ससससससस सससससससस : वर्ष ३ रे

''मृगमीनसज्जनानाां तृणजलसांतोषविवित िृत्ीां |

लुब्धकधीिरविशुना : वनष्कारणिैररणो जगवत || ''

भािानुिाद-
िरीण मत्स्य आवणक सज्जन| वकती सोिे जगण्याचे साधन
गित िाणी सांतोष अन मनी | एिढीच साधीशी मागणी

िारधी कोळी आवणक दु जजन | एकच याां चेिी प्रयोजन

िैर करािे अनुक्रमाने | वनष्कारणिैरािर जगणे ||

1
Page
सससस सससससस सससस सससस सससससससससससससससस
ससससससससससस सससससससस ससससससससससस सससससससससससससस

ससससससससससससससससससससससस

ससस which ससससससससससससससससस(स)→ ससस

सससस this, that सससससससससससससससस:(सस) → ससस
सससस to bite ससससस ससससस सससससससससससससस सससससससस → सससससस
ससस tooth सससससससससससससससस:(सस) → ससससस
सससस tongue ससससससससससससससस(सससससस)→ सससस
ससस that ससससससससससससससससस(स)→ ससस
ससससस taste ससससससससससससससससस(स)→ सससससस
ससस-सस to experience ससससस ससससस सससससससससससससस ससससससस →
ससससससस
ससससससस nature ससससससससससससससस(सससससस) → सससससससस
ससस this ससससससससससससससस(सससससस)→ ससस
सससस spotless, sinless, impeccable, innocent ससससससससससससससस:(सस) →
सससससससस
सससससस to suffer, to torment ससससस ससससस सससससससससससससस सससससससस
→ ससससससससससस
सससस another person, one different from self ससससस action, work
ससससससससस others` work ससससससससससससससससस→ सससससससससससस

ससस सससससस ससससस ससससस, सससससससस ससससस ससससस ससस

ससस सससस.
ससससससस सससससससससस सस ससससससस सससस, सस ससससससससस
सससससससससस सससस ससससस.

The taste of the food chewed by the teeth is enjoyed by the tongue! This is the nature of the
innocent people, they suffer to accomplish the work of the others.

सससस ससससस ससससस सससस ससस, सससस ससससस सस ससससस ससस सससस
सससस ससस ससससससस ससससस सस सससससस ससस, सस सससससस सस ससस
सस ससस सससस ससससस सससस 2
Page
सससससस ससससससस ससस सससस सससससस सससससस सससससससससस
ससससस सससससससससससससससससससससससस ससससस स सससससससस

सससससससससससससससससससससस

सससससस knowledge ससससससससससससससस → सससससस

ससससससस argument, dispute ससससससससससससससससस: → ससससससस
सस wealth ससससससससससससससस → ससस
सस ego, pride ससससससससससससससससस: → सससस
ससससस power ससससससससससससससस → सससससस
सस others ससससससससससससससस: → सससससस
ससससससस harassment ससससससससससससससससस: → ससससससससस
सस wicked, mean सससससससससससससससस → ससससस
सससस noble men सससससससससससससससस → ससससस
सससससस inverse ससससससससससससससस → ससससससस
सससस this ससससससससससससससस → सससस
ससससस knowledge ससससससससससससससससस: → ससससससस
ससस charity ससससससससससससससससस: → ससससस स and
ससससस protection ससससससससससससससससस: → ससससससस

सससससस ससस ससससससससस ससससससस ससससस ससस ससससस.

ससससससससस सससससस ससससससससससससस, सस सससससस ससससससससस ससस
ससससस सससससससससस सससससससस ससससस. सस सससससससस सससससस
सससससस सससससससससससससससस, सस सससस सससससससससस सससससससस
ससस ससससस सससससससससससस सससससससससस सससससससस ससससस.

Evil person uses his knowledge for argument, wealth for insolence, strength for tormenting others;
whereas the noble person uses the same for social awareness, financial help to the needy people
and protecting the weak, respectively.

