Foklor Ng Ilang Baranggay Ng Lungsod Ng Ozamiz: Isang

Panimulang Paglilikom

Rolieta N. Mata
Roselyn T. Rufino

College of Arts and Sciences

1. Panimula

Sinasabing ang panitikan ay salamin ng buhay na dito makikita ang kaugalian,

paniniwala at kinagisnan ng mga tao sa isang lugar. Nagbibigay din ito ng aral sa pang-
araw-araw na buhay.Kung mapapansin natin, marami na sa mga kabataan ang medyo
nakalimot sa ilang magagandang katangian na naging parte na ng ating kultura.At
sinasabing masasalamin sa panitikan ang mga kulturang nakalimutan na ng ilan sa
ating kababayan.

Mayaman ang Pilipinas kung panitikan ang pag-uusapan. Marami man ang
nasusulat maasahan mong mas marami pa ang nakatago at nagpasalin-salin sa bibig
ng mga tao sa kasalukuyan.Patuloy itong nagpasalin-salin hanggang sa kasalukuyan,
ayon nga ka F.Hornedo( 1994: 61)

"Today, oral literature remains a living tradition because it has survived through
centuries of encounters with alien cultures among various cultural communities"

Patunay lamang maging sa kasalukuyan patuloy pa ring nagpasalin-salin sa bibig

ng mga tao ang oral na literatura.Mahalagang makolekta ang mga ito upang kahit
papaano maipakita at malaman ng mga Pilipino lalo na ng kabataan na mayroon tayong
tradisyon,kultura at paniniwala na unti-unti nang nakalimutan sa kasalukuyan.

Hindi lingid sa ating kaalaman na ang gawi at kilos ng ating kabataan ay ibang-
iba kaysa sa kultura ng ating mga ninuno. Kaya mahalagang malikom ito upang
maisulat at mabasa ng ating kabataan. Pinatunayan ito ni Hornedo( 1994:61) sa
kanyang isinulat na sanaysay hinggil sa kasaysayan ng tradisyon etniko kung saan
binigyang halaga niya ang kahalagahan ng foklor.

"In the present search for a Filipino national cultural identity, the importance of
folklore cannot be over-estimated. Oral literary tradition lies at the deepest layer of the
national culture;it is the Filipino's recourse in times of greatest joy and deepest sorrow,
the spring from which flows the national consciousness.

Malinaw na napakahalagang hukayin ang matatandang paniniwala sa tulong ng

panitikan.Sabi nga ni (Aquino, 2001) "Literature' whether creative or ethnic,traditional
or contemporary-helps man to nourish his humanity. Literature educates and refines
man's feelings and sensibilities; it elevates man's moral standards.

Hindi matatawaran ang impluwensya ng panitikan sa buhay ng tao, pwede itong

makapagbabago sa buhay natain. Maari tayong makakuha ng magandang kaugalian
dito. Marami sa mga ito ay nagpasalin-salin lamang sa bibig ng mga tao.

Ito ang inaasahan ng mga mananaliksik na kahit papaano sa tulong ng

paglilikom ng mga oral na literatura sa pitong baranggay sa lungsod ng Ozamiz,
mapaalalahanan ang tao lalo na ang mga kabataan na may magagandang kaugalian at
paniniwala noon paman na dapat panatilihin at pagyamanin.

Batayang Teoritikal

Ibinatay ang pag-aaral na sa sinabi ni J. Loria ( 1976: 22) na

"There is no surer way of transmitting values than through Literature for values
are caught and not taught. "

Naniniwala ang mga mananaliksik na sa paglilikom ng mga panitikang oral at

ma-isatitik ito maipapasa kahit papaano ang mga kaugaliang hindi na nakagisnan ng
kasalukuyang henerasyon.Sa tulong ng pagsasatitik ng mga foklor mapaalalahanan
tayo lalo na ang ating kabataan na mayroon tayong tradisyon na nakatago sa ating
panitikan.

Batayang Konseptwal

Makikita sa larawan 1 ang iskema ng paradaym ng pananaliksik. Makikita sa

ibabang bahagi ng rektanggel ang mga foklor ng ilang baranggay sa Ozamiz. May
tatlong uri ito batay sa makikitang direksyon ng arow bawat kahon. Sa kaliwang bahagi
ng kahon makikita ang kwentong bayan, kung saan napabilang ang anekdota, alamat
na Etyolohikal at di- Etyolohikal. Samantalang sa kanang bahagi ang karunungang
bayan na kinapapalooban ng palaisipan, bugtong, salawikain, kasabihan, sawikain at
iba pa. Angpinakagitnang bahagi ang Oyayi na sumasakop sa awiting bayan,talindaw,
kundiman at iba pa.

Larawan 1: Iskima ng Paradaym ng pananaliksik

Paglalahad ng Suliranin

Layunin ng pag-aaral na ito na malikom ang mga foklor ng labing-isang

baranggay ng lungsod ng Ozamiz upang maisakatuparan ito, sisikaping sagutin ang
mga sumusunod na mga katanungan:

1. Anu-ano ang mga oral na panitikan o foklor na hanggang ngayo'y pinaniniwalaan

sa labing-isang baranggay?
2. Anu-ano ang uri o klasipikasyon sa mg oral na panitikan o foklor sa labing-isang
baranggay ng Ozamiz?
3. Anu-ano ang mga halimbawa sa bawat uri o klasipikasyon ng mga panitikan sa
nabanggit na baranggay?
4. Alin sa mga foklor ang mas marami ang bilang na hanggang ngayon ay
pinaniniwalaan at nagpasalin-salin sa bibig ng mga tao?
5. Alin sa mga uri ng foklor ang hindi na halos nakikita at nanganganib na mawala
sa labing-isang baranggay ng Ozamiz?

Kahalagahan ng Pag-aaral

Mahalaga ang pag-aaral na ito sa mga guro na nagtuturo ng panitikan,. Sa

tulong nito maipapakita nila sa mga mag-aaral ang iba pang uri ng panitikan sa ating
bansa partikular na sa Minadanao na hindi pa nabibigyan ng pansin dahil hindi pa ito
naisulat. Makatutulong din ito sa mag-aaral upang mas mapalawak pa ang kanilang
kaalaman sa Foklor. Maari rin itong magamit bilang kaugnay na pag-aaral ng mga
mananaliksik na nagsasagawa ng pag- aaral tungkol sa foklor ng Mindanao.

