Η ΜΕΤΟΧΗ

Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο, δηλαδή έχει και τις ιδιότητες του ρήματος και του επιθέτου. Είδη μετοχής:
Α) Επιθετική μετοχή: ως επιθετικός προσδιορισμός.
Β) Κατηγορηματική μετοχή: ως κατηγορηματικός προσδιορισμός ή κατηγορούμενο.
Γ) Επιρρηματική μετοχή: ως επιρρηματικός προσδιορισμός.

Α) Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ χρησιμοποιείται:

1. ως επιθετικός προσδιορισμός π.χ.: Οἱ ἐκπλέοντες τοῦ λιμένος ἔμποροι.
2. ως κατηγορούμενο (κοντά σε συνδετικά ρήματα) π.χ.: Ἦν τό δεῖπνον πεποιημένον εἰς Θήβας.
3. ως κατηγορηματικός προσδ. π.χ.: Οἱ στρατιῶται εἶχον τάς ἀσπίδας ἐκκεκαλυμμένας.
4. ως ουσιαστικό. Συνήθως χρησιμοποιούνται ως ουσιαστικά οι μετοχές π.χ.: ὁ λέγων = ο ρήτορας,
ὁ διώκων = ο μηνυτής, ὁ νικῶν = ο νικητής, ὁ φεύγων = ο εξόριστος, τό λυσιτελοῦν = η ωφέλεια,
τό βουλόμενον = η βούληση, τό δεδιός = ο φόβος, τό ἡσυχάζον = η ησυχία, τό θαρσοῦν = το θάρρος,
τό νοσοῦν = η αρρώστια

Β) Η ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
—Δεν έχει ποτέ άρθρο
—Μεταφράζεται με τα: νά + υποτακτική ή ότι + οριστική
1. Κατηγορηματική μετοχή στο υποκείμενο έχουμε από τις εξής κατηγορίες ρημάτων:
α) εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω (εδώ η μετοχή με το συνδετικό ισοδυναμούν με κατηγορούμενο) π.χ.: Μή προδοῦς
ἡμᾶς γένῃ (= μή προδῷς)
β) τυγχάνω, λανθάνω, διάγω, διαγίγνωμαι, διατελῶ, διαβιῶ, διατρίβω, φαίνομαι, δῆλος εἰμί, οἴχομαι, φθάνω,
ἤκω, βαίνω, ... (εδώ το ρήμα αποδίδεται με τρ. επίρρημα και η μετοχή με ρήμα) π.χ.: Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν
ἔτυχεν ὤν (= τυχαία βρέθηκε)
γ) έναρξης ή λήξης (ἄρχομαι, παύω, ... )
δ) ανοχής, καρτερίας, καμάτου (ἀνέχομαι, καρτερῶ, ὑπομένω, ... )
ε) ψυχικού πάθους (χαίρω, χαλεπῶς φέρω, ... )
στ) ευεργεσίας, αδικοπραγίας, νίκης ήττας (καλῶς, κακῶς ποιῶ, ἀδικῶ, νικῶ, ... )
ζ) πλησμονής, επάρκειας, απόλαυσης, κορεσμού (κορέννυμαι, ἀρκῶ, ... )
2. Κατηγορηματική μετοχή άλλοτε του υποκειμένου, άλλοτε του αντικειμένου παίρνουν:
 όσα ρήματα φανερώνουν αίσθηση, γνώση, μάθηση και μνήμη π.χ.:
o Οὐκ αἰσθάνεσθε ἐξαπατώμενοι;
o Εἶδον αὐτούς πελάζοντας.
o Οὐκ ἐπίστασθε (γνωρίζετε) θνητοί ὄντες;
o Μεμνήμεθα εἰς κίνδυνον ἐλθόντες μέγαν.
