόσμος γνωρίζει τά δεινά,
τά όποΐα έπροξένησεν εις τό περί τών όλων άγωνιζόμε
νον ελληνικον ναυτικον ό Αυστριακός ναύαρχος Παυλού-

κης. Ούτος/άγκυροβολήσας εις Μύκωνον και τούς κα
τοίκους της λτ,στεύσας, ήπείλησεν έμπρησμω καί τήν
πόλιν. Ταύτης £δέ φεισθείς έπορεύΟη κατά της Τήνου,
όπου συνέλαβε δύο Ελληνικά πλοία ειπών εις τούς "Ελ
ληνας πλοιάρχους «λυπούμαι ώς άνθρωπος , άλλ' ώς
«Αύ στ ρ ι α κ 6 ς ναύαρχος οφείλω νά σας κακοποιήσω».
Ό αυτός Παυλούκης έκανονοβόλησεν άναιτίως τό Ελ
ληνικον πλοΐον «ό Θεμιστοκλής» ρίπτων κατ' αύτοϋ, ώς
εχθρικού πλοίου, πεπυρωμένας σφαίρας και μύδρους. Άφ'
ου κατ' αυτόν τον άπάνθρωπον καί βανδαλικόν τρόπον
ήκρωτηρίασεν ό Αντίχριστος Αυστριακός ναύαρχος τό
Έλληνικόν ναυτικον έπενεγκών καϊ άλλας όμοιας πλη-
γάς αύτω, καΟ' ήν έποχήν αί περί σωτηρίας ελπίδες των
Ελλήνων εις τό ναυτικον των έστηρίζοντο, έβουλήθη
νά τό καταστρέψη έξ ολοκλήρου. Άποπλεύσας λοιπόν
μέ τοιούτον καταστρεπτικό-/ σκοπόν της Τήνου καϊ πρός
τήν Νάξον π7^εύσας, άναιτίως έκανονοβόλησε την νήσον
και άπεγύμνωσε τούς κατοίκους της. Ό δέ ούτιδανός
Σιμβοϋργος, άρχηγός της Αυστριακής δυνάμεως της
ξηράς, άποβάς συγχρόνως εις Νάξον ύβριζε τούς Να-
ξίους ώς άποστατήσαντας κατά ,τοΰ νομίμου βασι
λέως, τοϋ Σουλτάνου, καί τούς ήπείλει έπϊ παν-
τελεΐ καταστροφή, άν δέν προύλάμβανον νά έπικαλε-
σθώσι τό έλεος του Σουλτάνου καϊ νά έπανέλθωσιν ύπό
τον ζυγόντου !
Άποπλεύσας δέ καί της Νάξου ό ίίαυλούκης επί τω
ρηΟέντι καταστρεπτικοί σκοπώ τοϋ ναυτικού της Ελλά
δος έπορεύΟη, άφ' ου καί εν τη νήσω της Κύθνου έςετε-
λέσΟη δια της επιταγής του, ό,τι ό ίδιος επραξεν εις Νά
ξον, εις Ναύπλιον, όπου καϊ περιεφρόνησε τάς διαμαρ
τυρήσεις της παρά πάντων των μεγάλων δυνάμεων της
Ευρώπης άνεγνωρισμένης Ελληνικής κυβερνήσεως. Τον
Παυλούκην διατρίοοντα εις Ναύπλιον διεοέχθη άξιος
αύτοΰ δ'.άοοχος, Δάνδαλος καλούμενος, όστις, ίνα εύχα
ριστήση τήνάσπονδον έχθράν των Ελλήνων Αύς-ρίαν και

έκτελέση τούς σκοπούς της, απέπλευσε τοΰ Ναυπλίου,
άμα άναλαβών τήν ναυαρχίαν καϊ κατευϋύνΟη κατά των
Σπετσών, δπου έλλ'.μενίζετο σχεδόν όλον τό Έλληνικον
ναυτικόν της Ελλάδος. Φθάσας δέ εις Σπέτσας έχυσε
του; περιφλεγέΘοντας τοϋ δίκροτου και τοϋ βρικίου του,
και αί σφαΐραι, οί μύδροι, αί βομβίδες και αί ρουκέτα:
έπεσαν δια μίας βροχηδόν εις τον μεστον κατά τάς ημέ
ρας έκείνας πλοίων Ελληνικών λιμένα των Σπετσών ως
και εις αυτήν τήν πολιν. Τήν αϋΟαίρετον καϊ βανδαλικήν
ταύτην πράξιν του οΰτιδανοΰ αυστριακού ναυάρχου και
οί εν Κωνσταντινουπόλει πρέσβεις των άλλων μεγάλων
δυνάμεων έστιγμάτισαν , άλλ' ή μεγίστη βλάβη , ήν
έπήνεγκεν εις τόν Έλληνικον στόλον ό αυστριακός ναύαρ
χος, εμεινεν ανεπανόρθωτος ! ! !
Ή άσπονδος μισελληνική πολιτική της Αυστρίας δεν
έκορέσΟη μ1 όσα δεινά έπροξένησεν εις τούς Έλληνας,
ρ,ηδέποτε πταίσαντας κατ' αϋτης, άλλα, θεωρούσα Οε-
μιτόν παν, δ,τι υπό το κράτος τη ς δικαιοσύνης, της εν
Χριστώ Άδελφότητος, της Φιλανθρωπίας, και της Ού-
δετερο'τητος έΘεωρεΐτο άί'έμιτον, άνόσιον και κακοΰργον,
έπροσπάθησε παντϊ σθένει καϊ νά τούς εξόντωση. Άφ'
ου πολυειδώς καϊ πολυτρόπως κατεδίωκε τόν Έλληνικον
άγώνα και δεν επέτυχε νά τόν καταπόντιση, και έβλεπεν
αυτόν απεναντίας βαίνοντα αισίως, τό τέρμα έγγίζοντα,
άπαντα τόν Χριστιανικών κόσμον συμμαχήσαντα υπέρ
αύτοϋ, και κρατυνο'μενον όσημέραι τό έν Γαλλία φιλελ
ληνικών πνεΰμα, άπέστειλεν'είς Παρισίους τόν Μετερνϊχον,
τόν ΟανάσιμονέχΟρόντών Ελλήνων, όπως παρας-ήση τούς
Έλληνας άξιους παντελούς καταστροφής εϊς σωτηρίαν
της Ευρώπης. 'Αλλά μυκτηρισίείς ό απεσταλμένος της
ώς συκοφάντης και κακεντρεχής υπό του φιλέλληνος
Γαλ?ακοΰ λαοΰ καϊ της κυβερνήσεως αύτοΰ, έπανέκαμ-
ψεν άπρακτος καϊ κατησχυμένος. Ό καταχθόνιος ούτος
εχθρός των Ελλήνων και άλλοτε και έν Ααϋβάχη, ώς
και ότε ό Χριστιανικώτατος Αλέξανδρος Αίψ έσυμβού-
λευε τους ηγεμόνας της Μέρας Συμμαχίας περί της απε
λευθερώσεως των Χριστιανών Ελλήνων, απεφάνθη τήν
βόελυροτέραν κατά των Ελλήνων καταδίκην ειπών ,
«οΰτεύπάρχειΈλληνικόν Έθνος, ουτεάνα-
?>γνωρίζονται έν τω Τουρκικώ κράτει άλ-
»λ ο ιΤ ή μ ο' ν ο ν ύ π ή κ ο ο Τ ο ϋ ρ κ ο ι ». Δια μίαν τοι-
αύτην μιαράν πολιτικήν άδικίαν καϊ φρικώδη ήθικήν
ϋβριν κατά της υπάρξεως του Ελληνικού Έθνους, έφρύ-
αξαν εθνη και λαοί.
Πένθος μέγιστον έπένΟησεν ή Αυστρία μαΟοΰσα τον
έν ΙΝαβαρίνω έμπρησμόν του Όθωμανικοΰ στόλου παρά
των γενναίων τριών μεγάλων δυνάμεων. Άπελπίσθη
πλέον του νά ψάλλη έπικήδειον εις τό Έλληνικόν άγώ-
να, καταστραφέντος του στόλου, καθ' όσον άπό τον γι-
γαντιαΐον τούτον στόλον ήλπιζεν άναπόδραστον τήν
παντελή καταστροφήν των Ελλήνων.
Εί προεΟέμην να ζωγραφίσω τήν ανέκαθεν άντιχρι-
στιανικήν προς τους Έλληνας διάθεσιν της Αυστρίας
και τά παντός είδους δεινά των οποίων πρόξενος έγένετο
ή βδελυρά πολ'.τική αύτής και πριν και ύπουργοΰντος
του επί έπαράτω τη λήξει Μετερνίχου, ήθελον πληρώσει
πολύφυλλον τόμον. "09εν συντομία; χάριν τά πλείστα
παραλείπομεν παραπέμποντε; τον άναγνώστην εις τήν
Έλληνικήν Ίστορ'.αν , έξ ής ήοανίσθην τά πλείστα εκ
των ολίγων όσα εξέθεσα.
Τοιαυτην καταχθόνιον πολιτικήν διετήρησεν ή Α,ϋστρία
προς τους Έλληνας και πρϊ* κηρυχθή ό άγών καϊ άφ'
ου έκηρύχθη· αυτήν ταύτην τήν πολιτικήν διετήρησε καϊ
μετά τήν εϊς τό πεΐσμά της άνεξαρτησίαν τοΰ Ελλήνων
και διατηρεί άκόμη· διό δικαίως τήν έμίσησησαν καϊ τήν
μισοΰν οί Έλληνες και βωμόν άναθέματος άνήγειρον έν
ταΐς καρδίαις των εις μνήμην τοΰ Μετερνίχου καϊ της
Αυστριακής πολιτικής ! ! !
Οί πολυτλήμονες άλλ' άκαταγώνιστοι Έλληνες πο
λεμοΰντες κατά τοϋ φανερού έχθρου, εϊχον, ώς εί'δομεν,

νά πολεμώσι και άλλους έν παραβύστω μυσαρούς εχ
θρούς, οί'α ή Αυστρία, χειρότερους των Τούρκων. Άλλ'
άπάσας τάς ακαταλόγιστους ταύτας πολέμιας δυσχέ
ρειας γενναίως καϊ άτρομήτως ύπερνικήσαντες, άνεστή-
Οησαν δια της θείας αρωγής, δια του αίματος των, δια
των ευχών και άρωγών των Χριστιανικών λαών καϊ διά
της αντιλήψεως τών, εξαιρουμένης της Αύστρίας,μεγά-
λων δυνάμεων της Ευρώπης επί τέλους.
Πλην και άναστάς ό Έλλην δι' άπαραδειγματίστου
ήρωϊκότητος δέν έπεισε τους αδιαλλάκτους εχθρούς του
ότι εινε άξιος της ελευθερίας, ην κέκτηται διά τηλικού-
των Ουσιών, και άξιος να βασιλεύη ώς νόμιμος κληρονό
μος επί της χώρας τών προγόνων του.
Έβλασφήμησαν ο ί βλάσφημοι είπόντες ότι «Μέγα
π ο λ ·. τ ι κ ό ν έ' γ κ λ η ·χ α έ π ρ α ξ ε ν ή Ε ύ ρ ώ π η, κ η-
ρύξασατούς "Ελληνας ανεξαρτήτους!!!
Ιδού τί λέγει μέγας τις συγγραφεύς, πλην πα7α'μβουλος.
«....Ε'Εικορε ΓιΙ αΙοΓδ Ια ίααίο άβ (ΙβηιεηιΙοΓβπιοηί, (Ιε Ια Οτέοο.
!Νου5 - πιόπιβ» λέγε! ό παλίμβουλος συγγραφεύς α]ουηο αΙοΓδ οΐ
ίηβχρόππιεηΐε' (]βδ οΗο5Θ8 οπ'εηίαΐεδ, ηου5 ίαιτιεβ Ϊη)'υβ1ε3 εηνεΓδ
Ιεβ ΟΐΙοΐϊΐαηβ , ρατ αεΙπιΪΓαΙίοη ρουΓ 1ε οουτα^ε <3β5 Οτεοδ.
Νου5 που» ΐΓοπιρέπιεδ ανεο 1ε πιοικίε (α)».
Αλλά, προς θεοΰ, έφάνησαν κατώτεροι οί Τσαβέλλαι
και Μπότσαροι, Κολοκοτρωναϊοι και Μαυρομηχαλαΐοι
τών έν Μαραϋώνι και Θερμοπύλαις ηρώων ·, Οι Μιαοΰλαι
και Κανάραι τών έν Σαλαμΐνι και Μυκάλη ; Τηλικαΰτα
κατά γήν και κατά θάλασσαν θαύματα άνδρίας και άτο-
(α) Ορα ΡεεΤαοε <ΓΗϊ»ΙοΪΓε άε Ια ΤιίΓηιυε ραΓ Μ. (1ε Ι,αιηαΓ-

Ιϊηε. Τ. I. ρ. 6. Άνερυθριάστως άναιρεϊ σήμερον ό Λαμαρτΐνος
ο,τι προ ετών έκνίρυξεν ! Τοιαύτη παλινωδία υπαγορευόμενη ύπό
τοϋ βαναύσου αισθήματος τοΟ συμφέροντος εξελέγχει την
άξίαν τοϋ ανδρός· καϊ τών νέων σοφισμάτων του !
μικης αύταπΟρνήσεως δέν δύνανται βεβαίως νά ώσιν ίδια·

ειμή των απογόνων του Μιλτιάδου καϊ τοϋ Λεωνίδα, τοϋ
Κίμωνος και Κόνωνος. Προς βεβαίωσιν των λο'γων μας
άρκοϋν τά κατορθώματα ενός και μόνου πλοίου, του "Α
ρεως. "Ας όμολογήση άπας οτε χριστιανικός και άντί-
χριστος κόσμος, ότι οΰδενός άλλου έΧ'νους είτε παλαιού,
είτε νέου, πλοΐον έποίησε τοιούτον έκπληκτικόν θαΰμα
ναυμαχίας, όποιον έποίησε τό Έλληνικόν «ό "Αρης» έν
Νεοκάστρω τω 1825 διοικούμενον υπό των άτρομήτων
Υδραίων και περικυκλούμ3νον υπό σμήνους δίκροτων καί
τρίκροτων εχθρικών ! "Οστις αγνοεί τό μοναδικόν τοΰτο
γεγονός εις τά χρονικά των ναυμαχιών , ας ρίψη έν
βλέμμα εις τήν Έλληνικήν Ίστορίαν της έπο/ης έκεί-
νης, ίνα πείσθη, ότι ή άνδρία και ή θαλάσσιος έπιδεξιό-
της τοΰ "Αρεως εξέπληξε μεγάλως καϊ αυτόν τον άγέ-
ρωχον Ίμπραίμην (α).
(α) Αυτόπτης τις και αΰτήκοος Οθωμανός ευρεθείς πλησίον

τοΰ Ιμπραϊμη, οτε ό Αρης έποίησε τά τεράστεια θαύματα, μο;
οιηγήθη αΰτολεξεί, ο,τι κατ' έκείνην την στιγμήν είπεν ό ϊμπραΐ'-
μης. «ϊδών ό ϊμπραί'μης τον Αρην ποιήσαντα θαύματα άνδρίας
»καί έπιδεξιότητος και τόν τε κίνδυνον και τήν σύλληψιν διαφυ-
«γόντα δια με'σου τοΰ σμήνους των φρεγαδών, τών κορβέτων και
»τών βρικίων, κανονοβολούντων αυτόν έμπροσθεν, όπισθεν, δεζιό-
))θεν και άριστερόθεν, και άντικανονοβολοϋντα ακαταπαύστως,
«ύπερασπιζύμενον έπιδεξίο)ς και προχωροΰντα, έζεπλάγη άπό τήν
«επιδεξιότητα τοϋ Ελληνος πλοιάρχου, και τήν γενναιότητα και
»ά<ροβίαν τών ναυτών, περιφερόμενων επί τοΰ καταστρώματος
8 και πατούντων έπί τών πεπυρακτωμενων μύδρων τών άδιαλεί-
»πτως έκ τών εχθρικών πλοίων βροχηδόν ρΊπτομε'νων και έφ' ολου
»τοΰ καταστρώματος τοΰ Αρεως διεσκορπισμένων, διό και άνέ-
Βκραξε μεγαλοφώνως «Τούτουνες σοΰ Γιαουροϋ, καπετάν πασα
«έδεήμ» (πιάσετε αϋτόν τόν Γιαούρην, τόν πλοίαρχον τοΰ Αρεως,.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
Και άφ' ου έξεπλήρωσε την μεγάλην άποστολήν του

ό "Ελλην δεν έδυσώπησε τους φθονερούς ζηλότυπους
έ^θρούς του, καί τοι δίκαιων όσημέραι την τε καταγω-
γήν του καϊ τας προσδοκίας των φίλων του. Φοβηθέντες
μη τοις δώστι, ώς άλλοτε οί προγονοί του, νόμους, τον
περιέπτυξαν κακοβούλως κατά γην και κατά θάλασσαν
τον περίώρχσαν, μή δυνηΟέντες νά τον καταπνίξωσιν, εις
στενώτατα όρια, Γνα μην έξασκήσγ] την έμπε'.ρίαν του,
τον ήκρωτηρίασαν διά της συνθήκης άφαιρέσαντες τά
σπουδαιότερα μέλη αύτοΰ, άτινα ήγωνίσθησαν γενναίως
εις την διατήρησιν τοΰ σώματος, μοχΟοΰντα μετ1 αύτοΰ.
Άλλ' άφ' ου και δι' αϋτοϋ τοΰ μέσου δέν περιέστειλαν
καν τήν φυσικήν τάσιν του, έξήγαγον έκ των συκοφαν
τιών πόρισμα πεπωρωμένον καϊ κακεντρεχές. Έσυκοφάν-
τησαν και συκοφαντούν ακόμη τον "Ελληνα, ώς άνεπί-
δεκτον προόδου, ώς βάρβαρον, ώς άνάξιον ελευθερίας,
και όσα ά7>λα ή κακή των συκοφαντών κεφαλή έπενο'η-
σεν . Άλλα δέν ώφειλε νά φέρτ) εις αΐ'σΟησιν τους
αναίσθητους τούτους συζοφάντας, α1β9 3οοαί>3ΐουΓ9 ΐΓαίί-
ηα3ηΐ5 (}ϋΐ οΓβί^ηβηΙ ΙοιιΙθ οοηουιτβποβ » ή ανδρική αϋταπάρ-
νησις των Ηρωίδων τοΰ Ιουλίου, αίτινες, όπως άποφύ-
»νά τον χάμω άρχιναύαρχον). Επειτα στραφείς πρός ήμας τους

«περιεστώτας, εΐπεν «γιαζικ σιζέ, άΐπ» (κρίμα εις ΰμας, έντρο-
»πή σας). Αν κατ' έκείνην την στιγμήν έπαρουσιάζετο ό πλοίαρ-
»χος τοΟ Αρεως εϊς τον Ιμπραί'μην έξάπαντος ελάμβανε τον
ιφαθμον ναυάρχου, έπί τοσούτον διήγειρε τον θαυμασμόν τοΰ Ιμ-
ϊπραί'μη ή τε γενναιότης και 7) έπιδεζιότης των Ελλήνων!»
Τό θαυματουργόν πλοΣον ό « Αρης η σώζεται ακόμη, άλλα κατα
παράδοξον άβελτηρίαν μετωνομάσΟη α Αθηνά))- έν ώ οΰ μόνον το
ιστορικόν δνομα δέν έπρεπε ν' άνταλλαχθη, άλλα και άπειρηκώς
έπρεπε νά μείνη ό Αρης, ίίπως κατάδειξη εις τους μεταγενέστε
ρους τάς τε πληγάς του και τά θαύματα. Ενδοζον μνημεϊον Σα-
λαμίνιον, γεγονός μονασικόν ναυμαχίας !
46 ( ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
γωσι τήν αιχμαλωσίαν και τήν άτιμίαν, έν χορώ έρρ'ί-
φθησαν έκ τοΰ βράχου τοΰ Ζαλόγκου, και άλλαχοΰ μετά
των έν άγκάλαις πεφιλημένων νηπίων εις τήν άβυσσον ;
Οι Παργιοι, άπανθρώπως της πατρίδος των πωληθείσης
παρ' αύδαφέτου κυβερνήσεως, εγκατέλειψαν ευχαρίστως
τήν φίλην γην της γεννήσεως μετά της περιουσίας εις
τον τύραννον άγοραστήν και το άνάθεμα εις τον άπάν-
Ορωπον πωλητήν, μη παραλαβόντες μεθ' εαυτών άπερ-
χόμενοι εις ξένην γην, ειμή τά όστα των πατέρων, ίνα
μή τά βεβήλωση ή αιχμαλωσία. Είναι ανάγκη νά προσ-
θέσωμεν πόσα δεινά υπέστησαν τά Ψαρρα, τό Μεσο
λόγγι κτλ ; Ό προτιθέμενος νά παραγνώριση τοιαύτα
δείγματα ήρωϊκότητος έρωτος προς τήν πατρίδα, καϊ
τήν έλευΟερίαν, καϊ άφοσίωσιν προς τον έθνισμόν και τήν
θρησκείαν εμπαίζει Οεΐα και άνθρώπινα.
Ποίον άλλο έ'Ονος έδειξε τηλικαύτην ήρωϊκότητα και
τοσαύτας προόδους μετά δου?^ε!αν τεσσάρων αιώνων, έν
βραχυτάτω διαστήματι ; Δεν εινε τεράστιον θαΰμα, γε
γονός μοναοικόν, ότι έθνος αίχμάλωτον προ τεσσάρων
αιώνων ήδυνήδη διατελούν υπό τήν μάχαιραν τρομερού
καϊ αλλοθρήσκου δημίου, υπό τήν κυριαρχίαν μεγάλης
ϊσχυρας, εκτεταμένης καϊ πλούσιας αυτοκρατορίας, άπο-
ρον και άπειρον, ύποβλεπόμενον καϊ κατατρεχόμενον ύο'
όλων τών κυβερνήσεων, νά σχηματίστ] στρατόν έν τη
ξηρα, στόλον έπίφοβον έν τη θαλάσση, νά θριάμβευση
κατά γην καϊ κατά θάλασσαν απέναντι πολυαρίθμου και
ϊσχυροϋ τά μέσα εχθρού, νά έγείρη δια τών χειρών του
έπϊ τών αρχαίων ερειπίων τον Ιερόν Βωμόν της άνεξαρ-
τησίαςτου, Οραΰσαν άδιαρρήκτους άλύσεις, υπερνίκη
σαν άκαταβλήτους δυσχέρειας, νά στήση βασίλειον, νά
συγκάλεση βουλήν τών άντιπροσώπων, νά θεσπίστ] νό
μους, νά όιαπραγματευθη συνθήκας, καϊ δάνεια, ως
άπαντα τά ευνομούμενα κράτη ; Ή Ελληνική σημαία
κυματίζει εις άπάσας τάς θαλάσσας καϊ τούς ωκεανούς·
οι έμποροι Έλληνες διαφιλονεικουν θαυμασίως εντός
και αυτών τών έμπορικωτέρων πόλεων τής Ευρώπης τάς
έμπορικάς έπιχειρήσεις τών άλλων εθνών τά εκπαιδευ
τήρια της Ελλάδος άμιλλώνται μέ τά άδελφά τής Ευ
ρώπης, ή βιομηχανία προβαίνει όσημέραι έξαισίως· ή
Ελληνική νομοθεσία εινε ό τύπος της νομοθεσίας τών
ελευθέρων κρατών, (α)
Ό πολιτισμός ακμάζει, τό κυβερνητικόν σύστημα εινε
πατρικόν, ή ηθική, τα χρηστά ήθη τών τε κυβερνώντων
και τών κυβερνωμένων είναι ανώτερα πάσης έπικρίσεως·
και ταΰτα πάντα έντος βραχυτάτου διαστήματος ! Τω
οντι μοναδιζόν Οαΰμα εις τά χρονικά τών εθνών. Μή συ-
κοφαντητε, ώ φθονεροί, τούς "Ελληνας, ίνα δικαιολογή-
σητε τήν διαγωγήν σας, λαβόντες μέρος μετά τοΰ δη
μίου εις τήν σφαγήν των και παρεμβάλλοντες ήδη μυ-
ρία προσκόμματα εις τάς προόδους των. Άλλά και άν
διαρραγήτε συκοφαντοΰντες τους Έλληνας, δεν δύνα
σθε ν' άναχαιτίσητε τά γιγαντιαία αύτοϋ βήματα, διο'τι
(α) Σημ. Τήν άλήδειαν ταύτην έπικυρόνει ό δικαστικός κλάδος

της Ελληνικής νομοθεσίας, και μάλιστα εις τ6 έςωτερικόν, οπου
υπάρχει ετεροδικία" Π. Χ. Εν Κωνσταντινουπόλει πολλοί τών
Ευρωπαίων έχοντες διαφοράς μετά τών Ελλήνων, ένάγουσι τού
τους οϋχί ενώπιον μικτοϋ δι/.αστηρίου, ώς πράττουσιν έχοντες
έναγομε'νους μή Ελληνας, άλλ' ένώπιον τοΰ Ελληνικού δικαστη
ρίου, (τοΟ οποίου ό άνελλειπής καταρτισμός οφείλεται και εις τον
τίμιον και νομομαθή Α. Παλαιολόγον επαξίως προεδρεύοντα τοΰ
ενταύθα Ελληνικού δικαστηρίου) καθυποοαλλόμενοι ευχαρίστως
εις τον Ελληνικό·/ φόρον επίσης και εναγόμενοι όντες καθυποβάλ-
λονται εις τον Ελληνικόν φόρον και προσέρχονται ευχαρίστως εις
τό Ελληνικόν δικαστήριον πεπεισμένοι δτι ή δικαιοσύνη δέν επη
ρεάζεται. Πλείστων διαφορών μεταξΰ Ελλήνων και Ευρωπαίων
ύίιήρςαμεν αΰτόπται ε'ν τω έν Κωνσταντινουπόλει Ελληνική δι-
καστηρίω.
άλλος διέπει τον μέγαν προορισμών, εις δν εκλήθησαν οΐ
"Ελληνες κατά τον ΙΘ αιώνα. Δεν συγχωρείται πλέον
συκοφαντία, εκεί όπου απαντάτε τοσαύτην ήρωϊκότητα,
τοσούτον διακαή προς την πατρίδα, την έλευΟερίαν, τήν
θρησκείαν και τδν έθνισμόν έρωτα, και τοσαύτας προό
δους έν βραχυτάτω διαστήματι ηθικώς τε και ύλικώς !
β νοίΐα Ιθβ αοΐίοηβ ηιιΐ οοηβαοΓεΓοηΙ Ια Οι-εοε πιοίίβπιβ λ
« οβί ααΐβΐ οϋ εβί §Γαν<5 1β ηοπι (1ε Ια Ογοοθ αηΐΐηυε. I* πιβ-
« ρπδ η θβΐ ρ1ιΐ5 ρβΓΠΐΐδ Ια οίι Ιι·ουνε ΙαηΙ ά απιοϋΓ άβ Ια
α ΚΒβτΙέ βΐ άβ Ια ραίπβ : (]ΐιαη(1 οη 631 ρεΓΓιιΙε εΐ οοπ-οπιρυ, οη
« η'βδί ρα3 8Ϊ 1)Γανβ. ί.05 ΟΓβε» 86 5οηΙ ι·εϊαϊΐ3 ηαίι'οη ραΓ ΙειίΓ
« ναΐεικ; Ια ροϋΐίηυε η'α ραδ νουΐα ΓέοοηηαΙίΓβ Ιευ,Γ Ιε^ϊΙίηιίΙό;
α ϋβ βη οηΐ αρρείό α Ια βΙοΪΓβ (α)».
Καθώς κατά τό 1624 Ιουλίου 21, ότε στόλος Κο
ζάκων, εισβαλών εις τον Βο'σπορον, έλεηλάτησεν άπα
σαν τήν Εύρωπαϊκήν παραλίαν αϋτοΰ κα2 παρέδωκεν ει'ς
τάς φλόγας τον Βουγκιούκ-δερέν, τό Νεοχώρι, τήν Σιέ-
νην κτλ. οι έν Κωνιταντινουπόλει Ίησουΐται έκατηγό-
ρησαν παρα τώ αίμοβόρω Σουλτάνω Μουράτ7] τώ Δ. τον
ΙΙατριάρχην Κύριλλον Λούκαριν και τους "Έλληνας, ως
συνεννοουμένους μετα των Τώσσων δια τον ΜΟΝΟΝ
λόγον, ότι Έλ7//]νες καϊ Τώσσοι πρεσβεύουσι τήν αυ
τήν Ορησκείαν ! ! ! Ούτω και έσχάτως οί της ιδίας γενεάς
των Ίησουϊτών έχΟροΐ των Ελλήνων ψευδόμενοι άναι-
δώς έσυκοφάντησαν άναιδέστατα αυτούς. Το κατά τό
1854 έν Μϊπείρω καϊ θετταλία έπαναστατικόν κίνημα
έχαρακτηρίσΟη, ως Φωσσική υ π ο κ ί ν η σ ι ς, και ως τοι
αύτη έκίνησε τήν όργήν πάσης της Ευρωπαϊκής διπλω
ματίας ! Κεραυνούς θανάσιμους έξετόξευσαν κατά τών
Ελλήνων ! "Ανομος και παράνομος κατοχή έγεινεν έν
τή Πρωτευούση τών Ελλήνων διά τοϋ αυθαιρέτου δι
καιώματος του ισχυρότερου ! Έσυκοφάντησαν τούς Έλ
ληνας έπΐ άχα ρ ι στ ία προς τάς προστάτιδας Δυνάμεις
(α) Ορ. ΟΙιαΙοαιώπαΓκΙ, το ρησδέν σύγγραρ,μα.

καί έξέδωκαν κατ' αύτών τήν μελανωτέραν καταδί'κην !
Γράφων τη 15 Μαΐου 1854 δ της Κριμαίας στρατάρχης
Σαίντ- Άρνώ προς τον ύπουργόν τών στρατιωτικών τής
Γα)«λίας ελεγεν. « Εννοώ τάς νέας αμηχανίας, τάς
» οποίας διεγείρει εις όλας τάς κυβερνήσεις ή Ελλάς αύ
τη, την οποίαν Ιπρεπε ν'άφήσωμεν νάβυ-
θ ισθη είς τό Αϊγαϊον πέλαγος (α)».
Οί τολμηροί ούτοι λόγοι βεβαίως δέν εύρον ύποδοχήν
είς την Γαλλίαν, διότι άποδίδουσι την άπελευΟέρωσιν τοϋ
μικροΰ βασιλείου της Ελλάδος εις μόνην την άρωγήν
τών Χριστιανικών δυνάμεων της Ευρώπης, καϊ ούχί και
εις την ήρωϊκο'τητα καί είς τά αίματα αύτών τών Ελ
λήνων !
"Αλλοι Ορασύτεροι σοετερισταί τών κατορθωμάτων
τών Ελλήνων άντιοάσκοντες προς τά άληθη" γεγονότα
εΐπον «1,3 δίΐιιαίίοη (Ιοηί ίοιιίΐ ηιαίηΙοιίΒηΙ 13 Ογθοο ίηόόρεη-
"Ω ! Άλλ' ή ίστορία, ό αδέκαστος ούτος μάρτυς, στεν-

τορείως διαμαρτύρεται κατά τοΰ τοιούτου σφετερισμοί)
της ήρωϊκότητος τών Ελλήνων ί Έκαυσαν αί τρεΐς με-
•γάλαι Δυνάμεις της Αγγλίας, της Γαλλίας καϊ τη"ς
Φωσσίας τόν ΌΟωμαν.χον στόλον τω 1827 έν Νεοκά-
στρω, καί μετά ταΰτα οί Γαλλικοί Αετοί ά-εδίωξαν τον
Ίμπραίμην της Πελοποννήσου, ναι, άλλ'εΓνε αυτόχρημα
ιεροσυλία νά σφετερίζωνται οί ξένοι τά μεγάλα , τά
λαμπρά, τά μοναδικά ίσως κατορθώματα τών Ελλή
νων από τοϋ 1821 μέχρι της προς βοή9ειαν ημών έπε-
λεύσεως τών μεγάλων ϊυνάμεων κατά το 1827. Κατ'
αύτό το ές άεί Οαυματουργόν διάστημα βεβαίως δέν
ήσαν μεΟ' ήμών κατά τών ακμαζόντων τότε ΌΟωμανι-
(α) Ορ. Κριμαϊκ,η εκστρατεία συγγραφεΐσα μεν ΰκο τοΰ Βαρώνου

Βχζαγ*ουρ , έξελληνισΟεϊσα οέ ντΐ'ύ Παύλου Α. Γεωργιάδου καί
Χριστομένουί Ν. Λ. ΧλωροΟ. Τομ. Α. Ιελ. 23,
4
§
κών στιφών οΰτε οί τρεις ήνωμένοι στόλοι της Αγγλίας,
τής Γαλλίας καί της Τωσσίας, οΰτε τα Γαλλικά όπλα·
Απεναντίας οί πάντες ήσαν χαΟ' ημών χαί ύπέρ των
Τούρκων, όυμουλκοϋντες τούς στάλους αυτών, μετακο-
μίζοντες έκ τών άπωτάτων μερών της Ασίας καϊ Αφρι
κής τάς Όρδάς αυτών εις την Ελλάδα, Γνα έξοντώσωσε
τούς "Ελληνας χριστιανούς, έξασκοΰντες τά στρατεύ
ματα αύτών, όδηγοΰντες αυτά δια τών αξιωματικών των
εις τάς κατά τών Ελλήνων μάχας, χορηγοϋντες αυτοϊς
άπαντα τά πολεμικά μέσα, δι' ών ήδύναντο νά κατα-
στρέψωσι τούς "Ελληνας. Κατ' αύτό τό πολυένδοξον
διάστημα της πολυαιμάτου έξαετίας ήσαν μόνοι οί Ελ
ληνες, ούτω φωνάζει ή ιστορία, Μιαούλαι και Κανάραι,
Τομπάζαι, Παπα Νικολαΐοι, Τζαμαδοί. — Μποτζαραϊο»
καϊ Κολοκοτρωναΐοι, Μαυρομηχάλαι καί Μακρυγιάνναι,
Καραίσκοι και Τσαβέλλαι, Ύψηλάνται, Μαυροκορδάτος
Όδυσσεΐς, Τουρκοφάγοι Νικηται καϊ το'σοι άλλοι "Ελ
ληνες κατ' ουδέν τούτων υποδεέστεροι. Οί γενναίοι οδτοε
άνδρες καί οί τούτων συνοπλαρχηγοί, οί έπί έξαετίαν κα-
ζα^ροπωσχνΊες έν τγ5 ξηρά τών ΌΟωμανών τά πλήθη;
καϊ έν τη θαλάσστ] πολλάκις κατακαύσαντες διά τών έμ-
πορίχών πλοίων τούς δικρο'τους καί τρικρο'τους τοϋ Μαχ-
μουτη στόλους, δέν ήσαν βεβαίως οΰτε "Αγγλοι, οΰτε
Γάλλοι, ούτε 'Ρώσσοι, άλλ' ήσαν γνήσιοι απόγονοι τοϋ»
Μιλτιάδου, τοϋ Λεωνίδα, τοϋ Κίμωνος, τοΰ Κόνωνος, τοΰ>
Πύργου καϊ τοΰ ήρωος τοΰ δεκάτου πέμπτου αιώνος, τοϋ-
Γεωργίου Καστριώτου καί τόσων άλλων ένδοξων ήρώων
Ελλήνων. Ή μήπως συνέκειτο έξ "Αγγλων , Γάλλων
καί Τώσσων ή τρισένδοξος φρουρά τοϋ Μεσολογίου
Εί καί ούτω στεντορείως διαμαρτυρόμενης τής Ιστο
ρίας, εΰγνωμονοϋσιν όμως οί Έλληνες πρός τάς Προ
στάτιδας δυνάμεις, καί ουδείς "Ελλην άρνείται την γεν-
ναίαν συνδρομήν, ην, άφ' ου κατέτρεξαν ήμας έπί έξαε
τίαν, παρέσχον ήμΐν περί τά τέλη τοϋ άγώνος. Άλλ'.
πίσης ουδείς αρνείται ότι καϊ άνευ της συνδρομής τών
ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 5ι
Δυνάμεων οί Έλληνες τάχιον ή βράδιον έμελλον ν1 άνα
στηθώσι δια μόνης της ήρωϊκότητός των και τής άκα-
ταδαμάστου καρτερίας των, άφ' ου έπί εξ όλόκληρα έτη
υπέστησαν αδιαλείπτως ήμέραν και νύκτα μόνοι,
ναι,
μόνοι
Γ- - - τον
-- πολυστένακτον' άγώνα
ι* [ω»ι* !: Ήδύνατο
^«υνατο ίσως
ίσως ,, και
και
άνευ τοϋ ίσως, 6 Ίμπραήμης νά καταστρέψω πάσας τάς
πόλεις καΙ τά χωρία της Πελοποννήσου , ώς κατέστρε-
ψέ τινα, άλλ' ουδέποτε ήθελε κατισχύσει και των όρέων
αύτης. Πολλάκις άπεπειράθη κατ'αυτών, άλλα και πολλά
κις κατησχύνθη ηττηθείς ύπο μιας Φ ο υ κ τ α ς Ελλήνων.
«Ι,β ρβοΐια <1'Ε§γρίβ» λέγει 6 φιλίστωρ Βιλλμαϊν «πι31§γ6
ϊΐββ ραΥΪΠοηβ οηι-έΐίβηδ ιραϊοιιΐ τέτηοτγιέ δα ΟοΙΙβεΙ ΐΓοηδροι-Ιβ"
»8β8 ΙΓ650Γ5, η'α ραδ ΟΟΙΚ}ϋΪ3 Ια ΜθΓέβ. II ρΟδδθάθ ΙΙΠβ ραΓίϊβ
2>άβ 5θ1 ; ίΐ η'αιίΓϊ ραδ Ιβδ ηαίηίαηίδ. Κέίιι^ϊέβ ιίαιυ 1β3 ηιοιι-
»ΐ3§ηβ8 , ου οαηίοηηέδ <1αη8 (|υβ1(}αβ8 νϋΐββ , οοπώαΙΙβηΙ
ιεηοοΓβ. Βεαυοουρ (Ι Ηοπιπιβδ ρθήδδβηΐ ; πιαΪ8 Ια ηαΐϊοη β'ορΐ-
«ηίέΐΓβ α νΪΥΓβ ραΓ Ι'βχοββ <1β βοη ΙιέΓοϊδπΐθ βΐ άβ 8οη ηιαί-
»1ιθιιγ (α).
Ήδύνατο ό Ίμπραήμης νά κυρίευση τάς πεδιάδας τϊ]ς
Πελοποννήσου, άλλ' έκ των άπροσίτων αυτώ κορυφών
τοϋ Ταινάρου, τοϋ Ταϋγέτου και τοϋ Μαλέα οί Έλληνες
ώς τόσοι έπηρμένοι κατά της κεφαλής του κεραυνοί έμελ-
λον έξάπαντος τάχιον ή βράδιον νά τον καταστρέψωσιν,
ώς κατέστρεψαν ΜΟΝΟΙ και τον προ αύτοΰ είσελάσαντα
είς την Πελοπόννησον επί κεφαλής τεσσαράκοντα χιλιά
δων Τούρκων αλαζόνα Δράμαλην, ή νά τον άναγκάσωσιν,
όπως έγκαταλείψη και τάς πεδιάδας.
Έν τη άκμή της ισχύος αυτών οί Τοϋρκοι, όποτε και
ή Ευρώπη έκλινε τόν αύχένα της ενώπιον των, κατέκτη
σαν τάς πεδιάδας της Πελοποννήσου, της Αττικής, της
Ακαρνανίας, τής Ηπείρου, της Θεσσαλίας, της Μακε
δονίας, άλλ' έκ τών κορυφών τοϋ Ταϋγέτου, τών Άγρα
φων, τοϋ Πίνδου, τοϋ Όλύμπου, τοϋ Πηλίου, τοϋ Σου-
(α) όρα νϊΐΐθπιαίΐ). Εΐυάο3 ^'Η^Ιοιγο ιηοάθΓηβ ρα§. 311.

λίου, "Ελληνες ανεξάρτητοι «εριεορόνουν τψ κολοσ-

σιαίαν ΌΟωμανικήν αύτοκρατορίαν και κυριαρχίαν. αΟπ
» εβϊΐ <]υε 1>ϊοπ 1οπ§Ιεπιρδ (Ιβπδ Ιβδ ρΓονΐηεβδ άε Ια Ογοοθ
«δβρίβηίποιιβΐ^, ΓΗιιιιιοιίΓ Ιίϋϋί^υευδο άβδ αϊώίΐαηΐδ βΐ Ια δίΐυα-
«Ιϊοη πιέηιο οία ραγβ αναίΐ ηιίδ (}υο1ψ]εδ ειτιρεοΐεπιεηΐδ α Ια
«νίοΙοΪΓο οεδ ΤυΓΟδ. Ι.ρβ ρΐαϊηβδ ίιίΓοιιΙ βηναΗϊβδ δαηδ οβδία-
αοΐβ ; πιαίδ (Ιβδ ΤπΙηίδ ^υβπ ίόΓΡδ $ε ιηαϊηίεη3ίβιιΙ ϊηιίερβηίΐαηΐθδ
αδίΐΓ ΓΟΙγηιρε, Ιο ΡεΊίοη, Ιβδ οΗαίηβδ (Ια Ρίικίε βΐ 1β5 ιηοηΐδ
«α"Α§ιαρϋα» (α).
Οί Έλληνες άπολέσαντες εξ ανάγκης άκαταγωνίστου
την αύτοκρατορίαν δεν απώλεσαν άπαντες και την άνε-
ξαρτησίαν.ΤηςΈλληνικης Αυτοκρατορίας κατακτηΟείση ς,
δέν ύπέκυψεν όλοκληρον το Έθνος εις την ξένην κυριαρ-
χίαν, ώς υπέκυψαν άλλα -έθνη δορυκτήτων χωρών. Μέγα
μέρος του Ελληνικού Έθνους διετήρησε πολλάς γωνίας
ανεξαρτήτους έν τη κατακτηΟείσγ] αυτού χώρα. Διετή -
ρησεν άνεξαρτησίαν,προνόμια, ιδίους νόμους έν τω μέσω
των δορυκτητόρων. ιβδ ϊΐ!ΐΓόρΐ(3βδ εαρϊΐαίηβδ άβ ΙΈί,οΙϊβ, ία
Π)οΐ)ΐ01γπιρο, <3θδΜό16θΓβδ (Ιο Ια δοίΐίϊιΐε, άα 1 ΕίοιιΙΙιέΓε ίαοοιιϊβ,
βΐ αβδ πιοηΐδ 1)!αποδ (1β Γίΐβ άβ ΟγθΙθ, π'οηΐ ίι βυευηε έροηυβ
πιίδ 1;αδ Ιο» ανπιοδ άεναηΐ Ιββ (ΙβναδΙαΙο-ϋΓδ (3ε Ια Ογοοο (β).
Ου μόνον διετήρησεν άΟικτον τήν έλευΟερίαν, την Ορη-
σκείαν,τόν έΟνισμόν, ου μόνον εκάστοτε ήρνήΟη εις τούς
κατακτητής των πεδιάδων ΰποταγήν καί φόρον, άλλα
και πολλούς τούτων κατέστησεν υποτελείς. Είδομεν τούς
ήρωας του ένδοξου Σουλίου ότι ού μόνον ύποταγήν καί
φόρον ήρνήδησαν, άλλα καϊ πολλούς Αγάδες καϊΒέϊδες,
έπϊ τέλους καϊ αυτών των Ιωαννίνων τούς σατράπας
κατέστησαν ύποοόρους (γ).
(α) ΛύτόΟι Σελ. 208.

(β) Ορα ΗίδΙοίΓΟ (1ε Ια ΙΙε^όηίταΙίοη (ΙοΙαΟιτοε ραΓ Ρουοηαβ-
νίΐΐε I. 1. Ρ. 09.
(γ) Ορα. Ηρωικά θαύματα των Σουλιωτών κ,αϊ Σουλιωτίδων.
Κεφάλαιον δεύτερον Σ·λ. 16.
»1.05 ΙιβΙίΙαηΙδ , λέγει ξένος τις, «]β5 ναίΐε* εΐ ίθΓΐϋο3 ρΐ» ΐ-

ηβ5 <3ε εε ραγ8 αναίεηΐ βυΐίίΐ; 53Π5 ΓόδίδΙαηεο 1ε 80γΙ ρΐυδ Οϋ
πιοίη» (3πγ ηυβ ΙειίΓ αναϊεηΐ ίαϊΐ 1ί>3 εοηφιέΓαηΙβ. Μαϊβ Ιβ3
Μοηΐ3§π&ΓΓΐβ (Ιο Γθ3}τηρ<?, <Ιβ Ρόϋοη, (1θ3 1>ι·αηΛε8 Τΐιεδδαΐίεη-
ϋ68 εΐυ Ρίηίΐβ εί (3εδ ιηοπίβ Α<*Γαρ1ΐ3 ε-1 δοαϋ ι-έδΪΒΐέΓεηΙ 3ΐι
νβΐηηυειίΓ. 115 ίαΪ33ΐοηΙ Γγ0<^χι6ιπο«1 (1ε3 (ΙεδεεηΙεβ ά π)3ΐη βπηεε
8ηγ 1ο5 Ιειτεδ εοΐΐΐνόβδ εΐ βιιγ 1β» νΐΗοδ : Ιΐδ γ ρίΐΐαίεηΐ 1ε
νβίηαιυευι-, εΐ αβηδ Γοεοαβίοη , εβυχ (1ε5 νδίηοπδ , ί]α'ίΐ3 αεευ-
83ΐ'εηΙ (1ε 8'όΐΓε δουπιϊδ & Ιαϊ. Ϊ.33 (1ε §ιιθγγο)'6γ εοηΐΓβ άβδ
Ιιοηηπιοδ ίηΐΓ0ρϊ(1ο5 Ιεδ ΤιίΓεδ ΐΓ3ΪΙύΓεηί βνεε εαχ η (1ε3 οοηάϊΐΐοη^
• Ιτέδ άουεβδ. ΙΙδ ΙευΓ τόεοηααΓεηΙ !ε άτο'ιΐ άβ οε γ6§ϊγ δείοη ΙειίΓδ
ρΓορΓβδ 1οΪ3 , άο νϊνΓε ϊηάέρεηίΐαηΐδ (3αη5 1β3 άίδίπείδ α,ιι'ίΐδ
οεεαραίβηΙ;, <1β ροΓίερ Ιεβ 3πηε3 ροιίΓ Ιοπγ θέίβηδο; εΐ ΙουΙ εβία
3 Ιβ δβαίε εοηώ'Ιίοη άβ ρ3}'ει· υη ΓαϊΒΙβ Ιπ1)υ. Μώ (μιβ1([υβ8
ρβυρίααΐεδ 8-υί δ'έΐαϊβηΐ εαηίοηηεεδ (Ιίίηβ Ιβ ραιΊίε 13 ρΐαβ άρΓβ
άβ πιοηΐ3§ηο3 ΓεΐπδόΓεη'ι ΙοιιΙε εδρεοε ι3ε ραείο βνβο 1β3 οοηφαό-
Γαηΐ3, εΐ 88 δοηΐ ηιαίηίοιιιιοδ ]α3(|ΐι'8 ηοδ ϊοικδ (13Π5 αηβ ΐηάό-
ρβίκίαηεε αβδοΐιιβ (α»).
Ήτο λοιπόν φυσικώς αδύνατον να μή κατισχύσωσιν
οί "Ελληνες τής τυραννίας τάχιον ή βράδιον, άο1 ου ήδη
ύπηρχον πολλαέ Έλληνικαί κοινότητες ανεξάρτητοι, και
άφ1 ου άπαξ ένεστερνίσΟη ό διακαής Ιρως τής ανεξαρ
τησίας εις τά ορειχάλκινα εκείνα στήθη των γενναίων
μαχητών Ελλήνων, των περιφρονούντων καϊ κακοπα-
θείας καϊ περιπέτειας και αύτον τον θάνατον άψηφούν-
των. Καϊ ό Άλή Ιίασσας μετά δωδεκαετή αγώνα και
Ουσίας απείρους κατέστρεψε κατ λ τό 1803 τό πεαίώνυ-
μον Σούλι, κατίσχυσάσης τής προδοσίας, άλλ' οί Ήρωες
αύτοΰ έζησαν πάλιν ανεξάρτητοι ! Τδ Σοϋλι ήλώθη, οί
' ο' άνδρες, ό'χι. Κατά τδ 1820 αυτούς εκείνους τοΰς
εχθρούς, των οποίων ούτε τδ όνομα υπέφερε ν' άκούσ·/)
ό Φάλαρις τής Ηπείρου προσεκάλεσε γονυκλιτώς, πε-
ριελθών εις τον εσχατον κίνουνον. ώς πάντες οί τύραν-
(α)Γ3υπβ1.01ΐ8ηΐ8 ΡοραίαίΓεδ (1ε Ια βι-ύοο Μοάεπιε. Ρ3§. χΐνίί

—χΐνίίί.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
νοι, Γνα σώσωσιν αυτόν, άποκα)»ών αυτούς σωτήρας και
δούς αΰτοΐς την πατρίδα δωρεάν, δια τήν κατάκτησαν της
οποίας άπειρα των Τουρκαλβανών στίφη και θημωνίας
χρυσοϋ άπείρου έθυσίασεν !
Οί Έλληνες διατηροΰντες και μετά τήν ύποδούλωσίν
των άκμαϊα παντού άπαντα τά στοιχεία της έθνικότητός
των, έχοντες τό μαχιμώτερον αυτών μέρος άνεξάρτητον,
λαλοΰντες άπο τοϋ Ευξείνου Πόντου μέχρι του Άδρια-
τικοϋ τήν αύτήν γλώσσαν, πρεσβεύοντες τήν αυτήν θρη-
σκείαν, έχοντες τά αυτά ήθη και έθιμα των προπατόρων, ί
εκάστοτε ένθουσιώντες υπό των ένδοξων κατορθωμάτων
τούτων , οΰδ' επί στιγμήν διαψεύσαντες τήν περικλεη
αυτών καταγωγήν, έξάπαντος εμελλον μίαν ήμέραν ν'
άναστηΟώσι, καθόσον μάλιστα δορυκτήτορες και δορύ-
κτητοι ήσαν στοιχεία έκ διαμέτρου άντίίετα και ετερο
γενή πρδς άλληλα, καϊ καθόσον (όπερ εινε τό κυριώτε-*
ρον) οί μένδορύκτητοι όσημέραι προώδευον, οί δέ δορι-
κτήτορες όσημέραι κα^κινοβατοϋντες ώπισβοχώρουν ·
Έλληνες καϊ Τούρκοι διαρ.ένοντες έν τη ίοία χώρα εζων
εκάστοτε κεχωρισμένοι άπ' αλλήλων και έξ άρχης έβά-
διζον δλως άντίΟετον όδόν ώς προς τον πολιτισμόν και
εν γένει ώς πρδς τήν διανοητικήν άνάπτυξιν , τό ίσχυ-
ρότερον και μονιμώτερον τοΰτο όπλον. Έκ τούτου λο-
γικώς εξάγεται ότι τό προο^εΰοΊ στοιχεΐον έξάπαντος
έμελλε νά κατίσχυση τοϋ όπισδοχωροΰντος. Περί τούτου
άπαντες οί διάσημοι, οί αμερόληπτοι και κριτικοί ιστορι
κοί συμφωνοϋσιν. Ιδού τί λέγει ό ίναντοϋ·
«Άλλ'εί και έπιστεύετο ότι,μετά της πτώσεως του Βυ-
Λζαντιου,καϊήΈλλάς,παρ'ης ή Ευρώπη έλαβε τον πολιτι-
σμόν,άπωλέσθη· ούχ ήττον όμως αύτη επέζησε καϊ ύπάρ-
?>χει ! "Οχι ! δέν άπωλέσϋη· ή Ελλάς ! ούτε αφανίζεται
)) έθνος, έν όσω έν αύτώ διασώζονται τά στοιχεία της
« εθνικότητος του. Μίαν γλώσσαν ώμίλουν εισέτι οί πο-
»λυπα9εΐς έκείνοι λαοί, και δι' αύτης έπανελάμβανον τά
«εθνικά εκείνα άσματα, άτινα ήσαν ή άένναος διαμαρτύρη
ησιςχατάτ^ς τυραννίας, έξ ή*ς οί πολλοί ήσαν ελεύθεροι,

«τοποθετηθέντες έν μέσω των όρέων καί διατηροϋντες
»τήν συνήθειαν της άντιδράσεως μέχρι της ώρας της
» γενική ς έπαναστάσεως.
«Ναί ! μόλις ήλώθηή Κωνσταντινούπολις και αμέσως
»(1456) έπΐ των άκρωρειών τοΰ Όλύμπου, τοϋ Πίνδου,
»τών Άγραφων κατηρτίσΟησαν σώματα τινα, τά όποια
»ζώντα έλεύθερα, έφώρμων άπ6 καιρόν εις καιρόν κατά
»τών Τούρκων καί άπεδειλίαζον αυτούς. Οί άνδρες ούτοι,
3> οί λεγο'μενοι Κλέπται, ύπεχρέουν τους δεσπο'τας των
3>να συνθηκολογώσι μετ' αυτών καϊ ν' άναγνωρίζωσι την
ίάνεξαρτησίαν των. Τοιουτοτρόπως καΟ' εκάστη ν ένΟαρ-
Λρυνόμενοι έλεηλάτουν αδιακρίτως τά πράγματα των τε
λ Τούρκων και Ελλήνων (α). Οί "Ελληνες των πεδιάδων,
3)Γνα ύπερασπίζωνται κατά των έπιδρομών των, συνεκρό-
Λτουν έθνοφυλακήν, καλουμένην «Αρματωλοί» οίτινες
3ΐ ένεκα των τυραννιών τών ΙΤασσάδων ήνόνοντο μετά των
33Κλεπτών καϊ διετήρουν Οέσιν διαρκοϋς έπαναστάσεως.
(α) Πολλοί τών ςενων καί τίνες ημέτεροι πάσχοντες την άγνοιαν
εκείνων οσον άφορα τά ημέτερα,άναφε'ρουσιν εις τά συγγράμματα
των δτι οί Κλέπται καί οί Αρματωλοί έκακοποίουν συν τοίςΤούρ-
κοις καί τους αδελφούς Χριστιανούς. Τοϋτο είνε μϊν άληθές, πλην
ό αναγνώστης οφείλει να γνωρίση καί τους λόγους,ών ένεκα έκακο
ποίουν οί Χριστιανοί Κλέπται καί Αρματωλοί ταΰς αδελφούς αυτών.
Τινές τών Χριστιανών τών πεδιάδων καί τών πόλεων είτε έζ ανάγ
κης είτε έκ θελήσεως διεφθαρμένης ψυχής ύπηρέτουν τους τυράννους,
οίδέ χωρικοί έκαλλιε'ργουν τάς γαίας αυτών, όθεν οί Κλέπται,οπως
άναγκάσωσιν αύτους ίνα έγκαταλείψωσι τάς υπηρεσίας τών τυ
ράννων καί ένωθώσι μετ' αυτών κατ' έκείνων, τους έκακοποίουν.
Ουδέποτε έκακοποίησαν τοΰς έλευθεροφρονοΰντας καί μισοτυράν-
■Όυς άδελφοΰς, άπεναντίας ύπάρχουσι παραδείγματα οτι καί προς
τούς φιλήσυχους Οθωμανούς προσηνέχθησαν γενναίως καί αφιλο
κερδώς οί Κλέπται καί Αρματωλοί.
« "Εθνος λοιπόν, τό όποιον δεν έπελάδετο των αρχαΐ
ζων άναμνήσεών του, καϊ εις τοϋ οποίου τά ώτα άντή-
ηχουν τά φώτα και αί ήρωϊκαί πράξεις των πατέρων του,
»εινε προωρισμένον νά έγερϋη, και ϊοού ήγέρΟη ! (α)».
"Υστερον άπο τηλικαύτας ίστορικάς μαρτυρίας αν
δρών διασήμων και λογικάς αποδείξεις τολμώσιν εισέτι
οί ίστορικήν άγνοιαν πάσχοντες ή έκ προθέσεως επιλή
σμονες ξένοι νά είπωσιν δτι μαςήλευϋέρωσαν; ότι ή Ελ
λάς και αί έλευΟερίαι της εΐνε δ ώ ρ ο ν ένος μεγά)^ου
έθνους; Υβρίζοντες την ίςορίαν και τάς δοξασίας τών αν
δρών εκείνων, τών οποίων τά καθολικά πνεύματα είσέ-
δυσαν είς τά μυστήρια της φύσεως, και εαυτούς μή σεβό-
μενοι δύνανται νά είπωσιν ό,τι θέλουσι· πλην προς περι-
στολήν τί)ς αύθαδείας εστω τό έξης άδιαφιλονείκητον
άξίωμα· Δεν υπάρχει χειρ, όσω καΐάνή σιδη
ρά", δυναμένη νά στήση τον χείμαρρον, ά
παξ έκχειλισΟέντα, τών τυραννουμένων
κατά τών τυ ραννούντω ν.
Άλλ1 ας παραδεχΟώμεν διά μίαν ςιγμήν, προς χάριν
τοΰ άπρεπους ίγωϊσμοϋ τών ξένων, ότι αί τρεις δυνά
μεις, καϊ πρό πασών ή Γαλλία, μας έσωσαν κατά τον
αγώνα· πλην εΐνε αυτόχρημα έξύβρισις της εθνικής η
μών άξίας καϊ μέλαινα αδικία νά είπωσιν ότι έδωκαν
ήμΐν δώρον την έλευΟερίαν ! ! ! Έν ώ ήμεϊς έφάνημεν
άνέκαθεν άξιοι αύτης. Δώρον ή Ελευθερία δίδεται εις
τους άνανδρους καϊ αναξίους αύτ^ς, άλλ' εις τους έκ-
πλήξαντας τά ΙΟνη κατά τον ΙΘ αιώνα "Ελληνας, τους
άξιωτάτους πάσης έλευΟερίας, αΰτη τοις ήτόν όφλημα
μετά τόκου. Τίς δύναται ν' άρνηΟη δτι έφάνημεν ανέκα
θεν καϊ έσμέν άξιοι της έλευΟερίας, άφ' ου καϊ υπό τον
άφόρητον ζυγόν διετηρήσαμεν εις τά σπήλαια και δάση
έλευθερίαν ·, άφ' ου έδείξαμεν έπιδεξίως κοινωνικήν δρα
στηριότητα καϊ υπό τήν αύθαίρετον μάστιγα βαρβάρου
(α) δρα ΟίΐηΙα Τόπι ίν. ρβ^. 432.

εξουσίας ·, Θαυμάσιον πνεύμα βιομη/ανίας και μεγάλων
έπιχε'.ρήσέων υπό κυβέρνησ'.ν άντικοινωνικήν, όπισ'Όδρο-
μικήν και τυραννικήν ·, Και έν ταΐς αιματηραΐς ήμέραις
της αιχμαλωσίας μας δεν άπωλέσαμεν τήν επί των τυ
ράννων πνευματικήν ύπεροχήν και τό αίσθημα της ανε
ξαρτησίας ; Έπι τεσσάρας αιώνας ο·ί διατελούντες δού
λοι δεν συνεμίγησαν μετά των τυράννων! Διετηρήσαμεν
άμίαντον τήν τε Ορησκείαν καϊ τήν εθνικότητα, κεχω-
ρισμένας και οιακρινομένας εκάστοτε άπ' έκείνας των
τυράννων μας ! ϊόρα, ε'ι έμποιίζητε, ώ ξένοι, Οεΐά τε καϊ
ανθρώπινα, δύνασθε νάεϊπη τε ότι έδάκατε ήμΐν τήνέλευ-
Οερίαν δ ώ ρ ο ν !
Οι εις τήν έπιοάνειαν των πραγμάτων έγκύπτοντες
καϊ εκ πρ%0έσεως νεανικής ή πνεύματος ζηλότυπου καϊκα-
κεντρεχίας ωθούμενοι ν' άμαυρώσωσ'. τα δίκαια των 'ΕΛ-
λήνων ξένοι είσίν εΰαριΟμότατοι. Οί £έ πλείστοι, καϊ των
όποιων ή γεγηρακυΐα κρίσις εχει μεγίστην σημασίαν εις
τήν πλάστιγγα της ιστορίας τών εθνών, άποδίδουσι μετα
σεβασμού άμεροληπτον δικαιοσύνην εις τούς γενναίους
"Ελληνας. Ιδού τί λέγει διάσημος τις έκ τών αμερόλη
πτων ξένων.
α Ιΐδ αιίΓαϊεηΙ ριι 8ε τεικίΓθ ηηο γ&Ί. όπ ρΐιΐδ βόηύ>α1ο εΙ ρΐιΐδ
ρΓοΓοηάε (Ιε οε ςοίιΐ ραββϊοηηε' ροιίΓ Ια ΙίΙιοΓίό, εΐ <1ο οοΙΙο αοΐί-
νίΐέ δοοίαίε, άε εεΙΙε ίη(Ιιΐ5ΐπο'εΙ (Ιο οεΐ οκρηΐ ά οηίΓερπδο <[ΐι ϊΐδ
ΒίΙιηίΓεηΙ οΐιεζ Ιοβ αηοίοη^ €γογ8, εη οΒδεΓναηΙ <^ιΐ6, πιέΊηε 30ΐΐ5
]ε ίου§ άβ3 ΤυΓ05 , Ιε5 Ογοο5 (Ιο ηο5 ]ο»Γ8 ρ1υ§ πιαΙΙιειίΓΟυχ
(ρα'ανϋϊβ, η'οηΐ ]απ)8Ϊ3 οοηιρΜίειτιεηΙ ρεηΐιι ηϊ Ιθ3 ρπνϊΙέ§03, ιιϊ
1ε» 5οηΙίΓηεηΐ5 (1ε 1 ΐη;1('ηοη<ίαη<56 ; αυ'ίΐδ οηΐ 8α ιηαίηΙβιιΪΓ Ιοιιγ
ηαΐϊοηαΐίΐό αΊδΙίηοΙο (Ιο οεΐΐε (!ε ΙευΓ εοπηϋεΊαηΙί, εΐ εοΐΒΟΓνοΓ,
80ϋ5 ύη βουνεΓηειτιεηΙ ορρι-εδβίΓ οί «ροΐίαΐεαι·, ιιηο αρίίΐιΐίΐο
αάιτιΪΓαί)1ε ροιίΓ Ια ηανι^αΐίοη εΐ ροιίΓ 1ε εοιπηιοιτο » (α).
Έσυ/.οφάντησαν τούς "Ελληνας κατά τό 1854 ως
Τωσσόφρονας. "Απαγε! Άλλ' άς ΰποίέσωμεν δια μίαν
(α) Ορ. Ραιιπεί 0Ηα:ιΙ>ί ρορυΙαίιεΗ (Ιο Ια Ογ0οο ΜοιΙεπιο ρ.

νϋϊ.
στιγμήν ότι ή 'Ρωσσία ύπεκίνει και έζωοπύρει τό κατά

τό 1854 κίνημα· πλήν τοϋτο δέν σημαίνει ότι ο ί Έλ
ληνες, ήγέρΟησαν όπερ της 'Ρωσσ'.ας· απεναντίας απο
δεικνύει σαφώς ότι οι "Έλληνες νομίσαντες (κακώς ίσως)
εύνοϊκήν ην καρδιαλγώς έπερίμενον περίστασιν ήγέρθη-
σαν υπέρ της απελευθερώσεως των είσέτι δούλων αδελ
φών. 'Ο Έλλην οΰτε ρωσσίζει, οΰτε άγγλίζει, οΰτε
γαλλίζει. Ό Έλλην και εν τη αιχμαλωσία, ώς ειδομεν,
ύπήρξεν Έλλην, σεμνυνόμενος δέ επί καταγωγή, εινε
καϊ Ισεται δια παντός Έλλην, και πίπτων καϊ έγειρόμε-
νος δέν έπελάΟετο, μ' όλας τάς βδελυράς προσπάθειας
της Διπλωματίας, τείνούσης εκάστοτε να τόν διαφθείρε,
ότι δφείλει να έλληνίζη.
Δέν άρνούμεΟα ότι τό Έλληνικόν έθνος, άναμι^ινησκό-
μενον τας πολυειδεΐς ευεργεσίας τής 'Ρωσσίας, δεικνύει
συμπάθειαν πρός αϋτήν, πλήν τοΰτο εινε φυσικον έπόμε-
νον, τοϋτο τιμα τόν Έλληνα άρκούντως, και επισή
μως διαψεύδει τάς επί αχαριστία συκοφαντίας τών εχ
θρών. Ό Έλλην ευγνωμονεί την 'Ρωσσίαν, διότι πολε
μούσα αδτη υπέρ τών ιδίων της συμφερόντων έξησθένει
τόν δεσπότην τοΰ Έλληνος, καϊ ουδέποτε τόν έπώ λη-
σεν εις τόν τύραννον, ώς τοΰτο έπραξεν άλλη έπαιρο-
μένν) επί φιλανθρωπία και πολιτισμώ ! ! ! Συνθήκην, ά-
ναγνωρίζουσαν τέσιαρας Έλληνικάς πόλεις της 'Ηπεί-
ρου ανεξαρτήτους κατά τό 1800 έπέτυχεν ή 'Ρωσσία
άπό τήν Τουρκίαν. Και, φεϋ ! κατά τό 1819 ή Αγγλία
πωλεί αυθαιρέτως και άπανΟρώπως μίαν έξ αύτών εις
τόν δι' αίματος άνθρωπίνου καταβάψαντα τά Ηπειρωτι
κά έδάφη τύραννον Άλήν ! ! !
Άγαπα ό Έλλην τήν 'Ρωσσίαν, διότι αύτη και μόνη
Ικπαλαι έπροστάτευσε τήν Ορησκείαν του, ότε ούτος δι-
ετέλει υπό τόν ζυγόν, εν ω απεναντίας Καθολικοί και
διαμαρτυρόμενοι προσεπάΟησαν, ώς εΓδομεν, και προσ
παθούν περί τοΰ δυνατού της αλλαγής του θρησκεύμα
τος του ! Οι Έλληνες νχυται και έμποροι διαρκούσης
της δουλείας ύπο την σκέπην τ5}ς Φωσσικής σημαίας
και έν μέσω των Τούρκων υπό την ίσχυράν προστασίαν
της διεξήγαγον έπωφελώς τας επιχειρήσεις των οί δέ
μεταναστεύοντες εις την 'Ρωσσίαν Έλληνες οΰ μόνον
παραμυθίας έτύγχανον, ού μόνον άσυλον και πλούτη
εύρισκον, άλλα τιμών και αξιωμάτων ήξιώΟησαν.
Ηΰχετο ό "Ελλην υπέρ της εύοδώσεως των 'Ρωσσι-
κών δπλων κατά τδ 1854, διότι ήλπιζε να ώφεληΟΤ] 6
ίδιος και διότι ή Φωσσία έξεφράζετο παρρησία δια τοϋ
Κόμητος Νεσελρώδου , γράφοντος πρδς τον Κύριον
Βρουνώφ την Ιην Ίαννουαρίου τοϋ 1853 τά έξης· «"Οτι
«υπάρχει τι, όπερ άπασαι αί διπλωματικαϊ πρόνοιαι
3>χαί ύποψίαι δέν είνε εις καταστασιν να μετατοπίσωσι·
»τοΰτο εινε ή συμπάζεια των κοινών συμφερόντων, άτινα
«συνδέουσι τδν ήμέτερον λαόν, συγκείμενον εκ 50 έκα-
«τομμυρίω-; ορθοδόξων μετά δώδεκα περίπου έκατομ-
τ> μυρίων, άτινα άποτελοϋσι τό υπερβάλλον μέρος των
«υπηκόων του Σουλτάνου . . . χ> Δύναται, έρωτώμεν, ό
"Ελλην νά μην άγαπα την 'Ρωσσίαν απέναντι τοιούτων
καϊ άλλων ένδείξεων ; Ή Φωσσία διά τοϋ κατά της
Τουρκίας πολέμου τω 1854 ύπέσχετο τοις δούλοις
"Ελλησι τήν άπελευθέρωσιν αυτών άπά τοϋ αλλόπιστου
ζυγοΰ, έστω καϊ δια τούς ιδίους της σκοπούς· άπεναν-
τίας δέ οί σύ μ μα χ ο ι της Δύσεως διά της ΑΚΕΡΑΙ-
ΟΤΗΤΟΣ της Τουρκίας προοιών.ζον αύτοΐς τήν δουλεί-
αν ! ! ! Έρωτώμεν είνε φυσικόν νά άγαπώμεν οί Έλλη
νες ήμεϊς τήν 'Ρωσσίαν, ή οχι ;
Άλλα μήπως και δέν εκφράζει ό "Ελλην τήν αύτήν
ίσως και θερμοτέραν άγάπην καϊ. εύγνωμοσύνην προς
τήν Γαλλίαν καϊ δέν διαφυλάττη αύτάς ζωηράς καϊ πέ
ραν τοϋ τάφου; ΙΤανοήμως δέν έξεφράσΟη ό Ελληνικός
λαός, και εναντίον μάλιστα της αύ-ηράς ούδετερότητος
τής κυβερνήσεως του, ότε τά Γαλλικά όπλα έθριάμβευον
τω 1859 έν Σολφερίνω καϊ Μαγέντα ; Ουδείς άγνοεΐ
τήν έ'νθερμον δοξολογίαν, τήν δποίαν έψαλλεν έν Ά
θήνχις δ Ελληνικός λαός υπέρ κατευοδώσεως των Γαλ

λικών Αετών. Δύνασθε, έρωτώμεν, ν1 άποκαλήτε τόρα
τοϋς Έλληνας Γαλλόφρονας ; Περίεργος τω όντι ό φα
νατισμός τινών ξένων ! Προκειμένου περί τών Ελλήνων
κρίνουσι μ' όλως νεανικήν κρίσιν, ζυγίζουν μέ ΐοιαιτέραν
πλάστιγγα καϊ μετροΰσι μέ ίδιαίτερον πήχυν ! ! !
Θέλετε να πεισΟήτε περί του τί έστιν ό Έλλην ; Πα
ρακινήσατε την Φωσσίαν, ή την Άγγλίαν ή την Γαλ-
λίαν, ν' άποπειραΟη κατά τη; θρησκείας, της ελευθερίας,
τών συμφερόντων του Έλληνος, και τότε θέλετε ίδει
έναργώς, άν ό Έλλην ρωσσίζει, άγγλίζει , γαλλίζει,
ή έλληνίζει. Ό Έλλην ή τον και εΐνε Έλλην καϊ περι
φρονών πάσαν συκοφαντίαν προβαίνει όσημέραι έπϊ τό
κρεϊττον εις τό πείσμα τών έχθρών του.
Θάρρος! ώ Έλλην ! εις το πηδάλιόν σου κυβερνήτρια
έπικάθηται, ή Θεία Πρόνοια! Έλεύσετα; ήμαρ καΟ' ό
οί νΰν εχθροί καϊ μο/Οηροί ζηλότυποι τοΰ μεγαλείου σου
κατά τον φυσικδν ίοΰν τών επιγείων, αίτήσουσιν ίκετικώς
την άρωγήν σου. Σΰ, ώ Έλλην, έζήτησας την άρωγήν
των, άλλ' άντ1 αΰτής σ έ έ π ώ λ η σ α ν ώ ς κτήνος
εϊς τον τύραννον ! ! ! Σύ, ώ Έλλην, νά μην άρνηθης τήν
ϊδικήν σου, σύ νά τήν έπιδαψιλεύης γενναίως ζχΐ αφιλο
κερδώς, ίνα έκπληρώσης τήν άποστολήν τοΰ άνθρωπου,
ήτις «ν ε τό πράττε'.ν τό καλόν υπέρ τη; π^σχούσης άν-
Ορωπότητος.
Γ
\
ΗΤΟΙ
ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΣ ΚΊΙΪΕΩΪ ΤΗΙ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ
ΑΠΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΩΛΗΣΕΩΣ ΑΤΤΗΣ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ
ΕΙΣ ΤΟΝ ΤϊΡΑΝΝΟΝ ΑΑΗΠΑΙΣΑ ΤΕΠΕΑΒΝΛΗΝ.
ΚΕΦΑΑΛΙΟΝ ΠΡΏΤΟΝ.
Ή ΠαΧαιά Πάργα, —Ή [«τοιχιοία τ3ν χατοίχων ταύττιί «ί τίν Νία,ν

Οάργαν.—Δοξασ'.αι ξίνων τ« και τιριιτίραν «ιρί τίΐς χατχγωγϋς τ3ν;χατοΐ'
χων αυτί;, —Έπι3ρθ(ΐ.ιί βαρβάρων γειτόνων τι χαί μ.* χατά τϋς Πάργας*
—Κατάχτΐσις αύτίϊς ύπό του ΙΛπογχόη.—·Ή προίταοία της ΊίνετιχΛς Άρι-.
οτοχρατίας.—Τάπαρ' αΰτί[; τοΐς Παργίοις χορηγηθέντα προνόμια.— Κ.α-
τάχττυις τϋς Πάργας ύπό τοΰ Χατζή" ΛΙπίΉ, —Ή έξ αύτί|ς άποίίωξις αϋτοϊ
ΰπο τδν Ένετδν»
Προς Ανατολάς της Ιονικής θαλάσσης απέναντι των Παξών

έπί του ακρωτηρίου της μεσημβρινοδυτικής άκρας των Ακροκε
ραυνίων ορέων κείται έν τφ θεσπρωτικφ κόλπω εις πλάτος 280.
03', 53", και μήκος 39ο, 15', 45ν, παράλιος πόλις, καλοϋμέ-
νη ΠΑΡΓΑ.
Περί της παραλίου ταύτης Ηπειρωτικής πόλεως δπό την νΟν
όνομασίαν οί αρχαίοι συγγραφείς οΰδαμοΰ μνημονεύουσιν έκ δ*
των Βυζαντινών μόνος ό Ιωάννης Κατακουζηνός άναφέριι την
Πάργαν, ποιών λόγον περί τών συμβάντων τοΰ 1337, δτε η ή
πειρος έπανέστη κατά τής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ύπέρ τοΰ
ανήλικος Νικηφόρου τοϋ Β'. Πλήν κατά τον Αραβαντινόν (α) ή
(α) 0ρ· Χρονογραφίαν τής Ηπείρου Τομ. 2 Σελ. 184.

Τά περί τής χρονολογίας τής Πάργας, τά πλίϊστα έλάβομεν
5
66 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
παρά τοΰ Κατακουζηνοϋ μνημονευομένη Πάργα ΰπήρχεν ή Πα
λαιά Πάργα, και εικάζεται, κατ' αυτόν/ δτι αυτη ένωκίσθη κατά
την ΙΒ'. εκατονταετηρίδα, η τουλάχιστον περί τάς άρχάς της
ΙΓ'. Εκ ταύτης δέ της άπομνημονεύσεως ορμώμενοι, λέγει, θεω-
ροϋμεν δτι ή Νέα Πάργα ένωκίσθη μεταζυ τοϋ 1337 και τοϋ
1401, όποτε άπαντώμεν αύτήν έκ τοϋ έπισυναφθησομένου Α.
Διπλώματος οτι έκέκτητο και φρούριον οΰκ εύκαταφρόνητον. Κατά
ταύτην λοιπόν την έποχήν άνηγέρθη η Νέα Πάργα εις θέσιν παρα-
λίαν επί αποτόμου βράχου, έχοντος σχήμα πυραμίδος η κώνου,
περιφε'ρειαν μιας και ημίσεως σχεδόν ώρας, και διαβρεχομένου υπό
της Ιονικής θαλάσσης κατά τά τρία τέταρτα αΰτής, προκτησ*-
με'νη μεταγενεστέρως έπϊ τής κορυφής σχεδόν τοϋ κώνου και
φρούριον ένοικισθέν υπό τών κατοίκων τής Παλαιάς Πάργας.
Περί τής μετοικεσίας τών κατοίκων τής Παλαιάς Πάργας εις
την Νέαν υπάρχει δημοτική παράδοσις, άναφέρουσα τό εξής θαυ-
ματουργόν φαινόμενον, ένεκα τοϋ οποίου άνηγέρθη και ένωκίσθη
η Νέα Πάργα. Βοσκός τις (Πάργιος τής Παλαιάς Πάργας) βά
σκων τά ποίμνια αϋτοϋ επί του σκοπέλου, επί τοΰ όποιου υπάρχει
σήμερον η Νέα Πάργα, είδε μια τών τ,μερών φώς έν χλήρει με
σημβρία εντός ένός μικροϋ σπηλαίου- πλησιάσας δέ προς αύτό,
βλέπει μ' εκπληξίν του κανδύλαν, άναμμένην ενώπιον τής Αγίας
εικόνος τής Τπεραγίας Θεοτόκου. Τοΰτο ίδών ό βοσκός εσπευσεν
ίν' άναγγείλη τό φαινόμενον είς τους κατοίκους τής Παλαιάς Πάρ
γας, οι όποιοι, μεταβάντες άμέσως ε'ις τό σπήλβιον, μετεκόμισαν
έν λειτανία την εικόνα εις τον ναόν τής Παλαιάς Πάργας. Πλήν
ή ε'ικών τήν έπαύριον, άφαντος έκ τοΰ ναοϋ γενομένη, εύρέθη έκ.
νέου εις τήν έν τω σπηλαίω πρώτην θέσιν. Το θαΰμα τοΰτο εΐδόν-
έκ τοϋ μνησθέντος συγγράμματος, επειδή θεωροΰμεν αύτά έκτε -

θέντα έν αΰτώ μέ μεγίστην άκρίβειαν. Και περί πολλών άλλων
έσυμβουλεύθημεν τό άζιόλογον τοΰτο φιλολογικόν σύγγραμμα,
και πολλά έζ αύτοΰ ήρανίσθημεν, καθόσον άφορα τά αρχαία συμ
βάντα τής πολύπαθους Πάργας.
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 6Τ
ΐες οϊ τη; Παλαιάς Πάργας κάτοικοι, έσεβάσθησαν την θείαν
βούλησιν, αφέντες τήν εικόνα έν τω σπηλαίω, οπου και βυνέρίεε
μετ' ευλάβειας πλήθος λαοϋ εις προσκύνησιν. Μετ' ού πολϋ βλέ
πει ό βοσκός κατ* όναρ τήν θεοτόκον, λευκά, ένδεδυμένην και προσ-
τάττουσαν αυτόν, οπως άναγγείλη είς τους συμπολίτας του, ότι
εϊνε θεία βούλησις, 'ίνα οί κάτοικοι της Παλαιάς Πάργας ένοικι-
σθώσι πέριζ τοϋ σπηλαίου, έν τω όποίω υπήρχεν ήείκών της Θεο
μήτορος. Την θείαν ταύτην έντολήν παρά τοϋ βοσκοϋ άκούσαντες
ο'ι ευσεβείς Χριστιανοί έσπευσαν νά κτίσωσιν έν πρώτοις τήν έκκλη-
σίαν της Παναγίας, τό Παλλάδιον της Νέας Πάργας, και άπό τοϋ
1360 μέχρι τοϋ 1370 μετώκισαν πανεστίως και ο'ι κάτοικοι τής
Παλαιάς Πάργας καί τίνες τών πέριξ χωρίων, έγκαταλείψαντες
απαξ δια παντός αυτήν, έρημον ηδη ουσαν ·καί όνομοζομένην ύπό
τών έγχωρίων εΚαστέλη» ένεκα ερειπίου τίνος αρχαίου, δεικνύ
οντος θεμέλια μικρας ακροπόλεως (α).
Η θεία Πρόνοια προΰλαβε τήν ύπέρ τοϋ λαοϋ εύεργετικήν πρό-
νοιαν τών τής Παλαιάς Πάργας προυχόντων ! Ούτοι μανθάνοντες
καί βλέποντες όσημέραι τάς σφαγάς καί τάς πυρπολήσεις, άς
έπηνεγκεν είς τας χριστιανικάς χώρας η προς αύτιύς προσπελά-
ζουσα Μωαμεθανική θηριωδία (β) καί εκ τούτων προβλέποντες
άφευκτον τήν καταστροφήν της χώρας των, καί τών κατοίκων
τήν σφαγήν, καί υπό τών γειτόνων άρπαξιβίων Αλβανών καί προ
πάντων ύπό τών Μαζαρακιωτών, οϊτινες, μετ' οΰ πολύ ήσπάσθη-
σαν τον ίσλαμισμόν, αδιαλείπτως κακοποιούμενο', έσπευσαν ίνα
ζητησωσιν ίσυλον δια τον λαόν, δντα έκτεθειμένον έν τη μεσο-
(α) Τα έπί τοϋ όρους τής Παλαιάς Πάργας σωζόμενα ερείπια

είσί, κατά τινας άρχαιολόγους, τής αρχαίας θεσπρωτικής πόλεως
Τορύνης.
(β) Περί τάς άρχάς τοϋ 1 380 έπεφάνησαν ο'ι Τοΰρκοι έν Η-
πείρω διελθόντες τον Π'νδον ύπό τον άρχηγόν των Ισαήμ, καί
προχωρησαντες μέχρι Θεσπρωτίας, κατέστρεψαν δια πυρός καί
σιδήρου πολλάς χώρας καί κατοίκους.
γα'ω Παλαιά Πάργα είς τε τάς βανδαλικάς έπιδρομάς τ&ν μα·*
χαιροβίων και εις τάς προσβολάς τοϋ νοσεροΰ κλίματος τής έν
τΐί κοιλάδι τοϋ όρους Πεζ οβολοϋ κειμένης Παλαιάς Πάργας. Ως
τοιούτον δέ άσυλον ενεκρίθη ΰπό των προυχόντων το άκρωτηριον
τοΰτο, έπι τοϋ οποίου διάγοντες ο'ι Πάργιοι ήδύναντο ένεκα της
φυσικώς όχυρας θέσεως αύτοΰ, ίνα ύπερασπίζωνται κατά των εχ
θρών, η άλλως ν' άναχωρήσωσιν εις περίστασιν μεγάλης επιδρο
μής εξ αύτοΰ εΰκολώτερον δια πλοιαρίων. Αλλ' ίνα πείσωσι τον
λαόν, όπως εγκατάλειψη την πρώτην του έστίαν έδέησεν ή συνερ
γεία τοϋ θαύματος, όπως πειθαναγκάση τους κατοίκους εις την
έν τι) Νέα Πάργα μετοικεσίαν, ητις και έγένετο δια της πατρι
κής προνοίας των προυχόντων.
Από της εις τό άγονον, πλην ιΰκραέστατον τό κλίμα και φυσι
κώς όχυρόν τοΰτο άκρωτηριον εγκαταστάσεως των ο'ι Πάργιοι
έζησαν, έκτος των διαφόρων καταστρεπτικών περιπετειών , άς
υπέστησαν κατά διαφόρους έποχάς, έλεύθεροι έν μέσω της δου
λείας τών άλλων αδελφών έλλήνων μέχρι τοϋ 1819, οπότε,
φεϋ ! άτιμος και αντίχριστος πολιτική κατέστησε προδοτικώς
δούλην την πατρίδα των) πωλήσασα αυτήν άπανθρώπως εις τον
τύραννον, τον πλέον σκληρόν και άπάνθρωπον μεταξύ τών τυράν
νων Οθωμανών ! ! !
Η Νέα Πάργα προς δυσμάς ορίζεται άπό τήν Ίονικήν θάλασ
σαν και προς ανατολάς (άπό τοϋ μέρους της Θεσπρωτίας) άπό
τήν σειράν τοϋ όρους Πεζοβολός. Τά όρια της ολης περιοχής της
χώρας σχηματίζοντα, εν είδος αμφιθεάτρου τοϋ οποίου προσκήνιον '
είνε ή Πάργα, μόλις έχουσιν πέντε ώρών ε/.τασιν άπό της θαλάσ
σης. Τά ορεινά μέρη άπάσης τής χώρας ε'ισίν άγονα, άπεναντίας
δέ αί πεδιάδες βρίθουσι καρποφόρων δένδρων και άειθαλών κήπων
μέχρι τοϋ προαστείου τής πόλεως, άτινα μετά τήν έν τη Νε'οε
Πάργα έγκατάστασιν τών κατοίκων ελαοον τήν προς τό βέλτιον
άνάπτυξιν.
Κατά τήν έποχήν ταύτην οί κάτοικοι τής Πάργας ησαν ευάριθ
μοι, κατ' εΐκασίαν μόλις συνεποσούμενοι εις τρεις χιλιάδες άτομα
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 69
ϊν δλοις. Φάραι δέ (συγγενολόγι) ύπήρχον δέκα έπτά' δηλ. Δεσι-
λάται, Βασιλάται, Βρανάται, Μαν'άκαι, Δημουλιτζάται, Πετζα-
λάται, Βερβιτζιώται, Ζουλάται, Μαυρογιαννάται, Παπυράται,
Κακούλαι, Στανελάται, ιδρωμένοι, Βέργοι, Τσόριδες, Λουμπαϊοι
και Ζουπαϊοι. Πλην άρχαιότεραι τούτων φάραι ήσαν αϊ έξης- Αν-
τιοχάται, Κουμάνοι, Λιγνοί και ετεραι, αίτινες, ένσκήψαντος περί
τας αρχάς τη; ΙΕ Εκατονταετηρίδος λοιμού, έξέλιπον. Περί των
αρχαίων τούτων φαρών ό Αραβαντινός γνωματεύει ότι τινές με
ταξύ -αυτών έχουσιν ώς ρίζαν γενεαλογικήν χλάδον τινά των
έν ττ, Βυζαντινή" Ιστορία άναφερομε'νων έχλάμπρων οικογενειών,
οίον τοϋ Βρανά, Μανιακή, Βασιλίτσι, Αντιόχου, Κουμάνου, χαί
έτερων, λανθανουσών ημας, ώς χαϊ έχ τών τοιούτων Βυζαντινών
οικογενειών, άκμασασών προ της Τουρκοκρατίας έν τ·?ί Ηπείρω
έμειναν λείψανα έν Ιωαννίνοις, Κέρκυρα, Αρτη και άλλαχοΟ*
05 Φίλανθρωπινοί,Βάρδαι, Βατάτζαι, Γηλαβαί, Καβάσιλαϊ, Δοϋκες,
Δοξαράται και έτερα τοιαύτα οΐκογ ενικά επώνυμα, (α).
Απαντες ο'ι κάτοικοι της Πάργας έπρέσβευον τό Ανατολικον
δόγμα και ησαν Ελληνικής καταγωγής, λαλοΰντις ανέκαθεν την
Ελληνικην γλώσσαν, έν α> οί έν τη" θεοπρωτία γείτονες αύτών
λαλοϋσι την Αλβανικην, τό διαγνωστικώτερον γνώρισμα παντός
έθνους, έχοντες ήθη, έθιμα και φυσικούς χαρακτήρας της Αλβανι
κής φυλής. Τινές ξένοι καΐ μεταξύ αυτών ό σοφός Πουκεβήλ,
ό έπισκεφθεΐς τήν Πάργαν προ της απάνθρωπου πωλήσεως αυτής,
ονομάζει τοΰς Ελληνας Παργίους α ρευρ1»<3ο Α1Ι)αηαΐ5θ » φυλήν
Αλβανικην. Αλλοι δέ ξένοι και ημέτεροι, μεταξϋ τών οποίων ανώ
νυμος τις συγγραφεύς και ό Αλέξιος Πάλ,λης Ιατρός, άποκροΰουσι
την, δοξασίαν τοΰ Πουκεβήλ καϊ τών όμοδόξων αύτοϋ. Ο μεν
πρώτος, έξιστορών ξν τινι φυλλαδ ψ πΓριπαθέστατα τήν άπάν-
Ορωπον πραξιν τής Αγγλικής Κυβερνήσεως, τήν άφορώσαν τήν
πώλησιν τής Πάργας, λέγει, α Τά ήθη, ή καταγωγή καϊ ή θρη-
(α) δρα. Τό μνησθέν σίγγραμμα τοΰ Αραβαντινοϋ. Τομ. 2. σελ.

20ϋ. έν σημειώσει (1).
»σκεία των κατοίκων της Πάργας ησαν Ελληνικά. Και δμως ευ>-
«ρέθησαν άργυρώνητοι χ ά λ α ρ, ο ι , βουληθέντες να δυσ-
»φημησωσι τόν άδώον τοϋτον λαόν, και έτόλμησαν νά μάς πα-
»ραστησωσι τοΰς Παργίους ώς άνδρας μή έλληνας, άλλ' Αλβα-
»νους, γένους χαμερπεστάτου, κλέπτας και ληστάς (α)». 0 δέ
δεύτερος ποιών λόγον έν ταϊς μελέταις επί της αρχαίας χωρο-
γραφίας και Ιστορίας της Ηπείρου περί Πάργας λέγει « Παραδό-
»ξως ό Πουκεβηλ ονομάζει φυλήν Αλβανικήν τους κατοίκους της
»Ελληνικωτάτης και κατά τοί>ς φυσικούς χαρακτήρας και την
»γλώσσαν των ένοικούντων Πάργας (β)».
Αν η δοξασία αυτη τοϋ Πουκεβηλ στηρίζεται εις το «ΙβδΟΓίΙιο-
άοχ68 Α11)3παΪ8 ^ϋϊ ρϋΓθηΙ §3§ηβ!· 1β8 πιοηΐ3§ηΘ5 (δτε κατεδιώ-
κοντο παρά τών Τούρκων κατά διαταγήν τοϋ Παγιαζητου), 8β
Γ6ρ1ί6ΓβηΙ ΥβΓ8 Ιοδ Ο&ηΙΟΠδ (1β \& ΟΙΐΙΠΙβΓβ, άβ 5θα1ϊ, (ίε Ρ3Γ§3...
(Γ ΗγάΓ8ΐ, άβ δρεζζΐ», (3ε Ρογο8, <]ε δαίΒπιίη» κτλ. (γ), τοϋτο
ουδείς άρνεϊται, οτι κατά το 1390— 1400 κατέφυγον εις Πάρ-
γαν και εις τά λοιπά ^ηθέντα μέρη ορθόδοξοι Αλβανοί" άλλ' οι
εις Πάργαν, ώς εις άσυλον, καταφυγόντες, η, όντες όλίγοι, συνε-
χωνεύΟπσαν έν τω προϋπάρχοντι Ελληνικω στοιχείω, η άπεβλή-
θησαν, διότι άλλως ωφειλον και ούτοι, ίνα διατηρώσι την γλώσσαν
αυτών, ώς διετηρησαν αΰτην και οι είς ϊδραν, Σπέτζας κτλ.
καταφυγόντες ομόφυλοι. Ιίϊ δέ και η δοξασία αυτη στηρίζεται εις
(α) όρα Εχροδό ιΐε» ίαϊΐβ, ηυϊ οπί ρτόοόίΐό εΐ βαϊνΐ \λ οεδίίοη
<3ε ΡαΓβα, βίο. ά Ρβγϊβ 1820.
Σημειωτέον οτι τό φυλλάδιον τοϋτο , τό διαλαμβάνον συ-
νοπτικώς τήν πώλησιν της Πάργας έγράφη Ελληνιστί κατ άρ-
χάς ΰπό τίνος Ελληνος άνωνύμου μεν πλην γνωστού ε'ις τόν φι-
λολογικόν κόσμον μετά ταϋτα μετεφράσΟη έκ τοϋ Ελληνικού
εις τό Γαλλικόν ύπό τοϋ Αίτιους ϋαν»1.
(β) Ορα. Αλεξίου Πάλλη ίατροϋ μελέται έπί της άρχαίας χω-
ρογραφίας και Ιστορίας της Ηπείρου. Σελ. 1 7.
(γ) Ορα Ρου^ιιενιΊΙβ Υορ^ε άε 1» Οίεεε Τ. ϊϋ 212.
προγενεστέρας τής εποχής ταύτης παραδόσεις, λέγομεν οτι είνε
άπορον καϊ άνεξήγητον πώς οί κατοικήσαντες περί τάς άρχάς της
13ης έκατονταετηρίδος την Πάργαν (διότι τότε ένωκίσθη ή Πα
λαιά Πάργα) άπώλεσαν έν βραχυτάτω διαστήματι τήν έθνικήν
γλώσσαν, και οί ομόφυλοι τούτων οί κατοικοϋντες εις τήν αύτη ν
χώραν, τήν Θεσπρωτίαν, και αδιαλείπτως εις σχέσεις ευρισκόμε
νοι με τους κατοίκους της Πάργας διετήρησαν αυτήν και τήν δια-
τηροϋσι. Έκτος τούτων και ή γνώμη του Αραβαντινοΰ έπί τών
αρχαίων κατοίκων της Πάργας, ώς εχόντων τινών γενεαλογίαν
Βυζαντινήν, υποστηρίζει τήν Ελληνικήν καταγωγήν τών Παργίων.
Τπάρχει παράδοσις οτι καϊ μετά τήν έπί τοϋ ακρωτηρίου τού
του έγκατάστασιν τών Παργίων έπί πολυ έμεινεν ή χώρα αυτή
άμορφος και ακαλλιέργητος, διότι οί κάτοικοι, εγκατασταθέντες
έπί της άκρας τοϋ χειμαρραίου ακρωτηρίου, ένησχολοϋντο,~ πριν
ένασχοληθώσιν ιΐς τον καλλωπισμόν και προαγωγήν της χώρας,
εις άπόκρουσιν τών κατ' αυτής επιδρομών και εις ύπεράσπισιν και
διατήρησιν της ελευθερίας των. Αί άένναοι συμπλοκαί μετά τών
γειτόνων κατέστησαν τον λαόν της Πάργας μάχιμον και άνδρείον.
Μείναντες δέ έπί τινα καιρόν άνενόχλητοι οί φιλήσυχοι και φιλό
πονοι Πάργιοι ένησχολήθησιιν εις τήν καλλιέργειαν τών πέριξ πε
διάδων, αΐτινες διαβρεχόμεναι άφθόνως υπό ποταμίσκου τινός,
πηγάζοντος έκ τών πεδιάδων τοΰ Μαργαριτίου, εντός μικροΰ έπλη-
ρώθησαν ελαιώνων, πορτοκαλλεόνων, κιτριόνων, ρόδων, Ίασεμίνων
και άλλων καρποφόρων δένδρων εις τρόπον, ώστε δια της φιλοπο
νίας τών κατοίκων έσχηματίσθησαν κήποι ρωμαντικοΐ, αειθαλείς
και προσοδοφόροι. Εν διαστήματι 30 περίπου ετών, και πλειό-
τερον μετά ταΰτα, ή Νέα Πάργα κατέστη ή ώραιοτέρα τής Ηπεί
ρου πόλις, και οί κάτοικοι αύτής ήσαν οί μάλλον κατά τήν έποχήν
έκείνην πεπολιτισμένοι τών λοιπών κατοίκων τής Ηπείρου, διότι
ένεκα τών καλών προϊόντων τής χώρας αυτών έταξείδευον δια τών
πλοιαρίων των εις τήν Επτάνησον, και εις τάς παραλίους πόλεις
τοΰ Αδριατικοϋ κόλπου μέχρι τής Ενετίας. Εκ δέ τών ταξειδίων
τούτων έσχετίσθησαν οι Πάργιοι μετά τών Ευρωπαίων και σπουδά
ζοντες τά ήθη και έθιμα αύτών έζετίμων πλειότερον τά ευεργε
τήματα της ελευθερίας και τοϋ τότε πολιτισμού.
Αλλ' η καρποφορία των πεδιάδων της Πάργας και ή ένεκα
αΰτής εύπορία των κατοίκων, ή μαγεία της τοποθεσίας ένεκεν
τών καρποφόρων, αειθαλών χαί εύοσμων δένδρων, των υγιεινών
χαί δροσερών υδάτων, τών γλυκυτάτων χαί μοναδικών ίσως καρ
πών και τοϋ εύκραοϋς κλίματος, έξ ου και ή άμοιρος καλλωπισμού
φυσική καλονή τών κατοίκών,Ρέπέσυραν μετ' οΰ πολύ τ£ν φθόνον
χαϊ την άπληστίαν τών άρπαζιβίων γειτόνων. Επί τινα καιρόν χι
σμικρά έκείνη ελευθέρα Χριστιανική κοινότης της Ιίάργας ύπερα-
•σπίζιτο δια τών ιδίων της δυνάμεων τήν έλευθερίαν και την χω
ράν κατά τών βαρβάρων Αλβανικών έπιδοομών, πρό πάντων δέ
τών Μαζαρακιωτών, και κατά τίνων πειρατών και άρπαζιβίων
Ιταλών, τών πολλάκις άποπειραθέντων την λεηλασίαν της ωραίας
ταύτης χώρας. Αλλά μετά τά έν Νεαπόλει κατά της βασιλίσσης
Ιωάννας συμβάντα τώ 1393, έκλειψάσης τών Ιονίων νήσων και
τών παραλίων της Ηπείρου της Νεαπολιτανιχής κυριαρχίας, την
οποίαν πολλάκις προσκάλεσαν εις βοηδειαν ώς σύμμαχον η ώς
έπίκουρον οι Πάργιοι, ύπέκυψαν εις την βανδαλικήν κυριαρχίαν
τών ληστρικών συμμοριών, και ιδίως κατά το 1294 εις την κυ-
ριαρχίαν τοΟ άρπαγος Αλβανοσερβοβλάχου Μπογκόη, τοϋ κατά
την έποχην ταύτην κατασχόντος καϊ άλλας έν τη Θεσπρωτία
πόλεις, ανήκουσας πρότερον εις την Νορμανδικήν έν Ηπείρω δυνα-
στείαν. Τπέστησαν οί άθλιοι Πάργιοι τάς καταπιέσεις και τάς άρ
παγας τοϋ ληστοϋ τούτου οπλαρχηγού επί ες σχεδόν έτη.
Μεταβάντος δέ τούτου τω 1400 κατά της Αρτης και άλλων
της Αμβρακίας πόλεων, οί νου\εχεΐς της Πάργας προύχοντες πα
θόντες τά πάνδεινα ύπ' αϋτοΰ, μαθόντες τάς δηώσεις, τάς κατα·
πιέσεις, τάς σφαγάς κτλ. άς ό άπάνθρωπος Μπογκόης διεπράζατο
κατά της εΐρημε'νης πόλεως προς κορεσμον της βαρβάρου απλη
στίας του, και έκ τούτων πάντων προβλέποντες άναπόδραστον
την καταστροφήν της φίλης των πατρίδος, έσκέφθησαν, μη επι
θυμούντες ίνα έγκαταλείψ ωσιν αΰτην τόσον ώραίαν και προσο-.
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. . Ϋ3
δοφόρον ζατασταθεΐσαν δια των ίδρώτων τοϋ προσώπου, ίνα ζη-
τήσωσι την προστασίαν ναυτικής τίνος δυνάμεως, καθόσον κατά
την έποχήν ταύτην ο'ι διοικηταί της Ηπείρου και προ πάντων ό
τύραννος Θωμάς Πρεαλίμου, ό αιμοβόρος Δεσπότης των Ιωαννί
νων, ού μόνον διάθεσιν καί ΐσχυν δεν είχον, οπως προστατεύσωσι
τους κατοίκους της Πάργας, άλλα και οί ίδιοι έκινδύνευον άπό
ημέρας είς ήμέραν ϊν' άπολεσθώσιν, ώς άπωλέσθη, διωχθείς τής
Αρτης υπό τοϋ Μπογκόη, Σγουρός ό Σπάθας ήγεμών της Ακαρνα
νίας καί Αρτης. ··'.-■
Ο'ι Πάργιοι διά τών ταξειδίων έν τω ίονικώ καί Α,δριατικω
πελάγει έγνώριζον ότι υπήρχε γείτων τις ναυτική δΰναμις, καί
έν Ευρώπη τότε ισχυρά., δυναμένη ίνα τους προστατεύση, όμολο-
γοϋντας αύτη ύποταγήν, κατά πάσης εχθρικής επιβουλής καί
προσβολής, ίί γείτων αυτη δύναμις ή τότε θαλασσοκράτωρ άπό
τοϋ Αδριατικοΰ μέχρι τοϋ Ελλησπόντου, ήτον η Ενετική Αριστο
κρατία, ητιςκαί'τής Κερκύρας τότε έκυριάρχει. Είς ταύτην λοιπόν
τήν δύναμιν
. προσέτρεζαν
. , οί Πάργιοι αιτούντες προστασίαν (α):
. ί
(α) Τπάρχει παράδοσις, ότι καταμαστιζόμενοι ποικίλως, οί

Πάργιοι ύπό βαρβάρων επιδρομών, άπεφάσισαν, ίν' άφοσιωθώσιν
εις τήν προστασίαν ζενης τινός ναυτικής δυνάμεως. Ιυνεφώνησαν
λοιπόν, δπώς, άμα 'ίδωσιν οιονδήποτε πλοϊον εύρωπαϊκόν πλησίον
τών ά*τών τής χώρας αύτών παραπλέον, άπέλΟη ει; αυτό επι
τροπή έκ μέρους απάντων τών κατοίκων τής Πάργας καί αϊτήσνι
άπό τον ναύαρχον τήν προστασίαν τής κυβερνήσεως, είς τήν όποίαν
άνήκε τό πλοϊον. Μετ' οΰ πολύ άπό τής αποφάσεως έτυχε δια*
βαϊνον εκείθεν πλοϊον φέρον ένετικήν σημαίαν. ϊδόντες δέ αύτό
ο'ι Πάργιοι αύθωρεί απέστειλαν τήν έπιτροπήν εις τό πλοϊον, και
δεκτής γενομένης τής αιτήσεως των, περιήλ(ί:ν ή Πάργα ύπό 1ΐίρ
προστασίαν καί κυριαρχίαν τής Ενετικής Αριστοκρατίας.- -
Εί οί Πάργιοι, ητησαν τήν προστασίαν ναυτικής δυνάμεως πρφ
τοΰ τέλους τής ΙΔης έκατονταετηρίδος, καί εί ή παράδοσις εχβ-
ται άληθείας, τό πλοϊον, τό διαβάν τότε πλησίον τής Πάργας, δεν
ητο τής Ενετικής Αριστοκρατίας, ώς ορθότατα παρατηρεί καί ο
Αραβαντινός, άλλ' ήτο τών Νορμανδών, ο'ίτινες άπό τάς άρχάς
τοϋ ΙΑ'. αιώνος μέχρι τε'λους τοϋ ΙΔ'. άποκαταστηθέντες έ/ν
Πριν η επισήμως αίτητωσι την τοιαύτην προστασίαν έπεμψαν

τιν* των συμπολιτών ει; Κέρκυραν ίνα. δοκιμάση τήν διάθεσιν τής
έν αύτη κυβερνήσεως τη; Αριστοκρατίας. Η φιλόδοξος αυτη θα-
λασσοκράτωρ βασιλίς επιθυμούσα και έπί της ζηράς ϊνα έφαπλώστν
τοΰς όνυχας τοϋ λε'οντος τοΰ Αγίου Μάρκου και προ πολλοϋ έπο-
φθαλμιώσα κτήσεις έν ΐίπείρω, ευρέθη τά μέγιστα ευδιάθετος εις
την έπιθυμίαν τών Παργίων, των όποιων ή χώρα ήθελε τη χρη-
σιμεύση όρμητηριον τών ονείρων της και σκοπιά τών κινημάτων
τών βαρβάρων στιφών, ατινα κατά την έποχήν ταύτην κατεπλημ-
μύρουν και ανηλεώς κατεσπάραττον άπασαν την Ηπειρον.
Μαθόντες οί Πάργιοι την Χριστιανικών προθυμίαν της έν
Κέρκυρα Ενετικές κυβερνήσεως, έπεμψαν τώ 1401 παρ'αΰτη αν
τιπροσώπους η πρεσβευτάς τον άρχηγόν τοϋ κλήρου Παπα Ιωάν-
νην Βασιλάν πρωτοπρεσβύτερον και τους κοσμικούς προύχοντα^·
ίωάννην Αντίσχον, Δημήτριον Βερβιτσιώτην χαΐ ΐωάννην Κού-
μανον ίνα συντάζωσιν συνθηκην μετ' αυτής. Μεταβάντες δέ οί
αντιπρόσωποι εις Κερκυραν ήξιώθησαν φιλικής εύνοιας παρά τοΰ
Βαΐλου Αζαρίνου, τότεκυβερνητου της Κερκύρας, και τή 22 Μαρ
τίου συνετάχθη συνθήκη Ιταλιστί έπί τοις έξης δροις, τινές τών
όποιων άποδεικνύουσι την απλότητα και κουφότητα τών Παργίων.
Α'. Νά άπολύωνται έκ τών φυλακών τών Ενετών καί τών
συμμάχων των δσοι τών Παργίων ευρίσκονται έν αΰτοΐς ένεκα
όφλημάτων η πλημμελημάτων.
τοις ϊονίοις νησοις, έκυριάρχουν καί πολλών παραλίων πόλεων

καί φρουρίων της Ηπείρου, τοϋ Βουθρωτοΰ, Συβότων, Ρινιάσσης
καί άλλων. Εκ τής Επτανήσου καί τών παραλίων τής Ηπείρου
δεν άπεδιώχθησαν οί Ναπολιτάνοι, εΐ μή περί τά τέλη ακριβώς
(1388—1390) τοΰ ΙΔ'. αιώνος. Καί έκ τούτου εικάζεται δτι τό
φρούριον τής Πάγας άνηγέρθη έπί τών Ναπολιτανών καί ούχί έπί
τών Ενετών, ώς τοϋτο καθαρώς φαίνεται καί έκ τοΰ διπλώματος
τοΰ Αζαρίνου, έν ώ γίνεται μνεία του προϋπάρχοντος φρουρίου.
Καί έξ έθίμων καί ήθών τίνων εικάζεται δτι οί Ναπολιτάνοι διέ-
μενον εΐς.Πάργαν, είτε ώς σύμμαχοι είτε ώς κυριάρχαι, πριν η
αυτη περιέλθη εις την Ενετικήν κυριαρχίαν.
Β'. Ν* άποδοθώσι τοις Παργίοις όσα πράγματα τοις ηρπασαν
κατά διαφόρους καιρούς οί Μαζαρακαϊοι.
Γ'. Να έχωσι τ6 ελεύθερον, όσοι των Παργίων θέλουσιν, ίνα
γεωργώσιν άσυδότως τάς έν τή νήσω των Αντιπάξων και αυτής
της Κερκύρας ακαλλιέργητους γαίας.
δ'. Να μη στρατεύωνται ο'ι κάτοικοι δι'οΰδεμίαν άλλην ανάγ
κην η αίτίαν, η μόνον δια την {«εράσπισιν τής πατρίδος των.
Ε'. Να θεωρώνται αί πέριξ τοϋ φρουρίου γαϊαι ώς περιουσία
τής Κοινότητος, και ούχί ώς άνηκουσαι εις την Ενετικην φρου-
ράν η διοίκησιν.
ΣΤ'. Να μην έχη ή Ενετική Αρχή δικαίωμα κυριαρχίας η μο-
νοπωλείου επί τών βαλάνων και τοΰ πρινοκοκκίου, των συλλε
γομένων έκ τών έν τη περιοχή της Πάργας δρυών και πρίνων,
άλλα νά λάβη προσδιωρισμένον τι ποσόν έκ τών άνωτέρω προϊ
όντων και να δίδη δι' αΰτό εις τό Κοινόν της Πάργας δύο σόλ-
δια δι' ε*αστον μόδιον βαλάνων και τέσσαρα δι' έκάστην λίτραν
πρινοκοκκίου.
Ζ'. Ν' αναγνωρίζεται ύπό της Ενετι/.ής κυριαρχίας ή άμπελος,
η καλούμενη τοϋ Λουκά ώς' ιδιοκτησία τοΰ Ιωάννου Κουμάνου
και ν' άποζημιωθη παρά της κυριαρχίας ό πρώην κάτοχος αυτής.
Η'. Ν* άποσταλή ώς φρουρά είς Πάργαν λόχος στατιωτών Ενε
τών, συνιστάμενος ές άνθρώπων καλής και πιστής διαγωγής.
θ'. Νά χορηγώνται παρά της Αρχής ετησίως ε'ις εκαστον πο-
λίτην οίκογενειάρχην Ιθαγενή τά συνήθη δώρα (α).
(α) Τά συνήθη δώρα, άτινα ΰπεχρεοϋτο ετησίως να χορήγηση

ή κυβέρνησις εις εκαστον πολίτην Πάργιον, ησαν τά έζής' πέντε-
μόδια άλατο; είς πάσαν οίκογένειαν δύο γεύματα έκ ποικίλων
γλυκυσμάτων εις τους ιερείς, είς τους έν ΰπουργημασι καϊ τους
προεστώτας, τό μεν κατά την παραμονην τών Χριστουγέννων, τό
δέ κατά την τών θίοφανείων. Και την ήμέραν τής Χριστουγεννή-
σεως και τών Φώτων επεμπεν ό Διοικητής υποχρεωτικώς λα-ί
λαγκίτας (τηγανίτας) είς εκαστον πολίτην,1 πλοίαρχον, έπαγγελ-
ματίαν. ιερέα, άρχοντα κτλ. Τό εθιμον τοϋτο και τήν σήμερον εΐνε
ϊ'. Να εχη £ πρωτοπρεσβύτερο; της Πάργας το προνόμιον τοϋ
ίερουργεϊν έπί μαρμάρινης τραπέζης και λαμβάνειν δύο μερίδας
έχ τών ετησίων τροφίμων προσφορών, όσας ΰποχρεοϋτο νά χορή
γηση η κυβε'ρνησις.
ΙΑ'. Ν' αναγνωρίζεται ή έν τω φρουρίω εκκλησία της Τπερα-
γίας Θεοτόκου ώς προγονική δικαιουχία τοΟ πρωτοπρεσβυτέρου
παπα Ιωάννου Βασιλ* και τών. κληρονόμων και διαδόχων αύτοΰ.
"ΙΒ'. -Νά μισθοδατώνται παρά της κυριαρχίας ό Κοντόσταυλος
(φρούραρχος)" Και "ό Πριμικήριος (α) συμμορφούμενοι ακριβώς και
συνεννοούμενοι μετά τών επιτοκίων Αρχών, διάγοντες πιστώς και
άμέμπτως και προς τούτοις υποχρεούμενοι ίνα τάς κλείδας τοϋ
φρουρίου παραδώσωσί τω Κεφάλα (Λοχαγώ), όπως άνοιξη άνά.
π'ασαν πρωΐνην η έσπερινήν ύραν τήν θυρίδα τοΰ φρουρίου, ίνα
είσερχωνται και έζε'ρχωνται ο'ι κάτοικοι, οσάκις αναγκάζει αυ
τούς ιδιαίτερα ύπόθέσις όπως ζητήσωσι τήν εζοδον η τήν είσοδον.
ΙΓ'. Νά εχωσι τό' δικαίωμα οί κάτοικοι τοϋ εΐσπράττειν έπί
όχτώ ημέρας τον τελωνειακόν φόρον έπί της εισαγωγής και έζα-
γωγής όλων τών εμπορευμάτων, Ινα χρησιμεύστρ ούτος δια τήν.
δαπάνην της πανηγύρεως Ρουταλίας % Ρωζαλίας.
Συντάςαντες ο'ι αντιπρόσωποι της Πάργας τ* άνω είρημε'να
άρθρα, διαλαμβάνοντα κοινά τε και άτομι/ά συμφέροντα και προ -
νόμια και ύποβαλόντες αΰτά εις τήν επιδοκίμαζαν της έν Κερκύ-
είς χρήσιν εις πολλά μέρη της Ηπείρου. Εκάστη οΐκογε'νεια κά

μνει μετά τήν άπόλυσιν της εκκλησίας τηγανίτας τήν ήμεραν
της Χριςουγεννήσεως και τών θεοφανείων και ώς έκ τούτου επι
κράτησε μέχρι σήμερον συνήθεια ϊναχάμωσι τηγανίτας κατά τήν
γέννησιν και βάπτισιν τέκνου.
(α) Πριμικήρυξ ή Πριμικήρης, εστί τήν σήμερον επιστάτης τις
υπομίσθιος, διωρισμε'νος παρά τών προυχόντων, ίνα συγκάλεση
τούτους εις διάσκεψιν προκειμε'νου περί της Κοινότητος, νά εϊσ-
πρά^ρ τον φόρον άπό τους κατοίκους, νά παρουσιασθη εις τήν άρ-
χήν τοΰ τόπου, οσάκις αυτή απαιτεί τι άπό τήν Κοινότητα και
νά έκτελη τάς διαταγάς αύτής και τών προυχόντων.
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΖ. 77
ρα Ενετικής κυβερνήσεως, παρεχάλεσαν τον Βαϊλον όπως χαθυ-
ποβάλη αυτά εις την εγκρισιν τής Αριστοκρατίας καί τοις χορη-
γηθή δίπλωμα εκ μέρους αύτής προς κύρωσιν των εκτεθέντων
άρθρων. Τοις όπεσχέθη ούτος και έζετέλεσε την ύπόσχεσίν του»
Επι/.υρώσασα η Ενετική Αριστοκρατία τά άνω ρ'ηθεντα άρθρα
έπεμψε σύν αύτοΐς και φρουραν εις Πάργαν συγκειμένην έκ Δαλ-
ματών καί τίνων Ιταλών, παραγγείλασα αυτήν νά μη λάβη μέ
ρος εις τάς μετά των γειτόνων συμπλοκάς των Παργίων. . Εκτος
τοϋ άρχηγοΰ της φρουράς η Αριστοκρατία ίπεμψεν ε'ις Πάργαν
καί διοικητικόν αντιπρόσωπων αύτής. Οί Πάργιοι έδέχθησαν τη*
τε φρουραν καί τον διοικητήν μετά μεγίστης ευγνωμοσύνης, πολ-
λαπλασιάζοντες όσημέραι την προς την Ενετικην Αριστοκρατίαν
και τους αντιπροσώπους αύτης άφοσίωσιν.
0 Αζαρϊνος χορηγήσας κατ' εγκρισιν τής Ενετικής Αριστοκρα
τίας δίπλωμα τοις Παργίοις, έμπεριέχον τά άνωτε'ρω προνόμια,
παρεχοιρησεν αύτοϊς προς τούτοις, ολίγον μετά ταΰτα, καί άλ
λα προνόμια,ίνα πλειότερον προσελκύση αυτούς εις την κυριαρχίαν
τής Αριστοκρατίας. Τοις έπετρεψεν νά καλλιεργώσι τάς έν Κερ-
κύρχ χέρσους γαίας επί άσυδοσία, νά έχωσιν εγχώρια δικαστή
ρια καί νά πολιτεύωνται καί νά δικάζωνται έπιτοπίως άνευ τής
επεμβάσεως τής Ενετικής κυβερνήσεως, όθεν δια γενικής ψηφο
φορίας των φαρών ίξελέγοντο τριάκοντα δύο μέλη έκ τών επισή
μων πολιτών, καί ούτοι άπετέλουν την έκτελεστικήν καί δικα-
στικήν έξουσίαν υπό την προεδρίαν του αντιπροσώπου διοικητού
τής Αριστοκρατίας. Εδικάζοντο επί τη βάσει τών καθερωμένων
συνηθειών του τόπου, πλην ό καταδικαζόμενος είχε τό δικαίωμα
νά κάμ·/] έφεσιν εις τό τής Κερκύρας δικαστήριον καί νά ζήτηση
την έκδίκασιν κατά τον ένετικόν κώδικα, η καί ν' άναφέρη την
δίκην εις τό άνοίτατον τής Ενετίας δικαστήριον.
Πρός τοις άλλοις ό λζαρΐνος άπήλλάζε .καί τό έσωτερικόν έμ-
πόριον τής Πάργας τελωνιακών δασμών, καί έχορήγησε καί τό
«δικαίωμα τοις εις τους λιμένας τής Ενετίας έμπορευομένοις Παρ
γίοις, Ίνα πληρόνωτι τό ήμισυ μόνον του τελωνιακού φόρου. Λπο
λ«ύοντες ώφελιμώτατα προνόμια, προστατευόμενοι ύπό μιας με
γάλης και ίσχυράς θαλασσίου δυνάμεως και προφυλαττόμενοι ύπο
φρουρίου όχυρωτάτου και απόρθητου δια ζηρας, καθ' ην έποχήν οι
εχθροί δεν έποίουν εισέτι χρήσιν των κανονιών, ο! Πάργιοι εχαιρον
τά άγαθά της ειρήνης.
Η Πάργα, ύποταχθεϊσα πολιτικώς εις την προστασίαν της Ενε
τικής Αριστοκρατίας διετήρησε θρησκευτικήν άνεζαρτησίαν. Οί>
μώνον ύπο την παπικήν έζουσίαν δεν διετέλει, άλλ' ούτε ύπό τήν
τών ομοθρήσκων επισκόπων των δούλων χωρών. Αυτη έκκλησια-
βτικώς έδιοικεϊτο ύπό τίνος Ιερέως εγχωρίου, εκλεγομένου ίσο-
βίως επί τίτλω « Αρχιπρεσβυτέρου ». Τπό τήν διεύθυνσιν τούτον»
καθυπήγοντο οί λοιποί ίερεϊς, πλην έν ταϊς ιερουργία ις έμνημό-
νευον πάντοτε τό όνομα τοΰ Οικουμενικού Πατριάρχου, χωρίς νά
ύποτάσσωνται και εις τήν κυριαρχίαν του. Ο Πρωτοπρεσβύτερος
έζέδιδεν άπόφασιν περί τών έν τη χώρα εκκλησιαστικών διενέζε-
ων, περί γάμων και λοιπών υποθέσεων άφορωσών θρησκευτικά
ζητήματα, και ή άπόφασίς του ητο αμετάκλητος παρα της κυ
βερνήσεως. Ο δέ έπίσκοπος της Παραμυθίας μετά ταϋτα ούδέν
ίτερον δικαίωμα εχαιρεν επί της χώρας ταύτης, εί μη τό της
χειροτονίας τών ιερέων ένεκα δέ τούτου τώ έπετρέπετο απαζ
τοΰ έτους νά ελθη είς Πάργαν και νά ιερουργέ, λαμβάνων δύο
μόνον ενετικά φλωρία, και τήν εύχαρίστησιν οτι τήν ήμέραν έκεί-
νην, καθ' ήν έλειτούργει έν Πάργα, έμνημονεύετο ύπό τών Ιερέων
της χώρας τό όνομά του.
Καταστάς έν τη Ιΐάργα ό λέων τοΰ Αγίου Μάρκου, βαθμηδόν
έζήπλονε τους όνυχάς του άνενοχλήτως (ώς εΐχον προίδει τοϋτο
οί Ενετοί) και επί άλλων παραλίων της Ηπείρου πόλεων* δηλ. έπί
τοΰ Βουθρωτοΰ, της Ρινιάσης, της Στροβίλλης της Αγυιάς, τοΟ
Φαναριού, της Σαγιάδος, καθόσον μάλιστα ό κυριεύων τών είρη-
μένων πόλεων τύραννος Μπογκόης, ενασχολούμενος ήδη εις την
έμπέδωσιν της ηγεμονίας της Αρτης, της όποιας τά φυσικά κάλ
λη είχον προσηλώσει αύτόν εκεί, ολίγον έφρόντιζε διά τήν δια-
τήρησιν τών είρημένων κτήσεων, τάς οποίας και δι' όλίγης φρου
ράς έφύλαττεν, διό και ευκόλως οι Ενετοί, άποδιώξαντες τάς
φρουράς του, έκυρίευσαν αΰτάς άναιμωτι, εκτός τοϋ Φαναριού
και της Σαγιάδος, δια τήν κατάκτησιν των όποιων μεγάλη αιμα
τοχυσία έγένετο, διότι αύται έφρουροΰντο όπό των στρατιωτβν
τοΰ Δεσπότου τών Ιωαννίνων.
Από τοΟ 1401 μέχρι τοϋ 1440 περίπου οί Πάργιοι διήγαγον
έν πλήρει αρμονία μετά της προστάτιδος Αριστοκρατίας. Πλην
κατά την έποχήν ταύτην αυτη, παραβάσα τό Δ'. άρθρον της
συνθήκης τοϋ 1401, έδωκεν άφορμήν και εις τοΰς υπαλλήλους
της ίνα παρεκτρέπωνται εις άλλας καταχρήσεις, ε'ι καΐ οί Πάργιοι
έκέκτηντο τό δικαίωμα ίνα και αύτόν τον άντιπρόσωπον διοικη-
την φυλακίζωσιν, οσάκις ούτος παρεκτρε'πετο, και νά μην άπολύ-
ωσιν αυτόν η μετά την άπόδοσιν της δικαιοσύνης έκ με'ρους της
Αριστοκρατίας. Τω 1442 οί Ενετοί έζήτησαν άπό την Πάργαν,
τό Βουθρωτόν και άπό τάς άλλας υποτελείς τΫ5 Αριστοκρατία πό
λεις στρατιωτικόν σώμα, χρησιμεϋον είς ύπεράσπισιν τών έν Η-
πείρω δεομε'νων ενόπλου συνδρομής ενετικών κτήσεων, χωρίς ν'
άναγκασθη ή Αριστοκρατία ίνα πέμψη ίδιαιτέραν δύναμιν είς αΰ
τάς και ΰποστγί έζοδα, εν ώ τό τέταρτον άρθρον της συνθήκης
έλεγε « νά μην έκστρατεύσωσιν οί Πάργιοι δι' ούδεμίαν άλλην
«άνάγκηνη αΐτίαν, εΐ μη μόνον προς ύπεράσπισιν και άμυναντής
)) πατρίδος των ». Η παραβίασις τοϋ Δ'. άρθρου της συνθήκης και
αί όσημέραι έπιπολάζουσαι καταχρήσεις τών έν Πάργα υπαλλή
λων της Αριστοκρατίας έψύχραναν πολύ τους Παργίους και έπί
τέλους ήνάγκασαν αύτους, ίν' άναφέρωνται παραπονούμενοι προς
τον τότε Δοϋκα της Ενετίας Φραγκίσκον Φοσκαρίνην. Ούτος δέ ά-
ναγνωρίσας δίκαια τά παράπονα τών Παργίων έπεκύρωσεν άθι-
κτον την συνΟήκην τοϋ 1401. δΓ ιδιαιτέρου διπλώματος, εκδο
θέντος τίί 9 Αύγουστου 1447. Πρός δε διέταξεν αύστηρώς την
της Κερκύρας κυβέρνησιν, ίνα περιστείλη τίις καταχρήσεις τών
έν Πάργα υπαλλήλων της Αριστοκρατίας, τιμωρήση τοΰς κατα-
χραστάς και ή ιδία προσφερθη μετά της απαιτουμένη; άμερολη
ψίας και ακριβείας εις την έφαρμογήν τών άρθρων της συνθήκη^
και είς την έρμηνείαν της εννοίας αυτών.,. · . ·
6 άξιέπαινος δικαιοσύνη τοϋΔουκός Φοσκαρίνη, είσακούσαντος
τά δίκαια παράπονα τών άδικουμένων κατά τών άδικούντων,
έξαλείψασα άπ6 τάς ψυχάς τών Παργίων την ψυχρότητα, άφω-
σίωσεν αυτούς πλειότερον εις την Αριστοκρατίαν. Μετά την αΰ-
στηράν προς την έν Κέρκυρα κυβέρνησιν διαταγήν του Δουκός, οι
Πάργιοι εχαιρον έν ησυχία απαντάς τοΰς δρους της συνθήκης και
διήγον είρηνικώς μετά τών κυβερνώντων άΰτους, και ευημερούν
όσημέραι, διότι και μετά τών γειτόνων είρήνευον. Αλλ" ή κατά
τό 1452 προς την Ηπειρον προσπέλασις τών Ορδών Μωάμεθ
τοϋ Β'. έπέπρωτο,ϊναδιαταράζητήνεΐρήνην και τήνεϋημερίαν τών
Παργίων, ώς και τών λοιπών της Ηπείρου Χριστιανών. Κατά,,
την έποχήν ταύτην αρχηγός τις Οθωμανικών στιφών, Χατσή,
Βέης καλούμενος, είσελάσας επί κεφαλής δώδεκα χιλιάδων βαρ
βάρων Οθίομανών εις την Ηπειρον, καϊ πολλάς πόλεις αΰτής κα-
τακτήσας, προσέβαλε και τάς έν αΰτνί ένετικάς κτήσεις, τό Βου-
θρωτόν, την Αγυιάν, την Στροβίλλην, την Ρινιάσην και την Πάρ-
γαν' και επειδή αϊ εΐρημε'ναι πόλεις ΰπερασπίζοντο δια τών ιδί
ων των δυνάμεων μόνων, ανικάνων ν' άναχαιτίσωσι την όρμήν
τών Οθωμανών, υπέκυψαν, έκτος της Πάργας, άλληλοδιαδόχως
άπασαι είς τήν κυριαρχίαν τοΰ δορυκτητορος Χατσή Βέη. Η Πάρ
γα άντέστη, υπερασπιζόμενη μόνη διά τών οπλών της, πλην
μετ οϋ πολΰ, στενώς πολιορκηθεΐσα και πάσης άντιλήψεως έκ
μέρους τής προστάτιδος άπελπισθεΐσα, παρεδόθη και α5τη μετά
γενναίαν και φονικήν άντίστασιν είς τον πολιορκητήν Οθωμανόν.
Κατακτηθείσης και τής Πάργας υπό τών Οθωμανών, ο'ι Ενετοί
ού μόνον έστεροΰντο άπασών τών έν Ηπείρω κτήσεων και άπελ-
πίζοντο τοΰ κυριαρχεϊν έφ' ολης τής ΐίπειοωτικής χώρας ώς έσκό-
πευον χορηγήσαντες .τήν προστασίαν τοις Παργίοις, άλλα έκινδύ-
νευον και έν Κέρκυρα, ε'ι απασα ή Ηπειρος . μετέβαινεν ύπό τήν
κυριαρχίαν τών Οθωμανών. Οθεν χάριν τών ιδίων των συμφερόν
των απεφάσισαν ίνα διά τών οπλών άποδιώξωσι τουλάχιστον έκ
της. Πάργας τοβς Οθωμανούς, πριν η στερεωθώσιν έν Ηπειρο».
Περί τά τέλη λοιπόν τοϋ 1454 έξεστράτευσαν οι Ενετοί μετά
των Κερκυραίων κατά τών Οθωμανών δια ξηράς και δια θαλάσ
σης και όσον ενεστι στενήν στήσαντες κατά της Πάργας πολιορ-
κίαν βιάζουσιν έπί τέλους τους έχθροΰς ίνα παραδοθώσι- και οΰτω
τω 1455 ύψώθη έκ νέοι» έπί τών έπάλζεων τοϋ φρουρίου της
Πάργας η σημαία του Αγίου Μάρκου. Εις την επιτυχή άνάκτησιν
της Πάργας συνετέλεσαν τά μέγιστα τά όπλα τών Κερκυραίων, οί
όποιοι και δι' ιδίων των έζόδων έζεστράτευσαν κατα τών έν Πάρ
γα Οθωμανών και θαύματα άνδρας εποίησαν κατ* αύτών, μα-
' χόμενοι αφιλοκερδώς ΰπέρ τών συμφερόντων της Ενετικής άρι-
στοκρατίας. Πλην και αυτη προς άμοιβήν της άνωτε'ρω γεν
ναίας συνδρομής και κατ* αίτησιν τών Παργίων έχορήγησεν εις
τοΰς Κερκυραίους τό δικαίωμα τοϋ νά εκλέγεται κατά τριετίαν
μεταζΰ τών ευπατριδών Κερκυραίων ό διά την Πάργαν διοικητι
κός αντιπρόσωπος τής Αριστοκρατίας, χωρίς νά μεταβάλη ουδέ
κεραίαν τών ύπό τοϋ Φραγκίσκου Φοκαρίνη έπι κυρωθέντων προ?··
νομίων τής Πάργας.
Η παραχώρησις αυτη, εΐ και ουχί μεγάλης σπουδαιότητος, ού
μόνον ηύχαρίστησε τά μέγιστα τοΰς Παργίους, άλλά και έξα-
λείψασα την δυσμένειαν, γ|ν έγέννησεν ή προ δύο ετών αδιαφορία
τής προστάτιδος περί τής τύχης τής πατρίδος των, προσβληθείσης
και κατακτηθείσης ύπό τών Οθωμανών, έπροσήλωσε πλειότερον
εις τά συμφέροντα τοϋ Αγίου Μάρκου τον φιλελεύθερον τοΰτον
λαόν, άπαλλαγε'ντα ηδη δίά τοϋ δίορισμοΰ όμοεθνοϋς και όμοδό-
ζου διοικητού τών καταχρήσεων τών αλλοεθνών και έτεροδόζων
υπάλληλων τής Αριστοκρατίας. Ιΰν τφ όμοδόζω διοικητή πα
ρεχωρήθη προσέτι τοις Παργίοις και τό δικαίωμα τοϋ έορτά-
ζειν και την πανήγυριν, τήν καλουμένην « Ροζαλίαν η Ρουσα-
λίαν (α) » τήν οποίαν είχον απαγορεύσει αύτοϊς οί προκάτοχοι
(α) Η παιδαριώδης αυτη εορτή ην έθιμον Σικελικόν παρεισφρϋ-
σαν εις τήν Πάργαν. Και έξ άλλων και έκ τούτου εικάζεται ότι
οί Νεαπολιτάνοι, οίτινες κατεϊχον τήν Κερκυραν και τάς λοιπάς
ϋ
διοικηταί. Δια της τοιαύτης ευμενούς διαγωγής οί Ενετοί προσείλ-
κυσαν και πολλούς άλλους Χριστιανούς των παραλίων πόλεων
της Ηπείρου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ·
Αί αλλεπάλληλοι «πιορομαί βαρβάρων κατά τϋς Πάργας.—Ή πρός'βοιά-

ίιιαν αϋτίΐς επε'λευσις των Κερκυραίων.-— Το οίπλωμιχ τοΟ Δουκος Δεονάρδοώ
Ααουρεντάνου.—Ή ΰπδ τοΰ Μπάρμπαρα σσα καταστροφή ττίς Πάργας.— Ή
εις Πάργαν κάθοδος των άνεστίων κατοίκων. — Συνορφη τίΐς προστάτιοΌς
εις άνέγερσιν τοΰ φρουρίου και των* οικιών τί?ς Πάργας. — Ό οΰτιϊανίς
Γικαρίνης.—Δευτέρα καταστροφή της Πάργας ϋπο τοΰ Ό8ω[Λανικο5 στόλου.
—Εκστρατεία '3νετ<3ν και Παργίων κατά τοΰ Μαργαριτίου.—Ή τ3ν Παρ
γίων «ναφορά *ρος τον ΔοΟκα Άλουίσιον Μουτσενϊγον»
Οί Πάργιοι έχοντες ήδη ομοεθνείς διοιχητας, ύς είρηται, διή-

γον έν ειρήνη, ηύδ;:·.μόνουν δια των προϊόντων της χώρας των
καϊ εχαιρον τά ευεργετήματα της ελευθερίας. Πλην οΰχί δια πο
λύν καιρόν έν ήό'υχία καί ειρήνη, διότι, ώς και άλλοτε, ή μονο-
ίονίους νήσου;, πριν η καδέξωσιν αύτάς οί Ενετοί, κατεΐχον και

τ ον Πάργαν. Η εορτή η ή πανήγυρις «Ροζαλία» συνίστατο εις
τό έξης. Αρχομένη από της πρώτης Μαΐου έκαστου έτους και τε-
λευτώσα την όγδόην τοΰ ιδίου, έχρησίμευεν εις βακχικάς καί
παιδαριώοεις διασκεδάσεις τών κατοίκων δηλαδή κατά τήν διάρ-
κειαν της οκταήμερου πανηγύρεως συνεκροτοϋντο δύο πλαστά
εχθρικά στρατόπεδα, τό μεν Χριστιανικόν, τό δέ Τουρκικόν, εχον
εκαστον ενα άρχηγον όμόΟρησκον, καί έμάχοντο διά διαφόρων
πλαστών και γελοίων συμπλοκών. Οί δέ μαχηταί προσηγορεύοντο
αΡοζαλιώται ή Ρουσαλιώται » . Τήν δέ ύ'γδόην ήμέραν κατετρο-
πόνετο τό έχθρικόν Οδωμανικόν στράτευμα ΰπό του Χριστιανικού
καί ήχμαλωτίζετο ό αρχηγός αΰτοΰ Πασσάς, καί ούτως έτελείονε
η γελοιώδης αυτή μάχη. Κατά τήν διάρκειαν της πλαστής ταύ-
. της πάλης οί στρατιώται τοΰ Χριστιανικού στρατού εφερον στολήν
Ενετικήν. Τά δέ έξοδα της πανηγύρεως ταύτης έγίνοντο έκ τών
εισπράξεων τών τελωνιακών δασμών τών εμπορευμάτων της ει
σαγωγής καί εξαγωγής έπί παντός είδους.
μερής αυτών ευδαιμονία και ελευθερία έν μέσω της δουλείας και
προς τά σύνορα βαρβάρων και μαχαιροβίων γειτόνων έμελλον τά-
χιον η βράδιον νά έπισύρωσι τον κατά της χώρας των φθόνον των
Οθωμανικών στιφών. Πολλαί και αλλεπάλληλοι έγένοντο κατά της
πολύπαθους ταύτης χώρας έπιδρομαί βαρβάρων λαών, τάς οποίας
μέχρι τινός, Ιχοντες όχυρώτατον φρούριον καί τινας Χριστιανούς
της Θεσπρωτίας βοηθούς άπε'κρουον επιτυχώς οί Πάργιοι δια των
ιδίων των δυνάμεων, καθόσον οί Ενετοί μετά τών γενναίων Κερ
κυραίων, τών εκάστοτε διά τών ιδίων των έςόδων πολεμαύντων
υπέρ της Ενετικής Αριστοκρατίας, ένησχολοΰντο κατά τά παράλια
τοΰ Άδριατικοϋ εις άντίκρουσιν τών Οθωμανών. Αλλά «ατά το
1475 μαθόντες δτι πολυάριθμος έν Ηπείρω ήτοιμάζετο Οθωμα
νικός στρατός, δπως κατά τών έν αυτί, παραλίων Ενετικών κτή
σεων έπιτεθίί, δηλαδή κατά τοΰ Σοποτοϋ, τοΰ Βουΰρωτοϋ, της
•Στροβίλ,λης, της Πάργας κτλ. καί αδύνατον θεωροΰντες ίνα μόνο»,
δίά τών ιδίων δυνάμεων άνθίζωσι κατά τοϋ τρομερού χειμάρρου
τών Τούρκων, έπεκαλέσδησαν την άντίληψιν της προστάτιδας Ενε-
τίας. Αλλ' αυτη, ή δια ιδιοτελείς σκοπούς (α) άναλαβοϋσα την
. (α) Οί Ενετοί οΰ μόνον είλικρινδς δέν έπροστάτευον τους έλλη
νας Παργίους, άλλά κα'ι περιεφρόνουν αύτούς, ώς περιεφρόνουν
μετά ταϋτα καί τους ύπα την κυριαρχίαν των Ελληνας ! Απόδει-
ζις δέ τών λόγων μας είσίν αί αντίχριστοι παραινέσεις του παρά
τών Ενετών σεβόμενου ομοφύλου καί ομοθρήσκου «ΡαιίΓβ Ρβοΐο».
Ο βάρβαρος καί μισέλλην ούτος καλόγηρος, ό πάτερ Παΰλος,
εχων φύσει διαφθαρμένην ψυχήν, γινώσκων και την προς τους
έλληνας Ορθοδόξους διάθεσιν τών όμοούλων του Ενετών, ΰπηνό-
ρευεν αύτοϊς, κατά τον διάσημον Ιστορικόν κόμητα [)Άτη (1), ίνα
μεταχειρίζωνται τους υποτελείς Ελληνας «δίκην τών αγρίων
ζώων, τών οποίων τούς τε δνυχας,καί τους οδόντας,
ϊν,α μ ή ω σι ν επιβλαβή εις τούς Κυρίους των, ώφει-
λρν ούτοι νά έζάζωσικαί έκριζώσωσι, δίδοντες «.ύ-
τοϊςτόσην τροφήν, δση έζαρκεϊ, ϊνα μήν άποθά-
νωσι τήςπείνης, καί όδηγοΰντες αύ τ ο ύς εις τήν
ύπηρεσίανδιά της ράβδου!!! ΑφοΟ κληρικός άνθρωπος
έσυμβούλευε ταύτην προς τούς Ελληνας διαγωγήν εις τούς Ενε
προστασίαν των ΠαργίΜν, ενασχολούμενη ηδη εις τά συμφέροντα

της, δεν ίκρινεν εΰλογον νά παρέζη χειρ* βοηθείας εις τους προ
στατευόμενους της, των οποίων αί ελπίδες εις μόνην αυτήν ησαν
άνατεθειμέναι.
Μη θέλουσα δέ ΐν' άπελπίση τούς Χριστιανούς έλληνας τών
παραλίων πόλεων της Ηπείρου, τών οποίων ήδη ύπέρ ποτε από
λυτον ανάγκην εΐχεν ή Αριστοκρατία, και εντεύθεν άπολέση τάς
έν αυτή κτήσεις της, διέταξε, μην έχουσα η ιδία πρόχειρον έν
Κερκύρα άξιόμαχον στρατιωτικήν δύναμιν, τους Κερκυραίους,
όπως άπέλθωσιν εις βοήθειαν τών άνω είρημένων πόλεων, Τ-
περδισχίλιοι έκλεκτοΐ Κερκυραίοι, οί πάντες μάχιμοι και γενναίοι
δι' Ιδίων των έζοδων άπέβησαν εις την ίίπειρον, και ένωθε'ντες
μετά τών εγχωρίων πολεμιστών τών μνησθεισών πόλεων άντέ-
ίτησαν γενναίως κατά τών επιθέσεων καί προσβολών τών Οθω
μανικών ορδών, τάς όποιας έπί τέλους άποκρούσαντες διά της
άνδρίας και της επιμονής των, διετηρησαν τάς παραλίους κτή
σεις εις τους Ενετούς, προσελκύσαντες είς την κυριαρχίαν των και
άλλας Χριστιανικάς χώρας.
Οί προστατευόμενοι ύπό τής Ένετίας Ελληνες εκάστοτε έπο-
λιτεύοντο είλικρινώς προς την δολίως προς αυτούς πολιτευομέ-
νην Ενετίαν, θυσιαζόμενοι ύπέρ τών κτήσεων της, ού μόνον εις
την άνω ε'ιρημένην περίστασιν, άλλα καί έν Αλβανία κατά το
1478, δτε ό Σουλτάν Μεχμέτης επετέθη κατά τής επικρατείας
του μεγάθυμου ηρωος Γεωργίου Καστριώτου, τής υπό την κυ
ριαρχίαν τής Ενετίας περιελθούσης μετά τον θάνατον αΰτοϋ,
ωσαύτως καί έν τή Μεσογείω κατά τό 1498, δτε ό Οθωμανικός
τους, ευκόλως συμπεραίνει τις την προς αυτούς διέθεσιν τών άρ-
χόντων κοσμικών ! Πλην ή τοιαύτη άγενής προς τους έλληνας
διαγωγή τών Ενετών άπέβη έπί τέλους, ώς ώφειλε, προς βλά-
βην αΰτών τών ιδίων.
(1) Ιστορία τής Ενετίας παρά τοΰ κόμητος ϋβπι βιβλίον 34
σελ. 579.
στόλος έπολιόρχει και κατεπόνει τάς έν Πελοποννήσω και έν τ·ϊί
λοιπή Ελλάδι κτήσεις των Ενετών.
ίνα μή έκ νέου προσβληβώσιν ύπό τών Οθωμανικών ορδών α'ι
είρημέναι πόλεις και δσαι άλλαι ήσαν έν Ηπείρω κτήσεις ένετι-
καϊ, ή Αριστοκρατία διέταζε πεντακόσιους Κερκυραίους, ίνα ώσιν
έτοιμοι, όπως άπέλθωσιν ε'ις βοήθειαν τών δεομένων βοηθείας
ένοπλου έκ τών Ηπειρωτικών κτήσεων, και προ πασών της Πάρ
γας. Πλην ουδεμία ανάγκη έπηλθε τοσαύτης βοηθείας επί μακροϋ
χρόνου διάστημα, διότι άπό της έποχής ταύτης μέχρι τοϋ 1500,
οπότε και ό μεταξύ Τουρκίας και Ενετίας πόλεμος άνεκώχευε,
ούδέν συνέβη έζωτερικώς άζιον σημειώσεως, την Πάργαν αφορών,
έσωτερικώς όμως αυτη κατεμαστίζετο ΰπό διαφόρων καταχρή
σεων, διαπραττομένων ύπό τών υπαλλήλων της Αριστοκρατίας.
Δυσφοροϋντες ο'ι Πάργιοι τάς τοιαύτας καταπιέσεις τών υπαλ
λήλων και αυτής της Ιδίας άρχής, ήναγκάδησαν, να έπικαλεσθώσι
την δικαιοσύνην της Αριστοκρατίας. Αυτη δέ βλέπουσα άπό ημέ
ρας εις ήμέραν έγγίζουσαν έ/.ρηξιν νέου πολέμου μεταζΰ'αύτης
και της Τουρκίας και άνάγκην έχουσα (α) τών Ελληνικών βρα -
χιόνων, εσπευσεν . ίνα ίκανοποιήση τάς αιτήσεις τών Παργίων. 0
κατά την έποχήν ταύτην Δούζ Λεονάρδος Λαουρεντάνος έξέδωκε
τη 13 Δεκεμβρίου τοϋ 1511 δίπλωμα δι' ου άπηγορεύοντο και
έπαιδεύοντο α'ι καταχρήσεις, αί γενόμεναι έν Πάργα και έν Κέρ
κυρα κατά την έκλογήν τοΰ δια την Πάργαν διοικητικού άντι-
προσώπου της Αριστοκρατίας, τοΰ οποίου ή τριετής περίοδος πε-
ριωρίζετο ήδη δια τοΰ εΐρημένου διπλώματος εις μονοετίαν. Προς
τούτοις ό Δουζ Αεονάρδος ενίσχυσε και την έν τώ φρουρίω της
Πάργας διαμένουσαν Ένετικήν φρουράν δια προσθήκες και άλλων
στρατιωτών.
Διά τών μέσων τούτων ε'ιρήνευσεν ή Πάργα έσωτερικώς, πλην
(α) Ανέκαθεν είχε σύστημα ή ένετική Αριστοκρατία, ίνα φιλη

τους πόδας τών ισχυρών και δάκνη τάς χείρας τών άδυνάτων !
Νά Ίκετεύη και κολακεύη έν καιρώ άνάγκης τους δυναμένους
νά την βοηβήσωσι, και νά τούς περιφρονη έν καιρώ ειρήνης.
έςωτβρικώς δι' ολίγον καιρόν. Διότι, έκτος τινών ενοχλήσεων,
προερχομένων εκ των γειτόνων, πολιορκηθείσης κατά τό 1538
της Κερκύρας ΰπό τοϋ Οθωμανικού ναυάρχου Μπαρπαρόσσα, προσ
εβλήθη ύπ' αύτοΰ καί η Πάργα, εγκαταλελειμμένη ΰπό των ενε
τικών φρουρών, μεταβάντων είς ύπεράσπισιν της Κερκύρας, ηδη
εις μύνην την ύπεράσπισιν των κατοίκων της, οίτινες γενναίως
άγωνισθέντες μέχρι τίνος, κατεβλήθησαν επί τέλους, πολιορκη-
θέντες στενώς ΰπό του πολυαρίθμου εχθρικού στρατού άπό της
ζηρας καί ΰπο τοϋ γιγαντιαίου στόλου άπό της θαλάσσης. Τπο-
κύψαντες οί Πάργιοι έζ ανάγκης άκαταγωνίστου εις την θηριωδίαν
των νικητών, υπέστησαν τά πάνδεινα- διότι, κυριεύσαντες οί
Τούρκοι την Πάργαν καί λεηλατησαντες αύτήν, κατηδάφισαν αύ-
Οωριί καί τό φρούριον αυτής καί τάς οικίας τών κατοίκων παρε'-
δωκαν εις τό πϋρ, ώς και την περιοχήν της κατηρήμωσαν. Οί δέ
άθλιοι κάτοικοι, δσοι διέφυγον τό αιμοσταγές φάσγανον τών Α-
σιανών, κατέφυγον οί μεν εις Κε'ρκυραν (της όποιας ή πολιορ
κία ητον ήδη διαλελυμένη, χάρις εις την γενναίαν άντίστα-
σιν τών κατοίκων της) οί δέ πλείστοι διεσπάρησαν είς τά χωρία
κα'ι τάς κώμας τών γειτόνων όμοθρη'σκων καί συμμάχων, της
Αγυιάς, της Ραπέζης, της Αρπίτσας, της Τουριας, της Ντόμ
πρας, της Σενίτζας, της Ζέρης καί της Αγίας Κυριακής ζώντες
σκηνοβίως καί ο'ικτρώς απέναντι της κατηρημωμένης πατρί
δος των !
Αρκετός καιρός παοηλθεν, καθ' δν οί άθλιοι Πάργιοι εζων όρι-
σιβίως, ή δέ προστάτις αύτών Αριστοκρατία ούδεμίαν ελάμβανε
πρόνοιαν περί της οϊκτρας αύτών καταστάτεως. Τοϋτο ίδόντες οί
πλάνητες Πάργιοι, άπεύθυνον ιος καί άλλοτε ίκετικην άναφοράν
προς την προστάτιδα, ίνα εύσπλαγχνισθη αύτούς, ώς άποτελοΰντας
ηδη μέρος της οικογενείας της, καί φροντίτη περί της ανεγέρσεως
της χώρας των ηδη έγκαταλ^ιφθείσης ύπό τών βαρβάρων. Αλλ' ή
προστάτις Αριστοκρατία, η άναλαβοϋσα την τών Παργίων προ-
στασίαν έπΐ σκοπώ νά ώφεληθη, καίούχί νά δαπάνα ϋπίρ αυτών,
τας έ~οό::Γν-ν; ΐν' άπο<ρύγη τάς αιτήσεις αύτών καί άπαλλαχθ-η
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΙ 87
απαζ δια παντός, νά μετοικήσωσιν είς Παξούς, ί) είς τι μέρος της

Ιταλίας. Τοΰτο τά μέγιςα έλύπησε τους φιλοπατρίας Παργίους.
Διό και άποκρούσαντες υπερηφάνως τάς περί έκπατριώσεως προ
τάσεις τών Ενετών, και ϋπό τοΰ θείου προς την πατρίδα έρωτος
φλεγόμενοι, ήρξαντο, 'ίνα έπανέρχωνται ο'ι ανέστιοι καϊ έκτετραχη-
λισμένοι, πλην θερμουργοί πατριώται Πάργιοι, οικογενειακώς ολί
γοι κατ' ολίγους εις το πάτριων έδαφος, έν ω έκειντο τα όστα
τών προγόνων, ζώντες ύπ6 τάς άθλιας σκηνάς καϊ τάς καλύβας,
οπως έκαστος ήδύνατο, καϊ αποκρούοντες μόνοι μετ' άπαραδειγ-
ματίστου ήρωϊκότητος τάς επιδέσεις και προσβολάς τών άσπον
δων έχθρων Οθωμανών καϊ προ πάντων τών του Μαργαριτίου,
οίτινες δια παντός μέσου έπροσπάθουν, όπως έκ νέου καταστρέ-
ψωσι τό νεόδμητον τών Παργίων άσυλον. Ολίγον κατ' ολίγον
έπανηλθεν είς Πάργαν τό πλείστον μέρος τών κατοίκων, άλλ' οί
πλειότεροι τούτων δεν εΐχον άλλο στέγασμα, οπως προφυλάξωσι
τάς οικογενείας αυτών από τε τοΰς εχθρούς καϊ άπό τά στοιχεία,
ειμή τάς τρώγλας της γης καϊ τά κοιλώματα τών απρόσιτων
βράχων καϊ κρημνών ! Πάσας τάς κακουχίας καϊ ταλαιπωρίας και
παντός είδους στερήσεις ύπε'ς;ησαν, μόνον καϊ μόνον ίνα μή στερη-
θώσι της φίλης των πατρίδος καϊ ίνα. μη υποκύψωσιν εις τον βάρ-
βαρον καϊ άντίχριστον ζυγόν. Β?ιέπει ό αναγνώστης μ οποίας θυ
σίας διετηρησαν οί Πάργιοι την πατρίδα των και την έλευθερίαν,
άμφοτέρας τάς όποιας άντίχριστοι Χριστιανοί έ π ώ λ η σα ν ! ! !
μετά ταϋτα είς τους τυράννους Οθωμανούς, κατά τών οποίων έπί
τεσσάρας αιώνας ΰπέρ αυτής τής πατρίδος και της ελευθερίας α
διαλείπτως έχυνον τά αίματα των τά τέκνα της Πάργας . . .
ίδοϋσα ή ιδιοτελής της Αριστοκρατίας πολιτική τήν προς τό
πάτριον έδαφος άδιάσέιστον άφοσίωσιν τών Παργίων, τάς άπει
ρους αυτών θυσίας και ακάματους προσπαθ:ίας είς τήν άναζωπύ-
ρησιν τ?(ς χώρας των, καϊ επιθυμούσα ήδη ίνα έπανορΟώση τό
πολιτι/.όν σφάλμα, δπερ έ-ραζε προτείνασα τοις Παργίοις μετοι-
κεσίαν, έσπευσεν 'ίνα και αυτη εμψύχωση και ένισχύση τον πατριω-
τικόν ζήλον τών κατοίκων, συντελέσασα Ολικώς εις τάς προς άνέ
γερσιν της πόλεως επιμόχθους προσπάθειας αΰτών, καθόσον ένόησεν
ήδη ό'τι τά μέγιστα συνέφερεν αύτη όπως έκ νέου ένοικ,ισθΫ) ή χώρα
αυτή και μείνη υπό την κυριαρχίαν της Αριστοκρατίας. Οθεν δια
δουκικοΰ διατάγματος εκδοθέντος τω 1567 διέταξε την έν Κέρ
κυρα κυβέρνησιν, ίνα συνδράμη τους κατοίκους της Πάργας, χο
ρηγούσα αύτοϊς τά αναγκαία προς άνέγερσιν τοϋ φρουρίου και των
«ν αύτώ εμπεριεχομένων οικιών. Αμέσως ή της Κερκύρας κυβέρ-
νησις εσπευσεν ίν' άποστείλη τά δέοντα εις την Πάργαν, βεβαιώ-
σασα συγχρόνως τους κατοίκους περί της προς την πατρίδα των
πατρικής μερίμνης της Αριστοκρατίας, οΰδενός μέσου φειδομένης
άφορώντος την ταχείαν εύημερίαν ' της Πάργας ύπό τήν σκέπην
της ίσχυράς Ενετίας.
Ηρχισεν ή άνέγερσις τοϋ τε φρουρίου και των έν αΰτω οικιών
επί τό έδραιότερον καΐ ύπό καλούς και αισίους οιωνούς, και αί
ελπίδες τών Παργίων περί μελλούσης ευδαιμονίας ΐδόντων τοιαύ-
την πατρικήν φροντίδα της προστάτιδος άνεπτερώθησαν. Αλλά
δυστυχώς, πριν η τό έργον της ανεγέρσεως άποπερατωθν), εξερρά
γη έκ νέου τω 1 5ϋ9 πόλεμος μεταξύ της Τουρκίας και της Ε
νετικής Αριστοκρατίας, και τά καταστρεπτικά αποτελέσματα αύ-
τοΰ έπέπρωτο, ίνα ύποστώσι πολλαί πόλεις της Ηπείρου, και προ
πάντων οι άθλιοι Πάργιοι. Διότι, έκστρατεύσαντος τοϋ Σουλτάν
Σελίμη τοϋ Β'. εις κατάκτησιν της ύπό την Ενετικήν κυριαρχίαν
διατελούσης νήσου της Κύπρου, έτερα στρατιωτική δύναμις Οθω
μανική ώρμησε συγχρόνως κατά τών έν Ηπείρω Ενετικών κτή
σεων, κατά τοϋ Βουθρωτοϋ καί της Πάργας (α). Ο'ι δέ Ενετοί,
επιθυμούντες ίνα φέρωσιν άντιπερισπασμόν εις τά κατά της Κύ
πρου κινήματα τοϋ Σουλτάνου, έσπευσαν, ίνα ύποκιν ήσωσι κατ'
αΰτοΰ τούς λαούς της Ηπείρου, ύπισχνούμενοι αύτοϊς πολεμεφό-
(α) όρ . νϋΐβπιαϊη, Είικίεδ ά'ΗίδΙοίΓβ πκχϋβΓηβ. Ρα§. 171-172.

