1

ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΝΟΜΟΙ

ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΔΥΟ ΣΥΝΟΛΑ Α ΚΑΙ Β ΤΕΤΟΙΑ ΩΣΤΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΟΥ

ΚΕΝΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ( A ≠ ∅, B ≠ ∅ ) .

ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΠΕΔΙΟ ΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟ Α ΕΝΑ ΝΟΜΟ ΜΕ

ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΚΑΘΕ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ Α ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΕΝΑ
ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΕΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ Β (ΜΟΝΟΣΗΜΑΝΤΗ ΑΠΕΙΚΟ-
ΝΙΣΗ) ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΙΜΩΝ.

A B

x1 f (x1)
x2 f (x2)
x3 f (x3)

Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ f ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΤΑΙ ΩΣ ΕΞΗΣ:

f : A→ B
x → f ( x), x ∈ A

ΘΑ ΑΣΧΟΛΗΘΟΥΜΕ ΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ, ΔΗΛΑΔΗ ΜΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟ-
ΥΣ Α ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΙΜΩΝ ΤΟΥΣ B ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΣΥΝΟΛΑ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙ-
ΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ, A, B ∈  .

ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΤΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ x ΤΕΤΜΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ y = f ( x ) ΤΕ-

ΤΑΓΜΕΝΗ.
 2

ΑΣ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ.

 ΕΞΙΣΩΣΗ ΕΥΘΕΙΑΣ: =
y ax + b
Η ΠΟΣΟΤΗΤΑ a ΕΙΝΑΙ Η ΚΛΙΣΗ ΤΗΣ ΕΥΘΕΙΑΣ (Η ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΔΙΕ-
ΥΘΥΝΣΗΣ) ΚΑΙ b ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΤΕΜΝΕΙ Η ΕΥΘΕΙΑ
ΤΟΝ ΑΞΟΝΑ y .
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1. ΑΝ a = 0 Η ΕΥΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΑΞΟΝΑ x

2. ΑΝ x = xo , ΔΗΛΑΔΗ Η ΤΕΤΜΗΜΕΝΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΑΡΕΙ ΜΙΑ ΜΟΝΟ

ΤΙΜΗ, Η ΕΥΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΞΟΝΑ y .

3. ΑΝ Η ΕΥΘΕΙΑ ΔΙΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ( x1 , y1 ) Η ΕΞΙΣΩΣΗ ΤΗΣ

ΕΥΘΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ y − y1 = a ( x − x1 )

4. ΑΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΟΤΙ Η ΕΥΘΕΙΑ ΔΙΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ

( x1 , y1 ) ΚΑΙ ( x2 , y2 ) , ΤΟΤΕ Η ΚΛΙΣΗ ΤΗΣ ΕΥΘΕΙΑΣ ΔΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ

ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ
y2 − y1
a=
x2 − x1
5. ΑΝ ΔΥΟ ΕΥΘΕΙΕΣ = y a′x + b′ ΤΕΜΝΟΝΤΑΙ ΚΑΘΕΤΑ,
y ax + b ΚΑΙ =
ΤΟΤΕ ΙΣΧΥΕΙ
aa′ = −1
6. Η ΕΞΙΣΩΣΗ Ax + By =
C ΟΠΟΥ A ≠ 0 ΚΑΙ B ≠ 0 ΠΑΡΙΣΤΑΝΕΙ ΕΥΘΕΙ-
A C
Α. Η ΕΞΙΣΩΣΗ ΑΥΤΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΡΑΦΕΙ ΩΣ y =
− x + , ΕΧΕΙ
B B
A C
ΔΗΛΑΔΗ ΚΛΙΣΗ − ΚΑΙ ΤΕΜΝΕΙ ΤΟΝ ΑΞΟΝΑ y ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ .
B B
 3

7. Η ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΣΗΜΕΙΟΥ Ε ΜΕ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ ( xo , yo ) ΑΠΟ ΕΥ-

ΘΕΙΑ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ Η ΕΞΙΣΩΣΗ ΕΙΝΑΙ Ax + By + C =

0 ΔΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ
ΤΗ ΣΧΕΣΗ
Axo + Byo + C
d=
A2 + B 2

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΥΘΕΙΑ 5 x + 6 y − 8 =0 ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ Η

ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΠΑΡΑΚΑΤΩ.

4 (2,4)

2
d(2,4)

-4 -2 2 4

-2

ΘΕΛΟΥΜΕ ΝΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ (2,4)

Axo + Byo + C
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΘΕΙΑ ΑΥΤΗ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ d = ΠΡΟ-
A2 + B 2
ΚΥΠΤΕΙ

Axo + Byo + C 5⋅ 2 + 6⋅ 4 − 8 26
d ( 2,
= 4) = = = 3,33
A +B
2 2
5 +6
2 2 7,81
 4

 ΕΞΙΣΩΣΗ ΚΥΚΛΟΥ: x2 + y 2 =
R2
Η ΕΞΙΣΩΣΗ ΑΥΤΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΓΙΑΤΙ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΤΙΜΗ
ΤΗΣ ΤΕΤΜΗΜΕΝΗΣ x ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΥΝ ΔΥΟ ΤΙΜΕΣ ΤΗΣ ΤΕΤΑΓΜΕ-
ΝΗΣ y , ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΗΛΑΔΗ ΜΟΝΟΣΗΜΑΝΤΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ.