Maipagmamalaki ng mga mamamayan sa labing-isang baranggay na mayroon

silang panitikan. Bunga nito, maipakita nilang mayroon silang kultura at may katangi-
tangi silang yaman ng isip na kaiba sa iba pang grupo sa Pilipinas.

Higit sa lahat makapag-ambag ang pag-aaral na ito tungo sa pagpapanatili at

pagpapayaman ng kulturang Pilipino.Maari ring maging kasangkapan ito upang kahit
papaano sa kabila ng pagiging makabago mayroon tayong maaalalang bakas ng ating
pinagmulan.

Saklaw at Delimitasyon ng Pag-aaral

Sinasaklaw ng pag-aaral na ito ang paglilikom ng kwentong bayan, pamahiin,

paniniwala at iba pang foklor ng labing-isang baranggay sa lungsod ng Ozamiz.
Kabilang dito ang baranggay Annex, Guingona, Guimad, Lam-an, 50th brgy., Molicay,
Banadero, Maningcol, Pulot, Malaaubang at Tabid. Hindi sakop ng pag-aaral ang
natitirang pang apat napung baranggay.Isasalin at uuri-uriin ayon sa bawat
klasipikasyon.

Kaugnay na Literatura

Ang pag-aaral na ito ay may kaugnayan sa sinabi sa aklat nina Atienza et.al.
(1987). Ayon sa kanila:

 "Ang tunay na panitikan ay yaong walang kamatayan, yaong nagpapahayag ng

damdamin ng tao bilang ganti niya sa reaksyon sa kanyang pang-araw-araw na
pagsusumikap upang mabuhay at lumigaya sa kanyang kapaligiran at gayun sa
kanyang pagsusumikap na Makita ang Maykapal."

Sabi nga na ang panitikan ay walang kamatayan dahil nagpasalin-salin ito sa

bibig ng mga tao hanggang sa kasalukuyan nabubuhay pa ito.

Pinaniniwalaan ng mga mananaliksik na hanggang may tao may panitikan. Gaya

ng sinabi nina Atienza naniniwala ang mga manaliksik na maraming makukuhang oral
na literatura sa pitong baranggay ng Ozamiz na siya nilang sandigan sa kanilang araw-
araw na gawainmula noon hanggang sa kasalukuyan.

May kaugnayan din ang pag-aaral na ito sa sinabi ni Richard Dorson sa kanyang
aklat na may pamagat na 'Folklore' kung saan sinabi niya na mas marami tayong
makokolekta at mapag-aaralang foklor mas maiintindihan at lalago ang ating kaalaman
hinggil sa sangkatauhan.

Sabi nga ni R.Dinglasan (2005)

 "Ang panitikan ay maaaring pasulat o pasalita.Itong huli ay Hindi naitala subalit

nagpasalin-salin lamang sa mga henerasyon".

Ito ang hinahanap ng mga mananaliksik sa pitong baranggay ng lungsod ng

Ozamiz. Naniniwala ang mananaliksik na gaya ng iba pang etnolingwistikong grupo
mayaman din ang Ozamiz sa iba't ibang uri ng oral na literature.

Sabi nga ni Arrogante sa kanyang aklat na nagpasalin-salin daw sa bibig ng

bawat henerasyon ang mga awiting bayan, kwentong bayan at karunungang bayan.
Ang mga ito ang bumubuo sa panitikang oral.

Gaya ng nabanggit sa unang layunin pag-aaral na ito na malikom ang mga oral
na literaturang hindi pa naisatitik.

May kaugnayan din ang pag-aaral na ito sa ginawang pag- aaral nina Regenia
et.al na pinamagatang " Mga Pamahiin ng Baranggay Titunod Kolambugan Lanao Del
Norte" Isang andergradweyt na tesis, kung saan nilikom ng mga manaliksik ang mga
pamahiin na makikita sa lugar na yaon. Tulad ng gagawing pananaliksik isa sa lilikumin
ay ang mga pamahiin sa lugar na pag- aaralan. Ang kaibahan nga lang sa
kasalukuyang pananaliksik liban sa pamahiin sakop din ang iba pang uri ng oral na
literatura.

May kinalaman din ang pag-aaral na ito sa isinagawang pag- aaral nina Rondel
et.al. isang andergadweyt na tesis na pamagat na "Panimulang Paglilikom ng mga
Kwentong Kababalaghan sa Poon- Piagapo Lanao Del Norte". Kung saan nilikom nila
ang oral na literatura na mga kwentong kababalaghan sa nabanggit na lugar ang
kaibahan lang sa kasalukuyang pag-aaral hindi lang sa mga kwentong bayan naka-
fokus ang pag-aaral kabilang na sa pag- aaralan ang ilan pang oral na literatura na
maaring matatagpuan sa pitong baranggay ng Ozamiz.

2. Metodolohiya

Ang pag-aaral na ito na may pamagat na FOKLOR NG ILANG BARANGGAY SA

LUNGSOD NG OZAMIZ: ISANG PANIMULANG PAGLILIKOM" ay isang deskriptibong
pananaliksik sa mga oral na literatura na matatagpuan sa Labing- isang baranggay ng
Ozamiz. Kabilang sa mga barangay na ito ang Annex, , Guingona, Guimad,Lam-an,
50th Brgy. , Molicay ,Banadero, Maningcol, Pulot,Malaubang at ang Tabid.Ang datos na
pinagbabasihan ng mananaliksik ay mula sa mga nalikom ng mga estudyante sa Filipino
4e (Panitikan sa Pilipinas) sa unang semester ng taong 2009-2010 . Kung saan isa sa
proyekto nila ang paglilikom ng oral na literatura. Pinangkat ang mga mag-aaral sa
anim at sa bawat pangkat ay may dalawa o tatlong myembro ang resedente mismo sa
lugar na iniatang sa kanila.Pinuntahan at kinapanayam ang mga resedente, medyo
marami na rin ang walang alam na foklor kaya limang( 5) respondent sa bawat
baranggay na may kabuuang bilang na limampu't limang (55) respondent ang
kinapanayam na walang pinagbabasihang edad bata man o matanda may katungkulan
o wala sa nabanggit na lugar basta may nalalamang foklor na kanilang naririnig. Gamit
ang tape recorder at pagtatala ng mga mahahalagang informasyon.Ang karaniwang
tanong na ibinigay sa mga respondent ay kung ano-ano foklor ba ang kanyang
nalalaman. Ang mga nalikom na oral na literatura ay isinalin ng mga mananaliksik sa
mas lalong ikalilinaw.Labing-isang baranggay lang ang pinag-aaralan ng mananaliksik
sapagkat hindi sapat ang oras para sa paghahanap ng foklor kaya pinamagatan itong
panimulang paglilikom dahil inaasahang mas marami pang paglilikom ang pwedeng
gawin na ang iba pang natitirang baranggay ang pag-aaralan.

