Pyllëzimi dhe sistemimi i

pjesëve të eroduara dhe të

rrezikuara në të dy anët e lumit
Devoll Nga Aida Anastasi

Me mbështetjen e dhënë nga GEF, (programi i Federata Kombëtare e Asosacioni i

granteve të vogla) dhe kontributin e banorëve Pyjeve dhe Kullotave Pronarëve të Pyjeve
gjatë këtij viti do të ndërtohet modeli i parë i Komunale, Shqipëri Private, Kosovë
FAQE 4 punimeve komplekse.

GAZETË PERIODIKE, MARS 2019 www.forest-al.0rg

SHPËRNDAHET FALAS!

KOMBET E BASHKUARA NA FTOJNË TË BASHKOJMË FORCAT

PËR TË SHTUAR MBËSHTETJEN NË KUADRIN E 10 VJEÇARIT
KUSHTUAR BUJQËSISË FAMILJARE
Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara ka shpallur zyrtarisht 2019-2028 si „Dekadën e Bujqësisë‟

FAQE 2

KY NUMËR I KUSHTOHET GRAVE NË KUADËR TË 8 MARSIT, DITA

NDËRKOMBËTARE E GRAVE

Për një menaxhim më të Një mesazh për pyllin në Roli i lëndës së Edukimit Gruaja në Pylltari
mirë të pyjeve sipas muajin e grave Mjedisor’ në Shkolla
modelit të Novobordës
Nga Sebiha Ramxhiku Nga Kesjana Merdini Nga Blerina Hoxha Nga Arlinda Gashi

FAQE 3 FAQE 6 FAQE 7 FAQE 6


Kombet e Bashkuara na ftojnë të bashkojmë forcat për
të shtuar mbështetjen në kuadrin e 10 vjeçarit kushtuar
Bujqësisë Familjare
Dekada e shpallur nga OKB siguron një ombrellë zyrtare për promovimin e bujqësisë familjare deri në vitin 2028
Nga Albora Kacani
A
sambleja e Përgjith-
shme e Kombeve të
Bashkuara ka shpallur
zyrtarisht 2019-2028 si
Dekadën e Bujqësisë Familjare .
Propozuar fillimisht në Tetor 2017,
rezoluta u kalua me 104 bashkë-
sponsorizues dhe miratim unanim.
Dekada synon të frymëzojë
komunitetin ndërkombëtar për të
gjeneruar një angazhim të rifreskuar
politik që mbështet fermat e
familjeve dhe hartimin e politikave
bujqësore pro-familjare.
Rezoluta pranon fermerët e familjes si
liderët kryesorë në ndjekjen e Objek-
tivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm
të OKB-së (SDGs), veçanërisht në
“garantimin e sigurisë ushqimore
globale, çrrënjosjen e varfërisë,
dhënien fund të urisë, ruajtjen e biodi-
versitetit, arritjen e qëndrueshmërisë
mjedisore dhe duke ndihmuar në
adresimin e migracionin.” Sipas
raportit më të fundit të Organizatës së
Ushqimit dhe Bujqësisë (FAO) të
Kombeve të Bashkuara “Gjendja e
ushqimit dhe bujqësisë”, rreth 750
milionë njerëz në botë ekstremisht të
varfër punojnë në bujqësi, zakonisht
në ferma të vogla familjare. Familjet
Fermere prodhojnë më shumë se 80
për qind të ushqimit në botë dhe
kontrollojnë 75 për qind të të gjitha
burimeve bujqësore.
Dekada shërben si një përpjekje
ndërkombëtare për fuqizimin e
familjeve fermere dhe u zgjerua në
Vitin Ndërkombëtar të Bujqësisë
Familjare (VNBF) në vitin 2014, i cili
sipas Asamblesë së Përgjithshme të
OKB-së “ngriti profilin e rolit të bu-
jqësisë familjare, pastoralizmit dhe
bujqësisë së vogël në kontributin për
arritjen e sigurisë ushqimore dhe
përmirësimin e të ushqyerit “.
Shumë organizata bujqësore
familjare, përfshirë ActionAid dhe
Oxfam International (që ishin pjesë e
VNBF) u bashkuan në Komitetin e
Koordinimit Botëror nën drejtimin e
Forumit Botëror Rural për të bërë
fushatë për Dekadën e re të deklaruar.
Komiteti Koordinues Botëror vazhdoi
përfshirjen e tyre në organizimin e
Dekadës duke paraqitur një Plan
Veprimi për FAO, IFAD dhe qeveritë.
Sipas Komitetit, Plani i Veprimit “do
ta bëjë këtë Dekadë një mjet efikas
për të përmirësuar situatën e familjeve
fermere “. Dekada e shpallur nga
OKB siguron një ombrellë zyrtare për
promovimin e bujqësisë familjare deri
në vitin 2028: Është detyrë e Feder-
atës Kombëtare të Pyjeve dhe Kullo-
tave në Shqipëri si mbrojtëse e përfa-
qësuese e fermerëve, e njëkohësisht
anëtare e Koalicionit Ndërkombëtar të
Tokës, por dhe e gjithë organizatave
të tjera që përfaqësojnë apo mbrojnë
të drejtat e fermerëve në Shqipëri që
ta përdorin këtë mundësi unike për të
përmirësuar kushtet e jetesës së
familjeve (burra, gra e të rinj fermerë).
Është koha që politikëbërësve dhe
qeverisë ti kërkohen politika më të
mira dhe korniza institucionale për
zhvillimin e bujqësisë familjare: si të
drejtat e tokës, farërat, qasja në tregje,
financimi, barazia gjinore, të rinjtë,
duke synuar politika e të reja mbësht-
etëse dhe zbatimin politikave
ekzistuese mbështetëse për fermerët.
Federata Kombëtare e Pyjeve dhe
Kullotave do të jetë e angazhuar për
të realizuar lidhjen ndërmjet zbatimit
Në foto: Mbledhja e 9 e Komitetit Koordinues Kombëtar
në shkallë kombëtare, rajonale e
Globale të Dekadës kushtuar bujqësisë
familjare.
Konsultimi për Planin e Veprimit të
Dekadës
Përgatitjet për Dekadën e Bujqësisë
Familjare 2019 – 2028 po shoqërohen
me një sërë konsultimesh me aktorët
kyç siç janë Komitetet Kombëtare të
Bujqësisë Familjare, Qeveritë, organi-
zatat e fermerëve etj.
Nëntorin e kaluar, për herë të parë u
mblodh Komiteti Drejtues Ndërk-
ombëtar koordinuar nga FAO dhe
IFAD i cili vendosi të fillojë një pro-
ces konsultimi për Planin e Veprimit të
decades deri në fund të Nëntorit 2018.
Ekziston një konsensus se platformat
shumë-aktorëshe, të tilla si Komiteti
Koordinues Kombëtar në Shqipëri i
ngritur në kuadër të Strategjisë
Kombëtare të Angazhimit, janë baza
për promovimin dhe zbatimin e Deka-
dës në nivel kombëtar. Për këtë, në
fillim të Janarit 2019, Federata
Kombëtare e Pyjeve dhe Kullotave
Komunale u bë pjesë e procesit të kon-
sultimit për dekadën ku u zhvillua një
intervistë e detajuar online me përfa-
qësuesen e Forumit Botërior Rural
(anëtarë të Komitetit Drejtues Ndërk-
ombëtar). Gjatë intervistës u disktua
rreth pengesave dhe sfidave që familjet
fermere hasin aktualisht në vendin
MARS 2019
tonë si dhe cilat janë prioritetet që
duhet të adresojë Dekada e Bujqësisë
Familjare. Më tej, u fol për rezultatet/
arritjet do të dëshironim të shihnim në
përfudim të Dekadës. Familjet fermere
ishin qendra e intervistës, ku u bënë
disa propozime se si familjet fermere
në Shqipëri mund të mbështesin pyll-
tarinë e qëndrueshme dhe cilat ka-
pacitete të tyret duhen fuqizuar në
kuadër të zbatimit të Dekadës. Me
përfundimin e procesit të konsultimit,
drafti i parë i planit të Veprimit të
Dekadës pritet të diskutohet gjatë
Konferencës së VI-të mbi Bujqësinë
Familjare e cila do të mbahet me 27-
28 Mars në Derio (Bilbao), Spanjë.
Gjatë kësaj Konference Plani i Vepri-
mit do të diskutohet në kontekstet
botërore, rajonale dhe kombëtare. Fed-
erata Kombëtare do të marrë pjesë në
këtë Konferencë dhe do të japë
kontributin e saj dhe do të bashkojë
“
Përgatitjet për Dekadën e
Bujqësisë Familjare
2019 – 2028 po shoqëro-
hen me një sërë konsultimesh
me aktorët kyç siç janë
Komitetet Kombëtare të Bu-
jqësisë Familjare, Qeveritë, or-
ganizatat e fermerëve etj ”