«ϋηε απηέε ιηυδϋΐπίδηε δ'έΐδϊΐ; εη ιηέπιε 1βπιρ3 ]εΙέε 8ΠΓ \ά
ρΓονίηεε, <ριο νεηϊβε ροδδέάβϊΐ εηοοΓε (Ιαηδ ΓΑΙΒδίιϊβ, εΐ αναϊΐ
ββεοββέ Γαηοίεηηε ΒιιΙΙιγοΙιηϊι εΐ Ρ»Γβ».... »
δια, όπλα, χρήματα και ενοπλον βοήθειαν, όποστηρίζουσαν δια
θαλάσσης τα κινήματα των Ηπειρωτών Χριστιανών. Ελέχθησαν
οϊτοι τάς προτάσεις της Αριστοκρατίας, και έδραξαν τα οπλα, και
άνευ αμφιβολίας τα κινήματα των έμελλον ίνα έπιφε'ρωσιν απο
τελέσματα ύπέρ εαυτών και της Ένετίας. Αλλ ό υπό τόν οΰτι-
δανόν Γουαρίνην άποσταλείς εις τα Ηπειρωτικά παράλια προς έμ-
ψύχωσιν τών Χριστιανών Ελλήνων Ενετικός στόλος τοσαύτας
έπήνεγκε δηώσεις καί παντός είδους καταχρήσεως εις τους άθλι
ους Χριστιανούς τών μερών εκείνων, δσας ουτε αύτοΐ οί βάρβαροι
Τούρκοι έπήνεγκόν ποτε εις τάς Χριστιανικάς χώρας κατασχόντες
αΰτάς δια τοϋ ξίφους (α). II τοιαύτη βανδαλική διαγωγή τών Ε-
(α) Αί πρός τους Ελληνας καταχρήσεις και αϊ παντός είδους

κακώσεις τών Ενετών χρονολογούνται άπο της ΙΒ'. εκατονταε
τηρίδας, ίδοΰ τί λέγει περί αϋτών ό σοφός Βιλμαϊν. «Όεαχ ΕίαΙδ
Οιτέϊίεηδ , βέηεβ εί Υεηϊδε , αναϊεηΐ ά'αηοϊεηηβ άαΐβ ιϊιΪ3 Ι»
πιαϊη αα άβροϋϊΐίειηεηΐ §Γαάαε1 άε ΓΕηιρΪΓβ €>Γβο.—1.88 νεηί-
Ιϊβηβ Γ3Ϊ3αίβηΙ έ^αίεπιεηΐ ιιοβ ^αβιτβ (Ιο βαΓ&αΓεβ; ίΐδ 8αοεα§βΓβηΙ
Αΐΐιέηοί, (ΙοιιΐΜαΙιοπιβΙ Ιαί-πιεηιε αναίί; ΓθδρεοΙβ 1ε5 πιοηυπιεηΐδ;
βΐ άαηδ Ια νϋΐε άΈηοδ, ΙουΙβ ρειιρίεε άε ΟΙΐΓέΙϊεηδ, ίΐ3 εηΐβνέ-
τβοί άευχ πιΠΙε Οτβοβ, ςιΓίΙδ νβηάΪΓεηΙ οοπιιηε 85ε1ανε8.(!!!) —
Μαίιοιηβΐ Πί αΙΙα^αβΓ ανεο υηβ ΆοΙίβ ίιηπιεηβε Γίΐε άε Νό§Γβ-
ροηΐ; Ια ΓέδΐδΙαηεβ (Ιεδ ΗαΙηΙαηΙδ ΓαΙ ίηίΓερίάβ ; <ϊβ5 ίεω-
πιβ5 §Γεο(|υ83 εοπΛαΙΙΪΓεηΙ βαΓ Ιεβ ΓβπιραιΊδ ; εί οη εη ΐΓοανβ
ρΙαδϊεϋΓΒ ραπηί 1ε3 πιογΙ». Εα νϋΐε ηε ΓαΙ βαιροΓίέε ο·α αρΓέδ
ανοΪΓ έίβ αβαηάοηηέε ραΓ 1 αππΓαΙ νεηίΐίεη. 1.88 ΤαΓΟδ, ναϊη·
(}υευΓδ, ιηαδδαοΓβΓεηΙ; ΙοαΙ; εβ ψιι ΓββΙαίΙ άε (ΪΓεοδ. . . . — 1.83
(χΓεοδ αναϊβηΐ έΐε" ΙχαίΙέδ ραΓ Ιεικβ ΓηαΙίΓεδ εΙΐΓέΙίεηδ ανβο αα-
ΙαηΙ άε Γΐ§αεαΓ εί άε πιέρπδ β-α'ίΐβ ροαναϊβοί ΓέΐΓβ ραΓ 1β3
ΤιίΓΟδ. Εχείυβ άε Ιοιίδ άΓοΗδ, ρϊΐΐέδ ραΓ Ιεδ Βαηάεδ ίΐαΐίβηηβδ,
αεεαΜέδ ά'αναηΐεδ εί εοΓνεββ, ιΐδ η'αναϊβηΐ §ιΐ8Γ8 άβ άϊδίίηείίοη
α ίαΪΓβ εηΐΓβ 1ε3 (Ιεαχ ρευρίεβ ηιιϊ 38 άίβρυΐαΐεηΐ Ιευχ ΙβΓπΙοΪΓβ.
ΥεηΪ36 εΓίτα^έβ , εβ5αρι άβ Ιεβ αΙΙαοΗβΓ α βα εααδε , εί άε Ιβδ
ίηΙέΓβδ36Γ α Ια άέΤεηδβ άε ΙβαΓ ρΓορτε ραρ ηα'εΐΐβ οεεαραϊΐ....
Μοεεηϊ§ο, (Ναύαρχος της Ενετικής Αριστοκρατίας) α Ια ίεΐβ
ά'ιιηβ ΠοΜε ηοαώΓευββ , ο-υ'αναίεηΐ §Γ038ΐβ 1β5 εδεαάΓβδ άα
Ραρο βΐ άιι γοϊ άβ Ναρίββ, Γανα§βα 1β5 εαπιρα^ηβδ ά'ΕρΙιέδβ
νιτών προς τους ειλικρινείς και αφοσιωμένους τίί Αρΐ3Γα»ρατία
»τβο αηβ 1)3Γΐ)αηβ ΙοαΙβ πιαδαίιηαηβ, βΐ νϊηΐ 3αεεα§6Γ Ια

νϊΐΐβ <1β 8σινι·ηβ, ρΓ03<]αε βηΙίέΓβπιβηΙ ηαΜίέβ ραΓ <1β3 6γ603.
Ϊ.Θ8 βοΐάαΐβ ρίΙΙέΓβηί β"§α1βπιεηΙ Ιβδ β^Ιίδβδ βΐ Ιεβ ηιο5-
ααόθδ. ϋηε Γοαίε άβ οίΐΓέΙίεηδ ρέπΓβηΙ ; ςΓααΐΓβδ ΓαΓβηΙ
επιιηβηέβ εδείανββ. 8ΐϊΐ)τηβ ίαΐ ιαεεηάίό ; εΙ ΓαηιίΓαΙ Γα-
πιοηα άαηβ Μο<3οη εα ΠοΙΙε οΙιαΓςέβ (Γοη ϊηιΐϊΐεηδβ οαΐίη
βηίενέ βιΐΓ Ιβδ (ΪΓβεδ ά"Αδϊο. — ιβδ νόηϊϋεη3 άόηοηεβΓβηΙ αα
δαίΐαη Ιο εοπιρίοΐ φαί αναίΙ; έΐά ϊοτιηά ά&α$ Ια Τηβδδαϋβ εΙ
άαηβ Ια ΜοΓέε; εΙ εβ πιαίΓΐβαΓεαχ ραρ, ο-αΐ εοιηιηεηςαϊΐ β τέ·
ηαΙίΓε ραΓ αηε ραϊχ άβ ηαβ1<|α68 αηηόεδ, ΓαΙ ίηοηάό άβ 3αη§. —
Ι^α Γέραοΐίηαβ ΙαΙΙαίί εοηίΓε 1'βιηρΪΓβ ΙαΓΟ ραΓ άε5 ΓόρΓββαίΙΙβδ
άβ ρί11α§β βί ιΐβ οΓυααΙέ, ο[αΐ ΙοηαηαϊεηΙ 3ϋΓ Ιβδ πΐ3ΐίΐεαΓ8ΐΐ3ε8
ρεαρίαιίεδ άβ Γαηεϊεηηε (ϊΓέεβ. ί, αιηίΓαΙ νέηίΐίβη Ρβ3αΓ0
άέδοΐα 1ε8 εόΐββ άΆεϊβ ΜΐηευΓ, Τέηέάοδ εΙ Μϊΐ3'1επε....Μα1Ιιβα-
ΓβιΐδβπιβηΙ Ια άΌιηίηαΙίοη άβ Υβηίδβ, εοπιιηβ οβίΐο άβ ρΓΟδ^αβ Ιοα-
Ιεβ Ιββ Γ6"ριι1)1ίφΐ88, έΐαϊΐ άιιτβ ααχ ρευρίβε αδδυ]ε11ΐ3. £α ά'ιϊίέ-
Γβηεε (Ιο οοηιηιυηίοη Γβ1ί§ϊεα5β α§§Γαναϊ£ 3Β00Γβ 1ε ροϊιΐδ (Ιε εε
ϊου§. Ι/αταπεε άβδ §οανεπιοιΐΓδ νέηίΐΐεηδ, 1& βθΓΐό άέάαϊ^ηεαδ,β
(Ια δέηαΐ, ΙοαΙ δε ΓέυηΪ33αίΙ ρουΓ ΓεηιΪΓβ ΓααΙοπΙβ <1β Υεηίδε
ρΓβδαυε ατΐ58Ϊ Γάεηεαδβ ααχ ηαϋίίαηΐδ άβ Ια (χι·έεβ ηαβ εοΐΐε όβδ
ΤυΓΟβ. Οεε εααδεδ ύτεηΐ ρβΓαΥε α νεηίδβ Ια Μοτέβ ; εΙ εΐΐββ
(ΙεναϊεηΙ Ιαϊ εηΙενβΓ ρ'π3 ΙαΓ(1 ρΓβδε-αβ ΙοαΙβδ 888 ροββββεϊοηδ
(Ιαηβ Ιββ πΐ8Γ8 άα ίεναηΐ. — 1.6 &Γββ εβεΐανε ηβ 1ιαϊ33αϊ£
βυβΓβ πιοίηδ Ιεβ νέηίΐΐεοδ α,αβ Ιεβ ΤαΓΟδ. Αα πιίΠβυ <3ε βοη
%ηοΓαηοβ, ββΓ, δαΜϋ βί πιο^αεαχ, ϋ όΐαϊΐ ιηέηιε ρ!υ3 1>1β83έ
(3ε Ια ςΙιΐΓβΙέ ΙιαυΙαϊηβ (Ιβδ Υέηϊΐΐεη3; (}αβ άβ Ια ΓόΓοείΙέ πιιΐδαΐ-
πιαηε. II βέάαϊί α Γαηε οοιηπιε ά υη ίΐόαυ Ιεπ-ίΜο ; ϋ άΐα'ύ ϊια-
χηΐΐϊέ ραΓ ΓαυίΓε. ΡβυΙ 61γ8 Ιββ νόηΗϊεηβ ααΓαίεηΙ-ϋδ ρυ ναϊηοΓε
οεΙΙερΓενεηΙϊοη, εη ΐΓαίΙαπί οε ηιαΙΙιευΓεαχ ρβυρίε ανεο άοαοευΓ.
Μαϊβ ίΐδ έΐαϊεηΐ Βϊεη Ιοϊη (Ιε οβΙΙε ροΐίΐί^υε ^έιιίτεαδβ; ϋβ εω-
ρίογαίεηΐ 1ε βαη§ (1ε3 πιίΐϊοεδ (ΐΓεοααεδ, εΙ ηβ εΗοϊεΪΓβηΙ ^απιαΐδ
υη οίίίοίβΓ (Ιαηβ ΙεαΓ ταιι^δ. νεηίδβ ευΐ οερβηάαηΐ οβεοίη άβ
Ιοαί Ιβ εουΓ3§β (1ε5 Ογ803 ρουΓ ΓέδϊβΙοΓ αα ηοανεΐ εΓίοΓΐ οίε Ια
ΤιΐΓ<|αίε. —■ ΜοΓΟδίηί, αΌηΙ 1ε3 αηηβδ η'αν3ΐΙ ραβ όΐβ Γηοίηδ
άέδΐιαοΐϊνβδ <|αε οεϋοί ιΐβί ΙίαΛαΓθδ, νοαίαί εη^οΓίεΓ οοιτιτηβ
ΐΓορηέε άβ Ια νϊείοίιε, Ια δίαΐυε άβ ΜϊηεΓνβ,·.. Οο. Εΐα^5
άΉϊβΙοΪΓε πιοάεΓηβ Σελ. 129 μέχρι 202.
βλληνας της Ελλάδος καί τών παραλίων πόλεων της Ηπείρου διή-
γειρεν, ώς ώρειλϊ, την δικαίαν αυτών άποστροφήν προς τους Ενε
τούς. Η άνανδρος πολιτική των Ενετών έπροσκύνει τους ισχυρούς
και ανηλεώς κατεπίεζε τους αδυνάτους. Οί γενναίοι Πάργιοι και
Χειμαρραϊοι λαβόντες άπατηλάς υποσχέσεις τών Ενετών έπανέ-
στησαν κατά τών Τούρκων, άλλα μόνοι καί απροστάτευτοι παρά
της Αριστοκρατίας έγκαταλειφδέντες ύπέστηταν τά πάνδεινα υπό
τών βαρβάρων Οδωμανών. ....
Κατά τό 1571 Αλή Πασσας τις ναύαρχος του Σουλτάνου
έζελθών μετά μεγίστου στόλου εις την Μεσόγειον, και την Ζά-
κυνδον και την Κεφαλληνία1.» προσβαλών, ήγκυροβόλησεν εις Βου-
δρωτόν απέναντι της Κερκύρας. Αποβιβάσας δέ εις την Ηπειρον
ίκανην στρατιωτική1/ δύναμιν έπολιόρκησε διά ξηράς καί δια θα
λάσσης, μεταξύ τών άλλων Ενετικών κτήσεων, και την άθλίαν
Πάργαν. Αντέστη αυτή δι' ολίγον, άλλα μόνη δεν ήδύνατο επί
-πολύ ν' άνθέξη κατά τοΰ γιγαντιαίου Οθωμανικού στόλου, δστις
καί έν τώ ορμω αΰτης έλλιμενίσδη, διό καί ύπέκυψεν περί τά μέσα
του Αυγούστου. Κυριεύσαντες οέ οί Τοίϊρκοι αύτήν, κατεδάφισαν
αμέσως τό φρούριον αύτής καί τά νεόδμητα οικήματα τών δυ
στυχών κατοίκων, παρέδωκαν εις τάς φλόγας. Μετά ταΰτα έπο-
λιόρκησαν οί Τούρκοι καί τήν Κέρκυραν διά ξηράς καί διά θαλάσ
σης, άλλ' εΰρόντες γενναίαν άντίστασιν, ήναγκάσθησαν να λύσωσι
τϊ) 10 Σεπτεμβρίου τήν πολιορκίαν αύτής, διατηρήσαντες δμως
τάς έν Ηπείρω Ενετικάς κτήσεις , καί ό στόλος έπλευσεν εις
Ναύπακτον.
Βλέπουσα ή της Πάργας προστάτι; Ενετική Αριστοκρατία δτιοΰ
μόνον τάς έν Ηπείρω κτήσεις της άπώλεσεν άπάσας, άλλά καί έκ
τών Ιονίων νήσων έκινδύνευεν ϊν' άποβληδή υπό τών Οθωμανών,
καίτό έμπόριον της άπό ημέρας εις ήμέραν έχειροτέρευε, εσπευ-
σεν, έχουσα μεθ' εαυτής καί τους γενναίους Κερκυραίους καί άλ
λους Ελληνας , ίνα συμμαχήση μετά της Ισπανίας, της Ρώμης
καί της Ρίεαπόλεως κατά τών Τούρκων. Οί σύμμαχοι συγκροτη-
σαντες άξιόμαχον στόλον, όδηγούμενον ύπό εμπείρων ναυάρχων,
και περί την Ναόπακτον συναντησαντες τον Οβωμανικόν, έπιπί-
πτουσι κατ αύτοΟ και μετ' έπανειλημμένας ναυμαχίας κατα-
τροπόνουσι τούς Οθωμανούς εις την άείμνηστον και περιώνυμον
έίς τά χρονικά των ναυμαχιών περί Ναύπακτον ναυμαχίαν. Η
άιβπανόρθωτος αυτη ηττα, ό κάκιστος τοϋ Οθωμανικού μέλλοντος
Ούτος οιωνός, ένέπνευσε τοϊς καταπιεζομένοις Χριστιανοΐς χρηστάς
περί τοϋ μέλλοντος έλπίδας, τοις δέ Τούρκοις τρόμον και φόβον,
καθόσον έν τη ναυμαχία ταύτη τριάκοντα τρεις χιλιάδες έφονεύθη-
σαν Οθωμανοί κάί τριάκοντα χιλιάδες ήχμαλωτίσθησαν, έκτος
των πολυαρίθμων καταποντισθέντων, και ολόκληρος ό Οθωμανικός
στόλος κατεστράφη, έκτος τοϋ Αλγερινού, έν μέρει καταποντι
σθείς και έν μέρει κυριευθείς ύπό των νικητών Χριστιανών. Κατά
συνέπειαν τοΰ λαμπροΰ και ένδοξου τούτου κατορθώματος οί Ε
νετοί έπανέκτησαν μεταξύ των άλλων κτήσεων κκί την Πάργαν
αμαχητί, επειδή ο'ι Τοΰρκοι μετά την περί Ναύπακτον καταστρο-
φήν των, ητις πανικόν έν Κωνσταντινουπόλει διέχυσε φόβον, οΰ
μόνον άναιμωτί (η, κατ* άλλους , διά συνθήκης προκαλεσθείσης
ίιπό της Ενετίας, παραχωρησάσης τη Τουρκία την Κύπρον και
έπανακτησάσης τά ερείπια της Πάργας) έγκατέλειψαν τάς έν
Ηπειρω Ενετικάς κτήσεις, άλλά και τον Ελλησποντον έσπευσαν
ίνα όχυρώσωσι, φοβηθέντες μήν είσπλεύση ό συμμαχικός στόλος
και κατάκτηση την Κωνσταντινίύπολιν.
Μετά τό κατόρθωμα τοΰτο περιήλθεν έκ νέου ή καταστραφεΐσα
Πάργα εις τοΰς πρώτους αυτής κυρίους, πλην έρημο; και ακατοί
κητος διά πολύν καιρόν, καθόσον ο'ι Ενετοί μεθύοντες ήδη άπό
τάς λαμπράς έπιτυχίας ολίγον έφρόντιζον περί της τύχης τών
θυσιασθέντων ύπέρ τών συμφερόντων και της δόξης τοΰ λέοντος
τοϋ Αγίου Μάρκου. Ηρκει είς τοΰς Ενετούς ίνα ή Πάργα ήνε ιίς
την κατοχήν των, και ολίγον τοις εμελε διά την εύημερίαν αύ-
της και τήν έγκατάστασιν τών κατοίκων. Η έν Πάργα έγκατά-
στασις τοΰ τρομεροΰ μετά την ένδοξον περί Ναύπακτον νίκην κα-
ταστάντος λέοντος της Ενετίας τρόμον άκατάσχετον ένεποίησεν
«ς τους γείτονας της Πάργας Οθωμανούς της Θεσπρωτίας. Ούτοι
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑ2. 93
Χατακτητικονς σκοπούς των Ενετών ύποπτεύσαντες έσπευσαν, ίνα
οχυρώσιοσι το Μαργαρίτι,- άνεγείραντες φρούριον ούχΐ εύκατα-
φρόνητον εις άντίστασιν κατ* πάσης ενδεχομένης χριστιανικής
προσβολής , και ιδίως των Παργίων , εις τους όποιους ώφειλον
πολλά. Αλλ' ό γενναίος στρατάρχη; της Αριστοκρατίας Βενίερος,
ό νικητής ναύαρχος τ^ΰ περί Ναύπακτον Οθωμανικού στόλου,
ρρϊθ'.7θ:ίς, καθο νικητής ήδη, ύ;τί> της επιδείξεως ταύτης τών
Οθωμανών μ::ά την άνεπαν6ρθ;ο·:ον ητταν αυτών, έχων οέ και
άλλας 7τρ3ηγου|/.:'νας άφορμάς κατά τών γειτόνων της Πάργας
Οθωμανών, απέστειλε τω 1572 κατά τοϋ Μαργαριτίου έξακισχι-
λίους Ενετούς, Κερκυραίους και Παργίους υπό την όδηγίαν τοΟ
γενναίου Παύλου όρσί/ου. Πολιορκήσαντες δέ ο'ι Χριστιανοί στε-
νώς τό Μαργαρίτι, έκυρίευσαν αύτό μετ' ού πολύ άνευ μεγάλης
αντιστάσεως τών Οθωμανών και άνευ αιματοχυσίας τών Χριστια
νών και αύθωρεί κατ-δάϊΐσαν τό νεόδμητον αΰτοϋ φρούριον. Ε'ις
την έκστρατείαν ταύτην διε/ρίδησαν ο'ι Πάργιοι προ πάντων, διότί
και παλαιούς λογαριασμούς ε'χον, ίνα έζοφλήσωσι μετά τών
γειτόνων των, και ΰπερ αύτών εγεινεν ή εκστρατεία. Ιυνομολο-
γηθείσης δέ ειρήνης τι) 7 Μαρτίου τοϋ 1573 μεταξύ Τουρκίας
και Ενετίας, δι' ης τα. σύνορα και αί κτήσεις έκαστου κράτους
εμενον εις ην εύρίσκοντο και προ τών πολέμων θέσιν, άπεσύρθησαν
ο'ι Ενετό! και ο'ι Πάργιοι έκ τοΰ Μαργαριτίου.
Ο'ι ανέστιοι και πλανήτες Πάργιοι βλέποντες την περί της
πόλεως αύτών και της τύχης τών τήδε κακεϊσε πλανωμένων
κατοίκων αυτής άδιαφορίαν της έν Κερκύρα Ενετικής κυβερνή
σεως έπεμψαν τή 5 Φεβρουαρίου τοΰ 1572 πρεσβείαν, συγκει-
μένην έκ τών πολιτών Αντωνίου Βασιλα, Νικολάου Παπύρου, και
Παπα Συλβέστρου Πετζάλ^, εις την Ενετίαν, ίνα παρουσίαση άνα-
φοράν περί τών συμφορών τών κατοίκων της Πάργας ε'ις τον τότε
Δοΰκα Αλοίσιον Μουτσενΐγον, αίτηση παρά της Αριστοκρατίας την
διά τε τό παρόν και διά τό μέλλον θεραπείαν αύτών και παρα-
στήστι ε'ις αυτήν τάς ωφελείας, ας έ'μελλεν ίνα αΰτη άπολαύ*), ει
η Πάργα έφρουρεϊτο και ένωκίζετο ώς πρότερον. ϊ8ου η περιπα

θής άναφορα τών κατοίκων της Πάργας αύτολεξεί,
(ίΓα?ο]νότατε Πρίγκηψ κτλ. κτλ.
«Φυσιχον και ίδιον- υπάρχει τής Υμετέρας Αύθεντείας,

Γαληνότατε Πρίγκηψ καϊ εκλαμπροτάτη Αϋθεντεία !
ίνα άξιοι της Ευεργετικής Προστασίας της έκαστον
ύπήκοόν της. "Οντες άρα ήμεΐς οι Πάργιοι δια παντός
πιστοί καϊ αφοσιωμένοι υμέτεροι υπήκοοι, ήκολουθήσα-
μεν τα ίχνη τών προπατο'ρων ημών, δειχΟέντες έν πάσει
περιστάσει, διά λόγων ;:αί δια έργων, προθυμότατοι ύπη-
ρέται της Υμετέρας Κυριαρχίας, εις τήν οποίαν άοι-
στάκτως ήδη προσφεύγομεν και παρουσιαζόμεθα εις τους
πόδας της "Υμετέρας Εύσπλαγχνικότητος, αναφερόντες
μετά της άνηκούσης ύπολήψεως και υποκλίσεως, ότι έν
τω φρουρίω της Μάργας και τν) περιοχή αυτής τ/] προ
γονική ημών γή, ύπέστημεν αδιαλείπτως ενοχλήσεις,
δυσπραγίας και απείρους δυσαρέσκειας, άποτελουμένας
ύπό τών γειτόνων Ό9ωμανών, οιτινες καϊ έν τω μέσω
της προτελευταίας ειρήνης ουδόλως έπαύσαντο κατα-
τρέχειν ήμας έπιπίπτοντες ενόπλως κατά τών κτημάτων
καϊ τών ορίων ήμών, καϊ άνευ της ελαχίστης συστολής
καταστρέοοντες μέχρις έρημώσεω." τάς ιδιοκτησίας η
μών. — Καϊ έν τοσούτω άπαραμειώτως ή ά-ροσίωσις
ήμών προς τήν πανέκλαμπρον και χριστιανικωτάτην
Ύμετέραν Κυριαρχίαν διέρ,εΐνε σταθερά, όταν δέ ό εχθρι
κός στρατός έπεφάνη εις έκπόρΟησιν ήμών, ήμεΐς μέχρι
της τελευταίας ώρας καϊ στιγμής άντετά^θημεν γεν
ναίως και προΟόμως. Καταστραφέντες δέ, ζώμεν έκτοτε
έν άθλιότητι (3αΡεία πλανώμενοι μακράν τής πατρίδος
ύπ6 ξένας στέγας καϊ άποστερούμενοι οικτρώς τής μι-
κρας προγονικής ήμών ϊδ'.οκτησίας, έξ ής παρήγετο ή
ήμετέρα συντήρησις, Ή φύσει ευεργετική καϊ ευσπλαγ-
χνος Υμετέρα Ύψηλότης έ'-ττευσε, ίνα διατάξτ; τήν του
φρουρίου της Πάργας άνέγερσιν χαϊ υπό καλούς οιωνούς
ήρξατο τό έργον, άλλ' ένεκεν της εχθρικής προσπελά
σεως τοϋ εχθρικού στόλου, ού μόνον ουκ έξεπεραιώΟη,
άλλα και έκ νέου κατηδαφίσθη. — Έπί έπιτεύξει τοίνυν
θεραπείας τινός των τοιούτων δυστυχιών, έξαιτούμεθα
καϊ ίκετεύομεν την Ύμετέραν Γαληνότητα, όπως άγα-
θυνθεΐσα παραδεχθή και πραγματιώση τάς έπομένας αι
τήσεις, τάς διάτων ημετέρων απεσταλμένων καθυποβλη-
θησομένας.»
ιτ'Α'. Προς τό άπολαΰσαι σταθεράν ένοίκησιν και θέσιν
έξασφαλίζουσαν ήμας εν καιρώ κινδύνου καϊ δύνασθαι
ζην έν ησυχία καί διαρκεί εύπραγία, παρακαλοΰμεν, Γνα
άγαθυνΟή διατάξαι την άνέγερσιν φρουρίου έν τη πα-
τρίδι ημών, ομοίου τοϋ κατεδαφισθέντος. Τοϋ τοιούτου
φρουρίου ή άνέγερσις, εγκριθείσα καϊ άρξαμένη προ'
τίνος καιροϋ, καθίσταται ήδη άναγκαιοτέρα προς τό γε
νέσθαι έν τελειότητι, καθότι μεγίστην πρός τοΰτο διευ-
κο'7»υνσιν παρέχει ή κατά τοϋ εχθρικού στόλου έπιτευ-
χθεΐσα όλβιωτάτη καϊ ευτυχής νίκη (ή έν Ναυπάκτω),
καϊ ή καταστροφή τοϋ φρουρίου τοϋ Μαργαριτίου, όπερ
πρότερον καθίστατο πηγή και πρόξενος πλείστων προσ
κομμάτων και ζημιών εις ήμας.—Δια της περιφρουρή
σεως της ίϊάργας τό φρούριον τών Κορφών πλείστην
οσην ώφέλειαν μέλλει άπολαμβάνειν, ωσαύτως δέ και
6 στόλος της Υμετέρας Γαληνότητος, όστις άλλοτε
έπορίζετο διά της Πάργας 5,000 μόδια σιτηρών, τοϋ
λοιποΰ δι' αύτής πορισθήσεται τό τριπλάσιον ποσόν καϊ
έτι πρός. Κρέατα δέ καϊ έτερα τρόφιμα προς διατροφήν
τοϋ στόλου, άπεδείχΟη δια της πείρας, ότι διά μόνης
της Πάργας έπορίζετο ταΰτα ό στόλος, καί τοι μή έχού-
σης ταύτης τό όλον τών κατοίκων της.—Εύάρεστον λίαν
πρός τούτοις έσεται τό διαβιβάσαι έντεϋΟεν εις Βενετίαν
πασαν είδησιν καϊ άγγελίαν , ώς καί έπϊ της άκμαίας
εποχής της Πάργας διεβιβάζοντο, καθότι ή άπό Κων
σταντινούπολη καί τών λοιπών μερών της Τουρκίας
96 . ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
άπο^ρέουσαι ειδήσεις ταχύτερον διεβιβάζοντο είς Βενε-

τίαν δια τούτου του μέρους. Παραλείπομεν δε και τό
έπόμενον, ότι πλείονες δηλ. των 200 αιχμαλώτων δρα-
πετεύοντες χατ' έτος εκ τϊ)ς Τουρκίας προσφεύγουσιν εις
Πάργαν , ώς εύρίσκοντες άσφάλειαν καϊ συνδρομήν.
Άλλα και αί προεκτεθειμέναι ώφέλειαι έάν μή ήσαν ,
όφείλει ή Ύμ. Γαληνότης διατάξαι τήν περιφρούρησιν
της Πάργας, ίνα μή καταληφδί) υπό του έχθροΟ Θεσις
τοσούτον ισχυρά, ής ή διακατοχή υπάρχει λίαν επωφε
λής εις τήν Άριστοκρατίαν, διο'τι κείται αυτη εν τω
μέσω της Θορυβώδους ταύτης Ηπειρωτικές χώρας.
γ, Β'. Ίνα εύχαρίστως ζώμεν οί πιστοί ήμεΐς υμέτεροι
υπήκοοι υπό τάς πτέρυγας της Ύμ. Γαληνο'τητος, πα-
ρακαλουμεν, άφ' ού άνεγερθή τό ορούριον, Γνα εύαρες-η-
6'7) χορηγ?(σαι ε·ς ήμδς τό άπολαύειν τάς προτέρας έ-
λευϋίρίσς και προνομίας.
» Γ'. Έξα».τούμε9α Γνα δικαζώμεΟα διάτων Ιπιτοπίων
νο'μων και δ^άγιομιν άπολαμβάνοντες τα άρχαϊα προ
νομία, άτινα άνεγνωρίαΟησαν υπέρ ημών έν ετει 1511
και τά διετήρήταμεν μέχρι της έποχής, καΟ' ήν ή πολις
ήμών κατεστρά^η.
» Δ7. Έξαιτούμεϋα ωσαύτως Γνα διά ρητών διαταγών
της διατηρήσωμεν τήν άρχαίαν δεσποτείαν καϊ κατοχήν
έπί των γαιών, μύλων, αμπέλων καϊ τοπίων, άτινα οί πρό
γονοι ήμών καϊ ήμεΐς αύτοϊ δεσπόζομεν έν τοις μεθορίοις
άνευ τινός υποχρεώσεως και βάρους· τό δέ δικαίωμα
αύτό χορηγηΟείτω ήμϊν και κατά πάσης βιαίας αρπαγής
χαί νεωτερισμού γενομένων παρά τών Τούρκων, ή παρ*
άλλου οιουδήποτε.
»Ε'. Επειδή ένεκα της πτώχειας και της άΟλιότητος
ήμών δυσκολευομεθα, Γνα άνοικοδομήσωμεν τάς κατε-
στραμμένας καϊ πυρποληΟείσας οικίας ήμών, άναγκαζό-
μεΟα, Γνα αϊτήσωμεν παρά τη 'Υμ. Γαληνο'τητι, όπως
διά της άπειρου άγαΟωσύνης της θεραπευτή ή αδυναμία
καϊ απορία ήμών, άνευ ζημίας καϊ δυσχέρειας της, χο
ρηγουμένης ήμΐν ποσότητος τίνος ξυλιχης οΕκοδο^ησί-
μου χιλίων περίπου δουκάτων, άτινα άποτίσωμεν έν δια
στήματα πέντε έτών..»
«Έπονται αϊ ύπογραφαί.Λ
ΚΕΦΑΛΑΪΟΡΪ ΤΡΙΤΟΝ.
Ή επιδοκιμασία των παραπόνων. - «Η άνίγερσις τοβ φρουρίου και ή όχύ-

ρωσις αύτοδ.—Ή ϋπό τήν είρήνην εύημερία των Παργίων,—Ή Πάργα ώς έχ
της θε'σεώς της αποβαίνει λυσιτελής εις τε τήν προστάτιδα χαί εις τούς Έλ
ληνας. — Ή ένεκα αδυναμίας φιλοφροσΰνη τη"; Αριστοκρατίας προς τούς
Παργίους. —Ή διατάραξις τής ειρήνης.—Το1 165Τ προσβάλλεται ή Πάργα
υπό δυο οπλαρχηγών ΌθωμανΟν» — <Η διαγωγή τΐ!ς "Αριστοκρατίας,—Αϊ.
•πιτυχίαι των Παργίων. — Τό" άνοσιοΰργημα των Παργίων κατά τδν ομο
θρήσκων κατοίκων τϋς κώμης Ζε'ρη.—"Αλλος κίνϊυνος απειλεί την Πάργαν
—Συρροή πολλών όπλαρχηγδν Ελλήνων εις τήν Πάργαν. — Ή έμφάνισις
επίφοβου εχθρού.—Αί ραδιουργίαι. — Αϊ ληστρικαϊ έπιδρομαί.—-'Η πτώσις
τίς Ενετικής κυριαρχίας κατά τάς ίν ΊΧτ.-'.^ψ κτήσεις,—«Η Πάργα άλλάσ-
σε ι προστάτην.
Εγκρίνασα η Αριστοκρατία τάς δικαίας παρατηρήσεις και δι

καίας απαιτήσεις των Παργίων έζέδωκεν αμέσως δίπλωμα δι' ου
έπεκύρωσεν αΰτάς. Αποστείλας δέ εις Πάργαν ό Δουξ δωρεάν
πέντε χιλιάδας Ενετικών σανιδιών εις χρήσιν τών άνεγερθησομέ-
νων οικιών, ΰπεσχέθη ν' άναφερθνί συγχρόνως εις την Πύλην επι
σήμως, όπως αΰτη διατάξη την εις τοϋς Παργίους έπιστροφήν
τών κτημάτων η ζώων, άτινα τοις άφνίρεσαν οί γείτονες αύτών
Οθωμανοί.
Ηρχισεν η άνέγερσις τοΟ φρουρίου της Πάργας έν έκτάσει μεγα-
λειτέρα και υλη στερεωτέρα, και αποπερατωθέν, ώχυρώθη δι' όλων
τών πολεμικών με'σων, και φρουρά άξιόμαχος έφρούρησεν αϋτό.
Συγχρόνως μέ την άνέγερσιν τοϋ φρουρίου, άνεγείροντο έν αύτώ
καίοΐκίαι τών κατοίκων, καί ούτως έγκατψκησαν άπαντες ο'ι πο-
λϊται Πάργιοι, όσοι ησαν τήδε κοχκεϊσε διεσπαρμένοι, καλλωπί
7
ζοντες τήν πόλιν, καλλιεργοϋντες τάς γαίας και άπολαύοντες τ*
άγαθά τής ειρήνης.
Η ευημερία των κατοίκων τής Πάργας έφείλκυσεν εντός της
ελευθέρας ταύτης χώρας πολλούς Χριστιανούς της Ηπείρου, διότι
ό λιμήν της Πάργας ητον ό μόνος ελεύθερος δια. τήν έξαγωγήν
τών προϊόντων των χοίρων της Ηπείρου και Θεσσαλίας και δια την
είσαγωγήν τών εμπορευμάτων. Ανε'λαβον ο'ι Πάργιοι έκ της κα
ταστροφής, και, έν ειρήνη διάγοντες, ού μόνον έπολιτίζοντο όση-
μέραι και έπλούτιζον τήν πατρίδα των, άλλα και λυσιτελείς ώς
έκ. της θέσεως της χώρας των άπέβαινον εις τήν Αριστοκρατίαν,
ποριζομένης της Κερκύρας, της σκοπιάς ούτως ειπείν τών έν Με-
σογείω Ενετικών κτήσεων, πάντα τα αναγκαία προς ζωοτροφίάν
έκ τής Πάργας, δια τών κατοίκων της οποίας πολλοί Χρι
στιανοί της Ηπείρου έσχετίζοντο μέ τους Ενετούς, άφωσιοΰντο
είλικρινώς εις τα συμφέρντά των και πολλοί έδέχοντο και τήν
προστασίαν των. Οθεν οί Ενετοί δικαίως έκάλουν τήν Πάργαν α Γ
οοοΙηο β Γ ΟΓβοΙιϊο <1ϊ ΟογΓΪι » (δμμα και ους τής Κερκύρας)" διό
και έκαμον πάσαν θυσίαν ίνα τήν διατηρώσιν υπό τήν κυριαρχίαν
των. Τπο τήν ασφαλή και εύεργετικήν σκε'πην τής ειρήνης διά
γουσα η Πάργα ού μόνον εις τήν προστάτιδα Αριστοκρατίαν και
εις τους δούλους Ελληνας κατέστη περιπόθητος και αναγκαία, άλ
λα και εις τους γείτονας της Οθωμανούς, τους έπικινδύνους εχ
θρούς, ενέπνευσε σέβας και περιστολήν, ώς πολλάκις λαβοΰσα κατ'
αυτών έπιθετικήν θέσιν.
Η έν Ήπείρω ελευθέρα Πάργα ού μόνον διετήρει άκμαΐον έκ-
παιδευτήριον τών Ελληνικών γραμμάτων αναλόγως τής κατά
τήν έποχήν ταύτην φιλολογικής άναπτύζεως τών Ελλήνων, άλλα
λαί είςάλλας μεγαλουπόλεις άπέστειλε τά πεπαιδευμένα τέκνα
αυτής, οπως έκπαιδεύσωσι τους ομογενείς. Ανδρέας ιδρωμένος Ιε
ρεύς έχρημάτισεν έπί πολλά ετη διδάσκαλος τής Κεοκύρας. Μαυ-
ροϊωάννης έν Πάτραις. Γεώργιος Δεσίλας Ιατροφιλόσοφος έχρημά
τισεν ό άριστος μεταξύ τών άριστων ιατρός έν Κωνσταντινουπό-
λει. Εκτός τούτων ή Πάργα είχε και πολλούς άλλους πεπαιδευ
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΪ. 99
γένους, Σίλβεστρον τον Ιερομόναχον, τόν Ακά/.ιον Δεσίλαν, Τι-
μόθεον τον Βασιλάν, τον Αγάπιον Ρήγαν διδασκαλεύσαντα πολ
λά ετη εις Φωξάνιον, Χρύσανθον τον Κονοφάον, Βενέδικτον τόν
ίερομόναχον και άλλου·;
Οσψ ή Πάργα ένδυναμοϋτο και προΰβαινεν επί τό £3έλπον και
έκ διαμέτρου αντιθέτως έζησΟένει κατά τάς Ελληνικάζ κτήσεις ή
ίσχΰς της Ενενικής Αριστοκρατίας, τής οποίας βαθμηδόν προα-
νηγγέλλετο ή άπας δια παντός παρακμή και πτώσις, τόσον πλει-
ότερον οι. Ενετοί έδείκυντυ προσηνέστεροι και γλυκύτεροι προς
τοΰς Παργίους, οποίς, εί άπέβαλλον τάς άλλας κτήσεις, διατηρώσι
τουλάχιστον την έπίκαιρον ταύτην χώραν. Άπόδειζις της τοιαύ
της πολιτικής άνάγκ,ης υπήρξε τό κατά την 19 Αύγουστου τοϋ
1640 εκδοθέν παρά τοΰ Άλοϊσίου Τζώρτση, γενικού τότε προ
βλεπτού τής θαλάσσης, δίπλωμα, οι' ου έπηυςήνΟησαν τά παοά
τής κυβερνήσεως εις τοΰς Παργίους οιοόμενα ετησίως δώρα, ώς
και άποθήνη "ικανών πολεμοφοδίων έγκατέστη,είς την Πάργαν,ίνα
τή χρησιμεύση έν καιρώ έχΟρι;:ης προσβολής. Προς τούτοις οϊ
Πάργιοι άποκαταστα9έντ:ς έν τή πατρίδι, άνέμνησαν είς την Α-
οιστοκρατίαν οτι ώφειλε οραστηρίως ν'άναγκάση την Πύλην, όπως
δι' έντονου σουλτανικής διαταγής διατάξη αίίτη τόν τοπάρχην
τοΰ Δελβίνου, ίνα οίνος πειΟχναγκάση τοΰς υπό τήν διοίκησίν
του Οθωμανούς ν' άποδώσωσιν εις τοΰς Παργίους τά άρπαγέντα,
και τιμωρήση τοΰ λοιποΰ τοΰς τολμώντας έπιδρομάς κατά τής
χώρας των γείτονας. Δι-μαρτι>ρήΟη ή Ένετία είς τήν Πύλην. Άλ
λα κατά τήν έποχήν έ/.είνην τά πράγματα τής τε Τουρκίας και
τής Ένετίας, τών οποίων άμφοτε'ρων τά επικήδεια εψαλλον οί
ύπ' άμφοτέρων καταπιεζόμενοι Ελληνες ε'κ τών κορυφών τών
ορέων, είχον περιέλδη είς τοιαύτην παραλυσίαν, ώστε ούτε αι
προς τήν Πύλην έντονοι διαμαρτυρήσεις τής Αριςον-ρατίας ισχύον,
ούτε α'ι τής Πύλης και τών ανωτέρων υπαλλήλων αΰτής διαταγαί
προς τοΰς ημιανεξάρτητους εκείνους τιμαριώτας Όθωμανοΰς τής
Ηπείρου. Εντεύθεν οι Πάί'γιοι ώφειλον διά τών ιδίων αύτών δυ
νάμεων νά κάμωσιν αΰτοδικίαν διά τά άρπαγέντα, ώς εκαμο/
μετά ταΰτα οί γείτονϊς αυτών Σουλιώται, και ν'άποκροέσώσι και
τας κατά της μόνης τότε έν Ηπείρω ελευθέρας και πλούσιας χώ
ρας συστηματικάς έπιδρομάς των γειτόνων Οθωμανών.
Έκ τούτων και έκ προηγουμένων αφορμών, ένεκα των επιδρο
μών και λεηλασιών τών Αλγερινών και Τουνεζίνων, ας ούτοι,
υποστηριζόμενοι και έμψυχούμενοι κρυφίως ύπό τοϋ Διβανίου της
Πύλης, έποίουν κατά τά παράλια της Ελλάδος και της Ηπείρου,
και τους οποίους ό ναύαρχος της Αριστοκρατίας Μαρίνος Καπέλλος,
κατ' άνωτε'ραν διαταγήν έξελθών μετά στόλου και συναντήσας,
κατέστρεψεν, επιτεθείς κατ' αύτών τω 1637, ή ειρήνη διεταράχθη
μεταξύ Πύλης και Ενετίας' πλήν πόλεμος μεταξΰ τών δύο κρα
τών εΐσε'τι δεν έξερρ'άγη. Αλλά τω 1644 ή ειρήνη ή έβδομή-
κοντα έτη περίπου διηρκε'σασασα μεταξύ Τουρκίας και Ένετία{,
και καθ' ά ή Πάργα έμενεν άνενόχλητος, διελύθη, έκστρατεύσαν-
σαντος κατά τό 1645 τοΰ Σουλτάνου Ιμπραήμη κατά της υπό
την Ένετικήν κυριαρχίαν νήσου της Κρήτης. Εντεύθεν άλλεπαλ-
λήλως προσεβάλλοντο κα! αϊ έν Ηπείρω Ένετικαί κτήσεις ΰπό τών
Τούρκων. Οθεν τω 1657 προσβάλλεται και ή Πάργα ΰπό δύο οπ
λαρχηγών Οθωμανών, τοϋ Ιμάμ Πασσα και τοϋ Βεϊκου. Ο'ι δύο
ούτοι οπλαρχηγοί έπί κεφαλής τεσσάρων χιλιάδων Όθωμανών,
τών πλείστων γειτόνων τών Παργίων, καταλαβόντες τό όρος Λι-
τίτζια, έκανονοβόλουν εκείθεν τήν Πάργαν. Πλήν ματαίως, διότι
τό φρούριον οΰ μόνον άπόρθητον ένεκα της φυσικής του θε'σεως
ητο διά ζηρας, άλλά και δι' δλων τών πολεμικών μέσων, ώς εϊ-
ρηται, ήτον ώχυρωμένον ή δέ φρουρά, ει και ευάριθμος, διότι
συνε'κειτο έκ μόνων τών έγχα>ρίων και τίνων Κερκυραίων, άντέστη
γενναίως και έματαίωσε τάς έλπίδας τών πολεμίων άναγκασθέν-
των έπΐ τε'λους νά λύσωσι τήν πολιορκίαν, καί νά άπέλθωσιν ά
πρακτοι.
Τό δέ έπιόν έτος οί ίδιοι οπλαρχηγοί έπί κεφαλής έζακισχι-
λίων Όθωμανών στρατιωτών καί τετρακισχιλίων σκαπανέων έπα-
νελθόντες κατά της Πάργας, έπολιόρκησαν αυτήν. Αλλ'ό ανδρείος
Σκύρος Παλατινός μετά τών εγχωρίων καί τών Κερκυραίων,
ίπενεγκών διά τών αλλεπαλλήλων εκδρομών άπώλειαν δισχιλίων
ανθρώπων τοις πολεμίοις, ήνάγκασεν αΰτους έπί τέλους μετά οκτώ
μηνών πολιορκίαν και έκσφενδόνισιν τριών και έπέκεινα χιλιάδων
βομβών κατά τής πόλεως, νά λύσωσι την πολιορκίαν και άποσυρ-
θώσιν άπρακτοι και ζημιωμένοι.
Κατά τό διάστημα τοϋ μεταζΰ Ενετίας και Τουρκίας πολε'μου,
του διαρκέσαντος τριάκοντα περίπου έτη, ή Πάργα έγκατελείφθη
ύπό τών προστατών εις μόνην την ύπεράσπισιν τών κατοίκων της,
οίτινες γενναίως υπεράσπισαν τήν «ατρίδα των κατά τών επι
δρομών τών γειτόνων Οθωμανών.
ή Ενετική Αριστοκρατία άναλαβοϋσα με πολλάς ωφελίμους
υποσχέσεις την προστασίαν τής Πάργας, 5έν προέθετο νά θυσιάση
υπέρ αύτής ούτε χρήματα ούτε στρατιώτας. Αυτη άνέλαβε τήν
τοιαύτην προστασίαν έπ'έλπίδι ιδίας ώφελείας, και έπροσπάθει νά
διατήρηση αύτήν διά τής απάτης και τών ψευδών υποσχέσεων.
Η Ενετική πολιτική, έγκατασταθεϊσα έν ταΐς Ελληνικαϊς χώραις
τής τε Ελλάδος και τής Ηπείρου, έκ συστήματος ένέσπειρε τήν
έσωτερικήν διχόνοιαν τών κατοίκων, και υπέθαλπε τήν έζωτερι-
κήν άντιζηλίαν τών γειτνιαζόντων χωρίων, όπως άπαντες έν πε
ριπτώσει συγκρούσεων έπικαλεσθώσι τήν προστασίαν αύτής, λαμ-
βανούσης δε'σιν δικαστού και συμβιβαστοϋ. Και εις όμοιας περι
στάσεις ή Αριστοκρατία έδραττε τήν εύκαιρίαν και συνεμάχει
πάντοτε μετά τών ισχυρών κατά τών αδυνάτων, οπόταν δεν
έχρειάζετο ούτε χρηματική, ουτε στρατιωτική θυσία έκ μέρους
αΰτής, ε'ι μή μόνον ή σκιά τοϋ λέοντος. Η τοιαύτη πολιτική τής
Αριστοκρατίας ήνάγκαζε τους αδυνάτους, ίνα ζητήσωσιν ουχί τήν
συμμαχίαν της, άλλα τήν κυριαρχίαν της. Εντεύθεν και οί πρό-
τερον δυνατοί και ισχυροί ήναγκάζοντο νά ζητήσωσι τήν προστα
σίαν της, ητις βαθμηδόν και ανεπαισθήτως μετεβάλλετο εις κυ
ριαρχίαν, δπως άντισταθμήσωσι τήν ΰπεροχήν τών ύπ' αύτής κυ
ριαρχούμενων. Κατ' αΰτόν τον δόλιον τρόπον πολλαί Ελληνικαϊ
νήσοι τοϋ Αδριατικοΰ και τοϋ Αιγαίου πελάγους καί τίνες αυ
τόνομοι παράλιοι χώρα! τής Ηπείρου υπεβλήθησαν άλληλοδια
δόχως εις τήν Ένετικήν κυριαρχίαν. ίνα λοιπόν διατηρήση ή Α->

ριστοκρατία τάς έν Ήπείρω καί Ελλάδι κατοχάς της δια των ιδίων
προστατευομένων άνευ ιδιαιτέρας στρατιωτικής δυνάμεως και
χοηματικής δαπάνης, έπέτρεπεν εις τους κακοίκους των ΰπό τήν
κυριαρχίαν της χωρών, ίνα εχωσι μικρά τινα σώματα στρατιω
τικά δια τήν ύπεράσπισιν της χώρας, νόμους τινάς ιδιορρύθμους
και προνόμιά τινα ιδιαίτερα έπί τη βάσει των όποιων και έπολι-
τεύοντο" πλην εις άντιπεπονθότα λόγον μέ τήν ανάγκην της προ
στασίας εχαιρον οι υπήκοοι βλληνες τά παρά της Αριστοκρατίας
παραχωρηθέντα προνόμια.
Οσάκις δε εξωτερική δύναμις ήπείλει τοΰς υπηκόους τούτους,
και εντεύθεν έκινδύνευον τά τε συμφέροντα καϊ ή έπιρροή της
Αριστοκρατίας, τότε αυτή, ε'ι μέν ώφελεϊτο σημαντικώς άπό τοι-
άνδε η τοιάνδε προστατευομένην χώραν, έδείκνυτο πρόθυμος νά
τήν υποστήριξη κατά τοΟ εξωτερικού κινδύνου, τη έχορήγει Ροή-
θειαν κτλ. Αμα δέ έςέλειπεν ό κίνδυνος, τη άφήρει αύτά, και οί
υπάλληλοι της ποικίλως άπεγύμνουν τοΰς κατοίκονς, διασπείρον-
τες έν τω μέσω αύτών και τήν κακοήθειαν, τήν άχρειότητα, τήν
άλλληλομαχίαν και ΰποθάλποντες πάντοτε τήν διχόνοιαν, δπως
η πάντοτε αναγκαία αΰτοϊς ή προστασία της Αριστοκρατίας.
Πλην ! ή μυσαρά αΰτη πολιτική της Ενετικής Αριστοκρατίας δεν
έκορέννυτο μ' όσας διχόνοιας καϊ άλληλομαχίας ένέσπειρε κιιί υπέ
θαλπε μεταξύ των άθλιων Ελλήνων, άλλ' έπί ιδία αυτής ωφε
λεία ένεψύχονε και ύπεκίνει επαναστατικά κινήματα έν μέσω των
ύπό τον Όθωμανικόν ζυγόν Ελλήνων. Τάς τοιαύτας κατά τών
Τούρκων απόπειρας έμπνεομένας ύπό σατανικής πολιτικής πολλά
κις οί δυστυχείς βλληνες έπλήρωσαν διά ποταμών αίματος. Περί
τούτων πάντως ή Πανελληνική Ιστορία θέλει ομιλήσει έν έκτάσει
Τοιαΰτα Γρονόμια είχε παραχωρήσει ή Αριστοκρατία καί εις
τοΰς Παργίους, τά όποια καί διετήρουν ούτοι ήδη εις τό πείσμα
τής προστάτιδος, μή δυναμένης νά τά αφαίρεση άπ' αύτοΰς, διότι
έν ώ κατ' αύτήν τήν έποχήν Ενετοί καί Τοΰοκοι έσφαςον αλλή
λους καί κατά συνέπειαν έξησθένουν καί τάς δυναστείας των, οι
Πάργιοι διήγον ελεύθεροι, αγωνιζόμενοι μόνοι υπέρ πίστεως και
πατρίδος και υπερασπίζοντες αύτάς έντίμως και γενναίως κατά
τών γειτόνων "Οθωμανών μέχρις ου συνετάχθη τό 1700 ειρήνης
συνθήκη μεταξύ της Ενετικής Αριστοκρατίας και της Όθωμανικής
Πύλης.
Τπό τών είρημένων επιτυχιών έμψυχούμενοι ο'ι Πάργιοι και
ίκανώς ισχυροί ήδη έπετίθεντο ενίοτε κατά τών γειτόνων των
επιτυχώς. Άλλα δυστυχώς τήν ΐσχΰν, την εύδαιμονίαν, τήν εΐ-
ρήνην ο'ι Πάργιοι έβάπτισαν κατά την έποχήν ταύτην διά
μιαιφονίας ! Επραξαν άνοσιούργημα και κακούργημα συνάμα ! (διά
τά όποια καί έπαίδευσεν ό δίκαιος Θεός αΰτοΰς μετά ταϋτα δια
Χριστιανικής χειρός ! πλην οΰχί τους αυτουργούς τοϋ κακουργή
ματος, άλλα, κατά τό ρητόν « άμαρτία γονέων παιδεύει τέκνα »
τους αθώους απογόνους αΰτών) οΰχί κατά τών εχθρών τής πί
στεως καί πατρίδος, άλλά, φευ ! κατά τών αδελφών αΰτών Χρι
στιανών, κατά τών ξενισάντων αύτοΰς, άλλοτε άνεστίους καί ά-
πάτριδας όντας, έν ταΐς έστίαις αΰτών ώς αδελφούς !
Η κώμη Ζε'ρη, κειμένη προς Α, Β. τής Πάργας, δύο ώρας έκ
τών συνόρων της απέχουσα καί ύπό Χριστιανών ένοικουμένη, υ
πήρξε καί αυτη, ώς καί πολλαί άλλαι κατά τήν έποχήν ταύτην,
ανεξάρτητος ή ημιανεξάρτητος. Ενεκα δέ γειτονικής άντιζηλίας
Πάργιοι καί Ζηραϊοι διεπληκτίζοντο, πλην όσάκης κατεστράφη ή
Πάργα ύπό τών εχθρών, ο'ι Ζηραϊοι έξένισαν φιλοφρόνως τους εις
τήν κώμην αΰτών καταφύγοντας άπάτριδας Παργίους. Καί όμως
ή τοιαύτη σχέσις καί φιλία οΰ μόνον δεν έξήλειψεν δυστυ/ώς τήν
προϋπάρζασαν άντιζηλίαν, άλλά καί μετέβαλεν αΰτήν εις άσπον-
δον μίσος. Οι Πάργιοι ίκανώς ισχυροί κατά τήν έποχήν ταύτην
δεν ΰπέφερον τήν άνεξαρτησίαν τής γείτονος Ζε'ρης. Έπεθύμουν δια
παντός μέσου θεμιτού καί άθεμίτου νά ύποτάξωσι καί συγχωνεύ-
σωσιν εις τάς εαυτών τάς γαίας τής Ζέρης. Εθιμον ΰπήρχεν, ίνα
άπαξ του έτους κατά τήν ήμέραν τοΰ Αγίου Γεωργίου συνέρχωνται
έξ άμφοτέρων τών μερών, Πάργιοι καί Ζηραϊοι έν πανηγύρει
έκτελουμένη έπί τών συνόρων αμφοτέρων τών Χριστιανικών κοι
νοτήτων. Οί Πάργιοι προς διεκπεραίωσιν της βδελυράς απλη
στίας των έμελέτησαν το άπανθρωπότερον έγκλημα κατά των
γειτόνων των Χριστιανών την ήμέραν του Αγίου Γεωργίου τω
1705. Ένδυθέντες γυναικεία ενδύματα και ΰπ' αυτά τα μιαι-
φόνα εγχειρίδια κρύψαντες έπορεύθησαν εις την πανήγυριν, έν τΐί
οποία ΰπήρχον καί οι Ζηραΐοι. ϊδόντες οί Πάργιοι τούτους ευάριθ
μους, και ο'ι ίδιοι όντες πολυάριθμοι έπετέθησαν έζ απρόοπτου
κατ' αυτών και έδολόφόνησαν σχεδόν άπαντας ! ! ! Μετά την δο-
λοφονίαν ταύτην ή κώμη Ζέρη ήρημώθη, καταστραφεϊσα ύπό τών
Παργίων καί αί γαϊαι αύτής ήρπάγησαν ύπ' αύτών. Η τοιαύτη
μιαρά δολοφονία έξετελέσθη κατά τινας μέν τώ 1698, άλλους
δέ τω 1705. Πιθανωτε'ρα όμως φαίνεται ή τελευταία χρονολο
γία, διότι προ τοϋ 1 700 οί Πάργιοι διετέλουν άεννάως σχεδόν έν
πολεμώ μετά τών γειτόνων Οθωμανών.
Επειδή κατά τό 1705 — 1707 οί Ενετοί ελαβον διδόμενα
περί αιφνίδιας διαλύσεως τί,ς ειρήνης έκ μέρους της Πύλης, ώχύ-
ρωσαν, μεταζΐι τών άλλων κτήτεων, έκ νέου κζί τήν Πάργαν, έφο-
διάσαντες αύτήν δι' όλων τών πολεμικών μέσων, επί τώ σκοπώ
νά^άντισταθί) μόνη κατά πάσης ένδεχομένης προσβολής τών Τούρ
κων. Κατά τό 1716 πολέμου κηρυχΟέντος μεταξύ Τουρκίας καί
Ένετίας, καί πολυαρίθμου (65,000) Όθωμανικοϋ στρατού έπελ-
θόντος εις Βουθρωτόν, ίνα κατά της Κερκύρας άποβιβασθή, έκινδύ-
νευε καί ή Πάργα νά όποκύψη είς τήν Όθωμανικήν κυριαρχίαν καί
νά γίνη οθωμανική κατάκτησις, πλήν, άποτυχόντων τών "Οθω
μανών κατά της Κερκύρας, έσώθη καί αυτή ώς έκ θαύματος" διότι
άποβάς εις τήν ίϊπειρον μετά τήν έκ Κερκύρας άποχώρησιν τών
Τούρκων ό γενναίως καί έπιτυχώς μετά τών άνδρείων Κερκυραί
ων (α) ύπερασπίσας καί σώσας αύτήν έκ της έπικειμένης κατα-
(α) Κατά τήν περίστασιν ταύτην οί κάτοικοι της Κερκύρας έδειξαν

άπαραδειγμάτιστον άνδρίαν, άνευ της οποίας ή άγωνιώσα Ενετική
κυριαρχία έκτοτε έμελλε νά έκδιωχθίί της Επτανήσου καί τών
άλλων έν Ήπείρω κτήσεων, ΐδού τ! λέγει περί τούτου ό Βιλμαϊν,
ϋτροφής Ιωάνης Ματθίας Κόμης Σχυλλεμβοϋργος, στρατάρχης
της Αριστοκρατίας και προστάτης της Κερκύρας, έκυρίευσε τό
Βουθρωτόν και άπεδίωξε των παραλίων της Ηπείρου τοΰς Οθω
μανούς (α).
ένεκα της αποτυχίας ταύτης και άλλων περιστάσεων η Τουρ
κία έζήτησε την εΐρήνην, ήτις και συνωμολογήθη τφ 1718, και ή
Πάργα εμεινεν ώς ήτον ύπο την προστασίαν της Ενετίας. Τπό την
σκέπην της ειρήνης διατελούσα ή Πάργα, προΰ'βαινεν όσημέραι έπϊ
το βέλτιον, έσχετίζετο πλειότερον μετά των Ευρωπαϊκών εθνών
(ίίίικίβδ <3'Ηί8ΐοΪΓβ Μοάεπίθ. Ρ3£. 207.)«1,ε5 νέηίΐϊεηδ, ρβΓ^βηί;

3 \ά ίοΐ5 \& Μοτέβ εΐ ΙευΓδ άεπιίόΓεδ ροδδεδδίοηδ (ΐ3ΐΐδ ΓΙΙβ άβ
Οβηάίε , 8βπιΙ)ΐ3ΐΪ6η(; 3003ΐ)1&5. Εειπ- πιβπηε οέά&Λ 3 οεΐΐε (1ε3
ΤιίΓΟδ. Ρ&ΓίουΙ 1ε (τοϊδδαηΐ ΐΓΪοτηρΙιαϊΙ. II ηε τείίαιΐ 3ϋχ ΤαΓ03
φΐ'έ δ'επιραΓεΓ (1ε ΟογΓοιι, ροικ ο1ια35βΓ Ια ΓέραΜί^αε (1ε ΙουΙεδ
Ιεδ πιεΓ5 (Ια Ι,ενβηΙ, βΐ τέβηεΓ β3!ΐδ ραΓία^0 5υΓ '65 Γι1'η63 Ί°
1» Οτέοε. Μ»!» εεΙΙε Ιΐε, ψιο 1ε οοικα^β άβ βεδ ηββίίβηδ εΐ (1ε3
οΐΓΰοηδΙαηοεδ Ηοιιι-ειίδεδ οηΐ οοηδεΓνέε ρ^ιΓα ρΓ^δεηί ϊηνίοΐα-
Ιιΐε «υ ]οα§ άεδ 1)3γ1)3γο8, ΓαΙ »1θΓδ (Ιέίβηιΐυε ρ»Γ 1ε §όηίε (3 αη
§Γ3ηά οβρίΐβϊηε εηΓόΙε ΒΟϋδ 1ε (ΐΓβρεβυ (1ε νεηίδε: 0έΐ3ΪΙ
8οΗυ11επι1)οιΐΓ§, οεΊεβΓε ροιίΓ 3νοΪΓ απ-εΐό \ά ΓοΓίυηε (Ιο 0π3Γΐε9
XII. Α 13 ΙόΙβ (]ε 1β §3Γηϊδοη (1ε ΟοιΤοα , ϋ δουΐΐηΐ ρεηςίδηΐ
ρΙαδίειίΓβ πιοίδ Ιεδ βδδβυΐβ (Ιοδ Τικεδ. 1^3 νβίειπ· <1ε8 (ιΓεοδ άβ
1'ΐΐβ 88θοη(ΐ3 ρυϊδ δβπιιτιεηΐ Ιεδ εΓΓοι-Ιδ άε νεηίδε. Εε3 Γειηηιεδ
βΐ Ιεβ ρτέίΓεδ οοπίβΒίΙίΓεηΙ (1αη3 υη άεπιϊεΓ 3δ83αΙ, οΐι 1ε3
ΤϋΓΟδ ΓαΓεηΙ Γερουδδόδ, οί ροιίΓδίιϊνίδ ρ3Γ δοηπΙΙεπΛοαπ!;....»
(α) Εις την έπιτυχίαν ταύτην συνέτεινε μεγάλως και έτερον
περιστατικόν εις τό να ταπεινώσιν οί Χριστιανοί την όφρϋν τών
Τούρκων, και νά παραταθ·?, διά τινα καιρόν άκόμη ή ζωή της
άγωνιώσης Ενετικής Αριστοκρατίας. Οί ΤοΟρκοι κατά τήν έποχήν
ταύτην, έν ώ έπολέμουν επιτυχώς τους Ενετούς, έκήρυζαν πόλε-
μον και κατά τοΰ Αΰτοκράτορος τής Αυστρίας. Ο αντιπερισπα
σμός ούτος ωφέλησε τά μέγιστα τήν Αριστοκρατίαν, διότι κατα-
στρέψας ό γενναίος Ευγένιος τους Τούρκους εις τήν έν Πετερβα-
ρατίνι (ΡεΙει·νν3Γ3<ϋη) περιώνυμον μάχην ήνάγκασεν τόν άγέ-
ρωχον Συυλτάνον νά ζήτηση τήν εΐρήνην, ήτις και γέγονεν έν
Πασσαροβίτζη (Ρ3553Γθνί(;ζ) τή 21 Ιουλίου 1718.
106 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ,
δια τοϋ εμπορίου των προϊόντων της χώρας της. Οσω ή Πάργα
πρού'βαινεν έπί το κρεϊττον, τόσω ή Προστάτις αυτής Αριστο
κρατία προΰβαινεν έπί τα χείρω, πνέουσα άπό ημέρας εις ήμέραν
τα λοίσθια !
0 ηθική κ,αί ΰλική ευδαιμονία των κατοίκων της Πάργας
έφείλκυσαν έκ νέου έντο: αύτη; πολλούς πάροικους Χριστιανούς.
Οσημέραι ηΰξανεν ό άριθμός των κατοίκων εις εύθυν λόγον μέ
την άπόλαυσιν της ελευθερίας, ώστε το εμβαδόν τοΰ φρουρίου
δεν έπήρκει πλέον, ίνα ένοικισθώσιν άπαντες, ίΐ Πάργα κατά την
έποχην ταύτην ήρίθμει υπέρ τάς πέντε χιλιάδας κατοίκων, έξ
ών τρεις χιλιάδες και πεντακόσιοι ησαν ο'ι αρχαίοι κάτοικοι, ο'ι
αυτόχθονες.
Περί την έποχην ταύτην ή Πάργα έκέκτητο εντός τοϋ φρου
ρίου, έκτος αΰτοϋ και καθ' δλην την περιοχήν της, πεντήκοντα
περίπου έκκλησίας, μι/.ράς καϊ μεγάλας, αΐτινες άνεγερθεΐσαι δα
πάνη των πλουσίων ανήκουν κληρονομικώς ώς ίδιοκτησίαι εις τους
κτίσαντας αότάς, και διαδοχικώς μετέβαινον εις τους κληρονό
μους και ώς προίς έδίδοντο εις τάς Θυγατέρας. Οΐκογένειαι δέ
εχουσαι εκκλησίας υπό την άδιαφιλονείκητον κατοχήν των, ησαν,
α'ι τών Δεσιλάτων, Πετζαλάτων, Βερβιτζιώτων, Δημουλιτζάτων,
Στανελάτων, Βασιλάτων, Μανιάκιδων, Ζουπάνων, Παπυράτων,
Ζουλάτων, Καλουλίδων, και άλλων. Πέντε δέ μόνον έκκλησίαι
ανήκουν εις την Κοινότητα, ό Αγιος Γεράσιμος, η Αγία Τριάς,
ό Αγιος Παντελεήμων, ή Βλαχέρνα και ό Αγιος Σπυρίδων. Οσαι
ήθελον έκ τών ιδιοκτητών τούτων οικογενειών ήδύναντο έλευθέ-
θέρως να πωλήσωσι την ΰπ' αύτών άνεγειγερμένην και προικισθεϊ-
σαν έκκλησίαν, χωρίς να ταϊς γείνη ή παραμικρά παρατήρησις
εϊτε ΰπό της πολιτικής είτε ύπο τής εκκλησιαστικής Αρχής, είτε
υπό τής Κοινότητος.
ίίνεκα τοΰ έπαυξάνοντος άριθμοΰ τών κατοίκων ήναγκάσθησαν
και έξω τοϋ φρουρίου να έγείρωσιν οικίας, και ουτω βαθμηδόν άνη-
γέρθη το προάστειον τής Πάργας. Κατά την έποχην ταύτην πε
ριήλθαν εις την δικαιοδοσίαν τής Πάργας καί άλλα χωρία, πλη
<ίίον αυτής κείμενα, δηλ. ή Αγυιά, ή Σενίτζα, τό Λιβαδάρη, ή
Τόμπρα, το Φανάρι, ήτοι ό λιμήν της Σπλάνζας κτλ. και κατά
τάς έν Καρλοβίτζ και Πασσαροβίτζ μεταζύ Ρωσσίας και Όθωμα
νικής Πύλης συνθήκας ή Πάργα δεν συνεχωνεύθη έν ταϊς άλλαις
Ελληνικαϊς έπαρχίαις της Ηπείρου, άλλ' εμεινεν ανεξάρτητος ώς
ητον υπό την δια τον τύπον μόνον προςασίαν της Αριστοκρατίας,
μέχρις ου έπεφάνη είς τα Ηπειρωτικά εδάφη αδιάλλακτος των
Χριςιανών έχθρός, όστις άπό τούδε αποτελεί μόνος ολην την ίςο-
ρίαν της χώρας ταύτης.
Ο τρομερός ούτος τύραννος, ό Άλλη Πασσας Τεπελενλης, άμα,
εις την σατραπείαν των Ιωαννίνων διορισθείς τω 1 788, έβαλε
βουλήν ν' άποσπάστ) τάς έν Ήπείρω ένετικάς κτήσεις άπό της
Αριστοκρατίας και νά τάς καθυποτάξη είς την σατραπείαν του.
Αλλ' επειδή ειρήνη ύπήρχεν ηδη μεταξύ Όθωμανικής Πύλης κα·
της Ενετική; Αριστοκρατίας και κατά συνέπειαν αύτής δεν ήδύνατο
νά κατάσχνι αύτάς διά των δπλων, άπέστειλε κατά των εΐρημέ-
νων κτήσεων τους δύο άλλους έκ των τριών συμμάνων του, ους
έμεταχειρίζετο κατά τάς περιστάσεις, τας ραδιουργίας και τον
χρυσόν, οπως άποσπάση αΰτάς άπό τους Ενετού;. Σύνωρα έ-
νόησεν ό γηραιός λέων τοϋ Αγίου Μάρκου τους κατά των έν Η
πείρω κτήσεων του κατακτητικούς σκοπούς τοϋ φιλόδοξου Αλβα
νού, πλην δυστυνώς ο'ι οδόντες του, των οποίων ό βρυγμός άλλο
τε απο της Άδριατικής θαλάσσης μέχρι τοϋ Βοσπόρου κατετρό-
μαζε τον κόσμον, δεν έδακνον ηδη, και ο'ι όνυχες του, διά των
όποιων κατεκράτει τάς τ-ρδε κάκεϊσε κτήσεις, είχον άμβλυωθή
ώς οί τών φθισιώντων ! δέν είχε μείνει έκ τοϋ τρομεροΰ έκείνου
λέοντος, η ό σκελετός ! Τοιούτον έπίβουλον τών έν Ήπείρω κτή
σεων γείτονα ποιήσασα άπροσδοκήτως ή Αριστοκρατία, και μη
δυναμένη διά τών δπλων νά ματαίωση τους σκοπούς του, καθόσον
μάλιστα έψοβεΐτό μη δώση άφορμην εις διάλυσιν της μεταξύ
αύτής και της Όθωμανικής Πύλης ύπαρΕάσης ειρήνης, προσέτρε-
ξεν εις τά μέσα. τών άνισχύρων και άνάνδρων, εις ραδιουργίας και
εις συνωμοσίας κατά τοϋ Άλή.
Χαλκευτήριον των τοιούτων μέσων κατεστησεν ή Ενετία την

Πάργαν. Εντεύθεν, ΰπισχνουμίνη βοήθειαν και προστασίαν, ΰπε-
κίνει έν παραβύστω φατρίας και συνωμοσίας μεταςύ των Όθωμα-
νών της Θεσπρωτίας κατά τοΟ Άλή. Παρεκίνει τούς ύπό την
σατραπείαν του Χριστιανούς νά έγκαταλείψωσι τάς χώρας έκείνας
ν' άσφαλισθώσιν έν Πάργα ύπο την αιγίδα της ! ! ! και άπολαύ-
σωσι τά άγαθά της ελευθερίας, τοϋ πολιτισμού και τοϋ εμπορίου,
επί τω κυρίω σκοπώ τοϋ νά ενίσχυση την Πάργαν. Άλλ' ό με
γαλεπήβολος Αλβανός οΰ μόνον ένόησεν δτι α! κατ' αύτοΰ φα-
τρίαι και συνωμοσίαι έτεκταίνοντο υπό των Ενετικών ραδιουργι
ών, και οΰ μόνον ταύτας, ών τότε εις την περιωπήν της φιλοδο
ξίας του, διέλυεν ώς ίστόν αράχνης, άλλά και την άδυναμίαν τοϋ
λέοντος σύνωρα έννόησεν. Πλην μη δυνάμενος άνευ ανωτέρας δια
ταγής νά παραβιάση αναφανδόν, εκστρατεύων κατά των έν Ή-
πείρω Ενετικών κτήσεων, τήν ϋπάρχουσαν μεταζύ Πύλης και
Αριστοκρατίας εΐρήνην, παρέστησεν εις τό Διβάνιον τήν Πάργαν
καταφύγιον των της Ηπείρου και Θεσσαλίας οπλοφόρων Χριςια-
νών και χαλκευτήριον των Έν»τικών ραδιουργιών. « Εκ της Πάρ
γας » έλεγε γράφων εις τό Διβάνιον ο θά έζέλθη ή κατά τής "Ο
θωμανικής αυτοκρατορίας πυρκαΐά. έν αΰτή τεκταίνονται συνωμο-
σίαι κατ' αυτής, εκείθεν προμηθεύονται τά αναγκαία οί επίφοβοι
Σουλιώται». Επιμόνως προέτρεπε τό Διβάνιον, ίνα κατάκτηση
τήν έλευθέραν Πάργαν προς ήσυχίαν τοϋ κράτους του.
Τό Διβάνιον άλλας έχον τότε πληγάς νά θεραπεύση δέν έδιδεν
άκρόασιν εις τάς διαπαιδαγωγήσεις τοϋ υπαλλήλου του. Πλην ό
παμπόνηρος Αλής θέλων επιμόνως νά περιπλέξη τήν Πύλην εις
πόλεμον μετά τής Αριστοκρατίας, δπως άρδή παν πρόσκομμα
άναχαιτίζον τοϋς κατακτητικούς σκοπούς του, έρριπτεν έκ δια
λειμμάτων τήν πέτραν έν τω μέσω και έκρυπτε τήν χείρα. Απέ -
στείλε κρυφίως συμμορίας Αλβανών ύπό τό όνομα ληστών κατά
τών Ενετικών κτήσεων προς δε έξάπτων και τον φανατισμόν
τών γειτόνων Οθωμανών, παρώτρυνεν αυτούς, ΰπισχνούμενος τήν
προστασίαν του, ίνα έπιτρέχωσι τάς Ενετικάς κτήσεις και ιδίως
την Πάργαν. Οί Πάργιοι (/.όνοι των άπέκρουον τάς έπιδρομάς των
γειτόνιον έχθρων, ή δέ Αριστοκρατία, δεν ελάμβανε μέρος, ώς ήλ-
πιζεν ό Αλής. Ούτος έπίστευεν ότι, κατατρεχομένων τών κτήσεων
της ύΐϊό τών Αλβανικών στιφών, ή Αριστοκρατία Ιμελλεν, ίνα
υπεράσπιση αϋ :άς δια των όπλων, και έντεϋθεν έδίδετο αφορμή
ε'ι; διάλυσιν της ειρήνης. Αλλ' οί Ενετοί, εΐ και με βαθείαν λύπην
έβλεπον τάς τοιαύτας ληστρικάς έπιδρομάς κατά των κτήσεων
των, των οποίων την αληθή πηγήν έγίνωσκον καλώς, ού μό
νον δεν εκαμον χρήσιν των όπλων προς περιστολήν αυτών, φοβού
μενοι πάντοτε μή δοθίί άφορμή εις την Πύλην και διαλύση την
είρηνην, ΰπό την σκέπην τις οποίας εζων ακόμη φθισιώντες, άλλα
και άπηγόρευσαν αυστηρώς εις τάς εν Ηπείρω φρουράς αυτών τοϋ
νά λάβωσι μέρος εις τάς μεταςύ Χριστιανών και Τούρκων συμ-
πλοκάς, τάς οποίας ώς ληστρικάς και μεταξύ εγχωρίων γενομέ-
νας άπό τον φύβον παρίστων εις την Πύλην. Οΰχ ήττον όμως
ή Αριστοκρατία ύπεβοηθει, δσω τη ην έφικτόν, τους μαχόμενους
Χριστιανούς των κτήσεων της χορηγούσα κρυφίως χρήματα και
πολεμοφόδια. Δια του εύφυοϋς τούτου μέσου (αδυναμία τέχνας
εφευρίσκει) η Αριστοκρατία ού μόνον διετήρησεν ακόμη δι' ολίγον
καιρόν τήν είρηνην και μετ' αύτής τήν έλεεινήν της δπαρςιν, άλλα
και τους σκοπούς τοΰ τυράννου έματαίωσϊ. Πλην ένεκα τούτων
η Πάργα κατέστη ταϊς έν Ηπείρω Οθωμανικαΐς άρχαϊς και τοις
ίδιώταις Οθωμανοϊς η μισητότερα Ελληνική χώρα.
Αργά τό Διβάνιον ένόησεν ό,τι ό Αλής τώ παρέστησε περί Πάρ
γας. Η ελεύθερα έπί της δουλείας της Ελλάδος Πάργα κατέστη
τώ όντι προπύργιον, έφ' ου έστηρίζοντο δσοι ήθελον δοϋλοι έλ
ληνες. Εκ της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, της Ακαρνανίας κτλ. εν
ταύθα ώς εις άσυλον εγκατέστησαν τάς οικογενείας αυτών οί
επισημότεροι και γενναιότεροι κατά τήν έποχήν ταύτην τών Ελ
λήνων οπλαρχηγών, οί Μπουκουβάλας, οί Καρακίτζοι, Ανδροΰ-
τζοι, Βαρνακιώται, Καραί'σκοι, Κουσοβάραι, Στράτοι, ίσκοι, Γρίβ-
βαι, Μαυρομμάται, Ποΰλαι, κτλ. Οί διάσημοι ούτοι οπλαρχηγοί
άσφαλίζοντες έν τΐ, ελευθέρα Πάργα τάς οικογενείας των, έπετί
θεντο την άνοιξιν, το θί'ρος και το φθινόπωρον κατά των εχθρών
της πίστεως και της ελευθερίας, και τον χειμώνα ε'χον ασφαλές
όρμητήριον την Πάργαν.
Και τους τοιούτους ανδρείους μαχητάς προσλαβοΰσα έν ταϊς
άγκάλαις της ή Πάργα, άπέκρουεν επιτυχώς τάς ληστρικάς έπι-
δρομάς τών Αλβανικών στιφών, τών παρά τοϋ Αλή μισθουμένων
και ΰποκινουμένων. Πολλάκις απέκρουσαν οι Πάργιοι τοΰς Αλβα
νούς, τοΰς Μαργαριτιώτας τοΰς άσπονδους αύτών έχδροΰς, μέ ση-
μαντικάς βλάβας μέχρι τοΟ Μαργαριτίου, και ήδη έλάμβανον έπι-
θετικην κατά τών εχθρών θέσιν.
Εις τοιαύτην άκμήν εΰρίσκετο ή Πάργα οτε τη άνηγγέλΟη τω
1797 ό θάνατος τοΰ προστάτου της, τοϋ λέοντος τοϋ Αγίου Μάρ
κου. Κατά συνέπειαν του θανάτου τούτου η Πάργα έμελλε ν' άλ-
λάζη προστάτην, και ό άσπονδος αύτης εχθρός, ό Αλής, νά περι-
μείνη κεχηνώς περί κατακτήσεως αΰτης, μέχρις ου αυτή άλλάξη
και τον νέον και γενναϊον τούτον προστάτην και περιέλθη εις
μιαιοφόνους χείρας Χριστιανών Χωματεμπόρω ν!
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ.
Ο'ι Γάλλοι προστάται τί{ Πάργας. — Άπόπειραι τοΰ Άλϋΐν' απόσπαση
την Πάργαν τίς Γαλλικτϊς προστασίας. — Απειλητικά! έπιστολαί του Άλϋ
■προς τούς Παργίους. Γενναΐαι απαντήσεις τούτων πρό; τον τύραννον. —·
Ο'ι Πάργιοι άποστέλλουσι πρεσβίίαν εις τούς ναυάρχους τοΰ 'Ρωσσο-Όθωυ,α-
νιχοΰ στόλου, ζητουντε; την προστασίαν αυτών. —Επιστολή του Άλίΐ πρδς
τούς Παργίους. — Οι ναύαρχοι ίέχονται την αί'τπσιν των Παργίων. — θί
Πάργιοι άποστέλλουσι τίσοαρας πληρεξουσίους προς τον έν ΙΤρεβέζ η Άλί Πασ-
ο3ν χατά παραχίνησιν των ναυάρχων.—Ό Άλϋς αναγκάζει τούς πληρεξου
σίους νά ΰπογράψωσι συνθήκην υποταγής. —Ή συνθήκη. — Ή εις Πάργαν
«πιστροφή των πληρεξουσίων. — Ό λαό; άπειλτισας τοϋς πληρ:ξουσίου; απορ
ρίπτει χαί τήν συνβήκην.—"Επιστολή τοΰ ΆλίΙ πρός τούς πληρεξουσίους τίΐς
Πάργας.— Άπάντησις τών Παργίων προς τόν Άλη. — Εκστρατεία τοΰ Άλή
χατά τ(Ι{ Πάργας.— Άπειλεϊ τού; Παργίους ό τύραννος έκ Μαργαριτίου.—
Άπάντησις γενναία τών Παργίων. — Επανακάμπτει ό Άλίίς εις Πρέβεζαν
άπρακτος. — Το ϊτιμοτιχον άσμα.
Εξαλειφθείσης έκ τοΰ καταλόγου τών αυτονόμων και ανεξαρ
τήτων κυβερνήσεων της Ενετικής κυριαρχίας, οί λεγεώνες της
Γαλλικής Δημοκρατίας έπεφάνησαν τώ 1797 εις την Μεσόγειον,
εκστρατεύοντες κατά των Ιονίων νήσων ζαί των έν Ηπείρω Ενε
τικών κτήσεων. Ο τότε αρμοστής της Επτανήσου Βιτμάνος πα-
ρεσκευάσθη εις άμυναν. Μη προσδοκών δέ ούδεμίαν στρα,τιωτικήν
βοήθειαν άπό της Αριστοκρατίας προς άντίκρουσιν τών Γάλλων,
έπεκαλε'σθη τήν στρατιωτικών βοηθειαν των Ελλήνων των ελευθέ
ρων πόλεων της Ηπείρου, της Χειμάρρας, της Βονίτζης, τοϋ Σου
λίου, της Αάμαρης, της Πρεβέζης και της Πάργας. Αλλ" η άρ-
τιπαγής Γαλλική Δημοκρατία, κατισχύσασα ήδη της κεκηφυίας
Ενετικής Αριστοκρατίας και τήν θριαμβευτικήν σημαίαν της ΰψώ-
σασα έπί τοΰ λέοντος του Αγίου Μάρκου δια της έν Καμποφορμίω
(Ο&Πίρο-ΓοΓίηίο) συνθήκης υψωσεν αυτήν και έπί των Ιονίων νήσων
και των έν ΐίπείρφ Ενετικών κτήσεων, σνίσασα άπας δια παντός
τήν της Αριστοκρατίας.
ΠεριελΟοϋσα ή Πάργα εις τήν προστασίαν της Γαλλικής Δημο
κρατίας, και τά αύτά ώς και έπί της Ενετικής κυριαρχίας προ
νόμια χαίρουσα, έσκίρτα άπό χαράν, διότι ή νέα προστάτις δια
των άρ^ών της τή ύπέσχετο ώς παντί τώ καταπιεζομένω κόσμω
εΰρυτε'ραν και κραταιοτέραν έλευθερίαν. Ο'ι Γάλλοι ύψώσαντες
τήν σημαίαν τής Δημοκρατίας έπ: τών επάλξεων τοϋ φρουρίου
της Πάργας, έγκατέσ-.ησκν έν αΰτώ και φρουράν Γαλλικήν, ύπισ-
χνούμενοι εις τους κατοίκους άφιλοκερδή προστασίαν κατά τοϋ
έχθροϋ αύτών. Πλήν ο'ι δυστυχεί; Ποίργιοι δεν έπρόφΟασαν ίνα
γευθώσιν έπί μακρόν χρόνον τής φιλάνθρωπου Γαλλικής προστα
σίας, ήτις και μόνη απέλπιζε τον έχΟρόν των, διότι κηρυχθέντος
τή 1 0 Σεπτεμβρίου 1 798 πολέμου μεταξΰ τής Όθωμανικής Πύ
λης και τής Γαλλικής Δημοκρατίας, διετάχθη παρά τοϋ Διβανίου
και ό θανάσιμος εχθρός τών Ελλήνων Αλή Πασσάς 'ίνα έκ συμφώ
νου μετά τοϋ συμμαχι/.οϋ στόλου, τής Ρωσσίας και τής Τουρκίας,
ένεργήστ] εις τήν καταδίωςιν τών Γάλλων έκ τών Ηπειρωτικών
πόλειον. ό μετά καρδιαλγί«ς αναμένων τήν περίστασιν ταύτην
Αλής, αμα λαβών τήν διαταγήν της Πύλης, κυριεύει τό Βουθρω-
τόν, καί; κατά τής Πρεβέζης ώς αστραπή έκστρατεύσας, κυριεύει
και αυτήν, έκδιώξας έχ-ϊΟεν τους Γάλλους μετά γενναίαν και φο
νικών άντίστασιν (α).
Τής Πρεβέζης κύριος κατακτάς ό Αλής, έστρεψεν αμέσως κε-
ραυνοβόλον βλέμμα προς τήν ώραίαν Πάργαν, τά θέλγητρα τής
οποίας προ πολλοΰ τον έμάγευσαν. Γνωρίζων ομως την άπόφασιν
τών κατοίκων της, ένόμισε καλόν νά δοκιμάση τήν κατάκτησίν
της δια τής αλωπεκής πρώτον, και, έν περιπτώσει αποτυχίας, νά,
μεταχειρισθώ τήν λεοντήν. Αποτείνεται λοιπόν προς τον έν Κέρ
κυρα Γάλλον στρατηγον (ΖΗβΙιοΙ, δικαιολογούμενος περί τής προς
τους έν Πρεβέζη Γάλλους διαγωγής του και προτρέπων αΰτόν νά,
τω παραχώρηση φιλικώς τήν Πάργαν προ τής έλεύσεως τοϋ Ρωσ-
σο-τουρκικοϋ στόλου. « Τπάρχουσιν ι> έλεγε προς τον στρατηγον
(•περιστάσεις, εις τάς οποίας οφείλει τις νά ΰποκύψη. Λάβετε
ύπ' οψιν τήν θέσιν μου και κρίνετε περί αΰτής έν τη φρονήσει ΰμών
άμερολήπτως. Η Πύλη έκήρυξε τον πόλεμον κατά τής Δημοκρα
τίας σας. Επληροφορηθην πρός τοϊς άλλοις δτι ό Σουλτάνος έκαμε .
συνθήκην συμμαχίας έπιθετικής και αμυντικής μετά τής Ρωσσίας
και τής Αγγλίας, δυνάμεων, ο'ίτινες ε'ισίν αδιάλλακτοι εχθροί τοϋ
κράτους ΰμών και τοΰ ΐδικοΰ μας. Οι στόλοι αυτών προχοοροϋσΐ
προς τάς Ιονίους νήσους* ώφειλονέγώνά περιμείνω εωςουοί Ρώσ-
σοι άποκαταστηθώσιν εις τήν Ηπειρον, κατασχόντες τάς τεσσάρας
χώρας, τάς άνηκούσας άλλοτε εις τήν Ενετίαν ; Εύρέθην λοιπόν
εις τήν σκληαάν ανάγκην τοϋ να κατάσχω τό Βουθρωτόν και τήν
Πρέβεζαν ή Βόνιτζα είνε έτοιμη νά μοί άνοίζη τάς πύλας, και
τολμώ νά έλπίζω δτι και ΰμεΐς θά θελήσετε νά μοΐ έκκενώσητε
τήν Πάργαν. Τό κοινόν συμφέρον μας άπαιτεϊ τήν παραχώρησιν
ταύτην έκ μέρους σας. Προλαμβάνοντες ούτω τους εχθρούς μας,
(α) Πραγματευόμενοι περί τών κακουργημάτων τοϋ Αλή, θε-

λομεν ΐδεϊ οποίας ακαταλόγιστους καταστροφάς υπέστη ή άθλια
αυτή πόλις, κυριευθεϊσα υπό τοϋ αιμοβόρου τυράννου και όποιας
σφαγάς ΰπ αύτοΰ υπέστησαν οι γενναίοι Γάλλοι.
ΗΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ, 113
ΙΙλομεν περιπλέξει αυτούς μετα τοϋ Σουλτάνου, και ΰμεϊς ασφα
λίζετε εις το ίτομόν μου σύμμαχον τόσον μάλλον ειλικρινέ
στερος καθόσον δά είμαι ανεξάρτητος μετά την κκτοχήν τών θε
άσεων τούτων. Ε'.ς την περίστασιν ταύτην βά δυνν,θώ νά σας βοη
θήσω, άν πολιορκηθητε, έν ω καιρώ και οΐ πολιορκείται θά ηνε εις
ΤΥΐν διάθεσίν μου ένεκα των αναγκαίων, τ», όποια βεβαίως δεν θά
«τε'ρξω νά τοις δίδω, χωρίς να ενοχοποιηθώ άπε'ναντι τ^ς Πύλης
(α)». 0 παμπόνηοος και δόλιος Αλβανός έπροσπάθησε διά τοιού
των παραστάσεων να διαπαιδαγώγηση τον γενναϊον ΟΙιαΙιαΙ. Αλλ*
ευτυχώς ρ Γάλλος στρατηγός δέν ητον Αγγλος Αρμοστής ! ! !
Αποτυχών ό Άλής νά σαγηνεύσ-/) τον Γάλλον στρατηγόν, άπευ-
Ιΰνθη πρός τούς ιδίους Παργίονς, απειλών αυτούς επί γενική κα-
ταστροφΫί, εί δέν ύπετάττοντο είς τήν μυσαράν κυριαρχίαν του,
■και προτρέπων απαντάς τους κατοίκους, ίνα συλλάβωσι και κα-
•τασφάξωσι την έν τώ φρουρίω της Πάργας Γαλλικην (τριυράν, και
τώ προσφερωσιν έπϊ άδρα αμοιβή χαί τη κραταιά αΰτοϋ προστασία
τάς κεφάλας τών φρουρών. Άλλ' ό γενναίος λαός της Πάργας, ό
και προς αύτην την δολίαν πολιτικήν της Ενετικής Αριστοκρα
τίας τιμίως, πιστώς και εύγνωμόνως πολιτευθείς, μετ' άγανακτή-
οεως άπέκρουσε τάς προτάσεις τοϋ τυράννου. Περιφρονήσας δέ
τάς άπειλάς αΰτοϋ, τώ άπήντησεν, ώς ώφειλεν ϊν' «παντήση γεν
ναίος και φιλελεύθερος λαός, οίος ή της άπανθρώπως πωληθείσης
μετά ταΰτα εις τον τύραννον υπό Χριστιανών αντίχριστων Πάρ
γας ! ί ! Καταχωρίζομεν ενταύθα τάς ε'πιστολάς τοϋ Άλή προς
τοΰς Παργίους και τάς τούτων γενναίας απαντήσεις πρός τόν τύ
ραννον, ίνα ό αναγνώστης χρίνη καλώς περί τών γενναίων φρονη
μάτων τών άνεστίων σήμερον καταστάντων παρά της Αγγλίας
Παργίων,.
(α) όρα Ροιιφίθνϊΐΐϋ, τ^ηέτΛί'ιοη άβ Ια Οτέοο Ιοηι. I. Ρ3$.

135.
ϋ'4- Μονογραφία :
}■ :: *(Τ. Σ). Άπα -το;/ Άλ^Τϊασσ&Λ
- «Εΐδησις πρός έ^δς ιούς Παργιώτας, ότι έβεβαιωίη-

λετε ό πόλεμος, όποΰ έγινε οήμερον, και έζάπωσα (έκυ-
ρίευσα) την Πρέβεζαν. Δια τούτο για όπου σας γράφω,
καϊ σας δίνω τήν εϊ'οητιν, ότι μαντάμ (επειδή) όποδ.ει^τε,
γειτόνοι, εγώ πόλεμο-; μετ' έσας δεν θέλω, μόνον- ν.ά
Άμα και σέν 0έ7>ετε, νά ξέρετε που εχω και μετ* έσας"
πολεμον, κχί τ6 κρίμα 'ς τον λαιμόν σας*."
«ΙΤρ'έθέζα τρίτον Άξάμι ^Ισπερ. δύσιςτοϋ ήλίοο)
- ; ..-ν ϊ12 'Οκτωβρίου 1708 α..·. ..',-.· .."
II επιστολή αυτιά, ηρκει, ίναδϊβαιώστ, τους Παργίους Λ-ρΙ τών?

βδελυρών σκοπών τοϋ τυράννου κατά της.Λατρίδος.των, χαλ Λερί
τοΰ κινδύνου, ό^περ αΰτη έτρεχεν, εί οί κάτοικοι δεν εδιδον άκρόα-
ιιν εις τας προτάσεις τοΰ έχΟροϋ- και επειδή ούτοι εί/ον σταθεράν
αποφασιν, ινα μην υποκυψοοσιν εις την μισητην κυριαρχιαν το»
&φεΐλον, πριν η άπαντησώσιν εις τον τύραννον, και νάλάδωσι μέ
τρα ίιπεραοχίαεως, καθόσον ή,,εν Ποίονα Γαλλική φρουρά, εϊΓ και
πάσαν φιλάνΟρωπον δίάΟεσιν υπερασπίσεως έχουσα, δεν ηδύνατο'
ηδη μετά τά έν Πρεβέζη θλιβερά συμβάντα, ϊνα άύτοϊ; παράσχτ)
κρωγον χείρα κατά τοϋ τρομερού έχϋροΰ. όθεν έν τοιαύτη δειν?,
Οεσει έλαβον την συνδρομήν τών γειτόνων ομοθρήσκων αδελφών,
τών 1'ουλιωτών, τοΰ φόβητρου τοϋ τυράννου μετά την λαμπρά*
νί/.ην, ην κατ' αυτού εσχον τω 1792 την ήμε'ραν τοΰ Προφήτου
ΙΙλιοΰ αϊ Σουλιώτιδες (α). Άμ^ότεραι αί Χριστιανικά! εκείνα*
κοινότητες ειχον μέγιστον συμφέρον ίνα, συνδεόμενα», μεταξύ των
(α) όρα τά Ίίρωϊ/.ά Θαύματα των Σουλιωτών και Ξουλιωτίδων,,

Κεφάλ. -Μΐ'τον,
διά τοΟ εν Χριστώ δεσμού, πολεμώσιν έκάστη ύπέρ τ?,< πατρίδος
της και άμφότεραι υπέρ πίστεως κατά τοΰ κοινοϋ εχθρού.
Ανήσυχος ό Άλής ένεκα της τών Παργίων σιωπής και το τα-
χύτερον έπιθυμών ίνα την Πάργαν κατάσχη προ της κατα τά Ηπει
ρωτικά παράλια άφίζεως τοΰ Ρωσσο-Οθωμανικοΰ στόλου, έπεμψε
μετά τεσσάρας ημέρας καϊ δευτε'ραν έπιστολήν τοις Παργίοις, κο
μιστής της οποίας έστάλη σημαντικός τις έκ τών αυλικών του
Αλβανός, Χασάν-'ϋφέντης καλούμενος, δστις διετάχθη νά λάβη
άπάντησιν της επιστολής παρά τών Παργίων.
α (Τ· Σ). Όρισμός τοΰ υψηλοτάτου Άλη Πάσα.
« Εις εσάς Παργιώταις, άλλο δέν σας γράφω, μονα
χά καϊ άλλην φοράν σας έγραψα και δέν έβάλατε αυτί
'ς τά λόγιά μου, μόνον στέ/.εσΟε μαγρουριδες (υπερή
φανοι), και αύτό τό μαγρουρλούκτ] δέν σας βγαίνει σέ
καλο, μέ τό νά έχω κάτι άλλαις δουλιαΐς άλλοιώτικα'.ς
κατά τό παρόν. Έγώ δέν θέλω τον χαλασμόν σας, μόνον
νά εϊμαστεν γειτόνοι καθώς εΓμαστ:ν, κα: τό μεράμί μου
(ή επιθυμία μου), ουτε νά σας γαλάτω είναι, ουτε Τούρ
κους νά στείλω αϋτοϋ, μόνον νά οιώ^ετε και σκοτώσετε
τους Φραντζέζους, όποϋ ε*ν~ι ^ύτοΰ, και σας στέλλω
τον Χασαν έοέντη, καϊ σας ::ίυ?;ντιάζει τά πάντα στο
ματικά. Όχι άλλο».
Πρέβεζα 16 Όκτωμβρίου 1798.
Η προς τόν τύραννον άπάντησις τών Παργίων δέν έ,τε^ίχετο

άναβολήν, καϊ επειδή ούτοι και άπάφασιν σταθεράν είχον ΐν' άπο-
βάνωσιν κάλλιον, η >5νά ΰποβληθώσιν εις την δουλείαν, και επειδή
τά άναγκαϊαΐμέτρα προς ΰΐϊ-ράσπισιν τής πατρίδος των ελαβον
■ηδη κατά τό δυνατόν, συνεννοηβέντες και συνδεΟεντες μετά τών
αδελφών Σουλιωτών, ένόμισαν άναγκαϊον ίνα ίτληρορορήσωσι τον
Αλήν περί τής αποφάσεως των, γράψαντες αύτω την επομενην
έπιστολήν και άποστ;ίλαντ:ς αυτήν διά τοΰ ιδίου κομιστοΰ Χα-
σάν έφένττ.
« Υψηλότατε Άλ'?] Παστά σέ προσκυνοϋμεν.
α 'Ελάβαμεν τά δύω γράμματα σου χαΐ έχάρημεν

δια τήν ύγίαν σου. Την ύποταγήν, όποΰ ζητείς άπό ή-
μας, είναι δύσχολον να τήν απόλαυσες, επειδή τά ζωντα
νά σου παραδείγματα μας παρακινούν όλους εις τον εν-
δοξον καϊ έλεύίερον θάνατον, καϊ όχι ποτέ εις τον άτι-
μον καϊ τυραννιχόν ζυγόν.
λ Μας γράφεις να διώξωμεν καϊ νά σχοτώσωμεν τους
Φραντζέζους. Τοϋτο όχι μόνον δέν ήμποροΰμεν νά τό
κάμωμεν, άλλα καϊ αν ήμπορούσαμεν, πάλιν ήθελε τό
άποφύγωμεν, διότι ή πατρίς μας εχει τεσσάρας αιώνας,
όποΰ καυχάται ε!ς τήν καλήν έμπιστοσΰνην, τήν οποίαν
πολλάκις καϊ μέ τό αιμά της έδιαοέντευσεν. Πώς λοι
πόν τώρα ήμεΐς να άμαυρώσωμεν τήν δόξαν και τήν ό-
πόληψίν της ·, Ποτέ !
« Τ6 νά μας φοβερίζης πάλιν άδίκως είναι εις τήν
έξουσίανσου· πλήν οί φοβερισμοϊ δεν είναι ίδιοι τών με
γάλων ανθρώπων και τό άλλο, ήμεΐς δέν έγνωρίσαμεν
ποτέ τό χρώμα τοΰ φοβερισμοΰ, όσον έσυνειθίσαμεν τον
ενδοξον πόλεμον διά τά δίκαια της πατρίδος.
» Ό Θεός είναι δίκαιος, ή ώρα προσμένεται διά νά δο-
ξασθ'7) ό νικητής. Ύγείαινε».
Πάργα 16 Όκτωμβρίου 1798.
«Όλοι οί Πάργιοι· μικροί καί μεγάλοίη.
Οί Πάργιοι διακοινώ$·αν-ες την {Αεταζΰ αύτών καϊτοΟ Άλήάλ-

ληλογραφίαν εις τήν Γαλλικήν φρουράν διεκοίνωσαν α,ΰτγ καί τήν
άπόφασίν το>ν. Έβεβαίωσαν τους Γάλλους περ) της προς αΰτους
ευγνωμοσύνης των. ΈΟαύμασαν οί Γάλλοι την άπεγνωσμένην άπό
φασίν τών όλιγίστων Παργίων, καϊ ό τοιούτος διακαής πατριω
τισμός τών όλιγίστων φιλελευθε'ρων Ελλήνων φυσικον έπόμενον
ήτον ίνα έμπνευση τοις Γάλλοις τήν άρίστην περί της τιρότητος
τοΰ χαρακτήρος τών Παργίων Ιοε'αν.
Μετά μίαν τοιαύτην απάντων ώφειλον οί Πάργιοι 'ίναέτοιμασθώ-
σιν εις πόλεμον η νά ζητήσωσι τήν προστασίαν άλλης δυνάμεως>
καθόσον ή Γαλλία έχουσα να παλαίση προς τρεις ισχυρούς συμ
μάχους δεν ήδύνατο ίνα τους προστατεύση' και επειδή ή έν Πάργα
υπαρξις της Γαλλικής φρουράς και την κατά των κατοίκων δυσ-
μένειαν των συμμάχων διήγειρε και ή ιδία ΰπ'αύτών έκινδύνευε^
διά τοΰτο έκ συμφώνου Γάλλοι καί Πάργιοι απεφάσισαν, ίνα ή
φρουρά μεταβή εις Κερκυραν, εΐ; τήν οποίαν και μετέβη συνο
δευομένη ΰπο των εΰχών και δακρύων ευγνωμοσύνης των αθλίων
κατοίκων, τους οποίους γενναίως καί άφιλοκερδως αυτή υπεράσπισε
κατά τοϋ τυράννου.
Μετά τήν έκ Πάργας άναχώρησιν των Γάλλων άπετάνθησαν οί
Πάργιοι προς τους ναυάρχους τοϋ Ρωσσο-Οθωμανικοϋ στόλου, Οΰ-
ζακώφ καί Καδήρ-Μπέην, έπελθόντας εις τήν ϊονικήν θάλασσαν
όπως έκδιώζωσιν εκείθεν τους Γάλλους. Δύο Πρέσβεις έκ των πρου
χόντων της Πάργας απεστάλησαν εις τους ναυάρχους καί έζήτη-
σαν τήν προστασίαν αυτών κατά τοϋ Άλή. Ευτυχής ή Πάργα
διά τήν παραλίαν θέσιν αυτής, καθόσον εύρισκε πάντοτε, οσάκις
ήπειλεΐτο, ναυτικήν δΰναμιν ΰπερασπίζουσαν αυτήν. Δυστυχής,
δυστυχεστάτη ή Πάργα ! διά τήν παραλίαν θέσιν αΰτής, καθόσον
ένεκα της θέσεως ταύτης ήδυνήθη σωματέμπορός τις ναυτική
δύναμις, ίνα τόσον άπανθρώπως καί ευκόλως τήν πώληση ε'ις
τον τύραννον, κατά τοΰ οποίου Χριστιανοί καί Μωαμεθανοί τήν
έπροστάτευσαν !
Εν τω μεταξύ τούτω καί άλλην εγγραφον διαταγή ν έπεμψε
διά τοϋ ιδίου κομιστοϋ ό Άλής προς τους Παργίους.
« (Τ. Σ). Όρισμος του υψηλοτάτου Άλη Πασσά.
α ΈΙς έα&ς Παργώτας, άλλο δέν σας γράφω, μοναχά

τό χαρτί (τό γράμμα) όποϋ μέ έστείλετε είναι άτζαμήτί-
κο (παιδαριώδες) καί μαγρούρικο (υπερήφανον) καί δέν
«Τνε φρόνιμο χαρτί καί ή γνώσις άκόμη δέν ηρδε ς' τό
κεφάλ: σας· και τούτο σας λέγω, όπου έλατε νά κάμετε
καθώς που ορίζει 6 Θεός, ότι αί τούταις αί δουλιαΐς εΐ-
ναί άπ6 τον Θεόν, καϊ όχι άπό τους ανθρώπους, και άν
θέλετε νά είμαστε γειτο'νοι κάμετε καθώς όπου σας γρά
φω, άμα δέν θέλετε, τον Θεόν σας ρ^άζω χαβαλέ (όψεσΟε)
καϊ τό κρίμα εις τον λαιμόνσας διά εκείνο, όποϋ εχει νά
γείνϊ] ές αποφάσεως· ό καιρός περνάει, ό κο'σμος (τά
στρατεύματα του) ρ.αζώνεται και ΰστερα δεν εχω τίπο
τε 'ς το χέρι μου (εις τήν έξουσίαν μου), καϊ άν θέλετε,
έλατε ει.: του λο'γου σας (εις τον έαυτόν σας) και καρ-
τεοώ άπο'κρισίν σας μέ τον Χασαν έφέντη.
«Πρέβεζα 19 Όκτωβρίου 1798/.
Οί Πάργιο» πεο'.μένοντες τους πρέσβεις έκ τοϋ στόλου, άνέβα-

λον την ποος τον Αλην ά;:άντησιν. Οι ναύαρχοι δεχθέντες την
κίτησίν τών Παργίων απέστειλαν τους πρέσβεις αυτών, έφοδιά-
σαντες αύτούς και μέ έγγραφον σ^-τατικον προς τον Αλήν και
προτρίψαντες του; Παρνίους, 'ίνα ύπάνωσιν εις Πρε'βεζαν και έκ~
φράσωσι ττρος αΰτόν, όντα στρατάονην τών ηπειρωτικών δυνά
μεων, τήν λύπην δΓ δ~α συνέβησαν. Άφ' ένος ή ΰπεράσπισις των
ναυάρχων χαραν έπροξένησεν εις τοΰ; ΙΙαργίους, έπανελθόντων
τών πρέσβεοίν, άλλ' άφ' έτε'ρου κυρίως έλύπησεν αΰτους ή διατα
γή αυτών τοϋ νά ύ/ίάγωσιν εις προσκΰνησιν τοΰ έχθροΰ, τον όποιον
το τοιούτο κίνημα ήθελε πλειότερον θρασύνει , αϋτοΰς δέ ταπει
νώσει. Και ομως α ανάγκα και θεοί π;ίθονται»' ΰπήκουσαν οι Πάρ-
γιοι ίνα μή δυσαρεστήσωσι και τοΰς ναυάρχους, άπό τους οποίους
ήδηέξήρτητο ή της πατρίδος το)ν σωτηρία ή ή απώλεια ! Οδεν εξέ
λεξαν τεσσάρας αντιπροσώπους μεταξϋ τών μάλλον ένθερμων
πατριωτών, τον Νικόλαον Πετζάλην, Δημάκην Δεσίλαν Μάστρα-
κα, ΑΟανάσιον Δεσίλαν Πάντζαν και Πανταζήν Βασιλαν, τους ο
ποίους έφοδιάσαντες και μέ τήν κατωτέρω εγγραφον πληρεξου"
σιότητα, ύπογεγραμμένην παρά τών προυχόντων απέστειλαν εις
Πρέβεζαν εις προσκΰνησιν τον έχθροΰ. ίδου ή έγγραφος πληρε
ξούσιο της.
>
«Ήμεΐς οί κάτωθεν υπογεγραμμένοι προεστώτες της

Πάργας βλέποντες τά παρόντα περιστατικά της Πατρί
δος μας, τά όποια τρέχουν μεταξύ ημών και τοϋ Άλη
Πασσα, έκλέξαμεν και άπεφασίσαμεν όλοι συμφώνως
τους συμπατριώτας μας κυρίους Νικόλαον Πετζάλην,
Δημάκην Δεσίλαν Μάστρακα, 1Αθανάσιο ν Δεσίλαν Πάν -
τζαν και Πανταζήν Βασιλαν, να διαβιβασθώσιν εις Πρέ-
βεζαν και παρουσιασδώσιν ε'ις τον Άλη Πασσαν ώς έκ
μέρους της Πατρίδος μας, προσφέροντες προς αυτόν
φιλικήν προσκύνησιν, ώς διετάχθημεν εκ των δύο Βασι
λικών Ναυάρχων Ούζακώφ και Καδήρ-Βέη. Άν δέ έξ
έναντίας ό ψηθείς ΆλΫ] Πασσάς δέν εύχαριστηΟη εις μό-
νην την προσκύνησιν, άλλ' έπιμένει νά τους ςενοχωρή-
ση, κατά την συνήΟειάν του, αυθαιρέτως, διά νά δεχΟώ-
σι και ύπογράψωσι κακήν τινα συνδήκην κατά της πα
τρίδος, ήμεϊς όλοι συμφώνως, διά νά άποφύγωσι τον
κίνδυνον οί ρηΟέντες συμποσείται, τούς δίδομιν τήν ά-
δειαν νά μην άντιτείνωσιν επιμόνως εις τήν έπικίνδυνον
ΛυΟαιρεσίαν του, έπειδή αί τοίαΰται συνθηκαι δεν θέλει
ποτέ λάβωσι κΰρος, και ούτως ύπογραφόμεθα.
Πάργα τι) 25 Όκτωμβρίου 1798.
Οί πρόκριτοι των φυλών.
Γιανάκης Δεσίλας Μάστρακας.
Νικόλαος Δεσίλας Τζοΰκος,
Αναστάσιος Βασιλας.
Δημήτ. Μαστροσπύρου Πετζάλης.
Αθανάσιος Πετζάλης.
Δημήτριος Μαυρογιάννης.
Γιάννης Μανιακής.
Παναγιώτης Ζουλάς. ·
Νικολής Βερβιτζιώτης.
Αντώνιος Βέργος.
Αθανάσιος Κορκοτζάκης.
Βαγγέλης Καφίρης.
Γιάννης Ζούγρης.
Οί Πάργιοι έγνώριζον οτι πασα παραχώρησις τω τυραννώ αυ
ξάνει τάς απαιτήσεις αύτοϋ, άλλ' άποστείλαντες προς αύτον πλη
ρεξουσίους έπεφυλάχθησαν, έν άγνοια τοΰ έχθροϋ, το δικαίωμα
τοΰ ν' άπορ'^ίψωσι τάς απαιτήσεις αϋτοϋ, άν αύται άντέβαινον εις
την τιμήν και τά συμφέροντα τής πατρίδος των.
Απέπλευσαν οί πληρεξούσιοι τών Παργίων εις Πρέβϊ^αν, και
ενώπιον τοΰ τυράννου εμφανισθέντες προσέφερον αΰτώ έκ μέρους
τών συμπολιτών απάντων την φιλικην προσκύνησιν, έκδέσαντες
συνάμα και τάς διαταγάς τών ναυάρχων και έγχειρίσαντες αΰτώ
τό συσταπκόν εγγραφον αυτών. Αλλ' ό Αλή Πασσάς Τεπελεν-
λης δεν ητον άνθρωπος, οςις ϋπήκουεν εις τάς διαταγάς τών άνω-
τέρων του και δστις έσέβεΐο αΰτούς. Ο Αλής κατ'αΰτηντην έπο-·
χήν, αξιωθείς ύπο τοϋ Διβανίου, μετά την καταστροφην τών
Χριστιανών κατοίκων της Γϊιβίτζας και τοϋ Αγίου Βασιλείου, της
επωνυμίας του λέ-οντος α Ασλάν Αλή», και μετά την κατά-
κτησιν και καταστροφών της Πρεβέζης τοϋ υψηλοτάτου αξιώμα
τος, τοϋ τριούρου Πασσα, ητοι τοϋ τίτλου τοϋ Βεζύρη, και αύτοϋ
τοΰ ιδίου Σουλτάνου τάς διαταγάς περιεφρόνει. ίδοΰ τί άπήντησεν
εις τους πληρεξουσίους διακόψας αυτούς άγερώχως και άποτόμως.
« Παργιώται ! "Οσα μοΰ γράφουν οί Καπετανά Βέη-

δες και όσα μοΰ είπατε έσεϊς και όσα άλλα Οά μοΰ είπή-
τε, εινε όλα χαμένα και μπόσικα (κοΰφα). Εκείνοι ποα
Ιχουν τά καράβια ορίζουν μόνον την θάλασσαν, και όχι
'ς τήν στεριά- έγώ εχω φερμάνι από τον Βασιλιά μου,
όποΰ μέ προστάζει νά κάμω ζάπτη (κατοχήν) τήν Πρέ
βεζα, τήν Βόνιτζαν και τήν Πάργαν, για νά μήν ξανα
πατήσουν οί Φραντζέζοι· μαντάμ όποΰ (επειδή και) τήν
Πρέβεζα και τήν Βόνιτζαν έζάπωσα (έκυρίευσα) θέλω
τόρα νά μου δώσετε και τήν Πάργαν και μαντάμ όποΰ
έσεΐς είστε βεκίλιδες (επίτροποι) από τον τόπον σας, νά
σιάξωμεν τά πράμματα, καθώς όποΰ συμφέρει και 'ς το
Δοβλέτί και ε?ς έσας- άλλέως δεν γίνεται» !
Και πριν η μεταβώσιν εις Πρέβεζαν οί αντιπρόσωποι τών Παρ-
γίων, ώς και άπαντες ο'ι κάτοικοι, έγνώριζον περίπου τους σκο
πούς τοϋ Τυράννου, δι6 και έζήτησαν και έλαοον άπό τους συμ-
πολίτας των εγγραφον πληρεξουσιότητα, ίνα μή κινδύνευαν) η
υπαρξίς των, και άφ' έτερου ϊνα πράξωσιν δ,τι α'ι περιστάσεις
έπέτρεπον παρά τω τυραννώ /ωρίς νά έπισΰρωσιν ε'ις έαυτούς την
άγανάκτησιν τοΰ λαοϋ. Εις εκ τών τεσσάρων πληρεξουσίων ό
Δημάκης Δεσίλας Μάστρακας, άναλαβών τον λόγον απήντησε τα>
Αλί,. «Οι συμπολΐταί μας, ίψηλότατε, δεν μας έδωκαν καμμίαν
» πληρεξουσιότητα νά διαπραγματευθώμεν καμμίαν συνθήκην μέ
»τήν ύψ/,λότητά σου, άν δμως την ζητητε επιμόνως, ημείς την
«ΰπογράφομεν, πλην δεν έγγυώμεία την παραδοχήν της έκ μέ-
»ρους τών συμπολιτών μα}1».
Ο Άλης είπε τοις πληρεξουσίοις. « Οσα μου είπατε και δσα
»αλλα Οά μοΰ πήτε είναι ολα μπόσικα». Διό και ούδεμίαν
έδωκεν άκρόασιν εις τάς παρατηρήσεις τοϋ Δημάκη Δεσίλα, αλλά
προσκαλέσας τον Μητροπολίτην της Αρτης ϊγνάτιον, διεταξεν,
ϊνα ενώπιον αϋτοϋ συνταχΟ/ί αυθαίρετος συνθήκη κα9' ύϊΐαγόρευ·
σιν τοΰ τυράννου, ίδοΰ αΰτη.
Συνθήκη τών επίτροπων της· Πάργας

[Λετά τοϋ Άλη" Πασσα.
«Δια τοΰ παρο'ντο; δηλοποιεΐται, ότι ήμε?ς οί έγκά-

τοικοι τ?]ς Πάργας, άφ' ου έπληροφορήΟημεν, ότι έξε£-
ράγη ό δια ξηράς καϊ θαλάσσης πόλεμος καϊ εγεινεν ή
άπόφασις κατά τών Φραντζέζων νά διωχθούν από τον
Λεβάντεν, ευθύς όπου έπλησίασεν ό Βασιλικός στο'λος
εις ταΰτα τά νερά, μόνοι μας έδιώξαμεν τους Φραντζέ-
ζους άπό την περιοχήν μας καϊ έμείναμεν ελεύθεροι.
Έπειτα, άφ' ου έπληροφορήϋημεν ότι τό Ύψηλόν και
Κραταιόν Δοβλέτι τοΰ Άλη Όσμάν μέ προσκυνητόν φερ-
μάνι μ,ας προσκαλεί εις την υποταγήν και προστασίαν
του, καϊ διώρισε δι' αυτό τοΰτο τόν υψηλότατον Άλη
Πασσδ Βαλήν των Ιωαννίνων, σερασκέρην εις τα δια

ξηράς στρατεύματα, έπήγαμεν καϊ έπροσκυνήσαμεν τήν
ύψηλότητά του εις Πρέβεζαν, ώς άν&ρωπον Βασιλικών,
και δυνάμει τοϋ παρόντος μας ένυπογράφου γράμματος
ύποτάττομεν τον έαυτόν μας αντάμα μέ τό κάστρον και
όλην τήν περιοχήν τοϋ τόπου μας εις τους πόδας και
προσταιίαν τοϋ Ύψηλοϋ Δοβλετίου μέ τα κατωτέρω
προνόμια, όποΰ ή Ύψηλότης του Άλή" Πασσας ώς έπί-
τροπος πληρεξούσιος τοϋ Ύψηλοϋ Δοβλετίου μας έσυμ-
φώνησε καΐ μέ τήν ιδίαν του ύπογραφήν και σφραγίδα
μας έβεβαίωσεν.
« Α'.) Ό τόπος μας ή Πάργα να δίδϊ] κατ' Ιτος εις τ6
Ύψηλόν Δοβλέτι δια κάθε λογής δόσιμον φλωρία πο
λιτικά «Ζέριαη διακόσια, ήτοι 200, και όχι άλλο τίποτες
περισσότερον, ήτοι νά ηναι έλεύθερος άπό κάθε άλλο
βάρος, τά όποια νά δίδωνται εις κάθε τρεΐς γρόνους· και
έχοντες εγγράφως άπόδειξιν άπό τον τόπον οι κάτοικοι
της Πάργας νά μήν ένοχλώνται εις κανένα μέρος της
έπικρατείας τοϋ Ύψηλοϋ Δοβλετίου άπό χαρατζίδες και
κολτζίδες.
«Β'.) Παντιέραν νά έχγ] ό τόπος εις τά καίκια τήν
'Γουρκικήν, καϊ εις τό κάστρον νά ήναι ή Τουρκική και ή
τοϋ τόπου άντάμα, και εις ταΐς σκάλαις, όποΰ πηγαίνουν
οί πραγματευταί Παργινοί, να μήν έχουν νά δίδουν, έξω
άπό τό Βασιλικών γιουμπροϋκι (τελώνιον) τρία μόνον τά
εκατόν, και όχι άλλο τίποτε περισσότερον καϊ νά κάμουν
τό άλησβερίσι (τάς δοσοληψίας) ανενόχλητα και σερ-
μπέσικα (ελευθέρως).
«Γ'.) Τήν διοίκησιν τοϋ τόπου νά έχουν οι προεστοί
έπάνω εις τους έντοπίους, καϊ οί ίδιοι κάτοικοι νά έχουν
και τά άρματα εις τήν έξουσίαν τους διά τήν φύλαξιν
τοϋ τόπου.
«Δ'.) Τούρκοι μέσα εις τήν Πάργαν νά μήν ημπορούν
νά κατοικήσουν, μήτε νά έμβοΰν μέσα αρματωμένοι νά
ένοχλοΰν τόν τόπον, άλλα αν έχουν δουλιάν τους, ' νά
περνούν ώς μουσαφήριδες (ώς ξένοι).
κΕ'.) Τ6 σύνορον της Πάργας να σταθη καθώς ήτον
και εις τον καιρόν του Βενετζιάνου, και δ καθένας από
τους κάτοικους νά εξουσιάζω, καθώς πρώτα, τά έδικά
του κτήματα.
κΣΤ'.) Ό Πασσχς του Δελβίνου μέ πρόφασιν όπου νά
^νε ή Πάργα εις τό Σαν τζάκι του (ύπό τήν πολιτική ν
δικαιοδοσίαν) νά μην ϊγγ νά τους ένοχλη μέ κανένα
τρόπον, αλλά νά ηνε ή Πάργα ύπό τήν προστασίαν και
διαφέντευσιν του υψηλοτάτου Γιάννια Βαλεσή Άλη'Πασ-
σα, διά νά τούς διαφεντεύση άπό τήν ένόχλησιν των
γειτόνων και εις κάθε άλλην περίστασίν.
«Ζ'.) Υπόσχονται οί Παργινόϊ διά νά φυλάξουν και
το'ρα και εις τον αιώνα τον άπαντα άκραν πίστιν και
ύποταγήν εις το Ύψηλον Δοβλέτι, και παρακαλούν τό
έλεος τ?}ς Κραταιας Βασιλείας διά νά τούς επικύρωση τά
ανωτέρω προνόμια μέ εγγραφον Βασιλικον προσκυνητδν
όρισμόν, τά όποΐα αυτά κατά τό παρόν μας έπεκύρωσε
μέ τήν ύπογραφήν καϊ σφραγΐδά του δ ύψηλότατος 'Δ-
λη Πασσας Έφέντης μας ώς άπό μέρους του Υψηλού
Δοβλετίου πληρεξούσιος, και ήμεΐς οί Βεκίλιδες της
Πάργας, όπου μέ τον Πανιερώτατον Μητροπολίτην της
"Αρτης, άξιόπιστον έγγυητήν των ανωτέρω, ήλθομεν
άπο' τόν τόπον μας τήν Πάργαν πληρεξούσιοι δι1 αυτό
τούτο, και έβεβαιώσαμεν τά ίδια κεφάλαια μέ ταις ύπο-
γραφαΐς μας διά διηνεκή ενδειξιν και άσφάλειαν. Προς
τούτοις ύποσχόμεθα, όπου τόοα και διά πάντοτε νά
γνωρίζωμεν τούς έχ&ρούς τοΰ.'Υψηλοΰ Δοβλετίου δι'
εχθρούς έδικούς μας (α), καϊ μέ τήν δύναμιν όπου εχει ό
έ τόπος μας, νά τούς κυνηγοΰμεν και μέ κανένα τρόπον
(»·) Τπαινίττετχ'. τους ϊουλ'.οκα:.

