Professional Documents
Culture Documents
मुक्त बजारवाद
मुक्त बजारवाद
कनवता तर कालयात्री हो, मुम्तक्तबोधको भिाइमा। कनवता र कनवको ध्येयदे म्त पर, रचनयता
र रचिाको अभ्युद्देश्यदे म्त टाढा पनि कनवताको तर सां स्कृनतक अनभभारा हिँ दछ। यसले
बहसको नसजु िा गिुुपदु छ, वाक्को महत्त्वलाई स्थानपत गिुुपदु छ। मान्छे , मि, पररवेश,
समय, प्रकृनत, राजिीनत, सामानजकता, जिोन्मु ता आनद नवनवध स्वरहरू गुञ्जायमाि
हिँ दाहिँ दै पनि यनद कनवताकौशल अप्रभावी रहे सम्प्रेिणको सङ्कट उत्पन्न हिँ दछ अनि
अक्षरहरू प्राणहीि बन्दछि्।
कनवताले अचेल वैयम्तक्तकताको सािो फलक उनछिी सकेको छ। त्यहािँ बाट उचानलएर
उिँ भैउिँभो यात्रा गदै यसले समनिको नक्षनतज अिँगाल् ि पुनगसकेको छ। कनवताले प्रजातन्त्र,
वैधता, मािवीयता, धानमुक सनहष्णु ता अनि जीविधमी यथाथु हरूको पैरवी गरररहे छ अनि
शोिण, असमािता, नहं सा, सत्ताअहम् आनदका प्रनतरोधमा आफ्िा अनभव्यम्तक्तको
मुक्ततालाई पराकाष्ठासम्म पुग्नेगरी प्रयोग गरररहे छ। यी कुरा ियािँ िभए पनि तर अनहले को
कनवताले वृनत्तगत नहसाबमा आफ्िो नभन्न आवाज बोनलरहे को छ। अभावुकता, नवडम्बिा,
अवैनशष्ट्य, वक्तव्यमूलकता जस्ता गुणहरू हाम्रा अनहले का वृनत्तहरू छि्।
भारतका िेपाली कनवताहरूले मूलत: आफ्िो रानििय पनहचािको सङ्कटलाई र त्यसका निम्ति
गररएका सािा-ठु ला आन्दोलिहरूलाई अनि हात लागेका ररत्ता पररणनतहरूलाई सम्बोधि
गरे का छि्। अम्तस्थर अनि अिुत्तरदायी भ्रि राजिैनतक नक्रयाकलापलाई, नचया अनि
नसन्कोिा जीविका कनठिाइहरूलाई, गो ाु हरूको निम्न अनि निम्नमध्यम स्तरको जीविका
नजजीनविा एवम् सङ्घिुहरूलाई ले म्त रहे का छि्। अरू पनि बहनवध नविय र नवचारहरूमा
रुमनलएका छि् िेपाली कनवताहरू। कनहले यी ग्रामीण धरातलमा आफ्िा मौनलक
अिुहारहरू ोज्न गइरहे का दे म्त न्छि् अनि तदिुसार भािाको ोजी, मुहावराको अन्वे िण
गरररहे का दे म्त न्छि्। कनहले लोकसंसार र सां स्कृनतक पृष्ठभूनमबाट सन्दभुहरू उप्ठ्काएर
परम्परा र पररचयमा तालमेल नमलाइरहे का दे म्त न्छि्। आफ्िो स्थाि, त्यसको आञ्चनलकता,
स्थािीयता र इनतहासलाई नसजु िामा बुन्दै िेपालीपिाको निक्खर कनवता रच्न ोनजरहे का
दे म्त न्छि्। कनहले भिे समसामनयक राजिैनतक नवफलताहरू, यी नवफलताले बोलाएका
कुण्ठा, परानजत हिुको पीडा, यस्ता नवफलताका दायीहरू आनद पनि कनवताका नविय बन्न
पुनगरहे का दे म्त न्छि्।
तर कनवताको प्रभावपरकताको मनसिा अध्ययि गिु हामी चुनकरहे का छौ िँ। स्थुल पठिबाट
उम्केका ससािा काम्तव्यक सौन्दयुहरू कपेर ोज्न भ्याइरहे का छै िि् अध्येताहरूले । राम्रो र
िराम्रो कनवतामा कतै नििै भए पनि पाथु क्य हिँदो हो, त्यसलाई औिँल्याइनदिे मान्छे
पाइरहे का छै िि् अनहले का कनवहरूले । कनत कनवता भुत्ते भइसकेका काम्तव्यककौशलनसत
ढु क्कै छाती फुलाएर नहिँ नडरहे का छि्। कनत पुिरावृनतका नसकार भएका अनभव्यम्तक्तहरूले
आफैले आनवष्कार गरे को वृथा अनभमािमा मयाु दा ोनजरहे छि्। सतही र अप्रभावी यस्ता
कनवताहरूले समयको यस ियािँ ढराु लाई प्रनतरोधात्मक अनभव्यम्तक्त नदि सनकरहे का होलाि्
त? वा नियनत सम्िे र आत्मसमपुण गरररहे का छि्? निक्यौल गिे बेला हो। आञ्चनलकता र
स्थािीयताहरू परम्परा र इनतहासको गनहरो चेतबाट उम्रेका छि्। वा अिुवादमा वाष्पीकृत
भइजािे जनत मात्र त बनसरहे का छै िि्? ोज्ने समय हो। हाम्रा नवद्रोहहरू कृनत्रम र
नवभ्रमग्रस्त त छै िि्? हामी कतै बानहरबाट हे ररिँ दा कूपमूण्डक त दे म्त एका छै िौ िँ? हामी
पाठकोन्मु ी सानहत्य ले ख्ने िाममा आफ्िै आत्मश्लाघा र आत्मरनतको राग त अलानपरहे का
छै िौ िँ?
म आफू भिे मानथ समकालीि कनवताका यावत् कुराहरूनसतै भािाको बान्कीदे म्त कथ्यको
प्रस्तुनतसम्मै जीविोन्मु , संवेदिापूणु र िवीिोन्वे िी बन्ने कोनसस गदु छु, कुनन्न हि सकेिँ वा
सनकििँ?
माइलालाई रजमता छ
माइलालाई रनमता छ।
माइलाले िै बोक्िुपछु
ठे लै ठे ला उठे का छि्
युगैनपच्छे ।
अब माइलाको फोक्सोनभत्र
बुढी औ ँला
त्यसपनछ ोस्ौ
उघ्रेको भाग्य, मेरो ढु ङ््गाको दे वता, नह टीको पािीधारा, नचन्डे को मुन्टा, नसमरायोको पुरािो
गन्ध, मेरी बज्यैको कुकुच्चा र कुङ्फु सु, मेरो क्यानटस, काउलोको रु , भिँगेराहरू, ढु ङ््गे
आिँ गि, कटु स।
सबै ोस्ौ।
नलप्ठ्िसकछौ
् म्त त्काहरू ?
मेरा बाबै,
स्वानदि उ ािग्रम्ति ?
‘स्वगीय’ !
अनहले
ओ ! द्रोणाचायु,
ओ ! प्राइभेट नलनमटे ड !
मेरो भागमा परे को लडाइिँ र घृणा पनि त्यही विु जन्मेका हि्।
छु याउि सनकिँदै ि
हररयो प्रबन्ध।
घृणाको सेतु।