Për një menaxhim më të mirë të pyjeve
sipas modelit të Novobordës
Modeli u inicua nga organizata CNVP nëpërmes projektit Fuqizimi i Qëndrueshëm i Pyjeve
Private dhe të Decentralizuara në Kosovë të mbështetur nga Ambasada Suedeze.
Nga Sebiha Ramaxhiku
M
alishinca, fshat në
komunën e Novobordës
ose Artanës vendbanim
ky në pjesën lindore të
Kosovës. Është përzgjedhur për të
krahasuar pyllin e ulët të thjeshtë me
pyllin e ulët përzgjedhës.
Është kjo një nga përpjekjet e para
qysh me 2011 për të diagnostifikuar
korrelacionet midis pyjeve të ulëta
tradicionale, të thjeshta dhe pyjeve të
ulëta sipas sistemit përzgjedhës të
prerjes.
Modeli u inicua nga organizata CNVP
nëpërmes projektit Fuqizimi i të këndëshëm se
Qëndrueshëm i Pyjeve Private dhe të
Decentralizuara në Kosovë të
mbështetur nga Ambasada Suedeze.
Para se përfundimisht të zbatohet ky
model, si proces ka kaluar në rrugë të
shumta diskutimi, pajtimi/mospajtimi
me aktorë relevantë të sektorit.
Duke kërkuar zgjidhje bashkë me
zyret rajonale dhe atë qëndrore të
Agjencisë së Pyjeve, me komunën,
shoqatën e Familjeve Pronare të
Pyjeve Private “Parku” të Novo
Bordës, Asocacioni Kombëtar të
Pyjeve të Kosovës si dhe komunitetin
u synua ecja në gjurmët e traditave të
pronarëve të pyjeve, në pajtim me
ligjin e Kosovës për pyje ku më pas
edhe u hartua dhe miratua plani
menaxhues për zonën kadastrale të
Manishicës, ku u krijuan pesë parcela
prove të përhershme. Bazuar në
mbledhjen dhe përpunimin e një
skeme të detajuar, testimi u përgatit
duke shënuar në terren dhe është
zbatuar në fund të prillit 2012. Qëllimi
i trajtimit ishte të demonstrohet
rehabilitimi i pyjeve të degraduara dhe
për ta transferuar atë në pyll të ulët
me standarte.
Dimensionet e shiritave dhe numri i
standarteve janë zbatuar në tre skema
të ndryshme, (i) shirita 20 m të gjerë,
me një rresht të drurëve standard në
mes me 10 m distancë;(ii) shirita 20
metër të gjerë me një rresht në mes me
drurë standard në distancë 5 m, dhe
(iii) shirita 20 metër të gjerë me 9
metër të gjerë, 2 metër duke mos i
prekur drurët ekzistues pasuar nga
shiriti i dytë me 9 metër të gjerë.Në
afat të gjatë qëllimi i eksperimentit
ishte :(i) për të testuar dimensionet
optimale dhe rekomanduar "zona e
rritjes vjetore" (ii)për të vlerësuar
Në foto: Novobordë, takimi ballkanik për pyjet - shkurt
moshën e rotacionit bazuar në
madhësinë e materialit të kërkuar; (iii)
për të përcaktuar rotacionin maksimal
të vëllimit të prodhimit vjetor; (iv) për
të monitoruar praninë e biodiversitetit
brenda rritjes vjetore.
U fillua me matje të diametrit dhe
lartësinë, logaritjet teorike të volumit
duke matur drurët e stivuar por edhe
peshimin e degëve të kurorës dhe
gjetheve. Kjo vecanërisht kur janë
bërë kalkulime për fiksimin e karbonit
nga drurët në procesin e fotosintezës,
duke bërë krahasime për metoda të
ndryshme silvikultuore të aplikuara.
Kontributi i lartë i kolegut tonë të
shtrenjtë, të papërtuarit , të paharruarit
Luan Zubaku, iniciator në projektet e
novacionet e realizuara në Novoborde
- Nga prezantimi i Haki Kolës
“Metodat inovative për shtimin e
prodhimit të biomasës për një
ekonomi të gjelbër”, shkurt 2019
Novo Borde
Dhe tani pas më shumë se 8 viteve në
shkurtin e vitit 2019 , modeli i
Malishicës solli së bashku përfaqësues
të dy vendeve nga Shqipëria dhe
Kosova nëpermjet aktivitetit të
Koalicionit Ndërkombëtar të Tokës të
organizuar nga Federata e Pyjeve dhe
Kullotave të Shqipërisë dhe
Asociacionit Kombëtar të Pronarëve
të Pyjeve Privatë të Kosovës. Bashkë
me nismëtarin e këtij procesi të filluar
më 2011 ekspertin e pylltarisë Haki
Kola dhe gjithë kontribuesit e tjerë si
nga këshilltarët e CNVP-së ,
Kryetarin Mehmet Gashi të Shoqatës
Parku të Novo Bordës, Drejtorin e
AKP- për regjion të Gjilanit Bislim
Rrustemi e të tjerëve edhe një herë u
konfirmua suksesi dhe rezultatet e
modelit të menaxhimit të pyjeve të ulta
dhe rehabilitimi i pyjeve të degraduara
për ta transferuar atë në pyll të ulët me
standarte.
Aktiviteteti i organizuar nga Pronarëve
të Pyjeve të Kosovës me projektin e
ILC-së dëshmoi se eksperimentet e
tilla sjellin rezultate. Por që këtë herë
porosia ishte e njëzëshme e fuqishme
dhe bindëse për rezultatet e arritura në
pyjet cungishte dhe e kofirmuar edhe
nga ekspertët e politikbërjes. Ishte një
mundësi për të ndarë këtë model të
Manishincës në mes partnerëve dhe
miqve të Shqipërisë dhe Kosovës si të
nivelit institucional po ashtu edhe të
shoqatave të pyjeve dhe
profesionistëve.
Pavarësisht nga kushtet dhe pozita e
ngjashme, struktura dhe përbërja,
mosha dhe madhësia e drurëve në
rastet e zgjedhura kanë rezultuar të
ndryshme. Edhe pse llojet e
informacionit të kërkuara janë të
ndërvarura dhe të ndërthurura me njëri
-tjetrin, tre janë të dhënat kyçe,
volumi, rritja dhe kushtet ekologjike
të vendrritjes. Diskutimet e
përfaqësuesve të dy vendeve përvec në
sallën e takimit vazhduan edhe më tëj
në Malishincë duke shijuar edhe rrezet
e para të nismës së pranverës dhe duke
analizuar modelin e realizuar 8 vite më
parë . E që këto diskutime dhe analiza
në fund sollën edhe cështjen e
dakordimimit të politikëbërësve nga dy
anët dhe profesionistëve të pyjeve për
gadishmërinë e rivendosjes së
menaxhimit të pyjeve cungishte në
nivel kombëtar dhe evropian.
MARS 2019
Sanije Dauti e
para në Has që
kultivoi Frutat e
Pyllit
N
ëpër tingujt e ëmbël
pranveror, u endën zëra
„‟e
pamundura u bë e
mundur‟‟. Vallë, si arriti që nga
asgjëja të krijohet “gjithçkaja‟‟?! E
tillë, e në mës te gjëmbave të
sakrificës, një grua arriti që
nëpërmjet farave të krijonte
gjithësinë e frutave. Mbase,
ndonjëherë ne qëniet njerëzore
endemi si merimangat që të krijojmë
rrjetezën tonë ! Në mes të kodrinave,
pas maleve të thepisura gjendet
dikushi që mbart vlera. Ashtu si
shfletohet një libër duhet të shfletosh
cdo gjethe vjeshtake për të kuptuar se
si arriti një grua punëtore si Sanije
Dauti, mes djersës së ballit, vapës së
korrikut, u qëndroi pranë fidanave
për tu dhënë jetë. Të nxirrte produkte
nga dora e saj dhe të vlerësoheshin
në panaire të Shqipërisë, e bënë
Sanijen që lodhjen ta kthente në
forcë. Një grua që rrallë herë është
dëgjuar në Hasin e veriut të merte një
inciativë të tillë. Ajo u punësua në
tokat e saj, me dheun dhe ujin arriti
tu sillte jetë bimeve, frutave të pyllit
dhe perimeve. Zërat u përhapën se
prodhimi ishte i plotë dhe natyral,
diçka që sot po kërkohet në masë.
Me sytë që shikojnë përpara drejt një
udhëtimi të largët u realizua një
destinacion i këndshëm. Ta duash, ta
përqafosh fatin nëpërmjet tokës
konsiderohet mbresëlënëse. Një
jehonë e largët që buçiste në veshët e
kësaj gruaje erdhi pranë saj dhe e
mbërtheu me suksesin e merituar.
Nga Adelina Dauti Golaj, Has
 MARS 2019