3. Analisis ng mga Datos

Sa bahaging ito aanalisahin ang mga nakuhang mga informasyon nakalap ng

mga mananaliksik mula sa labing-isang baranggay ng Ozamiz City. .Makikita sa ibaba
ang unang talahanayan.

Talahanayan 1 Uri ng kwentong Bayan na Matatagpuan sa Labing-isang

Baranggay ng Ozamiz City

Lugar Alamat Alamat na di- Anekdota Kabuuan Ranggo

 etyolohikal etyolohikal

1. Annex 0 0 0 0 5

2. Guingon 1 6 0 7 1

3. Guimad 1 2 0 3 3

4. Lam-an 0 0 0 0 5

5. 50th
0 0 0 0 5
Baranggay

6. Molicay 1 1 1 3 3

7. Banadero 1 3 0 4 2

8. Maningcol 1 0 0 1 4

9. Pulot 1 2 1 4 2

10. Malaubang 1 1 1 3 3

11. Tabid 1 1 1 3 3

Matutunghayan natin sa talahanayan 1 ang kabuuang bilang ng mga nalikom na

oral na literatura sa uri ng kwentong bayan, kabilang dito ang alamat na nahahati sa
etyolohikal at di- etyolohikal at ang anekdota. Mapapansing halos wala ng kwentong
bayang nalalaman ang mga resedenting nakatira dito. Makikitang ang Guingona ang
siyang masasabing may pinakamaraming bilang ng mga kwentong bayan na nalikom na
may kabuuang bilang na pito, subalit dalawang uri lamang ng kwentong bayan ang
matatagpuan dito ang alamat na etyolohikal at di-etyolohikal.Nasa huling ranggo
naman ang Annex, Lam-an at 50th brgy.na parehong walang nakuhang oral na
literatura na napabilang sa kwentong bayan.Masasabing unti-unti na ngang nangawala
ang mga foklor dito.

Makikita naman natin sa Talahanayan 2 ang bilang ng awiting bayan na nalikom

mula sa labing-isang baranggay ng Ozamiz.

Talahanayan 2 Uri ng Awiting Bayan na Matatagpuan sa Labing-isang Baranggay

ng Ozamiz City

Kundim Talind Bala Oya Awit Panrelihiy Kabuu Rang

Lugar
an aw k yi on an go

1. Annex 5 4 1 1 0 11 3

2. Guingona 1 2 5 1 11 20 1

3. Guimad 0 5 4 1 4 14 2
4. Lam-an 0 1 1 0 1 3 6

5.50th Barang
1 1 1 0 0 3 6
gay

6. Molicay 0 0 2 2 0 5 4

7. Banadero 0 0 2 0 2 4 5

8. Maningcol 0 0 1 1 1 3 6

9. Pulot 0 1 1 0 0 2 7

10. Malaubang 0 1 1 0 1 3 6

11. Tabid 0 0 1 1 0 2 7

Mapapansin natin sa talahanayan 2 na halos sobra sa kalahati ang bilang ng

mga baranggay na walang kundiman , talindaw at oyayi. Malinaw ding makikita na ang
Guingona ang lugar kung saan makikitang lahat ng uri ng awiting bayan ay buhay na
buhay pa rin. Katulad ng na unang talahanayan ang Guingona pa rin ang nangunguna
sa may pinakamaraming bilang ng oral na literatura sa uri ng mga awiting bayan. Ang
pinakakulelat at halos walang nalikom ang lugar ng Tabid at Pulot na parehong nasa
ikapitong ranggo at may kabuuang bilang na dalawang uri ng awiting bayan.

Bukod sa awiting bayan may mga nalikom ding mga karunungang bayan mula
sa labing-isang baranggay.Makikita naman natin ang mga datos sa talahanayan 3.

Talahanayan 3 Uri ng Karunungang Bayan na Matatagpuan sa Labing- isang

Baranggay ng Ozamiz City

Lugar Bugtong Palaisipan Pamahiin Kasabihan Kabuuan Ranggo

1. Annex 0 0 0 0 0 10

2. Guingona 33 0 11 0 44 1

3. Guimad 28 0 7 0 35 2

4. Lam-an 5 2 5 5 17 6

5.50th Baranggay 8 2 4 2 16 7

6. Molicay 8 1 12 5 26 3

7. Banadero 9 0 9 0 18 5

8. Maningcol 9 2 5 5 21 4

9. Pulot 6 1 3 5 15 8
10. Malaubang 5 1 3 5 14 9

11. Tabid 5 1 5 2 18 5

Malinaw na makikita sa talahanayan 3 ang bilang ng mga karunungang bayan na

matatagpuan sa mga nabaanggit na baranggay. Masasabing sa lahat ng uri ng foklor
ang karunungang bayan ang may pinakamalaking bilang ang nalikom, kabilang sa mga
ito ang bugtong, palaisipan, pamahiin at kasabihan. Mapapansing ang Guingona parin
ang nasa unang ranggo na siyang may pinakamaraming bilang ng oral na literatura.
Ngunit kung titingnang mabuti ang mga ito ay nagmumula lamang sa dalawang klase
ng karunungang bayan ang bugtong at pamahiin subalit sa ibang uri ay wala na.
Samantalang ang lugar ng Lam-an,50th brgy., Molicay,Maningcol,Pulot, Malaubang at
Tabid kahit kunti sa bawat bilang makikitang kumpleto naman sa lahat ng uri ang mga
ito.

Matutunghayan naman sa susunod na talahanayan ang mga halimbawang oral

na literatura batay sa uri o klasipikasyon.Nasa talahanayan 4 ang kabuuang detalye.

