PHUÏ LUÏC 3

-
DONG CO CAM U'NG 3 PHASE
,-
•
PL3.1. YEÂU CAÀU THÖÏC HIEÄN :
Loûi theùp stator cuûa ñoäng cô 3 pha coù caùc kích thöôùc ghi nhaän nhö sau:
d1
Ñöôøng kính trong: Dt = 68mm.
Beà daày loûi theùp stator: L = 77mm.
Beà daày goâng loûi theùp stator: bg = 24mm.
hr Beà daày raêng stator: br = 5mm.
h
Toång soá raõnh stator : Z = 24 raõnh.
Raõnh hình thang coù kích thöôùc nhö hình veû:
d2 d1 = 4mm; d2 = 6mm; h = 12mm ; hr =1 5mm

Xaùc ñònh soá lieäu daây quaán stator ñeå ñoäng cô vaän haønh ñöôïc trong löôùi 3
pha ; stator ra 6 ñaàu daây vôùi sô ñoà ñaáu daây vaän haønh laø : Y/∆ - 220V/380V.

PL3.2. YEÂU CAÀU THÖÏC HIEÄN :

Caùc böôùc tính toaùn ñöôïc thöïc hieän nhö sau:
BÖÔÙC 1: Xaùc ñònh caùc kích thöôùc cô baûn . Caùc soá lieäu ñaõ cho trong ñaàu ñeà.

BÖÔÙC 2: Öôùc löôïng soá cöïc 2p toái öu cho keát caáu cuûa ñoäng cô.
Ta coù:
Dt 150mm
2p min = (0,4 ñeán 0,5). = (0,4 ÷ 0,5). = 3 ÷ 3,75
bg 20mm
Choïn soá cöïc 2p = 4 cöïc.

BÖÔÙC 3: Xaùc laäp quan heä töø thoâng cöïc ñaïi ( Φ m ) qua moät cöïc töø vôùi moät ñoä töø
thoâng (hay töø caûm) taïi khoaûng hôû khoâng khí ( Bδ ).
Xaùc ñònh:
Böôùc cöïc töø :
Dt
π. π .68 mm ,
τ = = =53,4mm ≅
p 4
Dieän tích moât cöïc töø:
τ .L = 5,4.
..7,7=41,18
, cm (PL3.1)
Quan heä töø thoâng cöïc ñaïi vôùi maät ñoä töø thoâng taïi khe hôû khoâng khí:
Ta coù quan heä:
Φ m = α δ .(τ .L).Bδ = 0,7.41,18.10 −4.B δ

Φ m = 28, 78 .10 −4 Bδ [Wb] (PL3.2)

BÖÔÙC 4: Xaùc laäp quan heä cuûa maät ñoä töø thoâng qua goâng stator (Bg) vôùi moät ñoä töø
thoâng (hay töø caûm) taïi khoaûng hôû khoâng khí ( Bδ ).

Φ 28,78 .10 −4.Bδ . 1,557

Bg = =m = δ
Bδ (PL3.3)
2.b g .L 2.12.7,10 − 4

BÖÔÙC 5: Xaùc laäp quan heä cuûa maät ñoä töø thoâng qua raêng stator (Br) vôùi moät ñoä töø
thoâng (hay töø caûm) taïi khoaûng hôû khoâng khí ( Bδ ).

⎛ π .D t ⎞ π .68 mm ⎞
B r = ⎜⎜ ⎟⎟.Bδ = ⎛⎜ ⎟.Bδ = 1,78 . Bδ (PL3.4)
⎝ Z .br ⎠ ⎝ 24.5mm ⎠

BÖÔÙC 6: Xaùc ñònh maät ñoä töø thoâng taïi khoaûng hôû khoâng khí ( Bδ )