Pyllëzimi dhe sistemimi i pjesëve të eroduara dhe të

rrezikuara në të dy anët e lumit Devoll
Me ndërhyrjet që propozohen për mbrojtjen e tokës nga gërryerjet nëpermjet mbjelljeve dhe ndërtimit të veprave antierozive
parashikohet që ndikimi mbi mjedisin dhe biodiversitetin të jetë pozitiv

më pas në të gjithë rrjedhën e lumit Gjatë vleresimit në Lumin Devoll

Nga Aida Anastasi
Federata e Pyjeve dhe Kullotave
Devoll.
Krijimi i këtij modeli do të ndihmojë
edhe shoqatën e përdoruesve të pyjeve
e kullotave të Menkulasit që të
aplikojnë tek projekti i shërbimeve
mjedisore për një grant për vijimin e
mbjelljes së drurëve në dy anët e
lumit, në vendet ku vlerësohet se ka
rrezik përmbytjesh
Nga vëzhgimet e bëra rezulton se në
cdo përmbytje të kufizuar, lumi sjell
edhe farëra apo copa bimësh, që me
largimin e përmbytjes, sigurojnë

L
Qarku Korcë
umi Devoll (196 km i
gjatë) buron në këmbë të
Gramozit, vazhdon
rrjedhën në veri drejt
qytetit të Bilishtit, për t‟u kthyer në
perëndim nëpër grykën midis Malit të
Thatë në veri dhe Moravës në jug, ku
bashkohet në thellësi me lumin Osum,
që buron po nga Gramozi, dhe
formojnë së bashku Semanin. Por çdo
vit Devolli sulmon në segmente të
ndryshme brigjet e tij dhe në pikat më
të dobta shkakton gërryerje, çarje,
depërtim drejt tokave bujqësore. Pjesë
të tokave janë përmbytur rëndë gjatë
viteve të fundit. Kjo bën të
domosdoshëm krijimin e një modeli
dhe shtrirjen e tij në të gjithë lumin.
Me ndërhyrjet që propozohen për
mbrojtjen e tokës nga gërryerjet
nëpermjet mbjelljeve dhe ndërtimit të
veprave antierozive parashikohet që
ndikimi mbi mjedisin dhe
biodiversitetin të jetë pozitiv, pasi
prania e brezit të mbjellur mendohet të
pakësojë sasinë e ujit dhe të shkurtojë
kohën e qëndrimit të tij, çfarë
influencon pozitivisht mbirjen dhe
rritjen e materialit gjenetik që sjell çdo
vit lumi.
Sipas informacionit të Drejtorit të
Agjensisë së Zonave të Mbrojtura për
Rajonin e Korcës, lumi Seman i
dërgon detit adriatik sasinë më të
madhe të prurjeve të ngurta krahasuar
me lumenjtë e tjerë të vendit. Si shkak
i këtij fenomeni vlerësohet të jetë
përberja e tokës nëpër të cilën vendos
shtratin lumi dhe mungesa e mbrojtjes
së anëve të lumit nga gërryerjet. Kjo
bën të domosdoshëm krijimin e një
modeli në Menkulas dhe shtrirjen e tij
lidhje me tokën vegjetojnë e japin
filiza të rinj. Krahas plepit, shelgut e
vërrinit, në anë të lumit në tre vitet e
fundit vihet re prezenca e thanës,
thanuglës, mollës, kumbullës e disa
llojeve të tjera.
Me ndërhyrjet që mendohet të
realizohen për mbrojtjën e tokës nga
gërryerjet nëpërmjet mbjelljes së
plepit, parashikohet që ndikimi mbi
mjedisin dhe biodiversitetin të jetë
pozitiv, pasi prania e brezit të plepave
mendohet të pakësojë sasinë e ujit dhe
të shkurtojë kohën e qëndrimit të tij,
cfarë influencon pozitivisht në
mbirjen dhe rritjen e materialit gjentik
që sjell për cdo vit lumi.
Sipërfaqja e ujëmbledhëse është 3.139
km² dhe lartësia mesatare mbi nivelin
e detit është rreth 960 m. Prurja
mesatare e Devollit është 49,5 m³/s,
ushqehet kryesisht nga ujërat
sipërfaqësore. Mineralizimi i ujit
është 390 mg/l.
Grykën që lidh fushën e Devollit me
atë të Korçës, atë të Cangonjit,
helenët e vjetër e kanë quajtur
(Propilion) me kuptimin “roje e
portës”. Mendohet se nga ky emër i
vjetër ka ngelur emri i fshatit të sotëm
Pilur (Komuna Progër, rrethi i
Devollit), në krahun e majtë të rrugës
nacionale Bilisht-Korçë.
Me mbështetjen e dhënë nga GEF,
(programi i granteve të vogla) dhe
kontributin e banorëve gjatë këtij viti
do të ndërtohet modeli i parë i
punimeve komplekse si :mbjellja e
7000 fidanëve të plepit në segmentet e
lumit Devoll, ndërtim veprash
antierozive (murguri me rrjete teli
gabion), ndërtim rrjeti gardhesh
mbrojtës e mbajtës të depozitimeve
aluvionale. 300 (m3)
Veprat antierozive të shoqëruara me
pyllëzime do të kenë rol jo vetëm në
mbrojtjen e tokave nga përmbytjet, por
edhe sigurimin e biomasës për bioenergji
aq shumë defiçitare për qarkun e Korçës
dhe Shqipërinë. Planifikimi për burimet
natyrore në Bashki, siguron
qëndrueshmëri menaxheriale dhe garanton
vazhdimësi. Krahas punimeve e dhe përdorimit të tokës pyjore, për një
modeleve do të realizohen dhe seminare
ndërgjegjësuese ku pjesëmarrës do të
jenë stafet e pushtetit vendor
përgjegjës për pyjet, bujqësinë dhe
mjedisin, përfaqësues të shoqatave jo-
qeveritare dhe komunitetit. Modeli i
planifikimit do të gërshetohet me
aktivitetet mbështetëse të projektit dhe
do të përdoret për vlerësimin e
nevojave të komuniteteve për dru
zjarri dhe adresimin e çështjes së
dhënies në përdorim të pyjeve
fermerëve.
Rezultatet e takimeve dhe aktiviteteve
të projektit do të përdoren për të nxitur
dialogun në nivel rajonal e kombëtar
nëpërmjet FKPKK-së. Kontributi i
Komitetit Kombëtar të Koordinimit
është veçanërisht i rëndësishëm për të
mbështetur dhe adresuar objektivin
themelor për të drejtat e pronësisë
mbi pyjet dhe kullotat tek organet më
të larta vendimmarrëse dhe
ekzekutive. Kjo lidhet dhe me
qëllimin strategjik që kemi për
sigurimin e të drejtave të pronësisë
menaxhim të qëndrueshëm dhe
gjithëpërfshirës të pyjeve në dobi të
popullsisë rurale. Vlen të theksohet
se përveç objektivit që lidhet me
përmirësimet e kornizës ligjore drejt
decentralizimit të pyjeve dhe
kullotave, Federatat po punojnë duke
integruar në mënyrë të ngushtë
dimensionin gjinor në dy nga
objektivat të tjera, si: (i) Të sigurojnë
që Bashkitë kanë kapacitete për të
menaxhuar pyjet dhe për të zhvilluar
marrëveshje për përdoruesit
tradicionale lokalë (burra dhe gra)
dhe (ii) Rritja e përfshirjes së grave
në zbatimin e planeve dhe projekteve
në nivel lokal si dhe pjesëmarrja e
tyre në proceset vendimmarrëse.
Lumi i Devollit