Talahanayan 4 Mga Halimbawang Oral na Literatura Batay sa Uri o Klasipikasyon

na Makikita sa Labing-isang Baranggay

Foklor

Kwentong Bayan Awiting Bayan Karunungang Bayan

1. Anekdota 1. Oyayi 1. Palaisipan

2. Alamat 2. Kundiman 2. Bugtong
o a. Etyolohikal 3. Awit Panrelihiyon 3. Pamahiin
o b. Di-Etyolohikal 4. Balak 4. Kasabihan

Masasalamin natin sa talahanayan 4 na kahit papaano makikita pa rin mula sa

labing-isang baranggay na may mga foklor pa rin na hanggang ngayon ay nagpasalin-
salin sa bibig ng mga tao.Makikitang sa Kwentong Bayan naroon pa rin ang mga uring
tulad ng anekdota at alamat maging ang Awiting bayan na kung titingnan natin ang
mga naunang talahanayan medyo kakaunti na lang subalit kahit papaano may
mangilan-ngilan pa rin tayong maririnig na mga oyayi,kundiman,awit panrelihiyon at
mga balak gayundin ang karunungang bayan na kinabibilangan ng
palaisipan,bugtong,pamahiin at kasabihan.

Talahanayan 5 Kabuuang Bilang ng Oral na Literatura na Matatagpuan sa

Labing-isang Baranggay ng Ozamiz City

Kwentong Awiting Karunungang

Lugar Kabuuan Ranggo
Bayan Bayan Bayan

1. Annex 0 11 0 11 10
2. Guingona 7 24 4 35 2

3. Guimad 3 14 35 52 1

4. Lam-an 0 3 7 10 11

5.50th
0 3 16 19 9
Baranggay

6. Molicay 3 4 26 33 3

7. Banadero 4 4 18 26 4

8. Maningcol 1 3 21 25 5

9. Pulot 4 2 15 21 7

10. Malaubang 3 3 14 20 8

11. Tabid 3 2 18 23 6

Kabuuan 28 73 174 275

Malinaw na makikita sa talahanayan 4 na ang Baranggay Guimad ang

nangunguna sa may pinakamaraming bilang ng mga oral na literatura sa kabuuan. Ang
nabanggit na baranggay ay may limampu't isang foklor na nagpapasalin-salin sa bibig
ng mga tao sa lugar na iyon. Nasa ikalawang ranggo naman ang Guingona na may
kabuuang bilang na tatlumpu't limang oral na literatura.Ang pinakahuli at may
pinakamaliit na uri ng literatura ay ang baranggay ng Annex na may kabuuang bilang
na labing-isang oral na literatura lamang. Sa kwentong bayan at karunungang bayan
parehong wala ang Annex, samantalang ang 50th Brgy. at ang Lam- an ay pareho ring
wala sa mga kwentong bayan.Inilalahad din sa talahanayan na kakaunti lang ang bilang
na makikitang uri ng kwentong bayan na matatagpuan sa labing-isang baranggay,
mapapansing tatlo mula labing-isang baranggay ay walang mapagkukuhanang
kwentong bayan.Pumapangalawa ang awiting bayan sa may kakaunti na lamang at ang
may pinakamaraming bilang ay ang karunungang bayan kung saan napabilang ditto
ang mga bugtong na siyang may pinakamaraming bilang na uri nito.

Talahanayan 5 Kabuuang Bilang ng Foklor na Matatagpuan sa Labing- isang

Baranggay ng Ozamiz City

Uri ng Foklor Bilang Ranggo

Kwentong Bayan 28 3

Awiting Bayan 73 2

Karunungang Bayan 174 1

Mapapansin sa Talahanayan 5 na ang karunungang bayan ang siyang may

pinakamaraming bilang na binubuo ng dalawang daan at walumpu't limang( 285)
samantalang nasa ikalawang ranggo ang awiting bayan na may bilang na pitumpu't
tatlo (73) at nasa huling ranggo naman ang kwentong bayan na may dalawampu't
walong(28) bilang.Malinaw na sumasalamin dito na ang karunungang bayan ang siyang
patuloy pang nagpasalin-salin sa bibig ng mga tao at ang kwentong bayan ay kaunti
nalang at nanganganib na tuluyan nang mawala.

4. Konklusyon at Rekomendasyon

Konklusyon

Sa kabuuan kahit papaano buhay pa rin ang foklor sa ilang baranggay sa Ozamiz
partikular na ang labing-isang baranggay na siyang sentro ng pag-aaral. Kabilang sa
mga foklor ang kwentong bayan kung saan napapabilang ditto ang anekdota, alamat na
etyolohikal at di-etyolohikal gayundin ang mga awiting bayan na kinabibilangan ng
oyayi, kundiman, balak, talindaw at ang awit pan-relihiyon at ang pinakahuli ang mga
karunungang bayan na may mga uring gaya ng pamahiin, bugtong,palaisipan at ang
mga kasabihan.

Sa mga nabanggit sa itaas nakikitang ang karunungung bayan ang siyang

nangunguna sa may pinakamalaking bilang. Ang bugtong ang uri ng oral na panitikan
ang pinakakaraniwang mariririnig sa labing-isang baranggay.

Kung ang bugtong na napabilang sa karunungang bayan ang siyang

pinakamarami ang oyayi,balak at talindaw naman ang pinakamaliit na bilang higit sa
lahat ang anekdota na napapabilang sa kwentong bayan ay halos hindi na nakikita sa
labing-isang baranggay mangilan-ngilan na lamang ang nagtataglay nito at
nanganganib pang tuluyang makalimutan.

Marahil ito ang kasagutan kung bakit marami sa ating kabataan ang tuluyan
nang lumihis sa landas ng kagandahang asal. Dahil wala ng kasabihang nagsisilbing
batas at mga kwentong kinatatakutan na nagbibigay aral.

Rekomendasyon

Batay sa mga ibinigay na konklusyon, ang mga sumusunod na rekomendasyon

ay para sa mas lalong ikauunlad at ikalalaganap ng panitikang-oral.

1. Maging sensitibo sana ang mga magulang sa kahalagahan ng kulturang Pilipino

at handa silang maglaan ng kahit maikling oras para kwentuhan ang kanilang
mga anak ng mga kwentong nagmula pa sa kanilang mga magulang.
2. Magkaroon sana ng paligsahan ang gobyerno na magbabalik sa mga
nakagawiang pampalipas oras gaya ng palaisipan,bugtungan at iba pa.
 3. Magsagawa pa ng ibang pananaliksik sa natitira pang baranggay sa Ozamiz.
4. Mas marami pang pag-aaral na kagaya nito upang maisatitik at hindi na tuluyang
makalimutan ang ilang panitikan ng ating mga ninuno.