νά μή τους ζηγώνωμεν εις τά σύνορα μας, οΰτε νά τούς

δίδωμεν βοήδειαν.»
«Πρέβεζα 30 Όκτωμβρι'ου 1798,»
(Τ. 2.) Άλη Πασσας.
«Ιγνάτιος ό Μητροπολίτης της "Αρτης βεβαιώ (ώς
διωρισμένος και άπο τα δύο μέρη δια τον συμβιβασμόν
των ανωτέρω).
^Νικόλαος Πετζάλης βεβαιώ τα άνωθεν.
»Πανταζϊ)ς Βασιλας βεβαιώ τα άνωθεν.
«Δημάκης Δεσίλας Μάστρακας βεβαιώ τά άνωθεν.
λ Αθανάσιος Δεσίλας Πάντζας βεβαιώ τα άνωθεν.
Τπογράψαντες οί αντιπρόσωποι της Πάργας την έπιβληθεϊσαν
αύτοΐςπαρά τοΰ τυράννου σχ<θ·Λ·,·.ην, επανέκαμψαν εις την πατρίδα
των, φε'ροντες μεθ' έαυτων και την συνθήκην και έπίτροπόν τινα
Τοΰρκον τοΰ Άλή, ίνα ΰψώση έπί τοΰ φρουρίου της Πάργας την
σ"ημαίαν τοΰ τυράννου. Φθάσαντες δέ εις τον λιμε'να διέδωκαν έκ
προθέσεως δι' ενός ναύτου δτι δήθεν έπώλησαν τήν πατρίδα εις
τον Άλή Πασσάν. Τοΰτο άκουσας ό λα6ς ε'ξεμάνη κατά των άντι-
προσώπων αΰτοΰ· άλλ' ίδών και τον όθωμανόν ώρμησεν ενόπλως
κατ' αΰτοΰ τε και τών συμ~ολιτων αντιπροσώπων. Μόλις ήδυνη-
θησαν οί προύχοντες ίνα καθησυχάσωσι τον έζηγριωμένον λαόν
και σώσωσι και τον παρά τοΰ Άλή άπεσταλμένον.
Περιμείνας ό Άλής ημέρας τινάς, δπως λάβη άπάντησιν δτι
και οί λοιποί προύχοντες τής Πάργας έπεκΰρωσαν την εις τους
τεσσάρας έν Πρεβέζη έπιβληθεϊσαν παρ' αΰτοΰ συνθήκην,"" και
τοιαύτην μη λαβών ανησύχησε μεγάλως, διό και έγραψεν εις τοΰς
τέϊσαρας επιτρόπους τήν έςής έπιστολήν,
«ΓΓ. Σ.) Άπό τον Άλη Πασσαν.
«Προς έσας Παργιώτας Νικολό Πετζάλη και Δημάκη
Δεσίλα Μάστρακα, και Άθανάση Δεσίλα Ιωάννου
καϊ Πανταζη Βασιλα. λ
«Άλλο δέν σας γράφω, μοναχά εγώ έστειλα τον αν
ηι·;ρι ΠΑΡΓΑΣ. 125
Ορωπο'ν μου αύτοΰ και έχει επτά όκτώ ήμιέραις, και ακό
μη δέν έφάνηκε να γυρίση οπίσω, καϊ για όποΰ στέλνω
την βάρκαν μου, για να τον πάργ μαντάμ όποΰ δέν έοά-
νηκε να ελθη εως τώρα, έγώ έμβηκα σέ σουμπεχέ (ύπο-
ψίαν) και για τοϋτο έστειλα νά τον πάρω· όχι άλλο. και
υγιαίνετε, -ι ,
Πρέβεζα 6 Νοεμβρίου 1798.
Συγχρόνως μέ την άνω έπι?τολην ό Άλης άπε'στεΛεν εις Πάρ-
γαν και ραδιούργους τινάς σχετικούς τών Παργίων, οπως παρα-
στήσωσιν αΰτοΐς τον έπικείμενον κατά της πατρίδος αΰτών κίνου-
νον, εΐ δέν ΰπετάσσοντο εις την έν Πρεβε'ζη «τυνταχθεΐταν συνθηχην.
Οί δέ Πάργιοι, οπως διακόψωσιν εις το έξης πασαν διαπραγμά
τευση, έπεμψαν εις τον Άλήν την άκόλουβον έπιστολήν.
« Υψηλότατε Άλη Πασσά σέ προσκυνοΰμεν.
«"Εστω εις είδησίν σου, δτι ήμεΐς ύπετάχΟημεν 6ελη-
ματικώς εις τους δύω βασιλικούς ναυάρχους της Τωσ-
σίας και της ΌΟωμαν.κης Πόρτας, τών οποίων αί ση-
μαΐαΐ άεροκινοΰνται εις τα τείχη τοΰ φρουρίου μας,ώστε
δέν έχομεν τό ελεύθερον, ούτε τήν εύχαρίστησιν νά δεχ-
θώμεν άλλην έξουσίαν. Αί έγγραφοι συμφωνίαι, όποΰ σοι
άφησαν οι παρ' ημών άποσταλέντες συμπατριώται, εΐναί
ασήμαντοι, επειδή δέν διετάχθησαν νά σοι πωλήσουν τήν
Πατρίδα, αλλά νά σοι προσφέρωσΐ τήν φιλικήν μο'νον
προσκύνησιν κατά τήν διαταγήν τών βασιλικών ναυάρ
χων όθεν τοιαύτη συνθήκη, ή από κακήν των προαίρε-
σιν, ή άπό τήν βίαν (ώς ώμολόγησαν), συνεγράφη, είναι
άκυρος, και εναντία τών βασιλικών αποφάσεων καϊ της
θελήσεως της Πατρίδος μας. Καθώς λοιπόν εις ήμας
είναι άδύνατον νά τήν παραδεχίώμεν, ομοίως και εις τήν
ύψηλότητά σου είναι εΰχολον ούτε νά τήν φαντασδης
σχεδόν δι' άνάπαυσίν σου (α.)».
«Πάργα 9 Νοεμβρίου 1798.
«Οί προεστώτες
»καί όλοι μικροί και μεγάλοι της ΙΙάργας.»
(α) 6ρα ίστορ. της Πάργας ΐπδ Χ. Π·ρραιβοΟ.
Άποστείλαντες οί Πάργιοι την μνησθεΐσαν έπιστολήν εις τόν έν
Πρεβέζνι Άλήν, και δια τό βίαιον αΰτής υφος ύποπτεύοντες έκστρα-
τείαν κατά της πατρίδος των, προσέτρεξαν προς τους ναυάρχους
και ιδίως τόν Ούζακώρ, αιτούντες την προστασίαν του. Τω δντι
το υφος της τών Παργίων επιστολής έπί τοσούτον έζηγρίωσε τον
τύραννον, ώστε έπί κεφαλής τρισχιλίων Αλβανών πεζών και δισ-
χιλίων Ιππέων έξεστράτευσε κατά της Πάργας. Ξτρατοπεδεΰσας
δέ την 1 2 εις Μαργαρίτι, απέστειλε την κατωτέρω έπιστολήν
προς τους Παργίους, όπως, άπειλών αΰτοΰς έκ τοΰ σύνεγγυς, επι
τυχή τοϋ σκοποϋ, πριν ?ι καταφύγνι εις την δύναμιν τών οπλών.
> (Τ. Σ). Άλή Πασσα.
κ Παργινοί ποϋ ήρθετε στεμένα, και μέ ανταμώσατε

εϊς Πρέβεζαν, έχετε την είδησιν, που ήρθα εις Μαργαρί
τι. Έμαθα που ήρθατε αύτοϋ και ή χώρα δέν σας δέχ
θηκε, καθώς έκουβεντιάσαμαν, και σας εδε-.ξα τήν καρ-
δίαν μου καϊ σας επίστεψα, και σεις έγινήκατε άπιστοι,
και οί χωριανοί σας πήραν το κεφαλή τοΰ Χριστάκη (α)
και τόν άλλωνόνε, που σας θέλει την καλοσύνην να σας
φΟιάκη, καθώς εφίιακε τούς ΙΙρεβεζάνους. Ακόμη σας
λέγω, που κατά τήν κουβέντα, όπου έκάμαμαν, άν σας
τό άλλαξα, 6 θεός νά σας δώσγ] δίκαιον, εϊ δέ καϊ ό'χι,
ό Θεός από τό γαζέπι μου (όργήν) νά μήν σας γλυτώ-
αγ μοναχά σας γελάει ό νους σας, όπου βάλλατε δύω
πανιά, (τάς 'Ρωσσοθωμανικας σημαίας) καϊ λέτε ποϋ
γλυτώσετε. Πήρατε πράξι άπό τούς γειτόνους (Έπταννη-
σίους)· τά πανιά, όποΰ έβά?νετε δέν είναι του βασιλιά μου,
γιατί εγώ εχω φερμάνι εις τόν κόρφον μου, καϊ καρτε
ρείτε με, που εχω νά έλθω μέ το θέλημα τοΰ Θεοΰ.
» Πάρετε τά μέτρα σας, άν θέλετε νά τά έχετε διά
(α) Ούτος ην Οπλαρχηγός Πρεβεζάνος καταγόμενος έκ της

περιοχής τής Αάμαρής.
πάντα. "Οχι άλλο. Σας δίδω εΐδησιν ποΰ ώ; βράου είμαι
έδώ· μοναχά αν θελήσετε, άς ελθτι ένας άκο εσάς νά
μέ άνταμώση· άγκαλά εγώ ξέρω, ποΰ 'ς το χέρι σας δέν
είναι ή δουλιά, σας όπου ήρθετε στεμένα. Σας γνωρίζω
διχούς μου άνθρώπους, και άν δεν έρΟη κανένας, νά κυ-
βερνηθήτε εσείς μ' όλον τ6 σόϊ σας (συγγενείς), που σας
έγνώρισα, και για τοϋτο σας δίδω το χαμπέρι |(τήν εί-
δησιν).
Μαργαρίτι 13 Νοεμβρίου 1798».
Λαβόντες οί Πάργιοι μίαν τοιαύτην άπείλητικήν έπιστολήν τοϋ

έχδροΰ έκ. των μεθορίων σχεδόν της πατρίδος των έσπευσαν ϊνα
την κοινοποιήσιοσιν εις τους ναυάρχους, οίτινϊς άπεύθυνον παρα
τηρήσεις προς τον Αλήν, δπως παραιτηθΐί πάσης κατά της Πάρ
γας απόπειρας. Έκ τούτου ένΟαρρυθέντες οί Πάργιοι έγραψαν α
μέσως τω Αλίί τήν άκ,όλουθον έπιστολήν, αυθημερόν κατά τον
Πιρρζιζ'όν (α).
« Υψηλότατε Άλη" Πασσα σέ προσκυνοϋμεν.
κ Τό εξαφνον γειτο'νευμά σου έβγάζει τώρα κάθε άμ-

©ιβολίαν άπδ ήμας, και μας φιλοδωρεί τον υπέρ πατρί
δος γλυκύτατον θάνατον, ή τήν νίκην. ΓΗμεΐς οΰτε Χρι-
στάκην, οΰτε άλλον τινά άπο τους γειτόνους άκούομεν
ό καπνός της πατρίδος μας και τό άθώον αΓμα της Πρε
βέζης είναι εις ήμας δύο οδηγοί σοφώτατοι.
λ Αυτά, όπου δνομάζεις πανιά, ήμεΐς τά έβάλαμενκαί
σεβόμεΟα ως βασιλ'.κάς σημαίας, καϊ ύποκάτω εις αύτάς
θέλει νικήσωμεν ή άποθάνωμεν όλοι, και ή ύψηλότης
σου έναντίον εις αύτάς έρχεσαι καϊ οχι εις ήμάς, ότι
ήμεΐς των δύω βασιλέων είμεθα καϊ ως πιστοί αύτών
δέν θέλει άδικηθοΰμεν.
(α) Ορα. ίστορ. της Πάργας ΰπο ΠερραιβοΟ.

η Επειδή καϊ μας δίδεις τήν είδησιν ότι εως το βρά
δυ είσαι αύτοϋ, και ημείς σέ βεβαιοΰμεν ότι είμεθα πάν
τοτε έδώ καϊ κατά τό παρόν ευρισκόμεθα ώπλισμένοι εις
τά μεθόρια.
« Ύγείαινε και 6 Θεός άς δώστ] το δίκαιον εις όποιον
γνωρίζει άθώον.
Πάργα αυθημερόν 13 Νοεμβρίου 1798.
«ΟΙ προεστώτες
«και όλοι μικροί και μεγάλοι της Πάργας.
Οΰχί αϊ απαντήσεις και έπιδείξεις των Παργίων ίσως, άλλ' αί

παρατηρήσεις τών ναυάρχων κατεθορύβησαν τον Αλή, και τον
ήνάγ/,ασαν δπως παραιτηδη πάσης κατά της Πάργας έχθροπραξί-
ας και έπανακάμψ/ι άπρακτος εις Πρέβεζαν. Αλλ' ό ακοίμητος
ούτος εχθρός των Χριστιανών δεν άπελπίσδη, εχων παντοϋ και
πάντοτε συμμάχους, τον χρυσον και τας ραδιουργίας, ίδου και
το δημοτικον ασμα της αποτυχίας τοϋ Αλή περί κατακτήσεως
της Πάργας.
"Ανδρες, γυναίκες καϊ παιδιά,

άκοΰστε τόν Άλή Πασσα.
Πώς τους Τζάμιδες ορίζει,
και τήν Πάργαν φοβερίζει.
Γράφει χαρτιά καϊ προβοδα,
στούς Παργιανούς και χαιρέτα.
«Παργινοί μή ταραχΟήτε,
μον' σ' εμένα προσκυνείτε.
Τ' εχω φερμάν^α φοβερά,
άπό μέσ' άπδ τόν βασιλιά.
Πάργα, Πρέβεζα να πάρω,
κ' Άγιαμαΰρα κομαντάρω.ή
Κ' ή Πάργα τ' άπεχρίθηκε,
πώς μέ τόν στο'λον δέθηκε
Της ΊΡωσσίας και Τουρκίας,
κ' οχι άλλης έξουσίας.
Άλη" Πασσας ώς τ' άκουσε,
τω φάν' δ κόσμος χάλασε.
Πώς τον έλειψεν ή Πάργα,

και τό Σοΰλ' άπό τή πάντα.
Άλλους σκοπούς έφύλαγε,
κρυφούς δολίους τήραγε.
Μα ή* Πάργα τούς γνωρίζει,
χα» τουφέκι τώ γυρίζει.
Ώς φαίνεται Άλη" Πασσα,

δεν σέ φοβοϋν τα μπουϊουρτιά.
Και της Πάργας τό τουφέκι,
δέν σέ κάμνει ίταέτη (ύποταγήν).
Ιέ προ'σταξεν ό Βασιλιάς,
Φραντζέζους γ?α να κυνηγάς.
Κι' όχι τδν ραγιά νά σφάζης,

και μικρά παιδιά νά άρπάζ^ς.
Δέν είναι Πρέβεζα έδώ,
γΐά νά την πάρης έν ταυτω,
Με πεζούρα μέ καβάλλα,
και νά βλέπη την τρομάρα.
10
ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ* ΠΕΜΠΤΟΝ·
•0 χρυσός το3 'Αλίϊ διαφθείρει τον Όθωμανόν ναύαρχον Καϊηρ Βε'ην, —

Οδτος συνηγορεί ύπέρ το3 Άλί εις το Λιβάνι.— Ό Ούζακώφ πειθαναγχά-
ζει τόν Κα3ηρ-Βε'ην, ίνα πε'μψωσιν εις Πάργαν φρουράν 'ρώσσων και Τούρ
κων.— Παράπονα τοΰ Άλί κατά τίς χατοχΐς τ$ν ναυάρχων. — Ή "Ρωσ-
βικη σημαία ΰψόνεται έπί τδν επάλξεων του φρουρίου τΛς Πάργας. — .Ή
Πάργα κηρύτ-ε-αι δημοκρατική πολιτεία ΰπό την προστασίαν τί?ς Πύλης.—
Τά άρθρα τϋς συνθήκης συνταχθείσης έν Κωνσταντινουπόλει μεταξύ 'Ρωσ-
βίας χαί Τουρχίας ύπέρ των τεσσάρων ημιανεξαρτήτων παραλίων «ολεων τίίς
•Ηπείρου.— Κανονισμός περί τίΐς Ισωτεριχίίς διοικήσεως τίϊς Πάργας.— Ό
Αντιπρόσωπος "Οθωμανός. — Α'ι ραοιουργίαι του Άλϊ[.— Επιστολή τοΰ Ιω
αννίνων Μητροπολίτου προς τόν έπ'ισχοπον Παραμυθίας χαί τούς Παργιους,
— Α'ι απαντήσεις προς αϋτόν,— Επιστολή το3 'Αλϋ Πασσϊ προς τόν έπί-
σχοπον Παραμυθίας, — Ή εις Ιωάννινα μετάβασις αύτβΰ, — Ό τύραννος
φυλακίζει τόν,επίσκοπον. — 'Αποφυλαχίζετα·. διά δόσεως χρημάτων ό επί
σκοπος. — Προσπάθεια τοΰ Άλί, ίνα έχ νε'ου θε'ση ϋπό τούς όνυχάς του τόν
ίπίσχοπον. — Απόπειρα δολοφονίας κατά του επισκόπου.— Έπιστολαϊ τοδ
'Αβδουλάχ-Βε'η και των προυχόντων ττίς Πρεβέζης προς τοϋς Ηαργίους. —
Εκστρατεία το3 Άλί! κατά τϋ{ Πάργας' — 0« Γάλλοι έκ νέου προστάται
τίς Πάργας.— Ή επιστολή το3 στρατάρχου Βερτιέρ προς τούς Παργ'ιους.
έχων δύο τρομερούς εχθρούς ίνα καταστρέψω ό Άλής, τους

Σουλιώτας, οΐτινες ώς κεραυνοί έπε'κειντο έπί της κεφαλής του, και
τήν Πάργαν, ήτις τον έστενοχώρει ώς έφιάλτης, ταύτηνε'πεθύμεε.
προ πάντων ίνα καθυποτάξη εις τήν κυριαρχίαν του, όπως στέ
ρηση και τοϋς Σουλιώτας τοΰ κυριωτέρου καταφυγίου, καθόσον
ούτοι έκ τής Πάργας, ώς είδομεν εις τάπερί Σουλίου, έπρομηδεύ-
οντο τά προς το ζνίν και πολεμεϊν άναγκαΐα. Αποτυχών δέ οπως
δια τής απειλής Χαί των δπλων κατάκτηση τήν Πάργαν, κατέ-
φυγεν εις τήν δΰναμιν τοΰ χρυσοΟ. Γινώσκων οτι πάς Τούρκος,
έστερημε'νος ευγενών καϊ ύψηλών αισθημάτων, άνευ καρδίας, άνευ
πατριωτισμού, άνευ φιλοτιμίας, αδιάφορος είς τά δεινά τής πα-
σχούσης άνθρωπότητος και πατροπαραδότως άδιάλλακτος έχθρβς
τοΰ Χριστιανισμού και τοΰ πολιτισμού, ε!νε και άργυρώνητος, δεν
έδυσκολεύθη ό άλιτηριος, ίνα υποδούλωση τον ύποναόρχον Οθω
μανόν Καδήρ Βε'ην, όπως συναίνεση, ίνα ό Άλής καθέξη τήν Πάρ
ΰΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 131
γαν. Εις τοιούτον δέ ραθ(Λ.6ν διέφθειρεν ό Άλής τον ύποναύαρχον
Καδήρ-Βεην5 ώστε ούτος, 'ίνα λάβωσι και την συγ/.ατάθεσιν της
Πύλης, έσυνηγόρησε παρ* αΰτηύπέρ τοϋ Άλή, ειπών οεΐνε άνάγκη}
«δια την ήσυχίαν της Όθωμανικής αυτοκρατορίας, ίνα ό Άλή
«Πασοάς κατάσχη την Πάργαν, κατάφτασαν φωλεάν των άνταρ-
5) των και των κλεπτών Ελλήνων (α). Ο Άσλάν Άλής είνε ό μό-
»νος άξιος, ίνα κατάπνιξη έν άκαρεϊ παν κίνημα έπαναστατικόν
»εΐς τα μέρη εκείνα. χ> έγραψε ταϋτα ό Καδήρ-Βέης εις την Πύλην
καθ όπαγόρευσιν του Άλή, άλλα κατ' εύτυχίαν των Παργίων
και των Ελλήνων απάντων ού μόνον δεν συνεμερίζετο ή Πύλη
τάς όρθάς παρατηρήσεις τοϋ υπαλλήλου της, καθόσον ύπέβλεπε
τον Άλήν, άλλα καί^δέν ήδύνατο ήδη αδτη μόνη ίνα διάθεση κατά
βούλησίν της περί της τύχης των Παργίων, ώς διέθεσε μετά
ταΰτα περί αΰτής αυθαίρετος και άντίχριστος πολιτική Χ ριστι-
ανικωτάτης κυβερνήσεως ! ! ! Η Πύλη είχεκαί σύμμα-
χον, και ό σύμμαχος ούτος της Πύλης έτυχε κατ" εύτυχίαν Χρι
στιανός.
Απελθόντες εις την Μεσόγειον οί δύο ναύαρχοι προς καταδίω-
ξιν των Γάλλων εΐχον έντολήν νά ένεργήσωσιν έκ συμφώνου παν
τού και πάντοτε. Οθεν άπητεϊτο και του Ούζακώφήσυνκατάθεσις,
οπως ό Άλής κατάσχη την Πάργαν. Και τούτον λοιπόν τον ναύαρ-
χον έπροσπάθησεν ό Άλής ίνα διαφθείρη δια τοϋ χρυσίου. Πλην ό
Ούζακώφ, ναύαρχος τής Ρωσσίας, δεν ήτο Καδήρ-Βέης, ναύαρχος
της Τουρκίας. ... Ο φιλάνδρωπος Ούζακώφ άφ' ενός πληροφορη-
(α) Τώ όντι ολίγον πρότερον και κατά την έποχήν ταύτην και
μετ' αύτήν πολλοί οπλαρχηγοί Ελληνες είχον, ώ; ε'ίδομεν, κατα-
φύγιον την έλευθέραν Πάργαν, οίος ό ϊσκος έκ Βάλτου, ό Ακαρ-
νάν Δράκος Γρίβας και Μαυοομμάτης, ό Στράτος έκ Βάλτου,
ό Κατζικογιάννης Άκαρνάν και έτεροι διαχείμαζον εις Πάργαν,
και τό εαρ έξήρχοντο κατά των έχθρων τής πίστεως, ότε ώς άρ-
μκτωλοί, ότέ ώς κλέπται.
θεις παρά τοϋ διερμηνέως παρ' αΰτώ πατριώτου Επτανησίου Γεωρ
γίου Παλατινού, τοΟ κόμητος Μοκενίγγου και τοϋ προξένου Μπενάκη
περί των καταχθόνιων σκοπών τοϋ τβράννου Άλή, και άφ' ετέρου
τάς τρομεράς σφαγάς των κατοίκων της προσφάτως παρ' αΰτοϋ
πυρποληθείσης Πρεβέζης εχων προ οφθαλμών, μετ'άγανακτησεως
απορρίπτει τάς προτάσεις τοΰ τε Άλή και τοϋ συναδέλφου του
Καδήρ-Βε'η, (εί και ό πονηρές Αλβανός κατώρθωσε προ τών ρη-
θεισών πληροφοριών ΐν' άποσπάση έκ τοϋ Ρώσσου ναυάρχου έγ-
κύκλιόν τινα, άφορώσαν τους οπλαρχηγούς έλληνας Ι ώς θέλομεν
ιδεί πραγματευόμενοι περί Αλή) και πειθαναγκάζει τοϋτον, ίνα έκ
συμφώνου πέμψωσιν εις Πάργαν μικτήν φρουράν Ρωσσων κα'
Τούρκων. Τοΰτο μαθών ό Αλής παρεπονέθη κατά της μελετωμένης
κατοχής τών ναυάρχων. Την οιονεί διαμαρτύρησιν ταύτην τοϋ
τυράννου ώς ύποψίαν κατ' αΰτοϋ περί αιφνίδιας κατακτήσεως τής
Πάργας έκλαβών ό οίκτείρων ταύτην Οΰζακώφ, και τήν σύμ-
πνοιαν τούτου μετά τοϋ συναδέλφου τουγινώσκων, έφοβηθη μή, έν
άγνοία αΰτοϋ, κατάσχωσιν ο'ι Τούρκοι τήν Πάργαν, διο ό ναύαρ
χος Ρώσσος, φρονίμως και χριστιανικώς σκεφθείς και ένεργήσας
προκατέλαβεν ΰψώσας έπί τών έπάλζεων τοϋ φρουρίου τής Πάρ
γας τήν σημαίαν τοΰ αύτοκράτορός του και διεκηρυξεν οτι «Μέ-
»χρις ο3 συνεννοηθώσι και άποφασίσωσιν ο'ι δύο σύμμαχοι αύτο-
«κράτορες τής Ρωσσίας και τής Τουρκίας περί τής τύχης τής
«Πάργας, αυτη διατελεί 6πό τήν προστασίαν τοΰ αύτοκράτορος
» τής Ρωσσίας. » Εκών άκων ό ναύαρχος τής Τουρκίας παρεδέχ&η
τί|ν άμετάκλητον άπόφασιν του ναυάρχου τής Ρωσσίας και ήδη ή
σημαία τοΰ αΰτοκράτορος έκυμάτιζεν εις το φρούριον τής Πάργας.
Η παρά τών Ρωσσων κατοχή τής Πάργας κάτέστησεν έξω φρε
νών τον τύραννον Άλήν και έζηνέμωσε τάς βδελυράς, αΰτοϋ ελπίδας
περί κατακτήσεως αυτής. Εβλασφήμησεν ώς άθεος κακούργος
Θε6ν και ανθρώπους. Αφρίζων και λυσσών κατηράτο ενώπιον
τών αυλικών του τον ϊουλτάνον, συμμαχήσαντα μετά τών απί
στων Μοσκοβιτών. Εξήμεσεν αναθέματα και άτιμους ύβρεις κατά
τής Βαλιδέ-σουλτάνας, τεκούσης άνανδρον υίόν. Ως μαινόμενος
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ 133
Βεριεφέρετο εντός τοΰ παλατιού άπό θαλάμου εΐ; θάλαμον ανα
λογιζόμενος την χαράν και το θράσος των Σουλιωτών και τών
λοιπών αΰτοΰ εχθρών ώς εκ τής τοιαύτης αποτυχίας. «Χαίρουν-
ταικαί γελοΰν τώρα μαζή μου οί κερατάδες» έλεγε μέ δάκρυα
λύσσης. Άλλ' δλως εμβρόντητος εμεινεν ό α'ιμοχαρής Αλβανός,
μαθών την μεταξύ Ρωσσίας και Πύλης συνθήκην τοΰ 1800, δι' ης
τέσσαρες παράλιοι πόλεις τής Ηπείρου έκηρύττοντο Δημοκρατικαί
όπό την προστασίαν τής Πύλης. Δια τής είρημένης συνθήκης ου
μόνον άπεκλείετο δια παντός τής Πάργας, άλλ' ήναγκάζετο ίνα
εγκατάλειψη και την Πρέβεζαν, ην κατέκτησε δια πυρός και σι
δήρου και μετά την χύσιν τόσου αίματος χρ ιστιανικοΰ.
Τη 21 Μαρτίου 1800 συνωμολογηθη έν Κωνσταντινουπόλε»
συνθήκη μεταξύ Ρωσσίας και ϊψηλής Πύλης, ήτις έπεκυρώθη μετ
ού πολύ και ύπά τής Αγγλίας και τών άλλων Δυνάμεων, και δι
αυτής ή Επτάνησος διεκηρύχθη Δημο κ ρ α τ ική πολιτεία.
Η Ρωσσία λαβοΰσα ήδη υπό την προστασίαν της την έποφθαλ-
μουμένην ύπό τοϋ γυπός Άλή Πάργαν, συμπάσχουσα εις τα άκα-
ταλόγιστα δεινά τών κατά τά με'ρη εκείνα τής Ηπείρου, και
ιδίως τής Πρεβέζης, Χριστιανών, ώφειλεν ίνα σκεφθή και περί τής
τύχης αΰτών κατ' εύαγγελικόν καθήκον 4ς αληθής Χριστιανή,
καθόσον και ήδύνατο ίνα έπιτύχη υπέρ αΰτών ό',τι καλόν έβούλετο,
διότι ή Πύλη άνοίξασα τη Ρωσσία ήδη τάς πύλας τοΰ Ευξείνου
πόντου, τοΰ Βοσπόρου και τοϋ Ελλησπόντου, δεν ήδύνατο ίνα άρ-
νηθή εις Ίσχυρόν σύμμαχον παραχωρήσεις νομίμους ύπέρ τίνων
καταπιεζομένων ομοθρήσκων αύτοϋ, μηδέποτε ύποκυψάντων είς
βαρβάρους νόμους και έκπαλαι είθισμένων ίνα πολιτεύωνται μέ
χριστιανικούς νόμους. Η Ρωσσία προνόμια, οια εμελλεν ίνα αίτήση
άπό την Πύλην ύπέρ τών Ελλήνων τούτων, ήτησεν άλλοτε και
επέτυχε παρ* αυτής ύπέρ τών Μολδοβλάχων. Διό και διά τήςεϊρη-
μένης συνθήκης παραχωρούνται εις τάς πρώην Ενετικάς κτήσεις,
δηλ. εις την Πάργαν, την Πρέβεζαν, την Βόνιτσαν και εις τό Βου-
θρωτόν, τά εξής προνόμια"
«Α'.) Α.ί πόλεις τής Πρεβέζης, τη; Πάργας, τής Βο-

νίτσης καϊ τοϋ Βουθρωτοΰ, κείμεναι εις την "Ηπειρον καε
πρώην άνήκουσαι εις την Ένετικήν Άριστοκρατίαν, θέ-
λουσι τοϋ λοιποϋ αποτελέσει μέρος της ΌΟωμανικής
αυτοκρατορίας και άνήχει άποκλειστικώς είς αυτήν μ'
όλας όμοϋ τάς εξαρτήσεις αυτών και προικισμούς, επει
δή γειτνιάζουσι μέ τήν Άλβανίαν. Οί δέ κάτοικοι των
είρημένων πόλεων και των περιοχών αύτών, όσοι πρε-
σβεύουσι τον Χριστιανισμόν, Οέλουσι διατηρήσει, μηδενός
έξαιρουμένου,τά αυτά προνόμια, τά αναφερόμενα είς τήν
Ορησκευτικήν λατρείαν καϊ εις τήν διανομήν της δικαιο
σύνης, όσα έπικρατοϋσι προνο'μια είς τάς Ηγεμονίας
τής τε Μολδαυίας και Βλαχίας, εν αΤς πρεσβεύεται ή
Χριστιανική θρησκεία. Επίσης δέν Οέλουσιν υποκύψει είς
ούδεμίαν καινοφανή μεταβολήν αί συνήθειαι τών κατοί
κων, αί άναφερόμεναι είς τάς πολιτικάς και ποινικάς δι
κονομίας και άφορώσαι τάς ιδιοκτησίας και τήν τάξιν
τών κληρονομικών διαδοχών, δ έστι, οί κάτοικοι θέλου-
σιν κυβερνασΟαι διά εγχωρίων νο'μων και επιτόπιων αρ
χών. Θέλει έξακολουΟεΐ και τοϋ λοιπού Γνα ήνε άπηγο-
ρευμένον εις τούς ΌΟωμανούς, όπως γίνωνται ίδιοκτήται
έν τη δικαιοδοσία τών είρημένων χωρών, ή όπως έγκα-
ταστηθώσΐν έν αϋταΐς ως κάτοικοι, ή όπως έκτελώσιν
έν αύταΐς τα της θρησκείας αύτών. 'Ισ/ύει και έν ταΐς
χώραις ταύταις ο έν ίσχύϊ έν ταϊς Ήγεμονίαις Μολ
δαυίας και Βλαχίας νόμος. Επειδή δέ ή Υψηλή Πύλη
δεσπόζει τάς εϊρημένας πόλεις, θέλει έχει τό δικαίωμα,
ί'να πέμπει διοικητήν τινα ΌΟωμανον τήν θρησκείαν,
όστις θέλει συμφώνως μέ τούς προεστώτας συλλέγει τον
εις τό τρίτον άρθρον όρισθησόμενον φόρον.
« Β'.) Επειδή ή Υψηλή Πύλη ύπόσχεται ί'να διατή
ρηση (ως διετηρήθηκαϊ μέχρι τοΰδε) παν ότι άφορα τήν
θρησκευτικήν λατρείαν τών ύπηκόων κοτοίκων τών ειρη
μένων χωρών, δίδει και τό δικαίωμα είς αύτούς ινα έπι
βχευάσωσι τάς εκκλησίας, οίκοδομώσι νέας και σημαίνωσι
τους κώδωνας των εκκλησιών άνεπηρεάστως.
« Γ'.) Σύμφωνα μέ τα γενναία καί ευεργετικά προς
τους υπηκόους αισθήματα της υψηλής Πύλης καϊ έξαι-
ρέτως ένεκα της επιθυμίας αύτής οπως εύχαριστήσν) καί
εύημερήσν] τούς άνω είρημένους ραγιάδες, οιτινες πρώ-
την φοράν ήδη υποτάσσονται εις την Τψηλήν Πύλην,
αΰτη δέν θέλει επιβάλει εις αυτούς τούς κατρικοϋντας τήν
Πρέβεζαν, τήν Πάργαν, τήν Βόνιτσαν καϊ τ6 Βουθρω-
τόν και τάς έξαρτήσεις τούτων, εί μή μετριώτατον φό-
ρον, δηλ. τον φόρον εκείνον, τον όποιον εδιδον καϊ εις τήν
Ένετικήν Άριστοκρατίαν».
ι
Συνεπεία των είρημένων παραχωρήσεων καί διατάξεων, συνε-
τάχθη ΰπό τοϋ Άβδουλάχ Βέη διορισθέντος ύπ6 της Πύλης διοι
κητού των είρημένων πόλεων, καί ΰπο τοϋ Ανδρέου Γονέμη έπι-
τετραμμένου της Επτανησιακής Δημοκρατίας έν Κωνσταντινου-
πόλει σύνταγμα κανονίζον την έσωτερικήν διοίκησιν των έν Ή-
πείρω Δημοκρατικών πόλεων. Δια τοϋ κανονισμού τούτου τοϋ νέου
συντάγματος παρεχωρεϊτο τό δικαίωμα εις τον Άβδουλάχ Βεην,
(τον μέλλοντα νά έδρεύση εις Πρέβεζαν), ίνα άπα/;τείλη ενα μόνον
άντιπρόσωπον αϋτοΰ εις Πάργαν Όθωμανόν. Οί Πάργιοι έσεβάσθη-
σαν την τοιαύτην άπόφασιν και έδέχθησαν φρούραρχον Όθωμα
νόν, δόντες αΰτω καί φρουράν συγκειμένην έκ πολιτών Παργίων.
Συνεπεία της ε'ιρημένης συνθήκης των διατάζεων καί τών νέων
συμβάσεων περί συντάγματος μεταζύ τοϋ υπάλληλου της Πύλης
καί της Επτανησιακής Δημοκρατίας, άπεστάλη είς Πρέβεζαν, ό
γενικός Βοϊβόδας τών τεσσάρων πόλεων Αβδουχάχ Βεης, δστις
άμα φθάσας έκεΐσε, επεμψεν είς την Πάργαν άντιπρόσωπον του
τον Βυζάντιον Άλή Αγαν, τον όποιον ύπεδέχθησαν οί Πάργιοι.
Συνεπεία της εις Πρέβεζαν έλεύσεως τοϋ Άβδουλάχ Βέη άπεσύρ-
θη εκείθεν ό Αλής όμώσας έκδίκησιν καθ' απάντων τών συμβαλ
λομένων ώς καί κατ' αύτοϋ τοϋ άθώου καί άγαθοϋ Αβδουλάχ
Βέη, ην καί έπραγματίωσεν ό κακούργος μετ' ού πολί) ώς θέ
λομεν ιδεί πραγματευόμενοι περί αϋτοΰ. Μή δυνάμενος δέ ηδτι
ϊνα κατά της Πάργας πραγματιώση τα σχε'διά του, παρεσκευάσθη
κατά των γειτόνων αύτής Σουλιωτών. Εξεστράτευσε λοιπόν κατά
των Σουλιωτών τώ 1800 ώς εΐδομεν εις τά περί Σουλίου. Αλλ'
επειδή ή Πάργα ητο τ6 μόνον καταφύγιον των γενναίων ηρώων τοΰ
ενδόξου Σουλίου, επειδή αυτη οΰκ έπαύσατο χορηγεϊν «ίς τους
υπέρ πίστεως και πατρίδος και ανεξαρτησίας άγωνιζομε'νους Σου-
λιώτας πάσαν έφικτήν βοήθειαν και περίΟαλψιν, εδραξεν ό αδιάλ
λακτος ούτος εχθρός αΰτης την άφορμήν ταύτην, ίνα την ενοχο
ποίηση απέναντι της Πύλης. Κα! διά να καταστήση την ένοχήν
ταύτην έπίσημον διατάττει κατ' αρχάς τον Μητροπολίτην των
Ιωαννίνων ίνα γράψη προς τον έν Παραμυθία συνάδελφον έπί«<ο-
πον, εις τοΰ οποίου την εκκλησιαστικών δικαιοδοσίαν υπήγοντο
•ήδη οί Πάργιοι, δπως άποτρέψη τούτους τοΰ χορηγεϊν τοις Σου-
λιώταις πάσαν βοηθείαν. ΐδοΰ η επιστολή τοΰ άρχιερέως προς τον
έπίσκοπον και προς τοΰς Παργίους και ή τούτων προς αΰτόν ά-
πάντησις.
«Προς τ6ν Έπίσκοπον Παραμυθίας.
« θεοφιλέστατε Επίσκοπε Παραμυθίας, έν άγίω πνεύματι
αγαπητέ αδελφέ και συλλειτουργέ λύρ Χρύσανθε,
χάρις εΓη σοι τη θεοφιλία καϊ ειρήνη παρά θεου.
«Φαίνεται ότι οί έπαρχιώταί σου Παργινοί έχασαν
τον νουν τους, καϊ δέν ήξεύρουν τί κάμνουν όθεν ιδού
όπου τους γράφω διά νά απέχουν άπό τους Σουλιώτας,
και νά μή τους βοηθούν ούτε μέ ανθρώπους, ούτε μέ
μπαρούτια (πυρίτιδα), ούτε μέ ζαϊρέδες (ζωοτροφίας).
Να τούς συμβούλευσες καϊ ή θεοφιλία σου, καθώς τούς
γράφω, διότι ύστερον ό,τι άκολουθήσϊ], άς όψωνται οί
ίδιοι. Μοΰ κακοφαίνεται όμως, όπου κοντά εϊς αυτούς
θα κακοπαθαίνης ύστερον και "ή θεοφιλία σου.
«Ή δέ τοϋ θεοϋ χάρις είη μετά σοϋ.
«Έν Ίωαννίνοις 5 Ιουλίου 1801.
«Ό Ιωαννίνων Ιερόθεος και έν Χριστώ άδελφός.»
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑϊ. 137
έν τ?ί προς τον έπίσκοπον Παραμυθίας επιστολή έ|χπεριείχετο
και ετέρα τοϋ των Ιωαννίνων Μητροπολίτου προς τοΰς Παργίους,
έν τνί οποία φαίνεται δτι και άλλοτε εγγράφως τε και προφορικώς
συνεβούλευσεν ό Μητροπολίτης Ιερόθεος τους Παργίους περι τοΟ
ιδίου αντικειμένου, πλην δεν εί^ηκού^θη. Απασαι δέ α'ι έπιστολαι
αύται ύπηγορεΰΟησαν τω ίεροθε'ω ΰπό τοϋ τυράννου, ΐδοί* ή προς
τοίις Παργίους επιστολή αύτοϋ.
αΕύγενεΐς προεστώτες και λοιποί άπαξάπαντες

κάτοικοι τ^ς Πάργας σας εύχομαι και σας
εύλογώ πατρικώς.
«Ένας καλός και άγρυπνος ποιμήν χρεωστεΐ νά προ-

φυλάττη πάντοτε τά πρόβατά του άπό κρημνούς, βρά
χους και άγρια θηρία, και τότε τά κερδίζει και τά χαίρε
ται. "Οθεν και έγώ ώς καλός ποιμήν των λογικών μου
προβάτων χρεωστώ να προφυλάττω αύτά πάντοτε άπό
πασαν βλάβην καϊ άπώλειαν. Καϊ άλλοτε σας έγραψα
και προφορικώς, όταν έπέρασα άπό την πατρίδα σας, σας
ώμίλησα καϊ σας έσυμβούλευσα πνευματικώς και πατρι
κώς διά νά τραβήξετε χέρι άπό τούς Σουλιώτας, και νά
μή τούς δίδετε καμμίανβοήθειαν, ούτε εις τόν τόπον σας
νά τούς δεχθήτε, επειδή είναι κακούργοι καϊ φερμανλίδες
(άποκεκηρυγμένοι) άπό τό Δοβλέτι, καϊ οποίος δέχεται
τοιούτους άνθρώπους, πίπτει καϊ αύτός είς την ιδίαν όρ-
γήν του Ύψηλοΰ Δοβλετίου, και είς τό τέλος άφανίζεται
άπό τό πρόσωπον τής γης. Σεις όμως είτε άπό άνοησίαν
σας, είτε άπό ίσχυρογνωμίαν σας, είτε άπό ξένας κακάς
συμβουλάς παρακινούμενοι, δέν έδώσατε ποτέ άκρόασιν
και κλίσιν είς τάς πατρικάς και σωτηριώδεις διά την
πατρίδα σας νουθεσίας μου, άλλ' άκούετε, ώς μανθάνω,
τάς συμβουλάς του Περ^αιβου, 6 όποιος σας άπατδ, καϊ
δέν ήξεύρετε ότι αύτός μέ κάποιον 'Ρηγα Θεσσαλόν καϊ
μέ άλλους μερικούς παρομοίους λογιωτάτους (α) συνεν-
(α) Είναι τοις πάσι γνω<*τ6ν δτι ό άοίδιμος Ρήγος έχρημάτι

11
νοημένοι χαί μέ τούς Φραντζέζους έσκόπευον να κάμουν

επαναστάσεις κατα τοϋ κραταιοτάτου Σουλτάνου. 'Αλλ'
ό μεγαλοδύναμος Θεός τούς έπαίδευσε κατά τάς πρά
ξεις των μέ τον θάνατον (α), όπου τους έπρεπε, μονός
δέ ό Πεόραιβός έσώθη δια τας ίδικάς σας αμαρτίας!
Λοιπόν, αν θέλετε τήν σωτηρίαν και εύτυχίαν σας, τρα
βάτε χέρι, ώς προεΐπα, άπό τήν φιλίαν των Σουλιωτών,
και ζητήσατε, όχι τάς συμβουλάς τοϋ ΓΙερ"ραιβοΟ και
των άλλων^ άλα τό γλληγορώτερον τήν χάριν χαί τήν
σζέπην του Υψηλοτάτου Βεζύρη, τήν οποίαν ελπίζω νά
τήν λάβετε, επειδή, όταν Γδω τήν μετάνοιάν σας, θέλει
προσπέσω εις τα γόνατα του, να τον παρακαλέσω νά
συγχωρέσ?ι τά άπερασμένα σφάλματά σας, όποΰ αρνη
θήκατε τήν συμφωνίαν, όποΟ έκάμετε μέ τήν ύψηλότη-
τά του εις Ιϊρέβεζαν, και είμαι βέβαιος, όπου οένθά πέση
κάτω δ ριτζάς μου (ή παράκλησις). "Αν όμως μείνητε
αμετανόητοι, καθώς εως τώρα, τότε ό Θεος μέλλει νά
σας παίδευση δια τήν παρακοήν σας, και τό κρίμα τών
φαμελιών σας άς ηναι εις τον λαιμόν σας και εις τού
τον καϊ εις τόν άλλον κόσμον. Έγώ έκαμα τό πνευματι
κόν και τό πατρικόν χρέος· όθεν δεν πρέπει νά σας μεί-
νη κανέν παράπονον έναντίον μου, και ύγειαίνετε.
Έν Ίωαννίνοις 5 Ιουλίου 1801.
Ιερόθεος Μητροπολίτης Ιωαννίνων
και έν Χριστώ εύχέτης σας.
Ού μόνον οί Πάργιοι δεν εδιδον άκρόασιν εις τάς προτροπάς

καί νουθεσίας τοϋ Μητροπολίτου, άλλ'οΰτε ό άξιος λειτουργός τοϋ
Τψίστου Χρύσανθος επίσκοπος τών Παργίων. Ο γενναίος ούτος
σεν υφηγητής τών Ελληνικών γραμμάτων έν Βουκουρεστίφ χαί

άλλαχοΰ έπί της δουλείας της Ελλάδος.
(α) Εννοεί βεβαίως ό αναγνώστης δτι έχ στόματος έλληνος
Αρχιερέως τοιαύτη βλάσφημος εκφρασις χατά τοϋ Μάρτυρος υπέρ
πίστεως και Πατρίδος δεν έξήλθεν, ειμή έξ ανάγκης.
επίσκοπος εμπνεόμενος ΰπό ακραιφνών Χριστιανικών αισθημάτων
έθυσίασεν υπέρ της σωτηρίας τοΰ ποιμνίου του τοΰς εις χείρας
τοϋ τυράννου εύρεΟεντας συγγενείς του, και μικρού έδέησεν ίνα
και την Ιδίαν του ζωήν άπολέση διά μιαιφόνου χειρός. Ούτος εις
μεν τον Μητροπολίτην και είς αύτόν τον ίδιον τύραννον εγραφεν
οτι δεν έπαυε συμβουλεύων τοΰς Παργίους, ίνα ύπακούσωσιν είς
τον Βεζΰρην, είς τούτους δέ ελεγεν δτι και Χριστιανικόν χρέος
ητο να συνδράμωσι τοΰς υπέρ πίστεως και πατρίδος αγωνιζό
μενους άδελφβτΰς και είς τον έχθρόν της πίστεως και της πατρί
δος ποτέ να μην ύπακούσωσιν. Τπο τοιούτων Χριστιανικών παραι
νέσεων εμπνεόμενοι ο'ι Πάργιοι έγραψαν προς τον Μητροπολίτην
Ιερόθεον την έξης έπιστολήν.
Πανιερώτατε Μητροπολίτα
ΥΕϊκώς Σας προσκυνοΰμεν
ιι Τήν σεβαστήν έπιστολήν σας έλάβομεν καϊ πάντα

τα έν αύτη έκαταλάβαμεν. ΉΟέλαμεν βεβαίως παραδε-
νθή καϊ ακολουθήσει τάς συμβουλάς σας, εάν αύται
ήααν σύμφωνοι με τάς περιστάσεις καϊ τά συμφέροντα
της πατρίδος. Όρθή τω όντι και κατάλληλος ή παρα
βολή τοΰ ποιμένος, τήν οποίαν μας προτείνετε, άλλ'
όταν κατά δυστυχίαν ό ποιμήν πάσχη όφθαλμίαν και
βραδυποδίαν, πώς δύναται τότε, Πανιερώτατε, νά προ
φυλάξει τά πρόβατά του άπο τους κρημνούς και τους
βράχους και άπό τά άγρια θηρία; Μας συμβουλεύετε
νά μή δεχθώμεν εις τον τόπον μας τους Σουλιο>τας,
ούτε νά τούς βοηδήσωμεν, όντας κακούργους, ώς λέγε
τε καϊ άποκεκηρυγμένους υπό τοΰ Δοβλετίου. Ήμεΐς ούτε
συμμαχίαν εχομεν μ' αυτούς ούτε μυστικήν τινά έται-
ρίαν. Τούς δεχόμεθα εις τήν πατρίδα μας όχι ώς κακούρ
γους καϊ φερμανλίδας, άλλ' ώς υπερμάχους της θρη
σκείας και υπηκόους φορολογουμένους τοϋ Σουλτάνου,
προς τούς όποιους πωλοΰντεςτά προϊόντα τοΰ τόπου μας
ώοελούμεθα. Τό αύτό σύστημα διατηροΰμεν εκπαλαι καϊ
τώρα μέ όλους τους λοιπούς του ΌΟωμανικοΰ κράτους
είτε Τούρκους, είτε Χριστιανούς, διότι δέν δυνάμεθα άλ
λως νά ποριζώμεΟα τά προς τό ζην αναγκαία.
« Και ήμας άδικειτε, Πανιερώτατε, και τόν Περ^όαιβόν
συκοφαντείτε λέγοντες, ότι άκολουΟοΰμεν αύτοϋ και όχι
της Πανιερότητός σας τάς συμβουλάς. ΒεβαιωΟήτε ότι και
ήμεΐς πάντες γνωρίζομεν της πατρίδος τά συμφέροντα καϊ
ό Περ'ραιβός τά αύτά αισθήματα τρέφει. "Οθεν ουτε αυ
τός ήμας άπατα, ούτε ήμεΐς παρ1 αυτοΰ πλανώμεΟα. Τόν
κατακρίνετε πρός τούτοις, διότι συνέπραξε μετά τοΟ
άοιδίμου Ρήγα, καΐ άλλων, ώς λέγετε, λογιωτάτων
όμογενών κατά τοϋ Σουλτάνου· ή κατάκρίσις.αύτη είναι
άντίχριστος, νομίζομεν, διότι ό ίδιος Ίησοϋς Χρις-όςμας
διδάσκει τρανότατα, λέγων, « Μάχου ύπέρ πίστεως καϊ
πατρίδος». Τίς άρα φιλόχριστος και φιλόπατρις τολμά
Ιπειτα από τό θείον τοΰτο άξίωμα νά καταδικάση τάς πρά
ξεις τοΰ άοιδίμου 'Ρηγα καϊ των συνεταίρων αύτοϋ; Ούτε
της παρούσης έποχής, ούτε της ιδικές μας δυνάμεωςεργον
είναι, Πανιερώτατε, νά κρίνωμεν τά έμβριθή αϊσ&ήματα
αύτών. Ταύτα εις άλλας περιστάσεις ή άμερόληπτος τοϋ
έθνους ιστορία μέλλει νά έξιχνιάση, καϊ ή έπερχομένη
γενεά νά κρίν·»} περί των πράξεών των.
« Και ήμεϊς όντες όπαδοϊ πάντοτε καϊ έκτελεσται τοΰ
μνησθέντος θείου άξώματος, σαςάπαλλάττομεν, Πανιε
ρώτατε, εις τό έξης άπό την πρός τόν ύψηλότατον Βε-
ζύρην μεσιτείαν και ίκεσίαν ώς μας ύπόσχεσθε, διότι εϊς
ήμας άρκεΐ ή σκέπη καϊ ή εύνοια τοΰ ύψηλοΰ καϊ κρα-
ταιοΰ Δοβλετίου, ύπό τοΰ οποίου την προστασίαν μας
εδεσεν ή συνθήκη τοΰ 1800, καϊ την όποίαν σεβόμεθα
εϊλικρινώς, και ευχόμενοι ύπέρ τής μακροβιότητος της
αύτοΰ Μεγαλειότητος δέν άμφιβάλλομεν ότι θέλει μας
προστατεύσει ώς πιστούς ύπηκόους και εύπειθή" τέκνα
αύτ^ς.
ϊ Έν τοσούτω εύγνωμονοΰντες ύμας Πανιερώτατε, διά
τάς πνευματικάς και πατρικές προς ήμας συμβουλάς

σας υ5ΐοσημε'.σύμε6α μέ βαΟύτατον σέβας.
α Τ^ς Υμετέρας Πανιερότητος
α τέκνα έν Χριστώ εύπειθΐ).
Πάργα 10 Ιουλίου 1801.
α Οί προεστώτες και άπας 6 λαός της Πάργας».
Την άπάντησιν των Παργίων λαβών ό Ιερόθεος, έσπευσε νά την

καθυποβάλη τω Άλίί, δπως άπαλλαχθίί πάσης ευθύνης, ίδών
δέ ό Αλής αυτήν έξεμάνη. Μη δυνάμενος δέ κατά των Παργίων,
διέχυσε την λύσσαν του κατά των έν Ιωαννίνοις ευρεθέντων συγ
γενών τοϋ έπισκόπου της Πάργας Χρυτάνθου. έρρΊψεν εις σκοτει-
νήν είρκτήν την μητέρα του, δύο άδελφούς και δύο τοΰ έπισκό
που άδελφάς μετά των συζύγων των. Εκ των άθώων τούτων θυ
μάτων η μεν μήτηρ και εΐς αδελφός τοϋ Χρυσάνθου μετά πεντά-
μηνον τρομεράν στρέβλωσιν απεβίωσαν έν τνί σκοτεινΐ) των Ιωαν
νίνων ε'ιρκτίί, ο'ι δέ λοιποί μετά εν ετος διά υπέρογκου χρηματικής
προσφοράς είδον τό φως ! Απασαι αι συμφοραί α3ται δεν έκλόνι-
σαν τά γενναία αισθήματα του Χρύσανθου, τοΰ γενναίου τούτου
λειτουργού της θρησκείας και υπερμάχου τοΰ Ελληνισμού. Διά
κενων έν Πάργα καθ" ην έποχήν οί συγγενείς αΰτοϋ άπέθνησκον
έν τγ φυλακή τοΰ τυράννου, οΰκ έπαύσατο εμπνέων εΐς τους Παρ-
γίους μίσος άδιάλλακτον κατ' αΰτοΰ. Μη κορεσθείς ό Άλης, το
βδέλυγμα των τυράννων, δι' δσων έπραξε κατά τών συγγενών τοΰ
έπισκόπου, και τοΰτον έπιθυμών νά θέση υπό τους όνυχας του, τω
έγραψε την άκόλουθον έπιστολήν.
« (Τ. Σ.) Άπό τον Άλΐ) Παασαν.
α Υμέτερε δουχατζή (εύχέτα) δεσπότη τ^ς Παραμυθίας.
Μετά τόν χαιρετ'.σμο'ν μου σέ φανερο'νω ότι εδώ ηρθεν

ό Χασαν 'Αγας Τσαπάρης (α) με έκαμε ριτζά δια τεσένα
(α) Ο Οθωμανός ούτος ητο σχετικός τοΰ επίσκοπου κατά την

έν Παραμυθία διαμονήν του.
καϊ εγώ διά τό χατήρι του και μαντάμ όπου εΐχες ευ

ρέθη τζιράκι μου όλα τά σούτζια σου (τα σφάλματα) τά
χάρισα, δια τοΰτο λαμβάνοντας τό παρόν μου δίχως
άλλο και δίχως κανένα σουμπεχέ (ύποψίαν) νά κίνησες
καϊ νά ελθης εδώ, ότι είσαι τζιράκι δικό μου καϊ σέ άγα-
πώ καλλίτερα άπ' όλους, μόνε μουτλάκ (άνευ αναβο
λής) νά έλθης και νά μή βάνης τίποτε εϊς τόν νουν, καϊ
όχι άλλο. 'Υγίαινε.
Ιωάννινα 8 Μαρτίου 1802.
έγνώριζεν ό επίσκοπος όποιος κίνδυνος έπερί^ιενεν αυτόν, εί

μετε'βαινεν εις Ιωάννινα, άλλ' έπ' έλπίδι τοϋ νά σώση τους συγ
γενείς, υφιστάμενος ό ίδιο; άπασαν την θηριωδίαν του τυράννου, με-
τε'βη εις Ιωάννινα, μη μετοιβαλών φρόνημα. Παρουσιασθείς δέ
ενώπιον τοϋ τέρατος, παρεκάλεσεν αύτόν ούχϊ ύπέρ έαυτοϋ, άλλ'
όπερ των συγγενών του. Άλλ' ό τύραννος οΰ μόνον τους συγγε
νείς του δεν άπέλυσεν, άλλα και τόν γενναϊον έπίσκοπον έρριψεν
εις την φυλακήν, έν ?1 άπεβίωσεν ή μήτηρ του και ό άδελφός
του. Μόλις μετά δόσιν όκτώ χιλιάδων γροσιών της έποχης εκείνης
άπελύθησαν της φυλακής ό Χρύσανθος, ώς και οί συγγενείς του.
Ααβών ό Άλης ΰπόσχεσιν παρά τοϋ Χρυσάνθου οτι τοϋ λοιποϋ
ούτος θέλει συνεργήσω ύπέρ των σκοπών του, τόν επεμψεν εις
την έπαρχίαν του, δοΰς αΰτώ και την άκόλουθον διαταγήν προς
τους έπαρχιώτας.
«(Τ. Σ.) Προσταγή άπο τόν Άλη Πασσα προς όλην

την έπαρχίαν τοϋ Δου^/ατζήμου Δεσπότου της
Παραμυθίας.
« Αληθινά που είχα κακιώση τοϋ δεσπότου σας, διό:

κάποιαις αίτίαις, όμως έβεβαιώΟηκα όποϋ δέν εϊχε φταί
ξιμο, δια τοΰτο καϊ πάλιν τον ξανάλαβα εις τό ναζάρη
μου (εΰνοιαν) μέ τό νά ηναι τζιράκη μου· καϊ σεϊς όλοι
έτζη νά τόν ξέρετε καϊ νά τόν έ'χετε καθώς καϊ προτή-
τερα και καλλιότερα και κανένας μανές 'ς την δου?,ιά
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ 1|3
τουνάμή τοΰ γίνεται, μόν όσον μπορείτε μουσαντέ^βοή-
θεια) νά του κάμετε, καθώς είναι 'ς την θρησκείαν σχς
και διά τό χατηρι μου μέ τό να ηναι δουχατζής μου καί
τζηράκη μου. Έξάπαντος ί
/Ιωάννινα 22 Μαρτίου 1802.
Ού^εμίαν χρήσιν της προσταγής τοϋ τυράννου έποίησεν ό Χρύ
σανθος φθάσας εις Πάργαν, άλλ' ηρχισεν αμέσως έπ' άμβωνος
να διδάσκγι είς τους Παργίους τά προς την πατρίδα χαί την
θρησκείαν χρέη. Πληροφορηθείς ό Άλής περί της διαγωγής τοΰ
επισκόπου πικρότατα μετενόησε, μή αονεύσας αυτόν. Επιθυμων
δε νά τον θέση έκ νέου ΰπο τους όνυχας του; τω έγραψε δι* εκτά
κτου ταχυδρόμου την άκόλοοθον έπιστολην προσποιούμενος άγνοιαν
της διαγωγής του.
α (Τ. Σ.) Δουχατζή μου επίσκοπε Παραμυθίας κυρ

Χρύσανθε.
«Μετά τον χαιρετισμο'ν μου σέ φανερόνω ότι έμαθα
δποΰ αύτοΰ εις την Πάργαν ηρΟεν έ'νας άνθρωπος τοϋ
Μμπραιμ Τϊασσά από τό Μπεράτι μέ άσπρα· και δεν ξεύ-
ρω τί ανακατώματα πασχίζει νά κάμγ) και για νά σή
κωση τήν ήσυχίαν τοΰ κόσμου· δια τοΰτο εσύ, μαντάμ
καϊ είσαι δικός μου, γιά όποϋ σοϋ γράφω μέ μαξούς
(εκτακτον) άνΟρωπόν μου, νά μοΰ φανερώσ^ς ολην τήν
άλήθειαν, ποιάν ήμέραν ήρθεν αυτός ό άνθρωπος, και
πώς τον λένε και διατϊ ηρθεν, όλα αύτά τά χαμπάρια
νά μου τά φανερώσης μέ αύτόν τον άνΟρωπόν μου* και
άκο'μα αγαπούσα νά ερχουσουν έσύ νά μέ άνταμώστις
κρυφά σέ κανένα μέρος, χωρίς νάσέ ξεύργ] κανένας, όποϋ
σέ εχω κουβένταις χρειαζούμεναις νά σέ ειπώ· και τό
καλήτερον αύτ6 είναι, όποϋ νά ερθτ)ς μόνος νά μοΰ τά
φανερώσης και ευθύς νά γυρίσ^ς οπίσω· κάλα καϊ δεν
έρθης, νά μοϋ τά φανέρωσης μέ γράμμα σου· όλα αύτά·
και όγίαινε·
«Ιωάννινα 1 Όχτωμβρίου 1802.
«ι-
Ού μόνον είς συνάντησιν τοϋ Άλή, η κάλλιον ειπείν, το0 άφεύ-
κτου θανάτου, δεν μετέβη ό Χρύσανθος, άλλ' οΰτε άπαντήσεως
ηζίωσεν αύτόν. Είπε μόνον είς τον γραμματοκομιστήν προφορικώς
δτι μέλλει νά γράψη μετά ταϋτα είς τον Βεζύρην. Άνεχώρησεν ό
ταχυδρόμος άπρακτος. Έξηγριώθη ό Άλής κατά τοϋ επίσκοποι»
της Πάργας μή λαβών παρ" αϋτοϋ οΰτε άπάντησιν. Πλην κατ*
αΰτοϋ μη δυνάμενος, έζεδικήθη κατά των άθώων συγγενών του
(δίψας αυτούς έκ νέου είς ε'ιρκτήν, προς δέ επεμψεν έτερον έπίσκο-
πον ή Μεγάλη Εκκλησία κατα πρόσκλησιν τοϋ Άλη είς την έπαρ-
χίαν της Παραμυθίας και της Πάργας. Αλλ' οί Πάργιοι οΰ μόνον
δεν έδέχθησαν τον νέον έπίσκοπον εντός της χώρας των, άλλα
και τον ήπείλησαν, εί επέμενε νά καταλάβη την έπισκοπήν της
Παραμυθίας και της Πάργας. Επέστρεψεν ό νέος επίσκοπος άπρα
κτος είς Ιωάννινα. 0 δέ Αλής ώμοσε τον θάνατον του Χρυσάνθον»
δι' ούτινοσδήποτε μέσου.
Αφήσας καιρόν τινα μετά τά προεκτεθέντα, δπως τά ύδατα της
λήθης κατακλύσωσιν αυτά, ίνα έζ απρόοπτου καταλάβη, ώς εΐ-
θιζεν, τον έχθρόν, άλλα μέτρα ελαβεν προς διεκπεραίωσιν των
σκοπών του. Απεφάσισεν έντός της Πάργας και διά χειρός Παρ-
γίου νά δολοφονήση τον προσκόμματα είς τοΰς σκοπούς του έμ-
βάλλοντα έπίσκοπον. Ευρε συνεργόν της μελετώμένης δολοφο
νίας έξόριστόν τινα κακοΰργον Πάργιον (α). Μαθών δέ ό κακοΰρ-
(α) Ο δολοφόνος ούτος ητον αδελφός ενός κακοηθέστατου ίε-

ρομονάχου, Κακοϊωσηφη καλουμένου, τον όποιον ένεκα βδελυρών
πράξεων είχεν έξεκκληοιάσει ό επίσκοπος, και τοϋ οποίου άπα
σαν την οΐκογένειαν, ουσαν της αύτής και χειροτέρας διαγωγής
τοϋ Ιερομονάχου, έξώρισαν ο'ι Πάργιοι διά παντός έκ της Πάρ
γας. Εξορισθέντες δέ έκ της πατρίδος κατέφυγον άπαντες προς
τον Αλή Πασσά, έν τη αΰλη τοϋ όποιου ευρισκον άσυλον οί λησται
και κακοϋργοι, πάντοτε ό'μως προς ώφέλειαν αύτοϋ. Γνωρίζων ό
Αλής τό μίσος, όπερ έτρεφον ο'ι Καλούλιδες η Τζιγκανοί (ούτως
εψερον έπώνυμον) κατά τοΰ επισκόπου Χρύσανθου ευρεν αυτούς
πρόχειρον και πρόθυμον κατ' αύτοΰ αίσχρόν όργανον δολοφονίας.
γός ούτος οτι έν ττ, οικία τοΰ επισκόπου εΰρίσκετο ικανή ποσο-
της πυρίτιδος, άπεφάσισεν ήμέραν τινά περί μεσημβρίαν, καθ" ην
άπαντες οί έν τω οίκω έκοιμώντο, ίνα θέση πΟρ έν αύτνί. Άνα-
φθείσης δέ της πυριτικός, οκτώ τον αριθμόν έτάφησαν ΰπό τα
ερείπια τοΰ οίκου, έκτος τοΰ επισκόπου, δστις έκσφενδονισθείς ύπο
της έκταντικής δυνάμεως της πυρίτιδος εις τα ΰψη, έσώθη ώς έκ
θαύματος, ευρεθείς έπί κλίνης οικίας τίνος, άρκετά άπεχούσης,
έπϊ της στέγης της οποίας πεσοΰσα δοκός έκ τοΟ έκπυρσοκροτη-
θέντος οίκου ήνοιξεν όπήν έπαρκη, ίνα είσχωρήση οι αΰτής ά-
βλαβώς μεν πλην άνευ αισθήσεων τό σώμα τοΰ Χρύσανθου. Άνα-
λαβών δέ τάς αισθήσεις του μετά δύο περίπου ώρας, άνεχώρησε
κατά παρακίνησιν φίλων δια την νήσον των Παξών.
Άφ'οδ καί διά τοιούτων κακουργημάτων δεν έπέτυχιν ό Άλής
τοΰ σκοποϋ, άλλοϋ έσπευσεν ίνα ζητήση όργανον αύτοΰ. Παρέστησε
αυτήν, καταφυγόντων εις Πάργαν των Σουλιωτών κατά τό
1804, εις τον έπίτροπον της Πύλης Άβδουλάχ Βέην ώς φωλεάν
καί άσυλον των κατά τοΰ Σουλτάνου αποστατών, και κατά συ -
νέπειαν άξίαν παντελούς καταστροφής. Έκατόρθωσεν ό παμπό
νηρος καί πολύμητις Αλβανός ίνα έπί τέλους παιδαγωγήση τον
άγαθόν Άβδουλάχ Βε'ην, διαθέσας αΰτόν κατά τών Παργίων, δτε
ούτοι έδωκαν άσυλον έν ταϊς έστίαις των είς τους ανέστιους καί
άπάτριδας Σουλιώτας. Καθ' ύπαγόρευσιν τοΰ ιδίου Άλή, ώς καί
άλλοτε, έγραψεν ό Άβδουλάχ Βέης τήν άκόλουθον έπιστολήν '
προς τούς Παργίους.
α (Τ. Σ.) Άπό τον Άβδουλάχ-Βέην έφέντην διοικητήν

της Πάργας, Πρεβέζης, Βονίτζης καί Βουθρωτοϋ κτλ.
χτλ. προς τόύς εύγενεστάτους προεστώτας καί λοι
πούς κατοίκους της Πάργας.
«Ίο χρέος παντός καλοϋ διοικητού εινε νά διατήρηση

και προστατεύση τούς ύπηκο'ους του, καί ούτοι χρεω
στούν να ύπακούωσιν είς τάς διαταγάς του· καί τότε μέ
νουν ευχαριστημένα καί τα δύο μέρη. Έγώ άπο τό μέρος
12
μου έξεπλήρωσα τδ χρέος μου, άλλ' έσεΐς δέν έξετελέ-

σατε τό έδικόν σας, και παρεγνωρίσατε τάςπ ατρικάς
μου συμβουλάς, θέλοντες μέ τόν τρόπον τοϋτον τόν άφα-
νισμόν της Πατρίδος σας. Και άλλην φοράν σας έγραψα
οτι αν δέν θέλετε τδ κρίμα τόσων αθώων συμπολιτών
σας, αποδιώξατε έκ της πατρίδος σας τούς Σουλιώτας,
διότι εϊνε φερμανλίδες άπδ τδ Ύψηλο'τατον Δοβλέτι, κα£
νά στείλετε έδώ είς έμένα δύο τρεις προύχοντας νοί
ομιλήσω στοματικά. "Αν και το'ρα αμελήσετε τάς διατα-
γάς μου και συμβουλάς μου, έγώ δέν άνακατο'νομαι εις
ό,τι κακδν θά συμβη δια την Πατρίδα σας, έστω προς
ειδησιν σας και υγιαίνετε.»
«Πρέβεζα τη 13 Μαρτίου 1804.»
Κατ», διαταγήν τοϋ Αλή ό Αβδουλάχ Βέης διέταξε και τους

προύχοντας της Πρεβέζης ίνα γράψωσιν είς τους ομοθρήσκους
αΰτών αδελφούς Παργίους την κατωτέρω έπιστολήν, ην εκεμ^ζ
συγχρόνως {λέτήν ίδικήν του δια τοϋ ιδίου ταχυδρόμου ό διοικητής.
α Αδελφοί προεστώτες της Πάργας.
κΜέ μεγάλην τ^ς ψυχής μας Ολίψιν σας γράφομε*

ό*τι ή κακή κυβέρνησίς μας έφερε τον όλεθρον ττ]ς Πα
τρίδος. Οι Σουλιώται εΐνε φερμανλΐδες από τόν βασιλέα
μας, δια τούτο πρδς τό συμφέρον τί]ς πατρίδος σας νά
τούς διώξετε, διότι ό κίνδυνος αύτής εινε άφευκτος. Α
κούσατε, αδελφοί, τάς καλάς συμβουλάς τοϋ Βέη έφέν-
τη μας δια νά μη χαθήτε άδίκως. Ήμεϊς ώς Χριστιανοί
άδελφοί συμπονοΰμεν και διά τοϋτο σας γράφομεν νά
μήν πάθετε, δ,τι πάθαμεν και ήμεΐς, καθώς ήξεύρετε· είς
την θέλησίν σας εινε ή νά σωθήτε ή νά χαθητε· ταϋτα,
και ύγιαίνοιτε.
» Πρέβεζα 13 Μαρτίου 1804.
ιιΟί φίλοι Σας
Νικόλαος 'Ρέντζος
καϊ Νικόλαος Κιτζίλης.
Οί Πάργιοι εΐ και άπειλούμενοι και την δυσμένειαν τοΰ άγαθοΰ
διοικητοϋ έπισύραντες καθ* αΰτών δεν συνήνεσαν δπως διώξωσι
τΫίς πατρίδος τοίις γενναίους Σουλιώτας, διότι γινώσκοντες τους
βδελυρούς κατά της πατρίδος των σκοποΰς τοϋ τυράννου Αλή
έστεροϋντο εις περίστασιν πολέμου της κυριωτε'ρας δυνάμεως άπο-
διώκοντες τους Σουλιώτας, και ένεθάρ^υνον τον έχθρόν υπακούον
τες είς τάς διαταγάς του. Ενθαρρυνβέντες δέ και ύπο τής έν Κέρ
κυρα Ρωσσικής κυβερνήσεως, ύποσχεθείσης προστασίαν τοϋ αΰτο-
κράτορος κατά τοϋ έχθροΰ, εΐ ούτος άπεπειρατότι κατ' αυτών, δεν
έδωκαν άκρόασιν εις τάς συμβουλάς τοΰ τε διοικητού και των
φίλων Πρεβεζάνων, ώς δεν έδωκαν τοιαύτην προ ολίγου και είς
τοΰς αφορισμούς τοΰ Μητροπολίτου τών Ιωαννίνων.
Την παρακοην ταύτην τών Παργίων ώς άποστασίαν χαράκτη -
ρίσας ό Αλής εις τον Αβδουλάχ Βέην, έζήτησε την συγκατάθεσίν
του, όπως μετά στρατοΰ είσβάλη εις την Πάργαν και κατάσχη
αύτ-ην. Άλλ' ό άγαθός ούτος Οθωμανός γινώσκων τοϋς σκοπούς
τοΰ Άλή δεν συνη'νεσεν άνευ άνωτέρας προς αυτόν διαταγής, και
ούτως ή Πάργα έσώβη. Πλην ό Άλής τρέφων μίσος κατά τοϋ
Άβδουλάχ Βέη, μη συνεργήσαντος εις τούς σκοπούς του, διενηρ-
γησεν έν Κωνσταντινουπόλει την άνάκλησίν του, ήτις τότε μεν δέν
έπέτυχεν, έκραγέντος ομως τω ί 806 τοΰ πολέμου μεταξύ Ρωσ-
σίας και Πύλης, ώφεληθη έκ τής ευκαιρίας ταύτης ό Αλής, δπως
καθυποβάλη και πάλιν ύπό την μυσαράν κυριαρχίαν του τάς δη-
μοκρατικάς πόλεις τής Ηπείρου, τών οποίων οί προστάται άλλη-
λοσφαζόμενοι ηδη, δεν ηύκαίρουν, ίνα προστατεύσωσι κατ' αύτοΰ
τάς είρημένας πόλεις, όθεν άψηφών και συνθηκας και Σουλτάνον
και προφασιζόμενος ότι σπεύδει νά προλάβη τους Ρώσσους, διέτα-
ζεν άμέσως τον υίόν του Βελή Πασσάν, ίνα έπιπέση έζ άπροόπτοι»
κατά τής Πρεβέζης και τής Βονίτζης, (έχων ήδη ΰπό την κυριαρ
χίαν του τό Βουθρωτόν μ' όλας τάς διαμαρτυρήσεις τής Ρωσσίας).
Ούτος δέ έκτελών κατά γράμμα τα πατρικά παραγγέλματα κα-
θυπέταξεν αΰτάς, άποδιώςας άναιδώς και άφόβως τον παρά τοΰ
2ουλτάνου άπεσταλμένον διοικητήν αΰτών Άβδουλάχ Βέην, τον
όποιον και έκ ποδών έποίησεν, (ώς θέλομεν ιδεί πραγματευόμενοί
περί των κακουργημάτων τοϋ Άλή) ώς έχοντα σκοπόν, ϊνα στη
λίτευση τον αίμοβόοον τοϋτον τύραννον παρά τώ Διβανίω.
Κύριος απόλυτος καταστάς ό Άλής τών είρημένων πόλεων διε-
κοίνωσεν αΰθωρεί και προς τους Παργίους τάς προς κατάληψιν τής
Πάργας διαταγάς της Τψηλής Πύλης. Ούτοι δέ εγκαίρως αίτησαν·
τες την συνδρομήν της έν Κέρκυρα Ρωσσικής κυβερνήσεως καί
παρ" αυτής παραλαβόντες έπικουρίαν ενα λόχον στρατιωτών τών
έν Κερκύρα εις Ρωσσικήν ΰπηρεσίαν διατελούντων Ελλήνων, πα-
ρεσκευάσθησαν είς άντίκρουσιν τοΟ έχθροϋ, άποπέμψαντες φιλικώς
της Πάργας τον άντιπρόσωπον τοΟ Άβδουλάχ Βεη Άλή Άγαν,
δστις άναχωρών έζέφρασε την εΰγνωμοσύνην του προς του; Παρ
γίους δια την ευγενή προς αύτόν διαγωγήν των.
Περιμείνας άπάντησιν ό Άλής έκ μέρους τών Παργίων καί μη
λαβών τοιαύτην εκστρατεύει τον Μάϊον έπί κεφαλής είκοσι χιλιά
δων Αλβανών κατά τής Πάργας, καί φόβος ήτον περί τής τύχης
αυτής, εί καί οί κάτοικοι ήτοιμάσθησαν μετά τών Σουλιωτών
καί τών άλλων Ελλήνων, ϊνα ύπερασπίσωσιν αυτήν μέ την αυτήν
καρτεροψυχίαν ώς καί πάντοτε, καί τοι πολύ υποδεέστεροι τον
αριθμόν τοϋ έχθροϋ.
Δεν εΐχεν δμως εισέτι σημάνει ή όλείρία ώρα τής Πάργας ! Τά
νικηφόρα Γαλλικά δπλα τοϋ αύτοκράτορος Ναπολέοντος ύπαγο-
ρεύουσι συνθήκην έν Τιλσίτ, καί άπελπίζουσι τον τύραννον Άλήν
περί κατακτήσεως τής Πάργας. Κατά την συνθήκην ταύτην, γε-
νομένην μεταξύ Γαλλίας καί Ρωσσίας, ή έπτανησιακή Δημοκρατία
ύπεβλήθη είς την προστασίαν τής Γαλλίας. Οθεν τη 7 Ιουλίου τοϋ
1807 εφθασαν οί Γάλλοι εις τήν Επτάνησον, άναχωρησάντων
τών Ρώσσων, καί εντεύθεν εστάλη Γαλλική φρουρά εις τήν Πάρ-
γαν, εί καί ή έν Τιλσίτ συνθήκη οΰδαμοϋ έποίει μνείαν, δπως οί
Γάλλοι κατάσχωσι καί τήν Πάργαν. Ο πολυμήχανος Άλής άνα-
γνούς τήν συνθήκην μεταξύ Ρωσσίας καί Γαλλίας καί ίδών δτι έν
«ΰτη ουδείς έγένετο λόγος περί τών έν Ήπείρω δημοκρατικών
πόλεων έσπευσεν ϊνα κοινοποιήσω είς τήν Πύλην τήν παρά τώνΓάλτ
Χων κατοχήν της Πάργας, παρακινήσας αΰτήν, όπως διαμαρτυ-
ρηθή κατά της Γαλλίας, και έκδώση έν ονόματι της συνθήκης τοΰ
1800 διαταγήν ίνα κατάσχη εκείνος την Πάργαν, ώς άνήκουσαν
εις την Οθωμανικήν αύτοκρατορίαν. Διεμαρτυρήθη ή Πύλη κατά
της κατοχής των Γάλλων, καί επειδή ό έν Κωνσταντινουπόλει
Πρε'σβυς τοΰ αΰτοκράτορος στρατηγός Σεβαστιανής έσιώπησεν, ή
πύλη έξέδωκε την παρά τοΰ Άλή αΐτηθεϊσαν διαταγήν. 0 Αλής
ετοιμον είχε στρατον εις τα μεθόρια της Πάργας. Αλλά τά Γαλλικά
όπλα θριαμβεύοντα υπέσχοντο έλευθερίαν εις τους καταπιεζόμε
νους λαούς.
Μή θέλων ό παμπόνηρος Άλής ίνα δια των όπλων Χώση άφορ-
μήν εις τους Γάλλους, όπως άναμνησθώσι τάς έν Πρεβέζη καϊ άλ-
λαχοΰ σφαγάς τών γενναίων συμπολιτών, άπέστειλεν εις Κερκυ-
ραν ανθρώπους του όπως δια τοΰ χρυσίου και τών ραδιουργιών
διαφθείρη τον Γάλλον στρατάρχην, τον Καίσαρα Βερτιέρ, ίνα συγ-
καταθέσει αύτοϋ κατάσχη ό Άλής τήν Πάργαν. Απόπειραι μά-
ταιαι ! 0 Γάλλος στρατάρχης δεν ητο σωματέμπορος...
0 Γάλλος πολεμεϊ δια μίαν ϊδε'αν, δια τήν άπελευθε'ρωσιν τών
ομοίων του, και ούδε'ποτε διά τήν άπεμπόλησιν αυτών εις τον
δήμιον ! ! ! Και όμως οί Πάργιοι βλέποντες τάς άκαμάτους
προσπάθειας τοΰ έχθροΟ, έφοβήθησαν μή ό Γάλλος στρατάρχης
συναίνεση εις τάς ραδιουργίας τοΟ έχθροΰ, διό καί απέστειλαν
πρεσβείαν τριών προυχόντων εις τήν Κέρκυραν όπως έκθε'ση είς
τον στρατάρχην και τάς μηχανορραφίας και τοΰς καταχθόνιους
σκοπούς τοΰ τυράννου κατά της πατρίδος των.
Η περί τών δεινών της Πάργας κατανυκτική περιγραφή της επι
τροπής έπί τοσούτον έφείλκυσε τον οίκτον και τήν εύσπλαγχνίαν
τοΟ Γάλλου στρατάρχου, ώστε εϊ και ούδεμίαν εχων διαταγήν άπό
τον αυτοκράτορα, οπως προστατεύσε τήν Πάργαν, άνεδέχθη, ίνα
μή ν έγκαταλείψη τόν Χριστιανικόν καί πλήρη ιστορικών άναμνή-
σεων εκείνον λαόν εις τήν διάκρισιν μισοχρίστου τυράννου. Αναδεχ-
θείς ό φιλάνθρωπος καί Χριστιανός στρατάρχης Βερτιέρ ίνα προ-
καταρκτικώς έπιδαψιλεύση ίΐς τούς Παργίους τήν Γαλλικήν προ
στασίαν και θεώρηση μέχρις ανωτέρας διαταγή; την Παργαν χαϊ
τας εξαρτήσεις αύτής ώς άναπόσπαστον παράρτημα της έπτανη-
σιακής πολιτείας, εσπευσεν 'ίνα καθυποβάλη και εις τον αυτοκρά
τορα Ναπολέοντα τάς Ικεσίας των Παργίων συστησας αΰτάς δι»
θερμών και ζωηρών παρατηρήσεων ύπέρ τών κινδυνευόντων εκεί
νων Χριστιανών. Οπως δε ένθαρρίνη και τον λαον. φοβηθέντα ηδη
περί της τύχης του, γράφει ό οσον ανδρείος, τόσον και φιλάν
θρωπος στρατάρχης την άκόλουθον έπιστολήν προς τοΰς κατοί
κους της Πάργας.
Ανδρείοι της Πάργας κάτοικοι.
« Ύπεσχέθην ίνα μεσιτεύσω «αρά τω ήμετέρω Σεβα

στώ Αύτοκράτορι τω Μεγάλω Ναπολέοντι, όπως ή χώ
ρα υμών συνενωΟ^ μετά της Ιονίου πολιτείας. Διετήρη-
σα τήν ύπόσχεσίν μου, και εχω πλήρη πεποίθησιν περί
της Ιπιδοκιμασίας τοΰ βασιλέως μου (του προστατεύον
τος τά πολεμικά και γενναία έθνη), ώς προς τήν άπο'φα-
σίν μου περί τής μή παραχωρήσεως τ^ς χώρας ύμών
ε>ς τον Βεζύρην Άλή Πασσαν.
ΐίΠροσφέρων ε?ςύμας ώς δείγμα της ασφαλείας ύμών
τήν Γαλλικήν σημαίαν και φρουράν, άναδέχομαι τήν
ύποχρέωσιν της υπερασπίσεως ύμών κατά παντός έχ-
θροΰ. Μείνατε λοιπόν ήσυχοι. Ουδέ ποτε θέλετε προσ-
βληΟή, και μετ1 ού πολύ δέλει σας άναγγελΟή δτι αΕ
έπιθυμίαι ύμών έπραγματοποιήθησαν, και ή άπο'φασις
γείνει κατά τήν εφεσιν ύμών.
« Γράφω προς τον Κυριάρχην μου, τον Αυτοκράτορα
και Βασιλέα μου, ότι είσθε άξιοι της συμαπθείας του.
«Κέρκυρα τη 10 Σεπτεμβρίου 1807.
« Καίσαρ Βερτιέρ».
Φθάνουσιν οί πρέσβεις *ίς Πάργαν, φέροντες μεθ' εαυτών και

φρουράν τριακοσίων Γάλλων και άνυψόνουσιν επί τών επάλξεων
τοΰ φρουρίου την Γαλλικην σημαίαν ύπο τάς ευφημίας Λαί ζη
ΐωΧραυγάς τοΰ λαοΰ και άναγινώσκουσιν εις έπήκοον απάντων υπό

την σκέπαν της κυματιζούσης Γαλλικής σημαίας την έπιστολήν
του γενναίου στρατάρχου Βερτιέρ. Ανεκλάλνιτος χαρα έλαμπεν
εις απάντων τα πρόσωπα* ήσπάζοντο αλλήλους ώς την ήμε'ραν
της Αναστάσεως τοΰ Σωτήρος ημών. Η τότε επίφοβος εις ολον
τον κόσμον Γαλλική σημαία έματαίωσε προς τό παρόν τοϋς περί
κατακτήσεως της Πάργας σκοποΰς τοΰ τυράννου Άλή* άλλα και
δεν τον άπήλπισε. Και εν τούτοις ή Πάργα διατελούσα υπό την
εύεργετικήν προστασίαν της Γαλλίας ηΰδαιμόνει διάγουσα έν ει
ρήνη. Αλλ* έπέπρωτο επί σμικρόν ίνα γευ9·?ί τάς ευεργεσίας της
ειρήνης ταύτης !
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΕΚΤΟΝ·
Απόπειρα του Άλί περί χαταχττιιεως τίς Πάργας. — Ή οΊχαιολόγησις.

—Ή διαταγή τοδ στρατηγοί! Δονζελώτ προς τόν φρούραρχον τις Πάργας.
—Ή εις Πάιγαν εϊσβολτι των έχθρδν.— Ή μάχη ττίς Πάργας. — Ή ΐττα
τδν έχδρδν χατά γίϊν χαί κατά βάλυσαν. —Ή έχβρικη διαγωγή τϋς Αγ
γλίας.—Ή μετιτεία τοΠ Φορε'οττι.—Το βδελυρόν στρατήγημα το3 Άλί].—-
Οί Πάργιοι ζητοδοι τιίιν Άγγλικην προοταοίαν. — Ή 8-ηλοττοί-ηοες των
Παργίων.—Ή επικίνδυνος έπιχείρτπις των Παργίων κατά τις φρουράς επι
τυγχάνει, —· Ή έκ Πάργας άναχώρτιοις τδν Γάλλων, — Ή Άγγλικιϊ πρϊ-
οτασία έν Πάργα, — Δυο λόγοι περί ττϊς προς τούς Γάλλους διαγωγής τδν
Παργίων.
Τά τέως νικηφόρα Γαλλικά δπλα υπέστησαν ητταν εις τους

πάγους της Ρωσσίας και ήδη άπασα ή Ευρώπη ήγέρθη κατα της
Γαλλίας. Η Τουρκία, εΐ και ουδέτερα μείνασα εις την γενικήν ταύ-
την πάλην, δεν έπαυσε συνιστώσα κρυφίως την προσοχήν τοΰ Άλη,
δπως, ωφελούμενος έκ τοΰ γενικού σάλου της Ευρώπης, δράξη
την εΰκαιρίαν και κατακτήση την Πάργαν, την μόνην έν ίίπείρω
μείνασαν άνεςάίτητον. Την εΰκαιρίαν ταύτην με σπαραζικάρδιον
άνυπομονησίαν έπερίμενεν ό Άλής. Η Γαλλία μόνη ήδη έγ/.ατα-
λειφΟεϊσα και προς δλην την Εύρώπην πολεμούσα δεν ήδύνατο ίνα.
και τά απομεμακρυσμένα παραρτήματα υπεράσπιση. Την ευκαιρία»1

τάύτην δράξας ό Άλής ετοιμάζει έν Ιωαννίνοις πολυάριθμον στρα-'
τόν, και περί τάς άρχάς τοΟ Φεβρουαρίου του 1814 πέμψει έξα-
κισχιλίους Αλβανούς υπό την όδηγίαν τοΰ υ'ιοΟ του Μουχτάρ
Πασσα *αι των στρατηγών όμέρ Βυριώνη και Αγου Βασιάρη κατά
της Αγυιάς, κειμένης εις τα σύνορα της Πάργας. Κυριεύει έξ εφό
δου το χωρίον την 17 Φεβρουαρίου, αιχμαλωτίζει και κατασφά
ζει τοΰς κατοίκους, και ήδη δια μυστικής διαταγής του μέρος τοΰ
στρατού του, έν είδει ληστρικών αποσπασμάτων, ετοιμάζεται ϊναί
εφόρμηση κατά της Πάργας έκ του φρουρίου τής Αγυιάς, όπερ κα-
τεσπευσμένως άνηγείρετο, δπως χρησιμεύση όρμητήριον τοϋ στρα
τού του κατά τής ύπο τών Γάλλων κατεχόμενης χώρας, άνευ
προσκλήσεως ή προκηρύξεως πολέμου κατ' αΰτών. Αλλ' α'ι ΰπεκ-
φυγαί αύται δεν διέουγον την προσοχήν τοΰ έν Ιωαννίνοις παρά
τώ Άλή Γάλλου Προξένου, τοϋ άοιδίμου Πουκεβήλ, όστις και διε-
μαρτυρήθη κατά τών εχθροπραξιών τοϋ τυράννου κατά της Πάρ
γας. Άλλ' ούτος άπήντησε κατά την συνήθειαν αυτοϋ, δπεκφυγών
πασαν άληθή έξήγησιν, ώς έζής' ,. - ,
« Επληροφορήθην ότι οί Πάργιοι συνθηκολογοΰσι ταύτην ιίήν
στιγμήν, όπως παραδωσωσι τήν πόλιν των ε'ις τους- Αγγλους, έν
ώ καιρώ διαπραγματεύονται μετά τοΰ στρατηγοΰ Δονζελώτ, όπως
τοϊς δοθώσι χρήματα και πολεμοφόδια, θέλω νά προκαταλάβω,
τήν θέσιν ταύτην, ήτις διά συνθήκης παραχωρηθείσα τνί Πύλνι,
οφείλει ϊν' άποτελέση μέρος της κυριαρχίας μου. Τά στρατεύματα
μου άνεχώρησαν, και θά άπέχωσι πάσης εχθροπραξίας, άλλ' άν
ή προδοσία λάβη χώραν, αυτά θά προλάβωσι τους Αγγλους ώς·
προς τήν ταχύτητα.»
Ταΰτα ειπών ό Άλής τώ Προξενώ ίίτησε παρ' αύτοΰ διάτα -
γήν προς τον φρούραρχον της Πάργας, ίνα παραδωση τήν πόλιν
άνευ αιματοχυσίας. 0 δε Πρόξενος τήν αϊτησιν ταύτην νομίσας
εΰκαιρον περίστασιν, δπως ειδοποίηση τον έν Κερκύρ* στρατηγόν
Δονζελώτ περί τών σκοπών τοϋ τυράννου, εΐπεν αΰτω ότι τοιαύ-
την διαταγήν μόνος ό έν Κερκύρα στρατηγός δύναται νά δώση,
και ότι αυτός δεν δύναται ειμί) νά μεσιτεύση μόνον παρ' αΰτώ.
Εκ συμφώνου λοιπόν έπεμψαν εις Κερκυραν τον έκ Καλαρριτών
Γεώργιον Τουρτούρην, ϊνα μετά τοΰ Δονζελώτ διαπραγματευθώ
δήθεν την παράδοσιν της Πάργας. Εις τούτον λοιπόν τον άπε-
σταλμένον χριστιανόν Ιδωκεν ό Πουκεβήλ μυστικώς (καθόσον πε·
ριεστοιχίζετο πάντοτε υπό κατασκόπων του τυράννου) εγγράφους
πληροφορίας προς τον στρατηγόν περί των σχεδίων και των κινη
μάτων τοΰ Άλή. ΤαΟτα μαθών ό γενναίος στρατηγός Δονζελώτ,'
αμέσως διέταξε τον έκ Τσεσμές της Μικράς Ασίας Χατζή Νικο-
λήν (α) φρούραρχον της Πάργας, ίνα. υπεράσπιση αϋτήν μέχρι τε
λευταίας ρανίδος αίματος και μή παραδώση τό φρούριον, πριν η
άποθάνη μετά των έν αύτώ Γάλλων στρατιωτών.
Μή λαβών δε ό Άλής ούδεμίαν άπάντησιν έκ Κερκύρας, ένόη-
σεν ότι ένεπαίχθη, διό και άμέσως διέταξε τους άρχηγοϋς τοΟ
περί τά σύνορα της Πάργας στρατού, ίνα είσβάλωσιν εις Πάργαν
και δια πάσης θυσίας έκπορθήσωσιν αυτήν, και τους μεν άρρ*ενας
έκ τών κατοίκων απαντάς διαπεράσωσιν έν στόματι μαχαίρας
έκτος τών βρεφών, τά δί θήλεα αίχμαλωτίσωσιν. Τοιαύτην δια-
ταγήν δώσας ό Άλής εις τον έν Αγυιά στρατόν και πεπεισμένος
περί της επιτυχίας άνεχώρησεν εις Πρέβεζαν, όπως έκεϊθεν εύκο-
(α) 0 £λλην ούτος καταδιωχθείς ύπό της Πύλης κατέφυγεν εις

Αίγυπτον. Εμβάς δέ εις τήν ύπηρεσίαν τών έκεϊ Βε'ϊδων, διέπρε-
ψεν ώς στρατηγός. Διαβάς δέ εκείθεν ό Μέγας Ναπολέων πάρε·:
λαβεν αυτόν εις τήν ύπηρεσίαν του. Εχρησίμευσεν ό έλλην ούτος
τω Ναπολέοντι έν Αίγύπτω διά τών τοπικών γνώσεων του, διό
και έτιμήθη παρ* αΰτοϋ. Καθ' δν δέ καιρόν Γαλλικά στρατεύματα
εύρίσκοντο κατά τήν Ιλλυρίαν, κατ' αΐτησιν τοΟ Άλή Πασσα ό
στρατάρχης Μαρμόντ άπέστειλεν εις Ιωάννινα τον Χατζή Νικολήν,:
άρχηγόν πυροβολιστών τινών Γάλλων, προς όχύρωσιν και τακτό-,
ποίησιν τοΰ φρουρίου τών Ιωαννίνων. Διαμείνας δέ ό Χατζή
Νικολής άρκετόν καιρόν παρά τώ Άλ-/[, συνέδεσε μετ αύτοΰ φι-
λίαν, ύποσχεθέντος όπως μεσιτεύση παρα τη Πύλη, ινα τώ απο-
δοθώσι τά έν τη πατρίδι δημευθέντα αΰτοϋ κτήματα. 1
13
154 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ"
λώτερον καί τάχΰτερον μεταβή1 εις την κατακτηθησομένην πολυ-
πόθητον Πάργαν. Προς ταχυτέραν δέ άπόλαυσιν τοϋ ποθουμένου
σκοποϋ, φθάσας είς Πρέβεζαν άπέστειλεν εκείθεν και στολίσκον
υπό τον ναύαρχόν του Ζεκιριάμ-βέην , δπως και δια θαλάσσης
άποκλείση την Πάργαν, καθ' δν καιρόν έπολεμεϊτο αυτή και ύπό
τοϋ στρατού της ζηρας. ,
Τά σχέδια και τα κινήματα τοϋ τυράννου εγειναν γνωστά ε'ις
την Πάργαν. Πάργιοι και Γάλλοι της φρουράς, εΐ και πολύ ευά
ριθμοι, παρεσκευάσθησαν είς άντίκρουσιν τοϋ έχθροϋ, καί το πλεί
στον μέρος των οπλιτών έζήλθε τοϋ φρουρίου καί κατέλαβε
κατάλληλους θέσεις. Περί τάς άρχάς τοϋ Μαρτίου ώρμησαν οι Αλ
βανοί έν άλαλανμώ κατά της Πάργας, εΐσβαλόντες οί μεν δια τοϋ
προς την Αγυιάν μέρους, οί δέ διά της Ζηβολης καί Ζελιανίτσης,
καί έπροχώρησαν αμαχητί προς το φρούριον μέχρι βολής τηλε
βόλου, δπου ζωηρόν καί θανατηφόρον Παργινόν πϋρ άνεχαίτισε
την λυσσώδη όρμήν των βαρβάρων καί έταπείνωσε την έπτ;ρμένην
όφρϋν αυτών, όπισθεν τών φυσικών προμαχ ώνων, των πυκνών
δένδρων, τών έλαιών, πορτοκαλλεών καί λοιπών τοποθετημένοι οί
γενναίοι Πάργιοι άνεχαίτιζον τό Ίππικόν τοϋ έχθροϋ ρίπτοντες νε
κρούς κατά γης τους άναβάτας, καί ήδη ή μαγευτική χλόη τών
χαριτοβρύτων πεδιάδων της Πάργας κατεκαλύπτετο υπό εχθρικών
πτωμάτων, άσπαιρόντων καί διδόντων δίκην τής θηριωδίας των.
Παρά πόδας τών Ιππέων όρμοΰσιν οί πεζοί, πλην καί ούτοι λαμ-
βάνουσι την αυτήν τύχην. Σύγχυσις καί άταζία κατέλαβε τον
έχθρόν, οΐμωγαί καί γόοι σπαραξικάρδιοι καταπλημμυροϋσι' την
άτμοσφαϊραν. Αρχηγοί καί αξιωματικοί έμψυχόνουν καί παρο
τρύνουν τον στρατόν. Αλλ' οί άνά 20 γρόσια μισθοδοτούμενοι Αλ
βανοί ΐδόντες τήν γενναίαν καί φονικωτάτην άντίστασιν τών υπέρ
πατρίδος καί πίστεως πολεμοΰντων Παργίων καί τά πτώματα τών
συγγενών των άσπαίροντα προ τών ποδών δεν ΰπήκουον εις τάς
υποσχέσεις καί τάς άπειλάς τών αρχηγών. Επί τοσούτον δέ έδει-
λίασαν οί εχθροί, ώστε καί τους αρχηγούς αυτών άπειλησαντες,
ατάκτως έτράπησαν εις φυγήν, αφέντες μεταξύ τών πολυπληθών
πτωμάτων εις το πεδίον της μ,άχττις και τό πτώμα τοΰ συγγενούς
τοΰ Άλή Πασσα, τοΰ ανδρειότερου μεταςύ των Αλβανών, τοΰ
Δαούτ Μπέη Τεπελένα. Έκ δέ των γενναίως άποκρουσάντων τα
στίφη των Αλβανών τοϋ τυράννου Παργίων τρεις έφονεύθησαν
μάρτυρες ΰπέρ της ελευθερίας της φίλης πατρίδος.
Τέσσαρες δέ πυροβολισταί έκ τών Γάλλων στρατιωτών, σταθ
μεύοντες είς τον κατά τό άκρωτήριον Χελάτι όνομαζόμενον προ
μαχώνα, ήναγκάσθησαν ίνα έγκαταλείψωσι την θέσ*ν των έμπή-
ξαντες δέ ήλους επί τών οπών τών έν τγ θέση ταύτη ευρεθέντων
τηλεβόλων, δπως κατασταθώσιν αΰτά άχρηστα τοις έχθροϊς, εφυγον
πορευόμενοι δια τοϋ παραλίου μέρους προς τό φρούριον> άλλα πριν
■η φθάσωσιν ε'ις αυτό απήντησαν καθ' όδόν απόσπασμα Αλβανών
καταβάντων έκ τοϋ δυτικωτέρου μέρους. Μη δυνάμενοι δέ ο'ι τέσ
σαρες ούτοι Γάλλοι 'ίν' άντισταθώσι κατά τοϋ πλήθους τών εχ
θρών παρεδόθησαν εις αυτούς. Άλλ' οί ασεβείς δεν έσεβάσθησαν
τους άμαχητί παραδώσαντας τα όπλα Γάλλους. Αύθωρεί τους κα-
τεκερμάτισαν. Εν Τνί εχθρική ταύτη συναντήσει συνελήφθησαν
αιχμάλωτοι και δύο καλογραίαι προσφεύγουσαι έκ της τών Βλα-
χερνών μονής είς τό φρούριον μετά τών τεσσάρων δυστυχών
Γάλλων.
Εν ώ οί Αλβανοί ήττηθέντες και είς φυγήν μετά μεγάλης ζη
μίας τραπέντες διήρχοντο έν δάκρυσι τάς πεδιάδας της Θεσπρω
τίας φέροντες τώ Άλΐ) ώς τρόπαια τάς κεφαλάς τινών αρχηγών
και τοϋ συγγενούς αύτοϋ Δαούτ Βέη, διευθύνετο έκ τοΰ Αμβρα
κικού κόλπου προς τον λιμένα της Πάργας ό στολίσκος τοΰ τυράν
νου. Φθάσαντος δέ τοϋ στολίσκου απέναντι της προκυμαίας και έπι-
πεσόντος ύπό οΰ'ριον άνεμον κατά τών έκεϊ προσωρμισμένων πλοι
αρίων τών Παργίων, άντέστησαν ο*, πλοίαρχοι και οί ναΰται τών
Ελληνικών πλοιαρίων, φονεύσαντες και τον δποναύαρχον τοΰ έχ-
θροϋ. Ητοιμάζοντο δέ, βοηθούμενοι και έκτοϋ φρουρίου, νά καταδιώ-
ξωσι τον ύποχωροΰντα έχθρόν. Άλλα φεΰ ! η δύναμις εκείνη, ητις
εμελλεν έντός ολίγου, ίνα τους πώληση ώ ς κτήνη Ά β υ σ-
σ ι ν ά, άπό τοϋντεΰθεν προητοίμαζε την καταδίκην των ! ! ! Η
Αγγλική φρεγάδα, η Ηανβηηαΐι, ητις περιέπλεεν εις τά παραλία
των Παξών και της Πάργας, δεν έπέτρεψεν ε'ις τους Χριστιανούς
Ινα καταδιώξωσι τοί/ς Τούρκους είς άνοικτην θάλασσαν ! Επειδή
δέ ό στρατός της ξηράς άπέτυχεν ηττηθείς, απέπλευσε και ό
στολίσκος κατνισχυμένος εις Πρέβεζαν.
Έπειδη δέ, είσβαλόντες είς την περιοχήν της Πάργας ο'ι εχ
θροί, δεν απήντησαν ούδέν πρόσκομμα είς την προς τά ένδον πο-
ρείαν των, ένόμισαν δτι αμαχητί έμελλον, 'ίνα κυριεύσωσι την
πόλιν και το φρούριον, διό και προ της ρηθείσης μάχης έπεμψαν
είς τον Άλην ταχυδρόμον φέροντα αϋτώ πορτοκάλλια της
Πάργας και την άγγελίαν της οσονούπω καταλήψεως του φρουρίου.
Άνεκλαλητου χαράς έπληρώθη ή αίμοχαρης ψυχή τοϋ τυράννου
Άλή. Αντηχεί ή Πρέβεζα άπό την χαράν αΰτοϋ. Ανευ νεωτέρας
είδησεως, άποστείλας είς τους στρατηγούς τοΰ στρατού διαταγάς,
Ινα φεισθώσι της ζωής των ωραίων Παργινών, όπως ό δεύτερος
ούτος ΖεΟς πλουτίση δι" αυτών τον εν ίωαννίνοις όλυμπόν του,
αναχωρεί δια τάχους δια την πολυπόθητον Πάργαν ! Φθάσας δέ ό
τερατόμορφος είς Νικόπολιν, ανέστειλε την προς την Πάργαν θρι-
αμβευτικήν του «ρόοδον μετά λύσσης. Μαθών έν Νικοπόλει την
καταστροφήν τοΟ στρατού της ζηράς, επιστρέφει πλήρης λύσσης
και αισχύνης δια τοϋ αύτοϋ τάχους είς Πρέβεζαν έλπίζων άπό
τον στολίσκον την έπανόρθωσιν τουλάχιστον της τοιαύτης αισχύ
νης ! Άλλά και τούτου άπρακτου διελθόντος τό άκρωτήριον τοϋ
Παντοκράτορος, είς Πρέβεζαν έπιστρέψαντος και άναγγείλαντος
αΰτφ δτιο'ι Πάργιοι έθριάμβευσαν και κατά γήν κατά θάλασσαν, κα -
τέστη παράφρων και κλείεται έντός τοϋ παλατιού του. Κυλίεται
έπί τοΰ εδάφους ώς πληγομένη κατάκαρδα τίγρις, πλην δεν άπελ-
πίζεται ό άλιτηριος! >
Κατευνασθείσης δέ όπωσοϋν της λύπης του, προσκαλεί είς το
παλάτιόν του τον έν Πρεβέζνι Άγγλικόν πρόξενον Φορέστην, τον
παρακαλεί, τον Ικετεύει, δπως μεσιτεύση παρά τοις Αγγλοις, 'ίνα
ύποστηρίζωσιν είς τήν κατάληψιν της Πάργας Ινα παλαιόν ΰπη-
ρετην τοΰ βασιλέως αΰτών. Τον ικετεύει δπως αμέσως μεταβνί
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΪ.
εις τον παραπλέοντα εις την ίονικήν θάλασαν Άγγλικον στόλον.

0 δέ Φορέστης προσποιηθείς συμπάθειαν προς τον τύραννον, συν
αινεί ϊνα παρά τοίς Αγγλοις μεσιτεύση ύπέρ αΰτοΰ, εχων κύριον
σκοπόν, μεταβαίνων εις τον στόλον δια την ΰπόθεσιν δήθεν τοΟ
Αλή, να ειδοποίηση τον Αγγλον ναύαρχον περί των σκοπών τοΟ
τυράννου και παρακίνηση, αυτόν οπως κατάσχη την όπό τοΟ Αλή
άπειλουμένην Πάργαν.
Αμα τοΟ Φορε'στη άναχωρήσαντος, ό Αλής έφεϋρεν άλλο μέ
σον κεταλληλότερον πρός έπίτευξιν τοϋ ποθούμενου σκοποϋ τοο
μή άναπαυόμενος εις τήν συνδρομήν τών Αγγλων. Διενοήθη,
ίνα μεταξύ της έν Πάργα Γαλλικής φρουράς και τών κατοίκών
διεγείρη ύπονοίας περί προδοηίας. Το μέσον τοϋτο χορηγεί εις
τον Αλή άκων ό γενναίος φρούραρχος της Πάργας Χατσή Νικο
λής. 0 άνδρεϊος Ούτος Ελλην ό δοζάξας και το ίυικόντου και το
Ελληνικόν όνομα υπερασπίζων την Πάργαν κατά τοΰ τυράννου
Αλή ύπεβλε'πετο εσχάτως ϋπό τών Παργίων ώς εχων μυστικήν
μετά τοϋ τυράννου συνεννόησιν. Δικαίως υπώπτευον οί Πάργιοί
τον φρούραρχον Χατσή Νικολήν, διότι, διαμείνας οδτος έν ίωαν-
νίνοις παρά τω Αλή, οτε απεστάλη παρά τοΟ στρατηγού Μαρ-
μόντου, είχε συνδεθή μετά τοϋ τυράννου διά στενής φιλίας, ητις
φυσικω τώ λόγω κατά τήν κρίσιμον έκείνην περίστασιν ένέπνεεν
ύπονοίας τοις Παργίοις, άχρις ου αύτά τά πράγματα απέδειξαν
την άπάτην αύτών.
Διανοηθείς ό Αλής το μέσον, οπερ τάχιον ήδύνατο κατά τάς
προσδοκίας του ϊνα φέρη αυτόν είς τό τέρμα τοϋ σκοποΟ του,
αναχωρεί έσπεοσμένως έκ Πρεβέζης διά τά Ιωάννινα, μη περιμεί-
νας τό αποτέλεσμα τής παρά τοις Αγγλοις μεσιτεύσεως τοΰ
Φορε'στη. Φθάσας δέ ένταΰθα διευθύνει αμέσως πρός τον έν Πάρ
γα φίλον του Χατσή Νικολήν έπιστολην, ΰπαινισσομένην μυ-
στικήν άλληλογραφίαν μεταξύ Χατσή Νικολή και Αλή. Η αλλη
λογραφία, τήν οποίαν έμπεριεϊχεν ή πρός τον Χατσή Νικολήν άπάν-
τησις δήθεν τοΰ Αλή, είχε τήν έξής περίπου έννοιαν «Οτιό Αλής
» ευχαριστεί τον φίλον του Χατσή Νικολήν διά τήν πρός αύτόν
. ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
«διατήρησιν τής φιλίας· δτι δεν δυσαρεστείται ούτος κατ αύτοΰ

»διά τά τελευταία συμβάντα, διότι έμαθε την αίτίαν, ητις τον
κήνάγκαζεν ίνα πολεμήση κατά των στρατευμάτων του* δτι τον
«θεωρεί ώς άδελφόν, διότι βλέπων την άπελπισίαν των Γάλλων
κείς την διατήρησιν της Κερκύρας, τον συμβουλεύει ώς ειλικρινής
«φίλος ίνα ώφεληθϊ) της περιστάσεως· ότι αυτός εινε έτοιμος
»ΐνα τω παραδώση τήν Πάργαν δτι ό Άλής έκτος της μεγάλης
» αμοιβής θα άφηση και τήν διοίκησιν της Πάργας εις τόνπιστόν
»του φίλον, και δια της μεσολαβήσεως του θά τω άποδοθώσι τά.
»έν Τζεσμέ κτήματα και άμνηστεία άπό τον Σουλτάνον κτλ.
»κτλ ϊ.
0 δόλιος Αλβανός πε'μψας τήν ουτω συντεταγμένην έπιστο-
λήν διά τίνος προγραφέντος και εις τήν αύλήν του διατελούντος
Παργίου, διέταζε τον γραμματοκομιστήν, ίνα, προσποιούμενος
δτι μεταβαίνει κρυφίως εις τό φρούριον, περιέλθη εις χείρας των
Παργίων. Επέτυχε τό σχέδιον ! Άλλ' οΰχΐ καί ό σκοπός τοϋ τυ
ράννου.
Τοιαύτην άλληλογραφίαν συλλαβόντες ο'ι Πάργιοι περιήλθον εις
τήνέσχάτην άμηχανίαν περί της τύχης της πατρίδος των„ Δέν τοις
έμενε, γινώσκουσι καί τήν σχέσιν τοΰ τυράννου μετά τοϋ φρου
ράρχου, αμφιβολία περί τής έπικειμένης προδοσίας. Εν τοιαύτη
απελπισία ευρισκόμενοι ο'ι Πάργιοι καί τον Γαλλικόν άετόν βλέ
ποντες κύπτοντα εις τήν δυσμενή τύχην, άπεφάσισαν ίνα α'ιτήσω-
σ» τήν Άγγλικήν προστασίαν άπό τον Αγγλον ναύαρχον, μή βλέ
ποντες άλλου ασφαλή άγκυραν τοϋ υπό των κλυδωνισμών των
άνεμων καταποντιζομένου σκάφους των. όθεν φοβούμενοι μή διά
τής προδοσίας γίνωσι βορά τοϋ γυπός, έπεμψαν έν άγνοια τής
Γαλλικής φρουράς πρεσβείαν εις τους Παζούς προς τον διοικητήν
των Βρετανικών στρατευμάτων Γόρδωνα (ΟοΓάοη) παρακαλοϋντες
αυτόν, δπως προστατεύση αϋτοίις καί συγχωνεύση τήν χώραν
των μετά τής Επτανήσου. Αμέσως ούτος διεβίβασε τήν αίτησιν
τών Λαργίων προς τον στρατάρχην Οαηιρβεΐΐ τον διοικούντα τάς
κατά τάς Ιονίους νήσους Βρεττανικάς δυνάμεις.
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 159*
Ο γενναίος ούτος ςρατάρχηςέδέχδη ασμένως (προς το συμφέρον,
εννοείται, πάντοτε της Αγγλίας, οΰχ ήττον και προς ΰπεράσπισι»
των Χριστιανών) την αΐτησιν των Παργίων ίπϊ εγγράφω έγγυήσει
ότι ο'ι ίδιοι Πάργιοι μέλλουσιν ίνα της χώρας και τοΰ φρουρίου
άποδιώξωσι τους Γάλλους, αμα έμφανισθη παρα·:λε'ουσα Αγγλική
φρεγάδα, και έπί των επάλξεων αύτοΰ ΰψώσωσι τήν Βρετανικήν
σημαίαν. Ελέχθησαν οί Πάργιοι τήν πρότασιν τοΰ στρατάρχου,
«διότι τήν έπέβαλεν αΰτοΐς ούχί ό 0&πιρ1>β11β, άλλ' ό υπέρτατος
«πάντων νόμος, ή σωτηρία της πατρίδος», και άμε'σως απέστει
λαν αϋτω τήν άκόλουθον δηλοποίησιν.
«Δηλοποίησις παρουσιασθεΐσαέκ μέρους τών προυχόντων
της Πάργας εις τον έν Παξοΐς διοικητήν των θαλασ
σίων και Ηπειρωτικών δυνάμεων της Μεγάλης Βρετ-
τανίας.«
«Πάργα 17]29 Μαρτίου 1814.
«Ήμεϊς οί υποφαινόμενοι προύχοντες τ^ς Πάργας
όποσχόμεΟα έκ μέρους τοΰ λαοϋ, ότι καθ' ην στιγμήν ή
φρεγάδα της Αυτής Βρετανικής Μεγαλειότητος φανί)
έμπροσθεν τοΰ φρουρίου μας θέλομεν υποτάξει τήν πά
λιν και τήν χώραν εις τήν προστασίαν των αήττητων
όπλων τής Μεγάλης Βρετανίας καΐ θέλομεν ύψώσει έπϊ
των τειχών τοΰ φρουρίου μας τήν ένδοξόν Της σημαίαν,
άποφασισάσης της χώρας μας, ίν' άκολουΟήσγ) τήν τύτ-
χην τών Ιονίων Νήσων, ως πάντοτε ύπήρξαμεν ύπό τήν
αύτήν δικαιοδοσίαν.
« Παναγιώτης Δεσίλας.
«Νικο'λαος Δεσίλας Τζοϋκος.
«Γεώργιος Βασιλας.
«Γιαννοϋτίος Μαυρογ;άννης.
«Σπυρίδων Μαυρογ:άννης.
«Κωνσταντίνος Δεσίλας Μάστρακας.
«Παναγιώτης Ζοΰλλας. .
«Αθανάσιος Πετζάλης.
>■> Μάρκος Μανιακής·»
Η δηλοποίησις αυτη των Παργίων παρουσιασθεϊσα εις τον έν>

Παζοΐς διοικητήν και εντεύθεν άμέσως διαβιβασθεϊσα εις τον γενι-
κόν διοικητήν των κατά τάς Ιονίους νήσους Βρετανικών δυνάμεων
ύποστράτηγον Οαπιρβεΐΐε έγεινε δέκτη. Αλλ' έπέκειτο είς τοΰς
δυστυχείς Παργίους ϊν' άναλάβωσι τολμηράν και έπικίνδυνον έπι-
χιίρησιν, όπως άζιωθώσι της Αγγλικής προστασίας, τήν έκ τοΟ
φρουρίου και της χώρας των εξωσιν ττ,ί Γαλλικής φρουράς ! Τολ
μηράν καϊ έπικίνδυνον λέγομεν τήν έπιχείρησιν, διότι, κατά την
γνώμην τινών, ο'ι Αγγλοι, πριν η ύποχρεώσωσι τοΰς Παργίους είς
τοΟτο, έπεμψαν εις Πάργαν προς τον φρούραρχον Χατσή Νικολήν
τον ύπασπιστήν τοΰ υποστρατήγου Οαπιρίιβίΐ Αγγελον, ίνα παρα-
δώση εις τους Αγγλους το φρούριον. Αλλ' ό έλλην φρούραρχος και
άπασα η Γαλλική φρουρά έκ συμφώνου άπήντησαν είς τόν άπε-
σταλμενον ώς ητον έπόμενον, Ιν' άπαντησωσιν Ελληνες και Γάλλοι,
δτι ήθελον θε'σει πΰρ εις την πυριτοθηκην, άν ο'ι Αγγλοι η ο'ι κά
τοικοι έτόλμων ίνα κάμωσι το παραμικρόν έχθρικόν κίνημα,
ένεκα της γενναίας ταύτης αποφάσεως της Γαλλικής φρουράς οί
Αγγλοι μή επιθυμούντες χάριν των Παργίων ϊν' άναδεχθώσιν
άγώνα έπιζήμιον δπεχρέωσαν αυτούς ϊν' άναδεχθώσιν αυτόν.
Επικίνδυνος ό άγων δια τους Παργίους, αλλά καθήκον ύπε'ρτα-
τον είς τους αληθείς πατριώτας ! Τό τοιούτον ΰπέρτατον καθήκον
έχοντες εκάστοτε προ τών οφθαλμών ο'ι έλληνες κατά τόν πολυ-
στένακτον άγώνα περιεφρόνησαν τους μεγαλειτέρους κινδύνους
και αυτόν τόν θάνατον ! Τό φρούριον, δπερ επρόκειτο ίνα έξ άπροό-
πτου (διότι αναφανδόν ητον άδύνατον) καταλάβωσιν ο'ι Πάργιοι
και επί τών τειχών αΰτοϋ στησωσι την Αγγλικην σημαίαν, είχε
τριάκοντα τέσσαρα τηλεβόλα διαφόρου χωρητικότητος και φρου-
ράν διακοσίων σχεδόν Γάλλων γενναίων ! εν φ προς ΰπεράσπισιν
επιτυχή τοϋ φύσει όχυροϋ τούτου φρουρίου ηρκει φρουρά έκ πεντή
κοντα μόνον άνδρών. Βεβαίως ή έπιχείρησις ού μόνον έπικίνδυνος
άπέβαινεν εις τοΰς Παργίους, άλλα και άτελεσφόρητος άπέναντι
τοσούτων τρομερών μέσων άντιστάσεως. Καί δμως η σωτηρία της
πατρίδος ατέχναςκαί στρατηγήματα κατεργάζεται.»
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑ2.
. Αποφασίσαντες ο'ι Πάργιοι την έκτέλεσιν τής επικινδύνου επι
χειρήσεως και την Αγγλικήν σημαίαν λαβόντες άπότόνδιοι-
κητήν της φρεγάδας Βαοο&αηΙε, ΗοδΙβ, παρεκάλεσαν τοΰτον
ίνα την 21 Μαρτίου παραπλέη περί λύχνων άφας πλησίον της
Πάργας, έξετέλεσεν ό ΗοβΙο την α'ίτησιν των Παργίων. Ο'ι δέ Πάρ
γιοι ίδόντες την Αγγλικήν φρεγάδαν παραπλέουσαν εβαλον εις
πράξιν το στρατήγημα, δπερ έσχεδίασαν και όργανον τοϋ οποίου
υπήρξε γυνή τις χήρα Τουρκογιάννη τινός καλουμένου.
Ρ γυνη αυτη πλύτρια πρό πολλοΰ της έν τη άκροπόλει Γαλλικής
φρουράς και ίχ τούτου γνωστή τοις πασιν ως τοιαύτη δεν ένε'πνεεν
ΰπόνοιαν εις οιανδήποτε ωραν, είτε τής ημέρας, είτε τής νυκτός
παρουσιαζόμενη εις την φρουράν. Οθεν συμπάσχουσα και αυτή εις τα.
δεινά τής πατρίδος της και επιθυμούσα και μέ κίνδυνον τής ζωής
της (διότι κίνδυνος δια τους πάντας ύπήρχεν εις την έπιχείρησιν),
ϊν' άπαλλάξη αΰτην τής καταστροφής, άνεδέχθη ίνα τάς πύλας
τοϋ φρουρίου άνοιξη άναιμωτι εις τούς Παργίους, προδιαθέσαντας
αυτήν εις τ6 επιχείρημα. Οθεν περιζωνύουσα την Αγγλικήν ση
μαίαν ύπότάένδύματάτηςέπαρουσιάσδη τη 22 περίορθρον βαθύν,
καθ' όν άπαντες ο'ι έν τω φρουρίω έκοιμώντο, εις την πύλην τοϋ
φρουρίου, καθ' $ν στιγμήν διακόσιοι περίπου ύπλϊται έκ των τολ
μηρότερων και ανδρειότερων κατοί;:ων τής Πάργας, παρακολου-
θοΰντες τήν πλύτριαν, έκρύβησαν εις τους πέριξ τής Πύλης κρυ
ψώνας. Κρούει η γυνή τήν Πύλην τοϋ φρουρίου,—ό σκοπός έρωτα
«τίς εί ; —Ηπλύστρα» άπεκρίθη ή γυνή. Γνωστής οΰσης τής φω
νής, ήνεώχθη το εν φύλλον τής πύλης, και, είσελθοϋσα η πλύ,-
τρια, έπασχολεΐ σμικρόν τον σκοπόν δια διαφόρων φλυαριών. Αμα
άνεωγμένην τήν πύλην ΐδόντες οί κεκρυμμενοι πλησίον αυτής
Πάργιοι, είσώρμησαν εντός, και συλλαβόντες τον σκοπόν και τούς
περί τήν πύλην σταθμεύοντας φρουρούς άφοπλίσαντες, εγειναν κύ
ριοι τοϋ φρουρίου άναιμωτί.
Η τολμηρά αυτη έπιχείρησις ήθελε μείνει άδακρυς και άκηλί-
<5ωτος, άν δεν εύρίσκετο μεταξύ τών φρονίμων και γενναίων Γάλ
λων απερίσκεπτος Ελλην, δούς δίκην τής απερισκεψίας του. Βεγια>*
11
^62 -Μονογραφία!
τις επονομαζόμενο; έκ Κεφαλληνίας, γραμματεύς τοϋ διοικητοίί,

$ρασί>ς μάλλον και υπερόπτης, η άνδρεϊος, ίδών τοΰς Παργίους
έκ τοϋ δωματίου προχωροϋντας έν τω φρουρίω διέταξεν έκ του
παραθύρου τοϋ κοιτώνος τους ήδη άφωπλισμένους στρατιώτας
ίνα πυροβολήσωσι κατά των Παργίων, διατάξας συγχρόνως αΰ-
θαδώς τούτους, ΐν' άποσυρθώσιν έκτος τοϋ φρουρίου, διότι άλλως
εμελλεν ίνα βάλη πϋρ εις τ-ην πυριτοθήκην. Εις την τελευταίαν
ταύτην αΰθάδειαν πίπτει νεκρός χαμαί, προσβληθείς υπό σφαίρα;.
Παργίου πυροβόλου. Ανατείλαντος δέ τρΰ ήλιου της 22 Μαρτίου
τοϋ 1814, έκυμάτιζεν έπί τών επάλξεων τοϋ φρουρίου της Πάργας
ί] Αγγλική σημαία.
ίδών έκ της φρεγάδας έπί τοϋ φρουρίου της Πάργας κυματί-
ζούσαν τήν Αγγλικήν σημαίαν ό διοικητής ΗοδΙο άποβιβάζει άμέ-
σως εις Πάργαν απόσπασμα στρατιωτών ΰπό τήν όδηγίαν τοϋ>
ταγματάρχου Καρόλου Γόρδων και καταλαμβάνει με τηλεβόλα,
και όλμους ώχυρωμένον το φρούριον. Η δέ έν τε τ?ι πόλει και τω
φρουρίω Γαλλική φρουρά συγκειμένη έκ τετρακοσίων Γάλλων,
και κατ" άλλους έκ διακοσίων πεντήκοντα, άπεστάλη άβλαβώς
και έν πλήρει σεβασμώ και ευγνωμοσύνη έκ μέρους τών κατοίκων
εις τήν Κερκυραν. Παραδόσαντες οί Πάργιοι εις τους νέους αυ
τών προστάτας τήν πόλιν και τό φρούριον παρέδωκαν εις
χείρας αυτών και τα παντός είδους πολεμοφόδια, ευρεθέντα άφθονα,
έν τω φρουρίφ.
Άναχωρησάντων τών γενναίων πρώην προστατών της Πάρ
γας δια τήν Κερκυραν και ησυχίας άποκατασταθείσης έν πό
λει, χαρά και άγαλλίασις διεχύθη ε'ις απάντων τών κατοίκων της
Πάργας τα πρόσωπα, διαφυγόντων ώς έκ θαύματος τον έπικεί^
μενον τ·?ί πατρίδι κίνδυνον. Εν πλήρει έκστάσει και θαυμασμω έξέ-
φραζον τήν εΰγνωμοσύνην των προς τους ν?ους σωτήρας οί Πάρ
γιοι, πεποιθότες οτι, κατεχόμενης ήδη της πατρίδος ΰπό τών Άγ7
γλικών δυνάμεων, ουδέποτε θέλει υποκύψει ή σημαία τοϋ σταυ
ρού εις τό Μπαϊράκη. Αέν έγνώριζον οί άθλιοι δτι ή Αγγλική πο
λιτική ομοιάζει τον εμπορον εκείνον, όστις χαμερπώς προσφέρε
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. Ϊ63
1 I
ϊουτιδανόν άντικείμενον δωρεάν εις τους άγοραστάς επί τω βαναύ-
*;ω σκοπώ, ίνα πωλήση έτερον είς.άδροτάτην τιμήν, όσης χαρίς
άνεκλαλήτοο έπλήρωσε τάς καρδίας των Παργίων η της Μεγάλης
Βρετανίας ύπεράσπισις και ή ύπό των Αγγλικών οπλών κατοχχι
της χώρας των, τόσης λύπης σπαραξικάρδιου πρόξενος έγένετο
τω Άλη Πασσά ! Την επαύριον ρ αρχηγός του αποσπάσματος τοδ
•Αγγλικού στρατού και φρούραρχος της Πάργας Κάρολος Γόρδων
άνήγγειλεν εις άπαντας τοΰς κατοίκους την εύεργετικήν προστα-
σίαν έπί ευημερία τοΟ λαόϋ ΰπβ ττιν κραταιάν Βρετανικήν Α ΐ-
γίδα.
Εις τα συμβεβηκότα τοϋ παρόντος κεφαλαίου αρμόζει ίνα εί-
ίίωμεν δύο λόγους περί της προς τους γενναίους προστάτας Γάλ
λους τελευταίας διαγωγής των Παργίων, ητις έκ πρώτης όψεως
,φαίνετ,αι καταδικαστέα. Ε|ς και μόνος λόγος άρκεϊ να δικαιώση
την τοιαύτην διαγωγην εις τους οφθαλμούς των αληθών πατριω
τών έκαστου έθνους. Ο λόγος οίτο,ς εΤνε ή ΣβΤΒΪΡΙΑ της πατρί
δος, ητις τά πάντα συγχωρεί. Αλλ" ο,Ί Πάργιρι συλλαβόντες έπι-
στολήν, προμηνύουσαν προδοσίαν, και τα Γαλλικά οπλα κατα
βληθέντα βλέποντες, έδικαιοϋντο ώς άλλοτε ό Βρούτος, και πλειό-
τερα ίνα, πράξωσιν έκδικοϋντες και υπερασπίζοντες την πατρίδα.
' Είναι γνωστόν ότι πολλοί των Ελλήνων έθυσίασαν τά εαυτών
τέκνα υπέρ πατρίδος. Εκτός δέ τούτου ,δέν πρέπει νά λησμονήσω-
μεν δτι οί Πάργιοι μετά σεβασμού και ευγνωμοσύνης απέπεμψαν
τους Γάλλους.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΕΒΔΟΜΟΝ. ί
Αί όδτ)γίαι τοί υποστρατήγου Κάμπελ προς τον ΰπολίχαγον Βροίλτ^ν^

ίιοιχητΑν τίίς Πάργας. — Δύο ετη δΊήγκγον έν ειρήνη ο'ι Πάργιοι ΰπο τήν
προστασίαν τΐϊς Αγγλίας. — Δίν μετέχει ή Πάργα ττίς τύχης τ3ν Ιονίων
Νήσων.—Ή) θωμδς Μαιτλάνδος,—Το ύπόμντ,μα των χατοίχων τ?[ς Πάργας
προς τόν Θ- Μαιτλάνδον.—Τδ υπόμνημα των πληρεξουσίων.—Οι όόβοι τδν
Παργίων περί τίί μελλούσης τύχης αυτών.»—Μυστιχαί'συνεντεύξεις μεταξύ
Μαιτλάνδου χαί 'λλϋ. — Ή σ»νθήχη ττίς Κωνσταντινουπόλεως. — <Η εις
Ιωάννινα δφιξις των πληρεξουσίων των δύο αύλΰν. — Ή άποχάλυψις ττξς
«υμΊρορδς των Παργίων.— "Αποσπάσματα επιστολών τοΰ Δέ Βοσσέτ προς τίίν
Χάγχαϋ χαί τρν Μαιτλάνδον.—Επιστολή του Σίρ Θωμίϊ Μαιτλάνδου προς
τον Δέ Βοσσέτ^ φρούραρχων τίίς Πάργας, ,
Εγκατασταθέντες οί Αγγλο» έν τω Ιονί<ι> κρατεί μετά την κα-

τάληψιν και της Κερκύρας, έδεώρησαν έκτοτε την Πάργαν ώς άνα-
πόσπαστον και άναγκαΐον παράρτημα της νέας κατοχής των, καΐ.
το&το εξάγεται ε'κ των κατωτέρω οδηγιών, , ας έκ Κερκύρας διε-
βίβασεν εις τόν έν Πάργα διοικητήν ύπολοχαγον τοϋ συντάγμα
τος Βροΰλτον, (Βπιΐΐοη) την 23 Μαίου 1815 έ υποστράτηγος
€αΐϊΐρ1ι<ίΗ. ΐδου αύται· ' "·■·'. ·: ί
α Όδηγίαι τοΰ υποστρατήγου 0αιηρΙ>ε11, διοικητού των

κατά τοις Ιονίους νήσους και τό Άδριατικόν Δυνάμε
ων κτλ. κτλ. προς ιόν υπολοχαγών τοϋ 75ου 2υν-·
τάγματος Κ. ΒπιΚοη, διοικητήν της Πάργας. . -
κ Τό φρούριον της Πάργας θεωρείται ώς παράρτημα

της Κυβερνήσεως των Ιονίων νήσων, και μερικώτερον
ώς προχύρωμα (ουνΓ3§β ανοηοέ) τοΰ έν Κέρκυρα στρατοί»
προς τα Τουρκικά σύνορα· επομένως ένεκα της τοποθε
σίας του, κειμένου έπΐ της ξηράς της Ελλάδος, της σο
βαρός θέσεως του, ώς θέσεως όχυράς, και της σημαντι
κότητας δεν αφέθη ποτέ, ινα περιέλθη εις τάς χείρας των
Τούρκων και ιδίως τοΰ Βεζύρη των Ιωαννίνων Άλη Πασ-
σα, τοΰ οποίου ή εξουσία (Ραβίιαίϊη) τό περιτριγύριζε;, κα.
ύπηρξε πάντοτε άντ'.κείμενον μεγάλης ζηλοτυπίας των
δυνάμεων, τών προσπαθεισασών μεγάλως όπως Οέσωσί