Fuqizimi i Gruas Sipërmarrëse në Kosovë
Në fillim kishim një sipërfaqe të kultivuar të tokës prej 25 ari, tani kemi arritur të kultivojmë në 4 ha. me llojet Rigon, Mullage
etj. Edhe numri i grave nga 15 që filluam tani jemi deri 60 gra të punsuara në këtë sektor me tendecë rritje dhe si pjesë e
shoqatës Gryka e Kacanikut
Zarie Malsiu, Kryetare e grupit të
Grave (Kacanik Kosovë)
N
ë Kosovë, paragjykimi
shoqëror është në thelb një
nga faktorët kryesorë që
dekurajojnë gratë të
angazhohen në të bërit biznes,
veçanërisht gratë që jetojnë dhe
veprojnë në zonat rurale.
Fatkeqësisht gruaja kosovare ende nuk
shihet dhe nuk trajtohet si e barabartë
me kolegët e saj meshkuj. Në punë ajo
ende përballet me barriera të shumta
ligjore, strukturore, por edhe ato
kulturore. Pengesat ligjore për
pjesëmarrjen e grave në ekonomi
përfshinë kufizimet në lirinë e tyre, në
të drejtat mbi pronën, në trashëgimi,
mungesën e qasjes në shërbimet
financiare etj.
Motivuesit kryesorë, të cilët i nxisin
gratë drejt hapjes së biznesit janë
mundësia për të siguruar të hyra shtesë
Bashkëpunimi çelsi i suksesit...
Nga Aferdita Murati
J
o vetëm shtëpiake, gruaja kosovare
mund të jetë shumë e suksesshme
në bujqësi, pylltari dhe sektorë të
tjerë në zhvillim të biznesit. Ajo
përveçse tashmë ka përkrahjen e familjes
së saj që të jetë aktive, ndihmon edhe në
krijimin e të ardhurave që është një faktor
shumë i rëndësishëm në fuqizimin e saj,
duke filluar nga familja po ashtu edhe
komuniteti. Kjo përfshirje e gruas në ak-
tivitete të ndryshme, si bujqësore ashtu
edhe pyjore, ka edhe karakter social sepse
po thyhen disa tabu që kanë ekzistuar më
parë. Më parë ka ekzistuar mendimi se
gruaja shqiptare nuk del në pyll apo që
gruaja shqiptare nuk del të shesë në treg.
Mirëpo sot, gruaja është e pranishme në
tregje, në panaire e kudo tjetër për të ek-
spozuar prodhimet e tyre. Numri i grave të
interesuara që të merren me pylltari dita
për familjen, si dhe fleksibiliteti i
shtuar për të menaxhuar edhe
përgjegjësitë e familjes edhe ato të
punës.
Unë Zarie Malsiu bashkëshorte dhe
nënë e 5 fëmijëve u linda në fshatin
Kacanik i vjetër. Që kur isha nxënëse
ishte e dalluar në mësime gjithmonë
me nota të shkëlqyera, por nuk arita të
shkollohem me tutje, nuk pushova së
lexuari sepse e desha shumë arsimin
edhe pse më vonë e kreva shkollën e
mesme. Edhe pse në kushte jo shumë
të mira arrita ti shkolloj dhe ti edukoj
fëmijët në mënyrën më të mirë të
mundëshme së bashku me
bashkëshortin që kishim një gjuhë të
përbashkët për përballjen me
problemet e jetës.
Sot në Kosovë, sipërmarrja
konsiderohet si forcë shtytëse e
zhvillimit ekonomik dhe
qëndrueshmëri. Sipërmarrësit krijojnë
punësim jo vetëm për vete dhe
punëtorët e tyre, por sigurojnë benefite
edhe për investitorët dhe furnitorët e
tyre si dhe për komunitetet ku jetojnë.
Fuqizimi i përgjithshëm i grave është i
ndërlidhur ngushtë me fuqizimin e tyre
ekonomik, qoftë në aspektin e
punësimit , qoftë në atë të
sipërmarrjes.
Në vitin 2014, me lindi ideja që të hapi
një biznes pasi që jetonim afër viseve
rurale dhe i kishim pyjet e Sharit të
mbuluara me lloje të bimeve aromatike
dhe frutave të imëta, pse mos të
grumbulloja ato kur fitimi ishte i mirë
për mua dhe për gratë e tjera që
përfitonin të ardhura prej tyre?
Kështu fillova aktivitetet e para me
shoqatat e grave nga të cilat mora
hovin të punoj në këto aktivitete.
ditës po rritet, pasi tashmë tek ato ekzis-
ton dëshira që të fillojnë një biznes dhe
sikurse dihet që fuqizimi ekonomik
ndërron edhe pozitën e saj. Që gruaja të
jetë sa më aktive në pylltari, një mbështet-
je e madhe i ofrohet edhe nga institucio-
net e vendit, Ministria e Bujqësisë Pylltar-
isë dhe Zhvillimit Rural si
dhe Organizata të tjera
Ndërkombëtare, të cilat me
anë të granteve dhe subven-
cioneve iu mundësojnë
atyre të realizojnë disa nga
ëndrrat e tyre, të cilat dikur
ishin larg realizimit. Aferdi-
ta Murati, njëherësh edhe përfaqësuese e
OJQ ”Drita e Llapit”, në Poduje-
ve.prezantoi historikun e punës së
familjes së saj si dhe krijimin e Shoqatës