 Όσα ρήματα φανερώνουν δείξη, δήλωση, αγγελία, έλεγχο π.χ.:
o Σωκράτης ἐδείκνυε ἑαυτόν καλόν κἀγαθόν ὄντα.
o Ὁ πόλεμος δηλώσει μείζων γεγενημένος.
o Ἀλέξανδρος διαβεβηκώς ἠγγέλετο.
o Οὗτος ἐλεγχθήσεται ψευδόμενος.
 Άλλα ρήματα: νικῶ, κρατῶ, ἀδικῶ, χαρίζομαι, χάριν φέρω (τινί), εὖ ή καλῶς ποιῶ, κακῶς ποιῶ κ.ά.
π.χ.:
o Ἀδικεῖτε τάς σπονδάς λύοντες
o Κακῶς ποιεῖς τούς φίλους διαβάλλων.

Γ) Η ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
Είναι 6 ειδών: 1) Χρονική 2) Αιτιολογική 3) Τελική 4) Υποθετική 5) Εναντιωματική 6) Τροπική
Το υποκείμενο της επιρρηματικής μετοχής:
1) Μπορεί να είναι λέξη της πρότασης, που την προσδιορίζει η μετοχή. Στην περίπτωση αυτή την επιρρηματική
μετοχή την χαρακτηρίζουμε ως συνημμένη π.χ.:
o Ἐπιγενομένη ἡ νόσος ἐπίεσε τούς Ἀθηναίους.
o Ἀκούσασι τοῖς στρατηγοῖς ταῦτα ἔδοξε συναγαγεῖν τό στράτευμα.
2) Μπορεί να είναι λέξη που δεν έχει καμιά συντακτικά σχέση με άλλο ρηματικό τύπο της πρότασης. Τότε η
μετοχή λέγεται απόλυτη επιρρηματική μετοχή π.χ.:
 o Γενομένης ναυμαχίας τέτταρας τριήρεις λαμβάνει Γοργώπας.
o Ουδενός κωλύοντος Κῦρος ἀνέβη ἐπί τά ὄρη.
Είδη συνημμένης επιρρηματικής μετοχής:
 Χρονική:
 Χρόνος: σε όλους εκτός από Μέλλοντα
 Άρνηση: -οὐ- ή -μή-
 Ισοδυναμεί: με χρονική πρόταση
Ανάλογα με τη χρονική σειρά της πράξης που εκφράζει η μετοχή σε σχέση με του ρήματος αυτή δηλώνει
το:
 Ταυτόχρονο
 Υστερόχρονο
 Προτερόχρονο
 Αιτιολογική:
 Χρόνος: σε όλους τους χρόνους
 Άρνηση: -οὐ-
 Ισοδυναμεί: με δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση

Όταν η αιτιολογική μετοχή συνοδεύεται από τα -ὡς-, -ὥσπερ- εκφράζει υποκειμενική ή πλαστή αιτία.
 Τελική:
 Χρόνος: πάντοτε σε Μέλλοντα
 Άρνηση: -μή-
 Ισοδυναμεί: με δευτερεύουσα τελική πρόταση
Η τελική μετοχή βρίσκεται συνήθως με τα ρήματα που σημαίνουν κίνηση. Με άλλα ρήματα, αλλά τότε
προηγείται το -ὠς-
 Υποθετική:
 Χρόνος: σε όλους τους χρόνους εκτός από Μέλλοντα
 Άρνηση: -μή-
 Ισοδυναμεί: με δευτερεύουσα υποθετική πρόταση
 Εναντιωματική:
 Χρόνος: σε όλους τους χρόνους εκτός από Μέλλοντα
 Άρνηση: -οὐ-
 Ισοδυναμεί: με δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση
Απόλυτη επιρρηματική μετοχή
Απόλυτη λέγεται η επιρρηματική μετοχή που έχει δικό της υποκείμενο, δηλαδή λέξη που δεν έχει σχέση με
κανένα ρηματικό τύπο της πρότασης π.χ.:
o Ὑποφαίνοντος τοῦ ἔαρος Ἀγησίλαος κλινοπετής ἦν.
o Οὐκ ἄν ἦλθον δεῦρο ὑμῶν μή κελευσάντων.