 ΕΞΙΣΩΣΗ ΠΑΡΑΒΟΛΗΣ: y 2 = x

Η ΕΞΙΣΩΣΗ ΑΥΤΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΓΙΑΤΙ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΤΙΜΗ ΤΗΣ
ΤΕΤΜΗΜΕΝΗΣ x ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΥΝ ΔΥΟ ΤΙΜΕΣ ΤΗΣ ΤΕΤΑΓΜΕΝΗΣ y ,
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΗΛΑΔΗ ΜΟΝΟΣΗΜΑΝΤΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ.
 5

ΠΕΔΙΟ ΟΡΙΣΜΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΜΙΑΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΓΝΩΣΗ

ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΟΡΙΣΜΟΥ ΔΗΛΑΔΗ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ
ΕΧΕΙ ΕΝΝΟΙΑ ΥΠΑΡΞΗΣ Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
• Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ x 2 ΕΧΕΙ ΠΕΔΙΟ ΟΡΙΣΜΟΥ −∞ < x < ∞ Η { x ∈  } (ΑΝΟΙΚΤΟ

ΔΙΑΣΤΗΜΑ)

• Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ 1 − x 2 ΕΧΕΙ ΠΕΔΙΟ ΟΡΙΣΜΟΥ −1 ≤ x ≤ 1 Η [ −1,1] (ΚΛΕΙΣ-

ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ) ΓΙΑΤΙ ΜΟΝΟ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΑΥΤΟ Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΠΑ-

ΙΡΝΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ.

ΠΕΔΙΟ ΤΙΜΩΝ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

ΓΙΑ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΙΜΩΝ ΜΙΑΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ

ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟ-
ΝΟ ΠΟΙΕΣ ΤΙΜΕΣ ΠΑΙΡΝΕΙ Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΣΤΑ ΑΚΡΑ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΟΡΙΣ-
ΜΟΥ ΤΗΣ.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Η ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ f (=
x) 3 x + 9 ΕΧΕΙ ΠΕΔΙΟ ΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟ

 −3, ∞} ΚΑΙ ΠΕΔΙΟ ΤΙΜΩΝ 0, ∞} , ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΚΑΤΩ

ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ f ( x )

-2 2 4 6 8
 6

ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΕΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΙΑΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ F: A  B ΟΝΟΜΑΖΕΤΑΙ
Η ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ Β ΣΤΟ Α ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΤΑΙ ΜΕ
F-1: B  A

A B

f-1 (y1) = x1 y1 = f (x1)

f-1 (y2) = x2 y2 = f (x2)
f-1 (y3) = x3 y3 = f (x3)

ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΑΝΤΙΣΤΡΕΨΙΜΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ

ΕΙΝΑΙ 1-1 ΚΑΙ ΕΠΙ.

ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΟ 1-1 ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΟΤΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗΣ

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ y ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΙ ΜΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ

ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ x (ΑΜΦΙΜΟΝΟΣΗΜΑΝΤΗ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ).

ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΟ ΕΠΙ ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΟΤΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΤΙ-
ΜΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΙ ΚΑΠΟΙΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΟΡΙΣΜΟΥ.
 7

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

1. ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ y= R − x ,
2 2
x ∈ [ − R, R ] , y ∈ 0, R 2  . Η
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΑΥΤΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΓΙΑΤΙ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΤΙΜΗ
ΤΗΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ y ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΥΝ ΔΥΟ ΤΙΜΕΣ

ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ x. (ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ 1-1)

2. ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ y= x 2 , x ∈ 0, ∞ ) , y ∈ 0, ∞ ) . Η ΣΥΝΑΡ-

ΤΗΣΗ ΑΥΤΗ ΕΧΕΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΓΙΑΤΙ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΕΞΑΡ-
ΤΗΜΕΝΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ y ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΙ ΜΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΜΙΑ ΤΙΜΗ

ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ x (ΕΙΝΑΙ 1-1). ΕΠΙΣΗΣ ΕΙΝΑΙ

ΚΑΙ ΕΠΙ ΔΙΟΤΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΤΙΜΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΙ
ΚΑΙ ΕΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΟΡΙΣΜΟΥ.

3. ΘΕΩΡΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ =y x , x ∈ 0, ∞ ) , y ∈  −10, ∞ ) . Η ΣΥ-

2

ΝΑΡΤΗΣΗ ΑΥΤΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΓΙΑΤΙ ΑΝ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ 1-1 ΔΕΝ
ΕΙΝΑΙ ΕΠΙ ΔΙΟΤΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΤΙΜΩΝ [ −10,0 )

ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΥΝ ΣΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΟΡΙΣΜΟΥ.

 8

ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
Έστω ότι έχουμε τις συναρτήσεις y = g ( x) και y = f ( x) . Τότε η συνάρτηση

= ( y ) f ( g ( x ) ) ονομάζεται σύνθεση των συναρτήσεων f , g και συμβολίζεται ως

z f=

f  g . Για να είναι δυνατή η σύνθεση δύο συναρτήσεων θα πρέπει το πεδίο τιμών της

πρώτης ( g ) να εμπεριέχεται στο πεδίο ορισμού της δεύτερης ( f )

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

f  g f ( g=
1) Εάν g ( x ) = 2 x και f ( x ) = x 2 τότε = ( x )) (=
2x)
2
4 x2

f  g f ( g=
( x ))
1 1 1
2) Εάν g ( x ) = e x και f ( x ) = τότε = =
(ex ) e
2
x2 2x

3) Εάν g ( x ) = sin x και f ( x ) = e x τότε

= ( g ( x ) ) esin x
f  g f=

Αντιστροφή της σύνθεσης

Αποδεικνύεται ότι η αντίστροφη μιας σύνθετης συνάρτησης ισούται με τη σύνθεση των
αντιστρόφων των δύο συναρτήσεων με αντίστροφη σειρά

( f  g)
−1
= g −1  f −1