“Drita e Llapit”në fushën kultivimit dhe të
Interesimi nga gratë e zonës ishte i
madh për grumbullimin e bimeve nga
natyra.
Me ndihmën e CNVP, filluam edhe
kultivimin e shumë bimeve aromatike,
të cilët kanë 3 vite që na ndihmojnë
me mjete makinerike, fidanë të bimëve
(fruta të pyllit), trajnime të ndryshme
për rritjen e vlerës së produktit, për
barazinë gjinore etj.
Gjatë kësaj kohe me mbështetjen e
CNVP u përfshiva në shumë kurse
vendore dhe ndërkombëtare ku u
certifikova me shumë certifikata në
fushën e agrobiznezit.
Kështu filluan edhe organizatat tjera të
na ndihmojnë sidomos ndihma më e
madhe erdhi nga USAID-i me fidanë,
sera, sita dhe i ritëm sipërfaqet e tokës
dhe numrin e madh të grave dhe
prodhimi ishte edhe më i madh.
Për shitjen e produktit u lidhëm me
kompaninë “Agro Product” në Istog.
Kjo kontratë rriti sigurinë e shitjeve
dhe motivin për të shtuar gamën e
prodhimeve dhe numrin e të
punësuarve në këtë aktivitet
sipërmarrës.
Në fillim kishim një sipërfaqe të
kultivuar të tokës prej 25 ari, tani kemi
arritur të kultivojmë në 4 ha. me llojet
Rigon, mullage etj. Edhe numri i grave
përpunimit të frutave të pyllit. Në vitin
2014 janë themeluar katër seksione të
grave në Komunat Istog, Gjakovë, Junik
dhe Novobordë. CNVP po përkrahë përf-
shirjen e gruas në aktivitetet e lidhura me
menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve
(pylli i fermerit, agropylltaria), kultivimi,
përpunimi dhe
marketingu i
produkteve jo
drusore me
qëllim të kri-
jimit të
mundësive për
të gjeneruar të
ardhura.
Kështu grupet e grave, të cilat veprojnë në
kuadër të shoqatave, po të inkurajojnë
gratë e tjera të anëtarësohen në mënyrë që
të jenë tëpërfshira në aktivitete pyjore, me
çka ndihmohet përfaqësimi i tyre dhe që
MARS 2019
nga 15 që filluam në fillim tani kemi
deri 60 gra të punsuara në këtë sektor
me tendecë rritje dhe si pjesë e
shoqatës Gryka e Kacanikut Grupi i
Grave ka arritur të konsolidohet e
bëhet një forcë shtytëse për të shtuar
në vazhdimësi rritjen e sipërfaqës me
llojet më të vlefshme të bimeve të
kultivuara për të rritur punësimin dhe
tregun, të ardhurat nga përpunimi i
tyre, shitjet me cmime më të larta.
Kjo është një punë që mund të
përfitojnë shumë familje, nga kjo
eksperiancë e imja kam konstatuar se
vullneti dhe suksesi nuk mungone,
kur ka vullnet arihet gjithcka.
Përveç rolit që ka në stimulimin e
zhvillimit ekonomik, sektori privat i
kontribuon edhe krijimit të vendeve të
punës dhe përmirësimit të standardit
të jetesës.
Kjo e bën të domosdoshme që gatë, të
cilat përfaqësojnë gjysmën e
popullsisë së përgjithshme, të
angazhohen në mënyrë aktive në
veprimtari ekonomike në mjedisin e
tyre. Mundësimi i një ndërmarrësie
gjithëpërfshirëse u siguron ekonomive
mundësinë që të përfitojnë nga idetë
dhe potenciali që gratë sjellin në
tregun e punës.
Qëllimi kryesorë i organizatës tonë
për të filluar veprimtarin afaristë me
gratë në zonat rurale është gjenerimi i
të ardhurave të rregullta dhe të
vazhdueshme, ose krijimi i një pasurie
e cila do të trashëgohet nga fëmijët e
tyre. Suksesi i grave sipërmarrëse
është se vetëm duke mbështetur njëra-
tjetrën dhe duke ia zgjatur dorën atyre
që kanë nevojë, mund të arrijnë
ndryshimin që duan dhe që synojmë.
zëri i tyre të dëgjohet në proceset e
vendimmarrjes në pylltarinë private. Ajo
thotë së pa mbështetjën e donatorëve si
p.sh. CNVP për blerjen e paisjeve për
përpunimin e frutave të pyllit, puna me
dorë është shumë e vështirë për të
plotësuar sasinë dhe kushtet e standarteve
për treg. Tani që unë kam këto paisje
grumbulloi produktet e të gjithë organiza-
tës dhe bëj përpunimin e tyre për treg.
Antarët e Shoqatës “Drita e Llapit”,
tashmë e kanë të siguruar tregëtimin e
prodhimeve sidomos atë të Mjedrës, pasi
ajo është një kulturë shumë delikatë dhe
duhet të grumbullohet brenda ditës në
pikën e grumbullimit. Organizimi në
grupe thotë Afërdita, i jep shumë siguri
grupeve prodhuese për të shtuar prodhi-
min, po ashtu edhe subvensionet janë më
të sigurta nga qeveria pasi garantojnë
qëndrushmërinë e vendeve të reja të punës.