Choïn giaù trò toái ña cho maät ñoä töø thoâng qua raêng stator (Br) laø Br max=1,5T,
vaø giaù trò toái ña cho maät ñoä töø thoâng qua goâng stator (Bg) laø Bg max = 1,3T.
Theo (PL3.3) ta coù:
B g
B 1,3
= = =0,83 3
δ
2,0617 1,55 T
Theo (PL3.4) ta coù:
Br 1,5
Bδ = = = 0,84T
2,45436 1,78
Vôùi caùc giaù trò Bδ tính ñöôïc theo caùc giôùi haïn cöïc ñaïi cuûa Brmax vaø Bgmax , ta
choïn giaù trò cho maät ñoä töø thoâng qua khe hôû khoâng khí laø: Bδ = 0,61 T . Töø (PL3.2) ta
tính ñöôïc giaù trò cöïc ñaïi cuûa töø thoâng qua moät cöïc töù :

4. −4 −4
m= 28,78 .10 - Bδ = 28,78.10 .0,84= 24,175.10 [Wb]
−
Φ

BÖÔÙC 7: Choïn keát caáu daây quaán stator, xaây döïng sô ñoà daây quaán vaø tính heä soá
daây quaán Kdq .

CHUÙ YÙ: Vôùi ñoäng cô coù trong thí duï hieän coù trong phuï luïc 3; kích thöôùc loûi theùp
ñoäng cô khaù lôùn ( ñieàu naøy coù nghóa laø ñoäng cô coù coâng suaát ñònh möùc lôùn ).
Thoâng thöôøng; vôùi ñoäng cô coù caáp coâng suaát lôùn hôn 10HP (7,5 KW), daây quaán
stator thöôøng söû duïng laø daïng 2 lôùp. Tuy nhieân trong phaàn phuï luïc naøy ñeå sinh vieân
deã daøng theo doûi phöông phaùp tính toaùn, chuùng ta choïn daây quaán daïng 1 lôùp (ñeå
khoâng bieän luaän phöông aùn choïn daây quaán stator, phaàn naøy sinh vieân xem theâm
trong lyù thuyeát maùy ñieän hay caùc giaùo trình Kyõ thuaät ñieän ).
Khi choïn daây quaán daïng 1 lôùp; caùc thoâng soá cuûa daây quaán ñöôïc xaùc ñònh
nhö sau:
¾ Z =48 raõnh, vôùi 2p = 4 cöïc; suy ra:
Z 24
τ = = = 6 raõnh /1 böôùc cöïc
2p 4
¾ Toång soá raõnh phaân boá cho moät pha treân moãi böôùc cöïc:
τ 6
q= = = 2 raõnh /1pha /1böôùc cöïc
3 3

¾ Goùc leäch ñieän giöõa hai raõnh lieân tieáp:

180o 180o
αñ = = = 30o ñieän
τ 6
¾ Vôùi giaù trò τ = 12 raõnh, duøng daây quaán ñoàng khuoân taäp trung; böôùc boái daây (hay
böôùc quaán daây) y = 12 raõnh.

¾ Heä soá daây quaán:

Vôùi daây quaán l lôùp , heä soá daây quaán ñöôïc xaùc ñònh theo quan heä sau:
Kdq = Kr
Heä soá quaán raõi (Kr)

⎞ sin⎛⎜ 4. 30
o
⎛ α ⎞
sin⎜ q . ñ ⎟ ⎜ ⎟⎟
⎝ 2 ⎠= ⎝ 2 ⎠ = 0,83
o
Kr = o
⎛α ⎞ ⎛ 30o ⎞
q . sin⎜ ñ ⎟ 4. sin⎜⎜ ⎟
⎝ 2 ⎠ ⎝ 2
⎟
⎠
Heä soá daây quaán:
K dq = K r = 0,83 = 0,83
Toùm laïi:
Kdq = 0,83

Sô ñoà khai trieån daây quaán cho moät pha tieâu bieåu ñöôïc trình baøy trong hình
PL3.1, vaø cho toaøn boä 3 pha trong hình PL3.2 (xem caùc trang sau).

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10

20

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8
30

40

A X

HÌNH PL3.1 : Daây quaán ñoàng khuoân taäp trung, daïng l lôùp böôùc ñuû ; stator ñoäng ccô
coù soá lieäu Z = 48 raõnh; 2p = 4 cöïc ; y = 12 raõnh; q = 4 raõnh/1pha/1böôùc cöïc.
 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9

10

20
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8

30

40
A Z B C X Y

HÌNH PL3.2 : Daây quaán ñoàng khuoân taäp trung, daïng l lôùp böôùc ñuû ; stator ñoäng cô
coù soá lieäu Z = 48 raõnh; 2p = 4 cöïc ; y = 12 raõnh; q = 4 raõnh/1pha/1böôùc cöïc. Sô ñoà
khai trieån trình baøy ñaày ñuû 3 pha daây quaán, khoaûng leäch pha caùc ñaàu vaøo 120°.

BÖÔÙC 8: Xaùc ñònh toång soá voøng cho moãi pha daây quaán (Npha).

Ñaàu tieân, döïa theo tieát dieän cuûa cöïc töø, chuùng ta xaùc ñònh giaù trò cho heä
soá KE ; trong böôùc 3 chuùng ta tính ñöôïc dieän tích cöïc töø laø (τ.L)= 212 cm2 vaø giaù trò
KE = ( 0,93 ÷ 0,95) töông öùng khoaûng giaù trò (τ.L)= (150cm2 ÷ 400cm2).

400
390
380
370
360
350
340
330
320
310
300
290
280
270
260
250
240
230
220
210
200
190
180
170
160
150
0.93 0.9310.9320.9330.9340.9350.9360.9370.9380.939 0.94 0.9410.9420.9430.9440.9450.9460.9470.9480.949 0.95

HÌNH PL3.1: Quan heä KE theo giaù trò (τ.L).

 Chuùng ta coù theå döïa treân giaûn ñoà moâ taû quan heä giöûa heä soá K E vôùi dieän
tích cöïc töø (τ.L) ñeå suy ra giaù trò KE khi xaùc ñònh ñöôïc giaù trò (τ.L)= 212 cm2 . Ta nhaän
ñöôïc keát quaû : KE = 0,935.

Trong tröôøng hôïp khoâng duøng ñoà thò ta coù theå aùp duïng pheùp tính nhö sau:
™ Taïi giaù trò (KE)1 = 0,93 ta coù töông öùng giaù trò (τ.L)1 = 150 cm2.
™ Taïi giaù trò (KE)2 = 0,95 ta coù töông öùng giaù trò (τ.L)2 = 400 cm2.
™ Taïi giaù trò (τ.L)=212 cm2 giaù trò KE ñöôïc xaùc ñònh theo quan heä sau:

⎡ (K ) − (K E )1 ⎤
K E = (K E )1 + ⎢ E 2 [
⎥. (τ .L ) − (τ .L )1 ]
⎣ (τ .L )2 − (τ .L )1 ⎦
Suy ra:
⎡ 0,95 − 0,93 ⎤ 0,02.62
K E = 0,93 + ⎢ ⎥ .[212 − 150] = 0,93 + = 0,93 + 0,00496
⎣ 400 − 150 ⎦ 250
K E = 0,93496 ≅ 0,935
Suy ra:
K E .U ñmpha 0,75. 220
N pha = = = 384,25 voøng / pha
4.K s .f .K dq .Φ m 4.1,07. 50. 0,83. 28,78.10− 4

Vôùi sô ñoà daây quaán hai lôùp, vaø toång soá raõnh stator laø Z = 24 raõnh , toång soá
boái daây chöùa trong moät pha laø 4 boái. Suy ra soá voøng cuûa moãi boái daây laø:
N pha 384,58
Nb = = = 96.05voøng / boái
4 boái 4
Toùm laïi, khi choïn Nb = 96 voøng /boái; toång soá voøng moät pha Npha= 385 voøng/pha.

BÖÔÙC 9: Xaùc ñònh tieát dieän raõnh stator, caên cöù vaøo heä soá laáp ñaày raõnh ñeå xaùc
ñònh ñöôøng kính daây quaán stator.