τόν πόδα επί της Πάργας, δια τους Εδίους λόγους επί
σης ή σοφή πολιτική των Δυνάμεων εκείνων, όσαι κα-
τεΐχον τάς Ιονίους Νήσους και ιδίως τήν Κέρκυρας
έπροσπάθησαν επιμόνως, ίνα διατηρώσι τήν κατοχήν αύ-
τοδ τοΰ φρουρίου και αύτής της χώρας.
α Οί κάταικοί τής Πάργας εινε Έλληνοαλβανάί είς
άκρον επίμονοι δια τήν ένεξαρτησίαν και τήν έλευθερίαν
της μικρας κοινότητος αυτών, υπερασπίζοντες αυτήν συ
νήθως κατά της Τουρκικής κυριαρχίας. Εινε λαός ζωη
ρός και άνεξάρτητος, ει. και ένταυτώ εύάγωγος και εό-
διοίκητος, διοικούμενος έλέυθερίως καϊ δικαίως. "Απαν
τες οί άνδρες . έ'ισΐ 'στρατιώται και έμπειροι περί τήν
χρήσιν των όπλων.
ιτ Περιττόν νομίζω, ίνα προβώ εις μερικότητας επί
της απαιτουμένης διαγωγής "Αγγλου αξιωματικού, επι
φορτισμένου τήν-διοΐκησιν της Πάργας. Ίϊ ιδία διαμο
νή αύτοΰ έπϊ τοΰ τόπου και ή αυτοπρόσωπος παρατήρη^
σις τών κατοίκων θέλουσιν άμέσως τώ καταδείξει πλειο-
τέρους κανόνας προς όδηγίαν του, ή οί ούτω διαβιβαζό-
ρ,ενοι αϋτώ. . ·· .·."
« Ό Κύριος Σίπυρίδων Βλαντής, (α) όστις εσχάτως
άπέσυρθη τοΰ δευτέρου μισθοφόρου Έλληνικοΰ συντάγ
ματος μέ τό ήμισυ. της μισθοδοσίας του, εινε ήδη ή προϊ
σταμένη Άρχη έν Πάργα, ως διευθυντής της 'Αστυνο-
ι«ας. Ούτος γνωρίζει καλώς και βασίμως .τά ήθη τών
Παργίων, ομιλών καϊ τήν γλώσσάν τών. Ό Διοικητής
(α) Ο τίμιος ούτος Ελλην ητο Λευκάδος και διετελει προ

'πολλοϋ έν τΐ) Αγγλική υπηρεσία. Διορισθείς δε άστι>νό|/.ος τής
Πάργας διετήρησεν άμέμπτον διαγωγήν χαθ' ολην την δίάρκειαν
τήζ λαοχτόνου διαπραγματεύσεως περί παραχωρήσεως τής Πάρ
γας εις τήν Τουρκί'αν, ει χαί ό τύραννος προσεπάδνισε δια. τών ορ
γάνων του τον διαοΟείαη.
λοιπόν τής Πάργας παραγγέλλεται ίνα συμβουλεύεται

αύτόν έν γένει περί των τοπικών πραγμάτων, μηδόλως*
υποχρεούμενος ΐν' άκολουθ'7] τάς συμβουλάς του, οσά
κις αύταί εϊσιν έναντίαι της χρίσέως τοΰ Διοικητού· κα&
τότε περί αύτών δύναται νά γίνγ) αμέσως, άν ήνε ανάγ
κη, αναφορά προς τόν εν Κέρκυρα γενικόν Διοικητήν.
« Έγένετο γνωστόν ό*τι ό Βεζύρης Άλη Πασσας εί
χε μυστικήν άλληλογραφίαν μέ τινας των ΙΤαργίων (α)(
και ουδέν καθαρώτερον ως έκ της πολιτικής πορείας καέ
τοΰ χαρακτήρός του. Ό κύριος Βλαντής εχει την αύτήν
μέ έμέ ίδέαν περί τούτου, και κάμνει γνωστά ταϋτα τω
γενικω Διοικητή.
κ ΚαΟ' όλας τάς κοινοποιήσεις και αλληλογραφίας
μετά τοΰ Βεζύρη Άλη" Πασσα ή μετά τίνος των ύποτε-
ταγμένων αύτω Αγάδων ήΒέηδων, ενεργούντων ύπότήν
έξουσίαν του θέλετε διατηρεί εύγενη, πλην άνένδοτονδια-
γωγήν, υποδεικνύοντες ότι έπιΟυμεΐτε ίνα διατηρήτε φι-
λίαν, καλήν γειτονίαν, αλλ1 δτι ουδόλως διατίθεσΟε, ίνα
ένδώσητε εϊς κατακτητικών τι κίνημα, όπερ έν τη ιδιο
τροπία και υπεροψία των ήθέλον άπόπειραθή, ίνα δια-
πράξωσιν.
β "Ανευ αναβολής οφείλετε ινά λάβήτε μέτρα προς
ύπεράσπιάΐν τοΰ φρουρίου τής Πάργας πλατύνοντές κα$
ένδυναμοΰντες τά προς τήν ξηράν παραπετάσματα τοΰ
φρουρίου, όπου ή γη4 ήθελε τό συγχωρήσει, έπίσκευάζον-
τες καϊ άνακαινίζοντες τά αμάξια των τηλεβόλων, άνε-
γείροντες τά ρήγματα ή τάς όπάς και κατέδαφίζοντες
τάς άπο των χαρακωμάτων μέχρι τοΰ φρουρίου οικίας.
Επίσης πρέπει Γνα ληφθή" ή δέουσα προσοχή κατά τάς
(β) Εί αληθεύει ο,τι περί Παργίων λέγει ό ΟαπιρΒεί], βε£αίω<

τοιούτοι υπήρξαν οι έκ τίΐς Πάργας έξορισθέντες, τους οποίους}
<ος θέλομεν ιδεί παρακατιόντες, έμΐσουν οί κάτοικοι πλειότερο*
η τους Τούρκους, άπαγορεύοντες διά παντός την εις Πάργαν ΐπΐ~
στροοην των έτ;ί ποιν·?, θανάτου.
ίίΕΡΙ ΠΑΡΓΑΧ. ΪΘ7
τοιαύτας" εργασίας, ώστε νά γίνωσι κατάλληλοι πρός

ζπεράσπισιν των διόδων της πόλεως, και προ πάντων νά
έχετε ύπ' όψιν την έξασφάλισιν τοϋ ασφαλούς καταφυ
γίου, τοϋ φρουρίου της Πάργας, το όποιον εινε ή ασφά
λεια καϊ ή ισχυρά αύτής φυλακή.
« Κατά τό βέρος, καϊ εν δσω ό καιρός την επιτρέπεις
βέλει υπάρξει τακτική εβδομαδιαία συγκοινωνία διά λέμ
βου ώπλισμένης μεταξύ Κέρκυρας καϊ Πάργας, έκτος
των διαφόρων ιδιαιτέρων ευκαιριών, αΐτινες κατά τήν
εποχήν ταύτην παρουσιάζονται.
« Ή φρουρά Ιπϊ τοϋ παρόντος εΤνε άναγκαίως δλί'γή.
'Άλλ' ή πρωτίστη αύτής ύπεράσπισις ερείδεται έπί της
άνδρίάς καϊ τής ενέργητικότητος των κατοίκων^ έκ των
οποίων ώργανίσθη σώμα έθνοφυλακής πρός βοήθειαν τοϋ
τακτικού στρατοϋ.
<ί Τό όλον τών πολιτικών και στρατιωτικών καΟηκο'ν-
των έτέθη υπό τήν διεύθυνσίν σας και ύπ6 τήν όδηγίαν'
τών αυτών κανόνων, τους οποίους διέπραξε μέχρι τοϋδε
ό Κύριος Βλαντής, καϊ τών διαβι€ασθεισών τω άξιωμα-
τικώ οδηγιών.
Κέρκυρα 11 Μαίου 1815.
« I. 0απιρϊ)6ΐ1.
α Υποστράτηγος Διοικητής»;
Επί δύο σχεδόν ετη, διατελούντες οί ΐίάργιοι ΰπο την κραταιά^

α ΐ γ ί δ α της Μεγάλης Βρετανίας, άπήλαυον τά άγαδά της είρη·1
νης, και μέλλον λαμπρότερον τοϋ ένίστώτος ήλπιζον, ε'ι και δ
Φάλαρις της Ηπείρου όΰκ έπαυσάτο, λέγων «θέλω τήν Ιϊάργανϊ.
Αλλά τά χρυσά ταϋτα όνειρα τών Παργίών ηρχισεν ίνα έπισκιάζγι
ή έν Παρισίοις όμόσασα τήν α'ιωνίαν δουλείαν τών λαών πολυ-
θρύλλητος ίερά Συμμαχία, ϊδόντες οί Πάργιοι τήν έν Παρισίοις τη
5 Μαΐου τοϋ 1816 συνΟήκην μεταξύ Ρωσσίας και Αγγλίας, άπο-
ϊρασίσασαν όπωςδήποτε περί της τύχης τών Ιονίων νήσων; κάί
Ι6δ -Μονογραφία
όύδέ μνείαν καν ποιησαμένην περί της τύχης της πατρίδος αΰτ*ώ9,
ένεπλήσθησαν άνησυχιών απερίγραπτων περί της μελλούσης αυ
τών υπάρξεως. Ο άγαθός και τίμιος αντιστράτηγος Κάμπελ έβε-
βαίου επισήμως έν είλικρινεί καρδία τούς Παργίους, δτι εμελλον
έξάπαντος μετασχεΐν της τύχης τών Ιονίων νήσων, ώς άνέκαθεν
υπήρξαν μετ' αΰτών συνδεδεμένοι. Ο γενναίος άντιστράτηγος
Κάμπελ ως τίμιος άνθρωπος ώμίλει ύπό τό κράτος της δικαιοσύ
νης, της εΰγενοϋς πεποιθήσεως του ύπέρ της πασχούσης άνθρωπό-
τητος ζαί τών υποσχέσεων, ας η Αγγλική κυβέρνησις έδωκε τοις
Παργίοις, δτε ούτοι αυτοπροαιρέτως υπεβλήθησαν ύπό την προστα-
σίαν της, καϊ εί ή τύχη τών Παργίων έζηρτατο άπο τον εύσυ-
νείδητον τοϋτον άνδρα, βεβαίως αυτή έμελλε νά ^νε ώς εκείνη
τών έπτανησίων (α). Άλλ' *αυτη δυστυχώς έξηρτάτσ άπο την
άσυνειδησίαν ανθρώπων, οίτινες ουδέποτε έθεσαν την χείρα αυ
τών επί της καρδίας βλέποντες πάσχουσαν την άνθρωπότητα, αν
θρώπων θεωρούντων έν τώ άπρεπεϊ έγωϊσμώ κατά τον Ιθ'. αιώνα
έαυτους μεν θείας καταγωγής, τους λοιπούς δέ, ε'ι και όμοιους την
εικόνα, τάς θρησκευτικές δοξασίας, τόν πολιτισμόν, και ΰπερτέ-
ρους τάς άναμνήσεις, ώς οντα άτελή, καταδικασθέντα ύπό της
φύσεως ! ! ! '.'"·'■
Η δυσμενής ειμαρμένη, ητις έν παραβύστω είχεν άποφασίσει
περί της τύχης τών Παργίων, άο' οτου οί δυστυχείς ούτοι έλλη
νες περιήλθον εις την κυριαρχίαν αυθαιρέτου πολιτικής,- ουτε
την πικράν.παρηγορίαν. του αντιστράτηγου Κάμπελ ηθέλησε νά
χαρίση αύτοϊς. Ο γενναίος ούτος, υποστράτηγος έν καθαρά συνει-
■« · ί - · .4 , * - ·
(α) Κατ' εΰτυχίαν γέγονε τοΰτο ! Διότι οί ύπό τόν Άγγλικον
ζυγόν διάγοντες άδελφοί ήμών Επτανήσιοι ε'ισίν ήθικώς υποδεέ
στεροι τά δικαιώματα τών ύπό τόν όθωμανικόν ζυγόν Ελλήνων !
Χρυσοΰς μεν ό Αγγλικός ζυγός και σίδηρους ό Οθωμανικός, άλλα
κατά την φυσικήν ό χρυσός εϊνε ειδικώς βαρύτερος τοΟ σιδήρου,
ώς είπε καί τις διάσημος Επτανήσιος. Πρόσθεσον και τάς μελλού-
Λας ελπίδας και την έπί τών Τούρκων ήθικήν έπιρρΌήν τών δούλων
Ελλήνων, ή'τις καταθλίβεται έν Επτανήσω.
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. (169
δήσει έπαρηγόρει και ενεθάρρυνε τούς Παργίους πέρί τήςμελλού-
σης τύχης της πατρίδος αυτών. Τον εΰσυνείδητον τούτον άνδρα,
μετατεθέντα, έκ προθέσεως φαίνεται, διεδέχθη άνθρωπος, τοϋ όποιου
το όνομα δι* αίματος άνθρωπίνου ένεχαράχθη είς τάς βίβλους τών
.Τερατόμορφων τυράννων, άνθρωπος άμορφος την ψυχήν και την
καρδίαν και δυσειδής την μορφήν, άνθρωπος όλως άμοιρος ευγε
νών αισθημάτων, άνθρωπος φέρων καθαρώς το άντίτυπον τοϋ
γνωμικού «οία ή μορφή, τοιάδε και ή φυχήϊ. Ο
διαδεχθείς έν Επτανήσω τον εΰγενη Κάμπελ ητον κατά δυστυ-
χίαν τών Παργίων, και μετ' οΰ πολΰ τών Ελλήνων απάντων, ό
—ίρ Θωμάς Μαιτλάνδος Μέγας Αρμοστής της Επτανήσου, ό και
παρά τών συμπολιτών του Αγγλων μετονομασθείς δια την θη-
ριωδίαντου αΣουλτάν Θωμάς, (Κίη^ Τόπι).»
Εις την Χύριαρχίαν τοιούτου ανθρώπου περιελθόντες ο'ι Πάργιοί
ήδύναντό ποτε ίνα έλπίσωσι καλόν ; Οί Πάργιοι είθισμένοι με τον
εΰπρόσιτον, ευγενή την ψυχήν και γλυκυν την φυσιογνωμίαν ΰπο-
ςράτηγον Κάμπελ, έφρύαξαν,\δόντες τόνδυσειδή τήντε ψυχην και
την φυσιογνωμίαν Μαιτλάνδον ! Και όμως οί δυστυχείς Πάργιοι,
'ώς ή εύπειθής εκείνη κόρη, ήτις έναντίον τών αισθημάτων της καρ^
δίαςτης δέχεται τόν παρά τών γονέων έκλεχθέντα σύζυγον, εδεί-
κνυον άπεριόριστον άφοσίωσιν και ύποταγήν πρός τε την Αγγλικήν
κυβέρνησιν και πρός αυτόν τόν ίδιον άρμοστήν. Πλήνόσω οί Πάρ-
.'/ιοι έδείκνυον αύτφ ύπακοην, τόσω αΰτοϊς απρόσιτος και άϊϋμπα-
θής έδεικνύετο ό Σουλτάν Θωμάς. Τω παρε'σταινον οτι είσίν άπό'-'
γόνοι περικλεών προγόνων, έλπίζοντες διά τών ενδόξων, αναμνή
σεων ίνα υπέρ εαυτών θερμαίνωσι την ώς τό μάρμαρον ψυχράν καρ1
δίαν τοϋ Μαιτλάνδου. Αλλ'ουτος «φΐϊ» κατά την παραμοίωσιν αν
δρός σοφοϋ β 3β Γθ^αΓοΊϊΙ; βη δα ηαειίίΐό (Γ Αη§1αΪ9, οοπιωβ άη
(1β5 ρτβηιϊθΓδ εηϊαηίδάυρΓοπιίβΓ ροιιρίβάαίηοηάε»
όύ μόνον δεν συνεκινεϊτο ύπ' αυτών, ανοικείων τών αισθημάτων
της καρδίας του, άλλά κχί πλειοτέραν ήσθάνετο άποστροφήν πρός
πάν ό',τι ένέφαινεν αϋτώ ΰπεροχήνκαί ήδύνατο ίνα τω διαφιλονει-
#ηση την κ α τ α γ ω γ ή ν του. Τώ παρέσταινον τά οσα υπέστη
■ 15
170 Μονογραφία
σαν δεινά. Αλλ' ούτος ηλθεν εις τήν Επτάνησον ένθερμος συνεργό^
τοιούτων και μεγαλειτέρων. Τω παρε'στησαν τους φόβους περί τήί
μελλούσης τύχης της πατρίδος των. Αλλ' ούτος ήλθεν Ινα πραγ
ματοποίηση αυτούς ! ! !
Πατήσας τον πόδα του έν Επτανήσιο ό Θωμάς Μαιτλάνδος οδ .
μόνον οΰδένα απεύθυνε -τοις Παργίοις παραμυθητικόν λόγον περί τηξ
τύχης της πατρίδος των, περί της όποιας κάν μνείαν, ώς είρηταιί
δεν έποίει ή έν Παρισίοις συνθήκη τοϋ 1815, άλλ' άπεναντίας
έβύθισεν άύτους εις μεγαλειτέρους φόβους δια της σιωπής του
Χαί της μυστηριώδους διαγωγής του, προεόρτια δεινότερων καϊ
άνηκούστων συμφορών, άίτινες έπεφυλάττοντο δια τήν αθλία*»
Πάργαν δπό την κ ρ α τ α ι α ν αιγίδα τής Αγγλικής κυβερνή
σεως και ΰπό τήν Ίδιαιτέραν προστασίαν τοΟ Σίρ θώμα Μαιτλάν-
δου. Οθεν έν τοιαύτη αλγεινή άβεβαΐότητι περί τής μελλούσης
τύχης αύτών διακείμενοι οΐ Πάργιοι απεφάσισαν ίνα ζητήσωσί
διασαφήσεις άπο τόν Μεγαν Αρμοστήν τής Επτανήσου Σίρ θωμαν
Μαιτλάνδον δια τοϋ ακολούθου προς αυτόν υπομνήματος.
«Υπόμνημα των κατοίκων της Πάργας προς τήν Αΰτοδ

έξοχότητα Σίρ Θωμαν Μαιτλάνδον Άρμοστήν κτλ.
(.•Έξοχώτατε !
«Ό λαός τής Πάργας, όστις πάντοτε έκυβερνήΟη και

έπροστατεύθη ύφ' όλων των Δυνάμεων, αΐτινες μέχρί
•τοΟοε κατεΐχον τάς Ιονίους Νήσουςζ έσχε νεωστί τήν
Ιδιαιτέραν καλήν τυχην να τεθή υπό τήν εξίσου ίσχυράν
και φιλάνΟρωπον προστασίαν της Αυτοΰ Βρετανικής Με
γαλειότητας, τής όποιας ή δικαία κυβέρνησις, ένεργου-
μένη δια τής Υμετέρας Έςοχότητος, μετεχειρίσδη αυ
τόν τόν λαόν μέτ' άγάπης, φιλανθρωπίας καϊ έπιεικείας.
«Ό λαός τής χώρας ταύτης, μην αμφιβάλλων περί
τοϋ μονίμου τής Υψηλής ταύτης προστασίας, ήτις τω
εξασφαλίζει τήν εϊρήνην καϊ τήν εύτυχίαν τόϋ μένέί έ·)
τελώς: ήσυχος, πεποιθώς εις την πατρικήν καλοκαγαθία^
της Μεγάλης Κυβερνήσεως, ήτις προστατεύει αυτόν.
«Ή Ιονική έφημερϊς (αριθ. 85), ήτις περιέχει την
μεταξύ των Αυλών Λονδίνου, Βιέννης, Πετρουπόλεως
και Βερολίνου συνομολογηθεΐσαν συνθήκην και ύπογρα-
φεΐσαν έν Ηαρισίοις τη 15 Νοεμβρίου τοϋ 1815, διαλαμ
βάνει νέαν πολιτικήν κατάστασιν των ρηθεισών Ιονίων
Ι\ήσων υπό τον τίτλον «ήνωμέναιπολιτεΐαι του Ιονίου »
•χωρίς νά περιλαμβάνηται έν αύτη και ή χώρα μας.
« Ή περίστασις αύτη, Έξοχώτατε, έθεσε τον λαόν
■της χώρ«? ταύτης έν μεγίστη αμηχανία συλλαοόντα
σκληροτάτας υποψίας, έπειδή παρελείφθη έν τη ρηθείση
συνθήκη.
«Ό λαός ούτος χάριν τήςήσυχίας του παρακαλεί δια
των ύποσημειουμένων προυχόντων του τήν ύμετέραν
■έξοχότητα, όπως εύαρεστηθη ν' άποκαλύψη αύτω τήν
μέλλουσαν αυτού τύχην, και εκ μέρους του υπόσχεται
■ακραν τιμιότητα και πίστιν, συνδέων αύτάς μετά της
■προθυμοτάτης καϊ ζωηροτάτης έπιθυμίας του νά χύση
τό αίμά του υπό τήν Βρετανικήν σημαίάν.
«Πάργα 20 Μαίου 1816.
«"Επονται αί ύπογραφαϊ των προύχόντων.»
Εστάλησαν έ* μέρους των προύχόντων εις Κερχυραν δύο πλη
ρεξούσιοι, και έπειδή ούτοι έγνώρι'ζον δτι εύχολώτερον ητον ίνα
ΐδωσι προσωπικώς τον Σουλτάνοντοΰ Ξταμπούλ, ή τον Σίρ Θωμαν
Μαιτλάνδον, Άρμοστήν της Επτανήσου, διεύδυνον προς αύτόν τό
υπόμνημα τοϋ λαού. Ο δέ έξοχώτατος, ίνα μη αξίωση τον λαον
της Πάργας απαντήσεως, λαβών τ6 υπόμνημα, έξήλδεν εις περιο-
δείαν. Οι αντιπρόσωποι διέμεναν εις Κε'ρκυραν, περιμε'νοντες τήν
εύτυχ ή έπάνοδον τοϋ Μεγάλου Άρμοστοΰ. Και επειδή, έπι-
ρτρέψας ούτος, ουδεμίας απαντήσεως ήξίωσε τοΰςΠαργίους ήναγ-
κάσδησαν ο'ι πληρεξούσιοι ϊν' άνακαλέσωσιν εις τήν μνήμην τοϋ
€ π ι\ή σ μονός ΆρμοστοΟ δι' ιδιαιτέρου υπομνήματος, τοΟ
επομένου, τήν αίτησιν τού λαοϋ.. ( · '.
ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ;
ϊ. κ Υπόμνημα των πληρεξουσίων τής Πάργας- ". ?
•προς τον Θωμαν Μαιτλάνόον κτλ.-
ΐίΚεαχύρα 23 Δεκεμβρίου 1$10.

ι,Έξοχώτατε !
«Οι ύποσημειούμενοι πολιται τής Πάργας, έκλεχΟέν-
τες πληρεξούσιοι όλου του λαοΰ, λογιζομένου υπέρ τάς
τεσσάρας χιλιάδας κατοίκων, ωφελούνται εκ της ευτυ
χούς επανόδου της έξοχότητός σας εις τάς Ιονίους Νή
σους, Γνα παρουσιάσωσι την έκφρασιν του σεβασμοί) και
της υπακοής του. ,· >
α Όΰδέν δύναται νά ήνε πλέον εύχάριστον εις τοϋτον
τον λαόν ή νά εκπλήρωση τό καθήκον τούτο προς τό
Ύψηλόν πρόσωπον, εις τό όποιον άναθέτει άπασαν. την
έμπιστοσύνην περί της ησυχίας του, και τοΰ' οποίου επι
καλείται την μεγαλοψυχίαν καϊ την οιλανθρωπίαν.
«Ό λαός ούτος έπϊ τέσσαρας αιώνας διαρκώς ηνω
μένος τη πολιτική τύχη τών Ιονίων Νήσων και δυνά-
μει του άγνου, πατριωτισμού του διατηρηθείς απέναντι
τών προδοτικών επηρειών καϊ τής καταχθονίου μοχθη
ρίας ελεύθερος του σίδηρου ζυγοΰ, ύπό τόν όποιον ήδη
στενάζει τό πλείστον μέρος τής Ηπείρου καϊ τής Έλ-
λάδος, παρεχωρήζη ύπό τών 'ί'ώσσων εις τούς Γάλλους,
καϊ έσχάτως ΐδών τήν πολιτικήν του ϋτεαρξιν εις τόν
εσχατον κίνδυνον μετά τήν άπομάκρυνσιν τών Γάλλων
άπεοάσισεν, ίνα έπικαλεσθή τήν βοήίειαν τών Βρετανι
κών όπλων και Οέσή τόν εαυτόν του ύπό τήν ΐσχυράν
προστασίαν τής Αύτοΰ Μεγαλειοτητος του Βασιλέως
τοΰ Ηνωμένου βασιλείου. Ί
« Τρία έτη παρήλθον από εκείνης τής επικινδύνου
περιόδου, κατά τό διάστημα τών όποιων ό λαός ούτος
έχάρη τά άγαθά τής προστασίας, ζών εν έν τελεί ησυχία
χ.αί έν τή βεβαία ελπίόι τοΰ ν' άξιωίή διά τής ΐσχυράς
παρεμβάσεως τής υμετέρα;. . έξοχότητος, όπως άσοα
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ: 17$
λίστ) δια παντός τ6 μονιμον της τύχης του. Αποδίδων

λοιπόν τω συνεργώ όλων των άγαδών τάς όφειλομένας
ευχαριστήσεις δια τάς αγαθοεργίας Του , παρακαλεί
τον Μαιτλάνδον, νά τον έδηγήσγ) εις την εύημερίαν του
ως προστάτης τϊ]ς ευτυχίας του και της χαλης του.
τύχης. . ' _ _ _ . ...
α ΎποσημειούμβΟα
ΤρτΎόριος
·ργ ," ' Βασιλας.
τ, ι . Λ „ ,
πληρεξούσιοι.
1 εωργιος Βασιλας. "
ι Και οΐ έσχατοι των ραϊάδων τών Σουλτάνων της Κωνσταντι

νουπόλεως πολλάκις ήξιώνοντο άπαντησεων και ανακουφίσεων
τών δεινών των παρά τών απρόσιτων και αοράτων τις Κωνσταν
τινουπόλεως Σουλτάνων, άλλ' ο'ι δυστυχείς πληρεξούσιοι της
Πάργας και ό λαός αΰτης όύ μόνον διασαφήσεων και εξηγήσεων
δεν ήξιώθησαν παρά τοϋ Σουλτάνου Θωμά, άλλ'οΰτε απαντήσεως
άσαφοϋς, η ενθαρρυντικής. Κωφός, άλαλος και ανάλγητος έμεινεν
ό Σίρ €>ωμας. Επε'ςρεψαν, άφ'ου έπϊ ματαίω πολύν καιρόν διέμει-
ναν εις Κε'ρκυραν περιμένοντες άπάντησιν τοΰ άρμοστοϋ, οί πληρε
ξούσιοι εις την Πάργαν μέ χείρας κενάς και τεθλιμμένοι. Εντεύθεν
ύ φόβος κατέλαβεν απάντων τάς ψυχάς. Οί γενναίοι Πάργιοι έρει^
δόμενοι άλλοτε εις μόνην τήν άνδρίαν των ούδέπ.Οτε έφοβηθήσαν
περί τίίς τύχης αύτών τόσον, δσον ηδη προστατευόμενοι υπό της
θαλασσοκράτορος Αγγλίας. ι·;. '. .
Οί φόβοι τών Παργίων περί της μελλούσης τύχης της πατρί
δος των από ημέρας εις ημε'ραν έγένοντο. δριμύτεροι και σπαρα
ξικάρδιοι έν τνί άβεβαιότητι. Ταχυδρόμοι, ύπάλληλοι, απεσταλ
μένοι διεσταυροϋντο διαβαίνοντες δια τήςΠάργας έξ Ιωαννίνων εις
Κερκύραν, και έκ ταύτης διά τής Πάργας, της Πρεβέζης και άλ-
λοθεν εις Ιωάννινα. Συνεντεύξεις μυστικαί και έπανειλλημμέναι
έγένοντο έν Πρεβέζη, έν Εουθρωτώ, έν Σαϊάδη και άλλαχοϋ με
ταξύ τών δύο συναδέλφων, « Βεζύρη Άλή Πασσα Τεπελενλη και
»τοΰ Εξοχωτάτου Σιρ Θωμα Μαίτλανδ, Αγγλου Αρμοστοϋ τών
174 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ
ίονίωνΝησωνκαί προςάτουτής Π άργας! ό χρυσός τόί^

τυράννου των Ιωαννίνων καίαί ραδιουργίαι των οργάνων του κατη-
λέκτριζον τους έν Χωνσταντινουπόλει και έν Κερκύρα φίλους του !
Πρώτων οί δυστυχείς Πάργιοι τους Αγγλους α τί σημαίνουν ο!
κάτεσπευσμένοι ταχυδρόμοι, η υπάλληλοι και οί απεσταλμένοι
και αί συνεντεύξεις τοϋ προστάτου των μετά τοϋ θανάσιμου
έχθροΰ αύτών ; Ουδείς ελυε την άλγεινοτάτην άπορ(αν των Παρ-
γίων !
Απότας άρχάς τοϋ 1817 ήρχισε να ακούεται και έμουρμου-
ρίζετο μυστική συνθήκη μεταξύ Αγγλίας και Οθωμανικής Πύλης
ίκπογραφεΐσα έν Κωνσταντίνουπόλει και την Πάργαν άφορώσα,
άλλ' οί Πάργιοι ούδέν έγνώριζον εισέτι θετικόν, εΐ και άπαίσιον^
πλήν ένεζήγητον προαίσθημα περί της τύχης αύτών είχε κατα
λάβει τάς ψυχάς απάντων. Η άτιμος αυτή συνθήκη υπογραφείσα,
υπο τοϋ πρέσβεως της Αγγλίας ϊτέΓβ έν Κωνσταντινουπόλει άμέ:
σως διεβιβάσθη δια των οργάνων του εις τόν Αλή Πασσα, δστις
λαβών αύτήν αύθωρεί δι' εκτάκτου ταχυδρόμου, την διακοινόνε$.
εις τόν άγ απη τό ν του συνάδελφον Μαιτλάνδον και την 13
Μαρτίου 1817 δι' έτε'ρου ταχυδρόμου τόν ε$οπομΐ δτι ό μέλ
λων να συντάςη μετά τοϋ Αγγλου έπιτρόπου προκαταρκτικήν συμ-
φωνίαν περί πωλήσεως τής Πάργας έπίτροπος τής Πύλης εφθασεν
εις Ιωάννινα. Τήν είδησιν ταύτην λαβών ό Αρμοστής, έσπευσεν
ίνα ένισχύση τήν φρουράν τής Πάργας, -« διότι εις τους κατοί-
ϊκους αύτής επρόκειτο ίνα έπιβληθή ή άτιμοτέρα βία».
Φθάσαντος και τοϋ έπιτρόπου τής Πύλης εις ΐωάνν^να> άπεκα-
λύφθη τοις Παργίοις, δπερ κακεντροχώς τοις άπέκρυπτεν ό Μαιτ-
λάνδος, ή μέλλουσα συμφορά, ούχί δμως εισέτι θετικόν τι περί
,τής τύχης αύτών. Προ τής άφίξεως τής λυπηράς ταύτης είδήσεως
ό Μαιτλάνδος έσκόπευεν ίνα μεταβϊ) εις Πάργαν, και οί Πάργιοι
,καρδιαλγώς έπερίμενον τήν εις τήν πατρίδα των άφιξιν τοϋ Μετ
γάλου Αρμοστοϋ, δπως τόν καθικετεύσωσιν, ίνα ύπέρ τής τύχης,
,αύτών μεσιτεύση. Πλήνφθασάσης τήςεΐδήσεως περί παραχωρήσεως
τής άθλιας Πάργας εις τήν Τουρκίαν, ανέβαλε τήν έκεϊσε μετά,-
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ
'&ισίν του, και άνθ' έαυτοϋ έπεμψε μετά στρατοΟ τον άντισυνταγτ
ματάρχην Βθ55βΙ (α) φρούραρχον τής Πάργας, διατάξας αυ
τόν ίνα. κοινοποίηση εις τους κατοίκους την παραχώρησιν τής πα
τρίδος των εις την Πΰλην. Φθάσας δε ό γενναίος Δε Βοσσέτ εις
Πάργαν και υπό των Παργίων ερωτηθείς περί της τύχης αΰτών,
τοις είπεν δτι εΐνε πιθανόν νά παραχώρηση ή χώρα των εις την
Πύλην.
Εμβρόντητοι έμειναν οί άθλιοι άκούσαντες μίαν τοιαύτην βδε-
λυράν αΰθαιρεσίαν άνευ της προηγουμένης συγκαταθέσεώ,ς των !
ίκέτευσαν τον αγαθόν φρούραρχον, δπως μεσιτεύση παρά τώ
2ουλτάν Θωμα Μαιτλάνδω ίνα εΰδοκήση και επισκεφθεί την πα
τρίδα των, δπως προέθετο, επί σκοπφ νά τον καθικετεύσωσιν άν
δρες και γυναίκες, παίδες και γέροντες, ίνα δια της επεμβάσεως
του προλάβη την έπικειμένην κατά τής πατρίδος των συμφο-
ράν ! Φεϋ ! Οι δυστυχείς Πάργιοι ηγνόουν εισέτι δτι ή καταδίκη
αΰτών υπεγράφη ηδη ύπδ Χριστιανικής χειρός εν Κωνσταντι-
νουπόλει ! ! ί Ο αληθής Χριστιανός Δε Βοσσέτ συγκινηθείς υπο
των δακρύων των κατοίκων τής Πάργας έγραψεν υπέρ αΰτών
πρός τε τον γενικόν γραμματέα ΕΓέάβΓΪοΙι Ηαη1ίβγ και προς τόγ
ίδιον Αρμοστην τάς άκολούθους έπιστολάς·
(α) Απασαν την ένταΰθα άλληλογραφίαν μετεφράσαμεν έκ το^

συγγράμματος τοϋ τιμίου και γενναίου τούτου στρατιώτου, τοϋ
άποχρώντως τιμήσαντος κατά την περίστασιν τάύτην τό ςρα;
τιωτικόν όνομα. Ο γενναίος ούτος αντισυνταγματάρχης Ελβετός
.την καταγωγήν έσυκοφαντηθη υπό του Μαιτλάνδου. όθεν ίνα άπο;
δείξη καττ,σχυμένον τον συκοφάντην έξέδωκεν εις φως έν Λονδίνφ
άπασαν την άλληλογραφίαν. όρα ΡαΓ§3, »ηα! Ιΐιβ Ιοηϊαη Ιδίίΐηάδ
£ο1. ο. ρ. Βοδδ<;1. Αρρβηόΐίχ*
176
Τ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
«Απόσπασμα επιστολής του άντισυνταγματάρχου Δ§
Βοσσέτ προς τον αντισυνταγματαρχών Φριδερίκον
Χάγκεϋ στρατιωτικών γραμματέα.
Πάργα 19 Μαρτίου 1817.
α Αγαπητέ Χάγκεϋ !
« Ες άπάντησιν της υπό την αυτήν ήμερομηνίαν έπε-

βτολίΐς σου σέ πληροφορώ ότι ό υπό την άρχηγίαν μοι»
στρατός άπεβιβάσθη έντελώς ταύτην την πρωίαν και κα-
τέλυσεν εντός τοϋ φρουρίου.
« Κατόπιν των διαταγών τ^ς Α. έξοχότητος έσπευσα
νά κάμω γνωστήν εις τους προύχοντας τοΰ τόπου τού
του τήν Θέσιν, εις ην ευρίσκεται ή χώρα των. Μολονότι
διεβέβαίωσα αυτούς περί των ευνοϊκών σκοπών της Α.
έξοχότητος, αύτοϊ όμως κατεπλάγησαν, άκούσαντες ότι
είναι δυνατόν νά όποκύψωσιν εις τήν Όθωμανικήν κυ^
ριαρχίαν.
« Έάν ή έξοχότης του ήθελεν έπισκεφΟή την χώραν/
ταύτην, ως έσκόπευεν, οί κάτοικοι αυτής εϊχον σκοπδν
ινα έπικαλεσΟώσι τήν ίσχυράν αύτοΰ παρέμβασιν υπέρ
εαυτών, πεποιΟότες ότι μόνον δ;ά μέσου της Α. έξοχό
τητος ήδύναντο, Γνα άποτρέψωσι τήν έπικειμένην αύτοΐς
μεγίστην συμφοράν.
« Έκ συνεντεύξεως, τήν οποίαν έ'λαβον μέ τινας τών
φρονίμων του τόπου, έλλόγως υποθέτω ότι, οπόταν οί
Ηάργιοι μάΘωσι τήν όριστικήν παραχώρησιν της χώρας
των εις τήν Πύλην, πολύ" πιθανόν ότι θέλουσι καταφύγει
εις άπελπιστικάς πράξεις, έί εγκαίρως δέν ?δωσι ότί
ελήφθησαν δραστήρια μέτρα ύπέρ της ζωής των και τής
.περιουσίας των />,
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΙ 1ί7?
'·· **Απ.βσπασμα επιστολής τοϋ άντίσυνταγτματάρχ'ίυ
Δέ Βασσέτ προς τον θωμάν Μ"«*λώ*§βν^-; .
γ ^ - γόν των κατά την Μεσόγειον δυνάμεων·.
ΪΙάογα 23 Μαρτίου 1817
'«,Εξοχώτατε7:.
κ/Η ύπα ήμερομηνίαν 19 τοδ ένεστώτος- προς τ$νάν«

τισυνταγματάρχην Χάγκεϋ επιστολή; μοι* θά σας έπλη-
ροφόρησε πειρί της έντυπώσεως, την οποίαν έπροξ£νησεγ
$ΐς . τους Ιϊοφγίους ή τε άφιξις τοϋ υπό την άρχηγίαν
μου στρατδΰ και ή προς τους προύχοντας αυτών κοινό-,
ποίησίς μου. . : .·. ..' . · , ι-.* ν·.·-.» .-: 1 ί:.3 χ:γ:λ
«ΊξΙδη σας πληροφορώ οτι Ιλα€ον πολλάς συνεντεύ
ξεις μετά των προυχόντων, ιδιαιτέρως" μεΟ1 ένος έκά·»
στου, προσπαθών, ινα διασκεδάσω 'άπ1 αυτούς τους φό
βους, τους όποιους συνέλαβον κατ' αρχάς, και κερδίσω
την εμπιστοσύνη»/ των. ··.{...'. ...
«Εΐδον δτι προκήρυξίς τις ήθελε δειχθή" αύτοΐς μάλ
λον άποχρώσα τής προφορικές διαβεβαιώσεως· αλλά μη
λαβών περί τούτου οδηγίας κατέφυγον ε?ς το τελευ-
ταΐον μέσον, και ήδη ευχαριστούμαι, βλέπων τούς Ιΐαρ-
γίους πεπεισμένους οτι τά ύπα της υμετέρας έξοχο'τη-
τος ληφθέντα μέτρα δεν εχαυσιν άλλον σχοπον, ει μή
τήν εύτυχίαν των. ■ ■ :■*·'.'$ :· τκί
« Έν τούτοις κατ' αρχάς δίν έπίστευον οτι ή χύρ*
των ήδύνατο νά παραχωρηθώ), άλλ' ήδη βλέπουσιν όΐί
τοϋτο θέλει συμβ^, διο και διεκόπησαν αϊ μετκξ'ύ αύτών
συναλλαγαί. Οί ίδιοκτήται δέν Οέλουσιν, ίνα δαπανώσί
χρήματα διά την καλλιέργειαν των κτημάτων κύτω*>
πολλοί έκ των έχο'ντων πλοία έτοιμα, ίνα ταξειδεώτ
σωσι διά τό έμπόριον των σιτηρών, Ανέστειλαν- τάν βκ»
πλουν αύτών και των έμπορικών επιχειρήσεων παρητή-
Οησαν. Ελπίζω δμως διά τίνος τρόπου ίνα παρακινήσω
τον λαον τούτον, ό'πως άναλάβη τάς επιχειρήσεις του)
10
Ϊ78 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ "
τών οποίων ή διακοπή εινε έπιβλαβής εις πολλούς χα!
ιδίως εις τήν πτωχβτέραν τάξιν. Ό λαός ελπίζει ότι ή
υμετέρα έξοχότης θέλει εΰρει τρόπον, ίνα αποτρέψω άπ1
αύτών έκεΐνο τό όποιον φοβούνται· άλλ' εν περιπτώ
σει καθ' ψ τοϋτο ήθελεν εΤσΟαι αδύνατον, φαίνονται απο
φασισμένοι άπαντες, Γνα έγκαταλείψωσι τήν χώραν των
χαί ώφεληΟώσι τής ύπέρ αύτών και της περιουσίας των
'Κζίοαχααίας, τήν οποίαν ή ύμετέρα έξοχότης εύηρεστήθη
να τοις χορηγη. Έν τοιαύτη περιστάσει ελπίζει ό λαός
ότι 6έλει τω δοθί) προθεσμία ικανή, όπως συλλέξη τάς
προσόδους των χτημάτων του και ιδίως τάς των έλαιών,
αί όποϊαι είσϊν αί σημαντικότεροι δι1 αυτόν, άφ' ου μά
λιστα έπϊ έπταετίαν διαρκώς είχον άκαρπίαν τοϋ προϊόν
τος τούτου και μόνον τό ετος τοΰτο εχουσιν εύφορίαν
αύτοΰ.
«Αί προφορικαί όδηγίαι, τάς οποίας Ιλαβον παράτας
υμετέρας έξοχότητος, άφεώρων μόνον τά επίκαιρα μέ
τρα, τά όποια έπρεπεν Γνα ληφΟώσιν. "Ήδη δέ ζητώ οδη
γίας εκτενεστέρας και άρμοδίας.
«Ει και ή ύμετέρα έξοχότης γνωρίζει τήν παροϋσαν
χατάστασιν του φρουρίου τής Πάργας, θεωρώ καθήκον
μου ινα άναφέρω ότι πάν ό,τι άφορα τήνύπεράσπισιν αυ
τού εινε έν άτελεϊ καταστάσει. Δέν υπάρχει άμαξα τηλε
βόλου είς χατάστασιν χρήσιμον διά τήν ύπηρεσίαν, και,
έκτός όλίγης πυρίτιδος καί τίνων σφαιρών, τό φρούριο ν
■στερείται παντός άναγκαίου. Προσδέτω δέ ότι ενταύθα
υπάρχουσι μόνον δύω πυροβολισταί.
«Οί άξιωματικοί καί οί ς-ρατιώται, είκαί κακώς χατέ-
λυσαν, μολοντοϋτο έλήφθη ή δέουσα ύπέρ αύτών πρό
νοια, όσον έπιτρέπει ή κατάςασις τοϋ τόπου. Οι κάτοικοι
έδειξαν πασαν έπιΟυμίαν ιν' άφήσωσι τάς οικίας των διά
τήν άνάπαυσιν του στρατοΰ. » . .: .
Αμέσως την επαύριον άπηντ/ρεν ό Μαιτλάνδος διά δολίων υπεκ

φυγών εϊς τον έν Πάργα φροΰραρχον Δε Βοϊΐέτ. ίδου αί άπαν
?ΕΡΙ ΠΑΡΓΑ*. ί~θ
,^ίίϊίις είς τε την προς τον Χάγίίεϋ έπιστολην ΐοϋ Δέ Βδίσέτ /.αΐ
ΐί'ς την προ; τον ίδιον Μαιτλάνδον. -; -
^ : «Έπιςολή του Σϊρ Θωμά Μαιτλάνοου προς τ: ...

άντισυνταγματάρχην Δέ Βοσσέτ. "
Κερκύρα 2 4 Μαρτίου 1817,
( «Κύριε!
« Ό συνταγματάρχη* Χάγκεϋ μοΐ όπέβαλε τήν ύπρ

•ήμερομην.ίαν 19 ισταμένου μηνός επιστολήν σας περί,
της καταστάσεως της Πάργας, οίαν ευρατε αϋτήν. . ..
«Ή κατάστασις αύτη εΐνε έντελώς έκείνη, ήν ύπ4-
βετον, καϊ ης ένεκα διέταξα υμας ίνα άπέλθητε εις Πάρ-
γαν μετά της φρουράς, ώστε νά προλάβετε παν άπευ-
κταϊον, όπερ ή πλημμελής μερΐς της κφίν^τητος <ϊαύ-
. της σκέπτεται.
« Τό να μή δύναμαι νά ησυχάσω τα πνεύματα τών
ΙΙαργίων δια προκηρύξεως, άφορώσης τήν μέλλουσαν
τύχην αυτών, εΐνε άντικείμενον, το όποϊον μεγάλως μέ
ένδιαφέρει. ΙΙλήν τοϋτο συμβαίνει, διότι τά περί της
υποθέσεως ταύτης έγγραφα, τά όποια ή Αυτού Μεγα-
ίλειότης μοϊ έπεμψε, παρέπεσαν, και μόνον δύναμαι νά
συμπεραίνω περί της πραγματικής άποφάσεως τής Βλ»·
σιλικ^ς κυβερνήσεως εκ τίνων εγγράφων, τά όποια έλα-
. 6ον άπο τον Κύριον Φρέρ (Γγ6γθ) έκ Κωνσταντινουπό
λεως;
« Μέ πρόθεσιν έν τούτοις όπως θέσω τήν ύπόθεσιν
έπί τών καθαρών καί6 τών άληΟών της βάσεων, "βφ' ων
δυνάμεθα νά σταθώμεν, σας είσωκλείω. τήν άκόλουθον
προκήρυξιν (ήτις δύναται έν μέρει και νά τρόποποιηθη?
πάντοτε όμως υπέρ τών Παργίων καϊ ουδέποτε έναντίογ
'ριύτών), τήν οποίαν θέλετε διακοινώσει εις τούςπρούχον*
'τας της Πάργας.
180 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ*
■ -·' 1) Δέν αμφιβάλλω ότι ή Αυτού Μεγαλειότης, ύπ«Ν-
χρεωθεΐσα 8ιά της έν Παρισίοις συνθήκης τΙ]ς 15 Νοεμ
βρίου 1815 (και έπί βάσεων της οποίας δεν γνωρίζω),
έσυμφώνηαε νά παραχωρηθή ή Πάργα εντός ώρισμένου
καιροϋ εις την Πύλην*. , . . ... ·
2) Νομίζω, και τούτο μοί έπιτρέπεται (καθο'σον δεν
αμφιβάλλω), ότι προ της τοιαύτης παραχωρήσεως άπαν
τες ο'ι κάτοικοι, όσοι ήθελον μεταναστεύσει, Οέλουσι λά
βει άποζημίωσιν διά τάς οικίας των και την περιουσίαν
των. και άνεξόδως Οέλουσι μεταβή εις τάς Ιονίους
νήσους. ". ·
3) Δύνασθε νά βεβαιώσητε τούςΠαργίους ότι έως οα
τά ρηδέντα δέν πραγματοποιηδώσιν ούδεμία παραχώρη-
-βις τί)ς χώρας των θέλει λάβε·, χώραν.
4) Νομίζω οτι και τοϋτο δύναται δυστυχώς νά συμβΐ],
αλλά πρέπει νά παραστήσετε εις τους κατοίκους τής
Πάργας μέ τον σοβαρώτερον τρόπον ότι, έάν, έν ω χαί
ρω ήμεΐς προσπαθοΰμεν ού μο'νον υπέρ τής άνακουφίσε-
ως των μελλόντων νά μεταναστεύσωσιν, αλλά και ύπέρ
της άξίας της περιουσίας των, ήθελον ούτοι δοκιμάσει
διά τής βίας και της αιματοχυσίας νά έπιτύχωσι την
έλαχίστην ίκανοποίησιν, ή τύχη των άφίνεται τότε εις
αυτούς, και ότι άπό τοΰδε θεωρώ όλως άνεύΟυνον την
Βασιλικήν Κυβέρνησιν, ή οποία ήδη παρεμβαίνει υπέρ
αυτών χάριν της τιμής και του χαρακτήρός της ». 1
«Έχω τήν τιμήν κτλ. κτλ.
«Επιστολή του Σίρ Θωμα Μαιτλάνδου προς·

ν.-.·.,, ■ .τόν άντισυνταγματάρχην Δέ Βοσσέτ.
Κερκύρα 24 Μαρτίου 1817. ·\ ·'Χ ,
α Αγαπητέ Συνταγματάρχα !
ν. Δέν δύναμαι ούτε νά σας γράψω τι έπί Γύποζ'έσεως,
περί της όπβίας καϊ έγώ δ ΓδιοςεΤμαι εις έντελή" άγνοιαν,
ούτε νά σας πέμψω προκήρυξι'ν τίνα άφορώσαν αύτήν.
Ϊ1ΕΡΙ ΠΑΡΓΑ2-
'« Έν τούτοις- νομίζω ότι ή ύπόθεσις αυτη έχει περί

που ως σας εξέθεσα έν τη υπό την αυτήν ήμερομηνίαν
ιεπισήμω επιστολή μου.
' κ Λέγετε οτι οι Πάργιόι σκοπεύουσιν ίνα μοί άπευθύ-
'νωσιν υπόμνημα περί τής υποθέσεως ταύτης. Άλλ' εί
3εάΓ 8έν γνωρίζω τί ή Βασιλική Κυβέρνησες άπεφάσισε
περί αυτής, ομως' έίξεύρω οτι ή. Πάργα παρεχωρήθη εις
την Πύλην έπομένως είνε αδύνατον να έπίτρέψω εις αυ
τούς, ή νά έμψυχώσω αυτούς όπως μοί πέμψωσιν υπό
μνημα, τό όποιον καθ' έαυτό είνε μάταιον. , .·....·
« 'Ο,τι δύνασθε νά συμπεραίνετε περί αύτής της ύπο->
θέσεως είνε εκείνο, το όποιον σας άνέφερον έν τω πρός
ύμας έγγράφω μου. ' "..·;'. ν... , ;
« Έν' τ.αΐς· πρός τδν Πληρεξούσιο'ν μας όδηγίαις μου
ύπέδειξα αύτώ ειπών ότι οφείλει νά μήν έλθ·/; εις ούδε-
μίαν συμφωνίαν, πριν ή σύνταξη προκαταρκτικήν σύμβα-
σιν, προσδιορίζουσαν τον χρόνον τής όριστικής παραδό
σεως τής Πάργας· χαί ή προθεσμία αύτοΰ δεν δύναται
νά ηνε όλιγωτέρα των εξ μηνών άπό τής ημερομηνίας
*ής συμβάσεως.
«Νομίζων πασαν άλλην προσπάθειαν πρός τοΟτο άπί-
ίανον, είμαι 'εύτυχής παρατηρήσας έν τί} πρός τον συν-
ταγματάρχην Χάγκεϋ επιστολή σου ότι συμμορφόνεσθε
μέ τάς οδηγίας μου, άπαγορεύοντές τή'ν έίς Πάργαν ή
ϊντος τών ορίων της, ύφ' οιανδήποτε άπαίτη'σιν, είσοδον
Ουτινοςδήποτε, άποτελοΟντος' μέρος της έκ Κωνσταντι
νουπόλεως αποστολής, μέχρις όυ λάβητε τάς διαταγάς
μου. Άλλα όφείλετε ίνα έκτελήτε ταύτας μετά μεγά
λης περίσκεψίάς και σταθερότητος, παριστώντες πάντο
τε ότι, εί και γνωρίζετε ότι ή Πάργα παρεχωρήθη εις
τήν Πύλην, σας εινε άπηγορευμένον νά δέχεσθέ τινα εν
τός τοϋ φρουρίου, άνευ τών ρητών μου έπΐ τούτω δια
ταγών, και μάλιστα νά μή διστάζετε νά εϊπήτε . οτι τοι-
αΰται αιτήσεις, πρέπει νά γίνωνται άπ' ευθείας εις έμέ,
Επειδή ύμεΐς 0' ά/,ολουθήτε τάς δικταγάς μου/ν
Ηί ϋίίοίΥΟΓί'ΛΦίλ
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 0ΓΔΟΟΜ*
\ - . » · Λ
Το παχυλον φεΟδος το3 ανωτάτου ύπαλλτιλου. — Ή χοινοποίϊΐβις τβνί
τεβοάρων άρθρων του Μαιτλάνϊού είς τοϋς Παργίου;. — ΈπιατολΑ τοΰ Λί
ίϊΛβαίχ προ; τον Μαιτλάνϊον.—Αί γενναΐαι προοφοραί των προυχόντων χοο»
βίίαλλ/ιλων^Παργίων ϋπέρ των δυβτυχόΰντων. — Αϊ προοπάθίιαι τοϋ" 'Αλ-ίϊ
Γνκ ένοπείρτι διχονοιαν χαί «ρόβους εις τοϋς Παργίους χα! περιπλέξω αυτούς
μετά των "Αγγλων. — Ή άναχάλυφις αΰτων.—Έπιστολαί του Δί Βοοσίτ,
π'.τιροφοροΰοαι τήν χυβίρντιβΊν περί των βτυγερδν σχεδίων του "Αλί, — '}Γ
'Αγγλιχΐ χυβε'ρ,νησις ϊίν ΰπεχρεώβη είς τ^ν παραχώ^ηΐίν τϋ; Πάργας. —
Έποτολή του Μαιτλάνδου προς τον Δέ Βοσσέτ.—Οι Πάργιοι άπελπ'ιζαντκϊ
Ι*αβόντες τήν εις Ιωάννινα άφιξιν "Αγγλου πληρεξουσίου^
Πάντες γινώσκουσιν ότι η πολιτική, η θυγάτηρ τοΰ Τυφώνο^

και της Εχίδνης, ώς άλλος πολυκέφαλος Κέρβερος, έχει πολλάς
και ακατάληπτους γλώσσας* άλλα τόσον «αχυλόν ΨΕϊΔΟΣάνω-^
τάτου υπάλληλου πεπολιτισμένης και χριστιανικής κυβερνήσεις
έμπεπιστευμένβυ την τύχην τόσων χιλιάδων Χριστιανών, είνβ
μοναδικόν ! "
0 Μαιτλάνδος έν ταίς προς τον Δε Βοσσέτ έπιστολαΐς το», ως
ε'ίδομεν, λέγει" «Δεν δύναμαι να ησυχάσω τους Παργίους, διότι
» τά περί της υποθέσεως ταύτης προς έμέ έγγραφα της Α. Μ.
'3> παρέπεσαν, ..... και είμαι είς έντελη άγνοιαν περί τίίς ύπό-
» θέσεως ταύτης. » Άλλα τότε ερωτάται, πώς «δεν άμφίβαλ-
2 λεν ό'τι ή Πάργα παρεχωρήθη εις την Πύλήν ; Πώς ηπείλεί
9 τους Παργίους, εΐ έτόλμων ν' άντισταθώσι δια της βίας κατά
■της βαρβάρου αυθαιρεσίας ; Πώς έγνώριζεν ότι έν τοιαύτη περι-*
ίττώσει «ή Α. Μ. ίθελεν άφησει αύτους είς την τύχην των.»
άφ' ου τά περί της υποθέσεως ταύτης έγγραφα της Α. Μ. πα
ρέπεσαν ; Ο έν παντελεϊ αγνοία της υποθέσεως ευρισκόμενος^
δεν δίδει οδηγίας περί της Ιδίας ύποθέσεως εις πληρεξούσιος
έπιφορτιζόμενον τήν προκαταρκτικην συμφωνίαν της αΰτης υπο
θέσεως. 0 Μαιτλάνδος λέγει έν ττ, είρημένη επιστολή τάδε* «Εν
» ταϊς προς τον πληρεζούσιόν μας όδηγίαις μου κτλ.» Οποίας
λοιπόν οδηγίας ίδωκεν οϊτος τώ Αγγλω πληρεξβύσίω., άφ'. ου « ό
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΪ. ί83
ί ίδιος δεν είχε τοικύτας άπό τήν Α. Μ. και ευρίσκετο εις παν
ί τελή άγνοιαν της ύποθέσεως ; Εκ μόνων τινών εγγράφων τοΰ
» Φρέρε ! » Αλλ' ό Μέγας Αρμοστής της ανεξάρτητου Ιονίου
πολιτείας δεν ητον Αγγλος πράκτωρ εν τινι γωνία τοΟ Οθωμα
νικού κράτους, ίνακαθυπάγεται είς τάς διαταγάς τοί> έν Κωνσταν-
τινουπόλει πρέσβεως. Ο Αρμοστής έλάμβανεν άπ' ευθείας έκ Λονδί
νου έφ' οίαςδήποτε υποθέσεως τάς οδηγίας. 0 Μαιτλάνδος άπα-
γορεύων τοίς Παργίοις νά γράψωσιν υπόμνημα ίκετευτηριον προς
ϊιύτόν, θεωρών «αυτό καθ' εαυτό μάταιον», απειλών τοΰς Παρ-
γίους, και δίδων οδηγίας τω Αγγλω πληρεξουσίω, η εϊχεν οδη
γίας άπό της Α. Μ. και έψεύδετο άναιδώς λέγων δτι «αύται πα-
ρέπεσαν», η ένήργει ΰπό τόαΰθαίρετον κράτος της θηριωδίας του.
Ο Μαιτλάνδος ού μόνον επισήμως παρά της κυβερνήσεως του
είχε τά άφορώντα την ΑΤΙΜΟΝ ταύτην διαπραγμάτευσιν έγγρα
φα, άλλα και υπό τοΟ ιδίου έχαλκεύθη η πώλησις της Ελληνι
κής Πάργας είς τον Γύράννον, και υπ* αΰτοϋ τοΰ ιδίου διαπαιδα-
γωγηθεϊσα και ή κυβέρνησις της Αγγλίας, παρεσύρθη εις τήν
άπάνθρωπον ταύτην πράξιν ! Εκτός τούτου και ΰπό τοΰ αύ τ α
δελφού του Αλή εγκαίρως είδοποιήθη τά πάντα περί της υπο
θέσεως ταύτης. Αυτόχρημα κακούργος εϊνε ή πολιτική, οταν εις
τάς απείρους άδικίας προσθέτει και την άνοαδή ύποκρισίαν και
τον σκληρότερον έμπαιγμόν '. ' ·.
Αμα λαβών ό Δε Βοσσέτ, την έπιστολήν τοΰ Μαιτλάνδου, αΰ-
θωρει διεκοίνωσε τά τέσσαρα άρθρα της προκηρύξεως εις τους κα
τοίκους τής Πάργας. Γενική άπελπισία κατέλαβεν απάντων τάς
ψυχάς ! Αι έργασίαι και αί παντός είδους επιχειρήσεις τών κατοί
κων διεκόπησαν ! 0 λαός έξηγριώθη ! Επροτίμα νά ταφή είς τήν
γήν τής γεννήσεως του> η νά εγκατάλειψη αΰτήν, ζών έν τή αλ
λοδαπή ! Αλλ' ό προστάτης αΰτοϋ τον ήπείλησεν ! Κατηράσθτι
μυριάκις τήν στιγμήν, καθ' ην έπεκαλέσθη τήν συνδρομήν προ··
στάτου, δστις ουδέποτε έχορήγησεν αΰτήν άνευ τοΰ βαναύσου
αισθήματος τοΰ συμφέροντος. Εθρήνουν ήδη πικρώς οί Πάργιοι
τήν έποχήν τοΰ 1800, όντες ΰπό τήν συνθήκην τής 21 Μαρτίου.
384 Μονογραφία :
Εινε αληθές 2τι' τότε τοϊ»ς ή^είλει ΰ Φάλαρις τ/κ ΗΛείρου*
δι^ϊν, θάτερον ^μελλεχ ίνα συμ&ή, η να χαταισχύνωσιν αΐιτον, η
ν' ά^οθάνωσιν έλϊύδεραι μέ τά όπλα εις χείρας, και ούχι να πω-
ληΟήσιν ώςκτηνηΐ ϊι?εκυψαν οί άθλιοι είς τη* Αγγλιχην ά-<
δαιρεσίαν, και έΟεώρησαν μάλιστα εΰεργεσίαν την, άδειαν τοϋ νά
άπέλθωσιν είς ελευθέρας χώρας και μη μείν,ωσί υπο την χυριαρ-*
χίαν τοΟ διψώντος Παργίου αίματος. Παρεχάλεσαν τον άγαθάν
ορούραρ/ον, όπως με-ιτεΰστ) χαρά τω Λίαιτλάνδω, ίνα τοις πα-<
ραχψρηθί; ό απαιτούμενος καιρός δια την διευθετησιν τών ύποθέ'
σεψν των, χα! ίνα μεταβώσιν άπαντες εις την Επτάνησον. Εγραψβ
χατά συνε'πειαν 4 Δε Βοσσί.τ τφ Ιϊαιχλάνδψ %ην άχόλουθον έκι-
στολην περί της έντίΛΐώσεως, ην έκροξένησαν τοις Παργίοις τ«
τέσσαρα άρθρα τής προχηρύζ«ι>ς τξαραχαλών αΰτβν συγχρβΥΐ*»
νπέρ τών Παργίων. -,·._. «■ ...·: .< ι.· :;·: .-:
Πάργα . τη 2 9 Μαρτίου 181 1*
Έξοχώτατεϊ'./· ' -"ν··*.· ·-
·<"Αμ« έκοινοποίησα είς τους προύχοντας της Ποφ^

γαςτά τέσσαρα άρθρα της ημετέρας προκη ρύξεως^. ©2η
τοι αμέσως, συναθροίσαντες τον, λαονν.^ς χώρας, τ#
«γνωστοποίησαν αύτά.Ό λαόςέκ συμ.^ώ^ου ά^ε?'.?^ισεν^
ίνα άκολουθήση αυτήν την τυχην, κοςε' φφ$ληθί) της;
προσφοράς χαί τής προστασίας τής υμετέρας Ιξοχο'τη-
τός. Παρακαλούσε δε μόνον, έί συμβιβάζεται μέ τούς"
όμετέρους σκοπούς, νά έγχασταθώσιν' είς' ;ίνα χαϊ τον
αυτόν τόπον, έπε'.δή θεωρούνται ώς μία κ»|':'ή αύτη ©ί*
χογέν«α, ·*·· ·, ·> .:·"· .' . >'.'· .. , '■ · *·ν <■ !*:-.>.>.- *·'■
« θεωρώ καθήκον μου νά φέρω εί·ς γνώσιν τής υμε
τέρας έξοχο'τητος τάς απολύτους άνάγκας τής τάξεως
εκείνης τών κατοίκων τής Πάργας, ήτις περιμένει, ιν<*
προσπορισΟη τά άν«γκαϊά της έκ τών ημερομισθίων τής
εργασίας της και έκ τών προϊόντων τής γής. Ή παρού
σα κατάσταση ιών πραγμάτων έν τή χώρα ταύτη (ίδί-ν
&ς άπα της τελευταίας συνεντεύξεως μου μετά τώνπρο&*

χο'ντων) έστέρησε των μέσων της συντηρήσεως .τομΚά--
χιστον τό τέταρτον των κατοίκων, στςρούμενον και το&
έπιουισίβυ.,-άρ^.- ....-.· «χ , .ο,ννΑ '■' ·· ·\ -.ι ··; ,
.«. Οί·:*ρβ$χ«<<αί,·,|»ΐίθ'' &νχ<3υ^&.ίι?ΰψ .περί τούτου,
ίπρότειναν- ώς^μρ'ντρ ^εραπείαν-.νά δοθ?) βοήθεια είς,αύ-
τ^ν.ς ..χρηματικόν τι ποσ,όν ^δάνειον, τό όποιον βέλει έκ-
πέσει έχ της αποζημιώσεως, " την. οποίαν θέλουν λάβεις
και εγγυώνται αυτοί την πληρωμην.
..ν· .α Διά ν^,ύποδείξω είς την έξοχότητα σας τήν.,διάθε-
βίντοϋ'λαρϋ,'τ'η^ χώρας- τάύτης, επιτρέψατέ μ'οΊ να σας}
αναφέρω,, οτι παντες' οί υπάλληλοι οικειοθελώς έπρότεί-
ναν να πάραιτήσωσί τάς ωφελείας τών θέσεών τών διά
τό μέλλον και νά εξάκολουοήσωσι ,'τάς υπηρεσίας των1
ευχαρίστως έν ανάγκη. Ό Πρωτοπαπάς ' άκουσας την
άπόφασιν αύτών, έκαμεν όμοίαν προσφοράν, ίνα χρησι-
μευση τό ποσόν αύτό" 'τών μισθοδοσιών εις άνακούφισιν
των δυστυχεστέρωντάξβων~»'.ν .. ' · νς·* "·Γ
Τω όντι γενναϊαι προσφοραΐ όπερ του δύστυχους καί πεινωντΟς:

&ς έκ της διακοπής της εργασίας λαού έγένοντο · ΰπό τών εχόν
των Παργίων/ Πλήν:^ Αγγλική κυβε'ρνηαΊς, ήτις έπώλεί αΰτους
αυθαιρέτως, »ύτί όβολόν «ροσέφερειί άΰτοϊς. 0 δε Αλής δεν εδιδεν
ώς προκαταβολή* ΰπέρ' τής περιουσίας τών Παργ«ων> διότι ουδέ
ποτε εσκόπέι^ν ίνα/ αποζημίωση αΰτους, κόρέσας ηδη την άπλη*
στίαν τών οργάνων .τόιί ϊ.' "Λ ·'Γ:-' :*' ·'-'"» ν;.·: ι >.:/ »·ογ : ο · . - ·α»
Μαθών άπό τους κατασκόπους του δτϊ' ώφειλεν ίνα άποζη-
^ιώσνίδιά τήν περιουσίαν των τους μεταναστευσομένους, καίσκα-
πόν έχων νά πίη αιμα'πάργιον και ουχί νά δώση χρήματα,
εσπευσεν ίνα έπιτΰχη .τό πρώτον διά παντός αθεμίτου μέσου.
Προσπαθεί παντί σθένει. νά ένσπείρη διχόνοιας μεταξΰ τών Παρ -
γίων, να διεγείρη τό μίσος αύτών κατά τών έν Πάργα Αγγλων,
δπως ενοχοποίηση αΰτους απέναντι της Αγγλικής κυβερνήσεως
Απειλεί νά εϊσοάλη εις Πάογαν διά τών δπλων, «τ>.Ό3 αυτή ηδη
17
ΙΪΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
παρεχωρήθη έίς τήν Τουρκίαν, και νά κατακόψη, τους κατοίκου^
και την φρουράν, αν δεν παρέδιδε το φρούριον και πλείστα άλλα
δολοφόνα μέσα μετεχειρίσθη ό άλιτήριος όπως περιπλε'ξν; τους δυσ
τυχείς Παργίους μετά των Αγγλων, και αποφυγή την άποζημί·»
*>σιν. Ούτως ίσως έσυμβούλευσαν αΰτον οί προστάται αΰτοΟ !
Πάντων των κακουργημάτων τούτων τά ίχνη άποκαλύψας ό
γενναίος και φίλος των δυστυχούντων 'καί καταπιεζομε'νων λαών
λέ Βοσσέτ, και τά πλείστα ματαιώσας δια της φρονήσεως αότοϋ,
εσπευσεν ίνα τω γενικω άρχηγω Μαιτλάνδω και τω συμβούλω
αυτοϋ Χάγκεϋ έςιστορήση την πρός τέ την Αγγλίαν και τους
δυστυχείς Παργίους διαγωγήν τοϋ Βεζύρη Αλί). Πλήν δ τ α ν σ I
δ έ ρ ν η ό Κάδης, π ο ϋ ν ά πας νά κριθής; Τά πάντα
απίθανα έθεώρησεν. ό έν Κέρκυρα συνάδελφος τοϋ Αλη ! Εκ της
κατωτέρω αλληλογραφίας δύναται νά^κρίνη ό άναγνώβτης.
«Απόσπασμα επιστολής τοΟ Βοσσετ προς"

τον Συνταγματαρχών Χάγκεϋ.
, , . Πάργα 30 Μαρτίου 1817.

- .·4 Κύριε!
■ « Ένω γράφοι την επιστολή ν μου ταύτην, άνθρωπος
τις εφθασεν ένταΟθα έξ Ιωαννίνων καϊ κατέθεσε τά έν
■τω έσωκλειβμένω εγγράφω περιεχόμενα» Δεν θεωρώ άπί-
φινοίν ότι .ό Βεζύρης, βασιζόμενος έπϊ τϊ]ς συνδρομής τής
μερίδος του (α), δύναται νά επιχείρηση τι εναντίον τοΰ
έμπεπιστευμένου έμοί φρουρίου.
« Ό άνθρωπος ούτος άνεχώρησεν εκ Πάργας, ότε
άφίχθην εγώ ένταϋθα, και έπέστρεψεν ήδη προφανέστατο:
(α), όφείλομεν νά λύσωμεν την άπορίαν τοϋ άναγνώστου. Με

ρίδα εν τ·?ί επιστολή εννοεί τινάς των Παργίων, τους οποίους
κατά διαφόρους έποχάς είχον εξορίσει της Πάργας η τε Γαλλική
και ή Αγγλική κυβέρνησις. Ούτοι συνήργουν υπέρ τοϋ Αλή μά
λιστα μετά την πραξιν της. παραχωρήσεως της Πάργας. , ,·
«ΕΡΙ παΉα£ ί&τ
(λέ τον σκοπόν νά πληροφορήσνι τους κατοίκους περί των

Σκοπών τοϋ Βεζύρη εναντίον εκείνων, οΐτινες ήθελον αν
τισταθώ εις την έξουσίαν του. Ιδού και ή κατάθεσες- ■■
«Κατάθεσες τοϋ Σταμάτη Τουρκογίάννη έκ Πάργας;
κ'Ανεχώρησα εκ Πάργας άρια τη άφίξει των Άγγλί-*

κών δυνάμεων Γα) δια Ιωάννινα, όπου έμεινα ολίγον και
ρόν υπό τό πρόσχημα του νά πωλήσω καρπούς, καίέπέ*
στρεψα εις ΙΙάργαν σήμερον. Τήν τελευταίαν παρασκευ-
ήν έπαρουσιάσθην δια του Ιωάννου ΔεσίλαΠάντζα συμ-
ιτατριώτου μου εις τον Βεζυρην Άλή" Πασσαν, όστις μέ
ύπεδέχβη. Μετά πολλάς δέ ερωτήσεις περί της δυνάμεως
ίων έν Πάργα Αγγλικών στρατευμάτων, μοί ειπεν, -ότι
εΐνε πληροφορημένος ότι έν Πάργα δεν είνε πλειότεροϊ
των 300 στρατιωτών. · η."
«Μετά ταΰτα μοί εΐπεν ότί τά πάντα έϊνε· ανωφελή,
άφ1 ου ή Πάργα περέχωρήθη εις άΟτόν υπό τών Συμ
μάχων. Και ότι άν μετά τεσσάρας ημέρας από τής κοι
νοποιήσεως τοϋ φιρμανίου υπό της 'Οθώμανικής Πύλης
δεν έκκενωθή τό φρούριον^ εΐχεν άπόφασιν νά χύσν] τό
?διόν του αιμα καϊ έκεϊνο. τών στρατευμάτων του, ινά κα-
ταλάβη τήν Πάργαν. Προσέτι μοΐ είπε νά έλθω εις Πάρ-'
γαν, Γνα παρακινήσω τους συμπατριώτας μου, όπως παρ-
^4ξωσιν αύτώ κατά τήν περίσταση ταύτην συνδρομήν,
υποσχόμενος αύτοΐς έκ μέρους αύτοΰ, ότι μετά τήν κ«*
τάληψιν της Πάργας καί τήν κατοχήν τοϋ φρουρίου δέν
ΰέλει λάβει ύπόψιν τάς επιδείξεις τής προσελεύσεως
ϊών κατοίκων εις τούς "Αγγλους, τάς οποίας τυχόν ήθε
λον κάμει, έπειδή κατα τούς καταλόγους τών ανθρώπων
της μερίδος του έν Πάργα μόνον εκατόν οικογένειαι εινε
(α) Εννοεί τον υπό την όδηγίαν τοΟ Δέ Βοσσζτ στρατον, οςίς'
Ιστά^η περί τ.» μέσα τοϋ Μαρτίου προς ένίσχυσιν της έν τω ©ρου1
ρίω Αγγλικής φρουράς. *·· · ■ ■ ι -
183 .ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
μέ 19 μέρος τών "Αγγλων. Εϊπεν οτι διέταξε τον Δεσίλ*

ΪΙάντζα, ίνα παρουσίαση αύτώ έχτίμησιν της αξίας τί|ς
περιουσίας τών Παργίων.
α Μετά διεξοδικήν συνομιλίαν επί τοϋ αύτοΰ αντικει
μένου, μοι είπε να έπανέλθω εις ΙΙάργαν, -διότι μετκ
τήν έβδομάδα ταύτην έξάπαντος ή Πά ργα εμελλεν ί'νοε
καταληφθή ύπ' αύτοΰ» ,' "'
«Πριν δέ αναχωρήσω έ£ Ιωαννίνων ειδονότι παντού)
όπέστειλε διαταγάς, άπαγορεύων αυστηρώς τήν έξα-
γωγήν σίτου δια τήν Ηάργαν και Ιδίως έκ Πρεβέζης*
Κατά τό ταξείδιόν μου άπό Ιωάννινα είς Πάργαν συ->
νήντησα καθ' όδόν διάφορους ταχυδρόμους διατεταγμέ
νους νά στρατολογήσωσιν.
• «. Ό Σπυρίδων Μανιακής, Καλούμενος Γαλιώτος, δ
άρχηγός τών δύο φυλακωμένων, και ό όποιος έδραπέ-»
τευσεν έκ τών φυλακών της Πάργας, άνεχώρησεν έξ
^Ιωαννίνων ΐήν τελευταίαν Παρασκευήν και διευδύνθη
προςτό φρούριον τής Αγυιάς (α), και έκεΐ διαμένει ήδη.
.' « -Ό καταΟέσας ταΰτα ήρνήθη, έρωτηθείς, νά όμολο»
γήση, ότι εφερεν έπιστολάς ή Ιδιαιτέραν παραγγελίαν
οίά τίνα τών Παργίων. Άλλ' υπόνοιας κατ1 αύτοΰ έγερ-
φείσης, τον ήρεύνησα Χα\ ευρον έπάνω του δύο έπι-
Οτολάς (β).
(α) ,Τό φρούριον της Αγυιάς κατείχετο υπό τών ρτρατευμάτω^

)γο0 Αλή Πασσά. . · . ·;
(β). II κατάθεσις αυτη είνε άληδής, ώς και αί έπιστολαί. Οί έ*
ΐωαννίνοις Πάργιοι έχοντες προ οφθαλμών τήν βδελυράν προδο-
σιον τών Αγγλων, πωλησάντων τήν πατρίδα των, και άφ' έτέ^
ρου βλέποντες τάς κατά της Πάργας έτοιμασίας και προσπά
θειας τοΟ τυράννου προέτρεπον τους συγγενείς ίνα ζητήσωσιν
άλλαχοΰ άσφάλειαν της υπάρξεως των. Ο Σταμάτης ήρνήθη τω
οντι οτι εφερεν έπιστολάς, διότι αύται δεν ενδιέφεραν τους Αγ
γλους, πλήν δεν ήπάτησε τον Δε Βοσσετ^ όμολογών αύτφ ο*«
παρά τον Αλη ήκουσεν» ; . ·
ΪΙΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ.
ι' β ΑΤ έπιστολαί αύται ήσαν εκ τίνος καλουμένου Αν

δρέου ΣτραβαΟάνου προς τους ένταΰθα συγγενείς, του,
τους οποίους προσεκάλει εν ονόματι τοΰ! 'Αλη Πασσα,
. ίνα ■ ύπερασπισΟώσι τά συμφέροντα των καί δποβοηθή·-
©ωσι τάς κατά των "Αγγλων ραδιουργίας τον·»» . ;ι ? 2
| '-Απρσπασμα επιστολές τοΰ ΔέΒοσ&έτ προς ^

• *'* τόν άντίσυνταγμάτάρχην Χάγκεϋ,
Πάργα 31 Μαρτίου Ι&ϊΛ " ;·'.''
« Δράττομαι ευκαιρίας ιδιωτικής, ίνα δι- υμών πλη^

ροφορήσω τήν αύτοϋ έξοχότητα ότι, έξακολουθών νά
λαμβάνω έκ του έσωτερικρΰ ειδήσεις δια μέσου ανθρώ
πων, τούς οποίους θεωρώ καλτ)ς πίστεως, μανθάνω ότ;ί
ήρχισαν νά λαμβάνωσι χώραν κινήματα τίνα. Οί αρχη
γοί τών μεθορίων προσεκλήθησαν εις Ιωάννινα, και τα
χυδρόμοι διαβαίνουσι καθ' όλας τάς διευθύνσεις . .
«,Εΐνε αδύνατον νά γνωρίσω τούς σκοπούς τοΰ Βε-
ζύρη, άλλ' έν τοιαύταις περιστάσεσι .ζητώ τάς οδηγίας
της Αύτοΰ Έξοχότητος επί του τρόπου, καθ' δν πρέπει
'νά ένεργήσω εις περίπτωσιν, καθ' ήν αί δυνάμεις το»
Βεζύρη ήθελον εισβάλει εις την ΓΙάργαν. Νά άντιτάξω
άμέσως δύναμιν προς δύναμίν ; ή νά αναμένω αύτάς
μέχρι βολής τηλεβόλου άπο τοϋ φρουρίου;
α Άναγκαΐον εινε νά σέ σημειώσω ότι άν τοϋτο συμ>
€η, υπέρ τάς τρεις χιλιάδας ψυχάς κατοίκων, κατοι-
κούντων έκτος τοΰ φρουρίου, θά καταφύγωσιν έντος αύτοϋ,
Ή δέ συσσώρευσις αύτη τοΰ λαοϋ έντός μικροϋ μέρους
άνευ τών μέσων της συντηρήσεως, θά αύξάν7] τάς δυσκρ;-
λίας, τάς όποιας αί τοιαΰται πεοιστάσεις γεννώδΐν λ.« ,
Αληθή γι^αν οσα έκ,θετει ό Δε Βοσσετ προς1 τον γραμματέα

■χάγκεΰ, η χατάθεαις τοϋ Σταμάτη ητον ά/.ριβής και ειλικρινές
και δσα διεδίδοντο περί τών σκοπών τοΰ Αλή δεν ησαν φαν-
ταιιώδη. ό Αλής έσκόπευεν ίνα πίνι χριστιανικον· αίμα καί όχι
#00 ."ΜΟΝΟΓΡΑΦίΐ
δώση χρήματα -προς άποζημίωσιν τής περιουσίας τών Πάργι'ων,
.διότι, ώς είπομεν, ; αρκετούς Ρουμπιέδες είχε δώσει εϊς
Τους συνεργούς ! I !
ι" ρ Μαιτλάνδός έν τη προς τον Δε Βοσσέτ επιστολή του άπί»
24 Μαρτίου λέγει οτι « η Αύτοΰ Μεγαλειότης υποχρεωθείς
»διά τής έν Παρισίοις συνθήκης, έσυμφώνησε την εις την Πύλην
ίπαραχώρησιν ιίς Πάργας». Εΐ και δεν γνωρίζομεν το άρθρον
τής μεταξύ Αγγλίας και Πύλης συνθήκης, τό υποχρέωσαν την
Αγγλίαν είς άτιμον παραχώρησιν, άναγνωρίζομεν μολοντούτο την
τοιαύτην ΰποχρέωσιν, πλην, εΐ παραδεχθώμεν δτι η Αγγλία, ύπο-
•χρεωθέΐσα δια τοΟ άγνωστου άρθρου τής συνθήκης, έβιάσθη άκου
γα ίνα παραχώρηση εις την Πύλην την Πάργαν, τότε δικαιούμε-
θα να πιστεύσωμεν δτι ή Αγγλία, ώς ακουσίως βιασθεϊσα είς τοι
αύτην παραχώρησιν, ήθελε βεβαίως εις περίστασιν, καθ' ην ήθελεν
'παρουσιασθή δεδικαιολογημένη αιτία οτι ο'ι Τοϋρκοι πρώτοι πα
ρέβησαν την συνθήκης θεωρήσει άκυρον την συνθήκην και έαυτήν
άπηλλαγ'μένην πάσης υποχρεώσεως προς την παραβάτιδα τή; συν
θήκης Τουρκίαν. Τοϋτο ήθελε πράξει πας, δστις έδέχθη έξ άνάγ-
χης έπιβεβλημενην ύποχρέωσιν. ΐίθελεν ή Αγγλία, έρωτώμεν,
μεγαλειτέραν αίτίαν, οπως άκυρώση τό επιβληθέν αύτη άρθρον
,καί παύση πάσαν περί παραχωρήσεως τής Πάργας διαπραγμά
τευση, ή την έχθρικήν ιδιαγωγήν τοϋ Αλή Πασσα, τοΰ περιφροτ
νήσαντος δια των κινημάτων του την συνθήκην και τούς Αγγλους
■εξυβρίσαντος δια των στρατιωτικών επιδείξεων του ; Δεν ήδΰνατο
•βεβαίως ή Αγγλία, ή δια τό α ντίνεμε-σουίδί » μόνον διαλύουσά
■και άκυρόνουσα συνθήκας, νά ευρ·/ι (εΐ άληθώς ΰπεχρεώθη, ώς λέγει,
δια τής συνθήκης) άφορμήν εύλόγοφανεστέραν εις τά όμματα τής
"Πύλης και τής Ευρώπης ή την διαγωγην τοϋ Αλή, ώστε V άπο_
φύγγ) έντίμως την άτιμον ταύτην παραχώρησιν τής Πάργας !
. ' Ανεχομένη ή Αγγλία τά υβριστικά κινήματα τοϋ "Αλή, ή Αγ
γλία εκείνη, ήτις ετοιμάζει ςόλους, άμα λάβη άφορμήν οτι ακώ»·
»νωψ. έκάθησεν έπί τοϋ κέρατος τοϋ βοός αύτής » καί μή διακότ
.ψασα πασαν μετά τοϋ Τυράννου διαπραγμάτευση ομολογεί χαρ
ΗΕΡΙ ΠΑΡΓΑΪ. ϊ§1
Ιαρώς ότι συνεβάλετο μετά των Τούρκων δια την πώλησιν της
Πάργας ένεκα ίδιων της 1 συμφερόντων, και όχι δτι ύπεχρεώθιι
δια της έν Παρισίοις συνθήκης ! -. ·. >.· ,. : ι
Η Αγγλία τυφλωθεϊσα ΰπό τοΰ συμφέροντος, ου μόνον π£σαν
διαπραγμάτευση δέν διέκοψε μετά των Τούρκων, δτε έμαθε τους
σκοπούς καΐ τά κινήματα τοΰ Αλή Πασσα, άλλά και πληρεξού
σιοι» ττις Αγγλον εστειλεν εις Ιωάννινα, οπως διεκπεραίωση τά-
χιον και μετά τοΰ Αλη Πασσα κάλλιον . . . , η μετά της Πύλης,
την διαπραγμάτευσιν. 0 δέ ένθερμος συνήγορος τ£>ν βδελυρώ*
σκοπών τοϋ τέρατος Αλη, ό τερατωδέστερος Μαιτλάνδος, οΰ μό
νον δέν δυσηρεστήθη, οΰ μόνον δέν διεμαρτυρήθη κατά των κινη:
μάτων -τοΰ Αλη, οΰ- μόνον δέν διέκοψε πρός στιγμήν τουλάχιστον
πασαν μετά τοϋ συναδέλφου του διαπραγμάτευσιν, οπως φερη
αυτόν εις τά καθήκοντά τον, άλλά και τάς παρά τοΰ τιμίου
φρουράρχου διαβιβασθείσας αύτώ πληροφορίας περί τών σκοπών
χαί τών κινημάτων τοϋ Αλη έθεώρησεν ανύπαρκτα και άπίθανα
ϊδοίι πώς άπαντα εις τον Δε Βοσσέτ. ·
(ΐ Επιστολή τοΰ ΣΊρ Θωμά Μαιτλάνδου

πρός τον Δέ Βοσσέτ.
Κερκύρα 2 Απριλίου 1817.
«Κύριε ! · -, ., V , '.,
«ν£λαβον τήν άπό 31 Μαρτίου έπιστολήν·';σου, δι' ή*ς
μοϊ αναφέρεις περί τών έν τη χώρα τοϋ Βεζύρη γενομέ-
μένων κινημάτων, καϊ επομένως μοΐ ζητείς οδηγίας έν
περιπτώσει, καΟ' ήν ό Βεζύρης ήθελε πέμψει στρατιωτι-
κάς δυνάμεις κατά τής ΙΙάργας.
«Έν πρώτοις σοϊ λέγω, ότιόποιαιδήποτε πιθανότητες}
καϊ άν υπάρχουν περί τούτου, δέν δύναμαι καν να φαν
τασθώ ώς δυνατόν οτι ό Βεζύρης δύναται νά έχη εχθρι
κούς σκοπούς.' Έπςιδή γνωρίζω,ώς και αύτός γνοιρίζε'ι
καλώς, ότι ή Βρετανική Κυβέρνησις παρεχώρησε τήν
192 .^ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ*
Πάργαν εις την Πύλην υπό ρητούς οίους, δεν μοί <ραι*4·
,νεται διόλου πιθανόν ότι θέλει άποπειραθή νά περιπλέξει
έαυτόν τε και την Πύλην είς!τάς συνεπείας όχθρικης τί
νος προεπίχειρήσεως κατά της Μεγάλης Βρετανίας, αφ*
•ου μάλιστα μετ' όλίγον καιρ&ν και με όλίγην ύπομονήν
ίέλει επιτύχε: τοΰ σχοποΰ του, χωρίς να περιέλΟγι εί£
τοιαΒτα μέτρα. ι>;
«Επομένως είμαι ττ]ς ιδέας, είείσιν άκριβεΐς αί πλη
ροφορία! σου περί των κινημάτων του Βεζύρη, οτι πάνταε
ταύτα γίνονται , όχι μ' εχθρικούς σκοπούς^ αλλ* επί τω
σκοπώ τοΰ νά παραδώσωμεν τήν'Πάργαν έντόζ βραχύ-
'τέρου χρόνου. ' " ·
«Έν τούτοις, επειδή μοί"ζητείς οδηγίας ε!ς περίστασι*
καθ" ην ό Βεζύρης· ήθελέν "άποπειραθή διά δυνάμεων ν&
είσβάλτ)" είς τήν χωράν και νά κατάσχη την Πάργαν,
πράγμα άπίθάνον μέν, άλλά δυνάμενον νά ληφΦη' ύπ'
•όψιν, σοϊ λέγω οτι έν πρώτοις όφείλέις να παράστησες
αύτω οτι διά της τοιαύτης διαγωγές προσβάλλει τήν
Βρετανικήν Κυβέρνησιν καϊ άν ή παράστασις αύτη δέν
φέρη άποτέλεσμα, το'τε σοϊ δίδω πλήρη πληρεξουσιότητα
νά άιτοκρούσ7]ς τήν τοιαύτην έπίΟεσιν, άποδιώκων τοιαύ-
την δύναμιν άπο της χώρας της Πάργας.
«Γνωρίζω καλώς, "ότί 'ώς έκ της φύσεως καϊ τοϋ χα-
ρακτί]ρος τής Όθωμανικής κυβερνήσεως, ού μόνον πολ
λά πράττονται υπό άπερισκέπτου και πλημμελούς τί
τλου, άλλά και πολλά παρά τήν θέλησιν καϊ τον σκοπόν
,τής Πύλης. Διά ταύτα παραγγέλλω ύμας νά ένεργήτε
μετά μεγίστης περιίκ.έψεως 'σταθμίζρντες. τήν άλήθειαν
πάσης περιστάσεως, άν ήδέλατε διατάξει τι-, . και νά μήν
αρχίσετε εχθροπραξίας, πριν ή άναγκασθήτε νέϊςτοΰτο
ύπό άκαθέκτου άνάγκης, ή πριν ή πείσθητε ότι ό,σκοπός
της Πύλης εινε νά βιάστ] ήμας εις εχθροπραξίας, και
ουχί, ώς νομίζω, επί τοΰ προκειμένου νά άναγ^άστ] ήμας
είς πρόωρον παραχώρησιν της Πάργας δι'. απερίσκεπτοι»
επιδείξεως.· ^ ·
• «Υποθέτω ότι, άν εξετάσετε, θέλετε εύρει ότι επί πολύν
χρόνον ύπηρξεν άμφισβήτησις ιτερί των όροθεσίων τής
Μάργας. Έάν λοιπόν επί τοϋ προκειμένου ύπάρχη ή
αύτή αιτία, δεν θέλετε έλθη εις εχθροπραξίας μετά των
Τούρκων, προκειμένου περί τοϋ ούτω διαφιλονεικουμένου
μέρους της χώρας ταύτης. Επομένως ή μόνη περίστα-
σις, καθ' ην δύνασθε νά,άντικρούσητε πάσαν έχθροπρα-
"ξίαν, δυνάμει "τών ύπαρχουσών μεταξύ Αγγλίας και
Τουρκίας φιλικών σχέσεων, και σας επιτρέπεται νά δια
πράξατε εχθροπραξίας, εΐνε ή δικαιολόγησις της άνάγ-
*ης·,καθ' ήν οφείλετε ίνα υποδείξετε δύο τινά4 ;
' Ι.} 'Οτϊ έπροσπαθήσατ'ε δια παντός μέσου νά ίκανο-
ποιήσητε τήν πρ^ς την Άγγλίαν προσβολήν, ένεκα δυ
ναμένης να λάβη χώραν εχθρικής επιθέσεως.
2;) "Οτι πασών των παραστάσεων άποβασών ματαίων,
ήναγκάσθητε ν1 άποκρούσητε τήν έχθρικήν έπίΟεσιν, ούχί
,προς ύποστήριξιν των περί Πάργας διαπραγματεύσεων,
άλλα προς ύπεράσπισιν τής τιμής καϊ της άξιας της
Βρετανικής Κυβερνήσεως. .,
« Επομένως σοι παραγγέλλω άνοχήν, άλλ' εν ταυ-
τώ εΤνε άπολύτως άναγκαΐον, ώστε νά μην ύποφέργι υπο
ταύτης ή τιμή και 6 χαρακτήρ της Αγγλικής Κυβερνή^·
σεως, πλην ή πρωτίστη σκεψις της Αύτου Μεγαλειότη-
τος καϊ ή ιδική μου εΐνε, νά μην έλθωμεν άνευ άκαθέ-
«του άνάγκης εις εχθροπραξίας μετά τής Τουρκίας.
« Εις τάς προς έμέ έπιστολάς σου πάντοτε άνασέρεις
τον Βεζύρην έπϊ τοΰ παρόντος, άν και γνωρίζομεν ότι ή
Πάργα μέλλει ·νά περιέλθη εις χείρας αύτοΰ, μολοντού
το το μόνον πρόσωπον μετά τοϋ όποιου δύνασθε νά δια-
πραγματευθητε περί της υποθέσεως ταύτης ε?νε ό επί
ταύτης πληρεξούσιος της Πύλης. Καϊ, άν καιήνε άνάγ-
κη, ώστε εγώ έκ Κερκύρας νά προσπαθώ, οπως διατη
ρήσω φιλικάς σχέσεις μετά τοΰ Άλή Πασσα, σϋ όμως
έκ Πάργας δεν άναγνωρ,ίζεις άλλον, παρά τον πληρε-
ξούσιόν τ·5)ς Πύ?>ης, καλούμένον Αχμέτ Βέην».
«Ίίχω την τιμήν κτλ. κτλ.
Ί9Ϊ · ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ"
Εκ τ7,ς επιστολής ταύτης τοϋ Μαιτλάνδου προς τον Δε Βοίσε-ί
γίνεται καταφανέςατον ότι ένεπαίζετο μοχθηρώς η άνθρωπότηςκΛΪ
έ χριστιανισμός έξυβρίζετο και προσέτι ότι η Αγγλία ένεκα ιδίων
αυτής συμφερόντων η καταχθόνιων σκοπών έπώλησε την Ελλη-
νικήν Πάργαν είς τοΰ; Τούρκους, εις τον τύραννον τών Τούρκων,
εις τον Αλή Πασσα, και όχι οτι ύπεχρεώθη είς τοΰτο ύπό τί,ς
έν Πα:ισίοις συνθήκης, ώς λέγει ό Μαιτλάνδος. Διότι έν τη τε
λευταία ταύτη περιπτώσει η διά το «Τίποτε» μόνον έτοιμάζουσ»
στόλον Αγγ>ία δεν ήθελεν υποφέρει τοσαύτην υβρινέκ μέρους τοϋ)
Αλβανοϋ, ώς είδομεν και ώς θέλομεν ιδεί και πα&ακατιόντες, και
μάλιστα εις έποχήν, καθ' ην η Αγγλική παντοδυναμία έκ τοΰ
Βοσπόρου μέχρι της Αφρικής ένέπνεεν άκατάσχετον τρόμον εις
τους Τούρκους· και επομένως άνευ ΐδικοΰ συμφέροντος δεν ήθελε
συνηγορήση τόσον θερμώς ΰπέρ τοΰ τυράννου ό ανώτατος υπάλ
ληλος αυτής, και θεωρήσει ψευδείς τας αΰτώ διαβιβαζομένας παρά
τοΰ τιμίου φρουράρχου πληροφορίας περί τών κινημάτων τοΰ Αλή.
Και ύπό τίνος άλλου κάλλιον ή ύπό τοϋ υπαλλήλου του έπερί-
μενε να πληροφορηθη ό συνάδελφος τοϋ Αλβανοϋ Μαιτλάνδος ;
Καθώς μετά την τρικυμίαν έπέρχεται' γαλήνη, ουτω και μετα
την πρώτην εΐδησιν περί παραχωρήσεως της Πάργας είς την Πύ-
λην επήλθε διά τινα καιρόν (καθ' δν έχαλκεύοντο αϊ διαπραγμα
τεύσεις) σιωπή. Εν τω μεταξύ τούτω οί άθλιοι Πάργιοι έπίστευ-
σαν προς στιγμήν οτι ή χώρα αΰτών ίσως ήθελε παραχωρηθή εις
την Πύλην ύπό τους ορούς της άπό 21 Μαρτίου 1800 συνθήκης.
Τοΰτο έπαρηγόρησεν ολίγον τούς δυστυχείς Χριστιανούς, και μά
λιστα έθεώρησαν τοΰτο εύτυχίαν, άφ' ου ο'ι Αγγλοι, ύστερον άπό
έπίσημον ύπόσχεσιν προστασίας έκ μέρους τής Μεγάλης Βρετα
νίας, έπρόδιδον αυτούς ούτως άτίμως και άνάνδρως ! Αλλ' όταν
«μαθον ότι πληρεξούσιος Αγγλος μετέβη εις Ιωάννινα παρά τοί
Αλή Πασσα, όπως μετά τοϋ ασπόνδου αΰτών έχθροΰ διαπραγμα
τευθώ επισήμως τήν πώλησιν τής πατρίδος των, κατελήφθησαν
ύπό οδυνηρά; απελπισίας. Ανέκραζον μικροί και μεγάλοι, άνδρες
και γυναίκες «επί τίνι δικαιώματι πωλοΰσίν ήμας ώς κτήνη ο!
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ.
ϊ Αγγλοι, οί προσκληθέντες ύφ' ήμών δια συνθήκης ώς απλοί προ-
«στάται ! !!». Ουδείς τοις έδωκε λόγον τότε της βαρβάρου ταύ
της αυθαιρεσίας ! Ας έζετάσωμεν έν τω έπομένω κεφαλαίω τά επί
της Πάργας δικαιώματα της Αγγλίας, όπως εΰρωμεν την αληθή
αίτίαν, ήτις ήνάγκασεν αύτην, ίνα φέργ( ολοκαύτωμα τον Χριστάν,
ώς άλλος Ισκαριώτης, εις τον Βωμόν τοΰ Μωάμεθ
ΚΕΦΑΛΑΙΟΓΤ ΕΝΝΑΤΟΝ·
*0*»ΐον δικαίωμα «Τχιν ίι Αγγλία ΙιζΙ τίς Πάργα;, ΐΓ«ραχωρ·3«« «ΟγΛ*

«ύίαιρίτως «ί; τούς Τούρχου; ;—'Κθ«»ρτιβιι άναγχαία τι βυαία τί!ς Πάργας-
ίιά την ϊίορρο*.ίαγ τϋς Ευρώπης ;—Ή άνίαχυρ»ς οιχαιολόγτισις.—ϊβ μόνον
δικαίωμα τίΐς Αγγλίας.—Οι συνήγοροι τίς "Αγγλικές πολιτιχί!;.—Έχτίς
τοΰ {γχληματο; ιιν< χαί τβ πολιτιχον σφάλμα.-— *0 βχοπδ; τί!ς 'λγγλίας ιίς
τήν πώλίίαιν τί!ς Πάργας,
»■*.· »..- .'·■· ' « ** ** ■
Γνωστής γενομένης εις την Εύρώπην της παραχωρήσεως της
Πάργας εις την Τουρκίαν, ό Χριστιανικός κόσμος, εκπλαγείς ύπό
της Αγγλικής αυθαιρεσίας, ήρώτα' είχεν η Αγγλία άρχαϊα έπί
της Ελληνικής ταύτης χώρας ηγεμονικά δικαιώματα καί προνό
μια, παραχωρούσα αυτήν αΰθαιοέτως εις την Πύλτ,ν ; Οχι, άπε-
κρίνετο ή Ιστορία ! Κατέκτησαν αύτην οί Αγγλοι δια των οπλών;
Οχι. Παρεχωρήθη εις την Αγγλίαν διά τίνος συνθήκης ; Οχι. Δια
της έν Παρισίοις τω 1815 συνθήκης παρεχωρήθη είς την Αγ
γλίαν η Επτάνησος, καί ή Πάργα, ώς ανέκαθεν παράρτημα της
πολιτείας ταύτης καί ΰπό των ταύτης κυβερνήσεων προστατευό
μενη, ύπενοεϊτο (ΰπενοεϊτο^λέγομεν, διότι ή έν Πα^ισίοις συνθήκη ή
είς την Αγγλίαν παραχωρήσασα την Επτάνησον, οΰδεμίαν έποίησε
μνείαν περί Πάργας) καί αυτη παραχωρημένη είς την Αγγλίαν.
Εστω. Πλην τότε, εί ούτως εχη τό πράγμα, καί ή Πάργα άπητει
δικαιωματικώς ίνα χαίρ·/ι τα προνόμια, «.τίνα υπό την αύτην κυ-
βε'ρνησιν έχαιρε καί η Επτάνησος. Οποία ευλογοφανής καί ένώ-
Τ.'.νι τον κόσμο.υ δικαιολογημένη αιτία ήνάγκα« την Αγγλίχν,
1 96 .ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ.
ίνα άπασπάστ) άπό τοΰ Ιονίου κράτους τη»^ξά«τ,σΕν -ταύτην.και

πώληση αυτήν ώς ίδιοκτησίαν ττις εις τους Τούρκους ;· Την άπή«-
τησαν ο'ι Τούρκοι ; Οχι. Ούτοι δεν ήδύναντο άτιμωρητι ΐναάπαι-
τησωσι την άκύρωσιν τ^ς μεταξύ αυτών και τής Ρωσσίας συνο-
μολογηίείσης τη 21 Μαρτίου <Η)ΰ 1800 συνθήκης. Οι Τοδρκοβ
διετήρησαν πι»ίώς τοΰςπίρί Πάργας δρους της ρηθείσης συνθήκησ
μέχρις έκείνης της εις Τιλσιτ, δι' ης άπεκδυθέντες έζ ολοκλήρου
πάσης επί της Πάργας απαιτήσεως, παρεχώρησαν αυτήν εις τοΰς
Γάλλους. Αλλ' ας- ύποθέσωμεν δ*ά μίαν βτιγμήν οτι την άπήτη-
σαν οι Τούρκοι επιμόνως. Τί δικαίωμα εϊχεν ή Αγγλία, άπλή
προστάτις, «να διάθεση μόνη περί Πάργας· κα-τ αύθαίρετον βούλ*]-
<ϊίν τκ ; Μόνη ή Ρωασία (άλλ' ούτε αΰτη ούτως αυθαιρέτως και
άνευ της συγκαταθέσεως τών Παργίων) ήδύνατο·, ίνα διάθεση περί
Πάργας, ώς σύμβαλομένη περί Λυτής μετά τής Πύλης τω 1800.
Αλλά κάι ή ί'ωσσία άπεςεδύθη ' δια της έν Τ'λσΙτ. συνθήκης τών
επί της Πάργας δικαιωμάτων, εΐ έπ' αυτής ειχε τοιαΰτα. Μόνοι
ο'ι Γάλλοι είχον δικαιώματα τινα επί της Πάργας, και διότι
δυνάμει τής έν Τιλσίτ συνθήκης παρεχωρήθη αυυη συν τοις ΐο-
νίοις νήσοις εις αυτούς ΰπό τε τής Ρωσσίας και τής Πύλης, και
■διότι ο'ι Γάλλοι έχυσαν αΐμα υπέρ αυτής, αφιλοκερδώς υπερασπί
ζοντες αυτήν κατά τοΰ τυράννου Άλή. Αλλά τό ιπποτικός Γαλ-
λικόν έθνος κα'ι οί βασιλείς αϋτοΰ διά μίαν ήθικήν ιδέαν, διά την
άπελευθέρωσιν τών άνθρώπων, ομοίων αΰτοϊς την βρησκείαν, τάς
ν,Οικάς άρχάς και τό άναπαλλοτρίωτον δικαίωμα τοΰ άνθρωποι»,
τοΰ νά ηνε ελεύθερος, οΰ μόνον ουδέποτε έστιγματίσθησαν ώς
ΏΩΑΗΤΑΙ τών έν Χριστώ αδελφών, άλλά και αφιλοκερδώς και
πραθύμως δυσιάζουσι^ και τους θησαυρούς των και τά τέκνα τής
Γαλλίας. ο ..·.. ... ' «... .·. - ; .'.«·.
Εθεωρηθη άραγε απολύτως άναγκαία διά την ΐσορ'ρΌπίαν τής
Εΰρώπης ή θυσία ολοκλήρου χριστιανικού λαοΰ άνεξαρτήτου, κα
τοικοΰντος έν τώ μέσω τής Εΰρώπης και ουδέποτε διατάραζαν·
■τος την ίσορροπίαν αΰτής : όχι. Διότι εΐ ή τοιαύτη θυσία έκρί
,νετο άναγκαίχν τότε ώρειλον ί. πάντες οί ηγεμόνες τής Εΰρώπ«
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 19-7
να ύπογράψωσι τήν καταδίκην ταύτην. Εν ώ ούτοι απεναντίας
ήγανάχτησαν κατά της . βαρβάρου αυθαιρεσίας της Αγγλίας (α).
Οποία λοιπόν άνάγκη απόλυτης ανάγκασε την Άγγλίαν, ουδέν
Αχούσαν δικαίωμα ίτά τής Πάργας, ίνα πώληση αϋιήν ως αΰτο-
χεφοτόνητος ιδιοκτήτης εις τους Τούρκους, τους οΰδεν δικαίωμα
ςχοντας έπ' αότής, μετά τήν. συνθηκην τοΰ 1800, ειμή εκείνο τοϋ <
εΰτελοΰς φόρου, δπερ ή Ρωσσία, κακώς ποιήσασα, ουσα έν τφ
άκμφ τής ισχύος της και εις την Πύλην νόμους ύπαγορεύουσα
κατά την έποχήν έκείνην,. παρεχώρησεν εις τους Τούρκους δωρεάν,
έκ πολιτικής, φαίνεται, ανάγκης, και τό όποιον δικαίωμα απώλε
σαν ούτοι μετά την έν Τιλσιτ συνθηκην ; Η Πάργα άπό της
ύπάρζεώς.της, ώς.είδομεν, ουδέποτε ύπέκυψενείς τήν Οθωμανι-
Ηήν κυριαρχίαν, ωστε νά έχη έπ' αύτής δικαίωμα ή Τουρκία, τ&
όποιον, μη δυναμένη μόνη, 'ίνα διά των δπλων ανάκτηση, τη πατ
ρεχ<ί>ρησεν ή φίλη κ αϊ προστάτις αυτής Αγγλία. Άγνοοϋ-;
μεν, ως δλος ό κόσμος, τήν άπόλυτον άνάγκην της είς τους Τούρ»
κους πωλήσεως της Πάργας. Ωσαύτως άγνοοϋμεν, ώς δλος
ό κόσμος, τήν μυστικήν συνθηκην περι παραχωρήσεως τής Πάργας
μεταξύ Αγγλίας και Τουρκίας, τήν συνθηκην έκείνην, , ητις τοί>ς
μεΥ Παργ.ίους κατεδίκασεν εις τον ηθικόν και μετά ταϋτα είς τον
φυσι/.όν θάνατον, τήν δέ Άγγλίαν, τήν έπαιρομένην επί πολιτι-
σμώ και φιλανθρωπία, έσττγμάτισεν άνεξαλείπτως ! ;Ί
... Εν,τούτοις ό Σουλτάν Θωμάς Μαίτλανδ και έτερα τοΟ αϋτοδ
συρφετού όργανα τής Αγγλικής πολιτικής έκήρυξαν δτι ή Α γτ
γλία ύπο χρ εωθε ί σα δι ά της έν Πα ρισί οις συν θ ή κης
(τοϋ 1815, συν εφώ νη σ ε τήν ίί ς τ$ ν,·.Π£λη ν παραχώ-
.ρησιν τ ή ς; Πάργας. Αναίσχυντον τό ψεϋδος ] Αιότι έν τοι-
;Γ- . . . ■ '. ' ·.;..■ λ'':·:· ■■■■:· ·'..»..'. ·" '
(α) Ηγανάκτησαν μεν οί Χριστιανοί της Ευρώπης Χατά τής

άπανθρώπου ταύτης πράζεως, άλλ' οί ηγεμόνες αΰτής ούδέν έπρα
ξαν προς ίκανοποίησιν τής άνθρωπότητος και τοϋ έξυβρισθέντος
Χριστιανισμού, διότι ή τότϊ «άνίεροςτο ίερά Συμμαχία είχενόμό-
σει τήν δουλείαν των λαών» " -ν '·'·'/ £
αύτη περιπτώσει ώφειλεν ή Αγγλία νά διαπραγματευθή μετάτής·

Πύλης και όχι μετά τοΟ Άλή Πασσα . . . Ηλθε μέν εις Ιωάννινα,
έπίτροπος αυτής, άλλ' άπας ό κόσμος γνωρίζει (και τούτο θέλο-
μεν ιδεί παρακατιόντες) οτι ούτος ηλθεν άπλώς δια τον τύπον.
Η πρόφασις αυτή ομοιάζει μέ έκείνην του έπ' αΰτοφόρω συλλη
φθέντος κακούργου, τοΰ εις πασαν έρώτησιν, ^ν οί δικασται τώ·
άπευθύνουσιν, άποκρινομένου ψεύματα ψεύματα!
Ει αληθώς ύπεχρεώθη η Αγγλία διά της έν Παρισίοις συνθή
κης, διατί δεν διεκοίνωσεν εις τους Παργίους και εις τάς Χρι-
οτιανικάς αϋλας της Ευρώπης τά άρθρα της συνθήκης, τά άφο-
ρώντα την εις την Πύλην παραχώρησιν της Πάργας; Οΰδέ μνεία
κάν έγένετο περί Πάργας έν τη συνθήκη τών Παρισίων τοΰ 1815.
Μία μόνη συνθήκη ύπηγόρευσε την πώλησιν της Πάργας ! ! ί
Εν μόνον άρθρον κατεδίκασεν εις θάνατον, κατάστησαν άπάτριδας
και πλάνητας, πέντε χιλιάδας Χριστιανούς έλληνας ! ! ! Μία μό
νη ανάγκη άπέδωκεν εις τους έχθροΰς της πίστεως τάς έκκλη-
βίας και τάς καλύβας και τά κτήματα πέντε χιλιάδων Χριστια
νών Ελλήνων ! Τ6 βάναυσον συμφέρον (ευτυχώς κακώς έννο-
ούμενον, ώς θέλομεν ιδεί), δπερ ή Αγγλική πολιτική προτιμά
πάντοτε είς πασαν πραξιν τοϋ άγνοΰ αισθήματος της δικαιοσύνης ,
της φιλανθριοπίας και τοΰ έθνικοΟ δικαίου. ' · ■'*>■ ·'
Η Αγγλία, προσκληθείσα, υπό τών Πάργίων επί συνθήκη άπληϊ
προστάτις, εν μόνον δικαίωμα έχαιρε, τό δικαίωμα τοϋ νά εγ
κατάλειψη την Πάργαν εις μόνην την άνδρίαν τών τέκνων της,
μή θέλουσα νά δυσαρεστήση τους φίλους αυτής Τούρκους, υπε
ρασπίζουσα αΰτην κατά της θηριωδίας των. Μακάριοι ο'ι Πάργιοι,
εΐ άφίνετο ήύπεράσπισις της φίλης αυτών πατρίδος εις την άν?
δρίαν των. Δυοϊν θάτερον έμελλεν ίνα συμβή' η νά υποστηρίζω^
την άνεξαρτησίαν των υπερασπίζοντες διά τών δπλων βήμα προς
βήμα κατά τών άρπαζιβίων τυράννων την χώραν των, ώς υπε
ράσπισαν αύτήν μέχρι τοΰδε έπιτυχώς, ή άλλως νά καλύψωσι το
έδαφος αυτής διά τών πτωμάτων των, έχοντες τουλάχιστον την
γλυκεΐαν εύχαρίστησιν οτι έπεσαν ύ^τβρ πίστεως και πατρίδος μάρ
ΗΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 199
*ίόρες, άποφεύγοντες τήν άτιμον ταύτην βίαν του νά πωλώντας
ώς κτήνη άβυσσινά ! ...
( Συνήγοροι (α) τής αίσχρας και απάνθρωπου ταύτης πωλήσεως,
άπολογούμενοι ΰπέρ της Αγγλικής πολιτικής είπον δτι ο ή Άγ?
Βγλία εΰρέθη εις την δυσάρεβτον ανάγκην τοϋ να πώληση την
ιΠάργαν εις τους Τούρκους, διότι άλλως έκινδύνευε το άπειρον
»τής Ανατολής έμπόριόν της, καθόσον, αποποιούμενη την παρα-
»χώρηαιν της Πάργας είς τήν Πύλην, εμελλεν έξάπαντος νά έλ-
»θη ε'ις εχθροπραξίας μετ' αυτής- δια τοϋτο έπροτίμησε τήν θυ«
υσίαν τής Πάργας, άντ' εκείνης των συμφερόντων της » ! Οποία
ίνανδρος καίάγενίις άπολογία! Οποίον αίσχος διά το άγίρωχον
Άγγλικόν έθνος! Οποίον χαμερπές πρόσχημα! Ακουε ουρανέ
και ένωτίσου ή γη! Τό βάναυσον συμφέρον άπνίτει παρόμοιον
ολοκαύτωμα ! ! ! θυσίαν χιλιάδων Χριστιανών ! Τήν θυσίαν τοϋ
Χρίστου ΰπό Χριστιανών εις τον Βωμόν τοΰ Μωάμεθ ! Αλλά και
τό έξευτελίζον εις τά όμματα τοϋ κόσμου τό Αγγλικόν έθνος οΰ-
τιδανόν τοϋτο πρόσχημα δεν είχε χώραν. Ητον αυτόχρημα ψευ
δός ! Διότι, ώς ορθότατα παρετήρησε τότε ομογενής τις διάση
μος (β), ή Αγγλία δεν είχε ταπεινωθή ενώπιον τής Τουρκίας τό
σον, ώστε νά τρε'μη αύτήν αποποιούμενη άπάνθρωπον παραχώ-
{>ησιν. Απεναντίας, καθ' ήν έποχήν έπώλησε τήν Πάργαν, ή Αγ
γλία, δια λαμπρών και άειμνήστων κατορθωμάτων κηρύξασα τήν
,παντοδυναμίαν της, ώς άλλος εφιάλτης έπεκάθητο επί τοΰ στή-
βους τής Τουρκίας. Η έν θριάμβω προ δέκα ετών (1807) διάβα·:
σις τών Δαρδανελλίων, και όκατά τήν έποχήν ταύτην (1816)
■βομβαρδισμός τοϋ Αλγερίου ήσαν δύο πρόσφατα και τρομερά μα
θήματα εις τήν Τουρκίαν, μήν άφίνοντα αυτήν ήσύχως καθεύδειν.
0 δίαχμούτης άπό τής διαβάσεως τών Δαρδανελλίων καθ' έκά-
στην έβλεπε κατ' όναρ τον ναύαρχον Δουκβόρθον προ τών Άνα-
(α) Ορα τήν εφημερίδα τών Συζητήσεων χαί τοϋ Μηνύτοβος

'τής 7 και 8 Αυγούστου.
(β) Οβ« τό 51 Λ», τοϋ Χαχυ^όμου (ϋοιιπΊοιν
Ιΐτόρων τοΟ Σαράη-Μπουρνοΰ έλλιμενι'£όμενον, καί, άφυπνιζο4·

μένος, έτρεχεν έντρομος εις το παράθυρον φόβο», μη ίδη καί πά*
-λιν εις τά ύδατα της Κωνσταντινουπόλεως τόν Άγγλικόν στόλον,
τοΟ όποιοι» η σημαία τω έφαίνετο ώς επικήδειος συνδόνη.
Εί ύπήρχον έτερα, εκτός του ούτιδανοϋ τούτου προσχήματος,
συμφέροντα, άτινα ώθησαν την Άγγλίαν εις την μοναδικήν έν
τοις χρονικοϊς της πολιτικής ταύτην πραξιν, άγνοοΰμεν πλην
λέγομεν δτι οιαδήποτε και αν ύπήρζαν, η Αγγλία ήπατήθη δι-
πλήν πονηράν άπατη1/. Εί παρεχώρησε -την Πάργαν έπί σκόπφ
μεγαλειτέρας ώφελείας, έπαθε τοΰ κυνος τό πάθημα, τοϋ άφήσαν-
τος άπό τών οδόντων έν τη" διαβάσει τοϋ ποταμοΟ το τεμάχιον,
όπως άρπάζη την έπί τοϋ ύδατος σκιάν αΰτοϋ,· καί εντεύθεν ού
μόνον έστιγματίσΟη κακούργος, ώς πωλήσασβί Χριστιανούς εις τοΰς
Μωαμεθανούς, αλλά και καταγέλαστος κατέστη ενώπιον τοϋ
έθνους της και τοΐί' κόσμου, ώς πράξασα μέγα πολιτιχόν σφάλμα,
άφήσασα άπό τοΰς όνυχας της τήν άνεχτίμητον ταύτην λείαν,
την οποίαν και οΐ πρό αΰτής κατέχοντες τήν Επτάνησον και αυ
τός ό αντιστράτηγος αΰτής Κάμπελ έλλόγως έθειόρη'σαν « όμμα
καί ους » της κατεχούσης τάς Ιονίους νήσους κυβερνήσεως. Αί
κυβερνήσεις, ώς τα άτομα, δεν άποφεύγονσι τάς συνεπείας τών
Εγκλημάτων των. Πάσα πολιτική άδικία συνεπάγει τάχιον ή βρά-
διον τάς συνεπείας της ! Εκτός τοϋ στίγματος μέγα υπήρξε τό
■πολιτικόν σφάλμα, όσον άφορα τά συμφέροντα της Αγγλίας,
ατινα είσΐν ό υπέρτατος αΰτής νόμος. Διότι, είκατεΐ/εν ή Αγγλία,
τήν Πάργαν, ήτις τότε ήτον τό φυτώρειον τών άλλων της ΐϊπεί"
ρου πόλεων, ήθελεν εχει ύποχείριον άπασαν τήνσπουδαίαν ταύ
την χώραν. Εκτός τούτου άπασαι αϊ κυβερνήσεις αϊ κατέχουσαι
τήν Επτάνησον δια τής Πάργας έπώπτευον τά καθ' δλην τήν
Ηπειρον κινήματα τών Τούρκοιν, καί ώς προχύρωμα ήτον αυτί-,
ώς ορθότατα έΟεοίρησεν αύτήν ό αντιστράτηγος Κάμπελ, τω Ια»
νίω κράτει κατά τών Τούρκων, καί έπί τέλους διά τής Πάργας
έπορίζοντο αί ιόνιοι νήσο·, πολλά προς διατροφήν έκ τής Ηπείρου»*
διά τοΰς σ-ουδχίου,ς τούτους λόγους άπασα: κΐ κυβερνήσεις/ τοΰ
&ΕΡΙ ΠΑΡΓΑΐ. ΜΙ
ίόνίου κράτους με πασαν θυσίαν διετήρησαν την πολύτιμο^
*· - Οποίαν άραγε λείαν σπούδαιοτέράν της Πάργας ήλπιζέν η Αγ

γλία παραχωρούσα εις τους Τούρκους Ελλήνϊκήν χώρβίν ; Α·ν«ί»
καταχθονίου ύστεροβουλίας βεβαίως δέν' παρεχόρήσί την ίΐάψ-
'γαν. Εν τ% βουΧνί τών λόρδων κατ* την περίστασιν ταύτην ευ
γενής τις . λόρδος κεραυνώσας την κύβέρνησιν . δίά την £τιμον
Ταύτην πράξιν είπεν, όσον άφορα τ6 συμφέρον της Αγγλίας· «όχι
«μόνον άντιχριστιανικον κ*αί άπάνθρωπον έπράξαμεν έγκλημα,
ηπωλοΟντες εις τους Τούρκους τους Ελληνας Παργίους, άλλά καΐ
πολιτίκον σφάλμα έΛιζήμιον δι' ήμΕς' διότι και μίαν σπιθαμήν
'»γής, Ιστω χ&ΐ χέρσου, άν κατάσχωμεν έν τ«ίς ξέναις έπικρα-
»ΐείαις, πάντοτε εΐνί ώψελιμώτατον δι' ήμας». Η δε κυβέρνησες
«Λαντώσα εις τους λόγους τοΟ λόρδο? εΐπεν « Η 'κυβϊρνησις προ2-
νοεί δια το μέλλον," παραχωρούσα βλληνικήν χώραν έλευθέραν
εις τους Τούρκους» ! Το μέλλον συμφέρον της Αγγλίας εις την
ιτώλησιν τη;ς Ήάργας έγέίνε μετ*όί πολύ γνωστόν ώς έκ της προς
τον Ελληνικόν άγώνα έχθρικης ^ίαγφγί^ς της! '
Η Πάργα καθ' ολην την πολυδακρυτον αίχμίλωσίαν της ΚΟΙ-
ΤίΚΐ 6ΧΤΡΪΔΟΣ τών Ελλήνων υπήρξε πάντοτε ελευθέρα καίάνε-
ξάρτητος' διό και έν αΰτ*?ί πολλοί των ανεξαρτήτως και ενόπλως
'ζώντών Ελλήνων ευρισκον ασυλον καταδιωκόμενοι ύ«ο τών τυ
ράννων. Είδομεν άλλαχον έν τοις προηγουμένόίς κεφαλαίοις
πολλοί διάσημοι οπλαρχηγοί Ελληνες, άστεγοι και ζαταδιωκό-
μενοι έπο τών Οθωμανικών στιφών, το μέν θέρος δίέτήρουν άέν-
ναόν κατ1" αυτών πό'λεμον υποστηρίζοντες τά δίκαια των διά των
οπλών και ένθαρρΰνοντες' τους δούλους αδελφούς των είς την μέλ
λουσα» άνάστασιν της πατρίδος, τον δέ χειμώνα χατέφευγον εις
την έλευθέραν Πάργαν, έν $ και αί οικογένεια* άδτών ασφαλώς
διέμινον. Κατ" αυτόν τον τρόπον και δια τών άλλων αθανάτων
Κλεπτών έν τω μέσω της^ δούλης Ελλάδος εύρίσκετο μία νέα,
μικρά, πλην πολεμική Ελλάς, ητις κωλύουσα τάς προόδους τών
τυράννων, προετοίμαζε βαθμηδόν και ανεπαισθήτως "την παλίγ.
1?
202 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ1
γενεσίαν της μεγάλης. Οί εις τά όρη καί σπήλαια ανεξάρτητοι
έλληνες, των πάντων έν αύτοϊς έστερημένοι, έκ της Πάργας οί
πλείστοι έπρομηθεύοντο τά προς διατήρησιν της υπάρξεως των
και τοΟ χατά των τυράννων πολέμου, ώς είδομεν εις τά περί
Σουλίου. Οθεν κατά τήν έποχήν ταύτην, κατά τά προεόρτια δηλ.
τοϋ ίεροΟ άγώνος των Ελλήνων, η Αγγλία, η προστάτις των
Τούρκων, και έχθρα των έλλήνων μέχρι λύσσης, έχουσα προ
οφθαλμών δ,τι άνωτε'ρω έξεθέσαμεν, καί θε'λουσα επιμόνως ίνα
στέρηση τοΰς έλληνας τοϋ μόν ου Προπυργίου, έφ'οδ έςη-
ρίζοντο ο'ι καταδιωκόμενοι ΰπ6 άνηλεοϋς έχθροϋ, καί μάλιστα
καθ' ην έποχήν η ελευθέρα Πάργα έμελλεν ίνα χρησιμεύση αΰτοίς
ώς κοινόν βουλευτήριον, έπώλησεν αυτήν εις τους Τούρκους δια
τ ό ν φόβονμή γίνη αυτη άρχή της άπελευθερώσεως χαί της
ανεξαρτησίας άπάσης της Ελληνικής φυλής καί έπί σκοπώ
όπως σβέση παν φως, διαχέον λάμψιν εις χειραγωγίαν τών δού
λων Ελλήνων ! ϊδου ό άληθης σκοπός και τό αληθές συμφέρον
της Αγγλίας εις την άπαλλοτρίωσιν της Ελληνικής Πάργας. Δια
τον λόγον τοΰτον καί ή Ιερά Συμμαχία, άντί να τιμωρήση την
Άγγλίαν δια τήν άπάνθρωπον ταύτην πράξιν, έχειροκρότησεν αυ
τήν. «Ο'βϊΙ ΐώφιβΓοη άοιΐ ΓαρρβΙβΓ, λέγει διάσημος τις ιστο
ρικός Ευρωπαίος, «αη άβ8 αοΐβδ Ιββ ρΐιαδ (ΙορΙοΓΕίΒΙβδ άβ]& ροΐί-
«Ιϊφΐβ παοάβΓηθ, εβρέοο έΐ'ανβηΐ -δοέηβ φΐΐ δβπιΜίίΙ ρΓέ83§βΓ Γ
•οιΐϊθυχ αίαηιΐοη (Ιβ Ια Οι·6οβ (α)». Άλλ' ευτυχώς καί κατά,
τοΰτοήπατήθη ή Αγγλία τών ελπίδων, ώς και πάντες οί έχθροι
τών Ελλήνων. Διότι, ώς ό άγέρωχος βασιλεύς τών θηρίων εις πά-
σαν προσβολήν εξαγριώνεται έπί μάλλον καί μάλλον, οδτω και
τ6 γενναϊον Ελληνικόν έθνος έμεγαλύνετο καί Ιτι μάλλον ένε-
θαρ^ύνετο εις πάσαν συμφοράν του, μέχρις ου διέρρηξεν εις τό πεί
σμα τών έχθρων του τά δεσμά της αιχμαλωσίας του, τά όποια
επιμελώς συνέσφιγγεν ή μυσαρά πολιτική !
(α) δρα ΥϊΙΙοπίϊίη, ΕίικΙοβ ά'ΗίδΙοΪΓΟ πιοάει-ηβ. Ρ«§. 302.

ΚΕΦΑΛΑΤΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ.
Ή προΐυμία και ό 'ίίΐλος τΟν ύπαλλύλων τίΐ! Αγγλίας.— Ό πλν)ρι<-·ύ-

ΐι»( Καρτράϊτ. — θί ίύο πλνιρεξούοΊοι "Αγγλία; χαί Το«ρχία;. — Τά κι
νήματα τοδ Άλ4ϊ. — Ή ΪΓαγωγιίι αϋτοβ προς Τε τούς Παργίους χαί προς
Τούς ".Αγγλους. — Ή ΰπομονΛ τδν Παργίων. — Ή αξιέπαινος διαγωγή
τοδ Δέ Βοβσίτ, — Έπιοτολαί αύτοδ προς τ3ν Μαιτλάνϊον χαί τδν ΧάγχεΟ.
·*- Πλτιροφορίϊΐ χαί χαταθέιει; περί τδν ίχοπδν τοδ ΆλίΙ. — Ή βραβΰττις
τοδ *Αλ« Σνεχα τί; άίιαφορία; τδν "Αγγλων. — Ή προοοχ* των "Αγγλων
μι ίοσαριοτηβωσι τδν Άλί).— Έπιατολ-Λ τοδ Καρτράϊτ προς τον Δί Βοί-
βιτ. —■ Άπάντηοι; τοδ Δέ Βοοοέτ προ; τον Καρτράϊτ. — Ό ζ<|λ«; τοδ
Καρτράϊτ, — Αϊ όΊαβχείάο'εις τδν πληρεξουοίων, — Ή συνθτιχη τδν "Ιω
αννίνων,
Οτι η Αγγλία, παραχωρούσα τήν Ελλτνικήν Πάργαν εις
τό έκτρωμα των τυράννων; εις τον Άλή Πασσα, προέθετο την
παντελή καταστροφήν της χώρας ταύτης και τον θάνατον των κα
τοίκων αυτής, δεν υπάρχει ουδεμία αμφιβολία. Διότι έχοντες οί
Αγγλοι προ οφθαλμών τά ανήκουστα κακουργήματα και άνο-
ϋΐουργήματα, οσα διεπράξατο το τέρας, ό αιμοβόρος Αλβανός,
κατά τοΟ Χορμόβου, τοϋ Λέκλη, τοϋ Αγίου Βασιλείου, της Νι-
βύτζας, της Πρεβέζης, της Αγυιάς, του Γαρδικίου και άλλων Χρι
στιανικών πόλεων, κωμών και χωρίων, τί άλλο ηλπιζον παρ" αΰ-
τοϋ η χείρονα τούτων κακουργήματα και κατά της Πάργας, κατα
«της οποίας πλειοτέραν επνεεν έκδίκησιν ; Έκτος τούτου ό βδε
λυρός σκοπός της Αγγλίας έπί παντελεϊ καταστροφή τής Πάργας
και εξοντώσει των κατοίκων γίνεται καταφανέστατος και έκ τής
μεγάλης προθυμίας και τοϋ θερμοΰ ζήλου τών υπαλλήλων αυτής
τοϋ νά ύπακούωσιν ώς νευρόσπαστα εις τά νεύματα έ ν ό ς λ η-
ο τ ο ϋ, και οί ανώτατοι αυτής υπάλληλοι νά συνηγορώσιν ύπέρ
αύτοϋ και κατά τών αθλίων Χριστιανών, προς δέ και έκ τής άση-
μότητος τοΰ έπιφορτισθέντος έπιτρόπου τοϋ νά διεξαγάγη την δια
πραγμάτευση τής πωλήσεως τόσων Χριστιανών !
0 Ιωάννης Καρτράϊτ (ΟβΓίυπβΙιΐ) καλούμενος διωρίσθη έπί-
τροπος πληρεξούσιος, ίνα διαπραγματευθη την πώλησιν τής Πάρ
γας εις τον Άλή Πασσα. 0 Αγγλος ούτος, έμπορος ών έπί πολ
λα έτη εν Κωνσταντινουπόλει, αίφνης διορίζιται διευθυντής τοΰ
εμπορικού γραφείου τοΰ Αγγλικού Προξενείου των Πατρών. Κατά
τήν· έν. Πάτραις διαμονήν του ό Καρτράϊτ είχε- κερδίσει την άγά-
πην του διοικητού, τοΰ τέρατος Μουχτάρ Πασσα, υιοί τοΟ Αλή.
Αμα δέ απεφασίσθη ήείςτην Τοϋρκίαν πώλησις της Πάργας, τον*
τίμιοι τοΰτον έ μ π ο ρ ο V επέ^όρτισεν ή Αγγλία, όπως
μετά τοΰ Άλή Πα?σα διαπραγματέϋθίί την πώλησιν ταύτην.
Εντιμος τή άληθεία η εναρξίς τοδ νέου επαγγέλματος τοΰ Γ.
Καρτράϊτ, τοΰ ήδη πρώτην φοράν φανέντος έπί της σκηνής της
διπλωματίας ί ! ! Είτε διότι τοΰτον έζήτησεν ό Αλής, ώς έζητη··
σε και επέτυχε την άποστολήν τοΰ Αχμέτ Βεη, επιτρόπου τ.η^
Πύλης, είτε διότι διά μίαν τοίαύτην ε ν τ ι μ ο ν πραζιν τον τί-
μιον τοΰτον Ιμπορον ένόμίσεν η Αγγλία κατάλληλον, καθόσον
δεν επρόκειτο περί διπλωματικής διαπραγματεύσεις, άλλά απλώς
περί εμπορικού συναλλάγματος !
Αμα φθάσας ό Καρτράϊτ εις Ιωάννινα παρεδόθη. δέσμιος '/?ρ?ί
τε, ποαί τε καί στόματι εις τάς βούλας του Αλή Πασσα, Οντος^
οϋδεμίαν έδοκίμασε δϋσκολίαν, δπως κατήχηση τον Αγγλον πλη-
ρε^ορσιον Καρτράϊτ, διότι οίτος ποτισθείς ύπο του Μουχτάρ Πασ
σα κατά την έν Πάτραις διαμονήν του τά νάματα τοΰ κατά τών
Ελλήνων μίσους, και ήδη έν Ιωαννίνοις τυφλωθείς υπό τών περι
ποιήσεων καί φιλοφρονήσεων ... ας ο'ι τύρανοι άπένειμαν αΰτώ,
ητον ήδη διατεθειμένος ώς τυφλόν όργανον ύπ$ρ αυτών καί κατ»,
τών άθλιων Χριστιανών. Αλλά καί ποίος άλλος, υπάλληλος Αγ-
γλος έτόλμα ϊν' άρνηθή τι εις τόν Αλή Πασσαν, άφ' ου ό ανώτα
τοι; υπάλληλος τής Αγγλίας, ό ΘωμόΕς Μαιτλάνδος, ητον ήδη κε-
κηρυγμένος άναφανδόν υπέρ αύτοΰ. καί κατά τών Χριστιανών!
Εν τώ μεταξύ τούτω έφθασε, δι« τον τύπον μόνον, εις ΐωάν-
νινο^κα! όν πληρεξούσιος τής Πύλης Αχμέτ Βεης. Περιττόν νομί-
ζομεν νά είπωμέν τι περί τοΰ πληρεξουσίου τούτου, διότ* καθό
Τοίχος ,ήτο καί αργυρώνητος, καί εννοεί ό αναγνώστης δτι δεν
ϊΙ^ϊ ,ν,'^Υ-εΰΐΐρ · είς την θε'λησιν τοΰ όμαθρτ'?κου του Αλή ϋπέα.
ίίΕΡΙ ΠΑΡΓΑί. 203
των Χριστιανών επομένως και δια τον τύπον μόνον ηλθεν ώς
πληρεξούσιος και δια ταϋ Άλή ένηργήθη ή άποστολή ταυ.
Ενιοθέντες οί δύο πληρεξούσιοι της Αγγλίας και της Πύλης έν
Ιωαννίνοις /.αί τάςδιαταγάς τοϋ Αλή λαβόντες ηρχισαν νά συν-
τάττωσι προκαταρκτικην τινα συμφωνίαν, έπΐτη βάσει τής όποιας
εμελλον ίνα προχωρήσωσιν εις την τελειωτικήν διαπραγμάτευσιν*
Εί και αμφότερους τους πληρεξουσίους ειχεν ό Αλής ΰπο τα ,νεΰ-
ματά του, οϋχ ήττον ομως περιεστοίχισεν αυτούς, συνελθόντας.
έ'ις διάσκεψιν, υπό κατασκόπων, οπως μη πράξωσί τι εναντίον τών
σκοπών του. Άλλ' οί πληρεξούσιοι μ' ολην τήν καλήν δ'άθεσιν/
ήν ειχον νά εύαρεατήσωσι κατά πάντα τον Άλήν, δεν ήδύναντο
νά μή προσδιορίσωσι χρηματικόν τι ποσόν προς άποζημίωσιν της.
περιουσίας τών μελλόντων νά έγκαταλείψωσι την πατρίδα κατοί
κων, όπως «ρίψωσι στάκτην» ε'ις τά όμματα του κόσμου. Οθεν
και ό πρώτος ορος της έν Ιωαννίνοις μεταξύ τών δύο πληρεξαυτ
σίων συνθήκης διελάμβανεν άποζημίωσιν., ώς Οέλομεν ίδεϊ παρα-
κατιόντες, της περιουσίας τών ξενιτευθησομένων Παργίω.ν.
Τοϋτο μαθών ό Άλής καί μή δυνάμενος άπ'εϋθείας. ίνα άποφύ-
γη την άποζημίωσιν, πλην και άπόφασιν άκλόνητον έχων νά μή
αποζημίωση τους κατοίκους της Πάργας$ άλλα νά πίη τό αίμα αύ-
τών, ήρχι^ε νά βάλλη εις κίνησιν άπαντα τα άθέμιτά μέτρα έν γνώ
σει καί τών Αγγλων τά δυνάμενα ίνα εμποδίσωσι την άπ«ζημίω>
οιν τής περιουσίας τών Παργίων. Συλλέγει στρατόν εις τά μεθό
ρια της Πάργας, ένδυναμόνει δι' δλων τών πολεμικών με'σ^ν τά
φρούριον τής Αγυιάς, απαγορεύει παν είδος εισαγωγής είς την
Πάργαν,. ε^τεδιά ξηράς, είτε διά θαλάσσης χρησιμεΰον εις δια
τροφή·/ τής τε Αγγλικής φρουράς (ήτις ήναγκάζετο έκ Κερκύρας
νά προμηθεύεται τά προς, το ζγ,ν άνάγιίαϊα) και τών κατοίκων^
οπως ώφηση τούτους εις τήν άπελπισίαν, προσπαθεί δι' δλων
τών μέσων νά σχηματίση κόμμα εντός τής Πάργας, νά προσελ-;
κύση τους κατοίκους εις τό μέρος του, νά ένσπείρνι διχόνοιας με*
ταξΰ αύτών καί νά τους έξάψ:(1 . κατά τών Αγγλων. Οσα μέσα
ίσαν. πρόσφορα, ίνα φέρωσι τους Παργίους εις τήν έσ^άτην άπίλ-ν
• ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
Λισίαν και πράζωσί τι δυνάμενον να δικαιολόγηση ένοπλον εΐσβο-'

λήν αύτοΰ εντός της Πάργας, άπαντα μετεχειρίσθη ό αιμοβόρος
Αλβανός* πλην άπαντα έματαίωσεν ή φρόνησίς των κατοίκων.
Τα αυτά και χείρονα τούτων ένηργει και κατά των Αγγλων.
2υνελάμβανε τους ταχυδρόμους των, ηνοιγε τα εγγραφά των,
βυνώδευε μέ φρουράν πάντα Αγγλον έν ίωαννίνοις, και εις ού-
δένα επέτρεπε να τοΰς πλησίαση. Απάσας τάς εξυβρίσεις ταύτας
ώς άμβροσίαν κατέπινεν ή αγέρωχος Αγγλία !
Οί Πάργιοι, ει και είς την έσχάτην άμηχανίαν και άπελπισίαν
περιελθόντες, καθόσον ό λαός εζη, ένεκα της διακοπής των εργα
σιών, έκ τής έλεημοσύνης των εύπορων πολιτών, των οποίων τό
πρωτότυπον της έν Χριστώ ευαγγελικής ταύτης άγάπης ΰπήρζαν ,
ώς είδομιν, ό αρχηγός τής έκ/.λησίας της Πάργας και οί λοιποί
ύπάλληλοι, οίτινες εύχαρίστως άφιέρω7αν τάς ώρελείας των ύπέρ
τοΰ πεινώντος και έκτετραχηλισμένου λαοΰ, εϊ και βλέποντες
?ούς Αγγλους οΰδεμίαν λαμβάνοντα; πρόνοιαν κατά των κατα
χθόνιων μέτρων τοΰ έχθρου, δεν κατέφυγον είς απελπιστικά μέ
τρα, άφήσαντες οδτως άκέραιον τό στίγμα εις την προστάτιδα
Αγγλίαν. Περιωρίσθησαν μόνον ίνα έγείρωσι προμαχώνάς τινας,
όπως ύπερασπίσωσιν εις περίστασιν εχθρικής εισβολής είς την
Πατρίδα των, τάς οικογενείας των μέχρι θανάτου, προς δε ϊν' άνα-
φέρωσι τά παράπονα των εις μόνον τον τίμιον και γενναΐον φρού-
ραρχον Δε Βοσσέτ, καθόσον ουδείς άλλος έσυνηγόρει ύπέρ αυτών
και ουδείς ένέχεε παρηγορίαν είς τάς ψυχάς των.
0 ό'σον τίμιος, τόσον και γενναίος ουτο; αξιωματικός, ωθούμε
νος ΰπό τών ιδίων του εύγενών αισθημάτων, δεν έλειπεν άντιπράτ-
των εις τά σχέδια τοΰ Βεζύρη Αλή και έμψυχώνων τους Παρ-
γίους. Αλλ* η δικαιοσύνη και η φιλανθρωπία και ή τιμιότης οΰ
μόνον παρηγκωνίζοντο κατά την περίστασιν ταύτην, άλλά κ»ί
κατεδιώκοντο ! θέλομεν ίδεϊ παρακατιόντες τί επαθεν ό γενναίος
Αε Βοσσέτ ματαιόνων και καταμηνύων τά βδελυρά κινήματα τοΰ
τυράννου Αλή ν.αϊ συνηγόρων ύπέρ τής δικαιοσύνης και τής πα-
σχον-ης άνθρωπότητος ! Πλτιν ό τίμιος ούτος Ελβετός αδιαφορών
.'ικρί τη; τύχης του, $ν τω έπεφύλαττεν η μοχθηρά Λολιτικη, πε
ριφρονών τάς συνηγορήσεις τών άνωτάτων συναδέλφων του ΰπέο
τοΰ Αλή, εν μόνον γνωρίζων καθήκον, το της δικαιοσύνης και της
φιλανθρωπίας, και άποχρώντως ων πεπεισμένος περί τ?,ς άξιας
τοΰ ανθρώπου, δν κατεμηνυε, δεν ελειψεν, εν δσω διετέλει έν τ5»
υπηρεσία ώς φρούραρχος της Πάργας, νά μάταιων/) τους βδελυ
ρούς σκοπούς τοΰ Αλή, καί να πληροφορή ακαταπαύστως τον Μεγαν
Αρμοστήν Μαιτλάνδον περί αυτών, εΐ καί γνωρίζων οτι αί τοιαΰ-
Ται πληροφορίαι ησαν ένοχλητικαί εις τον συνάδελφον τοϋ
Αλή, όντα έκάστοτε έν γνώσει τών τοιούτων κινημάτων τοΰ Αλ
βανού, καί ουδέν κατ' αυτών πράττοντα !
Πληροφορηθείς ό Δε Βοσσέτ παρά αξιόπιστων άνθρώπων έπί
τω σκοπώ τούτω απεσταλμένων εις Ιωάννινα καί άλλαχοϋ τοΰ
κράτους τοϋ Αλή, οτι καί μετά την εις Ιωάννινα άφιξιν τών πλη
ρεξουσίων ό Άλής έξηκολούθει, περιφρονών πασαν συμφωνίαν^
νά στρατολογη, νά ένσπείρη διχόνοιαν είς τους κατοίκους τής
Πάργας καί νά διεγείρη αυτούς κατά τών Αγγλων, εσπευσεν ίνα
ειδοποίηση τόν τε Μέγαν Αρμοστην καί τον γενικον γραμματέα
Χάγκεϋ περί τών σκοπών τοϋ Άλή, υποβαλών αύτοΐς καί τάς
καταθέσεις ου μόνον Χριστιανών, άλλα καί Τούρκων, ίδού αί επι-,
στολαί καί αί καταθέσεις.
«Επιστολή τοϋ Δε Βοσσέτ προς τον Θω|/,αν Μαιτλάνδον;
«Πάργα 4 Απριλίου 1817.
«Έξοχώτατε !
«"Ελαβον τήν από 2 ισταμένου έπιστολήν της έξο-

χότητός σας, δι' ης μοϊ διαβιβάζετε οδηγίας έν περι-
πτώσιι έχθ ρ ικών κινημάτων έκ μέρους τών γειτόνων μας.
«Γνωρίζω πολύ καλά ότι τά συμφέροντα τοΰ Άλη*
Πασσά άπαιτοΰσι νά μην πράξη ούτος τι δυνάμενον νά
προσβάλει τήν Βρετανικήν σημαίαν, άλλ' άο' ετέρου»
"208 -ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ*
•ήξεύρω την ριζομένην εις την καρδίαν του απέχθεια*;
«ατά των κατοίκων της χώρας ταύτης, διό θεωρώ πιθα
νόν, ώς και πρότερον, οτι ήθελε δώσει ποτέ διαταγας
τοιΛύτα-ς, μόνον και μόνον όπως ευχαρίστηση την μοχ-
(ίηρίαν του, άφοϋ μά λστα δύναται ευκόλως νά τάς άρ-
νηΟη' έπειτα. Έν τούτοις εγώ μένω πολύ ήσυχος έντοξ
τοϋ φρουρίου».. .. .. ·
«Απόσπασμα επιστολές του Δέ Βοσσέτ πρόςτόνΧάγκεϋ,
« Πάργα 9 Απριλίου 1817» . . : ν
%!
- «Δραττόμενος ιδιωτικής ευκαιρίας, σπεύδω νά σοί
γνωστοποιήσω την παραλαβήν των δύο επιστολών σου
άπό 6 ισταμένου. Μή λαβών έπιστολήν του Καρτράϊτ>
δεν γνωρίζω τι νεώτερον περί της- υποθέσεως.
«Αί ένεργηθεϊσαΐ στρατιωτικαΐ έργασίαι, καθ1 άς ος
κάτοικοι προ&ύμως ελαβον μέρος, γενικώς ένεψύχωσαν
αυτούς. Έν τούτοις ή δυστυχία μέρους των κατοίκων
είνε καθαρά, και ένεκα της έξακολουθήσεως τών περι
στατικών, υπό τών οποίων κα£ παρήχθη αύτη, αυξάνε^
όσημέραΐΛ„ · .
«Απόσπασμα έτέρας επιστολής -τοϋ Δέ Βοσσέτ

προς τον Χάγκεϋ.
•.Πάργα 16 Απριλίου 1817.
. «'0 ταχυδρόμος, τον όποιον έπεμψα προς τον Καρ^

τράϊτ δέν έπέστρεψεν εισέτι" έμαθον όμως ότι άφίχΟν)
εις Ιωάννινα τήν 2 του ισταμένου μηνός.
«Ό Βεζύρης εξακολουθεί, προσπαϋών νά σχηματίσ^
κόμμα του ενταύθα».
Ϊ&Μ ΠΑΡΓΑΚ 109
' νλπ'όσπασμά ετέρας διιστολής τοΒ ,Δέ Βοσσέτ * Ά .·
:.ν ϊ»·!νγ·*ω1' κγ, ί.πρδς'τοτ-Χάγκεϋ. λ-υγ *»«?χ·?Ι
^Λ,-γΛ" £!··νθ,·ν-ϋ ·ωί' νόΓ 5«;οπ· χ<:ν.νχ'$ χ .ν * ντο
·; 0 α «Πάργα 2 1 .Απριλίου -4"8 17-1 ','0'.·Γνο; Υχ - ·
« Σας γνωστοποιώ τήν παραλαβήν των επιστολών βου
άπο 18 του μ. καϊ εκφράζω τήν άνησυχίαν μου, μή
λαβών εισέτι εκθεσίντινα τοΰ Καρτράΐ^,'^τάχοδρόμος,
τον όποιον έπεμψα προηγουμένως τη 31 λήξαντος μη
νός εις νΐωάννίτα με έπισΐ&Λας πρός τόν·Καρτράϊτ, έπα-
τ7]λθέ^θές' άπρακτος, μην εκπληρώσας τήν. άπδ στολήν*
του -"('α')'.' Έντούτοίς· λέγει ότι "Αγγλος τΐ#ΐστρατ-ηγ&£
ευρίσκέτα "ΙΙκεΐ, άφιχθέΣς έκεϊσεέκ Κερκύρας τήν ί^ή'την
10ντ. μ. άλλά;τ^ν όποϊον ή-τον αδύνατον νά πλησ}άσή^
τις, επειδή · ήτον περιστοιχισμένος ώπό πολλών., ί·!!
περιγραφή· του" άναφέρετβΐϊ ·εί"ς;τ,άν · Καρτράϊτ, ύπάργέι
όμώς ή διαφορά τ9)'ς στολής. Τάς· έπιστολάς, τάς ο
ποίας τω ένεχείρησα, έφερεν όπί,σω, ώς ;τας -έλ<*βεν.
'Εσωκλείώ τήν κατάΟεσιν αΰτοΰ, πεποιΟώς ότι έξ αΰ-
τϊ]ς ή. έξοχό'της. του( δύναται νά πληροφορηΰη περί παν-
τ&ς, άφορώντος τήν. προ κειμένη ν ύπόθεσιν;·.-^·. V ,.·>ντ;--
: :-«Δέν άμφιβάλλω ότι έ .Άλη ΪΙασσας έγνώριζεν ότι ό
ταχυδρόμος 'οΰτος έφερε μεθ'.έαυτοΰ .επίσημα- έγγραφα,
διό 'χαζ έπρόλαδε τήν παράδοσίν των. Πολύ πιθανόν να
έδωροδοκήΟη ό ταχυδρόμος,: διό.καί έν μέρει ; αληθώς
γνωρίζομεν τά πράγματα.;·. >; ;..'-^γγ :χ:·.\; ,:'γ.ν|ο.Λ~ ;όν
«Προφανώς δύσκολον. ε?νε εχη τις αλληλογραφίας
μετά του Κάραράϊτ,. διότι ό Βεζύρης έχει κατασκόπους
εϊς ολα: τά. μέρ^η- τών ο^ών μέχρι των Ιωαννίνων, χαί
οΟτω . συλλαμβάνει πάντα όδοιπόρον, ·παρά·.τοΰ όποιου
μανθάνει·- τάς ειδήσεις, προ της εις Ιωάννινα άφί<-
ξεώς των.» : γ. . .·. ογ: I νοτ·:·:.:. ·Λ*
———ζ——;—■ ■· . ■ .... μ .·;'.,- - ;
(α) Τούτο είνε άλτ^ες* διότι ό μεγαλεπίβολος Άλής έπησχό-
λει τους "Άγγλους ττ,δε κά/.εϊσε εις συμπόσια και διασκεδάσει);
βα,κχικας, όπως τους τυφλώσγ·,, ώς τους έτυφλωσεν. Η Αλβανική
^ερίνοια έ^λεϋαζε την 'Λγγλικ.ήν σοφίκν !
20
210 ΜΟΝΟΓΡΑΦίί
«Κατάθβσις του Φραγκίσκου Βασιλά, όστις άνεχώρησεν

έκ Πάργας τήν Ιην Απριλίου δια τά Ιωάννινα μέ
δημόσια έγγραφα πρός τον Ίω. Καρτράϊτ, Άγγλον
' πληρεξούσιον, και έπέστρεψε τήν 20ην του αύτοΰ
μηνός χωρίς να έπιδώση αυτά.
«Πάργα 20 Απριλίου 1817. , ■;- ... . ,
α Έφθασα εις Ιωάννινα την 5 τ. μ. χαί εισερχόμενος

εις τήν πόλιν των Ιωαννίνων, συνήντησα συμπατριώτης
μου τινά, μεταναστεύσαντα έκεϊσε. Ούτος μέ ήρώτησε
περί τοϋ σκοπού τοϋ ταξειδίου μου. άπεκρίΟην ότι,
άγοράσας έν τ^ έπαρχία ταύτη ζώά τινα, έπεσκέφθην τά
Ιωάννινα, έν ο?ς εσκόπευον νά διέλθω τας έορτάς τοΰ
Πάσχα. Μετά ταύτα άμέσως έπορεύθην εις τό Άγγλι-
κόν Προξενεΐον, άλλ' οϋδένα άνΟρωπον ευρον έν αύτω,
έπειδή ό Πρόξενος προ 5 μηνών άπεδήμει.
« Ήρώτησα εάν υπάρχον "Αγγλοι εις Ιωάννινα, καΐ
μοί ειπον, ότι ουδείς "Αγγλος εύρίσκετο έκεΐσε. Τήν
τρίτην ήμέραν μετά τήν έκεΐσε άφιξίν μου οί συμπατριώ-
ταί μου Ιωάννης Πάντζας και ό υιός αύτοϋ ό Θεόδωρος
Μανιάκης και ό Ανδρέας Στραβαθάνος μ' έπαρουσίασαν
εις τον Βεζύρην Άλή Πασσαν,ό όποιος μ'έδέχθη· και με
τά τινας έρωτήσεις δηλ. αν έξακολουθοΰσιν οί "Αγγλοι
νά προμηθεύωνται τροφας και εφόδια έκ Κερκύρας κτλ.
μοί εΐπεν ότι έντός πέντε ή εξ ήμερων θά άναγκασθώσι
νά τά μετακομίσωσι πάλιν εις Κέρκυραν. Προς δέ μοί
εϊπεν ότι, εάν ήδυνάμην νά προσελκύσω εις τήν μερίδα του
πεντήκοντα οικογενείας, ήθελε μοϊ δώσει 500 ρουμπιέ-
δες. Εις τοΰτο τφ άπεκρίθην ότι δεν δύναμαι ν' αναλά
βω τοιούτον έργον. Μετά ταϋτα ό Βεζύρης έπρόσΟεσε τά
εξής: α'Εσεϊς οί Παργινοΐ, γνωρίζοντες ότι έχω πολλά
χρήματα, προσπαθείτε νά πλουτίσητε διά των εξόδων
μου ! Πόσον μεγάλως άπατασΟε, πιστεύόντες ότι θέλω
πληρώσει προς άποζημίωσιν της περιουσίας σας ! Προ
τιμώ να πληρώσω εις τους "Αγγλους 12,000 πουγγιά

δια νά μοϊ παραχωρήσωσι το φρούριον, παρά να δώσω
τήν έλαχίστην ποσότητα εις τους κατοίκους της Πάρ
γας, οΐτινες βέλουν υποκύψει εις την έξουσίαν μου, άφ'
οδ λάβω άπάντησιν έκ Κωνσταντινουπόλεως, όπου έστει
λα ταχυδρόμον έπϊ τούτω προ πολλών ήδη ήμερών».
Ταΰτα ειπών μ' άπέπεμψεν.
' «Μετά ταύτα απήντησα τον Ιερέα Άγάπιον Σταύρου,
συμπατριώτην μου, εις τον όποΤον έκοινοποίησα ότι έχω»
μερικά έγγραφα διάτόν "Αγγλον Πρόξενον, καϊ ό όποιος
μ' έσυνόδευσεν εις τό Προξενείσν. Άλλ' εύρόντες αύτό
κλειστόν, άπεσύρθημεν. Τήν άκόλσυθον ήμέραν έπήγο-
μεν τρις, πλήν έστάθη άδύνατον νά εΰρωμεν κανένα έν-
τός αύτοδ. 'Ο ρηΟεΐς συμπατριώτης μου μονάχος μ*
έπαρουσίασεν εις τον προϊστάμενο'ν του, όστις μ' έβε-
βαίωσεν ότι προ καιροϋ δεν ύπήρχεν Άγγλος Πρόξενος
εις Ιωάννινα και μ' έσυμβούλευσε νά έπιστρέψω οπίσω.
« Προσπαθών έξακολουθηστικώς ινα ευρω τον "Αγ
γλον πληρεξούσιον είδον νέον τινά ςρατηγόν, φθάσαντα.
έκ Κερκύρας, φέροντα έρυθράν στολήν καϊ συνοδευόμε
νο ν υπό δύο υπασπιστών. Τοϋτο συνέβη τήν 10 ή τήν
1 1 τ. μ. και άμέσως ούτος ώδηγήθη εις τον Βεζύρην,
όστις εθεσεν υπό τάς διαταγάς του τον ΣαΙτ Μεχμέτ
έφέντην και άλλους πολλούς, οιτινες ώφειλον νά τον
συνοδεύωσι πάντοτε, δια τοϋτο καϊ έστάΟη άδύνατον νά
τον πλησιάσω.
« Μετά τήν άφιξιν του "Αγγλου στρατηγού ώδηγή-
Οην έκ νέου εις τόν Βεζύρήν υπό τών αύτών συμπατριω
τών μου κατά διαταγήν αϋτοϋ. Μέ ή ρώτησε περί τοϋ·
Σπυρ. Δημουλίτζα, τοϋ Δημ. Κατεργάρη και τοϋ Ανα
στασίου Κρ'κκαλη, παραγγείλας με νά εΐπω εις αυτούς
έξ ονόματος του ότι ώφειλον νά μεταναστεύσωσι προ*
τοϋ νά καταλάβη τήν Πάργαν μετά τήν άφιξιν έκ Κων
σταντινουπόλεως τοϋ έπΐ τούτω απεσταλμένου ταχυ
δρόμου, διότι άν ήθελεν εύρη αυτούς εν Πάργα κατά τήν<
2ΐ2 -ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
στιγμήν τής καταλήψεως αύτης, θέλει ' χατ'ακόψεί κοτί

αύτούς καθώς και απαντάς τους λοιπούς. Μετά ταΰτα
αποποιηθείς τά δώρα, τά όποια ήθελε νά μοϊ προσφέρε
άνεχώρησα έξ Ιωαννίνων την 16 τ. μ. Προσέτι μ' έπε-
φόρτισε νά είπω εις την Πάργαν ότι ό στρατηγός: δ "Αγ
γλος, ακόλουθος τήςέν Χ.ωνσταντχνσιιπόλει Πρεσβείας,
ήτον επιφορτισμένος νά τω παραδώση εντός όλίγων
ήμερων την Πάργαν και ότι έμελλε διά των ιδίων τοι>
ανθρώπων νά.κ^ταλ,άβητό φρούριον. Μοί ειπεν ότι γνω.
ρίξει τήν γενομένην ύπό τοΰ έν Πάργα "Αγγλου Δ*οι-
κητοΰ έκτίμησιν, 'τ^ς . περιουσίας των Παργίων, ά7^λά
οέν ήθελε τήν παραδεχθή, .διότι εΐνε ψευδής, και επομέ
νως αΰτη εΐνε ματαία, διότι αυτός δέν εχει σκοπόν νά
πλήρωση ούτε -εν α. π α ρ ά εις τους κατοίκους αύτήςν
■ - :« "Οτε άνεχώρησα έκ του Παλατιού τοΰ -Βεζύρη, μσΐ
εΐπον οί συμπατριώταί μου, ότι ούτος μεγάλως λυπεΐται
δια τήν άργοπορίαν τοΰ έκ Κωνσταντινουπόλεως αναμε
νόμενου :·ταχυδρόμόυ, όστις άνεχώρησεν εκείθεν προ τεσ
σάρων ήμερων. - μ:.· .· · .· , %νΛ..
■ .«Τέλος κατανοήσας ότι ήτον αδύνατον να πλησιάσω
τόν "Α^γλον στρατηγών επέστρεψα εις Πάργαν».. ·
·'..'«! ■.:■*:'!! ν'νγ;. .· - . ,?(.,: :·.·;'· ,λ .:; .-. ίί
«Κατάθέσις' τοΰ Άλη" Βάκου, Τούρκου εμπόρου της
Παραμυθίας, φθάσαντος έκέϊθεν σήμερον. /
• ' - ,'· ■ ··- "· " ·· ·:'.";·' > · < ,·
«Πάργα 22 Απριλίου 1817.
, »' ■ · ', ,·.· · ■ ■ \ ' >..'■;··' .:■ ι ·.·.- ■. -
-'·' «,Κατα συνέπειαν ■ έκτέταμένων 'έμπορικών. σχέσεων
του μετά τής χώρας ταύτης έπληροοόρησεν:£να^έκ.τώ.?
έ'ντάΰθα εμπόρων, προς τον "όποιον έ.χει μεγάλήν -έμπι-
στοσύνην,· ότι, ώνέν 'Ιωαννίνόις προ τίνων ήμερών, έμαθες
ό'τ,ι ό Άλή Πασσας 'προσεκάλεσεν απαντάς, τους κατά
ιτάς διαφόρους θέσεις της Τσαμουρίας άρχηγούς του^
όπως όώσ·/) εϊς αυτούς οδηγίας σπουδαίας. Έπρόσθεσε
εέ'ό'τι έπληοοαόρήθη ύπό τίνος της εμπιστοσύνης τοΰ
Βεζύρη "ότι ό σκοπός .αύτοΰ ήτον, ..οΰτε νά πλήρωση τι

εις τούς Παργίοας," οΰτε νά καταλάβη την Ηάργαν διά
τη^ βίας, άλλα νά πρσσπαθήσ^ δια χρημάτων νά ■προ
σέλκυση προς τό μέρος. του οικογενείας, τινάς, καθιστών
αύτάς . δρσπίστους . προς. τους ^Αγγλοϋξ,,ϊΛαΤοδτβχ: -*ί
ευχαρίστηση την .φιλέχδικον ψϋχήν του. Είπε προς τού
τοις ότι ό "Αγγλος πληρεξούσιος έτυχε παρά .τω Βέζύρη
μεγίστων περιποιήσεων και ότι 25 στρατιώταε διετάχ»
θησαν νά φυλάττωσι πάντοτε την κάτοικίαγ<το»»". -\/\-:·
'■;·£ ?γλχ ν . .,:·. 5Γ- (■'*>;;■■·. .·::.\ο «χ ν» Ρν'»ΐν3^
'.. .«Απόσπασμα ετέρας επιστολής.·τοΰ Δέ Βοσσέτ
..^χ^Λ Λ^ρές^Η^άγΐέϋ^'^^' ^
- - .· ;··?:·ο.τ ·. ·ιτ:?(ο:ο «(»?ι α. ·:»;-. ν* \ν .το γ.'.τ {.'3>'τι;μ
-'·*0ν ;^1ϊα>γΛ^^,ΑΛριλίσυ,;;*ί8¥^:^ «λ*·' :"λ
..; "« Αια&β4ζφ.#{«Ιΐ»> .|^άς π,ληρ^ο^^χ.τηςϊΑ.ύτοίϊ. έξό-*

χρ'τητος, ξκθεσνν απεσταλμένου ;μου είς^το φρούριον-της
"Αγυιάς- έπΐ- τώ σκοπώ γ& > συλλ,έξη- πληροφορίας,, από
τούτου τρΰ- μέρους.. "Εχω ;αίτίας: γα πιστεύσωοτι ή εκθε-
σις αύτ©# εΐνε το αληθές άντριείμξνον . της συνεντεύξεως
τςξ» άπεσταλμένου .μου ^έτά τ&ΰ-φροΰράρχοι* τ£ι$Μρη6έν-
τος φρουρίου; εικάζεται- δε ' ότι παράτολμος-..£πιχ,ε£ρησις
κατά του φρουρίου εδώ ετοιμάζεται· κατά την «μην γνώ-
μην όμως εΐνε όλως διόλου απίθανος,, πλην πιστεύω ότι,
Ιάν δέν(έλαμβάνοντο εν καιρφ...τά- ληφθέντα . προφυλα
κτικά μέτρα, 6 Βεζύρη.ς Οά έπεχείρει τι; κατά του φρου-,
ί^>αίϊ··,;·,:: ,;:· ·. λ/^π ".;,·.' . /ιοί Λ '-.Ό'.ί ')χ/^.:ΐΙ,
. ?:.«Ή έπαγρύπν^αις . της οργανίσΟείσης. εσχάτως.., Α
στυνομίας έφερε· πολλά -καλά αποτελέσματα^ ... :. .,^.' .
. . .^ «Θεωρών , ότι. επί τοΰ παρόντος·: .ακριβής στατιστική
του αριθμού , τ$7 κάτοικων δύναται -νά ψε ωφέλιμος,
έπεφόρτισα, επί τούτω ανθρώπους, οϊφζς . .έξετέλεσοο»
.αυτήν. μετ'. ακριβείας, .·χα.ί το αποτέλεσμα εμπεριέχεται
εν ..τω έπισυναπτομένω εγγράφω., . ..· .. -,.^ . ,% ,
κ Προσπαθώ να συνταχθη και .στατ,ισ-ϊ,κή .των^τημά
των εκάστου τών κατοίκων μεθ' όλων των μερικωτέρων

επί τούτοις πληροφοριών. Αύτη δύναται να ήνε ωφέλιμος;
εις το μέλλον, και επί τοΰ παρόντος κρατεί τον λαόν έν
τϊ) βββαιοτητι ότι θέλει άποζημιωΟη δια τά χτήματα του,
ά> και ό Άλή" Πασσάς προσπαθεί ν1 άποδείξτι ότι ου
δέ ποτε θελα λάβει χώραν άποζημίωσις.
«Έν τινι προηγουμένη μου επιστολή ανέφερα ότι
οιώρισα ποσόν τι νά διανε|χ.ηθ$ εις τους εσχάτως προ-
σελθόντας εϊς την Άστυνομικήν και ύγειονομικήν ύπη-
ρεσίαν, αν και ούτοι έδήλωσαν ότι προσφέρουσι δω
ρεάν την ύπηρεσίαν όψέποτε ήθελε ζητηθϊ). Επειδή
όμως ή ύπαλληλία δέν εχει περιουσίαν, και πολύ χρη
σιμεύει, πιστεύω ότι τό ύπέρ αύτής διορισθέν ποσόν θέ
λει τύχει της επιδοκιμασίας τής ΑύτοΟ έξοχότητος».
«Ό Σπυρ. Γκ^ουμενός έκ Πάργας, υπάλληλος τϊ}ς Α

στυνομίας, απεστάλη εις τό φρούριον της Άγυιας αήν
νύκτα τής 26 Απριλίου 1817 ως γνώριμος προ πολ
λών ετών τοΰ έκείσε Τούρκου φρουράρχου· προσ
ποιηθείς δέ ότι σπεύδει νά γνωστοποίηση αύτώ τά έν
τη' Πάργα συμβαίνοντα , πραγματικώς δέ νά συλ
λέγε πληροφορίας, κατέθεσε τά έξης τη 27 Απρι
λίου 1817.
«Άφ' ου έγεινε δεκτός και ήρωτήθη υπο τοΰ Τούρκοι*

φρουράρχου περί τών ενεργειών της έν Πάργα κυβερνή
σεως και ιδίως περί τοΰ πνεύματος τών κατοίκων, ή κατά
πρώτον δοθείσα αύτώ πρότασις ήτο νά έκλέξ·/) και πα-
ρουσιάση εις τόν Διοικητήν τρεις έκ τών επισημότερων
ΙΙαργίων και 60 άνδρείους νέους, οιτινες, τυχούσης πε
ριστάσεως, νά ήνε έτοιμοι, ίνα καταλάβωσι τό φρούριον
τής Πάργας. Ή έπιχείρησις αύτη έφάνη εύλογος τώ>
'Οθωμανώ. Παρεκίνει δ'αύτούς νά εϊσέλθωσιν εντός τών
συνόρων προς τό εσπέρας και νά εί σβάλωσι ξιφήρειςέντός
τοΰ φρουρίου ολίγον προ τοΰ νά κλεισ^ώσιν αί πύλαι·
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ.
σώματα δέ τίνα στρατιωτών νά μείνωσιν έτοιμα επί τοϋ
ορούς της Παλαιάς Πάργας, εις Άγυιίν και βίς 'Ρα-»
πέζαν, ίνα σπεύσωσι νά καταλάβωσι τήν πόλιν, χαί άφ'.
ου κλεισθώσιν αί πύλαι, νά τοποθετηθώσιν έπΐ τών τάπ
φρων τοΰ φρουρίου με σχοπάν νά άναβώσιν είς αυτό.
Ό φρούραρχος δέν άμφίβαλλε περί τ^ς έπιτυχίας τσ&
στρατηγήματος, ύπολαμβάνων πάντοτε τήν έν τω φρού
ρια» φρουράν άνύποπτον τοιαύτης επιχειρήσεως έκ μέ-.
ρους των Τούρκων. Προσετέθη δέ ότι ό Βεζύρης, άπολέ-
σας τοσούτον πλήθος εις τό" ΣοΟλι, δύναται νά θυσιάσ»)
και έξήκοντα μόνον εις Πάργαν και πραγματοποιήση τον
σκοπόν του, όστις εδώ εΐνε σημαντιχώτερος έκείνου τοΰ
Σουλίου. τ>τ νοίΛ ,οον
«"Εμεινεν όλην τήν ήμέραν εις τό φρούριον τής Α
γυιάς. Μετά μεσημβρίαν έφθασεν έκεΐσε έξ Ιωαννίνων
ταχυδρόμος, φέρων έγγραφα προς τον φρούραρχον, τά
όποια άναγνούς, εΤπεν εις τον Γκιουμενόν ότι τό προταθέν
σχέδιον εΐνε πιθανόν νά άποβί) περιττον, έπειδή έντός
όλίγου ή Πάργα θέλει καταληφθώ τί) πληρωμή 700
πουγγίων εις τους "Αγγλους και οΰχϊ εις τούς κατοί
κους, και οτι ύπήρχον έν Ίωαννίνοις Άγγλοι έπιφορ-
τισμένοι νά παραχωρήσωσι τήν Πάργαν εις τον έπΐ τού
τω έλθόντα έκ Κωνσταντινουπόλεως εις Ιωάννινα πλη-
ρεξούσιον της Πύλης. Έν τούτοις έπρόσθεσε, καλόν εΐνε
τά πράγματα νά ήνε έτοιμα διά πασαν περίατασιν. "Ο
θεν ό Γκρυμενός έπεφορτίσθη νά δώσ7) τήν συνδρομήν
του, και χρήματα τω προσεφέρθησαν, ινα τά διανέμε εις
τά καταλληλότερα προς τόν σκοπόν πρόσωπα. Ό φρού
ραρχος έπεθύμει νά ΐχη ύπέρ αύτοΰ τινάς έκ τών πρου
χόντων τής Πάργας· πρός τούτοις ό Γκιουμενός ύπε-
σχέθη αύτώ νά φέρη τάς ύπογραφάς αυτών 6πό τήν έγ-
γύησινότι έν οιαδήποτε περιπτώσει θέλουν προστατευθή.
«Επίσης εΐπεν, ό έκθέσας ταύτα, ότι άν τίνες τών
κατοίκων θέλωσι νά μεταναστεύσωσιν, ό ψηθείς φρού
ραρχος θέλει δεχθη αυτούς και τούς πέμψει εις Ίωάν
216 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ^
νινα,ίοπβα.οΰεζύρης .θβλβι διατάξει- ύπβρ αύτών χ«2 τδϊν*
οίκβγενειώνχιιτηρέσιίι (ταγήνη)- καΓ7.ρ%*α*ΐΚ*? ;
'οίκ^βδ^ύτΑΐς: ΐϊάρεκάλεΒ£. τον:.Σΐϊυρ. Γχιοδΐμενόν νά τω
<ρέρτ7 ^ "^ν τ°ΰ θεοδώροο Μανΐάχη^ ό όποιος πρό'τι-
νων μηνών μετηΝάστευσε. _Μ«τά ταδτα ^(βτ^σέ'ν άν ό
ταχυδρόμος, όστις έπέμφίη ύπο το0 φρουράρχου τν}ς
Πάργας, με ίγγραφα. ε^ΛΙωάννίνα-'-έστάλη ως αιχμά
λωτος εΐςι-Κέρκυραν', προσθέσος* ότι έδείχθη π;στός εις"
την^βϊΓηρε,σίανιΗόΰ.'Βεξδρη] Ε?πε/:4ρός'τίΗ&βιί ^τι οί
Τούρκοι προλαμβάνοντας ,'πδσαν μεταξύ των 'Άγγλων
χατ το» · έν Ίωανκίνοις Οράκτορός των άλληλογραφίαν
άπ«δει|α^βτνδ£νΓ€Με'\τσ5ον ανόητοι έ«ϊ'-του ' προκειμέ
νου, όσον τους ένόμιζον. Λ^ΛνΌ—
..; ΐτ'Επροσκάλεσε τον Ιπ. Γκ^ουμενβν νά έΐΐΐστρέψτ] εις
'Αγυιάν, λαμβάνων;, μεΟ.-' εαυτοί»; τον ρηΰέντα υίό.ν το&
^Σαν^άκη και οποιονδήποτε άλλον ήθελε δυνηθή νά προ
σελκύσει εις τήν ε$νοιαν τον Βεζΰρη, υποσχόμενος εις
εκαστον γε·«ναίαν άμάβήν. . -Εκ..τ.ί)ς σ.υν.ομιλίας ταύτης
εξάγεται οτι ό ρηΟεΐς φρούραρχος ?χει λεπτομερείς ειδή
σεις των συμβαινόντω^'. εΐς τήν Πάρ^ν,:
_. ί^Έν τέλει προσθέτει ό;ρηΟεΐς Γκιουμενός ότι ό φρού-:
ραρχος^ν^: ετοιμρς-.νά δαπ,α-νήση πολλά χρήματα μόνον
καϊ>;μον,ον, π^ς τον ό.κοπον ·τοΰ νά πυρπόληση τήν πυ-
ριτοΟήκην, τοΰ φρουρίου της Πάργας». ■ .
Εκ ιών επιστολών τούτων και έζ άλλων, «ς κατωτέρω^ κατα-

χώρ2ζομεν εξάγεται οτι ό Άν?) Πασσας' άναφανδρν εξύβριζε τους
Αγγλους,· Κα: όμως αίπερί παραχωρήσεως τής Πάργας διαπραγ
ματεύσεις -έπροχώροαν έν μέσω τβιούτωγ ύβρεων! Οί' πληρεξού
σιο· .έν^σχολοϋντο ' εις την σύνταζιν -προκαταρκτικής συμφωνίας.
Εζήτρυν- πληροφορίας άπο τον -φρούραρχον. . της -Πάργας περί τοΟ
?.ριθ(Αθΰ τών κατοίκων και της περιουσίας αΰτών. Ο Αγγλος πλη»
ρεζούσιος αδιάφορων περί πασών των ρηδεισών ύβρεων περί ού-
δενός άλλου έφρόντιζεν, η δπως εύαρεστηση τον Άλην.
Οσον ο! Αγγλοι έδξίκνυον άναλγησίαν άπε'ναντι τοιούτοιν καΐ
άλλων υίρεων έκ μέρους τοϋ Λλη, βπΐ' τόίβΟτβν· ··&« 'είνε ©υσΜίόν'
ε*ς πάντα τύρανννον, έθρασύνετο ό Αλβανός. Συνελάμβανεν ούτος
αναφανδόν τοί)ς ταχυδρόμους τών Αγγλων, άπεγϋμνονεν, έφυλά-
κιζεν αϋτοϋς, άπισφράγ«ζε τα «οώς τοΰ< Αγγλους έπίσημα έγ
γραφα^ και, εί μεν αύτά έμπεριεΐχόν τι »ωλύον τους σκοπούς
του, τά έξέ<5χιζε, εΐ δέ και ήσαν επουσιώδη τά «πέμπε προς οδς
διευθύνοντα! Συνώδευε δέ δια φρουράς πάντα ευρίσκόμενον έν ίωαν-
νίνοις η έν Πρεβέζη Αγγλον. Ταΰτα πάντα έγίνοντο έν γνώσεέ
τών Αγγλων- Και δμως οί υπερήφανοι Αγγλοι ο&;μόνον δεν διέ-<
κοψαν την περί παραχωρήσεως της Πάργας διαπραγμάτεοσιν^' ?ίν
ό έσχατος τών έμπορων, , δσ« χαί αν είχε συμφέρον, δέν ^θελέ:
παραδεχθη συνοδευομένην ύπό τοσούτου εξευτελισμού, οδ μόνον
δέν διεμαρτυρήθησαν κατά του Άλίί, Αλλ" έπροσπάθόυν παντί σθέ-'
νει καταπίνοντες τάς παντός είδους ύβρεις, ίνα μη δυααρεστήσω-
«ν ού μόνον τον Αλην, άλλα χαί τους υπαλλήλους αϋτοΰ, ώς εξά
γεται έκ τών κατωτέρω επιστολών . τοΰ Καρτράϊτ. ίνα μή ελθω-
σιν εις την ανάγκην, καθόσον ή αύθάδεια τοϋ Άλή όσημε'ραι έγί-
νετο θρασυτέρα, νά είίτώάί τι δ»σάρεό"τον αύτώ, έφεΟιον συμβο-
λ,ικά γράμματα, οπως άφήσωτι μέν τό δικαίωμα τ/ώ Άλτί
νά άνοίγη τά έγγραφά των, πλην νά μην έννοϊί αύτά ! Τάς δέ ίνί
βέρους αΰτοΟ γενομένας μέχρι τοϋδε είς την Άγγλίαν ύβρεις
άπέδιδον εις την προδοσίαν τών ταχυδρόμων και τών δπαλλή-
λων ώς αποδεικνύεται έκ της κατωτέρω έπιστολής τοϋ Καρτράϊτ
προς τον δέ Βοσσέτ.
• Η τοιαύτη άνανδρος αναλγησία τών Αγγλων, ώς και έν γενϊ?
τ» διαγωγή, αύτών .εί; τίιν δπόίεσιν τής Πάργας, άπεβαλεν άπίί
τους Χριστιανούς πάσαν γενναίαν, ΐδέαν περί της.έπτ,ρμένης Αγ
γλίας, και εις τους Τούρκους ενέπνευσε θράσος και την προς αύΓ
την περιφρόνησιν ! Ο Καρτράϊτ, ό Αγγλος πληρεξούσιος, εί και
δπό κράτησβν (α) παρά τώ Αλνί, (διότι ή κατοικία του έορουρεΐτο
• ; ■■ ·ν>"
(α) 0 Καρτράϊτ ητον αληθώς .Οπό κράττ,σίν άλλως δ;ν εξηγεί-
21
218 ΜΟΠΟΓΡΑΦΙΑ'
ύπό 25 στρατιωτών του Αλη καί ό ίδιος συνωδεύβτο ΛαντοΟ χ*1
πάντοτε ύπό το πρόσχημα της τιμής ύπό φρουράς), τά πάντα,
έθεώρει δεύτερα ων έποίει αύτώ κατ' έπιφάνειαν ό μεγαλε-
πίβολος "^Αλβανός τιμών και περιποιήσεων ! Στεντορείως έσυνη -
γόρει ΰπέρ τοΰ Αλή ό Καρτράϊτ, και ουδέν σφάλμα άπέδιδεν αύ
τώ. Αλλά και τίς άλλος, έκτος τοΰ γενναίου καϊ τιμίου Δε Βοσσέτ,
δεν έσυνηγόρησεν ΰπέρ αύτοϋ ; Τίς κατηγγειλεν αυτόν ; ούδείς'.
ύ Μαιτλάνδος, φοβούμενος μη ποτε κατά τοΰ συναδέλφου του
Αλή γίνη επισήμως κατηγορία, καθ* όσον η αύθάδεια αύτοϋ, ώς
είπομεν, έπροχώρει άπό ημέρας ιίς ήμέραν έκϊ τό θρασύτερον, και
έντεδθεν κατηγορηθεί αΰτός ό ίδιος, ώς μην ί/.ανοποιησας το Αγ-
γλικόν έθνος απέναντι τοιούτων ύβρεων έκ μέρους ενός ληστοϋ,
άπεδημησεν έκ Κερκύρας διά τινα καιρόν.
« Απόσπασμα έπιστολης τοϋ Ί. Καρτράϊτ

προς τον Δέ Βοσσέτ.
«Ιωάννινα 27 Απριλίου 1817.
Αγαπητέ Κύριε !
«Κατά την ένταϋθα άφιξιν Άγγλων τινών, οΓτινες

δια τήν εις Πρέβεζαν μετάβασίν των έπέρασαν διά της
Πάργας, έπληροφορήΟην ότι ταχυδρόμος αποσταλείς
παρ' υμών ένταΰθα μέ έπιστολας προς έμέ, επέστρεψε
προς υμάς χωρίς νάέκπληρώστ) τήν άποστολήν του,προ-
φασιζόμενος ότι έέν ηδυνήΟη νά μέ ίδη χα.1 προσδέσας
ται η φρούρησις της κατοικίας του και η έκ Τούρκων συνοδί*

αύτοϋ. Εχθρός τις ηπείλει τον Αγγλον πληρεζούσιον ; όχι" διότι
και οΰδένα τοιοΰτον είχεν. Αλλά και άν ύποτεθη δτι είχε τοιού
τον, τίς έτόλμα ϊν' άποπειραδή κατ' αύτοϋ, διάγοντος έν τη πρω-
τευούση τοΰ Αλη καϊ τάς διαταγάς του έκτελοϋντος ;
&λλα εμπόδια προς τούτο, τά όποια εενε περιττόν νά-
έπαναλάβω.
«Επειδή άπό τ^ς άοίξεώς μου εις την χώραν ταυτην
τοΰ Άλη" Πασσά παντοϋ με ύπεδέχθησαν και μέ περιε-
ποιήθησαν μέ τον πλέον έπίσημον τρόπον, και έπειδη
διαρκώς και έλευθέρως συνωμίλησα ού μόνον μετά των
κατοίκων τούτων, άλλα χαί μετ' άλλων, μεθ' ών ειχον
συνεντεύξεις, δέν ήδυνάμην, ή νά έκπληχθώ, άκουσας
την διήγησιν τοΰ ταχυδρόμου σας, ό όποιος, καθώς πι
στεύω, σας ήπάτησε δια ψευδών παραστάσεων, όπως
υποστήριξη τάς ιδίας του και τάς τών άλλων εικασίας.
«Έκρινα άναγκαϊον νά αναφέρω τοϋτο εις γνώσιν·
τοΰ Άλη Πασσά, όστις μετ' έμοΰ έλυπήΟη διά το γε
γονός (α).
(α) Η μέγα είχον συμφέρον οι Αγγλοι, δεικνύοντες τοσαύτην

βλακείαν, ή τω δντι ήσαν βλάκες απέναντι τίίς έπιδεξιότητος τοδ
Αλβανού ο'. διαπραγματευόμενοι μετ' αΰτοϋ την ίιπόΟεσιν της
Πάργας- άλλως δέν εξηγείται παρόμοια τύφλωσις τών υπαλλή
λων της Αγγλίας, μή δυναμένων νά γνωρίσωσ» τον δόλιον τού
τον άνδρωπον, τον όποιον ώς τοιοί/τον και τά νήπια έγνώριζον ^
Περίεργον τω όντι ! Η Αγγλική οξυδέρκεια, το προορατικόν της
πολιτικής της και ή σοφία τών ΰκαλλήλων της δέν ήρκουν νά έν-
νοήσωσιν όπόσον έπιδέξιον και γόνιμον εις δολιότητας, εις πα
νουργίας και εις άπάτας ήτο τό πνεϋμα τοΟ Αλή Πασσα ! Τί νά
εΐπη τις διά την φράσιν ταύτην τοΰ Καρτράϊτ « ό Αλή Πασσας
έλοπήθη διάτό γεγονός »; Δύναται έλευΟέρως νά ειπη
τις, ότι ό Αγγλος πληρεξούσιος ή ήτο βλάξ εις τον ύπέρτατον
βαθμόν, πιστεύσας δτι ό Αλής έ λυπή θ η διά το γεγονός, έν ώ
αυτός ούτος ήτον ό ενεργών τάς προδοσίας τών ταχυδρόμων, ή
ήτο πωλημένον όργανον αύτοΰ. ό Δε Βοσσέτ άπαντών εις τον
Καρτράϊτ λέγει αΰτώ ότι δέν αμφιβάλλει περί της προδοσίας τοΰ
ταχυδρόμου, άλλά συσταίνει την προσοχήν τοΰ πληρεξουσίου εις
τάς συνεργείας τοΰ Αλή έπί τών προδοσιών.
«Τό έσώκλειστον υπόμνημα του επισκόπου (α) αρνεί
ται τήν έπικύρωσιν τών υπό τοϋ ταχυδρόμου διηγη-
βέντων. Δέν εϊνε όμως καθόλου παράδοξον δι' ενα άν-
Ορωπσν, όστις μόλις μίαν ώραν εμεινεν εις Ιωάννινα,
ταΰ νά μην έπροσπάθησε να μέ εΰρη, έν ω μάλιστα ή κα
τοικία μου, ώς πιστεύω, ήτσ γνωστή εις όλους τούς κα
τοίκους της χώρας και ανοικτή είς τον τυχόντα.
. «'Απέστειλα ταχυδρόμον εις Κέρκυραν προς τον στρα-
τηγόν μέ εκθεσιν τών ρηθέντων. Ένταΰθα ουδέν απεφα
σίσθη εισέτι. Συμφωνοΰμεν εις πάντα, έκτος όμως περί
■τοΰ απαιτουμένου χρόνου προς (3εβαίωσιν του ποσοΰ τών
αποζημιώσεων καϊ τί]ς παραδόσεως τοϋ φρουρίου. Πλην
2έν θέλω να κρύψω άπό ύμας ότι, επειδή τοϋτο εΐνε ου
σιώδες, καθόσον εμπεριέχει παν ένδιαφέρον ήμας, δέν
δυνάμεθα νά Οεωρήσωμεν τήν ύπόδεσιν ή πολλά ολίγον
προχωρημένην. Αναμένω εΰρυτέρας , οδηγίας άπό τοΰ
Σΐρ θωμα (δηλ. τοΰ Μαιτλάνδου).
«ΈπεΟύμουν νά λάβω τήν γνώμην σας περί τοΰ πι
θανού άριθμοϋ τών μελλόντων νά μεταναστεύσωσιν· εκ
της Πάργας κατοίκων, καϊ τοΰ πιθανοί) ποσοΰ της πε
ριουσίας, τήν οποίαν Οέλουσιν εγκαταλείψει, και διά την
όποίαν Οά ελπίζεται άποζημίωσις. Δια νά προλαβητε πόί-
σαν πιθανότητα μήν αί πληροοορίαι αύται περιέλθωσιν
είς αλλάς χείρας, σέ παραγγέλλω νά μεταχειρισθητε
συμβολικά γράμματα. Ταϋτα όμως δέν θέλετε μεταχει-
ρισθή, εάν δέν έχητε αΐτίαν νά ύποπτεύσητε ότι ή παρούσα
έπιστολή ήνεώχβη, πριν ή τήν λάβητε».
(α) ΐδοΰ είς ποια ούτι δανά με'ΐρα κατε'φευγεν ό πληρεξούσιος

της Αγγλίας, όπως άπατη:;·/) καϊ τον κόσμον καΐ τήν κυβέρνησίν
του περί τής ένοχες του. Εζήτησεν άπόδειξιν άτίό τον έπίακοπον
των Ιωαννίνων, έλαβε τοιαύτην και την εστειλεν είς Κε'ρκυραν,
διο καϊ έφυλακίτΟη ό ταχυδρόμος. Αλλ' ή&ύνατο ό ε'πίδ;ιοπο5 νά.
άρν·Λ,0?, οΙαν5/ίποτ· ά-όδ«ιξιν τω ϊ ύ ν ο ο υ μ έ ν ω τοϋ. Αλ^ ! '·
'.^^.Ή άπάντησις του Δέ Βοσσέτ προς τδν Καρτράϊτ; ■

Μύ[ .-. · . ■ ··· " « >-· / - ν - ·."'·■"· ■ "
.;-. « Πάργα; 3 Μαίου ν . :· · ν*
".Ϊ1ί!ϊ V ' ·'*·ντ »·«"·"""·■ ■ ■. ,.,.,·-··■_.'<■*
«Εις άπάντησιν της επιστολές σας και των ερωτή
σεων σας, σας πληροφορώ ότι έκ των κατοίκων της Πάρ
γας όλίγιστοι θέλουν μείνει μετά την παραχώρησιν αύ-
της, και έξ αυτών των αποτελούντων την μερίδα τοϋ
Άλη Πασσά θέλουσιν εγκαταλείψει την Πάργαν, ει δεν
παρουσιασθώ) προηγουμένως περίστασις^ όπως ύποδείξω-
σιν αύτω τον ζήλόν των. Οί όλίγιστοι, βιτινες δύνανται
νά μείνωσι^ Οά ηνε οί έστερημένοι περιουσία/ ·. -
. «Κατόπιν λεπτομερούς στατιστικής τοϋ πληθυσμοί
της Πάργας, ό αριθμός των κατοίκων αϋτηα φθάνει εις
3,040 ψυχας, αποτελούσας 800 οικογενείας περίπου.
..-^Καταγίνομαι, όσον αί περιστάσεις επιτρέπουσα νά
συλλέξω πληροφορίας περί της εκτάσεως, της φύσεως
και της αξίας της κτηματικής περιουσίας εκάστου, άλλα
πρό της συμπληρώσεως τί)ς εργασίας ταύτης, ήτις δέν
δύναται, νά τελείωση, ειμή εντός 8 ή 9 ήμερων, σπεύδω
νά δώσω τινάς πληροφορίας, τάς οποίας συνέλεξα άπό
της ημέρας της ενταύθα άφίξεώς μου. Ή αξία τής κτη
ματικές περιουσίας των οικιών, και των εν τ-5) χώρα
ταύτη εμπεριεχομένων, δύναται νά ύπολογισθη εις 400
έως 500,000 λιρών , αν και κατά την γνώμην τώ·>
κατοίκων αύτη δύναται νά ηνε πολύ άνωτέρα. Πλήν
ταύτα εινε. γνώμη μου. Ελπίζω όμως νά σας πέμψω εν
τελείς πληροφορίας περί τούτος ... I ·-'... ·&-;.
. ,.λ'Η κατάθεσις τοΰ ταχυδρόμου πιστεύω, ότι θέλει σας
κάμει ίνα σκέπτεσθε διαφορετικά (α). Δεν εννοώ βεβαίως
νά είπω ότι ή κατάθεσις αύτο.ΰ εινε αληθής καθ' όλα, ή
ότι ό ταχυδρόμος έξεπλήρωσε πιστώς το καθήκον του,
(λ) Δηλ. νά σκέπτεται- διαφορετική- περί τοδ Αλ'δ, κ*ΐ .να μη

.πιστεύνι τυφλώς α-τΐ'ό Άλ*κ έ "^^^ή^κ-ν 1 * τ,δ γ έγ <ί·νόί !'
Απεναντίας είμαι βέβαιος ότι διεφθάοη και ότι ίλΛ€ε
δύο συνεντεύξεις μετά της Αύτοϋ Ύψηλότητος. Περί
τής απιστίας του είμαι πεπεισμένος, και δια τοϋτο έκρα-
τήθη εις τήν φυλακήν μετά τήν έπιστροφήν του, χωρίς
νά λάβτι κοίνωνίαν μετ' ούδενος, και σκοπεύω να τον α
ποστείλω είς Κέρκυραν.
β Προ καιροΟ γίνονται προσπάθειαι προς σχηματισμό ν
μερίδος εκ τών κατοίκων εναντίον μας διάτας δυνάμεως;
των χρημάτων καϊ τών υποσχέσεων, δι' ών δύναται νά
προξενήστ) αταξίας, τάς όποίας πάντοτε έΟεώρησεν £
Βεζύρης συμφερούσας αύτώ, φανταζόμενος ότι μεταχει-
ριζόμενος (3ίαν κατά της Κυβερνήσεως καί της φρουράς
της Βρετανίας, ήθελε βιάσει ήμας ν' άποσύρωμεν τήν
προστασίαν των. Έν τούτοις εγώ είμαι ήσυχος, λαβών
έκι τούτω τάς άναγκαίας προφυλάξεις.
«Δέν κρίνω περιττδν νά σας πληροφορήσω ότι 4 Τούρ
κοι πυροβολισταΐ έφθασαν έξ Ιωαννίνων εις το φρούριον
τής Άγυιας, κειμένης έπί τών συνόρων τής χώρας ταύ
της, και ότι πάντες οί κατά τά μεθόρια άρχηγοί προσε
βλήθησαν εις Ιωάννινα, ίνα λάβωσι νέας διαταγάς».
Ο Καρτράϊτ έν τω διακαεί ζήλω τοϋ νά ευχαριστήσω τον ΆλήΤ
οϋδεμίαν έδωκε προσοχήν εις τάς περί τών μηχανορραφιών τοδ
Άλβανοΐί πληροφορίας τοδ Δε Βοσσέτ, δστις πολλάκις, ώς είδο-
μεν, έπαρουσίασε τω τε Μαιτλάνδω χαί τω Καρτράϊτ αύθεντιχάς
αποδείξεις τών κατά τών Αγγλων άντενεργειών τοϋ Άλή. Μά
λιστα δέ αϊ προσπάθεια* τοϋ τιμίου τούτοι» υπαλλήλου πολλάκις
παρεξηγήθησαν καϊ έν ίωαννίνοις και έν Κερκύρα. Διό και έζηκο-
λούθει ό Καρτράϊτ να άγεται και να φέρεται ύπά τής θελήσεως
τοΟ Άλή, αδιαφορών περί τοϋ καθήκοντος τής αποστολής του και
περί τής άζιοδακρύτου θέσεως τών Παργίων, τοΰς οποίους θυμο-
φθόρος αμηχανία κατεσπάραττε, μή γινώσκοντας εισέτι οΰδέν θε-
τικον περί τής μελλούσης τύχης αυτών.
Ο Άλής, δπως απόσπαση τοΰς πληρεξουσίους πάσης ενασχο
λήσεως έπί τής υποθέσεως, και παρατείνη αυτήν έπί μάλλον κοά
ράλλον έπι βκοπώ νά ώθηση τους Παργίους δια της αλγεινής
αμηχανίας, της ελλείψεως καί τϋς αεργίας, εις την άπελπισίαν,
διεσκέδαζεν αυτούς. Εχορηγει αΰτοϊς δώρα, τιμάς, βακχικάς δια
σκεδάσεις. Ετρεχον ώς νευρόσπαστα ο'ι πληρεξούσιοι παντοΟ, όπου
προσεκάλει αυτούς ό παμπόνηρος Άλής. Εν τω μέσω της κραιπά
λης ταύτης συνδιελέγοντο οί δύο πληρεξούσιοι, και του Άλη'
πολλάκις προεδρεύοντος, περί της τύχης των άθλιων Χριστιανών !
Εις διάστημα δύο μηνών άπο της εις Ιωάννινα άφίξεώς των οί
πληρεξούσιοι μόλις συνήλθον δις κατ* ιδίαν εις διάσκεψιν, καθό
σον ό επιδέξιος πανούργος ηγε και έφερεν αυτούς ένθεν και ένθεν,
εις διαφόρους διασκεδάσεις. Μετά παρέλευσιν δύο μηνών ήξιώθη-
σαν τέλος πάντων οί δύο πληρεξούσιοι, ^ίνα συντάξωσι την άκό-
λουθον προκαταρκτικών συμφωνίαν.
.. . γ · -.· /%. ν .· . · / « ··*····>·. Γ
α Συνθήκη υπογραφείσα εν Ίώαννίνοις την 17 Μαίου
1817 υπό των πληρεξουσίων τϊ)ς Βρετανίας
καί της Τουρκίας.
«ΣυνομολογηΟείσης τ^ς παραχωρήσεως τΐ)ς Πάργας

καί της χώρας της εις την Ύψηλήν Πύλην μεταξύ της
Αύλης τοϋ Λονδίνου καί της Αυτοκρατορικές Αύλης
τ^ς Κωνσταντινουπόλεως δια τ^ς μεσολαβήσεως τν)ς
Αύτοϋ έξοχότητος τοϋ έν Κωνσταντινουπόλει Πρέσβεως
της Αγγλίας, οί υποφαινόμενοι προσδιωρίσθημεν πλη
ρεξούσιοι, ίνα κανονίσωμεν τελειωτικώς τάς αποζημιώ
σεις τών διανοουμένων νά έγκαταλείψωσι την πατρίδα
κατοίκων, το'σον δια την περιουσίαν, την οποίαν ήθελον
έγκαταλείψη, όσον και δια τα έξοδα της μεταβάσεώς
των εις τάς Ιονίους νήσους· δηλ. 6 Κ. Ιωάννης Καρ-
τράϊτ "Αγγλος Πρόξενος έν Μορέα έκ μέρους της Βρε
τανικής Κυβερνήσεως, καί ό Αχμέτ-Βέης, ποτέ Σιλλι-
κτάρη Κιατήπ, έκ μέρους της 'Υψηλης Πύλης άπεφά
σισαν τά άκόλουθα άρθρα.
κ Α'-) Ό όρος της παραχωρήσεως τί]ς Πάργας μετά
τής χώρας της εξαρτάται έκ τής πραγματοποιήσεως^

των ρηθεισών αποζημιώσεων υπέρ των μελλόντων
έγκαταλείψωσι τήν πατρίδα κατοίκων.. Οί δύο πληρε
ξούσιοι υποχρεούνται νά έπιστήσωσι ολην των τήν προ-
σοχήν εις τήν έκπλήρωσιν αυτών χαί νά ένεργήσωσιν
έπ' αυτών μετά ζήλου και ένεργητικότητος.
«Β'.) Προς τον σκοπόν τούτον, μετά τήν ύπογραφήν
της παρούσης Συνθήκης υπό τών δύο πληρεξουσίων, ού
τοι Οέλουσιν υπάγει , είς Πάργαν διά νά προσδιορίσωσί
τούς μέλλοντας νά έγκαταλείψωσι τήν χωράν· των Κα
τοίκους, και τήν "δίκαίαν' 'άξίάν 'τής περιουσίας, τήν
όποίαν άφίνουσι, καθώς χα! το ποίον Τών έξο'δων τοϋ τα-
ξειδίου είς τάς Ιονίους νήσους. " ' -> " ' ■'
κΓ'.) Διά νά δυνηθώσιν ·οί ύποφαινόμενοζ νά κάμωσί*
ταχεΤαν και δικαίαν έκτίμησιν βέλου σιν έπίκαλεσθή έκτε
τών νήσων 1 καϊ τ1]ς στβρβας τήν συνδρομήν ,άνθρώπων
έμπειρων περί τά.τοιαΰτάϊ . . " ;.·■*: ··.··.· . .-.·: { ! · '
«Δ'.\ Όταν ή αξία της περιουσίας τών ξενιτευθησο-
μένων κατοίκων βεβαιωθή και προσδιορισθώ] ύπό τών δύο
πληρεξουσίων όμοΰ μετά έξοδα τής μεταβάσεώς των είς
τάς Ιονίους νήσους, οί υποφαινόμενοι βέλουσι σημειώσει;
και προσδιορίσει τήν έποχήν τής πληρωμής τοϋ ολου πο
σού είς τον επί τούτω . έκλεγόμενον "Αγγλον πληρε—
ξούσίον, καί μετά τήν (ίηθεΐσαν πληρωμήν καϊ τήν άνα-
χώρησιν τών ξενιτεαΟησομένων κατοίκων 6έλει αποσυρθώ}
^ Αγγλικός στρατός, καϊ τό φρούριον καϊ ή χώρα τής
Πάργας, θέλει, μεταβιβασθή" είς τον πληρεξούσιον τής.
■Υψηλής Πύλης, ■ ,·
Πρός πίστωσιν τών προηγουμένων οί ούο πληρεξού
σιοι υπέγραψαν τήν παροΟσαν σύμβασίν καί έδεσαν τάς
σ(ρραγΐδάς των. ,
«Έγένετο έν Ίωαννίνοις χατμ το ετος Έγέρα 1232·
το τρίτον τής Σελήνης τοΰ 'Ρετζέπ καί τό χριστιανικό*
έτος 18 17 Μαίου 17». '' ' _ " ,
«(Ύπογ.) Ιωάννης Καρτράϊτ ■> «·».;'
«( Ιπογ.) Αχμέτ Βεης. " *
ΛΕΡΙ ΠΑΡΓΑ*. 225
ΚΕ*ΛΑΑΙΟΝ Δ ΕΚΑΤΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.

λ■ · ·< · "Γ^ -3^7. \ '.
·£·.>. 3 :ϊΝ . . .· ' _^·-Λι.ΟΤ ."-,";···, .. ^',-' 1 ''μ <>'■?<',- ϊ': Γ.ΪΓ> <.,\<>
' βαρατιηρϊυεις επί ττϊς ουνβτιχης των Ίωιιννίνων. — Άπόβπαίμα έπ;-
βτολτίί το3 Δί Βοσσίτ προ; τον Χάγχεϋ. — «Η {ξ Ιωαννίνων ?ιά τήν Π<ίρ>
•ριν άνα^τι'ϊΐί'τδν πλτιρεξοΛβίων μετά πολ»π*ΐι9ο·ϊ; σιίνοδίοίς. — 'ΙΓ απο'-
οτβΧΛ οτβιτευμάτων εχ μέραυς το3 ΜΜΠίς Παρ*μ.υθίαν.·— 'ρ Δί ΒίσοΙτ
αναστέλλει τ Αν προς. τήν Πάργαν εί'βοΖον τΒν ξληρι^ϊυοίων και τίς ο\»ν(.
οίας αήτδν, — 'Ή άπόφααις των Παργίωχ χάτά τλν'προοπε'λασιν τΰν πλη^
ρίξίυοίων χαί τ${ θΊΐνο?ίας αυτών. —Έπΐίτολί τοΐί 'Αί Βοοοίτ πρός τον
Καρτράϊτ. — Τά πνεύματα των Παργ·'ων έξάπτοντβι έπί μάλλον ϊνεχ^α τ^ς
έν Πιραμνβία παρουσίας τον έχίριχοΰ '. στρατοδ. Έπι$τόλι)|· το3 Κ*ί"·
χράϊτ προς τίν Δί Βοσσέτ. — Έπιβτολή τοΰ Δί ΒοϊοΙγ προ; τον ΐε,αρτραίτ.
τ Ή Κυβε'ρνηοι; οΊατάττει ΰπαχοίιν επί αύοτηρϊ ποινί.»-. Προχηρυξις ϊι*
τΛν πϋραχώρτ,σιν τίΐς Πάργας εις τλν Πνλην. — Το ΰκόμ^τιμα των χατοί-
χ-ων τϊίς Πάργας ποος τον <ρρούρ*ρχον αύτίς (Λ Βοί·». ;
-ν*»"··· ■·.;.· .ι·. - . , λ- ··. . -π*,; ,. \ν.-.
. 6 συνθήκη των Ιωαννίνων εγκριθείσα ΰπό τοΰ Άλή, .ΙίΒφρλατ-
■τομένου περί της πληρωμής των αποζημιώσεων, ΰπογρ&φείσκ
ίιπό των δύο πληρεξουσίων, δεν διεκοινώθη εις τους Πα^γίους, ε»
και την τύχην αϋτών άφορώσα. Παρομοί* αυθαίρετος συνθήκη με
τάξι) άλλατρίων προσώπων περί αλλότριου κτήματος ούδαμονί
αναφέρεται λαβοϋσα χώραν βΐς τά χροχικά της διπλωματίας.
Τοιούτος εμπαιγμός τοΰ έθνίκοϋ δικαίου και τ?,ς πασχούσης ^αν
θρωπότητας ε-Σνε μοναδικός εις το είδος του. Τοιοϋτος σφετερισμός
τών έθνιΧκον. χαί ατομικών δικαιωμάτων ούτε έν τω μεσαίων*
ίλαβε χώραν. Τοιαύτη βανδαλικλ συνθήκη επί αλλοτριώσει ιΨα
πατρίδος, των Ιερών βωμών, τών τάφων, της ίερας κόνεως $ω5>
προγόνων, της περιουσίας και ιδιοκτησίας τών νομίμων κληρονότ
μων, άνευ, κάν διά τον τύπον, προηγουμένης είδησεως τΟυλάχι^
οτον, αν όχι συγκαταΟέσεως αύτών, είς τοΰς όποιους και μόνους
ρναπε'κειτο νά διαθεσωσι περί έαυτών τε και της περιουσίας των,
δεν υπεγράφη οίτε κατά τους τιμαριωτικούς χρόνους, καθ'-οΰς «
■αυθαιρεσία τοΰ .Ισχυρότερου ητον ό υπέρτατος νόμος και τό οίκαιον
τών εθνών. ;
. ..Ο'ιΤοϋρκοι έν τη άκμη της ισχύος αΰτών και της βαρβάρου
ϋύθαιρεσίας έσ^ιετερίσθησαν πολλάκις περιοναίας και ιδιοκτησίας
22
ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ*
ατόμων (ουδέποτε δμως ολοκλήρου λαοϋ, έστω και δορυκτήτοι»),

πλήν πάντοτε έγένετο μνεία προσχήματος τουλάχιστον και ειδο
ποιούν έπί διαφόροις προφάσεσι τον μέλλοντα να υποστί) την αύ-
θαιρεσίαν των. Ποίον πρόσχημα, ΰπαγορεϋον την άπαλλοτρίωσιν
της Πάργας, άνέφερεν ό όπογράψας την συνθήκη» τβη Ιωαννίνων
πληρεξούσιος της Αγγλίας; Ηείρημένη συνθήκη σύδεμίαν άφορμήν,
οΰδέν πρόσχημα μνημονεύει. Το περί απαλλοτριώσεως τής Πάργας
πρόσχημα ΰπηρχεν, ιίπον οί έντιμοι συνήγοροι, έν τ-?, συνθήκνι
μεταξύ Αγγλίας και Τουρκίας ! Αλλά τότε διατί να μην άναφέ-
ρωσιν αύτό έν τ^ παρούση συνθήκη, όπως τό γνωρίζωσιν οτε κό
σμος και ο'ι Παργιοι, και ούτως άναγνωρίσωσι τήν ανάγκην της
τοιαύτης θυσίας ; Οί πληρεξούσιοι συντάττοντες την είρημένην
συνθήκην διατί δεν έζήτησαν την γνώμην των Παργίων, των κυ
ρίως ενδιαφερομένων έπί των ορων τής συνθήκης ; Οί πληρεξού
σιοι ούτε δια προκηρύξεων, ώς συμβαίνει εις πασαν δημοσίαν
πραξιν, ανήγγειλαν εις τά θύματα της αυθαιρεσίας των την εΐρη·-·
μένην συνθήκην, έν ω κα» εις τον εις κεφαλικην ποινήν καταδικα-
σθέντα κακοϋργον κοινοποιείται ή άπόφασις της εις θάνατον κα·*
ταδίκης του προ της έκτελέσεως αύτης. . : \.. »«ϊ»«ο*νΓ
Ημέτερος τις συγγραφεύς είπεν δτι α η συνομολόγηση της σορ·
«φωνίας ταύτης έγένετο ώς να έπρόκειτο περί πωλήσεως τίνων
«ποιμνίων, η ευτελών ίδοκτησιών». Αλλ' όχι I όχι. Η τοιαύτη
βύμβασις άνευ της προηγουμένης συγκαταθε'σεως και έλευθερας-
βουλήσεως των νομίμων κληρονόμων δεν εΰρκκει ταυτότητα κα»
παρομοίωσιν έν ταίς πράξεσιν ούτε των κυβερνήσεων, ούτε των
ιδιωτών. Εις την άπαλλοτρίωσιν ποιμνίων, η εύτελων ιδιοκτησιών
προηγείται εκάστοτε ή συγκατάθεσης του ποιμενάρχου και το&
*δ*οκτήτο». Οί πληρεξούσιοι, η κάλλίον είπείν, ό πληρεξούσιος,
της Αγγλίας, άποφασίσας τήν άπαλλοτρίωσιν της Πάργας, έζήτησε
τήν συγκατάθεσιν των Παργίων ~7 όχι. Ηρώτησεν αύτους, εί ήθδ-
λον νά πωλήσωσι τήν πατρίδα των, τάς έκκλησίας των, τάς ίδιο*
κτησίας των εις τοΰς Τούρκους, έστω και έπί αποζημιώσει ; όχι-.
Ηρώτησεν αυτούς άν συγκατένευον νά μεταβληθώσι τά Ίε^οΙ
τεμένη των Χριστιανών εις Μετζίτια και Τζαμί* Μωαμεθανών;
£χι. Ού μόνον δεν έζήτησαν την συγκατάθεσιν των Παργίων έί*
την άπαλλοτρίωσιν της πατρίδος των, ού μόνον δεν τους ειδοποίη
σαν χαν, άλλ ούτε την αύθαίρετον άπόφασιν των Ιωαννίνων τοϊς
διεχοίνωσαν ουτε εις αντόν τον φρούραρχων της Πάργας Δέ Βοσ-
ρέτ διεκοίνωσαν την συνθηκην, φοβούμϊνοι μή οδτος γνωστοποί
ηση αύτήν τοϊς Παργίοις. :< ϊ ,·.: ;.· . ·.·.-·.. τ ν >.· .ν
Οί Αγγλοι κατεχράσθησαν τον δικαιώματος τοΰ ίσχίίροϋ κατά
τοϋ αδυνάτου, μέχρις άπαραδειγματίστο» απανθρωπιάς, της οποίας
ουτε τα μάλλον βάρβαρα έθνη τών Τούρκων και των Σταυροφόρων
εδωκάν ποτε δείγματα. Μεγίστας κακώσεις και παντός είδους
θηριωδίας επραζαν σι Σταυροφόρο» επί- πεντηκονταετίαν περίπου»
κατά τών Ελληνικών λαών, ιρλήν κατέκτησαν αυτούς δια τών
δπλων. Οί Τούρκοι ώϊαύτως ακαταλόγιστους αδικίας και βιαιο
πραγίας επραζαν κατά τφν Ελλήνων , πλην ούτοι έπολέμη-
σαν κατ* αυτών, και ήττηθέντες, υπέστησαν ο,τι η θηριωδία καϊ ό
φανατισμός ύπηγόρευσαν εις τοΰς άγριους νικητάς. Και ομως οΰτε
Σταυροφόροι, ουτε Τούρκοι έτόλμησάν ποτε να πωλήσωσιν ώς
κτήνη λαόν, μή πολεμήσαντα, μη ήττηθέντα και έν ειρήνη διά
γοντα ! Εν τοσούτω οί Πάργιοι κατά τον Ιθ'. αιώνα εις έποχήν
τοϋ μεγαλειτέρου πολιτισμοί, εις έποχήν, καθ' ην τό δίκαιον τών
έθνών, ή ήθική, ή θρησκεία εύρίσκουσιν υπερμάχους πάντας τους
ηγεμόνας της Ευρώπης, καταδικάζονται υπό τοϋ μάλλον πεπο-
λισμένου και θερμουργοϋ προστάτου τοϋ χριστιανισμό!) βασιλέως
εις: δ,τι άντίκειται εις την δικαιοσύνην, είς την ήθικήν καϊ εις τον
χριστιανισμόν, εις αΐσχράν χχί άτιμον καταδίκην ήθικως τε και
ύλικώς! ι7 . ν . . ·..» · _% ■ ,,Λ> - -
Εις την εΐρημένην συμφωνίαν τών πληρεξουσίων, ό Αλής δεν
άντεΐπε, καθότι τό πλείστον μέρος αύτής συνετάχθη καθ' ΰπαγό-
ρευσίν του, και διότι έγένετο μεν λόγος σκοτεινός έν αύτΐ) περί
. αποζημιώσεως της περιουσίας τών Παργίων, άλλ' ρΰχί και περί
τοϋ ποσοΰ και τοϋ είδους της πληρωμής, έπομένως ητο πάντοτε
εις καιρόν ϊν' άνατρέψη τά πάντα, εί άντέφασκαν είς τάς έπιθυ
$2$ {ϋΟ.\ΟΓΡΛΦΪΑ:
μίας του, διότι καΐ τα πάντα υπηκουον «ϊς την θέ*λησιν «Λ ■ ό
Αλής έκηρυξε προ πολλοΰ, >;αί τοΰτο ητον εις γν'ωσΐν^τών πλη
ρεξουσίων, οτι π α ρ ά δεν ήθελε πληρώσει ^ έίί τ'οδί Παργίους
Λρός άποζημίωσιν τή^ί περιουσίας των. Διο χαΐ δτε οί πλτιρίζοΐ-
σίοιτω έποίρουσίασαν τ?ί 5 Μαΐου το σχέδιον της είρημένης 6"υμ-
^άσεως, είπεν αΰτοΐς! αΚ*λό, καλο^ τά σιάζωμεν υστέρα». Τον
σκοπον τοϋτον τοϋ Άλή φίλος τις εγκαίρως διέκοίνωσεν'είς τέ*
Δε Βοσσέτ/ ό όποιος αόθημερον έσπευσε" νά διαβΐ&ί«η-' τοΟΛ τίρος
τον έν Κερκύρα γενίκον γραμματέα (απόντος τοδ Μεγάλου- Α ρ-
|ιοστοδ) Χάγχε»· σ^:^<έ)Λ£«νης έΛ·βτβλίϊ«·.-.·' ,ν^ Λίχ: .·■..- :-, .·
;(.'οί·:- ν- :χ.χ ν.3ΐι,)λϊ:·; ; >.:τ !·. :2ί .λ,τ \:Αρ··:.η ί-ι>7Γ υγ.\οι>3
,.,..·.. ^Απόσπασμα έπΜίτολ^ς.^ξοδ Δέ Βρσβ^λ.;< ,
-ρ.'.ν: .·χχ ;.ν.':\.·ί·ί: ^.-τ.' \·Λχτ.ν.·.·. ;.· .· . 3. τ-Ί : :::"οΤ .'' λί-ιλ-^
-,-ϊ^ίΛίΓίί νΐ&^&$Μ«$&%&ί7» Γ *~™ -.*·;·»::?
β ;χ * ι».::· ■■ ,τ :νΛϊ νχ?.>7?ΪΓί· .·3Τν.··.'»-τ;. ;.'--·■' ,νώ?«·χ τχ.ν νχ"'
3.·-· . « Αγαπητέ Χάγκεϋ ! · . τ ·..-■.: '■>_. - \ -
;ώ νΓϊίοτΛΛω:; χ.· ?τ»<-· •·χϊ-.-α;..'. ·ν.\.ι.·Τ ίτνν ,ν:ο;ο:
-ν « ^Εάϊ* τίξ>ί.Ί(>χ ά^ώς.τ. -ό Βε,ζύρ^,αΰο^λωτί-. .ςχαηεμα
(κλ'ήβώοφ ψήν,άξίφν £ών μτρβΐΑπΐϋ&: τ&ν ΙΙαργκα*, μλλ'
.ωφελούμενος .6Χ\\0.0 βρόχου τόχν 8&απρα;γματεύσεων, και
.«ς,τήν όιαφθο'^άν και τά άλλα {*έσαχ ε'·ί ία άποΐα βυν-
έιΟίζεί να κάταφεόγη, στηριζόμενος, ίελει νΤ αποκτήσει
άύτά με τντ» μάλλον έύΟηνότέραν τιαην»Υ "
νοΓ*π%άψαντες όΐ «^ε&ύσίοΫ - ν «φ^ν* -^μ^Ην*»*·

'^ωρησαν ντίίν Ιθηνέξ Ιωαννίνων δια Τηνϊίά^αν'μ^τ^-'πόρΙπίί;
και πολυπληθούς συνρδίας Τούρκων. Εις την συνοδίαν των πληρεί-
"ξοκίίων κατά" δίαταγ ην τοΰ ί-Αλή προσετέθησαν κά? 'οσοί κατάδικοι
ΉάργΙοι έίχον έξορισθη1 τ?,ςϊΙίίργ4ς Ινέκα εγκλημάτων ίι προδοσιών
κατά της πατρίδος: - ΪΙρος' τούτοις 0 'Αλ?ίς προσέθηκ'έν" είς-την
συνοδίαν των πληρεξουσίων, ώ; άντιπρόσωπόν του,: τον γραμμα
τέα του ΜάνΟον ώ; φροντιστην δήθεν των τροφοδοσιών της συν-
ΐίδίοίς, -κυρίως δε ώς έλκτηριον Της μηχανής. 0 Μάνίος, λίαΚ
ηΜπΑίΤΑ*- $29
δίέίβΰ^γόί," -ΊκΛίξιος ρζδιοδργος, "*λήν >&ί άςιώτατο; διπ?.ώ-
ράτης 'χαΐ άγχίνους' πολιτικός, ίγτ κ«ί εφερεν ώς νευρόσπαστ*
τους δύο πληρεξουσίους κατά τάς θελήσεις τοϋ κυρίου του. Τήν
έπαύρΐόν της.έζ Ιωαννίνων αναχωρήσεως των πληρεξουσίων ό
'λλής άπέστειλεν αμέσως παρά πόδας αΰτών και έν αγνοία αυ
τών Ιν σώμα στράτιωτών είς Παραμυθίαν, άπέχουσαν τη ς Πάρ
γας 7 ώρας, συγκείμενον έκ 250 εκλεκτών Αλβανών με διάτα -
γήν να είσβίλώβϊν εις" τίν Πάίγαν, άμα τη ε&εΧεΐσέι ϊ&ηΐ
ρ"ίξουσίο>ν. ■ · '· 'Τ" *' υ »3Τν ' ν'' ν •""ί ",ι1ί ·■:■■- νιο.-,ο*·.^
' Την προς τα σύνορα της Πάργας προσπε'λασιν των πληρεζοι/-·

βίων μετά πολυπληθούς συνοδίας κατ μετά των καταδίκων Παρ··
γιων μαθών δι' έπιστολής το6 Εάρτρλίΐ «£ο"21 τ. μ. ο φρού
ραρχος τίίς Πάργας Δέ Βοσσέτ, καΐ 'έπίθυμών μεν έπισήμως νά
αναστείλω την εις Πάργαν είσοδον της τοιαύτης έκίτρατείας, ο5«
τ&ς.'έίπείν, ώς γινώβκων σαφώς τί ήδύνατο νά συμβ-?ί, εί οί Πάρ-
γίοΐ ζζ' απρόοπτου εβλεπον Τούρκους έν τώ μεσω αυτών, άλλα μη
έχων έπι τούτω ρητάς διαταγάς, ευρεν έν τϊ, γενναία αυτού ψυχΤί
την έξης ευλογοφανή πρόφαση. Κατά την έποχήν ταύτη* λοιμός
κατεμάστιζε πολλάς επαρχίας τ#ς Ηπείρου, όθεν ό Δε Βοσσέτ
άμε'σως ο^έκο^ώσ'εν' εις τους πληρεξουσίους δτι, επικρατούντος λοι
μού ε'ις τάς επαρχίας δι* ών διήλθον, ώφειλον· νά μή πλησιάσωσι
π^ος τά σύ^ρα της Πάργας, εως ου ε'κπλη^ίήα^σι.τά^^γειρνομι-
,κβΚ διατάξεις. Απέναντι μιας. τοία.ύ.Ό^ ίεδιχαιολογημένης δια
γνώσεως οί πληρεξούσιοι και αϊ της. αυνοδίας αύτών ηναγκάσ&η-
-σαν έ&όντες. άκοντες . ν»; καταλύ«4ΐ7ΐν /ός-|Λα^γ«ρίτ*, ν<4»ίχ«*4
σχεδόν ώρας της Πάργας γΟνιτ ιλτ χ·τ:·£ νοΓύΟχχ (.·37?χ:
Ο'ι Πάργιοι άκούσαντες άπροσδοκ-ήτως δτι Τοδρκοι μετά των
ίξορίστων Παργίων διευθύνοντα προς την πατρίδα; των έξέμάνη-
σαν. Απαντες ώς έκ συνθήματος άνδρες και γυναίκες άπεφάσι-
σαν ν' άποθάνωσι κάλλιον, η νά 'ίδωσιν άτιμωρητί Τούρκους νά
'βεβηλώσωσι διά της παρουσίας των τό έδαφος της πατρίδος των.
Οί προύχοντες έτρεξαν προς τον φρούραρχον Δε ΒοΒσέτ, ζητοΰν'-
ίες εξηγήσεις περί της ςλεύσε&^ς των Τούρκων. Ο αγαθός φρού :
ραρχος προσπαθεί νά καθησυχάσνι αύταυς, τοις υπόσχεται νά μίιν

άφηση οΰο*ενα Τοϋρκον ν» εΐσέλθη εντός των όρίων της Πάργας,
πριν ή λάβ/ι ρητάς οδηγίας άπό τον Μεγαν Αρμοστην, καί πριν
η διακοίνωση εις αΰτους τους ορούς της περί παραχωρήσεως τις,
πατρίδος των συνθήκης. Τοις λέγει δτι οι πληρεξούσιοι οΰδένα
άλλον σκοπόν Ιχοοσιν ερχόμενο* εις Πάργαν 5ι την έ/.τί|λησιν
των κτημάτων και τον προσδιορισμών της αποζημιώσεως. Ακα
τάπαυτοι ησαν οι Πάργιοι βλέποντα τους Τούρκους προ τών>
μεθορίων των. Μυριάκις προδοθέντες υπό των "Αγγλων, εί καϊ
την άρίστην έχοντες περί της τιμιότητος τοϋ φρουράρχου ίδέαν,
δεν ήσύχαζον. Διο *αι ήναγκάδη χάριν της ησυχίας ό Δε Βοσσει,
επί παρουσία τών προυχόντων ν* γρά.ψν» την άκόλουβον έπιστο*
λήν προς τον έν Μαργαρίτι Καρτράϊτ, καί συγχρόνως νά ειδοποίη
ση και τον άντιπρόσωπον τοϋ Μαιτλάνδου περί της αποφάσεως
των Παργίων, εί εβλεπον Τούρκους έν τη πατρίδι, άνευ προηγοντ
μένης ασφαλείας της ζωής των και αποζημιώσεως της περιου
σίας των.
• * Επιστολή τοϋ Δέ Βοσσέτ προς τον Καρτράτ.-
Πάργα 22 Μαίου 1817

Αγαπητέ Κύριε ! ί
α Δια τής έκ Κερχύρας άφίξεως τοϋ Κυρίου Πάρις έ'λα-
βον έπιστολάς τοϋ Συνταγματάρχου Στουάρτ, δια τώ?
όποιων μοϊ διακοινώνει την γνώμην του έπί της υποδο
μής* ύμών τε καί τοϋ Άχμέτ-Βέη. Εύρίίχομαι εισέτι έν
οχότει, καθόσον άφορα τήν συνΟήκην, τήν οποίαν έμαδον
ήδη προφορικώς παρά τοϋ χορίου Πάρις.
« Αί έπιστολαϊ τοϋ Συνταγματάρχου Στουάρτου είσϊν
άπάντησις της άπο 20 τ. μ. έπιστολής μου. Σκοπεύω νά
περιμείνω άπάντησιν, πριν ή συγχωρήσω εις τον Αχμέτ
Βέην χαΐ την συνοδίαν τοϋ νά εισέλθω 3ΐν. εις τήν χώραν
ταύτην.
« Διαβιβάζω ύμΐ ν ώδε συνημμένον άντίγραφον των
ϋΚΡΙ ΠΑΡΓΑ ϊ ιη
Ιπίστολών από 20 χαί 21 τ. μ. δι' ων θέλετε γνωρίσεί

τα αίσθήματά μου και τήν γνώμην μου έπϊ τοΰ άντιχει-
μένοσ. γ. " ·' ί; ;
·' « Γνωρίζων τάς περιστάσεις αύτοδ του τόπου, δέν θέ
λω θεωρήσει αύτόν δεδιχαιωμένόν, έάν δέν προσπαθήσω
νά Ρέβω τήν ύπόθεσιν έπΐ τής πραγματικής της στάσεως.
' «Έάν ίμελλον να διαταχθώ, ώστε ή είσοδος τών
Τούρκων πρακτόρων χαϊτήςσυνοδίας αύτών νά λάβ7ΐχώ-
ραν, ήθελβν εΐσθαι πρότερον άναγχαΐον, Γναλάέωβι γνώ
σιν όί Πάργιοι των συνομολογηδέντωνπε^ϊ τούτου άρθρων,
εις ΐά όποία όφείλφυσι να ύποταχθωσί. Καθόσον δέάφσρφ
τήν εϊσοδον συνοδίας έχ 40 άτόμων, τοϋτο εινε καθ1
όλας τάς επόψεις άξιον σκέψεως* επομένως εϊνε έπιΰυ·*
μητόν, ώστε ύμεΐς νά προσπαθήσετε νά ελαττώσετε τόν
αριθμόν αύτόν, όσον εϊνε δυνατόν. Προσέτι θεωρώ άναγ
χαΐον, ώστε ό Άχμέτ-Βέης νά προσδιορίσει τόν χρό-
νον τής εκπληρώσεως τ$0 χαδήκοντος (μήν ύπερβαί-
νοντα τάς 20 ή 30 ημέρας), και τοϋτο είνε τό μόνον
μέσον δι' οδ δύναται τις νά καθησυχάσει τάς προλή
ψεις των Παργίων, βλεπόντων μεταξύ αυτών Τουρκον
πρ«χτορα,.. · ^,,^'^. ^ .^, . Γ .' .
. «Ό Κύριος Πάρις, όστις έσχημάτισεν ιδίαν του γνώ
μην, θέλει σας πληροφορήσει καλύτερα. Έν τούτοις
παρακαλώ ύμας νά μέ απαντήσετε εις ό,τι έν τ$ προη-
νοομέντ) μου επιστολή σας άνεφερα, πριν ή άναχωρήστ}
I 'Αχμέτ-Βέης έκ Μαργαριτίου.
λ£ «Έν φ κλείω τήν έπιστολήν μου ή είδησις περί τοΟ
έρχομοΰ Τούρκου πληρεξουσίου μετά συνοδίας δίέδάθη
ένταυθα. Ή είδησις αΰτη «προξένησε τήν μεγίστην 2κ-
πληξιν. Οί πρώτοι τών κατοίκων προσέτρεξαν εις Ιμέ,
ζητοΰντες πληροφορίας περί τούτου. "Οθεν ωφεληθείς
τής περιστάσεως, έξήγησα εις αύτοΰς τήν αληθή φύσιν
τής υποθέσεως, ώς έμπεριείχετο έν τή άπά 21 τ<μ. έπί-
στολη σας. Έν τούτοις, εΐ καϊ έπροσπάδησα διά παντός
τρόπου νά ησυχάσω αυτούς, κατέστη όμως αδύνατον νά
?32 *(θΜ0«»Α*Μί
τούς πείσω ον. οί πληρεξούσιοι ούτοι οοδένα άλλον
έχουσι σκοπον, ή τήν παραχώρησιν της Πάργας. Οί κά
τοικοι πιστεύουσιν ότι και αν ήθελε προσδιορισΟή ποσόν
τι προς άποζημίωσιν, ό Βεζύρης ήΟελεν εϋρει αίτίαν,
ί'ναμή πλήρωση, και ό'τι ό πληρεξούσιος Τούρκος ουδέ
ποτε ήΟελεν αναχωρήσει έκ της Πάργας, έκτος μόνον
άν οριστικώς ήθελε συμφωνηΟή ό χρο'νος της ένταϋΟα
διαμονής του, καθ' δν νά κατατεθώσι τά χρήματα.
« Εννόησα τήν γνώμην των επομένως και πάλιν
™"~ Γ" 1' ι ι ι
έξαιτοϋμαι ΐναπαραγγελθώσι τά τοιαύτα μέτρα, τά όποια
έξασφαλίζουσι τήν πίστιν των κατοίκων, επομένως και
τήν ήσυχίαν του το'που, δια τήν οποίαν επί του παρόν
τος είμαι ευχαριστημένος.
« Υ. Γ. ΜανΟάνω ότι ό Τούρκος πληρεξούσιος και ή
συνοδία αύτοΰ έλπίζουσι νά τύχωσι κατά τήν ενταύθα,
δ'.αμονήν των της έν Ίωαννίνοις δεξιώσεως τοΰ Καρ-;
τράϊτ. ΈπΙ τούτω τάς οδηγίας σας ».
έπεμψε μεν ό Δε Βοσσέτ αυθημερόν τήν άνω

τον Καρτράϊτ και τήν κυβέρνησιν τής Κερκύρας είδοποίησεν, πλην
ό αναβρασμός τοΟ λαοΰ της Πάργας δεν κατεπραύνετο, απεναν
τίας τά πνεύματα έξήπτονίο πλειότερον, έν Ήαφ οί χάτοίχοί ού-
δεν έ'βλεπον θετικον φως περί τοΟ σχοποΰ τίς αποστολής τωνπλη*
ρεξουσίων' ρ.ετά πολϋπληθοΟς συνοδίάς. Άλλα [Λχθύντες δτικαΐ
είς τήν Παραρ,υθίαν σταθμεύουσι τοΟ Αλή στρατιώται, δπως|ίετά
των πληρεξουσίων είσε'λθωσϊν εις τήν Πάργαν,' έπείσΒησαν πλεΌν*
χατευνάση τά πνεύματα των ιιαργιων, ρια.^».. ,*. .> ,

χυδρόμον είς τον Καρτράϊτ, νά πληροφόρηση αυτόν περί των
ίίαργίων, χα\ προτρεψη αύτον δπως ζήτηση έπ'.μάνω; τήν έχ Πα
ραμυθίας άπρπομ,πήν των Αλβανών στρατιωτών .τοΰ Αληχαί την
έλάττωβιν της συνοδίας τβΰ Αχμέτ-Βεη, άλλως δεν εγΥυατο τ^ν
άσφάλείάν των. Ηδη έξυπνα άπό τον λήΟαργον ό Καρτράϊτ περ»
άτι εις Ραρβ^ώβίαΜ έβτά,9|&3ν!>ν έν-ά'γνόί^τβ» βτρ«τκ&τα'/τοΰΑλη,.
ποίηση τον, Δε Βσααετ προς κα8ιοσ«γααιν των Ποφνιων. «

-Μ) ,ίοΡΓέΛ) υοΑΛχ ;.οτ?χ» ο^η Λ':τ>νΑί3?χΐνχΓ(χ·0χχ ν»ϊ>
Αγαπητέ Κύριε ! ·
ί^Χ6ΙςΤέ^^'^'σ^^τέυξϊ·^ \ (£έτα" ντου διερμηνέως τοί>

*Οθώ|Λανοϊ3 πληρ«ξο\)σΓόϋ·, ^ίέτς^δν όπόΐον'έχάμ& γνώ'^ϊδ|
τά§ .Τβλεϋταίβί^ &^αγάς^τ8ί$ 5φοριί>σ)5ίς την''«Τσσ!δ'δν χο$
'ΟΘ. Βληρε^ουσίβ» βίς^^^ϊα^γΛ*. 'ΊϊίΡρί' ^έπειαΨ τχ5
παρέστησαότι προς τούτο προαπαιτείται, ίνα μβί δώσ'β
<Γημείωσιν της συνοδίας αύτοδ βαον τα δυνατόν ιαχύτβ-
<τερον. Ό οιερμηνεύς αμέσως μοΐ παρουσίασε τοιαύτην,
«ν ^-ί'βι'&πλήξεώς-^&ϋ παρετήρί^*,-ί*-%«έρί«ίχοντο»
56 προ'σωπα. Εξέφρασα αΰτω την εχπληξίν ^μου. Σή
μερον το πρωί, ώς μοΐ ύπεσχεΟη ό διερμηνείς, }*οί πα
ρουσιάζει ετέραν διορθωμένην, ην χαϊ σας εϊσωκλείω
ΐνταϋθα, περιέχουσαν μόνον 50 προ'σωπα: ϋίΚτζε πα
ρατηρήσει ότι ό γροιφεΰς τοϋ διερμηνέως εΐνε,Πάργιος.
«Παρατηρεξ'τε^ν τ^^^ε^^σεί ότΓη μίν σ^νόοΐα τοί>
*Αχμ£τ-Βέη σύγχε'.ταί Ιχ 25 άνδράπων· ο^^'^ϊποί.εΐ^
*οσι πέντε1; έ&τϊν ο! έχτ^ίμηταΐ 'μετά3 ί^,Μ»ί^ί^ τά»ί*
Παρατήρησα τώ δίερμήν^ "ίτι δ'^έζύ^η^^^ πότί"θίν·μοί
«ώμίλησε περί περισσοτέοων, η τεσσάρων-έχτιμητών;
-πρότεινα «ύτφ,- ώστε τά διάφορα «ντιχέίμεν* :να] έχτι-
μων^αι χωριστά, χαϊ ούτως -οί έκτιμηταΐ μετά την έχτίν
Ι^'ί^.ν. ,-ο.ν είδους των ν1 «τροαύρωνται,, χαϊ νά έρχωνταί
οι έπί τοΰ ετέρου είδοι/ς χοϋ οδτω καθεξής. Ουδεμία λββ

γική ενστασις έδόθη κατά της προτάσεως μου, αλλ*
εΐδον οτι αύτη δέν ευχαρίστησε τον Μάνθον (α).
<Σάς υπενθυμίζω δέ κατά πόσον είνε άναγκαΐον νά
μη πράξωμέν τι, το όποιον δύναται νά παρακίνηση τον
Όθωμανόν πληρεξούσιον, ίνα παραιτηβη , καϊ νά τω
δώση άφορμήν νά λεγη. ότι θέλομεν νά προλάβωμεν πα-
σαν καθαράν έκτίμησιν. Πρό παντός άλλου μέτρου, θέ
λω προσπαθήσει νά σέ άνταμώσω, εΐ δυνατόν, Ιδιαιτέ
ρως. Δύνασθε ν' αποστείλετε οπίσω τον κομιστην της
παρούσης μου αΰριον τό πρωί, καϊ θά ευχαριστηθώ νά
λάβω άπό υμάς έπιστολήν τινα, την οποίαν ήΟέλατε λά
βει, δι'έμέ.» · · *"
' - •ν-41 ' · '
Η άπάντησις τοϋ Καρτράϊτ χατ' ούδε'να λόγον κατεπράϋνβ τά
πνεύματα. των Παργίων, ώς ουδέν θετικον εμπεριέχουσα. Πλην
7ΐ φρόνηβις των προυχόντων, ί\ γενναία και αυθόρμητος άπόοασις
τοϋ Δε Βοσσέτ, ην ούτος αϋθ/ιμερόν διεκοίνωσεν εις τον Καρτράϊτ,
κατεπράϋναν ολίγον κατ' ολίγον τον λαόν ττίς Πάργας, ίδου ί|
γοναίχ άποφασις του Δέ Βοσσέτί. ·'.·· ^τ::.ϊ·Ί"« ^.Γϊ"
« Επιστολή τοϋ Δέ Βοσσέτ προς τον Καρτρώ*,,.· ■<

,'-"·. 5-1^ <'-··■'' · >'"' «γ- ·:->'' -·ί:· '■■>'-··· 'ϊ~ ;)<:·
ω*3Λχ:χ&*? ?£>■■> 5κχ ν'.' ,»■> ύχ\ ·:νο·. :'■■.· νχ;;:τ-'· «» »:ϊν;β<|
-χπ 3Ϊ^Μ^ΓΜϊΓιβΓ·.£^ .·;'. νον\λΐ) «ρνο^ . Λ» '"Γν·-
,^ονώχΐΐ,ε·: -'.·> - ν "..·■.- · ό ΐ-;· ;,ν* ;ΐΰΐ""ό .<·*'. ■·νο^νχτ»Γ»
«"Ελαβον την έπΐστολήν σας, δι' ή"ς. μοϊ διευθύνετε
τον κατάλογον της . συνοδίας 'τοϋ Άχμέτ-Βέη, τον ό
ποιον ( διαβ/ιβάσας, εις Κέρκυραν άναμένω άπάντησ,ιν»
ΙΙλήν δια νά μή χάνωμεν καιρόν σας πρ,οτείνω συνέν-
;) _ ι.,, V νΐΡί,'ίί, '.ΊΤ' :·τΧίΧ'»ί·
• (α) Και έκ τούτου γίνεται δήλον οτι ό Μάνθος ηγε κατ έφερε,
ώς εϊπομεν, τον Αγγλον πληρεζούβιον ώς νευρύσπαστον. Ο/τι δέ;ν
ητον. άρεστον τω Μάνθω, ητον έκ των προτέρων άπαράδεκτσν !
τε"ϋ|ιν εις τό αυτό μέρος, όπου και προ'τερον; Μετ' ίκ-
Ίϊλήξεώς μου εΐδον έν τω ρηθέντι καταλόγω ότι ή συνο-
δία τοδ 'Α\χμέτ-Βέη μεγάλως ηύξήνθη, και πρός τούτοις
έν αύτω περιλαμβάνονται και πρόσωπα, τα όποια έξω-
ρίσΟησαν της Πάργας ένεκα διαοο'ρων έγκληματικών
πράξεων των. Δέν δύναμαι ή να εκφράσω τήν εκπληξίν
μου περί τούτου, καΘο'σον μάλιστα ένεκα τούτου λαμβά-
νουσιν ύπόστασιν καϊ αί. προλήψεις των κατοίκων επί
τοϋ σκοποϋ τής;άποστο;λ·}}ς ταύτης. 'Ως Ικ τούτου δέ
είμαι αναγκασμένος νά λάβω τα αναγκαία μέτρα και
προ και μετά τήν ένταδθα είσοδον του ΑχμΙτ-Βέη κάί
τής συνοδίας αύτοϋ προς διατ^ρησιν τής τάξεως, διά
τήν οποίαν εγώ είμαι υπεύθυνος, Επομένως παρακαλώ
προ τοϋ νά προβώμεν έπΐ τής προκειμένης υποθέσεως,
νά μοί πέμψη ό 'Αχμέτ-Βέης κατάλογον της συνοδίας
του, περιέχοντα τό όνομα και τό έπώνυμον εκάστου άτο
μου αυτής. Λ_''„'.. ' '
«Σπεύδω, καθόσον εϊνε δυνατόν, νά προετοιμάσω τά
τής υποδοχής· πλην όφείλει νά έχτ> ύπ1 όψιν ό Αχμέτ
Βέης ότι ενταύθα δέν δύναται νά ευρη παν τό άρμόζον»
"Επίσης και δι' νμας και διά τον κύριον Πάρις προε-
τοιμάζωβνό.ν-.Γ ·.· γ .'-· : . ■ ; *· λχ ·.· χ: >■ ; ^ ~ . ιντίνο
-::·~.,.,.·> νγ.·{ <-ν-Λ\··~' ;ζ*] Γ> ■ ; .10 :-·;·;·. ν:. - «γο :?Τ::?
ι ρό κυβέρνησίς Τής Κερκύρας λαβοΟσα γνώσιν των έν Πάργα
διατρεξάντων, έσπευσε διά της άκολούθου προκηρύξεως νά έπι-
βάλη ύπακοήν και ύποταγήν εις τους Παργίους έπί ποινή αύ-
στηρας τιμωρίας ε'ις δντινα ήθελε άποπειραθή νά διατάραξη την
δημοσίαν τάξιν και τολμήσει τι εναντίον των καθεστώτων. Επεμ-
ψεν ό Μέγερ δι' επιστολές άπο 26 Μαίου κατά διαταγήν του"
άναπληροΟντος τον Μεγαν Αρμοβτην Συνταγματάρχου Στουάρτ
προς τον Δε Βοσσέτ 50 αντίτυπα εγκυκλίου, άφορώσης την πα-
ραχώρησιν της Πάργας εις την ϊψηλην Πΰλην, έντελλων αϋ.τω
ν» τά δημοσίευση καθ' δλην την περιφέρειαν της Πάργας προς
«ληροφορίαν και όδηγίαν τών κατοίκων αΰτής. ίδου αυτή*
236 ίίΟΝΟΓΡΑΦίΑτ
<< Εγκύκλιος- τοΰ - Ηάτρ&κίου Στ«υ«φτ>~ 'Αρχη^οΰ τ^ϊ·¥

"ίίάτα τάς Ίϋϋίόΰς νήδώΒς ΒρέΊΚνιχών δύσεων κοϊί
άναπληρωτοΟ τοδ έν άΐΐβίίσία Άρμο^ΐοΟ τών Ιόνιων
·. ντσων<"-'
·;;'.*"·. 3- ■ · .::;:;:.■ ϊχ;ν : ;·. ι ν.ν. »>.■?. ^
,-'..Γ— . ■', ..' . \ ■ . " -μι 1 Λ ' Ά - '
α2υνο|Χθλόγή0εί(^ς δυν^χης ^έτά|υ ιών Αυλών τσό
Λονδίνου χαΐ τ*3}ς ΚωνοίταντΕνουποίνεως Λέρί παράχω-
ρήσω^ο""ϋ^'*ατο^όΐ)^ άυτί£ς ^τι^υό^^ρέΐίυσώΐ δίωρί-

σθησαν' #οίρ&'; των |^θείσών ,, Αυλών ' ίΐ« να
τ,οί-ψώόν^ &]?α$$ρή<ϊϊν'ΪΜ ^ν ε^αη^ δίαΐΐΐλ^;
ρω|χήν τ% "αΙ'ίίζί π%ρίόυέίάς *|^*.3|&ο(ίω^''οΤσ6ϊ
ρας τών» Τ&ίως δέ οί ρηΟΙν*!^ ^^ρβςόύσιοϊ ?3$&$*ώσί%

-τους περί ΙχτΙ^ήδεως χαί άπό£η|ΐίώσεώς τ*(3ν ίϊαργίών
ορούς, ΟέλόυσΙ *αταβάλλεΙ προς τ&δτο π86αν ' 3ι)νατήν
«Επειδή ή Βρετανική ΚκβΙρνήβίς ©χβπέν έχέί νά

προ&τατέύβ^ πάντας ΐοός Παργίους, όσοί έίχίίϊευον ν*
ριεϊαναίτΐύβωΓΛ και νά χορηγήβΐ} είς ιώτύ&ς Μοζ-ημίω*
«ιν δια την Οπ' αυτών έγκαταλεΗίόρ:ένΥ]ν περίουοίιανν •ε'λ*
πίζει 6*λ οί χάτοικοι θέλουσι δείξει ύπακοήν Χαϊ εύπεί-
βε'.αν πρός τή^άΛαρχουίταν χυβέρνησίν «ατ1 αύτήν τήν
Μ«ίβ^α6ίμ*^·:.Υλί.':.; ι\λ ■',·>>'. ;,Τγ >':ί ; ι':γ,?ϊ ,ν.τν.':;-.·-·
•ί» ίν .«χ^ά' δΐάτΛγήν ίοδ ΑΕοίχητδ^ϊϋνταγ^'ίίίρχοα
::Ι 5 νιο· *ίτΜ Βόί&Μ^- *^:;· :
ι.τ ν,ν·*.-. · .ντΑ- '.·.'..!.' 051 ό.-.ί) ;^αογ»ιλϊ .'«> 5^-.1ί ο ντ^'
'ΐ-ην πρΊ&^ί&ν -&ϊύ&ί» οί ί&ογίδΐ έννόνκίάν χ«λϋ«
δτίϊΑί^ο1» τεσαίόίδϊΕκο^ ίιπογενραμριενοι έκτών χροι^όντων άηχό-

θυνον έν ό»έΙιατΓολβο τοΰ λαοϋ ,προς τον φραύραρ^ον ιην 'κβτωι
Ώ£Ρ1 ΠΑΡΓΑ2; 23ΐ
παθ^τικην πρός τούς διίστυχεΐς καρδία·/ τοδ Δε Βοσσέτ, ίνα μεσι->

τεύση παρά τω Μεγάλω Αρμοσττί, όπως άπαγορευθ-ρ η..βίς Πάρ-
γαν είσοδος των έξορισθέντων και καταδικασμένων ΰπό τών δια
φόρων Αρχών Παρ'γϊων, πρός 3έ καΐ η είσοδος τών Τούρκων μέχρι
της άναχωρησεως τών κατοίκων^ μψί^ /&0ν.ον^8Λως άποφύγωσι
την μυσαράν ιϊαρουσίαν τών δημίων των, κίκί όΰχί έκ φόβοι». Οί
Πάργιοι, ελεγον, δέν φοβούνται νά συναντήσωΛν -εις ΐο-π^δίον τοΟ
«Αρεως μυριάδας Τούρκων, ώς εχθρούς, άλλ' αίίθάνονται άφορη*
τίν καί ά»ατ*μά;χη*ον άπ^τροφη'ίι νά Εδω^ν ολίγ.Ούς ά«ο τό"εν-
3ί»μα της φίλίας, οτίέρ ·χ*?8#Ι(«~ 'τ& «β^^^έΐΐήβ^Ιίιι^"·
δαίμων ϊχβροίί ^ίά^ε^ε^Λντ^'^ί
οτατω'ν' κάρδια έμεινε ίύχρά ώς'το μεταλ'λον! ΪΙααέτήροον προσετί

έν τνί άναφορδ δτι αν ή δικαία · αΐτη$(ς-^αύτών, άπορριφθή, ώς
άπέρρίφθησαν ανηλεώς καΐ τόσαΐ.άλλαι έπίόής δίκαιαι, ούτοι .δέν»
εγγυώνται, διά τάς θλιβεράς :συν.επείας, α'ίτινες μέλλουσι * νά πρβΛ
κύψωΛν,ιίίς- ε* τών ρ*διοϋργίών τοΟ τυράννου·; κ«. τη$ άπελ^Κ
οίας τοΟ λαοΟ. .νωτν 1'λ;.π ν.^·:.·τ: ν
&άνκφόρα αυίή των Παργίά^ ιώς.·θεΧεί παρατηρήσει έ άνα-1
γνώστίκ,'.'η*ο: ,;τρανότάτη 8ιαμ*ρτύ]Μΐίσΐί' *βη&;ρ& -Αγγλίχ-η^
κυβερνήσεως ένώπΐΰν τοΟ ®εόΤ) και τοΟ Κόίμου} 8.ότ**ί Πάργίοί'
ελεγον" έν αδτίίΰτί « ουδε'μίαάμοιβηάνάλόγοϊ τβ3ίίροσφιλ6,υς:εδά·:':
διαμαρτυρήσεων τών" αθλίων Πάργίων^ δίότι' κατά την ε"πόχη>

τάύτην η Ανίερος ίυμμάχία' των Ηγεμόνων της Ευρώπης είχε*
όμόσει την δουλείαν των λαών^των ' όποιων η φωνη.κατ?πνίγετα
ύπό της αυθαιρέτου, μάστιγ'ος,'ϊών τυράννων ! 0:θεός ,δμως κρα%
τε£ _άδ.έκαατ6ν. .λαγαριασμαν -τών πράξεων έκάστ,ου;Γ καΐ,εΐ ή-δι··,
καίοσύνη-
^ "· λ ν αύτοϋ
' 'Λ 1 δέν-ηνε
ί » κεν£η.ΛέξίςΓ,ελπίζεται
' 1 , " ( * , · ., μίαν
·/>· ,ήμ^ραν
... ·>ΙχΛ*.ν
νοποιησις φο&ερα._Χί^τ%"λ8^ϊ^βι*τβ*»!ε»ί« «ί^ως^' ν · ;ί
. ίδον ή'Κρός τον Δε. -Βοσσέτ αναφορά τών Ποίργίων» .;.
238 Μονογραφία!
«Υπόμνημα τών προυχόντων της Πάργας προς τόν-
'.Α-^συνταγματάρχην Δέ Βοσσέτ, Άρχηγον
τής έν Πάργα Κυβερνήσεως.
« Πάργα 48 Μαίου 181?; "
'βΈξοχώτατε ! ·'.Υ"·;
- . *.·θ δυστυχής λαός τϊ)ς Πάργας, άτυχες λείψανο*

των ελευθέρων Ελλήνων τής Ηπείρου, ύπεστήριζε. την
έλευθερίαν του επί πλείονας ή τεσσάρας έκατονταετηρί-
δας, και δέν υπάρχει μέρος γης χατά τήν χώραν του,
μή καταποντίσθέν υπό τοϋ αίματος των προγόνων του,
ύποστηριξάντων τήν άνεξαρτησίαν των κατά τοϋ τυράν
νου τ3)ς Ελλάδος, '.
«ΑΙ μάλλον πεπολίτισμέναι Δυνάμεις τϊ]ς Ευρώπης,
παρακινηθεΐσαι υπ1 αύτών τών γενναίων αισθημάτων,
άλληλοδιαδόχως εκάστη έπροστάτευσε τήν Πάργαν, και
«ύδεμία έγκατέλειπεν αυτήν, εΐ δέν ήναγκάζετο 6πδ πο
λιτικών συμβάντων. ·" ; ■ ,;' ·':··"
«Ή τελευταία χαί ή μάλλον έύεργετική αύτών των
δυνάμεων ύπήρξεν ή Μεγάλη Βρετανία, εις τήν οποίαν
ή Πάργα εκουσίως παρεδόθη χατά τον Μάρτιον τοϋ 1814,
και προς τον σκοπόν τοϋτον άφώπλισε τήν έκ 200 στρα
τιωτών τ?)ς γραμμής Γαλλιχήν φρουράν, τήν οποίαν ώς
<?,ίχμάλωτον παρέδωκε τώ Διοικητή τοϋ στρατού της Με
γάλης Βρετανίας, ή οποία επί τά τρία παρελθόντα .|,τ#
ύπεστήριζε χαί έπροστάτευσε τήν χώραν άπο τα ς κατα
διώξεις τοϋ γείτονος αύτ5]ς τυράννου.
«Όί κάτοικοι της Πάργας δι^γον έν ησυχία, σκιρτών-
Τές εις τήν Ίσχυραν προστασίαν έθνους ίσχυροΰ, τδ
όποιον διά τών δειγμάτων τής φιλανθρωπίας, άτινα πα*
ρέσχεν όλω τώ κόσμω, άπήλλαξεν αυτούς παντός <ρό*
6ου, ότι θέλουσιν έγκαταλειφθη υπ' αυτοΰ.
«Έν φ οί Πάργιοι ήλπιζον καθημερινώς ότι ή έλευ»
ΤΚΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 239
Φίρία'αύΐώνΙέστίρίώθη, ύμεΐς, έξοχώτατε, έν ονόματι

τής αύτοϋ έξοχότητος τοΰ Σίρ θωμα Μαιτλάνδου, Πα
τρικίου υψηλοΰ πληρεξουσίου των Ιονίων νήσων, έδη-
λώσατε εις αυτούς κατά τον μήνα Μάρτιον, ότι ή Πάργα
παρεχωρήθη εις τήν Όθωμανικήν Πύλην !
■ *Ό κεραυνός ούτος, το'σον όλέθριος, όσον και απροσ
δόκητος" δια τούς δυστυχείς Παργίους διέοωκε γενικήν
κατάπληξιν εις αυτούς, μ' όλας τάς διαβεβαιώσεις υμών
έν όνόματι τής έξοχότητός του, ότι άπασαι αί οίκογέ-
νειαι, αϊτινες ήθελον αποφασίσει να ξενιτευθώσι, θέλουσιν
εξακολουθεί, νά η\ε υπό την Βρετανικήν «ροστασίαν,
μεταναστεύουσαι είς τάς Ιονίους νήσους, και ότι ή άξία
τής ακινήτου περιουσίας αύτών θέλει πληρωθη", ώς θβλεε
ιταραχωρηθη και ανάλογος καιρός πρός δίευθϊτησίν τών
οικιακών υποθέσεων των, όστις δέν θέλει είσθαι όλι-;
γώτερος τών Εξ μηνών άπό της υπογραφής της τελειω
τικής συνθήκης.
«Ποία αμοιβή δύναται νά θεωρηθί) ύπο τών Παργίών
ανάλογος τής εγκαταλείψεως- τοΰ εδάφους τής' γϊννή--
οεώς των, δια τό όποιον και αύτοί καϊ αί οίκογένειαε
«ΰτών αφιέρωσαν τήν ζωήν των πρός ύποστήριξιν ΐής
ελευθερίας του ; "Και ποία χώρα ένταίς Ίονίοις δύναταε
να παραβληΦη' κατά τήν εύφορίαν καϊ τόν πλοϋτον με
τήν Πάργαν ; Άλλ' έν τούτοις παθητικώς υπακούοντες
είς τάς άνωτέρας διαταγας της προστάτιδος κυβερνή-
σεως, όποτάσσονται άγογγύστως, πλήν μετά βαθύτατης
λύπης, εις τήν κακήν τύχην, ή*τΐς -έπερίμενεν αύτούς,
έπεθυμοΰντες καϊ ούτω νά δώσωσι δείγμα τή ς έμπιστό-
βύνηςτων ττρδς τδ εύεργετικον Βρετανικόν έθνος, και
γνωστοποιοϋσιν ΰμϊν, έξοχώτατε, ότι έπιθυμοΰσι νά με-
ταναστεύσωσι καϊ σύρωσιν εαυτούς άπό τών άπανθρώ-
πω\» βαρβαροτήτων, έν αΤς ύπετάγησαν πολλοί τών γει
τόνων των.
«Έν. τοιαύτη περιστάσει άναμένόυσιν ώς ένοχοι τήν
στιγμήν της εκτελέσεως- της καταγνωσθείσης αύτοϊς
2#0 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ*
κεφαλικές πΰΓνης, βφ' ου έμαθον ουχοι δια ·ρί)ς Ζιαχοϊι

νώσεώς σας προς τους προύχοντας τη" 24 τρέχοντος,
χαί διά τϊ)ς σημερ^ς ωσαύτως προκηρύξεως ~ότϊ ή τε
λειωτική "*ϋίΛήχφ περί , παραχωρήσεως ·~τ$|ς : πατρίδος
μας υπεγράφη! ^φνΓ.?ϊώαννίνοις, ΧαΓόντχ^Γο^^ηρβξού-
σίοί άγγλος τε χαϊ Χ^Φωμανος μέλλο^ίι , .ίλΊ&ωσιν
ε?ς ϊϊάργβν &ΐως βεβακϋθφσι περί Τώ? οικογενειών,
αίτινες μέλλοοσι να μετανα.σ*8ν?ωικν: χαίφυτία- να προ-
β6«ν; είφ τη* έχτίμησιν χα-ΐ πληρ<ι>μην της περίουσίας
αυτών. .ν0>0ν·:Γ.··.''3· ««γ* ;ο;τ» ιόΛ-ϊΟ^ ;3ν.';-^ (:.Ό.ΐ3ν
Λ-κιττΗΓΟευτέρα αυτη πίρίπτωσίς της {^Φβίσηζ οηνθήχης
χατβθλιψβ :**ν δ^^>Χ^ τούτον .λαβν> ©στις πληροφοΜ-
ρηθείς περί τοϋ άριΟμβδ τί}ς συνοδίας της ρ^^«ιης\απ6*
στολη^ χαίγίνωίσκων χαλώς βχ πείρας τ«^στρβτηγη%-
ματα του καταδιώχτου αΰτοΰ γείτονος, δέν άμφίβοώΛοεΕ
βί» .τοϊαυτη πράξις έχ μέρους . τ^,Βεζύρη 'Αλη;Ηαβσα
είνε συνέπεια φρικωδεστάτης δολιο'τητος -.προς, βύχαρέ-
ρτησιν τοΰ άδίαλλάκτου μίσους. του. χατ} αύτοΰ τ©3 [λαοδ
δια την. παντελή ,χι^^σιρο^η^,τοο· -.·.-.-■: ;·γ·Γ -,-, -^,\"··,:ό
*.0ί χάτοίχοί της Πάργας: δύναντάΐο.να φέρωσιν άπο
δείξεις χαδα^οίς^ ως τρ φως τξς ημέρας, πβρί των έπι-
βούλων μέτρων ; το.ϋ Βεζύρη 'Αλη" ΙΙασαα, άτινα : μετε»
χειρίσθη πάντοτε δ*ά να ενσπείρτ)- διχόνοιας μετα^ταύ^
. οσάχις. τΐίβ των δορυφο'ρων του' ήδύνατα ε1άέλ6τβ
είς την· χώραν μας. -ΙϊοηΓ §*·χβΚ·ιίς ρόναταίι-ν' άμφι*
βάλλει, : οπόταν τα ισχυρότερα όργανα τώνιάπαισίων σκου
πών -του μέλλωσί:^ά:.εΐίέλ9ωσ·-ν. εις τήν-χιίφαν:μας, β«
τ6 αποτέλεσμα ,νδ^ί 6α, ηνε ή ραδιουργία,·.ή -άπιστία χαί
ή μάλλον. ανη»50Μστο4 προδοσία ; Τό πλείστον .της συινΛ»
δίας τηϊ Ρηθείσης 6π^τ^ο^ςσύγχε:τ^βκ^Ηάργόωο«,;πρθτ'
γραφέντων· ύπο; της Ιαλλίχης χαι 'Αγγ&ιχη^ κ#ββρνη*
σεως επί ένόχη^ προδοσίας της πατρίδος των: τ^διαφΟορδ
του 'Αλη Πασσα. .νωτ νωνετ
«Εί άπαιτ^ται να βεβαιωδώσι περί των μελλουσών
να μεταναστεύσωσιν οικογενειών, και να έκτιμηθ^ ή 'π-ε
Π6ϊΊ ΠΑΡΪΆϊί ίϋ
{Λουσι'α αύΆν, ουδεμία υφίσταται άνάγκη τοσούτων

εξουσιών έν τ·^ χώρα, ή τοσαύτης πολυπληΟο&ς συνρ-
ίίας, συνισταμένης έκ των πρώτων αξιωματικών τοξ(
'Αλή" Πασσά. Ή φρόνησις της Κυβερνήσεως δύναται
ευκόλως νά άπβφασίσϊ} απλούστερο-; και άρμοδίώτερον
τον τρόπον της εργασίας ταύτης, χωρίς νά συγχώρηση
ώστε οί δυστυχείς κάτοικοι τής Πάργας νά ΟλιφΟώσΓ»
ύπό τ7)ς παρουσίας των δημίων των έντός των τει/ών.
Οί Πάργιοι δέν φοβούνται να συναντήσωσι μυριάδας
Τούρκων, ώς εχθρούς, άλλ' αισθάνονται άρρητον άπο-
στροφήν νά ίόωσιν ολίγου; ύπό το Ινδυμίΐ τί)ς φιλίας ί
«Όθεν ήμεϊς οί ταπεινότατοι προβχβντες, άντιπρο-
σωπεύοντες τον άτυχη1 λαόν, όργανα τή"ς κοινές θελή
σεως, άποπειρώμεΌα και πάλιν προς άνακούφ^ν των,
αισθημάτων μας (αν και 'αΐ παρακλήσεις μας δϊς απερ
ρίφθησαν) νά κάμωμεν ταύ?ην προς ίψαςγ έξοχώτατε,
την άντιπροσώπευσΐν, παρακαλοΟντες, ώστε αϊ παρακλή
σεις μας νά κοινοποιηΟώσΐν άς την αϋτοϋ έξοχοτητα,
τον Πατρίκιον Άρμοστήν, όστις, ώς πατήρ τοσούτων
δυστυχών, νά εΰδοκήση, όπως λά€η ύπ' όψιν την ύποϊε-
στ'ν μας, και λάβη τοιαΟτα μέτρα, όποια ήθελε θεωρήσει:
ή φρόνησις τής Κυβερνήσεως άρμόδια προς αναβολής
της εισόδου των Τουρκικών Άρχων έντός του τόπου,
μέχρις ου οί κάτοικοι ήΟ'ελον εκκενώσει αυτόν. Επειδή,
έξοχώτατε, καθώς επανειλημμένως διεκοινώσατε, είμεθα
υπεύθυνοι διά τήν τάξιν καϊ τήν ήσυχίαν τοΰ λαοΟ, δέν
δυνάμεθα έν τοιαύτη περιπτώσει νά έγγυηθώμεν διά τάς
συνεπείας, αΐτινες ούνανται νά προκύψωσιν έκ τών ρα
διουργιών τοΰ εχθρού, καϊ έκ της καταπλήξεως όλων
των κατοίκων, οΐ όποιοι βεβαιοΰσι δι' ημών ότι είσϊν
έτοιμοι νά έγκαταλείψωσι τάς οικίας των καί τήν χώραν
των. όπως άρχ^Οεν ύπεδείξατε αύτοΐς, και ούτω νά δώΤ
€ωσι τό τελευταΤον δείγμα τ·3]ς άφοσιώσεως χχΐ τής πί
στεως τών Παργίων προς τ6 Βρετανικών έθνος».
^Επονται .αί ύπογραφαΐ τεσσαράκοντχ πρού/όντων.ο
ύ
243 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ" ι
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΩΔΕΚΑΤΟΙ».
«Η μετάβαβις έπιτροπίς Παργίων εις Κε'ρχυραν. — "Αρθρα του Δί Βίίΐϊτ

χοινοποιηίε'ντχ ΰτο τοΡ Καρτράίτ εις τον Άχμίτ-Βίτιν πλυρεξουσιον τϋς
ρύλτις. — *Η άπάντϊΐιις τοϋ Με'γιρ προς τΛν επιτροπών. — Τά κινήματα τον
Άλί! ΠαοαΧ χατά τίς Πάργα;. — ?Η ιΐί Πάργαν ιΐιοϊβς τδν κλτιρεξουϊίω ν
χαι τί; συνοδίας αϋτδ*. — Ή διάίεβι; τβν κατρίχβν ,χατά τΆν νΐοούο·»
τδν πλτηρεξο«ονων— Άναφορο) τδν προυχόντων τϋ; Πάργας *ρ6; τον «λη ·«
ρεξοΰοΊον τίς Αγγλίας. — Τά δώρα τοΟ Ά^μίτ-Βε'τι. — Άπίτυχεν ό σκο
πός τοΰ Άλί. — Α'ι ραόΊουργίαι των οργάνων τοδ Άλ(ϊ. — ?0 'ΑλΛς προί —
ιταίεΐ νά ίτιλτιττιριάβι τά ΰδατα τίΐς Πάργας χαϊτΑν άρτον τδν ϊν Κερκύρα.
Άγγλων.—-ίΗ άναχάλυψις τίίς ίολοςιονίας.—ΚοινοποΙτιοις αϋτίΐς εϊ; τον έν
^Ιιρχύρα ουνταγματάρχτιν Στουάρτ. — Οΰοίν πράττουοιν ο'ι Άγγλοι χατφ
Των ϊνόχων,— Αί κρος τον πλτιρεξούβιον πλτιροφορίαι τοΟ Λέ Βοοβίτ' — Κ\
•κροχτιρύξει; τδν πληοε£ουοίων προς τούς χατοίχου; τίΐ;. Πάργας. — Ή αμε
τάκλητος άπόφχο^ς τών Παργίων^ — Ό ίόλίος άκοπος τίς ΆγγλιχΛς χυ-
βερνήοεως. — Ό ϊιοξίαμδς τήν έχτιμητδν,
Οί Πάργιοι διαβιβάσαντες τό ρηθέν ήπόμνημα εις τόν δέ Βοσ-

σέτ, απέστειλαν συγχρόνως, μ' ολην την φιλικην άποτροπην τοΐ{
φρουράρχου, και έωτροπην εις Κέρκυραν, όπως άναφέρη εις την.
κεντρικην έξουσίαν άπ'ευθείας τα παράπονα των κατοίκων, καδό-.
ρον ό Δε Βοσσετ, εΐ κα» έλαβε γνώσι* του ϋπομν/μχτος και δίεβί-.
βασεν αότ» εις την Κυβέρνησιν, ήρνηθη τοις Παργίοις νά δεχθίί αυ
τό, κατά προηγουμένην αύςηράν διαταγήν τοϋ άρμοςοΟ Μαιτλάν-
$ου, ώς «ίδρμεν, προς $έ καε ζήτηση άπ'αΰτην, οΰχί έλεημοσύνην?
άλλά δάνε»ο» υπέρ τοϋ αποθνήσκοντας της πείνης λαοί/, τον όποιον
αύτη η Ιδία κυβέρνησες κατέστησεν έν τγ πλουσίοΕ εκείνη χώρα
της Πάργας πειναλέον και έκτετραχηλισμένον Ινεκα των λυπη
ρών περιστάσεων, τρις όποιας αύτη ή ΐδ£α κυβέρνησις έπηνεγκεν
εις τόν ευτυχή άλλοτε §πέρ πάντα λαόν της Ηπείρου, και ηδη
Ι&υστψχή ί)πέρ πάντα, λαόν της Πάργας., 4· '
Η αναφορά των Παργίων ούτω συνταχθείσα εφ,ερεν έν μέρει,
αποτέλεσμα, οΰχί, διότι συνεκίνησεν εις οΖκτον τους Αγγλους^,
άλλά διότι μ ολην την άνηκουσαν είς γβνναϊον λαόν μεγαλοπρέ-
πειαν εξέφρασε τά μεγάλα αισθήματα καί την ήαωϊκην άπελπι
ΠΕί>Ι ΠΑΡΓΑΣ. 243
βίαν των κατοίκων της Πάργας, όθεν ελήφθησαν δραστήρια μέ
τρα προς ίκανοποίησιν τών δικαίων απαιτήσεων τών Παργίων.
Αΰθημ?ρον ό ακάματος άρωγός της πασχούσης άνθρωπότητος Δε
Βοσσέτ πληροφορεί τον έν Κερκύρ* συνταγματάρχην ϊτουάρτ,
τον ά·>απληρώτήν τοϋ Μεγάλοι* Αρμοιτοϋ περί του υπομνήμα
τος λέγων ,αΰτω, ότι οί προύχοντες τοδ τόπου έπιμένουσίν, ίνα
δεχθώ δπόμνημά τών, το οποίον νά διαβιβάσω εί; την κεντρική1)
έςουσίαν επειδή δμως ήρνήί/,ν αντίίΐς τοότο, κατά προηγόυμέ-
νην διαταγήν .τό3 2ιρ Θώρια Μαιτλάνδου, μοΐ έκοινοποίήσαν δτι
απεφάσισαν, ίνα μεταβώσιν εις Κερκυραν, και δτι, εκτός της βίας,
ουδέν δύναται να τους έμποδίση άπό τούτου. Επροσιίάθησα, έλε
γε, να τους πείσω ίνα μή μετάοώσίν εις Κερκυραν, άλλ' δπήρξεν
ρδύνατον δΟεν την νύκτα ταύτην άναχωρεϊ έντεΰδεν ή επιτροπή.
Ιδιωτικώς ελαβον μετάφράσιν τοϋ υπομνήματος, δπερ σας εΐσω-
κλείω έντάδΟα* το δε πρωτότυπον εϊνε Ελληνιστί γεγραμμένον,
κάί υπεγράφη ύπό πλειόνων η τεσσαράίίοντα προυχόντων της
Πάργας. Την αυτήν ήμέραν διευθύνει καϊ προς τόν έν Μαργαρίτ*
Καρτράϊτ την άκόλουθον διαταγήν, τήν οποίαν ούτος ώφειλε ν&·
Κοινοποίηση εις τόν Όθώ]ίάνόν πληρεξούσιον'.
!. ν 0 <, · γ ν: »_<.·;■ '■ - ν -ι :· '.·; .· < ' · ■ .ν
· . «Απόσπασμα επιστολής τοϋ Δέ Βοσσέ*-·
*ΙΛ>·' προς τόν Καρτράϊτ;
«Πάργα 28 Μαίου 18Ι7? λ

..«··,··.'. .· ■ · %' «
,"·· · «Κύριε!- 1
« Σας εΐσωκλείω ένταΰθα έγγραφόν, το όποιον θέλει

κοινοποιηθώ) χαϊ έξηγηδη εις τόν 'Αχμέτ-Βέην πρό τοϋ
νά έπιτραπ^ ε!ς αύτον νά εϊσέλδη εις τήν ΙΙάργαν. : ,< '
«Ία έν τω χαταλο'γω τϊ]ς συνοοίας τοϋ Άχμέτ-Βέή
αναφερόμενα πρόσωπα καΟιστώσιν άναγκαιοτάτην τή?
λί|ψίν τών προφυλάξεων. ■'«·' . ,· ,» -
«Τά επόμενα έπτά άρΟ{>α συνετάχθησαν έπι τών λη
Ηί ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ;
γείσων βοδιών εκ της Κεντρικές εξουσίας και τών

ριστάσεων της χώρας ταύτης
«"Αρθρα κοινοποιητέα και έξηγητέα έν ονο'ματί τοΰ*.