Një mesazh për pyllin
Le të bëhen bashkë deputete, keshilltare, manaxher, ekspertë për të rimëkëmbur pyllin...
Nga Kesjana Merdini
P
ërfaqësues të shumtë të
Bashkive, të Federatave ,
Shoqatave dhe përfaqësues
të Kuvendit të Shqipërisë të
cilët morën pjesë dhe i dhanë një
rëndësi akoma më të madhe aktivitetit
që u prezantua në Belsh. Pas shumë
disktutimeve dhe arritjeve që janë bërë
vihet re dhe një detajë në prezantimin
e kryetarit të Federatës së Elbasanit.
Një pikë kyce dhe e rëndësishme ishte
dhe rritja e pjesmarrjes së grave me
30% nga 30 shoqata të cilat morën
pjesë në aplikimin e projekteve. Ishte
kjo një pikë në të cilën kryetari i
Shoqatës së Elbasanit e theksoi në pre-
zantimin e tij, mendoj që është një pikë
e rëndësishme pasi pjesmarrja e grave
në fushën e pyjeve sjell një zhvillim
dhe një përqëndrim më të madh të
punës në pyje. Figuar e grave ka qenë
një figurë e diskriminuar për shekuj
me rradhë dhe integrimi i kësaj figure
në aktivitete të ndryshme dhe të
rëndësishme është një përvojë shumë e
bukur dhe një ndryshim i mentalitetit
që gjendet për shekuj me rradhë në
vendin tonë. Viteve të fundit është rri-
tur ndjeshëm pjesmarja e grave dhe
sidomos në fushën e pyjeve. Inteligjen-
ca dhe delikatesa e tyre ka dhënë një
fryt në këtë fushë dhe një seriozitet në
punë. Duke filluar nga ana me praktike
deri në drejtimin e një shoqërie civile
është parë figuara femërore. Një
ndikim të madh jep në mbjelljen e fru-
tave të pyllit, në rritjen dhe kultivimin
e tyre si dhe në nxjerrjen për tregti të
tyre. Në kohët e mëparshme që figura
e femrës përdorej për mbajtjen e
drurëve në kurriz dhe burrat nuk duhet
të punonin ka ardhur deri në pikën ku
janë të afta që të kultivojnë, pastrojën,
bëjnë tharjen e frutave të pyllit, bi-
meve medicinale, tregtimin e tyre dhe
nxjerrjen e fitimeve duke i quajtur ato
si të ardhura për familjen e tyre. Këto
ndryshime të kësaj figure kanë ardhur
për shumë arsye ku një ndër to është
edhe shtimi i të ardhura për familjet e
tyre pasi nuk kanë të ardhura të tjera
dhe pse jo të mos jenë pjesë e këtij ak-
tiviteti të bukur dhe të pastër ku në
shumicën e rasteve natyra i dhuron
vetë të gjitha këto produkte pa u
lodhur që të kultivohen nga dora e
njeriut, pastaj nëse kjo gjë kthehet në
një biznes të vogël për famijet që
jetojnë në zonat rurale dhe kanë fatin
që të kenë pyllin afër është një
mundësi shumë e mirë dhe me një ko-
sto të ulët. Arsye tjetër për integrimin
e gruas në fushën e pyjeve është edhe
evolucioni kohës dhe ndryshimi i
mënyrës së të menduarit dhe trajtuarit
të figurës së femrës deri në arritjen e
pavarësisë së asaj. Duhet akoma më
shumë punë që femrat të jenë të
pavarura, por mund të themi që kjo
gjë po ecën me hapa të arsyeshme deri
në pavarësi të kësaj figure. Në ditët e
sotme figura e femrës vihet re mjaf-
tueshëm edhe është pjesë e shoqërisë
vecanërisht përmendim që është pjesë
e shoqërisë pyjore, të kësaj cështje të
bukur, tërheqëse dhe shumë
frytdhënëse, pasioni dhe dëshira që
kanë për fushën e pyjeve vihet re
kryesisht tek ato gra dhe vajza të cilat
i përkushtohen nënprodukteve të pyllit
dhe kalojë të gjithë kohën me pasionin
dhe dëshirën më të madhe për pyllin
dhe nënproduktet duke nxjerrë përfi-
time si nga ana ekonomike dhe nga
ana shëndëtësore. Nga ana ekonomike
përmendëm që japin një kontribut të
vlefshëm për famijet e tyre, ndërsa
nuk mund të lëmë pa përmendur edhe
përfitimet shëndetësore të cilat janë të
shumta, një përfitim të rëndësishëm e
marrin nga frutat e pyllit dhe cajrat e
ndryshme dhe bimet medicinale, por
edhe akoma më e rëndësishme që vlen
të përmendet është edhe thithja e një
ajri të pastër dhe të filtruar nga drurët
e shumtë që natyra na i ka dhuruar,
gjithashtu edhe një qetësi shpirtërore
që përjeton në një pyll me
shumllojshmërinë që e karakterizon
atë. Në takimin në Belsh tham që
kishtë një rritje të pjesmarrjes së grave
të cilat ishin përfaqësuese të Bashkive,
përfaqesuese të Federatave dhe
Shoqatave të pyjeve, Deputete të cilët
e shikojnë pyllit dhe bukuritë e tij në
të gjitha këndvështrimet e mundëshme
të mira që ai ka. Vlen të theksohet që
figura e gruas është prezente dhe
prezenca e saj vihet re shumë mirë dhe
kjo gjë sa vjen dhe rritet. Po të
kthejmë sytë nga Fakulteti i Shkencave
Pyjore në të cilën krijohet formimi për
pyjet , përkushtimi për pyllin dhe të
gjitha cilësit e tijë duke përfshirë edhe
ndërhyrjet që do të bëhen për ta bërë
atë ndoshta sa më të bukur dhe ndoshta
sa me frytdhënës numri i femrave
është rritur ndjeshëm nga viti në vit.
Kjo do të thotë që ka një interesim
akoma më të madh për fushën e py-
jeve, gjithashtu nuk mund të lëmë pa
përmendur edhe rritjen e numrit të
grave në bashki për fushën e pyje, në
sensibilizimin për pyjet gratë janë të
parat që marrin pjesë dhe në trajnime.
Jo vetem pse po rritet numri i grave në
pyje do të thotë që pylli tani do të
rimëkëmbet, por nga ky fenomen na le
të kuptojmë që shoqëria jonë po i
kthen sytë njëherë e mirë nga pylli.
Këtë mund ta quajmë si një detaj i
vogël që po rritë kontribimin për pyjet
tona të vecanta, por nga detajet e vo-
gla dhe të shumta që shtohen dita ditët
na lënë që të kuptojmë që kemi një
mesazh të fortë për pyllin duke i thënë
atij që shoqëria po i kthen sytë njëherë
ë mirë nga ti. Le të bëhen bashkë de-
putete, keshilltare, manaxher, ekspertë
për të rimëkëmbur pyllin..
MARS 2019
Gruaja në
Pylltari
Nga Arlinda Gashi
S
i edhe çdo profesion tjetër, edhe
pylltaria kërkon mund e
përkushtim, me të cilin edhe ne
gratë mund t‟ia dalim ta ushtro-
jmë pa asnjë problem, si edhe të gjitha
profesionet tjera. Mjafton ta duam dhe të
përkushtohemi në punën që bëjmë.
Përkundër faktit që në Kosovë përshkak
të normave sociale konsiderohet se ky
është një profesion meshkujsh dhe se
gratë nuk mund të përfitojnë nga angazhi-
mi në aktivitete që ndërlidhen me pylltari.
Te ne sektori pyjor/puna me pyje sikur
kuptohet vetëm me prerjen e drunjëve për
zjarr në pyll. Por pylltaria është shumë
më shumë se kaq, është kultivim, vjelje,
grumbullim produkesh pyjore drusore, ku
gruaja mund të përfshihet dhe kontriboj
shumë e veçanërisht ato nga famijet në
vende rurale.
Kryesisht në bujqësi në Kosovë përmes
lehtësirave ligjore që i kanë krijuar, si
grua është edhe më e lehtë të përfitosh
nga grantet dhe beneficionet që jepen nga
institucionet relevante. Prandaj, do të
ishte shumë mirë që edhe ne kultivimin e
produkteve pyjore jo drusore që ofron
natyra siç janë kërpudhat, çajrat e
ndryshëm, bimët aromatike, bimët
mjekësore, pemë frutore të egra etj. të
ketë të interesuara më shumë gra që të
përfitojnë. Fitimi i njohurive për të
drejtat, rolet dhe përgjegjësitë gjinore në
pylltari është i rëndësishëm për tejkalimin
e perceptimin se pylltaria është një fushë
për meshkuj si dhe puna në lehtësimin e
pjesëmarrjes së grave në shfrytëzimin e
pyjeve. Edhe ato gra që merren me ak-
tivitete pyjore, janë të interesuara për
zgjerimin e aktiviteteve te tyre në punë në
pyje, ato duan më shumë mundësi për to.
Në përgjithësi gratë kanë mungesë të in-
formatave për trajnime të ndryshme ose
mundësi për grante që ofrohen qoftë nga
niveli lokal apo qëndror apo nga organi-
zatat e ndryshme. Andaj konsiderohet e
nevojshme të punohet në informimin e
grave dhe vetëdijësimin për të drejtat dhe
mundësitë.
Duke marrë parasysh pozitën gjeografike
dhe relievin qe kemi si vend, është shumë
e rëndësishme që të ketë vëmendje më të
madhe si institucionale ashtu edhe nga
popullata në trajtimin sa më të mirë dhe
përfitimet që mund të kemi nga pyjet, si
segment i rëndësishëm si ne aspektin so-
cial, ekonomik, rekreativ. Poashtu, edhe
ngritjen e kuadrove te reja profesionale në
fushën e pylltarisë, ku inkurajoj të rinjët e
veçanërisht vajzat që të mos hezitojnë dhe
të profesionalizohen në këtë fushë sepse
ka nevojë për kuadro të reja si profesion
me perspektivë.