Απόλυτες μπορούν να είναι όλες οι επιρρηματικές μετοχές.
Η απόλυτη μετοχή βρίσκεται συνήθως σε πτώση γενική.
Το υποκείμενο της γενικής απολύτου βρίσκεται σε πτώση γενική π.χ.:
o βοηθησάντων ὑμῶν
o ὄντος αυτού
Σπάνια η απόλυτη μετοχή βρίσκεται σε πτώση αιτιατική.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να βρεθούν οι επιθετικές και οι κατηγορηματικές μετοχές· στις κατηγορηματικές μετοχές να
προσδιοριστεί και το είδος του ρήματος από το οποίο εξαρτώνται.
1. Πείθου τοῖς νόμοις τοῖς ὑπό τῶν βασιλέων κειμένοις.
2. Ἒτυχον ὁπλῖται ἐν τῇ ἀγορᾷ καθεύδοντες.
3. Ἥδομαι ὑφ’ ὑμῶν τιμώμενος.
4. Λύσανδρος παρέπλει εἰς Λάμψακον οὖσαν σύμμαχον Ἀθηναίων.
5. Εὖ ἐποίησας ἀναμνήσας με.
6. Μή κάμῃς φίλον ἄνδρα εὐεργετῶν.
7. Οἱ φάσκοντες ἀδικεῖσθαι ἦσαν οἱ οὐκ ἐθέλοντες ἐλέγχειν.
 8. Κόνων ἒφθη κατακωλυθείς ὑπό τῶν πολεμίων.
9. Τῶν εὐτυχούντων πολλοί εἰσιν οἱ φίλοι.
10. Ἑπτά ἡμέρας μαχόμενοι διετέλεσαν.
11. Λάρισαν τήν Αἰγυπτίαν καλουμένην ἐπολιόρκει Θίβρων.
12. Οὐ πώποτε διέλιπον ζητῶν καί μανθάνων ὅ,τι ἐδυνάμην ἀγαθόν.
13. Πλεῖστον δοκεῖ ἀνήρ ἐπαίνου ἄξιος εἶναι, ὅς ἄν φθάνῃ τούς μέν πολεμίους κακῶς ποιῶν, τούς δέ φίλους
εὐεργετῶν.
14. Κῦρος δῆλος ἦν ἀνιώμενος.
15. Ἔπαυσαν τούς Ἕλληνας φοβουμένους πλῆθος νεῶν.
16. Πότερος ποτέρου φίλος γίγνεται ὁ φιλῶν τοῦ φιλουμένου ἤ ὁ φιλούμενος τοῦ φιλοῦντος.
17. Προκαταλάβωμεν τά ἄκρα, ὅπως μή φθάσωσι μήτε ὁ Κῦρος μήτε οἱ Κίλικες καταλαβόντες.
18. Πόθεν ἄν ὀρθῶς ἀρξαίμεθα ἄνδρας ἀγαθούς ἐπαινοῦντες;
19. Κλέαρχος ᾔδη τούς στρατιώτας ἀπειρηκότας καί ἀσίτους ὄντας.
20. Ἔλαθεν ἀποδράς καί ἀπεσώθη.
21. Ἀνήρ ἰδιώτης ἐν πόλει δημοκρατουμένῃ νόμῳ καί ψήφῳ βασιλεύει.
2. Στις παρακάτω φράσεις να μετατρέψετε σε κατηγορηματική μετοχή την οριστική του ρήματος που
σας δίνεται μέσα στην παρένθεση, χωρίς να αλλάξετε τον χρόνο. Να προσέξετε τη λέξη (υποκείμενο ή
αντικείμενο) που προσδιορίζει η κατηγορηματική μετοχή, για να τοποθετήσετε και αυτή στην ανάλογη
πτώση.