Φρουράρχου της Πάργας εις τον Άχμέτ-Βέην
πρό τ·?|ς έλεόσεως αυτού εις; Πάργαν.
«Πάργα 28 Μαίου 1817,
' «"Αρθρ. Ι.) "Οτι ή συνοδϊα του *Αχμέτ-Βέη 3έν πρέ

πει να ύπερβαίντρ τά 36 άτομα και ότι, διαρκούσης της Ιν»
Πάργα διαμονής του, δεν δύναται1 νοί αμξηστρ ούτος τον
αριθμόν αύτών.
«"Αρθρ. 2.) "Οτι τέλεΓος καταλογός των ονομάτων
Χα! έιϊωτυύμων των ατόμων τ^ς σιϊνοδίας του δέλει δοθ^
και ύποβληΰί) εις εξέλεγξα.
«ΆΟρ. 3.) Ότι ότε ίδιος "Αχμέτ-Βέης και ή συνοδίΛ
τόυ Οέλουσιν έκπληρώσκ αύστηράν κάθαρσ*ν δέκα ή-»
μερών. ... -ν. ■ ·■ ·.·. ' · .*/
»"ΑρΟρ. 4.) "Οτι. διαρκούσης τη^ έ* Πάργα δίαμονΐ^
του ή μετά τής μεγάλης ξηράς συγκοινωνία του θέλει
έκτελεΐταί δι' ένος _καί μονού μέρους, τό όποιον θέλει
όρισΟη και θέλει ύποβληΟη εις τους της καΟάρσεως κα
νονισμούς· προς τοΰτο είτε εϊνε τις τίς συνοδίας του,
είτε ταχυδρόμος, διαβαίνων τά όρια, οφείλει νά ύποτα-
χΟη είς τους αΰΐοϋς περιορισμούς.
«"Αρθρ. 5.) "Οτι έκαστον άτομον τής'.συνοϊίας του»
οφείλει νά ύποταχΟη εις τοΰς υπάρχοντας ή ύπάρξοντας
κανονισμούς της επιτόπιου Κυβερνήσεως.
«"Αρθρ. 0.) "Οτι ή έκτψησις των οικιών και τ^ς ακι
νήτου περιουσίας τη"ς ευρισκομένης εντός τοΰ φρουρίου·
τής Πάργας δ»ν Οέλέι λάβει χώραν, ή άφ' ου άποπερα-
τωΟη ή της έν τη χώρα αύτης ευρισκομένης περιουσίας^
«"Αρθρ. 7.) Επειδή ή προθεσμία των 60ήμερών έΟεω-
ρήθη αρκετή προς άποπεράτωσ^ τν|ς εκτιμήσεως τ^ς;
.Περιουσίας των μελλόντων Να μεταναστεύσωσΐ Πα-ργίων,
Ιπεται ότι ό Άχμέτ-Βέης μετά της συνοοίας του θέλέι
άποσυρΟη της χώρας της Πάργας μετά την λ-2)ψιν της
ρηθείσης προθεσμίας, μέχρις ού τα προς την άποζημίω*
σιν χρήματα έτοΕμασΟώσι, και τότε θέλει επανέλθη, ίνα
^.αμγ] την πΛηρωμήν και άποτελειώση τόν σχοπδν τί)ς
αποστολής του. Έν περιπτώσει δε καθ* ην ή εκτίμησις
'Βεν ήΟελεν άποπληρωθί] έντός της ρηθείσης προθεσμίας
τών 00 ημερών, θέλει επίσης1 άποσυρδη έκ τί]ς Πάργας"
μετά τήν λ^ξιν αυτής.»
Εφδασεν τήν Ιην Ιουνίου η τών Παργίων επιτροπή βίς Κέρκυ-

φαν χαΐ έζητησε νά παρουσιασθη εις τον έπίτροπον τοΟ Αρμοστοδ
συνταγματάρχην 2τουάρτ, πλην δεν τη επετράπη ίνα τον ίδιον
ί'δη, αλλά τον γραμματέα Μέγερ. Ούτος άκουσας τα παράπονα
και ,τάς αιτήσεις της επιτροπής, απήντησε την 2 Ιουνίου ώς έξης
ίίς τα μέλη της επιτροπής. «Επιφορτίζομαι έκ μέρους τοΰ Πα
τρικίου ϊτουάρτ, τοΰ άναπληροΰντος τον Αρμσστήν, νά σας πλη
ροφορήσω δτι ή άπο 28 Μαΐου αίτησις σ"ας άφίχΟη καί δΐΐ .6
Πατρίκιος έλαβεν ΰπ' όψιν τά έν αΰτη εκτεθειμένα. Προς παρη-
γορίαν σας, διαβεβαιώ ΰμας έκ μέρους του δτι Οέλουσι ληφβή τά
αναγκαία μέτρα, καδόσον άφορα την Πάργαν, προς ύπεράσπισιν
των συμφερόντων σας. Γνωστοποιών δέ ύμϊν ταύτα προσθέτω δ τι
η αίτησις σας περί δανείου προς άναχούφισιν των δυστυχοόντων
συμπατριωτών σας ΰπεβλήδη τω ρηΟίντι Πατρικίω Στουάρτ, όστις
?χων ΰπ' βψιν τάς περιστάσεις σας Θέλει συνεννοηΟή περί τούτο»
μετά τοΰ Κ. Δε Βοσσίτ. » Το δάνειον μόνον έλαβεν ΰπ' όψιν ό
Πατρίκιος, διότι ουδέποτε έσκόπευε νά τό πραγματοποίηση ! Οσον
$έ άφορα την άναστολήν της συνοδίας του Οδωμανοϋ πληρεξου
σίου κχί τών εγκληματιών Παργίων, οΰδένα εποίησε λόγον προς
π α ρ η γ ο ρ ί α ν ό γραμματεύς εις την έπιτροπην, ητις άπελπι-
σΟεϊσα έπανέκαμψεν άπρακτος οίκαδε.
Ο δέ Αλή Πασσάς μαθών δτι ή εις Πάργαν είσοδος δεν επε
τράπη εις τους πληρεξουσίους και εις την συνοδίαν αυτών, προ
&46 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
σεχάλεσεν αμέσως τόν Διοιχητήν της Αγυιάς, εΰρισκόμενον IV
ίωαννίνοις, χαί διέταζεν αυτόν ν' άπέλθη εις την θέσιν του χαϊ
έχη άρκετόν στρατόν ετοιμον εις τά μέρη εκείνα διά πάσαν έν-
δεχομένην ανάγκην, έφοδιάσάς αυτόν μέ πυρίτιδα, βόμβας χαί
σφαίρας. Προς δέ τούτοις πρόσεκάλεσεν εις Ιωάννινα τόν έκ Μαρ-
γαριτίου Κασέμ Βέην Τσαπάρην κάί τόν έκ Παραμυθίας Μπάκον
Ποπόβαν, γνωρίζων οτί οΐ ^ηδέντες Οθωμανοί άντέτεινον εις τα
κατά τί^ Πάργας σχέδια αύτοΰ, μην έπίθυμ^ϋντες να φέρωσι τόν
τυραννον πλησίον της χώρας τών, εί και αυτή, ύπό την δικαιο-
δοσίαν του έτέλει. Προς τοις άλλοις διέταξεν απαντάς τους αρ
χηγούς της ίσάμουρίας νά στρατολογώσι Χαί να ώσιν Ιτοιμοι
πλησίον των μεθορίων της Πάργας, έν ένί λόγω άπαντα τά χινη1·
ματα τοϋ Αλή έδείχνυον πρόθεσιν έπιθέσεωΰ χατά της Πάργας.
Εάν αίστρατίώτιχαί επιδείξεις τοϋ Αλή η άλλη τις ανάγκη ΰπη-
γόρευσεν εις τήν χέντρίχήν κυβέρνησιν νά κλίνη τόν αΰχένα εις
την θέλησιν τοΰ Αλβανού, άγνοοδ^ίεν έν τοσούτώ ή εις Πάργαν
είσοδος των πληρεξουσίων μετά της συνοδίας διετάχθη, και τή>)»
5 Ιουνίου είσήλθον εις τήν πόλιν ΰπό τάς σιωπηλάς άράς των
κατοίκων. Σπαραξικάρδιος λύπη κατε'λάβε τάς ψυχάς απάντων
των κατοίκων της Πάργας κάτά τήν εΐσοδον τών πληρεξουσίων*
και της συνοδίας αυτών. Ουδείς τών κατοίκων ίξήλθε της οικίας
του την ήμε'ραν έ/.είνην ! Πένθιμος επεκράτησε σιωπή ! II πόλις
έοαίνετο έρημος. Εκαστος κλεισμένος έν ττί οίκίά του έθρήνει μετά
της προσφιλούς οικογενείας τήν γεν'ιχήν σύμφοράν της πατρίδος ώς
ιδικήν του. Εκλεισαν τά έργαστήρίά κάί τά παντοιοπώλεϊά, ώστε
ή κυβερνησις ήναγκάσθη νά μετάχειρίσόη τήν βΐαν^ δπως αναγκά
σει τους κατοίκους, 'ίνα άνοίξωσι τά εργαστήρια, επειδή ή συνο·
δία τών πληρεξουσίων έλίμωττε. Πλήν οσον στιβαρά και άν ήνε
ή χειρ, ήτις έπιβάλλει τήν βίαν, δέν δύναται νά έπιοάλη χαί σι-
γήν εις τά αΐσθ/ιματα ! Ηνειξαν οί Πάργιοι τά εργαστήρια, αλλά
αμα έπλησίαζεν Οθωμανός αγοραστής, έγκατέλειπεν ό πωλητής
αύτό προφασιζόμενος προφάσεις έν άμαρτίαις. 0 Οθωμανός πλη
ρεξούσιος έμείνεν ευχαριστημένος άπό τήν δποδοχήν της ίΛΐτή
ίίΌυ πλην μεγάλως έλυπήθη, βλέπων ττ)ν προς τους Τουρ;

κους άποστροφτιν τφν κατοίκων απάντων. Επροσπάθησαν αϊ Αγ?
γλικαί «Ρ3ζ*') δπως πείσωσι τοίις Παργ^ους, {να παρουσιασ8ώσ«ν
εις τον Οθωμανόν πληρεξούσιον, πλην ματαίας. Δρότι ομοθυμαδόν,
βί Ηάργιοι ΐλ^* °ϋ " δέτ επισκεπτόμενα τούς §ημίους μας!
έκείνους, οίτινες 8ά καταστήσουν ύμ£ς άπάτριίας, ανέστιους κ«1
πλάνη τας ! εκείνους, οίτινες, καταστησωσι τάς μέχρι τουδβ
εύπορους καϊ έν άνέσει ζώσας α;κογενε/ας μας της ελεημοσύνης
των ξένων » ! Εις $έ τον πληρεξούσιον της Αγγλ/ας ού μόνον έπα-
ρουσιάσθησαν ο; Πάργιορ, άλλ' άπεύθύνον και εύχαριστηριον προς
αύτον άναφοράν δια των προυχόντων.. ίδου α5τη·'· < · . - . λ~ '
-»·<ι«ίι·>«· ;.·)". ο .ο .··!> '·.' "" ,. ..:·· ■ · . ,\'.·, · ν . . ι ·, ·,< ·< -ί
„ ^'Ανα^ρρά παρου,σιασθεΓσα φπο τ^ν προυχόντων
** .-..·ή 4 ;.χ , : }»ης Πάργας είς τον Καρτράϊτ. , ,'—^ ..
0>ΓΓ ■■'·'-· -\·'ί 0»»Τ ι·»» Χ?.*ϊ.<θ3Τ*^ϊ''τ> Α? ί*Η·Λ*!ίί' λ·\· λ* ;?· ν»ν.\
«Ό ελεύθερος χαί παστός λαός της Πάργας φνέμενδ
.μετ' ανυπομονησίας τήν άφιξίν σας, Κύριε, Γνα προσφέρε
τάς ΰποχλήσειςτου εις τον Πληρε^ούσι,ρν τής'Αγγλίας?
ο όποιος, άκολουδών τά αισθήματα τοΰ Μεγαλόψυχος
Βρετανικού "Εθνους, ήσχολήέη επί τινα καιρόν προς
προαγωγήν τής ευημερίας του.
' «'Ο λαός ούτος, άφιερώσας κατ' ρλόγήν του εαυτόν
είς τήν Μεγάλη ν Βρετανίαν, χαί στήσας μέ κίνδυνοντής
ζωής του τήν Βρετανικήν Σημαίαν έπΐ των τειχών τοΰ
φρουρίου της χώρας νου, εΐνε έντελώς αποφασισμένος νά
ζήση και ν' άποθάνη δπό τοιαύτην προστασίαν, και εάν
άπαιτήτάι νά εγκατάλειψη τήν πατρίδα τομ, και θέλει
.υπακούσει είς τάς διαταγάς τ^ς Αγγλικής Κυβερνή
σεως, ή όποία μ' άνοικτάς άγκάλας εδέχθη αυτόν, χαί
μετά πατρικής μερίμνης έξησοάλισεν αύτόν έπϊ τρία ετη«,
« Δεχθήτε λοιπόν, Σίρ, δι' ημών των προυχόντων, άν?
$ϊ§ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ**
τιπροσωπευοντων ' τον ρηδέντα λ'αδν, την καθαράν 'καΡ

άμετάτρεπτον έξομολόγησιν αύτοΰ, : εμπνευσθεΐσαν^ δπδ:
τί]ς άνώτέρω αποφάσεως, και μή λησμονήσετε νά εξα-.
κολουΟήβετε τήν αγαθοεργών δίάΟεσίν σας προς λαόν,
όστις- προτιμδ-νά χύστι και τήν τελευταίαν ρανίοα Ίοϊ*
αΐματός του, ή να ύπστΛχθν) είς τον αιώνιον τύραννον
και κατά&ώκτην του», -χ :· 5·.·.7·< ;5»κ»>·ίΜ« !?ΛΤΓτν3β**ή
·' α'Έπονται αί όπογραοαί των προυχόντων.»
; 0 Αχμέτ Βεης φθάσας εις Πάργαν εφερεν, έκτος της συνοδίας?

του, συγκειμένης έκ τεσσαράκοντα Ατόμων, και πλείονας τών ί>0*
ίππων και ήμιόνων, φορτωμένων με πλούσια δώρα, όπως δωροδο-
κηση* τους κατοίκους της "Πάργας ! Πλην τά πάντα έ μ ο ύ χ λ ι α-
σαν εντός τών κιβωτίων, διότι οΰδένα, ώς η^πιζεν, ήξιώΟη νά
διαφθείρη Πάργιον.
0 Αλής μαθών την είς Πάργαν είσο$ον τών πληρεξουσίων
και της συνοδίας αΰτών, έλυπήθη διότι έχανεν υΰτω την λείαν και
ήναγκάζετο νά διάλυση τά στρατεύματα άνευ τοΰ ποθούμενου σκο
πού., και επομένως να πλήρωση άποζημίωσϊν είς τους Παργίόυς,
έν ω, αν κατελάμβανε την Πάργαν δια τών όπλων επί τί) προ*
^άσει οτι 'αυτη άπεποιήθη την είσοδον εις τόΰς πληρεξουσίους,
ηθελεν έζοι/.ονομήσει την παρ' αΰτών άπαιτουμένην άποζημίωσιν.
*Αλλα και οΰτω άποβάσης ΐής υποθέσεως δέν είχε κατά νοϋν, ΐ/
άποζημιώστι τους Παργίους, Διό και αποτυχών δια της λεοντής
ηρχισεν, ώς έσυνείθιζε πάντοτε, δια της αλωπεκής.
( Οί Πάρνιοι έν τη ΰπό ήμερομηνίαν 28 Μαΐου προς τον Δε Βοσ-
σέτ άνα<ρορ<κ έλεγον δτι «δύνανται νά φβρωσι καθαράς άποδείζεΐξ
τών στυγερών σχεδίων τοΰ Βεζύρη, οσάκις ήδυνήθη όργανον τι
αΰτοϋ νά διέλθη την χώραν των ηδη δέ , οπόταν τά ισχυρότερα
αΰτοϋ όργανα με'λλωσι νά είσβάλωσιν είς τήν Πάργαν, τίς άμφι-
βάλλει ότι τό αποτέλεσμα θά ηνε ή ραδιουργία, ή απιστία και ή
μάλλον ανήκουστος προδοσία; » Είχον δίκαιον οϊ άθλιοι λέγοντες
Ίαϋτα! Και τω όντιί άμα είσήλθον ίΐς Πάργαν τά όργανα τοϋ
ΒΕΡΙ ΠΑΡΕΑ*. 418
αμέσως ό. επιδέξιος |5αδιοϋργος *άλ - κ*νο§ργβς Μά+θος ήρ?
χισε νά σαγηνεύ·/) τους Η^ργίους, όπισχναύμενρς αύτοΐς α,τι ήδύ-
νατο νά τους δελεάση, παρακινών αϋτους ν* έμπιστευθώσι μάλ
λον είς την γενναιότητα και φιλανΟρωπίαν τοΰΆλη η εις εκεί-
νην τών Αγγλων, οϊτίνχς τους έπώλουν φς κτήνη, και συμβου^·
λεύων αΰτους, ίνα άπευδύνωσιν άναφοραν^ρός ιόν Αλή, ύπογε-
γραμμένην ύπό τοϋ λαοΰ, ζητοΰντος πο.'ρ αΰτοΰ τ»ιν απαλλαγής
εκ τοΰ Αγγλικού ζυγοΰ και την τιμωρίαν των προυχόντων, ο'ί-
ίτινες παρέδωκαν τον λαον είς τους Αγγλους. ' ϊπερέδιζε με σατα
νικών επιδεξιότητα τον λαον κατά τε των προυχόντων και τών
Αγγλων. Αλλ' επειδή ό τών Οθωμανών ζυγρς " χαί προ πάν
των ό τοϋ τυράννου της Ηπείρου ένέπνεεν άκατάσχετον φρίκην
είς τοί;ς Χριστιανούς, έχοντας άπειρα "προ τ$ν όφβαλμών των πα
ραδείγματα ωμοτήτων ανήκουστων, ; ίιΰδεμίαν έδωκαν άκρόασιν
οι κάτοικοι είς τάς (ίδελυράς προσπάθειας τοϋ Μάνθου και των
ρμοίων του. Πλην ό Φάλαρις της Ηπείρου δεν άπελπίσδη, διότι
έδίψα Χριστιανικού αίματος ! Δυσκολεύεται ό αναγνώστες νά πι-
,στεύση δτ,ι οί Αγγλοι, ναι! οί Αγγλοι, οϊ αγέρωχοι Άγγλοι κα-
τέπιον, χυς ά;μβρ οσί α ν τόκας και τάρας ίίβρεις ενός ληστοϋ '.
Και όμως κατε'π^ον αϋτάς χαΐ αλλάς χειροτε'ρας ! ' '
Α φρΰ απέτυχεν ύ Αλης κα,ί δια- τών ραδιουργιών, δπως διε-
.νείρνι τον λαον της Πάργας κατά τ,ών Αγγλων, -κατε'φυγεν εις
/την- μελανωτεραν γ.<ζχ αυτών δολοφονίάν, ' δπως ένοχοποιηστι
τον λαον της Πάργας ενώπιον της Αγγλίας κυβερνήσεως. Προσ-
Λαθεί να ,δηλητηρ,ιάση ό κακοϋργος τα ΰδατ,α της πηγής τοΰ Αγίου
•Τρύφωνος, και νά διαδώση $ιά τών έν Πάργα οργάνων του οτι οι
Πάργιοι τρέφόντες μίσος κατά τών Αγγλων, πωλησάντων την
ίΐατρίδα των, έ$ηλητηρίασαν αυτά, δπως έκδικηθώσι κατ' αυτών,
ρ,ή δυνάμενοι άλλ,ως. Αλλ' ό .γενναίος και φιλάνθρωπος Δε Βοα*
σετ, ό εκάστοτε άγρυπνος φύλαξ, έπί τα ϊχνη ■ τών κακουργημά
των τοΰ Άλη βαδίζουν, άνεκάλυψε και ηδη, ώς άλλοτε πολλά
κις, τόν ένοχον. Ανευ τών προσπαθειών τοΰ φιλανθρώπου και
^.ίου τούτου αξιωματικού, τό στυγερόν σχε'διον του τυράννου Άλη
250· ΊΐΟΓΤΟΓΡΑΦΐ£
ϊσως έπετύγχανε, διότι έκτος τοϋ ανδρείου ζαί φιλελεύθερο» Έλ*
€ετ&0, οί πάντες εχλινον τον αυχένα εις την βδελυράν θε'λησιν το»
κακούργου.
0 Δε Βοσσετ, τον όποιον ή έκπληρωσις τ»ν καθηκόντων το»
και ή προς τους άναξιοπαθοδντας Παργίους συμπάθεια, κατέστη
σαν έκ ποδών μετ' οΰ πολΰ, διότι τό άπτίτει ό Άλής, διότι β
«νηρ οϊτος ητον άνυπέρβλητον κώλυμα εις τά σχέδια του, ό Δ·ΐ
Βοσσέτ, συλλαβών την άκραν τοϋ μίτου της κατά των Αγγλ»«>
-τεκταινομένης ΰπό τοϋ Άλή καταχθονίου δολοφονίας, έσπευδε
νά την διακοίνωση εις τον Συνταγματάρχην Στουάρτ δια της ακο
λούθου επιστολής.
«Επιστολή του Δέ Βοσσέτ προς τον συνταγματαρχών

Π. Στουάρτ.
«Πάργα 9 Ιουνίου 1817. . .
«Κύριε!
λ Ή άνάγνωσις του εσωκλείστου δύναται νά πληρο

φόρηση υμάς περί τίνος περιστατικού, τό όποιον έκρινα
άξιον της προσοχής σας. Συνήθροισα πάσαν πληροφο-
ρίαν, δυναμένην νά δώση φως εις την ύπόθεσιν, και σκο
πεύω νά συστήσω αύριον έπιτροπήν, συγκειμένην έξ α
ξιωματικών τής φρουράς, ινα έξετάσωσιν αυτήν. Έρευνα
τοιαύτη εινε άναγκαία, ού μόνον προς έξασφάλισιν της
φρουράς και των κατοίκων, άλλά καϊ αΰτοϋ τοϋ ΌΟω-
μανικοΰ πληρεξουσίου και της συνοδίας του.
«Ήύπο'Οεσις εΤνε τοσούτον σπουδαία, ώστε άπέχω
τοΰ νά είπω τι πλειότερσν περί αΰτης, πριν ή δυνηθώ
νά λάβω Οετικωτέρας πληροφορίας. ΤΒ ΰπόδεσις θέλε»
κατασταΟη" δύσκολος, επειδή ό κυρίως ένοχος διέφυγε
τάς χεΐράς μας καϊ κατέφυγε εις την χώραν τοϋ Ιΐασσά.
Ϊ1£ΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 251
II σπουδαίκ υπόθεση, ην διεκοίνωσεν ό Δε Βοσσέτ εις τον έ»
Κερκύρα συνταγματάρχην Χτουάρτ, και έπΐ της οποίας έσύσταινβ-
τήνπροσοχήν του> είνε ή εξής, οσβν κακούργος, τόσον και περίερ
γος διά την άδιαφορίαν, ην έδειξαν οί Αγγλο! περί αύτής !
Την 8 Ιουλίου πληροφορηθείς ό εκάστοτε άγρυπνος Δε Βοσσέτ
βτι Αλβανός τις, Γιάννης Αθανάση Ψϊκος καλούμενος, έπροσπάθεί
ν* άγοράση έν Πάργα μεγάλη» ποσότητα αρσενικού, πληρόνω*
ύπέρογχον τιμήν, και δικαίας περί της Χρήσεως αύτοϋ ύπονοίας·
συλλαβών, διέταζε τη» σύλληψιν -ίου είρημένου Γιάννη. Εισαχθείς
δέ ό κατηγορούμενος ενώπιον τοΰ Φρουράρχου και ύπ' αύτοϋ έρω-
τηθείς, άν ήγόρασε δήλητήριον χαί τί χρήσιν προτίθετο νά κάμη
αύτοϋ, ώμολόγηίεν δτΐ ήγόρασε τοιούτον δήλητήριον, πλην περί·
της χρήσεως αύτοϋ προσέθηχεν, δτι αεπειδή έσχόπευε να μεταβη
εις τί» έσωτερικόν της Τουρκίας προς άναζήτησΊν υπηρεσίας, έμελ
λε νά κάμη χρήσιν αύτοϋ κατά τίνος Οθωμανού κυρίου, εις τοϋ
όποιου την ύπηρεσίαν έπέπρωτο νά είσέλθη, έάν ούτος ήθελε το»
κακομεταχειρισθή». Ες αύτών των προοιμίων ή τοιαύτη δικαιο-
λ,όγησις τοΰ ενόχου περί της χρήσεως τοΰ δηλητηρίου ήτο ψευδής»
Διό και ό Δε Βοισέτ διέταζε τήν φυλάκισίν του, άπαγορεύσας
πασαν μετά των συ,γγενών και φίλων του συγκοινωνίαν, διατά-
ξας συγχρόνως και τον άστυνόμον νά κάμη κατ' οίκον έρευναν}
δι' ης ευρέθησαν χρήματ* καΐ ποσότης αρσενικού. Ερωτηθείς δέ ό·
μικρότερος αδελφός τοΰ ενόχου περί τοϋ έν τω οίκω ευρεθέντος-
δηλητηρίου ώμολόγησεν οτι τό ήγόρασε κατά διαταγήν τοϋ με*
γαλειτέρου του αδελφού, τοΰ ένοχου.
Τήν δέ νύκτα της 8ης προς τήν 9ην ό ένοχος δραπετεύει ε*
της φυλακής. Αύθωρεί ελήφθησαν δραστήρια μέτρα προς άνεύρεσιν
αύτοΰ, πλήν τά πάντ» απέβησαν μάταια. ΑπευΟύνας δ' ό Δε
Βοσσέτ έντονους διαταγας προς τους σταθμούς των μεθορίων, ίνα
τον συλλάβωσιν, εί έζήρχετο της χώρας, διέταζε συγχρόνως κα»
τον άστυνόμον νά έρευνήση άπαντα τά μέρη της πόλεως και τας·
ύποπτους οικίας της Πάργας, πλήν ούδαμοΰ ευρέθη ό ένοχος,
ύθεν ό Δέ Βοσσέτ φυλακίζει τον άδελφόν τοΰ ένοχου και δύο φί
λους αΰτοϋ, και συγχρόνως σΰσταίνει έπιτροπην έκ πέντε αξιωμα
τικών της φρουράς, ίνα. έςετάστι την ύπόθεσιν τοΰ Γιάννη.
Εκ των ανακρίσεων διαφόρων προσώπων και προ πάντων έχ
•της όμολογησεως μιας αδελφής τοΰ ένοχου άνεκαλύφ&η δτι ό ρά
βεις Γιάννης από τίνος κάιροΰ έπρομηίεύετο μεγάλην ποιότητα
δηλητηρίου επί σκοπώ νά στείλη μέρος άΰτοϋ προς τον έν Κέρ
κυρα άδελφόντου (μη δαναμένον έκεϊ νάΐίΰρη ευκόλως τόσην ^χε-
γάλην ποσότητα), ίνα δηλητηρίαση τον άρτον των έν Κερκύρα
Αγγλων στρατ.ωτών, και δια τοΰ επίλοιπου ό 'ί&ος Γιάνν$;
δηλητηριάσν) τά ίίδατα της Πάργας. Μετά τρεις δέ ήμέρας άπο
•τής έκ. της φυλακής δράπετεύσεως του Γιάννη αί εν Πάργα Αγ
γλικά! άρχαΐ Ιμαθον δτι ό ένοχος έζενίσθη φιλοφρονώ*; ε'ις τό'
φρούριον της Αγυιάς Οπα τοΰ Οδωμανοΰ φρουράρχου κατά διάτα*
γην τοΰ Αλή Πασσά, κά'ι δτι ούτος διετηρησεν έκεΐ τον Γιάννην
έπΐ μισθώ και σιτηρεσίω. Εν ένι λόγω απεδείχθη σαφώς δτι δτε
Γιάννης και ό αδελφός αΰτοϋ (α) ησάν όργανον τοΰ Αλή Πασσά.
Τό αποτέλεσμα τών ανακρίσεων δπογεγραμμένον υπό του προέ
δρου της επιτροπές Τριχέϋ (ΤποΗον), τοΰ ίατροΰ της φρουράς και
■τριών αξιωματικών αυτής άπέστειλεν ό &ζ Βοσσέτ πρό< τον έν
Κερκύρ* συνταγματάρχην Στουάρτ, λέγων* ί Διαβιβάζω δμϊν άν-
τίγράφα τών έπϊ^τής υποθέσεως ταύτης: καταθέσεων, μετά την
άνάγνιοσιν τών όποιων δύνασθε να με διατάξετε, τί εινε άναγκαϊον
νά πράξω εις τήν περίστασιν ταύτην. ϊ Άλλ' ό συνταγματάρ
χης ϊτόύάρτ, εί κάί ήγανάκτησε κατά τών τοιούτων ύβρεων του1
*Αλβανού, μή συμμεριζόμενος- κατ'οΰδέν τά αισθήματα τοΰ τουρ-'
κοφίλου Μαιτλάνδού> δέν ήδύνατο νά διατάζη τι κάτά τ?,ς αίτ-
χράς ταύτής δολοφονίας άνευ διαταγής τοΰ ανωτέρου του, δστιζ
ο3 μόνον δέν ενήργησε τι κατ' αύτής, άλλα και τΰΰς συνενόχους
τοΰ Γιάννη άπεφυλάκίσε μετά ταΰΐά, διότι τό άπνίτησιν έΆλΐ}
Πασσάς ! ■ -· ■ . " ν · :·· . .-.—ν.·, "λ."
(α) Ούτος έπϊ τώ άποτροπαίω τούτω σκοπώ είσήλΟεν εις την

δπηρεσίαν τοΰ άρτοπο,ιοΟ τοΰ Αγγλικοί σΐρατοϋ της Κερκύρίς'* . , ^
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑ& $53
Εϊνβ τώ οντ'ι έκπληκτίκόν ! είνε άξιον (τήρ&ή&τέ»; εις τα ^ιο
νικά της Αγγλικής- «ολίτι^ς, τής πολίτες" ΙκεΓνηςν "ηΐις/άμ^-
σώς έτοΐμά£εί 'στόλους μόνον ϋάΐμόνόν ' ο\α"*'δ "κ ε π ά'τ ή σ ε ς
στραβά», πώς' ά·πένάντΐ'' τόίόυτώ'ν' κάί τηλιζοΰτών" "?ετμ<»ν
αποδείξεων περί' της κατά των Αγγλων μοχθηοάς_ δολοφονίας,
ενεργούμενη υπο του ληστου εκείνου, τον, οποίον,- τοσουτον-απαν-
Ορωπωςώπ^στηρίζον κατά των. ^ν.Χ^ισ,τώ,άδϊλφών,των, οϋ μό
νον .οϋδέν επρα£εν η,"Αγγλική, κί/βε^νησις ^ατά :τοΰ δολοφόνου, ;ο£ί
μόνί,ν- ούδ' έχι σμικρόν .άνεΛείλε- τάς περί παραχωρήσεως της
Πάργας διαπραγματεύσεις. άΧλά-καί εντόνως διέτάξε τον φρού-τ
ραρχον αϋτής, ίνα.δώση ταχέως πληροφορίας: έπίτών εργασιών των
πληρεξουσίων, οί τίνες, αδιάφοροι και άνάλγητοι εις τάς ύβρεις τοϋ
Άλη, τοϋ και την υπαρξιν αύτών άπειλοδντος δια των στυγερών
δολοφονιών, εΐβγάξοντο μέ τοιούτον ζηλον ύπέρ αϋ-τοΟ, ώς να
επρόκειτο περί της άϊίοπερατώσεώς της δημιουργίας τοϋ παντός !
Επροχώρησαν λοιπόν αί περί παραχωρήσεως της Πάργας εργασίας
'ώς νά μη είχε συμβή τι, δυνάμενον νά τάς διακόψω '!'■ · -
6 Δε Βοσσέτ κατ' άνωτε'ραν διατάγήν διύρισεν έπίτροπήν συγ-
κειμε'νην έξ εννέα ατόμων, ίνα άριθμήση τά ελαιόδενδρα, τά λοι
πά καρποφόρα δένδρα, τά κτήματα καϊ τάς οικίας: τών κάτΌι/.ών
της Πάργας κ,αί της χώρας^καί μετά την άποπεράτωσίν της εργα
σίας διεκοίνωσε'ν εις τόι) *Αγγλον πληρεξούσιον τό αποτέλεσμα
'διά της άπό 9 Ιουνίου &κόλούοου έπίστολτ,ς- του.
«Επιστολή τ©3 Μ Βο?σέτ προς τον Καρτράιτ,
«Πάργα 9 Ιουνίου 1 8 1?ί' "}~ ■
"Ή έπιτροπή;· ■/} έπιφορτπΟεΐτα να καταγράψω "ϊή>>

πραγματικήν περίΟυσίαν τών κατΰίκ<υν της Πάργας^έτε-
λείωσε τάς εργασίας της. Και άπό τό πρώτον μέρος φαί
νεται ό αριθμός των έλαιοοένορων, άναβαίνων είς 8·!·}
322· είςδέ τό δεύτερον συμπεριλαμβάνονται τά κτήματοί
και αί οίκίαι των κατοίκων της Πάργας.
«Δεκαπέντε πρόσωπα άρμο'δια εις τήν ιδίαν έπιτρο-
πήν ΒιωρίσΟησαν, δπως έκτιμήσωσι χωριστά έκαστον
πράγμα. Μετά τήν άποπεράτωοιν ταύτην θέλει έκπλη-
ρωΟή ό σκοπός τής συστάσεως τής επιτροπής.
ν. Επειδή ήλθατε ένταυθα ώς βρετανικός Πληρεξού
σιος, Γνα διευθύνετε τάς εργασίας, τάς άφορώσας τήν
παραχώρησιν της Πάργας εις τήν Τουρκίαν, διέταξα τήν
μνησθεΐσαν έπιτροπήν νά παραδώσει εις ύμας άπαντα τά
έγγραφα, τά όποϊα θέλουσι διευκολύνει τάς εργασίας
ύμών έπϊ της προκειμένης περιστάσεως».
Λαβών ό πληρεξούσιος τής Αγγλίας την διακοίνωσαν ταύτην

και τά ί» μέρους τίς επιτροπής έγγραφα, διεκοίνωσεν αΰτα και
εις τον συνάδελφόν του, τον Αχμέτ Βε'ην, τον Λληρεζούσιον της
Πύλης. Αμφότεροι δε μετά ώριμον σκέψιν επί τινας ημε'ρας έξέ-
δωκαν έκ συμφώνου την αύτην ημε'ραν τάς ακολούθους προκηρύ
ξεις προς πληροφορίαν των κατοίκων της Πάργας, ίδου αύται"
«Διακήρυξις του Ιωάννου Καρτράϊτ Πληρεξουσίου)
τής Αϋτοϋ Βρετανικής Μέγαλειότητος

εις τάς υποθέσεις τής Πάργας.
«Πάργα 18-30 Ιουνίου 1817.
«Κάτοικοι τής Πάργας !
«Ή παραχώρησις τής χώρας σας εις τήν Ύψηλήν*

Πύλην έκοινοποιήΟη εις ύμας δια τής άπό 28 τοϋ τε
λευταίου μηνός διακηρύξεως. Άφίχθην ενταύθα μέτά
τής αΰτοΰ έξοχο'τητος τοΰ Πληρεξουσίου τής Τουρκίας^
ίνα έκπληρώσω τούς κοινοποιηΟέντας ύμΐν δρους τής
παραχωρήσεως.
ϋέπ ΠΑΡΓΑΣ 255
"Οσοι εξ υμών 8έν θέλουσι νά μείνωσιν υπό τήν Όθω-
μανικήν κυριαρχίαν, καϊ άπεφάσισαν νά έγκαταλείψωσί
τήν πατρίδα των, εϊσίν ελεύθερο! νά πράξωσιν ούτω. Ή
Βρετανική Κυβέρνησις δεν αναμιγνύεται εις τήν άπόφα-
σίν σας, ούτε έπιβάλλει τον ενα ή τον άλλον τρόπον.
«"Όσοι μέλλουσι νά άφήσωσι τήν πατρίδα των, θα
λάβωσιν άποζημίωσιν τής εγκαταλειπομένης περιουσίας
των εις δικαίαν και άρμόζουσαν τιμήν μετά τήν έκτι'μη-
σιν, και θέλουσι λάβει καϊ τά έξοδα των διά νά μεταβώ-
σιν εις τάς Ιονίους νήσους.
«Μέχρις ου άποφασισίή τί αρμόζει εις τοϋς προτιθε
μένους ν' άναχωρήσωσι, τό φρούριον καϊ ή χώοα τής
Πάργας θέλει μένει ως μέχρι τοΰδε υπό τήν προστασία*/
της Μεγάλης Βρετανίας.
Κατάλογος θέλει άνοιχθή τήν προσεχή Πέμπτην τής
εβδομάδος διά τά ονόματα εκείνων, οϊτινες σκοπεύουσί
νά έγκαταλείψωσι τήν πατρίδα των».
(Ύπογ.) I. Καρτράϊτ.
Πληρεξούσιος της Αύτοΰ Βρετανικής Μέγα-
λειότητος εις τάς υποθέσεις της Πάργας.
«Προκήρυξις τοϋ Άχμέτ-Βέη Πληρεξουσίου τής Υψηλής

Πύλης προς τούς κατοίκους της Πάργας.
«Κάτοικοι !
«Ή ολόκληρος παραχώρησις τοΰ φρουρίου καϊ τής

χώρας τής Πάργας εκ μέρους τής Βρετανικής Κυβερνή
σεως εις τήν Ύψηλήν 11 ύλην συνωμολογήθη φιλικώς
και ισχυρώς μεταξύ τών δύο ισχυρών αύλών.
«Ή Υψηλή Πύλη μέ διέταξε νά λάβω το ρηθέν φρού
ριον καϊ επίσης νά επαγρυπνήσω επί τής πωλήσεως καϊ
τής δικαίας άποζημιώσεως τής περιουσίας τών κατοίκων
εκείνων, οί'τινες έσκόπευον διά παντός νά έγκαταλείψωσι
τήν πατρίδα, των,, καϊένταυτω- να προβλέψω τά-ί£οϊα

της μεταβάσεις τω,ν εις τά< 7ο νίου,ς. νήσους. ,Ηροςτ.ο*»
ρκοπαν δέ τοΟτον^λΟο* εις ταότψ» τήν χωράν μετά του
εντίμου Χυρίου Ιωάννου, Κ,αρτράϊτ., τοΰ λ Βρετανικοί»
Πληρεξουσίου. Πατριωτισμός καϊ άφοσίωσις τή*
πατρίδα- είσΐ φυσικά. καθ" όλους, τους βαθμούς τϊ}ς φι
λανθρωπίας και βεβαίως δίδο_υσι άρκ^τή-ν δυναμιν εις πα-
σαν. καρδίαν. Όθεν υπόσχομαι £κ μέρους της Πύλης ότ*
.άπαντες, όσοι δυνάμει αυτής της άφοσιώσεως ήί'ελβν
μείνει εις τήν φγαπητήν των^«α?τ^$α,..θέλομσ*ν άπολαμτ
βάνει ελευθερίας παηό-ς; είδους, καϊ ©,τι δ^ποτε ο)*αφε-
ρομενον εις τήν Ορτ}σκείαν άνευ οώοενβς προσκόμματος.
'Απε,ναντίας δέ Οέλουσιν εχενπάσαν άσφάλειαν περί τήν
διατήρησιν αυτών καΚέλουσι χαίρει βαθύτατων ήσαχίαν,
όαον όφ>ρφ {τ^ν.-^νί^ν,κατ,άστρίςιν. ^ς τιμής/^αί,ιιης
ή^β%ί^·.ο Λ ·..'. ". ό :γ.·χγ·: . ο χγ γ·;· ' ;ζ ϊχ.ψϊ^
«Άπαντες δσοι έσχ^μάτισαν τρ^αύτ^ν, «πόφασιν^δ^
νανται έλευίέρως καϊ άνυ,πο'πτως ' να τήν έκφρασσώσι^
καθόσον, κατά τήν ύποσχεσινπρδς τήν Ύψηλήν Πύλην,
ή'Βρε'τανική Κυββρνησις 'ο^ττδόναται, οΐ)τε (έλει δι' ού-
δενος μέσου ίν' άναμιχί'5) εις τήν άπόφασίν τίνος των κα
τοίκων της Πάργας.
«"Όθεν διά γενικήν πληροφορίαν τω.ν κατοίκων τ^3
Πάργας συνετάχΟη το παρόν λ. - ,.
:ι - : ' ; .."..τ :,; - ..α
Μετά τάς προκηρύξεις ταύτας προσεκληθησαν οί έν τη χώρα
ισχύοντες Πάργιοι, έκαστος ϊδιαιτε'ρω:, δπως έκφράσνΐ την άπό
φασίν τον· Γενικον ^το το σύνθημα" «Εξόριστοι, άπάτ^ι^ς- και
Λπλάνητες προτιμώμεν νά ζωμεν, και όχι ποτέ §οΰλαι και υπο;
ρεπονείο\βτον ίογό,ν»..· Επ^οσπάδ^ρ^ν οί Αγγλος $π^'.τ<^ εύγε-;
,νεϊσκόπω νά σ υντελέσει σι καϊ.οδτοι έΐς τά στ.υν-
γερα σχέόια. ταξί τυράννου, όπως πε^σωσι τους πλείονας
των Παργίων, ίνα μείνωσιν ύπο την βοελυράν κυριαρχία» τοδ.Αλ*» \
πλην εις μάτην ! Αφ' .0,5 απασαι αί μοχΟηραϊ προσπά&ειαι των τ$
Τούρκων και τών. Αγγλων έναυάγησαν εις την άκοάδχΥΐον άπά
Ϊ1ΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 237
φασιν των Παογίων, προσεβλήθησαν άπαντες οί κάτοικοι, ίνα έμ-
©ανισθώσιν ενώπιον των πληρεξουσίων τ ώ ν φίλων αυλών
και άποφανδώσι δημοσίως, περί της αποφάσεως αύτών. Ομόφωνος
κραυγή έξήλθεν έκ τών σπλάγχνων τών Παργίων «ή εξορία, και
όχι ή δουλεία». . < .
Οτι δέ οί Αγγλοι εις την άτιμον ταύτην πρίξιν ύπέκρυπτον
την έζόντωσιν τών έλευθέρων έλλήνων της Πάργας, εναργέστατος
καταφαίνεται και έκ, τούτου. Άφ' ου έπώλησαν δια της μάλλον
άτιμου και απάνθρωπου αυθαιρεσίας την πατρίδα τών μη πολεμη-
σάντων καί μη ήτττ,θεντων, άλλ' έν ησυχία και ειρήνη διαγόντων
Παργίων, εις τοΰς αλλόπιστους, άνηθίκους καί βαρβάρους Τούρ
κους, παρεκίνουν τους Χριστιανούς Ελληνας, τους ηθικούς, τοΰς
πεπολιτισμένους, τοΰς κυβερνηθέντας άχρι τοΰδ·: υπό νόμων χρι
στιανικών καί δικαίων, να μείνωσιν ύπό την κυριαρχίαν τών κατ*
πάντα υποδεεστέρων Τούρκων ! Οί Αγγλοι έγνώριζον δτι ΰπό μίαν
τοιαύτην μυσαράν κυριαρχίαν ουτε ή ζωή, ούτε η τιμή, ούτε ή-
βρησκεία, ούτε ή περιουσία τοΰ Χριστιανού ευρίσκει άσφάλειαν κα^
προστασίαν. έγνώριζον δτι υπό την κυριαρχίαν τών Τούρκων οί
Πάργιοι ουδέν ευρισκον, δυνάμενον νά τοις εγγυάται τά τιμαλφή-
εκάστου πολίτου κειμήλια, έγνώριζον ότι οΰδέν εΰρισκον έν τνί
Οθωμανική κυριαρχία, σύμφώνον μέ τάς προτέρας Χριστιανικάς
κυβερνήσεις, δσαι άλληλοδιαδόχως έκϋβέρνησαν την Πάργαν. Πολ
λάκις αυτη παρεχωρήθη ύφ' ένός είς άλλον προστάτην, πλήν εις
άπάσας τάς παρελθούσας άλλαγάς τών κυβερνήσεων, ώς άποτέ-
λεσμα ουδέν άλλο ύπήρςεν, εί μη ή επωνυμία της προστάτιδος
κυβερνήσεως καί τό χρώμα της επί τώνέπάλξεων κυματιζούσης
σημαίας. Οί ένετοί έσεβάσθησαν την θρ/,σκείαν, την τιμήν, την
περιουσίαν κτλ. τών Παργίων. Οί Ρωσσικοί νόμοι, ώς οί Γαλλικοί
καί 'Αγγλϊκοί, ήσφάλιζον τήν ζωήν, την τιμήν, τήν περιουσίαν
τοΰ πολίτου. Άλλα, προς- θεού ! πωλούμενοι είς τοΰς Τούρκους τί
άλλο ήλπιζαν οί Χριστιανοί Πάργιοι, η τήν Οβαγήν; τήν άτιμίαν,
τήν άρπαγήν, ή τήν άρνησιθρησκείαν ; Τί άλλο ήλπιζον, πωλού*
μ,'ενοί μάλιστα α'.ς τον θηριωδέστερον τών τυράννων Άλτ, ,Τεπε»
20
λενλην, η δ,τι υπέστησαν οί άθλιοι κάτοικοι τοϋ Γαρδικίου, το&>
Χορμόβου, τοϋ Λέκλη, της Νιβίτζας, τοϋ Αγίου Βασιλείου, της
Αγυιάς και τ9κ Πρεβέζης, δηλ. την σφαγήν, την άτιμίαν των.
οικογενειών, τα φρικωδέστερα βασανιστήρια, τάς δημεύσεις των
περιουσίων και οσα άλλα εΐνε ίδια τών ληστών και τών κακούρ
γων ; Και ταΰτα πάντα έγνώριζον οί Αγγλοι, διότι προσφάτως
ίίχον πραχθή ΰπό τοϋ Άλή, και δτε ούτος κατάσφαζε τους κα
τοίκους της Πρεβέζης, «ό Ναύαρχος της Αγγλίας, ό Νε'λσων, τον
^συνεχάρη δια τον θρίαμβάν του, δια την σφαγήν τών Ελλήνων
» Χριστιανών και τών Γάλλων ! ! β Πλην ευτυχώς τόν Άλήν
έγνώριζον και οί Πάργιοι, διό και πάντες, και αυτοί οί την μερίδα
του τυράννου άποτελοϋντες, και το περιεργότερον πάντων, όπερ
άναφέρομεν ίνα άποδειχ!)-/) τρανώς ή φρίκ^ ην ένέπνεεν ό ζυγός
τών Τούρκων τοις Παργίοις, και κωφάλαλος τις Πάργιος δια τών
έκφραστικωτε'ρων χειρονομιών και κινήσεων τοϋ προσώπου, έζή-
τησαν την έκ της πατρίδος μετανάστευσιν, άφ' ου ή βέβηλος χειρ,
την οποίαν άλλοτε κατέβρεξαν μ' ευγνωμοσύνης δάκρυα, και την
οποίαν άρωγόν κατά του τυράννου προσεκάλεσαν, έκρέματο έπί
τών κεφαλών των και δεν τοις έπέτρεπεν ϊν' άποθάνωσιν τουλά
χιστον πολΐται ελεύθεροι έπί τοϋ εδάφους της φίλης πατρίδος '.
«Οί Πάργιοι δεν έφοβοΰντο μυριάδας Τούρκων εις τό πεδίον τοϋ
Αρεως»· άλλ' οί "Αγγλοι ; οί "Αγγλοι ησαν έκεϊ ! τοΰς ήπείλουν!
Άφ' ου άπαντες οί Πάργιοι απεφάσισαν να έγκαταλείψωσι την
πατρίδα τιον, διωρίσθησαν οί έκτιμηταί δπως έκτιμήσωσι την άκί-
νητον εν γένει περιουσίαν τών κατοίκων. Οί πληρεξούσιοι Αγ
γλίας και Τουρκίας εφερον τοΰς οποίους τοις έδωκεν ό Άλής έκτι-
μητάς έζ Ιωαννίνων, πλην ό υπέρμαχος της δικαιοσύνης Δε Βοσ-
σέτ εκλέγει και είκοσι τεσσάρας Παργίους μεταζύ τών άκεραιοτέ-
ρων πολιτών, ώς έκτιμητάς, λε'γων ορθότατα οτι « δεν δύναται
»νά λάβη χώραν ακριβής και δικαία έκτίμησις άνευ της γνώμης
»τών εχόντων γνώσιν της άζίας τών πραγμάτων τοϋ τόπου, έπο-
βμένως ούτε νόμιμος Θεωρείται ή πώλησις άνευ της συγκαταΟέ-
»σ;ως τών εις ταύτην ενδιαφερομένων ιδιοκτητών». Δι δίκαίχι
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ- 259
χαί νόμιμοι παρατηρήσεις τοΰ Δε Βοσιέτ έπεισαν τους πληρεξου
σίους, Ινα συμπαραλάβωσιν εις την έκτίμησιν και τοΰς Παργίους
έκτιμητάς. Διορίσας ό Δε Βοσσέτ αΰτους, τοις είπεν δτι όφείλου-
σι νά έκτιμήσωσι τα κτήματα όχι χατά τάς ιδιοτροπίας % τά
συμφέροντα τοΰ μεν, η τοΰ δέ, άλλ' αυστηρώς κατά τους ακρι
βέστερους κανόνας τοΰ δικαίου !
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΤΡΙΤΟΝ.
Ή έχτίυ.Ίσις τΐίζ περιουσίας τδν Παργίων. Δέν έχτιμιϊται «ίυ-ή τβ πέμ

πτον τϋς πραγμχτιχίϊς άξιας. — Τ3 πέμπτον τϋς άξια; φαίνεται ΰπέρογχον
τ8 "Αλί και άχυροδται υπό τοδ ΜαιτλάνοΌυ.—-Ή διαχοπή τ3ν έργασιδν.
—Ή άναχώρησις τοδ Καρτράιτ. — <0 Αχμέτ Β;'η; ίιαμϊ'νίΐ έν Πάργα
Α'ι ραϊιουργίαι τοδ Μάνβου, — Ή άπϊλπισία χαί ή άγανάκτησις τ3ν Παρ·
γιων. — Επιστολή τοδ Δέ Βοσσέτ προς τον συνταγματάρχη Στούαρτ. —
"Επιστολή τοδ Βλαντή προς τον Δέ Βοσσέτ. — Ό Άλϋς πέμ*" στρατόνπρ»;
τά σύνορα τίΐς Πάργας. Αί ϊτοιυ.ασίαι τοδ ναυτιχοδ έν Πρεβέζτι. — "Ε
πιστροφή τοδ Μαιτλάνοου. — Αναφορά τδν προυχόντων τίς Πάργας πρίς
τον Άρμιοστήν. — Ή αναστολή τοΟ απόπλου τοδ στόλου. — Έχ νέου α'ί
ραϊιουργίαι. — Ή παδσις τοδ Δέ Βοσσέτ, — Αί πρδς αϋτόν έπιστολαϊ «8
"Αίαμ. — Ή παραίτησις τοδ Στουάρτ χαΐ ό διάίοχος αϋτοδ. — Ή ίπι-
στροφή τοδ Άρμοσιοδ. — Ή μετάβασις τοΰ Άρμοστοδ εις Πρέβεζαν. —
Ή ίίς Κέρχυραν επιστροφή τοδ Μαιτλάνοου. — Ή εις Πάργαν έπιστολΆ
τοδ Ίαχώβου Μαιτλάνϊου ώς φρουράρχου. — Ή προχήρυξις τοδ Μαιτλάν
ϊου. — Παρατηρήσεις έπ' αϋτίΐς, — Προχήρυξις τοδ φρουράρχου τϋς Πάργας.
Τάς άνωτε'ρω διαταγάς λαβόντες ο'ι έχτιμηταί έζήλδον εις τά

κτήματα, έφωδιασμένοι με παλαιά δημόσια συμβόλαια προηγου
μένων εκποιήσεων, μέ τόν ύπολογισμόν των προσόδων και μέ
τινας πράξεις των δικαςηρίων. Οί έχτιμηταί δεν έλαβον ύπ' όψιν,
έκτιμώντες τά κτήματα τών Παργίων, δτι ούτοι βιάζονται νά
πωλήσωσιν αυτά, καί δτι τά κεφάλαια της άποζημιώσεως θά με-
ταβώσιν εις τόπον, έν ώ τά πάντα ύπερτιμώνται, επομένως δικαία
εϊνε καί η ύπερτίμησις της περιουσίας τών κατοίκων, άλλ' απε
ναντίας έξετίμησαν αύτά, ύς άν τά έπώλουν ο'ι Πάργιοι έξοίχικης
2<30 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
ανάγκης η ωσάν τά παρεχώρουν εις ιρίλον ή συγγενή τίνα, δστί?
μετάταΰτα έμελλεν άλλως νάτοΐις άποζημιώσν), ή έν περιπτώσει
άποδώσεως τοΰ άντιτίμου, νά τοις έπιστρέψη αύτά. ΐίκ της έκτι-
ήμσεως τών έλαιών καί άλλων φυτών φαίνεται καθαρώς δτι η,έ/.·^
•ϊίρ.νϊ'ϊΐς εγεινε πολΰ κατωτέρα της πραγματικής άςίχς.
ϊ',ςετιμήθησαν τα έλαιόδενδρα καϊ τά άλλα καρποφόρα δένδρα,
αίποοτοκαλλέαι λεμονέαικτλ. 200,000 λιρών στερλινών. Σημειω
τέον δέ δτι, καΟ' ήν ϊποχην έπωλήθη ή Πάργα, αυτή έπηρίθμεί
πλείονας .τών 5000 κατοίκων, 877 οικογενειών (α). Ιν' άποφύ-
γωμεν την έπαρίθμησιν των κτημάτων ενός εκάστου οίκογενειαρ-
-χου, λέγομεν δτι άπαντες οΐ κάτοικοι της Πάργας, ώς γνωστόν
Τοις πάσιν, έζων &κ των προϊόντων της χώρας των. όθεν έκαστος
των κατοίκων, δσω λιτοτάτας και άν είχεν άνάγκας, ώοειλε νά
δαπάνα τουλάχιστον δέκα λίρας στερλίνας ετησίως, επομένως
όλοι ο'ι κάτοικοι έδαπάνων έτιςσίως αΟ,ΟΟΟ λίρας στερλίνας.
Καί επειδή, ώς εΐπομεν, ο'ι κάτοικοι έπορίζοντο .την δαπάνην ταύ-
την έκ τών προϊόντων της χώρας των, έπεται δτι τό εισόδημα
Λυτών ητον έτησίως 50,000 λιρών στερλινών, Τό τοιούτον δέ
εισόδημα πρός 50/θ (ώς συνήθως δίδουσι τά κτήματα κατά μέ
σον δρον) έπεται -δτι φέρει κτήματα άςίας ενός έκοτομμυρίου λι
ρών στερλινών, όθεν ο'ι έκτιμηταί προσδιορίσαντες την τιμήν των
καρποφόρων κτημάτων της Πάργας εις 200,000 λίρας, δεν
.άίκδιδον εις τους Παργίους, ή τό πέμπτον της πραγματικής
άζίας. Καϊ δμως καί τό ευτελές τοΰτο πέμπτον της άζίας έφάνη
ύπέρογκον εις τον Άλ.ήν, τον σκοπεύοντα νά πίη α'μα, και ούχϊ
νά'πλ.ηρώση χρήματα ! διό καί δι' επισήμου προκηρύξεως ήκυρώ-
Οη υπό τόΰ θ. Μαιτλάνδου, ώς θέλομεν ίδεΐ παρακατιόντες;
Φανείσης ύπερόγκου τω ΑληΠασσα της πρώτης ταύτης έκ-
(α) Ό αριθμός τών άτόμο>ν έκαστης οικογενείας ίσως φαίνεται

μέγας. Σημειωτέον δμως δτι είς την ίίπειρον ο'ι αδελφοί, καί οι
έγγαμοι, συζώσι μϊτά τοΰ πατρός καί μητρός ΰπό την αύτήν
ΠΕΡΙ ΠΛΡΓΑΪ 261
μιμήσεως, καί τοι κατά τα χίσσαρα πέμπτα κατωτέρας της πραγ
ματικής αξίας διέταξεν ούτος, ό δ ι ά 5 ι κ ο ς κ α ϊ δ ι κ α ς ή ς,
.την διακοπήν των εργατιών της εκτιμήσεως, και κατά συνέπειαν
άνεκλήΟη και ό Αγγλος πληρεξούσιος Καρτράϊτ. Ο δε πληρεξού
σιος Οθωμανός Αχμέτ- Βέης μετά της όσημέραι αύξανούσης συ-
νοδίας του εμεινεν έν Πάργα, έν ω η συνθήκη ελεγεν ότι «ή συ-
νοδία τοΰ Αχμέτ Βέη προσδιορίζεται εις 2 5 άτομα, και ή έν
Πάργα διαμονή του εις 60 ημέρας, μετά την λήξιν των όποιων
ώφειλεν ανυπερθέτως ν' αναχωρητή». Αλλά τίς ήδύνατο ν' άντι-
ισταθγ;, άφ' ουτω τό άπήτησεν ό Αλή Πασσάς !
Εκτός τοΰ Αχμέτ-Βέη και της συνοδίας αΰτοϋ διέμειναν έν
Πάργα και άπαντα τά βδελυρά όργανα τοΰ Αλή Πασσα. Ο Αχμέτ
ΐΒε'ης έν τω κρύπτω, ή συνοδία ίου και τά όργανα τοΰ Αλή έν τω
φανερω ' επί τοσούτον παρηνό/λουν τοΰς άθλιους κατοίκους της
Πάργας και άνέβαλλον έκ προθέσεως την έκπεραίωσιν τής έκτι-
μήσίως, οπως οιθήσωσιν αυτούς εις την άπελπισίαν, ώ^τε έπερί-
μενέ τις άπό ημέρας εις τ,μέραν νά 'ίδη πραγματικότατα συμβάν
τα προς όφελος τοΰ τυράννου" ,άλλά χάρις εις την φρόνησιν καί
ύπομονήν των κατοίκων και εις τάς πρακτικός συμβουλάς και
προσπάθειας τοΰ ανδρείου Δε Βοσσέτ, ουδέν συνέβη, δυνάμενον να
■ευχαρίστηση τόύς τυράννους. Και ό[/.ως ό επιδέξιος ραδιοϋργος
Μάνθος ούκ έπαύσατο, 'ίνα διαίρεση τούς κατοίκους, ένσπείρων
μεταξύ αυτών τήν διχάνο'.αν. Επροσπάθει δτε Μάνθος και Χαν~Γ
•ζερής νά διαφθείρωσι τον άστυνόμον, τον τίμιον Σπυρίδωνα Βλανί-
τήν, άλλ' άπετυχον, ώς έξάγεται έκ τών κατωτέρω επιστολών
τοΰ Βλαντή προς τον Δε Βοσσέτ.
Εν τοσούτω ό λαος της Πάργας, έν οσω έβλεπε τους Τούρκους
έντός της χώρας του, έξηγριόνετο πλειότερσν, και φόβος κατέλα
βε τήν κυβέρνησιν μή πάθη ό πληρεξούσιος Οθωμανός και οί περί
αυτόν άπευκτέον τι, εί και ούτος μέ τήν μεγαλειτέραν φρόνησιν
απέφευγε τάς επιδείξεις τοΰ λαοΰ. ό Δε Βοσσέτ παρτσταινεν ε[ς
ιόν λαον οτι ητον έπάναγκες νά διατηρνί άνεπίληπτον διαγωγήν
προς τον Οθωμανικόν πληρεξούσιον και τους περί αύιόν, άλλ' ό
"λαός μόλι; η*ουε τάςπατριχας βυμβουλας αϋτοΟ, φδάσας εις τη*
έο-νάτν,ν άπελπισιαν. ύ8εν ό Δε Βοσσέτ τιναγ/.άβθη να είδοποιτχηί
τόν άνατλτοωττιν τοϋ άρμοβτοϋ συνταγματζρχτ,ν Στουάρτ δι*
τη< ακολούθου επιστολής.
«Πάργα 21 Ιουνίου 1817.
«Σίοι !
«"Εχω τήν τιμήν νά σας πληροφορήσω ότι ό Αχμέτ

Βέης και ή συνοδία του κατέλαβον έν τη πο'λε: καταλύ
ματα, συγκείμενα εξ επτά οικιών, αί όποΐαι καταλλήλως
προετοιμάσΟησαν.
«Άφ' ενός βλέπω ότι αυτός προσπαθεί ν1 αποφυγή
τον σκοπόν τής αποστολές του, άφ' έτερου δέ προσπαθεί
ν' άποφύγγ) πασαν άφορμήν δυσαρέσκειας.
« Ένετύπωσα εις τον νουν των κατοίκων ότι εινε άναγ-
καΐον νά τηρώσι καλήν διαγωγήν προς τούς περί τον
'Αχμέτ-Βέην άνΟρώπους, άλλά πάν μέσον εΤνε άνωφε-
λές, άφ' ου ή άπιστία δεικνύει τήν άξίωσίν της. Άλλ'
όπερ θεωρώ σπουδαΐον εινε ότι, άν οί αποτρόπαιοι σκο
ποί τοϋ 'Αλη^ Πασσα κατά τών Παργίων έπιτύχωσιν, ή*
μοχθηρία (ή κακία) δέν Οά έχη τήν έπιτυγίαν ταύτην ώς
άφορμήν νά αιτιάται τών Βρετανικών πρακτόρων (α^ ώς
όντων οργάνων τής μάλλον αποτρόπαιου συμφωνίας
κατά τοΰ άθώου λαοϋ, όστις έν πλήρει έμπιστοσύντ) ένε-
πιστεύΟη τήν τΰχην του εις τό Άγγλικον Έθνος λ.
α Επιστολή τοϋ Σπυρίδωνος Βλαντή προς τόνΔέΒοσσέτ.
«Πάργα 24 Ιουνίου 1817.
«Εις τήν έκπλήρωσιν του καθήκοντος μου θεωρώ άναγ-
(α) Βεβαίως μέ τοΰτο ό Δέ 'Βοίϊέτ εννοεί έαυτόν, καθόσον

μάνος οίτος ό τίμίο;· άντέτδίνεν είς τα .σχεϊια τοϋ .τυράννου.
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑί. 263
κ&ΐον νά σας πληροφορήσω ότι ταύτην τήν πρωίχνήλθεν

εις τήν οίκίαν μου ό Κύριος Μάνθος, ίνα μ' επισκεφθώ},
καϊ μοί επανέλαβε τάς προς έμέ προσρήσεις τοΰ Βεζύρη,
έμπεριεχομένας εν τη' προς αύτόν επιστολή του, λέγον
τος ότι «έχων φίλον εν Πάργα, τον Κύριον Σπ. Βλαν-
τήν, τον όποιον γνωρίζει προσωπικώς, επιφορτίζει τον
Κύριον Μάνθον νά έκφραση προς έμέ τάς προσρήσεις του,
προσθέτων ότι μέ παρακαλεί νά φανώ τω Κυρίω Μάνθω
ωφέλιμος έν τη παρούση περιστάσει, οπόταν εχη ανάγ
κην ιδιαιτέρας συνδρομής, διά τήν οποίαν Οά μοϊ βεβαίω
ση τήν ευγνωμοσύνην του διά τοΰ έπισημοτέρου τρόπου
τής αναγνωρίσεως αυτού». Άπεκρίθην αύτώ ότι αισθά
νομαι έμαυτόν παραπολύ τιμηΟέντα διά τής άναμνήσεως
ταύτης τής Ύψηλότητος του, και, εί καϊ ουδέν εξαρτά
ται άπ' έμοΰ, μ' όλα ταϋτα δεν θέλω λησμονήσει ουδέν
προς έκπλήρωσιν τών καθηκόντων της υπηρεσίας μου,
σύμφωνον μέ τάς οιαταγάς τών άνωτέρων μου, και ότι
θέλω υποστηρίξει τάς επιθυμίας της Ύψηλότητός του,
καθόσον άφορα τάς καλάς σχέσεις, τάς ύπαρχούσας με
ταξύ τών δύο κυβερνήσεων. Μετά ταύτα ό κύριος Μάν
Οος, προσθέσας τινάς φιλοφρονητικάς εκφράσεις, άνε-
χώρησεν;).
Μετά την διακοπην της εκτιμήσεως της περιουσίας τών Παρ-
γίων ό Αλής άπεστειλεν έξ Ιωαννίνων τγι 26 Ιουνίου 300 στρα-
τιώτας είς Παραμυθίαν νζ'ο την άρχηγίαν τοΰ Γιάννη Ψυΐλλη, δια-
τάξας αύτοΰς νά κατχλάβωσιν όλα τά μέρη άπο Γουμενίτζας
με'χρι της Ρινίάσης. Ζυνάξας δέ έν Ιωαννίνοις και άλλον στρατον
διέταξε και τα έν Πρεβέζη πολεμικά πλοία νά έτοιμασθώσι δι'
άπόπλουν. Ερωτηθείς δέ περί τών ετοιμασιών τών πλοίων είπεν
δτι μέλλει δι' αύτών τοΰ λοιποΟ νά στέλλη εις Πάργαν οδηγίας
και διαταγάς προς τον θδωμανον πληρεξούάιον, μή έμπιστευό-
μενος νά πέμψη αύτάς διά ξηράς, καθόσον αύται διέρχονται τάς
χείρας της άστυνομίας της Πάργας, ητις βεβαίως λαμβάνει γνώ
σιν αύτών πριν, η πεοιε'λθωσιν εί; χείρας τοΰ πληρεξουσίου.
261 · ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
Ουδείς άντεϊπεν εις -ην σαθράν ταύτην δικαιολογήσω του Άλή.-
Οθεν ήτοιμάσθηστιν 8 κανονοφόροι χαί>τρεϊ; γαλαΐαι και άλλκ
πλοία, έπί τών οποίων έπεβιβάσθησαν έκτος τών ναυτών και 800
περίπου στροίτιώται. Ινα δέ μη έρωτηθη έκ νέου περί τών ετοι
μασιών τούτων, έδημοσίευσεν ό Άλής δτι δ στόλος ό ετοιμασθείς
έν Πρεβέζη, έκτος δύο κανονοφόρων, αΐτινες έμεΜον νά φε'ρωσι
τακτικώς οδηγίας ε!ς τον έν Πάργα Άχμέτ-Βέην, μέλλει νά τα-
ξειδεύση κατά τά παράλια τοϋ Άρχιπελάγου, ίνα προμηθέυθίί σι
τηρά. Πλην ουδείς, έκτος τών Αγγλων, έπίστευεν εις την άναιδή
ύποκρισίαν τοϋ τυράννου, απεναντίας άπαντες έγνώριζον δτί ό
στόλο; ήτοιμάοθη, ίνα κατά τής Πάργας άποπλεύση, άφ' ου μά
λιστα ό Άλής διέταξε και τον διοικητήν της Πρεβέζης νά οχύ
ρωση και ενδυνάμωση καλώς την πόλιν ταύτην και προ πάντων τό
μέρος τής θαλάσσης, δηλ. τό στόμιον τοϋ λιμένος, και άφ' ου εις
α,ύτην άπέστειλεν έξ Ιωαννίνων μεγάλην φρουράν, και άφ' ου έφθα
σαν έκεϊσε έκ Λιβόρνου δύο πλοία, φέροντα διά τό ναυτικόν τοϋ
Άλή πυρίτιδα και άλλας άποσκευάς.
Ταϋτα άκούοντες και βλέποντες οί μεταξύ ζωής και θανάτου
διακείμενοι Πάργιοι, και τήν αναιδή και λαοκτόνον άναλγησίαν
και έγκατάλειψιν τής προστάτιδας καΟορώντές, ήτοιμάσθησαν διά
τήν άλλην ζωήν. Ευτυχώς δμως έφθασεν εις Κέρκυραν ό πολυ
πόθητος προστάτης, διό και αμέσως έσπευσαν οί προύχοντες
τής Πάργας ίνα διά τής κατωτέρω Ίκετικής αναφοράς έπικαλε-
σθώσι τήν γενναιοψυχίαν του, οπως προλάβη τον έπικεί-
μενον κίνδυνον και δώση ταχύ πέρας εις τήν ύπόθεσιν.
«Υπόμνημα τών προυχόντων της Πάργας προς τον Σιρ

θωμα Μαιτλάνδον κτλ. κτλ*
«Πάργα 1 Ιουλίου 1817.
«Έξοχώτατε ! ' ·
«Οί κάτοικο: τη^ Πάργας, ήσύχ<ος έν τν] χώρα άπο-

ήΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ "205
λαμβάνοντες τά' ευεργετήματα, τά όποια έπιδαψιλεύει

διύτοΐς τό ϊσχυρον έθνος, τό όποιον προστατεύει αυτούς
•δια μέσον της πατρικής ύμών φροντίδος, μετά ζέσεως
ΐπεΟύμουν τήν έπιστροφήν σας. Ή ευτυχής αυτή στιγμή
-δέν ήδύνατο ή μετά ζέσεως ν' αναμένεται παρά λαοϋ,
του όποιου ή ΰπαρξις έν τη Μητρική του χώρα.εινε τα,-
.σον αμφίβολος, καϊ τοΰ όποιου ή έν «ύτή διαμονή εξαρ
τάται άπό της δυνάμεως καϊ εξουσίας της υμετέρας έξρ-
χο'τητος, όσον ίσχυράς, τόσον και γενναίας.
α Ναι, Έξοχώτατε ! ου μόνον ή ϋπαρξίς μας έν τη
πατρική χώρα μας εινε αμφίβολος, άλλά και πάν πράγ
μα δι' ήμας κλονεΐται, μηδ1 αυτής της οικιακής ασφα
λείας εξαιρουμένης, άν ή υμετέρα έξοχότης δεν ελΟη εις
^οήΟείαν ημών.
«Ή εις τήν χώραν μας ΌΟωμανική αποστολή δέν
σκοπεί άλλο, ή τόν άφανισμόν μας διά τής άναβολής
τής εκτελέσεως τών ύπό των δύο Κυβερνήσεων άποφα-
σισίέντων μέτρων, των άφορώντων τήν παραχώρησιντής
Πάργας. Τοσούτον δε μάλλον, καθόσον ή παρουσία του
πληρεξουσίου έν τή πατρίδι ημών παρήγαγεν εντελή
στάσιν χοΰ εμπορίου, τής γεωργίας και τής βιομηχανίας,
■ή όποια άφεύκτως θέλει τελειώσει μέ τήν εντελή κατα-
Οΐροφήν τών κατοίκων. Έν τοιαύταίς περιστάσεσινήμεΐς
οί άρχηγοί τών οικογενειών και αντιπρόσωποι του λαοϋ
ίκετεύομεν τήν ύμετέραν έξοχότητα, ως πατέρα ευαρί
θμου και δυστυχούς λαοϋ, όπως εύαρεστηΟή καϊ λάβη
όποΐα μέτρα ήθελε νομίσει άναγκαΐα προς άσφάλειαν και
εϋτυχίαν μας, και όπως φέρν; άποτελεσματικώς είς πέ-
(?ας τους υπέρ ημών έξοχους σκοπούς τοΰ γενναίου; Έν
Ονου; τής Μεγάλης Βρετανίας, και οϋτω νά καταστρα-
φώσιν αί μηχανορραφίαι τών καταοιωκτών μας, άποφασι-
σαντες προηγουμένως ν' άποΟάνωμεν ελεύθεροι ύπό τήν
Ίϊρετανικήν σημαίαν καϊ ν' άποΟανατίσωμεν μεταξύ ήμών
τ' ό'νομα τοΰ -ίρ Θω'λα Μαίτλάνδου».
27
Είτε δεν έσκόπευε πραγματικής ό Άλής νά έπιτεθ/ί κατά ίύ,%
Πάργας, άλλα νά βιάση τους Παργίους δια των στρατιωτικών επι
δείξεων νά παραδοθώσιν εις την διάκρισίν του, είτε τω εγειναν
παρατηρήσεις, ό απόπλους έν τοσούτω τοΰ στόλου ανεστάλη*.
Αρχισαν όμως α'ι ραδιουργίαι πάλιν ! Ο Χαντζερης έπροσπάθ-η-
οεν, άφ' ου άπέτυχεν ό Μάνθος, νά διαφθείρη τον άστυνόμον Βλαν-
τήν, τω ύπεσχέθη, έκτος άλλο>ν πολλών, και το γενικον Προζε-
νεϊον της Επτανήσου (α) καί πολλάς αλλάς ώφελ,είας, καθόσον ό
Αλής ήθελε τω έμπιστευθΐί άπάσας τάς υποθέσεις του. Αλλ'ό
άκε'ραιος ούτος Λευκάδιος εύχαριστήσας τον Χαντζερήν ψυχρώς
δια τάς πολυειδεϊς προσφοράς τώ είπεν «Προ 1ς ετών υπηρετώ τήν
Αγγλίαν, ή όποία προστατεύει την πατρίδα μου (την ΆγίανΜαΟ-
ραν). Ούδεμία ωφέλεια, οιαδήποτε καί αν ηνε, δύναται νά με πα
ρακίνηση νά εγκαταλείψω την Οπηρεσίαν ταΰτην καί νά παραδε
χθώ εναντίον στάδιονϊ.
Τά πάντα έναυάγησαν άπέναντι της τιμιότητος καί σταθεράς
αποφάσεως των Παργίων. Τά πάντα ώς Ίστόν άράχνης διεσκέδα-
σεν ό δσον άνδρεΐος καί φιλελεύθερος, τόσον καί έμπειρος πολιτι
κός Δε Βοσσέτ, τοΰ οποίου το όνομα μετ' ευγνώμονος συγκινή
σεως καί σήμερον αναφέρεται μεταξΰ τών πλανήτων Παργίων.
ίδών ό Φάλαρις τοΰ ΙΘ αιώνος δτι ό γενναίος ούτος έλβετός,
ό Δε Βοσσέτ, ητο τό μεγαλείτερον πρόσκομμα, το αδιαλείπτως
ματαιόνον τά στυγερά του μέτρα καί έξανεμόνον τάς βδελυράς
ελπίδας του, άπήτησεν επιμόνως άπό τον συνάδελφόν του, την εχ
της Πάργας άποπομπήν του Δε Βοσσέτ ! ίδοΰ εως ποΰ έπροχώ-
ρησεν ό τολμητίας Αλβανός ! όθεν ό Δε Βοσσέτ, δστις επαξίως
έπρεπε νά φέρη τον βαθμόν τοΰ Αρμοστοΰ, καί εις τον όποιον
ώρείλετο ή Π ερ ικνημί ς, έπαύθη της θέσεως του, διότι την
(α) ©έλομεν Ίδεϊ πραγματευόμενοι περί Αλή δτι οϊτος ώς ανε

ξάρτητος κυβέρνησις είχε τους Προξένους του εις τάς παρά τών
Αγγλων κατεχόμενους νήσους, καί εϊ; Λονδΐνον έσκόπευε νά στειλνι
Πρέσβυν,
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. · 267
Λαΰσιν ταΰτην άπτίτησεν ό Άλής ! Τις ήδύνατο ν' άρνηθϊί τω
Άλνί ο,τι και αν άπνίτει ; Και κατά τοϋτο εϋχαριστησας ό Αρμο
στής Μαιτλάνδος τον άγαπητόν του Άλήν, και τους Παργίους ουτε
άπαντησεως άξιώσας άνεχώρησε χάριν δ ι α σ κ ε&ά σε ως δια.
την ϊταλίαν, καθ' δν καιρόν άφινεν, ό βάρβαρος, ε'ις σκληροτάτην
αβεβαιότητα γενναϊον λαόν ! Ο προσωρινός αρμοστής Αο*α{Α δ»ά
τών ακολούθων επιστολών του άναγγε'λλει τω Δε Βοσσετ τη»
παϋσίν του και την είς Κερκυραν μετάβασίν του.·
«Επιστολή τοΰ Άντισυνταγματάρχου Σϊρ Φριδερίκου

"Αδάμ προσωρινού Άρμοστοΰ πρός τον ΔέΒοσσέτ.
«Κέρκυρα 16 Ιουλίου 1817.

»Σίρ !
«Κατά συνέπειαν τών οδηγιών της αύτοΰ έξοχο'τητος

ό διοικητής της φρουράς συνταγματάρχης Στουάρτ με
ταβαίνει ώς φρούραρχος καϊ πολιτικός διοικητής της
Πάργας έπί τοΰ παρόντος. Ύμεϊς δέ θέλετε παραδώσει
αύτω την τε στρατ.ωτικήν καϊ πολιτικήν έξουσίαν. Αί
τοπικαί γνώσεις σας Οέλουσιν άποβεΐ ωφέλιμοι τω Κ.
Στουάρτ, επομένως θέλετε δώσει αύτω πασαν περί τού
του άναγκαίαν πληροφορίαν, εν δαω διαμένεις εν Πάργα».
«Ετέρα επιστολή τοΰ ιδίου προς τον Δέ Βοσσέτ.
«Κύριε !
«Κατά συνέπειαν της άντικαταστάσεώς σου ώς διοι
κητού της Πάργας υπό τοΰ Κ. Στουάρτ, ή περαιτέρω
αύτο'σε διαμονή σας καθίσταται περιττή· διό και σας πα
ραγγέλλω να μεταβήτε ενταύθα μέ πρώτην εύκαιρίαν.
Ύπάρχουσι πολλά αντικείμενα, άνυπομο'νως αναμένο ντα
τήν συνδρομήν σου».
208 .ίίΟ^ΟΓΡΛΦϊΑ:
Λκλ< ό λβιος τ^ς Πάργας, . άνδρες και γυναίκίς μετά δακρύων,
ευγνωμοσύνης . χαί λύπης <τυνώοευσαν τον γενναίον Δε Βοσσέτ"
μέχρι τοΰ έπιβατηρίου, ίκετεύοντες αύτόν, ίνα και τοΰ λοιποΰ,
μεσιτεύω·/) ύπέρ τής λυπηράς καταστάσεως των.
0 Συνταγματάρχης ϊτουάρτ διεδέχθη τον Δε Εοσσέτ έν Πάρ
γα. Πλην Αγγλος καί)' ολην τήν σημασίαν τής λέξεως παρν,τήθη
τής θέσεως του, μη Οέλων νά προεδρεύσει συνελεύσεως μελλούσης
νά θυσιάση τόσον, άπανδρώπως χιλιάδας Χριστιανών ! Τον γεν-
ναϊον και τίμιον Στουάρτ διεδέχθη άξιος συγγενής τοϋ Μαιτλάν-
ίου, ό άντισυνταγματάρχης ίάκωβος Μαιτλάνδος. Μετά τινας·
μήνας επιστρέφει και ό Μέγας Αρμοστής είς την εδραν του, /►α ι
έλυπηθη, εύρων τά πράγματα, εΐςήντάάφη-
σε κ α τ ά σ τ α σ ι ν"! - 0< δέ Πάργιοι « έπερειδόμενοι εις την
(ίακτηρίαν των, ώς άλλοτε ο'ι Εβραίοι εις την διάβασιν ΐής Ερυ
θράς θαλάσσης, και έτοιμοι ν' άποπλεύσωσιν άίρήκαν και πάλιν
τοι/ς άγροϋς αίτιον ακαλλιέργητους, ίΐ γή στερημένη τών προϊ,ν-
τ6ΐν της, έφαίνετο άναγγέλλουσα την προσεχή ,κατοχήν αύτής·
έκ μέρους άλλοτρίων βαρβάρων. »
Αμα εις τήν εδραν του έπανελΟών ό Μαιτλάνδος ΛροσεκλήΟη
ΰπο τοϋ Αλή, Ίνα μεταβή ε!ς Πρέβεζαν. Μέ την άσβεστο V
έ τ, ι 0 υ μίαν και κ α λ ή ν ,% ροαιρεσιν τοϋ ΰπηρετήσαι τον.
Άλήν, ε να λ η στη ν, ό Θ. Μαιτλάνδος, ό αντιπρόσωπος τοΰ^
βασιλέως τής Μεγάλης Βρετανίας, ό Μέγας Αρμοστής των Ιο-
νίο>ν Τϊήσων μετέβη αμέσως περί τάς άρχάς τοΰ Νοεμβρίου έν
καιρώ δριμυτάτου χειμώνος είς την Πρέβεζαν εκείνης έν τω λι-
μένι τής οποίας ό γενναίος Πέζαρος περί τά τέλη τοϋ ΙΕ' αιώνος
(1499) έταπείνωσε τήν όορΰν τοϋ Παγιαζήτου Β', εις την Πρέ
βεζαν έκείνην, εις τής οποίας τόν. λιμένα προσωρμίσΘη έν δριάμ-
βω τω 1571 Οκτωβρίου .9 μέρος τοΰ των Χριστιανών συμμά
χων στόλου, τοΰ κατατροπώσαντος κατά κράτος τον ΟΟωμανΐ-'
κόν, τρόμον άκατάσχετον έμπνεύσαντος τοις Τούρκοις και μυριά
δων δούλων Χριστιανών δραύσαντος τ.άς άλύσεις τής αιχμαλω
σίας. Εις τήν πόλιν εκείνην 'Λρ^ετο κατά τον 10 αιώνα, εις έπο.- .
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑ* 269.
χήν χ.αΟ' $ρ ή Αγγλία ει/εν ήδη κηρύξει την παντοδυναμία-/ της,
βίς έπο/ήν καθ ην ή Τουρκία έπέπρωτο νά ύποστή άνεπανόρ-
Θωτον ήτταν υττό μιας φ 0 υ * τ.α ? Ελλήνων, ήρχετο, λέγο-
μεν, ό αντιπρόσωπος τοϋ βασιλέως εκείνου, τοΟ ήδη κεκηρυγμένου
υπέρ τοϋ Χριστιανισμού κα·. της πασχούσης άνδρωπότητος, Ινα
π α ρ α δ ώ σ η εις την δ ο ϋ λ ε ί αν μυριάδα<Χριστιάη
ν Λ'ν έ λ ε υ θ έ ρ ω ν, έ ν δ ό ξ ω ν π ρ ο γ ό ν ω ν ! ! ! ; ' .
Μετέβη ό Θωμάς Μαιτλάνδος άνερυθριάστως εις την πρόσκλη-:
σιν ενός ληστοΰ, συνοδευόμενος υπό τοΰ άνθους τοϋ Αγγλικοί
Επιτελείου, ΰπό πολλών Κυριών Αγγλίδων και ευάριθμων Αγ
γλων ευπατριδών, ευρεθέντων τότε έν Κέρκυρα, των πάντων έν
μεγάλη στολή και πομπή, ώς άν επρόκειτο νά έπισκεφθωσι μέγαν
πρίγγιπα Βασιλικής οικογενείας ! ! ! £2 έ.α«σία μεταβολή ! Εις
μεγάλην άρμονίαν 'ίστατο τώ όντι ή Αλβανική φ λ ο κ.ά τ*
μέ τήν Αγγλικήν στολήν ! Αγγλοι και Αλβανοί συνδαιταλεϊς !
0 υιός της Χάμκως . . . φιλοξενεί Αγγλους εύπατρίδας ! διαπραγ
ματεύεται μετ' αΰτών τήν άγοράν τών Χριστιανών } \ ί ·
. Ο Αλής μαθών τήν ελευσιν τοϋ Αρμοστοϋ και της μεγαλο
πρεπούς συνοδίας του έξήλθεν εις προϋπάντησίν των, τοΰς ύπεδέ-
χθη φιλοφρονέστατα, τοΰς έπεριποιήθη, τοις έπεδαψίλευσεν άπώ-
σας τάς τιμάς, τάς ίκανάς νά έκθαμβώσι τοΰς άγεροίχους ξένους.
Αφ' ου ό μεγαλεπίββλος Αλβανός άπησχόλησεν έπί τινας ημέ
ρας τον Αρμοστήν και τήν συνοδίαν του, έκθαμβόνων τοΰς πάν-
τας μέ διαφόρους διασκεδάσεις και προσφοράς δώρων αναλόγως
τοϋ βαθμοϋ και της επιρροής εκάστου, παρεπονέθη έπι τέλους τώ
Μεγάλω Αρμοστή δια τήν άργοπορίαν της παραχωρήσεως τής
Πάργας, καϊ διά τήν άκατάληπτον αύτώ έκτίμησιν της περιου-
ίίας τών Παργίων. Δίκαια ευρεν ό Μαιτλάνδος τά παράπονα τοϋ
Αλή μετά τάς βακχικάς διασκεδάσεις και υπεσχέΟη αύτώ τήν
άκύρωσιν της προίτης εκτιμήσεως και τήν έπίσπευσιν της παρα
χωρήσεως τής Πάργας. Συνεφώνησαν αμφότεροι ο'ι συνάδελφο:
νά πέμψωσιν εις Πάργαν άλλους έκτιμητάς, τοΰς μεν έκ τών
έπηκόων τοϋ Αλή, τοΰς δέ Αγγλους.
Επανελθών εις την Κερκυραν ό Μαιτλάνδας, έσπευσε με δια

καή ζήλον να ίκανοποιήστ) τας βδελυράς αιτήσεις του Αλβανού.
Ηεμπει φροΰραρχον της Πάργας και πληρεξούσιον έπϊ της νέας εκ
τιμήσεως της περιουσίας των Παργίων, τον άδελφόπαιδά του, τον
ίάκωβον δία'τλάνδον, τον άνατραφέντα μέ τας αρχάς του, δώσας-
αϋτω καί τινας Αγγλους συνεργάτας, καϊ δια της έπομένης προ
κηρύξεως άπειλεϊ τους δυστυχείς Παργίους, ίνα μη παρεμβάλωσι
προσκόμματα εις την διεκπεραίωσαν τής καταστροφής των,,
ειδοποιών αΰτοΰ; επισήμως οτι ή γενομένη προλαβόντως έκτί-
μησις δεν ήρεσε τφ Αλγί.
Μεταβας ό αντισυνταγματάρχης Ιάκωβος Μαιτλάνδος έ'ις Πάρ-
γαν ώς διοικητής αΰτής και πληρεξούσιος Αγγλος, έδημοσίευσε
την 2 Απριλίου τοΰ 1818 την κατωτέρω προκήρυξαν τοΰ Αρμο-
στοϋ. Απο τής έκ τής πατρίδος των αναχωρήσεως τοΰ γενναίοι
Δε Βοσσέτ ο'ι άθλιοι Πάργιοι εις πασαν άλλαγήν διοικητού τής
χώρας των δεν έ'ολεπον η νευρόσπαστα τοΰ τυράννου, άναγγέλ-
λοντα άπαισιωτέρους οιωνούς δι* την μέλλουσαν τύχην των. Ου
δείς, έκτος τοΰ ανδρείου Ελβετού συνέπασχεν εις τά δεινά των !
«Προκήρυξις της ΑύτοΟ εξοχότατος τοΰ Θ. Μαιτλάνδοι*

προς τούς κατοίκους της Πάργας συνταχθείσα ένΚερ-
κύρα τή~ 20 Μαρτίου 1818 και δημοσιευθείσα εις
Πάργαν τη 2 Απριλίου.
((•Τελειωτική συμφωνία συνωμολογήΟη μεταξύ των αυ

λών του Λονδίνου καί της Κωνσταντινουπόλεως, καΟ'
ήν ή Πάργα μετά τής χώρας της παραχωρούνται εις την
Τψηλήν Πύλην υπό τούς ορούς και καΟ' δν τρόπον οιε-
κοινώΟη εις τούς κατοίκους δια προκηρύξεως, δημοσιευ
θείσης υπό των Βρετανικών άρ/ών κατά τον Μά'ίον τοϊ>.
1817.
«Επειδή, συμφώνως μέ τήν έν Ίωαννίνοις υπό των
ούο έπϊ τούτω πληρεξουσίων υπογραοεΐσαν συνθήκης
ΪΙΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 271
«ρέπει αυτή νά έκτέλεσΟί) άνευ αναβολής και νά έκπλη-
ρωϋη διά τοΟ μάλλον δικαίου και αρμοδίου τρο'που.
«Επειδή απρόβλεπτοι δυσκολίαι ανεφύησαν, καϊ πα
ράπονα επομένως έγένοντο έκ μέρους της αϋτοΰ έξοχό-
τητος τοϋ Όθωμανοΐ) πληρεξουσίου, δια ταΰτα ή έκτέ-
λεσις τής άμετατρέπτου παραχωρήσεως τής Πάργας
άνεβλήθη μέχρι σήμερον. .
Δια ταύτα πάντα ή αυτού έξοχότης ό Πατρίκιος άρ«-
μοστής τής αύτοϋ Βρετανικής Μεγαλειότητος έπιθυμών
νά περαίωση τήν ύπόθεσιν ταύτην συμφώνως μέ τον σκο-
πόν των δύο Κυβερνήσεων, διακηρύττει ότι, επειδή ή
παραχώρησις τοΰ φρουρίου της Πάργας μετά της χώ
ρας αυτής εις τήν'Υψηλήν Πύλη ν έγένετο άνεκλήτως,
πάντες οι κάτοικοι, όσοι απεφάσισαν νά έκπατριωΟώσιν,
δφείλουσιν επί παρουσία των δύο πληρεξουσίων νά δια-
κηρύξωσι τήν προ'Οεσίν των εντός δέκα πέντε ημερών,
ινα, μετά ταύτην τήν διακήρυξιν, έκτιμηΟή δικαίως και
πρεπο'ντως ή περιουσία των υπό των δύο πληρεξουσίων,
συμβοηΟουμένων υπό εκτιμητών εκλεγομένων ύπ' αμφο
τέρων των μερών κατ' άμοιβαίαν συμφωνίαν. Εννοείται
δέ καλώς οτι πασα μέχρι τοϋδε έκτίμησις ως γενομένη
άνευ της αναγκαίας αδείας, είνε άκυρος καϊ δέν έχει ού-
δεμίαν ίσχύν, καθόσον άφορα τά άρθρα της ρηθείσης συν
θήκης, καί οτι τέλος τό ποσόν, μετά τήν έκκαθάρισιν ·καί
τον πρασδιορισμόν αύτοϋ, Οέλει.έντός προθεσμίας τε£ηΓ
σομ,ένης υπό των δύο πληρεξουσίων έγχειρισ'ή εις έτερον
έπί τούτω Βρετανικον πληρεξούσιον κατά το 4ον άρθρον
της ρηθείσης συνθήκης, καϊ τό όποιον θέλει διανεμηθη
μεταξύ τών μεταναστών κατά τήν στιγμήν της έκπα-
τριώσεώς των κατάλόγον της άξιας τής περιουσίας ένός
έκάστου. '
«Επίσης διακηρύττεται οτι όσοι έκ τών κατοίκων τής
Πάργας απεφάσισαν νά μείνωσιν εν τη πατρίδι των, δύ
νανται, οπόταν νομίσωσΐ κατάλληλον τον καιρόν, νά
κάμωσ: γνωστήν τήν άπόφασιν ταύτην. Προσέτι ή Βρε
τανιχή κυβέρνησίς μή ενδιαφερόμενη, άν γεινη μιταναβ-
στευσις ή όχι, θέλει χορηγήσει πλήρη την προστασίαν
-της εις τούς κατοίκους της Πάργας μέχρι της στιγμής
•της παραδόσεως αΰτης εις την Ύψηλήν Πύλη ν, και προ
σέτι θέλει έπεκτείνει την αϋτήν προστασίαν και εις τούς
μ,ετανάστας ΙΙαργίους». .·.■.-.
Εξ άρχής, δτε η παραχοίρησις τ?,ς «ατρίδος των είς τήν ίψη·-
"λήν Πύλην άνηγγελβη τοις Παργίοις, //.ία ύπήρξεν ή σπαραξικάρ
διος κραυγή απάντων τών κατοίκων « ή εντψβς εξορία η. Μι>-
'ριάκις εξεφράσθησαν οί Πάργιοι ώς και αύτος ό κωφάλαλος, ύς
είδομεν, διά τών ζωηρότερων εκφράσεων ΐής δικαίας άγανακτή-
σεως τις ψυχής του, είπόντες άπαντες μΐίδί φώνή « τήν έξορίαν
προτιμώμεν, άφ' ου δεν μας άφίνετε ν'άποΟάνωμεν είς τήν γήν της
γεννήσεως μας ελεύθεροι πολϊται, ή τον άτιμον και !3άρ5αρον
ζυγόν τών αλλόπιστων τυράννων». Προς τί λοιπόν ήδη ήρώτα,
ό Αρμοστής τοΰς Παργίους, άν θέλωσΐ νά μείνωσιν έν τή πατρίδι
καί ΰπό τον ζυγόν τοϋ αιμοβόρου Αλή, άφ' ου μυριάκις τω είπον
ότι δεν μένουσιν ; Τους ήρώτα, επειδή ήλπιζεν, ώς έπεπόθει, δτ;
ή άξιοδάκρυτος αμηχανία, ητις κατείχε τάς γενναίας ψυχας τών
Παργίων κατά τό διάστημα της διακοπής της εκτιμήσεως τών
κτημάτοιν καί τα βδελυρά Οργανα τοΟ τυράννου εφερον τό άπο-
'τε'λεσμα- δηλαδή δτι ώθησαν τους κατοίκους είς τήν ποθουμένην
απελπισίαν, καθόσον ό κύριος σκοπός της αναβολής τών εργασιών
της εκτιμήσεως ούτος ην, τοΰ νά μετο.βάλωσι γνώμην οι Πάργιοι
περί αναχωρήσεως καί ουτω μείνωσιν εις τήν πατρίδα, ίνα δρο-
σίσωσΐ διά τών αιμάτων των τήν αίμοχαρή ψυχήν τοϋ τε'ρατος
Αλή, οπότε δεν είχον καί τήν προστασίαν της Π ω λ η τ ρ ία. ς,
ήτις εις μόνους -τους εξόριστους έςετείνετο, τους μηδεμίαν ανάγ
κην αύτής έχοντας. ' Αλλ' ήπατήδη ό άθλιος τών ελπίδων ταυ. .
Προσέτι έν τί) εΐρημε'νη προκηρύξει ό Αρμοστής- λέγε ι α Εννοεΐ-
»ται καλώς ό'τι πασα μέχρι τοϋδε έκτίμησις, ώς γενομένη άνε»
«της αναγκαίας άδειας, εϊνε άκυρος καί δεν εχει οΰδεμίαν ίσχυν,
ϊκαΟόσον άφορα τά άρθρα, της ρηθείσης συνδΰκης». Διά ποίον λό
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 5 73
γον είνε άκυρο*; και δεν έχει ούδεμίαν ΐσχΰν ή γενομένη έκτίμησις,
άφ' ου έγεινεν ίιπ6 των δύω πληρεξουσίων ; Ποία άδεια ητον
αναγκαία και έπρεπε να προηγηθή εις την έκτίμησιν, παρόν -
των τών δύο πληρεξουσίων τοϋ τε Αγοραστού και τοΰ Α ΰ-
θ α ι ρέ τ ο υ Π ω λ η τ ο ϋ, και άφ' ου ούτε κάν ήρωτήθ/ισαν οί
νόμιμοι ιδιόκτητα»; Οί πληρεξούσιοι, κατά την εννοιαν τοϋ τίτ
λου, ένεργοΰσιν εκάστοτε άνευ άλλης αδείας, η εκείνης, ην λαμ-
€άνουσι περιβαλλόμενοι την πληρεξουσιότητα. Τά άρθρα τής άτι
μου και αυθαιρέτου συνθήκης των Ιωαννίνων λέγουσι ρητώς* «Οί
»£ύο πληρεζού«οι μεταβαίνοντες εις Πάργαν και την συνδρομήν
«αρμοδίων ανθρώπων επικαλούμενοι, δτιοχρεοΰνται νά έκτ«μή-
»σωσι την περιουσίαν τών ξενιτευθησομένων κατοίκων αύτης και
» πληρώσωσι την άξίαν εις αυτούς ». ίΐ εΐρημένη συνθήκη δεν
κοιεϊ μνείαν τή ς άνα γ κ α ί α ς άδειας, ίΐ συνθήκη οΰδαμοϋ
μνημονεύει οτι άφ' ου γίνη έκτίμησις ΰπό τών πληρεξουσίων,
πρέπει αυτη νά χαδυποβληθή εις άλλην αναγκαία ν έγχριιν,
η δτι πρέπε* νά προηγήται τής εκτιμήσεως ή αναγκαία άδεια.
Πληρεξουσιότης και αναγκαία άδεια εΐσίν έκ διαμέτρου άντίθετα ϊ
ΧΙοίαν λοιπόν εννοεί ό Αρμοστής άναγκαίανάδείαν έντ-ή
ίΐροχηρύξει- Βεβαίως έννοεϊ την άδειαν τοΰ συναδέλφου του Αλή,
ίιότι η άδεια αΰτοΰ διείπεν άπασαν τήν καταχθονίαν έκείνην μη-
χανήν, και διότι άνευ αυτής ουδέν έγένετο 1 και επειδή ό Αλής
έξ αρχής έκήρυξεν οτι δεν έσκόπευε ν' αποζημίωση τοΰς Πάρ
θους, άλλ' έσκόπευε τά αϊματά των νά πίη, διά τοΰτό και διέ
ταξε τό ίσχυρότερον όργανον του νά άκυρώση την πρώτην έκ
τίμησιν1. ίίί αίσχος διά τό άγγλικόν έθνος ΐ 0 άνωτατο^ υπάλ
ληλος της μάλλον υπερήφανου και αγέρωχου Ευρωπαϊκής δυνά
μεως γέγονε τό αίσχρόν και τό χαμερπέστερον όργανον τών
«τυγερών σκοπών ενός λ η σ τ ο 0 !
Τεσσάρας ημέρας μετά την δημοσιευθείσα"/ προκήρυξιν τοϋ Αρ-
μοστοΰ δημοσιεύει έτεραν προκήρυξιν ό διοικητής τής Πάργας I.
Μαιτλάνδος, δι* ης προσκαλεί τοΰς κατοίκους, ϊν' άποφανθώσι
περί τή; άποφάσεως των, όσοι εμελλον νά έγ/.αταλείψοισι τήν
274 ^ΟΝΟΓβΑΦΙΑ!
πατρίδα των, εΐ και μυριάκις άπεφάνΟησαν άπαντες, η νά μει-
νωσιν έν αΰτρ. ( "..',.·.. ■' ■
«Προκήρυξες τοΟ άντισυνταγματάρχου I. Μαιτλάνδου^
άρχηγοϋ της έν Πάργα Κυβερνήσεως, Τ .

- ; .- · · ,· · ,; .ν:-..·»: λ- η* ;·£Γ,ν..··'ν·ϊ Ν»;·.νιον
. .. . «Πάργα Ο Απριλίου 1818. ..τ>;
«Κατά συνέπείαν της διακηρύξεως της αυτού έξρχφ-

τητος, του Πατρικίου 'Αρμοςοϋ, χρονο?.ογουμένης Κέρ
κυρα 20 Μαρτίου 1818 και δημοσιευθείσης τήν 2 του
ενεστώτας μηνός ειδοποιείται.
«"Οτι από της επομένης πέμπτης 7 Απριλίου μέχρι
της 17, περιλαμβανομένης και ταύτης, δ ρηϋεΐς αντισυν
ταγματάρχες I. Μαιτλάνδος καί ή άύτοϋ έξοχο'της 'ό*
Όθωμανός πληρεξούσιος Οέλουσι λάβει τάς διακηρύξεις-
τών κατοίκων της Πάργας, οσοι απεφάσισαν νά έγκατα-
λείψωσι τήν πατρίδα των, ως καϊ έκίίνων, ο?τινες απε-*
φάσισαν νά μείνωσιν έν τη πατρίδι των.' ' · · ^
«Αι διακηρύξεις γίνονται δεκταί καΟεκάστην διαρκού
σης της ρηθείσης προθεσμίας από της 11 π. μ. μέχρϊ
της 2. μ-.,μ., εϊς τό κατάστημα τοΰ Βρετανικοί) πληρε
ξουσίου. . Κ< ; ,-^. - ; .·- -Λ. Λ ν; , ...· ..;:< λ,ϊ.Χ"^
«'Η παρσΰσα προκήρυξις θέλει μεταφρασΟη εις τήν
Έλληνικήν γλώσσαν και. θέλει οημοσιευ&η επισήμως εΙ?
όλα τα συνήθη μ§ρη προς γενικήν πληροφορίαν».
ι' ..>. * · . ν> ' · .' . ..'ϊ -.ι: 'γγ* : χ:ό ?·ν\;-·*' .1! . »;.Λ-;;?
Απαντες ο'{ Πάργιοι συνεπεία της άνω προκηρύξεως έπαρου-;
σιάσθησαν ενώπιον τών πληρεςουσίων, καϊ εις άπάσας τάς τετορ-
νευμένας ερωτήσεις και δολίας παροτρύνσεις ίιπο το πρόσχημα
της συμπαθείας και του οίκτου, μία ΰπήρξεν ή απάντηση άπάν-
τρν τών κατοίκων «Εις τα έρημα τά ξένα προτιμώμεν νά £ώ-
»μεν ελεύθεροι, και οχι έν τν; πατρίδι μας δούλοι». ΐδ»ί|
και τ6 δημοτικον άσμα.
ίίΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. , 275,
ΜθΤ«!ι|^^5Ϊ^^^κέ^ ■ »/
5'Στους Παργινούς ειπώθηκε,
"Ο?^οι γίά νά ρωτηΟοΰνέ
-■ α «ντ'Αν εδώ θά νά σταθούνε.
> Κι' οσοι θελήσουν νά σταθοΰν
Έτ<$ν Τοϋρκον θά νά 'ποταχθουν,
-τ»» >· . ΚΓ ασοι θά νά σηκωθούνε η· —· ,;νη-:·χ·ι.*> ■
ρ" ,; '·'τ> -Γ'Στά Νησιά νά μεοασθοΰνε. ~·: ·'·'
*Γ: ι.?ί-.· ; Και δίνουν τέτοια άπο'κρισι

Παιδιά κι' άνδρες μέ μιά γνώμη
Σαν το>Γ.::!.1\ν
•νΟδν ο ΐ'·;:·-; νΙ\ι^Γ σίδερο 'στ' άμώνι..
. ι ·..■>..■ . ,ι ■ V ». ■■·" * >'
V* ί&Τ ΖΧϊΚ&ϊ&Η,&^&ν* -.λ·.- .,·;.:,·» ;,·,
Λ„ , ... .,.,,ΤΗέλομε,τ'όρίζομε .. .. .
ίιΓ. . - Χ Λ Πώς; παρά νά σκλαβωθούμε ,. , ;
*.-» ·. ; .- ·\ Άπ' την Πάργα νά σκωθοΰμε.
-χ.ν· ι,·>!;.;. Γιατί -οι ΤοΟρκο< εϊνε κακοί · *λ: .·■
ν .···.· Βάνουν όλους 'στο σπαθίς
·■ ΠόΟ τοϋς είχαμε διωγμένους
Και εις τάς μάχάς νικημένους.
Και Οά μας 'ψήσουν τά παιδιά
Παλουκωμένα 'στά σουβλιά,
ΚΓ αν μας πάρουνε 'στο χερι
ν .,.·.,. 4.„. Μας ^ερνρΰνε άπ' το μαχαίρι».
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΈΚΑΤΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ
Αίυτε'ρα έχτίμηιΐί. — "Αλλοι έχτιμτ-,ταί. — ΓνωαΤοποίηοι; το3 φρουράρ *

χου ττΐ; Πάργα; πρό; τοϋ; χατοίχου; αΰττΙ;. — Αϊ έργαοίαι Των έχτιμη-
Τδν. — Γνωϋτοποίτισις το3 φρουράρχου πρί; του; χατοίχου; τί; Πάργα;.—
Αι ϊιαφωνίαι τών έχτιμητΒν. — Ή άναχώρτιοι; τ·3 Άρμοβτοϋ, — Ή ανα
στολή τδν ϊργασιδν των έχτιμητδν. —. Ή χαρά τδν Βαργίων. — ΤΑ δσ-
ματα τβί λαοί, — Ή έπιστροφΐ το3 ΆρμοστοΒ, —■ Ή άχΰρωσις τνΐ; δευ
τέρα; έχτιμίσεω; . — Ή προχΐρυξι; το3 Μαιτλάνίου πρός τού; χατοίχους
τίς Πάργα;. — Βαραττιρνισει; επί τί; προχηρύζεως. — Ή συνε'ντευξι; τ»0
Άλ« μετά τοΟ Μαιτλάνίου εϊ; Βουβρωτόν. — Ό φρούραρχο; άναγγε'λλει
τοΐ; Βαργίοι; τ^ν συμφωνίαν τοΒ Άλ9[ μετά τοΟ «ΑρμοστοΒ. — Ή ανα
φορά των προυχόντων πρό; τόν «Αρμοστών πρός ανασταλτιν τις εισόδου τ3ν
Τούοχων,
Κατα συνέπειαν της σταθεράς αποφάσεως τώνΠαργίων ό φρού

ραρχος της Πάργας και διοικητής πληρεξούσιος ειδοποίησε τον έν
Κέρκυρα Αρμοστήν περί της ομοφώνου απαντήσεως τών Παργίων.
όθεν ούτος, ίνα^ίψη βτάκτηνεΐςτά όμματα τοϋ
κόσμου, διώρι*εν έκτιμητάς Κερκυραίους τινάς, οΐτινες γνωρί
ζοντες καλώς την ύπερ τοϋ τυράννου και κατά τών Παργίων διά-
θεσιν τοϋ Αρμοστοϋ άπεποι,ήθησαν ρ^ητώς να σνντελέσωσιν είς
την πώλησιν τών αδελφών των, πλην πειθαναγκασθεντες εδέχθη -
σαν μηχανικώς. Διορίσας ους τινας ηθελεν έκτιμητάς ό Μαιτ-
λάνδος ειδοποίησε και τον συνάδελφόν του Αλην, ίνα και ούτος
διορίση έτε'ρους έκ μέρους του, ώς άν δεν έπηρκει ό έν Πάργα
διαμένων πρό ενός σχεδόν έτους πληρεξούσιος της Πύλης και ή
πολυπληθής συνοδία αΰτοΟ, συγκειμένη έκ «τών βδελυρότερων ορ
γάνων τοϋ Αλή. "έπεμψε λοιπόν και ούτος δέκα τρεις τον αριθμόν
ΐκτιμητάς, τους πάντας έκ τών υπηκόων του, οϊτινες, ίνα μή κλί-
νωσι τον αυχένα των ένώπιον τοΰ δημίου, ύπήκουον τυφλοϊς όμ-
μασιν είς τάς διαταγάς τοΟ τυράννου. Αποστείλας ό Αλής τοΰς
έκτιμητάς είς Πάργαν, τοις έπρόσθεσεν. « Υπάγετε εις την Πάρ-
»γαν και κρίνατε δικαίως και κατά συνείδησιν . . . μ' όλα ταϋτα
»£νθυμηθ?,τε ό'τι μία έλαί* άξΐζει τό πολΰ όκτώ γρόσια . . . τ*
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑ2Ε. 277
,^δέ λοιπά πράγματα, καταλαμβάνετε δτι δ$ν αξίζουν την σή
μερον ».
Μετέβησαν οί έκ Κερκύρας και έζ Ιωαννίνων έκτιμηταί εις την
Πάργαν. Αλλ' έκ των Παργίων, τών κυρίως ενδιαφερομένων εί;
την άκριβη έκτίμησιν της περιουσίας των, τίνα διώρισεν ό Αρμο-
'στής Μαιτλάνδος ; Οϋδε'να ! Εις ποίον νόμον ευρεν ό άνομώτα-
τος Μαιτλάνδος οτι έκ τών δύο ενδιαφερομένων μερών το εν,
•το άδικούμενον και άνίσχυρον, εξαιρείται του αναπαλλοτρίωτου
δικαιώματος το3 να συνηγορήση ύπερ τής περιουσίας του, και
■δτι εις το έτερον, το άδικον, τ6 Ίσχυρόν, επιτρέπεται νά συνηγο
ρήση υπέρ της αδικίας του μεθ' ολων τών νευροσπάστων οργάνων
του ; Τοιούτος νόμος, τον όποιον ένομοθέτησεν ό αντιπρόσωπος
τοϋ μάλλον ευνομουμένου έθνους κατά τον Ιθ αιώνα, δέν ύπηρ-
χεν ουτε εις αϊτούς τους άνομους τιμαριώτας.
Ηρχισαν τάς εργασίας των οί νέοι έκτιμηταί καθ'άς είχονδια-
ταγάς, και επί τινα καιρόν ούδέν άλλο επραττονηνά άπαριθμώσι
τα καρποφόρα δένδρα, νά μετρώσι την έκτασιν της επιφανείας
τών ί,δη καλλιεργημένων γαιών και νά πέμπωσιν άλλεπαλληλως
τάς συμφωνίας τ«ν εις τά Ιωάννινα, 'ίνα ό Αλης προσδιορίσει την
άξίαν εκάστου είδους. Δύο μήνες σχεδόν παρελθόν άπό της εις
Πάργαν μεταβάσεως τών νέων εκτιμητών και ούδέν έγνώριζον οί
άθλιοι Πάργιοι περί της αποφάσεως αύτών, διότι καί ούδέν οδτο*
εις αύτό τό διάστημα είχον αποφασίσει επί της αξίας. Αδιαλεί*
πτως κατά τό δοκοΟν του ό Αλής επεμπεν είς τους έκτιμητάς
την ούτιδανην άξίαν έκαστου είδους, πλην κατ' έπιμονήν τών
Κερκυραίων εκτιμητών έπρεπεν ή έκτίμησις της άξίας νά γείνη
έπιτοπίως έπί τ·?ί βάσει καί τών εγγράφων τών κτημάτων, όθεν
κατά συνέπειαν της δικαίας ταύτης παρατηρήσεως ό άρχηγός
της έν Πάργα κυβερνήσεως είδοποεϊ δια της έπομένης έγγράφοσ
γνωστοποιήσεως τους κατοίκους, 'ίνα, έφωδιασμένοι μέ τά αναγ
καία έγγραφα, έξέλθωσιν εις τά κτηματά των.
3Ι0ΓΪ0ΓΡΑΦΙΑ
* Γνωστοποίησις τ©ϋ.άντισυνταγματάρχθ!>'·Ι.',Μαϊτλάν§<5'άι
άρχηγοϋ της εν Πάργα Κυβερνήσεως.
ν,ί. ;.. .· : νι;.·: α; ·ι·. ..·... ' ·ί\ Χ'- · ·· ••, ν.«τ». '.
; ·, · « Πάργα '20 Μαίου-1 8 1·'8Γλ Υ" ν -"Λ'^· λ»· «π
-ι: .-. ό ν.ϊ· : λι ,λι: ;.ν\,",."·.Γ":Μ';'·.\: ί.: "· .νΤ
.. Αφιχθέντων ένταϋθα των υπότε τν)ς Ύψηλ·3]ς Πύλη<
(α) και της Μεγάλης Βρετανίας διορισθέντων εκτιμητών
της περιουσίας, συμφώνως τη έν 'Ιωαννχ'νοίς συνομολο-
γηθεία^ συνθήκη, ειδοποιούνται, οί κάτοικοι, ίνα παρου-
σιασθωσιν ειςτακτήματά των^ν καιρώ καταλλήλω, περί
ου τους ρηΟέντας έκτιμητάς θέλει ειδοποιήσει ο 'Λρχη-
γος'τ^ς 'Αστυνομίας. Οί ιδιοκτήται όφ ειλουσχ^ ΐ^ια. πα,-
ρουσιάσωσιν ^ οδηγίας τών ακίνητων κτηυ,άτων των. Το
μετρον τούτο ελη:%η προς οιευκολυνσ-.ν των εργασιών
τών έν λο'γω πρακτόρων. Έκαστον μέλος των πρώτων
οικογενειών Θέλει παρουσιάσει συμβολαιον, οτανίρωτηθ-^
περϊ της προκειμένης υποθέσεως. *Λί ;~5
:~-*Θ{έκτιμηταϊ έκ μέρους τ?)ς Βρετανική^ Κυβερνήσε&ς
Ενεργούντες τήν έκτίμησιν ταύτην έχουσιν ύπ' όψιν την
έχτίμησιν της περιουσίας εκάστου, άποφασίσαντος νά
ξβνιτευΟη, έτέραν τών εκκλησιών και τώ* κτημάτων, όσα
«νήκουσιν εις αύτάς, επίσης τών δημοσίων οίκοδομημάί-
των καϊ της περιουσίας της ανηκούσης εις τήν κυβέρνησα
ή τήν γενικήν Κοινότητα». .. ·_ ,νΥτ, ..... . / {, \ .*,
.«.Ή παρούσα θέλει δημοσιευθή είς όλα τα μέρη προς
γενικήν γνωστοποιησιν.»
Γ' ΕίΓδίρουσίασαν απαντές ο'ι κτηματία! τά συμβόλάιά'τώ» κτη
μάτων "των, άλλ' Ουδείς έξ'αδΐών 'σϋμπεοιέλή'ρΘη εις τάς δ*ια-
; "Λ ■ ; . . ". ν..~ ;· . . ;...-.!? ;.'.;· νβϋΐΐΌ
' (α) 0 φρούραρχος ψεύδεται λέγων οτι οΐ έκτιμηταΐ διωρίσδιισαν

δπο της Πύλης. ίΐ'Πύλη μόνον #ιά τον τύπον άνεμίχΟη εις τήν
ύπόθεσιν τής Πάργας. 0 Λλής ητον ό διέπων τήν μηχανορρα-
φίαν ταύτην.
βκέψεις-τών εκτιμητών.. Ούτοι μετά μακράς συζητήσεις έξετί-
μησαν εκαστον τών δύο {Λερών χωριστά^ και εις γενικήν συ'/εδρία-
σιν έπαρουσιάσβησαν τά αποτελέσματα της εκτιμήσεως. Ο'ι Κερ*
κυραϊοι έκτιμηταϊ έξετίμη<ϊαν άπά<ιας τας ί&οκτησίας τών κα
τοίκων και έκείνας τάς άνηκούσας εις τάς εκκλησίας και εις ττ,ν
κοινότατα,, συμπεριλαμβανομένων καϊ τών οικιών, εις 2,3ΘΟ,000
ταλλήρ,ων. II τιμή αΰτ,η, εΐκαϊ κατι·) τ ερα κατά τό, ήμισυ τής πραγ-:
ματικής άςίας, δεν ητο πολύ κατωτέρα έκείνης>την οποίαν πρ'οσ-»
διωρισεν ό Δε Βοσσέτ μετά τών πρώτων εκτιμητών; -Ο» δε Τοϋρ?
κοι έκτιμηταϊ έξετίμησαν 1,025/700 περίπου ταλλήρων δλα τά
κτήματα χαί τάς οικίας τών κατοίκων μόνο*, τάς δε εκκλησίας;
τά κτήματα ,αμιτών και εκείνα της κοινότητος» δέν ήδέλησαν νά
τα έκτιμήσωσ*ν. Εντεύθεν ήγέρθησαν διαφωνίαι μεταξύ τών εκ
τιμητών. ,Όΐ Κερκυραίοι και οί Πάργιοι έπέμεινον, καϊ δικαίως^
να. συμπεριληφθώσιν εις την έκτίμησιν καϊ αϊ έκκλησίαι, καθ'δσον
αμται η~αν ίδιοκτησίαι τών οικογενειών της Πάργας. Οί δέ Τούρκοι
ελεγον δτι αί έκκλησίαι εις αΰτοϋς δέν χρησιμεύουν, έκσμένως
ούτε τάς άγοράζουσι, χαΟόαον « οΰδέν κ,οινόν υπάρχει μεταξύ τοϋ
«Χριστού καϊ το^ Μωάμεθ, άλλως τε τιμή αποδίδεται εις την
«έκκλ,ησι'αν τοϋ Χριστού νά λατρεύεται έν αυτί) ό Μωάμεθ!- » Ο»
Τούρκοι έκτιμηταϊ άπεποιήΟησαν προσέτι νά συμπεριλάβωίιν- ζ'ις
την έκτίμησιν καϊ τάς άκαλλιεργήτους γαίας.
Ενεκα τών ρηθεισών διχςνοιών οί έκτιμηταϊ Κέρκυραΐοι άνεχώ-
ρησαν, ο'ι δέ Πάργιοι ν,τοίμαζον άναφοραν προς τον Αρμοστήν,
Αλλ ούτος γινώσκων δτι τάς απαιτήσεις τών Παργίων πάντες οί
νόμοι της φύσεως και τής πολιτικής ύπεστήριζον, και μη θέλων
έκ προθέσεως σατανικής ν' άποδώσνι δικαιοσύνην εις τους δυστυ
χείς Παργίους, άφ' ου άπαξ έγεινε πρόξενος της συμφοράς τοπ,
άνεχιάρη^ε διά την. Μελίτην, πριν η άξιώσνι αυτούς της έλαχίςης
άνακουφίσεως. Κατά συνέπειαν της διαφωνίας τών εκτιμητών
καϊ της αναχωρήσεως τοΰ Μαιτλάνδου άνεστάλησαν καϊ αϊ έργα-
σίαι της έκτιμήσεως.
Τέσσαρες μήνες παρήλθον εϊς τήν άπραξίαν τκι}τ'ην και ουδείς"
έγίνετο λόγος περί παραχωρήσεως τής Πάργας, ωστε οΐ άθλιοί
Πάργιοι έπίστευσαν προς στιγμήν δτι δεν θέλει παραχωρηθή ή πα- -
τρίς των εις τον άσπονδον έχθρόν. Κατά συνέπειαν, επειδή υπό πί-
σαν ένεστώσαν συμφοράν υποκρύπτεται και έλπίς γλυκεία διά τό
μέλλον, άνέλαβον οί κάτοικοι τάς εργασίας των, έσπειραν τοΰς
αγρούς των, έκαλλιε'ργησαν τάς γαίας των, και τόσον μάλλον ένε-
πλήσθησαν χρηστών έλπίδων οί Πάργιοι δτι ή πατρίς δέν θέλει
πωληθή, καθόσον ηκουσαν ότι ό Αλής, πιστός εις τον λόγον
του, ουδέποτε έσκόπευε ν' άποζημιώση τοΰς Παργίους δια την
περιουσίαν των, και τήν παρά των ΰπ' αϋτοΰ τοΟ ιδίου διορισθέν
των εκτιμητών γενομένην έκτίμησιν απέρριψε μετ' άγανακτή-
σεως. Πλην ! ό Αχμέτ-Β*ης και ή μετά των οργάνων του Αλη
βυνοδία του διεμενον εις Πάργαν πρό δύο ήδη ετών, εί και ή
διαμονή των είχε προσδιορισθή εις 60 ημέρας. ΤοΟτο κατετά-
ραττε τοΰς Παργίους. όθεν, μή δυνάμενοι διά της βίας ν* άπο-
βάλωσιν αύτοΰς της χώρας των, ήρχισαν δι* ηθικών επιδείξεων
ν' άναγκάσωσι τοΰς Τούρκους ν' άναχωρήσωσιν ! Επλησίαζεν ή
άποκρέω και οί Πάργιοι ίνα καταπνίξωσι τήν λυπηράν έντύπωσιν
ήν τοις έπροξένει ή παρουσία των Τούρκων, και καταπραόνωσι
τοΰς σπαραξικάρδιους φόβους δια τό μέλλον εψαλλον τά άσμα
τα τοΰ άοιδίμου Ρήγα και άλλα κατάλληλα δια τήν περίστασιν.
.· . * «Τά οπλ' άς λάβωμεν

;> Έλληνες άγωμεν,
»Ποταμηδόν τό αΓμ' εχθρών
»"Ας τρέξν} πρό ποδών λ.
Αλλοι εψαλλον,
«Τό τρομερόν αυτό ξίφος μας, το τόσο εξακουσμένόν
»"Ωσπερ σβεσμένος κεραυνός, κείται επί γ*3}ς ριμμένον.
«Δέχθητ'.ήμας, ώ θάλασσα,'ς-ούς κόλπους σου ελευθέρους
Λ'Αφ' ου κ' ή γϊ) μας έγινε άπ1 άνδρας ανήμερους,
»Σκληρας δουλείας ό προικ'.σμός ! Άλλα δεόμεθά σον
»Μή Λοτε μή κυλίσωσι τά πίκροχυματά σου,
ΠίδΡΐ ΠΑΡΓΑ*
«Τά ελεεινά μας πτώματα προς τά των "Αγγλων π?^οΐα!

ΐτΌί σχληροτράχηλ' ήθελον, ψυχ·^ τέ χαΐ καρδία^
η'Χτούς θρασυτάτους μας εχθρούς και ταΰτα παραδώσουν!
«Δείγμα φιλίας '^ον βάρβαρον προθύμως διά να δώσουν!
νί:'! ν Αϊ Ιέ γυναίκες Λροβέίετβν,: V * '
«Πράσινοι δαφναί αειθαλείς, άνθη ποικίλα ωραία,
»'Ροδα έρυθρσχροα, εύοσμα, που φύεί ή πάτριος γαία,
»Τάς κεφαλάς μας πλέον, εσείς δεν θέλετε στο?»ίζεϊ, "
»Μήτε φωνών μας ή ήχώ πλέον θέλει ψιθυρίζει*
*Αι* ν' αντηχώ 'στών άλσεων ετούτων τά πτηνίά,
«'Στούς ζέφυρους, 'στούς ρυάχας χ' είς τά τερπνά νερά!
λΟϊ στολισμοί και τ1 άσματα καθόλου δεν αρμόζουν,
«'Σ,'οσους: πατρίδα χάνουσι, χαΐ γοερής οΐμώζουνίΛ
Και οί γέροντες άναπολοϋντεί; τά κατορθώματα τοΰ ατρόμητου

Ηπειρώτου Λιάκου επε'ραινον ψάλλοντες τά εύηχα
δημοτικά άσματα των μερών εκείνων^
»)"Οσο εϊνε ό Αιάχος ζωντανός, πασσά δέν προσκυνάει
»ΪΤασσα εχει Α'.άκος τό σπαθί, βεζύρη τά τουφέκι»..
?Κ.' ήμεϊς, ώ Αιάχε, εις τά βουνά τριγύρουθά σταθοΰμεν,
«ΙΙλανώμενοι ωσάν λέοντες, κ' έσέ θα μ'.μ^θοΰμεν !»;
Τοιαύτας και άλλας αράς των παίδων ηκουον οί Τούρκοι καΟε-

κάστην I Πλην τά όργανα τοΰ Αλή και προ πάντων ό. πανούργος
Μάνθος, άπήντα χλευαστικός εΐ ς τους Παργίους διά τοΰ αινίγμα
τος «εξ εξ» τοΰ οποίου τήν άληθή εννοιαν δέν τργησαν να μά-
ΐωσιν οί Πάργιοι. II τεσσαρακοστή επήλθε, και ητον μελκγχο-
λίκωτάτη ! Ε προμήνυε καταιγίδας τριομεράς! Εφαίνετο ώς άν ελε-
γεν είς τους Παρρους β ίέν θά κάμετε Πάσχα έδώ »1 ,
Μετά τεσσάρας μήνας επιστρέφει είς τήν εδραν του ό φ ι.λ ά
στοργος Πατ,ήρτών Παργίων Μαιτλάνδος. Ο δέ Αλής
μαθών τήν ελευσιν τοΰ Αρμόστοϋ έσπευσε, παραπονούμενος αύ-
κϊό διά, τ^ν δευτέραν εκτίμησΊ/ της περιουσίας των Παργίων, νά
20
τ» παραστηση δτι σκοπόν δέν εχει νά πλήρωση χρήματα ίίς τσ2»ί
Παργίους προς άποζημίωσίν τϊίς περιουσίας των. Εξετάζει ό Αρ
μοστής την ΰπόθεσιν, και μετά βαθείαν και ώριμο ν
σκέψιν ευρίσκει δίκαια τα παράπονα τοϋ Αλή, και, ίνα σ ε» μ.-
β ι β ά σ η τ ά πράγματα, άκυρόνει έκ δευτέρου την νέ*ν
έκτίμησιν των ύπ' αύτοϋ τοϋ Ιδίου και τοϋ Αλή διορισθέντων εκ
τιμητών ! Και δια τ?,ς επομένης προκηρύξεως προσδιορίζει ό διά
δικος και δικαστής Μαιτλάνδος δΓ ολην την περιουσίαν τών Παρ-
γίων καϊ της Κοινότητος ποσότητα, κατά μέσον ορον
1 50,000 μόνον λιρών στερλινών ! καϊ τά έξοδα της εις τάς ν/,-
Ιϊους μεταβάσεως τών κατοίκων της Πάργας έμενον εις βάρος
αυτών τών ιδίων 1 Σκληρότερος εμπαιγμός ουδέποτε άνεμίχδ*ι
εις τας συμφοράς της πασχούαης άνθρωπότητος! Μεγαλειτέρ*
αναίδεια ουδέποτε έλαβε χώραν εις την διπλωματίαν ! Απαν·
θρωποτέρα κατάχρησις της φυσικής ισχύος ούτε εις τά χρονικά
τών βαρβάρων εθνών αναφέρεται!
Πώς έτόλμησεν ό Μαιτλάνδος ν' ακύρωση την δευτέραν έκτί··
μηειν, άφ' ου ό ίδιος διώρισεν ους τινας ηθελεν έκτιμητάς ; άφ'οδ
ούτε κάν ηρωτηθησα» ο'ι Πάργιοι; Πώς έτόλμησε ν' άφηση τά
Ιξοδα της μετακομίσεως εις βάρος τοϋ πεινώντος και έκτετρα-
χηλισμένου λαοϋ της Πάργας, άφ' ου εις άπάσας τάς προκηρύξεις
του, τών υπάλληλων του ώς και αύτοϋ τοϋ πληρεξουσίου της
Πύλης, διελαμβάνετο δτι β οί κάτοικοι της Πάργας θέλουσι πλη-
χρωθή τά έξοδα της είς τάς νήσους μεταβάσεως των» ·χ Ελλόγως
δύναται τις νά θεωρήση άτιμους τους μή διατηροΰντας τους τε
προφορικούς και εγγράφους λόγους των, τους άθετοΰντας σήμε
ρον δ,τι χθες ύπεσχέθησαν δημοσίως I ίδοϋ η προκηρυξις τοϋ Ά
μοστοΰ.
«Προκήρυξις τ·ής Αύτοϋ έξοχότητος του Θωμά Μαιτ-
λάνδου κτλ. εκδοθείσα έν Κέρκυρα και δημοσιευθείσα
έν Πάργα 4 Μαρτίου 1819".
«Άπο της εποχής /.αΟ' ψ συνδρομή τών ήνωμένων
ΗΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 283
δυνάμεων των Συμμάχων ή ειρήνη καϊ ήσυχία τής Ευ
ρώπης άπεκατεστάθη, σταθερά άπόφασις της Βρετανικής
Κυβερνήσεως ύπήρςεν ή παραχώρησις τής Πάργας μετά
τοΰ φρουρίου και τής χώρας αύτής εις τήν Ύψηλήν
Πύλην. '..····.
«Προς τοΰτο συνθήκη συνωμολογήθη εν Κωνσταντι-
νουπόλει, τής οποίας ή έκτέλεσις άνεβλήΟη μέχρι τοΟδε
ένεκα διαφόρων εμποδίων, των οποίων τα πλείστα έξέ-
λ'.πον.
«Τά εμπόδια ταϋτα ανεφύησαν ού μόνον εκ των αι
τίων, άτινα παρέπονται εις τοιαύτας περιστάσεις, άλλα
και εξ άλλων περιστάσεων αναφερομένων εις τήν ϊδιαί-
τέραν Οέσιν αυτής, της ιδίας χώρας.
, . «Ήτον άδύνατον ή Βρετανική Κυβέρνησες νά πραγμα
τοποιήσω τήν παραχώρησαν της Πάργας, χωρίς νά έπι-
στήστ) τήν άπαιτουμένην προσοχήν επί των συμφερόντων
των κατοίκων, και ιδίως χωρίς νά συνομο7^ογήση δικαίαν
και λογικήν άποζημίωσιν δι' εκείνους, όσοι απεφάσισαν
νά έγκαταλείψωσ'. τήν χώραν των, μέτρόν ού μόνον τε
λείας δικαιοσύνης, αλλά και άνωτάτης άνάγκης.
«Έν τούτοις ό προσδιορισμός του ποσοΰ τής αποζη
μιώσεως ταύτης ήτον ύπόΟεσις δυσκολωτάτη καϊ άπαι-
τοΰσα χρόνον πολύν.
«Άφ' ενός ήτο δύσκολον νά τεΟή άρχή, εφ1 ης νά
βασισΟώσιν αί εκτιμήσεις, και άφ' ετέρου ήτον ανάγκη νά
ληφΟωσιν έγγυήσεις τινές κατά τής φυσικής επιθυμίας
των Παργίων, τοϋ νά δοΟή ύπερτίμησις εις τήν περιου
σία*/, τήν οποίαν ίμελλον νά έγκαταλείψωσι.
«Δέν ήτο δυνατόν νά παραδεχΟή ώς άρχή, έρ' ής νά
βασισΟή ή έκτίμησις, ότι ή έπϊ τής Πάργας περιουσία
ήδύνατο νά θεωρηθή ή αύτή μέ τήν έν ταΐς ήνωμέναις
πολιτείαις των Ιονίων νήσων, καϊ κατά φυσικήν σκέψιν
ήτον άδύνατον νά προσδιορισθή τρόπος εκτιμήσεως, ένό-
νων πάσας τάς περιπτώσεις, τά διάφορα αντικείμενα καϊ
.ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
τάς διαφόρους περιστάσεις τάς ψωμάιας μέ. ταύτας τάς

εργασίας. ■ ,.·\. -Γ^..χ:_Τ· -γ-,,,-,
.«"Οθεν έξετάσας φυσικώς και ελευθέρως όμως πάσας
τάς περιστάσεις μέ πάσαν περίπτωσιν αύτΐ)ς τ^ς έργα*·
σίας, ή Αότοϋ 'Εξοχότης ό Πατρίκιος Αρμοστής πάρε*
κινήθη νά κηρύξ'/) μέσον όρον,τ°δ ποσοϋ τν)ς έκτιμήσεως
και νά γνωστοποίηση είς τούς Ηαργίους ό,τι κατά πρω^
τον έπροτάθη είς αυτούς και ακριβής γνώσις νά δοθη είς
αυτούς περί τοϋ άληθοϋς ποσοΰ, τό όποιον ήθελον λάβει,
μεταναστίύοντες, άπέναντί τής έγκαταλειπομένης ύπΤ
αυτών περιουσίας, ότι έπομένως νέα ευκαιρία παρουσιά
ζεται είς αυτούς νά περατώσωσι τελειωτικώς αυτήν τήν
έργασίαν. Παρατηρεί αύτοϊς πρδς τούτοις ότι ή Βρετα
νική Κυβέρνησις ουδόλως ένδιαφέρεται ε'.ς τό αποτέλε
σμα τοιαύτης άποφάσεως, είτε δειχθΐ] ωφέλιμος εις τήν
μετανάστευσιν ή όχι. » . '■
«Ή άποζημίωσις κατ* ούδένα τρο'πον δύναται ν' αύ-
ξηΟη, και τό μέγιστον τής ποσότητος προσδιωρίσΟη εις
150,000 λίρας στερλίνας, ήτοι 066,666 τάλληρα, και
ότι αυτό μόνον τδ ποσόν 6ελει διανεμηθή τότε, όπόταν
άπαντες μεταναςεύσωσιν, ή τουλάχιστον μεταξύ εκείνων",
των δποίων τά όνόματα έσημειώθησαν έν τω καταλόγω
των άποζημιώσεων του έπιμελητοΟ τής Κερκύρας· άνάί·
λόγος δ* έλάττωσις θέλει γίνει έπί τοϋ ποσοδ! τούτου,
οπόταν τινές έκ των καταγεγραμμένων έν τω ρηΟέντι
καταλόγω ώ; μελλόντων ν' άναχωρήσωσιν, άποφασί-
σωσι νά μείνωσιν, ή έν περιπτώσει απαιτήσεως τίνος
προερχομένης, άναφορικώς πρδς έκάστην έκτίμησιν καί
άποζημίωσιν, έξ άμφιβόλου ή κακώς βασιζομένης άπο-'
ζημιώσεως. ; . · - Γ·. · ;■ ; ■ .» .
«ΟίΠάργιοι ίντός δέκα ήμερών μετά τήν δημοσίευσιν
τής παρούσης προκηρύξεως όφείλουσι νά φανερώσωσι
τήν τελειωτικήν των άπόφασιν τω Αρχηγοί τής κυβερ*
νήσεως είς του οποίου τάς χείρας κατετέθησαν τά πρω
τόκολλα τής άποζημιώσεως.
« Πάντες ο Ε επιθυμούντες να μεταναστεύσωσι πλητ
^οφοροΰνταΐ ότι ή Βρετανική Κυβέρνησις δέν θέλει άνετ
χθη τάς εκτάκτους δαπάνας δια τήν μετανάστευσίν των,
και οτι το προσδιορισθέν ποσόν θέλουσι λάβει έν τω μέλ
λοντα άφ' ου δημοσιευΟή τελε'.ωτιχώς πρωτόκολλον.
υπέρ δλςον των άποφασ'.σάντων νά έγκταλείψωσι τήν
πατρίδα των κατά τήν παράδοσιν τής Πάργας εις τήν
Ύψήλήν Πύλην».
«Κατά διαταγήν τη\* Αύτοϋ Έξοχότητος.
ΠΓπογρ.) Φρεδερίκος Χάγκεϋ ιδιαίτερος γραμματεύς.
·· (*Υπογρ.) Τιχάρδος Γούβεης Αντισυνταγματάρχης
διοικητής, λ
Εμβρόντητοι έμειναν οί άθλιοι Πάργιοι ϊδόντες την άναιδη