सससससस सस सससससससस सस ससससससस सससससस सससस ससस सस सस

सससससस सस सससससस ससससससससस, सस सससससससस सस ससससस सससससस
सस सससस सससस सस; सससससससस सस सससससस, सस सस ससससस ससससस:
सससस ससससस सस ससससस सस सससस, सससससससस ससससस सस सससससस
ससस सस सससस ससस सससससससस सस ससससस सस सससस सससस ससस

3
Page
सससससस सससससससस स ससससससस सससससससससस
सससससससस सससस ससससस सससससस सससससससससस

ससस poison सससससससससससससससस → सससससस

ससससससससससससससस → सससस
सससस object of the sense organ ससससससससससससससस: → सससससससस
सससससससससससससससस: → सससससस स and
सससस to see ससससस ससससस सससससससससससससस सससससस ससससससस →
ससससससस
सससस great, vast ससससससससससससससससस → सससस
ससससस difference,distance, space ससससससससससससससससस → सससससस
सससससस to enjoy, to taste, to consume सससससस सससससससससस ससससससससस
सससससससस → ससससससस
ससससससससससससससस → सससससससस
ससस to destroy ससससस ससससस सससससससससससससस ससससससस → ससससस
ससससस memory सससससससससससससससस: → सससससससस ससस even

सससस ससस ससस सससससससससससस ससस सससस ससस ससससस.

ससस सससससस ससस सससससससससस सससस सससस,
सससस ससससस सससस ससससससससस ससस ससससससससससससस सससस
ससससस.

Vast difference is seen between poison and sense objects. Poison destroys the one who consumes
it. to be fatal but the sense objects destroy the person even due to just constantly thinking about
them.

सससस ससस ससस सस ससससस सस ससस सससस सससस ससससस सससस सससस
ससस सस सससस सस सस सससससससस सस सससस सससस ससस, ससससस सससस
सस सससस सससससस ससससस सससस सस सस सससस सस सससस सससस

4
Page
सससस ससससससस सससससससस सससससस स ससससससससस
सससससस सससससससससससससस ससससस सससससस सससससस

सससससससससस

ससस lamp, light सससससस सससससससस ससससससस → ससस:

सससस eat, consume ससससस ससससस सससससससससससससस ससससससस →
ससससससस
ससससस ससससस सससससससस ससससससस → सससससससस
ससससससस darkness सससससससस ससससससस: ससससससस → सससससससस
ससससस black soot, lampblack सससससससस ससससससस: ससससससस → सससससस
स and
ससससस beget, give birth to, bring forth ससससस ससससस सससससससससससससस
ससससससस → सससससससस
ससस that, which
सससस grain, cereal, food सससससससस सससससससस ससससससस → ससससस
सससससस daily
ससस be born or produced or come into existence ससससस ससससस सससससससससससससस
ससससससस → ससससस
सससससस that kind/type/like
ससससस people, children

(ससस) सससस सससससससस सससस (सससससस सससस) ससस

(सससस)ससससस ससससससस सससस,
(ससस) (सससससस) सससस सससससससस सससससससस सससस ससससस
सससससससस सससससस ससससस ससससस.

(Just as) lamp eats (destroys) darkness and produces (black) soot, in the same manner (quality of)
food (man) eats daily, has an influence on his offspring's nature.

सससस ससस ससससससस सस ससससस सससस सस सस ससससस ससससससस सससस

सस, सससस सस (सससससस) ससस सससससस सस सससससससस सससस सस, ससस
सससससस सस सस सस ससससस सससस सससस ससस

5
Page
ससससससससससस सससससससससस सससस सससससस स ससससससस
ससससससससससस सससससससससस सससस सससससस स ससससससस
सससससससससससस सससस ससससससससससससससस ससससस स
ससससससससस ससससससससससससससससससस ससससससससससस ससससस
ससससससससससससससससससससससस सससससससस ससससस स

सससस

ससससससससस सससससससस सससससससस सससससससस सससससस सससससस

ससससस सससस. [सस] ससस सससस सस सससससससस सससससस सससस सस
सससससससससस ससससससस [ससससस ] ससससस. ससस [सससस ] सससससस
सससससससससससस सससससस सससससससस ससस ससससससससससससससस
ससससस सस सससससस ससससस सससस सससस सससस. ससससससससस
सससससससस , ससससस ससस ससस ससस सससससस सससससससससस सससस
ससससस.

सस ससससस सससस सससससससससस ससससससससससस ससस. सां गत ........