Mga Oral na Literatura sa Baranggay Annex

Awiting Bayan

Oyayi

Orihinal Salin

Katulog Matulog

Katulog-katulog na day Matulog,matulog ka na inday

Kay si mama wala dinhi
Katulog-katulog na kay si mama
nananggi
Katulog-katulog na
Kay si papa wala dinhi
Katulog-katulog na kay si papa
wala
Dahil si inay ay wala
Matulog, matulog na
Dahil si inay nag aani pa
Matulog, matulog ka na
Dahil si itayay wala
Matulog, matulog ka na
Dahil si itay ay wala na

Kundiman

Orihinal Salin

Sa Dalaga Pa Sa Dalaga Pa

Sa ako pa'y na dalaga

Natimban sa tanang kalipay
Karon na nga na minyo na Nang ako'y dalaga pa
Ako tanang kabudlay Ako'y lagging masaya
Ngayon may asawa na
Kabudlay, kabudlay man gane Sa akin lahat ang sakit.
Kay sakit ng kinabuhi
Walay tubig, walay kahoy Kay hirap, hirap
Ako tanang mga kakapoy. Kay sakit sa buhay
Dihay isa ka tempo Walang tubig, walang kahoy
Bana ko gipukaw ko Akin lahat ang paghihirap.

Bana ay mata na Merong isang pagkakataon

Mangaon na kitang duha
Bana walay batasan
Mingbangon iya ko gisikaran
Sa puder pa ako ni mama
Wala ko nila lalusa
Asawa ko ginising ko
Asawa ko ay gumising
Kumain na tayong dalawa
Asawa ko ay walang modo
Bumangon at ak'y tinadyakan
Nang ako'y nasa puder pa ni Inang
Mama aniay itugon ko
Ang bata lugawi buntag ug udto
Kay mobalik ako sa pagkadalaga
Kay pait kining minyo ta
Kay mobalik ako sa pagkadalaga
Mamulbos ako ug mangagw
Balak
Orihinal
Kidhat
Sa imong pagkidhat, nadari mo ako
Gikulbaan dayon ning kasing
kasing ko
Na wala ko damha gibati ko dayon
Ang gugma na walay kamatayon
Ug sama pa usab ang imong gibati.
Ipasa na intawon ang gugma mong
putli
Ani-a ning lawas naghulat kanunay
Sa matam-ison mong paghalad
Busa sultii ko sa paghigugma mo.
Aron magmalipayon na unta ako
Kon ikaw ug ako ang manag katrato
Di madugay pakasal ako nimu.
Karunungang Bayan
Pamahiin
Orihinal
1. Dili manudlay ug gabii.
Hindi ko dinanas ang ganyan
Ina meron akong paalala
Ang bata'y laugawan mo tanghali at
umaga
Dahil babalik ako sa pagkadalaga
Dahil masaklap pag ika'y may
asawa na
Babalik ako sa pagkadalaga
Magpupulbos ako't magpapabango.
Salin
Kindat
Sa iyong pagkindat, naakit mo ako
Ginabihan agad itong aking puso
Itong pag-ibig na walang
kamatayan.
Sana ito rin ang iyong
nararamdaman.
Ipasa mo sana ang iyong pag-ibig
Itong aking katawan ay lagging
naghihintay
Sa matamis mong ihahandog
Di ko inakalang agad may
nararamdaman ako sa iyo
Kaya sabihin mong na mahal mo rin
ako.
Para magiging masaya na rin ako
Kung ikaw at ako ay magiging
magkasintahan
Hindi rin magtatagal magpapakasal
ako sa iyo.
Salin
1. Huwag magsuklay pag gabi.
 2. Dili magdala ug pagkaon gikan sa
namatyan
3. Dili manghinguko ug gabii.
4. Dili manilhig ug gabii.
5. Dili manilhig sa balay sa namatyan.
2. Huwag magdala ng pagkain galling
sa patay.
3. Huwag magputol ng kuko pag gabi.
4. Huwag magwalis pag gabi.
5. Huwag magwalis sa bahay sa
namatayan.

Mga Bugtong

Orihinal Salin

1. Sa ibabaw linaw sa ilalom

1. Sa itaas ay malinaw, sa ilalim ay
sinaw Butong
makinis Niyog
2. Kaban kaban sa pari, ukbon
2. Baol ng pari ,buksan may
daghang garuti Posporo
maramoing itak Posporo
3. Buhok ni Maria,duphon dili
3. Buhok ni Mria,hindi madipa Daan
madupa Dalan
4. Buksan mo ang sa iyo dahil ipasok
4. Bukaka a imoha kay isulod
ko ang Botones
akoa Batones
5. Kabayo ni Juan,tumakbo nahati
5. Kabayo ni Juan, midagan naliki ang
ang daan Zipper
ang dalan Zipper

Mga Oral na literatura sa Baranggay Guingona

Kwentong Bayan

Orihinal

Alamat ng Guingona

Sa panahon sa gubat sa mga Hapon kini si Teofisto Guingona Sr. nakabakwit sa

maong lugar pero kining lugara sityo pa sa Barangay Guimad, tungod sa kagamay pa
sa mga tawo nga nagapuyo ani nga lugar. Sa pagbakwit ni Teofisto Guingona, Nahimo
siyang ilado sa mga katawhan sa maong lugar tungod sa iyang pagkamatinabangon sa
mga katawhan ug pagtabang niya sa kawad-on sa mga katawhan sa maong lugar.
Doulanan siya sa mga katawhan ug andam siya sa pagtabang sa mga tawo bisan pa sa
pinansyal nga panginahanglan. Naabtan si Teofisto Guingona ug pipila ka mga katuigan
nga nakapuyo sa maong lugar.

Usa ka adlaw nahibaw an nalang sa mga katawhan nga si Teofisto Guingona

wala na sa maong lugar, gipangita siya sa mga katawhan pero wala na nila kini makita
pa. Naglibog ang mga tawo nganong nilakaw siya sa maong lugar nga wala lang
nagpahibalo sa mga katawhan. Naguol sila sa pagkawala ni Teofisto Guingona sa
maong lugar.