1. Αἱ γυναῖκες οὐκ ἠνείχοντο τόν καπνόν ὁρῶσαι (ὁρῶ) (παράδειγμα).
2. Χειρίσοφος ἐπαύσατο ... (πορεύομαι).
3. Μεταμέλει μοι ταῦτα ... (εἶπον).
4. Μή περιίδομεν τήν Λακεδαίμονα ... (κατεφρονήθην).
5. Ὁ Κῦρος ἑώρα τούς Ἕλληνας ... καί ... τούς βαρβάρους (νικῶ, διώκω).
6. Ἡ πόλις ἠγγέλλετο ... (ἑάλωκα).
7. Ἐπύθοντο τῆς Πύλου ... (κατείλημμαι).
8. Καταλαμβάνουσι τούς φύλακας ἀμφί πῦρ ... (κάθημαι).
9. Ἐπιδείξω τοῦτον ... (ψεύδομαι).
10. Ἀποφαίνουσι τούς φεύγοντας ... (πονηροί εἰσιν).
11. Ἐοίκατε τυρρανίδι μᾶλλον ἤ πολιτείαις ... (ἥδομαι).
12. Πέπυσται στρατός παῖδα σήν ... (ἀφῖγμαι).
13. Οἱ Βυζάντιοι εἶδον τό στράτευμα βίᾳ ... (εἰσπίπτω).
14. Κῦρον ... πρῶτος ἤγγειλα βασιλεῖ (ἐπιστρατεύω).
15. Κῦρος ἤκουσε θορύβου διά τῶν τάξεων .... (ἔρχομαι).
16. Λακεδαιμόνιοι ᾔσθοντο τά χρήματα ... εἰς τήν Ἑλλάδα (ἐλήλυθα).
17. Πόθεν οὖν ἀρξώμεθα ἄνδρας ἀγαθούς ... (ἐπαινῶ).
18. Τούς συμμάχους οὐ περιοψόμεθα ... (ἀδικοῦμαι).
19. Οὐ μεταμέλει μοι οὕτως ... (ἀπελογησάμην).
20. Εὗρε Χίων φυγάδας Ἀταρνέα ... (ἔχω).
21. Οἱ Ἕλληνες οὐκ ᾔδεσαν Κῦρον ... (τέθνηκα).
22. Οὐδ’ ἡμεῖς ὑμᾶς ὑπήρξαμεν κακῶς ... (ποιῶ).
23. Ἔμελλον ὄψεσθαι τάς πόλεις εὐδαιμονικῶς ... (διάγω).
24. Ἄν ληφθῶμεν ... πύλας, θανούμεθα (ἀνοίγω).

3. Να βρεθεί το είδος των επιρρηματικών μετοχών και να δηλωθεί τι προσδιορίζει η καθεμιά:

1. Ταύτην τήν ἡμέραν οὕτως ἐπορεύθησαν, τά μέν μαχόμενοι, τά δέ καί ἀναπαυόμενοι.
2. Κῦρος καταπηδήσας ἀπό τοῦ ἅρματος τόν θώρακα ἐνέδυ καί ἀναβάς ἐπί τόν ἵππον τά παλτά εἰς τάς
χεῖρας ἔλαβε.
3. Ἀπήντησα Φιλίππῳ ἀπιόντι ἤδη.
4. Διά τί γιγνώσκων ὁ ἄνθρωπος τά κακά ὅτι κακά ἐστιν, ὅμως αὐτά ποιεῖ;
5. Τισσαφέρνης πορεύεται ὡς βασιλέα ἱππέας ἔχων ὡς πεντακοσίους.
6. Οἴει σύ Ἄλκηστιν ὑπέρ Ἀδμήτου ἀποθανεῖν ἄν μή οἰομένην ἀθάνατον μνήμην ἀρετῆς περί ἑαυτῆς
ἔσεσθαι;
7. Κατακείμεθα ὥσπερ ἐξόν ἡσυχίαν ἄγειν.