Dieän tích raõnh stator, ta coù:

⎛d + d2 ⎞ ⎛ d ⎞ ⎛ π .d 22 ⎞ ⎛ 4 + 6⎞ ⎛ 6 ⎞ ⎛ π .6 2 ⎞
Sr = ⎜ 1 ⎟.⎜ h − 2 ⎟ + ⎜⎜ ⎟=⎜ ⎟.⎜ 12 − ⎟+⎜ ⎟
⎝ 2 ⎠⎝ 2 ⎠ ⎝ 8 ⎟ ⎝ 2 ⎠⎝
⎠ 2 ⎠ ⎜⎝ 6 ⎟
⎠

Choïn giaù trò tieát dieän raõnh: Sr =64 mm2.

 Vôùi heä soá laáp ñaày laø Klñ = 0,43 , ta suy ra tieát dieän cuûa moät daây quaán luoân
caùch ñieän laø:
K lñ .S r 0,43.64
s cñ = = = 0,29 mm 2
n.u r .N b 1.1.98

Ñöôøng kính daây quaán (coù tính luoân lôùp men caùch ñieän):

d cñ = 1,128 s cñ = 1,128 0.29 = 0,607mm

Choïn ñöôøng kính daây traàn khoâng tính lôùp men caùch ñieän laø:
d = d cñ − 0,05mm = 2,429 − 0,05 = 2,379mm
d = 2,35mm
CHUÙ YÙ:
Vôùi ñoäng cô khoâng ñoàng boä 3 pha; muoán ñaït heä soá coâng suaát taïi taûi ñònh
möùc coù giaù trò lôùn, ñoàng thôøi laøm giaõm giaù trò töø thoâng taûn, mieäng raõnh stator
khoâng thieát keá quaù roäng. Nhö vaäy, khi khi tính toaùn ñöôøng kính daây coù giaù trò lôùn
hôn 2mm; chuùng ta neân kieåm tra kích thöôùc thöïc teá cuûa mieäng raõnh statot coù khaû
naêng boû loït ñöôøng kính daây vöøa tính toaùn hay khoâng.
Maët khaùc; vôùi ñöôøng kính daây quaù lôùn, ñoä cöùng cuûa daây quaán gia taêng,
ñieàu kieãn thi coâng vaát vaû hôn. Trong tröôøng hôïp naøy ñeå giaõm ñoä cöùng daây quaán,
chuùng ta coù theå chaäp 2 hay nhieàu daây coù cuøng ñöôøng kính ñeå thay theá cho daây
ñôn ñaõ ñöôïc tính toaùn.
Muoán thay theá töông ñöông daây quaán chuùng ta tính toaùn döïa treân cô sôû
toång tieát dieän cuûa caùc daây thay theá thaønh phaàn baèng vôùi tieát dieän cuûa daây ñôn
caàn thay theá.

Vôùi tröôøng hôïp tính toaùn trong phuï luïc naøy, giaû söû chuùng ta duøng hai daây
chaäp thaønh phaàn coù cuøng ñöôøng kính thay cho daây ñôn coù ñöôøng kính d (daây
traàn) vöøa tính toaùn. Chuùng ta aùp duïng phöông phaùp tính thay theá töông ñöông nhö
sau khi duøng 2 daây chaäp:

( )
2. Tieát dieän daây thaønh phaàn = Tieát dieän daây ñôn caàn thay theá
⎛ π.d tp
2
⎞ ⎛ π .d 2 ⎞
2.⎜ ⎟=⎜ ⎟ =0,4
⎜ 4 ⎟ ⎜ 4 ⎟
⎝ ⎠ ⎝ ⎠
Suy ra:
2.d tp
2
= d2
Hay:
d
d tp =
2
Toùm laïi; ta coù keát quaû sau:
2,379
d tp = 2
=
0,5 mm

Choïn ñöôøng kính daây traàn thaønh phaàn coù giaù trò laø : dtp = 1,65 mm.
Khi tính toaùn thöïc söï, sinh vieân caàn tính toaùn theo choïn nhieàu phöông aùn
chaäp daây thaønh phaàn khaùc nhau ; töø ñoù choïn ra phöông aùn toát nhaát.
BÖÔÙC 10: Choïn maät ñoä doøng ñieän ( J ) ,xaùc ñònh doøng ñieän ñònh möùc qua moãi
pha daây quaán, suy ra coâng suaát ñònh möùc cuûa ñoäng cô .