ταύτην προκήρυξιν τοΟ Μεγάλου Άρμοστοΰ ! Αμφίβαλλον κατ*
άρχάς περί της πραγματικότητας της, έπί τοσούτον έφάνη αΰτοΐς
άπίΟανον τ6 τοιούτο τόλμημα, άλλ' έπίστευσαν μετ' οΰ πολί»
Ίδόντες και έν τη προκηρύξει ο,τι ό Μάνθος τοϊς έπανελάμβανε
πολλάκις χλευαστικώς, και εξήγησαν ήδη τό αίνιγμα κ ες εζ ».
Ι1/.ύρωσε την πρώτην έκτίμησιν ό Μαιτλάνδος, διότι ε γ ε ι νε,
άνευτήςάναγκαίας άδειας! Ακυρόνει και ταύτη·/ διότ;
$έν είχεν έγγυήσεις κατά της φυσικής έπ»τ
δυμίαςτών Παργίωντοϋ νά ύπερτιμήσωσι την
περιουσίαντων. Α?.λ' ή φυσική επιθυμία των Παργίων κατ*
ουδέν έπηρρ:'ασε τήν έκτίμησιν, άφ' ου ουδείς έξ αΰτών έςελε'χδη
εκτιμητής ! Πώς λοιπόν έτεινον οί Πάργιοι ίνα υπερτιμήσωσι τήν
περιουσίαν των, άφοϋ οί έκτιμηταί ήσαν άνθρωποι της εκλογής το3
Αλή και τοΰ Μαιτλάνδου και όχι κάτοικοι τήί Πάργας; Αλλ' άς
ύποθέσωμεν δτι τοϋτο εγεινεν έ/. μέρους των Παργίων· άλλα μή
πως ό Αλής άφ' έτερου δέν είχε τήν αυτήν φυσικήν έπι-
δ υμί αν της μειοδοτήσεως, και άφ' οί πλειότεροι των εκτιμη
τών ησαν όργανα της θελήσεως του ;
, Ιΐκΰρωσεν ό Μαιτλάνδος τήν έκτίμησιν ταΰτην διότι εγεινεν
ώς νά ητον ή περιουσία τών Παργίων έν τοις ϊονίοις Γίήσοις^ ό/ϊου.
αΰτη ύκερτιμαται. Αλλ* ίσα ίσα ούτως έπρεπε να έκτιμηΟίί, διότι
οΐ άνε'στιοι Πάργιοι ήναγκάζοντο νά ένοικισΟώσιν έν αύταίς ταϊς
ίονίοις Γίν,τοις, δπου τά πάντα ύπερτιμώνται.
Ι*α συμβιβάση τά πράγματα ό διάδικος και δικαστής Μαιτ-
λάνδος προσδιώρισε την ύψηλήν άξίαν της περιουσίας των τε
Παργίων και της Κοινότητος εις 150,000 λίρας στερλίνας, έν ω
μόνη η περιουσία τοΟ Δεσίλα Τσούκου ήξιζε τό δε'κατον της παρά
τοϋ Μεγάλου Οικονομολόγου Μαιτλάνδου προσδιορισθείσης
ποσότητος, και έν ώ το έτήσιον εισόδημα άπάσης της χώρας
ητο το τρίτον τοΰ προσδιορισθέντος παρά τοϋ Άρμοστοϋ κατά
μέσον δρον κεφαλαίου! Και όμως έν τ·7| ρηθείση προκηρύξει
έτόλμησεν ό Μχιτλάνδος νά είπη δτι « ίΐτον αδύνατον η Βρετα
νική Κυβέρνησις νά πραγματοποίηση την παραχώρησιν της Πάρ-
»γας, χωρίς νά έπιστήση την άπαιτουμένην προσοχήν της έπί
»τών συμφερόντοιν των κατοίκων, και ιδίως χωρίς νά συνομολο-
«γηση δικαίαν και λογικήν άποζημίωσιν. . . » ϊδου οποίαν δικαίαν
χαί λογικήν άποζημίωσιν έπε'τυχεν ή Αγγλία ! ϊδου τίνι τρόπω
επέστησε την προσοχήν της έπι των συμφερόντων εκείνων, τοΰς
οποίους, άφ' ου κατέστησεν άπάτριδας, έμελλε νά καταστήση και
, της έσ/άτης πενίας, ίνα συμπλήρωση τάς άνηκούστους συμφο
ράς των ! Ευτυχείς ήθελον λογισΟή ο'ι Πάργιοι, εί έλάμβανον σώαν
και την ρηΟεϊσαν ποσότητα!
ίΐ Αγγλική Κυβε'ρνησις δεν άναδεχεται τά Ιξοδα της μεταβά
σεως των κατοίκων εις τάς Ιονίους νήσους, λε'γει ό ΜαιτλάνοΌς
εν τ-?ί προκηρύξει" έν ώ είδομεν δτι εις άπάσας τάς προηγουμε'νας
προκηρύξεις Αγγλοι και Τοϋρκοι ύπε'σχοντο τήν δαπάνην ταύτην !
Ελαττώσας έπί τοσούτον τήν πραγματικήν άξίαν της περιου
σίας των κατοίκων, αρνούμενος ό άρνησίλογος Μαιτλάνδος τά
έξοδα της μετακομίσεως τοις Παργίοις και λέγων αΰτοίς έν τίί
προκηρύξει δτι « αδιαφορεί ή Αγγλική Κυβε'ρνησις περί της απο
φάσεως των, είτε δειχθη ωφέλιμος, είτε δχι» βεβαίως ήλπιζεν
ίνα άναγκάση αυτούς νά μείνωσιν ΰπο τήν μυσαράν κυριαρχιαν
τοΰ συναδέλφου του ! Αλλος λαος ίσως ήδελεν ΰποκύψη κατά τήν
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑϊ. 287
έϊίιθυμίαν των συναδέλφων εις τήν δουλείαν, αναλογιζόμενος ότι
μεταβαίνει εις ξένην γήν άπορος, έκτετραχηλισμένος και των
πάντων έστερημένος, εις γήν, οπου έκυριάρχει εκείνος, δστις τον
κατέστησεν έλεεινόν παίγνιον τής μοχθηρίας του ! Αλλ' ό λαός
της Πάργας ό έπί τεσσάρας αιώνας ύπερασπίσας δια τοϋ αίματος
του την άνεξαρτησίαν, στηριζόμενος εις τά εϋγενή της καρδίας
του αισθήματα, πάντα έθεώρησε δεύτερα τής άνεξαρτησίας του.
Ακάματοι προσπάθειαι καταβάλλονται εκ νέου όπως πείσωσι
τους Παργίους, ίνα μείνωσιν ΰπό την κυριαρχίαν τοϋ Αλή, πλην
άπασαι άπέτυχον άπε'ναντι της σταθεράς άποφάσεως τοϋ λαοϋ,
ίνα εγκατάλειψη την δούλην πατρίδα. Μαθών ό Αλής την άπό-
φασιν των Παργίων και τον παρά τοϋ Μαιτλάνδου προσδιορισμον
τοϋ άντιτίμου τής έγκαταλειπομένης περιουσίας τών Παργίων,
και σκοπόν μη εχων ν' αποζημίωση αύτοΰς, προσκαλεί έσπευ-
σμε'νως τον Μαιτλάνδον εις μυστικήν συνέντευξιν εις Βουθρωτόν.
Μεταβαίνει αυθημερόν ό "Αρμοστής εις την πρόσκλησιν, συνοδευό
μενος και ΰπό τοϋ φρουράρχου της Πάργας Γούβενς. ΙΙντάμωσε
τόν ληστήν Άλήν « έπί τοϋ ιδίου τόπου » λέγει διάσημος τις
συγγραφεύς « ένθα ό Αινείας απήντησε την Άνδρομάχην ! Εκεί
οπου τά άπομεινάρια των Τρώων, έν μέσω των ιδίων αΰτών έχ
θρων Ελλήνων είχον εΰρει άσυλον, και ανανεώσει τάς προσφιλε
στέρας άναμνήσεις της πατρίδος των, πλησίον τοϋ νέου ϊκαμάν»
δρου και τοϋ μικροϋ Ιλίου, βάρβαροι τίνες και ξένοι άπεφάσισαν
ν' άποσπάσωσιν άπό τάς εστίας των, άπό τους βωμούς των, τους
άπογόνους των ιδίων Ελλήνων ». 0 Αλής παραπονείται, ό Μαιτ-
λάνδος εγκρίνει τά παράπονά του ! ό Αλής τώ λέγει ότι δεν πλη-
ρόνει χρήματα πρός άποζημίωσιν τής περιουσίας των Παργίων.
Ο φιλάνθρωπος Μαιτλάνδος τω λέγει νά δώ«η άντί χρη
μάτων ξύλα! ϊδοΰ όποιον άντίτιμον τής ελευθερίας και τής Πα
τρίδος χριστιανικού λαοϋ έζήτει άπό τον Άλήν ό Μαιτλάνδος !
Και όμως έτόλμησε νά κηρύξη δτι ή Αγγλία δεν θά πώληση
την Πάργαν εις τον Άλήν άνευ δικαίας και λογικής άπο-
ζημιώοεως ! Πείθεται τέλος ό Άλής νά δώσνι εις τοϋς Αγγλους
$88 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ*
ναυπηγήσιμα ξύλα, όπως τώ παραχωρηθν) η Πάργα, και τω ε'ίό-
§η η άδεια ίνα προχωρήσωσι τ* στρατεύματά του εις κατάληψιν"
αύτης, πριν η άποζημιώσωσι τοΰς κατοίκους, ώς υπεσχέθησαν,
κερί τής περιουσίας των ο'ι II ρ οίτά ται και πριν η ούτοι έκκε-
νώσωσιν κύτήν, ώς τοις ύπέσχοντο !
Την 1 5 Μαρτίου περί το λυκαυγές πλε'ει έγκαρσίως προς την
Πάργαν φεργάδα Αγγλική και άποβιβάζει 150 ς·ρ*τιώτας. Οιω
νός νέων συμφορών η παρουσία Αγγλων στρατιωτών ! Και τώ
δντι ! 0 φρούραρχος, άποβάς εις Πάργαν, τοίς ανάγγειλε δια ζώ-
«ης φωνής εις έπήκοον δλων τών προυχόντων δτι α συνεπεία της
δσυνομολογηθείσης συμφωνίας μετάξι» του Αλή ΠασσΚ καί τοδ
«Μεγάλου Άρμοστοϋ, στρατεύματα Τουρκαλβανών τΟΟ πρώτοι
»θά εΐσε'λθωσιν εΐρηνικώς εις την έπικράτειαν της Πάργας ». όσον
άνελ^πιστος ητον ή κεραυνώδης αυτή εΐδησις, βασιζόμενων των
Παργίων επί τών προκηρύξεων τών προστατών οτι « Τούρκοι δεν
»θά πατήσωσι τό έδαφος της Πάργας, πριν άποζημιώσωσι τους
«κατοίκους αυτής και πριν ούτοι έκκενώσωσιν αυτήν» επί τοσού
τον και κατετάραξε τούς προύχοντας! Γνωρίζοντες δέ ούτοι τί
ητον ικανός να πράξη ό λαός εις μίαν τοιαύτην άπελπιστικήν πε-
ρίστασιν, αυθημερόν Ίκετεύουσι τον ΜαιτλάνδΌν διά της επομέ
νης αναφοράς, δπως εμπόδιση τουλάχιστον την εις Πάργαν εΐσο-
δον τών άσπονδων εχθρών Τούρκων μέχρι Της αναχωρήσεως τών
Κατοίκων ! " >
«Υπόμνημα τών κατοίκων τ?)ς Πάργας, διαβιβασΟέν
εις Κέρκυραν προς τήν Α. Ε. Θωμδν Μαιτλάνδον
• · . ·. κτλ. κτλ. ? ·"··. . · ·-*
Πάργα 15 Μαρτίου Ϊ819. '
.ίΠ «Έξοχώτατε! ... ,·^...· ί' .*·...' ..«χ.·^
« Οί Πάργιοι έπϊ τεσσάρας όλοκλήρους αιώνας υπε
ράσπισαν εαυτούς κατα τών γειτόνων των Τούρκων δια
Τ/}ς Ουσίας τοϋ αΓματός των !
« Κατά τό 1814 έθεσαν έαυτούς εκουσίως υπό τήν
Ϊ1ΕΡΙ ΠΑΡΓΧΣ. -289
•κροστασίαν τής Μεγάλης Βρετανίας, έλπίσαντες διηνε
κή άσφάλειαν. ·>
α Άλλ' άφοδ πολιτικοί λόγοι, συμπληροΰντες τάς
συμφοράς των Παργίων, ήνάγκασαν έκείνους, των οποί
ων τήν προ στασίαν έπεκαλέσθημεν, νά μας παραδώσω-
σιν είς τούς Τούρκους ύπ6 όρους συνθήκης, ότι όσοι εξ
ημών δεν ήθελον μείνει ύπό τήν δυναστείαν των Τούρ
κων θα λάβωσι δικαίαν άμοιβήν δ.ιά τήν άξίαν τής ακι
νήτου περιουσίας των, και ότι οί Τούρκοι δεν Οέλουσίν
εισέλθει εις τήν χώραν μας, πριν ή ήμεΐς άναχωρήσω-
μεν άπ' αυτής, οί Πάργιοι αγογγύστως ύπετάχθησαν
είς ταΰτα, ίδόντες και τήν προκήρυξίν σας, δι' ης πλη
ροφορούνται περΐ της σκοπούμενης αποζημιώσεως· όσον
μικρά και αν η αύτη. οι Πάργιοι συναινοΰσι ν'άναχωρήσω-
σιν έλ'πίζοντες πάντοτε ότι ή δικαιοσύνη τσΰ βασιλέως
και προστάτόυ των θέλει τοις. χορήγηση έλευθερίωτέράν
άποζημίωσιν. μετά ταΰτα. . ·.·,...'
« 'Εν τούτοις μετά φρίκης και έκστάσεως πληροφο
ρούνται ύπ& τοϋ φρουράρχου της Πάργας και του "Αγ
γλου άπεσταλμένου ότι τά στρατεύματα τοΟ Άλή" Πασ-
σδ θέλουσι κάμει κατοχήν τής γώρας μας και προ της
αναχωρήσεως των κατοίκων !
'Η αποτρόπαιος αυτη εί^ησις περί της προσελεύσεως
των Τούρκων είς τήν Πάργαν, διέχυσε λυπηροτάτην
ταραχήν είς τάς ψυχάς απάντων των Παργίων, αναγ
κασμένων νά ίοωσι τήν χώραν των κατεχομένην ύπό
τοϋ αποτρόπαιου και άδιαλλάκτου αυτών έχθροΰ. "Ινα
δέ προληφθτ) τό στυγερόν τούτο Οέχμα, οί Πάργιοι προ-
τιμώσι ν' άναχωρήσωσι τής χώρας των, τήν οποίαν το
σούτους χρόνους έφύλαξαν έλευθέραν.
«Άλλά, έξοχώτατε, άποφασίσαντες οί Πάργιοι νά
μεταναστεύσωσι, παρακαλοΰσι τ/]ν ύμετέραν έξοχότητα
νά μή συγχώρηση τήν έλευσιν ούοενος Τούρκου εις τήν
Πάργαν, πριν ή οί Πάργιοι μετά των τέκνων των και
τών συζύγων των άναχωρήσωσιν έξ αυτής.
ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ*
Ο Μαιτλάνδος υπεσχέθη εις την έπιτροπήν των Παργίων οτ*

θέλει εμποδίσει την εις Πάργαν είσοδον τών στρατευμάτων τοξί
Αλή, μέχρις ου πληρωθώσι τά χρήματα της άποζημιώσεως της
περιουσίας τών κατοίκων και της αναχωρήσεως τούτων. Επανελ1·
θοϋσα έκ Κερκύρας ή επιτροπή εξέθεσε τοις Παργίοις ο,τι τη ύπε-
σχέθη ό Αρμοστής. Επαρηγορήθησαν ολίγον ο'ι άθλιοι ! Αλλ* 6
μη εχων οΰτε ιερόν, ούτε όσιον ε'ις τους λόγους του και εις τάς
υποσχέσεις του θιομας Μαιτλάνδος ώμοίαζε μέ τόν χαμαιλέοντα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ.
Προχτιρυξις το3 'Αρμοβτιΰ προς τούς κατοίκους τίί; Πάργας. — Παρα-

Τ^ρτιοεις έπί τίΐς προχηρΰξεως τοδ Μεγάλου Άρμοστοδ. Ή άπελπιβία
των κατοίκων μιτά τΛν εις τήν χώραν των είοβολιήν τδν Τούρχων.—Ή ιίς
Πάργαν ελευσις τοδ Φρεδερίχου "Αδάμ, — Ή γενναία άπάντηοΊς των Παρ
γίων προς τίν βτρατηγον "Αδάμ. — Ό στρατηγός "Αδαμ δέν έχτελεϊ τήν
ΰπόσχεσιν, — Ή τελευταία άπελπιοία τών Παργίων, —» Ή τελευταία άπό-
φασις, — Οί Πάργιοι χαίουοιν έν τ?1 άγορϊ τά όιτ8 χαί τά πτώματα τδν
ουγγενων. — Ή χατάρα. — Ή ίχ τίϊς Πάργας άναχώρτισις, — Τά δήμο-·
τιχά ίίοματα. — Ή μετάβασις των οϊχογενειδν εις Παξούς χαί εις Κε'ρχυ-
ραν. — Ή ίί< Κερχυραν συγχέντρωιις. —. Τό ϊημοτιχίν ϊυμα.
Επειδή άπο της εις Πάργαν επιστροφής της τών Παργίων επι
τροπής παρήλθαν είκοσι περίπου ήμέραι, καθ' άς οί Πάργιοι, βασι
ζόμενοι έπί τής υποσχέσεως τοΰ Μαιτλάνδου, έπαρηγοροΟντο, καί
επειδή καθ' δλον τό διάστημα ουδείς έγένετο λόγος περί τής είς
Πάργαν εισβολής τών Τούρκων, έπίστευσαν οί άθλιοι κάτοικοι
οτι ή είσοδος τών εχθρών δεν θέλει λάβει χώραν, μέχρις ου οί
κάτοικοι συνάζωσι καί τά προϊόντα, τών οποίων έβριθεν κατ'έκεΐ-
"· .» ϊτος ή περικαλλής Πάργα. Άλλ' οποία ΰπήρξεν ή εκπληζίς
.}>, οταν εμαθον οτι τά στρατεύματα τοΰ Άλή προχωροϋσι προς
τήν Πάργαν; Οποία ΰπήρξεν ή άγανάκτησις ή δικαία, καί ή
απελπισία ή τελευταία, όταν είδον τήν κατωτέρω προκήρυξιν
τοϋ Μαιτλάνδου, ίναγγελλουσαν την εί^οδον των Τούρκων εις τίϊν

Πβίργαν Ι
« Προκήρυξις'τής Αυτού Έξοχότητος τοϋ Σϊρ Θωμά
Μαιτλάνδου χτλ. κτλ. Εκδοθείσα έν Κερκύρα τήν 4
και δημοσιευθείσα έν Πάργα 9 Απριλίου 1810.
«Ή εποχή τής παραδο'σεως τής Πάργας πλησιάζει,

τελειωτικά μέτρα μέλ7^ουσι νά λάβωσι χώραν, όπως
ή Βρετανική Κυβέρνησις δυνηθή να θέση τήν Όθωμανι-
*ήν κυβέρνησιν έν τή κατοχή αύτής, οπόταν οΐ προσυνο-
ρ,ολογηθέντες περί παραχωρήσεως όροι έκτελεσΟώσιν.
« Μεταξύ των άλλων μέτρων ή Βρετανική Κυβέρνη-
σις απεφάσισε νά έπιτρέψη εις μ'.κρον μέρος του στρα
τού τής ΑύτοΟ Ύψηλότητος τοΰ Βεζύρη Άλή Πασσδ,
νά εισέλθη έντός της Πάργας, - χαϊ περί τούτου ό φρού
ραρχος Ιλαβε τάς αναγκαίας διαταγάς.
« Ή Α. ',Εξοχότης ό Αρμοστής παραδεχόμενος τα
μέτρα ταΰτα θεωρεί καθήκον του νά διαβεβαίωση τους
Παργίους, ότι σταθερά καϊ άγρυπνος προστασία θέλει
χορηγηΟή αύτοις.ύπό της Βρετανικής κυβερνήσεως, εφό
σον ήθελον δείξει εαυτούς άςίους αύτής, καϊ ότι ή εΓσα-
δος των Όδωμανικών στρατευμάτων δέν πρέπει νά βιά
ση τούς κατοίκους , ίνα έπισπεύσωσι τήν έγκατάλειψιν
τής χώρας των, έκτος αν ούτω θελήσωσιν.
«Έάν τίνες των Παργίων έπιθυμουσι νά έγκαταλεΓ-
ψωσΐ τήν πατρίδα των, πρό τής εισόδου των ρηθέντων
Όθωμανικών στρατευμάτων εις τήν χώραν των, ό φρού
ραρχος Θέλει χορηγήσει αύτοϊς τά προς τοΰτο μέσα,
πλήν τον σκοπόν των τούτον δφείλουσι νά διαδηλώσω-
σιν αυτοτιροσώπιύς αύτω άμέσως μετα τήν δημοσίευσιν
τής παρούσης προκηρύξεως, ώστε νά δυνηθή ό φρούραρ
χος νά χορηγήσγ] αύτοϊς τά άναγκαΐα δια τήν μετακά-
μισιν πλοΐα. .
/ Η Αύτοΰ Έξοχότης ό Αρμοστής θεωρεί καθήκον
30*
του νά έπαναλάβη είς τούς Παργίους, ότι 8έν πρέπει νά

έγκαταλείψωσι τήν χώραν των πριν ή ή περί παραχω
ρήσεως της Πάργας συνθήκη έκπληρωΘή έντελώς, δηλ.
καθνόλουςτούς δρους της».
Αναιδέστερος έμπαιγμός τής πασχούσης άνθρωπότητος 3έν μνη

μονεύεται είς τα χρονικά της διπλωματίας! εϊνε μοναδικός συνά-
δων μέ την μρναδικήν πράξιν ! Προτιμότερος ην ό Θάνατος εις τους
Παργίους η ό άνανδρος ούτος εμπαιγμός ! Προ ό7>ίγων ήμερων
ύπεσχέθη ό.Μαιτλάνδος εΐ; τήν τών Παργίων έπιτροπήν δτι «δεν
«θέλει συγχωρήσει τήν εις Πάργαν είσοδον τών Τούρκων, κατά
»τήν εννοιαν της συνθήκης» καΐ σήμερον ασυστόλως και αυθαι
ρέτως συγχωρεί τήν είσοδον τών Τούρκων ε'ις τήν Πάργαν εναν
τίον τοϋ δεδομένου λόγου της τιμής, της φιλανθρωπίας και αυτής
της συνθήκης ! Α συνθήκη τών Ιωαννίνων, τήν οποίαν οι 'ίδιορ
συνέταξαν άνευ της συγκαταθέσεως τών Παργίων και τήν οποίαν
είπον δτι ελαβόν ώς κανόνα δια τάς περαιτέρω εργασίας των μέ
χρι της τελειωτικής παραχωρήσεως της Πάργας, ή συνθήκη αυτή
λέγει ρητώς δτι « Μετά τήν πληρωμήν της άξίας τής ύπό τών
»κατοίκων της Πάργας έγκαταλειπομένης περιουσίας, και μετά
»τήν πληρωμήν τών εξόδων του ταξειδίου και μετά τήν άνα-
3)χώρησιν τών Παργίων έκ της Πάργας, θέλει άποσυρθή ό Αγ-
«γλικός στρατός καίτό φρούριον και ή χώρα τής Πάργας θέλει
ν μεταβιβασθή τω πληρεξουσίω τής ίψηλής Πύλης ». Αΰτό λέ
γει τό τέταρτον άρθρον τής συνθήκης. 0 δέ Οθωμανός πληρεξού
σιος έν τνί άπό 18— 30 Ιουνίου 1817 προκηρύξει προς τους
κατοίκους τής Πάργας λέγει' α ίΐ ίψηλή Πύλη μέ διέταξε νά
«λάβω τό ρηθέν φρούριον, νά επαγρυπνήσω επί τής πωλήσεως και
»τής δικαίας άποζημιώσεως τής περιουσίας τών κατοίκων έκεί-
»νων, οϊτινες διά παντός σκοπεύουσι νά έγκαταλείψωσι τήν πα-
ϊτρίδα των, και επί τέλους νά προβλέψω, έν ταυτδ» και τά έξοδχ
»τής μεταβάσεως των εις τάς Ιονίους νήσους ».
II ρηθείσα συνθήκη κα: ή προκήρυξις τοΰ Οθωμανού πληρεξου ·
βίου δεν ποιοΰσι μνείαν περί τη; ε'ις Πάργαν είσοδοι/ τοϋ στρα
τοί» τοϋ Αλή. Και βεβαίως, εί δεν υπήρχε στυγερώτερον σχέδιον
και σκοπός βδελυρός και απάνθρωπος, ό στρατό; τοΰ τυράννου
Αλή δεν ητον δλως περιττός, άφ'ου ητο παρών ό πληρεξούσιος της
Πύλης, εις τόν όποιον κατά την συνθήκην τό φρούριον και η χώρα
της Πάργας εμελλον να διαβιβασθώσι, και άφ' ου η παραχώρησις
αυτη έγεινεν είρηνικώς μεταξΰ των δύο φίλων Αΰλών, εί; των
όποιων την λαοκτόνον άπόφασιν ύπε'κυψαν οί Πάργιοι ; ϊστερον
άπό τοιαύτα φανερά άνοσιουργήματα τολμά ό Μαιτλάνδος να
λέγη δτι « η Αγγλία χορηγεί την προστασίαν της » ! Τ?ί άλη-
θεία, ώραία προστασία ! Τοϋρκοι εις την Πάργαν 1 :
Οι Τοϋρκοι, οί όποιοι έπί αιώνας δεν έτόλμησαν νά πατήσωσι
τό έδαφος της Πάργας, υπό των τέκνων της μόνων δπερασπιζο ·
μένη;, χωρίς νά πληρώσωσι δια τοϋ αίματος των την τόλμην,
πατοΰσι σήμερον άνενοχλήτως και άτιμωρητί τά δρια αύτη; της
Πάργα;, προστατευόμενη; ΰπό τη; Μεγάλη; Βρετανία; ! Ο Μαιτ-
λάνδο; τοϋ λοιποϋ άφη'ρεσε τό προσωπεΐον. Η αναίδεια και η άπαν-
θρωπία τοΰ άνθρώπου τούτου δεν περιωρίσθησαν μόνον εΐ; τό νά
προσθέσωσι του; πλέον άγενεΐ; και σκληρούς εμπαιγμούς εις τά;
συμφορά; τών άτυχων Παργίων, άλλ' έπροχώρησαν περαιτέρω !
λέγει έν τη προκηρύξει* « 0 Πατρίκιο; Αρμοστής θεωρεί καθήκον
»του νά έπαναλάβη εις τους Παργίους έ'τι δεν πρέπει νά έγκα-
• ταλείψωσι την χώραν πριν η ή περί παραχωρήσεως της Πάργας
»συνθήκη έκπληρωθή εντελώς, δηλ. καθ' όλους τοΰς δρου; τη;».
Ποίοι δροι τη; συνθήκη; νά έκπληρωθώσι ; και ύπό τίνος; άφ'
ου αύτός ό ίδιο; Αρμοστή; παραβιάζει το κυριώτερον άρθρον της
συνθήκη;, επιτρέπων τήν είσοδον τών Τούρκων εί; την Πάργαν»
πριν η άποζημιώσωσι τους Παργίους και πριν η ούτοι άναχωρή-
βωσιν εκ της πατρίδος; Αφ'ου ό Χριστιανός, ό πεπολιτισμένος, ό
αντιπρόσωπος της Αγγλίας μυριάκις ήθέτησε και ό'ρους συνθήκης
και υποσχέσεις και λόγον τιμής, πώς ήλπιζεν δτι ό Αλβανός, ό
άρπαξ, ό ληστής, ό δια τών άθεμίτων μέσων φθάσας εις τήν πε-
ριωπήν του; ήθελεν εκπληρώσει τοΰς δρους της συνθήκης, εΐσβα
λών άπαξ εις τνιν μισητοτέραν αύτώ χιόραν ;. Βεβαίως ό ΜαΕΤ-
λάνδος καλώς έγνώριζεν δτι ό Αλής ουδέν δσιον έφύλαττεν κκί
ουδέν ιερόν έπροσκύνει. Ειχεν ήδη πάμπολλα της απιστίας του
φρικτά παραδείγματα. Αλλ' ίσα ίσα, ε'πειδή έγνώριζε την άπι-
βτίαν τοΰ τυράννου και τό άδιάλλακτον προς τους Παργίους μί
σος αύτοΟ, δια τοΰτο και εναντίον της συνθήκης έπέτρεψεν αύτω
την είσοδον των στρατευμάτων του εις την Πάργαν και προέτρε
πε δολίως ΰπό το πρόσχημα τοϋ συμφέροντος τούς άθλιους Παρ-
γίους, όπως μην έγκαταλείψωσι την χώραν των και μετά τήν
εκείσε ελευσιν τών Τούρκων, ίνα ούτοι περάσωσιν έν στόματν μα
χαίρας τους κατοίκους, και ούτως ό Μαιτλάνδος οίκονομήση είς
Καν Φ ί λ ο ν του την οΰτιδανήν άποζημίωσιν , και εξάλειψη μέ
την καταστροφήν τών κατοίκων και το στίγμα!.; . ·>
Αναγνόντες ©ί Πάργιοι μετ' άγανακτήσεως καϊ συνάμα περιφρο
νήσεως (διότι βαρυνθέντες άπό τάς καθεκάστην απιστίας τών Αγ
γλων, τοϋ λοιποϋ τους περιεφρόνουν έν τνί φυσική αδυναμία των)
την άνω προκηρυξιν έ&σταζον να πιστεύσωσι την πραγματικό
τητα της, έπί τοσούτον τοις έφάνη απίθανος ή τοιαύτη αναιδής
παλιμβουλία τοϋ Μεγάλου Αρμοστοϋ. Πλην μετ' οΰ πολύ έπεί-
σθησαν δτι Τοϋρκοι και Χριστιανοί είχον συνομόσει κατ' αυτών.
Δεν τοις έμεινε πλέον έλπίς παρηγοριάς παρά τοις άνθρώποις ί
Ύψωσαν δακρύβρεκτον βλέμμα προς τον Πλάστην, έπικαλούμε-
νοι τήν έζ ΰψους άρωγήν! έρ'ρΊψαν έπίπονον και σπαραξικάρ-
διον βλέμμα έπί τών καλλιεργημένων και καρποφόρων πεδιά
δων* αύται έβριθον πολυτίμων προϊόντων, τά όποια ήναγκά-
ζοντο άπανθρώπως ν' άφήσωσιν εις χείρας τών άπιστων. Απαν
τες, ώς και τά βρέφη, κατελήφθησαν ύπό άλγεινοτάτης βαρυ-
θυμίας. Αλλ' ευγενής άπελπισία καταλαμβάνει τούς πάντας, δτε
ειδον άτιμωρητί Τούρκους έσκηνωμένους εις τάς ύπωρείας τοϋ
ορούς Πετζεβολός. ίΐ θέα τών Τούρκων έσύγχυσε τάς διανοίας
των καϊ κατετάραξε τάς ψυχάς και μία έξήλθεν ή κραυγή έκ
Τών στέρνων απάντων «θάνατος». Απεφάσισαν ν' άποΟάνωσι σύν
*5 ηθικώ θανάτω τής πατρίδος, εί οί Τούρκοι έπροχώρουν βήμα
προς την πόλιν ! · -. . .
Αναστέλλεται η πρόοδος των Τούρκων, ειδοποιείται ό Αρμοστής
περι της γενναίας αποφάσεως τών Παργίων, δστις πέμπει αύθωρεί
εις Πάργαν τόν στρατηγόν Φρεδερίκον Αδαμ. Φθάνει ούτος έκεϊσε,
προσκαλεί τους προύχοντας, προσπαθεί οπως πείση αύτοΰς, ίνα
συνκινέσωσιν οπως οί Τοϋρκοι σκηνώσωσιν εις μικράν άπόστασιν της
πόλεως προς τό μοναστηριον τής έν Βλαχε'ρναις Θεοτόκου μέχρι της
στιγμής καθ' ην θά πληρωθώσι τά χρήματα και θα άρχίση ό από
πλους, άφ' ου επιμόνως δεν ηθελον να ίδωσι Τούρκους έντός τής πό
λεως και τοϋ φρουρίου· Αλλ' ο'ι Πάργιοι άηδιάσαντες πλέον ώς έκ
της άναιδείας τών Αγγλων, απήντησαν υπερηφάνως εις τόν Αδάμ*
« Δεν άνεχόμεθα νά ίδωμεν Τούρκους, τοϋς άπιστους εχθρούς, έντός
»τ?)ς χώρας μας προ τής πληρωμής τών χρημάτων και τοΰ άπό-
«πΧου όλων τών κατοίκων. Είσθε ισχυροί, δύνασθε νά μας έπιβά-
»λετε την βίαν! Πλην έχετε προ οφθαλμών ότι ολοι οί στόλοι τής
«Αγγλίας δύνανται νά παρουσιασθώσιν άπειλητικώς ενώπιον τής
«πατρίδος μας, Τουρκικόν όμως βήμα προς τά πρόσω έπί τοϋ ίεροϋ
«τούτου εδάφους, ήμών παρόντων, εϊνε ΣΪΝΘΗΜΑ θανάτου. ; Οί
«δείλαιοι εχθροί μας ουδέποτε έτόλμησαν να βεβηλώσωσι την
«χώραν ταύτην, χωρίς νά πληρώσωσι την ποινήν τής αύθαδείας
«των διά τής ιδίας των ζωής. Οθεν και ηδη, εί και παρ' ύμών
«προστατευόμενοι, δεν θά τολμήσωσι, χωρίς νά όδεύσωσιν έπί τών
«πτωμάτων μας.»
Η αρειμάνιος άπάντησις τών προυχόντων κατεθορύβησε τόν
ευγενή στρατηγόν Αδαμ, όστις νομίσας κατ' άρχάς οτι ή τοιαύτη
άποφασις εΐνε μόνον τών παρευρεθέντων προυχόντων ηθέλησε νά
■έρωτηση ενα εκαστον ιδιαιτέρως, πλην την αύτήν λαβών παρά
πάντων άπάντησιν έπείσθη περί τοΰ έπικειμένου κινδύνου, δν ίσως
ααί ό 'ίδιός έτρεχε διαμένων εις Πάργαν, καθόσον οί Πάργιοι άπο-
• στρεφόμενοι ηδη δικαίως πάντα Αγγλον, δεν ΰπεδέχθησαν τόν
•στρατηγόν Αδαμ, ώς ώφείλετο εις τόν βαθμόν του. όθεν ό στρα
τηγός Αδαμ, βλέπων άκλόνητον την άπόφασιν τών Ιίαργίων και
29£ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
μή δυνάμενος ό ίδιος άνευ της ανωτάτης διαταγής τοΰ Μαιτλάν- ·.

δου ούδέν νά πράξη περί της αναστολή; της εις Πάργαν εισόδου)
ιών στρατευμάτων του Αλή Πασσα, ύπεσχέθη τοις Παργίοις ΐνχ
αμέσως διαβίβαση την άπόφασίν των ε'ις τον Με'γαν Άρμοστην,-
μεσιτεύων παρ' αύτώ ΰπέρ της επιθυμίας των. Αλλ' ό ευγενής
Αγγλος στρατηγός Αδάμ, άντί νά κοινοποίηση τω Μαιτλάνδω
την άπό^ασιν των δυστυχών Παργίων και νά μεσιτεύση παρ' αύτώ
ΰπέρ αύτών ώς ύπεσχέθη, άναχωρεϊ κ ρ υ <ρ ί ω ς περί λύχνων»
άφάς έκ της Πάργας διά την Κέρκυραν, της οποίας τά θέλγητρα,
δεν άφινον τον στρατηγόν νά διαμείνη έν Πάργα! .
Την επαύριον μαθόντες οί Πάργιοι την έκ της Πάργας άναχώ-
ρησιν τοΰ στρατηγού Αδαμ, έπίστευσαν οί άθλιοι, ώς γενικώς έπι?
στεύετο, δτι ό στρατηγός Αδαμ, συγγενής ηδη ές άγχιστίας, και
κατά συνέπειαν συμπάσχων εις τά δεινά τών ομογενών και ομο
θρήσκων αδελφών της Ε ρ ασ μ ί α ς του, μετέβη ό ίδιος εις Κερ
κυραν, ίνα έκθεση τώ Πατρικίω Αρμοστνί την άποφασιν τών κα
τοίκων της Πάργας και ούτως επίσπευση την ά\αστολήν της προ
όδου τών Τουρκικών στρατευμάτων ! ' ' · . Λ ■«'·.". 9.!
Τέσσαρες μαϋραι ημέραι αγωνίας σπαραξικάρδιου παρηλβον και
οι Πάργιοι ουδεμίας παραμυθίας ήζιώθησαν έκ Κερκύρας, 2τρέ-
φουσι περίλυπον βλέμμα προς την θάλασσαν, ητις έμελλε νά τοίς
φέρη την προσδοκωμένην έλπίδα' μελανά νέφη έκάλυπτον την
Κέρκυραν. Δακρύβρεκτα βλέμματα τών γυναικών και τών παίδων
είσδύουσιν εις τόν ορίζοντα, οπως ϊδωσι μακοόθεν πλοιάριον, φέραν
αύτοϊς παρηγορίαν, πλην ούδέν άλλο εβλεπον, η άφροστεφη κύ
ματα, άναγγέλλοντα την άγενη άπάθειαν τών προστατών και
προμηνύοντα καταιγίδας καταστροφών, ό έκ Κερκύρας πνέων
άνεμος άντί παραμυθίας έφερεν εις την Πάρναν έπικηδειον συριγμόν*
Τά πάντα έσιώπων πένθιμον σιωπην. Τά πάντα άνηγγελλον τοις
έν άγιονία Παργίοις την άπάνθρωπον και άντίχριστον Α να λ γ ίίγ
σ ί α ν τών προστατών. Περιμείναντες έπί ματαίω πλοϊον έκ Κερ,-
κύρας, και τοιούτον μη ϊδόντες οί άθλιοι κάτοικοι, άνέκραξαν καρ-
-διαλγώς άπαντες ώςέκ συνθήματος; αΩ ! άφ' ον τόσον άπανθρώ.
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ: 29Τ
πως μα.; έπώλ/ισαν' εις τους άπιστους βαρβάρους, καν μικρά»
παρηγορίαν' της σπαραξικάρδιου θέσεώς μας δεν χορηγοϋσιν ήμΐν>
άλλ' απεναντίας οί άσπλαγχνοι έμπαίζουσιν ημάς άναξιοπα-
θοϋντας μ .
Αφ' ου οΰδεμίαν άπάντησιν τοις έπεμψεν έκ Κερκύρας ό στρα
τηγός 'Άδαμ, ώς τοις ύπεσχέθη (και ποσάκις οί "Αγγλοι δεν ύπε-
σχέθησαν εις τους Παργίους, πλήν ουδέποτε έςετέλεσαν τάς υπο
σχέσεις των !), ένόησαν ο'ι Πάργιοι δτι Τούρκοι και Αγγλοι συνώ*
μοσαν την παντελή καταστροφήν των ! δτι και ή Αγγλική φρουρά
έμελλε νά συνεργήση έκ συμφώνου μετά τών έν τω μοναστήρι^
Ί;ης έν Βλαχέρναις Θεοτόκου έσκηνωμένων Τούρκων. Επειδή δέν
τοις έμενε περί τούτου ουδεμία αμφιβολία, ώφειλον νά έκλέζωσι
δυοϊν θάτερον, η τον θάνατον, η τήν αίσχράν αίχμαλωσίαν, αμ
φότερα δωρεάν προσφερθέντα παρά τών προστατών. Αλλ' οί Πάρ
γιοι προ τετρακοσίων ετών έχυνον αφειδώς τά αϊματά των κατά.
της δουλείας, έβδελύττοντο τους τυράννους, όθεν άπεφάσισαν:
κατά τήν Άγίαν εβδομάδα τών παθών του Σωτηρος υπέρ τοϋ αν
θρωπίνου γένους, τον έντιμον έπι του πατρικού εδάφους θάνατον.
Απεφάσισαν Φνάδώσωσιν «άλλας πένθιμους ημέρας εις τό νέον
Χριστιανικόν μαρτυρολόγιον».Ωρμησαν λοιπόν εις τά δπλα. Αλλά
τό φίλτρον ! ή ακαταμάχητος αύ'τη φωνή της φύσεως ! άλλ ή\
θρησκεία ! ό υπέρτατος οδτος νόμος τών Χριστιανών ! II θέα τών
τέκνων και τών συζύγων, αί αγιαι ήμέραι τών Παθών, ήμέραι
νηστείας, πένθους και προσευχής, απέτρεψαν τους Παργίους της
ολέθριας αποφάσεως και τοις ενέπνευσαν φιλανθρωποτέραν ίδέαν
καθ' ας ημέρας ό Χριστιανικός κόσμος εΰρίσκετο έν προσευχαϊς
και άγρυπνίαις! τοις ενέπνευσαν τον άπόπλουν. ΐδού και τό δημο-
τικόν άσμα. ν -<« λ.·ί»*· ,. ., - .· ·.. . .- ·<
' *% "* " » * ' * · ι ϊ * ^· ι»'· .Λι,ι* . * .» * ., ■
Τρία πουλιά άπ' τήν Πρέβεζα 'διαβν^καν ύζ τήν Πάργα
•Τονα κυττάει τήν ξενιτειά, τ' άλλο τον "Αϊ Ίαννάκη
Τό τρίτο τό κατάμαυρο, μοιρολογάει και λέεί· /': · · .
• Πάργα! Τουρκία σ' έπλάχωσε! Τουρκιά σέ τριγύριζε».·
Δεν έρχεται γιά πόλεμο, μέ προδοσία σέ πέρνει ! >
Βεζύρης δεν σ' ένίκησε μέ τά πολλά τ' άσχέρια·
"Εφευγαν Τούρκοι 'σά λαγοί τό Παργινό τουφέκι,
Κ' οί Λιάπιδες δέν ήθελαν νάλθοΰν νά πολεμήσουν,
Είχες λεβέντες 'σά θεριά, γυναίκες άντρειωμέναις,
Πώτρωγαν βόλια για ψωμί, μπαρούτι γιά προσφάγι.
Τ'άσπρα 'πουλησαν τό Χριστό, τ'άσπρα πουλούν χ'έσένα.
Πάρτε μανάδες τά παιδιά, παππάδες τούς Άγιους!
"Αστε λεβέντες τ' άρματα, χι' άφήτε το τουφέκι!
Σχάψτε πλατειά, σχάψτε βαθυά ολα σας τα χυβουρία,
Και τ' άντρειωμένα χόκκαλα ξεΟάψτε του γονιοΰ σας!
Τούρκους δέν έπροσχυνησαν ! Τούρκοι μή τα πατήσουν !
Αποφασίσαντες οί Πάργιοι ν' άναχωρησωσι, πρδ παντός άλλον

άγαθοϋ ήθέληταν ν' άφαιρέσωσι παν ιερόν από τάς εκκλησίας των,
α'ίτινες τοϋ λοιποϋ ησαν προωρισμέναι'παρά τών Χριστιανών,
ίνα μεταβληθώσιν εις Μετζίτια και Τζάμια ! όρμησαν οί ιερείς
προς τάς έαυτών εκκλησίας δπως παραλάβωσι μεθ' εαυτών του
λάχιστον τά ίερά άμφια και τάς άγιας εικόνας άνηκοντα και
κληρονομικω και θρησκευτικώ δικαιώματι ε'ις αΰτβύς. Αλλ' οί
Αγγλοι δέν τοις έπιτρέπουσιν ούτε β ε λ ό ν η ν ν' άφαιρέσωσιν
άπό τάς εκκλησίας ! λέγοντες τοις Χριστιανοϊς, φεΰ ! δτι ααί
»ϊκκλησίαι σας συν τοϊς έμπεριεχομένοις άνηκουσι τοΰ λοιποϋ
»είς τούς Τούρκους.» Ωρμησαν οί κάτοικοι εις τοΰς κήπους των
και εις τους αγρούς των, οπως δρέψωσι ευώδες της ανοίξεως άν
θος έκ τών κτημάτων των, ίνα φέρωσιν αυτό ώς κειμηλιον εις τά
ξένα, δείγμα της περικαλλοϋς πατρίδος των. Αλλ' οί Αγγλοι δέν
-τοις έπιτρεπουσιν ούτε φύλλον άγριοχόρτου ! λέγοντες αύτοϊς
δτι β κατά την μεταξύ Αλή Πασσα και Θωμα Μαιτλάνδου συμ-
»φωνίαν τά κτηματά των έπωληθησαν εις τούς Τούρκους, έπο-
·»μένως ούδέν δικαίωμα τοϋ λοιποϋ χαίρουσιν έπ' αύτών οί Πάρ-
»γιοι !» Και ή άποζημίωσις ; Δέν άποκρίνονται οί Αγγλοι, έμ-
ποδίζουσι μόνον τούς κατοίκους νά κόψωσιν εν ρόδο* 1
Περί το λυκαυγές της 1 5 Απριλίου, άφ' ου διήλβον δλην την
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑ*. 299
νύκτα, την τελευταίαν, έν τοις κόλποις της πεφιλημένης πατρί
δος έν δάκρυσι και άγρυπνίαις, ώρμησαν προς την προκυμαίαν μέ
χείρας κενάς κχί των πάντων έστερημένοι. Άλλ' έκεϊ φθάσαντες
ένεθυμηθησαν δτι οί Αγγλοι, άφ' ο3 αυθαιρέτως ίπώλησαν εις
τους Τούρκους τά κτηματά των, τάς εκκλησίας των, τα Ιερά
σκεύη, τάς αγίας εικόνας καί μέχρι της πενιχράς καλύβας του
γεωργοΰ, έλησμόνησαν κατ' εύτυχίαν να συμπεριλάβωσιν έν τω
πωλητηρίω και τά όστά των τεδνεώτων. ίίρμησαν λοιπόν
πρός το κοιμητηριον καϊ έςέβαψαν τά όστα καί τά άρτιταφή πτώ
ματα των συγγενών άνάψαντες δέ πΰρ έν τί) πλατεία της αγο
ράς, τά έκαυσαν έπί παρουσία των Αγγλων, ίνα μη βεβηλώσωσιν
Λυτά, διαμένοντα εις δούλην γην, εισερχόμενοι οί έχδροι εις έλευ-
θέραν χώραν. Την δέ ίεράν κόνιν των καυδέντων λειψάνων παρα-
λαβόντες ώς κειμηλιον άνεκτίμητον ώδευσαν πρός την προκυμαίαν
ά'δοντες έν δάκρυσιν την έπομένην κατάραν.
ΤΩ κεραυνοί τοΰ Οΰρανοΰ
Ις.!'. νοΛ
Λ·*>.·«:.ν\{· ,·*· ■ Και της Δικαιοσύνης,
Κάψετε τον Άλή Πασσα
Καί τους κακούς Ι,γγΛε^ους
1 ια να ιοουν οι τύραννοι
Πώς ό θεός παιδεύει. '·^'· ^ν·'·
Καί σύ, φωστήρα "Ήλιε, που "δες τήν συμφοράν μας,

Κ' έτήραξες να άρπάζωμε 'πό μέσ' κπό τους τάφους
Ια λείψανα τα ιερά όλων των συγγενών μας, '
Σβύσε τό φώς σου παρευΟύς, δεΐξαι πώς μας λυπάσαι.
Και σεις παιδιά του Ουρανού, Σελήνη καϊ Αστέρες,
Ποϋ φέγγετε δλο'νυκτα 'ς Ανατολή καϊ δύσι,
Κρύψετε μέ καλύμματα τώρα τά πρόσωπα σας.
Καλύμματα κατάμαυρα τής λύπης τής μεγάλης.
Καί κ?,άψετε τους Παργινούς, τους κακομοιριασμένους,
Και κλάψετε πολλαΐς οοραις, καϊ σεις κ' ό κόσμος όλος.
ΣυναΟροισβέντες άπαντες έπί της προκυμαίας έρριψαν βλέμμα

κατανυκτικόν οί μέν ιερείς επί τών ιερών βωμών, έν όϊς έλατρεύετο
μέχρις έκείνης τής όλεθρίας στιγμής ό αληθής θεός, ό λυτρωτής
τοϋ κόσμου, και έπί τών οποίων έμελλε, φευ ! να ΰψωθή τοϋ λοι-
πόΟ Μ ι ν α ρ ε' ς ! Οί δε προύχοντες έπί τών καρποφόρων πεδιά
δων, τάς όποιας άφιναν εις χείρας τών άπιστων έχθρών. Σπαρα-
ξικάρδιον και άξιον θαυμασμού και σεβασμού ητο τώ αντι τό
θέαμα να βλέπη τις τόν μεν έργατικόν λαόν ν' αρπάζη μετ' ά-
πληστίας, ώς προσφιλές άντικείμενον περιπαθούς ερωμένης, μίαν
φ ο ύ κ τ α ν γης, την οποίαν έκαλλιέργησε δια τών Ρραχιόνων
του και κατέβρεχε ποτίζων δια τών ιδρωτών του, τάς δέ γυναί
κας νά λούωσι τά φίλτατα αυτών τε'κνα, ώς εις Ίεράν κολυμβη-
θραν, έν τοίς έλευθέροις ίίδασι τής πατρίδος δια τελευταίαν φοράν.
Εις οϋδε'να έπέτρεπεν η τεθλιμμένη και συγχρόνως καταβεβλη ·
μένη ,ώς έκ της άνεπανορθώτου συμφοράς ψυχή νά κάμη βήμα εις
τά πρόσω. Αποχωρίζεται τις ευκόλως τής φιλτάτης πατρίδος ;
τής γής τής γεννήσεως του ; ϊσταντο άπαντες όρθιοι έπί τής προ
κυμαίας, άφωνοι και άλαλοι. Πρώτων ό εις τόν άλλον δια τών
βλεμμάτων πώς άφινον την πατρίδα τόσον ώραίαν και πλουσίαν.
Εν ώ τοσαϋτα και τηλικαϋτα δεινά διελογίζοντο, φωνη άποτρό-
παιος ηκούσθη «οί Τούρκοι» .. Εις την άπαισίαν ταύτην φωνήν
εκυψαν γονυκλιτώς άπαντες ώς έκ συνθήματος και κατεφίλουν
ώς πεφιλημένον τέκνον τό έδαφος τής πατρίδος δια τελευταίαν
φοράν, τό έδαφος εκείνο, τό όποιον έπί τεσσάρας αιώνας κατέβρε-
ξαν υπέρ τής έλευθερίας δια τών αιμάτων των. Ηγέρθησαν μετ'
άλγεινοτάτης βαρυθυμίας και φοβηθέντες, μή πάθωσι τό τής γυ
ναικός τοϋ Λώτ πάθημα, δεν έστρεψαν πλέον πρός τά οπίσω
βλέμμα, άλλ' έρρίφθησαν άνδρες και γυναϊ/.ες, παίδες καί γέροντες
φύρδην μίγδην έπί τών έκεϊ ευρεθέντων πλοιαρίων των καί τίνων
άλλων τών άδελφών Επτανησίων καί παρεδόθησαν εις την διά-
κρισιν τών κυμάτων τής θαλάσσης, ητις έφάνη εί; τοΰς δυστυχείς
ίριλανθρωποτέρα τής Αγγλικής κυβερνήσεως, τής ΰποσχεθείσης και
πλοία καί έξοδα δια την εις την Επτανησον μετάβασιν τών κα
τοίκων τής Πάργας, καί οΰδΐν τούτων έκτελεσάσης I
Γ Οι Αγγλοι πρός [Λίίζονα συμφοράν εκείνων, τών όποιων έπώ-
λησαν τόσον άπανθρώπως την πατρίδα, τας εκκλησίας, τα χτή
ματα, μέχρι της καλύβης τοϋ πτωχοϋ, δεν εύχαριστήθησαν μ'
δ?α δεινά έπροξένησαν ει; του; γενναίους Παργίους, τοΰς άςίους
καλητέρας τύχης ένεκα τών φρονημάτων των και τών προγονι
κών αναμνήσεων, άλλ' ηθέλησαν και να καταστήσωσιν αυτούς
θεατά; της δουλείας της πατρίδος των, κατά την ε'ι; Πάργαν εί'σο-
δον τών Τούρκων ! νά ίδωσιν ιδίοις όμμασιν, δπερ άπεστρέφοντο
και προς άποφυγγιν τοϋ οποίου έρρίφθησαν μέ χείρας κενάς και
πεινασμένοι εις τά πλοιάρια, νά ίδωσι Τούρκους έν τνί πατρίδι.
Οθεν ίνα έκπληρώσωσι, φαίνεται, τάς διακαείς επιθυμίας τοϋ φ ί-
λ ο υ Αλη ώρμησαν έκ τοϋ φρουρίου Αγγλοι στρατιώναι προς την
προκυμαίαν, επί της οποίας ητο συνηγμένος ό λαός δια νά ανα
χώρηση και άποσπώσι βιαίως άπό τάς άγκάλας τών τέκνων και
τών συζύγων τριάκοντα Παργίους, και τους άπάγουσιν ώς αιχμα
λώτους είς τό φρούριον λόγω νά υπηρετήσωσι τους ξένους
των, πράγματι δέ ίνα ΐδωσι την βεβηλωσιν τής πατρίδος των
•παρά τών Τούρκων ! Οί δε λοιποί άνεχώρησαν άποχαιρετήσαντες
την φίλην πατρίδα μέ τελευταΐον άσπασμόν διά τοϋ επομένου
οημότικοΰ άσματος.
Ο ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ.
ι Βουνά, λαγκάδια δροσερά, και τραφε]^, λιβάδια, ;Γ

Δένδρα καλά και φουντωτά, χωράφια 'ξακουσμένα,
Μέ δάκρυα για πάντοτε σας άποχαιρετάω !
7Ω Πάργα ! χώρα 'ξακουστή, γειτόνισσα τοϋ Τούρκου,
Πάργα ! πατρίδα μου καλή, πολύ αγαπημένη,
Στον τύραννον τόν πλιό σκληρονιΈγγλέζοι σε πουλούνε!
«Φύγετ1 έσεΐς οί άποικοι της παλαιάς Ηπείρου,
«Ύστερινοϊ Χριστιανοί, άπιστοι Παργανιώταις»
ΕΙπέν ό άνομος Άλης μέ λύσσαν καϊ φαρμάκι,
«Αφήσατε μου τοϋς ναούς καϊ δλα τ' άγα£ά σας !
«Άς πέσουν κάτω οί σταυροί που πάντα θριαμβεύουν,

ο Και άς νικήση παρευΟύς τό "Αγιο Κοράνι
α Κ' έσεϊς Γραικό! άδύνατοι πάντοτε να πλανασθε
«Και νά μήν έχετε ποτέ ναούς χαϊ βασιλέα» !
Αύτα έφώναξ' ό σκληρές ό τύραννος ό γέρος,
"Οπου υβρίζει Χριστιανούς και τούς Αγίους νο'μους.
Άμποτ' αύτό το ασμα μας 'ς' αύτιά του νά βροντήσ^,
Σάν κεραυνός τοΰ Ούρανοΰ, ποΰ πάραυτα 'ξυπνίζει
Κάθε άχρεΐον τύραννον, ποΰ- ήσυχα κοιμάται !
Παραδοθέντες δέ εις την διάκρισιν τών κυμάτων τέσσαρες χιλιάδες

περίπου ψυχαι Χριστιανών διεβιβάσβησαν άλλοι μέν εις Κέρκυραν,
άλλοι δέ εις Παξούς, καθ' ην ήμέραν ΕΚΡΕΜΑΤΟ ΕΠΙ ΚΤΛΟΤ ό
το άνθρώπινον γένος σώσας! Φδάσαντες δέ οί ανέστιοι
Πάργιοι είς τάς είρημένας νήσους, έστεροϋντο και τοΰ επιουσίου
άρτου, ίν φ ό Χριστιανικός κόσμος έώρταζε τό Αγιον Πάσχα.
Αλλ' ο'ι πλουσιώτεροι τών Παργίων βλέποντες τον ένδεή λαόν λι·
μώττοντα, διεμερίσαντο ό',τι εΐχον μέ τον λαόν, έφοδιάσαντες
αυτόν και με τά προς ζωάρκειαν έξοδα επί δυο μήνας.
Διασκορπισθέντες ο'ι Πάργιοι τ·7,δε κακεϊσε ώς έκ της κατεσπει»-
σμένης αναχωρήσεως, έβλεπον μετ' άλγεινοτάτης λύπης, δτι έλει
πε και ό Ιερός της πατρίδος δεσμός, δστις έν αυτί] σφιγκτότατα
συνέδεεν αύτους, διό και άπεφάσισαν ίνα συγκεντρωθώσι σχεδόν
άπαντες έν Κέρκυρα, οπως συνενοηθώσι περί της περαιτέρω ά-
,θλίας αυτών τύχης. Οί έν Παξοϊς διαμένοντες, άπέναντι δηλαδή
της δούλης πατρίδος, έσπαράττοντο άπό τήν άπομόνωσιν, διότι
και τοις έφαίνετο δτι ηκουον τους θρήνους τών ορέων και τών
κοιλάδων της πατρίδος. Ηρώτων τον έκ της αντίκρυ ξηράς έρχό-
μενον υψιπέτην άετόν νά τοϊς ε'ίπη τί συνέβαινεν έν τη φίλη
πατρίδι.
Μαϋρο πουλάκι όπ' έρχεσαι άπο τ' άντίκρυ μέρη,

11ες μου. τί κλάψαις Ολιβεραις, τί μαϋρα μοιρολόγια,
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. '3θί
Άπό τήν Πάργα βγαίνουνε ποΟ τα βουνά ραγίζουν ;

Μή να τήν πλάκωσε Τουρκία και πόλεμος τήν καίει ;
«Δεν τήν έπλάκωσε Τουρκιά, πόλεμος δέν τήν καίει,
«Τους Παργινούς έπούλησαν σά γίδια σα γελάδια
«Κι' όλοι 'ς τή ξενιτειά Οά 'παν νά ζήσουν οί καϋμένοι.
«Αφήσανε τα σπήτια τους τον τάφο τοΰ γονιοϋ τους,
«"Αφησαν τδ προσκύνημα Τούρκοι νά το πατήσουν,
«Τραβούν γυναίκες τά μαλλιά, δέρνουν τ1 άσπρα των
[ στήθια.
«Μοιρολογούν οί γέροντες με μαϋρα μοιρολόγια
«Παππάδες μέ τά δάκρυα κλαίουν ταΐς έκκλησίαις.
«Βλέπεις έκείνην τή φωτιά, μαΰρο καπνό Γποϋ βγαίνει;
«'Εκεϊκάϊκαν κόκκαλα, κόκκαλα ανδρειωμένων !
«Που τήν Τουρκιά τρομάξανε, και τον Βεζύρ' έκάψαν!
«Έκ1 ήσαν κόκκαλα γονιοϋ, ποΰ τό παιδί τά καίει !
«Νάμήτά βρουν οί Λϊάπιδες, Τοϋρκοιμή τά πατήσουν!
«Άκοϋς τό θρήνον τό πολύ, όπου βογκούν τά δάση ;
«Και τό δαρμό ποϋ γίνεται, τά μαΰρα μοιρολόγια ;
«ΕΓνε 'π' άποχωρίζονται, τή δόλια τήν πατρίδα
«Φιλοΰν ταϊς πέτραις και τήν γήν, κ' άσπάζονται τό
[χώμα ! »
.
ΚΕΦ ΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΕΚΤΟΚΓ, '
•Επί [ΐαταίω ζητοΰίΐν οί Πάργιοι όπως παρουίΐαοθωϊΐν εις τον Άρμο-

βττιν. — Ό Μαιτλάνϊος μεταβαίνει εις Πρτοεζαν ίνα συγχαρϋ τον Άλτϊν
χαί παραλάβτ; το άντίτια.ον τϋί περιουοίας τ3ν Παργίων. ^~ Ή έν Πρεβέζτι
συνέντευξις το3 Μαιτλάνϊου (ΐετά του Άλΐ. — Λιαφωνία των δύο φίλων,—
Τ^ν 10 Μαίου 1819 τι "Οβωμ-ανιχή οτιμαία ύψόνεται έν πομπί! επί των
ίπάλξεων τοδ φρουρίου ΤΪΙ: Πάργας. — «Η έχ Πάργας άναχώρηϊΐς των 30
Παργίων. — Ο'ι Τοδρχοι έν Πάργα. — Ό. θάνατο; τϋς 'λγγλίϊοί. — ·Η
μετάβασις τοδ Άλΐ Παοοϊ ιίς Πάργαν. — Ή άϊιαφορία του Μαιτλάνϊου.
— Το υπόμνημα των π;ούχόντων Παργίων προ; τον Άρμοοτήν. — Ό Άρ-
(χοοττ-Λς · ώς ό θεο; του Ισραήλ. — Ή Ιόνιος Βουλτι χ^ρότ-ει πολιτας
τούς ΠαργίοΗς. — θ5"οι άποποιοδντϊΐ τον" τίτλον του πολίτου. — Έτίρχ
αναφορά προς τόν Άρμοστ/ιν ύπο πάντων των ανέστιων χατοίχων της Πάρ
γας. — Ό λαος περιχυχλόνει το παλάτιον του Άρμοατοϊ. — Ή άνα^ώ .
'φ-ηβΐί του Μαιτλάνϊου, \' . «„· .... · ^ , . ,
, ΣυναθροισΟέντες οί ανέστιοι και έκτετραχηλισμένοι Πάργιοι έν

Κερκύρα έζήτησαν επιμόνως νά παρουσιχσΟώσιν1 'είς τον Μεγαν
Άρμοστήν, ίνα προφορικώς έξιστορήσωσιν αΰτώ τά δεινά και προ
πάντων την πε ΐν αν ητις τούς έτυράννει, άναχωρήσαντας έκ της
πατρίδος των, οΰχί κατά τάς συνθήκας και όποσχέσεις των προσ-
τατών, άλλα με χείρας κενάς και τών πάντων έστερημένους, και
ζητήσωσι παρ' αΰτοϋ θεραπείαν. Αλλ' ό Αρμοστής Μαιτλάνδος
μήν έπιτρέψας τοις Παργίοις, ίνα ενώπιον του παρουσιασδώσιν,
άνεχώρησε την 7 Μαΐου 1819 εκ Κερκύρας δια την Πρέβε'ζαν,
δπως συγχαρ-7, τον Αλή Πασσάν δια την έπίτευςιν του σκοπού του
και παραλαβή την άποζημίωσιν της περιουσίας τών Παργίων,
ητις εισέτι δεν είχεν άποδοδή, ώς μυριάκις διεκήρυξαν Αγγλοι
και Τοϋρκοι, ε'ι καί οί κάτοικοι προ εϊκοσιν ήμερών είχον εκκε
νώσει την Πάργαν.
Φθάσας ό Μαιτλάνδος εις Πρέβεζαν μετά τοϋ Βούδων (\νΌο-
(Ιηουίβ) επιτετραμμένου της Αγγλικής Κυβερνήσεως, ίνα παρχ-
λάβη το άντίτιμον της πωλήσεως της Πάργας καί μετ' άλλων
σημαντικών Αγγλων τοϋ επιτελείου, συνεχάρη δημοσίως τον
Αλήν όιά την έπιτυχίαν τοϋ σκοποϋ του. ΡΙΐτά τινας δε ήμε'ρας
ΙϊϋΡΙ ΠΛΡΓΑ3 303
^χν./ιχών διχτίϊ&άιζΦν άναςίων πεπολιτιαμεν ων έ,βνών, ζητεί
χρήματα ό Μαιτλάνδος από τον Αλήν διά την άττοζημίω^ί* νίί
περιουσίας τών Παργίων. Καταθορυβ'ϊται ό Αλβανός είς τό«/»ο«-
<ιμα τούτο, αγαναχτεί, χαί.διχαίως" διότι, σκναινέσας εις βουθ^ω-
τον χατά παράχλησιν τοδ Μαιτλάνδου ϊν* άποζημιωττ) τους Παρ-
γίοος διάί την. έγχατχλειπομενην περιουσία* των, <ιυνεφώνη<ϊί
μετά τοϋ Μεγάλου Άρμοστοΰ ίνα δώστι ξυλιχην ναυπηγησιμο*
άπό τά δάβη της Αλβανίας και της ίστρίας εις τους Αγγλονςί;·
και ούτοι εμελλον ν'άποζημιώσωσι τούς Παργίαυς διά χρημάρων;
ϊΐ άλλως πώς- Συντρνεσεν ό Αλής εις άποζημίωαΐ/, διότι δεν τ,β*
έχόστιζε ν' άνταλλάξη τά άγρια δένδρα τών δασών μέ τας ,πορΜ
τοχαλλε'ας κάϊ τάςέλαίας1 της Πάργας. Συνηνεσε χαί,ό Μαιτλάν^
δός, διότι ΐχόμισεν δτι έμελλε ν' άνορύςγι τούς μυβώδεις θηςαυ-
ρρϋς τοϋ Κροίσου εις την Καλλι~ρονί*ν, εις τα δάση- της :Αΐζ%τ
νίας, άλλ' άποςτείλας μετά ταΰτα . ά£ι»ματικ,όν ..^οΰ «αυτοςοα
Διευθυντηρίου εις την Αλβανίαν, δστις, έπιτοπίως έπισχεοδεϊς τά
δάση, ενριν αύτά γεγυμνωμένα, ήπατηθη τών ελπίδων του. Πλην
ό Μαιτλάνδος ύπεσχεθη τοις Παργίοις δια της άπό ί Μαρτίου-·
1819 προκηρύξεως άποζημίωβίΥ νρηματιχήν 150,000 λιρώ»
σίερλίνωνΙ^χ.-νΛ ;ώπ -ν'.·1 .';...· χ.:.·Ι ,,ιλχγ· .1/· :·: νοπωτ^Λ
; Οθεν μετά πολλάς ικεσίας /.ατορδόνει ό Μαιτλάνδρς νά π»7Τ}·
τον Αλην οπως πλτορώση εις νοήματα την άποζημίωσιντών Π*ρ4
- γιων* .βλην. β.υ'ιός,^'βς,^άμ^ως ■_. ; . και- τοϋ -λγ,*τβΟ Άλη^-ϊΐΜΒο
αινέσα; εις την πληρωμην ηθέλησε νά δείςν) τω Αγγλο» .'Αρμο*:
$τί) δτ* και χρήματα δύνατα^ νά πλήρωση (α), άλλα συγχρόνως
δΰνατομκαί νά έξευτελίβ-/] τον άντ^ίτρόσωπον της «Αγγλίας, έΊτως1
τφ εκφράσιρ εϋγνωμασύνην , διά την υπηρεσία* του. Καθήμε
νος έν τηΑλοανικφ^α^)^.;
άλαζονεία ■.•...όγ«
ζγλ του ηγεμονικού
λ.:. ι;·?χ;^Γ:
(Ιρόνου Χο«·
,.ττ_ιν^
ύ κόί»
■ '·^χ.Πράγ^ατέυΐμν;6ι-πε6ί·''Αλη ίίλομεν ιδεί 'π&ίεν επόρ'ί&η

ούτος τά χρήματα ταύτα Σι κάτα ποσόν" έπΤόΤΓτίβε " το ταμεϊ3?
ΐβν <ε«ι· ϊ·^·ο^οξ^ι.τ?Λ.βΪΒθζ>)μιώ'ίςώς· «?,ς «ερφοοίας τ.ώ» Βαρ-
γίων. .. ·Γ.,Μ ί· , · ... ..-Ό^ 1 ο ..<νΐ
31
των αυλικών του περιστοιχισμένος προσεκάλεσεν ένώπ-ιόν τθυ ιόν
Μέγαν Άρμοστην κκί τω είπεν έμφανισβέντι' « ίδοϋ τά χρήμα
τα» δακτυλοδειχτήσας τους σάκκους πλήρεις χρημάτων «άλλα
ϊδέν σέ πιστεύω νά σοϋ τά δώνω , άν δεν μου άφήσης δύο
«σημαντικούς Αγγλους εις χεϊροίς μου ότι έντος μιας ήμε'ρας V
«άναχωρήσωσι ζαί οι Αγγλοι στρατιώται έκ τ9>ς Πάργας ».
Φευ ! 0 οΰτιδανός Αλβανός, ό βάρβαρος, ό αιμοβόρος τύραννος
δεν κατηζίωσε της εμπιστοσύνης του εκείνον τον διάσημον δι-
πλωμάτην, τον όποιον η Αγγλία περιέβαλε μέ την έμπιστοσΰ-
νην της, δπως διοίκηση την τύχην μυριάδων λαών ! Ενόησεν δ
Μαιτλάνδος ήδη πόσον ήξιζεν ή φιλία ένος ληστοϋ 1 πλή> ή συν
θήκη υπεγράφη, τά στρατεύματα του Άλή ήσαν προ τών πυλών
τοϋ φρουρίου της Πάργας ! όθεν ήναγκάσδη ό Μαιτλάνδος ! ώ αι
σχύνη ! να παραδώση εις χείρας τοϋ ληστοΰ, τον όποιον κατή-
ξίωσε της φιλίας του και τών έκδουλεύσεών του, δύο όμηρους
Αγγλους ευγενείς τοΟ έπιτελείου, τον Χάγκεϋ και Ρόμπινσον! Η
ζωή δύο έλευθέρων πολιτών Αγγλων ένεπιστεύ&η εις τήν διά-
κρισιν ένός 'Αλβανό 0 βαρβάρου! Ευτελές όμως χρηματιχόν ποσόν
άνευ τιμαλφών εγγυήσεων δεν ένεπιστεύθη ε'ις τον ενδοζον άντι-
πρόσωπον της Μεγάλης Βρετανίας ! ίδοΰ πώς άνταμείβουσιν οε
τύραννοι τάς έκδουλεύσεις και τάς φιλίας ! Αλλ' ευτυχώς, θυε'λλης
έν Κωνσταντινουπόλει κατά της κεφαλής του έγκυμονουμένης,
δεν έφάνη ό Άλήί προς τοΰς Αγγλους ομήρους, δπως έφάνη και
προς τον φίλον του, τον Γάλλον στρατηγόν Ρόζαν (α).
Άφήσας ό Μαιτλάνδος εις χείρας τοϋ Άλή τούς δύο όμηρους
"Αγγλους καϊ παραλαβών τά χρήματα, συμποσούμενα εις 620
χιλιάδες τάλληρα και 20 χιλιάδες χρυσοϋς ρουμπιεδες, έπανήλ-
θεν εις Κε'ρκυραν διατάζ«ς έκ Πρεβέζης τήν έκκενωσιν τοϋ φρου
ρίου τής Πάργας παρά τών Αγγλων στρατιωτών..
Τήν 9 Μαίου τοϋ 1819 τά στρατεύματα τοϋ Άλή προχω-
■ 1■ . . ...
(α) Εις τά περι τοϋ Άλή θέλομεν ΐδϊϊ τί υπό τοϋ τυράννου
επαίεν ό Γάλλο; στρατηγός ί'όζας. .. - ,
ροΟσι προς το φρούριαν τής Πάργας έν άλαλαγμώ χ*ρ*ί, οι
Αγγλοι άνοίξαντες αύτοϊς τάς Ιΐύλας, ύπεδέχθησαν τους Τούρ
κους ώς αδελφούς ! Την δε δεκάτην ήμέραν, ήμέραν αίσχους και
άναθέματρς δια- το Άγγλιχον έθνος, οίστρατιώτχι τοΟ Χριστιχ*
νωτάτου και νικητοϋ των Τούρκων μέχρις εκείνης της έστιγμα-
τισμένης ημέρας βασιλέως, άναισχύντως χατα&βάζουσί την Άγ-
γλικήν σημαίαν, την σημαίαν έκείνην, ήτις προ ολίγων £τών
θριαμβευτικώς διήλθε τά Δαρδανέλλια και υπερηφάνως έκυμά-
τισε προ των άναχτόρων Σελήμ τοΟ Γ'. Την 28/ 1 0 Μκίοι» το*
1819 η σημαία της Αγγλίας έζέλιπεν έχ τών έπάλζεων τα&
φρουρίου τής Πάργας, ως ό φανός εκείνος, ό διαλάμψας έπΐ σμι-ι
κρόν, Ινα πλειότερον έςαπατήση τους ποντοποροϋντας. Άνάνδρως
υπεχώρησεν η Αγγλική σημαία είς το Μ π α ϊ ρ ά κη τοδ
Άλή Τεπελενλή, ήτοι τής κεκυφυίας Ημισελήνου, ήτις πατήσασα
έπΐ τοΟ σταυροΰ υψώθη μετ' αλαζονείας επί των έπάλζεων τοϋ
φρουρίου τής ελευθέρας έλληνιχής Πάργας ! Η Πάργα λοιπόν, ή
ελευθέρα Πάργα, ήτις προ τόσων αιώνων δέν είχεν ίδει κυματί-
ζουσαν έπΐ τών έπάλζεων τοΟ φρουρίου της τήν ήμισέληνον βλέ
πει αϋτήν σήμερον 28/10 Μαίου τοϋ 1819, ύψουμένην ΰπό
Χριστιανικής χειρός έπ' αΰτών ! Η ελευθέρα Πάργα, ήτις ουδέ
ποτε άνεγνώρισεν, ώς διαλαμβάνει και αύτή ή συνθήκη του 1800^
την Οθωμανικήν χυριαρχίαν , σήμερον γίνεται βιαίως Οθωμα*
«χή χατάκτησις, πωλούμενη είς τον θηριωδέστερον τύραννο*
παρά χριστιανών δια τοΟ δικαιώματος τής αυθαιρεσίας τοΰ ΐσχυ*
ροτέρου ! Η δεκάτη Μαΐου τοΟ 1819 ένεχάραξεν είς τας ψυχας
τών έλλήνων μνημεϊον αναθέματος και μίσους αιωνίου χατά τών
"Αγγλων και είς τάς τών άλλων έθνών σΊήγειρδ Βωμον δυσπ<-
ατίας κατά τής Αγγλίας ! . . ·.».■: : ν , ;'..*,.· ^οτπ.·'.
Αμα διετάγη ή Αγγλική φρουρά ίνα παραδώση τό φρούριον εις
τους Τούρκους, οί "Αγγλοι ανήγγειλαν είς τοΰς έχίΐ ευρισκομέ
νους Παργίους τριάκοντα περίπου τόν άριθμον, τους οποίους διά
τής βίας απέσπασαν άπο τάς άγκάλάς τών οικογενειών, κατά τήν
άνα^ώρησιν τούτων, λόγω, όπως χρητιμ-ύτωσ·, δια τάς τροφο
308 -ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
δοσίας των Τούρχωνρ πρχγμάτϊ δέ ©Πως ιδίοις ομμασιν ϊδωσι χτηψ
βεβήλωσί» της -πατρίδος, οτ» ανίδέν ήθελο* 'νά πέσω^ι θύματα της
μ^ιφόνο» μαχαίρας το& δημίου ίι γίνωσιν αιχμάλωτοι; αΰτοδ*
<^π?Λ(/τ6οτκχ»τ^»!ε^^ν^νΗά^ν.'Ρόί ·&' της-Πάργας.- ΐδοί*
οΛοίαν προβτααίανί έχορήγει .ίι Λ-γγλ&' ! ·Α*οόΛρΜΐιι«νί χαί , βάρβα~
ρονίλως ίν»-^)ί?»ίϊηρ» τοδτο; Αφ' ο·3 τίΐς βίόις «χράτησΛ·»·
•ΐί'ΑΥγ^/^ς^ιορΕΟ^τα Β«φγίίου?, άναχ*>ριττάντ«ν.τί*ν λοικω*
οομϊκλιτ*», έ«» ιϊέ·»>*χον όχαβίονίνα- φέρωαιν «ύτοί>ς όΧοχαύ^
τιβμχ^Ίς'τίίί λυ^δαν,ν&ΰ' δημίου/βεβαίως χατα καθηχον όφειλο»
«ι ίεωρήβίκη·» «ώτουΐρώφ:μί).η της ·Α·γ3·λΛκης φρουραςι Και δμίΗ
δέν^ττσίζ έ^ώριοα'ίβί'ΤΝ- Βοφβάρως' το»ς διέταξαν ϊνα άπομχ-
ζρρ&ΰΗίΑ εΛί-τΐΐ φροορίς, μάνο^ άλϊγπττο», άοπλοι, άαροςάτευτοι
χαΓ εν μέκο «μην6ΐ>ς -αιμοβόρων έχίρών εΰρισκΑμϊνοΐν1?,γ..'ι^3.-!ΐ}
• -Την^ϊοιαό.τνιν .άντρχριΐΓΒοίί άγγελιαν λχβόντες- οι άθλιοι Πάργιοι'
περί λύχνων ά?ας τ/,ς 27/9 Μαίου, έδραμαν άπηλπυμένοι προϊ
•ην* πρ*»υρΒχίαν* ΑΚλά : ποΟ π^οΐον ! Η νΰξ ητον άαέληνος χαίζο*
φώδϊ^, ή Μλα«κ*εξ»}γριωμένη! Οί Τοΰρχοι είδοποιηθέντες, όγκοι
ςΐν,:ίΓβρά, ιί»οςΙ·.δ<ς»ί1«ργιο^ ευρισκόμενοι εν τφ,φρουρίω, άναχω-
ροΰϊΐν, .όρμησαν ,^τίνΐά ϊχνη τών θυμάτων ώς πειναλέο» γδπεςϊ
θ*." ΗκργϊβΗ άχβύβίσι· τ*ς αγρίας τω·/ Τούρκων φωνάς, και τρε*
\Λ<Μ%1 ?&»ς·#λέ«Μ>βΙ Λροχ«ρβϋντας· προ; το, μέρος· των, και ένότ
μίβανι δτι-έίΐιμανίν -ή: τελευταία ·*>ρ* χτ^ς ΰπάρςεώς το»ν Ι Ολίγο*·
χ«*\ &^οι&* ηδ&ναγτό V. άντισταθώσι κατά της θηριωδίας τώ*
Τοιίφχ^ ^μη βέλοντες .ν« πέθ(*ΐί*«ς χεϊραςίτών δημίων, άπ«-
φαγιών λ» ^βρθώςιν »ς τίιν θίλάσϊαν έπ,'έλπίδι .του να (ρέρωοι τ»
κύμαϊα <*ΰυ«ς βίς. τα·ς άγκάλας ιών ρΐ&ογενει&ν τλ πτώμαιά των·
τβόλ^ιφί^&οπάζο-νται άλλί4λο«ς τον «λευταϊον άσπασμον. κχί
ρ'ίπτουσι βλέμμα ΐκετικον προς τί]ν θάλασσαν. Αίφνης §λέπουσ» έ»
7^αχ<)ΐμ:λΐμ^ο^^^εΜΐι*ηνοείς ^;^ταραλ*αν, 'ρόιτόνται α-
πα^τ*; εις «ύτην κ*ι\-έμπια;τε·όονταιτ.ηνοζ'ωή!/τ^ μάλλον «1ς τ»
χύμ*τ^;ή^4'^^ς ^νήρώίίΓους ! Η . λέμβο*: μικράρ-καταβυθίξετοιι^
*/*··ψ»Φ9*.νζ*1}Η<ί*Ό ά$ρ05^ε»6>ν.: χυμάίων: τφ- . μέ*«ν.τρδί σχότ
■εν*. Ηλήν θείχ άρων-νϊ ς» -«.ςο,^εί* ,ε'^άν^αν· «ντυχώ; <ρι·λχνθρωτ>
•1».
ββΡί ΠΑΛ-Λί. 309
πότερα των Αγγλων κίιΐ» ο·5τ»ς -οί ;6βλΜ«'χ»*7ΐΛν«Ιί ιμϊί' άγωνίαν
σπαραζικάρδιον μεταζί» ζω$ς και θανάτου ίδιεσώβησαν ιΐς τίίν άπε'-
ναντι παραλίαν. Τήν απανθρ^πΐαν^ ταύρην ,ώή έν γένει την άντί-
χριστον πραξιν της Αγγλίκής ; κυβερνήσεως, τί(ν πώλησιν της
Χριστιανικής χώρας εις τοΰς Τούρκους, κατανυκτι/.ώτατα ύμνησαν
ο'ι διάσημοι ποιηταί τοΟ 'Χ|Κσ,τι«νικοΰ ϊΛσμου, άφήσαντες δια
των αθανάτων σ-ανων των . άνεξάλειπτον, το στίγμϊι επί τοϋ με
τώπου της Αγγλικής κυβερνήσεως, ; 'ΐδοΰ^τίί'λ^γ^,ΐεϊς Τούτων, ό
διάσημος ποιητής Βει-ΛεΙ^ί ι;:· γ.ϊΙ^ιιΑ 'ΙΙβΙ» ίίιι-.»^ ·ηί'*(1
I ΡΒΟΕΌΟΗΙ ΌΙ ΡΑΚΟΑ.
; '■- ·'<.'_\ι. ·.::.. ,ίχ; ι\ :.,*·,·.:. Π ;5~ ίρ^τχννιν ;ο\ο:ϊο- νμκΓοΤ .'Ο
νχ,,ν €Ιιθ-ΐΊωροΓΐ3ν ον!1!65ίΜ9 Ιη^ ^ ;^
5ο ιηι Γαηιϊιίζο άί ΡαΓαα πιοπ ? , ,
;5:»ινι^ .'χ.ν ;.:· .^Τ.ν.ν'ν" ,' ».·.'\.(ω{. νω.ιι νω,- *τχχ ι *Αλ »··.')
; ■ αϊ ;·&-. ϊν, ^χνοχ.:3 ;*'.γύ
β ΤκίηΐΜ 'άόώ, ε Κ 8οτΙ)ΐ ρκ'^διί *****
• '^Κβ ία !&1ρα αϊ Ιιΐο ροροί ΛβΙίΜ*;"0·,8ί »«αλ·
"0,"λ (|£ΐ ΐ$!»όέο4ί : ε!ιί688αΛρΐ6ίαί-; ■*" >>ϊ* \ώτ ί 'Λνί;*~
■ , ._ Τίβηΐί Π ρΐαηία; ηοΐ νοφο άα ηη αώϊο . .' .

Οίο τ'ώτοζιο ϊηνίηοϊΐ»! ιη ιηβρΪΓα.-ι . . .« .
; ,γ. .,£λ ίϊΛ.ϊΒ ^.ο3Το.. ·,<Γΐ $κνν& ,ρτ φ ρν:; χ: ,νν..,. <.·
■«"•ϊ""^"6^ υη σια8ΐο...β
Τα 8β **χ >ΛίϊνΑ£θ£
;,τ~ ιιηροτία"
?"»ί| ττ νϊ$ει:£\ια\ιο
'Λιην.-.ΛΟΐϊ·. >·.■ » «·-
. τΌ·.. λυηα ΙβΓΓα ;,ντ
ύ;.'...*Λί εδεοΓαηαα ρει· ιπθ. νοίΐΧΌΐχ;
Κ\ϊή νΑι\.τ·ν·χ .ν »ων ;.·.γ».·-,.> ;..',»
ι ΜβΙαάβΙΙα ! (Ιαναη^υε δΟδρΪΓΗ ., , ϋΜ
;·,; ν .ΟβηΙβ ΊβοηάΑ, ·β«η»β ωυΐε ο .κ|)ΐ»ναρ?ω;7χ;.τ« ίοΛ····Α ίο
Ιη υη ^ΓΪιΙο 1»β8ΐβωιηία Ια ρΓνα^.ν.^ν··- ;Α ,:ν,·. ;>;ί·Λ
0)ιβ ϋ πιβΓοαΙο ΐωραοίβηΐβ ηβ ίέ, . ,, .:../ ·.,,■ , , . ι
■ ν". ΜεήΐΓβ οδίεηία Λβ Π Νε§Γ0 δϊ αβδόΐ^ι, ·". *
"Λ·'° Ιπ ΕύΓορα βΐΐα ίήδίαΐΐα αί ΐΓβίβΗί ;^ί;'·' '-Λν;Υ·'· ·ν*1
' ' Ε ηπαΐ ρΓεωα, (}υα1 ροροί Λίδοΐνα
δία ΙΛΓαηάο οοη ειηρίο δανβτ^*
.·' δροηΐ», ο οηκίβ, οβίροβία §Γ ϊπιΙ>β11ί ! * - . .-·

Για ροΓ ροεο.—Ιλ ηοβίΓα νβικίεΐΐα
Ιά ίβ ϋ Ιβηηρο, β ςυβί ϋϊο 1'»{Τγρ113,
- - Οίε »η ΕιίΓορα ανναΙοΓα ϋ ρεηβίβΓ. ....
' » \ *
χ:Ί, -*-ΐϊ-'..ί, ,··. .·( ΑΐτίβΟ νίβ§§Μ0^Ο. ) · .·- ν. ■■ ·
« Μ» ρεΓ ΙαΙιο, <1ϊ Γι-οηΙβ, αϋο βραΐΐβ ■·■■ ν'ν .,■>
^ 1 "Ο.Ϊ6 11 1α{ξρο (1ί ββηΐϊ ίηίίηϊΐβ
ϋ'αΙίΓβ ^οηΐί άα]\' Αηςίία ΐΓΒϋΊΐο, ί · "ϊ \ ■ -.·■--» *·
Ρ'αΙίΓβ ξοαύ οΗε 1'Αη^Ιία νεηιΐο.
Οί Τούρκοι κάτοχοι γενόμενοι της Πάργας και μη επιτυχόντες

τούς κατοίκους αυτής, «πως κατ* αυτών έκχύσωσι την λύσσαν
των, ώρμησαν κατά των άψυχων πραγμάτων. έξεδικοΰντο οί
βέβηλοι κατα τών ιερών βωμών, ποδοπατοϋντες και θραύοντες
τάς αγίας εικόνας, χλευάζοντες τα ιερά σκεύη και μεταβάλλοντες
τους Ιερούς ναοΰς, εν οίς ύπό ε'λευθβρων Χριστιανών έλατρεύετο ό
αληθής θεός, εις ίπποστάσια ! Παν ο,τι έσεβετο καί έπροσκύνει ό
Χριστιανός, έξυβρίζετο καί έποδοπατείτο ύπό τών Τούρκων έπί
παρουσία τών Χριστιανικωτάτων Αγγλων ! Ο δέ ναός τοδ Αγίοι>
Σπυρίδωνος άμέτως μετεβλήθη εις Τζαμίον. Μη κορεσθεντες κατά
τών Ιερών ναών, δΊψώντες δέ αίματος Χριστιανού διειπάρησαν μέ
γυμνά τα ξίφη εις τάς αγυιάς της πόλεως θύοντες και άπολύοντες
παν τό προστυχόν. Α'ι ίν τνίμεθη της λύσσης καί της χαράς θηριώ
δεις ώρυγαί τών βαρβάρων αντηχούν με'χρι της αντικρύ παραλίας.
Πάντων τών άνοσιουργημάτων καί κακουργημάτων τούτων
οί Αγγλοι στρατιώται, έτοιμοι ν' άποπλεύσωσιν, υπήρξαν μάρτυρες
αΰτόπται. Α'ι γυναίκες τών άξιωματικών Αγγλων ίδοϋσαι τάς
θηριωδίας τών Τούρκων καταλαμβάνονται ύπό φρίκης. Τα τέκνα
των πεφοβισμένα κλαίουσιν ένεκα τών άγριων φωνών -τών βαρβά
ρων. Λί γυναίκες ζητοϋσι μετάκλαυθμών ν' άποφύγωσι την θέαν
τών βαρβάρων, τους όποιους οί άνδρες των κατηξίωσαν της φι
λίας ! Ορμώτιν άπαντες κ.ατεσπευ?με'νως προς, την προκυμαίαν,
χκΐ, άφήσαντες κοκ τάς άποσκευάς των εις χείρας των Τούρκων,
άναχωροΰσιν έντρομοι διά τους Παξούς. Άγγλις δέ τις έπί τοσοΟ-
τον κατελήφθη ύπά φρίκης βλέπουσα τους Τούρκους άνοσιουργοϋν-
τας, ώστε, ώς υπό κεραυνού καταπληγεϊσα, άπέθανεν έπί της προ
κυμαίας. Το γεγονός τοϋτο ηρκει ίνα δώση ϊδε'αν των βεβηλώσεων
και άπανθρωπιών των δημίων, των οποίων πρόξενοι έγε'νοντο οί
συμπατριώται της άποθανούσης Αγγλίδος. Αναμιμνήσκει αρά γε
εις τό έθνος της ό θάνατος της Αγγλίδος τήν άπάνθρωπον και άντί*
χριστον πραζιν ρής Κυβερνήσεως του ;
Μαθών ό Αλής την ύποχώρησιν τών Αγγλων στρατιωτών ίχ
Πάργας ήθέλησεν ό ίδιος να έπισκεφθή την πολυθρύλλητον Πάργαν.
Φθάσας δέ έκεϊσε την 2/14 Μαΐου έκ Πρεβέζης άνέπνευσε μέ
πλήρη τών πνευμόνων διαστολήν. Περιελθών δέ την χώραν έζε-
πλάγη άπό τήν καλλονήν τών κήπων, άπό τήν καρποφορίαν κα»
άπό τά δροσερά νάματα της Πάργας, «ΐδου ό έπίγειος παράδει
σος» είπεν. Αναβάς δέ εις τήν άκρόπολιν έθαύμασε τήν φυσικώς
τε και τεχνητώς όχυράν θέσιν τοΰ φρουρίου, «όλους τοΰς στρα-
»τούς μου αν. έθυσίαζον, πάλιν αμφιβάλλω άν ήδυνάμην να κυ-
βριεύσω ενα λιθάρι άπό αΰτό τό κάστρο» είπεν. Αναβάς δέ έπί
τοΰ υψηλότερου βράχου έξετόζευσε κατακτητικόν βλέμμα επί
τών Ιονίων νήσων, και ιδίως έπί της γείτονος της Πάργας Λευκά
δος, ειπών «Αν ζήσω. και αύτά» δακτυλοδεικτήσας τάς νήσους
«είνε εδικά μου, έν όσω τάκρατοΰν οί έμποροι οί όποιοι με πού
λησαν και τήν Πάργαν.» Ανεκλάλητον χαράν έχάρη ό Αλής κα-
ταστάς ήδη διά της άγενεστέρας προδοσίας τών Αγγλων κύ
ριος της πολυποθήτου Πάργας* πλην ή χαρά αΰτη τοΰ τυράννου
δέν ήτον άμιγής λύπης άλγεινοτάτης, διότι δέν ήδυνήθη ό διψών
Χριστιανικού αίματος Αλβανός νά πίη και τό αίμα τών κατοίκων
αύτής, μεταβάντων ε'ις ξένην γήν μακράν της βδελυρας κυριαρ
χίας του.
Επί τοσούτον δέ έμαγεύθη ό Αλής άπό τά θέλγητρα της Πάρ
γας, ώστε αυθημερόν διέταζε τήν άνε'γερσιν παλατιού εντός της
άκροπόλεως, οπερ, αποπερατωθέν, ε'πλήρωσε χαρεμιών, παραδο
61Φ ·ΜΟίϊΟΪ!»Α»ΓΛΙ
Λ«ς Λ?Λ υλξ «χι«<τβ» ίτορτοκΛλΙΐίώνων ^1$*&$βΜκφΚίίοοζ

τιδονάς. Α)λ'· ένδ> διϊ{λίνεν έν Πάργα- έν μέ«*)> τών ήδονων, τη{
■κρα^Λβίλης και εις τήν περίωπην τοΰ μεγάλείοο του, βεβϊΐλόνων
τά. Ιερά τεμένη των Χρίττιανών, τω άνηγν€>0>ι> ώς^ελομεν ιδεί
«αγ^ατεοόρϊνοι περί αΰτοϋ, 4| Κίχρά άγγέΧία, ή· αελ&ουβα χα-
^ϊτρ^Λ'τοβ'!3^2,75 νω^,~^ <ν«ϊ^ί ν(.">Γ νώπΐικΟνχ:»ϋχχ
>ϊ Ϊ3«ιν8>.8ών ό-Μαιτλάνδος ε;ς Κερχνραν χαί' χρήμίτα με# έαο^
τοδ ί'χ Ηρίβεζτ,ς ©ερων, δεν ήξΐωσεν εΐ3ετί τούς δυστυχεί* Παρ-
γίους της ε').αχΕ7της πληρώμϋς, εί και οί πάντες ζλίμωττον, ϊ£
*αί ό Αλη 0*3*ϊς κατείχε»; ηδη προ ήμερων την Παργ**ί·'"χαί
ίπτ&ΐκίί τους καρπούς τί,ς χώρας έν πληρε* ή^υχία και άβφαλεί«.
Κόντες οί Πάργιο* την σκληρά» <Γ4ύτην άδΐ*<£ορίαν τοΰ Άρμοίτοδ
π?ρ{ τ% τύχη; των οικογενειών των, άπΐύθυνον αΰτΟ δια τών
ΪΓ]Λ)ύχ<5ντ»ν την άκόλουθον· αναφορά*.3- ^.·ο.·.λΛλ νΛ7 όη* χνΑ-ό
-,ΐ6Α,: ο:ί ;ο:- τπ . »..Ί·' · . - -ο ' : χ ίί β?χλ·»ν χο«;νίί< -.ν ό.-'ΰ
■^■•Χνόμ^ψΛ παρουσιασΟέν ύπο των ϊυρούχ,^τ<^ν.;Γτέ»».-, "
μεταναβτών Παργίων προς την Αύτοϋ Εξοχότατα .·
-οχ βν ν?Λ;^^ν<£ίρ6ωμβ* Μαιτλάνδον χΑ*£ <.οα} >νο-*< ■
»ο·χ»ολ»Λ ..::Ιί ·'.;:■ .··,,οτ λϊ»:* ,,:.ο κχΟι..' *<ϊ «>ρ».·3.·;ι!
ί;ά ^.^.^«7 18,Μαιοι>:1819.,χ.^· „,^.Λ^;...
-χχν,- β »Εξο7ώτατέ :'τ :ι ^Χ ·'">,^ν' •■'·ν' ν!>'·1
ίυο"< ·.· -^,:· ,-.ύ.,,.-ν.. . .·' ·,?ν'Α !ϊΧ &■:.>> ν# „ ΊΓιόη» .Λ.Μι
Δ{ά ν7\ς σιακο'.νώσεως τ/]ς Υμετέρας Έξοχότητος,
3ίβί ε£δ'.κώτερον δια της από 2 Απριλίου 1 δ 1 8 , έκοοΐνο-
ΤϊαιήΟ-ς εις τους ΙΙαργίους, οτι ούτοι Οέλουσι πληρωΟη
την άξςαν της έγκαταλειπομένης Περιουσίας κατά την
στιγμήν της αναχωρήσεως των.
" «Δια οέ της. προκηρύξεως τής "4—9 ΑπρίίΓου 'τόυ
8 1 9 άνηγγέλθη αύτοϊς δτι οσοί τών ϊϊαργίών έπιϋυ-
"μο&βΐ' ν' άΜαχωρήσωσι πρδ τ?)ς ε'ισο'δου των 'Οδωμκνι·*·
χών στρατευμάτων είσϊν εις τοϋτο ελεύθεροι. ·'ν- 'Χ!Χ
•Λ'Απάντες ανεξαιρέτως έξέ<ρρασαν την έπιθυμίαν των
«γγράφως ώς χαί πολλάχες προηγουμένως, χαΐ έμπρά*
χτως απέδειξαν <?ύτήν άναχωρήσαντες δι' ιδίων των έξό*
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 33 3
€ων τάς; Ιονίους νήσους*) έν αΤς καέ δίβμένουσιν ήδη.

«Ή Πάργα παρεδόθη., τώ ?Αλη^ Πασσα τήνίθτοδ
ισταμένου μ,ηνος, και έχ της παραδόσεως ταύτης δίκαι*-
οΟν,τβ* «11ί#ρ,γ«>ί .^χ£·σ,$ε^σω<«ν .άτι άπαντες .οί ικρί
κ Ό Βεζύρης λοιπόν προ 8 ήοη ήμερων χάνεται μετά

τών στρατευμάτων του έν τη' Πάργα άπάσης της έγχα-
ταλείφθείσης περιοβ^ίαζ 'τωνχ'Ιία|»γ^ώΝΐ, 'Νίν^ χαίρω ό
άτυχης λαός, χωρίς νά λάβη άποζημίωσιν αυτής, εύρί-
*<#Ιέτ4ίΡμϊτφχΐσ^ χάταμάστϊΧόμενσς
όσημέραι Οπό μεγίστων δυσχερειών,.έστερημένος παντός
αναγκαίου μέσου ι^ίς σ,υντηρησ· ν^ τή^ς. υπάρ^εφ,ς τ.ου.
'α'ΐίν τοιαυταΐς' δεινάϊς περιστάσεσιν ευρισκόμενος ό
άξΐόίάκρυτοςΧα^
τείας τών όποσημειομένων> ?ν*? ίκετεύστ^την ''¥μετέραν
Έξοχο'τητα, όπως ή περί ης ό λο'γος πληρωμή τής
οτκοζημιώβεως . δο9$ όσον τρ δυν&τον «ταχύτερων* * ου σα
τά μέγιστα αναγκαία χατ^^^χ^^μοψ^'ίαά'ίη.ν'τ^ερί-
στασιν, τη όποια ευρίσκεται ό ίκετεύωνί ύμάς λ&οφ»;
' ^ ζ ι ( Επονται είκο.σίν υπογραΦάι τών προυχόντων".. ^ ^
αντιπρόσωπος της Αγγλικής Κυβερνήσεως, 2 Αρμοστης'τών*

Ιονίων νήσων ("ομοίαζε, λέγε* συγγραφεύς .τις ανώνυμος^ τον'θεον
τοϋ ΐ^ραηλ, όστις δέν'εφαίνετο εις τα ομματά.τών 9ντιτώ,ν/τών
^ήΝύυναμένων ίνα ύποφε'ρωσι την λάμψιν τον φ^οτόςτου. ..οϋδετ
4^ιας απαντήσεως ήςίωσεν ό σχληρόκαρδος Μαιτλάνδος τους Ονη»
ακοντας τή< πείνης Παργίους. Πολλάχις-ολ άβλιοι Πάργιοι έδί»
ρουσιάσθησαν, μή δυνάμενοι νά ίδωσ» τον Αρμοστήν, εις τον γρα(ί-
|*Α<τέα του συνταγματάρχην Χάγκεϋ, ζτιτοϋντες την πληρωμή*-
•γοΟ αντιτίμου τής περιουσίας των. Άλλ' ό άξιος τοιούτου α-ρμο-
τττΌΟ γραμματεύς, · ό1 άλαζών ·χ*ί υπερόπτης Χάγκεϋ άπέπεμπέ
μ* τ« περιφρονήσεως τοΰς έλληνας Ηαργίους. :< χ:γ.»λ;.'>'οο
. Ανΐί δ.έ η Αγγλική κυβέρν.ησις νά θεοαπεύση τάς ,σκληράς
άνάγκας των Παργίων και άποδώση αΰτοίς το ευτελές αντίτιμο*

της πατρίδος των και της ελευθερίας διε'ταξε την Ιόνιον Βουλήν,
ίνα διά επίσημου πράξεως κήρυξη τους Παργίους πολίτας τοό
Ιονίου κράτους, επί τώ καταχθονίω σκοπώ τοΟ να εχη πάντοτε
αύτοΰς υποχείριους, όθεν συναθροισβέντα τά νευρόσπαστα μέλη
της Βουλής, τά συγκροτοΰντα τότε αΰτήν, έξέοωκαν την κατω
τέρω πραξιν. · '·
, «Κερχύρα 22 Μαίου 1819. ::
«Δηλοπβιητιχή πρδξις τοΰ Παρλαμέντου των ήνωμένων

πολιτειών τών Ιονίων νήσων περί τϊ]ς υποθέσεως χαΐ
, „ καταστάσεως τών κατοίκων της Πάργας και τής χώ
ρας των κατά συνέπβιαν τ^ς παραχωρήσεως αυτί} ς
εις την ΌΟωμαναήν Πύλην.
« Επειδή οί κάτοικοι της πο'λεως, του φρουρίου και

τϊ)ς επικρατείας τϊ}ς Πάργας πάντοτε έθεωρήθησαν ως
ίίολϊται τοΰ Ιονίου κράτους, ει και ή πόλις, τ& φρούριον
καϊ ή χώρα της Πάργας δέν συμπεριλήφθησαν έν τη
συνθήκη, τϊ} συνομολογηθείση ύπό τών Υψηλών Συμ
μάχων Δυνάμεων την 5 Νοεμβρίου τοΰ 1815, δια τοΰτο
οί ρηθέντες κάτοικοι δέν έννοοΰσιν εαυτούς έστερημέ-
•νους του δικαιώματος τοϋ πολίτου, και έπειδή, φαίνε
ται, τό μεγαλείτερον μέρος τών κατοίκων της Πάρ
γας μετώχισεν ένταϋθα, άμα έλαβε χώραν ή παραχώ-
ρησις της πατρίδος των, και δια νά προληφθί) πάσα αμ
φιβολία χχι δυσκολία , έγερθησο'μεναι επί του προκει
μένου, τν) αυθεντία της Α. Υ. τοΰ προέδρου τοΰ εύγενε-
στάτου Σενάτου, τί) άδεια και συναινέσει τοΰ έντιμοι»
νομοθετικοΰ σώματος τοΰ ήνωμένου κράτους τών Ιονίων
νήσων, συνελθόντες έν τί) δευτέρα ταύτη συνάδω τη" επι
δοκιμασία χαΐ τοΰ Πατρικίου, τοΰ ύψηλοϋ πληρεξουσίου
της προστασίας, δηλοποιοΰμεν τά έξης. — 1). "Οτι ή
μνησθεΐσα παραχώρησις δέν θέλει κατ1 οΰοένα τρόπον

καταργήσει τό ρ'ηΟέν δικαίωμα των Παργίων εις όσους
ήθελον μεταναστεύσει καϊ καΟυποβληδή είς τάς εξής δια
τάξεις.—-2). "Έκαστος μετανάστης της ρηθείσης χώρας
δύναται από τοϋδενά έκλέξγ) ελευθέρως μίαν των νήσων
αυτής τής πολιτείας ως τόπον της έξασκήσεως τοΰ δι
καιώματος τοΰ πολίτου, πλην υποχρεούται νά παρουσια
σθώ, έντός ένος μηνός έν τη Κέρκυρα, καϊ εντός τεσσά
ρων μηνών έν ταΐς λοιπαϊς νήσοις τοΰ ηνωμένου κράτους
των Ιονίων νήσων, ενώπιον τής Κυβερνήσεως τοϋ ρη-
Οέντος κράτους, καϊ να έγγράψη τό ονομά του έν τή έπϊ
τούτω Βίβλω· προς δέ οφείλει νά παρουσιάσγ; πιστο
ποιητικά τής έν Πάργα γεννήσεώς του. Κατά συνέπειαν
τούτων εκαστον όνομα ούτως έγγεγραμμένον θεωρείται
ώς πολίτης τής Νήσου, έν η έπαρουσιάσδη και ενήργησε
τα ρηξέντα, καϊ χαίρεται πάντα τά προνόμια καϊ τά δι
καιώματα των πολιτών τή; Ιονίου πολιτείας».
. ··„- --..ο ϊϊττίη': :· ■■" -'ν' ■·', ' "'■>: · ο -Λ

Ε ύρεθησαν δυστυχώ; Ελληνες Επτανήσιοι, νευρόσπαστα τής
εξουσίας, δπως τολμήσωσι συν τοις Αγγλοις νά έμπαίζωσι τοΰς
δυστυχείς άδελφοΰς Παργίους ! Εί μεν έγνώριζον οί συγκρο-
τοΰντες τήν ΐόνιον Βουλήν αντιπρόσωποι τής Επτανν,σίου πο
λιτείας δτι οί Πάργιοι άπετέλουν άναπόσπαστον μέρος τοΟ πο
λιτικού ϊονικοΰ Σώματος, πώς δέν διεμαρτυρτήθησαν κατ» της
αυθαιρεσίας τής Αγγλικής Κυβερνήσεως, άποσπώσης βιαίως κα*
δια τοΰ δικαιώματος τής βαρβάρου αυθαιρεσίας τοΰ ισχυρότε
ρου τήν Πάργαν έκ τοϋ ϊονικοΰ κράτους, άκρωτηριασάσης αυ
τό, άνευ ευλογοφανούς ασθενείας ! Αλλως τε έάν έγνώρ'ιζεν ή
Ιόνιος Βουλή δτι οί Πάργιοι άνέκαθεν έθεωρήθπσαν ώς Ιόνιοι πο-
λίται, ητον δλως περιττόν νά κνιρυζ/ι αυτούς έκ δευτέρου πολί-
τας ! Εϊ δέ και δέν έθεώρει αΰτους ώς τοιούτους, έναπόκειτο είς
τους Παργίους νά αΐτησωσι τήν τιμήν ταύτην. Ημβλυώπει ή
Ιόνιος Βουλή λέγουσα . « φ α ί ν ε τ α β, τό πλείστον ριέροί κτλ. »
ίΓ&τφν*.5 &9Α>' οί .γ&«ϊοΐ : Ή<χ$<ρ», «'μδλλονάτϋχεϊς τ, χ»ταβτ^
βλημένο», άναγνόντες την':ρ'ηθεΐ5αν πράξιν τής δο&'η-ς" κάι^έϋ-
ροσπάστου Ιονίου Βουλής, μετ' άγανακτησεως απέρριψαν την
«'τιμον ταίτην τίμην, 1 άποδείξαντες ουτω και εΐς αυτήν και
'είς τβδς ι^οίταταςΓάυτ7<λ^αννώ{'και $ι# τ£ν ΧριστΙαν^κον,κ,ό,-
ο|μον οτι; αν οί .ΐπϊάργιοι ίκώλ^άν δώ,τ^ ρίας την^-πατρ(δα? ^«,-
τηρόΰσιν'δμως^ άκμαΐα- ;τά αίτθήματα τής .άνεζαρτησίας,,,· ν , , .,
: Δυο ^>πίρ£αν ,οΐ 'χκτ^χΑ^Ηοΐ .ακοπ^ί $:ής, Αγγλικές -Κι^ίρΡίβ»
.£ν, τη, ^ιΒέί^), π^α^βι -τής Ιονίου Βουλής. Α'.} ««γχωνεύοασα
τώς Παργίους έν τω ίονίω κράτει, έξηλειφε μετα το3'> ονόματος
^φί^νν χα* το άνεξάλειπτον στίγμα αύτί)<.! ί Βν) κατασταίνουσα
?ϊΡ^Η»ργίονς υπηκόους της, έμελλε νά εξάσκηση έ#'- άΰτων ά
παντα τά δικαιώματα αυθαιρέτου εξουσίας, εί έτόλμών τι ποτέ
οί Πάργιο* κατλ, τής σφετερισθείστϊς πατρίδός\τών* 'βήλ: δ*ί ΐοΰ
τίτλου το9 Ιονίου πο?ατου" κατεσταινε οια παντός ανίκανους τους
Παργίους ίν' άνακτησωσι την πατρίδα των.
Δεκαπέντε ήμερα1, παρέρχονται άπί> τής προς, τον Αρμρ^τήν
:άναφόρας τ&ν- προυχόντων τής Πα^/ας ' καί'όυίεμιαν ' πρόνοιαν
«"λαμβάνει- Ιιπέρ των άποθνησκουσών" τήςπέίνης' οικογενειών τ«ς
ΊΙάργας ό άσπλαγχνος Μαιτλάνδο£; ει κοίί 8 Α^ης έπληρ'ώσέν εΐς
χρήματα εντελή 'άποζημίωσιν τ?,< περιουσίας* 4ων* όάργίών. ΐν
τοιαύτνι σκληρά απελπισία έπειράθησαν και πάλιν οί άθλιοι δια
τής έπομένης αναφοράς όπως 'κάμψωσι την όρεϊχάλκϊνον κάρδίαν
του ενδόξου Αρμοϊτοϋ.
«Υπόμνημα1 παρουσιασθέν εις τήν αύτοΰ Έξοχότητα,,
•τον Σίρ Θωμα Μαίτλάνδον υπό των μεταναστών
•ι.. \.··.·1 · Λ '.**.ν' ..ί ΗβΟ^ν^ Λ Κ< .' «!·';,'
Κερκύρα 3 Ιουνίου 1819. ' '
:-·>#;λό , <·. λγοτ : Η'οτί·.·. ::.·»..:ί-. ν:ο Ίμ. 3«· '·Λ
«^ξοχωτατε! Α/ ,. .,-.,.· „Η
ί'Ο λαός τ?]ς Πάργας προσήλωνε πάντοτε τάς έλπί
8ας του· «ς την ένδοξόν προστασίαν της Μεγάλης Βρε
τανίας. ΚαΟ' ήν δέ πε,οίστασιν μέλλει νά έκπόιηθη ήπβ*
ρ ι ου σία ,ζου$ σπ^ε£$ει ν :χα ϊ%Ϋ3οχ&ή?31 γ - 'Ε^χάτηίά·4αίί>·
εις τον όποιον προστρέχει ώς εις εύμξνη" πατέρα, και νό
τιο ■Λάρ:9^?ι-4?¥ τΙ^νσ*ληράς ανάγκα; και τα δίκαια τοι*,
«Ό λαός ούτος πλανώμενος. έπϊ ξένρυ εδάφους πε-
ριήλθεν εις τήν έσχάτην ανάγκην, οιό καϊ καταφεύγων
και πάλιν εις τήν Ύμετέραν Έξοχδτητά σας παρατηρεί
ότι ή παράκλησις της αιτήσεως του, ήτις σας έπαρου-
οιάσ^ή δια1 τών αρχηγών του την ί3 του λήξαντος μη-
·#βξ "&οΡ·*τήν πληρώμ^ν^ τής" άποζημιώσϊιύς,, το'σουΤτόν
<^γ*^ί^§\έ?ί *3τονεδρισκο^ενσν:;^
β5σι^έ*<ν¥^βη.Λ.^;»·';Λ·^ ·;ι*χ»«ιύϊ#*
. <Γ06εν ό λαος περί τούτου ταπεινώς ικετεύει την τία^
τρικήν έπιείκειαν της /Υμετέρας Έξοχότητος, ©πως"
ρωμή».
■.*..«*«*"..·.»»« η- - ··· ^ Γενική υπογραφή*.;* „
;...;·..,. ,ιτ ι«ι ; .';··" 11 »·'"Χ''« 'ΐ' — ·> 'ν;Γ"
II άνωτέ^ω άναφτα του λαοΰ έπαρονίσιάϊδνι εις το γραφείο»
τοϋ γραμματέως το5 Αρμοστοΰ Χάγκεϋ, όστις, ίδών τον λαδν
τά φως της ημέρας. Εν ώ ο» δ«7τθχεϊς Πάργιοι έπ«ί-»

μενον-πε«ώντες και τών πάντ«ν έσ^ερ^μένοί, '' δπως ή άναφο'ρά'
τάς σκληρας άνάγκας των, αναχωρεί δια Μ,ελί την» Εμβρόντητο»

έμειναν οί Πάργιοι, άκούσαντες δτι ό Μαιτλάνδος αναχωρεί της
Επτανήσου, νωρίς νά. θεραπεύω/; τάς άνάγκας τών. Ανδρες ν-αί1 γυ
ναίκες, παίδες και γερόντίς,"προπορευόμενων και τών ιερέων, περι-
κοκλόνουσι το παλάτιον του «σπλάγχνου Μαίτ'λάνδου ζητοϋντες
επιμόνως, ίνα ί'δωτι τον «χληρβν' *οΟτσν τύραίνονΙ^'Διαμενουσίν'
άπαντες ώς ε,ιαϊται ?"Λτ:8ε<μένο( είς τον ϋαδ'τωνχ' τοί θέρους έπΐ'
318 ΜΟΛΟΓΡΑΦΙΑ'
πέντε δρας, και! όμως οΰτε κάν νά έπικαλεσθώσι το έλεος τοΟ τυ
ράννου τοϊς επιτρέπεται. Βιαζομενος δέ ό Αρμοστής ν'άποπλεΰση
και ίπειδή άεροβατική σφαίρα δεν ύπήρχεν, όπως έχ τοΟ παλα
τιού δι' αΰτης ευρέθη έντδς της φρεγάδας και ούτως άποφύγη την
παρουσίαν των μεμολυσμένων Παργίων, τους οποίους αυ
τός οΰτος ό αντίχριστος χατηντησεν έλεεινον θέαμα, έπεφάνη τέ
λος εις τά προπύλαια τοϋ παλατιού πορευόμενος προς τον λιμε'να.
Ορμωσι μετά δακρύων αί γυναΐχες μετά τών έν ταΐς άγχάλαις νη
πίων και ζητοΰσιν άρτον ! όρμώσιν οί ίερεΐς και οί προύχοντες,
όπως άσπασθέντες τά κράσπεδα τοϋ τυράννου, έπικαλεσθώσι τον
οίχτόν του. Αλλ* ή Αγγλική λόγχη τους πάντας αναχαιτίζει 1 Τέ
λος υποσχεθείς ό Μαιτλάνδος την πληρωμήν, άνεχώρησε με την
άναλγηιίαν του άφήσας τους πεινώντας εις την σκληράν μάστιγα
τής πείνης. ;■·-.!' ' - ν ι - .τ ο1!- ι." ' "·; '
::: ΚΕΦΑΛΑΙΟ» ΔΕΚΑΤΟΝ ΕΒΔΟΜΟ»"
Προχΐρυξι; χατά δι*τχγ«ν τοδ Άρμοοτοδ. — Άδιχ'ιχ ΐπϊ άδιχία;. — Αί
προ;τήν ίπιτροπήν οδηγία! τοδ Άρμοοτοδ. — Ή επιτροπή προϊχαλεϊ τοϋς
Παργίου;. — *Η άμηχανία των Παργίων ενεχα τί!ς βραδεία; άποφάαεω;
τίς επιτροπή;. — Προχηρυξι; τοδ στρατηγοδ "Αδάμ. — Ό ΧαντοιρίΙ; μέ-
λ·ς τις επιτροπή"; ίχ μέρους τοδ ΆλίΙ Παββΐ. — Παρατηρήσει;. _ Κοιν».
πο'ιηοι; τ9!ς επιτροπής. — 'Τπόμνημα 250 Παργίων προς τον προσωρινβν
Άρμοστην "Αδάμ. — Ό "Αδης χατε'πκ τά υπομνήματα. — Ή άγανάχτη-
βις τίΐς Ευρώπη; χατά τίΙ; Αγγλία;. — «Η πληρωμή. — Δίν παραδέχονται
'·Ί Πάργιοι τον έχπεαμον τοδ ί/4 τίΐ; άποζημιώοεω;. — Δηλοποίηϊις τδν
πληρεξουσίων. — 'Τπόμνημα 600 άρχηγων οίχογινειων. — Κ.οινοπ»ίηβις
τοδ λαοδ. -— Δέονται έπΐ τε'λου; οί Πάργιοι την οΰτιδανήν προβφοράν. —
Ή έπισφράγισι; τ3ν συμφορδν. — θ'ι οτίχοι τοδ Μοντη. — «Η άναιδη; ίο-
χοιραντια τοδ Μαιτλάνδου πρό; διχαιολίγησίν τβο απέναντι τή; χατ' αϋτοδ
«γερβείαης κοινής «γαναχτηβεω;. . , ^ "'·'
, Μετά τήν έχ τών Ιονίων νήσων άναχώρησιν τοϋ Αρμοστοΰ το

οΰτιδανόν «|ξ ες» λαμβάνει νέανέχπτωσιν δια τής έξης προκη
ρύξεως, χαί επιτροπή συγκειμένη έκ δύο "Αγγλων και ένος Κερ
κυραίου συσταίνεται διά την διανομήν τών χρημάτων τής άποζη-
μιώϊεως, έφωδιασμένη με διαταγάς του Άρμοστου. .
' «Προκήρυξα κατά διαταγήν τής Α. Ε; του Σίρ Θωμά

Μαιτλάνδου. :
Κέρκυρα 7 Ιουνίου 1819.
« Ή αύτοΟ έξοχο'της ό Μέγας Αρμοστής εΰηρε-

ϊτήΟη νά όνομάσ7] τους κυρίους 'Ροβέρτον Φορέστην,
κόμητα Άντώνιον Σάνδον και Έδουάρδον Βάννης πλη
ρεξουσίους, ινα κανονίσωσι και προσδιορίσωσι τήν τε
λειωτικών διανομήν τοϋ ποσοΰ των 6>33 χιλιάδων ταλ-
λήρων, ληφθέντων παρά τής Α. Υ. τοΰ βεζύρη Άλή
ΪΙασσα. Τό ποσόν τοΰτο ευρίσκεται ήδη εντός τοΰ γενι
κού ταμείου ώςάποζημίωσις τής των Παργίων περιου
σίας, ήτις Ιδιαιτέρως έξετιμήθη πρό τής μεταναστεύ
σεως των.
«Ή Α. Έξ. εύηρεστηθη προσέτι νά ονομάσ^ τον Σπυ
ρίδωνα Βλανδήν γραμματέα τής των ρηδέντων πληρε
ξουσίων επιτροπής, τής οποίας προεδρεύσει ό Κ. 'Ροβέρ-
τος Φορέστης.
«Ή ρηϋεΐσα επιτροπή θέλει συνέλΟη τήν II του τρέ
χοντος έν τή οίκία τοΰ προέδρου αύτής, άφ' ου λχβη
τάς άναγκαίας οδηγίας προς κατάταξιν των εργασιών
της. Αί όδηγίαι αύται δέλουσι κοινοποιηθή εις τό κοινόν
προς πληροφορίαν των ενδιαφερομένων έπΐ τής προκει
μένης υποθέσεως».
Άπό αδικίας εί; άλλας αδικίας εβαινεν η προστασία ! Κατα

την άπό 4 Μαρτίου 1819 προκηρυξίν του ό Μαιτλάνδο; λέγει
9 έζετάσας φυσικώς και έλευθε'ρως πάσας τάς περιπτώσεις πάρε
ι» κινηθην να χηρύζω ρ,εσον ορον τοϋ ποσοΰ της αποζημιώσεως,
ϋητις κατ' οΰδενα τρόπον δύναται ν' αΰξηνδγί, χαί ήτις προσδιω-
«ρίσθη εις 15,000 λίρας στερλινών, ήτοι εις 666,666 τάλλη-
»ρα». Πώς λοιπόν ηδη έτόλ/Λησεν ό Μαιτλάνδος να έλαττώβη
οπερ χίές « φυσικώς και ελευθέρως και κατα [λίσον ορον » προσ
Β20 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
διώ(Ησ^)ποβ2ίν . ερός' Επ^ημίωστ/ περιουσίας ένα; εκατομμυρίου
λιρών στερλινών άςίας ; Λεγεϊέν τ^,π^ρούσ/, προκηρύξει «...Την
»διανομήν τοΟ ποσοΰ τών 633 χιλιάδων ταλληρων προς άπο-
>>ζημίωσιν της τών Παργίφν περιουσίας, ήτις ιδιαιτέρως
»μήθη προ της μεταναστεύσεως των»». Δεν λε'γει όμως πότε
έγεινεν ή έκτίμησις αΰτη χαΐίυπο τίνων εκτιμητών. Εί τοιαύτη
έκτίμησις γέγονε προ της μετανας-εύτειος τών άγνοούντων αϋτήν
Ηαργίων, βεβαίως έγεινε ύπό τ« κράτος της αυθαιρεσίας τοΰ ΓΑρ-
μοστοΰ, καθώς και ήδη ύπ6 το κράτος της Ίδιας αυθαιρεσίας προσ
διορίζεται ποσόν 633 χιλ. ταλληρων προς άποζημίωσιν άπάσης
τής ιδιοκτησίας τών Παργίών, έν ώ, έκτος τών άλλων προηντων,
μόνον έλαιον άφησαν οί Πάργιοι εις χείρας τοΟ τυράννου, άΗίζον
το έκτον τοϋ προσφερβέντος ποσοό τών 033 χιλ. ταλληρων απέ
ναντι της ολικής 'περιουσίαί 870 οικογενειών, έκτος της Κοινό
τητος και τών εκκλησιών. .Η παρά τοΰ Άρμοστοϋ προσφερθείσα
ποσότηξ οΰτε δε'κα έκ τών πλουσίων οικογενειών ήδΰνατοου-
σ ι κ -ώ ς και έ λ ε υ 9 έ ρ-ω ς και κατά μ ε' σον ο ρ ο ν ν' αποζη
μίωση. Μία και μόνη οικογένεια, γνώστη "τοις πάσι, έδικαι-,
οΰτο νά λάβ.η κατά μέσον ορον τριάκοντα χιλιάδας τάλληρα
4πέναντι τοΰ κήπου μόνον τών κιτριόνων. ιδού πώς άπεί,ημίω-,
σεν ή Αγγλία ..του; -Παργίους ! Και δμως οί ανώτατοι αύτης.
ίΐπάλληλοι άναιδώς ψευδόμενοι έκηρυττον οτι (ι ή Αγγλία δεν
ϊθέλει παραχωρήσει την Πάργαν εις τον Άλή Πασσαν χωρίς νά.
3)έπιτύχη δικαίαν και λονικήν άποζημίωσιν.Λ. ! Είεράπευον ίσως
ο'ι δυστυχείς Πάργιοι την καταβιβρώσκουσαν όσημεραι τάς οικο
γενείας των πεϊναν, άν και την δλιος ούτιδανήν τκύτην ποσότητα
ελάμ§α*δν σώα«/?Ι·ϊ ·;'·; ι -.ν.ν.ν,τ
• ίδόύ πώς δικαιολογεί έίς-νας πρό; τ>.ν έ.τιτροπην οδηγίας τοι>
ι»ί*»*ΜΗ»«ν ♦α^ν^Μϊιτ&'νδτ'ί:
ν :'-.ν ,χΟνΛ» V ·*·?·<:· νοΓΟοτ χνϊ&Ό 'τλχ ^ί:*
·!τ(λϊκ> 09·3,<)·*ί) ϊ» «τ.τ ,νίο^Λ,ίΓτ >.<·^( ΟΟΟ,οΙ }ϊι ιτιΗ'ν'
--■■ν ■ γ. ό ν{Γ α) ϊ:τχ ,. » Α. '; ;;*·λ.«ίι.3 » , ?_\ ·*-ό

πέρι παργα£
«Κέρκυρα 9 Ιουνίου 1819.
κ Μ έργασίαι μέ τάς όποιας οί πληρεξούσιοι Οέλουσι ν

,ενασχοληΟή είσεν ή δικαία διανομή τη; ποσότητος, την
οποίαν έλαβον από τον Άλη Πασσαν ώς πληρωμήν της
αξίας της περιουσίας εκείνων έκ των Παργίων, οιτινες
*ατά τήν στιγμήν της παραχωρήσεως της Πάργας εις
τήν Τψ. Πύλην έπροτίμησαν νά έγκαταλείψωσιν αυτήν.
«Δέν θέλω νά ενοχλήσω τήν έπ'.τροπήν, άπαριΟμών
.τάς δυσκολίας, αΐτινες συνέβησαν πριν ή προσοιορισθη
τελειωτικόν ποσόν της πληρωμής, μήτε θεωρώ άναγ-
καΐον, ίνα ή επιτροπή έπιβαρυνθή μέ πλειοτέρας οδηγίας
των περιεχόμενων έν τή οημοσιευΟείση προκηρύξει τήν
4 Μαρτίου του 1819, δι1 ής ή έν λόγω πληρωμή προσ-
διωρίζετο ακριβώς εϊς 060, 000 τάλληρα. Άλλ' ύστερον
άνακάλυψίς τις της εκτιμήσεως τών διάφορων περζσυ-
I *ι>ν|*&7ΐυ^ ν,&κϋ, ι^μ&σω', παρατηρήσει

ότι τό όλον της διανεμητέας ποσότητος αναβαίνει εις
033 χιλ. ταλληρα μόνον. Έκπτωσις έγεινε τοϋ' ποσού
του προηγουμένως συμφωνηθέντος μεταξύ έμοϋ και τοΰ
Άλη ΙΤασσα προς άποζημίωσιν τής έγκαταλειπομένης
περιουσίας τών Παργίων, διότι αύτό τό ποσόν θέλει
πληρωΟή εις κυκλοφορούντα τάλληρα, αντί Τουρκικών
ή άλλου νομίσματος, όπερ μοϊ προσεφέρΟη και δέν έδέχ-
Οην. Ή συμφωνία αύτη, ώς δέν αμφιβάλλω, Οά ηνε προς
το συμφέρον τών Παργίων, διότι άν καί δύναται νά φανή
μεγάλη ή έλάττωσις τοϋ ποσοϋ, ήδύνατο όμως νά ψε
Ιτι μεγαλειτέρα, άν ή πληρωμή έγίνετο ούχί δι' ώρισμέ-
νου νομίσματος, άλλα δι' οιουδήποτε άλλου.
«Έν πρώτοις εινε άναγκαΐον, Γνα ή επιτροπή ένθυ-
μηθή ότι το ποσόν τό πληρωτέον διά τήν άποζημίωσιν
τής περιουσίας των Παργίων εΐνε το έκ 633 χιλ.,συγ-
κείμενον, και τό όποιον παρακατετέθη είς τ6 ταμεΐον.
Δέν £έλω λείψει νά δώσω τάς αναγκαίας διαταγάς είςτό
ταμεΐον, όπως τό ρηθέν ποσόν τεθή είς τήν διάθεσιν της
επιτροπής, ή οποία ίέλει φροντίσει περί της αναγκαίας
διαθέσεως αύτοϋ προς τήν περί ής ό λόγος πληρωμήν.
« Μοϊ φαίνεται ότι αί διάφοροι περιστάσεις, αΐτινες
δύνανται νά παρουσιασθώσιν είς τήν έπιτροπήν, δύνανται
νά κσίνοποιηθώσι χαί κριθώσι κατά τά επόμενα τρία άρ
θρα. Έν πάση δέ περιπτώσει ή άπόφασις τής επιτροπής
θέλει εισΟαι άνέκλητος καϊ όσον τό δυνατόν ταχεία.
« Τό πρώτον των άρθρων περιλαμβάνει όλας τάς πε
ριπτώσεις, αΐτινες άναφέρονται έν τή ύποδειχθείση διά τής
τελευταίας οριστικής διατιμήσεως τής περιουσίας των
Παργίων συμφωνία και έν ταϊς μεταξύ Παργίων ή καί
τούτων μετά των μή ιθαγενών διαοοραΐς.
α Δεύτερον ή έπιτροπή όφείλει νά έχη ύπ' ό'ψιν' της
ότι, οπόταν αί τοιαΰται άπαιτήσεις υφίστανται και ή ακί
νητος περιουσία υπάρχει, ήθελεν εισΟαι άφρον και άτα-
κτον νά β'.άση τις αύτάς μέ Ρετικήν τινα έκτέλεσιν και
νά μήν άφήση τήν διάλυσιν αύτών είς τά αρμόδια δικα
στήρια. "Ηδη έπειδή αί περιστάσεις μετεβλήθησαν και
τό ποσόν τής κτηματικής περιουσίας των Παργίων έξε-
κα&αρίσθη, ή έπιτροπή οφείλει νά δικάση προ παντός τις
τών Παργίων μεταναστών δικαιούται προς άποζημίωσιν.
«Τρίτον ή έπιτροπή δέν ύποχρεοϋται νά παραδέχεται
νέας άπαιτήσεις, απεναντίας δφείλει ν' άπαιτή έπΐ τοΰ
προκειμένου έπίσημον περί αύτών πράξιν τών δικαστη
ρίων τής Πάργας πριν ή είσέλθ^ είς τάς έργασίας της,
καθόσον αί τοιαΰται απαιτήσεις δύνανται νά έχωσι σκο
·κ6ν όπως έμποδίίωσι και άνατρέψωσι τήν γενομένην

έκτίμησιν.
« "Οτε διέταξα τήν κήρυξιν και έκτέλεσιν στρατιωτι
κού νόμου καί τήν κατάργησιν των πολ'.τικών δικαστη
ρίων, διέταξα προσέτι και τήν συλλογήν όλων των
έγγραφων καϊ αντιγράφων των ευρισκομένων έν τοΐς
δημοσίοις γραφείοις, τήν σφράγισιν αυτών καί τήν εις
Κέρκυραν άποστολήν αυτών. Τα έγγραφα ταϋτα θέλουσι
ιιεριέλΟ'/] εις τήν έπιτροπήν καί δυνάμει αυτών οί Κύριοε
Βάνονες, μέλος τ^ς έπιτροπ^ς, καίΒλαντής, γραμματεύς
αύτ^ς, θέλουσι δώστ] αύτ*7] τάςάναγκαίαςπληροφορίας».
Συστηθεϊσα την 7 Ιουνίου χα» την 9 αύτοϋ τάς οδηγίας τοδ

ενάγοντος καί δικαστού Μαιτλάνδου λαβοδσχ η επιτροπή δεν εί
χε πολλάς νά υπερνίκηση δυσκολίας, καθόσον, ώς βλέπει τις, αυ
τή δεν συνεστήθη, όπως ένεργήση και κρίνη κατ' έλευθέραν βού-
λησιν καί συνείδησιν, άλλα συνεστήθη μόνον καί μόνον δια τον
τύπον, άφ' ου, πριν η άρχίση τάς εργασίας της, τϋ) προυκηγο-
ρεύθησαν όδηγίαι, άς ώφειλε ν' άκολουθήση τυφλοϊς όμμασιν, ύπό
τοϋ τιμαριιότου Μαιτλάνδου. Προσκαλϊϊ λοιπόν η επιτροπή την
1 1 τοϋ ιδίου μηνός τοΰς Παργίους καί υποδεικνύει αύτοίς άς τ/»·
άφησεν άναχωρών οδηγίας ό Αρμοστής.
Οί Πάργιοι ίδόντες έν ταϊ; προς τήν έπιτροπήν όδηγίαις τοϋ
Αρμοστοΰ απαιτήσεις καί διαφοράς καί τοιαύτας έχοντες μεταξύ
των, ας διήγειρον έν αύτΐί τή απελπιστική καταςάσει μεταξύ αυ
τών οί προθε'μενοι τήν καταστροφήν των, καί τάς οποίας, εισαχθεί
σας ενώπιον των της Κερκύρας δικαστηρίων, δεν διέλυσαν, όντων
τών άρχείων της πατρίδος των είς αλλότριας χείρας, ένόμισαν, καί
δικαίως, ότι επρόκειτο περί έκείνων τών ύπαρξασών μεταξύ αυ
τών τών ιδίων, καθόσον μετ' οΰδενός ξένου είχον τοιαύτας. Αλλά
παρακατιόντες είδον μετ'έκπλήξεως δικαίας τήν φράσ-.ν « Μεταξύ
»αύτών η τούτων καί τών μή ιθαγενών ». Ηπόρησαν μεγάλος,
πλήν ένότ,σαν ότι άναίσχυντος πλεκτάνη μηχανορραφίας έτε-
κταίνετο κατ' αυτών, χωρίς νά δυνηθώσιν έν τ?ί άθωότητι αυτών
' ' 32*
324 ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ :
αυτε κάν να φαντασθώσιν δτι ξένος, τις- ήδΰνοίτΟ νά εχν) απαιτή
σεις, άφ' ου εις ούδένα μη ΐβαγενή ώφειλόν τι, δυνάμενον νά συμ«
ψηφίσνΓ τήν'οδτιοανήν ΐτλήρ^οίμήν τή\;' λαμπρας και πλουσίας πε
ριουσίας1 των. :Δέν ε&λεπον όί άθλιοι έν ταΐςόδήγίαις τοό ΑρμοξΌυ'
καθαρώς δίΛλάμβανόμενον, το « Δεν σ£ς πληρόνω, διότι ό Άλη
Πασσας έχει άπαιτήσείς άπό τους Παργίόυς». Άλλα πώς ήτον
δυνατόν νά φαντασθώσιν οί δυστυχείς άνύπαρκτον .άπαίτησιν έκ
μέρους του τυράννου^ ουναμενην καιειςςενην γην κα^ ανέστιους
και πεινώντας να .τους ^«α,σα.νίι·/)^. Οί. Πάργιοι απεναντίας έδι*
καιο,ΰντό^.έκτος. τής^. αποζημιώσεως διά.τήν. είς τον τΰραννον έγ;-
καταλειφθεϊσαν περιουσίαν, να ζητήσωσι δικαιωματικώς και νο
μίμως άπ' αυτόν και άλλας δικαίας αποζημιώσεις δια τάς τόσας
καταστροφάς, τάς οποίας έπήνεγκε τοΒηρίον αΰτοΐς' κατα δια
φόρους έποχάς, είσβάλλον εΐς· τήν χώραν των δια -τ&ν οπλών και
τοϋ πυδός προ της πίρλήσεώς αΰτής. Καϊ δμως μ' δλα ταϋτατά
ζωντανά γεγονότ* ό Άλή Πασσας έίχεν απαιτήσεις ! δια τοΰτο
κβί'ι ό Αρμοστής έβασάνιζεν ανηλεώς τοΰς Παργίους, μή πληρό-
νων αύτοϊς τήν οΰτίδανήν άπ'οζημίώσιν ! . ' >* "»
' Και ποία< άραγε απαιτήσεις ε&χεν ό Άλής^ τοϋ λοιποΰ άπε'-
ναντ-ι των Παργίων, άφ' ου ήδη, ώς έπόθει," κ«τβστησεν αύτους
άπάτριδας και άνεςίους ; άφ' ου ήδη εχαιρεν έν άνέσει τής 'ώραίας
καϊ πλούσιας Πάργας τα άγαΟά; άφ' ου δ,τι άγνον δ,τι ίέρόν
έπροσκΰνει έν αΰτίί ό Χοιστιανός έβέβήλωσεν 5 άφ' ου τήν έκκλη-
σίαν της Θεομήτορος, της προστάτιδας της Πάργας, το Παλλά
διο ν, μετέβαλεν είς πορνοστάσιον έντρυφών έν άΰτνί μετά των
παλλακίδων του ό άσεβής ; άφ' ου τά πάντα' έν τνι χώρ* οΐκειο-
ποιήθη χ'ωρίς ν άξιώση τους δυστυχείς κατοίκους της έλαχίςης
άποζημιώσεως εισέτι ; Ειχεν απαιτήσεις τήν άπύδοσιν των χρη
μάτων του, δσα έδωκε τω Αρμοστή, διότι ώρκίσθη νά πίη αΐμχ
Πάργιον και δχι ν' άποζημιώση Παργίους. ΤοίαΟται ήσαν αϊ απαι
τήσεις τδΰ τυράννου !
Μεταξύ άνησυχιών άνεξηγήτων, πείνης και αργίας διακείμενοι
ο'ι Πάργιοι, άνεμενον άπό ημέρας εις ήμέραν, ώς κατάδικοι, τήν
άπόφασιν της επιτροπής, ητις, μήν: είιροϋσα είτέτι τάς αναγκαίας
ς-ρεψοδικίας, άφηϊεν επί ενα μήνα τους Παργίους . εις την πλέον
άλγεινήν άμηχανίαν. Μετά. παρέλευσιν ενός μηνός πλήρους όδυνων
έπήλδεν ό τόκος τέλος πάντων, και το τικτόμενον ητο καταχθόνιο·/
τέρας! Τοις άνηγγέλδη δια της επομένης προκηρύξεως τοϋ ςρατη-
γοϋ Αδαμ, τί ; οτι ό Άλή Πασσας έχει άπό τους Παργίους άπαι^
τήτεις και δι'αϋτάς πέμπει εις Κε'ρκυραν . άντιπρόσωπόν του, ίνα,
τάς εκδίκηση. Και ο'ι δαίμονες τοϋ «Ιου έφρύαξαν απέναντι τηλι^
κούτων βιαιοπραγιών και αδικιών, παραχωρησαντες ευχαρίστως
τά πρωτεία εις τοΰς υπέρτερους αϋτών αυτουργούς τοιούτοιν άπαν-
Ορώπων ωμοτήτων.
«Αηλοποίησις τοΰ Αντιστράτηγου "Αδαμ προσω-

• ρ&νοΰ Άρμοστοΰ,
κ Κέρκυρα 3 Ιουλίου 1819. ','
«"Ότε δια της άπό 7 τοϋ λήξαντος μηνός διακηρύξεως,

διεκηρύχθη ότ"ι επιτροπή έμελλε νά συς-ηθή προς εξέτασα
των απαιτήσεων καϊτήνπληρωμήν των μεταναςών Παρ-
γίων,εδηλρποιήΟη προσέτι ότι, πριν ή ή μ.νησΟεΐσα επιτρο
πή άρχίση τάς εργασίας της,ήΑύτοΰ Ύψηλο'τηςήδύνατο
να διορίσ^ μέλο- τ: έν αύτη ΐδικόν του. Κατά συνέπειαν
λοιπόν ή Αύτοΰ Ύψηλο'της ό Βεζύρης διώρισεν ώς τοι
ούτον 'τον Κύριον Μπεξαδέ Χαντσερήν, αφιχθέντα εν
ταύθα, και δικαιούμενον νά λάβη μέρος εις όλας τάς
συνεδριάσεις 'τής ρ'ηΟείσής επιτροπής ώς αντιπρόσωπος
τοΰ Βεζόρη 'Αλή ΙΙασσδί. ν·'· 5 ♦γ·7 1 . .·■
« Κατά διαταγήν της Αύτοΰ 'Έξοχ-ο'τητος

. 9 Γραμματεύς Αυτής Φριδερίκος Χάγ^εϋ».
ι Ο παρά τοϋ Άλή άπεσταλμένος εις Κε'ρκυραν Χαντσερής, κα

τήγορος των Παργίων, οΰ μόνον έτυχε λαμπράς υποδοχής παρά
της κυβερνήσεως, άλλ' ήξιώίη και τοϋ δικαιώματος διαδίκου και
δικαστού ττΛρά. τή επιτροπή. Εκ δε των Παργίων ; Ουδείς προίΐ-
ν.λήθη ! Εάν έδικαιοΰτο, ώς λέγει έν τνί δηλοποιήσει ό Αδάμ, δ
Άλής νά λάβη μέρος έν τη έπιτροπνί εις δ λα ς τάς σ υ ν ί-
5 ρ ι ά σ ε ι ς ώς κατήγορος των Παργίων, πως η Αγγλική κυ-
βέρνησις, ή ευνομούμενη, άφνίρεσε το άναφαίρετον δικαίωμα άπέ
τους κατηγορουμένους, οπως λάβωσι και ούτοι μέρος έν ττ, έπι-
τροπτί, άπολογούμενοι κατά της κατ'αΰτών τεκταινόμενης μηχα
νορραφίας ; Δεν έπετράπη τοις Παργίοις ίνα παρουσιασθώσιν εις
τήν έπιτοοπήν, διότι ή κατ'αΰτών κατηγορία ήτο πλεκτάνη αναί
σχυντων απαιτήσεων. Διεμαρτυρήδησαν οί Πάργιοι κατά της άτι
μου ταύτης αυθαιρεσίας, πλην οΰδείς ελαβεν ύπ' όψιν τήν δικαίαν
αΰτών διαμαρτύρησιν. Η επιτροπή δι' εγκυκλίου άπό 10 τοϋ τρέ
χοντος προσκαλεί τους Παργίους ίνα άπαντα τα βιβλία και τά
έγγραφα των παραδώσωσιν εις το γραφεϊον αϋτής εντός τριών ήμε
ρων έπί αυστηρά ποινή παρελθούσης της προθεσμίας, διαδηλώσα-
σα εν ονόματι τοϋ 'Αρμοστοϋ οτι τήν 1 1 τοϋ ιδίου δελουσι πλη-
ρωθή οσοι δεν είχον διαφοράς μετά τοϋ Βεζύρη, οί δέ έχοντες
μετ' αΰτοϋ τοιαύτας μετά τήν έκκαθάρισιν αυτών. ■>
Τά έγγραφα καί τά βιβλία, ατινα άπνίτει ά.τό τους Παργίονς

ή επιτροπή είχον πρό καιροΰ κατασχεθή παρά της κυβερνήσεως,
καί ομως καί οί Πάργιοι δεν έλειψαν, ε'ι είχον τοιούτον εγγρα-
φον, ίνα αυθημερόν παρακαταθέσωσιν αυτό εις τό γραφεϊον της
επιτροπής, άναμε'νοντες τήν επαύριον ώς ήμε'ραν σωτηρίας. Ηλθεν
ή ένδεκάτη Ιουλίου καί παρήλθεν ώς οναρ καί σκιά ! Καί διατί ;
Διότι μέλαινα συκοφαντία έχαλκεύετο κατά τών Παργίων, όπως
ό Άλής αποφύγη τήν άποζημίωσιν της περιουσίας των! Εκ της
επομένης προκηρύξεως της επιτροπής δηλοΰται καί ό σκοπός.
* Κοινοποίηση εκ μέρους τ5]ς Επιτροπής.