8. Καί οἱ μέν πεισθέντες ἐχώρουν ἐπ’ αὐτούς, οἱ δέ προελαύνοντες ἠκόντιζον.
 9. Ἡ πόλις ἡμῶν ἀγωνιζομένη περί πρωτείων καί τιμῆς καί δόξης κινδυνεύουσα πάντα τόν αἰῶνα
διατετέλεκε.
10. Κατέβην εἰς Πειραιᾶ προσευξόμενός τε τῇ θεῷ καί ἅμα τήν ἑορτήν βουλόμενος θεάσασθαι.
11. Λακεδαιμόνιοι εἰδότες μέν ὅτι ἀδικήσουσιν Αθηναίους, βουλόμενοι δέ τό Πάνακτον παραλαβεῖν
ἐποιήσαντο τήν συμμαχίαν πρός Βοιωτούς.
12. Τοῖς πρεσβυτέροις ἐξαμαρτάνουσι πάντες ἐπιτιμῶσι.
13. Προσήκει παντί τῷ ἐν τιμωρίᾳ ὄντι, ὑπ’ ἄλλου ὀρθῶς τιμωρουμένῳ, ἤ βελτίονι γίγνεσθαι καί ὀνίνασθαι
ἤ παραδείγματι τοῖς ἄλλοις γίγνεσθαι.
14. Ἐγώ ἡγοῦμαι τούτων ὑπαρξάντων τελείως τήν πόλιν εὐδαιμονήσειν.
15. Καί ἅτε θεωμένων τῶν ἑταίρων πολλή φιλονικία ἐγίγνετο.
16. Καί ὁ θεός τούς μεγαληγορήσαντας ὡς πλέον φρονοῦντας ταπεινῶσαι βούλεται.
17. Ἐν δέ τούτῳ Χειρίσοφος πέμπει τῶν ἐκ τῆς κώμης σκεψομένους, πῶς ἔχοιεν οἱ τελευταῖοι.
18. Εἰσί δέ τινες τῶν Χαλδαίων, οἵ λῃζόμενοι ζῶσι.
19. Προϊούσης μέντοι τῆς νυκτός ταύτης καί τοῖς Ἕλλησι φόβος ἐμπίπτει.
20. Ἐσβεβληκότων τῶν Πελοποννησίων ἡ νόσος ἤρξατο εὐθύς.
21. Βουλευόμενος παραδείγματα ποιοῦ τά παρεληλυθότα τῶν μελλόντων.
22. Καί μεταπεμπομένου αὐτοῦ οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν.
23. Κακούς εὖ ποιῶν ὅμοια πείσῃ τοῖς τάς ἀλλοτρίας κύνας σιτίζουσιν.
24. Οὐκ ἐθέλω ἐλθεῖν, τό μέν μέγιστον αἰσχυνόμενος ... ἔπειτα καί δεδιώς.
25. Ἐλθόντων τῶν Περσῶν ... ὡς ἀφανιούντων τάς Ἀθήνας ὑποστῆναι αὐτοί Ἀθηναίοι τολμήσαντες
ἐνίκησαν αὐτούς.
26. Ὧν οὗτος ἁπάντων αἴτιός ἐστιν, ἀποκτείνας ἐκείνους.
27. Καί οἱ μέν Ἕλληνες στραφέντες παρεσκευάζοντο, ὡς ταύτῃ προσιόντος καί δεξόμενοι.
28. Κατηγοροῦσί τινες ἡμῶν ὡς οὐκ ὀρθῶς βουλευομένων.
29. Μίσει τούς κολακεύοντας ὥσπερ τούς ἐξαπατῶντας· ἀμφότεροι γάρ πιστευθέντες τούς πιστεύσαντας
ἀδικοῦσιν.
4. Να βρεθεί το είδος των μετοχών και να δηλωθεί ποιες είναι συνημμένες και ποιες απόλυτες.
1. Οἱ βάρβαροι δέ λέγοντος αὐτοῦ πτάρνυταί τις.