Pipila ka mga katuigan ang milabay, nagkahinay ug kadaghan ang mga

lumulupyo sa maong lugar. Niabot ang takna nga nasabotan sa mga kadagkoan sa
maong lugar nga ibulag nalang kini sa Barangay Guimad tungod kay daghan naman
pod ang mga tawo sa maong lugar. Ilang nasabotan nga himoon pod kini nga usa ka
Barangay, ilang naoyonan nga ingalan ang lugar ug Barangay Guingona nga gikan sa
apilyedo sa usa ka tawo nga nagatabang nila sa dugay na nga mga panahon nga si
Teofisto Guingona. Ilang naoyonan nga kini ingalan sa maong lugar isip pagpahibalo ni
Teofisto kong asa na siya karon nga ang mga tawo aning lugara naghatag ug
importansya sa maong tawo. Gihimo usab kini nga Barangay Guingona para ang mga
lumulupyo sa maong lugar, makahinumdom ug dili nila malimtan ang usa ka tawo nga
hilabihan ka matinabangon sa mga kabus nga lumulupyo sa maong lugar.

Nabansagan ang maong lugar nga Barangay Guingona sa tuig 1947.

Salin

Noong panahon ng giyera ng mga Hapon, si Teofisto Guingona Sr. ay pumunta

sa isang lugar na bahagi lamang ng Guimad dahil kunti lamang ang mga naninirahan
dito. Sa kanyang pagpunta sa lugar na ito, siya naging kilala dahil sa kanyang
pagkamatulungin sa mga taong nangangailangan. Nilalapitan siya ng mga tao para
manghingi ng tulong at tinutulungan naman niya ito maging sa pinansyal na
pangangailangan. Ilang taon din siyang naninirahan dito.

Isang araw, nalaman na lamang ng mga tao na wala na si Teofisto sa kanilang

lugar. Hindi nila alam kung bakit umalis siya sa lugar na ito na hindi ngpapaalam. Sila
ay malungkot sa pagkawala ni Teofisto Guingona Sr.

Ilang taon na ang nakalipas, dumami rin ang naninirahan dito. At dumating ang
panahon na napag-usapan ng mga pinuno ng lugar na ito na ihiwalay ito sa barangay
Guimad. Napag-usapan nila na gawin itong isang barangay at nasang-ayonan naman
nila na Barangay Guingona amg ipapangalan nila dito na galling s apilyedo sa taong
tumulong sa kanila sa maraming panahon na si Teofisto Guingona Sr. Napagpasyahan
na ito ang ipapangalan sa kanilang barangay para maipahatid nila kay Teofisto kung
gaano siya ka importante sa kanila kahit saan naman siya ngayon. Ito rin ang
ipinangalan sa kanilang barangay para rin hindi makakalimutan ng mga taga rito ang
isang taong napakamabuti at matulungin sa mga naninirahan sa lugar na ito.

Nabansagan ang lugar na ito bilang Barangay Guingona

Pagsusuri sa mga Alamat at mga Kwentong-Bayan tungkol sa
Lawa ng Sampalok at ang Kaugnayan nito sa Araw-araw na
Pamumuhay ng mga Mangingisda ng San Pablo, Laguna


AUTHORS

H. Sorbito + 3

Pagsusuri sa mga Alamat at mga Kwentong-Bayan tungkolsa Lawa ng Sampalok at ang

Kaugnayan nito sa Araw-arawna Pamumuhay ng mga Mangingisda ng San Pablo, Laguna

Kristen Gayle G. CatapangCristine Diane B. DimayugaRochelle Ann T.

MolinaHanna Melissa N. Sorbito
University of the Philippines Los BañosBahagi ng buhay ng mga Pilipino ang
paniniwala sa mga alamat at kwentong-bayan. Ang mgaalamat na ito ang sinasabing
nagpapaliwanag ng pinagmulan ng Lawa ng Sampalok. Samantala,ang mga nahalaw na
kwentong-bayan ay sumusubok na bigyang-paliwanag ang mgakababalaghang
naranasan ng mga mamamayan ukol sa lawa. Nilalayon ng papel na ito na suriinang
mga alamat at kwentong bayan tungkol sa Lawa ng Sampalok sa San Pablo, Laguna at
angkaugnayan ng mga ito sa pang- araw-araw na pamumuhay ng mga mangingisda
doon. Gumamitang mga mananaliksik ng
pakikipagkwentuhan
bilang pangunahing metodo ng pakikipag-ugnayansa mga naninirahan sa paligid ng
lawa partikular na sa mga mga mangingisda. Nagkaroon din ngginabayang-talakayan.
Sa pagsusuri, napag-alaman na ang mga alamat at kwentong-bayan aymayroon
g iba’t ibang bers
yon. Gayunpaman, masasabing sinasalamin ng kaugnayan ng mgapokloriko sa pang-
araw-araw na pamumuhay ng mga naninirahan malapit sa Lawa ng Sampaloklalo na ng
mga mangingisda na hindi mahihiwalay ang tao sa kanyang lipunan. Inilahad din
angmga resulta at implikasyon ng pananaliksik na ito bilang ambag sa batis ng
kaalaman ngSikolohiyang Pilipino.
Part of the lives of Filipinos is their belief system on folklore composed of legends and
folk tales.These legends are the ones believed to explain the nature of the Sampalok
Lake. On the other hand,the known folktales attempt to describe the supernatural
phenomena experienced by the residents inthe community. This paper aims to analyze
the legends and folktales about the Sampalok Lake inSan Pablo, Laguna and its
correlation to the everyday lives of the local fisherfolks. The researchers
used “pakikipagkwentuhan” as the
primary method in interacting with the inhabitants around thelake, particularly the
fishermen. A focused group discussion was also conducted. Based on theanalysis, it was
found out that the legends and folktales have different versions. Nevertheless, onecan
conclude that the correlation of the folklore to the daily lives of the residents, especially
the fishermen mirrors the reality that an individual cannot be separated from the society
. The resultsand the implications of the research were shown to add to the body of
knowledge of SikolohiyangPilipino.

noong 1947.
 Filipino Legends, Myths and Folklores Abound

Philippine literature abounds with fascinating tales of legends and mythical stories of how the
Earth, and everything in it came to exist. Primarily, they’re entertaining since they could amuse,
inspire and sometimes scare; but mainly, they impart lessons on how to live well with other
people.