« Στα'ερος σκοπός καί του Μεγάλου Άρμοστοϋ καί
τ^ς Επιτροπές, τ'7]ς ύπ'αύτοϋ διορισθείσης, ητον, όπως

ή" εις τούς Παργίους οφειλομένη άποζημίωσις , δία-
νεμηίΐη' την 12 του τρέχοντος. Πλην πλάναι παρεισέ-
φρησαν εις την έπαναληφθεΐσαν διατίμησιν της περιου
σίας της Πάργας έκ λαθών των κατοίκων αύτης. Αύται,
ή* βραδυτης και τά εμπόδια, άτινα παρενεβλήθησαν ύπ'
οιύτών των Ιδίων (δηλ. των Παργίων) είς την διόρθωσιν
των άνωτέρω πλανών έπήνεγκον την μέχρι τοΰδε βρα
δύτητα της επιτροπής τοΰ νά προβη εις την διανομήν
της περί ης ό λόγος αποζημιώσεως.
« "Ηδη ή Επιτροπή ευχαρίστως κοινοποιεί τοις Παρ-
γίοις ότι, άρθεισών τών είρημένων αιτιών, θέλει προβν|
εις την περί ης ό λο'γος διανομήν.
α Υπογ. δ Πρόεδρος και
τά μέλη της επιτροπής.
Αηδιάζει τις, ίνα άνασκευάτη τάς πλεκτάνας ταύτας, οπως

άποδείζη τον σκοπόν αύτών. Εταράχθησαν οί Πάργιοι ίδόντες την
άνω κοινοποίησιν της επιτροπής, κατηγορούσης αΰτών ώς αιτίων
της βραδύτητας της. Ενόησαν και ηδη, ώς πάντοτε, δτι ανήκου
στος και νε'α κατ" αύτών έτεκταίνετο αδικία. Άλλ' έπί μάλλον
και μάλλον κατεθορυβηθησαν μαθόντες δτι ό άντιπρόσωπος τοϋ
Άλή έμελλε νά προβη εις έξέτασιν τών προσόδων της περιουσίας
των, οπως έζ αύτής δυνηθη νά λύση τάς μετ' αύτών φιλονεικίας
του. όθεν άπεύθυνον προς τόν Αδάμ το άκόλουΟον υπόμνημα
ύπογεγραμμένον ΰπο 250 ατόμων.
« Υπόμνημα υποβληθέν υπό τών μετανα-ών Παρ

γίων τω Σΐρ Φριδερίκω "Αδάμ, προσωρινώ
Αρμοστή.
• Κέρκυρα 24 Ιουλίου 1819.
«Ήμεις οί ύποσημειούμενοι, οί όποιοι έζήσαμεν εύ
328 .·Η0*9ϊ?*«*
σ*α$ τρΰκ!λέρν £νδβξου έβνβυς ττ^ ΐύ^ώπης, τό-ότιοΓο*

διά πολύν καιρόν έδείχθη ευνοϊκών προς ήμας και υπ*,-*
σχεΧη γά δεικνύ,εται χαί μετά την τελειωτικήν παράδοσιν,
της χώρας μας εις τήν Υ. Π. ήκολου&ήσαμεν τυσλώς
τήν τύχην μας, δαπανήσαντες και, τόν τελευταϊον όβα*
λόν, δν κατϊ.ίχ&μεν. "Ηδη όμως, μεταναστεύοντες έν·.
ταυΟα, εύρισχ^'μεΟα εντελώς έστ3ρημέ_νοι παντός άπολύ·.,
τβυ αναγκαίου τρΰ ανθρωπίνου $ίου^ ■- ■
α'Η σκληρά αύτη στέρησις, πάντων των αναγκαίων,
άτινα, διάγοντες έν τη προσοίλη ήμών' πατριοί, άπελαμ-
(ίάνομεν |ν άνέοίΐ, αί οωναί των τέκνων μας ζητόύντων
άρτον, και ή προστασία, την όπρίαν ύπεσχέΟη εις ημάς
τό άήττητον έθνος της Μεγάλης Βρετανίας, δπηγο'ρε'υ-
σαν ήμΐν τήν άπσ'φασιν τΡυ-νά παραστήσωμεν τω Έξο-
χωτάτω· 'Αρμοστί) τ&ν Ίανίων νήσων τάς δυστυχίας
μας ταύτας ώς και τά δίκαιά μας μέ τά πλέον ζωηρά
χρώματα.. · ;·„· !....<.? <·,;\.· ;..·; :.- ·,~'. ;'■·,·,*
λιΊ Αϋτοϋ Έξοχότης ό Μέγας Αρμοστής πρό τήί
εντεύθεν αναχωρήσεως του μάς έβεβαίωσε περί της πλητ
ρώμης τ-?]ς οφειλομένης ήμϊν άποζημιώσεως, προς δέ
ό"τ> «ύτη «μέλλε να. λάβη χώραν άκριβώς τή"ν ] 1 τρ.δ,
τρέχοντος μηνός, συγκαλέσας επί τω σκοπώ τούτω και
έπιτροπήν. _ . ,
^«'Εν φ λοιπρν, ει καϊ ένεκα των λυπηρών περιστά
σεων της θέσεως μας περιελόόντες εις Οέσιν όλως απελ
πιστικών, άνεμένομεν μετ' ελπίδων σωτηρίας τήν μνη-
σΟεΐσαν προΟεσμίαν, ώς τόν ' όρμον* έντός τοΰ οποίου*
σώζεται, πλοίο ν, κινδυνεϋον έν κχιρώ τρομερών καταιγί
δων, .εΓλαίβασίνισδέντες έπί τοσούτον χρόν'ον 'ύπό των
κινδύνων, ριτινες μ<2ς περιζωνύόυσί^ και όσημέραι επα
πειλούμενοι υπό της πείνης, ή ρ,ηδεΐσα επιτροπή δι' εγ
κυκλίου της διεχήρυξεν ότι εμπόδιον.έπαρουσίάσ9^ ένεκα
των κατά τύχην παρεισαρησασών εν τί] εκτιμήσει π7>α-
νών, προκυ^ασώ,ν. έκτης συγχύσεως και παραλλαγής
ΙΙΕ£ΙχΠΑΡΓΑ2. 329
.ίνδμάβρν .: τινών ίδιοκτημόνω^. ΛΒμ$?ς: ,^μ*»ς»αέ^

έ?>είψ«ΐ(4εγ νά- χρρηγή<?ωμεν ε|ς την- ξπιτροπήνντη- έκ^
μήσεως τρις πληρεστέρας περί τούτου πληροφορίας· "Ο
θεν ουδεμία δ,ύναται να ^ς..προβαφ§'^ κατηγορία, ,έπί
του αντικειμένου τούτου, >Αλλ' οΰχ ήττον ακατανόητος
καθίσταται η^ιΐν ή ρηθείσα εγκύκλιος, δι' ης επιτρέπεται
είςτον πληρεξούσιο ν τζς Α. Υ. του Βεζύρη 'Άλη Ηασσα
να προβη,. ^ς έξέτάσιν και ερευναν των προσόδων ' της
περιουσίας μας, οπως δυνη$η ούτω νά 'διαλμστι τάς μετ"
αύτόΰ φιλονικίας μας 1 ·.·-.·' ν
«Ή Α. ·Υ. δ Βεζύρης προδέμενος 1 νά μας βασανιστή
κατατρέχων ακαταπαύστως ήμας, δέ-ν θέλει -λείψει · βε
βαίως, ως αποδεικνύεται σήμερον, ν' αναβάλ^ την πλη--
ρωμην τη*ς οφειλομένης ήμϊν αποζημιώσεως, υπό τό
πρόσχημα διενέξεων και διαφορών μεταξύ αυτοΰ και η
μών, έν φ εινε το**» «2σ* γνωστόν ότι αύτός δεν εχει
την έλαχίστην άπαίτησιν, ή δικαίωμα, ή τίτλον επί τηξ
περιουσίας ημών καΟ' ολην τήν ΪΙάργαν. .
«Κολακευόμενοι λ°ί,^όν, μέ τήν-έλπίδα οτι ή υμετέρα
προστασία θέλει μας άπαλλάξεξ, απόβασης. ζημίας κ«ί
μας προστατεύσει, κατά πάσ^ης καταδρομής,·, ην ή Α. Υ,
ήΟίλέ πλέξει εναντίον μας, σπεύδομεν , ίνα Εκετ,εύσωμ,ξν
τήν Ύμετέραν^Εξοχοτητα, όπως έπιταχύνη την διανο-
μήν της προς ημάς οφειλομένης αποζημιώσεως, δ,ιο'τι
άλ7^ως έκ 'τ>}ς' επί πλέον άναβολης αύτης' καθίσταται ά-
φευκτος ή παντελής καταστροφή μας έ'νεκα τών στέρή-
σεων^ έν αις ευρισκόμεθα. :
«Έπονται υπόγραφα!: 250 άτόμων. »"
■ΑλβνΦΒ <ίά υπομνήματα τ'ων Παργίων κκτξβίβρωσ/.εν ό «δης!

Τά δίκαια των άνεστίων και πλανήτων Παργίων, συνοδευόμενα
υπό σπαραξικάρδιων κλαυΟμών και έδυρμών τών παίδων,· τών γυ
ναικών, τών γερόντων, πεινώντων, δεν συνεκίνουν τάς λίθινους καρ
δίας τών Αγγλων! Φωναί άγανακτήσεως ήγέρθησαν έπι τέλους
κα&' ολν,ν ττ,ν Εύρώπην κατά τής Αγγλικής κυβερνήσεως δ:ά τάς
κατ* τών αθλίων Παργίων ανήκουστους αδικίας. Πολλοί διάση
μοι συγγραφείς πικρά βέλη έζετόζευσαν κατα τής Αγγλία;, ώς
χαί αύτοί οί Αγγλοι επί τέλους, μεταξύ τών οποίων πρώτος ό
γενναίος στρατηγός Τσούρτζ κεραυνούς έζεσφενδόνισε κατά της
Αγγλικής κυβερνήσεως.
ίνα χατ'έπιφάνειαν η Αγγλική κυβέρνησις Ικανοποίηση τήν κοι-
νήν γνώμην διέταζε την έπιτροπήν, ίνα κηρύζη τήν διανΟμήν
τοϋ έν τω ταμείω ήδη ευρισκομένου ποσοΰ τών 633 χιλ. ταλ-
λήρων, άφ' ου προηγουμένως έκπέση έζ αΰτοϋ το έν τέταρτον
έπί της άποζημιώσεως λόγω ναύλου της φρεγάδας, ήτις έφερεν
έκ Πρεβέζης τα χρήματα, έ ζ ό δω ν ά γ ν ώ σ τ ω ν, και ΚΟΑ-
ΛΤΒΟΤ διά τους μέλλοντας ν' άποθάνωσι της πείνης Παργίους I
Διεκήρυζεν ή έπιτροκή τήν 24 Ιουλίου, δτι « όσοι τών μετα
ναστών Παργίων δεν έχουσι διενέξεις μετά τοΰ Βεζύρη Αλη
;>Πασσα, θέλουσι λάβει άποζημίωσιν, άρχομένης της πληρωμής
τήν 2 Αύγουστου».
Εφθασεν ή πολυπόθητος ημέρα τής 2 Αυγούστου και οί πεινών-
τες Πάργιοι άπο πρωίας περιεκύκλωσαν τό γραφεΐον τής επιτρο
πής, άναμένοντες τό Μάννα διά τάς θνησκούσας τής πείνης οικο
γενείας των. Αλλ* όποία ΰπήρξεν ή εκπληξις αυτών, δταν έμαθον
δτι έπρόκειτο νά έκπέση τό 1/4 έκ τής αποζημιώσεως και δτι
ίμελλον νά πληρωθώσιν εις Οθωμανικά νομίσματα ! Ομοθυμαδόν
ήρνήθησαν τήν άποδοχήν. Πλήν ή άπόφασις τής κυβερνήσεως
•ητον άνέκλητος περί τής έζοντώσεως αύτών. όθεν, όπως δυσω-
πήση αύτούς και τους χαταστήση επομένως άνιχάνους ίνα έγεί-
ρωσι φωνήν κατ' αύτής έπροσπάθησεν ίνα τοΰς καταστήση χα-
μερπεϊς ζευγηλάτας, παραχωρούσα έν τη περιοχή τής Κερκύρας
μέρος προς ΐνοικισμόν. Οθεν ή επιτροπή άφ' ου έπί τεσσάρας μή
νας σχεδόν έβασάνισεν άσπλάγχνω; τους Παργίους έχήρυξε τά
επόμενα.
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΪ. 33 ί
«Δηλοποίησ'.ς των πληρεξουσίων έν ονόματι τής Α. Ε.

τοΰ'Αρμοστοϋ προς τους προύχοντας της Πάργας.
«Κερκύρα 23 Νοεμβρίου 181?.
κ Διαταγή έδόδη περί τοϋ έχπεσμοϋ ενος τετάρτου

ένεκα ναύλων και εξόδων.
αΉ κυβέρνησις τής Αύτοϋ Μεγαλειότητος προτίθεται
νά παραχώρηση εις τους Παργίους πάσαν εύκολίαν,
συμβιβαζομένην μέ την κατάστασιν τοϋ το'που, εάν οΕ
Πάργιοι προτίθενται νά έγκατασταθώσιν εΓς τι μέρος
αυτοί).
«Ή κυβέρνησις της ΑύτοΟ Μεγαλειότητας ώς προ-
στάτρία τής πολιτείας ταύτης (δηλ. τοϋ Ιονίου) ίέλει
αναγκάσει τδ Σενάτον νά παραχώρηση εις τούς Παρ
γίους εκ των γαιών, των ανηκουσών εις την κυβέρνησιν
τοΰ το'που, καϊ αί όποΐαί εϊσιν άδέσποτοι.
«Ή κυβέρνησις θέλει ωσαύτως άναδεχθή τα έξοδα
προς άνέγερσιν εκκλησίας καί παντός κτιρίου αναγκαίου
δια τήν νέαν κοινότητα. Πασα προστασία θέλει χορηγηΟη"
εις τούς Παργίους συμφώνως μέ τήν άπόφασιν της κυ
βερνήσεως, προτιθέμενης νά καταστήσει τήν παροΰσαν
αυτών κατάστασιν προτιμοτέραν της πρώτης.
(ίΔηλοποιοΰσα ταϋτα ή επιτροπή, πληροφορεί συγ
χρόνως τούς ΙΙαργίους οτι δεν πρέπει νά εχωσιν ούδε-
μίαν ελπίδα περί αυξήσεως της ήδη προσφερθείσης αύ-
τοΐς άποζημιώσεως, καθόσον ή ήδη διανεμηθεΐσα θεω
ρείται ώς τελειωτική. »
Οί πάργιοι γινώσκοντες ήδη τους βδελυρούς σκοπούς τής κυ

βερνήσεως εκείνης, ήτις τοσοΟτον άπανδρώπως έπώλτισε την πα
τρίδα των, τάς εκκλησίας των και τους τάφους τών πατέρων των,
δέν έδέχθησαν τήν δολίαν προσφοραν περί ένοικισμοϋ άποφανθέν-
τες οριστικώς δια τοΰ επομένου υπομνήματος προς τοΰς πληρε
ξουσίους της επιτροπής.
332 ΜΟΝΟΓΡχνΦΙΛ;
«Υπόμνημα των προυχόντων ΙΙαργίων πρός τούς πλ^—

·* " ' . ρεζο^σίους .της επιτροπές.
«Κερκύρ'α'25 Νοεμβρίου 1819.· ν.' ':
(.'.·", «Ένδοξοι πληρεξούσιοι ! ,
«"Απαντες οι Πάργιοι^ οΓτινες ευρίσκονται έν τη νήσω

ταύτη ένεκα των λυπηρών περιστάσεων, έκοράζουσι τήν
βαΟεΐαν αυτών λύπην, πληροαορηΟέντες ότι εκπίπτει τό
1/4 εκ της αποζημιώσεως τής περιουσίας των, την ο
ποίαν ήναγκάσΟησαν νά έγκαταλείψωσι, και ότι πάσα
περί τούτου έλπϊς αυτών αποβαίνει τοΰ λοιπού ματαία.
«ΟΕ Πάργιοι υποβάλλοντες εις την σκέψιν τν]ς εντί
μου επιτροπής την άδικίαν ταύτην, παρατηροΰσιν ότι ή
έκπτωσις αύτη, όσον σμικρά και άν ήνε, δύναται νά ρίψη
έντηπαρούση καταφτάσει τους ΓΙαργίους εις θέσιν πτω-
χίας καί δυστυχίας. Έν τούτοις έπαναπαυόμενοι εις την
δικαιοσύνην καϊ τήν γενναιότητα τής Μεγάλης Βρετα
νίας έλπίζουσιν ότι τα δίκαια των δεν δέλουσι παρα-
γνωρισΟη.
' «Ή έλπίς τφ όντι εινε ή μόνη τω δυστυχεί παρηγο
ριά· και οι Πάργιοι εν πεποιΟήσει πιστεύουσιν ότι ή Λύ
τρα Μεγαλειότης θέλει εύδοκήση νά παρακίνηση τήν
Ίόνιον κυβέρνησιν, όπως δωρήση εις αυτούς εκτασιν γης
προς ίορυσιν νέας πατρίδος, τοσούτον έπιθυμητής κατά
τάς παρούσας δυστυχείς περιστάσεις. Επίσης έπαρηγο-
ρήθησαν παρατηροϋντες ότι πρόκειται νά τόΐς χορηγηθη"
πασα ευκολία. Πλην ούχ ήττον παρατηροΰσιν ότι ύπάρ-
χουσι μεγάλαι δυσκολίαι προς άπόκτησιν αυτής της
εϋχαριστήσεως, καθόσον δέν δύνανται νά έργάζωνται
έστερημένοι εντελώς τών προς τον σκοπόν τοΰτον αναγ
καίων (δηλ. έννοοΰσι πάν τό άναγκαιοΰν έν παντί συνοι-
κισμώ) ένεκα της μή άποδόσεως της δ'.καίας αποζημιώ
σεως διά τήν περιουσίαν ένος εκάστου και οι1 εκείνην
ΠΕΛ ΠΛΡΓΑΣ/' 33$
«ίων δημοσίων και εκκλησιαστικών κτημάτων, εξ ων .ή

κοίνότης μας δϊετηρεΐτο επωφελώς:- *
' «Έκ~ΐί]ς ισχύος και της θελήσεως τί)ς Αύτοϋ Μεγα-'
λειο'τητος εξαρτάται ή απαλλαγή των έκ των τοιούτων
δυστυχιών, και τοϋτο εΓνε επομένως το μόνον μέσον πρό£
επίτευξη ιών ευχών του λαοΰ της ΙΙάργας καϊ της εκ
πληρώσεως των γενναίων καϊ πατρικών αγαθών, τά. ό
ποια διευ'εβαιώθησαν τοις Παργίοις ύπσ τής Αύτοϋ Με-
γαλειο'τη'ίοξ».
- -·.- ^Έπονται 500 ύπογραφαΐ αρχηγών οικογενειών).·
ιτ-:(λ :< λ.· ·.:. -: ' ; ·:*?
υίπομεν και λέγομεν δτι άπαντα τά υπομνήματα και τά δί
καια παράπονα των Παργίων κατέπινεν ό αδής. Εν Σταθερά άπο«
φάσει ουδεμιάς απαντήσεως ήξίωσε τους Παργίους ή κυβερνησις;
^ιά της λαοκτόνου άποφάσεώς της καϊ της άγενοΰς σιωπής, έφαί -
νετο λέγουσα αΰτοϊς « αΰτά είνε δ,τι σας προσφέρω . . . άν θέλε-
»τε πάρετε τα . . . άν θέλετε μη τά πάρετε . . . ολίγον με μέλει,
» διότι αποθνήσκετε της πείνης, και διότι κατεχρεώθητε, δανει
ζόμενοι τον έπιούσιον άρτον». Περιμείνας 30 ημέρας ό λαός
άπό της προς τήν έπιτροπήν εισαγωγής τοϋ άνω εϊρημένου υπο
μνήματος και ουδεμίας απαιτήσεως αξιωθείς, άπεύθυνε προς τήν
έπιτροπήν τήν έπομένην λακωνικήν διακοίνωσιν εν εϊδει διαμαρ-
τυρήσεως τελευταίας, δεικνύων διά της συντομίας αυτής τήν προς
τους αυτουργούς των συμφορών του περιφρόνησιν έν τη γενναιό-
τητι των αισθημάτων του· και έν τη φυσική άδυναμίόί.
«Διακοι\ωσις τοΰλαοΰ της Πάργας προς τήν

έπιτροπήν τήν συστηθεΐσαν προς δ'.εκπε-
ραίωσιν τών υποθέσεων του,. <
«Κέρκυρα 20 Δεκεμβρίου 1819.
«"Ενδοξοι πληρεξούσιοι!
«"Απαντες οί ΰποσημειούμενοί Πάργιοί παρατηροΰ-

σιν εις την έπίτροπήν ότι δεν δέχονται τήν έκπτωσιν τ$ί>
1]4 έχ τί]ς αποζημιώσεως δια τήν έγκαταληφθεΐσαν πε-
ριουσίαν των. Ή αύτή άπόφασις έξεφράβθη εις τήν έπι
τροπήν και έν τη" άπό 25 θβρίου αιτήσει τών προυχόν
των της Πάργας».
«Γενική υπογραφή η.
Αμετάκλητος ητον ί) άπόφασις της κυβερνήσεως! Ενόησαν

ο! άθλιοι Πάργιοι έπί τέλους δτι δι' άνθρώπους άνευ σπλάγχ
νων, ή φωνή των, ητο φωνή βοώντος έν τη έρήμω. Οθεν κατα-
τρυχόμενοι ύπό παντοίων στερήσειον έδέχθησαν, οί πλείστοι (α.)
και αυτήν τήν οΰτιδανήν προσφοράν άκρωτηριασμένην καθ" δλας
τάς επόψεις ! και ήτις δεν έπήρκεσεν ούτε τά κατά τήν έν τοις
νήσοις διαμονήν των Παργίων χρέη αΰτών νά έζοφλήση !
ϊδοΰ πώς άπέβη τοις Παργίοις ή" προστασία της Αγγλίας ! ΐδοί/
(α) Ί!ού τί ϊγ;αφ: Πάργιό; τις πρό; τινχ ίν Λονδίνω ίυμπίλίτην τβιι
ίχ Κίρ*υρ« τίί 15 Φεβρουαρίου 1820.
σ Απας ό λαός της Πάργας επιθυμεί τήν πατρίδα του και όχι
τά πλούτη. Εσωκλείω τρεις έπιςολάς, δι' ών θέλεις πληροφορηθή
ο,τι συνε'βη ένταΰθα.
α Η επιτροπή προσεκάλεσεν ημάς απαντάς ίνα πληρωθώμεν,
έκπίπτοντος τοΰ ενός τετάρτου έκ της πραγματικής πληρωμής 1
Προσέτι ή έπιτροπή μας άνήγγειλεν ότι δυνάμεθα νά ζητήσωμεν
παραχώρησιν γης, έφ' ης να ίδρύσωμεν νέαν πατρίδα και δτι ή
Α. Εςοχότης του ήθελε προσκαλέσει τό Ιόνιον ϊενάτον ίνα εκ
τέλεση τήν παραχώρησιν ταύτην. Η κοινοποίησις αΰτη της επι
τροπής εγεινεν εγγράφως.
« Εν τούτοις ήμεϊς ομοφώνως έδώκαμεν άπάντησιν σύμφωνον
με τήν άπό 25 9βρίου 1819 διακοίνωσίν μας. Γνωρίζομεν καλώς
οτι αί προτά-εις αύται είσί δόλιαι και όχι ειλικρινείς. II θέσις, έν
η ευρίσκεται ή προσρερθεϊσα ήμϊν γή, δεν είνε άλλο, εΐ μή εκτα-
σις έλεεινώς άγρια, άκαρπος και μηδεμ'.άς ά£ίας, (φευ! ε'κεϊ θέ-
λουσιν, ϊνχ διέ^θη τοΰ λοιποϋ ή πολιτική υπαρξις τών Παργίων).
■Σκι τίνι σκοπώ έχορήγησεν ή Αγγλία την λαοκτόνον προστα ·
βίαν της, την ουδέν άλλο σημαίνουσαν παρά πασιν, εΐ μή π α
ρά 5 ο σ ι ν εις τους Τούρκους καϊ π ρ ο δ ο σ ί α ν ! Αί κυβερνή
σεις της Ευρώπης άφησαν άτιμώρητον την λαοκτόνον ταύτην
πράξιν της Αγγλίας* δω και ό προδότης έπίστευσεν ότι συν -γϋ»
καταστροφή των Παργίων καταστρέφεται και ή προδοσία ! Αλλα
τοιαύτη προδοσία και ηθική έξύβρισις ολοκλήρου λαοϋ ομοιάζει
άραγε έκείνην των άτόμων ; έξαλείφεται μέ τό άτομον ; όχι !
Οχι ! Η Πάργα είνε έκεϊ ! Η ίστορία φέρει εις τάς στήλας της
άφθαρτον ύπό τοΟ χρόνου και της αυθαιρεσίας τοΰ ίσχυροϋ μνη-
μεΐον άναθέματος και αιωνίου αίσχους δια την Αγγλικήν κυ-
βε'ρνησιν. Πα~α Αγγλική παρειά θέλει έρυθριάσει, οσάκις προσ
βάλλει τήν άκοήν των Αγγλων το όνομα «Πάργα», ίΐ πώ-
λησις της Πάργας τίθεται ώς προμετωπίς εις τάς απανθρω
πιάς παντός είδους της Αγγλικής πολιτικής. Αλλ' έάν ή δικαιο-
Εννοεϊς βεβαίως ο τι 6 σκοπός αυτών είνε νά μας καταστήσωσι

χωρικούς.
β Μετά τήν άνωτε'ρω άπάντησίν μας οί πληρεξούσιοι έπεμψαν
ήμΐν εντυπον δηλοποίησιν, προσκαλοϋντες ήμας ίν' άποφανθώμεν
ποίοι δέχονται τήν εκπτωσιν τοΰ ένός τετάρτου καϊ ποίοι οΰ. .
« Απαντες οί Πάργιοι παρατηρήσαντες τήν δολίαν ταύτην δη-
λοποίησιν διεμαρτυρήθημεν ομοφώνως συντάξαντες τήν αίτησίν
μας, ης σοι έσωκλείω άντίγραφον. Πλήν ή άπόφασις της κυβερ
νήσεως ήτον άμετάκλητος! ίδών και έγώ δτι τό μέτρον τούτο
της κυβερνήσεως ήτο τό τελειωτικόν, απεφάσισα επί τε'λους να
δεχθώ, μήν ήξεύρων τί νά πράξω έν ταΐς δειναΐς περιστάσεσιν έν
αϊς ευρισκόμεθα ! Επρόκειτο νά πληρωθώ 1 ,500 τάλληρα, έξ ών
τό εν τέταρτον μοί έδόθη Τουρκικόν νόμισμα, έξ ου χάνω εξήν
τα τάλληρα ! Τά ίδια επαθον καϊ οί άλλοι ...»
ίδου τίνι τρόπω έφύλϊξε τήν ύπόσχεσίν της ή κυβέρνησις!
ΐδου πώς άπεζπμίωσε τους Παργίους ! έν φ μόνη ή μαρμαρόκτι-
στος οικία τοΰ γράφοντος ήξιζε τρεις και έπέκεινα χιλιάδας τάλ
ληρα.
330 ΜΟ?ΪΟΓΡΑΦΙΑ
σύνη τοϋ θεοϋ δεν εινε κενή λεξις, με'λλει ε'ζάίταντος μίαν χμζρ&9
ίνα έκπλνίρωθνί ή πρόρρητις τοΰ ΜοηΙϊ, οπως ίκανοποιηθίί ή άδι-
κηθεϊσα και αδικούμενη άνθρωπότης.1·-ν :
ν ι: ι.' .> - ··- ·■ "·, γ 1 : .9 }··'■·'* Τ ·
Ι,υοο Ιί ηθ^Ηί ίΐ 5θ1, ογ1)4 Ιβ. Ιογγβ,
Μα1ν3§!3 ! «ΓαΐΓ αΐ^α β βαϊΐο βοα^ΐίο. .;ί:>;
■> Ροΐ 5βι»Ιϊ*ίΓ (Ιοί 1»ι]Γοηί δαίίϊΐί αϊ 8ο§1ίο, <\.- , ■ . Λ
ι, < ι ; Ε οοΐΐ' «πιί ιΐί (ϋικία οδοί αϊΙα βαβΓτβ.-·. ; .... ;
ϊΊιπηα (]ί αβίϊΐίΐ ϊη ουί βί δοηα ,

ΤοϋΙο α^ΕϋΓορα ϊΙ ιίάηηο ΐΐ οο^ο^ίο^
δίαςϊοη γεπα οΗ' αΙΛαδδεΓαί Γ οτ^οφο,
8ε ρυΓ δίαηοο αΊΓίιιβ ϋίο .ηοπ Ιί δοΙίεΓτα.
Ε» πίβη εηε ΙβαιρΓα άεΐΐε Οαΐΐίο ϋ ίαίο^ ,γ ;·?-■<
-.-·.—.■: ,! . Τί 8θοπιροΓΓα 1β εηΐοπίθ β βία εηβ εΙιίικίΛϊΓ*·. ■
Οαοί Ιαο (Η 8αη§αε ιιαιοηο ειηρϊο πιεΓεαΙο.
Ραεε ανΓα Π ιηοηάΌ ο Ια Ιιπαοα ο οπκία,

!Μ Γ,ιαιι ΙίΓααηα αϊ] αηοο αΐ^αηιΐοηαΐα,
ΓαΓαί πίοι-ηο ρεϊοαίπεε ϊςηικία (α).
0 Μαιτλάνδος ό πρόξενος τοιούτων άνεπανορ&ώτων συμφορών

έπανελθύν έκ της περιοδείας και <ός απειλητικοί φάϊμα ε/ων ΙΓώβ
οφθαλμών την κοινην άγανάκτησιν τοΰ χριστιανικού κόσμοι» δι*
την λαοκτόνον ττώλησιν της Πάργας, καί έ-ιθυμών να μετριάσνι
την κατ'αΰτοϋ έκδοβεΐσαν καταδίκην της κοινής γνώμης, έδικαιο-
λογήθη ώς ό κακούργος εκείνος, ό προς τ.ίτχΊ έρώτησιν, ην οΐ δ;-
• (α) Φοβούμενοι, μη δεν <ρΟάση. πάσα Ελληνική μετάφρασις το

Γψος καϊ τό μεγαλεϊον οπερ έκοβάζουσιν οι Ιταλικοί στίχοι, έοι-
στάζομεν κατ' άρχάς ίνα παραθέσωμεν τοιαύτην, μέχρι; οΰ έ;:ι-
τύχοριεν όσον οίον τε επιτυχή μετάφραση αύτών, ?,ν ά^οσ-ώμεν
έκ της άςιολόγου ποιητικής συλλογής της εγγραφομένης αΩραι»,
τοΰΚ. Αγγέλου Βλάχου.
Ι ΠΑΡΓΑΕ %%%
καϊταί τ& άπευθύνουτιν, άποκρινέμενος « ^ευρώτα "ψ*.ύ|χατα»
ειπών οτι β έπειδη ό λαος της Πάργας δεν ητον, % ό(ίάς ληττών
»^άι κακούργων προξενσύντων ανησυχίας εις την Κυίίέρνηιιν., δι.^
»τοδτο έπώλητε την πατρίδα του εις τους Τούρκους, ίνα ούτοι το*
1 Ββχαφρονίσωυιν » . Εις την αναιδή ταύτην ηδικην ΰβριν άπενοίντι γεν^
ναίου λαοΰ ουδείς Λρε'πει ν'άπαντήΥν;, διότι τοιαύτη με'λαινα <τυ{
Γ.οφαντια Ουόαμου ευοησει ην ω:
Β» ~ ,;τ:ΐ .· ! "1 ;ο;β > - ώ * }.;τ#β }*χ^Γί«···ί » — .*.?·,. ι .· .*·*·ν*τ
.ν»»;*·,»:. .■'.·'■ ' ■ ■ -'
_.£·.«Π <»«·■,«!' »·» ::*» '-·'. ·*» ι"- ";" !,> "
Μή σέ φωτίσ^ ήλιος, χ' ή γή «ου μη άνθιση,· ι* ί' ■*» ****
Κακούργε, φαΰλον γέννημα του ψύχους τΐ]ςθαλάσσης&
"Πτις τόν θράνον ήρπασες αίσχρώς, μέ κλέπτας Γββ^ΐ ; »
Και του Ιούδα τ' άτιμα οπλα παντού προτάσσεις.
Κακίας έργαστήριον, . . δ της Ευρώπης πάσης ,

' Χαλκεύει τ' αδικήματα, τάς λύπας και τά μίση,
Πριν ή την αλαζόνα σου δφρΰν καταβιβάστις,
Βεβαρημένος έ θεδς θα σέ καταπόντιση !
-
Ή χειρ, ήτις την ένδοξον Γαλλίαν διευθύνει ■ :·
θα σ' εκρίζωση, τύραννε, την κόμην και θά μείνη
.. Ή αγορά σου έρημος ζώντων εμπορευμάτων.
Και το'τε τέλος ΘάχυΟν) επί τν}ς γης εΐρήντ^-

Καί σύ σκληρέ καϊ μέθυσε δυνάστα των κυμάτων
θά γίνης πάλιν άλιεύς, τό άγκιστρόν' σου δράττων. :
-..^ ίΐΐι '.'ν .,..:·.'^;> >·· ' '.·; ■■■·'·"'■■ "
.ν ν.·ρ\· ·- '.' ι.-' '? ·ϊΐ πά.'Λ'ΐ1 Λ Γ, Τ .'·» » ■■
-*.· ·ν.. ο ~ύ Λ-'ί", ,βΛ **"··" ': :ι *' '*
^.-ί··. ρ *.;τ»:χ.·ϊ ..-«··· ·■;··-
33
ΚΕΦΛΛΛΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΟΓΔΟόΝ. . ι
Ένοιχίζεται <ι Πάργα ύπό τ<νων αθλίων Τονρχαλβανδν. —Έν Πάργα έν-
τρυφδν β 'Λλής λαμβάνει τήν εϊδτπιν τίίς χατ' αύτοΰ έχτρατείας τωναουλ-
τανιχών δυνάμεων. — Αναχωρεί χατεσπευο-μενως δια ττιν Πρέυεζαν. — Ό
Μεχμέτ Οαβίίς ίιοίχητΑς τίίς Πάργας. — «Η πολιορχία τί; Πάργας ΰπ4
των Σουλτανικών δυνάμεων, — <Η παράδβσις το3 Μεχμέτ ΠασσΧ εις τον
νκοναύαρχον τοί Σουλτάνου. — Ή χατάλτψις τίς Πάργας ύπο τ3ν Σουλ
τανικών δυνάμεων. — Φρούραρχος αύτίΐς ό Σαήν Βε'η; Διλόινώτη;. —- Ή
επιστολή τοΟ στρατάρχου Ισμαήλ ΠχσβΒ προς τ·ύ; ΐν Κε,χύρα Παργίους.
«Η άπάντιισις των Πχργίων πρός τον Ισμαήλ Παοσϊν. — Ήγ.ίτηης
χατά τδν ά§ώων Χριστιανδν ΟΪ ίν Κερχόρβ Πάργεσι χατηλίχτρίζονταΐν
— *Η εϊς"Ηπ«ιρον απόδασις 250 οπλοφόρων ΙΙαργίων. — Επιστολή τδν
Πχργίων προς τούς Σουλιώτας. — Οι Σουλιδται, χαλδς ποιήσαντες, άπι-
ποιήΟπσαν τήν άποστολήν στρατού".— Παρατηρήσεις. — Ή χατ* τίς Πάρ
γας εκστρατεία τδν Παργίων. — «Η αποτυχία αϋτϋς, —Ή εις Κερχορχν
επιστροφή τδν Π αργιών. — Ή διαταγή τοΰ Μεγάλου Άρμβστοΰ. — Ή
(ξ αυτής εξορία, διο'τι άπεπειράβιραν τήν -χατάχττισιν τ$; Πατρίδος. '— 'ΟΓ
'Ρούμελι-Βάλεσις προσχαλεΐ τούς Παργίους, — ΈνοιχίζονίαΙ έν Πάργα
ΛαλιδταΓ. — (Η χχτερήμωσι; τής ωραίας Πάργας.
-· * ...".*"'·*·" * »
Κύριος κατασιάς:ό Αλής της ^πολυπόθητου, πλην έρηρ>ο κα
τοίκων, Πάργας, κατεγίνετο μετά ζήλου όπως ένοικίση αύτην δι*
άλλης φυλής, άφ' ου άπέτυχεν ό άλιτήριος δι' δλων τών άθεμί-
των μέσων του και της ένθερμου συνεργείας τών έν Κέρκυρα Αγ
γλικών άρχών, όπως βπαναγάγη εις αύτην τούςώραίους. και γεν
ναίους κατοίκους αυτής. Κατώρθωσε λοιπόν ίνα εγκαταστήσει έν
τη πρωτευούση τοΰ βασιλείου τών φυτών . άθλιους και άπειροκά-
λους τν/άς Τίυρκαλβανούς,ί καταστροφείς και ,λυμέώνας παντός
καλοΰ και ωραίου ! Απέκτησε την Πάργαν ό τύραννρς, πλην ί|
διεφθαρμένη ψυχητου δεν ίκανοποιήθη, διψώσα Παργίου αίματος 1
Εν αύτη τη Πάργα, της οποίας εισέτι άντηχουν ο'ι βράχοι και
αΐ πεδιάδες ύπό κλαυθμών και όδυρμών, υπό τάς σκιάς τών εύο
σμων πορτοκαλλεόνων και κιτρόνων έντρυφών ό Φάλαρις έν με'σω
τής κραιπάλης και της βεβηλώσεως, έλαβε την θλιβεράν είδησιν
ττ,ς χατ' αύτοΰ όργής τοΰ κυρίου του. Ε~:πρωτο ίνα μή επί πολΰ
βεβήλωση δια της ιερόσυλου παρουσίας του ό .άπιστος τα ερείπια
των ιερών βωμών της Πάργας ! Βραχύτατον χρόνον έγεύθη ό
τύραννος της ωραίας Πάργας, δια της οποίας την πώλησιν και οι
δαίμονες της κολάσεως ήγανάκτησάν κατά τοϋ πωλητοϋ.
Μαβών ό Αλής έν Πάργα την κατ" αύτοϋ-χίνησιν / των, Σουλ
τανικών δυνάμεων αναχωρεί άνεπιστρεπτΙ'διάτήνΠρέβεζαν άφη-
ςτας την ΰπεράσπισιν της Πάργας εις την διοίκησιν τοϋ έγγόνου
•του Μεχμέτ Πασσά πρωτοτόκου υ'ιοΰ τοϋ Βελή Πασσά, και εφο*
βΊάσας το φρούριον μέ φρουράν 7250 στρατιωτών ■ Αλβανών και
με άπαντα τά λοιπά αναγκαία τοϋ πολέμου μέσα.
Περί τάς αρχάς τοϋ Αύγούστοο 1820 εφθασεν ό.Όθωμανικός
στόλος εις τά Ηπειρωτικά παράλια, και κατασχών τοΰς Αγίους
Σαράντα, το Πανόρμον, τ6 Βουθρωτόν και άλλα παράλια» - μέρη
ητοιμάσΟη ίνα στήση πολιορκίαν κατά της Πάργας* Προσλα-
βών δέ ό υποναύαρχος Αλή Βεης ΰπερχιλίους Τζάμιδες, οϊτινες
μετ' άγαλλιάσειος ΰπεδέχθησαν' αύτόν, και τοΰς κατάσχοντας ήδη
έν ονόματι τοϋ Σουλτάνου τον Αγιον Βασίλειον, τον Πύργον και
άλλα μέρη, Οπό την κυριαρχίαν τοϋ Αλη ■ διατελούντα, οπαδούς
τοϋ Μουσταφά Πασσά Δελβινώτου θανάσιμους έχθροΰς τοϋ Αλή,
διατάζας ίνα έκστρατεύσωσι δια ζν,ρας' κατά της Πάργας, έπε-'
φάνη και ύ ίδιος ριετά τοϋ στόλου ένώ-ι'ον τοϋ φρουρίου, στησας
διά θαλάσσης οσον ένεστι στενήν κατ' αΰτοϋ πολιορκίαν.
0 στρχτός της ζηράς, έκ δύο χιλιάδων Αλβανών συγκείμενος
υπό την όδηγίαν του Σαήν Βε'η ύΐοϋτοϋ ρηδέντος Μουσταφά Πασ·
9&, (τοϋ δολοφονηθέντος κατά τό 1812 Οπό τοϋ Αλή έν τη είρ-
κτη των Ιωαννίνων, ώς θέλομεν ιδεί πραγματευόμενοι περί τοϋ
τυράννου Αλή), και άλλων άρχηγών Αλβανών κυριεύαας άμαχητί
την Άγυιάν, την Ράπέτζαν^ είαέβοϊλε την 15 Αυγούστου εις τήνΐ
Πάργαν. Οι δέ έν τ·ίί πόλει στρατιώται τοϋ Αλή μόλις έκκενώ-
σαντες άπαζ τά πυροβόλα των κατά τών έπελΟόντων έχθρων
άπεσύρθησαν εντός τοϋ φρουρίου, άφήσα'ντες "εις χείρας·, τών σουλ
τανικών δυνάμεων την 'πόλιν; "Μάτην ήγωνίσθη ό νέος .Μεχμέτ
Ηασσάς ο^ω; διά'τοϋ χρύσοΰ κεντήσ"*)1 την φιλοτιμία* τών στρ.
34& ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ*
τιωτών του προς άντίστασιν. Αρχηγοί και στρατιώται, εΐ κα?
έχοντες άπαντα τά μέσα της αμύνης χαί της εΰτυχοΟς αντιστά
σεως, περιφρονοϋντες τάς διαταγάς του νε'ου άρχηγοϋ των και
αυτόν έξυβρίζοντες, ώς συμβαίνει εις πάντα τύραννον έν χαιρ»
αποτυχίας και τύχης δυσμενούς, έσκέπτοντο οί, αφιλότιμο» μάλ
λον περί παραδόσεως του άρχηγοϋ των η περί αντιστάσεως. τ-
ίδών ό Μεχμέτ Πασσας την άναιδή άπείθειαν της φρουράς το»/
μή προσδοκών οϋδεμίαν βοηθειαν άπό τόν πάππον του, ένασχο3
λούμενον έν Ιωαννίνοις, και κινδυνεύων άπο στιγμής είς στιγμή»
ίνα προδοθνί ΰπό των Αλβανών, άπεφάσισεν ίνα παραδώση εαυτό*}
τε χαί το φρούριον είς τον ΰποναύαρχον Αλί βε'ην. όθεν μιτά
τριημερον πολιορχίαν έξελθών νύκτωρ τοΰ φρουρίου χαί υπότινω»
πιστών υπασπιστών του παρακολουθούμενος μετε'βη εις τη» ναυαρ·»
χίδα, παραδοθείς ε'ις την δΓάκίίσιν τοϋ δποναυάρχου τοΟ Σουλ
τάνου. Την επαύριον μαθόντες οί έν τω φρουρίω στρατιώται την>
παράδοσιν του άρχηγοδ των, ηνοιζαν τάς πύλας τοϋ φρουρίου και
προσεκάλεσαν εντός αύτοϋ τοΰς ομοφύλους των πολιορκτιτάς, πα-ί
ραδόσαντες αύτοΐς τά πάντα άμαχητί. - ; ' .· .-.ν '^ί»
Κύριος καταστάς της Πάργας ό υποναύαρχος τοΰ Σουλτάνο»
διώρισε διοικητήν αυτής τον Σαήν Βε'η, άφησας έν τω φρουρίί»
και φρουραν 150 τζάμιδων ΰπό την φρουραρχίαν τοϋ ίδιου διοι-»
κητοϋ, πιστοϋ όντος ύπηρέτου.τοϋ Σουλτάνου και άσπονδου έχ·»
θροΟ τοΰ Αλη. Ούτως ή Πάργα μετέβη είς την Σουλτανικην κυ-
ριαρχίαν. Μόλις εν έτος την έγεύθη ό Αλήί· . · ΐ
Τον Σϊίτε'μβριόν: τοΟ αΰτοΰ έτους έφθασεν εις την Ηπειρον χαί
ό στρατάρχης της ξηράς Ισμαήλ Πασσάς. Εσκηνωμένος δέ έν Ζε*
βολα προσκαλεί δια της επομένης επιστολής και τοΰς έν Κερχύρ*
Παργίους 'ίνα όπό δρους τινάς έκανε'λδωσιν εις την πατρίδα των* 7
* — > γ -Λ )<» 'ν«ίΙ
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑ!. 311
■«Έπιβτόλή τ'οΰ'Βεζύρη Ισμαήλ Πασσδ στρατάρχου πρός
< τους μετανάστας εΐςτας Ιονίους νήσους Παργίους*
* ' .·..-■ '._*.·.:.." ■ ■* '-■*·.-
«Ζέβολα 13/25 7βρίου 1820.
κ Αγαπητοί και αξιότιμοι Παργινοΐ σας χαιρετώ I
«Ειδοποιώ υμάς ότι ό ισχυρός μας κύριος με διώρισε

διοικητήν Ιωαννίνων και Δελβίνου χαί άφ^ρεσεν αύτας
άπό εκείνον, όστις τάς έκρατοΰσε πρότερον και όστις
έστάδη ή αιτία όλων των δυστυχιών σας. Σας προσκαλώ
λοιπόν απαντάς νά επιστρέψετε είς' τήν πατρίδα σας ύπδ
τούς εξής όρους. Εκείνοι, οΓτινες ελαβον τό όλον της
αποζημιώσεως της περιουσίας των, αποδίδοντες αυτήν,
θέλουσιν έγκατασταθή πάλιν κύριοι τών κτημάτων των,
πληρόνοντες κατ' ετος τον κεφαλικών φόρον (χαράτζη)
και τό δέχατον τών προσόδων καθώς πληρόνουν όλοι οί
υπήκοοι τοϋ Σουλτάνου. Εκείνοι δε οΐτινες δεν εχουσιν
ινα έπίστρέψωσι τήν ληφθεΐσαν άποζημίωσιν θέλουσιν
•έπίσης λάβει τακτήμάτά των, πληρόνοντες τό εν τρίτον
*τϊ]ς έπικαρπίας, καϊ τέλος όσοι δεν εχουσι χτήματα Γέ-
λουσι καλλιεργήσει τα κτήματα τοϋ Στέμματος, πληρό
νοντες καϊ ούτοι τό εν τρίτον τών προσόδων. Τοιαύτη
ΐΤνε ή υψηλή διαταγή τοΰ Άφεντός μας. Σας προσκαλώ
λοιπόν νά επανέλθετε εις τήν πατρίδα σας διαβε€αιόνων
'ύμας περί της ασφαλείας, της ευτυχίας και τής ήσυ-
ίχίφί σασηΛ' ^ν:ν:_ ,^ί/ η : . "»· .·'.£
4·ς"-;: . ι-?1·ί νί? ·: ;::χ :3\\ ν 0 2 !λ.< :ι . · ν, ν. . ..·.-
-;. ΟίΠάργιοι, ίνα- μήν ύποκύψωσιν εις τον άτιμωτικον εκείνον
•φόρον «χαράτζη» επί τεσσάρας αιώνας κατεβρεχον δια τών αι
μάτων των το έδαφος της Πατρίδος, την οποίαν, πωληθείσαν όπό
ΊΛίαιφ&νου χειρός εις τον τύραννον, εγκατέλειψαν μετά τίς πλου-
«{ας-αΰτων περιουσίας μόνον και μόνον ίνα μή όποβληθωσιν εις
το «χαράτζη». όθεν δεν ήδύναντο νά δεχθώσιν ηδη τας πρότά-
δεις τοϋ Ισμαήλ Παττα. Πλην «ανάγκα και θεοί πείθονται»·
342 ΛΟΙϊΟΓΡΑΜλ
$1*βόντες οί'Πάργηι την χκτά τοΟ τυράννου όργίιν του Ιβυΐ.ϊχ-
νοι<; κκΐ παντελή χατα?7ροφην προβλε'ποντες **ς έχ τής άσπόνδοο·
' κατ" αύτών καταφοράς τ5)ς κυβερνήσεως, ήτις, ά<ρ' ο3 έπώλητεν
* ' εις τον τύραννον την πατρίδα των, και αντοΰς έβατάνίζεν ανη
λεώς, λιμώττοντας τ7,ς πείνης, απέστειλαν αντιπροσώπους εις
Κωνσταντινούπολη δπως αίττ,οωσιν άπο τον Σουλτάνον τήν από -
ίοσιν τί,ς πατρίδος, όμολογοϋντες αΰτω ύπακοην ΰπο τους ορούς
ττ,ς συνθήκης· τοΰ 1800. Πριν η,επιστρέψτι η έκ Κωνσταντινουπό-
λεως επιτροπή -των Παργίων, εφ&ασεν αύτοίς εις Κέρκυραν η τοΟ
Στρατάρχου Ισμαήλ Πασσά επιστολή, όθεν οί Πάρνιο,ι ήναγζά-
Όθ/,οαν ν' άπαντήσωσίν είς τον Ισμαήλ Πασσαν.
«Άπάντησις των μεταναστών προυχόντων Παργίων

προς τον Ισμαήλ Πασσαν.
4 ?* .' ' . «Κέρκυρα 20/2 8βρίου

' 1820.
·γ · . ντϊ'···ί .·.· ■<■ ν
• «Υψηλότατε1. '■■ '« ' ■« "Λ· '-*.»," 1 .·■
";'··'■'*''· .·><■_.■ ■ ·. . * ·. . - .<-■ ·.< ■,γε.'Π-' χ·»:
ν «Ρ.ίς-άπάντησιν της εντίμου τί)ς υμετέρας, ύψηλότη-
τος διοικοινώσεως από 13/25 τοΰ τρέχοντος, την οποίαν
ΐλάβομεν προχθές, έκοράζομεν την εΐλ'.κρινη ήμών εύ-
γνωμοσΰνην διά-τάς έν εκείνη έμπεριεχομένας γενναίας
προς ήμας τους Παργίους διαθέσεις και δια τα ληφθέντα
μέτρα προς καταστροφήν τοΰ προκατόχου σας.. > .·· >.\
-"•.^"Εχοντις έντελή έμπιστοσΰνην -εις τον ισχυρόν και
άήττητον Σουλταν Μαχμούτην (τοΰ όποιου, αί ήμέραΕ
εατωσαν μακραί κα! ευτυχείς) καϊ εις την εύσυνείδητον
'&ατήρησιν όλων τών συνθηκών καθώς και ε?ς τήν έκ-
τέλεσιν αυτών, άπεστείλαμεν τινάς έξ ήμών τών πρου
χόντων εις τήν βασιλεύουσαν (Κωνσταντινούπολη), έπί
τώ σκοπώ τοΰ νά υποβάλωσι τήν παροΰσαν ημών κα-
τάστασιν τώ ήγεμόνι καϊ νά ίκετεύσωσιν αυτόν, όπως
άνακτήσωμεν τήν προτέραν ήμών εύτυχίαν, τήν οποίαν
,άπελαμβάνομεν συνεπεία της αυνθήχης τοΰ 1800, κας
«τϊ)ς όποιας διά τϊ)ς βίας έστερήθημεν. Φρικώδες προ

τών οφθαλμών μας παράδειγμα ! "Οθεν άπασαί αί έλ-
πίδες μας έξαρτώνται έκ του αποτελέσματος τΫ]ς έν λο'-
γω αποστολές τών Αντιπροσώπων μας. Αναμένο ντες
λοιπόν τό άποτέλεσμα τοΰ.το,. Οέλομεν σας διαβιβάσει
τήν άπο'φασίν μας συμφώνως μ' αύτό».
«Τής υμετέρας ύψηλο'τητος ταπεινότατοι, δοΰλοι ύπό-
«ημειούμεθα συναινέσει απάντων τών ΙΤαργίων.
' ■ «Γεώργιος Βασσιλας, ΓιαννοΟτζόςΉάΙιρσγιάννης.
«Δημήτριος Πετ'ζάλης, Μπαλάκος Δημουλίτζας.
«Πολύδωρος Δεσσίλας, Παναγιώτας Ζούλας.
«Πέτρος Κδλ'.τάς^ · Γιαννάκης Στανέλος.
«Νικολός Δεσσίλας. Ιωάννης Μανιάκης,
.'. -.·· ι '.· ■ .:,·.' ~ ·
Αποστείλαντες οί Πάργιοι . τήν άπάντησιν προς τον Ισμαήλ
Πασσα, αυθημερόν διεκοίνωσαν αυτήν τε και την έπιστολήν αυτοί}
εις τον Μέγαν Αρμοστήν,- θεωρήσαντες τό τοιούτον καθήκον προς
τήν κυβέρνησιν τοΰ τόποι», έν τω όποίω διεμενον, και επικαλού
μενοι την γενναιότητα και την φίλανθρωπίαν καί την ύπέρ τών
οικογενειών των προστασίαν τοΰ βασιλέως της Μεγάλης Βρετα
νίας. Ο δέ Μέγας Αρμοστής διά τί,ς .άπό. 7 8βρίου απαντήσεως
του προς τους Παργίους λέγει αύτοϊς δτι λ ίίπραξις αυτών (δηλ.
τοΰ συνεννοεϊσθαι μετά ξένων άρχών).έν άγνοια τί)ς κυβερνήσεως,
θεωρουμένων τών κατοίκων της Πάργας ώς, κατοίκων της Ιονίου
πολιτείας, είνε εγκληματική, διό. τοιαύτη πραξις νά μή λάβη
χωράν, άφ' ου ή κυβέρνησις προτίθεται .νά χορήγηση αΰτοϊς πα-
σαν ε ύ κ ολ ί α ν διά την εις τήν π α τ ρ ί,δ α έ,,π {£ νοδ όν τωνί
Επιμόνως και αυθαιρέτως -έθεώρει ή Αγγλική κ^βέρνησις τους
Παργίους ώς κατοίκους της .Επτανησίου; πολιτείας, άν και ούτοι
δϊν έδέχθησαν τον τίτλον τούτον^ άφ'οδ·. ή κυβέρνησις αίίτη τόσον
άπανθρώπως έπώλησε τήν πατρίδα των, και ρητώς άπεποιήθησαν
και τήν προσφερθεϊσαν αύτοΐς γήν έν Κερκύρα προς ένοικισμόν.
II γενναία άΰτη άπάντητις τών Παργίων ά'/αγνωσθϊϊτα ΰ.τό.
$13 ΛΚ3Λ0ΓΡΑ·Μί
ντοΰ στρατάρχου εις έπήκοον απάντων των οπλαρχηγών τοΰ 0#ί<>-

μανικοΰ στρατού, επί τοσούτον παρώργισε τους Τούρκους, ώστε
αμέσως εδόθησαν διαταγαί ωμοτήτων κατά παντός άθώου Χρι
στιανού ! ίδιον είνε των τυράννων νά παιδεύωσι τους αθώους και
άοπλους, οσάκις άδυνατοΰσιν ίνα κατά των γενναίων διαχύσωσι
τήν λύϊσαν αύτών. " Κατά συνέπειαν και ή επιτροπή έπανέκαμ-
•ψεν άπρακτος.
Διέμενον οί Πάργιοι έν Κέρκυρα απέναντι τής δούλης αυτών πα>
•έριδος, θρηνοϋντες αυτήν και καταμαστιζόμενο» ΰπο παντϋί*>ν ςζ·
ρήσεων και κακουχιών. Αλλά τά της Φιλικής Εταιρίας κ^ίηλέκ-
τρισαν αυτούς· ή εθνική σάλπιγξ έκ τοΰ Δουνάβεως αντηχεί §ϊς τάς
κοιλάδας της Πελοπονήσου, οί αδελφοί αύτών Σουλιώται έθριάμ-
βευον εις την ίίπεφον, άνακτήσαντες τήν πατρίδα των, 6 έχθρος,
όστις κατέστησεν αυτούς άπάτριδας, έδιδε δίκην τών πεπραγ
μένων έν τω φρουρίω τών Ιωαννίνων, και τέλος ή Πάργα προσ
καλεί αυτούς εις άπελευθέρωσίν της.
Οθεν τοιαύτης ούσης κατά το 1821 της γενικής καταστα··
σεως, ητις ανήγγελλε τήν παλιγγενεσίαν της Ελληνικής φυλής-,
οί Πάργιοι ένεπλήσθη^αν πατριωτικού οίστρου. ' Δράζαντες οΐ δυ-*
νάμενοι τά όπλα κατά μίμησιν τών άλλων αδελφών, απέπλευσαν
κρυφίως έκ Κερκύρας δι" ιδιαιτέρων πλοιαρίων χα! απέβησαν είς
Ρινίάσην περί τά τέλη τοΰ Ιουνίου διακόσιοι πεντήκοντα τον άριθ-
μον ύπο τήν ύδηγίαν τοΟ Σπύρου Δημουλίτζα, τοΰ Χριστοδούλοο
Δεσίλα Τσούκου και άλλων, και τεθέντες ύπο τήν όδηγίαν τοΰ γεν
ναίου Φρουράρχου της Ρινιάσης ΠερραιβοΟ και άλλων οπλαρχη
γών Σουλιωτών ελαβον μέρος είς πολλάς" συμπλοκάς μετά τών.
εχθρών και προ πάντων έν Λιγγια κατά τών Τσάμιδων (α). Εν-
•αρρυνθέντες ΰπό τών. κατά τών έχθρων θριάμβων, και τήν ανά
κτησαν τής πατρίδος διψώντες, παρεκάλεσ«ν τοϊις 2ουλιώτας, ίνα
δδτοι πέμψωσιν αύτοΐς απόσπασμα στρατιωτών, οπως μετ' αύ-
\. . .·»>: χ 1 λ.; .. ι:·..Λν;Λ3 ^Λι>;*τίΓ»»
(ά) Ορα τά ήρωϊκά θαύματα τών Σουλιωτών είς τήν δευτέοαν

ίίερίοο'ον. ' ' ' 5 · " >; ·'*' .
ΗΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ 345
Τών άγωίισθΐί ϊΐς τήν κάτάληψιν ^,ς" Πάργας/ Αλλ';θΙ Σουλιώται
ζΐς άένναον· πόλεμον μετά των Σουλτανικών ευρισκόμενο», το»
Αλήν ύποστηρίζοντίς, δπως ε'ις τήν ίίπειρον έπασχολώσι, καθ' &$
«ίχον οδηγίας, τάς Οθωμανικάς δυνάμεις και θεωροϋντες πρόω«
φον τό κίνημα τοΰτο, πριν ή εκκενωθίί ή ήπειρο; άπο τά κατά*
πλημμυροΟντ* αΰτήν Οθωμανικά ςρατεΰματα και τά παράλια αυ
τής άπο τους έχθρικοΰς στόλους, διότι κα! άν έκυριεΰετο ίι Πάρ
γα ύπότών Ελλήνων, ήδΰναντο δια ξηράς και δια θαλάσσης νά
τήν καταστρέψωσιν ο'ι εχθροί έν ριπίι όφθαλμοϋ, άπήντησαν εις
τοΰς Παργίους δτι οντες ασχολημένοι εις τήν άντίκρουσιν τών έχ
θρων δεν δύνανται κατά τό παοόν 'ίνα τοις πε'μψωσιν επαρκούσαν
δύναμιν, και ο'τι θεωροϋσι φρόνιμον ν' άναβληθή επί τινα' καιρόν
άκόμη ή κατά της Πάργας εκστρατεία. Αλλ' ο'ι Πάργιοι πλησίον
ίων συνόρων της φίλης των πατρίδος πνέοντες τοΰς κουροτρό-
φους της Πάργας ζέφυρους, δέν ήδΰναντο ήσυχάζειν, Διό έγραψαν
τοΛς Σουλιώταις τήν άκόλουθον έπιστολήν παρακαλοϋντες αύτοΰς
επιμόνως Ινα τοΰς συντρέξωσιν εις άνάκτησιν της πατρίδος και πα-
^ασταίνοντες αΰτοϊς τήν μεγάλην ώφε'λειαν, ήτις έμελλε νά προ-
$ύψη έκ της άνακτήσεως της Πάργας.. λΓλ\ ::ό ," '»&
ς,χτ χν γτ ?Γ 3Αΐ ίχχ ,μβ ϊ.5ϊ:γκ~ * γ 'λϊ;γ^0 ;ί3ΐϊ
«Αδελφοί Καπετανέοι και ?νθΐποϊ Σουλιώται έκ ψυχής
»*5ν3 ο ν»ί.:ν.τ.3 ·χχ-,ι:·ϊ;·"'.'>2 ;;.γ ϊθίϊ:# γτ :*'ΐ;ί\Μ4τ»

; · σ14 Ιουλίου 1821 έκ του φρουρίου ΊΡινϊάσσης.
;,νο > ■ '■ ·.·.·- \ >.;!. .\ „ > <<·>-' ν*··* *,·'-'· *-ν(*Λ
. «Ή θεία πρόνοια, ε'.σαχούσασα τούς βαρείς αναστε
ναγμούς, τούς οποίους έβγαζαν ©ί ομογενείς μας δι' όσα
Ι'πασχον κακά καθ' ήμέραν άπο τους τυράννους, ΐ}ύδό-:
χησε. τέλος πάντων νά τούς έλευΟερώστ) άπο όλα αυτά»
Άλλ1 αύτοί, άν και υπέφεραν πολλά κακά, είχαν του
λάχιστον τήν παρν}γορίαν του να εύρίσκωνται εις τούς
κόλπους τ.7)ς πατρίδος" των 4 κάδείς ανάμεσα εις τούς
συγγενείς των, μέσα εις τά σπήτιά των, επινον τό νερόν
της πατρίδος των και άνέπνεον τον αέρα αύττ]ς. Ημάς;
ομως, τούς Σουλίώτας λέγομεν και τούς Παργίους, κα?
άπό ταΰτα μας έστέρησαν αί σχληραΐ περιστάσεις και ή
κακοΟελήτρια τύχη, και έδοκιμάσαμεν και όλας τάς δυ
στυχίας εις τούς ξένους τόπους, καταφρονεμένοι, υβρι
σμένοι, ώνειδισμένοι, πολλαις φοραϊς δε και ξυλισμένοι
και αποχωρισμένοι άπ6 τούς περισσοτέρους συγγενείς
και συμπατριώτας μας. ΤΒλθε λοιπόν ή ώρα, ώστε κατά
τήν εύδοκίαν τοϋ θεοϋ νά προσπαΟήσωμεν και ήμεΐς ή
ν' άπολαύσωμεν τήν γλυκυτάτην πατρίδα δια να ταφώσι
και τα πτώματα μας εις τους τάφους των πατέρων μας,
ή"V άποΟάνωμεν έντίμώς" (αν η ν ε άπόφασις θεϊκή) εις
τά πεδία και λαγκάδια. ' Ώστόσον ή μεν γενναιότης σας
έπρολάβετε καϊ ήξιώθητε νά φιλήσετε τό έδαφος της πα
τρίδος σας και νά γευΟήτε τά καλά της· ήμεΐς όμως τήν
Οεωροΰμεν ακόμη άπό μακράν και μέ τούς άναστεναγ-
μούς μας μολύνομεν τόν άέρα.-' '■ ■
«Αδελφοί Σουλίώται ! δέν σαςπροβάλλομεν τήν ύπο-
δοχήν, τήν οποίαν ή πατρίς μας έπρόσφερεν εις τούς πα
τέρας τούς άδελφούς καϊ πατριώτας σας και εις πολλούς
άπ' έσας, ότε κατά δυστυχίαν έστερήθητε· (καθώς και
ημείς ύστερον) τήν πατρίδα σας, και μέ τοΰτο να σας
παρακινήσωμεν νά ελθητε εϊς βοήθειάν μας· Ιπειδή, όταν
ένας ευεργέτης άναφέρ») τάς ευεργεσίας, όλιγοστεύει καϊ
σμικρύνει τό βάρος τής ευεργεσίας καϊ επομένως ό ευερ
γετών φαίνεται κενόδοξος και μικροπρεπής· πρέπει, όστις
λαμβάνει τήν εύεργεσιαν, νά τήν ένΟυμήται· άλλά σας
ένθυμίζομεν τήν φιλίαν και τόν δεσμόν, τά όποια έφύ-
λαττον έξ άρχής οΰτοι οί δύο τόποι, το Σούλι δηλαδή
και ή Πάργα. Σας άναφέρομεν τό όποιον εχομεν χρέος
βί Χριστιανοί νά βοηθώμεν ό εις τόν άλλον, καϊ το ό
ποιον ζητεί χρεωστικώς άπό όλους ή κοινή πατρίς Ελ
λάς, και τό όποιον εξακολουθούν όλοι οί όμογενεϊς και
άδελφοί μας Χριστιανοί. Σας παρεστήσαμεν και άλλοτε
το κέρδος, τό όποϊον είμπορϊΐτε ν1 απολαύσετε, και τήν
μέλλουσαν άσφάλειαν. Συλλογχσθν]τε, άνδρεΐοι και φρό·
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. ' ~ ΛΠ
•νιμοι Σουλιώται, ότι ή Πάργα βίνε εκείνη, εις της οποίας
τοΰς ώμους έπιστηριζό^ιενοι, έβαστάξατε τόσους χρό
νους τον πόλεμον, . αυτήν είχετε έλευΟέραν, άπ' αυτήν
έλαμβάνετε τάς τρβφάς και πολεμοφόδια· αυτήν λοιπόν
(δια νά μή πο7>υλογωμεν και. φαινώμεΘα βαρετοί) όταν
κυριεύσωμεν, καθώς τό Σοϋλι,. όποιαιδήποτε^ειναί περι
στάσεις και άν συμβούν έπειτα, δέν φοβούμεθα πλέον κα
νένα έχΟρόν. Γνωρίζετε πολλά καλά τήν τοποΟεσίαν
της, ότι εινε πρώτον μεν . παραθαλάσσιος, δεύτερον δέ
εις τον όμφαλόν σχεδόν τή; Αλβανίας, καϊ τρίτον, ότι
«χει τόσα Ελληνικά χωρία, φέροντα όπλα, και άνυπο-
μόνως περιμένοντα ταύτην τήν στιγμήν. Ήλος πάντων
■ή Πάργα εινε ή στερέωσις τοϋ Σουλίου και όλης τής Η
πείρου ή ελευθερία. -Δια .ταΰτα λοιπόν και δι' άγάπην τής
.κο,ινής πατρίδος μας, σας παρακαλοΰμεν ν1 άφήσετε ό
σους άρκοϋσιν εις φύλαξιν τοϋ. Σουλίου, οί δέ λοιποί νά
,δράμετε νά κυριεύσωμεν, . όσον τάχος τήν ΙΙάργαν, χαϊ
έπειτα έκστρατεύομεν όλοι,όμοΰ μετά τών γειτόνων, όπου
ή χρεία καϊ ή φωνή τής πατρίδος μας προσκαλέσει.
ν. ι·. .·. .··-·■>.« Υγιαίνετε».
•Σπϋρος Δημολίτζας. ' Σταμάτης I. Μάστρακας.'
Χ ρ. Ν. Τσοΰκου Δεσίλας. Αναστάσιος Τ. ΒασσιλϊςΙ
Δ. Αναστασίου Δεσίλας. ' Αντώνιος Δημολίτζας.
Εύθ. Μαριάνου Μαυρογιάννης.· Παναγιώτης Δημολίτζας.
Δημήτριος Κατζούρης. καϊ λοιποί Πάργιοι. 1
. Τά αύτά έγραφε, τοις Σ.ουλιώταις και ό Περόαιβός, (α), καθ*

ΰπαγόρευσιν τοΰ όποιου ώ; φαίνεται έκ τοΰ ύφους της επιστο
λές έγραψαν και οί Πάργιοι. Πλην οί έμπειροπόλεμοι Σουλιώται
γνωρίζοντες κάλλιον παντός άλλου τά πράγματα, άπεποιηθησαν,
καλώς ποιήσαντες, την άποστολήν στρατοΰ πολυαρίθμου, καθόσον
εσφαλμένη ητον η γνώμη τοϋ φρουράρχου Περέαιβοϋ και των
(α) Απομνημονεύματα πολεμικά Τομ. Α. Σελ. 96^—98.- ...

^38 ΊΗΟΝΟΓΡΑΦΙΑ
Ήαργίών ότι ή Πάργα ητον ή «Ύίρέωσις τοϋ Ιουλίου και όλης τΤΓς
Ηπείρου ή ελευθερία. Η Πάργα ώς έκ της παραλίου θέσεως της
έτρεχε τον κίνδυνον να καταστραφη άπο τον γιγαντιαϊον όθωμα-
νικόν στόλον, έστερημένη ή ιδία και λε'μβων. Οι Πάργιοι και οι
Σουλιώται όμοϋ, όντες εις άκρον ολίγοι, δεν ήδύναντο έκ της Πάρ
γας να φέρωσιν άντιπερισπασμον ούτε εις τους γείτονας αύτών
Τζάμιδες, πολϋ δέ μάλλον εις τά πλημμυρουντα την Ηπειρον δια
Ίίηράς Οθωμανικά στρατεύματα. Ευδοκίμησαν οί Σαυλιώται κατά
των Οθωμανικών δυνάμεων. Αλλ* οί Σουλ·.ώται έπολε'μουν άνχ-
φανδρν ΰπέρ τοΟ Αλή και είχον τοϋς επισημότερους Τούρκους της
^.λβανίας συμμάχους, οίος ό Ταχήρ Αμπάζης, ό Αγος Βασιάρης,
όιΕλμάς Μετζες κτλ. Αλλάκαθ' ην στιγμήν έμάνθανον οί σύμ
μαχοι ούτοι ότι Σουλιώτα* και Πάργιοι πολεμώσιν ΰπέρ της
ανεξαρτησίας των , ήθελαν στρέψει τά δπλα των , κατά των
.συμμάχων των, ώς τά έστρεψαν μετά ταΰτα κατά τών Σουλιω-
.τών έν Αΐτη (α) , πληροφορηθέντες δτι οί Σουλιώται έπολέμουν
ίιπέρ τοϋ έθνους αύτών και οΰχ'ι ΰπέρ εκείνου, ΰπέρ τοϋ οποίου)
έπολέμουν τον Σουλτάνον και εκείνοι. Αλβανοί λοιπόν διά ξηράς
και στόλος δια θαλάσσης κατά τών Σουλιωτών και Παργίων,
μόλις συμποσούμενων άμφοτε'ρων και άλλων είς δύο χιλιάδαςΊ
... . τί ήθελον πράξει ; Τά χωρία της Αγυιάς, της Σενίτζας, Μορ-
φάτες, Σπαθάρια και άλλα, (τά όποια έγραφον τώ Περρα,ιβώ 5τι
α εΐνε έτοιμα είς τά δπλα » ώς έλεγεν ούτος γράφων και παρα-
κινών τους Σουλιώτας διά την κατά της Πάργας ίκστρατείαν)
ησαν άθλια χωρία κατοικούμενα ύπό άθλιων Τουρκαλβανών και
Ααταβεβλημένων ΰπό της πενίας και της τυραννίας ολίγων Χρι
στιανών. ·'< ί·,~ ν«<ί^γΛ:·.ύ
·' Είνε αληθές δτι άλλοτε ή Πάργα έχρησίμευσεν ώς προπύργιον,
ού μόνον τοΰ Σουλίου, άλλα και πολλών οπλαρχηγών Ελλήνων
(α) όρα Τό Σοΰλι, , ήτοι τά Ηρωικά θαύματα τών Σουλιωτών

και Στ>υλιωτίδων. Περίοδος Δευτε'ρκ. '■ ' '· ■·ι
ΟΕΙΊ ΠΑΡΓΛ2Γ. §4<>
καταφύγιον. Πλην ήλλαξαν οί καιροί. Τότε η Πάργα ητον φή
έλευθέρα, έπροστατεύετο υπό ισχυρών δυνάμεων τϊ^ς Ευρώπης
και δεν εκήουττ* πόλεμον κατά του Σουλτάνου. Αλλ' ήδη εΐς'τήν"
κατοχήν τοΰ Σουλτάνου, μέλλουσα νά φέρη κατ' αΰτοϋ 2πλα,'
« δίχως άρτου, δίχως όπλων κχ* σ^δόν απελπισμένη, » ή Πάρ
γα έτρεχε τον εσχατον κίνδυνον της παντελοΟς κατ#*τρ:>φ^)ς;,
Ορθήν τήν *ρ*<Γ*ν των Σουλιωτών, χ«ί έσφϊαλμενην την ·ΐο0 Περ\$«ι-ί
βοϋ άπέδειζαν μιτ'ού πολύ τά πράγμ»τα. Ει και ταϋτα φρονοΰν-
τες οί Σουλιώται απέστειλαν τοις Παργίοις τινάς ξρατιώτας, άπο*
τρέποντες δμως αϋτούς πάσης ίχθραης επιχειρήσεως κατά τη<
Πάργας πρός τό π»ρ0Λ:ϊ.— - ν"·τ •-·ν1»' ;; ντ«·ην· ί·.» .ϊ'γ.-.ου ;,τγ
Οί Πάργίοι φλεγόμενοι ύπό τοΰ διακαούς πόθοο τής πατρίδος^"
ην προ των οφθαλμών εΐχον, δεν άνέβαλον την κατά της ΠάρΙ
γας άπόπειραν. Απεφάσισαν πατριωτικόν μεν, πλήν άπονενόημέ»
νον τόλμημα. Διακόσιοι Πάργιοι και πεντήκοντα Σουλιώται ΰπό>
την όδηγίαν τοΰ φρουράρχου της ί'ινιάσης Περρ'αιβοϋ έπιβιβασθέν*
τες εις πλοιάρια την 23 Ιουλίου, απέβησαν την 24 εις Πωγωνιάν^
λιμένα πλησίον κείμενον της Πάργας. Περί δρθρον βαθύν κρύψαν*
τες καλώς έν τω λιμένι τά πλοιάρια άνέβησαν επί τοΰ όρους, κα»
λουμένου Μαυρονόρος η της Αγίας Ελένης, απέχοντος εν τέταρ^
τον της ώρας έκ της Πάργας. Διηλθον εκεί κεκρυμμένοι όλην ήμέ-
ραν, και περί λύχνων άφάς κατέβησαν άψόφως τό όρος και εΐσήλ-
ίον ήσύχως εις τά προάστεια της πόλεως, μην άπαντώντες ού-
δένα καθ' όδόν πολέμιον, και κατέβαλον την πόλιν αμαχητί, όν*
των απάντων τών Τούρκων έν τω φρουρίω. Την δέ πρωΐαν έννόή-
ααντες οί Τούρκοι δτι ή πόλις κατελήφθη υπό εχθρών, ήρχισαν κα*
νονοβολοΰντες και πυροβολοϋντες έκ τοΰ φρουρίου την πόλιν, πλήν
δεν εβλαπτον τοΰς πολιορκ^τάς. Δύοήμέραι παρηλθον' άνευ αποτε
λέσματος. Οί έν φρουρίω Αλβανοί 200 περίπου τον αριθμόν ύπό
ίήν όδηγίαν τοΰ Σαήν Βέη δεν άπεπειράθησαν έξοδον κατά τών
πολιορκητών, όποθέσαντες μεγάλην τή\> δύναμιν αύτών, διό
και έσκέπτοντο περί παραδόσεως. Άλλά, έκ Κερκύρας ύπό φίλης·
της Τουρκίας δυνάμεως, γνωστής γενομένης τ?ή πολιορκίας της:
Πάργας εις τον έλλιμενίζόμενον μετά τοϋ στόλου έίς τά Σύβοτ«'
ύποναύαρχον τοϋ Σουλτάνου, έκ μεν της θαλάσσης πολεμικά
πλοία έφθασαν τή 21 εις Πάργαν και άμέσως βυνε"λαβον τα τέ<ι-
σαρα πλοιάρια των ΐΐλλήνων, τα μεταβιβάσαντα εις τον λιμένα·
τής Πωγωνιας τους Παρ·(ίονς και έμπεριέχοντα 12ναύτας" έκ δ!
τής ζηρας «φθασαν .την ίπιοϋσαν έκ Μαργαριτίοΐλ Παραμυθίας καϊ
Πρεβέζης ύπερδισχίλιοι Τσάμιδες πα* έπολιόρκησαν τους πολιορ-
κητάς. Ο'ιδέ βλληνες απέναντι τοιούτων δυνάμεων δεν ήδύναντο
ν' άντισταθώσι, ,πλήν δέν ήδύναντο καινά σωθώσι πΐρικυκλωθέντδς"
ήδη πανταχόθεν δια θαλάσσης και δια ξηράς. Πλην επελθούσης
της νυκτός, ο'ι γνώσιν έχοντες των στενωπών Πάργιοι ■ και Σου-*"
λ'.ώται ώρμησαν προς τά όρεινά και δύσβαστα μέρη, άλλ' ο'ι εχ
θροί, έζελθόντων έκ τοϋ φρουρίου" καϊ των φρουρών, ήκολούθησαν
αυτούς παρά πόδας, και τους περιώρισαν έπί τοϋ ορούς, έφ ου
άπο στιγμής εις στιγμήν έκιδύνευόν νά πέσωσι θύμα τής θηριω
δίας των Τούρκων. Άλλ'εΰτυχώς είδοποιηΟέντες εγκαίρως οί'Σου-
λιώται περί τοϋ κινδύνου, ον έτρέχον οί άδελφοί Πάργιοι, έπεμ
ψαν εις βοήθειαν αυτών ' διακόσιους ' μάχίμΌυς στρατιώτας ΰπο
την όδηγίαν τών άνδρείων αρχηγών, Πώτη Λάγκλή, Διαμάντη'
Ζέρβα και Νάσου Φωτομάρα, οΐτινές φθάσαντες εις τους προπό-·
δας τοϋ όρους έπέπεσαν έζ' απρόοπτου κατά τών Τσάμιδων,-' καΓ
έτρεψαν αϋτοϋς εις φυγήν,' σώσαντες έκ τοϋ άφεύκτου κινδύνου
τους αδελφούς αυτών Π«ργίους,'' οΐτινίς απώλεσαν τό ί&ον 20
συμπολίτας εις την άτυχη ταύτην άπόπείραν. ·* ν' ν> ' '
Αποτυχόντες οί δυστυχείς Πάργιοι κατά τήνίκστρατείαν τκυ-
την ο'ι μεν πλείστοι έπανέκαμψαν εις Κέρκυραν, έν η διέμενον
και αί οΐκογένειαι αυτών, περίλυποι, κατα τεθλιμμένοι, καϊ υπεβλή
θησαν εις πολυήμερον κάδαρσιν' άλλοι δε μετίβησαν εις Μεσο
λόγγι και άλλαχοΰ. Άλλ' οί' πολυτλήμονες Πάργιοι άποτυχόντες
εις την άνάκτησιν τής πατρίδος των, έ'μελλον να. ΰποστώσι και τήν
στερησιν τοϋ άσυλου ! Η δυσμενής' τύχη δεν έ/.ορέσθη, ποθοϋσ*
τήν παντελή αυτών καταστροφήν. ίΐ Αγγλική κυβέρνησις, ήτις
έκήουττεν ό'τι προστατεύει τους μετανάσΐας ;Ηα·ργίους, ■ έξορίζεί
ΠΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ; |3£
*5τοίις ■ -άιπλάγχνω{ της Κερκύρας διότι άπεπειράΟηταν την /.α-
τά/.τησιν τ?,ς Πατρίδος των !
«Προκήρυξις του Άρμοστοΰ των Ιονίων νήσων

Θωμα Μαιτλάνδου.
«Κέρκυρα 27]9 δβρίου 1821.

«Γβ αρχή της αύστηρδς ούόετερότητος παραδεχΟεΐσα
υπό τής Αύτοΰ Βρετανικής ■Μεγαλειότατος και Μροστά-
του της Ιονίου πολιτείας, καϊ άπο 7 Ιουνίου κοινοποιη
θείσα εις την έκτελεστικήν έξουσίαν της πολιτείας ταύτ
της, καθιερώθη ως νομοθετική διάταξις κατά την 13
Αύγουστου καϊ ά,νεγνωρίσθη καΟ' ολοκληρίαν. Ή ρηθείσα
ούδετερότης, θεωρούμενη ως ιερός καϊ απαραβίαστος
κανών, άφορα την μή συμμετοχήν εις τήν παροΰσαν τα
ραχώδη κατάστασιν, τήν ΰπάρχουσαν εις τά όμορα της
Ιονίου πολιτείας μέρη της Ελλάδος και της Ηπείρου.
Περϊ τούτου ό Αρμοστής ως διοικητής των κατά τήν
Μεσόγειο ν Βρετανικών δυνάμεων έλαβε, παρά του κυρίου
του ιδιαιτέρας οδηγίας περί της αυστηρός διατηρήσεως
των ορών της αρχής ταύτης και της επιτεύξεως τοϋ'
σκοποϋ της.
«Ή Αύτοϋ Έξοχότης συμφώνως μετά.τοϋ προέδρου
της Γερουσίας σπεύδει νά γνωστοποιήση τά ανωτέρω επί
τοσούτον μάλλον, καθόσον κατ' αύτάς συνέβησαν άτυ-
χώς περιστατικά, ένεκα των όποιων οΰ μόνον ή μνη-
• σΟεΐσα ούδετερότης παρεβιάσΟη, άλλά και ή καθ' όλας
τάς εΰνομουμένας επικρατείας εν χρήσει άρχή των διε
θνών νόμων παρεγνωρίσΟη υπό τ,ής ιδιοτροπίας άθλιων
τινών κερδοσκόπων και άπελπ.σμένων τυχοδιωκτών. "Ο
θεν κατά συνέπειαν τής ούδετερότητος, ή Α. Ε. ό Αρ
μοστής, μή άνεχόμενος τήν άτιμον διαγωγήν των τυχο
διωκτών τούτων, ώς καϊ έκείνην επίσης τών αφρόνων
θρησκευτικών λειτουργών, οΐτινες εναντίον τών καθαρών
352 «ΟΚΟΓΡΑΦΙϋΤ
άρχων του Ευαγγελίου άναπέμπουσιν έπϊ των παρουσών»
περιστάσεων προς τον Ύψιστον ένώπιον των όφΟαλμών
της κυβερνήσεως ένθερμους παρακλήσεις υπέρ τΐ)ς κα
ταστροφές τ-7)ς ΌΟωμανικής κυριαρχίας, μεταχειριζόμε-
νοι ούτω μοχθηρώς τήν φωνήν της θρησκείας, όπως άνά-
ψωσιν άποτρόπαιον ένΟουσιασμόν, όστις άφ' έαυτοΰ ήδη
έλαβε μεγίστην έκτασιν, διακηρύττει ότι έλαβε δραστή
ρια μέτρα προς Οεραπείαν των κακών τούτων και τιμω-
ρίαν αύστηράν των αξιοποίνων τυχοδιωκτ
«Προ παντός άλλου ή νέα διαγωγή το
Παργίων έπασχολεΐ κατά το παρόν τον Άρμοσα
τοι, έπιλήσμονες των ευεργεσιών, τάς όποιας έλαοον
παρά της Κυβερνήσεως, ήτις παρέχει αύτοΐς τοσαύτην
προστασίαν, και τά καθήκοντα των παραγνωρίζοντες έπε-
τέθησαν ένόπλως κατά τών ΌΟωμανικών δυνάμεων προς
άνάκτησιν της πατρίδος των. Αποτυχόντες δε έντελώς'
τ·?|ς έπιχειρήσεώς των, έπανηλΟον ενταύθα ζητοΰντες να
γίνωσιν υπήκοοι, άφ' ου παρεβίασαν άπάσας τάς Ρεμε-
7αώόεις αρχάς της κυβερνήσεως, άφ' ων εξαρτάται ή
δημόσιος άσφάλεια, και άφ' ου οι ρηΟέντες Πάργιοι δεν
ένόμισαν κα?>όν, ί'να ώοεληΟώσιν εκ της εύνοιας της κυ
βερνήσεως, δεχόμενοι τήν δωρηΟεΐσαν αύτοΐς πρό τίνος
ύπό της κυβερνήσεως πολιτογράφησιν. "Ηδη' κατ' ανάγ
κην οί ρηΟέντες Πάργιοι θεωρούνται ξένοι και ένεκα της
διαγωγής των διατάττονται κατ' αύτών τά έξης. 1). ΟΓ
ρηΟέντες Πάργιοι οί παραβάντες τους εν ίσχύϊ καΟ' 3Τ
λας τάς πεπολ'.τίσμένας έπικρατείας νόμους και παρακού-
σαντες τήν έξουσίαν της κυβερνήσεως, ύφ1 ην ζώσι, δέ<7 "
γίνονται δεκτοί εις ούδεμίαν νησον της Ιονίου πολιτείας·;
2). Τοις χορηγείται δεκαήμερος προθεσμία άπό της δη
μοσιεύσεως της παρούσης, όπως μετακομίσωσι τά πράγ
ματα των και τάς οικογενείας των. 3). Έάν τις εκ τών'
Παργίων ήθελε τολμήσει νά έπανέλθη εις τάς νήσους
ταύτας, ή ευρέθη εν τινι αύτών μετά τήν λήξιν της ρη
θείσης προθεσμίας, ό τοιούτος ή τοιοϋτοι ΙΙάργϊόι, όσοι
ΜΕΡΙ ΠΑΡΓΑΣ. 353
άν ήνε Οέλοϋσιν ύποβληΟη εις τάς ποινάς, τάς όποιας

ορίζει ό νόμος εις οποίας περιστάσεις.»
«Κατά διαταγψ της Α. Έξ. τοϋ Άρμοστοϋ

«Ύπογ. Φ. Χάγχεΰ, γραμματεύς αύτοΰ.»
····,· '·-ί ;ι'::·' ; '· ·' · 4'γ/_ < ·'···'■ : ώ * :;-· χ· '
Όί τύραννοι, πεπωρωμένοι την ψυχην, τήν καρδίαν και την
διάνοιαν, άμοιροι ευγενών αισθημάτων και σεβασμοΰ πρός τε τα
θέϊα και ανθρώπινα, ύπογραμμόν έχοντες τά πάθη των, άπαιτοϋσι
νά κϋριεύσωσι και έπι τοϋ πνεύματος των ών κυριεύουσι λαών.
Φυλακίζει ό Μαιτλάνδος τον έπίσκοπον τής Κεφαλληνίας και τό
σους άλλους λειτουργούς τοϋ Υψίστου και αποκαλεί αύτούς άφρο
νας, ό άφρων έκεΐνος, διότι « άποπέμπουσιν ένθέρμους παρακλήσεις
» προς τον Τψιστον όπερ της καταστροφής τών αντίχριστων και
' «βαρβάρων Οθωμανών και ύπέρ της απελευθερώσεως τών Χρι
στιανών άπό τοϋ άλλοπίστου ζυγοΰ εναντίον τών καθαρών Άρ-
»χών τοΰ Ευαγγελίου1.» Άλλ' αί Άρχαί τοϋ Ιεροΰ Ευαγγελίου,
τάς οποίας ουδέποτε ελαβεν ώς κανόνα της μοχθηρας πολιτικής
του ό τύρανννος Σουλτάν Θωμάς, ύπαγορεύουσι ρ^ητώς εις τοΰς
Χριστιανούς το « εύ'χου και μάχου ύπέρ πίστεως και πατρίδος!»
Απασαι αί κυβερνήσεις της Ευρώπης, άρξαμένου τοϋ Ελληνικού
άγώνος, έκηρυξαν ουδετερότητα πρός τούς άλληλομαχοϋντας
έλληνας και Τούρκους' πλην έκ της Γαλλίας, της Ρωσσίας, ΤΛς
Γερμανίας, της Αμερικής και έξ αύτής της Αγγλίας ηλθον εις
την Ελλάδα ού μόνον ένθερμοι εΰχαϊ και γενναϊαι σύνδρομα! ιδι
ωτών, άλλα και στιβαροί βραχίονες αύτών υπό τό θελκτικόν όνο-
[χα, τών «Φιλελλήνων»· και δμως ούδεμία τών ουδετέρων Κυβερνή
σεων κατέτρεξε και κ«τεδίωξε τους ϊδιώτας υπηκόους της, διότι
έβοήθουν τους Ελληνας. ■
Άποτρόπαιον ένθου σιασμόν αποκαλεί ό αποτρό
παιος και βλάσφημος Μαιτλάνδος τον υπέρ της ελευθερίας ένθου-
,σιασμόν τών ύπέρ πίστεω; και πατρίδος μαχόμενων Ελλήνων! Τοι
αύτη μιαρά βλασφημία κατά τοΰ Ίερωτέρου ένθουσικσμοΰ παντό,;
34
ελευθέρου άνθρωπου, δεν εξέρχεται η έκ βέβηλου στόματοί χ'ιχ*
μαλώτου τών παθών τυράννου.
Κερδοσκόπους αθλίους και απελπισμένους τυχοδιώκτας απο
καλεί ό αισχροκερδής και τυχοδιώκτ/ις αΰτος Μαιτλάνδος τους
θερμουργούς πατριώτας Παργίους, διότι άπεπειράθησαν την άνά-
κτησιν της πατρίδος, την οποίαν, Αγγλοι και Τούρκοι συνομό-
σαντες, βιαίως απέσπασαν άπ' αυτούς ! διότι « παρεβίασαν Την
«ουδετερότητα, » την οποίαν οΰτε παρεδέχθησαν, ουτε άνεγνώτ
ρισαν, Αλλ' άν οί Ποίργιοι ησαν άξιοι δια τοϋτο και μόνον κκ->
ταδιώξεως, μη υπήκοοι της Αγγλίας, ό Αγγλος Αρμοσιής ητον
άξιος άγχόνης ώς άλλος Ιούδας, διότι ουτο$, κηρύξας την ούδε>-
τερότητα, έκραγείσης της Ελληνικής επαναστάσεως, μυριάκις
παρεβίασεν αύτήν άνάνδρως, καταδιώκων άσπόνδως τους Ελληνα}
και τους οπαδούς τοϋ Κορανίου αναφανδόν συντρέχων (α).
Εάν ή Αγγλία έθεώρει τους Παργίους ώς υπηκόους της, οΰδ»ν
άλλο έπ' αυτών είχε δικαίωμα, η, παραβάντας την ουδετερότητα
της κυβερνήσεως των, νά στέρηση αυτούς της προστασίας της,
πίπτοντας εις χείρας τών εχθρών ε'ι δέ και έθεώρει αυτούς ξένους,
δεν έδικαιοΰτο ίνα τους άποβάλη της Επτανήσου, διότι τα εύνο»
μούμενα κράτή, και προ πάντων η Αγγλία, θεωρούνται άσυλον
τών πολιτικών ενόχων. Η Τουρκία ήϊον ουδέτερα, οτε οί Ούγ
γροι έπετέθησαν κατά της μυσαρά; τυραννίας τη; Αυστρίας, και
αποτυχόντες και εις την πρωτεύουσάν της καταφυγόντες, ου.τε
παρεδόθησαν εις την Αΰστρίαν, επιμόνως άπαιτοΰσαν αϋτεύς, ούτε
τοϋ Οθωμανικού κράτους άπ·βλήθησαν, εΐ και η Τουρκία ητον
και είνε ή άγαπητοτέρα φίλη της Αυστρίας, όθεν οϋδ?ίς νό
μος έκτος εκείνου τών ωμοτήτων, της θηριωδίας και τών παθών
,τοΰ Μαιτλάνδου, κατεδίωκε τους Παργίους !
(α) Παραπέμπομεν τούς άναγνώστην εις την είσαγωγήν τοϋ παρόν

τος πονήματος και ιδίως εις τήν Ελληνιχήν ίστορίαν, δπως ϊδω-
'σι τάς παντός είδους παραβάσεις της ουδετερότητες, πρα^θείαας
ΰπό τοϋ άγομένου καϊ φερομένου ύπό τοϋ προς τούς Ελληνας
μίσους τυράννου καϊ Τουρκοφίλου Μαιτλάνδου.
ΠΑΡΓΑΪ.
ΐδού τίνι τρόπω έπεσφιάγισεν ή Αγγλία τάς κατά των Παρ-1
•ρων απανθρωπιάς ΤΠςί Εις την Αγγλίαν κατέφυγαν και κατα-
φιύγουσιν οι άποπειραθέντίς κατά των χαθϊστώτων, χαί ομώς δε*
«πεβλήθησαν, οϊτε αποβάλλονται μ' δλας τάς ενστάσεις των
προσβληθέντων κ&θεστώτων ! ίΐ Αγγλία γερίςϊ πολιτικών Λρογε*
γραμμένων. Ο'ι Πάργιοι αποβάλλονταν άνευ απαιτήσεως της Πύλης,
κάτά της κυριαρχίας τής όποιας δ ή θ ε ν απε^ψά&αο'αν. Οι Παρ-*
γιοι αποβάλλονται έιΗ τώ άνιέρω σκόπω τοΏ νά: αναγκασθώ σιν^
άστεγοι κατασταθέντες υπό της Αγγλίας, δπως υποκύψωσιν εις
την Οθωμανικών κυριαρχίαν, πλανήτες καί μή έχοντες ποΰ την
κεφαλήν κλϊναι, καταδιωκόμενοι ΰπό άνηλεοδς κυβερνήσεως. Αλλν
οί γενναίοι Πάργιοι, παραλαβόντες δσοι ηθελον τάς οικογενείας
τών^ εγκατέλειψαν ευχαρίστως τάς νήσους, ας μιαρά πολιτικ-ή
έκυβέρνα, μεταβάντες άλλοι εις την Ελλάδα και άλλοι άλλαχοϋ*
τής Ευοώπης, και οΰτω διέψευσαν τάς βδελυράς ελπίδας της χ·»··
βερνήσεως οΐ διασωθέντες άπό τον θάνατον της πείνης καί τής
δριμύτητός τοϋ ψύχους, καθόσον οί πλείστοι άπέθανον πεινώντες'
λαί έκτετραχηλισμένοι!
; Μετά την καταστροοήν τό5 Αλή Πασσα και μετά την ειρηνο -
ποίησιν της Ελλάδος ό Ρουμελί-Βαλεσής ί'εσίτ Μεχμέτ Πασσας
προσκαλεί Ικ νέου κατά το 1831 τονς Παργίόυς, ίνα επανέλθω -
βιν εις τούς κόλπους τής Πατρίδος ΰπό τοΰς δρους, ους ύπε'δει?εν
άϋτοϊς κατά το 1820 ό Ισμαήλ Πασσας. Άλλ' οί Πάργιοι απήν
τησαν τώ Μεγάλω Βεζύρη, ώς άπήντήσαν καί τω κρχϋττραΐηγί*
Ισμαήλ Πασσα. Οθεν ό Βε'ζύρης ένοικίζει εις την Πάργαν άντί των
αυτοχθόνων τους έξωσμένους τής Πελοποννήσου και κατά τήν
ϊϊπειρον καϊ Θεσσαλίαν αλητεύοντας Οθωμανούς Ααλιώτας, άφη-
<τας και εις τούς Παργίους το ελεύθερον ίνα συνοικισθώσι μετά των
αιμοβόρων Λαλιωτών άνευ προνομίου. Άπό τάς αρχάς τοϋ 1831
μέχρι τοΰ 1845 μόλις ένωκίσθησαν 250 οικογένεια: εις τό προά-
οτειον τής Πάργας, έν οίς καί τίνες αυτόχθονες φλεγόμενοι ΰπό
τοϋ άσβέστου πόθου προς τό φίλον έδαφος τής πατρίδος καί έκ
τής παντελούς ελλείψεως παντός συν,ηρητικοΰ μέσου, καί έλαβε/
ίκτασιν καλλιεργησίμου γης έκαστη οικογένεια αναλογώ; τών' ε»
αύτη εμπεριεχομένων ατόμων, δίδουσα το ήμισυ της επικαρπίας
εις την διοίκησιν. Περί τα τέλη δέ τοδ 1847 άπαντα τα ζτιά-
ματα της Πάργας, εκτός του φρουρίου, έπωληθησαν υπό τοϋ Δι-
βανίου είς τινας Μεγιστάνας Βυζαντινούς, τόν Ρεσίτ Πασσάν, Ρι-
μτ Πασσάν και άλλους, καθ' όν τρόπον έπωλήθησαν και άλλα
άλλαχοϋ Ιδιωτών κτήματα περιελθόντα εις την κατοχήν της διοι
κήσεως. Κατά την έποχήν ταύτην νέος τις Πάργιος διαμένων είς
Κωνσταντινούπολη συνεβάλετο μετά των ρηθέντων μεγιστάνων
και Ιδίως μετά του Ρεσίτ Πασσα περί της είς Πάργαν επιστροφής
τών διασωθέντων άπό την λιμοκτονίαν Παργίων. Άλλά τα έν
Αθήναις συμβάντα «Μουσουρικά» έματαίωσαν πασαν σύμβασιν.
Μετά τόν ένοικισμόν άνθρώπων άμοιρων γνώσεων της γεωρ
γίας ή Πάργα, η κατάφυτος καί καρποφόρος Πάργα, προύβαινεν
έπί τό χείρον, καί όσημέραι έχερσοϋτο, καθόσον καί οί ολίγοι
Χριστιανοί οί γνωρίζοντες καί δυνάμενοι νά καλλιεργήσωσι τάς
γαίας, άνηλεώς σήμερον βασανίζονται, άπογυμνόνονται καί ποι
κιλοτρόπως καταπιέζονται υπό τών άπειροκάλων συγκατοίκων;
Οθωμανών, είς τρόπον ώστε ή Πάργα όσημέραι έρημοΰται. Εκ.
τών 500 λαμπρών οικιών αϊτινες εΰρίσκοντο, προ της άπανθρώ-
πως πωλήσεως της Πάργας, εντός τοϋ φρουρίου, σήμερον ευρί
σκονται δυο άθλιαι καλύβαι, χρησιμεύουσαι ώς κατοικία τών έν
τω φρουρίω σταθμευόντων φρουρών καί πυροβολιστών. Εκ τών θ
εκκλησιών, ουδεμία την σήμερον υπάρχει. Εν ένί λόγω η περ»-
καλής Πάργα την σήμερον είνε άθλιον καί γεγυμνωμένον χωρίον
άθλιων καί βαρβάρων κατοίκων ! Οστις έπεσκέφθη την Πάργαν
έλευθέραν, δεν δύναται σήμερον, επισκεπτόμενος αυτήν δούλην,
η νά χύση θερμά δάκρυα, άναμιμνησκόμενος τά κάλλη αύτης,
άτινα σημ-ρον δέν υπάρχουν ! Οί Αγγλοι είσίν οι αίτιοι τοσούτων
καταστροφών !
Τ 13 Λ Ο Σ.
Ι1Ι1ΥΑΕ
ΤΩΝ ΕΜΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ.
Σελ.
Σύντομος εκ.θεσις της προς τους έλληνας διαγωγής των
Χριστιανικών Δυνάμεων της Ευρώπης, και ιδίως κατά τα
ϊτοοεόρτια τοϋ αγώνος, κλπ 1 — 60
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ.
-
II Παλαιά Πάργα. — Η μετοικεσία των κατοίκων ταύ
της εις την Νεαν Πάργαν. — Δοξασίαι ζε'νων τε και ήμε-
τε'ρων περί της καταγωγής τών κατοίκων αΰτής. — Επι-
δρομαι βαρβάρων γειτόνων τε και μη κατά της Πάργας.
— Κατάκτησις αΰτης ύπο τοϋ Μπογκόη. — 11 προστασία
της Ενετικής Αριστοκρατίας. — Τά παρ' αΰτής τοϊς Παρ-
'γίοις χορηγηθέντα προνόμια. —- Κατάκτησ.ις της Πάργας
ύπο τοΰ Χατζή Μπέη. — ίΐ ές αΰτής άποδίωξις αΰτοΰ
ύπο τών Ενετών 05 —82
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΪΤΕΡΟΝ.
Αί άλλεπάλληλοι έπιδρομαί βαρβάρων κατά τής Πάρ
γας. — Η προς βοηθειαν αΰτής έπε'λευσις τών Κερκυραίων.
■— Το δίπλωμα τοϋ Δουκός Λεονάρδου Λαουρεντάνου. —
Η ύπό τοϋ Μπαρμπαρόσσα καταστροφή τής Πάργας. —
Η εις Πάργαν κάθοδος τών άνεστίων κατοίκων. — Συν
δρομή τής προστάτιδος εις άνε'γερσιν τοϋ φρουρίου και
τών οικιών τής Πάργας. — Ο ούτιδανος Γουαρίνης — Δευ-
τε'ρα καταστροφή τής Πάργας ύπο τοϋ Οθωμανικού ςόλου.
— Εκστρατεία Ενετών και Παργίων κατά τοϋ Μαργαρι-
■358 ·· .:--·-· ■·- ιϋ-' » '. Λ ■ - Λ11»Λ&.< - ·α ■ ■ 1 .:==3ΐ
τίου. — Η των Παργίων αναφορά προς τον Δοϋκα Άλουί-

σιον Μουτσενϊγον 82 —
«. . · ·V
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ.
ίϊ έπίδοκιμβσία τών παραπόνων. — Η άνέγερσις τοϋ

φρουρίου και ή όχύρωσις αυτοϋ. — 0 άπό την είρήνην εί>-
ημερία των Παργίων. ^— Η Πάργα ύς. έκ- της θε'σεώς της
αποβαίνει λυσιτελής εις τε την προστάτιδα και εις τους
Ελληνας. — II ένεκα αδυναμίας φιλοφροσύνη της Άρις-ο-
κρατίας προς τους Παργίους. — Η διατάραξις της ειρήνης.
— Τβ 1657 προσβάλλεται ή Πάργ* άπο δύο οπλαρχη
γών Ο&ωμανών. — Η διαγωγή της Αριστοκρατίας. —
Λ'ι έπιτυχίαι τών Παργίων. — Τό άνοσιούργημα τών Παρ
γίων κατά τών ομοθρήσκων κατοίκων της κώμης Ζερη.
— Λλλος κίνδυνος άπειλεϊ την Πάργαν. — Συρροή πολ
λών οπλαρχηγών Ελλήνων εις τήν Πάργαν. — Η έμφά-
νισις επιφόβου έχΟροϋ. — Α' ραδιουργίαι. — Α'ι λνιστρι-
καϊ έπιδρομαί. — ίϊ πτώσις της Ενετικής κυριαρχίας
κατά τάς έν Ηπείρω κτήσεις. — Ίϊ Πάργα άλλάσσει προ-
στάτην - , . . . 97— 1
. . .ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ. ΤΕΤΑΡΤΟΝ.
Οί Γάλλοι προστάται της Πάργας. — Άπόπειραι τοϋ

Αλή 'ίν' άποσπάσ/, τήν Πάργαν της Γαλλικής προςασίας.
— Απειλητικαί έπιστολαί τοϋ Άλή προς τους Παργίους
— Γενναΐαι απαντήσεις τούτων προς τον τύραννον. — Οι
Πάργιοι άποστέλλουσι πρεσβεία·/ εις τοΰς ναυάρχους τοϋ
Ρωσσα-όθωμανικοδ στόλου., ζητοΰντες τήν προστασίαν κυ
τών. — Επιστολή τοϋ Άλή προς τοϋς Παργίους. — Οί
ναύαρχοι δέχονται τήν αΐτησιν τών Παργίων. — Οι Πάρ
γιοι άποστέλλουσι τε'σσαρας πληρεξουσίους προς τον έν
Πρϊβε'ξη Άλή Πχσσαν κατά παρ.ακίνησιν τών ναυάρχων.;—■
Ο Άλής αναγκάζει τους πληρεξουσίους νά ύπογράψωσι

συνθήκην υποταγής. — Ή συνθήκη. — Ή εις Πάργαν
έπιστροφή των πληρεξουσίων. — 0 λαός άπειλήσας τους
πληρεξουσίους απορρίπτει και την συνθήκην. — Επιστολή
τοϋ Άλη προς τους πληρεξουσίους της Πάργας. — Άπάν-τ
τησις τίϊν Παργίων προς τρν Άλη. —τ- Εκστρατεία τοΰ
Άλη κατά της Πάργας. — Απειλεί τους Παργίους ό τύ
ραννος έκ Μαργαριτίου. — Άπάντησις γενναία των Παρ-
γίων. — Επανακάμπτει ό Άλής είς Πρέβεζαν άπρακτος.
— Τό ίημοτικόν ασμα . . .ν 'ϊ .'' . .110-
.· " - '■>■(. ·*-·.' >··-Γ ι . . · * ' - ■ . ..... ,νΛβί*-··^ !
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ.
• ," ' , ■ . " ·; :
6 χρυσός τοϋ Άλή διαφθείρει τον όθωμανόν ναύαρχον
Καδήρ Βε'ην. — Ούτος συνεργεί ύπέρ τοΰ Αλη εις τό Λι
βάνι. — Ο Ούζακώφ πειθαναγκάζει τον Καδήρ Βε'ην, ίνα
πε'^ψωσιν " δις Πάργαν φρουράν ρώσσων και Τούρκων» ■—
Παράπονα τοΰ Αλη κατά της κατοχής των ναυάρχων.- —>
ίΐ Ρωσσική σημαία ύψόνεται έπί των επάλξεων του φρου
ρίου της Πάργας. — Ή Πάργα κηρύττεται δημοκρατική
πολιτεία ΰπό τήν προστασίαν της Πύλης. — Τά άρθρα
της εν Κωνσταντινουπόλει συνταχθείσης συνθήκης μεταξύ
Ρωσσίας και Τουρκίας ύπέρ τών τεσσάρων ημιανεξαρτή
των παραλίων πόλεων της Ηπείρου. —— Κανονισμός περί
της εσωτερικής διοικήσεως τής Πάργας. — Ο αντιπρόσω
πος Οθωμανός. — Α'ι ραδιουργίαι τοϋ Αλή. — Επιστο
λή τοϋ Ιωαννίνων Μητροπολίτου προς τον ίπίσκοπον Πα
ραμυθίας και τους Παργίους. — Αί απαντήσεις προς αυ
τόν. — Επιστολή τοΰ Άλη Πασσα προς τον έπισκοπον
Παραμυθίας. — Ή είς Ιωάννινα μετάβασις αύτοΰ. — Ο
τύραννος φυλακίζει τον έπίσκοπον. — Αποφυλακίζεται
δια δόσεως χρημάτων ό επίσκοπος. — Προσπάθεια τοΰ
Άλή, .]|να έκ νέου θέση υπό τους όνυχας του τόν έπίσκο
360 ΠΙΝΑΕ
πον. —>■ Απόπειρα δολοφονίας κατά τοΰ επισκόπου. — Ε-
πιστολαί τοΰ Άβδουλάχ-Βε'η και των προυχόντων της
Πρεβέζης προς τους Παργίους. — Εκστρατεία τοΰ Αλη
κατά της Πάργας. — Οι Γάλλοι έκ νέου προστάται της
Πάργας. — Ή επιστολή τοΟ στρατάρχου Βερτιέρ προς
τους Παιγίους 130—Ί51
ΚΕΦΑΛΛΙΟΝ ΕΚΤΟΡΙ.
Απόπειρα τοΰ 'Αλί) περ^ί κατακτήσεως της Πάργας.

— Ή δικαιολόγησις. — Ή διαταγή τοΰ στρατηγοΰ Δον-
ζελότ προς τον φρούραρχον της Πάργας. — Ή εις Πάργαν
ίίσβολή των έχθρων. — 'Η μάχη της Πάργας.— Ή
τα των έχθρων κατά γήν και κατά θάλασσαν. — Ή εχθρι
κή διαγωγή της Αγγλίας. — Ή μεσιτεία τοΰ Φορέστη.
— Τό βδελυρόν ςρατήγημα τοΰ Αλή. — Ο'ι Πάργιοι ζη-
τοϋσι τήν Αγγλικήν προστασίαν. — Ή δηλοποίησις τών-
Παργίων. — Ή επικίνδυνος έπιχείρησις των Παργίων
κατά της φρουράς επιτυγχάνει. — Ή έκ Πάργας άναχώ-
ρησις τών Γάλλων. — Ή Αγγλική προστασία εν Πάργα.
— Δύο λόγοι περί της προς τοΰς Γάλλους διαγωγής τών
Παργίων . 451 — 163
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΕΒΔΟΜΟΝ.
Α'ι όδηγίαι τοΰ υποστρατήγου Καμπελ προς τον ΰπολο-

χαγον Βροΰλτον, διοικητήν της Πάργας. — Δύο ετη διή-
γαγον £ν ειρήνη ο'ι Πάργιοι ΰπο τήν προστασίαν της Αγ
γλίας. — Δεν μετέχει ή Πάργα της τύχης τών Ιονίων
■νήσων. — ό Θωμάς Μαιτλάνδος. — Τό υπόμνημα τών
κατοίκων της Πάργας προς τον θ. Μαιτλάνδον. — Τό
υπόμνημα τών πληρεξουσίων. — Οί φόβοι τών Παργίων
περί τ/,ς μελλούσης τύχης αυτών. — Μυστικαί συνεντεύ
ξεις μεταξύ Μα.ιτλάν5ου και Άλήν—Η συνθήκη της Κων
ΤΩΝ ΕΜΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. 36ί
σταντινουπόλεως. —Η εις Ιωάννινα άφιξις τών πληρεξου
σίων των δύο αΰλών. — ίΐ άποκάλυψις της συμφοράς των
Παργίων. —Αποσπάσματα επιστολών τοΰ Δέ Βοσσέτ προς
τον Χάγκεΰ και τον Μαιτλάνδον· — Επιστολή τοΰ Σίρ
©ωμα Μαιτλάνδου προς τον Δέ Βοσσέτ φροΰραρχον της
Πάργας 164—181
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΟΓΔΟΟΝ.
Το παχυλόν ψεΰδος τοΰ ανωτάτου υπαλλήλου. — Η

κοινοποίησις των τεσσάρων άρθρων τοΰ Μαιτλάνδου εις τοΰς
Παργίους.—Επιστολή τοΰ Δέ Βοσσέτ προς τον Μαιτλάν
δον.— Αϊ γενναϊαι προσφοραϊ τών προυχόντων και υπαλ
λήλων Παργίων ύπέρ τών δυστυχούντων. — Αί προσπά-
θειαι τοΰ Αλή 'ίνα ένσπείρη διχόνοιαν και φόβους εις τοΰς
Παργίους καϊ περιπλέξν» αώτοϋς μετά τών Αγγλων. —■
II άνακάλυψις αυτών.—Έπιστολαί τοΰ Δέ Βοσσέτ, πλη-
ροφοροΰσαι την κυβε'ρνησιν περί τών στυγερών σχεδίων
τοΰ Αλή. — II Αγγλική κυβέρνησις δέν ΰπεχρειόθη εις
τήν παραχώρησιν της Πάργας. — Επιστολή τοΰ Μαιτλάν
δου προς τον Δέ Βοσσε'τ.—Οί Πάργιοι απελπίζονται, μα-
δόντες τήν εις Ιωάννινα άφιξιν Αγγλου πληρεξουσίου. 182 — 1 95
ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ ΕΝΝΑΤΟΝ.
-
Οποίον δικαίωμα ειχεν ή Αγγλία έπι της Πάργας, πα-

ραχωροΰσα αυτήν αυθαιρέτως εις τοΰς Τούρκους ;—Εθεω-
ρήθη αναγκαία ή θυσία της Πάργας δια τήν ίσορροπίαν
της Ευρώπης; — Ή άνίσχυρος δικαιολόγησις. — Τό μό
νον δικαίωμα της Αγγλίας. — Οί συνήγοροι της Αγγλι
κής πολιτικής. — Εκτός τοΰ έγγλήματος εΐνε και τό πο-
λιτιχον σφάλμα. —6 σκοπός της Αγγλίας εις τήν πώλη·
βιν τ?,ς Πάργ«ς 195 — 203
362 - " ππνΑΕ . : Τ
'- ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ.
Ή προθυμία και ό ζήλος των υπάλληλων της Αγγλίας.

— Ο πληρεξούσιος Καρτράϊτ. —- Οί δύο πληρεξούσιοι Αγ
γλίας και Τουρκίας. — Τα κινήματα τοΟ Άλή. — 'Ά δια
γωγή αύτοΰ πρό< τ& τοίις· Παργίου« *** -προς τους .Αγ»··
γλους. — Ή υπομονή των Παργίων. —■ Ή αξιέπαινος
διαγωγή τοϋ Δε Βοσσέτ. — Επιστολαϊ αύτοΰ προς τον
Μαιτλάνδον και τον Χάγκεϋ. — Πληροφορίαι και κατα
θέσεις περί των σκοπών τοϋ Άλή. — Ή θρασύτης τοϋ
Άλή ένεκα της αδιαφορίας των Αγγλων. — Ή προσοχή
των Αγγλων μή δυσαρεστήσωσι τον Άλή. — Επιστολή
τοϋ Καρτράϊϊ προς τον δε Βοσσέτ. — Άπάντησις τοϋ Δέ
Βοσσέτ προς τον Καρτράϊτ» — 0 ζήλος τοϋ Καρτράϊτ.—
Α'ι διασκεδάσεις των πληρεξουσίων. — Ή συνθήκη των
Ιωαννίνων .. . . ..*»-.. . « . . . 203—
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΓί ΠΡΩΤΟ». .
Παρατηρήσεις έπί της συνθήκης των Ιωαννίνων.—Από

σπασμα επιστολής τοϋ Δε Βοσσέτ προς τον Χάγκεϋ. ——
II έξ Ιωαννίνων δια τήν Πάργαν άναχώρησις τών πληρε
ξουσίων μετά πολυπληθοΰς συνοδίας.—ή αποστολή στρα -
τευμάτων εκ με'ρους τοϋ Αλή εις Παραμυθίαν. —— Ο Δε
Βοσσέτ αναστέλλει τήν προς τήν Πάργαν είσοδον τών πλη
ρεξουσίων και τής συνοδίας αύτών. -— Η άπόφασις τών
Παργίων κατά τήν προσπέλασιν τών πληρεξουσίων καί
τής συνοδίας αυτών. —Επιστολή τοϋ Δε Βοσσέτ προς τον
Καρτράϊτ. — Τά πνεύματα τών Παργίων έξάπτονται επί
μάλλον ένεκα τής έν Παραμυθία παρουσίας τοϋ έχθρικοϋ
στρατοΰ. — Επιστολή τοϋ Καρτράϊτ προς τον Δε Βοσσετ*
— Επιστολή τοϋ Δε Βοσσέτ προς τον Καρτράϊτ. —II Κυ-
•.β:ρν?1~ι; διατάττει ΰπακοήν έπ ϊ αΰστηρα ποινή. .— Προ
ΤΩΝ ΕΜΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. ί9β3
κηρυξις δια την παραχώρησιν τη; Πάργας εις την Πύλην.
—Τό υπόμνημα τών κατοίκων τής Πάργας προς τον φρού* τ
ραρχον αυτής Δε Βοσσε'τ. ''·-·»' τ*^ ·*: · <; >' 225— 241
Τ ; ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΠΔΕΚΑΤΟΝ. ,.'Γ
'Η μετάβασις επιτροπής Παργίων εις Κερκυραν. — Αρ- .

βρα τοϋ Δε Βοσσέτ κοινοποιηθέντα ύπό τοϋ Καρτράϊτ εις .·
τον Άχμέτ-Βεην πληρεξούσιον τή; Πύλης. — Ήάπάντη"
σις τοϋ Με'γερ πρός ,τήν έπιτροπην. — Τα κινήματα τοΟ
Άλή Πασσα κατά τής Πάργας. — Ή εις Πάργαν είσοδος ., .··
των πληρεξουσίων και τής συνοδίας αυτών. — 'Η διάθε-
σις των κατοίκων κατά την εΐσοδον τών πληρεξουσίων.-^-
Αναφορά των προυχόντων τής Πάργας πρός τόν πληρε-
ξούσιον τής Αγγλίας. — Τά δώρα του Άχμέτ-Βεη. —-
Άπέτυχεν ό σκοπός του Άλή. — Αι ραδιουργίαι των ορ
γάνων τοϋ Άλή. — Ο Άλής προσπαθεί νά δηλητηριάση
τά ύδατα τής Πάργας καί τόν άρτον τών έν Κέρκυρα Αγ-
λων. — 'Η άνακάλυψις τής δολοφονίας. — Κοινοποίησες ,
αΰτής εις τόν έν Κερκΰρα συνταγματάρχην Στουάρτ. -—
Ουδέν πράττουσιν ο'ι Αγγλοι κατά τών ένοχων. —- Αί πρός
τόν πληρεξούσιον πληροφορίαι του Δε Βοσσε'τ. — Αί προ
κηρύξεις τών πληρεξουσίων προ; τους κατοίκους τής Πάρ
γας. — 'Η αμετάκλητος άπόφασις τών Παργίων. — Ο
δόλιος σκοπός τής Αγγλικής1 κυβερνήσεως. — 0 διορι- ..
σμός τών εκτιμητών . .., 242—2^8
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΤΡΙΤΟΝ.

* . ' ζ Γ* " * " · ■■ * »·· · -· * ■ ■ **
II έκτίμησις τής περιουσίας τών Παργίων,— Δεν,έκτι-
μάται ειμή τό πέμπτον τής πραγματικής άξίας. ·*-> Τί»^: %
πέμπτον τής άξίας φαίνεται ΰπέρογκον τώ Αλη και άκϋ'-
ροΰται ύπό τοϋ Μαιτλάνδου. — Η διακοπή τών εργασιών.
— Η άναχο)ρη»ς του Καριράϊτ. — Ο Αχμέτ Βεης δια
:364 ΠΙΝΑΕ ?
μένει έν Πάργα. —Αί (5αδιουργία« τοΰ Μάνβου—Η άπελ-
πισία και ή άγανάκτησις των Παργίων. — Επιστολή τοϋ
!Δε Βοσσέτ προς τον συνταγματάρχη* Στουάρτ.—Επιστολή
τοϋ Βλαντή προς τον Δε Βοσσέτ.—0 Αλής πέμπει στρα-
τόν προς τά σύνορα της Πάργας.—Α'ι έτοιμασίαι τοϋ ναυ
τικού έν Πρεβέζη.—Επιστροφή τοϋ Μαιτλάνδου. — Ανα
φορά τών προυχόντων της Πάργας πρ&ς τον Αρμοστή*.
■— Η αναστολή τοϋ άπόπλου τοϋ στόλου. — Ε* νέου αί
ραδιουργίαι. — Π παΰσις τοϋ Δέ Βοσσέτ.—Α'ι προς αυτόν
έπιστολαί τοϋ Άδαμ.—ΪΙ παραίτησις τοϋ Στουάρτ και ό
διάδοχος αΰτοϋ. —Η επιστροφή τοϋ Αρμοστοΰ.—Η μετά-
βασις τοϋ Αρμοστοΰ εις Πρέβεζαν.— Η εις Κέρκυραν έπι·
στροφή τοϋ Μαιτλάνδου. — Π εις Πάργαν αποστολή τοϋ
Ιακώβου Μαιτλάνδου ώς φρουράρχου.—Η προκήρυξις τοϋ
Μαιτλάνδου.·—Παρατηρήσεις έπ' αΰτής.—Προκήρυξις τοϋ
φρουράρχου της Πάργας. . . . . . . 259 —27ά
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ.
Δευτέρα έκτίμησις. — Αλλοι έκτιμηταί. — Γνωστό ·

ποίησις τοϋ φρουράρχου της Πάργας προς τους κατοίκους
αυτής. — Αι έργασίαι τών εκτιμητών. — Γνωστοποίη-
σις τοϋ φρουράρχου προς τοΰς κατοίκους της Πάργας. —
Αί διαφωνίαι τών εκτιμητών. —*- Ή άναχώρησις τοϋ Αρ
μοστοΰ. — Ίΐ αναστολή τών εργασιών τών εκτιμητών.
, — Ίΐ χαρά τών Παργίων. — Τά άσματα τοΰ λαοΰ. —
Ίΐ επιστροφή τοΰ Αρμοστοΰ."— "Ή'άκύοωσις της δευτέ
ρας εκτιμήσεως. —> Ή προκήρυξις τοΰ Μαιτλάνδου προς
τους κατοίκους της Πάργας. — Παρατηρήσεις έπί της
προκηρύξεως. — Ή συνέντευξις τοΰ Άλή μετά τοΰ Μαιτ
λάνδου είς Βουθρωτόν. — ό φρούραρχος άναγγέλλει τοϊς
Παργίοις τήν συμφωνίαν τοϋ Άλή μετά τοΰ'Αρμοστου. —
Ή αναφορά τών προυχόντων προς τον 'Αρμοστήνπρός άνα-
στολήν της εισόδου τών Τούοκων ..·»'. 276 —290
ΚΕΦΑΛΑΙΟΙ* ΔΕΚΑΤΟΙ ΠΕΠΜΤΟΝ.
' Προκήρυξις τοΰ Αρμοβτρϋ πρός.τού,; κατοίκους τίίί Πάρ- ,

γας. — Παρατηρήξεις επί της προκηρύξεως τοϋ Μεγάλου
Αρμοστοϋ.—ή απελπισία των κατοίκων μετά την εις την
χώραν των εΐσβολήν των Τούρκων.— ίΐ εις Πάργαν ελευ-
σις τοϋ Φρεδερίκου "Αδάμ. — Η γενναία άπάντησις των
Παργίων προς τον στρατηγόν "Αδάμ. — Ο στρατηγός "Α
δάμ δεν εκτελεί την ΰπόσχεσιν.—Η τελευταία απελπισία
τών Παργίω/. — Η τελευταία άπόφασις. — Οί Πάργιοι
καίουσιν έν τίί άγορα τα όστά και τα πτώματα τών συγ
γενών.—ή κατάρα. -— ή έκ της Πάργας άναχώρησις.—
Τα δημοτικά ίσματα. — ή μετάβασις τών οικογενειών
εις Παςους και εις Κερκυραν. — Η εις Κερκυραν συγκέν- ·
τρωσις. — Το δημοτικόν ασμα. . . . . , 290 — 303·
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΕΚΤΟΝ.
Επί ματαίω ζητοΰσιν οί Πάργιοι δπως παρουσιασθώσιν

εις τον Άρμοστην. — Ο Μαιτλάνδος μεταβαίνει εις Πρε'-
βεζαν ίνα συγχαρΐί τον Άλήν και παραλαβή τό άντίτι-
μον της περιουσίας τών Παργίων. — Ή έν Πρεβέζν, συνε'ν-
«υζις τοΰ Μαιτλάνδου μετά τοΰ Άλη. — Διαφωνία τών
δύο φίλων. — Την 10 Μαίου 1819 η Οθωμανική σημαία
ΰψόνεται έν πομπή έπί τών έπάλζεων τοΰ φρουρίου της
Πάργας, — Ή έκ Πάργας άναχώρησις τών 30 Παργίων.
— Οί Τούρκοι έν Πάργα. — 0 θάνατος της Άγγλίδος.—
Ή μετάβασις τοΰ Άλη Πασσα εις Πάργαν. — Ή αδια
φορία τοϋ Μαιτλάνδου. — Τό υπόμνημα τών πρώχόντων
Παργίων προς τον Αρμοστην. — Ο Αρμοστής ώς ό θεός
τοϋ Ισραήλ. — Ίΐ Ιόνιος Βουλή κηρύττει πολίτας τους
Παργίους.—Ούτοι άποποιοΰνται τον τίτλον τοϋ πολίτου,
•— Ετέρα άναφορά προς τόν Άρμοστήν Οπό πάντων τών ". -
Π1ΝΑ2 !
άνεστίων κατοίκων :τής Πάργας. -— Ο λαος περϊκυκλόνει
το παλάτιον τοΰ Αρμοστοΰ. — Ή άναχώρησις τοΟ Μαιτ-
λάνδου. " » * · * · » · · · » » · » 304—*·313
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΕΒΔΟΜΟΙ^
Προκήρυξίς κατά'διαταγήν τοΰ Άρμοστοϋ. — Αδικία * "

Ιιά αδικίας. ·— Αί προς την έπιτροπήν όδηγίαι τοΰ 'Αρ-
μοστοϋ. -"Η επιτροπή προσκαλεί τους Παργίους. — Ή
αμηχανία τών ΠαργίωΥ ένεκα της βραδείας αποφάσεως
τ?.ς επιτροπές. — Προκήρυξις τοΰ στρατηγού Αδάμ. —ι 1
0 Χαντσερής μέλος της επιτροπής εκ μέρους τοΰ Άλή
Πασσά. —Παρατηρήσεις.—Κοινοποίησις της επιτροπής.— · '
Τπόμνημα 250 Παργίων προς τον προσωρινον 'Αρμβστήν
Αδάμ. — Ο ϊ*ης, κατέπιε τα δπομνήματα. Ή άγα-
1>άκτησις της Βϋρώπης· κατά της Αγγλίας. — 'Ώ. πληρω
μή. — Δεν παραδέχονται οί Πάργιοι τον έκπεσμόν τοΰ
1/4 της αποζημιώσεως. >— Δηλοποίησις τών πληρεξου
σίων. — Τπόμνημα 500 αρχηγών οικογενειών. — Κοι
νοποίηση τοΰ λαοΟ. — Δέχονται επί τέλους οί Πάργιοί
την οΰτιδανήν προσφοράν. -τ- Ή έπισφράγισις τών συμφα- '
ρών. —; Οί στίχοι τοΰ Μόντη. —· 'Π αναιδής συκοφαντί*
τοΰ Μαίτλάνδου προς δικαιολόγησίν του απέναντι της κατ" ■
αΰτοϋ έγερΟίίσης κοινής άγανακτήσεω'ς "'. . . . 318 —--337
;■ · ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΟΓΔΟΟΝ. '. "' ν ■ ι
Ενοικίζεται ή Πάργα ύπό τίνων άθλιων Τουρκαλβανών.

■—Εν Πάργα έντρυφών ό Αλής λαμβάνει την είδησιν της
κατ' αΰτοϋ έκστρατείας τών σουλτανικών δυνάμεων. — '-.
Αναχο>ρεϊ κατεσπευσμένως δια την Πρέβεζαν. —- Ο Μεχ- " \ * '
μέτ Πασσάς διοικητής τής Πάργας. — Η πολιορκία της
Πάργας, ύπο τών Σουλτανικών δυνάμεων. —ίΐ παράδοσις
τοΰ Μεχμέτ Πασσα εις τον ΰποναΰαρχον τοΰ Σουλτάνου.
—II κατάληψις της Πάργας ΰπό τών Σουλτανικών δυνά-
ΤΩΝ ΕΜΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. 367
μεων. — Φρούραρχος αΰτής ό Σαήν Βεης Δελβινώτης.—
Η επιστολή τοϋ στρατάρχου Ισμαήλ Πασσα προς τους έν
Κερκύρα Παργίους. — Η άπχντησις των Παργίων προς τόν
Ισμαήλ Πασσάν. — Ωμότητες κατα τών αθώων Χριστια
νών. — Ο'ι έν Κέρκυρα Πάρ^ιοι κατηλεκτρίζονται. — II
εις ΙΙπειρον άπόβασις 250 οπλοφόρων Παργίων. — Επι
στολή τών Παργίων προς τους Σουλιώτας.—Οί Σουλιώται,
καλώς ποιήσαντες, άπεποιήθησαν την άποστολήν στρατού.
—Παρατηρήσεις. 1— Η κατά της Πάργας εκστρατεία τών
Παργίων. — Η αποτυχία αυτής. — ίΐ εις Κε'ρκυραν επι
στροφή τών Παργίων.—II διαταγή τοϋ Μεγάλου Άρμο-
στοϋ. —ίΐ έζ αΰτής έζορία, διότι άπεπειράΟησαν την κα-
τάκτησιν τής Πατρίδος. — Ο Ρούμελι-Βάλεσις προσκαλεί
τους Παργίους. — Ενοικίζονται έν Πάργα Λαλίώται.—Η
κατερημωσις τής ωραίας Πάργας.
Σημ. Τά παροράματα τοϋ Σουλίου και τής Πάργας ώς και τά

ονόματα τών Κυρίων συνδρομητών καταχωρι-θησονται εις το τέ
λος τοϋ τρίτου τόμου.
ύ
ΤΗίδ βοοίί βΗουΙά Βε ΓείιΐΓπεά ίο
ΐΗβ Ι^Λγάτυ οη ογ ΒείοΓε ίΗε ΐ35ί άζίβ
5ΐ3Γηρεά Βε1ο\ν.
Α Ηηε ϊδ ίηουίΓεά Γεΐ3ίηϊη§ ίΐ
Βεγοηά ίΗε δρεοίήεά Ιϊπιε.
Ρ1ε3δε Γεΐυτη ρΓοιηρΐΙγ.

Η ΠΑΡΓΑ-ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΠΟ-ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΩΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ ΠΩΛΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΥΠΟ Π.Α.Σ. 1861 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Η ΠΑΡΓΑ-ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΠΟ-ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΩΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ ΠΩΛΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΥΠΟ Π.Α.Σ. 1861 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Η ΠΑΡΓΑ-ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΠΟ-ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΩΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ ΠΩΛΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΥΠΟ Π.Α.Σ. 1861 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

ΑΠΟ ΤΗΣ ΚΤΙΣΕΩΣ

ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΤΩΝ ΑΓΓΑΩΝ

ΑΠΑΣΩΝ ΤΩ\ ΡΩΣΣΙΩΝ

ϋ ΑΆ. 4 οο ο ο "η "ο" Α

Ότε περί τάς αρχάς τοϋ 1800 ή έν'Ηπείρω ελεύθεροι

Τν]ς Υμετέρας Αυτοκρατορικής Ύψηλο'τητος.

Ταπεινότατος χαι εϋπειθής θεράπων.

σύντομος έκθεσις της προς τοϋς Ελληνας διαγωγής των Χριστια

νθϋδ Όβ νΟϋΙβΖ ρβϊ 5βΓΓβΓ Ια ΠΙΛΙΠ

|^πό του χωρισμού των δύο Έκκλησκ&ν , μετά τήν

(α) Κατά την δι«ρκειαν της άθλιας ταύτης πάλη; η εκκλησία

είς τους διαμαρτυρόμενους άπ6 άπλήν θρησκευτικ.ήν πεποίθησιν,

(α) Ορα την ύπό των Σταυροφόρων κατάκτ/^ιν της ΚωνιταΥ-

Άλλ' ό Έλλην τά όπλα οράξας και εις τα όρη κατα

«V άπα'.τήσωμεν άπό την Πύλην τήν από της κυριαρ-

(α) "Ορ. Εΐαάβ (ΓΗίβΙοίΓβ πιοάβΓηβ Ρ,ΐ£· 298. ΙΛίΙβη-

(α) Ορ. Εΐαίεϊ θ'ΗίδΙοΪΓΟ πιοιΙοΓηβ... ρ3§. 190 — 191... Ιββ

Άρνησιχρίστων Τούρκων. Ή θρησκεία ύπεστήριξεν, Ιού-

στιανιχοί λαοί έχειροκρο'τησαν, εύφημίσαντες τάς κυβερ

(α) Ορ. ΟΙιαΙοαιώπαικΙ, ΙΙίποΓαϊα'.

(α) Σημ. Η αληθές ποσότης δέν εΐνε αυτή. Εν τω ζειμένω θε'-

"Υστερον άπο τόσους αιώνας ίχεσιών θερμότατων α

μόσασα πολιτική λύσσα έΤυε και άπώλυε μετά θηριώ

(α) Ορα ΙΙΐηέΓΒΐΪΓΟ άθ Ραπ3 α Ιόΐ'υδδίβι», Τοηι. 1. ρ3£. 12.

Ίοού πώς έσυμβούλευεν ή Ευρώπη δια του τέκνου της,

Ρρώπου χαί γενναίας Αμερικής· ως και ό εν Βεστφαλία

»ρηγνύει την κλονουμένην γήνκαϊ διαχέει πέριξ ζύελλαν

άνταπεκρίθη επαξίως εις τάς υπέρ των Ελλήνων επιδη

(α) Γινώσκομεν, οτι ΰπάρχουσί τίνες έξ ημών, οΐτινες δεν συμ

Αλέξανδρος έμεσίτευε παρά τοις συμμάχοις του, όπως

της Ευρώπης. Ή δύναμης αύτη εϊνε, ώς την έσυμπέ«3α-

νον ελληνικον ναυτικον ό Αυστριακός ναύαρχος Παυλού-

ριστήση τήνάσπονδον έχθράν των Ελλήνων Αύς-ρίαν και

λεμοΰντες κατά τοϋ φανερού έχθρου, εϊχον, ώς εί'δομεν,

(α) Ορα ΡεεΤαοε <ΓΗϊ»ΙοΪΓε άε Ια ΤιίΓηιυε ραΓ Μ. (1ε Ι,αιηαΓ-

μικης αύταπΟρνήσεως δέν δύνανται βεβαίως νά ώσιν ίδια·

(α) Αυτόπτης τις και αΰτήκοος Οθωμανός ευρεθείς πλησίον

Και άφ' ου έξεπλήρωσε την μεγάλην άποστολήν του

»νά τον χάμω άρχιναύαρχον). Επειτα στραφείς πρός ήμας τους

(α) Σημ. Τήν άλήδειαν ταύτην έπικυρόνει ό δικαστικός κλάδος

(α) Ορ. ΟΙιαΙοαιώπαΓκΙ, το ρησδέν σύγγραρ,μα.

"Ω ! Άλλ' ή ίστορία, ό αδέκαστος ούτος μάρτυς, στεν-

(α) Ορ. Κριμαϊκ,η εκστρατεία συγγραφεΐσα μεν ΰκο τοΰ Βαρώνου

(α) όρα νϊΐΐθπιαίΐ). Εΐυάο3 ^'Η^Ιοιγο ιηοάθΓηβ ρα§. 311.

λίου, "Ελληνες ανεξάρτητοι «εριεορόνουν τψ κολοσ-

(α) ΛύτόΟι Σελ. 208.

»1.05 ΙιβΙίΙαηΙδ , λέγει ξένος τις, «]β5 ναίΐε* εΐ ίθΓΐϋο3 ρΐ» ΐ-

(α)Γ3υπβ1.01ΐ8ηΐ8 ΡοραίαίΓεδ (1ε Ια βι-ύοο Μοάεπιε. Ρ3§. χΐνίί

ησιςχατάτ^ς τυραννίας, έξ ή*ς οί πολλοί ήσαν ελεύθεροι,

(α) δρα ΟίΐηΙα Τόπι ίν. ρβ^. 432.

(α) Ορ. Ραιιπεί 0Ηα:ιΙ>ί ρορυΙαίιεΗ (Ιο Ια Ογ0οο ΜοιΙεπιο ρ.

στιγμήν ότι ή 'Ρωσσία ύπεκίνει και έζωοπύρει τό κατά

θήνχις δ Ελληνικός λαός υπέρ κατευοδώσεως των Γαλ

ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΣ ΚΊΙΪΕΩΪ ΤΗΙ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ

ΑΠΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΩΛΗΣΕΩΣ ΑΤΤΗΣ ΠΑΡΑ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ

ΕΙΣ ΤΟΝ ΤϊΡΑΝΝΟΝ ΑΑΗΠΑΙΣΑ ΤΕΠΕΑΒΝΛΗΝ.

Ή ΠαΧαιά Πάργα, —Ή [«τοιχιοία τ3ν χατοίχων ταύττιί «ί τίν Νία,ν