आजिर सांत मिां ताां नी या एका विषयािर खूि वििेचन केले सांगत वि नेिमी
चाां गल्याचीच करािी सांताांची करािी असां म्हटलांय तुक्कोबाराय म्हणतात ! सांत सांगतीचे काय
साां गू सुख ! म्हणजे सुख िे सांताां चा वकिा अवधकारी मिात्म्याच्या सांगतीतच असत िे लक्षात
घेतलां िाविजे याउलट जर दृष्ाां ची सांगत केली वक जीिनाचा नाश िोतो तुकोबाराय म्हणतात
! ढे कणाच्या सांगे विरा जो भांगला ! म्हणजे जसा एखादा विरा आणी एक ढे कुण एका
डब्बी मध्ये बांद करून ठे िलात तर सकाळ ियं त त्याच िाणी िोत म्हणू न सांगत वि
सांताां चीच, सज्जनाां चीच करािी, सांताां च्या सांगतीत अत्मोधार िोतो जीिन सफल िोत तर दृष्
व्यक्ी ांच्या सििासात जीिनाचा ऱ्िास िोतो.
सुभावषतकार फार छान वलवितात -
सन्तप्तायवस सांस्थितस्य ियसो नामावि न ज्ञायते
मुक्ाकारतया तदे ि नवलनीित्रस्थितां राजते ।
स्वात्याां सागरशुस्क्मध्यिवततां सन्मौस्क्कां जायते
प्रायेणोत्ममध्यमाधमदशा सांसगजतो जायते ॥
अिज : तािलेल्या लोखांडािर िडलेल्या िाण्याचा मागमूस सुद्धा रािात नािी. [िण] तेच
िावण जर कमळाच्या िानािर असले तर मोत्याच्या आकाराचे [सुांदर ] वदसते . तेच [िावण
] स्वाती नक्षत्राच्या िािसात समुद्रात दोन वशम्पल्याां मध्ये िोचले तर त्याचां सुांदर मोती तयार
िोतो. सामान्यतः उत्कृष् , मध्यम आवण िीन अशा अिथिा सििासामुळे लाभत असतात.
म्हणून सदा सांगती सज्जनाची धरािी

शार्द ष लववक्रीवित (अक्षरगण, १९)

लग्नाची मांगलाष्के सामान्यतः शादू ज लविक्रीवडतात रचली गेलेली असल्याने िे िृत् सिाज त
अवधक लोकवप्रय िृत् आिे . लग्नात जरी िे िृत् एका विवशष् चालीत म्हणत असले, तरी ह्या
6

िृत्ातली कविता, िृत्ाच्या िारां िाररक लक्षणगीताने व्यक्िलेल्या चालीतच म्हटली जात असते .
Page

लक्षणगीतः
आिे िृत् विशाल त्यास म्हणती शादू ज लविक्रीवडत
मा सा जा स त ता ग येवत गण िे िादास की जोवडत
मानािा समरा जनास समरा ताराि ताराि गा
मानािा समरा जनास समरा ताराि ताराि गा
उर्ाहरणः
सन्तप्तायवस सांस्थितस्य ियसो नामावि न ज्ञायते ।
मुक्ाकारतया तदे ि नवलनीित्रस्थितां राजते ॥
स्वात्याां सागरशुस्क्मध्यिवततां तन्मौस्क्कां जायते ।
प्रायेणाधममध्यमोत्मगुणः सांसगजतो जायते ॥
– नीवतशतक, राजा भतृजिरी, विस्तिूिज-५६
तोयाचे िरर नाििी नच उरे सांतप्त लोिािरी ।
ते भासे नवलनीदलािरर ििा सन्मौस्क्काचे िरी ॥
ते स्वातीस्ति अस्ब्धशुस्क्िुटकी मोती घडे नेटके ।
जाणा उत्ममध्यमाधमदशा सांसगज योगे वटके ॥
– नीवतशतकाचा मराठी अनुवार्, िामन िांवडत (िामन नरिरी शेष), विस्तोत्र १७-िे
शतक

(सससस, सससस ससस ससससस सस ससस, सससस ससस ससससस ससससससस

ससससससस ससस ससससस. ससससस ससससससस ससससससससस, ससससससस ससस
ससससससस सस सससससससससससस सससससस.)

7
Page