Roli i lëndës së Edukimit Mjedisor në Shkolla
Edukimi mjedisor është një strategji komunikimi që përçon dashurin dhe kujdesin për natyrën, duke krijuar kujdesin
ndaj mjedisit ku jetojmë.
Nga Blerina Hoxha
R
ritja e numrit të popull-
sisë, urbanizmi, dinamika
e jetës, zhvillimi i
teknologjisë, rritja e
standardit jetësor, janë faktorë që kanë
ndikuar në shfrytëzimin e resurseve
natyrore. Me ç‟rast mjedisi jetësor ka
pësuar ndryshime, fatkeqësisht ndry-
shime negative me ndotje të ajrit, ujit,
tokës, rritje të sasisë së mbeturinave
veçanërisht mbeturinat nga plastika.
Gjendja e mjedisit në Kosovë, është në
gjendje aspak të mirë, me ndotje të
lartë të ajrit sidomos në qytetin e
Prishtinës, ndotje të lumenjve me
mbeturina dhe ujëra të zeza, ndotje të
tokës me pesticide dhe mbeturina dhe
me shkatërrimin e pyjeve.
Edukimi mjedisor është një strategji
komunikimi që përçon dashurin dhe
kujdesin për natyrën, duke krijuar kuj-
desin ndaj mjedisit ku jetojmë.
Edukimi mjedisor është pjesë e
rëndësishme e formimit qytetarë të
individëve për të fituar njohuri në
lidhje me ruajtjen e mjedisit dhe për
të zhvilluar aftësi të përgjegjshme për
të përmirësuar cilësinë e mjedisit ku
jetojmë dhe veprojmë.
Rritet pjesmarrja e grave në kultivimin e Bletës
Dhurata më e mirë e Vitit të Ri 2019 për Jehonën ishte ndihma nga Amerikanët Vullnetar, Peace Corpus James dhe
Rachel Ëirt ku e ndihmuan edhe financiarisht rreth biznesit.
Nga Jehona Abdullaj
“Bletaria ALDI”
J
am nga fshati Prilep, komuna
Deçan, nënë e dy fëmijeve , ku
dikur bletarin e kishte vetem debat
me babain për gjyshin Qamil nga
fshati Remniku nga Vitia. Pas përfundimit
të studimeve Pos Diplomike MSHMT,
mbetet e pa punë dhe për egzistencën e
familjes filloj biznesin me bletari. Jehona
pati fatin që u martua me Agron Dabiqaj
një bletarë të trashëguar nga familja.
Me bletari Jehona merret që nga viti 2009,
por si biznes ka gati 5 vite që kanë hyrë në
treg me produkte të mjaltit, me cilësi dhe
kulitet të lartë. Ata jetojnë me të ardhurat
e siguruara nga kjo punë edhe pse
ndonjëher kushtet klimatike nuk kanë
qenë në favor të bletëve, ata janë kujdesur
që ta nxjerrin në kohë sasinë e mjaltit të
prodhuar nga bletët dhe të sigurojnë të
ardhura nga bletaria.
Në mungesë të punës në profesionin e
vetë, Jehona filloi të merrej me biznesin e
familjes. Jehona e mësoi praktikën nga i
shoqi i saj, pasi teorinë e njihte mirë nga
puna e saj e mëhershme në “Bletari”.
Jehona dhe Agroni kishin 34 koshere
bletësh. Brenda 5 viteve ata çuan numrin e
koshereve afër 700 familje bletësh. Një
Kopshti i kultivimit të frutave të Pyllit, Gjakovë
Strategji për krijimin e dashurisë ndaj
mjedisit, është realizimi i lëndës së
Edukimit Mjedisor në Kurrikulën
shkollore, ngritje të ndërgjegjësimit
nga Ministria e Mjedisit dhe Planif-
ikimit Mjedisor dhe OJQ-të, si dhe
zbatimi i ligjit për ndëshkimin e per-
sonave që shkaktojnë ndotje.
Edukimi mjedisor zë vend të
rëndësishëm në Kurrikulën e arsimit
parauniversitar duke ofruar mundësi
që nxënësi të kuptoj rreth problemeve
mjedisore në rrethinën e tij dhe më
gjerë. Lënda e edukimit mjedisor real-
Në foto: Bletaria Aldi
numër të koshereve i mbajnë në shtëpi, në
Prilep, e në mungesë të tokës, disa në
Gllogjan, në Shaptej dhe në Suharekë e
Prizeren, por në kullosë bletët cdo herë i
shtegtojnë . Jehona është trajnere e ceri-
fikuar nga Ministria e Bujqësisë dhe
Zhvillimit Rural të Kosovës, ajo mbanë
trajnime për bletarin dhe cdo herë ju ndih-
mon të gjithëve rreth bletishtëve, cdo herë
që kanë probleme në bletari.
Jehona dhe Agroni cdo herë mendojnë për
cilësin e mjaltit, dhe cdo herë punojnë në
këtë rrugë për tja arritur qëllimit.
Jehona me punën e vetë aktive u emërua
Drejtoreshë e Shoqatës Bletare ALDI, më
2016 ku mbanë trajnime profesionale për
bletari për gratë që kanë nevojë të jenë
ndërmarrëse në bletari, për ti mbajtur
familjen e tyre.
izohet si lëndë me zgjedhje dhe në
kuadër të planprogramit të lëndës së
biologjisë në nivel të klasës së
gjashtë.
Lënda me zgjedhje për ekologjinë dhe
mjedisin ligjërohet nga mësimdhënës
të profileve të ndryshme si biologë,
ekologë, gjeografë, kimist etj., që
mund të rezultojë, në dallimin e të
nxënit të njohurive te nxënësit në
lidhje me edukimin dhe ndërgjegjësi-
min mjedisor. Në shkollat që real-
Prej mbi 127 llojeve të bimëve
mjaltëdhënëse, ata prodhojnë:
 Mjaltë lulesh të livadheve,
 Mjaltë bjeshke,
 Mjaltë akacie,
 Mjaltë gështenje dhe
 Mjalt nga lulja e rrallë e Trumzës.
Edhe pse ky vitë ka qenë shumë
frytdhënës për degën e bletarisë, Jehona
thotë se krahasuar me vitin e kaluar sa
përbëheshin nga bleta punëtore, pasi të
tjerat ishin në procesin e shumimit.
Jehona ka fituar dy grante nga Ministria e
Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural
(MBPZHR), por ishin grande me shumë
të vogël e me vlera të mëdha për fillimin e
biznesit. Jehona thekson se ka pasur edhe
kompani Amerikane, Gjermane dhe Arabe
që kanë shprehur dëshirën për bash-
MARS 2019
izohet lënda e Edukimit mjedisor, fat-
keqësisht realizohet në klasë në formë
klasike të të mësuarit, e cila metodë
nuk zgjon kureshtjen tek nxënësit për
tu njohur me problemet mjedisore. Kjo
tregon se është e nevojshme që të ketë
kontroll të shtuar, në lidhje me apro-
vimin e lëndëve me zgjedhje nga
Drejtorit Komunale të Arsimit dhe
Ministria e Arsimit Shkencës dhe
Teknologjisë rreth mënyrës së realiz-
imit të lëndës/projektit. Lënda e
Edukimit mjedisor të realizohet
përmes projekteve dhe aktiviteteve për
të shtuar interesin dhe kujdesin ndaj
mjedisit. Po ashtu të shikohet nëse
mësimdhënësit janë të profilit përkatës
si ekologë dhe biologë për të trajtuar
problematikat mjedisore. Përmes real-
izimit të kësaj lënde nëpër shkolla të
arrihen Kompetencat si: Individë i
shëndosh dhe individ i përgjegjshëm.
Rëndësi të madhe po ashtu ka, përf-
shirja e komunitetit ku jetojmë, duke
përfshirë prindërit, shkollat, nxënësit,
organizatat qeveritare etj.. të gjitha
këto grupe të interesi duhet të bashko-
hen rreth një mesazhi të qëndrueshëm
që thekson ruajtjen e planetit TOKË.
këpunim, pasi mjalti është konsideruar
shumë cilësor, sipas analizave të bëra në
Celle të Gjermanis në Institutin e Bletaris
Gjerman. Dhurata më e mirë e Vitit të Ri
2019 për Jehonën ishte ndihma nga
Amerikanët Vullnetar nga Peace Corpus
James dhe Rachel Ëirt ku e ndihmuan
edhe financiarisht rreth biznesit. “Bletaria
Aldi” duke u paisur me makineri të avan-
cuar për prodhimin e ushqimit – bukëve të
Bletëve. James dhe Rachel Ëirt që janë
vullnetarë të Peace Corpus bënë një pro-
jektë duke shkruar iden “Bletë të Vërteta”
ku Jehona krijoj grupin e grave ku ishte
grupi i parë i grave në Decan, që përfituan
përvoje tek bletët në praktik dhe teori,
Jehona ishte trajniere. Jehona falenderon
shumë vullnetarët e Peace Corpus që e
ndihmuan Bletarin ALDI. Përveç
bletarisë si ndërmarrëse të “Bletaria AL-
DI” ku në fillim kishte vështirësi si cdo
grua në biznes e përkrahu edhe i shoqi në
cdo hapë dhe vazhduan në rritje.
Jehona dhe Agroni e botuan librin e tyre
“Roli i Femrës në Bletari” ku e kan marrë
si dhuratë 100 gra që duan të merren me
këtë veprimtari në të gjihë Kosovën .
Tani për tani ekzistojnë statistika se sa
familje merren në mënyrë individuale me
bletari në Kosovë e Deçan, por Jehona
është një nënë e dy fëmijeve dhe është e
para edhe sot në këtë veprimtari.