A Storytelling Tradition
Many of today’s youth get straightforward answers to their queries about the how and why of things, by
simply researching on the internet. Hence, they never had the experience of hearing quaint but fascinating
explanations in the form of folklores and myths. The following are examples of stories comprising the
popular myths and legends of the Philippines, which are kept alive to this day, as a way of instilling moral
values in the minds of the Filipino children.

 Why Do the Moon and Stars Appear Only at Night?

A long time ago, when the universe was still young, the sun and the moon were married to each other.
One day, the moon asked her husband, the sun, to keep watch over their sleeping children, since she had
to gather food for the family. The moon, reminded her husband not to go near the young ones, for they
would get burned by his intense noon day heat.

The sun, however, couldn’t keep from bending over to kiss the little ones – but as his wife had feared, the
children slowly started to melt. Although the sun wanted to hide from his wife, his brightness always gave
him away. His wife, the moon, became cold to him and endlessly blamed him for deforming their
children. She often harped about his self-centeredness and feelings of self-importance, just because the
entire universe revolved around him.
 This occurred until one day, the sun's fiery temper got the better of him – he struck his wife's face to stop
her endless nagging. Again, he felt sorry for having done so, since his action had left the moon with scars
and pockmarks on her face.

Since then, the moon and the sun became estranged, and the former took her children with her as far as
she could, to get away from the sun. She and the children showed up only during the night when everyone
was asleep, so they wouldn’t notice the pockmarks on her surface or the imperfection of her children, the
little twinkling stars.

 Why Does a Rainbow Appear After a Drizzle?

One day, a woodsman found a beautiful star fairy lying unconscious near the river bend. He discovered
that her wings were broken and readily surmised that she must have fallen unconscious upon hitting the
ground. The woodsman brought her home and did everything he could to nurse her back to life. The star
fairy finally regained consciousness and thanked the woodsman for saving her life.

However, she was still weak and her wings were still broken, although the woodcutter improvised some
form of brace to help the wings heal properly. Months passed and the inevitable happened, the woodsman
and the star fairy fell in love with each other. The lovers decided to get married so they could raise a
family and have children.

But alas, the day came when the fairy’s wings started fluttering on its own, so the woodsman had to
remove the improvised braces. As soon as the wings became free, the star fairy was carried off to high
heavens and the woodsman never saw his beloved star fairy again. He was so devastated that each day he
went to the river bend, hoping that his wife would be there with her wings once again broken.

The star fairy was back at the star kingdom and could see her beloved husband pining every day for her at
the river bend. However, the king had taken away her wings as her punishment for straying too far away
from the kingdom. She can only have them back if she learns how to behave like a real star fairy.

One day, the king chanced upon the beautiful fairy crying and looking forlorn as she watched the river
bend below. Looking down, he also saw the woodsman near the river bend who was also looking equally
forlorn and with tears streaming down his face. Now the star king couldn’t stand the sight of the lovers'
 hopeless situation but the union between an Earth creature and a star fairy is strictly forbidden and
impossible.

The king finally came up with a bright idea; he stretched out the tails of his multi-colored g-string (this is
not the risqué version) so that it would hang down until it formed an arch that would reach the river bend.
He told the star fairy that she could go down via the multi-colored arch to visit her beloved woodsman but
only for a few minutes. Otherwise, the arch would disappear and she could never go back. If she stayed
too long on Earth she will become a mortal and will soon die. It turned out that the fairy is already more
than a thousand years old, basing on Earth’s life period.

Therefore, if you see a rainbow after a brief rain shower, it means the star king took pity on the lovers
again and had let down the tails of his colorful g-string. The drizzle is actually the star fairy’s tears, while
the woodsman called the multi-colored arch “bahag hari" or the king’s g-strings.

 Why Does the Philippines Have 7,000 Islands?

At a time when there was only a single great mass of landbetween the great sky and an equally great
water, a large prehistoric bird got bored of circling around the same area for millions of years. It had
made several attempts to fly as far as it could, to discover what lies beyond the far horizons. However, the
big bird was always forced to go back, because there was no other land on where he could rest his tired
wings.
One day, the bird came up with a clever idea. The scheming bird told the water that the sky was irritated
by the way the water keeps on copying the sky’s hue. If it decides to don a blue color, then water also
becomes blue, if the sky is clear and white, the water becomes clear and neutral too. The sky hates it the
most that the water imitates even the former’s dark mood, because the water also turns gray and
somewhat murky. Water of course became indignant upon hearing this; and it heaved a deep breath to
which great amounts of water rose up in the form of gigantic waves, high enough to reach the sky and fill
its clouds with water.

The sky was puzzled at the water’s behavior because it seemed that it was intentionally pelting the sky.
The scheming bird approached the sky and told the latter that the water was resenting the fact that the sky
often made the decisions on what color they had to have. Even if water wants to try other colors, the sky
keeps on reflecting itself on the water’s surface.
 Sky, of course, was furious upon hearing this that it let out loud roars of thunder and flashes of lightning
that hit not only water but also the large mass of land. It drained out all the waters carried in its clouds
while water continued to pelt huge waves against the sky. All these affected the great mass of land
because it slowly softened and weakened as sky and water fought against each other’s might.

Soon enough, the great mass of land started to break into little pieces much to the delight of the big bird.
Sky and water saw what had happened, and as a result stopped fighting and tried with all their might to
bring back the pieces of land together. It was too late because there were about 7,000 pieces of land that
were too far away from the main land. The bird of course finally fulfilled his wish of travelling far and
wide, beyond the horizons.

Continue reading on page 2 for more of the myths, folklores and legends of the Philippines.


 Hudhud Hi Aliguyon (The Tales of Aliguyon)

In the mountainous hinterlands of Northern Luzon, a young boy named Aliguyon was raised well by his
father and he grew up to become a smart and intelligent leader. He also had the skills and prowess of a
brave and stalwart warrior that children of the villages often looked up to him as a role model.
Now their tribe had a long standing feud over territorial boundaries, with another tribe in another
mountain. To settle it once and for all, Aliguyon challenged the leader of the other tribe to a duel.
However, the leader did not accept the challenge personally but his son, Pumbakhayon did, since he was
an exact match to Aliguyon’s capabilities.