Choïn maät ñoä doøng ñieän qua daây quaán laø J=6,5 A/mm2. Vôùi phöông aùn choïn
hai daây chaäp thaønh phaàn; doøng ñieän ñònh möùc qua moãi pha daây quaán laø:

⎛ π .d tp 2 ⎞
⎟.J = 2.⎛⎜ π .1,65 ⎞⎟.6,5 = 27,79 A
2
I ñmpha = 2.⎜ ⎜
⎜ 4 ⎟
⎝ ⎠ ⎝ 4 ⎟⎠

Nhö vaäy, chuùng ta coù theå laøm troøn giaù trò doøng ñieän ñònh möùc qua moät pha
daây quaán laø :
I ñmpha = 27,8 A

Coâng suaát ñònh möùc cuûa ñoäng cô:

Pñm = 3.U ñmpha .I ñmpha .(η . cos ϕ ) = 3. 220. 27,8. 0,8. 0,8 = 11742,72W
Pñm = 11,74 KW (Khoaûng 15,65HP )
CHUÙ YÙ:
Giaù trò tính ñöôïc laø coâng suaát toái thieåu maø ñoäng cô coù theå ñaït ñöôïc vì vôùi
ñoäng coâ coù caáp coâng suaát Pñm = 11,74KW (töông öùng 15,65HP) thì hieäu suaát vaø heõ
soá coâng suaát cao hôn giaù trò ñöôïc choïn duøng tính toùan ôû muïc treân.
Muoán bieát chính xaùc coâng suaát cuûa ñoäng cô chuùng ta coù theå caên cöù theo
giaù trò doøng ñieän ñònh möùc tính ñöôïc; tra caùc baûng soá cho saún , caên cöù vaøo giaù trò
doøng ñieän ñònh möùc suy ra caáp coâng suaát ñoäng cô töông öùng .

BÖÔÙC 11: Xaùc ñònh chu vi khuoân duøng thi coâng daây quaán vaø tính toaùn khoái löôïng
cho boä daây quaán stator.

Xaùc ñònh giaù trò KL :

π .γ .(D t + h r ) π .1,35.(68 + 15)
KL = = = 14,6675 mm
Z 24

Trong ñoù, ta ñaõ choïn giaù trò γ = 1,35 töông öùng vôùi soá cöïc 2p =4 cöïc.
Chu vi khuoân quaán daây (chu vi cuûa moät voøng daây quaán):

CV = 2.(K L .y + L') = 2.(14,6675. 9 + 78) = 358,84 mm = 35,884 cm

CV = 35cm

Trong ñoù, giaù trò L’ = L +10mm ; (10mm laø khoûang dö cuûa giaáy caùch ñieän loùt
raõnh); ñoàng thôøi ñeå deã thi coâng ta laøm nguyeân giaù trò cho chu vi khuoân vôùi ñôn vò
ño tính theo cm.

Toång beà daøi cuûa moät pha daây quaán:

L pha (
= .N b . Toång soá boái daây / pha
CV )
=7.7cm .384. =1316 cm
L pha ==
L pha =131,6 dm
Khoái löôïng cuûa boä daâyquaán:
⎛ π .d tp 2 ⎞ − 4
Wdaây = 1,1.(8,9kg / dm 3 ).3.L pha .2.⎜ ⎟.10
⎜ 4 ⎟
⎝ ⎠
⎛ π .1,65 2 ⎞ − 4
Wdaây = 1,1.(8,9kg / dm 3 ). 3.384,2.2.⎜⎜ ⎟⎟.10 = 1,5 Kg
⎝ ⎠
Wdaây ≅ 1,5 Kg

Toùm laïi, soá lieäu daây quaán duøng thi coâng ñöôïc toùm taét nhö sau:
Ñöôøng kính daây quaán thaønh phaàn : dcñtp/dtp = 1,7 mm/1,65 mm.
Heä soá laáp ñaày raõnh : Klñ = 0,43.
Chu vi khuoân : CV = 35 cm.
Toång khoái löông daây quaán: Wdaây = 1.,5Kg.