The U.N. Aims to Unite Efforts for the
Decade of Family Farmers
The Decade declared by the UN provides an official umbrella for the promotion of family
farming by 2028
Pergatiti Albora Kacani
The U.N. General Assembly has offi-
cially declared 2019–2028 the Decade
of Family Farming. Initially proposed
in October 2017, the resolution passed
with 104 co-sponsors and unanimous
approval. The Decade aims to inspire
the international community to gener-
ate a refreshed political commitment
supporting family farmers and crafting
pro-family farming policies.
The resolution acknowledges family
farmers as key leaders in the pursuit of
the U.N.‟s Sustainable Development
Goals (SDGs), specifically in
“ensuring global food security, eradi-
cating poverty, ending hunger, con-
serving biodiversity, achieving envi-
ronmental sustainability, and helping
to address migration.”
According to the U.N. Food and Agri-
culture Organization‟s (FAO) most
recent report “The State of Food and
Agriculture”, about 750 million of the
world‟s extremely poor work in agri-
culture, usually as smallholder family
farmers. Family farmers produce more
than 80 percent of the world‟s
food and control 75 percent of all agri-
cultural resources.
The Decade serves as an international
effort to empower family farmers and
expands upon the International Year
of Family Farming (IYFF) in 2014
which, according to the U.N. General
Assembly, “raised the profile of the
role of family farming, pastoralism,
and smallholder farming in contrib-
uting to the achievement of food secu-
rity and improved nutrition.”
Many family farming organizations
including ActionAid and Oxfam Inter-
national (who were part of the
IYFF) reassembled into the World Co-
ordination Committee (WCC) under
the guidance of the World Rural Fo-
rum to campaign for the newly de-
clared Decade. The WCC continued
their involvement in the organization
of the Decade by presenting an Action
Plan to the FAO, the IFAD, and gov-
ernments. According to the WCC, the
Action Plan will “make this Decade an
efficient tool to improve the situation
Këshilli botues: R. Ndreu, N. Ҫollaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A. Kacani
Kryeredaktor: Prof. Dr. Vezir Muharremaj, Zv. Kryeredaktore: Nijazi Idrizi
Redaksia: H. Kola, M. Shehi, Prof. Dr. Sherif Lushaj, S. Curri
Adresa: Bulevardi “Zogu I-rë, Godina “Zëri i Popullit”, kati 2-të
E-mail: info@forest-al.org/ mobile: +355 68 20 77 157
of family farmers.”The Decade de-
clared by the UN provides an official
umbrella for the promotion of family
farming by 2028:
It is the duty of the National Federa-
tion of Communal Forests and Pas-
tures in Albania as representative and
advocate of the farmers, at the same
time a member of the International
Land Coalition, and all other organiza-
tions representing or protecting the
rights of farmers in Albania to use this
unique opportunity to improve the liv-
ing conditions of families (men, wom-
en and young farmers).
It is time for policymakers and govern-
ment to seek better policies and insti-
tutional framework for the develop-
ment of family farming: land rights,
seeds, access to markets, financing,
gender equality, young people, aiming
at new supportive policies and imple-
mentation existing support policies for
farmers.The National Federation of
Communal Forests and Pastures ex-
press its commitment to support the
implementation of the Family Farming
Decade at national, regional and global
levels.
Consultation on the
Action Plan of the
Decade
Preparations of the Decade for Family
Farming 2019-2028 are accompanied
by a series of consultations with key
stakeholders such as the National
Committees of Family Farming, Gov-
ernments, farmers' organizations, etc.
Last November, the International
Steering Committee coordinated by
FAO and IFAD met for the first time,
which agreed to lunch a process of
consultations on the Action Plan of the
Decade until the end of November
2018. There is a consensus that multi-
stakeholder platforms, such as the Na-
tional Coordination Committee in Al-
bania set up in the framework of Na-
tional Engagement Strategy, are key
for the promotion and implementation
of the Decade at the national level. For
this, at the beginning of January 2019,
MARS 2019
“Bletët e Vertetë”,
a ëomen's group fo-
cused on economically
empoëering ëomen
through beekeeping
By Jehona Abdullahu Dabiqaj
I
the National Federation of Communal
Forests and Pastures of Albania be- n Kosovo, Peace Corps educa-
came part of the consultation process tion Volunteers James and Ra-
for the decade, where a detailed online chel Ëirt helped form Bletët e
Vertetë, a ëomen's group fo-
interview with the representative of the
cused on economically empoëering
World Rural Forum (members of the ëomen through beekeeping James and
International Steering Committee) was Rachel ërote a United States-funded
held. During the interview were dis- grant to secure supplies and to hire
cussed about the constrains and chal- Jehona, a Kosovar ëoman ëho manag-
lenges that family farmers currently es approximately 700 beehives in
face in our country, and what are the ëestern Kosovo.
priorities that the Decade of Family Jehona is currently training nine
Farming should address. Further, we ëomen on hoë to properly bee keep,
talked about the results / achievements make hive frames, administer medica-
we would like to see at the end of the tion and diagnose the health of bee
Decade. Proposals were made on how hives, and manage a business.
family farmers in Albania can support In Kosovo, only 11.5 percent of all
businesses are oëned by ëomen, but
sustainable forestry and what capaci-
this hasn't stopped Jehona. Through
ties should be strengthened during the the money she earns by training the
Decade implementation.Upon comple- ëomen's group, she is reinvesting in
tion of the consultation process, the her oën business and hopes to be the
first draft of the Decade Action Plan is first-ever bee food producer in the
expected to be discussed at the VI country.
Global Conference in Bilbao, which
The project above ëas funded through
will be held on 27-28 March in Derio
the Small Project Assistance program
(Bilbao), Spain. During this Confer- (SPA). SPA is a joint collaboration
ence, the Action Plan will be discussed betëeen USAID and the Peace Corps
at international, regional and national ëhich alloës Peace Corps Volunteers
contexts. The National Federation will to participate ëith USAID in develop-
take part in this Conference and will ment efforts, helping communities to
give its contribution and will join forc- implement small, self-help activities,
in sectors ranging from health to agri-
es with other organizations to bring culture to small enterprise develop-
real changes in favour of Family ment. Click here to learn more about
Farming. Calendar of consultations SPA.
process:
Activity Dates
Start of consulta- End of November
tions 2018
Closure of con- January 31, 2019
sultations
Analysis of the Steering Committee
first draft of the meeting at the be-
Decade´s Action ginning of March
Plan 2019
Consultation on VI Global Confer-
the first draft of ence on Family
the Decade´s Ac- Farming in Derio
tion Plan (Bilbao), March 27-
28, 2019
Review of the April 2019
Decade´s Action
Plan
Final approval of Launch of the Dec- Photo: “Bletët e Vërteta” focuses on eco-
the Decade´s Ac- ade event, May 22- nomically empoëering ëomen through bee-
tion Plan 23, 2019 keeping