Thus, the two warriors faced each other in a battle they were not prepared for. To Aliguyon’s surprise, his
adversary was as skilled and adept as he was. Accordingly, there was only one spear used because
Aliguyon’s initial attempt to slay Pumbakhayon with a single but powerful thrust of his spear was not
successful. Pumbakhayon was able to catch the spear and used the same weapon by throwing it to
Aliguyon with an equally forceful might. The latter had no other course of action but to catch his spear
and hurl it once more to his opponent.

This duel lasted for three days with nothing transpiring but the swift exchanges of hurls using only a
single spear. On the third day, the two young men decided to stop the senseless exercise and agreed to
talk things over. It became obvious to both of them that they were equals in every aspect despite
 belonging to a different tribe. They have come to respect each other’s skills and intelligence, thus
realizing they are capable of settling their issues wisely. Therefore, the duel ended in a treaty and the two
young men became close friends.

Their tribes and the people all lived harmoniously and peacefully. They emulated their leaders as they
settled their differences by recognizing that each tribal member deserves to be accorded with respect
regardless of tribe or stature.

 Why Do Pineapple Fruits Have Many Eyes?

There was once a pretty little girl called Piña, who was loved dearly by her mother to the point of spoiling
her. As Piña grew older, she had become lazy, inconsiderate and self-centered. Yet the mother didn’t
mind her daughter’s behavior, because she wanted Piña to depend on her forever.

One day, the mother fell ill and could not bring herself to cook food for Piña, while the young girl kept
complaining that she was hungry. This time, Piña's mother had to stay firm for the young gril's sake. On
the other hand, Piña forced herself to go to the kitchen, grumbling and resentful that her mother was sick.
The girl half-heartedly set out to cook “lugaw" or rice porridge the way her mother instructed her.

While in the kitchen, Piña kept asking where her mother kept the things she needed.

“Mother, where is the rice keeper?" The mother had to shout her answer several times over because Piña
took ages before she could find whatever it was she was looking for.

“Mother, where are the woods for the stove?"

“Mother, where’s the soup ladle?"

Mother, where’s the salt?"

Mother where’s the bowl?"

Note that to all of Piña’s questions, the sick mother had to shout at the top of her lungs, which only made
her feel worse. Feeling weak and exasperated with Piña’s unending questions, the mother finally lost her
temper and let out a curse: “Heaven forbid child! But I call on all the gods to put eyes all over your face
so you can see the things you’re looking for." Tired and weak Piña’s mother fell asleep.
 When the mother woke up, the house was dark and quiet. She called Piña but there was no answer. The
mother willed herself to investigate where Piña could be, but the mother only found the unfinished
cooking task. The mother was saddened by the thought that Piña decided to leave her, because she was
sick and could no longer take care of her daughter.

As she was about to leave the kitchen, she tripped on something that was lying on the floor, all the while
thinking that it was one of Piña’s many things. She picked up the strange looking object, which was
shaped like a human head with tufts of leaves atop its crown.

The mother had an uncanny feeling that the brown circles scattered all over the object reminded her of
Piña’s beautiful brown eyes. Horrified, the mother remembered that she let out a terrible curse on her
daughter before she fell asleep – in fact, she called on all the gods to put eyes all over Piña’s face. Thus,
the strange looking fruit was called “pinya" or pineapple, since Piña simply vanished into thin air.

 The Story of Maria Makiling

Travelers coming from Manila going to Southern Luzon will notice a mountainous mound of thick
rainforests looming up ahead. The shape of the mountain takes the form of a woman lying peacefully on
her back. Every home-bred Filipino can easily recognize this as Mount Makiling and the sleeping form of
the woman is that of the mountain’s goddess Maria Makiling.

The mountain is actually an extinct volcano and it has relatively remained unharmed through its years of
existence. Thanks to Maria Makiling’s vigilance in protecting the mountain’s ecosystem. Those who trek
to the mountain are told and forewarned that Maria’s spirit often roams the woods and is capable of doing
harm to those who harm any of the living creatures that live on her mountain. To the locals, she is known
as a “diwata" or goddess of nature. She rewards those who heed her warnings but will severely punish
those who ignore her.

A hunter tells of his experience while in pursuit of a wild boar who had tried to attack him in the deep
forest of Mt. Makiling. As he was about to strike the cornered boar, a beautiful lady with golden-brown
skin and long flowing black hair appeared and admonished him not to kill the wild pig. She patiently
explained with a kind voice that the attack launched by the boar, was only to protect the mountain against
intruders, who may one day take away all the trees in its forest.
 The beautiful lady invited him to have supper with her and a place to rest for the night. The hunter felt
humbled that despite being caught red-handed by Maria, she still found it in her heart to be gracious.
Nevertheless, the hunter made a vow to Maria that he will no longer hunt any of the living creatures in
Mt. Makiling ever again, nor take down trees from its forest.

Pleased at what she heard, Maria gave the hunter a “salakot" or buri hat filled with ginger, to take home
as present for his wife. Upon reaching home, he immediately opened his back pack, to unload the heavy
burden off his back. The “salakot" fell off with a heavy thud and revealed golden nuggets instead of
ginger.

However, there are stories about hunters losing their way in the forest and unable to find their way back
home. Others, however, were fortunate to be chanced upon by mountain climbers and hikers; albeit
incoherent and unable to remember their names or where they live. The only thing they can remember is a
beautiful lady who gave them food and shelter for the night.

Filipino literature is rich with myths, folklores, legends of the Philippines and the origins of the many
things that can be seen, heard, felt, smelled, and tasted. There are also tales of heroism, love, compassion
and promises that were fulfilled even after life. Although some stories like the legend of Maria Makiling
tend to scare, they had at least, served the purpose of keeping the rainforest well-preserved with its
ecology still intact.

 References
 Alamat, A Philippine Folktales, Myths and Legends Page -- http://folktales.webmanila.com/
 Introduction to Philippine Folklore -- http://folklore.philsites.net/legends.html
Image Credits:

 By NASA/U.S. Geological Survey / Wikimedia Commons

 By Alison Rawson / Wikimedia Commons
 By Deepraj / Wikimedia Commons
 By Bernard Gagnon / Wikimedia Commons
 By Max20082 Free Art License / Wikimedia Commons
 By Dragonbite / Wikimedia Commons