2. Πῶς νῆσον οἰκούντων ταῦτ’ ἄν ἐγίγνετο;
3. Σάμιος ἐποίησε Συέννεσιν μή δύνασθαι ἐναντιοῦσθαι Κύρῳ πορευομένῳ ἐπί βασιλέα.
4. Οὐ πρέπει ναίειν ἐνθάδε, παρόν σοι ἔχειν πόλιν εὐδαίμονα.
5. Ἡμεῖς ὑμᾶς οὐδέν πώποτε ὑπήρξαμεν κακῶς ποιοῦντες.
6. Ἑκόντες πένονται ἐξόν αὐτοῖς τούς νῦν σκληρῶς βιοτεύοντας πλουσίους ὁρᾶν.
7. Ἀκούσασι τοῖς στρατηγοῖς ταῦτα ἔδοξε το στράτευμα συναγαγεῖν.
8. Προείλετο μᾶλλον τοῖς νόμοις ἐμμένων ἀποθανεῖν ἤ παρανομῶν ζῆν.
9. Εὗρε Χίων φυγάδας Ἀταρνέα ἔχοντας.
10. Εὖ γ’ ἐποίησας ἀναμνήσας με.
11. Οὐ μεταμέλει μοι οὕτως ἀπολογησαμένῳ.
12. Δόξαντα ταῦτα καί περανθέντα τά στρατεύματα ἀπῆλθεν.
13. Πόλεμον μέν δή τοιοῦτον ἔχων διατελεῖ ὁ τύραννος.
14. Οὗτοι ἀγρυπνῆσαι δέον ἡττῶνται τοῦ ὕπνου.
15. Ἐκ τούτου συνελθόντων εἶπε πάλιν Ξενοφῶν.
16. Τριῶν θυρῶν οὐσῶν ἅπασαι ἀνεῳγμέναι ἔτυχον.
17. Ἐξόν αὐτῷ χειροῦσθαι τούς ὄπισθεν, οὐκ ἐποίησε τοῦτο.
18. Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἀποτετραμμένοι ἐγένοντο Θηβαίων ἕνεκα.
19. Παρήγγειλεν αὐτοῖς συσκευάζεσθαι, ὡς μάχης ἐσομένης.
20. Οὐκ ἐσώσαμέν σε οἷόν τε ὄν καί δυνατόν.
21. Οὐκ ἡττησόμεθα εὖ ποιοῦντες.
22. Ἁπλᾶς λύπας ἐξόν φέρειν, οὐκ οἴσω διπλᾶς.
23. ᾜσθησαι οὖν πώποτέ μου ἤ ψευδομαρτυροῦντος ἤ συκοφαντοῦντος;
24. Τούς υἱούς οἱ πατέρες ἀπό τῶν πονηρῶν εἴργουσιν, ὡς τήν μέν τῶν χρηστῶν ὁμιλίαν ἄσκησιν οὖσαν
τῆς ἀρετῆς, τήν δέ τῶν πονηρῶν κατάλυσιν.
25. Οἱ Συρακόσιοι παρεκελεύοντο κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώμενοι, ἀδύνατον ὄν ἐν νυκτί ἄλλῳ τῳ σημῆναι.
26. Φίλους κτῶνται (τινές) ὡς βοηθῶν δεόμενοι, τῶν δέ ἀδελφῶν ἀμελοῦσιν, ὥσπερ ἐκ πολιτῶν μέν
γιγνομένους φίλους, ἐξ ἀδελφῶν δέ οὐ γιγνομένους.
27. Τί δεδιότες σφόδρα οὕτως ἐπείγεσθαι;
28. Ἀποβλέψας πρός τόν στόλον ἔδοξέ μοι πάγκαλος εἶναι.
29. Ἡ τύρσις ὑψηλή ἦν καί μεγάλη καί ἄνδρας πολλούς καί μαχίμους ἔχουσα.